Lof 31

Nr 31 najaar 2014 € 5,50

voor vrouwen met ambities SPECIAL

VROUWEN VAN DE TOEKOMST Innovatie & inspiratie

Lof nummer 31 najaar 2014

GESLAAGD!

Vrouwelijk talent uit het hoger onderwijs WAAROM VERANDEREN (MEESTAL) MISLUKT

ALL INCLUSIVE

Op het Lof Live Congres

AMBITIE, IK?

3 clichés de wereld uit over vrouw en carrière

BP

www.lofonline.nl

LOF31_Cover.indd 1

SAMEN WERKEN AAN EEN SLIMME WERELD

Melanie Schultz

De minister ontmoet kunstenaar Daan Roosegaarde

13-10-14 16:32

DOVE.indd 2

14-10-14 09:42

DOVE.indd 3

14-10-14 09:43

Colofon Lof Media is het crossmediale platform voor werkgevers en -nemers met ambities op het gebied van werk, gezin en maatschappij. I.s.m. overheid, politiek en bedrijfsleven maakt Lof de meervoudige ambities (m/v) zichtbaar. Lof Magazine verschijnt vier keer per jaar.

10

Founding editor Jolanda Holwerda Hoofdredactie Jolanda Holwerda Chef redactie Pam van der Veen Marketing & productie Nicole van der Schraaf Vormgeving en prepress MrsPeacock – Annet Pouw Aan dit nummer werkten mee Marieke Deckers-van Grunsven, Mensje van Puffelen, Leonie Schapink, Renate Tromp, Gijsbert Raadgever Beeld Bart Hoogveld, Cees Rutten jr., Sebastiaan Westerweel Cover Fotografie: Sebastiaan Westerweel Contact redactie Lof redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531 Advertenties en sales Nicle van der Schraaf, redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531 Diversiteitspartnerships en Lof-op-maatprojecten ww.tot2020.nl Lof Academy, in- en crosscompany trainingen, Jolanda Holwerda, j.holwerda@lofmagazine.nl, 06-33314077 Uitgever Lof Media, Nieuwe Gracht 98, 2011 NL Haarlem Drukkerij Habo DaCosta Distributie Betapress Abonnementenservice EMD Nederland abonnementenservice@lofmagazine.nl 036 - 5307103 Losse nummers via: www.magvilla.nl/Lof

VERSTAND VERSUS REPTIELENBREIN Stoppen met drinken en vaker naar de sportschool?

Laat alle goede voornemens maar varen. Ons brein zorgt ervoor dat veranderen (meestal) mislukt.

Net als kind en carrière combineren, trouwens.

AMBITIE, IK? Vrouwen in het hoger onderwijs lopen over van bevlogenheid.

Neemt hun ambitie af als ze moeder worden? Drie clichés de wereld uit over vrouw & carrière.

Copyright

Lof is een uitgave van Lof Media bv. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Lof is niet wettelijk aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Lof is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. Lof behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen van speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.

46

54

4 Lof

LOF31_Inhoud DEF.indd 4

13-10-14 09:09

0

4

Inhoud DE MINISTER & DE KUNSTENAAR

WERK & GEZIN 41 Zo doen zij dat. Martine en Klaas Hemke over hun meervoudige ambities

PERSOONLIJKE ONTWIKKELING 46 Laat alle voornemens varen.

Waarom veranderen (meestal) mislukt

Innovatie is hun core business.

Lof bracht minister Melanie Schulz en ontwerper Daan Roosegaarde samen voor een dubbelinterview. ‘Creativiteit wordt ons hoofdexportproduct.’

18

81 Hakken in het zand. De Lof Leadership Journey

MAATSCHAPPIJ 10 De politica & de kunstenaar. Minister Melanie Schultz en ontwerper Daan Roosegaarde over Neerlands innovatiekracht 17 Special: vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs.

Karl Dittrich en Thom de Graaf langs de Loflat en een female Wall of Fame!

50 China in 5 ontmoetingen.

Dagboek van een Best Young Leader in Sustainability 54 Inspiratie & innovatie. Vrouwen van de toekomst

EN OOK 7 Jolanda Holwerda 16 Het Lof Rolmodellenonderzoek 49 Column. Evelien ontbeert de daadkracht die een topvrouw nodig heeft

VROUWEN VAN DE TOEKOMST

SPECIAL LOF LIVE CONGRES

Ze houden zich dagelijks bezig met wat de toekomst zal brengen. Met creatieve, vernieuwende ideeën springen ze daarop in. Drie bevlogen vrouwen over visie en innovatie.

Op Lof Live, hét congres op het gebied van m/v diversiteit, brachten we de inspiratie, herkenning en erkenning van Lof magazine live op het podium. Zie het verslag!

61 Lof 5

LOF31_Inhoud DEF.indd 5

13-10-14 09:10

Meer vrouwen maakt onze mannen en vrouwen beter Diversiteit aan de top levert betere bedrijfsresultaten op.

Dat leert onderzoek en eigen ervaring. Daarom geven we bij APG zoveel mogelijk verschillend talent de ruimte. Vrouwen met ambitie ondersteunen en stimuleren elkaar met een topvrouwennetwerk. En dat heeft ook effect op onze mannen.

25.1230.14.1A

werkenbijapg.nl

de grootste financiĂŤle dienstverlener in pensioen

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 60

12-10-14 13:29

ALL INCLUSIVE

Onlangs ben ik weggelopen bij een congres. Het was het zoveelste debat over het glazen plafond dat begon met de (on)wenselijkheid van quota, maar eindigde met de conclusie dat ‘vrouwen zelf niet willen’ of ‘niet goed genoeg zijn’.

Ook al weten we uit diverse onderzoeken dat de werkelijkheid complexer is dan dat, toch blijven mensen hardnekkig geloven dat de oplossing voor het gebrek aan doorstroom ligt bij vrouwen zelf, in plaats van te kijken naar de bedrijfscultuur. Fixing the women in plaats van fixing the culture dus. Om daar voor eens en voor altijd mee af te rekenen, kozen we dit jaar als thema voor het Loflive congres: All inclusive. Bij diversiteit gaat om het erkennen van verschillen (een belangrijke eerste stap); bij inclusiviteit staat het waarderen van die verschillen centraal.

Waarom is dat zo lastig? Dat heeft alles te maken met het functioneren van onze hersenen. We nemen namelijk liever de platgetreden paden die zijn ingesleten in ons reptielenen zoogdierenbrein dan dat we nieuwe verbindingen leggen. We houden liever vast aan onze aannames en aloude patronen dan dat we onszelf aanleren op een andere manier te kijken. Het is makkelijker voor de ‘low road’ te kiezen dan voor de ‘high road’. Die high road vraagt van je dat je ‘zuiver’ waarneemt en niet uitgaat van de groepsnorm. Op het congres namen we de uitdaging aan om tijdens het World Cafe met tweehonderd mannen en vrouwen met een brede blik te kijken naar de dilemma’s die bij een cultuurverandering komen kijken. En dat dat met de nodige humor kan, blijkt wel uit het live verslag in deze Lof. Op het congres deden we bovendien weer volop aan storytelling, want ook dat is een manier om je brein op een andere manier aan het werk te zetten. Door het delen van verhalen die je raken, licht er iets op in je hersenen en maak je een nieuwe verbinding. Daarbij is storytelling

de manier bij uitstek om vrouwelijk talent in de spotlight te zetten. Laten zien dat er al heel veel bevlogen vrouwen rondlopen die het verschil maken - daar geloof ik heilig in. Daarom ben ik ook heel blij met de special ‘Geslaagde Vrouwen’ over vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs, die tot stand is gekomen in samenwerking met hogescholen en universiteiten. Laat je inspireren door onze Wall of Fame met een keur aan succesvolle vrouwen die hun ambities niet onder stoelen of banken steken. Ook heel blij word ik van ons dubbelinterview met minister Melanie Schultz en ontwerper Daan Roosegaarde over innovatie. Ik ken de minister nog uit de tijd dat ze bij Achmea werkte en ik een talkshow leidde over carrière en moederschap. Ook zij heeft een duwtje in de rug nodig gehad om te komen waar ze nu is. Zo heeft Gerrit Zalm haar drie keer moeten bellen voor ze de ministerspost aanvaardde. Misschien typisch vrouwelijk, maar uiteindelijk telt het resultaat. Ze is als een vis in het water op haar ministerie en een inspirerend voorbeeld voor anderen. Voor haar en alle andere innovatieve vrouwen die een toekomst creëren waarin vrouwelijk talent telt: alle Lof.

Jolanda Holwerda, oprichter en hoofdredacteur Lof Twitter: @JolandaHolwerda Lof 7

LOF31_Voorwoord.indd 7

13-10-14 11:05

Lofzaken LEGO

Op de site Lego Ideas kan iedereen zijn idee voor nieuwe figuurtjes lanceren.

Heb je 10.000 fans, dan maakt je voorstel kans om uitgevoerd te worden. Zo lukte het Ellen Kooijman, geochemicus uit Stockholm, om eindelijk vrouwelijke wetenschapspoppetjes op de markt te krijgen. Met haar idee uit ze heldere kritiek op de gendersterereotypering van het speelgoedmerk. Ook de zevenjarige Charlotte Benjamin had daar al per mail over geklaagd. ‘Ik hou van Lego,’ schreef ze aan de fabrikant, ‘maar er zijn niet genoeg meisjespoppetjes en de meisjes die er zijn zitten thuis, gaan naar het strand en shoppen, terwijl de jongens mensen redden, haaien!’ In samenwerking met Ellen

5-Stappen-Avontuur

Kooijman bracht Lego een nieuwe set

Veel vrouwen hebben tegenwoordig het gevoel dat ze zichzelf in meer of mindere

uit, het Onderzoeksinsitituut, waarin

mate kwijt zijn. Ergens diep in hen leeft echter nog steeds de essentie van de oervrouw

drie vrouwelijke wetenschappers de

die een manier zoekt om uitdrukking te geven aan wie zij werkelijk is. Vrouwelijke

hoofdrol spelen: een chemicus in een

Rolmodellen: Het-5-Stappen-Avontuur leert je hoe je (weer) jezelf wordt. Het boek

laboratorium, een astronoom met een

opent je mind voor jouw nieuwe koers, met theorie, oefeningen én de verhalen van

telescoop en een paleontologist met

inspirerende vrouwen. www.manonscript.com

banen hebben en zelfs zwemmen met

een dinosaurusskelet. De set - een limited edition - was binnen een paar weken uitverkocht en wordt helaas niet opnieuw in productie genomen. Da’s dan weer jammer, Lego.

QUOTE ‘Innovation distinguishes between a leader and a follower’

Lof nieuwsbrief Ontvang de Lof nieuwsbrief voor een maandelijkse portie Lof in de mailbox vol nieuws, tips en aanbiedingen voor vrouwen met ambities in werk, privé

- Steve Jobs -

en maatschappij! Ga naar http:// lofonline.nl/contact-us.html

8 Lof

LOF31_Lofzaken.indd 8

13-10-14 09:26

Meisjes maken geen plan In het lesboek maatschappijleer Blikopener voor VMBO-onderwijs van Uitgeverij Malmberg staan grove stereotypes over allochtonen, genderrollen en moslims. Het leidde tot oproer, en terecht. Moslima’s worden gedwongen onderdanig te zijn

AGENDATIPS

en moslimjongens zijn vaak crimineel?

Jongens kunnen beter inparkeren en darten dan meisjes? Meisjes maken geen plan?

•

Lof Leadership Journey

Waarom vragen we ons nog af waarom

3, 4, 24 en 25 november

genderstereotyperingen zo hardnekkig zijn?

Voor vrouwen is een carrière geen rechte lijn, maar eerder een labyrint vol

Oeuvre

doodlopende wegen en omleidingen.

Marlene Dumas wordt niet graag de

vermijden en vanuit eigen kracht het

‘beste betaalde vrouwelijke kunste-

verschil te maken binnen jouw organi-

naar’ genoemd (want kunst staat

satie en de wereld eromheen. Je leert

los van gender, aldus Dumas), maar

om te gaan met meervoudige ambities

ze is het wel. The Image as Burden

en voldoening en zingeving in werk en

brengt bijna tweehonderd van haar

leven te ervaren. Voor inschrijvingen

belangrijkste werken bijeen vanaf de

en meer informatie n.vdschraaf@

late jaren 70 tot nu. www.stedelijk.nl

lofmagazine.nl

Aan de hand van het Lof Labyrint© helpen we je het glazen plafond te

•

Kracht on Tour 12 november Rotterdam Campagne van het ministerie van OC&W om vrouwen te helpen talent nog beter in te zetten en daarmee financieel zelfstandiger te worden.

Prikkelende interviews, actieve workshops (waaronder ‘het Pad van de Heldin’, discussies en inspirerende verhalen. www.krachtontour.nl

•

Vrouw & Carrierebeurs 28 en 29 november Utrecht Vrouw & Carrière is ontwikkeld vanuit

JUICE

de overtuiging dat het bij elkaar

Druk, druk, druk. Huis, partner, huisdier, hartsvriend(in), een aartsvijand, carrière,

een energiek resultaat: inspiratie voor

familie, hobbies, sporten... Hoe je het allemaal rond krijgt, is een mysterie. Want

het inzetten van talenten, het vorm-

energie is eindig. Gelukkig is daar de Juice-app, verkrijgbaar voor apple en

geven aan ambitie en het bevorderen

android. Je kunt precies zien en bijhouden waar je energie aan kwijt bent, maar

van flexibiliteit in carrièrepaden.

ook waarmee je het juist weer aanvult. Ondertussen stuurt de app je af en toe

www.carrierebeurs.nl/vrouw-carriere

brengen van werkgevers en potentiële vrouwelijke werknemers zal leiden tot

tips voor een extra energieboost.

Lof Lof 9

LOF31_Lofzaken.indd 9

13-10-14 09:26

10 Lof

LOF31_Melanie.indd 10

11-10-14 13:26

We zetten Nederland op de kaart Innovatief zijn is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe doen Melanie Schultz, onze minister van Infrastructuur en Milieu, en Daan Roosegaarde, dé innovator van Nederland, dat? Lof brengt ze samen voor een dubbelinterview.

‘Creativiteit wordt ons hoofdexportproduct.’

TEKST RENATE TROMP FOTOGRAFIE SEBASTIAAN WESTERWEEL

Lof 11

LOF31_Melanie.indd 11

11-10-14 13:27

I

n de kamer van de minister hangt een grote kaart

met een haast zakelijke drive om dingen voor elkaar te krijgen.

van Nederland waarop alle snelwegen oplichten.

Hij is gefascineerd door de mogelijkheden om met nieuwe tech-

Ontwerper/kunstenaar Daan Roosegaarde wijst

nologieën het landschap om ons heen interactiever, intuïtiever,

naar de Afsluitdijk en mompelt iets over een geza-

en daardoor menselijker te maken. Samen vormen ze het per-

menlijke droom. Met een beetje doorvragen blijkt

fecte team om bijvoorbeeld het Nederlandse wegennet te inno-

dat Studio Roosegaarde recent door Schultz is

veren. Roosegaarde: ‘Innovatie is vaak de uitzondering, niet de

gevraagd om na te denken over een manier om één

standaard. Je bent high end bezig en ontwikkelt iets speciaals.

van Neerlands iconen, de Afsluitdijk dus, zichtbaar-

Maar het is uiteindelijk wel de bedoeling dat het de standaard

der te maken. Een plek waar iets te beleven valt.

gaat beïnvloeden van hoe we over vijftien jaar wegen maken.

Schultz: ‘Het is mijn droom om van de Afsluitdijk

Daarvoor heb je ondernemers nodig die hun nek uitsteken en

een kunstwerk te maken dat recht doet aan z’n

ideeën leveren. Maar ook een overheid die dat prikkelt en zich

internationale faam.’ Aan die gezamenlijke droom

realiseert dat creativiteit ons hoofdexportproduct gaat worden.’

wordt inmiddels hard gewerkt, aldus een zichtbaar

trotse Roosegaarde. ‘Wat precies is nog geheim, maar iets poë-

Frustratie

tisch en unieks met licht gaat het zeker worden.’

Tegelijkertijd weet niemand beter dan Schultz dat innovatie in de openbare ruimte moet worden ingepast in een krachtig, veel-

Intuïtief landschap

al naar binnen gericht politiek systeem. In haar politieke carrière

De wereld beter en mooier te maken: die wens delen Daan Roo-

liep ze tot haar frustratie al geregeld tegen beperkende wet- en

segaarde en Melanie Schultz overduidelijk. Zij is een raspolitica

regelgeving aan. En daar wil deze minister graag verandering in brengen. Anders gezegd: het was een van de belangrijkste redenen waarom ze na haar overstap vanuit de politiek naar het bedrijfsleven toch terugkeerde naar Den Haag. Schultz: ‘Iedereen is voor innovatie. Maar hoe pas je dat toe in een wereld die in hoge mate gejuridiseerd is, waar je te maken hebt met aanbestedingen en de eis van proven technology? Juist om innovatie een betere kans van slagen te geven, heb ik me voorgenomen de regelgeving op tal van gebieden te versimpelen.’ Die versimpeling staat overigens in dienst van een hoger doel dan haar eigen frustratie. ‘Als het gaat om innovatie zou ik graag willen dat Nederland over tien jaar het Singapore van Europa is.’ En dat is zeker haalbaar, aldus de ambitieuze minister. ‘Ons wegennet is goed op orde, dus we zijn klaar voor een next step. Mobiliteit moet anders worden ingericht, zodat je kunt reizen met minder gedoe aan je hoofd, zoals files en parkeerproblemen. Omdat we een klein land zijn waarin we dicht op elkaar leven, kunnen we intelligente verkeerssystemen optimaal testen en inzetten.

Met nieuwe technieken kunnen we bijvoorbeeld het verkeer lezen, individuele rij- en reisadviezen aan automobilisten geven en verkeerslichten laten inspelen op files die mogelijk ontstaan.’

Los van de droom vraagt de toenemende verstedelijking daar ook gewoon om. En dat geldt niet alleen voor Nederland en niet alleen voor oplossingen rondom mobiliteit. Schultz: ‘Alle grote wereldsteden liggen in delta’s die verder inzakken doordat het grondwater wordt onttrokken. Steden en een groot deel van de totale wereldbevolking worden almaar kwetsbaarder voor het stijgende zeewater en overstromingen door toenemende regenval.’ Onze kennis ten aanzien van watermanagement én

12 Lof

LOF31_Melanie.indd 12

11-10-14 13:27

verkeersmanagement wil Schultz internationaal inzetten. ‘Bring in the Dutch? Nou graag! Grootschalige internationale projecten houden onze innovatiekracht op peil. Moet je je voorstellen hoe trots we weer op Nederland zullen zijn.’

Glow in the dark Recent introduceerde de minister eveneens vol trots de eerste zelfsturende auto. Roosegaarde richt zijn blik liever op de weg zelf. ‘We stoppen heel veel energie en onderzoek in het slimmer maken van auto’s, terwijl ons wegennet de grootste publieke ruimte is die we bezitten. Ik pleit ervoor de wegen slimmer te maken.’ Een wereldwijd geprezen innovatie op dit gebied is zijn glow-in-the-dark verf die de belijning op snelwegen energieneutraal kan verlichten. Overdag wordt de verf ‘opgeladen’, zodat hij ’s nachts voldoende licht geeft om lantaarnpalen overbodig te maken. Roosegaarde: ‘Duurzaamheid gaat altijd over minder.

We zetten de lantaarnpalen vaker uit. Ik wil juist dat het gaat over meer. We bouwen een compleet energieneutraal wegennet. Met andere woorden: ik zoek naar radicalere oplossingen.’ Schultz grinnikt. ‘Het leuke van Daan is dat hij zijn ideeën meteen grootschalig wil toepassen. Er zit heel veel positivisme en energie in hem. Vanuit dit ministerie zijn we bezig met kleinere stukjes. Eén brug die als onderdeel van het onderhoudsprogramma energieneutraal is gemaakt. En de volgende is pas over jaren aan de beurt. Dat gaat Daan niet snel genoeg.’ De minister begrijpt hem wel. ‘Als je zegt: We willen een energieneutraal land worden, dan moet je er ook wat aan doen.’

Dromen Roosegaardes samenwerking met wegenbouwers en met de overheid zijn voor hem als kunstenaar en designer waardevolle stappen op weg naar een nieuwe wereld. Een wereld waarin de publieke ruimte – uiteraard met energieneutrale oplossingen – veel meer een beleving wordt. Denk aan verlichting die reageert op de aanwezigheid van voorbijgangers en die tunnels een stuk vriendelijker kan maken. De gedroomde overheid die nodig is om die nieuwe wereld mede tot stand te brengen, vindt hij zeker terug bij de minister Schultz. ‘Ik vind het mooi om te zien dat onze dromen uitkomen doordat we samen kijken hoe we ze tastbaar kunnen maken. Jullie treffen ons wat dat betreft op een bijzonder moment.’

Een moment dat valt in een periode van grote crises, doceert Roosegaarde met regelmaat op internationale podia. Ook nu weer. ‘De crisis betreft niet alleen onze energievoorraden, de economie of het klimaat – ik zie ook een emotionele crisis. Mensen verlangen iets anders van de wereld. We willen liever mooie ervaringen delen met anderen in plaats van nog meer spullen bezitten

‘Ik zou graag willen dat Nederland over tien jaar het Singapore van Europa is’ Lof 13

LOF31_Melanie.indd 13

11-10-14 13:27

waar we niet om hebben gevraagd.’ Om naar die nieuwe wereld te komen, moeten we onze kwaliteiten herontdekken, vervolgt hij.

‘Het gaat in toenemende mate over zachte waarden, zaken die niet te vatten zijn in Excelsheets.’

Mannen met baarden Hoe ziet de ideale innovator eruit? En welke rol kunnen vrouwen spelen in het dichterbij halen van die nieuwe wereld? Schultz vindt vrouwen bij uitstek ontvankelijk voor onvervulde verlangens. ‘Ze zien overal gaten in de markt en stappen erin, bijvoorbeeld door middel van slimme webshops.’ Het is wat de minister betreft een mooi voorbeeld van de innovatiekracht van vrouwen.

Toch ziet zij ook het gevaar van klein denken bij vrouwen. Om te beginnen bij zichzelf. ‘Toen Gerrit Zalm mij destijds belde om me een staatsecretariaat aan te bieden, heb ik tot twee keer toe mijn twijfels geuit en de beslissing uitgesteld. Dat had hij nog nooit meegemaakt. Mannen zeggen al ja voordat ze überhaupt weten om welk ministerie het gaat. Gelukkig belde hij nog een derde keer.’ Roosegaarde is wars van stereotypisch denken en koos in eigen huis voor de concrete aanpak. ‘Op een dag kwam ik de studio binnen en zag ik alleen maar mannen met baarden en pizzadozen. Begrijp me niet verkeerd, ik hou van ze, maar het werd me iets te nerderig. Met de komst van de eerste vrouw veranderde direct de energie. Inmiddels hebben we heel bewust een 50/50 man-vrouwverdeling gecreëerd. Ik merk dat mannen en vrouwen het best vaak met elkaar oneens zijn, maar die diversiteit in karakters en in meningen geeft wat mij betreft precies de juiste constellatie om innovatieve ideeën te bedenken.’

‘Ik zie ook een emotionele crisis. Mensen verlangen iets anders van de wereld’

Pannenkoekenhuis Ook Schultz schat de kansen van vrouwen om hun innovatiekracht aan te boren uiteindelijk ruimer in dan de geschiedenis tot nu toe laat zien. ‘Er zijn geen belemmeringen om innovatief te zijn in het bedrijfsleven, de wetenschap of de politiek.

Alle belemmeringen zitten in ons eigen hoofd. Bedrijven en hun bazen moeten veel stelliger zijn richting vrouwen, en zeggen: Je gaat het gewoon doen.’ Roosegaarde: ‘En trek dan niet alleen het zoveelste biologische pannenkoekenhuis van de grond, maar pak gewoon die Afsluitdijk eens aan. Boor bij jezelf het verlangen aan om te ontdekken.’ Schultz beaamt dit ten volste: ‘Ik gun het iedereen, man en vrouw, om groot te durven denken en net zo positief te zijn als Daan. We hoeven echt niet allemaal ontwerper te worden, en zeker geen minister. Maar we kunnen er wel allemaal op ons eigen gebied en binnen onze eigen mogelijkheden maximaal voor gaan.’

14 Lof

LOF31_Melanie.indd 14

11-10-14 18:41

Lof 15

LOF31_Melanie.indd 15

11-10-14 18:41

Iedereen een rolmodel Met het ministerie van OC&W en Motivaction deed Lof onderzoek naar de invloed van rolmodellen op de economische mindset van vrouwen.

Aan wie spiegelen zij zich als het om financiële zelfstandigheid gaat?

Uit een Lof-onderzoek van 2013 is al gebleken dat mensen

Werkzoekend of werkeloos

zich graag willen kunnen spiegelen, aldus Jolanda Holwerda,

Jolanda: ‘Als je als minderheidsgroep ondervertegenwoordigd

directeur van Lof media. ‘Behoor je tot een minderheidsgroep,

bent in de top, is het minder vanzelfsprekend dat je daarnaar

dan is een carrière meestal geen automatisme. Je moet je

reikt. Dat zie je ook bij mensen die meer afstand hebben tot de

eigen pad banen. Het is dan fijn om je aan iemand te kunnen

arbeidsmarkt. Zij lijken minder behoefte te hebben aan een rol-

optrekken die boven je staat, iemand die het pad al gebaand

model. Maar als je erop doorvraagt, blijkt dat ze hun voorbeelden

heeft. Een rolmodel dus, dat laat zien dat het mogelijk is.’

gewoon dichter bij huis zoeken. Deze rolmodellen helpen hen te

In het vervolgonderzoek in samenwerking met OC&W en

onderzoeken wat ze nu eigenlijk willen. Dus voor alle doelgroepen

Motivaction is gekeken welk effect verschillende rolmodellen

geldt dat het hebben van een rolmodel aspiraties aanwakkert.’

hebben op verschillende doelgroepen. Jolanda: ‘Vooral jongeren

Vrouwen met een (grotere) afstand tot de arbeidsmarkt – werk-

en hoger opgeleiden blijken behoefte te hebben aan rolmodellen.

zoekenden en werklozen – hebben op werkgebied en voor de

Het verlangen naar een rolmodel heeft iets te maken met een

thuissituatie vaak geen rolmodel. Een enkeling bewondert vrien-

bepaald aspiratieniveau. Hoe hoger je je doel stelt, hoe lastiger

den met kinderen. Het ideale rolmodel van de doelgroep is down

het te bereiken is en hoe meer hulp je kunt gebruiken.’

to earth. Ze doet alleen werk waar ze achter staat.

Jongeren

• ‘Ik heb weinig sociale contacten. Ik leef van een uitkering,

De doelgroep jongeren (vrouwen tussen de 18-30 jaar)

deze geeft absoluut te weinig vrijheden. Het hebben van

beschrijft hun ideale rolmodel als een carrièrevrouw met een rijk

werk is een manier om weer een volledig mens te worden.’

sociaal leven. Uiterlijkheden zijn belangrijk. Dit rolmodel is een

• ‘Rolmodellen zijn als paralympische sporters: ze laten zien

toekomstdroom en staat daarom vrij ver van de doelgroep af.

dat je een fantastisch leven kunt leiden, hoe uitzichtloos het er nu ook uit mag zien.’

• ‘Beyoncé spreekt mij aan om haar schoonheid en financiële onafhankelijkheid. Ze heeft alles, en dat vind ik

Parttimers

fascinerend. Voor mezelf vind ik financieel onafhankelijk

De vierde doelgroep, vrouwen met een parttime baan, zijn zich

zijn niet heel belangrijk. Mijn vriend helpt me vaak met

niet zo bewust van de rolmodellen in hun leven, maar er onbe-

leuke dingen doen’.

wust wel gevoelig voor. Bij doorvragen blijkt dat hun ideale rol-

• ‘Mijn beste vriendin en haar vriend hebben hebben drie jonge kinderen en ze werken allebei. Ik heb respect voor

model een een positief ingestelde vrouw is, die werk en gezin goed weet te combineren en graag voor anderen zorgt.

hoe zij alles samen weten te managen.’

• ‘Ik hoop dat ik het goede voorbeeld geef aan mijn Hoog opgeleid

kinderen. Dat is voor mij voldoende.’

rolmodel: iemand die open minded is, met verschillende

Jolanda: ‘Op het moment dat ze een obstakel tegenkomen op

interessegebieden. Deze persoon heeft veel kennis en

dat ongeëffende pad, betrekken vrouwen het probleem vaak

levenservaring, waardoor de doelgroep nieuwe dingen van haar

op zichzelf. Ze gaan ervan uit dat zij zelf te kort schieten. Maar

of hem kan leren.

het is niet één vrouw, en ook geen honderd vrouwen, maar duizenden vrouwen die hiermee te maken hebben. Daarom ben ik

• ‘Ik vind financiële onafhankelijkheid heel belangrijk. Ik ben erg op mijn vrijheid gesteld.’

• ‘Neelie Kroes is letterlijk een wereldvrouw. Zij is naar mijn weten nog nooit een glazen plafond tegengekomen.’

Lof gestart, om hun verhalen te delen. Al die vrouwen die vanuit kracht en kwetsbaarheid hun verhaal vertellen, helpen anderen hun kracht en kwetsbaarheid aan te boren. Met andere woorden: in iedere vrouw zit een rolmodel.’

TEKST MENSJE VAN PUFFELEN

Vrouwen met een hoge opleiding hebben een ander ideaal

16 Lof

Rolmodellen+binnencover.indd 16

13-10-14 09:29

GESLAAGDE

VROUWEN TEKST MENSJE VAN PUFFELEN

Het wil niet vlotten met de doorstroom van vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Nog maar zo’n 16 procent van de Nederlandse hoogleraren is vrouw. Daarmee bungelen we onder aan de internationale ranglijst. Toch is er vrouwelijk talent genoeg aan de hogescholen en universiteiten. Lof zet deze rolmodellen in de spotlight en helpt de mythes rondom vrouw en carrière uit de wereld.

Rolmodellen+binnencover.indd 17

13-10-14 09:29

18 Lof

HBOLOF_Ambitie.indd 18

10-10-14 11:00

Ambitie,

Ik?

TEKST RENATE TROMP BEELD SHUTTERSTOCK

3 clichés over vrouw & carrière ontkracht

Vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs lopen over van bevlogenheid. Toch blijven we hardnekkig geloven dat hun ambitie afneemt zodra ze moeder worden. Zeven experts laten hun licht schijnen over deze en andere mythes.

Hoeveel vrouwelijke studenten er inmid-

1: Vrouwen zijn niet goed genoeg, 2: Vrou-

kwalificaties voor zo’n belangrijke func-

dels ook instromen op hogescholen en

wen willen niet, en 3: Vrouwen laten zich

tie binnen de universiteit. ‘Onzin’ zeggen

universiteiten, de top van het onderwijs

teveel belemmeren. Hoe onwaarschijnlijk

deskundigen als Marloes van Engen van

wordt nog altijd door mannen gedomi-

één of meerdere van deze verklaringen

Tilburg University: ‘Al jaren is het aantal

neerd. Zelfs bij alfastudies, waar over-

ook mogen klinken, ze zijn springlevend.

vrouwelijke studenten gelijk aan het

wegend meisjes in de collegebanken zit-

Ook in het onderwijsveld.

aantal mannen. Ook het aantal promo-

ten, is de professor doorgaans een man.

Maar in hoeverre houden deze bewerin-

vendi is met 42 procent geen adequate

Althans, in ons land. Van de Nederlandse

gen eigenlijk stand? Zeven experts chal-

verklaring voor het blijvend lage aan-

lectoren is slechts 30 procent vrouw, van

lengen de hardnekkige mythes rondom

deel vrouwelijke professoren van 11

de hoogleraren zelfs maar een schamele

het gebrek aan vrouwelijk talent in de

procent.’ Sibrand Poppema ziet Op de

15 tot 16 procent. In de college van bestu-

hoogste regionen van het onderwijs.

zo gebrekkig? Zoek je naar oorzaken, dan

1

Rijksuniversiteit Groningen precies waar

worden er doorgaans drie genoemd:

ren daalt het aandeel onder de 20 procent en zelfs verder richting 5 procent als we kijken naar de baan van bestuursvoorzitter. Daarmee bungelt Nederland onder aan de ranglijst als het gaat om vrouwen in de top van het hoger en wetenschappelijk onderwijs.

Wat is er met ons land aan de hand?

Waarom is die doorstroom van vrouwen

het mis gaat. ‘Het belangrijkste struikel-

Vrouwen zijn niet goed genoeg

blok is de overgang van UD (Universitair

Hét argument voor het

procent moeten zijn.’ Poppema vermoedt

lage percentage vrouwelijke hoogleraren

dat vrouwen door de zorg voor kinde-

is dat de vijver simpelweg te klein is. Er

ren minder tijd hebben om hun cv op te

zijn niet genoeg vrouwen met voldoende

bouwen. Maar meer onderzoek is nodig,

Docent) naar UHD (Universitair Hoofd Docent). Bij ons zit het aantal vrouwelijke hoogleraren op 20 procent en datzelfde geldt voor de UHD’s. Om een goed gevulde pijplijn te hebben, had dat minstens 40

Lof 19

HBOLOF_Ambitie.indd 19

10-10-14 11:01

Zelfs bij alfastudies, waar vooral meisjes in de collegebanken zitten, is de

professor doorgaans een man

vindt hij. ‘Het lukt ons gekwalificeerde

van Engen: ‘We hebben gezien dat bij

mensen verwachten, moeders (en vaders)

vrouwen te vinden middels specifieke pro-

een prestigieuze fellowship waar vrouwen

ongeveer net zo veel als niet-ouders.

gramma’s zoals het Rosalind Franklin Fel-

expliciet voor worden gevraagd, de aan-

Desondanks is het beeld van de vrou-

lowship programma of doordat we er een

meldingen super gekwalificeerde vrou-

welijke wetenschapper een onderwijs-

search bureau op zetten met de specifieke

wen binnenstromen.’ Suzanne Hulscher

gevende, parttime werkende moeder

opdracht 50 procent vrouwelijke kandida-

(UTwente) heeft dezelfde ervaring. ‘Waar-

die de publicatiedruk niet aan kan. Er is

ten te vinden. Maar dat kost erg veel geld,

om denken we dat vrouwen die cum laude

overigens wel wat meer aan de hand met

waardoor de meeste universiteiten er snel

promoveren niet beschikbaar zijn om

dat idee van parttime werken, zo blijkt uit

weer mee stoppen.’ Marieke van den

leiding te geven? Als je ze uitdaagt, grij-

onderzoek naar de beoordeling van kandi-

Brink (Radboud Universiteit) deed onder-

pen ze hun kans. Zo stellen wij een kleine

daten voor een managersfunctie dat Van

zoek naar de benoemingen van hooglera-

beurs ter beschikking waarmee vrouwen

Engen deed met collega’s Vinkenburg,

ren. Zij concludeert: ‘Bij het invullen van

extra onderzoek kunnen doen of een pro-

Coffeng en Dikkers. ‘Fulltime werkende

academische posities speelt het infor-

fessionele editor naar hun publicatie kun-

moeders werden in ons onderzoek als

mele netwerk nog steeds een grote rol. Dit

nen laten kijken. Er komen veel kandida-

minder ambitieus, beschikbaar en com-

betekent dat er extra moeite gedaan moet

ten op af.’

petent beoordeeld dan parttime werkende

worden om niet alleen de old boys club in

Het hoger onderwijs loopt niet over van

moeders. Fulltime werkende moeders vol-

overweging te nemen, maar ook netwer-

geloof in de (leiderschaps)kwaliteiten van

doen niet aan de Nederlandse norm dat

ken in te schakelen waar meer vrouwen

vrouwen, zien de experts. Marloes van

je als moeder niet meer dan vier dagen

te vinden zijn .’ Wim Boomkamp (Saxion

Engen: ‘De ideale wetenschapper werkt

mag werken, en krijgen daar als het ware

Hogescholen) mist urgentie in het onder-

fulltime, is 24/7 beschikbaar voor zijn/haar

straf voor. De parttime werkende vaders

wijsveld om vrouwen te vinden. ‘Het wordt

werk, heel zichtbaar, ondernemend, suc-

in ons onderzoek werden beoordeeld als

al vrij snel afgedaan als ingewikkeld, en ik

cesvol in het krijgen van onderzoeksgeld,

de minst geschikte kandidaten.’ Suzanne

zie onvoldoende ambitie en overtuiging.

en vooral: hij/zij heeft veel publicaties op

Hulscher ervoer het cliché rondom wer-

Maar talent moet je spotten en uitnodigen.

zijn/haar naam staan.’ Harde gegevens

kende moeders van nabij. ‘Een hoogle-

‘Als je op zoek gaat naar individueel

laten zien dat vrouwen net zo goed bin-

raar zei letterlijk tegen mij: “Vrouwen

talent, in plaats van uit de macht der

nen dat plaatje passen. Zo is het gemid-

tussen de dertig en veertig neem ik

gewoonte de dichtstbijzijnde man te

delde aantal uren van mannelijke en vrou-

niet aan. Teveel kans dat ze er wegens

kiezen, dan zitten er zonder twijfel

welijke wetenschappers vrijwel gelijk.

zwangerschap vier maanden uit zijn.”

talentvolle vrouwen tussen.’ Marloes

Ook werken, in tegenstelling tot wat veel

Maar mijn persoonlijke ervaring is dat een

20 Lof

HBOLOF_Ambitie.indd 20

10-10-14 11:01

De deskundigen Prof. Marieke van den Brink, Universitair Hoofddocent Bedrijfskunde, Radboud Universiteit

Prof. dr. Sibrand Poppema, wetenschapper na vier maanden juist veel

worden juist sterker als we ze naar boven

voorzitter College van Bestuur

zin heeft om weer aan de slag te gaan.

halen. Waarna we eerder geneigd zijn

Rijksuniversiteit Groningen

Ik geef ze altijd extra uitdagend werk. En

mannen te geloven die hun eigen kwalitei-

dankzij ons Aspasia-fonds kunnen we

ten overschatten.’

‘Vrouwen worden geacht hun vrouwelijke

en daarom ‘heel tevreden’ met hun part-

in Research,

eigenschappen in te zetten. Maar zoals

2

time baan, is al vaak door onderzoek ont-

University of Tromso

onderzoeker en diversity consultant Jen-

kracht. Marieke van den Brink: ‘Uit mijn

nifer Whelan betoogt: stereotyperingen

promotieonderzoek blijkt dat vrouwen

Dr. Marloes van Engen,

benadrukken kan gemakkelijk tegen je

vooral aan het begin van hun academi-

Universitair Docent

werken. Vrouwen zijn sensitiever, empati-

sche carrière vaker dan mannen in deel-

Human Resource Studies,

scher, zeggen we graag, maar dat is ook

tijd werken. Uit verschillende internati-

Universiteit van Tilburg

precies waarop ze vervolgens worden

onale en nationale onderzoeken blijkt

afgewezen.’ Wim Boomkamp beaamt

bovendien dat ambitie en toewijding

Kitty Triest,

dat. ‘Ik vind het een mythe dat vrouwen

van vrouwen niet onderdoet voor die

senior adviseur

beter kunnen luisteren en invoelen. Dit

van hun mannelijke collega’s. Het zijn

Onderwijs & Arbeidsmarkt,

soort gedachten zet ons juist vast in ste-

juist de hoogleraren die de ambities van

Haagse Hogeschool

reotypen. Wanneer we ons daar teveel op

hun vrouwelijke junioren lager inschat-

gaan richten, wordt de weerstand alleen

ten.’ Marloes van Engen: ‘Vrouwen wer-

Drs. Wim Boomkamp,

maar groter.’ Kitty Triest: ‘De gedachte is:

ken parttime en krijgen kinderen, is de

voorzitter College van Bestuur

als je mensen nu maar bewust maakt van

dominante gedachte. Uit ons onderzoek

Saxion Hogeschool

hun vooroordelen, dan verdwijnen ze als

bij TiU blijkt dat vrouwen 1,3 uur minder

sneeuw voor de zon. Maar vooroordelen

werken dan mannen en moeders 3 uur

vervangers betalen om de onderwijstijd van de jonge moeder over te nemen.’

Een populaire manier om vrouwen in de spotlight te zetten, is laten zien dat zij beschikken over andere, maar onontbeerlijke leiderschapskwaliteiten. Kitty Triest (Haagse Hogeschool) is daar kritisch over.

Prof. dr. Suzanne Hulscher,

Vrouwen willen niet

hoogleraar Waterbouwkunde

De bewering dat

Prof. Curt Rice,

vrouwen ‘nu eenmaal

hoofd Norwegian National

minder ambitieus zijn’

Committee on Gender Balance

en Civiele Techniek, Universiteit Twente

Lof 21

HBOLOF_Ambitie.indd 21

10-10-14 11:01

22 Lof

HBOLOF_Ambitie.indd 22

10-10-14 11:02

Ik heb mannen hoogleraar zien worden op cv’s waar een vrouw nooit op aangenomen zou zijn

minder dan niet-moeders. Vaders werken

gemaakt, vooral in Nederland. Dat heeft

de universiteit vergroot. We denken dat

overigens ook 2,5 uur minder. Het aan-

te maken met te weinig of niet-flexibele

we precies weten wie dat het beste kan.

tal publicaties van ouders was zelfs net

kinderopvang, woon-werkverkeer, een

Maar wat blijkt: ook op die harde uitkom-

wat meer dan van niet-vaders en -moe-

schoolsysteem dat een dubbele carrière

sten moeten vrouwen beter presteren

ders. De bevlogenheid druipt ervan af,

niet ondersteunt en een cultuur van veel

dan mannen om benoemd te worden.’

maar we blijven hardnekkig geloven in

uren maken, vooral aan de top. Daar-

Marieke van den Brink: ‘Excellentie is een

dat gebrek aan ambitie.’ Suzanne Hul-

door wordt de combinatie voltijd werk en

sociale constructie en is ontzettend moei-

scher: ‘Vrouwen willen wel degelijk, maar

zorg voor veel mensen, en disproportio-

lijk meetbaar. Men denkt echt de beste

ze laten zich minder horen. Ik heb man-

neel vaak voor vrouwen, onmogelijk. Ik

hoogleraar te kiezen, maar in feite is het

nen hoogleraar zien worden op cv’s waar

vind het een fascinerende economische

altijd een compromis: voor welke erva-

een vrouw nooit op aangenomen zou zijn.

beslissing dat Nederland daar niets aan

ring en kwaliteiten kies je? De perfecte

Zo’n man heeft nooit een onderzoekfonds

doet. Jullie investeren enorm in onderwijs,

cv, het schaap met vijf poten, bestaat

binnen gehaald, maar er wordt automa-

ook voor meisjes en jonge vrouwen, en

niet.’ In werkelijkheid krijgen veel man-

tisch geloofd dat hij dat kan. Ik raad jonge

laten die investering vervolgens compleet

nelijke schapen met twee of drie poten

vrouwen altijd aan in benoemingscom-

leeglopen.’

het voordeel van de twijfel, en durven

missies te zitten. Dat opent je ogen en laat een ander licht schijnen op de kwaliteit van je eigen cv.’

Volgens Kitty Triest is de norm van (meer dan) fulltime werken in de top een probleem. ‘Macht en invloed hebben betekent 24/7 beschikbaar zijn. Althans, die mythe houden we met elkaar in stand.

3

Vrouwen laten zich teveel belemmeren

commissies het niet aan wanneer een vrouw een ‘poot’ mist. Dit heeft dus met perceptie te maken, niet met daadwerkelijke kwaliteit. Curt Rice noemt in dat verband het beruchte John & Jennifer cv-onderzoek, dat haarfijn aantoont hoe onbewuste vooroordelen meespelen bij

‘Kwaliteit komt altijd

benoemingen. ‘Voor een fictieve functie

bovendrijven.’ Die gedachte ligt aan ons

als hoofd van een onderzoekslab wer-

denken ten grondslag. Ook bij benoe-

den twee identieke cv’s opgestuurd aan

mingen gaat men ervan uit dat de beste

een aantal Amerikaanse topwetenschap-

een aardverschuiving in ons denken.’

persoon voor de baan wordt gezocht en

pers. De ene helft van de wetenschap-

Dat vrouwen niet willen en tevreden zijn

gevonden. Curt Rice: ‘We denken dat we

pers kreeg het cv met de naam van

met hun deeltijdbaan en deeltijdcar-

in de wetenschap precies kunnen meten

een man, John, erboven. De andere

rière, wordt radicaal van tafel geveegd

we de beste is. Een excellente onderzoe-

helft kreeg het cv met de naam van een

door de Noorse genderexpert Curt Rice.

ker publiceert veel en haalt onderzoeks-

vrouw, Jennifer, erboven. Meer weten-

‘Onzin. Het wordt vrouwen heel moeilijk

geld binnen, wat de zichtbaarheid van

schappers, ook de vrouwelijke, kozen

Druk zijn heeft status, maar we zouden ervoor moeten zorgen dat het juist stoer is om een duobaan te hebben. Al vergt dat

Lof 23

HBOLOF_Ambitie.indd 23

10-10-14 11:02

Om benoemd te worden, moeten vrouwen beter presteren dan mannen

voor John. Ook was men bereid hem

‘Het moet van onderop gebeuren. Een

dent probleem.

meer te betalen dan Jennifer.’

vrouw met onvoldoende ervaring benoe-

Curt Rice erkent dat de vooroorde-

Marieke van den Brink: ‘Hoewel univer-

men, is gevaarlijk voor de organisatie en

len rondom vrouwen in de wetenschap

sitair beleid open werving propageert,

ook zeker niet goed voor haar.’ Marieke

wereldwijd gelden. ‘Vrouwen worden

zijn veel hoogleraren in Nederland in een

van de Brink schreef onlangs een publi-

beoordeeld op prestatie, mannen op

gesloten procedure geworven. Univer-

catie over de kracht van netwerken, die

belofte.’ Maar over de situatie in Neder-

sitaire scouts zijn meestal mannen, met

vooral voor mannen positief uitpakt. Ze

land, waar hij jaren werkte, windt hij zich

homogene mannelijke netwerken. Dan

introduceerde de zogenaamde support-

extra op. ‘Als het gaat om het aandeel

bestaat de kans dat vrouwelijk talent over

paradox. Wanneer vrouwen worden

vrouwelijke professoren staat Nederland

het hoofd wordt gezien. Die netwerken

ondersteund in hun carrière heet

onder aan de lijst in de EU, net boven

zijn voor vrouwen moeilijker toegankelijk.

dat ‘helpen’. En wordt dat gezien als

Cyprus en Malta. Shame on you! Het

Maar zodra er meer vrouwen in commis-

oneerlijke concurrentie. Terwijl de hulp

erge is dat jullie cultuur ervoor zorgt dat

sies zitten, worden er ook meer vrou-

die mannen elkaar onderling al eeu-

Nederlandse mannelijke wetenschappers

wen voorgedragen.’ Curt Rice: ‘Zweeds

wig geven als vanzelfsprekend wordt

maar door kunnen gaan. Hun vrouw zorgt

onderzoek toont aan dat vrouwen 2,5

gezien. Diversiteitsprogramma’s zouden

voor de kinderen en het huishouden en

keer meer gepubliceerd moeten heb-

derhalve niet moeten worden geframed

zij publiceren verder. Vanuit de EU komt

ben om een gelijkwaardige ranking te

als getting help maar als getting even.

daar nu wellicht verandering in. De 80 mil-

krijgen. Dat is pure ongelijkheid.’

Dat netwerken vaak genderbepaald zijn,

jard euro voor onderzoek en innovatie die

Marieke van den Brink had meer impact

heeft nog een ander nadeel, aldus Curt

onder de noemer Horizon 2020 beschik-

van haar onderzoek naar benoemingen

Rice. Hij noemt dit de citation hoax. ‘Om

baar is gesteld, geeft voorrang aan onder-

verwacht en wordt naar eigen zeggen

door anderen geciteerd te worden, is

zoek dat bijdraagt aan een betere gender

steeds radicaler. ‘Ik hoor nog steeds

kwaliteit van je werk niet genoeg. Het gaat

balance in de onderzoeksteams en in

overal hetzelfde riedeltje over ‘kwaliteit’.

er eigenlijk vooral om dat je veel men-

de onderwerpen van onderzoek. Ik ben

Benoemingscommissies blijven overtuigd

sen kent. Wetenschappers blijken vooral

benieuwd of Nederland dat oppikt, maar

van hun eigen gelijk, namelijk dat ze altijd

wetenschappers te citeren die ze kennen.

ik vrees het ergste. Jullie zien jezelf als

de beste kiezen, maar selectieprocedu-

Doordat netwerken langs genderlijnen

liberaal, maar zijn conservatief. Het is net

res zijn ondertussen nog steeds ondoor-

lopen, hebben vrouwen hier een achter-

als met de discussie rondom Zwarte Piet.

zichtig. Ik ben inmiddels een absoluut

stand. Ze worden als minder succesvol

De gedachte is: wij zijn zo liberaal, je kunt

voorstander voor quota. In een dergelijk

gezien en hun goede ideeën krijgen min-

ons gewoonweg niet van racisme of sek-

cynische omgeving is er meer nodig dan

der kans opgepikt en doorontwikkeld

sisme betichten.’ Rice zucht. ‘Maar goed,

goede wil.’ Ook Curt is vaandrager van

te worden.’ In een omgeving die onder

iemand moet de laatste op het lijstje zijn.’

quota. Maar Sibrand Poppema twijfelt:

zware publicatiedruk staat, is dat een evi-

24 Lof

HBOLOF_Ambitie.indd 24

10-10-14 11:02

Lof 25

HBOLOF_Ambitie.indd 25

14-10-14 12:07

26 Lof

CEO langs de Loflat.indd 26

11-10-14 09:40

Langs de Loflat bestuurders Karl Dittrich en Thom de Graaf Waarom bungelt Nederland onder aan de lijst als het gaat om de doorstroom van vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs? Een gesprek met twee bestuurders uit het veld. ‘Als we in dit tempo doorgaan, hebben we pas in 2060 evenveel mannelijke als vrouwelijke hoogleraren.’

TEKST RENATE TROMP ILLUSTRATIE STUDIO PING

Karl Dittrich, voorzitter van de branchevereniging van universi-

nen. Alleen de voorzitter van de PO-raad (primair onderwijs,

teiten VSNU, kwam onlangs met een plan om meer academisch

red.), Rinda den Besten, is een vrouw.’

geschoolde leraren voor de klas te krijgen. Thom de Graaf, voor-

Karl Dittrich: ‘Bij universiteiten is absoluut sprake van een glazen

zitter van de Vereniging Hogescholen, wist met de nodige lobby

plafond. Als we kijken naar studenten, promovendi en zelfs bij

het leenstelsel wat te verzachten. Mooie resultaten, maar hoe

postdocs gaat het nog gelijk op. Maar vanaf het niveau van uni-

zit het met dat probleem dat zich niet zo eenvoudig laat oplos-

versitair hoofddocent en hoogleraar stokt de doorstroming. Als

sen: de oververtegenwoordiging van mannen in de top van het

er bij de zogenaamde tenure tracks, de vaste aanstellingen die

Nederlandse hogere en wetenschappelijke onderwijs?

bovendien schaarser worden, niet expliciet naar gender en de promotie van vrouwen wordt gekeken, blijft de scheefgroei

Aan de top van hogescholen en universiteiten is sprake van scheefgroei. Vrouwen komen veel minder snel terecht in functies als die

in stand. In de Colleges van Bestuur van Universiteiten is inmiddels 25 procent vrouw, maar er zijn nog steeds vijf colleges zonder vrouwen.’

van hoogleraar, lector of bestuurder dan mannen. Hoe bent u aan deze mooie baan gekomen?

Thom de Graaf: ‘Je bedoelt dat het niet toevallig is dat je twee blanke man-

Hoe komt het dat vrouwelijke studenten het heel goed en langzaamaan zelfs beter doen dan mannen, maar dat dat niet automatisch tot een evenwichtige doorstroming leidt?

nen van middelbare leeftijd ontmoet? Nou, dat

Dittrich: ‘Lange tijd dacht ik: Het is een kwestie van

beeld wil ik meteen corrigeren. Voor mij zat Guusje Ter

tijd. Het komt vanzelf goed. Inmiddels ben ik vooral

Horst hier op interim basis. En ook in de besturen van

verbaasd dat het zo langzaam gaat. De echte bokito’s

hogescholen is het al lang niet meer vanzelfsprekend

die zeggen: “Ik wil geen vrouw op mijn apenrots,” zijn

dat er alleen mannen zitten. Tegelijkertijd, als ik naar mijn

een absolute uitzondering. Er is geen anti-sfeer jegens

kompanen kijk van de andere brancheverenigingen in

vrouwen. We hebben een vrij feminiene cultuur in Neder-

het onderwijsveld, dan zijn het wel bijna allemaal man-

land. Dus eigenlijk kan ik het niet verklaren, anders dan Lof 27

CEO langs de Loflat.indd 27

11-10-14 09:40

dat we bij identieke cv’s toch automatisch voor de man kiezen.

Als dat echt zo is, moeten mannen zich daar meer van bewust zijn. Vrouwen hebben die bias weliswaar ook, maar in de meeste benoemingscommissies zitten, zoals Thom terecht zegt, vooral mannen.’

Is dat erg?

Dittrich: ‘Als we in dit tempo doorgaan hebben we pas in 2060 evenveel mannelijke als vrouwelijke hoogleraren. Maar ook de 30 procent-doelstelling halen we voorlopig niet. Terwijl iedereen het belang van meer diversiteit snapt.’ De Graaf. ‘Vrouwen maken een verschil. De samenleving wordt minder formeel, het wordt minder competitief en meer coöperatief. Zonder dat ik dit beeld wil idealiseren. Ik heb er een broertje dood aan als vrouwen zeggen: “Vrouwen werken beter samen.” Maar het fenomeen “wie kan het verste plassen” zal afnemen. Eerlijk gezegd denk ik dat we nu al in een overgangsfase zitten van een patriarchale naar een meer matriarchale samenleving. Het succes van vrouwelijke studentes die vaker, sneller en met meer succes afstuderen is een goed voorbeeld. Ik zie vrouwen steeds meer de maatschappij mede vormgeven, meebepalen. Ze zullen de cultuur veranderen, instituties veranderen en misschien te zijner tijd ook wel de structuur. Dat is een zichzelf voortstuwend effect. Ik vraag me soms zelfs af: Blijft het evenwichtig genoeg? Applaus voor de meisjes die het zo goed doen, maar wat gebeurt er met de jongens? Misschien hebben we over tien jaar wel een heel ander door de in verhouding lage participatiegraad van vrouwen als

gesprek.’

gevolg van onze deeltijdcultuur.’ De Graaf: ‘Ik zie overal succesvolle pogingen om de aanwezigheid van vrouwen in intellectuele

Een aantrekkelijk toekomstbeeld, maar vooralsnog zijn

en managementfuncties te vergroten, maar het gaat gestaag.

vrouwen aan de top van hogescholen en universiteiten in de

Je zou inderdaad ook kunnen zeggen: traag. Als belangrijkste

minderheid. Wat kan daar op korte termijn aan gedaan wor-

oorzaak zie ik een licht dominant masculien element in hoe de

den en wat is uw rol als belangenvereniging?

samenleving is ingericht en wat er wordt verwacht van mensen.

Dittrich: ‘Op dit ogenblik staat het thema diversiteit nog niet

De voorzieningen zijn bovendien onvoldoende ingericht op het

boven aan onze agenda. We zien dat meer als een taak voor de

sekseneutraal maken van de toegang naar werk. In benoemings-

universiteiten zelf. En daar gebeurt ook veel aan de hand van

commissies zitten veelal mannen die intuïtief weer voor andere

streefcijfers en personeelsbeleid. Maar vanuit mijn verbazing

mannen kiezen en vrouwen voelen zich slecht thuis in de mascu-

over de trage verandering zou ik dit thema – bijvoorbeeld in het

liene top. Dat verandert allemaal wel, maar mondjesmaat.’ Dit-

kader van modern werkgeverschap – wel meer onder de aan-

trich: ‘Onlangs hoorde ik dat er een zeker bias schijnt te zijn in

dacht willen brengen.’ De Graaf: ‘Als vereniging agenderen en

de wijze waarop we naar cv’s kijken. Uit onderzoek zou blijken

initiëren we hooguit de agenda. Hogescholen bepalen op indi-

28 Lof

CEO langs de Loflat.indd 28

11-10-14 09:41

‘Vrouwen, ga ervoor!

De rode loper ligt voor jullie uit!’ viduele basis welk beleid ze hier vervolgens op voeren. En ik

deren of tot maatschappelijk betrokken werk? Of is dat cultureel

zou omvallen als de hogescholen geen diversiteitsplan in hun

bepaald? Mannen zijn ook in de maatschappij geïnteresseerd,

HR-beleid hebben opgenomen.’ Dittrich: ‘Hoe we hier uit komen

maar vooral om daar zelf in te schitteren.’ Dittrich: ‘Vrouwen kun-

is eerlijk gezegd best spannend. Ik vind het een moeilijk onder-

nen werken aan hun zelfbewustzijn en hun kwaliteiten laten zien.

werp, omdat ik er geen grip op krijg. Waar zit het hem nou in?

Pas je niet aan, blijf bij jezelf, maar toon wat je in huis hebt. Ga

Waarom staan we onder aan die Europese lijst? Ik heb er geen

uit van het feit dat mensen aan de andere kant van de tafel graag

antwoord op en ik ook geen panklare oplossing voor.’

de beste persoon willen vinden. Wees assertief in het gesprek, zodat jouw kwaliteiten herkend worden. De universiteit is zo’n

Zou het wat u betreft goed zijn als de urgentie toeneemt,

mooie wereld om in te werken, juist ook voor vrouwen. Je kunt je

bijvoorbeeld door de toename van vrouwen aan de top niet

passie omzetten in je werk, je hebt veel vrijheid en er wordt een

alleen als HR-beleid te zien, maar ook tot de core business te

enorm beroep gedaan op je creativiteit. Je kunt het ambacht uit-

beschouwen? Met andere woorden: belangrijker te maken?

oefenen van onderwijs geven en onderzoek doen. De rode loper

Dittrich: ‘Bestuurders zijn vooral bezig met onderwijs en onder-

ligt uit. Soms denk ik: Vrouwen, ga ervoor. Schop die mannen!’

zoek en minder met personeelsbeleid. Tegelijkertijd raakt de inzet van vrouwen inderdaad aan onze core business. Onderzoek en onderwijs zal anders zijn met meer vrouwen en die verbinding hebben wij niet genoeg gelegd. Als een bestuurder zich uitspreekt, is dat een krachtig signaal.’ De Graaf: ‘Ik ben

De cijfers

absoluut geen voorstander van dwingend beleid, laat staan van quota. En ik geloof ook dat het weerstand oproept: mensen zul-

De Graaf: ‘Bij hogescholen zijn 28 mannen en 8 vrouwen

len proberen er onderuit te komen. Bovendien, het stigma dat

voorzitter van het College van Bestuur en er is 1 vacature.

je er niet op eigen kracht bent gekomen, is niet goed voor de

Bij de overige leden van Besturen zien we 30 mannen en

vrouwen zelf. Ik snap wel dat de frustratie groot is. Er ligt dus een

17 vrouwen. Je kunt dat positief uitleggen en zeggen: 30

bijzondere verantwoordelijkheid bij bijvoorbeeld de leden van de

procent van alle topfuncties wordt bezet door vrouwen.

Raden van Toezicht die de Colleges benoemen.’ Dittrich: ‘Als

Aan de andere kant: de aarzeling om vrouwen op het

vrouwen wel promoveren, maar het afleggen als het gaat om die

hoogste niveau te benoemen of de terughoudendheid bij

schaarse vaste aanstelling, dan moet je niet alleen de individuele

vrouwen zelf is kennelijk nog altijd zeer groot. Als je kijkt

positie invullen, maar ook kijken naar wat je nodig hebt om het

naar het middelmanagement zien we ook een opwaartse

team te completeren. En dat betekent dat je op een aantal ogen-

trend. Vijf jaar geleden was 3 op de 10 werknemers in

blikken leiderschap moet tonen en verder moet denken dan de

schaal 13 of hoger vrouw, inmiddels is dat al 4 op de 10 en

kandidaat of met de uitgebreidste cv.’

onder lectoren is 30 procent vrouw.’

Wat kunnen vrouwen zelf doen om hun positie te verbeteren?

Karl Dittrich: ‘De Charter voor het bedrijfsleven is 30

De Graaf: ‘Meer hun individuele talent beetpakken. Voor zichzelf

procent vrouwen aan de top. Dat lijkt me alleszins redelijk.

opkomen en niet zomaar accepteren dat de stroom de stroom

Voor de Colleges van Bestuur van universiteiten zitten we

is. Vrouwen krijgen nog altijd minder betaald voor hetzelfde

op 25 procent, dus we gaan daar in de goede richting.

werk. En ze aanvaarden dat ook! Maar alles kan veranderen, ook

Maar het percentage vrouwelijke hoogleraren zit op een

al gaat het moeilijk. Mijn grootste twijfel zit in de discussie cul-

magere 16 à 17 procent.’

tuur versus natuur. Is het zo dat vrouwen zich vanuit hun natuur meer aangetrokken voelen tot bijvoorbeeld de zorg voor de kinLof 29

CEO langs de Loflat.indd 29

11-10-14 09:41

WALL OF FAME

9 vrouwen in de eregalerij In de meeste portrettengalerijen op universiteiten en hogescholen hangen overwegend mannelijke geleerden. Terwijl er in het hoger onderwijs natuurlijk ook genoeg inspirerende vrouwen rondlopen. Tijd dus voor een female wall of fame!

TEKST: PAM VAN DER VEEN FOTO’S: SEBASTIAAN WESTERWEEL

HBOLOF_WallofFame.indd 30

11-10-14 13:02

TILBURG UNIVERSITY DRAAGT VOOR:

Mirjam van Reisen Bijzonder hoogleraar Internationale Sociale verantwoordelijkheid op de Marga Klompé leerstoel.

Getrouwd, 4 kinderen + 3 van haar partner.

HBOLOF_WallofFame.indd 31

M

irjam van Reisen (52) komt uit een katholiek onderwijsgezin. Kennis was van groot belang, want ‘je hoofd is het enige dat je altijd met je meedraagt’. Na haar bachelor Cultuur & Godsdienstpsychologie, reisde ze naar India. Ze verbleef er toen Gandhi vermoord werd en zag met eigen ogen hoe de hindoestaanse bevolking de moslims aanviel. Die ervaring heeft haar denken over verandering en conflicten voor altijd beïnvloed. ‘Verschuivingen in de wereld zijn zelden gepland, maar gebeuren van het ene moment op het andere,’ zegt ze. ‘Alles kan heel snel omslaan, zonder dat iemand het zag aankomen of dat het teruggedraaid kan worden. Dat fascineert mij.’ Dat onverwachte en onomkeerbare zag ze ook bij de val van de Muur, waarover ze haar proefschrift schreef. En bij 9/11. ‘Onvoorspelbare en onvoorstelbare gebeurtenissen die ons wereldbeeld voor altijd resetten.’

De reis naar India zette haar aan het denken over armoede en internationale verantwoordelijkheid. Hoe kan het rijke westen leren delen? Hoe zorgen we voor eerlijke toegang tot bronnen?

Die vragen houden haar bezig, en via wetenschappelijke studie en praktische onderhandelingen probeert ze daar invloed op te hebben. Ook haar onderzoek naar mensenhandel in Eritrea beoogde dat. Ze sprak met Eritrese vluchtelingen die voor losgeld ontvoerd, gemarteld en verminkt werden. ‘Een huiveringwekkende studie,’ aldus Van Reisen. ‘Soms was een verhaal zo aangrijpend dat je niet meer wist hoe je nog een volgende vraag moest stellen.’ Het onderzoek kreeg veel internationale aandacht, maar heeft de situatie ‘zuur genoeg’ niet voldoende veranderd.

Een hoogtepunt in haar carrière was het krijgen van de Marga Klompé leerstoel, vernoemd naar de eerste vrouwelijke Nederlandse minister. ‘Een rolmodel als het gaat om nadenken over een betere wereld. Spijtig dat ze nooit heeft kunnen trouwen vanwege haar werk. Zo ging dat toen. Al heb ook ik tijdens mijn zwangerschap gehoord dat mijn proefschrift er nu vast niet meer zou komen. Het heeft me alleen maar vastbeslotener gemaakt om een goede moeder én academica te zijn.’

11-10-14 13:03

T

ineke Postma (36) studeerde cum laude af aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze kreeg een beurs om verder te studeren in New York, het mekka van de jazz. Het was hard knokken, want ‘er zit daar niemand op je te wachten,’ aldus de saxofoniste, maar toch vond ze er haar weg tussen de legendarische jazzclubs en vooraanstaande musici. Ze bouwde een internationale carrière op, trad op in beroemde zalen als Carnegie Hall en de Assembly Hall van de VN en is inmiddels een van Nederlands grootste exporthits. Met haar album The Dawn of Light won ze een Edison en dit najaar komt haar zesde cd uit, Sonic Halo, opgenomen met de gelauwerde saxofonist Greg Osby. ‘Elke cd brengt me een stapje dichter bij mezelf,’ zegt ze. ‘Ik wil altijd verder groeien, als persoon en als muzikant, en mijn laatste album was een droom die werkelijkheid werd.’

Ook The Mosaic Project sleepte een prijs in de wacht, en wel een Grammy.

Dit project van de Amerikaanse drumster Terri Lyne Carrington wil vrouwelijke musici op jazzgebied stimuleren. ‘Vroeger werd het wel tegen me gezegd: dat ik te gek speel, want net als een vent. Dat hoor ik nu niet meer, maar jazz is nog altijd overwegend een mannenwereld,’ aldus Postma.

‘The Mosaic Project brengt vrouwen samen die wel degelijk invloed hebben op de sound en de stijl van jazz.

Fantastisch en heel inspirerend om daar aan mee te doen.’

Postma geeft ook les op conservatoria. Daar ziet ze steeds meer vrouwelijke studenten binnenkomen, vertelt ze. ‘Toen ik zelf studeerde, waren de meisjes altijd zangeres. Dat is gelukkig veranderd. En wat ik merk is dat mijn studentes niet alleen over muziek willen praten, maar ook over hoe ik mijn werk combineer met het moederschap.’ En ongetwijfeld is Postma daarin een rolmodel, want als kersverse moeder stond ze onlangs met haar band op het North Sea Jazz Festival.

‘Lange tournees doe ik nu even niet, maar binnen een jaar verwacht ik de draad wel weer op te pakken. Dankzij een groot vangnet, een goeie planning en een man die vindt dat ik voor mijn passie moet gaan, heb ik daar alle vertrouwen in.’

32 Lof

HBOLOF_WallofFame.indd 32

DE AMSTERDAMSE HOGESCHOOL VOOR DE KUNSTEN DRAAGT VOOR:

Tineke Postma Jazzsaxofoniste en conservatoriumdocent.

Samenwonend, 1 kind.

11-10-14 13:03

HOGESCHOOL SAXION DRAAGT VOOR:

Hilde de Vocht Lector Ouderenzorg en Palliatieve Zorg hogeschool Saxion. Getrouwd.

A

ls docent gedragswetenschappen gaf Hilde de Vocht (54) les aan verpleegkundigen op Saxion. Daar merkte ze dat de verpleegkundige anamnese soms lastig is als het gaat om seksualiteit. Kun je de patiënt daar altijd naar vragen?

Wordt dat wel op prijs gesteld? Is het niet te privé? Wat bleek: meestal wordt het onderwerp niet aangekaart, terwijl het mogelijk wel relevant is.

Zo kan een kankerbehandeling een enorme impact hebben op het intieme leven van de patiënt. Door dat onbesproken te laten, blijven er witte vlekken op de kaart die een goede zorg in de weg staan.

De Vocht dook in dat onontgonnen gebied en deed promotieonderzoek naar seksualiteit en intimiteit bij ongeneeslijke ziekten. Ze sprak met patiënten, hun partners en professionals in de oncologische en palliatieve zorg, en ontdekte een rode lijn.

De Vocht: ‘Elk verhaal is uniek, maar de impact van de ziekte op het seksuele zelfbeeld en de liefdesrelatie is voor iedereen groot. Patiënten waarderen het als een medische zorgverlener daarnaar vraagt. Het geeft ze het gevoel als mens gezien te worden.’

De manier waarop het onderwerp wordt aangekaart is uiteraard wel van belang: respectvol, met een volwassenen benadering.

Het is dit soort praktijkonderzoek waarmee De Vocht haar verpleegkundestudenten toekomstbestendig wil maken. ‘Ik zie het lectoraat als motor achter beroepsinnovatie. Studenten lever je niet af met alleen een kennispakketje, maar als praktijkgerichte professionals die een leven lang blijven leren en bijdragen aan de voortdurende ontwikkeling van het vak.’

Kort na haar promotie werd De Vocht lector en zij leidt nu met enthousiasme de kenniskring Ouderenzorg & Palliatieve Zorg binnen het verpleegkundedomein van de Academie Gezondheidszorg. Ze heeft, naar eigen zeggen, ‘een associatief hoofd’, waarmee ze mensen inspireert en bij elkaar brengt. ‘Gevoeligheid creëren voor elkaars perspectief, dat vind ik belangrijk. Niet alleen vanuit je eigen koker denken, maar loskomen van je persoonlijke doelen en belangen. Dat is een voorwaarde voor verbinding.’

Lof 33

HBOLOF_WallofFame.indd 33

11-10-14 13:03

A

ls mensen praten over het gekloonde schaap Dolly of in het lab gekweekte organen, worden technische debatten moeiteloos afgewisseld met ethische, juridische, religieuze, politieke en economische inzichten. Maar ook met botsende ideeën, emoties en vooroordelen over wat wel of niet wenselijk is, wat goed of gezond leven is, over wat goed handelen is. Het is dat spanningsveld dat Annelien Bredenoord (35) mateloos interesseert.

Als ethicus ziet zij het als haar taak om de normatieve discussie over complexe kwesties als stamcelonderzoek, genetica en biobanken te analyseren en te structureren. Waar zitten de morele knelpunten en welke principes en intuïties steken daarachter? En hoe kun je daar al in een vroeg stadium op inspelen? Welke keuzes moeten er gemaakt worden en wat zijn daarvan de trade-offs? ‘Ethisch parallelonderzoek,’ heet dat, en Bredenoord verricht er baanbrekend werk in. Ze kijkt mee over de schouders van medische en biotechnologische onderzoekers om samen te bestuderen of het beter en veiliger kan en welke ethische keuzes er in elk stadium gemaakt moeten worden. Want: ‘Alleen zo kun je mede de koers bepalen en de nieuwe technologie op een ethisch verantwoorde manier in de samenleving brengen.’

Gedreven als ze is, heeft Bredenoord tevens een publieke rol op zich genomen en treedt ze op in radio- en tvprogramma’s. Zo hoopt ze het gesprek over wetenschap en moraal wat meer op gang te brengen. Hetzelfde doet ze als lid van de Jonge Akademie, een platform van jonge topwetenschappers die wetenschap uitdragen naar politiek en maatschappij. Daar, maar ook in haar eigen onderzoeksgroep werkt ze samen met zoveel mogelijk verschillende disciplines, want ze gelooft heilig in de kracht van kruisbestuiving. Bredenoord: ‘Veel uitdagingen van nieuwe biomedische technologie, zoals hoe om te gaan met data in biobanken en genetisch onderzoek, overstijgen de disciplines.

Echt vernieuwende wetenschap zet z’n luiken open naar andere takken en maatschappelijke domeinen. Dan blijf je leren, ben je origineler en heeft je onderzoek veel meer impact.’

HBOLOF_WallofFame.indd 34

HET LANDELIJK NETWERK VROUWELIJKE HOOGLERAREN (LNVH) DRAAGT VOOR:

Annelien Bredenoord Associate professor Medische Ethiek, Universitair Medisch Centrum Utrecht. Heeft een relatie.

11-10-14 13:03

DE HAAGSE HOGESCHOOL DRAAGT VOOR:

Susana Menendez O.a. lid College van Bestuur HHS en bestuurslid ECHO (expertisecentrum diversiteit in het ho).

Getrouwd, 1 kind.

S

usana Menendez (59) ontvluchtte in 1978 het dictatoriale Argentinië. De eerste jaren had ze nodig om de pijn van achtergelaten geliefden – vermoord, verdwenen – te verwerken. De stichting VluchtelingStudent UAF spoorde haar, als academica, aan tot verdere studie, en een indrukwekkende loopbaan volgde.

Van datzelfde UAF zou Menendez later bestuurslid worden. ‘Giving back,’ noemt ze het. ‘Ik heb mijn carrière te danken aan hard werken, maar ook aan mensen die in mij geloofden.’

Ze promoveerde in vrouwengeschiedenis in de tijd dat het persoonlijke politiek was. De man-vrouw verhouding vindt ze een fascinerende thema, zeker ook op bestuursniveau. Vaak is ze daar de enige vrouw aan tafel. ‘Hoe hoger je komt, hoe minder vrouwen,’ ziet ze. ‘Maar de discussie daarover is te weinig inhoudelijk. Het gaat te veel over de aantallen. Maar waarom is het belangrijk is om verschillende mensen met diverse achtergronden in de top te hebben?’ Voor Menendez ligt het antwoord voor de hand: ‘Ik geniet als mensen nieuwe invalshoeken hebben, mij kritische vragen stellen en tot andere gedachten brengen. Alleen zo kun je verder komen.’

Het hoger onderwijs is haar passie, ‘de springplank naar een beter leven.’

Middels een diversiteitsprogramma als ECHO wil zij ook jongeren met een bi-culturele achtergrond de kans geven af te studeren. ‘Zij komen vaak niet uit families met veel ervaring in het hoger onderwijs. Via ECHO proberen we de juiste omgeving voor hen te creëren om succesvol te zijn.’ Bij de Haagse Hogeschool staat diversiteit eveneens hoog op de agenda. ‘We willen van elke student een wereldburger maken!’ Zichzelf noemt ze een doorzetter, mondig, met vertrouwen in haar eigen denken en kunnen. Dat ze uit een stevige machocultuur komt, draagt bij aan haar sterke persoonlijkheid: ze is nooit bang om de discussie aan te gaan. Ze werkt ‘gigantisch veel’ uren, maar vindt het belangrijk – hoe klein ook – verschil te kunnen maken.

‘Mijn vrienden klagen altijd en ik kan mijn kleinkinderen niet zo vaak zien, maar ik heb het ervoor over. Iets bijdragen aan een betere toekomst voor jonge mensen, dat is wat mij drijft.’

Lof 35

HBOLOF_WallofFame.indd 35

11-10-14 13:04

J

ennifer Herek (45) is van oorsprong Amerikaanse. Ze studeerde scheikunde aan een liberal arts college en volgde daarnaast vakken als filosofie en kunstgeschiedenis. Ze promoveerde in de chemische fysica op Caltech in California, maakte internationaal carrière en aanvaardde een hoogleraarschap Optische Wetenschappen aan de UT. In 2012 werd ze Dean van de nieuwe bacheloropleiding ATLAS (Academy of Technology and Liberal Arts & Sciences). In deze studie voor geselecteerde topstudenten past ze haar ervaring toe met een brede universitaire omgeving, half bèta, half gamma, zoals ze die zelf ook volgde in de VS. ATLAS past naadloos in de high-tech human touch-aanpak van de Universiteit Twente en biedt ruimte aan de personal pursuit van studenten, of dat nu muziek, sport of nanotechnologie is. De bachelor leidt een nieuw soort ingenieurs op die sociale en technische wetenschappen kunnen combineren en trekt zo een nieuwe doelgroep aan van verborgen bètatalent, voor wie de huidige bacheloropleidingen te specialistisch zijn. Wellicht dat daarmee de grote belangstelling van vrouwelijke studenten voor ATLAS te verklaren valt, aldus Herek. Voor het komende studiejaar hebben zich meer meisjes dan jongens aangemeld.

Zelf ontplooide ze zich in een rasechte mannenomgeving. Dat heeft haar nooit belemmerd, al kreeg ze soms te maken met een ‘frustrating attitude’.

Zo werd geopperd dat Caltech geen geschikte promotieplek voor haar zou zijn, omdat er alleen maar mannen zaten. En een collega-promovendus liet weten dat hij blij was dat er ook een vrouw in de groep zat. Want als een vrouw dit kon, kon hij het zeker.

‘If anything, it motivated me,’ zegt ze daarover. ‘Niet dat ik me extra wilde bewijzen, maar het heeft me wel het duwtje in de goeie richting gegeven.’

De uitdaging aangaan, dat drijft haar.

Stappen zetten die net iets te groot en te vroeg lijken, maar die in de praktijk het beste in haar naar boven halen. ‘Ik durfde het aan omdat anderen in mij geloofden. Het zelfvertrouwen zit niet per definitie in mijzelf. Toch heb ik mijn kansen gepakt. Want je weet niet wat je kunt, totdat je het doet.’

DE UNIVERSITEIT TWENTE DRAAGT VOOR:

Jennifer Herek Hoogleraar optische wetenschappen en Dean ATLAS. Getrouwd, 2 kinderen

36 Lof

HBOLOF_WallofFame.indd 36

11-10-14 13:04

H

DE RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN DRAAGT VOOR:

Marijke Leliveld Universitair docent Marketing.

Getrouwd, 2 kinderen

HBOLOF_WallofFame.indd 37

oe kan een mentaal gezond mens toch irrationele beslissingen nemen? Waarom gingen we bijvoorbeeld stug door met de aanleg van de Betuwelijn, terwijl het minder zou kosten als we het mislukte project stopzetten? Het zijn dit soort gedragingen die Marijke Leliveld danig interesseren, en waarom zij koos voor Sociale en Organisatiepsychologie. Ze promoveerde op ethics in economic decision making.

Hoe mensen omgaan met de afweging tussen prosociaal en eigenbelang, is tevens een kwestie die Leliveld wil doorgronden. Voor haar onderzoek Buying for Charity vroeg ze de prestigieuze Veni-subsidie aan. Drie jaar lang mag zij zich bezighouden met marketingcampagnes, waarbij een producent een donatie doet aan een goed doel als zijn product gekocht wordt. Het idee ontstond toen ze een pak Pampers kocht en zo indirect een tetanusvaccinatie doneerde aan Unicef. ‘Ik onderzoek of en hoe dit soort acties werken en hoe goede doelen er het meeste geld mee kunnen binnenhalen. Ik zal de wereld er niet dramatisch mee veranderen, maar hopelijk wel iets liever maken.’

Leliveld zit in een tenure track om hogerop te komen in de wetenschap.

Het systeem biedt duidelijkheid over wat je moet presteren, maar de eisen zijn hoog. Dat maakt het lastig als je een gezin wilt beginnen. Zeker voor vrouwen, die nu eenmaal de zwangerschap doorlopen. Haar zelf werden de hoge eisen en twee zware zwangerschappen teveel. ‘Het kaarsje ging uit.

Ik wist even niet meer waarvoor ik het deed. Nu ben ik gelukkig weer volop en met veel plezier aan het werk, maar een jongleersessie blijft het.’ De Veni-toekenning heeft haar een boost gegeven om werk en gezin te blijven combineren, al probeert ze altijd focus te houden op wat echt belangrijk is.

‘Aan het eind van z’n leven zegt niemand: “Had ik maar harder gewerkt.”

Waar het uiteindelijk om gaat is wat je thuis hebt zitten.’ Haar rolmodel is prof. Eric van Dijk, bij wie ze promoveerde. ‘Hij is hoogleraar geworden, maar had ook altijd vrij als zijn kinderen vakantie hadden. Zo laat hij zien dat het kan: carrière maken en er zijn voor je gezin. Ook in de wetenschap.’

Lof 37

11-10-14 13:04

M

arcelle Peeters (62) komt uit een naar eigen zeggen ‘fundamenteel anarchistisch gezin’, waarin onderwijs gezien werd als middel om de mens te knechten.

Toch ging ze met plezier naar de middelbare meisjesschool en besloot ze, tegen de stroom in, door te leren.

‘Weet je wel hoe lelijk je daarvan wordt?’ zei haar vader half-grappend, maar voor Peeters was onderwijs de toegangspoort tot de wereld waar ze naar hunkerde. Ze volgde de lerarenopleiding Textiele Werkvormen en Tekenen en daarna ging daarna MO Nederlands studeren in de avonduren. Hoewel ‘totaal ongeschikt, want ik was altijd beter in de theoretische vakken’, ging ze werken als handwerkjuf op een basisschool. Het jaar daarop werd ze docent bij een opleiding Ergotherapie en vervolgens coördinator en manager bij diezelfde opleiding – die later zou opgaan in de Hogeschool van Amsterdam. Naast haar baan haalde ze een master onderwijskunde, het moment waarop alles op zijn plek viel, zegt Peeters.

‘Ik was inmiddels vijftig, en ik wist: dit heb ik altijd al gewild. Nu had ik zoveel geleerd dat ik echt op mijn eigen kunnen durfde vertrouwen. Ik zou niet meer door de mand vallen.’ Op uitnodiging van het College van Bestuur verruilde zij haar docentenbaan voor een ontwikkeltraject richting kaderfunctie in de HvA. Ze werd directeur van de stafafdeling Onderwijs en Onderzoek en koos onlangs, vier jaar voor haar pensioen, voor de opstart van een nieuw lectoraat. Ze bereidt onderzoek voor naar de doorstroom van vmbo via mbo naar hbo, een traject waarin nu nog 60 procent van de studenten afhaakt. Dat lijkt geen individueel probleem te zijn, en Peeters is zeer gemotiveerd om te achterhalen wat er dan wel aan de hand is. Bovendien raakt het aan haar eigen verhaal; deze studenten komen doorgaans niet uit gezinnen waar studeren vanzelfsprekend is. ‘Onderwijs volgen is een cadeau. Het leert je kijken, meer te zien, vanuit andere perspectieven.

Ik heb dat altijd een voorrecht gevonden. En vergis je niet, er zijn ook nu nog steeds veel getalenteerde jongeren die belemmerd worden in hun ontwikkeling.’

38 Lof

HBOLOF_WallofFame.indd 38

DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM DRAAGT VOOR:

Marcelle Peeters Directeur Onderwijs & Onderzoek HvA. Ongehuwd, 3 kinderen.

11-10-14 13:04

DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE VROUWELIJKE ARTSEN (VNVA) DRAAGT VOOR:

Hedwig Vos

Huisarts. Getrouwd, 2 kinderen.

HBOLOF_WallofFame.indd 39

D

e praktijk van Hedwig Vos (41) is gevestigd in een Haagse wijk met veel problematiek op het gebied van huisvesting, werkeloosheid, relaties en verslaving. De klachten van haar patiënten zijn vaak gerelateerd aan hun leefstijl – denk aan roken en overgewicht – of aan stress. Vanwege dreigend verlies van een baan, bijvoorbeeld. Daar heeft Vos uiteraard geen pil tegen, maar middels een samenwerking met o.a. een praktijkondersteuner GGZ kan ze wel goed doorverwijzen.

Vos pleit voor meer aandacht voor de positie van de vrouwelijke patiënt.

Die missie komt mede voort uit het huidige geneesmiddelenonderzoek, dat gericht is op jonge, gezonde mannen. En minder op vrouwen, hoewel die de helft van de patiëntenpopulatie uitmaken, langer leven en dus meer ziektes hebben. Vreemd, vindt Vos, dat veel medicijnen worden getest op een andere groep dan waar zij ze aan voorschrijft. Niet alleen daar valt nog een wereld te winnen, maar ook in de preventie van ziektes bij vrouwen.

Dat concludeerde ze in haar promotieonderzoek Risk factors in women’s health in different stages of life, waarin ze beschrijft op welke momenten je als huisarts concreet over leefstijl kunt adviseren. Vrouwen komen vaker op spreekuur dan mannen, dus hoe kun je die contactfrequentie gebruiken voor preventieve doeleinden? ‘Een vrouw met kinderwens kun je voorlichten over roken, alcohol en drugs,’ geeft Vos als voorbeeld. ‘Of je kunt iets vertellen over het belang van afvallen, om zo het risico op diabetes en miskramen te verkleinen. Een uitstrijkje kun je aangrijpen om naar incontinentieklachten te vragen en zo nodig naar een fysiotherapeut door te verwijzen. Die proactieve benadering kan veel ellende voorkomen.’

Vos is bestuurslid van Yasmin, een Haags participatiecentrum voor vrouwen, en actief lid van de VNVA. Voor haar inspanningen ontving ze de Corrie Hermannprijs 2013. Behalve de (medische) empowerment van vrouwen wil ze ook de instroom van vrouwen in de geneeskunde op de agenda krijgen. Want: ‘Er stromen veel vrouwelijke artsen in, maar aan de top mag er wel een tandje bij.’

11-10-14 13:04

Ying Ye (YEP IT)

‘Ik heb meegewerkt aan het procesontwerp van de nieuwe IT-organisatie. Een interessant project. Ook als trainee werk je aan projecten die er toe doen.’

Maak werk van verandering

PostNL en dynamiek horen bij elkaar. Wij ontwikkelden onszelf van postbedrijf tot een technologische partner, waarbij online en offline services hand in hand gaan.

Daarbij zijn wij altijd op zoek naar slimme professionals, ondernemende studenten en starters die werk willen maken van verandering.

Wij bieden uitdagende functies in o.a. Operationeel management, Logistiek, E-commerce, Sales & Marketing, IT, Finance en HR.

Start jouw verandering op vacaturesbijpostnl.nl

D1-14009 Advertentie Lof okt 2014.indd 1 LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 42

10/9/14 PM 12-10-144:29 13:19

ZO DOEN ZIJ DAT

Martine Vonk (40) en Klaas Hemke van Meekeren (43) zijn een stel met meervoudige ambities.

Zij is lector Ethiek & Technologie bij Saxion en voor de Christenunie actief in Vianen. Hij is landschapscoördinator bij de gemeente Montfoort en werkt bij een Streekfonds. Samen zorgen ze voor dochter Mirthe (7) en het huishouden. Hoe doen ze dat? ‘Martine is de denker, ik de doener.”

Lof 41

HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 41

11-10-14 13:07

‘Het moeilijkst?

Om voldoende tijd voor mezelf te bewaken’ Klaas Hemke: ‘Ik ben een echte ver-

binder, kom overal, zie altijd kansen en doe alles met een hoge intensiteit. “De participatiemaatschappij” is voor mij niet nieuw, al jaren koppel ik in mijn werk bedrijven en burgers aan elkaar, bijvoorbeeld om de leefomgeving optimaal groen en duurzaam te maken.

Om voor Mirthe te kunnen zorgen en andere waarden in mijn leven vorm te geven, werk ik 80 procent. Mijn vrije ochtend besteed ik op mijn landje: daar ben ik één met de natuur en kan ik mijn hoofd leeg maken.

Het vaderschap heeft mijn leven behoorlijk veranderd.

Je raakt een stuk vrijheid kwijt, het gevoel van “we zien wel”. Mijn papadagen vond ik in het begin echt moeilijk. Zo’n kleintje dat constant aandacht vraagt. Vaak ging ik lange stukken wandelen of fietsen om haar af te leiden en de stilte op te zoeken. Dat Martine borstkanker kreeg toen Mirthe nog geen jaar was, maakte het extra zwaar. Je leeft van uitslag naar uitslag en moet tussendoor afscheid nemen van het toekomstplaatje in je hoofd. Meer kinderen, dat zat er voor ons niet meer in. Maar ik zeg altijd: Mirthe is twee kinderen in één.

Sinds kort weten we dat ze hoogbegaafd is en snappen we ook beter haar intensiteit en de frustratie die ze lange tijd heeft gehad. Daardoor is er meer ruimte om van haar te genieten.

Ik denk dat de verdeling tussen mij en Martine behoorlijk gelijkwaardig is. Zij is meer van het denken, ik van het doen. We hebben allebei vloeibare agenda’s, dus dat vergt de nodige flexibiliteit en afstemming. Maar we geven en nemen en na soms wat gemopper komen we er altijd uit. Bovendien hebben we fijne hulptroepen in de vorm van ouders en fantastische buren.

Martine en ik vinden elkaar in de gesprekken over ons werk. En in de kerk praten we elke zondag met vrienden en elkaar over belangrijke levensvragen. De dynamiek van ons leven is groot, maar daar krijg ik dan weer een hoop bijzondere ontmoetingen voor terug.’

42 Lof

HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 42

11-10-14 13:08

Martine : ‘Ik hou ervan om in mijn werk verbindingen te leggen. Zo werk ik nu samen met studenten en een fysiotherapeut aan een app om kinderen meer in beweging te krijgen. Mijn werkgebied kun je samenvatten rond de vraag: Hoe kan techniek bijdragen aan de kwaliteit van leven?

Dit onderzoeksgebied past heel goed bij mij, levensgenieter en idealist die ik ben.

Ik werk vier dagen als lector en heb vrij veel flexibiliteit in mijn werk. Daardoor kan ik de zorg voor Mirthe, het huishouden én mijn politieke en maatschappelijke ambities combineren.

Het moeilijkst vind ik het om voldoende tijd voor mezelf te bewaken. Lange wandelingen, mijn volkstuintje; het schiet er nu vaak bij in. Ik ben plichtsgetrouw en laat mijn werk meestal voor gaan. En op mijn vrije dag zie ik in huis ook altijd klusjes; hoewel mijn lieve moeder op haar oppasdag het hele huis schoonmaakt.

Terugkijkend op de eerste jaren met Mirthe moet ik concluderen: het was niet altijd leuk.

Mijn ziekte heeft een hoop in de war gegooid.

Je hebt een jong kind en maakt je zorgen of je wel blijft leven. Dat zet veel spanning op je relatie en ook Mirthe heeft dat meegekregen.

Ze was als driejarige een vrij pittig en bozig kind. Misschien had dat meer te maken met het feit dat ze zo slim blijkt te zijn, maar ik koppelde het destijds ook aan mijn ziekte. En toen die eenmaal overwonnen was, wilde ik naast mijn werk ook nog per se een proefschrift afmaken. Daarvoor nam ik tijdelijk een dag per week extra vrij, maar had mezelf achteraf nog TEKST RENATE TROMP FOTOGRAFIE CEES RUTTEN JR.

meer tijd moeten gunnen.

Inmiddels is er een goede balans. Ik heb een geweldige baan, waarin ik echt mijn ei kwijt kan. Onze relatie heeft de tropenjaren goed doorstaan, we zijn blijven praten en gunnen de ander veel. De toekomst? Het is mijn droom om in een leefgemeenschap te wonen. Dat heb ik al eens gedaan, dus ik weet hoeveel meerwaarde het geeft om op een andere manier bij mensen betrokken te zijn. Ik blijf erg alert op het welzijn van onze dochter. Het huidige schoolsysteem is daar onvoldoende op ingericht. Momenteel zit ze op een buitenschoolse verrijkingsgroep. Ook dat zou fijn zijn om nog meer met anderen te kunnen delen.’

Lof 43

HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 43

11-10-14 13:08

Anderelon.indd 50

_BEC1405_LOF_210x280spr_def.indd 1

18-08-14 20:56

18-07-2014 14:29:14

_BEC140

ADVERTORIAL

Natuur, bedankt!

Wist je dat de basis voor margarine wordt gelegd op het boerenland? Zonder zonnebloemen, koolzaadbloemen en vlasbloemetjes zou Becel niet gemaakt kunnen worden. Uit de zaadjes van deze bloemen wordt namelijk zonnebloemolie, koolzaadolie en lijnzaadolie verkregen, waar margarine mee gemaakt wordt. Daarom is Becel zo blij met de telers, die iedere dag weer zorg dragen voor de groei en oogst van deze prachtige bloemen.

Toptrio van plantaardige oliĂŤn Becel is gemaakt met een unieke mix van deze drie plantaardige oliĂŤn uit de natuur. Deze oliĂŤn zijn van nature goed voor het hart*.

ZĐž oem

K d LÄł d *Becel bevat Omega 3 en Omega 6. Hiervan is wetenschappelijk bewezen dat het goed is voor hart & bloedvaten.

Het draagt namelijk bij tot het behoud van een normaal cholesterolgehalte in het bloed.

De benodigde dagelijkse hoeveelheid is 2 g Omega 3 (alfa-linoleenzuur) en 10 g Omega 6 (linolzuur).

14:29:14

Anderelon.indd 51 _BEC1405_LOF_210x280spr_def.indd 2

18-08-14 20:56 18-07-2014 14:29:38

Laat alle voornemens varen!

Stoppen met roken, geduldiger zijn tegen je kinderen, vaker naar de sportschool: het gaat je hoogstwaarschijnlijk niet lukken.

Daar hoef je je niet schuldig over te voelen, aldus psycholoog Martin Appelo. Veranderen mislukt namelijk meestal.

Net als kind en carrière combineren, trouwens.

46 Lof

LOF31_Waarom veranderen.indd 46

11-10-14 13:38

D

e mens is een slappeling. Dat is in het kort

en over hetzelfde punt. Je hebt dat ruzieprogramma zo

de boodschap die Martin Appelo (52) ver-

vaak afgedraaid, dat het in je reptielenbrein is gesleten. Er

kondigt in zijn boek Waarom veranderen

hoeft maar iets te gebeuren en het is weer zo ver. Hoewel

(meestal) mislukt. ‘De eeuw van de amoebe’,

je het niet leuk vindt, is het een automatisme geworden.

noemt hij ons tijdperk, waarin we ruggen-

De tweede laag, het limbisch systeem, laat zich leiden

graatloos door het leven gaan en ons laten leiden door

door beloning en straf. Suiker is lekker, dus je wil er meer

gemakzucht en instant behoeftebevrediging. Zijn ouders

van, diëten is vervelend, dus dat doe je liever niet. Of een

werkten hard om na de oorlog het land weer op te bou-

behoefte gezond of ongezond is, doet niet terzake voor

wen, aldus gezondheidspsycholoog en gedragstherapeut

het limbisch systeem. Voor de derde, veel jongere laag

Appelo. Zelf is hij van de ambivalente generatie: hard

in ons brein, de neocortex ofwel het verstand, is het heel

werken, maar ook genieten. En onze kinderen willen zich

moeilijk om deze oude, onbewuste lagen te beïnvloeden.

alleen nog maar fijn voelen, ziet hij steeds meer om zich

En dus om verandering tot stand te brengen.’

heen. ‘Alles wordt voor ons geregeld, we hebben het nog nooit zo goed gehad. Maar daardoor hebben we ook te

Wat doet die neocortex dan?

maken met een toenemend gebrek aan frustratietoleran-

‘Die denkt na over wat we doen en verzint daar verhalen

tie. We zijn zo gewend aan gemak dat we steeds sneller

bij. “Eigenlijk is het niet verstandig om nog een wijntje te

ontevreden raken.’

nemen, maar je leeft maar één keer.” En: “Natuurlijk wil ik geen ruzie maken, maar hij lokte het uit.” Zodra je je

Wat heeft dat te maken met ons (on)vermogen om te

bewust bent van de kloof tussen wat je doet en wat je zou

veranderen?

moeten doen, gaat je neocortex die kloof overbruggen.

‘Deze maatschappij zorgt zo goed voor ons, dat de drive

Dat komt doordat wij geen stress willen voelen; daar is

om te veranderen wegvalt. Heb je kanker doordat je hebt

onze biologie op gericht. Die neocorticale mindfucks van

gerookt, dan word je weer zo goed mogelijk opgelapt en

ons – “Ik eet toch alleen biologisch vlees?” – staan veran-

betaalt je ziektekostenverzekeraar de rekening. Heb je

dering in de weg.’

suikerziekte door overgewicht, dan kun je allerlei behandelingen krijgen. Ben je drugsverslaafd, dan wordt er

En daar is niks aan te doen?

ongelofelijk veel in je geïnvesteerd. Je ziet dus dat er een

‘Alleen met veel discipline. Kijk, het lymbische systeem

grote groep verslaafden ontstaat, die zo’n netwerk van

wil het prettig hebben. Die wil patat eten, op de bank

voorzieningen en hulpverleners om zich heen hebben, dat

liggen, porno kijken, alles waar ie plezier aan heeft. Dat

ze het beter hebben dan ooit. De wens om te stoppen

systeem kun je neocorticaal corrigeren, in toom houden

wordt daardoor enorm gereduceerd. En ik heb zelf in de

door hem normen en regels op te leggen. Zoals: je mag

TBS-kliniek Van Mesdag gewerkt, waar het zo luxe is dat

wel chips eten, maar dan moet je er eerst voor werken.

mensen er soms helemaal niet meer weg willen. Die doen

Dat doe je net zolang tot het lymbische systeem het lek-

er letterlijk een moord voor om weer terug te kunnen.’

ker gaat vinden om hard te werken. Maar die wilskracht hebben maar één op de vijf mensen. Zoals atleet Epke

Dat zijn extremen. Hoe zit het met ons, de ‘gewone’

Zonderland. Als hij tijdens het turnen pijn heeft aan zijn

mens?

polsen, zeggen zijn reptielenbrein en lymbisch systeem:

‘We worden allemaal gestuurd door de onderste lagen

loslaten! Maar zijn neocortex zegt: goud! Daarmee dwingt

van onze hersenen: het reptielenbrein en het limbisch

hij de onderste twee lagen in zijn brein om toch door te

systeem. In ons reptielenbrein zijn onze patronen ingesle-

zetten.’

TEKST PAM VAN DER VEEN

ten. Het zorgt ervoor dat we steeds weer hetzelfde gedrag

LOF31_Waarom veranderen.indd 47

vertonen, ook al is het op de lange termijn schadelijk of

Maar meestal lukt het dus niet…

zelfs fataal. We eten chips tijdens de film en roken in de

‘Om van tevoren te bekijken of een gedragsverandering

pauze, terwijl we weten dat het slecht is – maar we zijn het

blijvend kans van slagen heeft, heb ik een formule opge-

nu eenmaal zo gewend. Denk ook aan ruziemaken met je

steld, waarbij je je jezelf een aantal vragen moet stellen.

partner. Waarschijnlijk doe je dat altijd op dezelfde manier

Zoals: wat is de mate van lijdensdruk die ik ervaar, ofwel Lof 47

11-10-14 13:38

hoeveel last heb ik van mijn oude gewoonte? Heb ik een alter-

de onderste en de bovenste laag in het brein. De neocortex zegt:

natief? Beschik ik over het doorzettingsvermogen om het inge-

“We zijn geëmancipeerd, de man moet ook voor de kinderen zor-

sleten patroon te doorbreken? Heb ik te maken met sociale druk

gen en ik ga carrière maken.” Het reptielenbrein zegt: “Jij moet

om wel of juist niet te veranderen? Leg ik de schuld van mijn

voor je kinderen zorgen.” Die twee dingen zijn buitengewoon

patroon bij mezelf? Is het antwoord op deze vragen negatief, dan

lastig met elkaar te combineren. Neocortiaal is zo langzamer-

heeft het geen zin om te willen veranderen. Zeker als de oude

hand iedereen het er wel over eens dat een moeder de zorgtaken

gewoonte je ook nog iets oplevert. Ziektewinst, noemen we dat.’

mag uitbesteden, maar het reptielenbrein is nog lang niet zo ver.

Zodra een kind ook maar een beetje tekort komt, zorgt dat bij de

Wat zou een hinderlijk patroon je dan kunnen opleveren?

doorsnee vrouw voor een schuldgevoel. Waarna ze weer tot een

‘Aandacht, bijvoorbeeld. Van hulpverleners of je omgeving. Of

halfslachtige regeling komt als drie dagen werken, twee dagen

een excuus om niet te hoeven loslaten. Dat zie je ook in huwe-

zorgen. En ze dat glazen plafond voorlopig niet zal doorbreken.’

lijken. Neem dat echtpaar in vechtscheiding dat bij mij in therapie was. Alles was afgehandeld, maar ze bleven maar ruziën

Hoe kunnen moeders dan ooit carrière maken?

om één bankrekening. Het bleek dat ze allebei meer geld aan

‘Niet. Ik denk dat het een heilloze missie is. We hebben wel een

hun advocaat hadden uitgegeven dan er op die rekening stond.

neocorticaal kader dat bij deze tijd past, maar ons reptielenbrein

Kennelijk waren ze zo aan elkaar gehecht dat ze vasthielden aan

loopt miljoenen jaren achter. We moeten ons volgens mij veel

het conflict.’

meer afvragen of “carrière maken” wel functioneel is. Vrouwen hebben dat mannelijke kader overgenomen alsof het het enig

In de meeste gevallen geldt dus: gewoon niet aan beginnen,

juiste is. Maar misschien is het vrouwelijke, meer relationele,

die verandering. Klinkt als een snelle methode.

minder prestatiegerichte kader wel veel beter voor de mensheid.

‘Heel snel. Ik heb nooit een wachtlijst, want ik toets eerst of men-

Mannen zouden dan meer op vrouwen moeten gaan lijken in

sen aan de formule voldoen. Zo had ik laatst een stel waarvan

plaats van andersom. Ik zou willen dat mannen zich lieten stu-

de man de vrouw sloeg. Zij wees met de beschuldigende vinger

ren door het principe van balans in plaats van prestatie. Zoals

naar hem, hij naar haar. Ik zei: “Je mag alleen bij mij in therapie

in Bhutan, waar niet de economische groei, maar welbevinden

als je de schuld bij jezelf legt.” Die vrouw boos: moest ze het

bepalend is voor de beleidsmakers.’

zichzelf kwalijk nemen dat hij haar sloeg? “Ja,” zei ik, “want wat maakt dat jij bij zo’n klootzak blijft? Je moet bereid zijn om dat bij

Maar niet dat mannen meer gaan zorgen dus?

jezelf na te gaan, anders verandert er nooit iets.” Dat echtpaar is

‘Ik denk heel ouderwets, vanuit het oerwoud. Als vrouw heb jij

niet meer bij me teruggekomen.’

veel meer spiegelneuronen, die ervoor zorgen dat jouw gevoel snel resoneert met je omgeving. Als wij samen een nestje bou-

En hoe zit het met een meer maatschappelijke verandering?

wen, zit jij boven op de kinderen en moet je ze geruststellen als

Zoals aantonen dat het wél kan: kind en carrière combineren?

ze bang zijn. Dat kan dankzij je spiegelneuronen. Van mij als

‘Het lymbische systeem van de vrouw zit helemaal knel tussen

mannetje verlang jij dat ik die grote vogel wegjaag die jouw kinderen bang maakt. Maar had ik net zoveel spiegelneuronen als jij, dan zou ik het zielig vinden om die grote vogel pijn te doen. En dat is natuurlijk niet de bedoeling. Ik denk dat die rolverdeling wel

Als vrouw zit je klem tussen je reptielenbrein en je verstand

wat meer gelijk zou mogen zijn, maar in de kern van de zaak is dit een belangrijk biologisch verschil tussen man en vrouw. Ik zag het in mijn eigen leven: toen mijn vriendin zwanger werd, dachten wij allebei oprecht dat we de zorg voor ons kind gelijk zouden verdelen. Maar toen werd het geboren, en wilde mijn vriendin niet meer werken. Dat voelde ze gewoon. En ik kreeg het niet voor elkaar om achter de kinderwagen te lopen. Ik had het nooit van mezelf verwacht, maar ik vond het een castrerende ervaring. In onze neocortex wilden we moderne jonge ouders zijn, maar ons reptielenbrein riep ons tot de orde.’

Waarom veranderen (meestal) mislukt. Martin Appelo, Boom Psychologie, € 17,50

48 Lof

LOF31_Waarom veranderen.indd 48

11-10-14 13:38

evelien Evelien van Veen (44) is redacteur bij Volkskrant Magazine. Ze is getrouwd met Theo Tienhooven, theatervormgever, met wie ze twee kinderen heeft: Hugo (10) en Jules-Marie (8).

Vergis je niet, het is léuk aan de top, zei eens een headhunter die ik interviewde voor een verhaal over topvrouwen (en waarom we er toch zo weinig van hebben). Je hebt een secretaresse die ook nog eens een afspraak bij de tandarts voor je regelt, je kunt te pas en te onpas in taxi’s springen en je reist businessclass, met eten van Jonnie Boer. Je hebt aardige uitjes ook, vertelde me

Jan met zijn vrouw Corinne en hun zoon Willem.

voor datzelfde stuk een hoge piefin, waarop ze memoreerde hoe ze met Kofi Annan (of Nelson Mandela, daar wil ik vanaf wezen) op het dakterras van een ver buitenlands vijfsterrenhotel aan de sushi had gezeten. Ze haastte zich eraan toe te voegen dat het daar allemaal niet om ging, natuurlijk. Het mooiste van het topvrouwschap was erin gelegen dat je ‘het verschil kunt maken’, een heerlijk hedendaags cliché dat hele nieuwe generaties rechtenstudentes doet besluiten om mensenrechtenadvocate te worden en en passant met George Clooney te trouwen.

Heel moeilijk kan het ook niet zijn aan de top, als ik het goed begrijp. Het is vooral een kwestie van daadkracht uitstralen en beslissingen nemen, liever slechte beslissingen dan géén beslissingen, zo is mij verzekerd. Houd een paar soortgenoten aan de top te vriend en trek je vooral niet te veel aan van het eventueel morrende volk in de lagen daaronder, want ‘anders krijg je die olietanker nooit een andere richting op’ – dergelijke motivaties zijn afdoende. Gaat het de verkéérde richting op en lijdt het bedrijf miljoenenverliezen, verlaat dan het zinkende schip met een vette gouden handdruk en klim ergens anders weer aan boord. Zo doen mannen dat, en in op-naar-de-topboekjes voor vrouwen lezen we: fuck de onzekerheid en doe het zo óók.

Heel moeilijk kan het niet zijn aan de top, als ik het goed begrijp

Ik doe het zo niet, omdat ik vermoed dat ik heel misplaatst zou

FOTOGRAFIE THEO TIENHOOVEN

zitten wezen boven op de apenrots. Ik ontbeer de daadkracht en de dikke huid die je als topmens nodig schijnt te hebben, en bij

Foei, toch – liever hebben ze bij KPN ‘leidinggevende vrouwen

elke beslissing die er op de werkvloer genomen moet worden,

die vanuit hun vrouw-zijn andere belangen, waarden en

weet ik naast elke zeventien argumenten vóór er zeventien tégen

inzichten toevoegen aan het bedrijfsproces.’ Daarbij kwamen

te bedenken. Daarbij vind ik al heel snel dat iedereen het lekker zélf

allochtone mannen in de knel. Nu richt het diversiteitsbeleid

uit moet zoeken, ook niet echt een van de zeven eigenschappen

zich er op ‘andere groepen zoals allochtonen, mensen met een

van een geboren leider. Nee, in mij schuilt geen topvrouw, maar

arbeidsbeperking of een andere seksuele voorkeur.’

nogmaals: voor types met volop testosteron schijnt het goed te

Eerst werd ik kwaaiig, maar nu ik zorgvuldig en eindeloos

doen te zijn. Als je maar durft te bluffen af en toe.

genuanceerd alle voors en tegens heb gewogen, lijkt het me toch

Maar nu las ik in de krant dat het old boys network zulk gedrag bij

wel wat. Alle raden van bestuur vol gezellige nichten, lesbo’s

vrouwen niet bevalt. Bij KPN is het vrouwenquotum opgeheven

met of zonder hoofddoek, rolstoelers, mannen met baarden en

toen bleek dat de witte, hoogopgeleide vrouwen die erdoor

bakfietsmoeders in King Louie-jurken die ‘vanuit hun vrouw-zijn

binnenkwamen ‘in gedrag en capaciteit erg op mannen leken,

andere waarden toevoegen aan het bedrijfsproces’ – muntthee

inclusief hun tekortkomingen’, zo verklaarde een directeur.

op tafel en besturen maar. Geheid maken ze het verschil.

Lof 49

LOF31_Evelien.indd 49

11-10-14 13:45

CHINA

INNOVATIE E & INSPIRATI

in 5 ontmoetingen

Hoe kunnen we een positieve bijdrage leveren aan de vermindering van voedselafval in Nederland? Met die vraag vertrok Leonie Schapink naar China, samen met de vier andere winnaars van de Nudge Leadership Challenge 2013. Een inspirerende trip die leidde tot frisse ideeĂŤn.

Nudge, het consumentenplatform voor duurzaamheid, brengt leiders van nu en

morgen bij elkaar. Uit de 120 deelnemers van de Nudge Leadership Challenge 2013 - een competitie in leiderschap en duurzaamheid - is Leonie Schapink verkozen

tot 1 van de 5 Best Young Leaders in Sustainability 2013. Deze young professionals van grote ondernemingen en maatschappelijke organisaties uitgedaagd om hun leiderschapskwaliteiten te ontwikkelen en oplossingen te bedenken voor realistische business cases en actuele organisatievraagstukken.

50 Lof

LOF31_China dagboek.indd 50

11-10-14 13:16

‘Iedereen is belangrijk.’ Eén van de kernwaarden van de basisschool die we bezoeken.

S

amen reisden ze naar China: Jochem van Hessen (Winkelman van Hessen), Karlijn Jonker (Interface), Marjolein Mann (Ministerie van

Infrastructuur en Milieu), Parsia Tayebi (RWE Consulting, Essent) en Leonie Scahpink (advocaat bij van Doorne). Als winnaars van de Nudge Leadership Challenge 2013 spraken ze er met wetenschappers, overheid en bedrijfsleven, met consumenten, voedselexperts en kinderen. Leonie Schapink deed voor Lof verslag van vijf bijzondere lokale ontmoetingen.

Het briefje voor de taxichauffeur met het adres van Ludan.

Mijn gastvrouw Ludan en haar vriend hebben gekookt als voor een weeshuis. Alles wat overblijft, eten ze morgen op

Ontmoeting 1: Günter Pauli @ Fudan University Het is onze tweede dag in Shanghai en we zijn al aardig geacclimatiseerd. Als ons busje stopt voor de Fudan University, maakt het laatste beetje jetlag plaats voor

deze playground is de hooggeleerde Lou Tongqi, Professor

adrenaline. We zijn er, we gaan Günter Pauli ontmoeten!

Design for Social Innovation and Sustainability. Vol overgave

Belg, duurzaamheidsgoeroe, lid van de beroemde Club van

vertelt hij over zijn Chongmin Sustainable Community

Rome en auteur van het boek Blauwe Economie. In een universiteitszaaltje wachten zo’n vijftien Chinezen op de boekpresentatie. Engels verstaan ze niet of nauwelijks, dus een tolk probeert Pauli’s woorden te vertalen. Zijn grappen komen niet altijd aan bij het publiek, dat een uur lang uiterst serieus en geconcentreerd blijft.

Project, waarbij design strategisch wordt ingezet om stad en platteland duurzaam te verbinden. Kleine projecten benadrukken de natuurlijke en economische schoonheid van het platteland, zodat een uitwisseling van en interactie tussen mensen, kennis, kapitaal en werkgelegenheid kan plaatsvinden. Diverse kleine projecten en initiatieven

Pauli’s visie op de wereld en duurzaamheid is boeiend. Zijn

versterken elkaar en dienen uiteindelijk een groter doel. Een

‘blauwe economie’ hangt een geheel andere manier van

mooie visie, vinden wij, vooral omdat er veel raakvlakken

economisch denken aan: voorzie in de basisbehoefte van

zijn met de manier waarop Nudge werkt: het faciliteren van

de mens door te gebruiken wat lokaal voorhanden is, met respect voor de natuur, zonder deze te vervuilen of uit te

verschillende bottom-up initiatieven die samen bijdragen aan een duurzamer Nederland.

putten. Na afloop van de presentatie neemt Pauli nog ruim de tijd om met ons van gedachten te wisselen. We knopen zijn

Ontmoeting 3: Home stay @ Ludan Lu

tips goed in onze oren: ‘Kijk over de grenzen heen om te zien

Na alweer een heerlijk ontbijt (rijst, warme kip, vruchten,

hoe het in andere landen werkt, ga dan terug naar huis en doe

broodjes; het is er allemaal) en een rondetafelgesprek

het zelf. Maak het verschil!’ Zijn inspirerende woorden galmen

met een aantal gerenommeerde Chinezen over het thema

nog lang na.

voedselverspilling, reis ik ‘s middags in mijn eentje af naar een buitenwijk van Shanghai. Ik zit in de taxi met een briefje waar in

Ontmoeting 2: Professor Lou Yongqi @ Tongji University

het Chinees het adres van Ludan op staat. Ludan is een oud-

Waar kan een ontmoeting met een professor, architect en

huisgenoot van mijn dispuutsgenoot en ik mag blijven eten

ontwerper beter plaatsvinden dan in een van de creatieve

en overnachten om het echte Chinese leven te proeven. Een

ruimtes van de Tongji University? Hier lijkt alles te zijn ingericht

spannende ervaring. Ik word gastvrij ontvangen (de slofjes

om het vrije denken maximaal te bevorderen – compleet met

staan al klaar), en in het keukentje van nog geen twee vierkante

ligstoelen, planten, kunst en een sauna. Het middelpunt van

meter zijn Ludan en haar vriend voor een heel weeshuis aan Lof 51

LOF31_China dagboek.indd 51

11-10-14 13:16

DNB adv_Lof_210x280mm_trapeze.indd 1 LOF31_China dagboek.indd 52

09-10-14 11-10-14 14:39 13:17

-14 14:39

programma vandaag. Na het bezoek aan de Chinese muur rijden we direct door naar 798 Art Zone, een gebied met oude fabrieksgebouwen waarin nu allerlei ontwerpstudio’s, galeries en winkeltjes zijn gevestigd. We gaan op bezoek bij de Amerikaanse David Kay (ex-topman van Microsoft, oudadvocaat en ondernemer die start-ups ondersteunt) die ruim Vier van de vijf Best Young Leaders in Sustainability 2013: (v.l.n.r.) Marjolein Mann, Parsia Tayebi, Jochem van Hessen en Leonie Schapink

dertig jaar in China woont. Met een glas wijn in onze hand lopen we via nauwe gangetjes naar een dakterras. Daar krijgen wij de kans om onze ideeën over het terugdringen van voedselverspilling te pitchen. De belangrijkste les die David Kay ons leert: denk groot. Grote problemen vragen om grote oplossingen. Als de wijn op is, begint het te onweren

het koken. Ribbetjes met suiker en azijn, tomatensoep met

en kijken wij nog één keer uit over de daken van Beijing. Ik

balletjes, diverse groenten, varkensvlees (eerst gerookt en dan

zie een billboard hangen met de tekst: Inspiring Journey. Een

gebakken) met groene pepers, gestoomde baars en natuurlijk

betere samenvatting van onze reis had ik niet kunnen geven.

rijst. Alles wordt bereid volgens oude familierecepten. In China

Dit is dé plek om ons avontuur te eindigen!

is het overigens gebruikelijk dat mannen koken – en de afwas doen. Deze tip neem ik mee naar huis!

En nu?

Tijdens het diner krijg ik sterk de indruk dat we al dat heerlijke

Om voedselverspilling terug te dringen willen we kinderen

eten bij lange na niet op krijgen, dus begin ik over ons thema:

inzetten als ‘change agents’. We hebben plannen om een

voedselverspilling. Maar ik word snel gerustgesteld. Alles

jeugdboek te schrijven en op die manier zowel kinderen als

dat overblijft wordt morgen opgegeten. Een groter probleem

ouders te bereiken. In China maakten we kennis met een

dan voedselverspilling is voedselveiligheid, aldus Ludan.

bedrijf dat apps ontwikkelt, en dat nu voor ons een app gaat

De Chinezen hebben geen enkel vertrouwen in de nationale

maken waarmee we zowel ons boek als een ander boek over

voedselindustrie, noch in de overheidscontrole. Daarom

duurzaamheid onder de aandacht willen brengen. Daarnaast

bestellen ze veelal online producten uit het buitenland. Met een

organiseren we een debatavond over ‘de invloed van

volle maag en een ervaring rijker stap ik pas na middernacht

behavioural design op voedselverspilling’. Om daadwerkelijk

mijn bed in.

het verschil te maken, proberen we bij onze plannen zoveel mogelijk organisaties en bedrijven te betrekken, en zo een

Ontmoeting 4: Basisschool Zhong Guan Cun nr.4

groot draagvlak te creëren. We worden daarbij gesteund door

Rond lunchtijd gaan we naar een basisschool waar we spreken

de Missing Chapter Foundation van Laurentien van Oranje.

met de directrice, een docent en uiteraard Chinese kinderen.

We zijn onder de indruk als we zien hoe elk kind een rol heeft bij de lunch. Van opscheppen tot afruimen, ze helpen allemaal mee. Hier worden kinderen opgeleid tot wereldburgers,

Leonie Schapink is sinds 2009 werkzaam bij advocaten-

horen we. De drie kernwaarden van de school staan op de

kantoor Van Doorne en verbonden aan het team Over-

muur staan geschreven: 1) iedereen is belangrijk, 2) iedereen

heid & Vastgoed. Zij is vanaf 2011 actief betrokken bij de

kan de wereld veranderen en 3) iedereen heeft een rol. In de

Vereniging De Jonge Balie te Amsterdam, sinds 2012 als

schoolbibliotheek staan kinderen van een jaar of 10 zelf achter

bestuurslid. Binnen Van Doorne staat het thema ‘Talent’

de balie, en ze genieten zichtbaar van hun taak. Na de lunch

centraal. Naast Leonie werd ook collega Sjoerd Kamer-

en de rondleiding, het pianoconcert en een potje basketbal

beek een jaar eerder al uitgeroepen tot één van de vijf

komt er helaas een einde aan de dag. Eén ding is zeker: met

‘Best Young Leaders in Sustainability 2012’.

deze ontmoeting moeten we iets doen. Dat gevoel hebben we allemaal.

De debatavond over voedselverspilling van de vijf Best Young Leaders in Sustainability 2013 vindt plaats op 22

Ontmoeting 5: David Kay @ 798 Art Zone

oktober 2014 bij Spui 25 in Amsterdam. wwwspui25.nl

We naderen het einde van onze reis. Weer een druk Lof 53

LOF31_China dagboek.indd 53

11-10-14 13:17

INNOVATIE E & INSPIRATI

Vrouwen van de toekomst Ze houden zich dagelijks bezig met wat de toekomst zal brengen.

Met creatieve, vernieuwende ideeën springen ze daarop in.

Drie bevlogen vrouwen over visie en innovatie.

werker bij De Nederlandsche Bank (DNB). Ze

E

publiek? Hoe brengen we de echtheidskenmerken naar bui-

is verantwoordelijk voor de communicatie

ten? Daar ligt mijn taak. Met collega’s van het Eurosysteem zit

rondom het nieuwe 10-eurobiljet. Hoe krijg je

ik in de werkgroep communicatie en samen bedenken we hoe

de echtheidskenmerken tussen de oren van het

we banken, retailers en consumenten gaan informeren over de

Waarom was er een nieuw tientje nodig?

is een DNB eurobiljet app uitgebracht; een virtueel tientje dat op

‘Het eurobiljet is sinds 2002 in omloop. Om het state of the art

je smartphone werkt als een echt biljet. Ook brengen we pers-

en goed beveiligd te houden en vervalsers voor te blijven, moet

berichten uit en organiseren we seminars voor retailers. Denk

je om de zoveel tijd een nieuwe serie uitbrengen. Vorig jaar was

aan parkeergarages, die hun betaalmachines moeten updaten.

het vijfje aan de beurt, nu het tientje. Het bevat verbeterde echt-

Dat hebben we geleerd van het vijfje: toen kon je een tijdlang bij

heidskenmerken, die voor het publiek met het blote oog te zien

Italiaanse tolwegen niet betalen met het nieuwe biljet.’

publiek? Esther heeft een partner en twee kinderen.

in gezet, maar is dat communiceerbaar, begrijpelijk voor het

komst van het tientje. In Nederland hebben we een retailertool op onze site gezet, die het biljet stap voor stap behandelt. En er

zijn. Maar we hebben ook “onder de motorkap” gesleuteld aan het biljet, met vernieuwde kenmerken die te controleren zijn door

Hoe innovatief is het nieuwe tientje?

machines. Denk aan detectieapparatuur bij retailers.’

‘Het is duurzamer, net als het vijfje. Het zijn biljetten die van hand tot hand gaan, en een transparante vernislaag zorgt ervoor

Hoe komt zo’n biljet tot stand?

dat ze langer meegaan. Een techniek die DNB al in de guldentijd

‘Daar gaan jaren overheen. Je moet samen met de Europese

toepaste, dus daar zie je de Nederlandse invloed op de euro.

Centrale Bank en alle achttien eurolanden tot één product zien te

Die zie je ook in het warmere kleurgebruik – daar hebben we

komen. En 330 miljoen mensen betalen dagelijks met het tientje,

hard voor gevochten – en in de voelbare lijntjes aan de zijkant

dus het moet betrouwbaarheid uitstralen, veilig zijn. Om daar iets

waaraan blinden en slechtzienden het biljet kunnen herkennen.

moois van te maken, is een ontzettend leuk traject.’

Die komen voort uit de bolletjes in voelbare inkt die al op onze guldens stonden. Helemaal nieuw is het smaragdgroene ken-

Wat is jouw rol in dat traject?

merk: als je het biljet kantelt, verandert het cijfer tien van groen

‘Het biljet ligt er, en dan? Er is een vernuftig stukje techniek

naar blauw. Verder zitten in het biljet geraffineerde, alleen voor

TEKST PAM VAN DER VEEN FOTOGRAFIE BART HOOGVELD

sther van den Kommer (37) is beleidsmede-

54 Lof

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 54

12-10-14 13:22

TEKST PAM VAN DER VEEN FOTOGRAFIE BART HOOGVELD

Esther van den Kommer:

‘Het nieuwe tientje is state of the art en straalt betrouwbaarheid uit’ Lof 55

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 55

12-10-14 13:22

Jessica Niewierra :

‘Ik was één van de eersten met een robotstofzuiger en mobiele telefoon’ LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 56

12-10-14 13:22

machines leesbare kenmerken. En natuurlijk een hologram en

Wat wil die, nu en in de toekomst? Die behoefte vertalen we naar

watermerk, waarin Vrouwe Europa te zien is.’

digitale toepassingen. De klant wil bijvoorbeeld inzicht en overzicht. Onze app voor mobiel bankieren is daar helemaal op geba-

Vrouwe Europa, die ontvoerd werd door Zeus?

seerd. We hebben bewust niet allemaal cijfers op het schermpje

Lacht: ‘Ja, toen dat werd voorgesteld, verslikte ik me wel even-

gepropt, maar het concept van visueel bankieren bedacht. De

tjes. Het is niet zo’n een vrouwvriendelijk verhaal: de Griekse god

klant kan zelf foto’s en logo’s toevoegen, zodat hij in een oogop-

Zeus die zich vermomt als witte stier om Europa te schaken en

slag ziet om welke rekening het gaat, naar wie hij geld overmaakt

mee naar Kreta te nemen. Maar goed, het is wel een mythisch

en van wie de bijschrijvingen komen. Ook kun je een overboeking

verhaal dat blijft hangen. En dat helpt om de echtheidskenmer-

persoonlijk maken door een foto mee te sturen met een betaling.

ken van het biljet tussen de oren te krijgen.’

Dat was destijds niet iets wat je zag bij banken, intern moesten mensen er erg aan wennen. Maar wij geloofden erin. Het maakt

Is de bankbiljettenwereld een mannenwereld”

bankieren makkelijker, overzichtelijker en aantrekkelijker. En dat

‘In aantal, maar niet in sfeer of cultuur. Op mijn afdeling is een

is precies wat mij drijft: het leven van de klant beter maken.’

derde vrouw, maar de diversiteit zit er volop in. Er werken mensen van eind twintig tot in de zestig, mensen met een technische,

Betrek je de klant zelf ook bij dat proces?

psychologische en economische achtergrond. Mijn vrouwelijke

‘We stellen klanten centraal in de tests en passen de techniek

collega’s spelen een volwaardige rol in het proces rondom het

voortdurend aan op hun feedback. Dat werpt z’n vruchten af:

nieuwe tientje. De één doet het inkoopbeleid, zodat er voldoende

onze app staat wereldwijd als enige Nederlandse bank in de top-

biljetten zijn voor banken om in hun geldautomaten te doen, de

10 van beste Mobiel Bankieren apps. Maar we blijven ‘m inno-

ander hield zich bezig met de juiste vernis en weer een ander

veren. We zetten steeds kleine stukjes live en testen die weer op

coördineerde de tests, zodat de markt tijdig de machines kon

klanten. Scrummen, noemen we dat. Zo hebben we nu een ATM-

updaten. Er zijn veel vrouwen zeer actief om dit mooie product in

finder aan de iOS app toegevoegd, zodat je overal ter wereld een

heel Europa goed neer te zetten.’

geldautomaat kunt vinden. Door scrumming kunnen we de klantbeleving gaandeweg steeds verder verbeteren.’

De klant is leading als het om innovatie gaat.

Mijmeren over later

‘Natuurlijk. De klant kiest zelf hoe hij wil bankieren. Wij als bank moeten dat faciliteren. Ik ben ooit in een management traineetraject begonnen als kasbaliemedewerker. Voor mijn neus stond

Als er iemand innovatief moet denken, is het wel een direc-

een lange rij mensen, op mijn schoot lag een spiekbriefje met

teur Internet & Mobiel. Jessica Niewierra van ABN AMRO

alle codes die ik moest invoeren. De geldautomaat, smartpho-

vertaalt de (toekomstige) behoefte van de klant in digitale

ne en internetbankieren hebben dat allemaal veranderd. Maan-

vernieuwingen. Met de Mobiel Bankieren app bijvoorbeeld.

delijks hebben we 45 miljoen log-ins voor de Mobiel Bankieren

Jessica is getrouwd en heeft twee dochters.

app, klanten komen minder vaak naar het kantoor. Ze willen thuis online hypotheekadvies krijgen, via beeldbellen bijvoorbeeld. Dat

In hoeverre houdt de toekomst jou bezig?

hebben we allemaal moeten leren. Dat de adviseurs voor een rus-

‘Ik volg trendwatchers en ontwikkelingen op het gebied van tech-

tig wandje moet zitten, hoe hij dingen moet uitleggen, hoe hij de

niek en ben dol op slimme gadgets. Ik was één van de eersten

klant via het scherm op z’n gemak kan stellen. Iedereen moet

met een robotstofzuiger en een mobiele telefoon, toen nog zo’n

mee in die transformatie en daar ook fun in hebben.’

zwaar, lelijk ding. Ik heb een hybride auto, en kijk graag naar films als Star Trek, Iron Man en Terminator. Mijmeren over wat er in de

Welke klantbehoeften kunnen we nog verwachten?

toekomst allemaal zou kunnen: fantastisch.’

‘Nog meer gemak en snelheid, maar ook relevantie. Mensen willen niet meer overspoeld worden door data, maar verwach-

Hoe uit zich dat in je werk?

ten van jou als bedrijf dat je ze kent en op maat bedient. Ook

‘Ons team houdt zich bezig met de kernbehoeften van de klant.

de versmelting van de fysieke en de digitale wereld – Phygital Lof 57

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 57

12-10-14 13:23

– neemt toe. Apparaten gaan met elkaar praten: the internet of

die mij goed afgaat. Met al hun tegenzin trek ik ze over de streep

things. Straks kun je op je werk alvast thuis de verwarming aan-

en gaandeweg worden juist zij vaak mijn grootste medestanders.

zetten. En je koelkast laat je weten dat de melk op is. De bank

Al moet er natuurlijk ook wel eens stevig geroepen worden: Nu

moet daarop inspringen, want als je koelkast zelfstandig melk wil

stoppen met zeuren, we gaan het gewoon doen!’

bestellen, moet-ie ook kunnen betalen. Via een systeem dat je kunt personaliseren en inrichten naar je eigen wensen. Op die

Ben je eenzaam als vrouw bij Shell?

manier voortuitkijken, dat is mijn grootste hobby.’

‘Wel toen ik twaalf jaar geleden in operaties begon. Nu heb ik veel meer vrouwen om mij heen, maar niet in mijn team. De ingenieurs

Hoe zie jij de rol van vrouwen daarin?

die aan mij rapporteren hebben zeer diverse nationaliteiten en

‘Visionair, gedetailleerd, cijfermatig, communicatief, mannelijk,

achtergronden, maar het zijn allemaal mannen. En op manage-

vrouwelijk: al die perspectieven heb je nodig in je bedrijf. Alleen

mentniveau neemt het percentage vrouwen licht toe. Daarom

dan kun je tegemoet komen aan de wensen van de klant. Daarom

vind ik het vrouwennetwerk van Shell ook zo belangrijk: het laat

heb ik in mijn team gezorgd voor een goeie mix. Ik vind dat je als

zien dat je niet de enige bent, dat vrouwen elkaar bedrijfsbreed

organisatie verplicht bent om diversiteit te organiseren.’

opzoeken en ondersteunen. Net als het jaarlijkse SHE-event, een innovatieve webinar waarbij we vrouwen met elkaar in gesprek laten gaan over een carrière bij Shell. Onze boodschap: als technische vrouw zit je goed bij Shell, je wordt gestimuleerd en geap-

Durf hoog in te zetten

precieerd. En ja, je kunt hier ook een baan nemen als je een kin-

Nolda Tipping-Griffioen (39) geeft leiding aan een team van

In hoeverre heeft je werkgever jouw ambities gefaciliteerd?

negen ingenieurs bij Shell. Als voorzitter van Shells Neder-

‘Ik heb een studie Industrieel Ontwerp gevolgd en was dus al

landse vrouwennetwerk benadrukt ze het belang van vrou-

technisch onderlegd, maar pas bij Shell ben ik cursussen chemie

wen in innovatieve processen. Nolda is getrouwd en heeft

gaan doen. Dat werd me aangeboden, net als one to one coa-

drie kinderen.

ching door senior managers. Ook kreeg ik taken waarin ik uitge-

derwens hebt.’

daagd werd om mijn capaciteiten op het gebied van techniek en Hoe innovatief is jouw team?

projectmanagement te vergroten.’

‘Zeer innovatief. We moeten wel! Ik werk voor ONEgas, een gecombineerde business unit van Shell UK Exploration & Pro-

Wat heeft het vrouwennetwerk haar leden te bieden?

duction en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). We

‘Workshops op het gebied van personal branding en communi-

ontwikkelen gaswinningsprojecten voor de Noordzee en onze

catieskills. Maar ook mentoring circles en zogenoemde pearls of

concurrentie daar wordt steeds groter. Het is dus zaak om met

wisdom, waarin mensen hun ervaringen met elkaar delen. Vanuit

steeds kleinere, snellere, slimmere technieken te komen. Zo zijn

je kracht effectiever worden, daar gaat het om. Vrouwen moeten

we bezig met nieuwe materialen voor pijpleidingen die de instal-

af van de beperkingen die ze zichzelf opleggen, de bescheiden-

latiekosten enorm terugdringen. Daarmee hopen we ook de klei-

heid en onzekerheid. Durf hoog in te zetten, neem geen slachtof-

nere gasvelden te kunnen aansluiten, wat een groot economisch

ferrol aan, ga af en toe wél naar een teamuitje of bedrijfsborrel.

rendement geeft. Dit kan echt een game changer zijn.’

Wees daar selectief in als je ook een gezin hebt. Maar áls je gaat, geniet er dan ook van en voel je niet schuldig omdat je niet bij je

Wat is jouw persoonlijke aandeel hierin?

kinderen bent.’

‘Het is me gelukt om processen die voorheen maanden duurden, nu in een week rond te krijgen. Alles wordt vroegtijdig in meer

Er valt dus nog werk te verzetten.

detail vastgelegd in documenten, waardoor we nu over het hele

‘Ja, zowel bij Shell als in de samenleving. Want die laatste werkt

project veel sneller zijn. Dat vraagt een andere manier van wer-

ook niet altijd mee. Mijn dochter van vijf vertelde op school dat

ken, een cultuurverandering zelfs. En ja, dat vinden mensen vaak

ze dokter wil worden. Doktersassistente leek de juf een geschik-

eng. De dwarsliggers één voor één langsgaan, koffiedrinken, ze

tere optie. Toen mijn dochter daarmee thuiskwam, heb ik dat dus

persoonlijk aanhoren en vervolgens overtuigen, dat is een taak

maar even rechtgezet.’

58 Lof

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 58

12-10-14 13:23

Nolda Tipping:

‘Het is zaak om met steeds kleinere, snellere, slimmere technieken te komen’ Lof 59

LOF31_Innovatieve Vrouwen.indd 59

12-10-14 13:24

Adv ING 210x280:Opmaak 1

10-10-2014

10:05

Pagina 1

advertorial

G e l d b ew u s t ? J o n g g e l e e r d i s o u d g e d a a n

Kinderen goed leren omgaan met geld Kan uw kind goed met geld omgaan? Zo ja, dan geeft dat vertrouwen voor de toekomst.

Voor u als ouder is het belangrijk uw kind hierbij te begeleiden, maar zonder alles uit handen te nemen.

Goed begin, het halve werk De nieuwste sneakers, snoep of de laatste film zien: de wensen van kinderen zijn ontelbaar. Maar geld is juist telbaar: je kunt het maar één keer uitgeven. Kinderen zo vroeg mogelijk bewust maken van dit feit maakt de kans op schulden kleiner. Dat is belangrijk, als je bedenkt dat 42% van de tieners al geld leent. Geldbewustzijn maakt het kind financieel zelfredzaam. En daarmee kansrijker en sterker.

Diverse initiatieven ontwikkeld Banken kunnen helpen bij het goed leren omgaan met geld.

Speciaal voor kinderen ontwikkelde ING een aantal ini-

tiatieven. De ING Fame Game is hiervan een voorbeeld. Leerlingen van de basisschool kunnen een kant-en-klare spreekbeurt over geld downloaden van de site. Verder geven medewerkers praktische Geld en zo-colleges in het middelbaar onderwijs, met als doel jongeren vertrouwd te laten raken met financiële kwesties.

De nieuwe ING Fame Game app Kinderen hebben vaak een speciaal talent. De ING Fame Game app voor de iPhone stimuleert hen dit talent te ontwikkelen. Skaten, koken, dansen, mode, voetbal en hockey: voor ieder kind wel iets.

Bij het spelen van de game kunnen de kinderen een video-

clip maken en krijgen ze financiële vragen en dilemma’s voorgelegd. Hoe verstandiger het kind hiermee omgaat, hoe mooier het eindresultaat.

Kinderen krijgen op deze manier spelenderwijs hun eigen financiën beter in de vingers.

‘M’n zoon supertrots op z’n eigen bankrekening’ Annemiek uit Amsterdam heeft een zoontje van 8.

Hoeveel zakgeld krijgt hij?

‘1 euro per week’.

Hoe kwam u op dat bedrag?

‘Hij kreeg eerst 50 cent, maar bij zijn schoolvriendjes lag dat anders. Ik ben toen gaan checken op de site van het Nibud en op 1 euro uitgekomen’.

Hoe gaat uw zoon met het zakgeld om?

‘Eerst kreeg hij het contant, maar soms vergaten we het op tijd te geven. Ik maak nu zijn zakgeld automatisch over.

In mijn mobiel bankieren app staat ook zijn rekening.

Hij kan nu precies zien hoeveel geld hij heeft. Het maakt het makkelijker een gesprek over geld met hem aan te gaan. En hij is er supertrots op dat hij z’n eigen bankrekening heeft.’

ING Advertorial.indd 1

WIST U DAT: • bijna de helft van alle vijfjarigen zakgeld krijgt en 88% van de middelbare scholieren?

• de meeste basisschoolkinderen met zakgeld tussen de €1,50 en €2,30 per week krijgen?

Kenniscentrum Nibud zeer betrokken Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) is het kenniscentrum op het gebied van geld en financieel gedrag. Financiële opvoeding is één van de speerpunten van het Nibud. En daarom heeft het instituut meegewerkt aan de ontwikkeling van de ING Fame Game door het inhoudelijk aan de Nibud-leerdoelen te toetsen. Ook was het Nibud als expert betrokken bij het online seminar ‘Kinderen leren omgaan met geld’.

13-10-14 11:49

7 OKTOBER 2014 - PGGM ZEIST

Beleef het mee!

Game on LOF WORLDCAFE

Rondom het thema diversiteit/inclusiviteit worden veel debatten gevoerd. Het gevaar is dat iedereen blijft steken in z’n eigen gelijk. Lof pleit derhalve voor een open dialoog. Om de daad bij het woord te voegen ontwikkelden bureau Tot2020 samen met Lof het Diversiteit & Dilemma spel. Het spel is een handig hulpmiddel om de belemmerende overtuigingen boven tafel te krijgen zodat een dialoog rondom diversiteitsthema’s kan worden gevoerd. Tijdens het congres werd de light version van het spel met alle rolmodellen en aanwezigen gespeeld om samen

‘KPN stopt Kwestie KPN weer lekker op. ntbladen diversiteit discussie

de manageme Onlangs laaide alle media; van vrouwen’, kopte pers. KPN verklaarde voorkeursbeleid tot de landelijke capaciteit e online media in gedrag en en feministisch vrouwen leken We als volgt: ‘Die tekortkomingen. haar beslissing inclusief hun die er al zaten, vanuit hun vrouw-zijn erg op de mannen vrouwen die konden leidinggevende hoopten op meer inzichten en kwaliteiten allochbelangrijke waarden, ‘Het sloot teveel deels andere es’ Bovendien: eleid het bedrijfsproc van een voorkeursb toevoegen aan tegenstanders uit.’ Voor- en van zich horen. tone mannen luidkeels media lieten via sociale voor vrouwen

D e b r e d e b lik ERSITEIT

INCLUSIVITEIT/DIV

viteit teit naar inclusi Dat is een Van diversihet van verschillen. over erkennen gaat het

conhet Lof Live thema tijdens ’. Dat was het van vrou‘All Inclusive om het talent j.l. Als het gaat aandacht voor gres op 7 oktober zetten, om meer de spotlight is dat wen meer in Maar het gevaar er al veel bereikt. resultaten diversiteit, is van de beperkte ten aanzien mensen. dezelfde analyses bij steeds dezelfde passeren revu Een opnieuw de de diaoloog. voor een vernieuw leidt tot Lof pleit derhalve overtuigingen belemmerende Tijdens het dialoog zonder kans van slagen. blik en grotere een bredere de eerste zuivere voerden we – ’ Lof congres en mannelijke ‘All inclusive – vrouwelijk en meer dan 150 ven. Lees mee dialoog met len uit het bedrijfsle inclusieve rolmodel 2-4, 12-14) (pag mee beleef het

2 Lof

gaat bij inclusiviteit Bij diversiteit dat mag. Maar van zijn anders en van de kracht eerste stap. We om het benutten van verschillen, ook uit de enquête om het waarderen stap. Maar zoals is de volgende interventies zijn het verschil. Dat 9) blijkt, de meeste voor heeft (zie pag. the Women. Terwijl, die Lof gehouden vrouwen. Fix veranderen van dat we een cultuur gericht op het is het belangrijk ze zijn. Ook van verschillen voelen om wie het waarderen gewaardeerd mensen zich uit als de dominante niet creëren waar er ze zien gezegd dan zich anders, of is makkelijker al gedragen ze dus. Maar dat Fix the culture meerderheid. gedaan.

overtuigingen ze dat praten, doen Belemmerende of inclusiviteit ruis op de over diversiteit

inclusiviteit een stap verder te brengen. Het doel: het congres verlaten met gevoel dat we daadwerkelijk iets nieuws hebben ervaren. Dat gebeurde onder meer door op verschillende niveau’s en met verschillende zintuigen het onderwerp aan te vliegen. Door te luisteren, delen, ervaren, verbinden, verbeelden, verleiden, lachen en misschien zelfs door een traan te laten.

Welkom

liggen. Zo kan ten grondslag siteitsdiscussie vinden, argumenten onzin iemand de ethische rechten heballemaal gelijke omdat ‘we allang dat het vrouwelijk de praktijk blijkt ben’. Maar in nog altijd labeoordelingsrondes potentieel in de verschilEen ander kan voor de ger wordt ingeschat. in een team trainerend meningen lende het kost vinden. En inderdaad, besluitvorming het collectieve uiteindelijk zal meer tijd, maar talloze aannames zijn. Zo zijn er dat besluit beter verwarren. En verstoren en die de dialoog

. Dat brengt Wanneer mensen ander perspectief van de elk vanuit een ons bewust zijn namelijk vaak Wanneer we gesprek de discussie. kunnen we het lijn en vertroebelt n komen, dan onze argumente is het ook makkelijker hoek waaruit houden. Dan een stuk zuiverder die aan de diverover diversiteit en op te sporen nde overtuiging om de belemmere

Maak ken nis de congresg met angers

is jammer.

Ingrid van

het ook deHoe zeer we het eindeloos vraag is dus of eens zijn, de de gewenste het eigen gelijk batteren rondom wensen - dichdie we allemaal dit verandering niet en bracht Lof denkt van terbij brengt? congres het Lof ‘All inclusive’ ter sprake tijdens waarop het debat j.l. Een congres op 7 oktober elkaar in dialoog we vooral met dan verstomde en kijken te als doel verder zijn gegaan met dialoog eigen gelijk. Een dat eerder genoemde daaruit brengt en van die nieuwe inzichten individueel als gang zet, zowel verandering in niet alleen Een dialoog die s. in organisatie vooral op the women, maar gericht is op fixing KPN wellicht Iets wat ze bij fixing the culture.

Lof 3

Inés Plasma

ns-Lev

ert, ProRai ‘Binnen de l spoorsector is het aantal vrouwen op hogere leidinggevende posities zeer laag. Ik hoop vandaag andere ambitieu ze vrouw te ontmoe ten om te zien hoe het hen in hun carrière vergaat.

En natuurlij k wil ik inspiratie opdoen en uitgedaagd worden door slimme ideeën zelf zou kunnen die ik inzetten om inclusiviteit meer te creëren.

Ik zie dat onze organisa in tie dezelfde samenstelling te vaak leidt tot het repeteren dezelfde aanpak. van Dat moet anders, maar hoe doe je dat dan?’

Sunde

rt, APG ‘Het thema van vandaag sluit aan bij de richting die ons topvrouw netwerk is eningeslagen.

De busines case is in s diverse onderzo eken, zoals BCG, aangetoond: divers samengestelde teams boeken resultaten betere - maar die kennis leidt nog niet automat isch tot een doorstroming betere van vrouwen naar topposities.

We betrekke n graag mannen erbij om een breder draagvla te creëren k en ons doel te bereiken Vandaag ga . ik dus vooral op zoek naar praktische tips.’

Eigen gelijk met bepaalde aannames

Teo Kuiper s, Ministerie binnenkort EZ, De Nederl andsche Bank

‘Als MD-adv iseur interess eert het thema me mateloos.

Ik zie veel talentvolle, ambitieuze vrouwen ze stromen maar niet door.

Deels is er werk-privé de balans maar ik merk ook dat vrouwen er alles aan doen om niet anders te zijn. Je kiest dus de verkeerd al snel e woorden als je aangeef dat een vrouw t op die plek gewenst is. Ik hoop daar vandaag meer verdieping in te krijgen.

Hoe krijgen vrouwen we zover dat ze zeggen: het schelen, Kan mij ik ga het gewoon doen.’

12 Lof

Lof 13

6 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 61

13-10-14 13:56

D e br

e ed bl i k

OP DIVERSITEIT & INCLUSIVITEIT

Jolanda Holwerda: ‘All Inclusive. Dat was het thema tijdens het Lof Live congres op 7 oktober j.l.. Als het gaat om het talent van vrouwen meer in de spotlight zetten en om meer aandacht voor diversiteit, is er al veel bereikt. Maar het gevaar is dat dezelfde analyses ten aanzien van bijvoorbeeld het gebrek aan vrouwen aan de top telkens opnieuw de revue passeren bij steeds dezelfde mensen. Lof pleit derhalve voor een vernieuwde dialoog. Een dialoog zonder belemmerende overtuigingen en een bredere blik leidt tot een grotere kans van slagen. Tijdens het ‘All Inclusive’ Lof congres voerden we de eerste zuivere dialoog met meer dan 150 vrouwelijke en mannelijke inclusieve rolmodellen uit het bedrijfsleven. Lees mee en beleef het mee.’

62 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 62

13-10-14 13:57

Jolanda Holwerda

Kwestie KPN Onlangs laaide de diversiteit-discussie weer lekker op. ‘KPN stopt voorkeursbeleid vrouwen’, kopten alle media; van managementbladen en feministische online media tot de landelijke pers. KPN verklaarde

siteitsdiscussie ten grondslag liggen. Zo kan

haar beslissing als volgt: ‘Die vrouwen leken in gedrag en capaciteit

iemand de ethische argumenten onzin vinden,

erg op de mannen die er al zaten, inclusief hun tekortkomingen. We

omdat ‘we allang allemaal gelijke rechten heb-

hoopten op meer leidinggevende vrouwen die vanuit hun vrouw-zijn

ben’. Maar in de praktijk blijkt dat het vrou-

deels andere belangrijke waarden, inzichten en kwaliteiten konden

welijk potentieel in beoordelingsrondes nog

toevoegen aan het bedrijfsproces.’ Bovendien: ‘Het sloot teveel alloch-

altijd lager wordt ingeschat. Een ander kan de

tone mannen uit.’ Voor- en tegenstanders van een voorkeursbeleid

verschillende meningen in een team trainerend

voor vrouwen lieten via sociale media luidkeels van zich horen.

voor de besluitvorming vinden. En inderdaad,

Van diversiteit naar inclusiviteit

het kost in aanvang meer tijd, maar uiteindelijk zal het collectieve besluit beter zijn. Zo zijn er

Bij diversiteit gaat het over erkennen van verschillen. Dat is een

talloze aannames die de dialoog verstoren en

eerste stap. We zijn anders en dat mag. Maar bij inclusiviteit gaat het

verwarren. En dat is jammer.

om het waarderen van verschillen, om het benutten van de kracht van het verschil. Dat is de volgende stap. Maar zoals ook uit de enquête

Eigen gelijk

die Lof gehouden heeft (zie pag. 69) blijkt, de meeste interventies zijn

Hoe zeer we het ook met bepaalde aannames

gericht op het versterken van vrouwen. Fix the Women. Terwijl, voor

eens zijn, de vraag is dus of het eindeloos de-

het waarderen van verschillen is het belangrijk dat we een cultuur

batteren rondom het eigen gelijk de gewenste

creëren waar mensen zich gewaardeerd voelen om wie ze zijn. Ook

verandering - die we allemaal wensen - dichter-

al gedragen ze zich anders, of zien ze er niet uit als de dominante

bij brengt? Lof denkt van niet en bracht dit ter

meerderheid. Fix the culture dus. Maar dat is makkelijker gezegd dan

sprake tijdens het Lof ‘All Inclusive’ congres op

gedaan.

7 oktober j.l.. Een congres waarop het debat

Belemmerende overtuigingen

verstomde en we vooral met elkaar in dialoog zijn gegaan met als doel verder te kijken dan

Wanneer mensen over diversiteit of inclusiviteit praten, doen ze dat

dat eerder genoemde eigen gelijk. Een dialoog

namelijk vaak elk vanuit een ander perspectief. Dat brengt ruis op de

die nieuwe inzichten brengt en van daaruit

lijn en vertroebelt de discussie. Wanneer we ons bewust zijn van de

verandering in gang zet, zowel individueel als in

hoek waaruit onze argumenten komen, dan kunnen we het gesprek

organisaties. Een dialoog die niet alleen gericht

over diversiteit een stuk zuiverder houden. Dan is het ook makkelijker

is op fixing the women, maar vooral op fixing

om de belemmerende overtuigingen op te sporen die aan de diver-

the culture. Iets wat KPN wellicht een stuk Lof 63

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 63

13-10-14 13:57

De beste manier om letterlijk een open mind te creëren is door de linker- en de rechter hersenhelft te verbinden

verder had kunnen brengen in het succesvol laten doorstromen van vrouwen die zich veilig genoeg voelen om hun vrouw-zijn in te zetten.

Brein uit de oertijd Stappen zetten richting een inclusieve cultuur betekent streven naar een veilige cultuur waarin iedereen zichzelf kan zijn. Het gaat er zoals gezegd niet om de verschillen uit te vergroten, maar te waarderen. En daar zit ook precies de moeilijkheid. Onze hersenen zijn nou eenmaal voorgeprogrammeerd om snelle verbindingen te kunnen maken. We varen als het ware op de automatische piloot. Dat gaat nog terug naar de oertijd. Die snelle verbinding maakt dat we geneigd zijn bij de groep te willen horen. En zorgt er ook voor dat iemand benoemen die niet op je lijkt, al snel wordt ervaren als een groot risico. 95% van al onze beslissingen wordt bepaald door die snelle reacties waar je

Ruim 200 mensen bezochten het ‘All Inclusive’ Lof Live congres

in schiet.

Take the high road De belangrijkste vraag is vervolgens: kun je je brein zo herprogrammeren dat je met nieuwe ogen naar bestaande situaties kijkt? Met andere woorden, dat je je vooroordelen bevraagt en het jezelf in die zin even lastig maakt. Het antwoord is: absoluut. De beste manier om letterlijk een open mind te creëren is door de linker en de rechter hersenhelft te verbinden.

Die verbinding komt het beste tot stand als meer zintuigen dan alleen de ratio worden ingezet bij de totstandkoming van een redenatie.

Nu kunnen vanuit verschillende perspectieven verschillende dilemma’s worden behandeld.

De ware leider verplaatst zich met succes in de ander en brengt de dilemma’s vervolgens met elkaar in overeenstemming.

64 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 64

13-10-14 13:57

Toekomstdroom ‘Het is mijn droom dat in de toekomst de samenstelling op managementniveau binnen PGGM meer in evenwicht is. Anders gezegd dat er een goede mix is van verschillende talenten. Daarom wil ik graag mijn steentje bijdragen om diversiteit en inclusiviteit te promoten, ook buiten PGGM, Bewustwording is daarbij één van de belangrijkste elementen. Vrouwen mogen zich meer bewust worden van hun talenten. Bedrijven moeten zich meer bewust worden van de waarde van divers samengestelde teams.

PGGM werkt actief aan die bewustwording middels ons interne Mix&Match mentoring programma en extern door bijvoorbeeld het Lof ‘All Inclusive’ congres te hosten. PGGM maakt hiermee de wens om verschillen te omarmen en te waarderen concreet. Zoals onze CEO Else Bos het formuleert: “Als je met ideeën bezig bent moet je ook het tegen-denken ophalen. Dat kost wellicht meer tijd, maar het resultaat zal verbluffend zijn.”

Ik hoop dat alle bezoekers van het Lof congres geïnspireerd naar huis gaan met de vraag: Wat betekent ‘All Inclusive’ voor mij? Wat kan ik er, voor mezelf en binnen mijn organisatie, aan doen? Mijn tip? Diversiteit moet

Astrid Romijn Expert HR-beleid,

verankerd worden aan de top. Dus wil je er echt iets aan doen, maak een koffie-afspraak met jouw CEO. Dan

Programmamanager

sla je twee vliegen in één klap. Met

Diversiteit PGGM,

een goed voorbereide business case

host van het

over wat meer diversiteit de organisa-

“All Inclusive”

tie zal opleveren zet je niet alleen het

Lof Live congres

thema diversiteit maar ook jezelf bij de hoogste baas op de agenda.’

Lof 65

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 65

13-10-14 13:57

Welkom Maak kennis met de congresgangers

Inés Plasmans-Levert, ProRail ‘Binnen de spoorsector is het aantal vrouwen op hogere leidinggevende posities zeer laag. Ik hoop vandaag andere ambitieuze vrouwen te ontmoeten om te zien hoe het hen in hun carrière vergaat. En natuurlijk wil ik inspiratie opdoen en uitgedaagd worden door slimme ideeën die ik zelf zou kunnen inzetten om meer inclusiviteit te creëren. Ik zie dat in onze organisatie dezelfde samenstelling te vaak leidt tot het repeteren van dezelfde aanpak. Dat moet anders, maar hoe doe je dat dan?’

66 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 66

13-10-14 13:57

Ingrid van Sundert, APG ‘Het thema van vandaag sluit aan bij de richting die ons topvrouwennetwerk is ingeslagen. De business case is in diverse onderzoeken, zoals door de Boston Consulting Group, aangetoond: divers samengestelde teams boeken betere resultaten. Maar die kennis leidt nog niet automatisch tot een betere doorstroming van vrouwen naar topposities. We betrekken graag mannen erbij om een breder draagvlak te creëren en ons doel te bereiken.

Vandaag ga ik dus vooral op zoek naar praktische tips.’

Teo Kuipers, Ministerie EZ, binnenkort De Nederlandsche Bank ‘Als MD-adviseur interesseert het thema me mateloos. Ik zie veel talentvolle, ambitieuze vrouwen maar ze stromen niet door. Deels is er de werk-privé balans, maar ik merk ook dat vrouwen er alles aan doen om niet anders te zijn. Je kiest dus al snel de verkeerde woorden als je aangeeft dat een vrouw op die plek gewenst is. Ik hoop daar vandaag meer verdieping in te krijgen. Hoe krijgen we vrouwen zover dat ze zeggen: Kan mij het schelen, ik ga het gewoon doen.’

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 67

13-10-14 13:58

Marieke de Beus, PGGM ‘Vanuit mijn studie en thuissituatie ben ik gewend aan een mannenomgeving. Ik vind mannen opener en directer dan vrouwen.

Vrouwen kunnen daarentegen door hun focus op de inhoud makkelijker door het bekende haantjesgedrag heen prikken.

Kortom: ik zie de waarde van de mix. Nu de mannen nog! Ik organiseer een informeel netwerk, de Ladieslunch, en mannen zien vaak niet de toegevoegde waarde. Ik hoop vandaag te leren hoe ik hen kan laten inzien dat een vrouwennetwerk ook in hun belang en in het belang van het bedrijf is.’

Leon Bollegraf, APG ‘Het woord inclusiviteit gebruik ik niet. Het gaat mij erom mensen met verschillende achtergronden en manieren van denken bij elkaar te krijgen. Die diversiteit is geen natuurlijk gegeven maar maakt een organisatie echt rijker. De gewenste verandering begint altijd aan de top. Ik hoop vandaag geprikkeld te worden met nieuwe inzichten. Zelf zal ik dit inbrengen: pak inclusiviteit niet op als een verheven project, maar neem de tijd om aan veel verschillende kleine knopjes te draaien.’

68 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 68

13-10-14 13:58

Lof doet onderzoek lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 69

Fix the women? or Fix the culture?

Bij steeds meer bedrijven staat diversiteit hoog op

mondjesmaat. Hoe komt dat? Wordt er binnen bedrij-

de agenda. Van hoog tot laag is er de erkenning

ven wel voldoende gedaan aan cultuurverandering,

dat vrouwen anders zijn dan mannen. En dat die

oftewel fix the culture? Een cultuurverandering die

verschillen er mogen zijn. Toch zien we nog steeds

nodig is voor iedere minderheid én meerderheid om

te weinig vrouwen op leiderschapsposities en dat

zich veilig te voelen. Streeft men voldoende naar inclu-

moet anders. De vraag is hoe bedrijven dat aan-

siviteit zodat de verschillen niet alleen worden erkend

pakken. Er zijn diverse interventies om vrouwen te

maar vooral ook gewaardeerd? En de kracht van de

laten doorstromen gericht op vrouwen zelf, ofte-

verschillen op alle niveau’s kan worden benut.

wel fix the women. De gedachte is: Als vrouwen er anders over denken, iets anders willen, iets anders

Lof deed onderzoek onder 100+ mannen en vrouwen

doen, dan komt de gewenste balans in het midden

uit het bedrijfsleven. Welke interventies zijn er recent

en hoger management vanzelf.

(0 – 3 jaar) binnen hun organisatie ondernomen om de balans tussen mannen en vrouwen op leiderschaps-

Die aanpak lijkt vooralsnog onvoldoende te werken,

posities te verbeteren? En welke interventies hadden

want de doorstroming van vrouwen verloopt maar

naar hun idee het meest positieve effect?

123

De belangrijkste resultaten

2/3 van alle interventies zijn

Op de vraag welke interventie

Opvallend is ook de lage score

gericht op fix the women, 1/3 is

naar hun idee het meeste effect

op de bonusuitkering gerela-

gericht op fix the culture. Dit is

heeft wordt met stip genoemd:

teerd aan diversiteitsdoelstellin-

overigens vergelijkbaar met inter-

het recruiten van vrouwelijk

gen. Internationaal scoort deze be-

nationaal onderzoek van de Boston

talent. Overigens wordt de vraag

wezen succesvolle interventie veel

Consultancy Group dat dezelfde

naar effect duidelijk minder inge-

hoger. Nederland is – onterecht?

resultaten geeft. Hieruit blijkt te-

vuld wat wellicht betekent dat veel

– kennelijk geen quotum land blijkt

vens dat interventies gericht op de

interventies slecht/niet worden

ook hier maar weer eens uit.

cultuur meer effect hebben voor

gemeten.

het bereiken van duurzaam effect.

Lof 69

13-10-14 13:58

spot light prijs

Lof

Ook dit jaar werd de Lof Spotlightprijs uit-

De top 5:

gereikt voor de meest innovatieve persoon

Liz Early (TNT)

op het gebied van diversiteit. In verband

Lidwien Poorthuis (LNVH) en

met het thema ‘All Inclusive’ van het

Mirjam Koster (Saxion)

LofLive Congres 2014 lag dit jaar de focus

Marion Brouwer (PostNL)

van de Spotlightprijs op inclusiviteit.

Cora van Waveren (De Haagse Hogeschool)

Voor het eerst werd ook het publiek bij

Kitty Triest (De Haagse Hogeschool).

70 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 70

neerden bepaalde de jury bestaande uit

De winnaar

voorzitter Leni Boeren (Robeco), Else Bos

De jury koos Marion Brouwer

(PGGM), Monique Sturmans (Robeco,

als uiteindelijke winnaar.

winnaar 2013) en Jolanda Holwerda de

Lof en PostNL feliciteren

winnaar.

Marion van harte!

2014

Met dank aan Colori Shoes & Accessoiries

de nominaties betrokken. Uit de genomi-

13-10-14 14:10

Uit het juryrapport

er ondanks de Marion Brouwer zorgt voor dat het hectiek binnen PostNL vooruit gaat en vrouwennetwerk WIN t horen. Ze pakt haar regelmatig van zich laa ig is, maar geeft voorzittersrol als dat nod zichtbare rol naar ook andere WIN’ers een s doet Marion vanuit de organisatie. Dit alle idenheid. een natuurlijke besche

Met dank aan Colori Shoes & Accessoiries

Leni Boeren

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 71

13-10-14 13:58

72 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 72

13-10-14 14:05

Game on LOF WORLDCAFÉ

Rondom het thema diversiteit/inclusiviteit worden veel debatten gevoerd. Het gevaar is dat iedereen blijft steken in z’n eigen gelijk. Lof pleit derhalve voor een open dialoog. Om de daad bij het woord te voegen ontwikkelde TOT2020 Verbeelders van Verandering in coproductie met Lof het Diversiteit & Dilemma spel. Het spel is een handig hulpmiddel om de belemmerende overtuigingen boven tafel te krijgen zodat een dialoog rondom diversiteitsthema’s kan worden gevoerd. Tijdens het congres werd de light version van het spel met alle rolmodellen en aanwezigen gespeeld om samen inclusiviteit een stap verder te brengen. Het doel: het congres verlaten met het gevoel dat we daadwerkelijk iets nieuws hebben ervaren. Dat gebeurde onder meer door op verschillende niveau’s en met verschillende zintuigen het onderwerp aan te vliegen. Door te luisteren, delen, ervaren, verbinden, verbeelden, verleiden, lachen en misschien zelfs door een traan te laten.

Lof 73

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 73

13-10-14 13:59

DE PERSOONLIJKE DILEMMA’S DIALOOG GING OVER:

Olifant in de kamer

sla meer met je vuist op tafel’, kreeg het

Het worldcafé gaat van start met een kleine

rolmodel aan tafel meermalen van haar

oefening. De vraag is: denk aan een olifant,

mannelijke medewerkers te horen. Het

hoe ziet hij eruit, waar komt hij vandaan en

dilemma is: blijf ik trouw aan mezelf of

waar is hij nu? De conclusie is uiteraard dat

conformeer ik me aan de wensen van ande-

zelfs bij zoiets simpels als een olifant ieder

ren? Wat je ook doet, het betekent dat je

zijn eigen beelden heeft. En zo is het ook

een keuze maakt en dat je een zeker risico

met thema’s als macht, invloed, diversiteit en

neemt. Wees je daarvan bewust, is de

inclusiviteit. Onder leiding van Lofs rolmodel-

conclusie hier.

len (zie pag. 78, 79) en facilitators gaan de deelnemers van het “All Inclusive” congres

Directief of dienend

per tafel in dialoog. Op tafel ligt het Diversi-

Aan een andere tafel gaat het gesprek

teit & Dillemma Spel met speelkaarten waar-

over directief of dienend zijn. Het blijken

op prikkelende dilemma’s staan. Het spel

thema’s waar zeer verschillende beelden

begint. Kies een dilemma dat je aanspreekt

over bestaan. Waar dienend voor de een

en geef aan wat het voor jou betekent en bij

staat voor “ruimte geven aan andermans

je oproept. De andere deelnemers mogen

ideeën”, roept het bij een ander vooral een

open vragen stellen en zo ontstaat er een

gevoel van “slaafsheid” op. Het gesprek

zuivere dialoog. Waarbij wordt uitgedaagd tot

geeft mooi aan hoe belangrijk het is om

en/en in plaats van of/of denken.

vanuit een persoonlijke beleving de thema’s open te gooien. Er ontstaat een open mind

Conformeren of positioneren

en gedeelde ervaring dat er ten aanzien van

Aan één van de tafels wordt gesproken

dit dilemma geen keuze gemaakt hoeft te

over het feit dat het voor een vrouw soms

worden. Dienend kan in een bepaalde situ-

eenzaam is aan de top. Dat je niet aan

atie heel directief oftewel richtinggevend

verwachtingen voldoet die de mannelijke

zijn. En directief kan op een ander moment

meerderheid van je heeft. ‘Wees feller,

heel dienend, oftewel servicegericht zijn.

74 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 74

13-10-14 13:59

DE ORGANISATIE DILEMMA’S DIALOOG GING OVER:

‘Weg met hardcore denkpatronen’ ‘Met cabaret vergroot ik uit. Het doel is mensen met een andere blik te laten

Een geleende samenvatting van de waar-

waarde van het spel. Er ontstond een

de van de dialoog kwam uit de groep.

open gesprek met mooie persoonlijke

Hou je gedachten positief want je

voorbeelden. Voorbeelden die ook een

gedachten worden je woorden.

aantal keren vanuit de Lof Leadership

Hou je woorden positief want je

Journey kwamen. Diverse mensen aan

woorden worden je gedrag.

tafel deelden in alle openheid de erva-

Hou je gedrag positief want je gedrag

ringen die ze tijdens hun Journey opde-

typen. Omdat je daarmee alleen maar dat

wordt je gewoontes.

den. Ze gaven aan dat ze zichzelf en hun

onbewuste denken over wat een vrouw is

Hou je gewoontes positief want je

ambities nu pas echt kennen en boden

en wat een man is bevestigt. Teveel caba-

gewoontes worden je waarden.

anderen aan hen daarbij te helpen.’

retiers maken gebruik van de zogenaamde

kijken naar dingen die we allemaal vanzelfsprekend vinden. Je probeert ze aan het denken te zetten. Het lastige van het thema diversiteit of inclusiviteit is dat je juist geen gebruik wil maken van stereo-

Hou je waarden positief want je

‘domme blondjes’ humor. Het wordt tijd

waarden worden je lotsbestemming.

voor een nieuw soort humor om dit thema

Mahatma Gandhi

verder te helpen. Tijdens het congres geef ik vanuit mijn man-zijn tegengeluid. Ik zal dan vooral ingaan op hoe lastig het is om

Hoe werd het spel ervaren?

hardcore denkpatronen echt te verande-

Sharmila Angoelal, faciliator: ‘Ik zag dat

ren. Nu mogen vrouwen mondjesmaat

de spelkaarten mooie aanknopingspun-

meedoen omdat meer diversiteit bedrijven

ten vormden voor de dialogen. Juist

blijkbaar geld oplevert. Dat is net zoiets als

ook omdat ze best prikkelend zijn. Het rolmodel aan tafel koos een kaart die

die Marokkaan met dat leuke winkeltje die

haar of hem het meeste aansprak. Bij

wel mag meedoen. Hoe dan ook, ik weet

mij aan tafel gebruikte het rolmodel

zeker dat we over twintig jaar op deze tijd

het bord ook intensief om haar ideeën

terugkijken en zeggen: Wat was het gek

rondom het thema te verduidelijken. We

toen, he?’

waren nog lang niet uitgespeeld, maar iedereen kreeg goed inzicht van de

Margon en Erna van TOT2020

Marcel Harmsen, bedrijfscabaretier Lof 75

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 75

13-10-14 13:59

Lofs Rolmodellen Talkshow

‘Ik hoef niet perfect te zijn’ Een belangrijk moment tijdens het jaarlijkse Lof congres is de rolmodellen talkshow. Dit jaar zaten er weer drie topvrouwen naast talkshowhost Jolanda Holwerda op het podium: Sigrid van Aken (Nova Media, genomineerde voor Topvrouw van het jaar 2014), Tanja Ineke (UWV) en Sonja Schasfoort (USG Professionals). Hun kracht en openheid prikkelde alle aanwezigen. Sonja Schasfoort: ‘Ik hoef niet perfect te zijn. Mijn kinderen lopen rond in pyjamabroeken tot net over de knie en ze moeten al zeker drie maanden naar de kapper.’

Jolanda trapt af met een duik in het verleden. Wat wilden de vrouwen aan deze talkshowtafel eigenlijk worden toen ze jong waren? Alle drie blijven ze het antwoord schuldig. Tanja Ineke: ‘Er is van alles voorbijgekomen, maar de rode draad was mijn ambitie. Toen ik havo/vwo-advies kreeg, dacht ik direct: dat wordt dus vwo.’ Dan maar even de zaal in. Een jonge vrouw, nog niet afgestudeerd, weet het wel: ‘Ik wil directeur van de Amsterdamse Schouwburg worden.’ Wellicht is dit een eerste bewijs van de veranderende ambities bij de nieuwe generatie vrouwen?

Hoofd of hart Terug naar het podium. Het ‘All Inclusive’ congres gaat onder andere in op de dilemma’s die je tegenkomt op je carrièrepad. Welk dilemma was het meest bepalend voor Sonja, Sigrid en Tanja? Sigrid van Aken: ‘Ik was een succesvol

Voorbeeld voor anderen

consultant, maar voelde te weinig verbinding. Ik wilde meer betekenen, zocht

Je bent een rolmodel zonder het uit te spreken

het bewust op en de Goede Doelen Loterij kwam op mijn pad. Het voelde

en zonder een rol te spelen. ‘Gewoon jezelf zijn’

bevrijdend om het heft in eigen hand te nemen.’ Tanja herkent zichzelf direct in

is het devies van Tanja, Sonja en Sigrid. Maar dat

Sigrids verhaal. Onlangs maakte ze bekend dat ze UWV verlaat voor een minder

is soms makkelijker gezegd dan gedaan. ‘Gezien

‘ambitieuze’ baan. ‘Het voelde zeker als een dilemma, want ik hou best van

worden’ maakt je toch juist meer bewust van je

macht en status. Hou ik dat vast of volg ik mijn hart? Ik heb volmondig gekozen

gedrag. Sigrid: ‘Ik ben me er altijd van bewust

voor dat laatste.’ Sonja ziet zichzelf in haar werk dagelijks risico’s nemen: ‘Vrou-

het goede voorbeeld te geven.’ Tanja: ‘Natuurlijk

wen zijn vaak risicomijdend. Ze denken: kan ik dat wel? Ik denk altijd: gewoon

krijg je als rolmodel ook veel kritiek. Maar zolang

gaan! En als ik onderuit ga, so what. Ik hoef niet perfect te zijn.

er nog geen 50% vrouwen aan de top zijn, ga

76 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 76

13-10-14 14:00

Tanja Ineke

Sigrid van Aken

ik gewoon door. Zo heb ik via de inzet van Talent naar de Top heldere streefcijfers bij UWV binnengehaald.’ Sonja kiest liever voor een zachtere aanpak. ‘Ik stel vooral vragen aan de directeuren van mijn werkmaatschappijen over de balans in hun teams.

Opleggen werkt in mijn ogen niet.’

Twijfel In de afronding van het gesprek komt de chronische twijfel aan bod die vrouwen lijkt te teisteren in het waarmaken van hun ambities. Hoe komt dat toch? Sonja: ‘Van jongs af aan wordt meisjes verteld dat een lager niveau ook goed genoeg is, dat ze niet teveel risico hoeven nemen.’ Tanja ziet de druk van de Nederlandse cultuur om je als vrouw niet teveel op de voorgrond te zetten als mogelijke oorzaak. Sigrid vult daarbij aan dat het

Sonja Schasfoort

gebrek aan rolmodellen de twijfel verder voedt. Ter afsluiting complimenteert ze Jolanda voor haar jarenlange inspanning om het talent van vrouwen in de spotlight te zetten.

Lof 77

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 77

13-10-14 14:00

Lofs

Rolmodellen Het ‘All Inclusive’ Lof Live congres was nooit zo’n succes geweest zonder alle rolmodellen aan tafel. Dit is een selectie.

ELLEN VAN POORTEN

INGRID VAN SUNDERT

GHISLAINE DUYMELINGS

‘Wees authentiek en maak

‘I want every little girl who’s

‘Business is ‘people business’.

daardoor je eigen keuzes!’

told she is bossy, to be told

Diversiteit is dus niets minder

instead that she has leadership

dan een must have.’

skills.’

Sheryl Sandberg Facebook

Waar denken zij aan bij diversiteit/inclusiviteit?

MONIQUE STURMANS

WENDIE CORNELISSEN

TANJA INEKE

ILSE DE CLOE

‘Mannen zijn betere leiders’…

‘Voor mij betekent diversiteit

‘In mijn ideale samenleving

‘Gek, zodra je overtuigd bent

En andere mindbugs en blind

zorgen dat iedereen zichzelf

levert iedereen naar eigen

van de kracht van diversiteit &

spots. Je raakt mindbugs nooit

kan zijn en van daaruit zijn

vermogen een gewaardeerde

inclusiviteit lijkt het zo logisch

helemaal kwijt, maar je moet

of haar talent maximaal kan

bijdrage.’

en kun je niet meer zonder!’

accepteren dat je ze hebt.’

ontplooien.’

TON BROEKHUIS

MARION BROUWER

SASKIA LASEUR

SIGRID VAN AKEN

‘Diversiteit in teams past

‘Voor mij betekent dit dat je - in

‘Jong geleerd is oud gedaan.

‘Diversity is serious business’

perfect in onze missie en visie

een team of op een afdeling -

Heel simpel maar daar moet

waarbij onze organisatie er wil

zorgt dat iedereen in zijn of haar

onze aandacht op zijn gericht.’

zijn voor iedereen, ongeacht

kracht komt te staan en als

culturele of religieuze achter-

individu wordt gewaardeerd,

grond.’

zodat je gezamenlijk mooie resultaten kunt neerzetten.’

78 Lof

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 78

13-10-14 14:00

SANDRINE WILLEMARS

JUDITH MEENG

ERIC VAN DER MAAREL

MICHIEL DRESE

‘Het creëren van een open,

‘What shapes the future of

‘Als ik iets snel gedaan wil

‘Een monocultuur binnen een

flexibele en positieve omgeving

success is not what we have in

krijgen, vraag ik het aan een

organisatie leidt tot interne ge-

waar iedereen zichzelf kan zijn

common but the interplay of all

drukke dame!’

richtheid en daarmee vervolgens

en zijn of haar carrière op eigen

our differences.’

tot stilstand, het vernietsen van

manier kan vormgeven, is het

de relevantie en uiteindelijk tot

beste wat je als werkgever kan

het verlies van bestaansrecht

bieden!’

van die organisatie.’

ARJEN PASMA

FRED STAPEL

KIM MILLENAAR-

MARJO PLUIJMAEKERS

‘Het verschil tussen een goed

‘Diversiteit gaat om het

HAASBROEK

‘Als we in bedrijven sturen op

en een geweldig team zit in

openstaan voor elkaar en

‘Diversiteit brengt een organisa-

inclusiviteit bereiken we snel

hoe je de diversiteit en ver-

elkaars sterke punten benutten.

tie naar een hoger plan waarbij

een hoge kwaliteit van leider-

scheidenheid van talenten inzet

Zelfbewustzijn en het lef om je

diversiteit niet alleen man-

schap: leiderschap op basis van

en benut. De mix maakt het

kwetsbaar op te stellen zijn dan

vrouw is, maar ook verschil-

kracht in plaats van op macht!’

verschil.’

essentieel.’

lende culturen en leeftijden.’

INGE POLSTRA

ANNELIES HAMER

KATINKA DE KORTE

WILLEMIEKE VAN

‘Emancipatie is pas voltooid

‘Diversiteit? Is gewoon doen!’

‘Met diverse teams komt de

GORKUM

als ook middelmatige vrouwen

creativiteit van een ieder nog

‘Stretch jezelf, maar blijf jezelf.’

doorstromen naar belangrijke

meer tot uiting. In onze snel

functies (Madeleine Albright).’

veranderende, steeds meer digitaal wordende maatschappij hebben we diverse teams en al hun ideeën hard nodig.’

Lof 79

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 79

13-10-14 14:00

WIL JIJ OOK INCLUSIEVER WERKEN? DOE DAN MEE MET DE TOT2020 & LOF TRAININGEN EN WORKSHOPS SPEEL JE MEE?

Wil jij een echte dialoog over diversiteit & dilemma’s in jouw organisatie?

OR

: Trainingnde e p ie rd e V n naar stappe en ig je e hap leidersc EEN PRODUCTIE

VAN TOT2020,

VERBEELDERS

SPEL® EN DILEMMA HET DIVERSITEIT IN DE SPOTLIGHT DIALOOG, SPEEL JE TALENT MET LOF: ZET VOER DE ALL INCLUSIVE IN SAMENWERKING VAN VERANDERING

Verhalen len den, verha in rb ve n een a a sl ze , verbeelden st. ko de toe m brug naar een e d n ke e b on Geven het we u ie n openen gezicht. Zij lik b e d n e rruim deuren, ve e w u ie n n re en creë kansen.

Hwoeerkt

inclusiever

werken?

n Van Goudet to p m u P al GreenCapit

ToT 2 020 verbeelders van ve ran d eri n g

WWW.LOFVOORTALENT.NL EN WWW.TOT2020.NL

lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 80

13-10-14 14:01

Hakken in het zand Bij aankomst zakte ze meteen met haar hakken in het zand.

Toch raadt Marieke Deckers-van Grunsven, afdelingsmanager VUmc revalidatie-geneeskunde, ‘m iedereen aan: de Lof Leadership Journey.

schap en work-life balans. Daarop rekende ik op toen ik de Lof Leadership Journey ging volgen, begeleid door

carrièregoeroe Jolanda Holwerda, regisseur en zangcoach Leonie Jansen en niet in de laatste plaats acht topvrouwen. En dat alles in een zakelijke omgeving, zo stelde ik me voor. De praktijk was iets weerbarstiger. Meteen na aankomst – met een pont – op de locatie, zakten mijn hakken letterlijk in het zand van het eiland De Kaag. De training vond plaats in de omgebouwde schuur van een bezinningscentrum en we overnachtten in een tweesterrenhotel. Niet bepaald de luxe waarop ik had gehoopt. Ook de theorie die we kregen aangeboden, was beperkt, en de beamer voor presentaties werkte meestal niet.

Geen zin in gezeur Waarom ik deze ‘reis’ dan toch vurig aanraad aan zoveel vrouwe-

TEKST MARIEKE DECKERS-VAN GRUNSVEN FOTOGRAFIE FEMKE BISSCHOPS

lijke collega’s? Eén ding zeker: het deed mij iets. De eerste twee dagen waren gericht op ‘de reis naar binnen’. Dankzij het delen van ons levensverhaal in de vorm van een Lof-story, ontstond er meteen een intense verbinding tussen de deelnemers. Dat riep de vraag op: waarom praten we niet vaker met andere vrouwen over werk en ambities? Waarom ligt dit onderwerp eigenlijk zo

Mannelijke leiders

Vrouwelijke leiders

Nemen de besluiten, vertellen verhalen en moppen

Benadrukken de gelijkheid van de groep

Vinden dat vrouwelijke leiders weinig zelfvertrouwen uitstralen

Claimen eigen ideeën niet

Presenteren zich stellig

Laten in woordkeus ruimte voor twijfel/feedback/input

Zeggen ik

Zeggen wij

Stellen zo weinig mogelijk vragen

Stellen veel vragen (om kritische mening te uiten)

Benadrukken telkens hun rol

Bagatelliseren hun eigen rol

Verontschuldigen zich slechts indirect

Verontschuldigen zich veel

Hebben veel negatief commentaar

Geven veel complimenten

Passen stijl aan aan de hiërarchie

Behouden dezelfde stijl aan in hele organisatie

gevoelig? Het moet gezegd; vrouwen in Nederland hebben abso-

www.hartelijkgefaciliteerd.nl

E

en overkill aan kennis en adviezen over vrouwelijk leider-

luut een bevoorrechte positie ten opzichte van vrouwen in een groot deel van de rest van de wereld. Dus we hadden geen zin in gezeur, maar we blijken elkaar wel nodig te hebben om (nog)

om zing jij niet mee?’, vroeg ze, toen ze mij maar een beetje zag

verder te komen. Want hoe belangrijk is het om een rolmodel te

playbacken. Met mijn tegenwerpingen – niet kunnen, willen, dur-

hebben! En naast fijne voorbeelden als Neelie Kroes, Femke Hal-

ven – nam ze geen genoegen. ‘Dan hum je maar, iedereen doet

sema, Birgitte Nyborg en Madonna kunnen wijzelf ook perfect

gewoon mee.’

elkaars inspiratiebronnen zijn, zo bleek. Want dankzij onze stap-

Ik moest denken aan de vriendin die vroeg: ‘Het is toch niet zo’n

pen in het Lof Labyrint ontdekten we al snel waar onze talenten

cursus waarbij je elkaar moet huggen?’ Nee dat moest niet.

liggen.

Gelukkig. Ik heb gedurende deze journey nooit over mijn grenzen hoeven gaan, maar ik heb wel meer gedeeld en gedaan dan

Huggen?

ooit tijdens een training. Gezongen, bijvoorbeeld! Er is weinig

Het tweede deel van de training, ‘de reis naar buiten’, begon

onaangeraakt gebleven. Wat precies, dat ga ik hier natuurlijk niet

meteen goed met een stemtraining door Leoni Jansen. ‘En waar-

opschrijven. What happens in De Kaag, stays in De Kaag.

Lof 81

LOF31_Leadership journey.indd 81

13-10-14 09:16

AndrĂŠlon Happy Highlights. Laat je highlights weer str LOF31_Innovatieve LE5734 wt Adv Andrelon Vrouwen.indd HappyHighlights 60 Lof 210x280.indd 1

12-10-14 23-09-14 13:28 17:15

LE5734 w

eer stralen.

9-14 17:15

LE5734 LOF31_Innovatieve wt Adv Andrelon Vrouwen.indd HappyHighlights 61 Lof 210x280.indd 2

Haal meer uit je haar

Lof 61

23-09-14 12-10-14 17:15 13:28

Becel Gold

Zo lekker, dat moet je proeven!

Met een volle, romige smaak Voor wie van lekker brood houdt, is er nu Becel Gold. Met een volle romige smaak en 70% minder verzadigd vet dan roomboter.

LOF31_Voorwoord.indd 8 UNIL2804_Becel Gold_Wave_LoftSpecial_210x280.indd 1

13-10-14 10:30 05-08-14 10:33