Nr 31 najaar 2014 € 5,50
voor vrouwen met ambities SPECIAL
VROUWEN VAN DE TOEKOMST Innovatie & inspiratie
Lof nummer 31 najaar 2014
GESLAAGD!
Vrouwelijk talent uit het hoger onderwijs WAAROM VERANDEREN (MEESTAL) MISLUKT
ALL INCLUSIVE
Op het Lof Live Congres
AMBITIE, IK?
3 clichés de wereld uit over vrouw en carrière
BP
www.lofonline.nl
LOF31_Cover.indd 1
SAMEN WERKEN AAN EEN SLIMME WERELD
Melanie Schultz
De minister ontmoet kunstenaar Daan Roosegaarde
13-10-14 16:32
Colofon Lof Media is het crossmediale platform voor werkgevers en -nemers met ambities op het gebied van werk, gezin en maatschappij. I.s.m. overheid, politiek en bedrijfsleven maakt Lof de meervoudige ambities (m/v) zichtbaar. Lof Magazine verschijnt vier keer per jaar.
10
Founding editor Jolanda Holwerda Hoofdredactie Jolanda Holwerda Chef redactie Pam van der Veen Marketing & productie Nicole van der Schraaf Vormgeving en prepress MrsPeacock – Annet Pouw Aan dit nummer werkten mee Marieke Deckers-van Grunsven, Mensje van Puffelen, Leonie Schapink, Renate Tromp, Gijsbert Raadgever Beeld Bart Hoogveld, Cees Rutten jr., Sebastiaan Westerweel Cover Fotografie: Sebastiaan Westerweel Contact redactie Lof redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531 Advertenties en sales Nicle van der Schraaf, redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531 Diversiteitspartnerships en Lof-op-maatprojecten ww.tot2020.nl Lof Academy, in- en crosscompany trainingen, Jolanda Holwerda, j.holwerda@lofmagazine.nl, 06-33314077 Uitgever Lof Media, Nieuwe Gracht 98, 2011 NL Haarlem Drukkerij Habo DaCosta Distributie Betapress Abonnementenservice EMD Nederland abonnementenservice@lofmagazine.nl 036 - 5307103 Losse nummers via: www.magvilla.nl/Lof
VERSTAND VERSUS REPTIELENBREIN Stoppen met drinken en vaker naar de sportschool? Laat alle goede voornemens maar varen. Ons brein zorgt ervoor dat veranderen (meestal) mislukt. Net als kind en carrière combineren, trouwens.
AMBITIE, IK? Vrouwen in het hoger onderwijs lopen over van bevlogenheid. Neemt hun ambitie af als ze moeder worden? Drie clichés de wereld uit over vrouw & carrière.
Copyright
Lof is een uitgave van Lof Media bv. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Lof is niet wettelijk aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Lof is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. Lof behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen van speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
46
54
4 Lof
LOF31_Inhoud DEF.indd 4
13-10-14 09:09
0
4
Inhoud DE MINISTER & DE KUNSTENAAR
WERK & GEZIN 41 Zo doen zij dat. Martine en Klaas Hemke over hun meervoudige ambities
PERSOONLIJKE ONTWIKKELING 46 Laat alle voornemens varen. Waarom veranderen (meestal) mislukt
Innovatie is hun core business. Lof bracht minister Melanie Schulz en ontwerper Daan Roosegaarde samen voor een dubbelinterview. ‘Creativiteit wordt ons hoofdexportproduct.’
18
81 Hakken in het zand. De Lof Leadership Journey
MAATSCHAPPIJ 10 De politica & de kunstenaar. Minister Melanie Schultz en ontwerper Daan Roosegaarde over Neerlands innovatiekracht 17 Special: vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Karl Dittrich en Thom de Graaf langs de Loflat en een female Wall of Fame! 50 China in 5 ontmoetingen. Dagboek van een Best Young Leader in Sustainability 54 Inspiratie & innovatie. Vrouwen van de toekomst
EN OOK 7 Jolanda Holwerda 16 Het Lof Rolmodellenonderzoek 49 Column. Evelien ontbeert de daadkracht die een topvrouw nodig heeft
VROUWEN VAN DE TOEKOMST
SPECIAL LOF LIVE CONGRES
Ze houden zich dagelijks bezig met wat de toekomst zal brengen. Met creatieve, vernieuwende ideeën springen ze daarop in. Drie bevlogen vrouwen over visie en innovatie.
Op Lof Live, hét congres op het gebied van m/v diversiteit, brachten we de inspiratie, herkenning en erkenning van Lof magazine live op het podium. Zie het verslag!
61 Lof 5
LOF31_Inhoud DEF.indd 5
13-10-14 09:10
Lofzaken LEGO
Op de site Lego Ideas kan iedereen zijn idee voor nieuwe figuurtjes lanceren. Heb je 10.000 fans, dan maakt je voorstel kans om uitgevoerd te worden. Zo lukte het Ellen Kooijman, geochemicus uit Stockholm, om eindelijk vrouwelijke wetenschapspoppetjes op de markt te krijgen. Met haar idee uit ze heldere kritiek op de gendersterereotypering van het speelgoedmerk. Ook de zevenjarige Charlotte Benjamin had daar al per mail over geklaagd. ‘Ik hou van Lego,’ schreef ze aan de fabrikant, ‘maar er zijn niet genoeg meisjespoppetjes en de meisjes die er zijn zitten thuis, gaan naar het strand en shoppen, terwijl de jongens mensen redden, haaien!’ In samenwerking met Ellen
5-Stappen-Avontuur
Kooijman bracht Lego een nieuwe set
Veel vrouwen hebben tegenwoordig het gevoel dat ze zichzelf in meer of mindere
uit, het Onderzoeksinsitituut, waarin
mate kwijt zijn. Ergens diep in hen leeft echter nog steeds de essentie van de oervrouw
drie vrouwelijke wetenschappers de
die een manier zoekt om uitdrukking te geven aan wie zij werkelijk is. Vrouwelijke
hoofdrol spelen: een chemicus in een
Rolmodellen: Het-5-Stappen-Avontuur leert je hoe je (weer) jezelf wordt. Het boek
laboratorium, een astronoom met een
opent je mind voor jouw nieuwe koers, met theorie, oefeningen én de verhalen van
telescoop en een paleontologist met
inspirerende vrouwen. www.manonscript.com
banen hebben en zelfs zwemmen met
een dinosaurusskelet. De set - een limited edition - was binnen een paar weken uitverkocht en wordt helaas niet opnieuw in productie genomen. Da’s dan weer jammer, Lego.
QUOTE ‘Innovation distinguishes between a leader and a follower’
Lof nieuwsbrief Ontvang de Lof nieuwsbrief voor een maandelijkse portie Lof in de mailbox vol nieuws, tips en aanbiedingen voor vrouwen met ambities in werk, privé
- Steve Jobs -
en maatschappij! Ga naar http:// lofonline.nl/contact-us.html
8 Lof
LOF31_Lofzaken.indd 8
13-10-14 09:26
Meisjes maken geen plan In het lesboek maatschappijleer Blikopener voor VMBO-onderwijs van Uitgeverij Malmberg staan grove stereotypes over allochtonen, genderrollen en moslims. Het leidde tot oproer, en terecht. Moslima’s worden gedwongen onderdanig te zijn
AGENDATIPS
en moslimjongens zijn vaak crimineel? Jongens kunnen beter inparkeren en darten dan meisjes? Meisjes maken geen plan?
•
Lof Leadership Journey
Waarom vragen we ons nog af waarom
3, 4, 24 en 25 november
genderstereotyperingen zo hardnekkig zijn?
Voor vrouwen is een carrière geen rechte lijn, maar eerder een labyrint vol
Oeuvre
doodlopende wegen en omleidingen.
Marlene Dumas wordt niet graag de
vermijden en vanuit eigen kracht het
‘beste betaalde vrouwelijke kunste-
verschil te maken binnen jouw organi-
naar’ genoemd (want kunst staat
satie en de wereld eromheen. Je leert
los van gender, aldus Dumas), maar
om te gaan met meervoudige ambities
ze is het wel. The Image as Burden
en voldoening en zingeving in werk en
brengt bijna tweehonderd van haar
leven te ervaren. Voor inschrijvingen
belangrijkste werken bijeen vanaf de
en meer informatie n.vdschraaf@
late jaren 70 tot nu. www.stedelijk.nl
lofmagazine.nl
Aan de hand van het Lof Labyrint© helpen we je het glazen plafond te
•
Kracht on Tour 12 november Rotterdam Campagne van het ministerie van OC&W om vrouwen te helpen talent nog beter in te zetten en daarmee financieel zelfstandiger te worden. Prikkelende interviews, actieve workshops (waaronder ‘het Pad van de Heldin’, discussies en inspirerende verhalen. www.krachtontour.nl
•
Vrouw & Carrierebeurs 28 en 29 november Utrecht Vrouw & Carrière is ontwikkeld vanuit
JUICE
de overtuiging dat het bij elkaar
Druk, druk, druk. Huis, partner, huisdier, hartsvriend(in), een aartsvijand, carrière,
een energiek resultaat: inspiratie voor
familie, hobbies, sporten... Hoe je het allemaal rond krijgt, is een mysterie. Want
het inzetten van talenten, het vorm-
energie is eindig. Gelukkig is daar de Juice-app, verkrijgbaar voor apple en
geven aan ambitie en het bevorderen
android. Je kunt precies zien en bijhouden waar je energie aan kwijt bent, maar
van flexibiliteit in carrièrepaden.
ook waarmee je het juist weer aanvult. Ondertussen stuurt de app je af en toe
www.carrierebeurs.nl/vrouw-carriere
brengen van werkgevers en potentiële vrouwelijke werknemers zal leiden tot
tips voor een extra energieboost. Lof Lof 9
LOF31_Lofzaken.indd 9
13-10-14 09:26
Iedereen een rolmodel Met het ministerie van OC&W en Motivaction deed Lof onderzoek naar de invloed van rolmodellen op de economische mindset van vrouwen. Aan wie spiegelen zij zich als het om financiële zelfstandigheid gaat? Uit een Lof-onderzoek van 2013 is al gebleken dat mensen
Werkzoekend of werkeloos
zich graag willen kunnen spiegelen, aldus Jolanda Holwerda,
Jolanda: ‘Als je als minderheidsgroep ondervertegenwoordigd
directeur van Lof media. ‘Behoor je tot een minderheidsgroep,
bent in de top, is het minder vanzelfsprekend dat je daarnaar
dan is een carrière meestal geen automatisme. Je moet je
reikt. Dat zie je ook bij mensen die meer afstand hebben tot de
eigen pad banen. Het is dan fijn om je aan iemand te kunnen
arbeidsmarkt. Zij lijken minder behoefte te hebben aan een rol-
optrekken die boven je staat, iemand die het pad al gebaand
model. Maar als je erop doorvraagt, blijkt dat ze hun voorbeelden
heeft. Een rolmodel dus, dat laat zien dat het mogelijk is.’
gewoon dichter bij huis zoeken. Deze rolmodellen helpen hen te
In het vervolgonderzoek in samenwerking met OC&W en
onderzoeken wat ze nu eigenlijk willen. Dus voor alle doelgroepen
Motivaction is gekeken welk effect verschillende rolmodellen
geldt dat het hebben van een rolmodel aspiraties aanwakkert.’
hebben op verschillende doelgroepen. Jolanda: ‘Vooral jongeren
Vrouwen met een (grotere) afstand tot de arbeidsmarkt – werk-
en hoger opgeleiden blijken behoefte te hebben aan rolmodellen.
zoekenden en werklozen – hebben op werkgebied en voor de
Het verlangen naar een rolmodel heeft iets te maken met een
thuissituatie vaak geen rolmodel. Een enkeling bewondert vrien-
bepaald aspiratieniveau. Hoe hoger je je doel stelt, hoe lastiger
den met kinderen. Het ideale rolmodel van de doelgroep is down
het te bereiken is en hoe meer hulp je kunt gebruiken.’
to earth. Ze doet alleen werk waar ze achter staat.
Jongeren
• ‘Ik heb weinig sociale contacten. Ik leef van een uitkering,
De doelgroep jongeren (vrouwen tussen de 18-30 jaar)
deze geeft absoluut te weinig vrijheden. Het hebben van
beschrijft hun ideale rolmodel als een carrièrevrouw met een rijk
werk is een manier om weer een volledig mens te worden.’
sociaal leven. Uiterlijkheden zijn belangrijk. Dit rolmodel is een
• ‘Rolmodellen zijn als paralympische sporters: ze laten zien
toekomstdroom en staat daarom vrij ver van de doelgroep af.
dat je een fantastisch leven kunt leiden, hoe uitzichtloos het er nu ook uit mag zien.’
• ‘Beyoncé spreekt mij aan om haar schoonheid en financiële onafhankelijkheid. Ze heeft alles, en dat vind ik
Parttimers
fascinerend. Voor mezelf vind ik financieel onafhankelijk
De vierde doelgroep, vrouwen met een parttime baan, zijn zich
zijn niet heel belangrijk. Mijn vriend helpt me vaak met
niet zo bewust van de rolmodellen in hun leven, maar er onbe-
leuke dingen doen’.
wust wel gevoelig voor. Bij doorvragen blijkt dat hun ideale rol-
• ‘Mijn beste vriendin en haar vriend hebben hebben drie jonge kinderen en ze werken allebei. Ik heb respect voor
model een een positief ingestelde vrouw is, die werk en gezin goed weet te combineren en graag voor anderen zorgt.
hoe zij alles samen weten te managen.’ • ‘Ik hoop dat ik het goede voorbeeld geef aan mijn Hoog opgeleid
kinderen. Dat is voor mij voldoende.’
rolmodel: iemand die open minded is, met verschillende
Jolanda: ‘Op het moment dat ze een obstakel tegenkomen op
interessegebieden. Deze persoon heeft veel kennis en
dat ongeëffende pad, betrekken vrouwen het probleem vaak
levenservaring, waardoor de doelgroep nieuwe dingen van haar
op zichzelf. Ze gaan ervan uit dat zij zelf te kort schieten. Maar
of hem kan leren.
het is niet één vrouw, en ook geen honderd vrouwen, maar duizenden vrouwen die hiermee te maken hebben. Daarom ben ik
• ‘Ik vind financiële onafhankelijkheid heel belangrijk. Ik ben erg op mijn vrijheid gesteld.’ • ‘Neelie Kroes is letterlijk een wereldvrouw. Zij is naar mijn weten nog nooit een glazen plafond tegengekomen.’
Lof gestart, om hun verhalen te delen. Al die vrouwen die vanuit kracht en kwetsbaarheid hun verhaal vertellen, helpen anderen hun kracht en kwetsbaarheid aan te boren. Met andere woorden: in iedere vrouw zit een rolmodel.’
TEKST MENSJE VAN PUFFELEN
Vrouwen met een hoge opleiding hebben een ander ideaal
16 Lof
Rolmodellen+binnencover.indd 16
13-10-14 09:29
GESLAAGDE
VROUWEN TEKST MENSJE VAN PUFFELEN
Het wil niet vlotten met de doorstroom van vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Nog maar zo’n 16 procent van de Nederlandse hoogleraren is vrouw. Daarmee bungelen we onder aan de internationale ranglijst. Toch is er vrouwelijk talent genoeg aan de hogescholen en universiteiten. Lof zet deze rolmodellen in de spotlight en helpt de mythes rondom vrouw en carrière uit de wereld.
Rolmodellen+binnencover.indd 17
13-10-14 09:29
18 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 18
10-10-14 11:00
Ambitie,
Ik?
TEKST RENATE TROMP BEELD SHUTTERSTOCK
3 clichés over vrouw & carrière ontkracht
Vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs lopen over van bevlogenheid. Toch blijven we hardnekkig geloven dat hun ambitie afneemt zodra ze moeder worden. Zeven experts laten hun licht schijnen over deze en andere mythes. Hoeveel vrouwelijke studenten er inmid-
1: Vrouwen zijn niet goed genoeg, 2: Vrou-
kwalificaties voor zo’n belangrijke func-
dels ook instromen op hogescholen en
wen willen niet, en 3: Vrouwen laten zich
tie binnen de universiteit. ‘Onzin’ zeggen
universiteiten, de top van het onderwijs
teveel belemmeren. Hoe onwaarschijnlijk
deskundigen als Marloes van Engen van
wordt nog altijd door mannen gedomi-
één of meerdere van deze verklaringen
Tilburg University: ‘Al jaren is het aantal
neerd. Zelfs bij alfastudies, waar over-
ook mogen klinken, ze zijn springlevend.
vrouwelijke studenten gelijk aan het
wegend meisjes in de collegebanken zit-
Ook in het onderwijsveld.
aantal mannen. Ook het aantal promo-
ten, is de professor doorgaans een man.
Maar in hoeverre houden deze bewerin-
vendi is met 42 procent geen adequate
Althans, in ons land. Van de Nederlandse
gen eigenlijk stand? Zeven experts chal-
verklaring voor het blijvend lage aan-
lectoren is slechts 30 procent vrouw, van
lengen de hardnekkige mythes rondom
deel vrouwelijke professoren van 11
de hoogleraren zelfs maar een schamele
het gebrek aan vrouwelijk talent in de
procent.’ Sibrand Poppema ziet Op de
15 tot 16 procent. In de college van bestu-
hoogste regionen van het onderwijs.
zo gebrekkig? Zoek je naar oorzaken, dan
1
Rijksuniversiteit Groningen precies waar
worden er doorgaans drie genoemd:
ren daalt het aandeel onder de 20 procent en zelfs verder richting 5 procent als we kijken naar de baan van bestuursvoorzitter. Daarmee bungelt Nederland onder aan de ranglijst als het gaat om vrouwen in de top van het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Wat is er met ons land aan de hand? Waarom is die doorstroom van vrouwen
het mis gaat. ‘Het belangrijkste struikel-
Vrouwen zijn niet goed genoeg
blok is de overgang van UD (Universitair
Hét argument voor het
procent moeten zijn.’ Poppema vermoedt
lage percentage vrouwelijke hoogleraren
dat vrouwen door de zorg voor kinde-
is dat de vijver simpelweg te klein is. Er
ren minder tijd hebben om hun cv op te
zijn niet genoeg vrouwen met voldoende
bouwen. Maar meer onderzoek is nodig,
Docent) naar UHD (Universitair Hoofd Docent). Bij ons zit het aantal vrouwelijke hoogleraren op 20 procent en datzelfde geldt voor de UHD’s. Om een goed gevulde pijplijn te hebben, had dat minstens 40
Lof 19
HBOLOF_Ambitie.indd 19
10-10-14 11:01
Zelfs bij alfastudies, waar vooral meisjes in de collegebanken zitten, is de
professor doorgaans een man
vindt hij. ‘Het lukt ons gekwalificeerde
van Engen: ‘We hebben gezien dat bij
mensen verwachten, moeders (en vaders)
vrouwen te vinden middels specifieke pro-
een prestigieuze fellowship waar vrouwen
ongeveer net zo veel als niet-ouders.
gramma’s zoals het Rosalind Franklin Fel-
expliciet voor worden gevraagd, de aan-
Desondanks is het beeld van de vrou-
lowship programma of doordat we er een
meldingen super gekwalificeerde vrou-
welijke wetenschapper een onderwijs-
search bureau op zetten met de specifieke
wen binnenstromen.’ Suzanne Hulscher
gevende, parttime werkende moeder
opdracht 50 procent vrouwelijke kandida-
(UTwente) heeft dezelfde ervaring. ‘Waar-
die de publicatiedruk niet aan kan. Er is
ten te vinden. Maar dat kost erg veel geld,
om denken we dat vrouwen die cum laude
overigens wel wat meer aan de hand met
waardoor de meeste universiteiten er snel
promoveren niet beschikbaar zijn om
dat idee van parttime werken, zo blijkt uit
weer mee stoppen.’ Marieke van den
leiding te geven? Als je ze uitdaagt, grij-
onderzoek naar de beoordeling van kandi-
Brink (Radboud Universiteit) deed onder-
pen ze hun kans. Zo stellen wij een kleine
daten voor een managersfunctie dat Van
zoek naar de benoemingen van hooglera-
beurs ter beschikking waarmee vrouwen
Engen deed met collega’s Vinkenburg,
ren. Zij concludeert: ‘Bij het invullen van
extra onderzoek kunnen doen of een pro-
Coffeng en Dikkers. ‘Fulltime werkende
academische posities speelt het infor-
fessionele editor naar hun publicatie kun-
moeders werden in ons onderzoek als
mele netwerk nog steeds een grote rol. Dit
nen laten kijken. Er komen veel kandida-
minder ambitieus, beschikbaar en com-
betekent dat er extra moeite gedaan moet
ten op af.’
petent beoordeeld dan parttime werkende
worden om niet alleen de old boys club in
Het hoger onderwijs loopt niet over van
moeders. Fulltime werkende moeders vol-
overweging te nemen, maar ook netwer-
geloof in de (leiderschaps)kwaliteiten van
doen niet aan de Nederlandse norm dat
ken in te schakelen waar meer vrouwen
vrouwen, zien de experts. Marloes van
je als moeder niet meer dan vier dagen
te vinden zijn .’ Wim Boomkamp (Saxion
Engen: ‘De ideale wetenschapper werkt
mag werken, en krijgen daar als het ware
Hogescholen) mist urgentie in het onder-
fulltime, is 24/7 beschikbaar voor zijn/haar
straf voor. De parttime werkende vaders
wijsveld om vrouwen te vinden. ‘Het wordt
werk, heel zichtbaar, ondernemend, suc-
in ons onderzoek werden beoordeeld als
al vrij snel afgedaan als ingewikkeld, en ik
cesvol in het krijgen van onderzoeksgeld,
de minst geschikte kandidaten.’ Suzanne
zie onvoldoende ambitie en overtuiging.
en vooral: hij/zij heeft veel publicaties op
Hulscher ervoer het cliché rondom wer-
Maar talent moet je spotten en uitnodigen.
zijn/haar naam staan.’ Harde gegevens
kende moeders van nabij. ‘Een hoogle-
‘Als je op zoek gaat naar individueel
laten zien dat vrouwen net zo goed bin-
raar zei letterlijk tegen mij: “Vrouwen
talent, in plaats van uit de macht der
nen dat plaatje passen. Zo is het gemid-
tussen de dertig en veertig neem ik
gewoonte de dichtstbijzijnde man te
delde aantal uren van mannelijke en vrou-
niet aan. Teveel kans dat ze er wegens
kiezen, dan zitten er zonder twijfel
welijke wetenschappers vrijwel gelijk.
zwangerschap vier maanden uit zijn.”
talentvolle vrouwen tussen.’ Marloes
Ook werken, in tegenstelling tot wat veel
Maar mijn persoonlijke ervaring is dat een
20 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 20
10-10-14 11:01
De deskundigen Prof. Marieke van den Brink, Universitair Hoofddocent Bedrijfskunde, Radboud Universiteit
Prof. dr. Sibrand Poppema, wetenschapper na vier maanden juist veel
worden juist sterker als we ze naar boven
voorzitter College van Bestuur
zin heeft om weer aan de slag te gaan.
halen. Waarna we eerder geneigd zijn
Rijksuniversiteit Groningen
Ik geef ze altijd extra uitdagend werk. En
mannen te geloven die hun eigen kwalitei-
dankzij ons Aspasia-fonds kunnen we
ten overschatten.’
‘Vrouwen worden geacht hun vrouwelijke
en daarom ‘heel tevreden’ met hun part-
in Research,
eigenschappen in te zetten. Maar zoals
2
time baan, is al vaak door onderzoek ont-
University of Tromso
onderzoeker en diversity consultant Jen-
kracht. Marieke van den Brink: ‘Uit mijn
nifer Whelan betoogt: stereotyperingen
promotieonderzoek blijkt dat vrouwen
Dr. Marloes van Engen,
benadrukken kan gemakkelijk tegen je
vooral aan het begin van hun academi-
Universitair Docent
werken. Vrouwen zijn sensitiever, empati-
sche carrière vaker dan mannen in deel-
Human Resource Studies,
scher, zeggen we graag, maar dat is ook
tijd werken. Uit verschillende internati-
Universiteit van Tilburg
precies waarop ze vervolgens worden
onale en nationale onderzoeken blijkt
afgewezen.’ Wim Boomkamp beaamt
bovendien dat ambitie en toewijding
Kitty Triest,
dat. ‘Ik vind het een mythe dat vrouwen
van vrouwen niet onderdoet voor die
senior adviseur
beter kunnen luisteren en invoelen. Dit
van hun mannelijke collega’s. Het zijn
Onderwijs & Arbeidsmarkt,
soort gedachten zet ons juist vast in ste-
juist de hoogleraren die de ambities van
Haagse Hogeschool
reotypen. Wanneer we ons daar teveel op
hun vrouwelijke junioren lager inschat-
gaan richten, wordt de weerstand alleen
ten.’ Marloes van Engen: ‘Vrouwen wer-
Drs. Wim Boomkamp,
maar groter.’ Kitty Triest: ‘De gedachte is:
ken parttime en krijgen kinderen, is de
voorzitter College van Bestuur
als je mensen nu maar bewust maakt van
dominante gedachte. Uit ons onderzoek
Saxion Hogeschool
hun vooroordelen, dan verdwijnen ze als
bij TiU blijkt dat vrouwen 1,3 uur minder
sneeuw voor de zon. Maar vooroordelen
werken dan mannen en moeders 3 uur
vervangers betalen om de onderwijstijd van de jonge moeder over te nemen.’ Een populaire manier om vrouwen in de spotlight te zetten, is laten zien dat zij beschikken over andere, maar onontbeerlijke leiderschapskwaliteiten. Kitty Triest (Haagse Hogeschool) is daar kritisch over.
Prof. dr. Suzanne Hulscher,
Vrouwen willen niet
hoogleraar Waterbouwkunde
De bewering dat
Prof. Curt Rice,
vrouwen ‘nu eenmaal
hoofd Norwegian National
minder ambitieus zijn’
Committee on Gender Balance
en Civiele Techniek, Universiteit Twente
Lof 21
HBOLOF_Ambitie.indd 21
10-10-14 11:01
22 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 22
10-10-14 11:02
Ik heb mannen hoogleraar zien worden op cv’s waar een vrouw nooit op aangenomen zou zijn
minder dan niet-moeders. Vaders werken
gemaakt, vooral in Nederland. Dat heeft
de universiteit vergroot. We denken dat
overigens ook 2,5 uur minder. Het aan-
te maken met te weinig of niet-flexibele
we precies weten wie dat het beste kan.
tal publicaties van ouders was zelfs net
kinderopvang, woon-werkverkeer, een
Maar wat blijkt: ook op die harde uitkom-
wat meer dan van niet-vaders en -moe-
schoolsysteem dat een dubbele carrière
sten moeten vrouwen beter presteren
ders. De bevlogenheid druipt ervan af,
niet ondersteunt en een cultuur van veel
dan mannen om benoemd te worden.’
maar we blijven hardnekkig geloven in
uren maken, vooral aan de top. Daar-
Marieke van den Brink: ‘Excellentie is een
dat gebrek aan ambitie.’ Suzanne Hul-
door wordt de combinatie voltijd werk en
sociale constructie en is ontzettend moei-
scher: ‘Vrouwen willen wel degelijk, maar
zorg voor veel mensen, en disproportio-
lijk meetbaar. Men denkt echt de beste
ze laten zich minder horen. Ik heb man-
neel vaak voor vrouwen, onmogelijk. Ik
hoogleraar te kiezen, maar in feite is het
nen hoogleraar zien worden op cv’s waar
vind het een fascinerende economische
altijd een compromis: voor welke erva-
een vrouw nooit op aangenomen zou zijn.
beslissing dat Nederland daar niets aan
ring en kwaliteiten kies je? De perfecte
Zo’n man heeft nooit een onderzoekfonds
doet. Jullie investeren enorm in onderwijs,
cv, het schaap met vijf poten, bestaat
binnen gehaald, maar er wordt automa-
ook voor meisjes en jonge vrouwen, en
niet.’ In werkelijkheid krijgen veel man-
tisch geloofd dat hij dat kan. Ik raad jonge
laten die investering vervolgens compleet
nelijke schapen met twee of drie poten
vrouwen altijd aan in benoemingscom-
leeglopen.’
het voordeel van de twijfel, en durven
missies te zitten. Dat opent je ogen en laat een ander licht schijnen op de kwaliteit van je eigen cv.’ Volgens Kitty Triest is de norm van (meer dan) fulltime werken in de top een probleem. ‘Macht en invloed hebben betekent 24/7 beschikbaar zijn. Althans, die mythe houden we met elkaar in stand.
3
Vrouwen laten zich teveel belemmeren
commissies het niet aan wanneer een vrouw een ‘poot’ mist. Dit heeft dus met perceptie te maken, niet met daadwerkelijke kwaliteit. Curt Rice noemt in dat verband het beruchte John & Jennifer cv-onderzoek, dat haarfijn aantoont hoe onbewuste vooroordelen meespelen bij
‘Kwaliteit komt altijd
benoemingen. ‘Voor een fictieve functie
bovendrijven.’ Die gedachte ligt aan ons
als hoofd van een onderzoekslab wer-
denken ten grondslag. Ook bij benoe-
den twee identieke cv’s opgestuurd aan
mingen gaat men ervan uit dat de beste
een aantal Amerikaanse topwetenschap-
een aardverschuiving in ons denken.’
persoon voor de baan wordt gezocht en
pers. De ene helft van de wetenschap-
Dat vrouwen niet willen en tevreden zijn
gevonden. Curt Rice: ‘We denken dat we
pers kreeg het cv met de naam van
met hun deeltijdbaan en deeltijdcar-
in de wetenschap precies kunnen meten
een man, John, erboven. De andere
rière, wordt radicaal van tafel geveegd
we de beste is. Een excellente onderzoe-
helft kreeg het cv met de naam van een
door de Noorse genderexpert Curt Rice.
ker publiceert veel en haalt onderzoeks-
vrouw, Jennifer, erboven. Meer weten-
‘Onzin. Het wordt vrouwen heel moeilijk
geld binnen, wat de zichtbaarheid van
schappers, ook de vrouwelijke, kozen
Druk zijn heeft status, maar we zouden ervoor moeten zorgen dat het juist stoer is om een duobaan te hebben. Al vergt dat
Lof 23
HBOLOF_Ambitie.indd 23
10-10-14 11:02
Om benoemd te worden, moeten vrouwen beter
presteren dan mannen
voor John. Ook was men bereid hem
‘Het moet van onderop gebeuren. Een
dent probleem.
meer te betalen dan Jennifer.’
vrouw met onvoldoende ervaring benoe-
Curt Rice erkent dat de vooroorde-
Marieke van den Brink: ‘Hoewel univer-
men, is gevaarlijk voor de organisatie en
len rondom vrouwen in de wetenschap
sitair beleid open werving propageert,
ook zeker niet goed voor haar.’ Marieke
wereldwijd gelden. ‘Vrouwen worden
zijn veel hoogleraren in Nederland in een
van de Brink schreef onlangs een publi-
beoordeeld op prestatie, mannen op
gesloten procedure geworven. Univer-
catie over de kracht van netwerken, die
belofte.’ Maar over de situatie in Neder-
sitaire scouts zijn meestal mannen, met
vooral voor mannen positief uitpakt. Ze
land, waar hij jaren werkte, windt hij zich
homogene mannelijke netwerken. Dan
introduceerde de zogenaamde support-
extra op. ‘Als het gaat om het aandeel
bestaat de kans dat vrouwelijk talent over
paradox. Wanneer vrouwen worden
vrouwelijke professoren staat Nederland
het hoofd wordt gezien. Die netwerken
ondersteund in hun carrière heet
onder aan de lijst in de EU, net boven
zijn voor vrouwen moeilijker toegankelijk.
dat ‘helpen’. En wordt dat gezien als
Cyprus en Malta. Shame on you! Het
Maar zodra er meer vrouwen in commis-
oneerlijke concurrentie. Terwijl de hulp
erge is dat jullie cultuur ervoor zorgt dat
sies zitten, worden er ook meer vrou-
die mannen elkaar onderling al eeu-
Nederlandse mannelijke wetenschappers
wen voorgedragen.’ Curt Rice: ‘Zweeds
wig geven als vanzelfsprekend wordt
maar door kunnen gaan. Hun vrouw zorgt
onderzoek toont aan dat vrouwen 2,5
gezien. Diversiteitsprogramma’s zouden
voor de kinderen en het huishouden en
keer meer gepubliceerd moeten heb-
derhalve niet moeten worden geframed
zij publiceren verder. Vanuit de EU komt
ben om een gelijkwaardige ranking te
als getting help maar als getting even.
daar nu wellicht verandering in. De 80 mil-
krijgen. Dat is pure ongelijkheid.’
Dat netwerken vaak genderbepaald zijn,
jard euro voor onderzoek en innovatie die
Marieke van den Brink had meer impact
heeft nog een ander nadeel, aldus Curt
onder de noemer Horizon 2020 beschik-
van haar onderzoek naar benoemingen
Rice. Hij noemt dit de citation hoax. ‘Om
baar is gesteld, geeft voorrang aan onder-
verwacht en wordt naar eigen zeggen
door anderen geciteerd te worden, is
zoek dat bijdraagt aan een betere gender
steeds radicaler. ‘Ik hoor nog steeds
kwaliteit van je werk niet genoeg. Het gaat
balance in de onderzoeksteams en in
overal hetzelfde riedeltje over ‘kwaliteit’.
er eigenlijk vooral om dat je veel men-
de onderwerpen van onderzoek. Ik ben
Benoemingscommissies blijven overtuigd
sen kent. Wetenschappers blijken vooral
benieuwd of Nederland dat oppikt, maar
van hun eigen gelijk, namelijk dat ze altijd
wetenschappers te citeren die ze kennen.
ik vrees het ergste. Jullie zien jezelf als
de beste kiezen, maar selectieprocedu-
Doordat netwerken langs genderlijnen
liberaal, maar zijn conservatief. Het is net
res zijn ondertussen nog steeds ondoor-
lopen, hebben vrouwen hier een achter-
als met de discussie rondom Zwarte Piet.
zichtig. Ik ben inmiddels een absoluut
stand. Ze worden als minder succesvol
De gedachte is: wij zijn zo liberaal, je kunt
voorstander voor quota. In een dergelijk
gezien en hun goede ideeën krijgen min-
ons gewoonweg niet van racisme of sek-
cynische omgeving is er meer nodig dan
der kans opgepikt en doorontwikkeld
sisme betichten.’ Rice zucht. ‘Maar goed,
goede wil.’ Ook Curt is vaandrager van
te worden.’ In een omgeving die onder
iemand moet de laatste op het lijstje zijn.’
quota. Maar Sibrand Poppema twijfelt:
zware publicatiedruk staat, is dat een evi-
24 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 24
10-10-14 11:02
Lof doet onderzoek lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 69
Fix the women? or Fix the culture? Bij steeds meer bedrijven staat diversiteit hoog op
mondjesmaat. Hoe komt dat? Wordt er binnen bedrij-
de agenda. Van hoog tot laag is er de erkenning
ven wel voldoende gedaan aan cultuurverandering,
dat vrouwen anders zijn dan mannen. En dat die
oftewel fix the culture? Een cultuurverandering die
verschillen er mogen zijn. Toch zien we nog steeds
nodig is voor iedere minderheid én meerderheid om
te weinig vrouwen op leiderschapsposities en dat
zich veilig te voelen. Streeft men voldoende naar inclu-
moet anders. De vraag is hoe bedrijven dat aan-
siviteit zodat de verschillen niet alleen worden erkend
pakken. Er zijn diverse interventies om vrouwen te
maar vooral ook gewaardeerd? En de kracht van de
laten doorstromen gericht op vrouwen zelf, ofte-
verschillen op alle niveau’s kan worden benut.
wel fix the women. De gedachte is: Als vrouwen er anders over denken, iets anders willen, iets anders
Lof deed onderzoek onder 100+ mannen en vrouwen
doen, dan komt de gewenste balans in het midden
uit het bedrijfsleven. Welke interventies zijn er recent
en hoger management vanzelf.
(0 – 3 jaar) binnen hun organisatie ondernomen om de balans tussen mannen en vrouwen op leiderschaps-
Die aanpak lijkt vooralsnog onvoldoende te werken,
posities te verbeteren? En welke interventies hadden
want de doorstroming van vrouwen verloopt maar
naar hun idee het meest positieve effect?
123
De belangrijkste resultaten
2/3 van alle interventies zijn
Op de vraag welke interventie
Opvallend is ook de lage score
gericht op fix the women, 1/3 is
naar hun idee het meeste effect
op de bonusuitkering gerela-
gericht op fix the culture. Dit is
heeft wordt met stip genoemd:
teerd aan diversiteitsdoelstellin-
overigens vergelijkbaar met inter-
het recruiten van vrouwelijk
gen. Internationaal scoort deze be-
nationaal onderzoek van de Boston
talent. Overigens wordt de vraag
wezen succesvolle interventie veel
Consultancy Group dat dezelfde
naar effect duidelijk minder inge-
hoger. Nederland is – onterecht?
resultaten geeft. Hieruit blijkt te-
vuld wat wellicht betekent dat veel
– kennelijk geen quotum land blijkt
vens dat interventies gericht op de
interventies slecht/niet worden
ook hier maar weer eens uit.
cultuur meer effect hebben voor
gemeten.
het bereiken van duurzaam effect. Lof 69
13-10-14 13:58
spot light prijs
Lof
Ook dit jaar werd de Lof Spotlightprijs uit-
De top 5:
gereikt voor de meest innovatieve persoon
Liz Early (TNT)
op het gebied van diversiteit. In verband
Lidwien Poorthuis (LNVH) en
met het thema ‘All Inclusive’ van het
Mirjam Koster (Saxion)
LofLive Congres 2014 lag dit jaar de focus
Marion Brouwer (PostNL)
van de Spotlightprijs op inclusiviteit.
Cora van Waveren (De Haagse Hogeschool)
Voor het eerst werd ook het publiek bij
Kitty Triest (De Haagse Hogeschool).
70 Lof
lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 70
neerden bepaalde de jury bestaande uit
De winnaar
voorzitter Leni Boeren (Robeco), Else Bos
De jury koos Marion Brouwer
(PGGM), Monique Sturmans (Robeco,
als uiteindelijke winnaar.
winnaar 2013) en Jolanda Holwerda de
Lof en PostNL feliciteren
winnaar.
Marion van harte!
2014
Met dank aan Colori Shoes & Accessoiries
de nominaties betrokken. Uit de genomi-
13-10-14 14:10
Uit het juryrapport
er ondanks de Marion Brouwer zorgt voor dat het hectiek binnen PostNL vooruit gaat en vrouwennetwerk WIN t horen. Ze pakt haar regelmatig van zich laa ig is, maar geeft voorzittersrol als dat nod zichtbare rol naar ook andere WIN’ers een s doet Marion vanuit de organisatie. Dit alle idenheid. een natuurlijke besche
Met dank aan Colori Shoes & Accessoiries
Leni Boeren
lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 71
13-10-14 13:58
WIL JIJ OOK INCLUSIEVER WERKEN? DOE DAN MEE MET DE TOT2020 & LOF TRAININGEN EN WORKSHOPS SPEEL JE MEE?
Wil jij een echte dialoog over diversiteit & dilemma’s in jouw organisatie?
OR
: Trainingnde e p ie rd e V n naar stappe en ig je e hap leidersc EEN PRODUCTIE
VAN TOT2020,
VERBEELDERS
SPEL® EN DILEMMA HET DIVERSITEIT IN DE SPOTLIGHT DIALOOG, SPEEL JE TALENT MET LOF: ZET VOER DE ALL INCLUSIVE IN SAMENWERKING VAN VERANDERING
Verhalen len den, verha in rb ve n een a a sl ze , verbeelden st. ko de toe m brug naar een e d n ke e b on Geven het we u ie n openen gezicht. Zij lik b e d n e rruim deuren, ve e w u ie n n re en creë kansen.
Hwoeerkt
inclusiever
werken?
n Van Goudet to p m u P al GreenCapit
ToT 2 020 verbeelders van ve ran d eri n g
WWW.LOFVOORTALENT.NL EN WWW.TOT2020.NL
lof verslag_nieuwe_volgorde.indd 80
13-10-14 14:01
Hakken in het zand Bij aankomst zakte ze meteen met haar hakken in het zand. Toch raadt Marieke Deckers-van Grunsven, afdelingsmanager VUmc revalidatie-geneeskunde, ‘m iedereen aan: de Lof Leadership Journey.
schap en work-life balans. Daarop rekende ik op toen ik de Lof Leadership Journey ging volgen, begeleid door
carrièregoeroe Jolanda Holwerda, regisseur en zangcoach Leonie Jansen en niet in de laatste plaats acht topvrouwen. En dat alles in een zakelijke omgeving, zo stelde ik me voor. De praktijk was iets weerbarstiger. Meteen na aankomst – met een pont – op de locatie, zakten mijn hakken letterlijk in het zand van het eiland De Kaag. De training vond plaats in de omgebouwde schuur van een bezinningscentrum en we overnachtten in een tweesterrenhotel. Niet bepaald de luxe waarop ik had gehoopt. Ook de theorie die we kregen aangeboden, was beperkt, en de beamer voor presentaties werkte meestal niet. Geen zin in gezeur Waarom ik deze ‘reis’ dan toch vurig aanraad aan zoveel vrouwe-
TEKST MARIEKE DECKERS-VAN GRUNSVEN FOTOGRAFIE FEMKE BISSCHOPS
lijke collega’s? Eén ding zeker: het deed mij iets. De eerste twee dagen waren gericht op ‘de reis naar binnen’. Dankzij het delen van ons levensverhaal in de vorm van een Lof-story, ontstond er meteen een intense verbinding tussen de deelnemers. Dat riep de vraag op: waarom praten we niet vaker met andere vrouwen over werk en ambities? Waarom ligt dit onderwerp eigenlijk zo
Mannelijke leiders
Vrouwelijke leiders
Nemen de besluiten, vertellen verhalen en moppen
Benadrukken de gelijkheid van de groep
Vinden dat vrouwelijke leiders weinig zelfvertrouwen uitstralen
Claimen eigen ideeën niet
Presenteren zich stellig
Laten in woordkeus ruimte voor twijfel/feedback/input
Zeggen ik
Zeggen wij
Stellen zo weinig mogelijk vragen
Stellen veel vragen (om kritische mening te uiten)
Benadrukken telkens hun rol
Bagatelliseren hun eigen rol
Verontschuldigen zich slechts indirect
Verontschuldigen zich veel
Hebben veel negatief commentaar
Geven veel complimenten
Passen stijl aan aan de hiërarchie
Behouden dezelfde stijl aan in hele organisatie
gevoelig? Het moet gezegd; vrouwen in Nederland hebben abso-
www.hartelijkgefaciliteerd.nl
E
en overkill aan kennis en adviezen over vrouwelijk leider-
luut een bevoorrechte positie ten opzichte van vrouwen in een groot deel van de rest van de wereld. Dus we hadden geen zin in gezeur, maar we blijken elkaar wel nodig te hebben om (nog)
om zing jij niet mee?’, vroeg ze, toen ze mij maar een beetje zag
verder te komen. Want hoe belangrijk is het om een rolmodel te
playbacken. Met mijn tegenwerpingen – niet kunnen, willen, dur-
hebben! En naast fijne voorbeelden als Neelie Kroes, Femke Hal-
ven – nam ze geen genoegen. ‘Dan hum je maar, iedereen doet
sema, Birgitte Nyborg en Madonna kunnen wijzelf ook perfect
gewoon mee.’
elkaars inspiratiebronnen zijn, zo bleek. Want dankzij onze stap-
Ik moest denken aan de vriendin die vroeg: ‘Het is toch niet zo’n
pen in het Lof Labyrint ontdekten we al snel waar onze talenten
cursus waarbij je elkaar moet huggen?’ Nee dat moest niet.
liggen.
Gelukkig. Ik heb gedurende deze journey nooit over mijn grenzen hoeven gaan, maar ik heb wel meer gedeeld en gedaan dan
Huggen?
ooit tijdens een training. Gezongen, bijvoorbeeld! Er is weinig
Het tweede deel van de training, ‘de reis naar buiten’, begon
onaangeraakt gebleven. Wat precies, dat ga ik hier natuurlijk niet
meteen goed met een stemtraining door Leoni Jansen. ‘En waar-
opschrijven. What happens in De Kaag, stays in De Kaag. Lof 81
LOF31_Leadership journey.indd 81
13-10-14 09:16