Speciale editie van Lof - september 2014
STUDIEBOLLEN
Studentes van nu die weten wat ze willen
voor vrouwen met ambities WALL OF FAME 9 rolmodellen in de eregalerij
PROFESSOR OF THE CARIBBEAN
Dagboek van een archeoloog
AMBITIE, IK?
3 clichés de wereld uit over vrouw & carrière
'DE LOPER LIGT UIT!'
Op zoek naar mevr. de professor & mevr. de lector
LE SPECITAIE EDI
O W & O B H -2015 2014
TALENT UIT HET HOGER ONDERWIJS
Geslaagde vrouwen HBOLOF_Cover.indd 2
18-08-14 14:46
Nieuw. AndrĂŠlon Keratine Repair. Voor intensief herstel va LE5500 Andrelon Naamloos-1 2 Keratine Repair adv_LOF 210x280.indd 1
16-05-14 14:59 16:18 18-08-14
LE5500
tel van je beschadigde haar.
-14 16:18
LE5500 Andrelon Naamloos-1 3 Keratine Repair adv_LOF 210x280.indd 2
Haal meer uit je haar
16-05-14 14:59 16:18 18-08-14
Inhoud
Colofon Deze Lof is een speciale uitgave van Lof Media bv.
INTERVIEWS 34 Bestuurders langs de Loflat In gesprek met Karl Dittrich van de branchevereniging van universiteiten VSNU, en Thom de Graaf van de Vereniging Hogescholen
Ambitie,
Ik?
38 Dames met drive Lesgeven op een hogeschool en tegelijk je master halen. ‘Soms kon ik mijn laptop wel het raam uitgooien!’
Met speciale dank aan: Amsterdamse Hogeschool vd Kunsten Haagse Hogeschool Hogeschool van Amsterdam Landelijk Netwerk voor Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) Rijksuniversiteit Groningen Saxion Hogescholen Universiteit Twente Tilburg University Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen (VNVA) Universiteit Leiden Radboud Universiteit
42 Studiebollen Studentes van nu die weten wat ze willen 46 ‘Het wordt alleen maar erger’ Yvonne Benschop doet onderzoek naar de gebrekkige doorstroom van vrouwen in de wetenschap 48 Zo doen zij dat Lector Martine Vonk en haar man over werk en zorg
Copyright Lof is een uitgave van Lof Media bv. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Lof is niet wettelijk aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Lof is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. Lof behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf geheel of gedeeltelijk te publiceren. Over uitslagen van speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
REPORTAGES 8
Hoofdredactie Jolanda Holwerda Chef redactie Pam van der Veen Redactie Mirjam Koster, Lidwien Poorthuis, Renate Tromp Marketing & productie Daniëlle Binnendijk Vormgeving MrsPeacock – Annet Pouw Aan dit nummer werkten mee Mensje van Puffelen, Cees Rutten jr, Esther Smid, Studio Ping, Sebastiaan Westerweel Contact redactie Lof redactie@lofmagazine.nl, 023-5749531 Advertenties en sales Nicole van der Schraaf, 023-5749531 n.vdschraaf@lofmagazine.nl Uitgever Lof Media, Nieuwe Gracht 98, 2011 NL Haarlem Drukkerij Habo DaCosta Abonnementenservice Lof magazine EMD Nederland, 036 - 5307103 abonnementenservice@lofmagazine.nl Losse nummers Lof magazine via www.magvilla.nl/Lof
‘Ambitie, ik?’ Experts over de clichés rondom vrouw & carrière
ADVERTENTIE
De VVAO zet haar expertise in om de positie van vrouwen nationaal en internationaal te verbeteren. De VVAO is een landelijke vereniging met 32 lokale afdelingen. Kijk voor meer info: www.vvao.nl
Hoger opgeleide vrouwen die actief en ambitieus zijn, ontmoeten elkaar bij de V VAO!
vereniging van vrouwen met hogere opleiding
Postbus 628 4200 AP Gorinchem T 0900 2109907 E kantoor@vvao.nl I www.vvao.nl
18 Professor of the Caribbean
De week van archeologe Corinne Hofman 24 Wall of fame
De eregalerij op universiteiten en hogelscholen hangt doorgaans vol met mannen. Tijd voor wat vrouwelijke rolmodellen
EN VERDER 5
Voorwoord
7
Column Jet Bussemaker, minister OC&W
6
Column
Je Bussemta Minister
HBOLOF_Inhoud.indd 4
ke r
OC&W
Pagina
Lofzaken Goed en minder goed nieuws over vrouwen in hoger onderwijs en wetenschap 4 Lof
De VVAO biedt aan haar leden de mogelijkheid om: persoonlijk, professioneel en zakelijk te netwerken hun kennis te delen en te ontwikkelen elkaar gezellig te treffen
7
0031 [A] Lof 30#3.indd 1
12-02-14 10:23
18-08-14 15:04
GESLAAGDE VROUWEN
Lidwien Poorthuis, LNVH
Op een bijeenkomst van Talent naar de Top, een initiatief van de overheid om meer vrouwen naar de top te helpen, ontmoette ik Mirjam Koster. Zij is directeur van de Hospitality Business School van hogeschool Saxion. Een gepassioneerde vrouw met wie ik heftig aan de praat raakte over vrouwen in topposities in het hoger onderwijs en onderzoek. Of liever: over het gebrek daaraan. Hoe kon het nu toch dat er in ons land nog
Mirjam Koster, hogeschool Saxion
steeds maar zo weinig vrouwelijke hoogleraren en lectoren zijn? Dat vrouwen nog altijd niet evenredig vertegenwoordigd zijn in onderwijsposities en het management, terwijl de collegebanken vol zitten met meiden? Toen ik zelf studeerde, dachten we nog dat het vanzelf wel goed kwam. Als wij eenmaal het werkende leven instroomden, zouden mannen en vrouwen samen carrière maken en gelijke kansen hebben. Toch? Twintig jaar later weten we beter. Nog maar zo’n 16 procent van de hoogleraren is vrouw, terwijl vier jaar geleden 25 procent als streefcijfer voor alle EU-landen is ingesteld. Maar hoewel we zo’n beetje alle theorieën, feiten en cijfers over de doorstroom van vrouwen uit ons hoofd kennen, dromen we nog steeds van een wereld zonder clichés over vrouwen en
Jolanda Holwerda, Lof media
hun ambities. En van een academische Wall of Fame die niet alleen door mannen maar ook door vrouwen gevuld wordt. Tijd voor actie, vonden we allebei. Een brainstorm volgde: wat was er nodig om een stap in de goede richting te maken? We kwamen uit op een Lof vol geslaagde vrouwen, die laten zien dat er volop talent aanwezig is binnen het hoger onderwijs
onderwijs en de wetenschap. Onderzoekers en bestuurders
en die met hun persoonlijke verhalen het verschil maken.
uit het werkveld dus, die het onderwerp van dichtbij kennen.
Inspirerende voorbeelden dus. Want we weten inmiddels uit
Het resultaat is een zeer speciale editie van Lof waar we
wetenschappelijk onderzoek dat het hebben een van rolmodel
heel trots op zijn. Door verhalen te delen, hopen we vrouwen
een belangrijke voorwaarde is voor de doorstroom
en mannen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs te
van
vrouwen.
verbinden, te laten zien wat er mogelijk is en nieuwe kansen te
We sloegen de handen ineen met Lidwien Poorthuis van het
creëren. Zo willen we onze lezers inspireren om hun ambities
Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LVNH). Deze
waar te maken en ervoor te zorgen dat het over twintig jaar
stichting streeft naar een evenredige man-vrouwverdeling in
echt anders is.
de wetenschap door optimaal gebruik te maken van al het
Veel leesplezier!
talent dat er binnen onze onderwijsinstellingen rondloopt. Samen zijn we op zoek gegaan naar de spraakmakers die
Jolanda Holwerda, oprichter en hoofdredacteur Lof
ons meer konden vertellen over de rol van vrouwen in het
Twitter: @JolandaHolwerda Lof 5
HBOLOF_Voorwoord.indd 5
18-08-14 15:10
Tentoonstelling
MOEDERS MET MACHT
I
ZET UW TALENT IN DE SPOTLIGHT MET LOF
k ben blij met de portretten in de Tweede Kamer. Ik waardeer de manier waarop de twee onderwerpen ‘moeders’ en ‘macht’ in de tentoonstelling in beeld zijn gebracht. Hoe trots ik ook ben op het voorzitterschap, ook ik voel die tweestrijd. Om aan de ene kant thuis echtgenote en moeder te zijn, en aan de andere kant de macht te hebben om een vergadering te leiden. Al met al zie ik het vooral als voordeel. Het voordeel dat ik bij machte ben om aan elke Nederlander uit te leggen hoe het parlementaire proces werkt. Moeder zijn en macht hebben is balanceren tussen twee uitersten. Het is niet makkelijk, maar wees blij met een baan waarin je invloed kunt uitoefenen op je omgeving.’
Ambitie is
durven
goed
ZET TALENT
FOTOGRAFIE: ANETTE BROLENIUS
waar je
doen
in bent
Anouchka van Miltenburg, Tweede Kamer
IN DE SPOTLIGHT
TENTOONSTELLING
LOF LABYRINT©
Moeders met Macht
12-08-13 21:18
LOF Kaartje_Moeders met Macht.indd 1
LEADERSHIP JOURNEY
Jij verdient Training
WORKSTYL PROFILE E
CIRCLE OF LOF
Dames DILEMMA’S &
46 Lof
Worklifebalance.indd 12-08-13 FD21:18
46 Lof
46
10-11-11 22:48
LOF Kaartje_Ansicht.indd 2
‘Welke schoen trek jij aan?’ Dat was de centrale vraag op de bijeenkomst Dames&Dilemma’s op 28 maart. Met andere woorden: hoe sta jij in je werk? Wat wil je bereiken en wat heb je daarvoor nodig?
Sr. kwantitatief onderzoeker
Reporting officer
‘ Een persoonlijk
‘Het valt me op dat alle vrouwen hier de
dilemma dat ik deze
drive hebben om werk
middag naar voren heb
Als vrouwen hun persoonlijke dilemma’s delen, kunnen zij andere
en privé op een goede
gebracht, is de vraag:
vrouwen iets leren. Daarom spraken Hester Borrie en Leni Boeren
manier te combineren.
wat de je als de door
voor een zaal met Robecovrouwen over hun keuzes in werk en
Ze geven niet op en
privé. Lofs Jolanda Holwerda interviewde hen over leiderschap,
dat is mooi om te zien.
moederschap, zelfvertrouwen en de wens om invloed te hebben. Hun openhartige verhalen inspireerden de vrouwen in de zaal om aan de slag te gaan met hun eigen dilemma’s.
jou gedroomde functie al bezet is? Ga je zitten wachten tot hij
Welke schoenen ik draag? Ik begon
vrijkomt of ga je er
met sportschoenen,
actief op uit? Met hard
In rondetafelgesprekken kwamen vragen aan de orde als: Volg
zodat ik er helemaal
werken ben ik ver
je je eigen ambities of sociaal wenselijke ambities? Wat vind je
voor kon gaan, maar
gekomen bij Robeco,
belangrijker: aardig gevonden worden of gerespecteerd worden?
maar ik merk nu dat
heb een break genomen en ben even
alleen dat niet meer
Een andere centrale vraag luidde: hoe kunnen we onze
overgestapt op
genoeg is. Ik heb dus
vrouwelijke kwaliteiten optimaal benutten voor het bereiken van
slippers. Inmiddels ben
schoenen nodig die
de organisatiedoelstellingen? De schoen bleek in deze kwestie
ik weer klaar voor de
een passende metafoor. Welke schoen trek jij aan? Ofwel: hoe sta
sportschoenen!’
Focus je op authenticiteit of voeg je je naar de bedrijfscultuur?
meer weerstand
op hoge hakken? Omhoog klimmend op bergschoenen? Welke keuzemomenten kom je daarbij tegen? Wat voor schoenen draag je over drie jaar? En welke schoenen heb je nodig om daar te komen? Aan de ronde tafels werd levendig gediscussieerd over deze thema’s. De één droeg ‘te grote schoenen’, waarin ze nog
ROLMODELLEN
CAMPAGNE
Bestuurslid Robeco
flink kon groeien. De ander had behoefte aan schoenen waarin
Custom Publishin g
Pensioeninstelling
ze met beide benen stevig op de grond zou staan. De vrouwen
‘Ik herkende veel in
herkenden zich in elkaars ervaringen en lieten weer eens zien
6
de verhalen van Leni en Hester. In hun diepgewortelde ambitie en hun streven naar diversiteit binnen de organisatie. Al vind ik dat mannen daar ook een actieve rol in moeten spelen. Bij mij thuis hebben we de Jolanda Holwerda sprak de zaal toe over meervoudige ambities. ‘In plaats van over het glazen plafond praat ik liever over een labyrint. De weg naar de top is voor vrouwen een doolhof, vol valkuilen en omleidingen.’
KIJK VOOR MEER kunnen verdragen.’
jij in je werk? Fit en ready to go op sportschoenen? Gearriveerd
rollen omgedraaid: ik werk fulltime en mijn man zorgt voor de kinderen. De schoenen die ik draag, zou je dus herenschoenen kunnen noemen. Het dilemma dat ik daarbij tegenkom, is dat ik moet loslaten.’
AANBOD OP WWW.LOFVOORTALENT.NL
Luisteren naar de dilemma’s van Leni en Hester. Leni: ‘Na een zeer moeizame bevalling, wist ik: het is kostbaar wat ik nu heb. Toch koos ik ervoor weer fulltime te gaan werken.‘ Hester: ‘Ik kon een belangrijke functie krijgen, maar zat dan wel vijf dagen per week in het buitenland. daar moest ik een modus voor vinden.’
7
WWW.LOFVOORTALENT.NL 6 Lof LOF30_Werf .indd 30
HBOLOF_Jet.indd 6
18-02-14 13:13
18-08-14 15:13
column door Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap
Johanna Westerdijk werd in 1917 de eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland. Ze rookte sigaren, had een bulderende lach, organiseerde feesten. En was wars van in haar ogen zinloze conventies, zoals het huwelijk. Eigenschappen die je als vrouw destijds kennelijk nodig had om het zo ver te schoppen. Want normaal was het niet dat een vrouw de universitaire top bereikte en leiding gaf aan een wereldwijd wetenschappelijk netwerk. Na twee feministische golven is het allang niet meer voorbehouden aan buitengewone persoonlijkheden om door te leren en deel te nemen aan het arbeidsproces. Meisjes in het onderwijs doen het zelfs beter. Ze halen hogere cijfers en studeren sneller af. Maar het verzilveren van die intellectuele bagage gaat veel vrouwen helaas nog minder goed af. Zo ligt het aantal vrouwen in topposities in ons land beduidend lager dan het aantal mannen. Met náme als het gaat om vrouwelijke professoren. Hoe komt dat? Zijn het de vaak nog ontbrekende, gunstige voorwaarden voor vrouwen om carrière en zorg te verdelen? Ligt het aan onze hardnekkige parttime-werkencultuur? Zeker. Maar er is méér. Hoe veel gewoner is het sinds Johanna eigenlijk geworden dat vrouwen de absolute wetenschappelijke top bereiken? Onlangs werd de prestigieuze Fields Medaille, voor het eerst sinds 36 jaar, aan een vrouw uitgereikt. Waren de vrouwelijke wiskundigen de afgelopen 35 jaar gewoon niet slim genoeg? Dat maak je mij niet wijs. Onderzoek wees uit dat bij twee identieke sollicitatiebrieven
‘Om hoogleraar te worden, hoef je geen sigaren meer te roken’
het cv werd uitgekozen waar John boven stond, in plaats van Jennifer. Het is ook bekend dat mannen in de wetenschap
Beyoncé en Jennifer Garner de campagne Ban Bossy gestart,
eerder hun mannelijke dan vrouwelijke collega’s citeren,
die vrouwen in leidinggevende posities moet empoweren.
waardoor knappe vrouwen onzichtbaarder blijven in het
Onlangs vroeg ik een aantal topvrouwen in het bedrijfsleven
onderzoeksveld. En ook dominant gedrag wordt bij vrouwen
en publieke organisaties om rolmodel te worden voor jonge,
nog steeds anders gelabeld dan bij mannen. Waar een man de
ambitieuze meiden.
baas is, is een vrouw bazig. Een sterke leider wordt bij vrouwen
Maar het moet van twee kanten komen. Ook universiteiten
al snel een bitch. Vrouwen hebben zich daar, veelal onbewust,
en hogescholen zèlf moeten veranderen, omdat ze anders
aan geconformeerd.
toptalent verliezen. Door – met name bij de betastudies –
Bescheidenheid, aardig gevonden willen worden, de inhoud
vrouwelijke hoogleraren in te zetten als ambassadeur. Door
belangrijker vinden dan je positie: voor veel vrouwen zijn het
zich te realiseren dat carrière maken voor vrouwen nu eenmaal
herkenbare eigenschappen die haaks staan op gezonde
anders werkt dan bij mannen. En daarnaar te handelen.
competitie en geldingsdrang. Ook ik heb moeten leren minder
Hoeveel respect en bewondering ik ook voor Johanna
bescheiden te zijn en macht te waarderen, omdat je er zaken
Westerdijk heb, het moet niet meer nodig zijn om sigaren te
mee kunt veranderen.
roken en te bulderend te lachen, kortom one of the guys te
Netwerken kunnen vrouwen helpen zichzelf en anderen hiervan
zijn, om hoogleraar te worden. Laten we ons daar – mannen én
bewust te maken. In de VS zijn succesvolle jonge vrouwen als
vrouwen – sterk voor maken! Lof 7
HBOLOF_Jet.indd 7
18-08-14 15:14
ZAKEN Goed en minder goed nieuws over de beeldvorming en doorstroom van vrouwen in het hoger onderwijs en de wetenschap.
Richt je smartphone op het bordes in het Groningse Academiegebouw en er verschijnt een groep vrouwelijke professoren van nu.
Virtuele professor De Rijksuniversiteit Groningen bestaat dit jaar vierhonderd jaar. Aan de muren van het Academiegebouw hangen portretten van mensen die gedurende die tijd van grote
LEGO
betekenis zijn geweest voor de universiteit. Twee vrouwen tussen 139 mannen, dat is wat je ziet als je erlangs loopt. En inderdaad, de RuG was lang een mannendomein, maar inmiddels werken er ook ruim 150 vrouwelijke hoogleraren. De virtuele expositie
Op de site Lego Ideas kan iedereen zijn
Augmented Illustra laat zien dat het tij gekeerd is. Middels augmented reality worden
idee voor nieuwe figuurtjes lanceren.
door het hele Academiegebouw virtuele vrouwen tevoorschijn getoverd, op de
Heb je 10.000 fans, dan maakt je voor-
trappen, in de gangen en op het bordes. Maar uiteraard ook in de eregalerij: richt je
stel kans om uitgevoerd te worden. Zo
smartphone op de bestaande portretten en zie de mannen veranderen in vrouwelijke
lukte het Ellen Kooijman, geochemicus
professoren van nu, van pedagogen en psychologen tot chemici en biologen.
uit Stockholm, om eindelijk vrouwelijke
rug.nl/science-and-society/illustra2014
wetenschapspoppetjes op de markt te krijgen. Naar aanleiding van haar idee, rereotypering van het speelgoedmerk
WIKI-WOMEN
wilde uiten, brengt Lego drie nieuwe
Als ze een vrouwelijke weten-
sets uit. Allemaal met vrouwelijke
schapper moeten noemen, komen
wetenschappers in de hoofdrol, onder
de meeste mensen niet verder
wie een astronome en een chemicus.
dan Marie Curie. Maar ook op
waarmee ze kritiek op de genderste-
internet laat de zichtbaarheid van academische vrouwen te wensen over. De Wikipedia-workshops For Women in Science van Fondation L’Oréal doen daar iets aan. Groepsgewijs wordt er gewerkt aan het toevoegen van wetenschapsters en informatie over hun werk aan de online encyclopedie. Zo krijgen vrouwen meer en meer
Elk talent telt De Universiteit Leiden is de eerste Nederlandse universiteit met een Diversity Officer. Sinds 1 januari 2014 initieert en coördineert dr. Isabel Hoving in die functie alle acties om van de Leidse universiteit een universiteit te maken waar het talent van elke student en medewerker telt. Want hoe meer diversiteit, hoe meer creativiteit
de plek die ze verdienen in de
en innovatie – in het onderzoek en in het
geschiedenis van de wetenschap.
onderwijs. Hoving: ‘De Universiteit Leiden
www.forwomeninscience.nl
wil hierin een voortrekker zijn, we streven naar Excellence through Diversity .’
8 Lof
HBOLOF_Lofzaken.indd 8
18-08-14 15:31
Vrouwen met kracht
IN SPACE Vier jaar voor de eerste mens voet op de maan zette, lanceerde Mattel de Barbie Miss Astronaut. Haar serieuze outfit was geïnspireerd op het offici-
Hoe kunnen we de beeldvorming
ele Amerikaanse ruimtepak. ‘Yes, I’m
veranderen rondom moederschap
a rocket scientist,’ stond parmantig op
en carriere en vrouwelijk talent zicht-
de verpakking geschreven. Twintig jaar
baarder maken? Als antwoord op
later verscheen er een nieuw model,
die vraag richtte Jolanda Holwerda,
maar had de pink washing helaas toe-
directeur van Lof media, het genoot-
geslagen. Het stoere uniform moest
schap Vrouwen met Kracht op, een
plaatsmaken voor een roze met zilver
met de NASA. Op de verpakking wordt
vervolg op de reizende tentoonstel-
minirok-ruimtepak. In 2009 werd de
niet alleen informatie gegeven over
ling Moeders met Macht van foto-
originele Miss Astronaut gelukkig in ere
vrouwelijke ruimtewetenschappers,
grafe Anette Brolenius. Voor deze
hersteld, en ook is er nu de Barbie Mars
maar ook reclame gemaakt voor space
tentoonstelling zijn vrouwen gepor-
Explorer, een samenwerkingsverband
agency Women@NASA.
tretteerd die hun invloedrijke positie willen aanwenden om hun levens-
Gendered innovation
lessen te delen met de next gene-
Er zijn veel vrouwen met hartziektes,
waarin methodes worden ontwikkeld
Bussemaker en bestuursvoorzitter
maar medicijnen worden vooral getest
die aandacht genereren voor de rol
van de Erasmus Universiteit Pauline
op mannen. Het ontwerp van crash
van gender. Door meer vrouwelijke
van de Meer Mohr. Het genootschap
test dummies was tot voor kort geba-
proefpersonen te gebruiken, bijvoor-
gaat onder meer gastcolleges ver-
seerd op de mannelijke anatomie,
beeld. Innovatie binnen de weten-
zorgen over vrouwelijk leiderschap
zodat veiligheidsgordels niet geschikt
schap neemt toe als onderzoekers en
en genderstereotypering op hoge-
waren voor een zwangere vrouw. Het
designers het verschil tussen mannen
scholen en universiteiten.
zijn slechts twee voorbeelden van
en vrouwen erkennen. Daarom stelt
Geïnteresseerd in de gastcolleges
hoe wetenschappelijk onderzoek
de Europese commissie in haar
of wil je de tentoonstelling boeken?
de man als norm heeft gesteld. Er is
programma Horizon 2020 een budget
Mail m.koeman@lofmagazine.nl
weinig oog voor het verschil tussen
van 80 miljard euro beschikbaar voor
de seksen, waardoor er bunders
onderzoeksvoorstellen die rekening
worden gemaakt en geld en levens
houden met gender. Met als doel
worden verspild. Daarom is er het
innovaties die ten goede komen aan
project Gendered Innovations aan
zowel mannen als vrouwen.
de Stanford University in Californië,
genderedinnovations.stanford.edu
ration. Illustere geportretteerden zijn o.a. minister van Onderwijs Jet
‘Hoe moet je meisjes interesseren voor wetenschap? Weet je wat: we doen iets met korte rokjes, hoge hakken, lippenstift en sexy dansjes en dan gooien we daar tussendoor wat beelden van microscopen, rokende reageerbuisjes en wiskundige formules. Dat zal ze wel over de streep trekken!’ Zoiets moet de Europese Commissie gedacht hebben toen ze de video voor hun campagne Science: it’s a girl thing lieten maken. ‘Adembenemend seksistisch,’ noemde Time.com het filmpje, dat inmiddels verwijderd is van
Pauline van de Meer Mohr
de site science-girl-thing.eu. Het is nog wel te zien op Youtube. Lof Lof 9
HBOLOF_Lofzaken.indd 9
18-08-14 15:33
10 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 10
18-08-14 15:42
Ambitie,
Ik?
TEKST RENATE TROMP BEELD SHUTTERSTOCK
3 clichés over vrouw & carrière ontkracht
Vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs lopen over van bevlogenheid. Toch blijven we hardnekkig geloven dat hun ambitie afneemt zodra ze moeder worden. Zeven experts laten hun licht schijnen over deze en andere mythes. Hoeveel vrouwelijke studenten er inmid-
1: Vrouwen zijn niet goed genoeg, 2: Vrou-
kwalificaties voor zo’n belangrijke func-
dels ook instromen op hogescholen en
wen willen niet, en 3: Vrouwen laten zich
tie binnen de universiteit. ‘Onzin’ zeggen
universiteiten, de top van het onderwijs
teveel belemmeren. Hoe onwaarschijnlijk
deskundigen als Marloes van Engen van
wordt nog altijd door mannen gedomi-
één of meerdere van deze verklaringen
Tilburg University: ‘Al jaren is het aantal
neerd. Zelfs bij alfastudies, waar over-
ook mogen klinken, ze zijn springlevend.
vrouwelijke studenten gelijk aan het
wegend meisjes in de collegebanken zit-
Ook in het onderwijsveld.
aantal mannen. Ook het aantal promo-
ten, is de professor doorgaans een man.
Maar in hoeverre houden deze bewerin-
vendi is met 42 procent geen adequate
Althans, in ons land. Van de Nederlandse
gen eigenlijk stand? Zeven experts chal-
verklaring voor het blijvend lage aan-
lectoren is slechts 30 procent vrouw, van
lengen de hardnekkige mythes rondom
deel vrouwelijke professoren van 11
de hoogleraren zelfs maar een schamele
het gebrek aan vrouwelijk talent in de
procent.’ Sibrand Poppema ziet Op de
15 tot 16 procent. In de college van bestu-
hoogste regionen van het onderwijs.
zo gebrekkig? Zoek je naar oorzaken, dan
1
Rijksuniversiteit Groningen precies waar
worden er doorgaans drie genoemd:
ren daalt het aandeel onder de 20 procent en zelfs verder richting 5 procent als we kijken naar de baan van bestuursvoorzitter. Daarmee bungelt Nederland onder aan de ranglijst als het gaat om vrouwen in de top van het hoger en wetenschappelijk onderwijs. Wat is er met ons land aan de hand? Waarom is die doorstroom van vrouwen
het mis gaat. ‘Het belangrijkste struikel-
Vrouwen zijn niet goed genoeg
blok is de overgang van UD (Universitair
Hét argument voor het
procent moeten zijn.’ Poppema vermoedt
lage percentage vrouwelijke hoogleraren
dat vrouwen door de zorg voor kinde-
is dat de vijver simpelweg te klein is. Er
ren minder tijd hebben om hun cv op te
zijn niet genoeg vrouwen met voldoende
bouwen. Maar meer onderzoek is nodig,
Docent) naar UHD (Universitair Hoofd Docent). Bij ons zit het aantal vrouwelijke hoogleraren op 20 procent en datzelfde geldt voor de UHD’s. Om een goed gevulde pijplijn te hebben, had dat minstens 40
Lof 11
Ambitie, ik?.indd 11
20-08-14 12:59
Zelfs bij alfastudies, waar vooral meisjes in de collegebanken zitten, is de
professor doorgaans een man
vindt hij. ‘Het lukt ons gekwalificeerde
van Engen: ‘We hebben gezien dat bij
mensen verwachten, moeders (en vaders)
vrouwen te vinden middels specifieke pro-
een prestigieuze fellowship waar vrouwen
ongeveer net zo veel als niet-ouders.
gramma’s zoals het Rosalind Franklin Fel-
expliciet voor worden gevraagd, de aan-
Desondanks is het beeld van de vrou-
lowship programma of doordat we er een
meldingen super gekwalificeerde vrou-
welijke wetenschapper een onderwijs-
search bureau op zetten met de specifieke
wen binnenstromen.’ Suzanne Hulscher
gevende, parttime werkende moeder
opdracht 50 procent vrouwelijke kandida-
(UTwente) heeft dezelfde ervaring. ‘Waar-
die de publicatiedruk niet aan kan. Er is
ten te vinden. Maar dat kost erg veel geld,
om denken we dat vrouwen die cum laude
overigens wel wat meer aan de hand met
waardoor de meeste universiteiten er snel
promoveren niet beschikbaar zijn om
dat idee van parttime werken, zo blijkt uit
weer mee stoppen.’ Marieke van den
leiding te geven? Als je ze uitdaagt, grij-
onderzoek naar de beoordeling van kandi-
Brink (Radboud Universiteit) deed onder-
pen ze hun kans. Zo stellen wij een kleine
daten voor een managersfunctie dat Van
zoek naar de benoemingen van hooglera-
beurs ter beschikking waarmee vrouwen
Engen deed met collega’s Vinkenburg,
ren. Zij concludeert: ‘Bij het invullen van
extra onderzoek kunnen doen of een pro-
Coffeng en Dikkers. ‘Fulltime werkende
academische posities speelt het infor-
fessionele editor naar hun publicatie kun-
moeders werden in ons onderzoek als
mele netwerk nog steeds een grote rol. Dit
nen laten kijken. Er komen veel kandida-
minder ambitieus, beschikbaar en com-
betekent dat er extra moeite gedaan moet
ten op af.’
petent beoordeeld dan parttime werkende
worden om niet alleen de old boys club in
Het hoger onderwijs loopt niet over van
moeders. Fulltime werkende moeders vol-
overweging te nemen, maar ook netwer-
geloof in de (leiderschaps)kwaliteiten van
doen niet aan de Nederlandse norm dat
ken in te schakelen waar meer vrouwen
vrouwen, zien de experts. Marloes van
je als moeder niet meer dan vier dagen
te vinden zijn .’ Wim Boomkamp (Saxion
Engen: ‘De ideale wetenschapper werkt
mag werken, en krijgen daar als het ware
Hogescholen) mist urgentie in het onder-
fulltime, is 24/7 beschikbaar voor zijn/haar
straf voor. De parttime werkende vaders
wijsveld om vrouwen te vinden. ‘Het wordt
werk, heel zichtbaar, ondernemend, suc-
in ons onderzoek werden beoordeeld als
al vrij snel afgedaan als ingewikkeld, en ik
cesvol in het krijgen van onderzoeksgeld,
de minst geschikte kandidaten.’ Suzanne
zie onvoldoende ambitie en overtuiging.
en vooral: hij/zij heeft veel publicaties op
Hulscher ervoer het cliché rondom wer-
Maar talent moet je spotten en uitnodigen.
zijn/haar naam staan.’ Harde gegevens
kende moeders van nabij. ‘Een hoogle-
‘Als je op zoek gaat naar individueel
laten zien dat vrouwen net zo goed bin-
raar zei letterlijk tegen mij: “Vrouwen
talent, in plaats van uit de macht der
nen dat plaatje passen. Zo is het gemid-
tussen de dertig en veertig neem ik
gewoonte de dichtstbijzijnde man te
delde aantal uren van mannelijke en vrou-
niet aan. Teveel kans dat ze er wegens
kiezen, dan zitten er zonder twijfel
welijke wetenschappers vrijwel gelijk.
zwangerschap vier maanden uit zijn.”
talentvolle vrouwen tussen.’ Marloes
Ook werken, in tegenstelling tot wat veel
Maar mijn persoonlijke ervaring is dat een
12 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 12
18-08-14 15:38
De deskundigen Prof. Marieke van den Brink, Universitair Hoofddocent Bedrijfskunde, Radboud Universiteit
Prof. dr. Sibrand Poppema, wetenschapper na vier maanden juist veel
worden juist sterker als we ze naar boven
voorzitter College van Bestuur
zin heeft om weer aan de slag te gaan.
halen. Waarna we eerder geneigd zijn
Rijksuniversiteit Groningen
Ik geef ze altijd extra uitdagend werk. En
mannen te geloven die hun eigen kwalitei-
dankzij ons Aspasia-fonds kunnen we
ten overschatten.’
‘Vrouwen worden geacht hun vrouwelijke
en daarom ‘heel tevreden’ met hun part-
in Research,
eigenschappen in te zetten. Maar zoals
2
time baan, is al vaak door onderzoek ont-
University of Tromso
onderzoeker en diversity consultant Jen-
kracht. Marieke van den Brink: ‘Uit mijn
nifer Whelan betoogt: stereotyperingen
promotieonderzoek blijkt dat vrouwen
Dr. Marloes van Engen,
benadrukken kan gemakkelijk tegen je
vooral aan het begin van hun academi-
Universitair Docent
werken. Vrouwen zijn sensitiever, empati-
sche carrière vaker dan mannen in deel-
Human Resource Studies,
scher, zeggen we graag, maar dat is ook
tijd werken. Uit verschillende internati-
Universiteit van Tilburg
precies waarop ze vervolgens worden
onale en nationale onderzoeken blijkt
afgewezen.’ Wim Boomkamp beaamt
bovendien dat ambitie en toewijding
Kitty Triest,
dat. ‘Ik vind het een mythe dat vrouwen
van vrouwen niet onderdoet voor die
senior adviseur
beter kunnen luisteren en invoelen. Dit
van hun mannelijke collega’s. Het zijn
Onderwijs & Arbeidsmarkt,
soort gedachten zet ons juist vast in ste-
juist de hoogleraren die de ambities van
Haagse Hogeschool
reotypen. Wanneer we ons daar teveel op
hun vrouwelijke junioren lager inschat-
gaan richten, wordt de weerstand alleen
ten.’ Marloes van Engen: ‘Vrouwen wer-
Drs. Wim Boomkamp,
maar groter.’ Kitty Triest: ‘De gedachte is:
ken parttime en krijgen kinderen, is de
voorzitter College van Bestuur
als je mensen nu maar bewust maakt van
dominante gedachte. Uit ons onderzoek
Saxion Hogeschool
hun vooroordelen, dan verdwijnen ze als
bij TiU blijkt dat vrouwen 1,3 uur minder
sneeuw voor de zon. Maar vooroordelen
werken dan mannen en moeders 3 uur
vervangers betalen om de onderwijstijd van de jonge moeder over te nemen.’ Een populaire manier om vrouwen in de spotlight te zetten, is laten zien dat zij beschikken over andere, maar onontbeerlijke leiderschapskwaliteiten. Kitty Triest (Haagse Hogeschool) is daar kritisch over.
Prof. dr. Suzanne Hulscher,
Vrouwen willen niet
hoogleraar Waterbouwkunde
De bewering dat
Prof. Curt Rice,
vrouwen ‘nu eenmaal
hoofd Norwegian National
minder ambitieus zijn’
Committee on Gender Balance
en Civiele Techniek, Universiteit Twente
Lof 13
HBOLOF_Ambitie.indd 13
18-08-14 15:38
14 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 14
18-08-14 15:38
Ik heb mannen hoogleraar zien worden op cv’s waar een vrouw nooit op aangenomen zou zijn
minder dan niet-moeders. Vaders werken
gemaakt, vooral in Nederland. Dat heeft
de universiteit vergroot. We denken dat
overigens ook 2,5 uur minder. Het aan-
te maken met te weinig of niet-flexibele
we precies weten wie dat het beste kan.
tal publicaties van ouders was zelfs net
kinderopvang, woon-werkverkeer, een
Maar wat blijkt: ook op die harde uitkom-
wat meer dan van niet-vaders en -moe-
schoolsysteem dat een dubbele carrière
sten moeten vrouwen beter presteren
ders. De bevlogenheid druipt ervan af,
niet ondersteunt en een cultuur van veel
dan mannen om benoemd te worden.’
maar we blijven hardnekkig geloven in
uren maken, vooral aan de top. Daar-
Marieke van den Brink: ‘Excellentie is een
dat gebrek aan ambitie.’ Suzanne Hul-
door wordt de combinatie voltijd werk en
sociale constructie en is ontzettend moei-
scher: ‘Vrouwen willen wel degelijk, maar
zorg voor veel mensen, en disproportio-
lijk meetbaar. Men denkt echt de beste
ze laten zich minder horen. Ik heb man-
neel vaak voor vrouwen, onmogelijk. Ik
hoogleraar te kiezen, maar in feite is het
nen hoogleraar zien worden op cv’s waar
vind het een fascinerende economische
altijd een compromis: voor welke erva-
een vrouw nooit op aangenomen zou zijn.
beslissing dat Nederland daar niets aan
ring en kwaliteiten kies je? De perfecte
Zo’n man heeft nooit een onderzoekfonds
doet. Jullie investeren enorm in onderwijs,
cv, het schaap met vijf poten, bestaat
binnen gehaald, maar er wordt automa-
ook voor meisjes en jonge vrouwen, en
niet.’ In werkelijkheid krijgen veel man-
tisch geloofd dat hij dat kan. Ik raad jonge
laten die investering vervolgens compleet
nelijke schapen met twee of drie poten
vrouwen altijd aan in benoemingscom-
leeglopen.’
het voordeel van de twijfel, en durven
missies te zitten. Dat opent je ogen en laat een ander licht schijnen op de kwaliteit van je eigen cv.’ Volgens Kitty Triest is de norm van (meer dan) fulltime werken in de top een probleem. ‘Macht en invloed hebben betekent 24/7 beschikbaar zijn. Althans, die mythe houden we met elkaar in stand.
3
Vrouwen laten zich teveel belemmeren
commissies het niet aan wanneer een vrouw een ‘poot’ mist. Dit heeft dus met perceptie te maken, niet met daadwerkelijke kwaliteit. Curt Rice noemt in dat verband het beruchte John & Jennifer cv-onderzoek, dat haarfijn aantoont hoe onbewuste vooroordelen meespelen bij
‘Kwaliteit komt altijd
benoemingen. ‘Voor een fictieve functie
bovendrijven.’ Die gedachte ligt aan ons
als hoofd van een onderzoekslab wer-
denken ten grondslag. Ook bij benoe-
den twee identieke cv’s opgestuurd aan
mingen gaat men ervan uit dat de beste
een aantal Amerikaanse topwetenschap-
een aardverschuiving in ons denken.’
persoon voor de baan wordt gezocht en
pers. De ene helft van de wetenschap-
Dat vrouwen niet willen en tevreden zijn
gevonden. Curt Rice: ‘We denken dat we
pers kreeg het cv met de naam van
met hun deeltijdbaan en deeltijdcar-
in de wetenschap precies kunnen meten
een man, John, erboven. De andere
rière, wordt radicaal van tafel geveegd
we de beste is. Een excellente onderzoe-
helft kreeg het cv met de naam van een
door de Noorse genderexpert Curt Rice.
ker publiceert veel en haalt onderzoeks-
vrouw, Jennifer, erboven. Meer weten-
‘Onzin. Het wordt vrouwen heel moeilijk
geld binnen, wat de zichtbaarheid van
schappers, ook de vrouwelijke, kozen
Druk zijn heeft status, maar we zouden ervoor moeten zorgen dat het juist stoer is om een duobaan te hebben. Al vergt dat
Lof 15
HBOLOF_Ambitie.indd 15
18-08-14 15:38
Om benoemd te worden, moeten vrouwen beter presteren dan mannen
voor John. Ook was men bereid hem
Poppema twijfelt: ‘Het moet van onderop
onder zware publicatiedruk staat, is dat
meer te betalen dan Jennifer.’
gebeuren. Een vrouw met onvoldoende
een evident probleem.
Marieke van den Brink: ‘Hoewel univer-
ervaring benoemen, is gevaarlijk voor
Curt Rice erkent dat de vooroorde-
sitair beleid open werving propageert,
de organisatie en ook zeker niet goed
len rondom vrouwen in de wetenschap
zijn veel hoogleraren in Nederland in een
voor haar.’ Marieke van de Brink schreef
wereldwijd gelden. ‘Vrouwen worden
gesloten procedure geworven. Univer-
onlangs een publicatie over de kracht
beoordeeld op prestatie, mannen op
sitaire scouts zijn meestal mannen, met
van netwerken, die vooral voor mannen
belofte.’ Maar over de situatie in Neder-
homogene mannelijke netwerken. Dan
positief uitpakt. Ze introduceerde de
land, waar hij jaren werkte, windt hij zich
bestaat de kans dat vrouwelijk talent over
zogenaamde support-paradox. Wan-
extra op. ‘Als het gaat om het aandeel
het hoofd wordt gezien. Die netwerken
neer vrouwen worden ondersteund
vrouwelijke professoren staat Nederland
zijn voor vrouwen moeilijker toegankelijk.
in hun carrière heet dat ‘helpen’. En
onder aan de lijst in de EU, net boven
Maar zodra er meer vrouwen in commis-
wordt dat gezien als oneerlijke con-
Cyprus en Malta. Shame on you! Het
sies zitten, worden er ook meer vrou-
currentie. Terwijl de hulp die mannen
erge is dat jullie cultuur ervoor zorgt dat
wen voorgedragen.’ Curt Rice: ‘Zweeds
elkaar onderling al eeuwig geven als
Nederlandse mannelijke wetenschappers
onderzoek toont aan dat vrouwen 2,5
vanzelfsprekend wordt gezien. Diver-
maar door kunnen gaan. Hun vrouw zorgt
keer meer gepubliceerd moeten heb-
siteitsprogramma’s zouden derhalve niet
voor de kinderen en het huishouden en
ben om een gelijkwaardige ranking te
moeten worden geframed als getting
zij publiceren verder. Vanuit de EU komt
krijgen. Dat is pure ongelijkheid.’
help maar als getting even. Dat netwer-
daar nu wellicht verandering in. De 80 mil-
Marieke van den Brink had meer impact
ken vaak genderbepaald zijn, heeft nog
jard euro voor onderzoek en innovatie die
van haar onderzoek naar benoemingen
een ander nadeel, aldus Curt Rice. Hij
onder de noemer Horizon 2020 beschik-
verwacht en wordt naar eigen zeggen
noemt dit de citation hoax. ‘Om door
baar is gesteld, geeft voorrang aan onder-
steeds radicaler. ‘Ik hoor nog steeds
anderen geciteerd te worden, is kwa-
zoek dat bijdraagt aan een betere gender
overal hetzelfde riedeltje over ‘kwali-
liteit van je werk niet genoeg. Het gaat
balance in de onderzoeksteams en in
teit’. Benoemingscommissies blijven
er eigenlijk vooral om dat je veel men-
de onderwerpen van onderzoek. Ik ben
overtuigd van hun eigen gelijk, name-
sen kent. Wetenschappers blijken vooral
benieuwd of Nederland dat oppikt, maar
lijk dat ze altijd de beste kiezen, maar
wetenschappers te citeren die ze ken-
ik vrees het ergste. Jullie zien jezelf als
selectieprocedures zijn ondertussen nog
nen. Doordat netwerken langs gender-
liberaal, maar zijn conservatief. Het is net
steeds ondoorzichtig. Ik ben inmiddels
lijnen lopen, hebben vrouwen hier een
als met de discussie rondom Zwarte Piet.
een absoluut voorstander voor quota.
achterstand. Ze worden als minder suc-
De gedachte is: wij zijn zo liberaal, je kunt
In een dergelijk cynische omgeving is
cesvol gezien en hun goede ideeën krij-
ons gewoonweg niet van racisme of sek-
er meer nodig dan goede wil.’ Ook Curt
gen minder kans opgepikt en dooront-
sisme betichten.’ Rice zucht. ‘Maar goed,
is vaandrager van quota. Maar Sibrand
wikkeld te worden.’ In een omgeving die
iemand moet de laatste op het lijstje zijn.’
16 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 16
18-08-14 15:38
Lof 17
HBOLOF_Ambitie.indd 17
18-08-14 15:38
18 Lof
HBOLOF_Dagboek.indd 18
18-08-14 16:32
DE BODEM LEZEN
dagboek van professor Hofman
Corinne Hofman is hoogleraar archeologie van het Caribisch gebied. Met een groep studenten en onderzoekers van de Universiteit Leiden voert ze een opgraving uit in de Dominicaanse Republiek. ‘Vandaag staat de blootlegging van een graf op het programma.’ TEKST CORINNE HOFMAN
HBOLOF_Dagboek.indd 19
Lof 19
18-08-14 16:32
‘Twee volwassenen zijn samen in een grafkuil begraven, iets wat zeer ongebruikelijk is’
Maandag
zoals huizen, kookhutten, barbacoa-haarden en tal van andere
De ochtend biedt een moment om na te denken over mijn
zaken.
strategie voor die dag. Mijn man en collega Menno brengt
Om negen uur nemen we een pan con mani-pauze.
de koffie, die we samen genieten op ons terras op de eerste
Letterlijk tijd voor brood met pindakaas dus, maar tijdens
verdieping, weg van de ochtenddrukte. Rond een uur of zes ‘s
dit relaxmoment komen ook aardbeien of guavajam en
morgens worden de gua-guas, de pick-up trucks, volgeladen
zoute koekjes op tafel. We vergeten ook niet om heel veel
met de spullen die we nodig hebben, waarna we vertrekken
water te drinken, want op dit uur van de dag brandt de zon
naar de opgravingsplek. In nog geen zeven minuten zijn we
al uiterst fel. Na een onderbreking van zo’n twintig minuten
op de plaats van bestemming, waar lokale werknemers en
gaan we opnieuw aan het werk, tot half twaalf. Dan wordt al
studenten de wagens uitladen en alles gereedmaken voor de
het materiaal weer in de wagens geladen, want je kunt niks
opgraving. Na de stand van zaken te hebben doorgenomen,
achterlaten op de site. Thuis houden we een lunchpauze
krijgt iedereen een taak toegewezen. Deze maandag werkt
tot twee uur ‘s middags. De lunch bestaat uit de restjes van
het team aan de structuur van een woning, die te herkennen
het avondmaal van gisteren en tonijnsalade of sardines.
is aan een serie paalgaten. Ik houd toezicht op de opgraving,
Om boodschappen te doen moet ik naar Mao, gewoonlijk
maar wat ik vooral doe is ‘de bodem lezen’: ik zoek naar
vergezeld door een van de studenten, Menno en een
donkere plekken die kunnen wijzen op vroegere structuren
jongen uit de buurt. We gaan dan naar Morel, de grootste supermarkt in de stad, op een klein half uur van ons huis. Om twee uur gaan de studenten in het laboratorium aan de slag met het schoonspoelen en registreren van de vondsten.
Corinne Hofman op het balkon. De lunchpauze is een goed moment om even wat mails te checken.
Ondertussen beantwoord ik mijn werkmails. Zoals iedere dag bel ik mijn moeder en zoon in Nederland. Vandaag werk ik ook aan een PowerPoint-presentatie die ik deze middag aan de inwoners van Loma de Guayacanes zal tonen. Om vier uur keren we terug naar de opgraving. De zon brandt nog steeds, maar het is inmiddels wat aangenamer om te werken omdat er wat meer wind staat en het licht minder sterk wordt weerkaatst. Ik houd toezicht op de opgraving van een plek waar menselijke resten zijn ontdekt. Dit subtiele werk is een mooie gelegenheid om studenten te trainen in het opgraven van menselijke botten. De opwinding over deze ontdekking doet de tijd vliegen en mijn dag in het veld is al snel ten einde. Tijd om naar huis te gaan en te genieten van een Presidente-biertje en het diner dat Menno en anderen hebben klaargemaakt.
Dinsdag Na de lunch is er een groepsuitje gepland. Op uitnodiging van de Junta de vecinos (het buurtcomité) van Loma de Guyacanes 20 Lof
HBOLOF_Dagboek.indd 20
18-08-14 16:32
gaan we op excursie naar de Habitacióin la protectorade. De Asociacion Jarafe is een project voor ecotoerisme gestart dat wordt ondersteund door de Europese Unie. We beginnen ons bezoek op het hoogste punt van het terrein, van waaruit we 360 graden zicht hebben. We zien de kust liggen, en La
Corinne Hofman met studente Heidi Vink tijdens het blootleggen van een kindergraf. Presentatie van het r opgravingswerk voo van ap sch een de gem Loma de Guayacanes.
Isabela, de eerste Spaanse nederzetting in de Nieuwe Wereld. Na het proeven van de plaatselijk geproduceerde koffie leiden onze gastheren ons rond op hun plantage. Ze verbouwen hier diverse soorten avocado’s, koffie- en cacaoplanten om in hun levensonderhoud te voorzien. Deze middag keren we niet terug naar de opgraving en sluiten we de dag af met een heerlijk maal van arroz, habichuela en bacalao (rijst, bonen en gezouten vis) dat onze Dominicaanse vriendin Ellia voor ons klaarmaakt. Vermoeid door de extreme hitte van de dag ga ik al rond acht uur naar bed.
Woensdag Vandaag staat de blootlegging van een graf op het programma. Het gaat om twee volwassenen die samen in een grafkuil zijn
Hofman met zoon Yann en Menno, haar echtgenoot en collega.
begraven, iets wat erg ongebruikelijk is. Van beiden ontbreekt de schedel: volgens de grafgebruiken zijn die destijds verwijderd. Die middag zijn we uitgenodigd bij Pelu, een ambachtsman van de Ranchete-gemeenschap. Hij maakt kleine manden, zogenoemde macutos, van de guanopalm. Ze worden in het veld gebruikt om wortelgewassen en fruit te oogsten. Het vastleggen van dergelijke tradities, die ver teruggaan en mogelijk een inheemse oorsprong hebben, is ook onderdeel van ons project. Pelu ontvangt onze kleine groep in zijn colmado (buurtwinkel), waar hij laat zien hoe je een macuto maakt terwijl hij tussendoor twee klanten helpt. Ieder van ons koopt een mand, als souvenir of studieobject. Terug op de opgraving is de rest van de ploeg alweer hard aan het werk. Omdat het weer gunstig is, blijven we doorwerken tot half acht. Daarna is er niets fijner dan een lekkere verkoelende douche, gevolgd door een moment van ontspanning aan de keukenbar. Ik geniet van een koude Presidente, terwijl Menno kookt met hulp van de studenten die vandaag corvee hebben. Lof 21
HBOLOF_Dagboek.indd 21
20-08-14 13:03
Met studenten Sony en Heidi voor de supermarkt in het stadje Mao. Hier worden de dagelijkse boodschappen gedaan.
Het diner is een redelijk vrolijke bedoening, door de grote vermoeidheid wordt er wat afgegiecheld. Rond negen uur ga ik naar bed voor de zeven uur slaap die voor mij essentieel zijn om in balans te blijven. Op bezoek bij Pelu in zijn buurtwinkel. Pelu maakt de traditionele macutomanden.
Donderdag Zoals gewoonlijk sta ik om vijf uur op en ga ik om zes uur aan de slag. Op de site beginnen we een nieuw vlak aan te leggen, dichtbij een van de plekken met woningstructuren. Nadat ik daarop heb toegezien, richt ik mijn aandacht weer op het graf. Dat doe ik samen met een student die zich wil specialiseren in osteologie, het wetenschappelijk vakgebied dat botten en de opbouw van het skelet bestudeert. Het is zeer warm en er staat weinig wind, daarom stoppen we wat eerder dan gebruikelijk. Na de lunch en een korte pauze werk ik met een van de leden van mijn team aan een artikel over mobiliteit en uitwisseling in inheemse Caribische gemeenschappen. Om vier uur is het tijd om terug te keren naar de opgraving, waar iedereen zijn best doet om zijn taken voor die dag af te ronden. Als de werkdag erop zit, besluiten we naar een restaurant in Mao te gaan. Iedereen heeft veel zin in een avondje uit.
Vrijdag Om zes uur staan we weer klaar om naar de opgraving te gaan. We moeten nog een aantal zaken afronden voordat het weekend begint. Nadat we iedereen hebben ge誰nstrueerd, vertrekken Menno en ik naar Mao om het een en ander te regelen. Voordat we naar de Dominicaanse Republiek vertrokken, hebben we vanuit Leiden een container met opgravingsmateriaal verstuurd. De container is aangekomen, maar wordt nog steeds vastgehouden door de douane in Boca Chica, nabij Santo Domingo. Voordat de vracht wordt vrijgegeven, moeten er talloze formulieren worden ingevuld, handtekeningen gezet en vergoedingen betaald. Daar zijn we dus de hele morgen mee bezig, rennend van hot naar Bij een paalgat van een van de opgegraven huizen.
her. Om vier uur gaan we weer terug naar de opgraving. Daar worden we overvallen door een zware regenbui, die ons tot een vroegtijdig vertrek dwingt. Voor het diner bestellen we een
22 Lof
HBOLOF_Dagboek.indd 22
18-08-14 16:32
‘Zoals gewoonlijk sta ik om vijf uur ‘s ochtends op en ga ik om zes uur aan de slag’ Een avondje uit met het hele team.
pizza en rond half negen stommel ik naar bed, waar ik mijn e-mails nog even check.
Zaterdag Onze vrije dag, waarop iedereen doet waar hij zelf zin in heeft. Omdat ik eens een dag niet gebonden ben aan een strikt schema, besluit ik mezelf te trakteren op een bezoek aan de beautysalon. Heerlijk ontspannen terwijl mijn haren worden gewassen en mijn nagels worden verzorgd! Na dit welverdiende tussendoortje rust ik wat uit voor het feest van vanavond. De familie Torres, die we kennen van ons werk, heeft ons uitgenodigd om varken aan het spit te komen eten. Hun huis ligt dichtbij La Luperona, een plek waar we vorig jaar hebben gegraven. We laten de nieuwe teamleden de locatie zien en kennismaken met de familie, en door de vele verhalen en omhelzingen neemt deze rondleiding wel zo’n twee uur in beslag. Dan keren we terug naar onze gastheer om het varken aan het spit te zien draaien. Als de muziek wordt aangezet, kan het feest beginnen. Zoals gebruikelijk in de Dominicaanse
NEXUS 1492
Republiek bestaat het muzikale repertoire uit de bachata en de
Het Nexus 1492 project is een door de European
merengue. Muziekstijlen met een zeer aanstekelijk ritme, zodat
Research Council gefinancierd project. Het project
ik continu sta te dansen. Tijdens het buffet klinken de klanken
bestrijkt het hele Caribische gebied en richt zich
van Esta Noche, de bachata van het jaar, gespeeld door de
op de indiaanse archeologie voor en tijdens het
plaatselijke ster Raulín Rodriguez. Om een uur of één keren we
contact met de Europeanen. Het onderdeel in de
terug naar Loma de Guayacanes. De donkere weg is ‘s nachts
Dominicaanse Republiek behelst opgravingen door
uiterst gevaarlijk.
onderzoekers en studenten van de Universiteit Leiden, en is een meerjarenprogramma dat in 2013
Zondag
van start ging. De precolumbiaanse site El Flaco ligt in Loma de Guayacanes en vertoont Chicoid-
Het begin van een nieuwe werkweek. De regen dwingt
en Meillacoid-stijlkenmerken van het Caribische
ons om ons programma om te gooien: we blijven thuis om
laat-keramische tijdperk (800 n.Chr.).
labwerk te doen. Terwijl studenten het opgegraven materiaal
De opgravingstijden zijn afgestemd op het droge,
schoonmaken en registreren, corrigeer ik verslagen, scripties
hete zomerklimaat. Tussen 5 en 6 uur ‘s morgens
en proefschriften. ‘s Middags ga ik naar het lab om de
is er ontbijt. Tot half 12 wordt er opgegraven,
voortgang te bekijken. Het is ook een mooie gelegenheid om
en na de middagpauze en lunch is het tijd voor
kennis uit te wisselen met de andere leden van het NEXUS-
laboratoriumwerk of research. Om vier uur keert
team en met de studenten. De dag wordt afgesloten met een
men terug naar de opgraving. Om zeven uur zit de
lekkere zelfgemaakte lasagne. Dan is het weer tijd om naar
werkdag erop en schuift men aan bij het diner.
bed te gaan; uitrusten voor een volgende dag in het veld. Lof 23
HBOLOF_Dagboek.indd 23
18-08-14 16:32
WALL OF FAME
9 vrouwen in de eregalerij In de meeste portrettengalerijen op universiteiten en hogescholen hangen overwegend mannelijke geleerden. Terwijl er in het hoger onderwijs natuurlijk ook genoeg inspirerende vrouwen rondlopen. Tijd dus voor een female wall of fame! TEKST: PAM VAN DER VEEN FOTO’S: SEBASTIAAN WESTERWEEL
HBOLOF_WallofFame.indd 24
18-08-14 20:51
TILBURG UNIVERSITY DRAAGT VOOR:
Mirjam van Reisen Bijzonder hoogleraar Internationale Sociale verantwoordelijkheid op de Marga Klompé leerstoel. Getrouwd, 4 kinderen + 3 van haar partner.
HBOLOF_WallofFame.indd 25
M
irjam van Reisen (52) komt uit een katholiek onderwijsgezin. Kennis was van groot belang, want ‘je hoofd is het enige dat je altijd met je meedraagt’. Na haar bachelor Cultuur & Godsdienstpsychologie, reisde ze naar India. Ze verbleef er toen Gandhi vermoord werd en zag met eigen ogen hoe de hindoestaanse bevolking de moslims aanviel. Die ervaring heeft haar denken over verandering en conflicten voor altijd beïnvloed. ‘Verschuivingen in de wereld zijn zelden gepland, maar gebeuren van het ene moment op het andere,’ zegt ze. ‘Alles kan heel snel omslaan, zonder dat iemand het zag aankomen of dat het teruggedraaid kan worden. Dat fascineert mij.’ Dat onverwachte en onomkeerbare zag ze ook bij de val van de Muur, waarover ze haar proefschrift schreef. En bij 9/11. ‘Onvoorspelbare en onvoorstelbare gebeurtenissen die ons wereldbeeld voor altijd resetten.’ De reis naar India zette haar aan het denken over armoede en internationale verantwoordelijkheid. Hoe kan het rijke westen leren delen? Hoe zorgen we voor eerlijke toegang tot bronnen? Die vragen houden haar bezig, en via wetenschappelijke studie en praktische onderhandelingen probeert ze daar invloed op te hebben. Ook haar onderzoek naar mensenhandel in Eritrea beoogde dat. Ze sprak met Eritrese vluchtelingen die voor losgeld ontvoerd, gemarteld en verminkt werden. ‘Een huiveringwekkende studie,’ aldus Van Reisen. ‘Soms was een verhaal zo aangrijpend dat je niet meer wist hoe je nog een volgende vraag moest stellen.’ Het onderzoek kreeg veel internationale aandacht, maar heeft de situatie ‘zuur genoeg’ niet voldoende veranderd. Een hoogtepunt in haar carrière was het krijgen van de Marga Klompé leerstoel, vernoemd naar de eerste vrouwelijke Nederlandse minister. ‘Een rolmodel als het gaat om nadenken over een betere wereld. Spijtig dat ze nooit heeft kunnen trouwen vanwege haar werk. Zo ging dat toen. Al heb ook ik tijdens mijn zwangerschap gehoord dat mijn proefschrift er nu vast niet meer zou komen. Het heeft me alleen maar vastbeslotener gemaakt om een goede moeder én academica te zijn.’
18-08-14 20:51
T
ineke Postma (36) studeerde cum laude af aan het Conservatorium van Amsterdam. Ze kreeg een beurs om verder te studeren in New York, het mekka van de jazz. Het was hard knokken, want ‘er zit daar niemand op je te wachten,’ aldus de saxofoniste, maar toch vond ze er haar weg tussen de legendarische jazzclubs en vooraanstaande musici. Ze bouwde een internationale carrière op, trad op in beroemde zalen als Carnegie Hall en de Assembly Hall van de VN en is inmiddels een van Nederlands grootste exporthits. Met haar album The Dawn of Light won ze een Edison en dit najaar komt haar zesde cd uit, Sonic Halo, opgenomen met de gelauwerde saxofonist Greg Osby. ‘Elke cd brengt me een stapje dichter bij mezelf,’ zegt ze. ‘Ik wil altijd verder groeien, als persoon en als muzikant, en mijn laatste album was een droom die werkelijkheid werd.’ Ook The Mosaic Project sleepte een prijs in de wacht, en wel een Grammy. Dit project van de Amerikaanse drumster Terri Lyne Carrington wil vrouwelijke musici op jazzgebied stimuleren. ‘Vroeger werd het wel tegen me gezegd: dat ik te gek speel, want net als een vent. Dat hoor ik nu niet meer, maar jazz is nog altijd overwegend een mannenwereld,’ aldus Postma. ‘The Mosaic Project brengt vrouwen samen die wel degelijk invloed hebben op de sound en de stijl van jazz. Fantastisch en heel inspirerend om daar aan mee te doen.’ Postma geeft ook les op conservatoria. Daar ziet ze steeds meer vrouwelijke studenten binnenkomen, vertelt ze. ‘Toen ik zelf studeerde, waren de meisjes altijd zangeres. Dat is gelukkig veranderd. En wat ik merk is dat mijn studentes niet alleen over muziek willen praten, maar ook over hoe ik mijn werk combineer met het moederschap.’ En ongetwijfeld is Postma daarin een rolmodel, want als kersverse moeder stond ze onlangs met haar band op het North Sea Jazz Festival. ‘Lange tournees doe ik nu even niet, maar binnen een jaar verwacht ik de draad wel weer op te pakken. Dankzij een groot vangnet, een goeie planning en een man die vindt dat ik voor mijn passie moet gaan, heb ik daar alle vertrouwen in.’ 26 Lof
HBOLOF_WallofFame.indd 26
DE AMSTERDAMSE HOGESCHOOL VOOR DE KUNSTEN DRAAGT VOOR:
Tineke Postma Jazzsaxofoniste en conservatoriumdocent. Samenwonend, 1 kind.
18-08-14 20:52
HOGESCHOOL SAXION DRAAGT VOOR:
Hilde de Vocht Lector Ouderenzorg en Palliatieve Zorg hogeschool Saxion. Getrouwd.
A
ls docent gedragswetenschappen gaf Hilde de Vocht les aan verpleegkundigen op Saxion. Daar merkte ze dat de verpleegkundige anamnese soms lastig is als het gaat om seksualiteit. Kun je de patiënt daar altijd naar vragen? Wordt dat wel op prijs gesteld? Is het niet te privé? Wat bleek: meestal wordt het onderwerp niet aangekaart, terwijl het mogelijk wel relevant is. Zo kan een kankerbehandeling een enorme impact hebben op het intieme leven van de patiënt. Door dat onbesproken te laten, blijven er witte vlekken op de kaart die een goede zorg in de weg staan. De Vocht dook in dat onontgonnen gebied en deed promotieonderzoek naar seksualiteit en intimiteit bij ongeneeslijke ziekten. Ze sprak met patiënten, hun partners en professionals in de oncologische en palliatieve zorg, en ontdekte een rode lijn. De Vocht: ‘Elk verhaal is uniek, maar de impact van de ziekte op het seksuele zelfbeeld en de liefdesrelatie is voor iedereen groot. Patiënten waarderen het als een medische zorgverlener daarnaar vraagt. Het geeft ze het gevoel als mens gezien te worden.’ De manier waarop het onderwerp wordt aangekaart is uiteraard wel van belang: respectvol, met een volwassenen benadering. Het is dit soort praktijkonderzoek waarmee De Vocht haar verpleegkundestudenten toekomstbestendig wil maken. ‘Ik zie het lectoraat als motor achter beroepsinnovatie. Studenten lever je niet af met alleen een kennispakketje, maar als praktijkgerichte professionals die een leven lang blijven leren en bijdragen aan de voortdurende ontwikkeling van het vak.’ Kort na haar promotie werd De Vocht lector en zij leidt nu met enthousiasme de kenniskring Ouderenzorg & Palliatieve Zorg binnen het verpleegkundedomein van de Academie Gezondheidszorg. Ze heeft, naar eigen zeggen, ‘een associatief hoofd’, waarmee ze mensen inspireert en bij elkaar brengt. ‘Gevoeligheid creëren voor elkaars perspectief, dat vind ik belangrijk. Niet alleen vanuit je eigen koker denken, maar loskomen van je persoonlijke doelen en belangen. Dat is een voorwaarde voor verbinding.’ Lof 27
HBOLOF_WallofFame.indd 27
18-08-14 20:52
A
ls mensen praten over het gekloonde schaap Dolly of in het lab gekweekte organen, worden technische debatten moeiteloos afgewisseld met ethische, juridische, religieuze, politieke en economische inzichten. Maar ook met botsende ideeën, emoties en vooroordelen over wat wel of niet wenselijk is, wat goed of gezond leven is, over wat goed handelen is. Het is dat spanningsveld dat Annelien Bredenoord (35) mateloos interesseert. Als ethicus ziet zij het als haar taak om de normatieve discussie over complexe kwesties als stamcelonderzoek, genetica en biobanken te analyseren en te structureren. Waar zitten de morele knelpunten en welke principes en intuïties steken daarachter? En hoe kun je daar al in een vroeg stadium op inspelen? Welke keuzes moeten er gemaakt worden en wat zijn daarvan de trade-offs? ‘Ethisch parallelonderzoek,’ heet dat, en Bredenoord verricht er baanbrekend werk in. Ze kijkt mee over de schouders van medische en biotechnologische onderzoekers om samen te bestuderen of het beter en veiliger kan en welke ethische keuzes er in elk stadium gemaakt moeten worden. Want: ‘Alleen zo kun je mede de koers bepalen en de nieuwe technologie op een ethisch verantwoorde manier in de samenleving brengen.’ Gedreven als ze is, heeft Bredenoord tevens een publieke rol op zich genomen en treedt ze op in radio- en tvprogramma’s. Zo hoopt ze het gesprek over wetenschap en moraal wat meer op gang te brengen. Hetzelfde doet ze als lid van de Jonge Akademie, een platform van jonge topwetenschappers die wetenschap uitdragen naar politiek en maatschappij. Daar, maar ook in haar eigen onderzoeksgroep werkt ze samen met zoveel mogelijk verschillende disciplines, want ze gelooft heilig in de kracht van kruisbestuiving. Bredenoord: ‘Veel uitdagingen van nieuwe biomedische technologie, zoals hoe om te gaan met data in biobanken en genetisch onderzoek, overstijgen de disciplines. Echt vernieuwende wetenschap zet z’n luiken open naar andere takken en maatschappelijke domeinen. Dan blijf je leren, ben je origineler en heeft je onderzoek veel meer impact.’
HBOLOF_WallofFame.indd 28
HET LANDELIJK NETWERK VROUWELIJKE HOOGLERAREN (LNVH) DRAAGT VOOR:
Annelien Bredenoord Associate professor Medische Ethiek, Universitair Medisch Centrum Utrecht. Heeft een relatie.
18-08-14 20:52
DE HAAGSE HOGESCHOOL DRAAGT VOOR:
Susana Menendez O.a. lid College van Bestuur HHS en bestuurslid ECHO (expertisecentrum diversiteit in het ho). Getrouwd, 1 kind.
S
usana Menendez (59) ontvluchtte in 1978 het dictatoriale Argentinië. De eerste jaren had ze nodig om de pijn van achtergelaten geliefden – vermoord, verdwenen – te verwerken. De stichting VluchtelingStudent UAF spoorde haar, als academica, aan tot verdere studie, en een indrukwekkende loopbaan volgde. Van datzelfde UAF zou Menendez later bestuurslid worden. ‘Giving back,’ noemt ze het. ‘Ik heb mijn carrière te danken aan hard werken, maar ook aan mensen die in mij geloofden.’ Ze promoveerde in vrouwengeschiedenis in de tijd dat het persoonlijke politiek was. De man-vrouw verhouding vindt ze een fascinerende thema, zeker ook op bestuursniveau. Vaak is ze daar de enige vrouw aan tafel. ‘Hoe hoger je komt, hoe minder vrouwen,’ ziet ze. ‘Maar de discussie daarover is te weinig inhoudelijk. Het gaat te veel over de aantallen. Maar waarom is het belangrijk is om verschillende mensen met diverse achtergronden in de top te hebben?’ Voor Menendez ligt het antwoord voor de hand: ‘Ik geniet als mensen nieuwe invalshoeken hebben, mij kritische vragen stellen en tot andere gedachten brengen. Alleen zo kun je verder komen.’ Het hoger onderwijs is haar passie, ‘de springplank naar een beter leven.’ Middels een diversiteitsprogramma als ECHO wil zij ook jongeren met een bi-culturele achtergrond de kans geven af te studeren. ‘Zij komen vaak niet uit families met veel ervaring in het hoger onderwijs. Via ECHO proberen we de juiste omgeving voor hen te creëren om succesvol te zijn.’ Bij de Haagse Hogeschool staat diversiteit eveneens hoog op de agenda. ‘We willen van elke student een wereldburger maken!’ Zichzelf noemt ze een doorzetter, mondig, met vertrouwen in haar eigen denken en kunnen. Dat ze uit een stevige machocultuur komt, draagt bij aan haar sterke persoonlijkheid: ze is nooit bang om de discussie aan te gaan. Ze werkt ‘gigantisch veel’ uren, maar vindt het belangrijk – hoe klein ook – verschil te kunnen maken. ‘Mijn vrienden klagen altijd en ik kan mijn kleinkinderen niet zo vaak zien, maar ik heb het ervoor over. Iets bijdragen aan een betere toekomst voor jonge mensen, dat is wat mij drijft.’ Lof 29
HBOLOF_WallofFame.indd 29
18-08-14 20:53
J
ennifer Herek (45) is van oorsprong Amerikaanse. Ze studeerde scheikunde aan een liberal arts college en volgde daarnaast vakken als filosofie en kunstgeschiedenis. Ze promoveerde in de chemische fysica op Caltech in California, maakte internationaal carrière en aanvaardde een hoogleraarschap Optische Wetenschappen aan de UT. In 2012 werd ze Dean van de nieuwe bacheloropleiding ATLAS (Academy of Technology and Liberal Arts & Sciences). In deze studie voor geselecteerde topstudenten past ze haar ervaring toe met een brede universitaire omgeving, half bèta, half gamma, zoals ze die zelf ook volgde in de VS. ATLAS past naadloos in de high-tech human touch-aanpak van de Universiteit Twente en biedt ruimte aan de personal pursuit van studenten, of dat nu muziek, sport of nanotechnologie is. De bachelor leidt een nieuw soort ingenieurs op die sociale en technische wetenschappen kunnen combineren en trekt zo een nieuwe doelgroep aan van verborgen bètatalent, voor wie de huidige bacheloropleidingen te specialistisch zijn. Wellicht dat daarmee de grote belangstelling van vrouwelijke studenten voor ATLAS te verklaren valt, aldus Herek. Voor het komende studiejaar hebben zich meer meisjes dan jongens aangemeld. Zelf ontplooide ze zich in een rasechte mannenomgeving. Dat heeft haar nooit belemmerd, al kreeg ze soms te maken met een ‘frustrating attitude’. Zo werd geopperd dat Caltech geen geschikte promotieplek voor haar zou zijn, omdat er alleen maar mannen zaten. En een collega-promovendus liet weten dat hij blij was dat er ook een vrouw in de groep zat. Want als een vrouw dit kon, kon hij het zeker. ‘If anything, it motivated me,’ zegt ze daarover. ‘Niet dat ik me extra wilde bewijzen, maar het heeft me wel het duwtje in de goeie richting gegeven.’ De uitdaging aangaan, dat drijft haar. Stappen zetten die net iets te groot en te vroeg lijken, maar die in de praktijk het beste in haar naar boven halen. ‘Ik durfde het aan omdat anderen in mij geloofden. Het zelfvertrouwen zit niet per definitie in mijzelf. Toch heb ik mijn kansen gepakt. Want je weet niet wat je kunt, totdat je het doet.’
DE UNIVERSITEIT TWENTE DRAAGT VOOR:
Jennifer Herek Hoogleraar optische wetenschappen en Dean ATLAS. Getrouwd, 2 kinderen
30 Lof
HBOLOF_WallofFame.indd 30
18-08-14 20:53
H
DE RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN DRAAGT VOOR:
Marijke Leliveld Universitair docent Marketing. Getrouwd, 2 kinderen
HBOLOF_WallofFame.indd 31
oe kan een mentaal gezond mens toch irrationele beslissingen nemen? Waarom gingen we bijvoorbeeld stug door met de aanleg van de Betuwelijn, terwijl het minder zou kosten als we het mislukte project stopzetten? Het zijn dit soort gedragingen die Marijke Leliveld danig interesseren, en waarom zij koos voor Sociale en Organisatiepsychologie. Ze promoveerde op ethics in economic decision making. Hoe mensen omgaan met de afweging tussen prosociaal en eigenbelang, is tevens een kwestie die Leliveld wil doorgronden. Voor haar onderzoek Buying for Charity vroeg ze de prestigieuze Veni-subsidie aan. Drie jaar lang mag zij zich bezighouden met marketingcampagnes, waarbij een producent een donatie doet aan een goed doel als zijn product gekocht wordt. Het idee ontstond toen ze een pak Pampers kocht en zo indirect een tetanusvaccinatie doneerde aan Unicef. ‘Ik onderzoek of en hoe dit soort acties werken en hoe goede doelen er het meeste geld mee kunnen binnenhalen. Ik zal de wereld er niet dramatisch mee veranderen, maar hopelijk wel iets liever maken.’ Leliveld zit in een tenure track om hogerop te komen in de wetenschap. Het systeem biedt duidelijkheid over wat je moet presteren, maar de eisen zijn hoog. Dat maakt het lastig als je een gezin wilt beginnen. Zeker voor vrouwen, die nu eenmaal de zwangerschap doorlopen. Haar zelf werden de hoge eisen en twee zware zwangerschappen teveel. ‘Het kaarsje ging uit. Ik wist even niet meer waarvoor ik het deed. Nu ben ik gelukkig weer volop en met veel plezier aan het werk, maar een jongleersessie blijft het.’ De Veni-toekenning heeft haar een boost gegeven om werk en gezin te blijven combineren, al probeert ze altijd focus te houden op wat echt belangrijk is. ‘Aan het eind van z’n leven zegt niemand: “Had ik maar harder gewerkt.” Waar het uiteindelijk om gaat is wat je thuis hebt zitten.’ Haar rolmodel is prof. Eric van Dijk, bij wie ze promoveerde. ‘Hij is hoogleraar geworden, maar had ook altijd vrij als zijn kinderen vakantie hadden. Zo laat hij zien dat het kan: carrière maken en er zijn voor je gezin. Ook in de wetenschap.’ Lof 31
18-08-14 20:53
M
arcelle Peeters (62) komt uit een naar eigen zeggen ‘fundamenteel anarchistisch gezin’, waarin onderwijs gezien werd als middel om de mens te knechten. Toch ging ze met plezier naar de middelbare meisjesschool en besloot ze, tegen de stroom in, door te leren. ‘Weet je wel hoe lelijk je daarvan wordt?’ zei haar vader half-grappend, maar voor Peeters was onderwijs de toegangspoort tot de wereld waar ze naar hunkerde. Ze volgde de lerarenopleiding Textiele Werkvormen en Tekenen en daarna ging daarna MO Nederlands studeren in de avonduren. Hoewel ‘totaal ongeschikt, want ik was altijd beter in de theoretische vakken’, ging ze werken als handwerkjuf op een basisschool. Het jaar daarop werd ze docent bij een opleiding Ergotherapie en vervolgens coördinator en manager bij diezelfde opleiding – die later zou opgaan in de Hogeschool van Amsterdam. Naast haar baan haalde ze een master onderwijskunde, het moment waarop alles op zijn plek viel, zegt Peeters. ‘Ik was inmiddels vijftig, en ik wist: dit heb ik altijd al gewild. Nu had ik zoveel geleerd dat ik echt op mijn eigen kunnen durfde vertrouwen. Ik zou niet meer door de mand vallen.’ Op uitnodiging van het College van Bestuur verruilde zij haar docentenbaan voor een ontwikkeltraject richting kaderfunctie in de HvA. Ze werd directeur van de stafafdeling Onderwijs en Onderzoek en koos onlangs, vier jaar voor haar pensioen, voor de opstart van een nieuw lectoraat. Ze bereidt onderzoek voor naar de doorstroom van vmbo via mbo naar hbo, een traject waarin nu nog 60 procent van de studenten afhaakt. Dat lijkt geen individueel probleem te zijn, en Peeters is zeer gemotiveerd om te achterhalen wat er dan wel aan de hand is. Bovendien raakt het aan haar eigen verhaal; deze studenten komen doorgaans niet uit gezinnen waar studeren vanzelfsprekend is. ‘Onderwijs volgen is een cadeau. Het leert je kijken, meer te zien, vanuit andere perspectieven. Ik heb dat altijd een voorrecht gevonden. En vergis je niet, er zijn ook nu nog steeds veel getalenteerde jongeren die belemmerd worden in hun ontwikkeling.’ 32 Lof
HBOLOF_WallofFame.indd 32
DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM DRAAGT VOOR:
Marcelle Peeters Directeur Onderwijs & Onderzoek HvA. Ongehuwd, 3 kinderen.
18-08-14 20:53
DE VERENIGING VAN NEDERLANDSE VROUWELIJKE ARTSEN (VNVA) DRAAGT VOOR:
Hedwig Vos
Huisarts. Getrouwd, 2 kinderen.
HBOLOF_WallofFame.indd 33
D
e praktijk van Hedwig Vos (41) is gevestigd in een Haagse wijk met veel problematiek op het gebied van huisvesting, werkeloosheid, relaties en verslaving. De klachten van haar patiënten zijn vaak gerelateerd aan hun leefstijl – denk aan roken en overgewicht – of aan stress. Vanwege dreigend verlies van een baan, bijvoorbeeld. Daar heeft Vos uiteraard geen pil tegen, maar middels een samenwerking met o.a. een praktijkondersteuner GGZ kan ze wel goed doorverwijzen. Vos pleit voor meer aandacht voor de positie van de vrouwelijke patiënt. Die missie komt mede voort uit het huidige geneesmiddelenonderzoek, dat gericht is op jonge, gezonde mannen. En minder op vrouwen, hoewel die de helft van de patiëntenpopulatie uitmaken, langer leven en dus meer ziektes hebben. Vreemd, vindt Vos, dat veel medicijnen worden getest op een andere groep dan waar zij ze aan voorschrijft. Niet alleen daar valt nog een wereld te winnen, maar ook in de preventie van ziektes bij vrouwen. Dat concludeerde ze in haar promotieonderzoek Risk factors in women’s health in different stages of life, waarin ze beschrijft op welke momenten je als huisarts concreet over leefstijl kunt adviseren. Vrouwen komen vaker op spreekuur dan mannen, dus hoe kun je die contactfrequentie gebruiken voor preventieve doeleinden? ‘Een vrouw met kinderwens kun je voorlichten over roken, alcohol en drugs,’ geeft Vos als voorbeeld. ‘Of je kunt iets vertellen over het belang van afvallen, om zo het risico op diabetes en miskramen te verkleinen. Een uitstrijkje kun je aangrijpen om naar incontinentieklachten te vragen en zo nodig naar een fysiotherapeut door te verwijzen. Die proactieve benadering kan veel ellende voorkomen.’ Vos is bestuurslid van Yasmin, een Haags participatiecentrum voor vrouwen, en actief lid van de VNVA. Voor haar inspanningen ontving ze de Corrie Hermannprijs 2013. Behalve de (medische) empowerment van vrouwen wil ze ook de instroom van vrouwen in de geneeskunde op de agenda krijgen. Want: ‘Er stromen veel vrouwelijke artsen in, maar aan de top mag er wel een tandje bij.’
18-08-14 20:54
34 Lof
CEO langs de Loflat.indd 34
18-08-14 19:32
Langs de Loflat bestuurders Karl Dittrich en Thom de Graaf Waarom bungelt Nederland onder aan de lijst als het gaat om de doorstroom van vrouwen in het hoger en wetenschappelijk onderwijs? Een gesprek met twee bestuurders uit het veld. ‘Als we in dit tempo doorgaan, hebben we pas in 2060 evenveel mannelijke als vrouwelijke hoogleraren.’ TEKST RENATE TROMP ILLUSTRATIE STUDIO PING
Karl Dittrich, voorzitter van de branchevereniging van universi-
nen. Alleen de voorzitter van de PO-raad (primair onderwijs,
teiten VSNU, kwam onlangs met een plan om meer academisch
red.), Rinda den Besten, is een vrouw.’
geschoolde leraren voor de klas te krijgen. Thom de Graaf, voor-
Karl Dittrich: ‘Bij universiteiten is absoluut sprake van een glazen
zitter van de Vereniging Hogescholen, wist met de nodige lobby
plafond. Als we kijken naar studenten, promovendi en zelfs bij
het leenstelsel wat te verzachten. Mooie resultaten, maar hoe
postdocs gaat het nog gelijk op. Maar vanaf het niveau van uni-
zit het met dat probleem dat zich niet zo eenvoudig laat oplos-
versitair hoofddocent en hoogleraar stokt de doorstroming. Als
sen: de oververtegenwoordiging van mannen in de top van het
er bij de zogenaamde tenure tracks, de vaste aanstellingen die
Nederlandse hogere en wetenschappelijke onderwijs?
bovendien schaarser worden, niet expliciet naar gender en de promotie van vrouwen wordt gekeken, blijft de scheefgroei
Aan de top van hogescholen en universiteiten is sprake van scheefgroei. Vrouwen komen veel minder snel terecht in functies als die
in stand. In de Colleges van Bestuur van Universiteiten is inmiddels 25 procent vrouw, maar er zijn nog steeds vijf colleges zonder vrouwen.’
van hoogleraar, lector of bestuurder dan mannen. Hoe bent u aan deze mooie baan gekomen? Thom de Graaf: ‘Je bedoelt dat het niet toevallig is dat je twee blanke man-
Hoe komt het dat vrouwelijke studenten het heel goed en langzaamaan zelfs beter doen dan mannen, maar dat dat niet automatisch tot een evenwichtige doorstroming leidt?
nen van middelbare leeftijd ontmoet? Nou, dat
Dittrich: ‘Lange tijd dacht ik: Het is een kwestie van
beeld wil ik meteen corrigeren. Voor mij zat Guusje Ter
tijd. Het komt vanzelf goed. Inmiddels ben ik vooral
Horst hier op interim basis. En ook in de besturen van
verbaasd dat het zo langzaam gaat. De echte bokito’s
hogescholen is het al lang niet meer vanzelfsprekend
die zeggen: “Ik wil geen vrouw op mijn apenrots,” zijn
dat er alleen mannen zitten. Tegelijkertijd, als ik naar mijn
een absolute uitzondering. Er is geen anti-sfeer jegens
kompanen kijk van de andere brancheverenigingen in
vrouwen. We hebben een vrij feminiene cultuur in Neder-
het onderwijsveld, dan zijn het wel bijna allemaal man-
land. Dus eigenlijk kan ik het niet verklaren, anders dan Lof 35
CEO langs de Loflat.indd 35
18-08-14 19:33
dat we bij identieke cv’s toch automatisch voor de man kiezen. Als dat echt zo is, moeten mannen zich daar meer van bewust zijn. Vrouwen hebben die bias weliswaar ook, maar in de meeste benoemingscommissies zitten, zoals Thom terecht zegt, vooral mannen.’ Is dat erg? Dittrich: ‘Als we in dit tempo doorgaan hebben we pas in 2060 evenveel mannelijke als vrouwelijke hoogleraren. Maar ook de 30 procent-doelstelling halen we voorlopig niet. Terwijl iedereen het belang van meer diversiteit snapt.’ De Graaf. ‘Vrouwen maken een verschil. De samenleving wordt minder formeel, het wordt minder competitief en meer coöperatief. Zonder dat ik dit beeld wil idealiseren. Ik heb er een broertje dood aan als vrouwen zeggen: “Vrouwen werken beter samen.” Maar het fenomeen “wie kan het verste plassen” zal afnemen. Eerlijk gezegd denk ik dat we nu al in een overgangsfase zitten van een patriarchale naar een meer matriarchale samenleving. Het succes van vrouwelijke studentes die vaker, sneller en met meer succes afstuderen is een goed voorbeeld. Ik zie vrouwen steeds meer de maatschappij mede vormgeven, meebepalen. Ze zullen de cultuur veranderen, instituties veranderen en misschien te zijner tijd ook wel de structuur. Dat is een zichzelf voortstuwend effect. Ik vraag me soms zelfs af: Blijft het evenwichtig genoeg? Applaus voor de meisjes die het zo goed doen, maar wat gebeurt er met de jongens? Misschien hebben we over tien jaar wel een heel ander door de in verhouding lage participatiegraad van vrouwen als
gesprek.’
gevolg van onze deeltijdcultuur.’ De Graaf: ‘Ik zie overal succesvolle pogingen om de aanwezigheid van vrouwen in intellectuele
Een aantrekkelijk toekomstbeeld, maar vooralsnog zijn
en managementfuncties te vergroten, maar het gaat gestaag.
vrouwen aan de top van hogescholen en universiteiten in de
Je zou inderdaad ook kunnen zeggen: traag. Als belangrijkste
minderheid. Wat kan daar op korte termijn aan gedaan wor-
oorzaak zie ik een licht dominant masculien element in hoe de
den en wat is uw rol als belangenvereniging?
samenleving is ingericht en wat er wordt verwacht van mensen.
Dittrich: ‘Op dit ogenblik staat het thema diversiteit nog niet
De voorzieningen zijn bovendien onvoldoende ingericht op het
boven aan onze agenda. We zien dat meer als een taak voor de
sekseneutraal maken van de toegang naar werk. In benoemings-
universiteiten zelf. En daar gebeurt ook veel aan de hand van
commissies zitten veelal mannen die intuïtief weer voor andere
streefcijfers en personeelsbeleid. Maar vanuit mijn verbazing
mannen kiezen en vrouwen voelen zich slecht thuis in de mascu-
over de trage verandering zou ik dit thema – bijvoorbeeld in het
liene top. Dat verandert allemaal wel, maar mondjesmaat.’ Dit-
kader van modern werkgeverschap – wel meer onder de aan-
trich: ‘Onlangs hoorde ik dat er een zeker bias schijnt te zijn in
dacht willen brengen.’ De Graaf: ‘Als vereniging agenderen en
de wijze waarop we naar cv’s kijken. Uit onderzoek zou blijken
initiëren we hooguit de agenda. Hogescholen bepalen op indi-
36 Lof
CEO langs de Loflat.indd 36
20-08-14 13:55
‘Vrouwen, ga ervoor! De rode loper ligt voor jullie uit!’ viduele basis welk beleid ze hier vervolgens op voeren. En ik
deren of tot maatschappelijk betrokken werk? Of is dat cultureel
zou omvallen als de hogescholen geen diversiteitsplan in hun
bepaald? Mannen zijn ook in de maatschappij geïnteresseerd,
HR-beleid hebben opgenomen.’ Dittrich: ‘Hoe we hier uit komen
maar vooral om daar zelf in te schitteren.’ Dittrich: ‘Vrouwen kun-
is eerlijk gezegd best spannend. Ik vind het een moeilijk onder-
nen werken aan hun zelfbewustzijn en hun kwaliteiten laten zien.
werp, omdat ik er geen grip op krijg. Waar zit het hem nou in?
Pas je niet aan, blijf bij jezelf, maar toon wat je in huis hebt. Ga
Waarom staan we onder aan die Europese lijst? Ik heb er geen
uit van het feit dat mensen aan de andere kant van de tafel graag
antwoord op en ik ook geen panklare oplossing voor.’
de beste persoon willen vinden. Wees assertief in het gesprek, zodat jouw kwaliteiten herkend worden. De universiteit is zo’n
Zou het wat u betreft goed zijn als de urgentie toeneemt,
mooie wereld om in te werken, juist ook voor vrouwen. Je kunt je
bijvoorbeeld door de toename van vrouwen aan de top niet
passie omzetten in je werk, je hebt veel vrijheid en er wordt een
alleen als HR-beleid te zien, maar ook tot de core business te
enorm beroep gedaan op je creativiteit. Je kunt het ambacht uit-
beschouwen? Met andere woorden: belangrijker te maken?
oefenen van onderwijs geven en onderzoek doen. De rode loper
Dittrich: ‘Bestuurders zijn vooral bezig met onderwijs en onder-
ligt uit. Soms denk ik: Vrouwen, ga ervoor. Schop die mannen!’
zoek en minder met personeelsbeleid. Tegelijkertijd raakt de inzet van vrouwen inderdaad aan onze core business. Onderzoek en onderwijs zal anders zijn met meer vrouwen en die verbinding hebben wij niet genoeg gelegd. Als een bestuurder zich uitspreekt, is dat een krachtig signaal.’ De Graaf: ‘Ik ben
De cijfers
absoluut geen voorstander van dwingend beleid, laat staan van quota. En ik geloof ook dat het weerstand oproept: mensen zul-
De Graaf: ‘Bij hogescholen zijn 28 mannen en 8 vrouwen
len proberen er onderuit te komen. Bovendien, het stigma dat
voorzitter van het College van Bestuur en er is 1 vacature.
je er niet op eigen kracht bent gekomen, is niet goed voor de
Bij de overige leden van Besturen zien we 30 mannen en
vrouwen zelf. Ik snap wel dat de frustratie groot is. Er ligt dus een
17 vrouwen. Je kunt dat positief uitleggen en zeggen: 30
bijzondere verantwoordelijkheid bij bijvoorbeeld de leden van de
procent van alle topfuncties wordt bezet door vrouwen.
Raden van Toezicht die de Colleges benoemen.’ Dittrich: ‘Als
Aan de andere kant: de aarzeling om vrouwen op het
vrouwen wel promoveren, maar het afleggen als het gaat om die
hoogste niveau te benoemen of de terughoudendheid bij
schaarse vaste aanstelling, dan moet je niet alleen de individuele
vrouwen zelf is kennelijk nog altijd zeer groot. Als je kijkt
positie invullen, maar ook kijken naar wat je nodig hebt om het
naar het middelmanagement zien we ook een opwaartse
team te completeren. En dat betekent dat je op een aantal ogen-
trend. Vijf jaar geleden was 3 op de 10 werknemers in
blikken leiderschap moet tonen en verder moet denken dan de
schaal 13 of hoger vrouw, inmiddels is dat al 4 op de 10 en
kandidaat of met de uitgebreidste cv.’
onder lectoren is 30 procent vrouw.’
Wat kunnen vrouwen zelf doen om hun positie te verbeteren?
Karl Dittrich: ‘De Charter voor het bedrijfsleven is 30
De Graaf: ‘Meer hun individuele talent beetpakken. Voor zichzelf
procent vrouwen aan de top. Dat lijkt me alleszins redelijk.
opkomen en niet zomaar accepteren dat de stroom de stroom
Voor de Colleges van Bestuur van universiteiten zitten we
is. Vrouwen krijgen nog altijd minder betaald voor hetzelfde
op 25 procent, dus we gaan daar in de goede richting.
werk. En ze aanvaarden dat ook! Maar alles kan veranderen, ook
Maar het percentage vrouwelijke hoogleraren zit op een
al gaat het moeilijk. Mijn grootste twijfel zit in de discussie cul-
magere 16 à 17 procent.’
tuur versus natuur. Is het zo dat vrouwen zich vanuit hun natuur meer aangetrokken voelen tot bijvoorbeeld de zorg voor de kinLof 37
CEO langs de Loflat.indd 37
18-08-14 19:33
Heleen Geerts 38 Lof
HBOLOF_Dubbelinterview.indd 38
18-08-14 19:34
DAMES met drive Een drukke baan als docent op een hogeschool, en dan ook nog een masteropleiding doen. Heleen Geerts en Agnes Tay gingen de uitdaging aan. ‘In het begin kon ik mijn laptop soms wel uit het raam gooien.’
Wat voor werk doe je?
toen ik 12 was en wij bleven bij mijn moeder wonen. Toen ik 16
Heleen: ‘Ik ben fulltime docent aan de opleiding Small Business
was, heeft mijn moeder de Master Educational Management vol-
en Retail Management aan De Haagse Hogeschool. Tegelijkertijd
tooid. Mijn zussen en ik begrepen heel goed dat dit een mogelijk-
ben ik voor dezelfde opleiding als Coördinator Praktijkbureau de
heid voor haar was om te groeien. Zij heeft ons daardoor in allerlei
schakel tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Onze hogeschool is
opzichten veel kunnen bieden.
een kennisomgeving met een fijne dyna-
Agnes: ‘Ik ben geboren en getogen in Suri-
miek; ik voel me daar goed en werk er met
name en ben de oudste van zeven kinde-
veel plezier. Ik vind het gaaf om studenten
ren. Mijn ouders hadden het niet breed en
te begeleiden en klaar te stomen voor de arbeidsmarkt. Het ontwikkelen van hun talenten inspireert mij ook om mezelf verTEKST ESTHER SMID FOTOGRAFIE CEES RUTTEN JR.
der te ontwikkelen.’ Agnes: ‘Ik ben fulltime docent in de economische vakken op de Hogeschool van Amsterdam. Het onderwijs is heel dynamisch; ik heb in 33 jaar veel zien veran-
‘Ikvindhetgaafom studenten te begeleiden en klaar te stomen voor de arbeidsmarkt’
deren, ook de rol van de docent. Je moet jezelf blijven vernieuwen en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen. Werk is altijd mijn lust en mijn
werkten allebei fulltime. Daardoor kwam de zorg voor mijn broertjes en zusjes deels op mij terecht. Mijn beide grootmoeders - oma Dina en oma Emmy - hebben een positieve rol gespeeld in mijn leven; het waren sterke evenwichtige vrouwen. Mijn moeder heeft me altijd gestimuleerd om te studeren, want: “je diploma is je eerste man”. Een partner kan bij je weggaan, maar een diploma blijft altijd bij je en
is belangrijk om verder te komen in het leven.’
leven geweest en dat is het nog steeds.’ Wat wilde je als kind worden? Uit wat voor gezin kom je?
Heleen: ‘Iets in de ontwikkelingssamenwerking, om mensen
Heleen: ‘Ik heb twee jongere zussen. Mijn ouders waren beiden
te helpen en de wereld te zien. Ik heb na mijn studie jarenlang
gymnastiekdocent en het devies bij ons thuis was altijd: wat je
gereisd om uit te vinden waar ik wilde wonen en wat ik wilde
ook doet, doe het zo goed mogelijk. Mijn ouders zijn gescheiden
doen. Uiteindelijk heb ik mijn plek gevonden in Nederland.’ Lof 39
HBOLOF_Dubbelinterview.indd 39
18-08-14 19:35
Agnes: ‘Ik wilde altijd al in het onderwijs werken, terwijl mijn lerares
pen. Ik heb het geluk dat hij thuis bijna alles doet. Ons gezin drijft
boekhouden mij adviseerde de accountancykant op te gaan. In
nu echt even op hem en dat waardeer ik enorm. Ik mis natuurlijk
Suriname ging ik naar de Kweekschool, maar ik deed tegelijkertijd
veel dingen van de kinderen, daar voel ik me wel eens schuldig
een cursus Praktijk Diploma Boekhouden. Ik kreeg een baan als
over. Tegelijkertijd denk ik dat ik een betere moeder ben doordat ik
lerares en haalde ondertussen mijn diploma Moderne Bedrijfsad-
dit doe. Ik heb moeten leren om tijd voor mijn gezin in te plannen
ministratie (MBA). Naast mijn werk ben ik altijd blijven studeren.’
en dan ook echt alleen met hen bezig te zijn.’ Agnes: ‘Ik ben getrouwd en heb een dochter van 24. Toen ze klein
Waarom ben je aan een masteropleiding begonnen?
was, deed ik in de avonduren de tweede- en eerstegraads lera-
Heleen: ‘Ik had behoefte aan meer verdieping. Tot nu toe heb ik
renopleiding economie omdat mijn Surinaamse diploma’s niet
altijd operationele functies gehad. Maar ik wil ook meedenken
werden geaccepteerd. Het was een hartverscheurende periode
over beleidsontwikkeling en vervolgens in staat zijn de schakel te
waarin mijn dochter mij erg miste. Maar als ik het niet had gedaan,
vormen tussen beleid en uitvoering. Door mezelf te ontwikkelen
had ik niet zoveel bereikt. Toen ze hoorde dat ik een master wilde
ben ik voor mijn werkgever breder inzetbaar en krijg ik wellicht
gaan doen, vroeg ze of het niet beter zou zijn om minder te gaan
meer carrièremogelijkheden binnen het onderwijs. Daarnaast
werken en meer van het leven te genieten, bijvoorbeeld met mijn
moet binnenkort minstens tachtig procent van onze docenten
man op reis gaan. Maar ik wilde de kans niet laten schieten. En
een academische achtergrond hebben.
hoe pittig de studie ook is; ik krijg er ener-
Er moest dus worden opgeschaald naar
gie van omdat ik het leuk vind. Gelukkig
masterniveau. Ik waardeer het zeer dat werkgevers op deze wijze in werknemers investeren. Ik heb uiteindelijk gekozen voor de tweejarige deeltijd HBO Master of Strategic Management.’ Agnes: ‘Ik ben gevraagd om een universitaire master te doen omdat een bepaald percentage van het personeel in 2015 een master moet hebben voltooid. Mij werd
‘Mijn moeder stimuleerde me om te studeren. “Je diploma is je eerste man,’” zei ze’
staat het thuisfront wel achter mijn keuze. En na mijn master ga ik echt met mijn man op reis.’ Wat heb je moeten opgeven nu je weer studeert? Heleen: ‘Ik heb veel minder tijd voor mijn gezin en voor sporten, lezen, films, muziek of theater. Ook sociale contacten schieten erbij in. Ik kijk er nu al naar uit dat ik de
geadviseerd de Master Evidence Based
master heb afgerond. Ik denk dat ik dan
Innovation in Teaching (MEBIT) te doen omdat onderzoeksvaardigheden tegenwoordig zijn ingebed in het
heel trots ben dat het gelukt is en dat we dat als gezin samen voor
nieuwe Bedrijfseconomie-curriculum. Het is voor het eerst dat een
elkaar hebben gekregen.’
studie voor mij wordt gefaciliteerd en betaald; een prachtige kans
Agnes: ‘Af en toe schieten mijn man en dochter en de sociale con-
om mezelf verder te ontwikkelen.’
tacten er bij in. Soms voel ik me schuldig, maar dan denk ik: het duurt maar twee jaar! Er is ook minder tijd voor fietsen, maar voor
Is het moeilijk?
tuinieren, mijn andere hobby, maak ik tijd.’
Heleen: ‘Het eerste kwartaal was heel zwaar. Ik moest zo wennen aan weer studeren, dat ik mijn laptop soms wel uit het raam wilde
Wat hoop je voor de toekomst?
gooien. Toen ik een onvoldoende haalde, twijfelde ik of ik het wel
Heleen: ‘Voorlopig blijf ik zeker in het onderwijs, maar ik wil wel
aankon. Ik vroeg me af waarom ik dit in hemelsnaam wilde. Geluk-
graag stappen maken bijvoorbeeld richting een internationalere
kig is het goed gekomen en lig ik nu op schema.’
en meer strategische of (project)management-positie. Mijn droom
Agnes: ‘Ik kwam nauwelijks door de Engelstalige wetenschappe-
is om ooit met mijn gezin in het buitenland terecht te komen. Mis-
lijke artikelen heen. Dan denk je wel: waar ben ik aan begonnen?!
schien wel als zelfstandig ondernemer.’
Het is niet leuk om iets niet te kunnen, maar ik bleef proberen tot
Agnes: ‘Ik heb de ambitie om meer te participeren in de verschil-
het lukte.’
lende geledingen binnen de Hogeschool van Amsterdam, zoals de Domeinraad. Ik wil daarbinnen verder groeien, maar welke kant
Kun je de opleiding goed combineren met je gezin?
op is mij nog niet duidelijk, ik zie wel. Maar voorwaarde is dat ik
Heleen: ‘Mijn man is zelfstandig internetondernemer en we heb-
hoe dan ook een aantal uren blijf lesgeven. Dat is toch het aller-
ben twee jonge kinderen. Ook hij vond dat ik deze kans moest grij-
mooiste dat er is!’
40 Lof
HBOLOF_Dubbelinterview.indd 40
20-08-14 13:13
Agnes Tay Lof 41
HBOLOF_Dubbelinterview.indd 41
18-08-14 19:36
Studiebollen
Welke ambities houden studentes van nu erop na? Wat drijft hen, wat zijn hun plannen voor de toekomst? Negen jonge vrouwen die weten wat ze willen.
-Hallo?
42 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 42
18-08-14 19:56
Lony de Vries (25) Pas afgestudeerd als maatschappelijk werkster bij Saxion Hogescholen, sinds kort werkzaam bij de reclassering
Floor van ‘t Ende (21)
(RIBW). Is daarbij ook nog moeder.
Tweedejaars Liberal Arts & Science op Tilburg University. Oprichter van Vitru-
‘Ik begin in september als tutor probleem-
vian, een Lesbian, Gay, Bisexual & Trans-
gestuurd onderwijs bij Saxion, daarnaast
gender (LGBT)-studentenbeweging.
Floor de Nooij (25)
bij de RIBW en ben ik ook nog eens moe-
‘Elk jaar wordt vanuit de gender policy
Laatste jaar PABO van de Hogeschool
der. Het is een drukke tijd, maar ik ben
van Tilburg University een symposium
van Amsterdam. Deed het honours-
wel een die-hard. Ik heb veel energie en
georganiseerd, Gender Unlimited, dat
programma en twee bestuursjaren en
krijg ook veel energie van de dingen die
zich bezighoudt met het genderdiversi-
richtte een vereniging op voor HvA-
ik doe.
tybeleid. Ik ben daar vrijwilliger en heb
studenten.
Tijdens mijn studie ben ik bevallen van mijn dochter. Ze was gepland, en met
mede de LGBT-studentenvereniging
TEKST MENSJE VAN PUFFELEN
draai ik eens per vijf dagen de slaapdienst
Vitruvian opgericht. Voor het komende
‘Tijdens mijn bestuursjaren was ik één jaar
mijn studieloopbaanbegeleider heb ik
symposium hebben we een documen-
voorzitter van een studentenorganisatie.
van tevoren één en ander goed in kaart
tair portret gemaakt van een transgender
Ik had veel contact met de gemeente
gebracht. Tijdens mijn fulltime stage was
jongen die zijn visie op gender en sekse
en andere verenigingen en merkte dat ik
ik zwanger en het laatste jaar heb ik vol-
geeft. Pas halverwege de film zegt hij “Ja,
daar minder serieus genomen werd. Alsof
bracht met een kleintje. Dat was wel pit-
en ik was natuurlijk een meisje”, dus hij
ik als vrouw niet helemaal voor vol werd
tig, maar uiteindelijk heb ik toch de studie
wordt niet geïntroduceerd aan de hand
aangezien. Dan dacht ik “Goh, ik moet nu
in drie jaar verkort afgerond. Ik ben nu
van zijn genderidentiteit. Die jongen wist
wel heel hard knokken”.
drie-en-een-halve dag per week van huis,
natuurlijk beter dan wij hoe het is om
Misschien is de scheve man-vrouwver-
dan zorgt mijn vriend voor onze dochter.
gezien te worden als vrouw én als man,
houding deels te danken aan het feit
Ook past er een tante op en straks zal ze
dus als filmmakers hebben wij weinig
dat sommige vrouwen wellicht niet zo’n
naar het kinderdagverblijf gaan.
ingevuld. Zo kwam er een genuanceerder
behoefte hebben om ambitieus te zijn.
Ik ben zeer gedreven en enthousiast over
beeld tot stand, eerlijker.
Maar ja, dat geldt ook voor sommige
mijn werkveld. Daarom zou ik graag 28
Binnen de universiteit wordt nog te wei-
mannen. Toch is het heersende vooroor-
uur willen werken. Of eventueel 32 uur,
nig gesproken over seksuele identiteiten
deel dat vooral vrouwen minder ambities
maar dan wel een dag thuis, zodat ik vol-
en oriëntaties. En verder zijn er natuurlijk
hebben. Zelf heb ik ze in ieder geval wel.
doende tijd kan doorbrengen met mijn
te weinig vrouwelijke hoogleraren. Op hun
Het lijkt me erg leuk om ooit op een uni-
dochter. Mijn vriend werkt over het alge-
beurt gaan studenten dus geloven dat dat
versiteit of hogeschool les te geven. Maar
meen 36 uur. Aan de andere kant: ik begin
normaal is. Zelf heb ik me pas na Gender
ik wil vooral binnen het onderwijs veran-
natuurlijk nog maar net op de arbeids-
Unlimited bedacht dat ik ook hoogleraar
dering bewerkstelligen en mijn ideeën in
markt; misschien denk ik er over twee jaar
zou kunnen worden.’
werking zetten.’
weer heel anders over.’ Lof 43
HBOLOF_Ambitie.indd 43
18-08-14 19:57
Monique Wiederhold (22) Studeert Facility management bij Saxion
Kimberley Scampini (21)
Hogescholen. Haalde cum laude haar
Studeert Politicologie op Clemson Uni-
propedeuse, zat in de academieraad en
versity in South Carolina en deed een
is student-assistent 1e jaarscoaching
uitwisselingsprogramma op de Haagse
en onderwijsontwikkeling.
Hogeschool.
‘Saxion heeft mij gevraagd deel te nemen
‘Ik ben vrij uitgesproken over genderge-
aan een project waarin ik onderzoek kan
Mea Dols de Jong (26)
doen naar nieuwe woonvormen in Regio
Studeert af aan de Amsterdamse
onderzoek gedaan naar vrouwen, werk
Stedendriehoek (Deventer, Zutphen en
Hogeschool voor de Kunsten en elders
en maatschappij. Op mijn conservatieve
Apeldoorn). Door demografische ontwik-
in Filosofie. Met haar film If Mama Ain’t
school was gelijkheid opvallend afwezig
kelingen als de leegloop naar het westen
Happy Nobody’s Happy won ze de NCP
en dat heeft mijn passie voor het onder-
en het feit dat de regio zich sterker wil pro-
Holland Publieksprijs.
werp doen oplaaien. Mijn eindpaper
fileren en meer jongeren wil aantrekken, is
lijkheid en vrouwenrechten en heb veel
voor de Haagse Hogeschool gaat over
het interessant om meer inzicht te krijgen
‘Wat betekent feminisme voor meisjes
seksuele objectivering. Het tot object
in dergelijke woonvormen.
van onze leeftijd: daarover wilde ik een
maken van vrouwen kan ingrijpende con-
Inhoudelijk houd ik me niet zo bezig met
film maken. Vanuit een invalshoek die niet
sequenties hebben, zoals depressie en
het gebrek aan vrouwen in topfuncties,
generaliserend, maar wel representatief
ontmoediging op de werkplek en in het
maar het treft mij natuurlijk ook. Ik denk dat
was, en waarmee ik toch iets zou zeggen
dagelijks bestaan. Het zelfvertrouwen en
die scheve verhouding voortkomt uit oor-
over de maatschappij. De film is persoon-
cognitief functioneren kunnen eronder
spronkelijke rolpatronen. Op het moment
lijk, maar ik wil iets groters vertellen dan
te lijden hebben. Zelf kom ik uit een erg
dat er kinderen komen, is het toch veelal
alleen mijn verhaal. In essentie gaat het
behoudende streek, en het viel me op
de vrouw die geacht wordt minder te gaan
over het loslaten van moeder en doch-
dat Nederlandse normen voor gelijkheid
werken. Zelf woon ik samen en ben ik er
ter. Over vrouwen en zelfstandigheid op
veel meer omvattend zijn. Hier word je als
heilig van overtuigd dat beide partners
microniveau dus. Mijn moeder opent de
een gelijke gezien. Waar ik woon, kijken
een goede balans tussen werk en privé
film met de tekst: “Er zijn vijf generaties
mensen op je neer omdat je vrouw bent.
moeten vinden. Door paatsongebonden te
vrouwen voor jou geëindigd zonder man.”
Seksuele objectivering is de wortel van het
werken bijvoorbeeld. Wat mij betreft is het
Zij ziet dat als iets sterks, iets om trots op
probleem, denk ik, de reden waarom vrou-
basisprincipe heel simpel: je zorgt samen
te zijn, terwijl het mij niet per se leuk lijkt.
wen nog steeds ondervertegenwoordigd
voor je kinderen.
Best wel eenzaam ook. De feministische
zijn in hoge functies. Het heeft zo’n lange
Ik heb geen vijfjarenplan, maar volg wel
generaties voor ons waren nogal tégen
geschiedenis en zit diep in ons systeem. En
een stip aan de horizon. En ik probeer
mannen gericht. En ik denk dat wij daar
het is selfidentifying; je ziet jezelf van liever-
op punten uit te blinken om me te onder-
voorbij zijn. Feminisme houdt tegenwoor-
lee ook als seksueel object, dat minder
scheiden van de rest.’
dig iets anders in dan hatelijkheden.’
waard is dan de mannen die naar je kijken.’
44 Lof
HBOLOF_Ambitie.indd 44
18-08-14 19:57
Gülsah Keskin (27) Studeert Geneeskunde op de VU en loopt een wetenschappelijke stage.
Lisa Smit (23)
Genomineerd voor de ECHO-award.
Volgt een master Ethiek, Sociale en Politieke Filosofie aan de Rijksuniver-
Gerjanne Dekker (21)
‘Ik wil de gezondheidszorg toegankelijk
siteit Groningen. Neemt deel aan het
Studeert Advanced Technology op de
maken voor alle vrouwen. Er is te wei-
Honours College en is betrokken bij het
Universiteit Twente. Is actief in de com-
nig werkgelegenheid voor specialisten
Rosalind Franklin Fellowship.
missie Techniekmeiden.
en voor vrouwen is het nog moeilijker om in een maatschap te komen of
‘Met het Rosalind Franklin Fellowship wil
‘Ik vond het zelf in het begin lastig om te
aangenomen te worden als specialist.
de RuG internationale vrouwelijke onder-
kiezen voor techniek. Terwijl ik die vakken
Er wordt gepraat over de “feminisering
zoekers aantrekken, omdat die in alle
heel leuk vond op de middelbare school.
van de gezondheidszorg”, maar de
wetenschapsgebieden ondervertegen-
“Technische studies zijn best moeilijk en er
carrièrekansen voor mannen zijn nog
woordigd zijn. Mijn interesse in emanci-
zijn weinig meiden,” dacht ik. Maar door
steeds groter. Dat heeft te maken met
patie en feminisme groeide toen ik een
het studiekeuzeproces kwam ik er toch
heersende besturen en de huidige cul-
profielwerkstuk op de middelbare school
achter dat techniek bij me past en ik ben
tuur. Zo heb ik stage gelopen bij een
schreef over de tweede feministische golf.
daar heel erg blij mee. Omdat we ons kun-
chirurgmaatschap dat alleen uit man-
Ik interviewde Hedy d’Ancona over haar
nen voorstellen dat andere meiden ook
nen bestond; en dat was niet de enige
visie op emancipatie. Tijdens mijn bache-
moeite hebben met hun studiekeuze, wil-
in zijn soort. De overtuiging heerst dat
lor was ik hoofdredacteur van Qualia, het
len we ze laten zien dat techniek erg leuk
vrouwen parttime gaan werken zodra ze
magazine van de Faculteit Wijsbegeerte.
kan zijn en dat niets je in de weg hoeft te
kinderen krijgen, en zich dan niet meer
De RuG is vooruitstrevend, voor zowel
staan. Dat je er als meisje prima aan de
honderd procent inzetten voor het vak.
mannelijke als vrouwelijke studenten lig-
slag kan. We doen dat met High Tech High
Ik geloof dat de gezondheidszorg zelf
gen de kansen hoog. Maar als je naar het
Tea, en je merkt dat het echt impact heeft.
verbetert met meer vrouwelijke mana-
aantal vrouwelijke hoogleraren kijkt, blijkt
Het principe is dat je onder het genot van
gers. Omdat diversiteit werkt, maar ook
een Rosalind Franklin Fellowship echt
thee met cupcakes allerlei verschillende
omdat vrouwelijk leiderschap iets toe-
nodig. Het staat vast dat ik carrière ga
technische richtingen geïntroduceerd
voegt. Managers proberen de zorg nu
maken. Ik weet alleen niet zo goed hoe het
krijgt. Afgelopen jaar volgden 250 meiden
beheersbaar te maken met regels, maar
moederschap daarin past. Sowieso is dat
workshops. In mijn studierichting is onge-
artsen vinden dat ze te weinig bezig zijn
pas na mijn dertigste een optie. Mijn vrien-
veer 10 procent vrouw, weinig in verhou-
met patiënten en te veel met administra-
dinnen twijfelen überhaupt over kinderen,
ding met andere studies, maar het worden
tie. Vrouwen kunnen coachend leiding
puur omdat het hun carrièremogelijkhe-
er steeds meer. En we doen wat we kun-
geven: meer begeleiden en inspireren in
den kan verkleinen. De maatschappij is zo
nen om dat verder op weg te helpen.’
plaats van naar reglementen wijzen.’
ingericht dat het een of/of keuze is.’ Lof 45
HBOLOF_Ambitie.indd 45
18-08-14 19:57
‘Een tikje minder vriendelijk’ Komt het vanzelf goed met de toestroom van succesvolle studentes en het toenemende genderbewustzijn? ‘Nee,’ zegt Yvonne Benschop, hoogleraar Organizational Behaviour aan de Radboud Universiteit. ‘Het wordt nog erger dan het was.’
wel met huid en haar beschikbaar wil stellen.’
staand onderzoeker als het gaat
Bij de toekenning van tenures wordt
om de positie van vrouwen en
zogenaamd naar harde cijfers, zoals het
mannen in arbeidsorganisaties. Ze kent
aantal publicaties, gekeken. Maar die
de veelgehoorde argumenten over het
meetsystemen zijn te manipuleren en alles
al dan niet doorstromen van vrouwen
behalve genderneutraal, weten we allang
naar de top. ‘De hardnekkige mythen
uit onderzoek, aldus Benschop. ‘Genoemd
zoals “vrouwen willen” niet’ of “er zijn te
worden in publicaties van een ander gaat
weinig vrouwen met voldoende kwaliteit”,
nooit alleen om de kwaliteit van je werk
zijn al lang door onderzoek ontkracht.
maar ook om: Ken je de juiste personen?
Maar dat betekent niet dat de discussie
Mannen profiteren daarbij bovengemiddeld
niet meer gevoerd hoeft te worden. De
van de omvangrijke mannelijke netwerken.
ongelijkheid is allesbehalve opgelost. En
De schaarste rond de vaste aanstelling leidt
al kennen we de gewenste aanpak, hij
zo niet tot de beste kwaliteit en zet vrouwen
wordt niet uitgevoerd.’ Volgens Benschop
op achterstand. Het wordt moeilijker om
heeft dat onder andere te maken met het
carrière te maken in de wetenschap. Kort
feit dat de ongelijkheid onder de radar is verdwenen. ‘Het lijkt
gezegd, het wordt nog erger dan het was.’
allemaal zoveel beter, we zien de norm van “gelijke kansen”
Om helderheid te krijgen in de keuzes voor de tenures en
overal bevestigd. Iedereen heeft toch een vrije keuze om voor
tegelijkertijd de gewenste verandering binnen universiteiten in
een carrière te gaan? Maar tegenkrachten, zoals het voordeel
gang te zetten, doet Benschop actie-onderzoek. ‘Samen met
van netwerken voor mannen en het vooroordeel dat moeders
universiteitsbesturen gaan genderexperts, zoals mijn collega
minder ambitieuze wetenschappers zijn, bestaan wel degelijk.
Inge Bleijenbergh, aan de slag. Hoe komt het dat zo weinig
Maar ze zijn subtiel en daardoor makkelijk te ontkennen.’ Reden
gekwalificeerde vrouwen de hoogste posities bereiken? De
te meer om onderzoek te blijven doen en het verhaal telkens
resultaten worden middels publicaties gedeeld.’
op een andere manier te vertellen. En als het aan Benschop ligt
Vanuit een Europees samenwerkingsverband wordt – eveneens
mag dat best een tikje minder vriendelijk. ‘Jarenlang hebben we
onder haar supervisie – internationaal vergelijkend onderzoek
de voorkeur gegeven aan verleiding boven dwang. Het moest
gedaan naar de carrièrepaden van jonge onderzoekers.
allemaal wel leuk blijven. Ik heb er het geduld niet meer voor. ’
Waarom slagen sommigen er wel in een tenure of promotie
Sterker nog, Benschop grijpt de kans om de noodklok te luiden.
te bemachtigen en anderen niet? ‘Nadat we jaren hebben
Door wat zij noemt “de corporatisering van de academie” in een
geprobeerd to fix the women, kijken we nu naar de systemen
almaar “globaliserende universiteitswereld”, neemt de druk op
die ten grondslag liggen aan aanstellingen en benoemingen.
individuele wetenschappers toe. De vaste aanstelling (tenure)
Welke gender biases –
wordt schaarser, de concurrentie groter en het vertrouwen
vooroordelen – zitten daarin en wat betekent dat voor de keuzes
waarmee jonge academici aan hun carrière beginnen kleiner.
van individuele wetenschappers? En uiteindelijk voor de kwaliteit
‘Universiteiten eisen steeds meer dat je 24/7 beschikbaar bent,
van de wetenschap?’
een stroom aan publicaties oplevert, en je eigen onderzoeksgeld
Universiteiten willen graag meewerken. Ze ervaren het probleem
binnenhaalt. Meer kwantiteit én hogere kwaliteit. En dat allemaal
als steeds nijpender en schaamtevoller, ziet Benschop. ‘Maar
voor eigen risico. Je investeert jaren in de wetenschap, zonder
je moet ze wel scherp houden. Het vergt een blijvende extra
dat je kunt rekenen op een vaste aanstelling.’ Bovendien strekt
inspanning voor de veelal mannelijke bestuurder. En dat is best
de vijver van gegadigden zich inmiddels uit over de hele wereld.
veel gevraagd van iemand die denkt dat hij een hele rij goede
‘Er zijn altijd wel ergens wetenschappers te vinden die zichzelf
mannen heeft klaarstaan.’
TEKST RENATE TROMP
Y
vonne Benschop is een vooraan-
46 Lof
HBOLOF_Benschop.indd 46
18-08-14 19:59
ZO DOEN ZIJ DAT
Martine Vonk (40) en Klaas Hemke van Meekeren (43) zijn een stel met meervoudige ambities. Zij is lector Ethiek & Technologie bij Saxion en voor de Christenunie actief in Vianen. Hij is landschapscoördinator bij de gemeente Montfoort en werkt bij een Streekfonds. Samen zorgen ze voor dochter Mirthe (7) en het huishouden. Hoe doen ze dat? ‘Martine is de denker, ik de doener.”
Lof 47
HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 47
20-08-14 13:16
‘Het moeilijkst? Om voldoende tijd voor mezelf te bewaken’ Klaas Hemke: ‘Ik ben een echte ver-
binder, kom overal, zie altijd kansen en doe alles met een hoge intensiteit. “De participatiemaatschappij” is voor mij niet nieuw, al jaren koppel ik in mijn werk bedrijven en burgers aan elkaar, bijvoorbeeld om de leefomgeving optimaal groen en duurzaam te maken. Om voor Mirthe te kunnen zorgen en andere waarden in mijn leven vorm te geven, werk ik 80 procent. Mijn vrije ochtend besteed ik op mijn landje: daar ben ik één met de natuur en kan ik mijn hoofd leeg maken. Het vaderschap heeft mijn leven behoorlijk veranderd. Je raakt een stuk vrijheid kwijt, het gevoel van “we zien wel”. Mijn papadagen vond ik in het begin echt moeilijk. Zo’n kleintje dat constant aandacht vraagt. Vaak ging ik lange stukken wandelen of fietsen om haar af te leiden en de stilte op te zoeken. Dat Martine borstkanker kreeg toen Mirthe nog geen jaar was, maakte het extra zwaar. Je leeft van uitslag naar uitslag en moet tussendoor afscheid nemen van het toekomstplaatje in je hoofd. Meer kinderen, dat zat er voor ons niet meer in. Maar ik zeg altijd: Mirthe is twee kinderen in één. Sinds kort weten we dat ze hoogbegaafd is en snappen we ook beter haar intensiteit en de frustratie die ze lange tijd heeft gehad. Daardoor is er meer ruimte om van haar te genieten. Ik denk dat de verdeling tussen mij en Martine behoorlijk gelijkwaardig is. Zij is meer van het denken, ik van het doen. We hebben allebei vloeibare agenda’s, dus dat vergt de nodige flexibiliteit en afstemming. Maar we geven en nemen en na soms wat gemopper komen we er altijd uit. Bovendien hebben we fijne hulptroepen in de vorm van ouders en fantastische buren. Martine en ik vinden elkaar in de gesprekken over ons werk. En in de kerk praten we elke zondag met vrienden en elkaar over belangrijke levensvragen. De dynamiek van ons leven is groot, maar daar krijg ik dan weer een hoop bijzondere ontmoetingen voor terug.’
48 Lof
HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 48
18-08-14 20:49
Martine : ‘Ik hou ervan om in mijn werk verbindingen te leggen. Zo werk ik nu samen met studenten en een fysiotherapeut aan een app om kinderen meer in beweging te krijgen. Mijn werkgebied kun je samenvatten rond de vraag: Hoe kan techniek bijdragen aan de kwaliteit van leven? Dit onderzoeksgebied past heel goed bij mij, levensgenieter en idealist die ik ben. Ik werk vier dagen als lector en heb vrij veel flexibiliteit in mijn werk. Daardoor kan ik de zorg voor Mirthe, het huishouden én mijn politieke en maatschappelijke ambities combineren. Het moeilijkst vind ik het om voldoende tijd voor mezelf te bewaken. Lange wandelingen, mijn volkstuintje; het schiet er nu vaak bij in. Ik ben plichtsgetrouw en laat mijn werk meestal voor gaan. En op mijn vrije dag zie ik in huis ook altijd klusjes; hoewel mijn lieve moeder op haar oppasdag het hele huis schoonmaakt. Terugkijkend op de eerste jaren met Mirthe moet ik concluderen: het was niet altijd leuk. Mijn ziekte heeft een hoop in de war gegooid. Je hebt een jong kind en maakt je zorgen of je wel blijft leven. Dat zet veel spanning op je relatie en ook Mirthe heeft dat meegekregen. Ze was als driejarige een vrij pittig en bozig kind. Misschien had dat meer te maken met het feit dat ze zo slim blijkt te zijn, maar ik koppelde het destijds ook aan mijn ziekte. En toen die eenmaal overwonnen was, wilde ik naast mijn werk ook nog per se een proefschrift afmaken. Daarvoor nam ik tijdelijk een dag per week extra vrij, maar had mezelf achteraf nog TEKST RENATE TROMP FOTOGRAFIE CEES RUTTEN JR.
meer tijd moeten gunnen. Inmiddels is er een goede balans. Ik heb een geweldige baan, waarin ik echt mijn ei kwijt kan. Onze relatie heeft de tropenjaren goed doorstaan, we zijn blijven praten en gunnen de ander veel. De toekomst? Het is mijn droom om in een leefgemeenschap te wonen. Dat heb ik al eens gedaan, dus ik weet hoeveel meerwaarde het geeft om op een andere manier bij mensen betrokken te zijn. Ik blijf erg alert op het welzijn van onze dochter. Het huidige schoolsysteem is daar onvoldoende op ingericht. Momenteel zit ze op een buitenschoolse verrijkingsgroep. Ook dat zou fijn zijn om nog meer met anderen te kunnen delen.’ Lof 49
HBOLOF_Zodoenzijdat.indd 49
18-08-14 20:50
Anderelon.indd 50
_BEC1405_LOF_210x280spr_def.indd 1
18-08-14 20:56
18-07-2014 14:29:14
_BEC140
ADVERTORIAL
Natuur, bedankt!
Wist je dat de basis voor margarine wordt gelegd op het boerenland? Zonder zonnebloemen, koolzaadbloemen en vlasbloemetjes zou Becel niet gemaakt kunnen worden. Uit de zaadjes van deze bloemen wordt namelijk zonnebloemolie, koolzaadolie en lijnzaadolie verkregen, waar margarine mee gemaakt wordt. Daarom is Becel zo blij met de telers, die iedere dag weer zorg dragen voor de groei en oogst van deze prachtige bloemen. Toptrio van plantaardige oliĂŤn Becel is gemaakt met een unieke mix van deze drie plantaardige oliĂŤn uit de natuur. Deze oliĂŤn zijn van nature goed voor het hart*.
ZĐž oem
K d LÄł d *Becel bevat Omega 3 en Omega 6. Hiervan is wetenschappelijk bewezen dat het goed is voor hart & bloedvaten. Het draagt namelijk bij tot het behoud van een normaal cholesterolgehalte in het bloed. De benodigde dagelijkse hoeveelheid is 2 g Omega 3 (alfa-linoleenzuur) en 10 g Omega 6 (linolzuur).
14:29:14
Anderelon.indd 51 _BEC1405_LOF_210x280spr_def.indd 2
18-08-14 20:56 18-07-2014 14:29:38
Anderelon.indd 52
18-08-14 21:24