Het vakblad voor bewoners Themanumm
Zorger
Hoe willen we en kunnen we zorg met elkaar organiseren? • Zorgvrijstaat Rotterdam West: rollatorspreekuren en aanschuifmaaltijden • Staan zorgverzekeraars met de rug naar bewonersinitiatieven? • De tien geboden voor buurtzorginitiatieven
voorjaar 2015
118
In dit nummer
Themanumm
Zorger
10
16
Inforondje bewonerszorg
Zorg voor je wijk
Bewoners zorgen voor elkaar, maar wat doen ze allemaal en hoe?
Hoe willen we en kunnen we zorg met elkaar organiseren? Met 70 deelnemers gingen we op zoek naar antwoorden.
COLOFON LSA Bewonersberichten is een uitgave van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners Korte Elisabethstraat 15-17 3511 JG Utrecht 030 2317511 www.lsabewoners.nl Redactie: Milou Althof Pleuni Koopman Marieke Koot Thijs van Mierlo Ties de Ruijter Arthur van Vliet Vormgeving: Ben Peters, De Hondsdagen Drukwerk: Libertas Utrecht
“Wij zien geen muren” Zorgvrijstaat Rotterdam West wil door te experimenteren uitgroeien tot een zorgcoöperatie. Ze geloven in nieuwe menselijkere vormen van zorg.
Voor een gratis abonnement op LSA Bewonersberichten mail: lsa@lsabewoners.nl Voor vragen of opmerkingen over LSA Bewonersberichten mail: pleuni@lsabewoners.nl
14
Zorgverzekeraars en bewonersinitiatief Reacties op de stelling: Zorgverzekeraars staan met de rug naar bewonersinitiatieven.
Rugzakjes, dagbesteding en samenwerking Hoe zorgen BewonersBedrijven voor wijkbewoners?
Neem zonder © onze teksten over: we delen de info heel graag!
4 Opening 12 Jij Schrijft 13 LSA Nieuws 19 Publicaties
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
9
Wat vindt u belangrijk in uw buurthuis? En verder...
2
6
Tijdens de verkiezingsdag vroegen buurthuizen aandacht van de kiezers.
15
Column van Ties de Ruijter
Digitaal
Meer zeggenschap, minder zorgen “Goedemiddag, met huisartsenpraktijk Slotermeer spreekt u.” “Goedemiddag, met Ties de Ruijter, ik heb last van mijn hooikoortsallergie, vooral tranende ogen. Zou het mogelijk zijn daar pilletjes tegen te krijgen? “ “Ik zie in het systeem dat u daar een paar jaar geleden ook iets tegen voorgeschreven heeft gekregen, ik zal een herhalingsrecept naar uw apotheek sturen.” “Ik ben nu in de buurt van een andere apotheek, kan ik het ook daar afhalen?” “Daar ga ik voor zorgen!” … ‘Goedemiddag, mijn huisarts heeft u een recept gestuurd, kan ik dat nu meekrijgen?” “Jazeker, maar we brengen wel kosten in rekening.” “Waarom? Ik ben toch verzekerd en heb een doktersrecept.” “Ja, maar de verzekeraar wil graag dat u zelf de eerste afgifte van medicijnen vergoedt.” “Hoezo? Ik heb toch ook al een eigen risico?” “Ja, maar de verzekeraar wil ook dat je zelf betaalt voor de eerste keer dat je medicijnen krijgt, ieder jaar weer.” Tijdens deze gesprekken moest ik denken aan het overleg dat ik bijwoonde tussen Tweede Kamerleden en vertegenwoordigers van de zorg. De Landelijke Huisartsenvereniging pleitte voor meer regionale mogelijkheden om samen te werken en voor het betrekken van cliënten daarbij (bewoners dus). Dit zou de kwaliteit van het zorgaanbod ten goede komen én zorgen dat het aanbod beter aansloot bij de vraag in de diverse buurten. De zorgverzekeraars zagen dat niet zitten. Zij vonden dat zij daartussenin nodig zijn, om te zorgen voor lagere prijzen, zonder verlies van kwaliteit. Ook vonden ze dit overleg tussen zorgvragers en zorgverleners overbodig. Want, zo redeneerden ze: verzekeraars hebben al genoeg overleg met zorgvragers, via hun klantenpanels en overleg met patiëntenverenigingen. Ja ja, die redenatie had ik eerder gehoord, van woningbouwdirecteuren: ‘Onze huurdersvereniging mag meepraten over ons beleid, dus het belang van de huurder is gewaarborgd’. Zorgverzekeraars en grote aanbieders zoals ziekenhuizen mogen zich wel achter de oren krabben. Waar kan de zeggenschap over kwaliteit van leven het beste liggen? Wie is de klant? Wie zijn de deskundigen? Bewoners zoeken wél samenwerking, ook in de zorg. Met allerlei initiatieven proberen bewoners zorgvragers en zorggevers met elkaar te verbinden en ze bieden zelf informele zorg, in buurthuizen of zelfs in hun huiskamer. Lees hier alles over in dit speciale themanummer Zorg. En ik, ik werk met onverminderde inzet en zonder tranende ogen aan meer zeggenschap en minder zorgen voor bewoners.
We hebben 3 websites: lsabewoners.nl en bewonersbedrijven.nl en beheerjebuurthuis.nl en die staan nooit stil. In deze rubriek houden we je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. • Onze projectsite BewonersBedrijven.nl is mooier en nog infomatiever. Naast nieuws over BewonersBedrijven en wijkondernemingen vind je er handleidingen, checklists en factsheets. • Wist je dat er op de site beheerjebuurthuis.nl vijf kennisdossiers te vinden zijn, speciaal gericht op het beheer van buurthuizen? Kijk om meer te weten te komen over besturen, overnemen, beheren, exploiteren en programmeren van een wijkaccommodatie. • Op Twitter hebben we nu meer dan 1800 volgers, twitter interessant nieuws @LSAbewoners en we kunnen je retweeten! Blijf op de hoogte via www.lsabewoners.nl @LSAbewoners Facebook.com/lsa.bewoners
Agenda • 25 april 2015 - Fort Vreeswijk, Nieuwegein Buurtinitiatief met groeispurt • 29 mei 2015 – verschillende locaties BewonersBedrijven on tour • 13 juni 2015, Utrecht LSA Platformvergadering Kijk op www.lsabewoners.nl/agenda voor een actueel overzicht van onze bijeenkomsten.
Ties de Ruijter Directeur van het LSA
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
3
Opening
jaar
40
Oproep Bewonersnieuws gezocht
Wij zijn altijd op zoek naar nieuws over bewonersinitiatieven, wijkondernemingen en bewonersgroepen. We willen graag alles weten! Stuur tips, verslagen, nieuwtjes, foto’s en interviews naar pleuni@lsabewoners.nl
bestaat de Regenboog Groep. Deze organisatie (waar 900 vrijwilligers werken!) biedt kwetsbare Amsterdammers opvang en structuur, gaat eenzaamheid tegen en versterkt het sociale netwerk. Ze vieren hun veertigste verjaardag met taart en aandacht en willen het hele jaar nog meer aandacht vragen voor mensen in sociale armoede.
LSA denkt, zoekt en deelt Bewoners en zorg. Het is een hot item. Het LSA zit er bovenop. Hoe lastig het ook is, want er zijn meer vragen dan antwoorden. Wij informeren, verbinden en versterken waar we kunnen. Door dit themanummer over zorg bijvoorbeeld! Bewoners doen veel op het gebied van informele zorg. Het grootste deel van de LSA-leden is bijvoorbeeld betrokken bij een zorginitiatief. Van buurtmaaltijden tot het organiseren van ouderenvervoer. Maar er zijn zorgen binnen de bewonerszorg. We willen niet voor het karretje van de bezuinigende overheid worden gespannen, maar juist vanuit een onafhankelijke positie die zorg leveren die wij willen leveren. De gesprekspartner zijn die nodig is. Het LSA denkt, zoekt en deelt.
Oopoeh en de beestjes ‘Ik ben nu te oud om een nieuwe hond te nemen, maar wil nog wel met een hond vriendjes worden en daar mee blijven lopen.’ Dat is het oproepje van Adri (73) op de site van stichting Oopoeh. Deze stichting/sociale onderneming brengt ouderen en oppashuisdieren bij elkaar. Zo slaan ze drie vliegen in één klap: ouderen helpen aan meer gezelschap en beweging, baasjes helpen aan een betrouwbare oppas en huisdieren helpen aan de aandacht en verzorging die zij nodig hebben. www.oopoeh.nl
4
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
Robots bestrijden eenzaamheid onder ouderen in Japan
“Met uitzondering van de rolstoel is het aanvragen van een voorziening bij de gemeente altijd een strijd.” Yolanda van Boven over de strijd om ondersteuning voor haar gehandicapte dochter Floortje (15) op Volkskrant.nl.
Internationnaieaulws
Over de hele wereld zijn er mensen die geloven in verandering van onderop. Mensen die zich sterk maken voor hun leefomgeving. In deze rubriek kijken we over de grenzen!
Elektrisch taxibedrijf Lef en lange adem Stichting BewonersBedrijven Zaanstad is het eerste burgerinitiatief dat als onderaannemer (dus betaald!) meedraait in de sociale wijkteams. Bij de aanbestedingen die de gemeente uitschreef voor het samenstellen van wijkteams, kreeg het BewonersBedrijf twee wijkteams toegewezen als onderaannemer van zorg- en welzijnsorganisatie Dock. Met twee andere wijkteams werkt het BewonersBedrijf nauw samen. Erwin Stam, initiatiefnemer en voorzitter, had liever meteen helemaal meegedaan met de aanbesteding, maar is voorlopig tevreden en terecht trots als onderaannemer in een professioneel wijkteam. Erwin roemt het lef om vernieuwend te denken van zowel Dock als van de ambtenaren van de gemeente Zaanstad. Het hebben van een lange adem is volgens Erwin een andere succesfactor. “Wij zijn jaren bezig geweest met zaaien, nu kunnen we oogsten.” Bij het LSA zijn we heel benieuwd welke meerwaarde de bewoners kunnen creëren. Natuurlijk houden we jullie op de hoogte! www.facebook.com/bewonersbedrijfpoelenburg
Als er bezuinigd wordt, zijn ouderen vaker de pineut. Zo ook in Denemarken. Maar toen door bezuinigingen het ouderenvervoer in het Deense plaatsje Greve stopte met rijden, bedachten de senioren een plan. Ze wilden met vrijwilligers een elektrisch taxibedrijf opzetten voor en door ouderen. En het is ze gelukt, ze startten met Beboer taxi. Ze hebben sponsering gezocht en gevonden bij een bedrijf voor elektrische auto’s in Kopenhagen. Die leverde de auto’s. En ze vonden een woningcorporatie bereid om de andere kosten te betalen. Mooi!
Contact leggen verplicht!
‘Mensen uit achterstandswijken zijn ongezonder en gaan vaker naar de dokter. Als ze naar ons gezondheidscentrum gaan, zetten ze de eerste stap om hun leven weer op de rit te krijgen.’ Dat is het uitganspunt van Bromley by Bow, een gezondheidscentrum volledig in handen van bewoners uit de Londense wijk Bromley. Verschillende huisartsen, psychologen en andere zorgprofessionals huren ruimte in het centrum. Maar veel werk begint al in de wachtruimte. Geen balie, geen borden en de receptioniste loopt rond. Mensen moeten dus contact leggen. En worden geholpen met meer dan gezondheidsproblemen door Bromley by Bow. Denk aan sollicitatietraining, Engelse les of een budgetcoach. Allemaal geleid door bewoners.
Robot is mantelzorger
© jimbenton.com
Er leven zeer verschillende ideeën over de nieuwe zorgwetgeving...
In Japan zijn ze veel bezig met het bestrijden van eenzaamheid onder ouderen. Zij zien de oplossing vooral in technologie. De zeehondrobot bijvoorbeeld, een pluche diertje dat reageert op aanraking en geluid en het leven van eenzame ouderen minder eenzaam kan maken. Dit beestje wordt in Nederland ook ingezet bij demente ouderen. Voor zo’n 60 euro koop je een vriendje voor je oma of moeder. En voor 2000 euro geef je een menselijke robot Pepper, een nieuwe beste vriend. Het grootste telecombedrijf van Japan, Softbank Mobile, heeft een robot ontwikkeld met de nadruk op sociale interactie. De robot analyseert emoties, lichaamstaal en gezichtsexpressie en speelt daar vervolgens op in. Zo zal het je proberen op te vrolijken met een liedje wanneer je verdrietig bent en zal het situaties herinneren en onthouden.
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
5
Interview
t ijstaa r v g r Zo rdam Rotte West
Wij zien geen muren! Rollatorspreekuren, goedkope zorgaanpassingen in huis, aanschuifmaaltijden, hulp bij schulden: de Zorgvrijstaat Rotterdam West wil praktisch en verbindend werken aan nieuwe vormen van zorg. Door te experimenteren en te leren willen ze komen tot een zorgcoรถperatie voor Rotterdam West. En welja, tot democratische vernieuwing.
6
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
D
e missie is duidelijk omschreven: Zorgvrijstaat wil bewoners activeren, verbinden en organiseren, tot een zorgcoöperatie van voor en door bewoners van Rotterdam West. Maar wat doet de Vrijstaat precies, wat willen ze veranderen in de zorg en waarom? Wij gaan het gesprek aan met twee van de initiatiefnemers: Alexander Hogendoorn en Dennis Lohuis. En we beginnen bij het begin, hoe begon de Vrijstaat? Dennis: “Alexander en ik kwamen elkaar anderhalf jaar geleden tegen in Leeszaal West (een nieuwe ontmoetingsplaats/bibliotheek voor en door bewoners in Rotterdam West. Redactie), we zijn vanuit verschillende hoeken met zorg en welzijn bezig. Ik ben social designer, vanuit kunst en cultuur ben ik bezig met maatschappelijke vraagstukken. Alexander heeft lange tijd in de zorg gewerkt en adviseert over transities en zorginnovatie. En we zijn beiden zeer geïnteresseerd in de veranderingen die er nu zijn in de zorg. In deze tijd van decentralisaties wordt er veel meer verwacht van bewoners terwijl veel mensen niet weten wat er van ze wordt verwacht. Er zijn dan ook redenen om je zorgen te maken. Maar als je om je heen kijkt zie je ook redenen om blij te worden. Bewoners doen veel op het gebied van informele zorg.”
het geld bijna op is, maar het geld is er wel. Als je kijkt wat er in een wijk aan geld beschikbaar is, dan is heel veel mogelijk. Als je kijkt naar budgetten voor bijvoorbeeld alleen al het ziekenvervoer. Wat kost de wijk en wat levert de wijk op? Het gaat om heel veel geld. Dat kan veel verstandiger georganiseerd worden.”
Zo zaten de mannen te praten destijds in Leeszaal West en ze bleken op één lijn te zitten en al snel was het: geen woorden maar daden. Ze besloten iets te doen. Het eerste wat ze deden was een wijkontmoeting organiseren in de buurt Het Nieuwe Westen. De vraag die centraal stond was: wie gaat de billen van de buurman wassen? 60 deelnemers zijn de straat op gegaan met sandwichborden om, om het gesprek aan te gaan. En dat gesprek kwam op gang, op straat. Zou jij voor mij boodschappen doen als ik mijn been breek? Het gesprek dat al lang gevoerd wordt op politiek niveau: over de participatiemaatschappij, werd nu Alexander: “We zagen dat zorginstellingen en ook op straat gevoerd. gemeenten bezig waren om zich voor te bereiden Dennis: “Het bleek dat mensen daar weinig over op de transities. Maar aan de kant van bewoners nadachten, dat komt natuurlijk doordat we decengebeurt er veel minder. En de verbinding tussen nialang in een verzorgingsstaat leven. Men stelt de partijen is er al helemaal niet. Wij zagen en de vraag niet eens meer. Wat de verzorgingsstaat zien daar enorme kansen. Ook omdat wij vanuit ook heeft gedaan is dat er veel organisaties zijn die een ander perspectief kijken dan instellingen. Wij gericht zijn op hun eigen groep. Hier in Rotterdam willen vraaggericht organiseren. Dus zien wat het zijn er vele zelforganisaties. Zo zijn er organisavraagstuk is en dan aan de slag. We willen de vrije ties van Hindoestanen, Antilianen, Marokkanen ontwikkelruimte opzoeken en dat moet je gewoon enzovoort. Er zijn wondervrouwen, wereldvrougaan doen, want daar krijg je van niemand de opwen, krachtvrouwen. En veel van deze organisaties dracht toe.” koken voor hun achterban. Behoorlijk wat RotterAlexander: “Organisaties zijn logischerwijs heel dammers weten deze plekken echter niet te vinden. erg met zichzelf bezig en hebben een focus op hun Dus dat was onze volgende stap. Wij vroegen aan taakstelling. Als je bijvoorbeeld kijkt naar schulddeze plekken: willen jullie voor een paar mensen hulpverlening dan zie je dat de samenhang ontbreekt. Er zijn verschillende organisaties mee bezig meer koken? Bijna iedereen was daartoe bereid. Nu worden onder de vlag ‘Aanschuiven!’ ongeveer 10 die niet samenwerken maar het grootste deel van maaltijden in de week aangeboden op verschillende de taart willen hebben. Ze willen als organisatie blijven bestaan en dat is hun belangrijkste drijfveer, plekken in de buurt. En wij doen de communicatie. Al deze verschillende plekken zijn op onze Aandan heeft het zoeken naar samenwerking geen prischuifkalenders te vinden. Aanschuiven zorgt niet oriteit. Maar we hebben natuurlijk gezamenlijk een alleen voor lekkere betaalbare maaltijden voor niet ‘challenge’, dan heb je een partij nodig die de mensen bij elkaar brengt. Als Zorgvrijstaat fungeren wij zo draagkrachtige mensen (we proberen de prijs per maaltijd op 3,50 te houden, sommige plekken een beetje als zo’n onafhankelijk platform.” Dennis: “Iedereen denkt dat door alle bezuinigingen vragen iets meer). Maar het is ook een manier om te bouwen aan gezelligheid en cohesie in de buurt. En de meeste mensen komen wekelijks en krijgen een band. Zo ontstaat een eetinfrastructuur. Een volgende stap die we met de maaltijden willen zetten is het gesprek aangaan over zorgen voor elkaar. Dit willen we doen met een soort spel: Aankaarten heet het. Dat zit vol met zogeheten Duivelse dilemma’s waar mensen op moeten reageren, zoals: ‘alles laten
“We moeten opnieuw uitvinden hoe we met elkaar voor elkaar kunnen zorgen”
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
7
niet binnen onze doelgroep past, want we geloven in diversiteit. En we denken niet in hokjes: wij zien geen muren!” “Met het spel ‘Aankaarten’ leggen we mensen dilemma’s voor waarover ze samen het gesprek aangaan.”
lopen, of nooit meer lopen?’ Of vragen: als je buurvrouw je been gebroken heeft, zou je dan voor haar willen koken? Een keer? Twee keer? Of wekelijks drie keer? Dat levert mooie gesprekken op.” Alexander schetst enthousiast de mogelijkheden van de toekomst. Hij ziet die eetinfrastructuur nog veel verder gaan. Community-tuinen waar bewoners zelf tuinieren en met de opbrengst van die tuinen kunnen de kookgroepen koken. Ook ziet hij mogelijkheden om te koken met restjes, want er wordt te veel weggegooid. Ze willen een wijkecosysteem organiseren. Alexander: “Duidelijk is dat we elkaar binnen de ‘civil society’ meer moeten gaan helpen. Dat kan ook. Maar het gebeurt niet automatisch. We willen helder krijgen wat kan, hoe, waar grenzen liggen en hoe je adequaat met professionals samenwerkt. Wij gaan bewoners op verschillende manieren helpen om duidelijk te krijgen wat je zelf kunt oppakken en waar je professionals voor inschakelt.” Dennis: “Vaak zijn instellingen met allerlei rare taakstellingen bezig. De een moet jongeren bereiken, de ander zoveel mogelijk allochtonen. Daarom kijken ze niet verder en niet naar elkaar. Wij willen dat er samengewerkt wordt: verbinden en versterken. Laten we nou eens een programma opstellen dat iedereen alles kan vinden en dat er samengewerkt wordt. Of dat nou beroepskrachten zijn of bewonersgroepen maakt ons dan niet eens zoveel uit. Het is belachelijk dat daar zo weinig aandacht voor is. Wij kunnen dit doen en zien omdat wij geen welzijnsinstelling zijn, wij werken niet volgens een boekje. Wij hebben geen targets, we verwijzen door waar het kan. Wij zullen nooit zeggen dat iemand
Rotterdams Fonds De gemeente Rotterdam riep in de lente van 2014 het Fonds Sociale Infrastructuur (FSI) in het leven. Rotterdammers met initiatieven die de samenwerking in de wijk tussen bewoners en zorg- en welzijnsorganisaties vergroten of een bijdrage leveren aan het versterken van sociale netwerken konden een aanvraag indienen. Het ging om ideeën voor de opzet van ontmoetingspunten, gelegenheden voor dagbesteding, het nuttigen van een maaltijd of steun aan vrijwilligers en mantelzorgers. Er deden 120 projectvoorstellen een beroep op de anderhalf miljoen euro die het fonds ter beschikking stelde. Zorgvrijstaat was een van de 30 projectvoorstellen die een financiële bijdrage kreeg.
Ze zien geen muren, ook niet tussen domeinen, leggen ze uit. En dat is ook de reden dat ze net zo hard bezig zijn met de aanschuifkalender als met hulp bij schuldsanering als met de klussendienst. Dennis: “Ja de klussendienst. We kwamen erachter dat veel mensen kleine aanpassingen nodig hebben in hun woning. Maar waar kunnen ze terecht voor een kleine aanpassing? Hoe er nu met deze vragen om wordt gegaan, maakt deze kleine aanpassingen vaak duur. Alleen al door de voorrijkosten voor iemand die een handgreep in je toilet komt plaatsen ben je tientjes verder. Wij kunnen zo’n handgreep plaatsen voor 15 euro. Een verhoogd aanrecht kunnen wij verzorgen voor 125 euro. Zelfs grotere klussen zoals een oprit maken voor je rolstoel doen wij (met vrijwilligers), dat kost 400 euro. Op dit moment zijn we bezig met verschillende woningbouwcorporaties. We willen hen een ‘gedoeafkoopgarantiefonds’ aanbieden, omdat deze aanpassingsvragen ze nu wel tijd – en daarmee geld – kosten, maar ze toch vaak ‘nee’ moeten verkopen. Wij kunnen de lastige vragen die zij krijgen oplossen tegen materiaalkosten.” Hierbij kun je je afvragen of dit wel werk is voor vrijwilligers. Hoe kijken jullie daar tegenaan? Alexander: “Ja het is natuurlijk een vraag voor de toekomst in hoeverre je dit met vrijwilligers wilt oplossen. We werken soms samen met een klussendienst voor mensen met een psychische aandoening, voor hen is het fijn om te werken. Duidelijk is dat er een nieuwe economische orde aan het ontstaan is. Een aannemer inschakelen is voor sommigen gewoon onbetaalbaar. Maar, als je langer zelfstandig wilt kunnen blijven wonen, dan zijn woningaanpassingen soms gewoon nodig. Het blijkt nu wel dat het institutionaliseren van de oplossingen ook grenzen en beperkingen heeft. Waar de nieuwe grenzen zullen liggen is voor ons ook nog niet duidelijk. Het is een grote ontdekkingstocht. Dus laten we nu experimenteren.” Dennis: “We willen een zorgcoöperatie worden en boven alles een omgeving waar we opnieuw kunnen uitvinden hoe we met elkaar voor elkaar kunnen zorgen. Als wij dit goed doen, zullen steeds meer mensen zich aansluiten. En we doen het en blijven het doen door vanuit de vraag te denken. Door onderzoekend te ontwerpen.” Alexander: “Ja daar is het echt de tijd voor: never waste a good crisis. We zullen op zoek moeten naar nieuwe betekenis. Met de zorgcoöperatie krijgen bewoners zeggenschap over de inkoop en verdeling van middelen en zo bouwen we dus impliciet aan democratische vernieuwing. Het oude systeem is ten einde. En het nieuwe systeem wordt zeker menselijker dan het was.” www.facebook.com/zorgvrijstaat
8
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
BewonersBedrijven
Dagbesteding, rugzakjes en samenwerking BewonersBedrijven zitten diep geworteld in de wijk en zorgen voor bewoners, zelf of door goede samenwerking te zoeken.
Luisterende oren en structuur in het Bruishuis Het Bruishuis in Arnhem is een voormalige verzorgingsflat in handen van het BewonersBedrijf Malburgen. Zij verhuren de tien verdiepingen van het pand om te wonen en om te werken. De huurders in het Bruishuis zijn veelal mensen uit de wijk met een kleine of grote rugzak. Denk aan een scheiding, depressie, schulden of verslaving. In ruil voor twee uur vrijwilligerswerk per week, krijgen huurders een korting. De huur van een appartement in het Bruishuis is daardoor goed betaalbaar. Ook voor mensen waarmee het even niet zo lekker gaat. En door vrijwilligerswerk in het Bruishuis te doen hebben de huurders structuur, doen ze iets nuttigs en bouwen ze een nieuw netwerk op. Voor de mensen van het BewonersBedrijf brengen deze huurders een nieuwe taak met zich mee. Naast bestuurslid en zakelijk leider zijn zij coach en luisterend oor. De zakelijk leider is dagelijks aanwezig en kent de bewoners van het Bruishuis goed. Hij gaat in gesprek met de huurders die hun huur niet op tijd betalen. Of klopt even aan bij huurders die hij al een tijdje niet heeft gezien, gewoon om te vragen hoe het gaat. Andersom weten huurders de zakelijk leider en het bestuur te vinden voor hulp.
De kans dat deze mensen in een sociaal isolement en nog verder in de problemen raken is een stukje kleiner in het Bruishuis. Daar is sociale controle, een mogelijkheid om iets nuttigs met je dag te doen en een aanspreekpunt wanneer je hulp nodig hebt. En dat werkt. Huurders die hun leven weer op de rit krijgen, verhuizen naar een huis in de buurt. En twee huurders die vrijwillig het beheer van het Bruishuis op zich namen, hebben nu een betaalde baan.
Manna en Beien Zorg- en welzijnsinstellingen zoeken ook naar een manier om in te spelen op de veranderingen in de zorg. Een samenwerking tussen een instelling en een BewonersBedrijf kan heel vruchtbaar zijn. Bewonersinitiatief Enschede Noord – Beien – werkt bijvoorbeeld samen met Zorggroep Manna. Deze zorginstelling biedt een totaal pakket zorg, ondersteuning en persoonlijke aandacht aan bewoners in Twente. Kernwaarden voor hen zijn dat zorg liefdevol en dichtbij is. Een team van medewerkers en vrijwilligers huurt een ruimte in het pand van Beien. Door deze locatie midden in de wijk, worden bewoners met een zorgvraag geholpen in hun eigen vertrouwde omgeving. En het team van Zorggroep Manna is zichtbaarder. Er zijn dus veel voordelen wanneer instellingen samenwerking met een BewonersBedrijf zoeken.
De kans dat deze mensen nog verder in de problemen raken is zo een stukje kleiner
Dagbesteding Op Eigen Houtje Het BewonersBedrijf Op Eigen Houtje in Emmen heeft een gezellige huiskamer met ruimte voor activiteiten. ‘Het Daglokaal’ in het BewonersBedrijf is een dependance van zorgboerderij De Hooimijt. Binnen de Hooimijt wordt goede zorg geboden aan hulpbehoevende ouderen in een gezellige en huiselijke omgeving. Het Daglokaal in het BewonersBedrijf is een perfecte plek voor ouderen om activiteiten te doen. En sinds de opening van de professionele keuken in het BewonersBedrijf, kan de Hooimijt zijn cliënten dagelijks voorzien van een gezonde lunch. In het restaurant ontmoeten zij andere wijkbewoners die komen lunchen. Daardoor wordt hun sociale netwerk weer iets groter. Door de Hooimijt een plek te bieden binnen het BewonersBedrijf, zorgt Op Eigen Houtje er mede voor dat ouderen langer thuis kunnen wonen en minder vereenzamen. Meer weten over het LSA-project BewonersBedrijven? www.bewonersbedrijven.nl LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
9
e j d n o r o f n I bewonerszorg Er is enorm veel veranderd op het gebied van zorg. Het oude systeem is failliet verklaard en het nieuwe systeem moet deels nog gemaakt geworden. Er zijn bij alle partijen meer vragen dan antwoorden. Eén ding is zeker, actieve bewoners zijn hard nodig. Gelukkig zijn ze er ook: mensen die informele zorgtaken oppakken, groots in coöperaties, of kleinschalig in hun eigen woonkamer.
Welke wetten?
De thema’s
De organisatie van de langdurige zorg is vastgelegd in deze wetten: • Gemeenten bieden ondersteuning bij zelfstandig wonen, beschermd wonen, mantelzorg, zelfredzaamheid en participatie in de maatschappij. Dit is vastgelegd in de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). • Verpleging en verzorging thuis vallen onder de Zorgverzekeringswet (Zvw). Deze zorg heet wijkverpleging. • Gemeenten zijn verantwoordelijk voor bijna alle zorg en ondersteuning voor kinderen en jongeren. Dit is vastgelegd in de Jeugdwet. • De intensieve zorg voor kwetsbare ouderen en gehandicapten is geregeld in de Wet langdurige zorg (Wlz). Dit is de opvolger van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ).
Wat doen bewoners? Wanneer een bewonersgroep zorg organiseert gebeurt dat omdat er vraag naar is. Omdat er veel senioren zijn die te weinig bewegen, organiseren bewoners een bewegingsles voor ouderen. Een bewonersgroep stelt meestal niet van te voren zijn doelstellingen vast. Ze werken vraaggericht. Wat doen bewoners allemaal op zorggebied? We informeren Wat verandert er in de zorg? Wat is de Wmo, de AWBZ, of een sociaal wijkteam en wat kan ik ermee? Bewoners informeren bewoners op allerlei manieren over de zorgveranderingen. Mooi voorbeeld: De zorgcafe’s in Emmen waar met organisaties en bewoners wordt gesproken over zorg. We organiseren en verbinden Bewoners organiseren een aanbod voor bewoners: van buurtmaaltijden tot vervoer en van een klussendienst tot dagbesteding voor ouderen. Mooi voorbeeld: Stichting BewonersBedrijf Berflo Es verhuurt een elektrische auto met chauffeur voor mensen die slecht ter been zijn. We matchen vraag en aanbod Het koppelen van bewoners met hulpvragen aan bewoners die hulp kunnen bieden, onder andere voor de ouderwetse burenhulp, maar ook voor zorgvragen. Veelal, maar niet altijd gebeurt dit digitaal.
10
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
Als we het hebben over zorginitiatieven, hebben het niet over ziekenhuiszorg of huisartsenzorg. Het gaat veelal om initiatieven op het gebied van welzijn en welbevinden. Uit onze grote inventarisatie van zorg- en welzijnsinitiatieven in buurten blijken deze thema’s het meest voor te komen: klussendienst, burenhulp, zelfstandig wonen en zorg, dagbesteding, vervoer & mobiliteit, armoede & uitsluiting, ouderen & eenzaamheid.
Mooi voorbeeld: Wijzelf.nl, een online platform om vraag en aanbod in zorgvragen bij elkaar te brengen. Gericht op hulpzoekers en zorgcoöperaties. We verwijzen door Veel bewoners willen de link leggen tussen zorg die zij als bewoners bieden en de zorg die door instellingen of sociale wijkteams in de wijk worden aangeboden. Wat is de rol van bewoners en wat is de rol van formele zorgaanbieders? Hoe kunnen deze twee op elkaar worden afgestemd? Mooi voorbeeld: Bij zorgcoöperatie de Grote Akker in Voorschoten spelen vrijwilligers een rol in het samenstellen van het zorgplan (samen met formele zorgpartijen). We praten en beslissen mee Bewoners die als een serieuze partij worden gezien in het aanbieden van zorg willen ook meepraten en beslissen over hoe zaken in hun wijk lopen. Mooi voorbeeld: Stichting BewonersBedrijven Zaanstad is het eerste burgerinitiatief dat als onderaannemer (dus betaald!) meedraait in de sociale wijkteams. We bieden betaalde zorgdiensten aan Sommige bewonersinitiatieven bieden zorg aan in hun wijk of dorp en krijgen daar voor betaald. Bijvoorbeeld via een zorgcoöperatie waar thuishulpdiensten worden aangeboden door mensen uit het dorp. Bewoners zijn hier de opdrachtgevers. Mooi voorbeeld: Aanbieden en organiseren van zorg, dagbesteding, activiteiten, thuiszorg door zorgcoöperatie Hoogeloon.
Right to challenge en maatschappelijk aanbesteden Hoe kun je als bewonersgroep als volwaardige onafhankelijke partij financiering vinden voor de zorg die je aanbiedt? Het right to challenge en maatschappelijk aanbesteden spelen hierin een grote rol. Deze middelen kunnen ervoor zorgen dat er ook een overdracht van rechten en budgetten plaatsvindt! Het LSA is een voorvechter van Buurtrechten waarin we Het recht om uit te dagen (the right to challenge) ook hebben opgenomen. Dit recht is in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 2015 opgenomen. Hiermee kunnen georganiseerde burgers een aanbod doen voor uitvoering van publieke diensten. Bewoners die denken dat zij delen van de uitvoering van de Wmo, beter te kunnen uitvoeren dan dat het nu gebeurt, mogen een alternatief aanbod doen, al dan niet samen met professionele aanbieders. Actieve georganiseerde bewoners kunnen meebieden op zowel maatwerk- als algemene voorzieningen in de Wmo; bijvoorbeeld dagbesteding, huishoudelijk hulp, mantelzorgondersteuning, maar ook vervoer en een cursus ‘gezonde leefstijl’. Let wel, dit betekent niet dat deze werkzaamheden allemaal door vrijwilligers gedaan moeten worden. Juist niet! Het werk kan dan ook gedaan worden door beroepskrachten die worden aangestuurd door actieve buurtbewoners. Een van de manieren om gebruik te kunnen maken van dit recht om uit te dagen is via ‘maatschappelijk aanbesteden’. Helaas kunnen bewonersgroepen nog maar bij een beperkt aantal gemeenten meedoen in deze aanbestedingen. Het LSA wil dat dit in meer gemeenten mogelijk wordt. Zowel voor gemeenten als voor actieve bewoners is het een mooie kans om een stap verder te gaan om de regie terug te geven aan bewoners. Om als overheid los te laten en samen te werken. Gelukkig zijn er veel gemeenten die erover denken om met maatschappelijk aanbesteden aan de slag te gaan. Het LSA wil samen met hen zoeken hoe dit het beste georganiseerd kan worden. Gemeenten die maatschappelijk aanbesteden, nodigen bewonersgroepen uit om deel te nemen aan de overlegtafels. Het doel van deze tafels is dat de gemeente en de deelnemende zorgaanbieders samen afspreken wie wat gaat doen tegen welk contract. Bewonersgroepen kunnen deelnemen in de rol van (hoofd)aanbieder, maar ook als adviseur. Zij kunnen namelijk goed verwoorden wat voor bewoners van belang is en zullen vaak met goede out-of-the-box oplossingen komen. Ook kunnen gemeenten er in hun inkoopbeleid voor kiezen om een deel van het budget te reserveren voor burgerinitiatieven.
Sociale wijkteams Veel gemeenten zien ze als hét antwoord om wijkbewoners te bereiken: de sociale wijkteams. Er zijn vele termen: frontlijnteams, multidisciplinaire teams, gebiedsteams, wijknetwerkteams of dorps/wijkteams. De bekendste term is sociale wijkteams. Dit zijn teams van professionele en/of vrijwillige hulpverleners die als doel hebben zorg en aanbod in een wijk (buurt) bij elkaar te brengen. Uit een peiling van kenniscentrum Movisie uit oktober 2014 blijkt dat 93 procent van de 32 grootste gemeenten werkt met een sociaal wijkteam en 66 procent van de kleinere gemeenten. De samenstelling van een wijkteam is verschillend. Over het algemeen bestaan ze uit: hulpverleners uit de eerste lijn, zoals de wijkverpleegkundige of een maatschappelijk werker, tweedelijnsinstellingen, zoals ggz-organisaties en andere partijen, zoals woningcorporaties, de politie en/of buurtbewoners. Uit het Movisie-onderzoek blijkt dat er in (slechts) 12 procent van de wijkteams met buurtbewoners wordt gewerkt of overlegd. Dat vindt het LSA onrustbarend laag en we zetten ons in om dat percentage flink te verhogen! Mooi voorbeeld: Bewoners schuiven in verschillende gemeenten aan bij het kernteam aansturing van de sociale wijkteams
Groot en klein: buurtzorginitiatieven groeien Er zijn duizenden buurtzorginitiatieven en tussen de 60 en 100 zorgcoöperaties. Sommigen zeggen 60, andere 100, omdat er verschillende definities van het begrip zorgcoöperatie worden gebruikt. Het LSA maakt het niet zo gek veel uit. Het aantal is hard groeiende, welke definitie je ook gebruikt. Het LSA ziet een rol voor zichzelf om deze initiatieven te verbinden. We moeten van elkaar leren! Buurtzorginitiatieven zijn er altijd al geweest. Van een burengroep die om beurten boodschappen doet voor de buurvrouw die slecht ter been is tot bewonersgroepen die maaltijden organiseren met en voor eenzame buren: actieve bewoners doen dit als vanzelf. Nu de overheid de verzorgingsstaat ontmantelt, zie je dat actieve bewoners steeds meer zorginitiatieven ontplooien omdat ze de gaten zien en willen opvangen. Zorgcoöperaties zijn lokale burgerinitiatieven waarin verschillende diensten op het gebied van zorg en welzijn worden aangeboden. Buurtbewoners kunnen lid worden van en aanspraak maken op de zorg die aangeboden wordt. De eerste coöperatie is ontstaan in 2005, dat was de coöperatie Hoogeloon. De opkomst van zorgcoöperaties begon in dunbevolkte en snel vergrijzende gebieden, maar breidt zich ook uit naar steden. Er zijn nu bijvoorbeeld meerdere coöperaties in Amsterdam die zich stadsdorpen noemen. Een zorgcoöperatie is vaak een reactie op slechte aansluiting van het aanbod op de vraag van bewoners of het ontbreken van voorzieningen. Zorgcoöperaties worden steeds professioneler en krijgen het ook vaker voor elkaar om financiering te vinden. Mooi voorbeeld: Elsendorp, Hoogeloon en Laarbeek hebben de Koepel zorgcoöperaties Zuid-Nederland opgericht. Deze heeft een erkenning conform de Wet toelating zorginstellingen verkregen. Dat betekent dat de koepel namens de drie coöperaties de contractering met de zorgverzekeraar op zich neemt voor de persoonlijke verzorging en verpleging.
Meer kennis vind je hier: • Vilans kenniscentrum langdurende zorg, geeft veel info en een interactieve kaart van burgerinitiatieven in zorg en welzijn. www.vilans.nl • Aedes-Actiz kenniscentrum wonen en zorg, kennis, netwerken en bijeenkomsten. www.kenniscentrumwonenzorg.nl • Movisie is een kennisinstituut voor sociale vraagstukken, heeft ook info over informele zorg. www.movisie.nl/kennisdossiers/informele-zorg • Website vol informatie over maatschappelijk aanbesteden: www.maatschappelijkaanbesteden.nl
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
11
Jij schrijft...
Heb je interessant nieuws uit je wijk? Schrijf het ons!
Buurtkoks
Stichting BijOns is een kleinschalig buurtzorginitiatief dat begeleiding en dagbesteding biedt aan kinderen en (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking. www.stichtingbijons.nl
10 tips
via website www.vilans.nl en van kenniscentrum Vilans 10 tips voor buurtzorginitiatiev wille n en hoe ze dit wille n. 1. Luis ter goe d naa r wat men sen contact. 3. Regel professionele 2. Zorg voor warm en persoonlijk 4. Laat mensen nadenken over de ondersteuning bij allerlei partijen. ten over tien jaar. 5. Maak je als behoefte aan zorg- en welzijnsdiens goede organisatiestructuur op. initiatief niet afhankelijk. 6. Zet een avoor goede documenten. 8. Org 7. Communiceer veelvuldig, zorg wat kijk ig, nod niet is ing 9. Huisvest niseer informatiebijeenkomsten. el bestaande organisaties. 10. Vert bij rt buu de in ren je kunt organise succesverhalen door.
Thuisafgehaald is een virtueel kookplein waar liefhebbers van lekker eten samenkomen. Je kunt er je maaltijde n delen met mensen uit jouw buurt door ac tief te worden als kok. Heb je zelf geen zin om te koken? Kijk dan welke maaltijden er bij jou in de buurt aangeboden worden en haal voor een schappelijke prijs iets lekker s op. Voor mensen die echt niet zelf kunn en afhalen bestaat er ook bijzonder Thuisafg ehaald, dan wordt er bezorgd! www.thuisafgehaald .nl
Amersfoort Nieuws @Amersfoort
Hybride vormen van bewonersop, initiatief en ondernemen rukken ´Zorg adag them LSA ns tijde t blijk voor je wijk’
Eenakter over dementie
ingezonden bericht Ernst Buning ‘Naar aanleiding van de dementie bij mijn vrouw, Ann, heb ik de Eenakter ‘Waar zit hier het lichtknopje?’ gemaakt. Het duurt ongeveer 30 minuten en wordt meestal gevolgd door een gesprek met de mensen in de zaal. Elk optreden is anders.’ Meer weten: www.ernstbuning.com
12
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
‘‘Buurt neemt zorg in eigen beheer’
Ingezonden bericht Er wonen veel mensen in Amsterdam Oost die informele zorg verlenen: schoonmaken, koken, op elkaars kinderen passen enzovoort. Om hun vaardigheden te ontwikkelen en verbeteren zijn binnen het buurtinitiatief: ‘Buurt neemt zorg in eigen beheer’ in 2014 buurtbewoners opgeleid tot Buurtverzorger. Deze buurtverzorgers bieden niet-medische ondersteuning achter de voordeur bij kwetsbare buurtbewoners, zoals ouderen of mensen met een beperking of een chronische ziekte. Ook in 2015 staat er een training op de planning aan buurtbewoners die buurtverzorgers willen worden! Meer weten: www.s-ipi.nl
LSA Nieuws
Knutselen met restafval bij nieuw LSA-lid Pek-o-Bello
Verhuisd Het kantoor van LSA is verhuisd. Nu zit het LSA-team in een vrolijk kantoor tegenover winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht. Ons nieuwe adres is: Korte Elisabethstraat 15-17, 3511 JG, Utrecht.
Veel nieuwe leden LSA Trots en blij zijn we! Sinds begin dit jaar zijn we leden aan het werven. We willen zoveel mogelijk kennis verbinden, we willen met een sterke stem naar de politiek kunnen spreken, we willen ons en jullie netwerk vergroten. Alle actieve bewonersgroepen zijn ontzettend welkom om bij ons aan te sluiten en mee te profiteren van onze kennis en ons netwerk! Samen zijn we sterk.
LSA en zorg We zijn in 2015 diep in de bewonerszorginitiatieven gedoken. Het is een thema dat in de wijken en onder actieve bewoners enorm speelt en waar, juist nu, veel vragen over zijn. We willen dan ook nog een stap verder gaan en een zorgproject opzetten. We willen graag de zorgkracht van bewoners versterken en zoeken vooral naar manieren om actieve bewoners de mogelijkheid te geven hun kennis en kunde te verbinden. We willen niet dat de overheid de zorgverantwoordelijkheid bij burgers legt! Maar wel dat bewoners de zeggenschap en slagkracht krijgen om in samenwerking met andere partijen zorg (formeel en informeel) te kunnen organiseren. Op dit moment zijn we in gesprek met partijen die ons hierbij kunnen versterken. We houden je natuurlijk op de hoogte!
En onze boodschap komt aan. Er hebben zich sinds januari 18 nieuwe energieke en sterke bewonersgroepen bij ons aangemeld als lid. Heel welkom; Buurtvereniging Bloemendaal-Noord; Stichting Beien, Enschede; Huurdersvereniging Oisterwijk; BuurtcoĂśperatie Apeldoorn Zuid; Stichting Platform Vreeswijk, Nieuwegein; De Oude Bieb Lewenborg, Groningen; St. Talent in Actie, Groningen; Wijkpaneel Heechterp Schieringen, Leeuwarden; Stichting Wishingwellwest, Utrecht; St. Noordraad Heikant-Quirijnstok, Tilburg; Stichting Crabbehoeve, Dordrecht; Pek-O-Bello, Amsterdam; Stichting Mudanthe, Apeldoorn; SPB Tussen de Vaarten, Almere; Stichting Kracht van Zuilen, Utrecht; Kleine Avonturenpark, Delfshaven; Stichting Burgerparticipatie, Hoogezand; Stichting Noordenberg kwartier, Deventer Ook lid worden, kijk op www.lsabewoners.nl/ organisatie/lid-worden-van-het-lsa
Fris, kleurig, anders Trouwe lezers hebben het natuurlijk al lang gezien! Onze huisstijl is veranderd. We hebben een nieuw logo (ja het zijn 7 hoeken!), nieuwe kleuren, onze site heeft een frisse look en ook dit vakblad voor bewoners heeft een dikke make-over gehad. Wat vinden jullie er van? We zijn geĂŻnteresseerd in jullie mening en jullie tips: mail naar pleuni@lsabewoners.nl.
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
13
2x bellen
De stelling:
Zorgverzekeringen staan met de rug naar bewonersinitiatieven
Joke Bakker, actieve bewoner en bestuursvoorzitter LSA
eens
“Daar ben ik het mee en ik vind het zonde. Want als zorgverzekeraars bewonersinitiatieven zouden ondersteunen kunnen we zorg beter en goedkoper maken! Zorgverzekeraars zouden bewonersinitiatieven meer zeggenschap over het zorgaanbod moeten geven, en bewonersinitiatieven op het gebied van zorg stimuleren. Actieve bewoners spelen in op de veranderingen in de zorg. We slaan de handen ineen, werken met zorginstellingen in de wijk samen en nemen een deel van de informele zorg voor onze rekening. In sommige wijken gaan we nog een stap verder en ontstaan er zorgcoöperaties waar we zorg aanbieden. Zorgcoöperaties en bewonersgroepen zijn in staat de vinger aan de pols te houden en oplossingen te bedenken voor de gaten die nu in de zorg vallen, zodat niemand tussen wal en schip valt. Zorgverzekeraars sluiten contracten af met zorgverleners. Maar daarbij wordt niet gekeken naar de waarde van kleinschaligheid en wordt er niet geluisterd naar bewoners! En binnen de Wmo is toch afgesproken dat de cliënt centraal staat? En die cliënt wil zorg op maat. Dat is waar zorginitiatieven van bewoners mee kunnen helpen. Door mee te praten over welke zorgverleners contracten zouden moeten krijgen, bijvoorbeeld. Bewonersinitiatieven leiden tot een verminderde zorgvraag. Als senioren samen sporten en kletsen in het buurthuis zijn ze gelukkiger en minder snel ziek. Waarom worden wij dan niet gehoord, serieus genomen en gefaciliteerd? Actieve bewoners hebben de kennis en het netwerk in hun regio en kunnen daardoor deskundig advies geven hoe zaken goedkoper, sneller en beter geregeld kunnen worden. Waarom wordt het gesprek niet gezocht met deze deskundigen? Voor niemand is het goed dat zorgverzekeringen met de rug naar bewonersinitiatief staan. Wat mij betreft gaan we hierover met hen in gesprek.”
14
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
Amber Hes, Adviseur & woordvoerder, Univé Verzekeringen
oneens
“Daar ben ik het mee . Ik kan niet voor alle zorgverzekeraars spreken, maar Univé ziet de waarde van kleinschaligheid, van het bewonersinitiatief en we willen de bewoners centraal zetten. En Univé legt hier ook de prioriteit. Onze kernwaarden zijn niet voor niks samen, zelfredzaam en dichtbij. Dat klinkt niet alleen mooi, ik kan het ook staven met voorbeelden! Allereerst organiseren wij samen met coöperatie VGZ in meerdere steden wijknetwerken. Wijknetwerken bestaan uit een samenwerking tussen verschillende lokale partijen, ze signaleren zorg- en hulpbehoeften en vormen een laagdrempelig aanspreekpunt. Een ander voorbeeld waaruit blijkt dat we zeker niet met de rug naar bewonersinitiatief staan, is onze samenwerking met de Zorgcoöperatie Texel Samen Beter. Een initiatief van Texelaars om invloed uit te oefenen op het zorgaanbod op Texel. Univé heeft zelfs een speciale polis ontwikkeld voor Texelaars die lid zijn van deze coöperatie. Wij zien als verzekeraar zeker de waarde van de informele zorg die bewonersinitiatieven leveren. Denk bijvoorbeeld aan initiatieven die overbelaste mantelzorgers helpen langer voor hun naaste te kunnen zorgen. Daarom vergoedt Univé als enige verzekeraar een verblijf in het Respijthuis in Alkmaar. Hier kunnen mensen logeren met een chronische ziekte of aandoening zodat de betrokken mantelzorger even tot rust kan komen. Naast een paar professionals, werken hier in totaal 70 vrijwilligers die onder meer vervangende mantelzorg verlenen. De eigen bijdrage voor een overnachting is 40 euro en wordt door Univé vergoed. Tot slot is het voor ons belangrijk om goed contact te hebben met de regio en zijn bewoners. Daarom hebben we vele regionale kantoren die weten wat er lokaal speelt. Die regiokantoren steunen ook lokale initiatieven. En ze zijn heel benaderbaar. En let op: ze zijn geïnteresseerd om het gesprek aan te gaan met bewonerszorginitiatieven!
Beheer je buurthuis
De grote posters in wijkcentrum de Praal trekken goed de aandacht
Het buurthuis is veel meer dan een stemlokaal! Als stemlokaal ingerichte buurthuizen grepen de verkiezingen op 18 maart aan om extra aandacht te vragen voor de activiteiten in het buurthuis én te peilen wat bewoners willen dat er daar gebeurt. Lees wat er allemaal gebeurde op de verkiezingsdag.
“Wat vindt u belangrijk in uw buurthuis?” Er blijken kansen te liggen voor het buurthuis Vorstelijk Complex. Kansen om meer dan alleen de oudere doelgroepen aan te spreken in de Utrechtse wijk Zuilen. Het buurtcentrum doet op 18 maart dienst als stemlokaal en heeft speciaal voor de gelegenheid een ontmoetingsruimte ingericht. Daar worden bewoners ontvangen die nu de gang naar de stembus maken, maar normaal niet vaak binnenlopen in het statige gebouw. Beheerders en vrijwilligers stappen op de kiezer af en vragen: “Welke onderwerpen vindt u belangrijk?” “Wat speelt er volgens u in de buurt?” Zorg uit handen nemen De mondelinge enquête levert nuttige antwoorden op. Er moet meer gedaan worden voor jeugd! De warme lunch voor ouderen moet terugkomen! Een kookclub voor pubers! Verscheidene ouderen zoeken een ontmoetingsplek, maar weten niet dat hier wekelijks gekoersbald wordt. “Kan ik al die beweging wel aan?”, wordt meerdere malen gevraagd. De beheerders van het Vorstelijk Complex lachen en stellen de bezorgde bezoekers gerust: koersbal is een gezellige en weinig intensieve sport. Gewoon aanschuiven dus. Het meest inspirerende idee dat langskomt op de verkiezingsdag is om als buurthuis te gaan samenwerken met het nabijgelegen logeerhuis voor gehandicapte kinderen. Het voorstel van de buurtbewoner is dat het Vorstelijk Complex in de weekenden activiteiten kan organiseren voor deze kinderen om daarmee een stuk zorgen uit handen te nemen van het buurtinitiatief. Samen tegen eenzaamheid Wijkcentrum De Pracht gaat al jaren creatief om met zijn rol als stembureau. Ditmaal hebben de beheerders en vrijwilligers uit Waalre-Aalst een grote poster opgehangen waarop kiezers stemmen op
Ontmoeting prijkt bovenaan de lijst met wensen
onderwerpen waar zij graag meer aandacht voor zien in de wijk: moet ingezet worden op eenzaamheid, gezondheid, alfabetisering of juist kinderactiviteiten? De aanloop is enorm en het regent reacties. Twee onderwerpen scoren duidelijk beter dan de rest: eenzaamheid en vrijwillige dienstverlening/burenhulp. Dezelfde signalen herkent men in wijkcentrum In De Boomtak, in Tilburg. De ‘pionier’ van LSA-project Beheer je buurthuis deelt tijdens de verkiezingen traditiegetrouw enquêtes uit om inspiratie op te doen voor activiteiten die aansluiten bij behoeftes van bewoners. Ontmoeting prijkt bovenaan de lijst met wensen. Bewoners zeggen bang te zijn op hun oude dag alleen thuis te zitten en hopen dat In De Boomtak kan dienen als plek om die eenzaamheid te voorkomen. Er ligt in de ogen van bewoners een belangrijke rol in het verschiet voor buurthuizen op het gebied van steun en zorg. Aandacht, ontmoeting en onderlinge dienstverlening moeten speerpunten zijn voor deze plekken. Niet de kiezer, maar de bewoner heeft gesproken; de uitslag biedt veel inspiratie voor een zorgzame toekomst in buurthuis en wijkcentrum.
Kiezen voor ontmoeting Veel buurthuizen werden op 18 maart ingericht als stemlokaal. Het LSA daagde hen uit om zichzelf te presenteren aan kiezers die normaal misschien niet binnen zouden komen in een buurthuis. Tientallen wijkaccommodaties maakten gebruik van de gelegenheid om hun activiteitenprogramma te presenteren en het gesprek aan te gaan met bewoners. Een uitgebreid verslag lees je op beheerjebuurthuis.nl
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
15
Themadag
Zorg voor je wijk Hoe willen we en kunnen we zorg met elkaar organiseren? Dat was de centrale vraag op de LSA-themadag: Zorg voor je wijk. In Delfstede spraken ruim 70 deelnemers over de veranderende rol van bewoners en bewonersinitiatieven binnen de informele zorg.
16
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
D
e veranderingen in zorgwetgeving brengen vragen met zich mee. Wij focussen ons op de vragen voor buurtzorginitiatieven. Wat wordt er nu precies aan actieve bewoners gevraagd? Hoe krijgen bewonersgroepen erkenning voor de informele zorg die al lang geleverd word in buurthuizen en door leveren? Hoe word je als bewonersgroep onderaannemer binnen een sociaal wijkteam? En hoe kun je voet tussen de deur krijgen bij de bestaande zorginstellingen? Dagvoorzitter Nico de Boer leidt ons door de dag die bestaat uit presentaties, intervisiesessies, discussies en uiteindelijk het maken van een lijst met belangrijkste tips voor buurtzorginitiatieven
“Op deze bijeenkomst lijkt het alsof Nederland er al klaar voor is. Of Nederland het aan kan dat er steeds meer verwacht wordt dat Nederlanders voor elkaar kan gaan zorgen.” Marjolein Broerse van Groenou, Hoogleraar Informele zorg in een veranderende samenleving, is onder de indruk van de passie, durf en slagkracht van de aanwezige buurtzorginitiatieven (zie kader op pagina 18). “Het zijn initiatieven als dit die me positief stemmen” zegt Broerse van Groenou. “De media bericht doorgaans over de dramatische gevallen waar het fout gaat. Maar er zijn gelukkig veel mooie projecten opgericht door mensen die geloven dat het anders kan.” En het moet ook anders. De zorg is de overheid te kostbaar geworden, schetst de professor tijdens haar interessante lezing ‘Sociale buurtnetwerken en zorg’. En de oplossing die de overheid ziet is dat er meer gedaan moet worden door burgers. Mensen moeten informele zorg gaan leveren. Deze informele zorg bestaat zowel uit mantelzorg als uit vrijwilligerswerk, veelal burgerinitiatief. Daarnaast is er de professionele zorg. Maar meer en meer zien we ook hybride vormen ontstaan, mengvormen.
Waar liggen de grenzen van wat je als bewoners wilt en kunt oppakken?
De Tien Geboden voor Buurtzorginitiatieven 1. Zorg voor een duidelijke identiteit, blijf jezelf 2. Blijf in je bewonersrol qua initiatief, bewaak je
autonomie 3. Ken je doelgroep en hun vraag 4. Laat je agenda bepalen door de buurt 5. Werk aan vertrouwen: aan een veilige omgeving, met een persoonlijke benadering, kleinschaligheid en geduld: “Kan ik je helpen?” 6. Omarm de professionals/beroepskrachten, zoek effectieve samenwerking 7. Wees opdrachtgever naar de professionals en de gemeente en zorg dat je over de (financiële) middelen beschikt 8. Blijf in gesprek met alle partijen vanuit gelijkwaardigheid 9. Ga niet allemaal hetzelfde wiel uitvinden, kijk ook bij andere initiatieven 10. Verken je grenzen, leer van je fouten
Intervisiesessies Deze mengvormen zorgen voor hoofdbrekers, voor zowel de aanwezige professionals als voor veel van de initiatiefnemers. Hoe zorg je ervoor dat je als bewonersinitiatief dat wel een verdienmodel heeft, geen normale welzijnspartij wordt of mag dat juist wel? Waar liggen de grenzen van wat je als bewoners wilt en kunt oppakken en wat je bij professionals wilt laten? In verschillende sessies spreken we over de lastige uitdagingen waar we voor staan samen. We buigen ons over zaken als: hoe zorg je ervoor dat je initiatief door de wijk wordt gedragen en gebruikt? Hoe verbind je bewonersinitiatief en professionals? Hoe zorg je voor continuïteit van je initiatief? En hoe vind je de samenwerking met verschillende partijen? In een veranderend systeem staat veel ter discussie. Er zijn vragen en verschillende inzichten, bijvoorbeeld over de grenzen tussen vrijwilligerswerk, burgerinitiatief en sociaal ondernemerschap, het meedoen met een maatschappelijke aanbesteding en de houding naar professionals. Veel initiatieven zijn een eigen systeem aan het ontdekken, hun eigen plek in het zorglandschap. En, al moeten we
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
17
Getekend verslag vatte live de hele dag samen. Kijk op www.lsabewoners.nl/bijeenkomsten/zorg-voor-je-wijk/ voor een grote versie!
niet allemaal hetzelfde wiel uitvinden: het is niet meer dan logisch dat er velen een wiel aan het uitvinden zijn. Want we weten nu nog niet welk wiel het beste rijdt, en hoeveel verschillende wielen we nodig hebben. Wel is iedereen het er over eens dat het ontzettend fijn en belangrijk is om zo nu en dan te delen waar we staan en waar we mee bezig zijn. Ter plekke besluiten we dan ook dat we nog een
themadag over zorg gaan organiseren, als we allemaal een stap verder zijn. Wellicht over een jaar. Voor nu verzamelen we de tips waar we het met elkaar eens over kunnen worden. Zonder enige valse bescheidenheid dopen we ze zelf tot de Tien geboden voor buurtzorginitiatieven (zie kader op pagina 17).
De vier initiatieven die zich presenteerden: Wijzelf zorgcoöperatie Delft In Delft wordt een zorgcoöperatie Wijzelf opgericht waar zorgvragers lid kunnen worden en via een website makkelijk in contact kunnen komen met zorgaanbieders in Delft. De overheid wil dat wij zelf onze zorg regelen en betalen, de organisatie Wijzelf wil dat wij daar niet alleen voor staan. Het platform is er voor zorgcoöperaties waar bestuurders zich vrijwillig inzetten. Er kan zowel betaalde als vrijwillige zorg aangeboden worden. En Wijzelf hecht veel belang aan financiële transparantie. In de reguliere zorg kan het onduidelijk zijn wat je voor welke dienst betaalt. Wijzelf is transparant over geld, van begin tot eind. Zo willen ze zorg bereikbaar, betaalbaar en betrouwbaar maken. Laakse Lente, Den Haag De Laakse Lente is een burgerinitiatief van een echtpaar uit Den Haag: Leo en Netty Olffers. Zij hebben hun huiskamer letterlijk opengezet voor ouderen uit hun wijk. Omdat het echt-
18
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
paar iets wil betekenen voor eenzame buurtgenoten, nodigden ze tweeënhalf jaar geleden alle ouderen die zin hebben in een praatje, of met een vraag zitten waar ze niet uit komen uit in hun huiskamer in het Haagse Laakkwartier. Elke werkdag tussen tien en twaalf zitten ze klaar met de koffie. Soms komt er niemand, soms zit de kamer stampvol. Wie ergens hulp bij nodig heeft, mag bellen of langskomen. Hun doel is bovenal het tegengaan van eenzaamheid onder ouderen. Ze organiseren ook bewegingsactiviteiten voor ouderen en een maandelijkse creativiteitsochtend. In de zomer organiseren ze met hulp van andere vrijwilligers zes weken lang zomeractiviteiten. Zorgvrijstaat Rotterdam Zorgvrijstaat is een maatschappelijk initiatief uit Rotterdam dat bewoners wil activeren, verbinden en organiseren. De vrijstaat wil krachten bundelen om samen lichte zorg- en welzijnstaken op te kunnen vangen die dreigen weg te vallen en een
stem te hebben in keuzes die moeten worden gemaakt op het gebied van zorg en welzijn. Dat doen ze door het versterken van sociale netwerken van kwetsbare bewoners met inzet van vitale bewoners. Ze werken toe naar het opzetten van de zorgcoöperatie Rotterdam West. Er gebeurt al van alles, van maaltijden voor buurtbewoners, tot rollatorspreekuren en (zorg) aanpassingen in woningen. Lees meer over dit initiatief op pagina zes. Zorgvoorelkaardelft ZorgvoorelkaarDelft is een online platform, met een landelijk ‘moederplatform’. Op het platform kunnen mensen met een hulpvraag zelf de hulp vinden die ze nodig hebben. Of het nu gaat om een eenzame oudere die gezelschap zoekt in de vorm van een vrijwilliger of een moeder die professionele begeleiding zoekt voor haar gehandicapte kind. Zo wil Zorgvoorelkaar een steentje bijdragen aan een zorgzame samenleving in Nederland. Zorg voor elkaar is al in meer dan 30 gemeenten actief.
Het LSA selecteert voor jou
Publicaties Onmacht en woede Wat gebeurt er als je partner dement wordt? Openhartig vertelt Hanne van Herwerden hoe zij leert omgaan met de steeds grotere afhankelijkheid van haar man en met haar eigen onmacht, schuldgevoelens, woede en wanhoop. Stap voor stap neemt ze de bescherming van zijn kwetsbare bestaan op zich. Van Herwerden is klinisch psycholoog en heeft veel verstand van gezondheidszorg en regelgeving, hierdoor kan ze helder inzicht geven in de (bureaucratische) medische praktijk. Dit doet ze zonder vaktermen te gebruiken. Het boek is voor iedereen goed te lezen. Knap is ook dat het boek, hoewel zeer aangrijpend, nergens te zwaar wordt. Het is bij tijd en wijlen zelfs humoristisch geschreven. Dit boek is een steun voor mantelzorgers en een aanrader voor iedereen die meer wil weten over dementie of mantelzorg. Titel: Zolang ik het kan, Ebook, ISBN: 9402123512, Prijs: € 12,90,-
AKTIE!! Een boek over de tijd dat actie nog met een K werd geschreven: de jaren 70. Actievoerders in Deventer streden destijds tegen de sloop van het Noordenbergkwartier. De gemeente wilde er kantoren en parkeergarages bouwen. Maar de actieve bewoners wonnen, dankzij het buurtverzet kwamen er betaalbare woningen en bleef het karakter van de wijk behouden. In dit boek kijken vier journalisten terug op deze succesvolle strijd. In levendige verhalen portretteren ze de kleurrijke hoofdrolspelers en laten ze zien hoe bewoners na jarenlang verzet samen met de gemeente de verwaarloosde wijk wisten te vernieuwen, volgens het principe van het ‘bouwen voor de buurt’. De auteurs trekken parallellen met acties in andere steden en onderzoeken protesten in het heden. Er blijkt absoluut iets te leren uit het verleden. Titel: Handel dapper, lessen uit de strijd om betaalbaar wonen in Deventer, Nico Haasbroek, Ton van Dijk, Han van der Horst, Jutta Chorus, ISBN 9789491481062, Prijs: € 25,
Lekker leesbaar onderzoek Onderzoek de doe-democratie kritisch, door langs te gaan bij burgerinitiatieven, was de opdracht die twee journalisten kregen van het ministerie van BZK. Een dergelijk onderzoek levert meestal een lang moeilijk rapport op. Maar dit keer niet. De hoofdredacteur van het Tijdschrift voor sociale vraagstukken en een freelance journalist hebben over de 12 initiatieven die ze bezocht hebben een lekker leesbaar boek geschreven waarin veel initiatiefnemers aan het woord komen. De ondernemende burger, De woelige wereld van lokale initiatieven laat verschillen, overeenkomsten, uitdagingen en noden zien van diverse buurtinitiatieven. De initiatieven zijn goed bekeken en de initiatiefnemers zijn uitgebreid bevraagd. Zo krijgen we een mooi beeld over wie ze zijn, wat ze willen, hoe ze georganiseerd zijn, waar ze hun geld vandaan halen en hoe ze zich verhouden tot de overheid. Het boek eindigt met een kort epiloog waarin de verhalen bijeen worden gebracht. Hier worden ook de succesfactoren van geslaagde burgerinitiatieven samengevat: de belangrijke rol van de trekkers, het belang van de aanwezigheid van een organisatie, én de kracht van een verhaal. Titel: De ondernemende burger. De woelige wereld van lokale initiatieven, Auteurs: Marcel Ham en Jelle van der Meer, Uitgegeven door: Movisie, ISBN: 9789088691140, Prijs: € 12,50, gratis te downloaden via www.movisie.nl/ publicaties/ondernemende-burger
LSA Bewoners Berichten / voorjaar 2015 / nummer 118
19
Meld je aan via www.lsabewoners.nl