Bruni í jarðgöngum

Á Íslandi fjölgar jarðgöngum stöðugt og krafa nútímans er að fá sem greiðastar og öruggastar samgöngur á milli staða. Vegfarendum fjölgar árlega og hlutfall fólksflutninga- og vöruflutningabíla eykst. Þá fjölgar erlendum, reynslulitlum ökumönnum sem veldur hættum í umferðinni. Gott er að hafa í huga að jarðgöng eru einn öruggasti hluti vegakerfisins.

Hönnun og búnaður

Tækni við jarðgangagerð þróast stöðugt og þekking á aðstæðum og jarðfræði eykst með ári hverju. Öryggismál skipa sífellt stærri sess og þar hefur Vegagerðin gert mikið átak. Í nýjum Norðfjarðar- og Vaðlaheiðargöngum er betri og vandaðri lýsing og ljósastýring en áður hefur sést. Birtustigið aðlagar augað betur umhverfinu og kantsteinalýsing gerir mikið fyrir upplifun í akstri. Svo virðist sem kantsteinalýsingin sporni gegn hraðakstri að einhverju leyti og jafni umferðarhraðann. Miðlína á milli gagnstæðra akstursstefna er fræst þannig að bílstjórar verða strax varir við ef bíll leitar yfir á rangan vegarhelming. Í hvorum göngum eru fjögur neyðarrými með um 1.500 metra millibili. Þar geta vegfarendur komist í skjól undan sóti, reyk og hita ef eldur kemur upp og leiðin út er ekki greið. Hvor göng eru 7,5 - 8 km að lengd með langhalla á akbraut en það gerir flóttaleið mjög erfiða. Í hverju neyðarrými geta yfir 100 manns hafst við í a.m.k. 3 klst og færra fólk lengur.

Nafn ganga

Múlagöng Göng undir Breiðad. og Botnsh. Hvalfjarðargöng Fáskrúðsfjarðargöng Almannaskarðsgöng Héðinsfjarðargöng Bolungarvíkurgöng Norðfjarðargöng Vaðlaheiðargöng

Opnuð ár

1990 1996 1998 2005 2005 2010 2010 2017 2018

Lengd m

3400 9119 5770 5850 1308 3650 5400 7908 7500

Ársumferð bílar/dag

668 6959 730 627 718 946 “655” “2000”

Lengd jarðganga og umferð. Gróf áætlun fyrir Vaðlaheiði og byggt á umferð frá Bæði tal- og myndsamband er við þessi rými og vaktstöð Vegagerðarinnar fær boð þegar farið er inn í rýmið. Merkingar flóttaleiða eru þannig að þær sjást þó 0-línan (reyklagið) sé farin að lækka og valda slæmu skyggni. sem myndi auka öryggi til muna. Það er lykilatriði því allar upplýsingar um ástand í göngum áður en - og þegar - eldur kemur upp eru mjög mikilvægar, tryggja rétt viðbrögð og draga úr áhættu viðbragðsaðila.

opnun í Norðfirði. Þar hjálpar lýsingin í kantsteinum við akbraut til. Sendar fyrir farsíma, TETRA og útvarp eru með 1,5 km millibili og samband frá þeim er öruggt þó bilun verði í einhverjum sendi. Raf- og fjarskiptalagnir eru lagðar þannig að truflun vegna bilunar er lágmörkuð og staðbundin. Fæðing að bilunarstað helst báðum megin frá þannig að einungis lítill hluta ganganna dettur út. Frá haustinu 2018 er vaktstöð Vegagerðarinnar starfrækt allt árið um kring en þar er m.a. fylgst með jarðgöngum Vegagerðarinnar. Þar með er kominn grundvöllur fyrir víðtækara eftirlitsmyndavélakerfi

Innganga í jarðgöng þar sem eldur er laus er alltaf varhugaverð og hættuleg og krefst þekkingar og þjálfunar. Inn í brennandi jarðgöng á ekki að fara nema með réttan útbúnað og örugga flóttaleið.

Öryggi

Samstarf hefur verið á milli jarðgangadeildar Vegagerðarinnar og slökkviliða í landinu. Farið hefur verið yfir öryggismál og brunavarnir, æskilegan búnað slökkviliða, viðbragðsáætlanir endurskoðaðar og fleira mætti telja. Farið var í skoðunarferð til Noregs í mars 2017 og rætt

við fulltrúa frá norsku Vegagerðinni sem og stjórnendur slökkviliða sem sinna eldum í jarðgöngum. Ferðin var mjög gagnleg og hefur haft áhrif á öryggismál jarðganga á Íslandi. Jarðgöng eru öruggasti hluti vegakerfisins því þar gætir ekki veðuráhrifa, umferðarhraði er lægri, hraðaeftirlit gott auk þess að ólíklegt er að sauðfé eða önnur dýr trufli umferð þar inni. Þó geta skapast þar hættulegar aðstæður, en líkurnar á því eru litlar. Umferð í jarðgöngum hérlendis er enn lítil og nánast alveg undir viðmiðum reglugerða sem kalla á auknar brunavarnir og öryggiskröfur. Reynsla erlendis sýnir þó reyndar að slys og brunar í jarðgöngum verða síður á háannatímum þegar mikil umferð er, frekar þegar hún er minni og utan dagtímans. Fyrir því eru ýmsar ástæður en vissulega eru afleiðingar bruna í jarðgöngum mun alvarlegri þegar umferð er þétt. Þá getur orðið erfiðara að komast út og meiri hætta á að eldur breiðist hratt út á milli ökutækja. Bruni í jarðgöngum er með erfiðari verkefnum sem slökkvilið þurfa að fást við. Aðgengi er slæmt, hiti, reykur og sót safnast fljótt fyrir og valda slökkviliðsmönnum sem og vegfarendum hættu. Yfirsýn verður erfið og þar skipta fjarskipti og öguð vinnubrögð öllu máli. Fjarlægð að gangnamunna getur verið mikil og t.d. hafa hefðbundin reykköfunartæki ekki nægar loftbirgðir fyrir slíkar vegalengdir. Allar stýringar á öryggisbúnaði jarðganga, m.a. blásurum auk skynjara sem mæla trekkstefnu, trekkhraða, hitastig og mengun eru mjög mikilvæg atriði og nauðsynleg hjálpartæki fyrir stjórnendur á brunastað. Gott eftirlitsmyndavélakerfi er það einnig og mjög brýnt að koma slíkum búnaði upp sem allra fyrst. Það auðveldar yfirsýn og eykur öryggi vegfarenda. Þegar brunaboð berast frá jarðgöngum er mjög mikilvægt að brugðist sé hratt við. Lífbjörgun er ávallt í forgangi sem og að koma fólki greiðlega út úr göngum. Komast þarf sem fyrst að brunastað, með trekkstefnu í bakið og slökkva eld. Þar skipta fyrstu mínúturnar í brunaferlinu öllu máli. Hlutverk slökkviliðs við þann enda sem trekkur stendur út um, er að fara að reyktungu, fylgjast með þróun mála og tryggja að vegfarendur þeim megin við brunastað hafi komist út eða að hjálpa þeim út. Fjarskiptasamband á milli gangahluta þarf að vera tryggt þannig að vinnubrögð séu samræmd. Góð yfirsýn er nauðsynleg, stýra þarf blásurum og tryggja að björgunarlið komist að neyðarrýmum til að koma fólki út um leið og það er hægt. Mynd- og talsamband er frá hverju neyðarrými þannig að fljótt liggja fyrir upplýsingar um hvort og hve margir eru þar inni. Með því er hægt að skipuleggja björgunarstarf og gæta að öryggi björgunarliðs. Athuga þarf að stutt getur verið í næsta neyðarrými til björgunar þó fara þurfi fram hjá eldstað en þá þarf að vera búið að slökkva eld til að stöðva reyk-, sót- og hitamyndun. Öll efni sem koma frá brennandi farartækjum eru eitruð og hættuleg og geta valdið miklum líkamlegum skaða til lengri tíma þó viðkomandi sleppi lifandi út.

Hættur, búnaður og aðstæður

Miklu skiptir að slökkvilið æfi reglulega viðbrögð við bruna og slysum í jarðgöngum. Ef um tvö slökkvilið er að ræða við sinn hvorn gangaenda þarf að samræma vinnubrögð og búnað. Nægur búnaður þarf að vera til staðar við báða enda og vatnsmagn er eitt af því sem skiptir máli. Brunahanar eru ekki í jarðgöngum og því er treyst á að slökkvilið hafi tiltækt það vatnsmagn sem til þarf. Slökkvifroða og slökkvitækni sem henni fylgir er mikilvæg, þannig má auka slökkvimátt slökkvibíla og nýta vatn betur. Slökkvibílar þurfa því að hafa mikið magn af vatni og froðuvökva og/eða hafa með sér stærri tankbíla til að slökkvistarf geti haldist stöðugt þar til eldur er slökktur. Froðutegundir eru margar og mikilvægt að velja froðu sem hefur sem besta virkni við aðstæður í jarðgöngum. Fjarstýrðar slökkvibyssur rétt staðsettar á bíl sem og hitamyndavélar eru nauðsynleg tæki til að auðvelda slökkvistarf í jarðgöngum. Flóttaleið björgunaraðila

Bruni

þarf að tryggja og fylgjast vel með

ástandi í göngum báðum megin við eldstað. Björgunaraðilar geta auðveldlega lokast inni á milli reyktappa. Hafa þarf í huga að hiti veldur skemmdum á burðarvirki jarðganga og hrun getur orðið í steypulaginu sem bergið er húðað með. Hitinn getur valdið gufusprengingum á bak við steypuhuluna með tilheyrandi hættu. Eldur getur komist á bak við steypuhulu á klæðingu og borist eftir göngunum á milli klæðingar og bergs, en vatnsklæðingin sjálf getur brunnið (PEH) án þess að það sjáist strax, með tilheyrandi hættu. Verði skemmdir á burðarvirki jarðganga við bruna getur framhald í næstu opnu

það þýtt langan viðgerðartíma sem getur mælst í vikum og mánuðum. Það hefur í för með sér verulega truflun á samgöngum því flestir staðir með jarðgöng sem samgönguæð geta verið illa staddir ef loka þarf jarðgöngum í erfiðu árferði og slæmum veðuraðstæðum.

Slökkvistarf og þjálfun

Að lokum þarf að leggja áherslu á að slökkvilið, sem hafa jarðgöng á sínu starfssvæði, þjálfi sína slökkviliðsmenn sérstaklega fyrir bruna í jarðgöngum og æfi reglulega verklag og viðbragð. Vinna við reykköfun, björgun úr bílflökum, slöngulagnir og alla aðra þætti slökkvistarfs er flókin og athafnasvæði slökkviliðsmanna í göngum er þröngt og erfitt. Skyggni getur orðið mjög lítið og engin leið að sjá búnað eða legu hans. Þá þarf að treysta á öguð og áreiðanleg vinnubrögð. En þó hér sé verið að benda á hættur við slökkvistarf í jarðgöngum, þarf að hafa í huga að þessi hluti samgöngukerfisins ætti að vera sá öruggasti eins og áður EFLA VERKFRÆÐISTOFA

Norðfjarðargöng: Símaklefi með rauðri hurð, gráar hurðir að tæknirými og spennustöð. Inngangur í neyðarrými með grænni hurð, ljósrönd í kringum hurðina sést illa á mynd.

var lýst. Ef vegfarendur fylgja samviskusamlega reglum og umferðalögum, viðhald ökutækja er í lagi leiðarljósi, þá getum við lágmarkað þessa hættu og nánast útrýmt henni. Guðmundur Helgi Sigfússon Byggingatæknifræðingur Slökkviliðsstjóri í Fjarðabyggð

og tillitssemi er höfð að +354 412 6000 efla@efla.is www.efla.is

Öflug ráðgjafarstarfsemi

Brunahönnun og eigið eldvarnareftirlit

Eigin eldvarnaeftirliti skal sinnt af fyrirtækjum og stofnunum og skal vera skjalfest. EFLA býður uppá vefkerfi sem heldur utan um eigið eftirlit viðskiptavina.

Vefkerfið er einfalt í notkun og einnig snjalltækjavænt. Til eru stöðluð eftirlit fyrir lítil, meðalstór og stór fyrirtæki sem hægt er að aðlaga að þörfum. Vefkerfið veitir góða yfirsýn og heldur utan um alla þætti eftirlitsins til að mynda gögn, ábyrgðir, eftirfylgni og skýrslur.

Nánari upplýsingar: eigideftirlit.is