Urban History Theory by Luangphasy SENGONKEO

ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ ງຊາດ ຄະນະວິຊາສະຖາປັດຕະຍະກໍາສາດ

ເອກະສານປະກອບສິດສອນ 5U2 UT 322

ວິຊາທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ປະຫວັດສາດຜັງເມືອງ

ສົກສຶກສາ 2013-2014

ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ ງຊາດ ຄະນະວິຊາສະຖາປັດຕະຍະກໍາສາດ

ເອກະສານປະກອບສິດສອນ 5U2 UT 322

ວິຊາ ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ປະຫວັດສາດຜັງເມືອງ Urban Planning Theory Urban History

ຮຽບຮຽງໂດຍ:

ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ ັ ຈິດປັນຍາ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ

ກວດແກ ້ໂດຍ:

ສົກສຶກສາ 2013-2014

ສຈ. ດຣ. ສົມພອນ ເດດອຸ ດມ ົ

ຄໍານໍາ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາສາດອາດຖືໄດ້ວ່າເປັ ນສາຂາທີ່ມີການສຶກສາລົງເລິກທີ່ສຸ ດໃນວິຊາອາຊີບທີ່ກ່ ຽວກັບ

້ ຄວາມກ່ ຽວຂ້ອງກັບອະດີດ, ປັ ດຈຸບນ ັ ແລະ ອະນາຄົດ. ສະພາບແວດລ້ອມສິ່ງກໍ່ສ້າງ. ສາຂາວິຊາດັ່ງກ່ າວນີມີ

້ ໍາໃຊ້, ລວມທັງຮູ ບແບບພຶດຕິກາໍ , ຄວາມປາຖະໜາ, ແລະ ຄວາມ ສະຖາປັດຕະຍະກໍາສາດພົວພັນກັບກຸ່ ມຜູ ນ

້ ່ ານັ ້ ົ ນ. ັ ການໃນການ ຕ້ອງການຂອງພວກເຂົາເຈົາເຫຼ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາສາດຍັງກ່ ຽວຂ້ອງກັບກົດໝາຍ, ຫຼກ

ັ , ລະບຽບການ, ທິດສະດີ ແລະ ແນວຄວາມຄິດໃນການອອກແບບ. ການອອກແບບບໍ່ພຽງແຕ່ຄໍານຶງ ປະຕິບດ ັ , ຜິວ, ຂະໜາດ ແລະ ຮູ ບຊົງເທົ່ານັນ້ ແຕ່ຍັງຄໍານຶງເຖິງປະໂຫຍດໃຊ້ສອຍ. ສ່ວນ ເຖິງສະເພາະຮູ ບຊົງ, ສີສນ

ປະກອບກ່ ຽວກັບປະໂຫຍດໃຊ້ສອຍຂອງສະຖາປັດຕະຍະກໍາ ຈຶ່ງເຊື່ອມໂຍງກັບລະບົບໂຄງສ້າງ, ໄຟຟ້າ, ກົນ

້ ກ ັ ລະບົບທັງໝົດເຫຼ່ ານີ ົ .້ ອາຄານ ຫຼງັ ຫນຶ່ງກໍ່ຄືເປັ ນ ຈັກ ແລະ ສຸ ຂາພິບານ. ເພື່ອທີ່ຈະກໍ່ສ້າງອາຄານຈະຕ້ອງຮູ ຈ ້ ່ ໂດດດ່ຽວ. ຜົນງານສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ສົມບູນ ບໍ່ວ່າມັນຈະຕັງຢູ

້ ງຢູ ້ ່ ຊົນນະບົດ ມັນກໍ່ຍັງເປັ ນຜົນງານສິລະປະໃນຕົວມັນເອງ, ເຖິງແມ່ ນວ່າ ຖ້າຫາກວ່າ ອາຄານຫຼງັ ນີຕັ

້ ງຢູ ້ ່ ກາງ ົ ບາດທີ່ສໍາຄັນໃນການຊ່ວຍເສີມສ້າງພາບທີ່ສວຍງາມ. ແຕ່ວ່າເມື່ອຍົກອາຄານຫຼງັ ນີໄປຕັ ທິວທັດຈະມີບດ ຕົວເມືອງທ່ າມກາງອາຄານຫຼາຍໆສິບຫຼງັ ຫຼ ື ທ່ າມກາງຜົນງານສິລະປະອື່ນໆນອກເຫນືອຈາກສະຖາປັ ດຕະ ຍະກໍາ

້ ເວລານັນຈະເກີ ດມີການພົວພັນລະຫວ່າງຜົນງານສິລະປະທາງສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາກັບສະພາບແວດ

ລ້ອມອ້ອມຂ້າງຂອງມັນ.

ເມື່ອເປັ ນແນວນັນ້

ຈຶ່ງຕ້ອງມີອງົ ປະກອບເພີ່ມເຕີມໃນຂະບວນການອອກແບບ.

້ ອງມີຄວາມເຂົາໃຈວ ້ ່ າອາຄານຈະມີຄວາມເໝາະສົມກັບສະພາບແວດລ້ອມອ້ອມຂ້າງໄດ້ແນວ ນອກຈາກນັນຕ້

້ ົ ຈະຖື ໃດ. ສຸ ດທ້າຍສິ່ງເຫຼ່ ານີ ກແປໄປເປັ ນລັກສະນະການອອກແບບຂອງສະພາບແວດລ້ອມເມືອງ ເພາະສະ ້ ່ ງເກີດມີຄໍາສັບທີ່ວ່າ “ການອອກແບບຜັງເມືອງ” ຫຼ ື “Urban Design”. ນັນຈຶ

ເພື່ອເຫັນໄດ້ການພົວພັນລະຫວ່າງສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ ແລະ ການອອກແບບຜັງເມືອງເຮົາສໍານຶກວ່າສິ່ງ

້ ່ ຫຼ ື ທີ່ຫວ່າງຕ່ າງໆ. ຮູ ບ ທີ່ຄໍານຶງໃນການອອກແບບອາຄານປະກອບມີ: ການພົວພັນເຊິ່ງກັນແລະກັນຂອງເນືອທີ ້ ກພິຈາລະນາໄປພ້ອມໆ ົ ຖື ແບບຂອງການສັນຈອນ, ລະບົບເຕັກນິກຂອງອາຄານ, ແລະ ອື່ນໆ. ທັງໝົດເຫຼ່ ານີ

ກັນ, ລວມທັງຈະເປັນຂອບເຂດທີ່ກວ້າງອອກໄປເຊັ່ນ ການອອກແບບສະພາບແວດລ້ອມເມືອງ ເຊິ່ງທີ່ອາຄານ

້ ງຢູ ້ ່ . ຫຼາຍຫ້ອງປະກອບກັນເປັນອາຄານ, ລານ ຫຼ ື ລະບຽງປຽບເໝືອນລານໃນຄຸ ມ ້ ແລະ ສວນ ດັ່ງກ່ າວນັນຕັ

ສາທາລະນະ, ທາງຍ່ າງ ແລະ ຫ້ອງໂຖງປຽບເໝືອນຖະໜົນ ແລະ ຈຸດລວມສູ ນຂອງຂອງຄົນຍ່ າງ, ລະບົບນໍາ້ ປະປາ ແລະ ລະບົບໄຟຟ້າຂອງອາຄານ ຍັງຕ້ອງເຊື່ອງໂຍງກັບລະບົບຂອງຕົວເມືອງ.

ິ ກ ີ ານດຽວກັນກັບການສຶກສາສະຖາ ດ້ວຍເຫດນີ ້ ໃນການສຶກສາການອອກແບບຜັງເມືອງ ຈຶ່ງນໍາໃຊ້ວທ

້ ້ ປັດຕະຍະກໍາ ເຊິ່ງຄວນເລີ່ມຕົນການສຶ ກສາໃຫ້ເຂົາໃຈອະດີ ດ.

້ ຽບຮຽງ ຄະນະຜູ ຮ

ສາລະບານ ລາຍການ

ໜ້າ

ຄໍານໍາ………………………………………………………………………………

ສາລະບານ………………………………………………………………………….

ພາກທີ I

ແນວຄິດທິດສະດີຜງັ ເມືອງສະໄໝບູຮານ

ບົດທີ 1

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງເອຍິບບູຮານ (Egypt) 1.1

ປະຫວັດສາດຂອງເອຍິບບູຮານ.……………………………………..

1.2

ພາບລວມຂອງເມືອງຂອງເອຍິບບູຮານ..…………………..................

1.3

ການວາງຜັງເມືອງໃນເອຍິບ……………………………...................

1.4

ກ່ ຽວກັບບູຮານຄະດີ..……………………………………………... ການສົ່ງຜົນກະທົບ.………………………………………………..

ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………....

ເກຣັກບູຮານ (Greek) 2.1 ປະຫວັດສາດເກຣັກບູຮານ..………………………………………... ້ ່ ນຖານຂອງເກຣັກບູຮານ.………………………………….. 2.2 ການຕັງຖິ

ການວາງແຜນຜັງເມືອງໃນສະໄໝເກຣັກບູຮານ.………………………...

ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………....

ຜັງເມືອງບູຮານຂອງອານາຈັກຊູເມີ (Sumer Empire) 3.1 ປະວັດຄວາມເປັນມາຂອງຊູເມີ (Sumer Empire)…………………..... ້ ່ ນຖານຂອງອານາຈັກຊູເມີ (Sumer Empire).……………….. 3.2 ການຕັງຖີ

3.3

1.5 ບົດທີ 2

2.3 ບົດທີ 3

ບົດທີ 4

ພາກທີ II ບົດທີ 5

ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງຊູເມີ (Sumer).…………………………...

ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

ຶ ສາ: ມາຊູປິກຊູ) ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງຂອງເມືອງອິນຄາບູຮານ (ກໍລະນີສກ ້ ມສາດມາຊູປິກຊູ (Machu Picchu)………………………….. 4.1 ທີ່ຕັງພູ

4.2

ປະຫວັດຄວາມເປັນມາມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu).……………......

4.3 4.4

ອານາເຂດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕອນດິນຂອງຊາວອິນຄາ.………………. ້ ນມໍລະດົກ.……………………………........... ້ ານົດໃນການຂຶນເປັ ຂໍກໍ

4.5

ສະຖາປັດຕະຍະກໍາອິນຄາ…………………………………………..

4.6

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຂອງອິນຄາ…………………………..

ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

62 68

ຶ ງຕາເວັນຕົກ ແນວຄິດທິດສະດີຜງັ ເມືອ ແນວຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງອິນເດຍບູຮານ (India) ້ 5.1. ທີ່ຕັງຂອງປະເທດອິ ນເດຍ.…………………………………………. 5.2. 5.3.

ປະຊາກອນໃນປະເທດອິເດຍ.………………………………………. ຜັງເມືອງເກົ່າບູ ຮານຂອງ ເດລີ(Delhi).……………………………….

75 76 81 II

ສາລະບານ(ຕໍ່) ລາຍການ

ໜ້າ ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

ບົດທີ 6

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຂອງຈີນບູຮານ (China) 6.1 6.2

ປະຫວັດສາດຂອງຈີນບູຮານ.……………………………………….. ້ ້ ນຖານໃນຈີ ການຕັງຖີ ນບູຮານ.……………………………………… ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

ບົດທີ 7

90 95 98

ຶ ສາ: ການວາງຜັງເມືອງນາຣາ (NARA) ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງ ກໍລະນີສກ 7.2

ປະຫັວດຄວາມເປັນມາ.……………………………………………. ້ ທີ່ຕັງຂອງຕົ ວເມືອງນາຣາ (Nara).………………………………......

101

7.3

ປະຫວັດສາດຂອງຄວາມເປັນມາຂອງວັດຖຸບູຮານ.……………………..

105

7.4

ການວາງແຜນເມືອງບູຮານນາຣາ (Nara).…………………………….. 106

7.1

ບົດທີ 8

ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………..... ້ ຶ ສາເມືອງລຸ່ ມແມ່ ນໍາຂອງເມື ກໍລະນີສກ ອງເຫວ້ ປະເທດຫວຽດນາມ ້ ອງເຫວ້ ປະເທດຫວຽດນາມ.……………………………. 8.1 ທີ່ຕັງຂອງເມື

111 112

8.2

ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງເມືອງເຫວ້..…………….........................

112

8.3

ລັກສະນະຜັງເມືອງຂອງເມືອງເຫວ້.……………………………….....

114

8.4

ພູ ມສາດ ແລະ ພູ ມອາກາດຂອງເມືອງເຫ້ວ.…………………………....

116

8.5 8.6

ບັນດາສຸ ສານສໍາຄັນຕ່າງໆໃນນະຄອນເຫວ້…………………………….. ້ ັ ທີ່ເກົ່າແກ່ ຄື…………………. ນອກຈາກນີພາຍໃນຕົ ວເມືອງເຫວ້ຍງັ ມີວດ ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

116 121 124

ພາກທີ III ແນວຄິດທິດສະດີຜງັ ເມືອງສະໄໝກາງ ບົດທີ 9

ຶ ສາ: ໂຣມັນ (Roman) ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງໂຣມັນ ກໍລະນີສກ 9.1 9.2

ການກໍາເນີດຂອງອາຈັກໂຣມັນ (Roman).…………………………… ້ ານຜັງເມືອງຂອງໂຣມັນ.…………………………… ການເກີດຂຶນທາງດ້

127

9.3

້ ການເກີດຂຶນທາງດ້ ານສະຖາປັດຕະຍະກໍາ ແລະ ລະບົບສາທາລະນູປະການ..

128

9.5

ຮູ ບແບບ ແລະ ບົບຂອງຜັງເມືອງໂຣມັນ.……………………………...

130

9.5 9.6

ເຂດສູນກາງຂອງປະຊາຊົນ (Forum)……………………………….. 132 ຍຸ ກສະໄໝທີ່ມີການປ່ຽນແປງທາງດ້ານຜັງເມືອງ……………………….. 133 ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

ບົດທີ 10

125

135

ື ສາ: ເມືອງປາຣີ (Paris) ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາຣົກ ກໍລະນີສກ 10.1

ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ...............................................................

137

III

ສາລະບານ (ຕໍ່) ລາຍການ

ໜ້າ 10.2

ລັກສະນະຂອງສາຖາປັດຕະຍະກໍາບາຣົກ…………………………….

138

10.3

ປາຣີ………………………………….....................................

138

ເອກກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….. 147 ບົດທີ 11

ຶ ສາ: ນະຄອນຫຼວງວໍຊຕ ີ ນ ັ ດີຊ ີ ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາຣົກກໍລະນີສກ (Washington DC) 11.1 ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງແບບບາຮົກ.………………………... 149 ້ ງວໍຊງີ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC).…………………...... 149 11.2 ທີ່ຕັງຂອງກຸ 11.3 11.4 11.5

ການວາງແຜນເມືອງກຸ ງວໍຊງີ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)..…………....

ັ .…….. 154 ແຜນຜັງຂອງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປັດຈຸບນ ້ ສ່ວນຄິດຄົນໃນແຜນ ເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ………………… 156

ັ ເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) …………………......... 11.6 ບົດຄວາມຫຼກ 11.7 ຄວາມພະຍາຍາມໃນການດໍາເນີນງານທີ່ຜ່ານມາ..................................

11.8 ອົງປະກອບທີ່ສໍາຄັນ................................................................. 11.9 ສະຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວໃກ ້ຄຽງອື່ນໆ................................................. ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….. ບົດທີ 12

ຶ ສາ: ເມືອງແວນິສ (Venice) ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາຣົກ ກໍລະນີ: ກໍລະນີສກ ້ ອງແວນິສ (Venice) ຂອງປະເທດອີຕາລີ.…………………… 12.1 ທີ່ຕັງເມື 12.2

150

158 158 159 160 161 163

ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງຕົວເມືອງແວນິສ (Venice).…………....... 164 ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………...

173

ົ ຢ່າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ ພາກທີ IV ແນວຄິດ ແລະ ກໍລະນີຕວ ບົດທີ 13

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຈັນດີກາບ (Chandigarh Concept Planning) 13.1 ປະຫວັດຄວາມເປັັນມາ ແລະ ຜົນງານຂອງລີຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier)... 13.2 ຄວາມເປັນມາຂອງເມືອງຈັນດິກາບ.……………………………......

174 177

ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………... 186 ບົດທີ 14

ຶ ສາ: ເມືອງໃໝ່ ຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ປະເທດບຣາຊິນ ກໍລະນີສກ ້ ອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໃນປະເທດບຣາຊິນ………....... 14.1 ທີ່ຕັງຂອງເມື

187

ຜັງເມືອງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ ບຣາຊີເລຍ (Brasilia).…………………...

189

ເອກະສານອ້າງອີງ………………………………………………...

194

ື ສາ: ປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ແນວຄິດກະແສນະຄອນໃໝ່ ກໍລະນີສກ ້ ອງປູຕຣາຈາຍາ(Putrajaya)....................................... 15.1 ທີ່ຕັງຂອງເມື

195

ຄວາມເປັນມາຂອງກະແສແນວຄິດນະຄອນໃໝ່ຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ.....

197

14.2 ບົດທີ 15

15.2

ສາລະບານ(ຕໍ່) ລາຍການ

ບົດທີ 16

ໜ້າ 15.3

ແນວຄວາມຄິດໃນການອອກແບບຜັງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ……………..

199

15.4

ລັກສະນະຜັງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ................................................

204

ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

207

ື ສາ: ເນປີດໍ (Naypyidaw) ກະແສແນວຄິດເມືອງໃໝ່ (New Capitasm) ກໍລະນີສກ ປະເທດມຽນມາ 16.1

ແນວຄິດກະແສການສ້າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ .…………………………....

16.2

ກະແສການສ້າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ .……………………………........... 210

16.3 16.4

ຶ ສາເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ປະເທດມຽນມາ.................... 212 ກໍລະນີສກ ຜົນກະທົບຕໍ່ການສ້າງກະແສເມືອງໃໝ່.………................................. 223 ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

ພາກທີ V ບົດທີ 17

224

ົ ແນວຄິດທິດສະດີຜງັ ເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ ກໍລະນີສກ ຶ ສາ:ຮ່າໂນ່ ຍ(Hanoi)ປະເທດຫວຽດນາມ ແນວຄວາມຄິດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 17.1 17.2 17.3 17.4 17.5

ບົດທີ 18

208

ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ............................................................... ້ ົ .………………... ການເລີ່ມຕົນແນວຄວາມຄິ ດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

225 227

ົ ຕໍ່ກັບຮາໂນຍ...................... ຜົນປະໂຫຍດຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ ຕໍ່ກັບຮາໂນຍ......................... ຜົນກະທົບຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

232

ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

237

231

ັ ................. 233 ການສົມທຽບລະຫວ່າງຜັງເມືອງແບບເກົ່າກັບຜັງເມືອງປະຈຸບນ

ົ ກໍລະນີສກ ຶ ສາ: ມົດສະກູ (Moscow) ແນວຄິດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ ........................................................ ຄວາມໝາຍຂອງສັງຄົມນິຍມ

238

ັ ການການອອກແບບຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ .……………………. ຫຼກ

238

18.3

ົ ໃນມົດສະກູ (Moscow)............................. ຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

239

18.4

ປະຫັວດຄວາມເປັນມາຂອງມົດສະກູ (Moscow)............................... ້ ການເລີ່ມຕົນແນວຄວາມຄິ ດຜັງເມືອງ..............................................

18.1 18.2

18.5

240 243

ົ ຕໍ່ກັບມົດສະກູ (Moscow).... 246 ຜົນປະໂຫຍດຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 18.7 ຜັງມືອງເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສມົດສະກູ (Moscow)...................................... 249 18.8 ຜົນກະທົບຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ ຕໍ່ມົດສະກູ(Moscow)............. 253 18.6

18.9

້ ່ ສາທາລະນະ, ສຸ ຂະພາບ ແລະ ຄວາມສຸ ກໃນ ແນວໂນ້ມທີ່ຈະເກີດຕໍ່ກັບພືນທີ

ອະນາຄົດ............................................................................... 18.10 ການສົມທຽບລະຫວ່າງຜັງເມືອງແບບເກົ່າກັບຜັງເມືອງປັດຈຸບນ ັ ................

251 254

ເອກະສານອ້າງອີງ……………………………………………….....

255

ພາກທີ I

ິ ທດ ິ ສະດຜ ີ ງັ ເມອ ື ງສະໄໝບູຮານ ແນວຄດ

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງເອຍິບບູ ຮານ (Egypt)

1 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

1.1.

ປະຫວັດສາດຂອງເອຍິບບູຮານ ້ ່ ແຄມຝັ່ ງແມ່ ນໍາໃນໄຄໂລ ້ ໄຄໂລ (Cairo): ເປັ ນເມືອງຫຼວງຂອງປະເທດເອຍິບ ຕັງຢູ (Cairo) ມີປະຊາ

ກອນປະມານ 15.2 ລ້ານຄົນ ຊຶ່ງເປັ ນເມືອງທີ່ປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນທະວີບອາຟຣິກກາ ແລະ ເປັ ນໜຶ່ງໃນ ເມືອງທີ່ມີປະຊາກອນໜາແໜ້ນແຫ່ ງໜຶ່ງໃນໂລກ.

ຊື່ເມືອງ “ໄຄໂລ (Cairo)” ໃນພາສາອາຣັບມີຄວາມໝາຍວ່າ “ໄຊຊະນະ” ໂດຍຄວາມເຊື່ອວ່າເກີດຈາກ

ັ ຍາລັກຂອງການທໍາລາຍລ້າງ ທີ່ມີການເບິ່ງເຫັນດາວອັງຄານໃນຊ່ວງທີ່ກໍ່ສ້າງເມືອງ ແລະ ດາວອັງຄານປຽບຄືສນ ້ ບ ົ ຊະນະທຸ ກກອງ ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມໃນອີກຄວາມເຊື່ອໜຶ່ງຊື່: “ໄຄໂລ (Cairo)” ມາຈາກເມືອງໄຄໂລເປັນເມືອງທີ່ສູຮ ທັບທີ່ມາຕີເມືອງໄຄໂລ ລວມໄປເຖິງກອງທັບມອງໂກຼ, ກອງທັບຄຼູເສດ ຫຼ ື ກອງທັບອອດໂຕມັນ.

(ທີ່ມາ: http://www.nationalgeographicexpeditions.com/expeditions/egypt-tour/detail)

້ ຮູ ບທີ 1.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງໄຄໂລ (Cairo) ນະຄອນຫຼວງໃນສະໄໝເອຍິບບູຮານ 1

້ ສະໄໝທີ່ເອຍິບໄດ້ລວມກັນເຂົາເປັ ້ ນອານາຈັກ ັ ໃຫຍ່ ໆ ສະໄໝລາຊະວົງ (Dynastic Period) ນັບຕັງແຕ່

2 ແຫ່ ງຄື: ເອຍິບເໜືອ ແລະ ເອຍິບຕອນໃຕ້. ຕໍ່ມາ 3,200 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ຟາໂລເມເນສ ໄດ້ສະຖາປານາລາຊະ

້ ກຄອງປະເທດເອຍິບນັບຈົນເຖິງສິນສຸ ້ ດເອຍິບບູຮານ. ວົງທີ 1 ຂຶນປົ ້ 1.1.1. ຍຸ ກເລີ່ມຕົນຂອງລາຊະວົ ງ

ປະມານ 3000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເອຍິບແບ່ງເປັ ນ 2 ລາຊະອານາຈັກຄື: ເອຍິບເໜືອ ແລະ ເອຍິບໃຕ້ທງັ

້ ້ ສອງອານາຈັກລວມກັນສະໄໝພະເຈົານາເມີ (ຄຣິດເອີ່ນວ່າ: ເມເນສ໌) ແລະ ສະໄໝພະເຈົາອະຫາມີ ເມືອງຫຼວງຊື່ ວ່າ: ເມມຟີດສ໌ (Memphis) ກໍາແພງຂາວ.

(ທີ່ມາ: http://www.africanworldheritagesites.org/cultural-places/ancient-civilisations-of-the-nile/memphisand-the-pyramids.html)

້ ຮູ ບທີ 1.2 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງເມມຟີດສ໌ (Memphis) ໃນສະໄໝເອຍິບບູຮານ

ີ ສ໌(ລາຊະວົງທີ 1 ແລະ 2) ເອຍິບເປັ ນ ໃນຊ່ວງປະມານ 2850-2650 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນສະໄໝຂອງທິນດ

້ ນມູນນາຍເພື່ອຍາດຊີງຄື: ັ ອິດສະຫຼະພາບຕ່າງຊາດມີການຕໍ່ສູກ ້ ບ ັ ພວກເບດວງຈາກເຈົາຂຸ ຕົວຂອງຕົວເອງບໍ່ໄດ້ຮບ

້ ້ຊີຄາຣ໌ມາໃຊ້ໃນການ ັ ຢູ່ ໃນເລບານອນ) ເພື່ອຊືໄມ ທອງແດງມີການຕິດຕໍ່ ໍທາງເຮືອກັບເມືອງໄບລອດສ໌ (ປັ ດຈຸບນ

ກໍ່ສ້າງ ແລະ ເຮັດໂລງຄົນຕາຍຂອງຟາໂລ (ກະບັດຣິຍ)໌ ມີການກໍ່ສ້າງຂຸ ມຄົນຕາຍເອີ່ນວ່າ: ມາສ໌ຕາບາ ເຊິ່ງຈາລຶກ

້ 3 ແບບຄື: ອັກສອນອີໂຣກລີຟຟິກ, ອັກສອນເດໂມຕິກ (Demotic) ແລະ ອັກສອນຄອບຕິກ (Coptic) ນັນມີ

້ ກທຶກລົງໃນແຜ່ນປາປິ ຣຸສ ໌ (Papyrus) ເຈຍ້ ຂອງເອຍິບບູ ຮານ ຊຶ່ງເຮັດຈາກຕົນອໍ ້ ກໍ ້ ່ ໄດ້ຊ່ວຍແກ ້ ນອກຈາກນັນບັ

ໄຂເລື່ອງລາວຕ່າງໆກ່ ຽວກັບຊາວເອຍິບໃນສະໄໝບູຮານ.

ປະຫວັດສາດຂອງເອຍິບສະໄໝລາຊະວົງທີ່ມີຫກ ຼ ັ ຖານ 30 ສະຕະວັດ, ສະຫຼຸບໄດ້ເປັນ 3 ສະໄໝດັ່ງນີ:້ 1.1.2. ສະໄໝຂອງອານາຈັກເກົ່າ (The Old Kingdom)

ສະໄໝຂອງອານາຈັກເກົ່າ(The Old Kingdom)ໃນຊ່ວງປະມານ 3,200-2,300 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ເປັ ນ

້ ນຄັງທໍ ້ າອິດ,ຟາໂຣເມເນສ໌ໄດ້ລວມເອຍິບຕອນ ສະໄໝທີ່ອານາຈັກລວມອັນຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງເອຍິບເລີ່ມປະກົດຂຶນເປັ

້ ່ ອປະມານ3,200 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ້ ເໜືອ ແລະເອຍິບຕອນໃຕ້ເຂົາລວມກັ ນ ແລະ ໄດ້ສະຖາປານາລາຊະວົງທີ 1 ຂຶນເມື ້ ຟາໂຣປົ ກຄອງທັງໝົດລວມ 6 ລາຊະວົງຈົນຮອດ 2,300 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ລະຫວ່າງ 2 ໃນສະໄໝອານາຈັກເກົ່ານີມີ

ສະຕະວັດທໍາອິດມີເມືອງຫຼວງຄື: ທິບສ໌ຫ (Thebes) ໃນເອຍິບຕອນເໜືອໃນລາຊະວົງທີ 3 ຍ້າຍມາຢູ່ ເມືອງເມມ

້ ່ າ: ສະໄໝເມມຟີດສ໌ (Memphis Period) ໃນສະ ຟີດສ໌ (Memphis) ແລະ ຢູ່ດົນຮອດ 5 ສະຕະວັດເອີນວ

້ ການສ້າງປີ ຣາມິດຫຼາຍຈຶ່ງມີຄນ ້ ່ າ: ປີ ຣາມິດ (Pyramid Age). ໃນສະໄໝນີມີ ້ ຟາໂຣຊຶ່ງມີ ົ ເອີ່ນຍຸ ກນີວ ໄໝນີມີ ້ ໄປຕໍ່ກັບທະເລແດງສະໄໝອານາຈັກເກົ່າເລີ່ມ ້ ງໃຫ້ຂຸດຄອງຈາກແມ ້ນໍາໄນ ຊື່ວ່າ: ຊີນຸສເ໌ ຣດ (Senusret) ໄດ້ຂໍຮອ

ເຊື່ອມໃນສະໄໝລາຊະວົງທີ 6 ບາຫຼວງທີ່ຟາໂຣສົ່ງໄປປົ ກຄອງມົນທົນຕ່າງໆກໍ່ກະດ້າງກະເດືອງກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມ ້ ່ າງອານາ ວຸ່ ນວາຍ ຊຶ່ງອໍານາດຄວາມເປັ ນໃຫຍ່ ຢູ່ ປະມານ 200 ປີ ໄລຍະເວລາຂອງຄວາມສັບສົນທີ່ມາກັນລະຫວ

ຈັກເກົ່າ (Old Kingdom) ກັບອານາຈັກກາງ (Middle Kingdom) ເອີ່ນວ່າ: ຍຸ ກຟິວດັລ (Feudal Age) ຂອງເອຍິບ.

້ ່ ຊ່ວງໄລຍະ 2686-2183 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ (ລາຊະວົງທີ 3-6) ຍຸ ກຂອງອານາຈັກເກົ່າແມ່ ນໄດ້ເລີ່ມຕັງແຕ

ເມມຟີດສ໌ (Memphis) ເປັນສູນກາງທາງການເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://www.planetware.com/river-nile/memphis-egy-cai-mem.htm)

ຮູ ບທີ 1.3 ແຜນຜັງຂອງເມືອງເມມຟີສ (Memphis) ໃນສະໄໝເອຍິບບູຮານ 3

້ ່ ອໃຊ້ ັ ງການໃຫ້ອມ ິ ໂຮເທບຜູ ເ້ ປັ ນແພດ ແລະ ສະຖາປະນິກເປັ ນຜູ ສ ້ າ້ ງປີ ຣາມິດຂຶນເພື ຟາໂຣ ໄດ້ສ່ ງອົ

ເປັນທີ່ຝັ ງສົບຂອງພະອົງ, ປີ ຣາມິດເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍມາສ໌ຕາບາ 6 ຫຼງັ ຊ້ອນກັນ.

່ ນ: ສເນຟຣູ (ປີ ຣາມິດຄາຊູຣ ໌ ແລະແມຄູມ) ້ າ້ ງປີ ຣາມິດມີຫຼາຍທີ່ສຸ ດທີ່ມີຊ່ ສຽງເຊັ ື ຊ່ວງທີ 4: ຈໍານວນຜູ ສ

ິ ຸສ (ປີ ຣາມິດກິຊາທາງຕາເວັນຕົກຂອງເມືອງໄຄໂລ “Cairo”). ເຄີປລ໌ (ຄູຟູ), ຄາເຟຣນ, ໄມຊີຣນ

(ທີ່ມາ: http://www.oddee.com/item_89087.aspx)

້ ອງເມມຟີດສ໌ (Memphis) ໃນສະໄໝເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.4 ສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ເກີດຂຶນເມື ຊ່ວງທີ 5: ສະຖາປານາປະຈໍາຊາດຄືການນັບຖືສາສະໜາເລ (ເລແຫ່ ງເມືອງເຣລີໂອໂປລີສ)໌ ເທບພະເຈົາ້

້ ້ ແລະ ສ້າງເສົາຫີນສູງ. ແຫ່ ງດວງອາທິດມີການສ້າງວິຫານໃຫ້ເທບພະເຈົານີ

້ 2190-2052 ເປັ ນໄລຍະ ຊ່ວງທີ 6: ຟາໂຣແມ່ ນໄດ້ອ່ອນອໍານາດລົງເຮັດໃຫ້ຂຸນນາງມີອໍານາດຫຼາຍຂຶນ

ເວລາທີ່ຕໍ່ລະຫວ່າງສອງສະໄໝ (ລາຊະວົງທີ 7 ຮອດລາຊະວົງທີ 10 ເອີ່ນວ່າ: ສະໄໝເອຣາເຄລໂອໂປລີສ)໌ .

ລັດຕໍາແໜ່ງຟາໂຣ (ບ້ານໃຫຍ່ ) ເປັ ນຕໍາແໜ່ງສືບທອດຟາໂຣມີອໍານາດຢູ່ສູ ງສຸ ດເຊັ່ນ: ລະບົບສົມບູ ນສິດ

້ ້ ຍ ້ ້ ່ ງໃຫຍ່ ິ ທິລາດຂອງເຮົາມັກເຫັນຢູ່ ໃນຮູ ບຂອງພະເຈົາຫຍ່ ຽວອໍຣັສ ໌ (ພະເຈົາຜູ ) ນັບຈາກຊ່ວງທີ 4 ເປັ ນຕົນມາ ້ ຫຼ ື ເທບພະເຈົາ-ພະອາທິ ້ ັ ລູກຂອງພະເຈົາເລ ຟາໂຣປຽບຄືກບ ດ.

້ ນກຸ່ ມພະຍັນຊະນະ ັ ສະນະເປັ ນຮູ ບສັນຍາລັກໜຶ່ງເທົ່າກັນຄໍາໜຶ່ງຈາກນັນເປັ ອັກສອນເຣຍໂຣກຣີຟມີລກ

ົ ດຽວບໍ່ມີສະຫຼະໃຊ້ໃນທາງສາສະໜາຕໍ່ຈາກອັກສອນເຣຍຣາຕິດ (ພາສາທີ່ໃຊ້ທ່ ວໄປ) ເປັ ນອັກສອນເດໂມຕິດ 4

້ າອິດຂອງປີ ເລີ່ມ ິ ເອຍິບມີ 365 ວັນ (12 X 30 + 5) ມືທໍ (ເມື່ອ 700 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ເປັນພາສາປະຈໍາວັນປະຕິທນ

້ ້ ່ ງ ປີ ທ່ ມີ ີ 366 ວັນ ຊຶ່ງບໍ່ໄດ້ໃຊ້ໃນສະໄໝຕໍ່ມາ, ການນັບປີ ຖເື ອົາເທບພະ ກາງເດືອນກໍລະກົດກົງກັບແມ່ ນໍາໄນລົ ນຝັ ້ ຣອ ີ ຸ ສ ໌ (ໂຊຊິສ)໌ ເປັນຫຼກ ັ ຄື: ໜຶ່ງປີ ໂຊຊີສມ ໌ ີ 365 ວັນ ແລະ ອີກເສດໜຶ່ງສ່ວນສີ່. ເຈົາຊີ 1.1.3. ສະໄໝຂອງອານາຈັກກາງ (The Middle Kingdom)

ສະໄໝຂອງອານາຈັກກາງ (The Middle Kingdom) ປະມານ 2000-1580 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຫຼງັ ຈາກ

້ ວເປັ ນໃຫຍ່ ຕ່ າງກໍ່ຍາດຊິງຄວາມເປັ ນໃຫຍ່ ກັນຈົນອ່ອນ ້ ວາຍ ແລະ ບັນດາຂຸ ນນາງທີ່ຕັງຕົ ທີ່ເກີດຄວາມສັບສົນວຸ ນ

ັ ້ ວເປັ ນໃຫຍ່ ຮວບໂຮມແຜ່ນດິນໃຫ້ເປັ ນປຶ ກແຜ່ນອີກຄັງ້ ກໍາລັງລົງແລ້ວຟາໂຣໃນສະໄໝລາຊະວົງທີ 12 ໄດ້ຕງຕົ

ັ ການສະໜັບສະໜູນ ແລະ ຊ່ວຍເຫຼອ ື ຈາກປະຊາຊົນເອຍິບສ່ວນໃຫຍ່ ພະອົງຈຶ່ງໄດ້ແຕ່ງ ເນື່ອງຈາກພະອົງໄດ້ຮບ ້ ນສະໄໝໜຶ່ງທີ່ຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງ ແລະ ເປັ ນປະ ້ ຕັງປະຊາຊົ ນເອຍິບໃຊ້ຕໍາແໜ່ງຕ່ າງໆໃນລັດຖະບານ, ສະໄໝນີເປັ

ຊາທິປະໄຕທີ່ສຸ ດເອີ່ນວ່າ “ຍຸ ກທອງຂອງເອຍິບ” ຕໍ່ມາອໍານາດຂອງຟາໂຣເລີ່ມເຊື່ອມລົງໃນທີ່ສຸ ດກໍ່ຖືກພວກຣິກ

້ ຊັອດ (HyKsos) ເຊິ່ງເປັ ນພວກເລາະເລງທາງດ້ານຕາເວັນຕົກຂອງທະວີບອາຊີເຂົາມາຮຸ ກຮານ ແລະ ຍຶດຄອງ

້ ງ ແລະ ໄດ້ ເປັນເວລາດົນນານເກືອບ 200 ປີ ທີ່ໄດ້ເປັນຜົນເຮັດໃຫ້ເອຍິບລືມຄວາມແຕກແຍກພາຍໃນຢ່າງສິນເຊີ ມາໂຮມກໍາລັງກັນຂັບໄລ່ພວກຣິກຊັອດ (HyKsos) ໃຫ້ອອກຈາກປະເທດໄດ້ກ່ອນ1580 ປີ ກ່ອນຄ.ສ, ສະໄໝ

ິ ກາງຢູ່ໃນລະຫວ່າງ 2052-1570 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ຫຼງັ ຈາກທີ່ເອຍິບຜ່ານສົງຄາມພາຍໃນມາຫຼາຍປີ ພະ ຈັກຣວດ໌ດດ

້ ້ ນ ແລະ ໄດ້ຍາ້ ຍເມືອງຫຼວງຈາກເມມຟີ ດສ໌ ເຈົາແມນທູ ໂອເທບ 2 ຈຶ່ງລວມເອຍິບເໜືອ ແລະ ເອຍິບໃຕ້ເຂົາກັ (Memphis) ໄປຣີບສ໌.

(ທີ່ມາ: http://education-portal.com/academy/lesson/middle-kingdom-of-ancient-egyptdefinition-timeline-quiz.html#lesson)

້ ຮູ ບທີ 1.5 ຜັງເມືອງທີ່ເກີດຂຶນໃນສະໄໝຂອງອານາຈັ ກກາງ (The Middle Kingdom) ໃນສະໄໝເອຍິບບູຮານ 5

ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1991-1786 ປີ ກ່ ອນ ຄ.ສ ກົງກັບລາຊະວົງທີ 12 ມີອໍານາດການປົ ກຄອງມາລວມຢູ່

້ ້ ດຂະໜາດໃຫຍ່ ຫຼາຍຫຼງັ ທີ່ຄາຣ໌ນກ ັ , ເມືອງທີ່ຖືວ່າ ເມືອງຫຼວງອີກ, ເຊືອພະວົ ງຕ່ າງໆກໍ່ໝົດອໍານາດແລ້ວກໍ່ຕັງວັ

້ ງໃໝ່ ຊື່ວ່າ: ອາໂມສ໌. ເອຍິບຈະເລີນສູງສຸ ດໃນສະໄໝຂອງຟາໂຣເຈົາເຊໂຊສ໌ ້ ເປັນທີ່ສະຖິດຂອງເທບພະເຈົາອົ ທຣິສ ໌ ້ ິ ທິພນ ົ ເຖິງນູເບຍ (ຊູດານ) ທາງຕອນກາງເພາະທີ່ນີມີ 3 ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1878-1841 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ເອຍິບມີອດ ເໝືອງທອງຄໍາ ແລະ ມີການສ້າງທາງຕິດຕໍ່ການຄ້າໄປທະເລແດງ, ຊີນາຍ ແລະ ພູ ນ (ໂຊມາເລຍ) ເກາະຄຣີດ

້ າເມເນແມສ໌ທ ີ 3 ຈັດການໃຫ້ພນທີ ື ້ ່ ແຖວທະເລສາບມົວລີສ ໌ ແລະ ເມືອງໄບບອດສ໌ (ໃນເລບານອນ) ພະເຈົາອໍ (ຟາຍຸ ມ) ໃຫ້ເປັນປະໂຫຍດສ້າງປີ ຣາມິດ ແລະ ວັດຮາອູ ອາຣາສໍາລັບຄົນຕາຍ (Labyrinthe) ງານປະຕິມາກໍາໄດ້

້ ້ ໌ ີ 3 ແລະ ພະເຈົາເມເນແມສ໌ ເຮັດຮູ ບພະເຈົາເຊໂຊທຣິ ສທ ທ ີ 3ຕອນອາຍຸໄວຊະລາການເຮັດຮູ ບການເຮັດຮູ ບຟີງມີ ້ າຍາວຈົດເທົາດ້ ້ ານວອນເຈດີມກ ີ ານແຕ່ງ “ຄໍາ ໃບໜ້າກະບັດຕິຣຍ໌ກໍາເນີດປະຕິມາກໍາຄືຮູບທ່ າຍົກເຂົ່າໃສ່ເສືອຜ້ ້ າເມເນແມສ໌ທ ີ 1 ແລະ ປະຫວັດສາດຊິນຸເອ”. ສອນຂອງພະເຈົາອໍ

້ ່ າງສອງສະໄໝລາຊະວົງທີ 13ໃນຊ່ວງໄລຍະປະມານ 1778-1610 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເປັ ນຊ່ວງຂັນລະຫວ

ີ ດ ັ ຕູຈາກພາຍນອກມາຮຸ ກຮານ, ການຮຸ ກຮານຂອງພວກຣິກໂຊສ໌ປະມານ 1650 14 ສົງຄາມພາຍໃນເຮັດໃຫ້ມສ ິ (ທາງອາຊີ) ການຮຸ ກຮານເປັ ນຜົນມາ ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພວກຣິກໂຊສ໌ແມ່ ນໄດ້ມາຈາກຊົນເຜົ່າອູ ໄຣ ແລະ ເຊມີຕກ

ີ ໍານາດເໜືອດິນ ຈາກການອົບພະຍົບຂອງພວກອິນໂດ-ຍຸ ໂຣເຢນ. ເມື່ອ 2000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພວກຣິກໂຊສ໌ມອ

້ ງ ແລະ ຖິ່ນທີ່ເຂົາຢູ່ແມ່ ນອາວາຣິສ ໌ (ທາງຕາເວັນອອກ) ຖືວ່າຈະ ແດນເອຍິບຕອນເໜືອພວກເຂົາເປັ ນຄົນຊັນສູ

ເລີນຫຼາຍຢູ່ໃນເອຍິບ.

1.1.4. ສະໄໝຂອງອານາຈັກ (The Empire) ສະໄໝຂອງອານາຈັກ (The Empire) ໃນຊ່ວງໄລຍະປະມານ 1580-1090 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຜູ ເ້ ປັ ນກໍາລັງ ໃນການຂັບໄລ່ພວກຣິກຊັອດ (HyKsos) ຄື: ຟາໂຣອາໂມສ໌ທ ີ I

(Amos I) ໄດ້ສະຖາປະນາລາຊະວົງທີ 18

້ ຟາໂຣທີ່ມີອໍານາດຍິ່ງໃຫຍ່ ໃນເອຍິບ ແລະ ອານາຈັກຂອງເອຍິບແມ່ ນໄດ້ເປັ ນປຶ ກແຜ່ນຍິ່ງກ່ ວາສະໄໝໃດໆ ຂຶນ,

້ ິ ແດນໃກຄ ້ ຽງເຂົາມາເປັ ທັງໝົດ, ພະອົງຍັງຍາດໄດ້ດນ ນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍເຮັດໃຫ້ເອຍິບມີຄວາມຮັກຊາດ ແລະ ້ ຟາໂຣປົກຄອງຢູ່ 3 ລາ ສາມາດລວມກໍາລັງຂັບໄລ່ພວກຣິກຊັອດ (HyKsos) ອອກໄປໄດ້ສໍາເລັດ. ໃນສະໄໝນີມີ

ຊະວົງຈົນເຖິງລາຊະວົງທີ 20 ເປັ ນສະໄໝທີ່ເອຍິບເຮັດສົງຄາມແຜ່ຂະຫຍາຍອໍານາດ ເນື່ອງຈາກມີກອງທັບທີ່ມີ ້ ົ ກອງທັບເຂົາໄປໃນດິ ປະສິດທິພາບຫຼາຍຟາໂຣອາໂມສ໌ I (Amos I) ໄດ້ຍກ ນແດນປາເລສ໌ໄຕນ໌ ແລະ ປະກາດ

ຍຶດຄອງປະເທດຊີເຣຍ.

(ທີ່ມາ: http://www.bible-history.com/black-obelisk/world-empires-assyria.htm)

ຮູ ບທີ 1.6 ແຜນຜັງຂອບເຂດສະໄໝຂອງອານາຈັກ (The Empire) ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1600-1200 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນສະໄໝເອຍິບບູນຮານ ້ ສະໄໝອານາຈັກຮຸ່ ງເຮືອງຈົນທີ່ສຸ ດໃນສະໄໝຟາໂຣ ທຸ ຕໂມສ໌ທ ີ III (Thutmos III) ຂຶນຄອງລະຊະ

້ ເຟຣຕີສ ໌ ແລະ ລົງມາ ສົມບັດ 1479 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໄດ້ຂະຫຍາຍດິນແດນອອກຈົນໄປເຖິງບໍລເິ ວນລຸ່ ມແມ່ ນໍາຢູ

້ ກຕາດທາງໃຕ້ສຸດຂອງແມ່ ນໍາໄນພວກຟີ ້ ີ ຽນ ຄານາອັນ ຣຣິດໄທຕ໌ (Hittites) ແລະ ແອັສ ໌ ເຖິງບໍລເິ ວນນໍາຕົ ນຊ ຊີຣຽນ ຕ້ອງໄດ້ຖວາຍເຄື່ອງການຍອມເປັນຂ້າຂອບພະສິມມາຂອງພະອົງ.

ໃນສະໄໝລາຊະວົງທີ 19 ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1350-1200 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເອຍິບຕ້ອງປະສົບກັບການຮຸ ກ

້ ່ ງໂດຍ ພວກຣິດໄທຕ໌ ເປັ ນພວກນັກຮົບຊຶ່ງຢູ່ ແຖວອາຊີໄດ້ຂະຫຍາຍຕົວລົງມາທາງໃຕ້ ຮານທີ່ສໍາຄັນອີກຄັງໜຶ

ເພື່ອໄປຮຸ ກຮານດິນແດນຊີເຣຍ ແລະ ປາເລສ໌ໄຕນ໌ໃນສະໄໝຟາໂຮຮາມເສສ໌ທ ີ II (Rameses II,ໃນຊ່ວງໄລຍະ ້ ່ ວມເຮັດສົງຄາມກັບພວກຣິດໄທຕ໌ ເພື່ອຮັກສາອານາຈັກເປັນເວລາ 1292-1225 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ພະອົງໄດ້ເຂົາຮ

້ ົ ລົງເປີ ດການເຈລະຈາຍຸ ດ 16 ປີ ແຕ່ກໍ່ບໍ່ສາມາດເອົາຊະນະໄດ້ທງັ ສອງຝ່າຍຕ່າງກໍ່ອ່ອນກໍາລັງລົງເລືອຍໆ ຈຶ່ງໄດ້ຕກ ້ ນສະບັບທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດໃນ ັ ຍາແບ່ງດິນແດນຊີເຣຍກັບຊາວຣິດໄທຕ໌ (ສົນທິສນ ັ ຍານີເປັ ຕິສງົ ຄາມເຮັດສົນທິສນ

້ ້ ່ າງປະເທດເມື່ອ 1272 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ຫຼງັ ຈາກນັນພະອົ ໂລກຊຶ່ງເກີດຂຶນລະຫວ ງໄດ້ສາ້ ງສິ່ງກໍ່ສ້າງຫຼາຍຢ່າງທີ່ມີຊ່ ື

້ ່ ຄື “ວັດໃຫຍ່ ” ແລະ “ວັດນ້ອອຍ” ເປັ ນວັດຊຶ່ງພະເຈົາ້ ັ ນີກໍ ສຽງຄວາມໃຫຍ່ ໂຕໃນການສ້າງມາຈົນເຖິງປັ ດຈຸບນ

ື ະນາງເນເຟີຕາຣີ (Nefertari), ສະໄໝຂອງຟາໂຣຣາມຊີສ ໌ ຣາມເສສ໌ໃຫ້ສາ້ ງສໍາລັບພະອົງ ແລະ ພະມະເຫສີຄພ ້ ຊ່ ວ ື ່ າເປັນສະໄໝທີ່ມີການກໍ່ສ້າງຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນເອຍິບ. ຍາວນານເຖິງ 67 ປີ ແລະ ສະໄໝນີໄດ້

ຣາມເສສ໌ ທີ III (Rameses III,ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1198-11167 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ຟາໂຣແຫ່ ງລາຊະວົງທີ

້ 20 ເປັ ນຟາໂຣທີ່ມີພະນາມເດັ່ນເປັ ນອົງສຸ ດທ້່າຍ ຫຼງັ ຈາກນັນອານາຈັ ກເອຍິບໄດ້ເສື່ອມລົງທຸ ກປີ ຫຼງັ ຈາກ 945 ປີ

້ ກຄອງເລືອຍມາເຊັ ້ ່ ນ: ລາຊະວົງລິບບຽນ (Libyian, ລາຊະວົງທີ ີ າໂຣລາຊະວົງຕ່ າງຊາດຂຶນປົ ກ່ ອນ ຄ.ສ ໄດ້ມຟ

22-24 ເມື່ອ 945-712 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ), ແອສຊີຣຽນ (Assyrian, ລາຊະວົງທີ 25 ເມື່ອ 670 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ), ເປີ ຊຽນ (Persian, ລາຊະວົງທີ 27-29 ເມື່ອ 525 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ). 7

(ທີ່ມາ: http://www.bible-history.com/black-obelisk/world-empires-assyria.htm)

ຮູ ບທີ 1.7 ແຜນຜັງຂອບເຂດສະໄໝຂອງອານາຈັກ (The Empire) ໃນຊ່ວງໄລຍະ 900-607 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນສະໄໝເອຍິບບູນຮານ ົ ຢູ່ ໃຕ້ອໍານາດຂອງກຣິກໃນສະ ໃນທີ່ສຸ ດເມື່ອຊ່ວງໄລຍະປະມານ 332-323 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເອຍິບໄດ້ຕກ

້ ກຊານເດີແລ້ວແມ່ ທັບຂອງພະອົງຊື່ວ່າ: ທໍເລມີ (Ptolemy) ໄດ້ປົກຄອງເອຍິບຕໍ່ມາສະຖາປະນາ ໄໝພະເຈົາເລັ

້ ່ ອ 305 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ຟາໂຣອົງທໍາອິດແຫ່ ງລາຊະວົງນີໄດ້ ້ ອຸທດ ິ ເວລາສ່ວນໃຫຍ່ ສ້າງ ລາຊະວົງທໍເລມີທ ີ 30 ຂຶນເມື

້ ນສູ ນກາງການຄ້າ ແລະ ຄີບວິທະຍາທໍເລມີທ່ ສອງຟີ ີ ລາເຄລຟູ ສ ໌ ເມືອງເລັກຊານເດຣຍ (Alexandria) ຂຶນເປັ ິ ະພັນ ແລະ ຫໍສະໝຸ ດໃຫຍ່ (Ptoleme II Pheladephus, ໃນຊ່ວງໄລຍະ285-246 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ໄດ້ສາ້ ງພິພຕ

້ ື ທີ່ມີຊ່ ສຽງຂຶ ນ.

(ທີ່ມາ: http://www.bible-history.com/black-obelisk/world-empires-assyria.htm)

ຮູ ບທີ 1.8 ແຜນຜັງຂອບເຂດສະໄໝຂອງອານາຈັກ (The Empire) ໃນຊ່ວງໄລຍະ 332-146 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນສະໄໝເອຍິບບູນຮານ 8

ີ ງົ ສຸ ດທ້າຍແຫ່ ງລາຊະວົງທໍເລມີທ່ ປົ ີ ກຄອງເອຍິບຄືພະນາງຄີລໂອພັສຣ ໌ າທີ່ຫົກ(Cleopatra VI, ລາຊີນອ

ໃນຊ່ວງໄລຍະ 51-31 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ),ພະນາງໄດ້ປົງພະຊົນທໍເລມີທ ີ 13 (Ptolemy XIII) ຊຶ່ງເປັ ນພະສາມີ ແລະ ີ າຣ໌ (Julius Caesar)ປະມຸ ກແຫ່ ງກຸ ງໂຣມ ພະອານຸຊາຂອງພະອົງເອງ ຕໍ່ມາໄດ້ຍອມເປັນສະໝຸ ນຂອງຈູລຽດສ໌ຊຊ

້ ຊ່າຣ໌ຖກ ື ລອບຂ້າໃນ 44 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ອານາຈັກໃໝ່ ຢູ່ ໃນຊ່ວງລະຫວ່າງ 1570-715 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຈົນກະທັງຊີ

້ ໌ ຂບ ັ ໄລ່ພວກຣິກໂຊສ໌ອອກຈາກອາວາຣີສໄປຈົ ໌ ັ້ ພະເຈົາອາໂມຊີ ສໄດ້ ນເຖິງດິນແດນປາເລສ໌ໄຕນ໌ແລ້ວໄດ້ຕງອານາ

້ ່ ໄດ້ຮບ ັ ສົມບັດຕໍ່ມາເຊັ່ນຟາໂຣອາເມໂນຊີສທ ໌ ີ 1 ແລະ ຣູ ທໂມຊີສ ໌ 1 ທີ່ເຮັດໃຫ້ ຈັກໃໝ່ ໃນລາຊະວົງທີ 18 ຂຶນທີ ້ ເຟຣຕິສ)໌ ແລະ ນູເບຍສະໄໝທີ່ເອຍິບຈະເລີນສູ ງສຸ ດ ເອຍິບມີອໍານາດຫຼາຍມີການຍົກທັບໄປອາຊີ (ແຖວແມ່ ນໍາຢູ

ຄືສະໄໝພະນາງອັທເຊປສຸ ຕ. ພະນາງອັທເຊປສຸ ຕ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1501-1480 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໄດ້ດໍາເນີນນະໂຍບາຍແບບສັນຕິສໍາພັນ

ັ ປະເທດມີການກໍ່ສ້າງຫຼາຍທີ່ສໍາຄັນຄືວດ ັ ທີ່ແຄຣ໌ເອລ-ບາຫຼ ີ ທີ່ກໍ່ສ້າງພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸ ມຂອງລັດຖະ ໄມຕີກບ ່. ົ ສໍາຄັນຂອງພະນາງຊື່ເຊີເນນນູທ ເມື່ອພະນາງໄດ້ສນພະຊົ ິ້ ໍ ຂນຄອງລາດຕໍ ຶ້ ມົນຕີຄນ ນພະສະຫວາມີກ່ ໄດ້

໌ ີ 3 ເປັ ນໄລຍະເວລາທີ່ປະເທດເອຍິບມີ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1480-1488 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣທູຕໂມຊີສທ

້ ເຟຣຕີສ ໌ (ໃນອີຣກ ັ ). ໃນ1480 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະອົງໄດ້ສູຮ ້ ບ ົ ຊະນະຊີເຣຍປາເລສ໌ ອານາເຂດກ ້ວາງໄກເຖິງແມ່ ນໍາຢູ ັ ຄືອຣ ີ ກ ັ ຕອນ ໄຕນ໌ ແລະ ເຟນີເຊຍດ້ວຍກອງທັບທະຫານຮັບຈ ້າງ ແລະ ກອງທັບມ ້າອານາຈັກມິຕານີ (ປັ ດຈຸບນ

ເໜືອ) ກາຍມາເປັນປະເທດເພື່ອນບ້ານ ຕໍ່ມາລ້ວນປະສົບຜົນສໍາເລັດໃນເລື່ອງການເມືອງລະຫວ່າງປະເທດ.

ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1314-1377 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣເມນໂອເຕປທີ 3 ມີມະເຫສີເປັ ນຄົນທໍາມະດາຄື: ສະ

ີ ະໂຍບາຍຜູ ກສໍາພັນໄມຕີກບ ັ ຕ່າງປະເທດດ້ວຍການອາພິເສກສົມລົດເປັ ນສະໄໝທີ່ເອ ໄໝທີ່ຮຸ່ ງເຮືອງຫຼາຍໄດ້ມນ

ັ ອານາຈັກມີຕານີບາບີໂລເນຍຄຣີຕອັສຊ ໌ ີ ຍິບຕ້ອນຮັບທູດຈາກຕ່າງປະເທດຫຼາຍ ແລະ ມີການຄ້າຂາຍຢ່າງດີກບ ເຣຍ, ອານາຈັກຣິດໄທຕ໌ ແລະ ໝູ່ເກາະໃນທະເລອີຈຽນ ແຜ່ນດິນໜຽວພົບທີ່ເມືອງມາຣ໌ນາຈາລຶກເປັ ນພາສາອັດ ຄາດຽນ ຊຶ່ງເປັນພາສາທີ່ໃຊ້ໃນທາງການ.

ີ ະເຫສີ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1377-1358 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣອາເມນໂອເຕທີ 4 (ຟາໂຣອາເຄນາເຕນ) ໄດ້ມມ

້ ເປັ ນຜູ ນ ້ ກ ັ ກັນດີຄພ ື ະນາງເນເຟີ ຕຕ ີ ິ ພະອົງນີໄດ້ ້ ໍາການນັບຖືອາເຕນ ຫຼ ື ການນັບຖືດວງອາທິດ, ພະອົງບໍ່ສົນ ທີ່ຮູ ຈ

້ ້ ໃຈໃນເລື່ອງການເມືອງລະຫວ່າງປະເທດ, ດັ່ງນັນປະເທດເອຍິ ບຈຶ່ງຄ່ອຍໆສູ ນເສຍດິນແດນໃນອາຊີເມື່ອສິນພະ

້ ກບວດຖືໂອກາດນໍາປະເທດກັບມາໃຊ້ລະບົບເດີມ,ພະລາດຊະບຸ ດເຂີຍທັງຫຼາຍພ້ອມໃຈກັນຍ້າຍເມືອງ ຊົນນັນນັ ັ ຄາມຸ ນ ທີ່ນັກບູ ຮານຄະດີພບ ົ ຫຼຸມຝັ ງສົບເຕັມໄປດ້ວຍ ຫຼວງກັບມາຢູ່ທີ່ຣິບຕາມເດີມໜຶ່ງໃນລາດຊະບຸ ດເຂີຍມີຕຸຕນ

້ ຂອງມີຄ່າເມື່ອ ຄ.ສ 1922 ໂອເຣມເອບ ນາຍທະຫານຂອງອາເຄນາຕອນຂຶນຄອງລາດເຮັ ດສົງຄາມຊະນະພວກ

້ ີ ບ ັ ອິທໄທທ໌ໃນຊີເຣຍ ແລະ ຈັດລະບຽບການປົກຄອງໃໝ່ໃຫ້ເຂັມງວດກ່ ວາເກົ່າໄດ້ທະນຸບໍາລຸ ງສາສະໜານໍາພິທນ ້ ່ າມາໃຊ້ປົນກັບວີທຂ ີ ອງເອລ-ອມາຣ໌ນາ. ຖືພະເຈົາແບບເກົ

້ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1345-1200 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ລາຊະວົງທີ 19 ພະເຈົາເຊຕິ ທ ີ 1 ແລະ ຟາໂຣຣາມເສສ໌ທ ີ 2

ັ ຍາສັນຕິ ໄດ້ຊະນະພວກອິທໄທຕ໌ ແລະມີອໍານາດເໜືອຊີເຣຍ. ອີກປະມານ 1275 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເກີດສົນທິສນ

້ ອງ ີ ທ ີ ີ 3ຂອງພວກອິທໄທທ໌ຊເີ ລຍສາມາດຢູ່ ຢ່າງສຽບເອຍິບຕັງເມື ພາບລະຫວ່າງຟາໂຣຣາມເສສ໌ທ ີ 2 ກັບສັດຕູຊລ

ຫຼວງໃໝ່ທີ່ເຄລຕ້າຊື່ພີຣາມເສສແປວ່າເມືອງຂອງຣາມເສສ໌. 9

ົ ກອງທັບໄປເຮັດສົງຄາມກັບ 1234 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຫາປະມານ 1220 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣເມເນປທາທ໌ຍກ

້ ບ ັ ຊົນຊາວທະເລ (ມີພວກກຣີກ ແລະ ຟີ ລສ ິ ຕິນແຖວກາຊາປັ ດຈຸບນ ັ ) ແຕ່ມີສໍາພັນ ປາເລສ໌ໄຕນ໌ ແລະ ໄດ້ຕ່ ໍສູ ກ ັ ລີເບຍ. ໄມຕີກບ

້ ບ ັ ຊົນຊາວທະເລ ແລະລີເບຍທີ່ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1197-1165 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣຣາມເສສ໌ທ ີ 3 ໄດ້ຕ່ ໍສູກ

ີ ມາຮຸ ກຮານແຕ່ຖືກພະອົງຂັບໄລ່ອອກໄປສ້າງຄຸ ກໄວ້ທ່ ເຄລຕ້ າ ຕໍ່ຈາກພະອົງໄດ້ໃຫ້ເປັນສູນກາງທາງເສດຖະກິດ.

້ 950 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຈົາເຊອົ ງທີ 1 ນາຍທະຫານຈ ້າງລີເບຍຂະຫຍາຍອານາເຂດອອກໄປຮອບໆບູ ບາສ໌

້ ຕິສ ໌ ພວກພະສ່ວນໜຶ່ງຈຶ່ງອົບພະຍົບໄປຢູ່ນູເບຍຕໍ່ມາສ້າງລັດທີ່ປົກຄອງໂດຍພະຂຶນມາມີ ເມືອງນາປາຕາເປັ ນເມືອງ ້ ຫຼວງ (ເມື່ອ 750 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ) ປະມານ 920 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ກອງທັບຂອງພະເຈົາເຊຊອງທີ 1 ຍົກທັບໄປຕີປາ

ເລສ໌ໄຕນ໌ ແລະ ທໍາລາຍເມືອງເຢລູຊງົ ເລັມສະໄໝເອຍິບຕໍ່າໃນຊ່ວງໄລຍະ 715-332 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ. ໃນຊ່ວງໄລ

໌ ເີ ລຍຮຸ ກຮານຈົນສູ ນເສຍອໍາ ຍະ 715- 663 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເອຣິໂອເປຍມີອໍານາດເໜືອເອຍິບແຕ່ບໍ່ດົນກໍ່ຖືກອັສຊ

້ ້ ສຊ ໌ າຣາດຄອນຍົກທັບມາເຖິງເມືອງຝຣີບສະປີ 671 ກ່ ອນ ຄ.ສ ແຕ່ພວກເອຣິໂອເປຍຂັບໄລ່ ນາດນີໄປພະເຈົ າອັ

້ ສສ ໌ ູ ຣບ ໌ ານິປາລໄດ້ຮບ ັ ໄຊຊະນະເໜືອເອຍິບກາຍເປັ ນເມືອງໜຶ່ງຂອງອັສ ໌ ອອກໄປໄດ້. 662 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຈົາອັ ້ ພະເຈົາຊາມເມຕິ ້ ອງຂອງອັສຊ ້ ້ ອງໂນມ (ແຂວງ) ເປັ ນເຈົາເມື ໌ ເີ ຣຍໜຶ່ງໃນຈໍານວນນີມີ ຊີເຣຍຜູ ຄ ກທີ 1 ໃນຊ່ວງໄລ

້ ົ ດປ່ອຍເອຍິບໃຫ້ເປັ ນອິດສະຫຼະ ແລະໃຫ້ພວກພະອາມອນເປັ ນທະຫານ ຍະ 663-609 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເປັ ນຜູ ປ

້ ວຍທະຫານຈ ້າງໄອໂອນຽນທີ່ເຄລຕ້າ ແລະ ຕັງສະຖານີ ້ ຈ ້າງລີເບຍກໍ່ຕັງໜ່ ການຄ້າໄອໂອນຽນ (ໂນເຄຣຕິສ)໌ .

້ ກເປັ ນ ້ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 569-525 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຈົາອາມາຊີ ສເ໌ ປັນລາດຊະການທີ່ເອຍິບຮຸ່ ງເຮືອງຂຶນອີ

້ ດທ້າຍເພາະສາມາດຄວບຄຸ ມສະຖານະການໃນແຖບເມດິເຕີເໜນຽນຕາເວັນອອກ ແລະ ມີສໍາພັນໄມຕີກບ ັ ຄັງສຸ ້ ້ ົ ກຣິກເອຍິບຜູ ກໄມຕີກບ ັ ພະເຈົາເຄຣຊ ເກາະຕ່ າງໆຂອງກຣິກເຖິງວ່າອານານິຄມ ູສແຫ່ ງລີເດຍ ແລະ ກັບພະເຈົາໂປ ້ ບ ັ ພວກເປີ ເຊຍ. ລີຄຣາແຫ່ ງຊາໂມສ ເພື່ອຕໍ່ສູກ

້ ້ 525 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຈົາຊາມເມຕິ ກທີ 3 ລູກຊາຍຂອງພະອົງຖືກພະເຈົາຄອມບີ ສແຫ່ ງເປີ ເຊຍຂ້າຕາຍ

ໃນການຣົບທີ່ເປຣຸ ສເ໌ ອຢີ ບກາຍເປັນເມືອງໜຶ່ງຂອງເປີ ເຊຍ.

້ ້ ່ 304 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເປັ ນຕົນມາໂຕ ້ ກຊານເດີຫາຣາຊະນະຕໍ່ເອຍິບຕັງແຕ 332 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ພະເຈົາອາເລັ

໌ ກ ິ ມາຄອງເອຍິບ 30 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໂຣມັນໄດ້ຄອງເອຍິບ. ເລມີຂອງກຣິກເອເຣນີສຕ

້ ຊັນສູ ້ ງສຸ ດຄືຟາໂຣແລະພວກລາຊະວົງ ລັກສະນະສັງຄົມຂອງເອຍິບແບ່ງພົນລະເມືອງອອກເປັ ນ 7 ຊັນ,

ຂອງພະອົງ (ຟາໂຣຄືຕໍາແໜ່ງເອຍິບບູຮານມາຈາກຄໍາວ່າເປໂຣ (Pero) ແປວ່າ “Great house” ຫຼ ື “Royal

້ ຟາໂຣຖືວ່າເປັນລູກຊາຍຂອງເທບພະ house” ໝາຍເຖິງພະລາຊະວັງອັນເປັນທີ່ປະທັບ ຫຼ ື ທີ່ຢູ່ຂອງເທບພະເຈົາ)

້ ງພະອາທິດທີ່ມີຊ່ ວ ື ່ າ ເຣ (Re) ແລະ ຍັງຖືວ່າເປັ ນຟາໂຣເປັ ນສື່ກາງລະຫວ່າງຊາວເອຍິບ ແລະເທບພະເຈົາ້ ເຈົາແຫ່

້ ່ ຂອງຟາໂຣອໍານາດສູ ງສຸ ດໃນການປົ ກຄອງຕົກເປັ ນຂອງຟາໂຣແຕ່ພຽງຜູ ດ ້ ຽວມີທາຍາດຮັບຕໍາແໜ່ງ ຈຶ່ງຫ້າມເອີນຊື

ມະຫາເສນາບໍດ ີ ຫຼ ື ວີເຊຍ (Vizier) ເພື່ອກຽມພະອົງໃນການເປັນຟາໂຣຕໍ່ໄປໃນອະນາຄົດ.

ິ ານງານທ້ອງຖິ່ນຈັດແບ່ງປະເທດອອກເປັ ນ 40 ສ່ວນແຕ່ລະສ່ວນເອີ່ນວ່າໂນມິສທ ໌ ຽບກັບ ການບໍ ລກ

້ ່ າໂນມາສດແຕ່ລະສ່ວນ ເອີ່ນວ່າຊົນຊັນສາມໃນເອຍິ ້ ແຂວງທີ່ມີຂາ້ ທາດເອີນວ ບຟາໂຣເລືອກແຕ່ຜູ ໃ້ ກ ້ຊິດຕໍ່າລົງມາ

້ ່ ງຂອງຊາວເອຍິບຜູ ທ ້ ້ ່ ເຮົ ີ າເອີ່ນວ່າຊົນຊັນກາງພວກຊ່ ຊັນໜຶ າງຝີ ມ ື ແລະ ພໍ່ຄ້າໃນປະເທດເອຍິບໃນປະມານກ່ ອນ 10

2000 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ມີການຄ້າຂາຍຕິດຕໍ່ກັນກັບພວກຟີນເີ ຊຍປາເລສ໌ໄຕນ໌ແລະຊີເລຍສິນຄ້າທີ່ຂາຍປະກອບດ້ວຍ

້ ້ ້ ນເຜົາສິນຄ້ານໍາເຂົາມີ ້ ເຂົາສາລີ ແລະໄມ ້ສ່ວນສິນຄ້າທີ່ສົ່ງເປັນສິນຄ້າອອກປະກອບດ້ວຍເຂົາສາລີ ແລະເຄື່ອງປັນດິ

ື ອງເອຍິບໄດ້ເລີ່ມເຮັດອຸ ດສະຫະ ເງ ີນ, ທອງ, ງາຊ້າງ ແລະໄມ ້ຂະຍຸ ງປະມານ 3000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ. ພວກຊ່າງຝີ ມຂ ້ າຕ່ າງໆ ແຕ່ໃນສະໄໝຈັກຣວດ໌ດດ ້ ນເຜົາ, ແກ ້ວແລະເສືອຜ້ ້ ິ ລັດໄດ້ເຂົາມາຄວບຄຸ ກໍາຕໍ່ເຮືອເຮັດເຄື່ອງປັນດິ ມທຸ ລະ ກິດຂອງເອກະຊົນທຸກຢ່າງ.

1.2.

ພາບລວມຂອງເມືອງເອຍິບບູຮານ

້ ເມືອງໃນເອຍິບບູ ຮານແມ່ ນເກີດມາຈາກການພັດທະນາທາງດ້ານການກະເສດ ແລະ ການເກີດຂຶນຂອງ

້ ກ່ອນ ລັດເປັ ນຮູ ບແບບທີ່ຮວມກັນຂອງອົງການທາງການເມືອງ ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມບໍ່ວ່າຈະເປັ ນຊ່ວງ 3500 ຕົນປີ

ັ ສະນະພູ ມສັນຖານທີ່ເຊື່ອມໂຍງກັບປະຊາກອນຂອງເຂດບໍລຫ ິ ານ ຄ.ສ ເມືອງປະກອບດ້ວຍເມືອງຫຼວງທີ່ມີລກ

້ ນຄວາມຈິງບໍ່ໄດ້ໃຊ້ໃນການອະທິບາຍເຖິງແຂວງ ົ ເປັ ຂະໜາດນ້ອຍໃນໄລຍະທີ່ນໍາໄປໃຊ້ຫຼາຍທີ່ສຸ ດກັບເຂດເຫຼ່ ານີ

ຈົນໄລຍະເວລາຂອງກຣິກລະຫວ່າງລາຊະອານາຈັກໃໝ່ ຄໍາເອຍິບສໍາລັບ “ເມືອງ” ເປັ ນ niwt ຊຶ່ງໃນຕໍາລາເກົ່າທີ່ ້ ົ ” ເປັ ນຊ່ວງຕົນຂອງລາຊະວົ ສຸ ດຂອງລາຊະວົງທີ 1 ເຊິ່ງໝາຍເຖິງ “ນິຄມ ງທີ 5 ສໍາລັບ “ເມືອງ” ໝູ່ບ້ານຂະໜາດ

ັ ເຈນວ່າໄດ້ຮບ ັ ການເຊື່ອມໂຍງກັບຄໍາວ່າບ້ານ “ເປັ ນ” ໃຫຍ່ ເປັ ນ DMI ໄລຍະສໍາລັບ “ໝູ່ບ້ານ” ເຊິ່ງເຫັນໄດ້ຊດ whyt.

້ ອງເຮົາກ່ ຽວກັບເມືອງເອຍິບໂດຍທົ່ວໄປຈະຖືກຈໍາກັດທາງດ້ານຂອງເມືອງ ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍທີ່ຄວາມຮູ ຂ

້ ່ ້ ້ ່ ນຖານເມືອງທີ່ຕັງຢູ ້ ່ ໃນພືນທີ ເອຍິບບູ ຮານແຫ່ ງນີ,້ ທຸ ກຄົນແມ່ ນຈະຈໍາກັດຄວາມເຂົາໃຈຂອງເມື ອງໃນການຕັງຖິ ້ ວມທີ່ມີຄ່າລະດັບສໍາລັບຢູ່ ໃກ ້ກັບແມ່ ນໍາໄນ ້ ັ ສິນຄ້າໂດຍທາງເຮືອໃນການຫາແຫຼ່ ງທີ່ມາຂອງ ນໍາຖ້ ເພື່ອທີ່ຈະໄດ້ຮບ ້ ່ ນຖານທີ່ເຮັດ ນໍາ້ ເຊິ່ງແຕກຕ່າງຈາກວັດ, ສຸ ສານທີ່ຢູ່ ອາໄສຫຼາຍທີ່ສຸ ດ, ອາຄານສາທາລະນະໃນເມືອງ, ການຕັງຖິ

່ ສ້າງຂຶນໂດຍການສະສົ ້ ້ ຕະຫຼອດເວລາ ແລະ ການປ່ຽນແປງຂອງແມ່ ນໍາໄນທີ ມປະຈໍາປີ ຂອງຕະກອນ ແລະ ຜົນ

້ ້ ້ ວມໄດ້ນໍາໄປສູ່ ການທໍາລາຍທັງໝົດໃນຫຼາຍເມືອງເຊັ່ນ: ໄດ້ຮບ ້ ນມາ ັ ການສ້າງຕັງຂຶ ກະທົບສູ ງຂອງແມ່ ນໍາໄນນໍ າຖ້

້ ່ ນຖານທີ່ທັນສະໄໝ ແລະ ບາງສ່ ວນຍັງຄົງມີຊວ ີ ດ ິ ຕະຫຼອດໃນທີ່ສຸ ດການກວດສອບທາງບູ ຮານ ໂດຍການຕັງຖິ

້ ຄະດີແມ່ ນໄດ້ມຸງ້ ເນັນໄປວັ ດ ແລະ ສຸ ສານທີ່ມີຂອງພວກເຂົາສ້າງ ແລະ ມີຄວາມງ ົດງາມທາງດ້ານສິລະປະປະຕິ ້ ອງເອຍິບບູຮານ. ມາກໍາ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກໍາຫຼາຍກວ່າບໍ່ໜ້ອຍທີ່ໜ້າຕື່ນເຕັນເມື

້ ່ ປະຫວັດສາດໃນຫູບເຂົາໄນສແຕກຕ່ ້ ້ ້ ່ ນ້ອຍທີ່ສຸ ດເທົ່າທີ່ ໃນຊ່ວງຕົນຂອງພື ນທີ າງກັນໃນຂະໜາດຕັງແຕ

້ ່ ໃຫຍທີ່ໃຫຍທີ່ສຸ ດອາດຈະເປັ ນຕົວແທນໃຫ້ແກ່ ອາຊີບການທໍາມາຫາກີນທີ່ມີການເຄື່ອນທີ່ ປະມານ 16 ພືນທີ ຜ່ານຊ່ວງເວລາກົງກັນຂ້າມກັບໝູ່ບ້ານພຣີ-ດີນາສຕິກ (Pre-dynastic) ເຊິ່ງເປັນຜົນມາຈາກການຍຶດຄອງ.

(ທີ່ມາ: http://tigtail.org/TIG/M_View/TVM/E/ Ancient /Egypt/Egypt-artifacts/egypt-1.1.0.pre-dynastic.html)

້ ່ ບ້ານພຣີ-ດີນາສຕິກ (Pre-dynastic) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.9 ທີ່ຕັງຂອງໝູ

້ ່ ມີການລ່າສັດ ແລະ ເກັບ ກ່ ອນໜ້າ 5000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ. ທີ່ອາໄສຢູ່ກັບຫູບເຂົາໄນສ໌ສວນໃຫຍເປັ ນພືນທີ

້ ່ ຂອບເຂດພືນທີ ້ ່ ນໍາຖ້ ້ ວມຂອງ ້ ກ ັ ກັນກ່ ອນແລ້ວແມ່ ນໄດ້ໄປຄອບຄອງພືນທີ ພຶດປ່າຂອງດົງ, ຊຸມຊົນກະເສດທີ່ຮຸູ ຈ ້ ່ ທີ່ເມຣິມດາ (Merimda) ປະມານ 45 ກິໂລແມັດ ໄປທາງດ້ານທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງ ສາມຫຼ່ ຽມປາກແມ່ ນໍາໄນຢູ ້ ນໝູ່ບ້ານຂະໜາດໃຫ່ ຍເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍພືນທີ ້ ່ ປະມານ 180,000 ຕາລາງ ເໜືອຂອງກຸ ງໄຄໂລ (Cairo) ນີເປັ

ີ ່ ານມາຈົນເຖິງ 4000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນຕອນ ແມັດ ແລະ ມັນກໍ່ຍັງຄົງມີປະຊາກອນອາໄສຢູ່ ປະມານ 1,000 ປີ ທ່ ຜ ້ ່ ອາຄານບ້ານເຮືອນປະກອບດ້ວຍກຸ່ ມຂອງກະທ່ ອມເຖິງໃຕ້ດນ ິ ທີ່ເຮັດຈາກໂຄນມີກາໍ ແພງ ທ້າຍຂອງຊ່ວງເວລານີທີ

້ ໝູ່ບ້ານໄດ້ພນທີ ້ ່ ສ່ວນກາງເຖິງວ່າທິດທາງ ື ້ ່ ຢູ່ອາໄສສະລັບກັບການເຝິ ກອົບໂຮມ ແລະ ພືນທີ ໂຄນຮາກ ແລະ ພືນ.

້ ້ ້ ່ ຍອດເຫຼອ ້ ່ ງຊີໃນພື ື ອົງການ ຂອງກະທ່ ອມໃນແຖວທີ່ເບິ່ງຄືວ່າຈະແນະນໍາການສັ່ງຊືບາງອົ ງການມີຈງິ ໆບໍ່, ມີຂໍບົ ນທີ

້ ນຂອງປະຊາກອນໝູ ້ ່ ງມີການປະມານການເບືອງຕົ ້ ່ ບ້ານ 16,000 ຄົນ ແຕ່ການ ໃດໆທີ່ເດັ່ນຊັດຕາມລໍາດັບຊັນເຊິ

້ ກວດສອບທີ່ຜ່ານມາສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າມັນຫຼາຍຂຶນຈະມີ ລະຫວ່າງ 1,300 ແລະ 2,000 ຄົນ ທີ່ອາໄສຢູ່ ໃຫ້ທງັ ້ ່ ຖຶກຄອບຄອງພ້ອມກັນ. ໝົດຂອງພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://emhotep.net/2012/09/03/structures/tombs-structures/from-pits-to-palaces-the-evolution-ofprehistoric-burial-customs-in-ancient-egypt/)

້ ່ ທີ່ເມຣິມດາ (Merimda)ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.10 ແຜນທີ່ສາມຫຼ່ ຽມປາກແມ່ ນໍາໄນຢູ

້ ່ ຫ່ າງປະມານ 15 ກິໂລແມັດ, ຢູ່ ທາງໃຕ້ ຮອດ 3500 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໝູ່ບ້ານມາດິ (Maadi) ໄດ້ສາ້ ງຂຶນຢູ

້ ອາດຈະເປັ ້ ັ ຖານຂອງສານເກັບໄຊໂລ ຂອງກຸ ງໄຄໂລ (Cairo) ໃນມືນີ ນສູ ນກາງການຄ້າເຊິ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນຫຼກ ້ ິ ເຊິ່ງເຮົາເຊື່ອວ່າມາດິ (Maadi) ເປັ ນທີ່ສ່ວນທ້າຍຂອງເສັນທາງການຄ້ ແລະ ຫ້ອງໃຕ້ດນ າທາງບົກໄປຍັງປາເລສ໌ໄຕ

້ ນຫຼກ ັ ຖານໂດຍຮູ ບແບບດ້ານ ແລະ ຂຸ ມຝັ ງ ແລະ ອາດຈະເປັ ນທີ່ຢູ່ ອາໄສພໍ່ຄ້າຄົນກາງຈາກລິແວນໃນເວລານັນເປັ

້ ນດິບຈາກເອເຊຍຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ທ່ ໄດ້ ີ ຮບ ັ ສົບໃນຄວາມເປັ ນຈິງລາຍການຄ້າລວມທັງທອງແດງ ແລະ ນໍາມັ

້ ງມີການຄົນພົ ້ ບໃນຕໍາແໜ່ງນີ,້ ນອກຈາກນີຍັ ້ ບສິ່ງປາດິດທີ່ເຊື່ອມໂຍງກັບສັງຄົມເອຍິບບອກວ່າ: ມາດິ ການຄົນພົ

(Maadi) ການເຊື່ອມໂຍງການຄ້າລະຫວ່າງພາກໃຕ້ ແລະ ລິແວນ.

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Maadi)

້ ່ ບ້ານມາດິ (Maadi) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.11 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງໝູ 13

ັ ຂະໜາດດຽວກັບເມຣິມດາ (Merimda)ເບນິຊາລາທີ່ກ່ ຽວກັບເວລາ ມາດິ (Maadi)ເບິ່ງຄືວ່າຈະໄດ້ຮບ ດຽວກັນໃນພູ ເຂົາໄນສທັງສອງເມືອງຂອງເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ ນາກາດາ(Hierakonpolis Naqada) ກາຍເປັ ນ

້ ບການເຕີບໂຕໃນຄວາມສໍາພັນກັບໜູ່ບ້ານທີ່ໃກຄ້ ຽງ. ເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonເລື່ອງສໍາຄັນຫຼາຍຂຶນກັ

້ ່ ປະມານ 50,000-100,000 ຕາລາງແມັດ ເຊິ່ງປຽບໃນພືນທີ ້ ່ ໄປຍັງພືນທີ ້ ່ ພາກໃຕ້ໃນພູ ມ ິ polis) ມີຢ່ ູ ໃນພືນທີ ພາກຂອງນາກາດາ (Naqada) ໄດ້ຂຸດເຈາະທີ່ເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonpolis) ເຜີຍໃຫ້ເຫັນວ່າເວລາ

້ ່ ເກົ່າທີ່ຖືກຖິມອາດມີ ້ ຜ່ານໄປໝູ່ບ້ານເຄື່ອນຍ້າຍໄປທາງທິດເໜືອ ເຊິ່ງວ່າເປັ ນພືນທີ ປະຊາກອນຢູ່ ໃນລະຫວ່າງ 1,500 ຄົນ ແລະ 2,000 ຄົນອາໄສຢູ່.

(ທີ່ມາ: http://www.touregypt.net/featurestories/maadi.htm)

ຮູ ບທີ 1.12 ແຜນທີ່ຂອງໝູ່ບ້ານມາດິ (Maadi)ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ

(ທີ່ມາ: http://www.touregypt.net/featurestories/maadi.htm)

ຮູ ບທີ 1.13 ແຜນຜັງຂອບເຂດຂອງໝູ່ບ້ານມາດິ (Maadi) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ 14

(ທີ່ມາ: http://www.touregypt.net/featurestories/maadi.htm)

ຮູ ບທີ 1.14 ພາບລວມຂອງໝູ່ບ້ານມາດິ (Maadi) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ

(ທີ່ມາ: http://www.historyfiles.co.uk/FeaturesAfrica/EgyptNaqada01.htm)

ຮູ ບທີ 1.15 ແຜນທີ່ຂອງເມືອງເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonpolis)ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ ິ າກນາກາດາ (Naqada) ບໍລເິ ວນເປັ ນຈຸດທີ່ໝູ່ບ້ານໜ້ອຍໆ ກ່ ອນຈະມີການເກີດຂອງເມືອງໃຕ້ໃນພູ ມພ

້ ່ ນໍາຖ້ ້ ວມ ແລະ ທະເລຊາຍ. ອອກເດ ຮອດ 3800 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ໃນໜູ່ບ້ານ ແລະ ຊຸມຊົນລະຫວ່າງຂອບຂອງພືນທີ

້ ກຈະມີໄລຍະຫ່ າງປະມານ 2 ກິໂລແມັດ, ປະກອບດ້ວຍສ່ວນໃຫຍ່ ຂອງກິທ່ອມບອກບາງແຕະປະມານ ົ ມັ ເຫຼ່ ານີ

້ ນເມືອງທີ່ແທ້ຈງິ , ບໍ່ມີບາ້ ນອື່ນໆທີ່ຄອບຄອງທະເລ 3600 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ເຊິ່ງເປັນໜຶ່ງໃນໜູ່ບ້ານທີ່ເລີ່ມສ້າງຂຶນເປັ

້ ກ ັ ກັນຈາກບ້ານເວລາແນ່ ນອນວ່າເມືອງທີ່ມັກເຕີບໃຫຍ່ ບາງສ່ ວນຂອງຊຸມຊົນໝູ່ບ້ານບາງສ່ວນໃກ ້ ຊາຍເປັ ນທີ່ຮູ ຈ 15

້ ເໝືອງອາດຈະພັດທະນາໄປສູ່ ການຕັງຖິ ້ ່ ນຖານໃນເມືອງ ເພາະວ່າກ່ ຽວຂ້ອງກັບຄວາມເຊື່ອທາງສາ ກັບແມ່ ນໍາໃຕ້

້ ່ ງໃຈດຽວກັນໃນໝູ່ບ້ານເຊິ່ງອາດຈະຖືກຈັດ ສະໜາ ແລະ ສານເຈົາ້ ຊຶ່ງກາຍເປັ ນສູ ນກາງສໍາລັບຄວາມເປັ ນນໍາໜຶ

້ ້ ່ ກ່ ຽວຂ້ອງ ແລະ ພັກພວກມັນອາດຈະພັດທະນາເປັ ນສູນກາງຂອງການບໍລຫ ິ ານທີ່ແລກປ່ຽນ ຂຶນໂດຍເຊື ອສາຍທີ ອາຫານທີ່ເຮັດທຸ ລະກິດການຄ້າລະຫວ່າງໝູ່ບ້ານ ແລະ ຊົນເຜົ່າເລາະເລງໃນບໍລເິ ວນໃກ ້ຄຽງຂອງທະເລຊາຍຕາ

ເວັນອອກ. ໝູ່ບ້ານນາກາດາ (Naqada) ຄືຈະຍັງມີການຄ້າກັບເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonpolis) ທີ່ມີ

ການພັດທະນາເມືອງສູນກາງທີ່ອາດຈະກ່ ຽວຂ້ອງຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນການຄ້າກັບນູເບຍ ແລະ ຕາເວັນອອກໃຕ້ ໂດຍວິ ທີການຂອງມາດິ (Maadi).

(ທີ່ມາ: http://condor.depaul.edu/sbucking/102W3predynastic.htm)

້ ່ ບ້ານນາກາດາ (Naqada) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.16 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງໝູ ້ ້ ວມ ແລະ ການເພີ່ມຂຶນໃນຄວາມຕ້ ການຫຼຸດລົງໃນການປ່ອຍນໍາຖ້ ອງການສໍາລັບການຄ້າໂດຍການຂະ ້ ຫຍາຍທີ່ຢູ່ອາໄສຢູ່ ໃນເມືອງເລີ່ມຕົນຈາກຮອບ 3500-3300 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ນໍາໄປສູ່ ການລວມຕົວກັນຂອງຊຸມຊົນ

້ ໍາລະຫວ່າງປະເທດ ແລະ ໃກຄ້ ຽງເປັ ນຫົວໜ່ວຍທາງການເມືອງຂະໜາດໃຫຍ່ ທີ່ມີຜູນ

ລາຊະອານາຈັກນ້ອຍໆ

້ ງນໍາໄປສູ່ ການສູຮ ້ ້ ອງທີ່ມີກໍາແພງແຕ່ເຫຼ່ ານີ ້ ບ ົ , ດັ່ງນັນເມື ົ ກາຍເປັ ນອກຈາກນີຍັ ນທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງກັບມາດຕະຖານທີ່

້ ້ ື ຸ່ ມຊົນເຜົ່າພັນໃນເນໂສໂປ. ວິວດ ັ ທະນາການນີຈະນໍ າໄປສູ່ ການເກີດຂຶນຂອງເມື ເປັນຕົວແທນຂອງດິນແດນ ຫຼກ ອງ 16

້ າກັດໃນນີບໍ້ ່ ໄດ້ເກີດຂຶນ້ ໃນປະເທດເອຍິບແຕ່ຫຼກ ັ ການຂອງການ ແຕ່ບາງທີ່ອາດເປັນເພາະການຈັດເຊີງເສັນ້ ແລະຂໍຈໍ

ພັດທະນາເມືອງຫຸ ບເຂົາໄນສຕາມການປ່ຽນແປງທາງການເມືອງທີ່ເຮົາເຊື່ອວ່າ 3200 ປີ ກ່ ອນຄ.ສ ນໍາໄປສູ່ ການ ້ ເກີດຂຶນຂອງບາງຄວາມສາມັ ກຄີ.

ອາບີດອດສ໌ເໜືອຂອງນາກາດາ (Naqada) ແລະ ເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonpolis) ມີຢ່ ູ ເປັ ນ

້ ່ ສາມຫຼ່ ຽມປາກແມ່ ນໍາບາງ. ້ ສະຖານທີ່ສໍາຄັນແຫ່ ງຊາດທີ່ຄວບຄຸ ມໄດ້ບາງສ່ ວນຂອງພືນທີ 200ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ກ່ ອນ

ີ ອດສ໌ຍງັ ຄົງເປັ ນສະຖານປະກອບການສໍາຄັນຂອງສາສະໜາຫຼງັ ການເກີດຂອງລາຊະວົງທີ 1 ປ່າຊ້າພະລາຊໍບດ ຈາກການເກີດຂອງເມນຟີດສ໌ (Memphis).

ິ ານພາຍໃຕ້ລາຊະວົງເທໂອເກຣ ເມື່ອຮອດ 3000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ການຮ່ ວມກັນຂອງທຸ ກເຂດການບໍລຫ

້ າປັ ນຂອງ ້ ຕິກ (Theocratic) ດຽວກໍ່ປະສົບຄວາມສໍາເລັດໂດຍມະນຸດເປັ ນຜົນມາຈາກການປະສົມປະສານນີກໍ ້ ້ ່ ານີ ົ ສະແດງຄວາຫມສາມາດຫຼ ກະສັດເອຍິບໃນຊ່ ວງຕົນເຫຼ າຍໃນການຮ່ວມອໍານາດທີ່ເມມຟີ ດສ໌ (Memphis)

ົ ການທີ່ຜູ ກມັດຫົວເມືອງທັງໝົດໃຫ້ກບ ັ ບຸ ກຄົນຂອງຜູ ປ ້ ົ ກຄອງຫຼາຍກວ່າໄປ ຂອງພວກເຂົາໃນການພັດທະນາອຸ ດມ ້ ັ ການຮ່ວມຢູ່ ຍັງດິນແດນໃດກໍຕາມ. ນອກຈາກນີບາງສ່ ວນຂອງເທບທ້ອງຖິ່ນທີ່ມີປະສິດທິພາບຫຼາຍທີ່ສຸ ດໄດ້ຮບ

ໃນການກໍາເນີດຈັກກະວານທີ່ເມມຟີ ດສ໌ (Memphis) ທີ່ພວກເຂົາອອກຈາກເຂດທາງການເມືອງຂອງພວກເຂົາ

້ ອ ້ ຍຫຼາຍກ່ ຽວກັບຕົວເມືອງບູ ຮານເມມຟີດສ໌ (Memphis) ເຖິງວ່າມັນ ໃນທ້ອງຖິ່ນ, ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍທີ່ເຮົາຮູ ໜ

ິ ານປະຊາຊົນທີ່ມີຄວາມສໍ າຄັນໃນປະຫວັດສາດຂອພາຣາໂອນິກ (Pharaonic), ເມມຟີ ດສ໌ ຈະຍັງຄົງຢູ່ ບໍ ລກ ້ (Memphis) ຍັງຄົງເປັ ນສ່ວນໃຫຍ່ ລຶກລັບແຕ່ການກວດສອບທີ່ຜ່າມາໂດຍໃຊ້ເທັກໂນໂລຢີ ໃໝ່ ເປັ ນຈຸດເລີ່ມຕົນ

້ າຮູ ວ ້ ່ າເມືອງປະຫວັດສາດທີ່ເປັ ນເວລາໜຶ່ງພັນປີ ທ່ ເຄື ີ ່ ອນຍ້າຍໄປທາງ ທີ່ຈະໃຫ້ເປັ ນບາງຕົວຢ່າງເຊັ່ນ: ຕອນນີເຮົ ້ ທິດຕາເວັນອອກໃນການຕອບສະໜອງຕໍ່ການຮຸ ກຮານຂອງເນີນທະລາຍ ແລະ ການປ່ຽນແປງຂອງແມ່ ນໍາໄນ.

(ທີ່ມາ: http://apworldhistory2012-2013.weebly.com/monumental-architecture-and-urban planning.html)

ຮູ ບທີ 1.17 ສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ເກີດຂຶນ້ ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ

(ທີ່ມາ: http://www.getyourguide.com/cairo-l92/sakkara-and-memphis-day-tour-program-from -cairo-and-giza-t25518/)

ຮູ ບທີ 1.18 ສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ເກີດຂຶນ້ ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ

້ ຕໍ່ ມາພະລາຊາເມືອ ງອື່ນໆທີ່ເກີດຂຶນຈະກາຍເປັ ນ ເມືອ ງຫຼ ວ ງຂອງລາຊະວົງ ເຖິງແມ່ ນວ່າເມມຟີ ດ ສ໌

້ ່ ໃນພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງ ັ ການບໍລຫ ິ ານຄືນ, ບັບເອ (Dab’a) ທີ່ຕັງຢູ (Memphis) ສະເໝີເບິ່ງຄືວ່າຈະໄດ້ຮບ

້ ່ ຢູ່ອາໄສຂອງຄົນອານາອັນຊາວເອຍິບເດຕາ ແລະ ຜູ ບ ້ ້ ໍ ລຫ ິ ານທີ່ດີເມືອງນີ ້ ເໜືອສາມຫຼ່ ຽມປາກແມ່ ນໍາໄນເປັ ນພືນທີ

້ ້ ່ ຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງລາຊະວົ ້ ນໃນອະສັ ້ ນທີ ້ ອາດຈະເປັ ນທີ່ຕັງຂຶ ງຫາລິມະຊັບບກ່ ອນໜ້າຈັດຕັງຂຶ ງທີ 12 ເປັ ນພະລາ

ຊະວົງຂອງເມືອງກາຍເປັ ນເມືອງຫຼວງຂອງເອຍິບໃນຊ່ວງລາຊະວົງຂອງຣິກຊັອດ (HyKsos) ຈາກຊ່ວງໄລະຍະ ປະມານ 1,585-1,582 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ອາດຈະເປັ ນສະຖານທີ່ທີ່ດີສໍາລັບການຄ້າກັບບໍລເິ ວນຊາຍຝັ່ ງແລະການບໍ

້ ້ ່ ຂອງເມືອງນີອາດຈະເປັ ລິຫານງານຂອງກິດຈະກໍາການທໍາເໝືອງແຮ່ໃນໄຊນາຍຈາກນັນຊື ນເອວາຣິດສ໌ (Avaris)

້ ່ ໃນ ຕໍ່ມາໃນຊ່ວງຍຸ ກຂອງແຣມເສດ (Ramessid) ທີ່ເມືອງຫຼວງໃຫຍ່ ຂອງປີ ຣາເນັດເສດສ໌ (Piranesses) ຕັງຢູ ບໍລເິ ວນໃກ ້ຄຽງ.

(ທີ່ມາ: http://www.bibleorigins.net/RamesesMapAvaris.html)

້ ຮູ ບທີ 1.19 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງເອວາຣິດສ໌ (Avaris)ໃນຊ່ວງຍຸ ກຂອງແຣມເສດ (Ramessid) 18

(ທີ່ມາ: http://www.bibleorigins.net/RameເsesMapAvaris.html)

ຮູ ບທີ 1.20 ແຜນທີ່ຂອງເມືອງເອວາຣິດສ໌ (Avaris) ໃນຊ່ວງຍຸ ກຂອງແຣມເສດ (Ramessid) ເຫັນໄດ້ວ່າໃນຊ່ວງອານາຈັກໃໝ່ ກາຍເປັ ນສິ່ງທີ່ສໍາຄັນຫຼາຍຢ່າງແນ່ ນອນເມມຟີ ດສ໌ (Memphis) ແຕ່

້ າລັບ ້ ກ ັ ຢ່າງສົມບູ ນຍົກເວັນສໍ ເມືອງຄວບຄຸ ມຢ່າງສົມບູ ນໂດຍທີ່ມີຄວາມທັນສະໄໝ ແລະ ຍັງຄົງຢູ່ເກືອບຈະບໍ່ຮູ ຈ

້ ່ ປະມານ 3,200 ແລະ ້ ນທີ່ໄດ້ຈາກການນັບເຊິ່ງເຮົາຈະຮູ ວ ້ ່ າເມືອງທີ່ລາຊະອານາຈັກກາງປະກອບດ້ວຍພືນທີ ຂໍມູ ້ ັ ລະດັບ ປະມານ 1,600 ສ້າງຂຶນເທິ ງຕາລາງແຜ່ນ ແລະ ອ້ອມຮອບດ້ວຍກໍາແພງວັດເມືອງທີ່ເບິ່ງຄືວ່າຈະໄດ້ຮບ

້ ້ ຄວາມສົມບູ ນທີ່ຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງອານາຈັ ກໃໝ່ ເພື່ອຮອງຮັບການສ້າງຕັງມະຫາວິ ຫານຄານັບຊັບຊ້ອນຂອງການ ້ ່ ຢູ່ອາໄສໃໝ່ ແລະ ປະລິມານທີ່ອາດຈະແຜ່ໄປໄກທີ່ສຸ ດເທົ່າທີ່ 8 ກິໂລແມັດ ຈາກໃຈກາງເມືອງ. ພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.touregypt.net/featurestories/temples.htm)

້ ຮູ ບທີ 1.21 ວັດທີ່ເກີດຂຶນໃນສະໄໝຂອງເອຍິ ບບູຮານ 19

້ ່ ປະມານ 20 ກິໂລແມັດ, ທາງເໜືອຂອງປີ ຣາເນັດເສດສ໌ (Piranesses) ໃນຊ່ວງຍຸ ກກາງທີ 3 ເຊິ່ງຕັງຢູ

້ ່ ທິດຕາ ກາຍເປັ ນເມືອງທີ່ພະລາຊາທີ່ສໍາຄັນໃນຊ່ວງໄລຍະເວລາແນ່ ນອນວ່າໃນຊ່ວງໄລຍະເວລາຊານເຄຍທີ່ຕັງຢູ ເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອຂອງຊາອິດບາດກາຍເປັນເມືອງຫຼວງຂອງເອຍິບຈົນກະທັງການຮຸ ກຮານຂອງອາຣັບ.

ແຕ່ເມືອງຂອງເອຍິບບູ ຮານລວມທັງສະຖານທີ່ຂອງພວກເຂົາ ແລະ ອົງການທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງກັບການປ່ຽນ

້ ແປງຕ່ າງໆທີ່ມີຮູບຊົງທີ່ແນ່ ນອນຂອງສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາເອຍິບບົນພືນຖານຂອງກອງກໍ າລັງພາຍໃນ ແລະ ພາຍ

້ ່ ນນັນຂຶ ້ ່ ກັບການຄ້າໄດ້. ບາງສ່ວນຂອງການຮັກສາທີ່ດີເຫຼ່ ານີ ້ ນຄົນທີ່ແຕກ ້ ນຢູ ົ ເປັ ນອກມີເມືອງພິເສດຫຼາຍຂຶນເຊັ

້ ່ ຄ້ອນຂ້າງອອກຈາກແມ່ ນໍາໄນມັ ້ ີ ດ ິ ຕະຫຼອດຢູ່ ບ້ານທີ່ມີຂອບເຂດທັງໝົດທີ່ຖືກຕັງຢູ ຕ່ າງກັນຈະມີຊວ ນບໍ່ໄດ້ແມ່ ນ ິ ໃນໝູ່ບ້ານຄົນອື່ນຈະຢູ່ ທີ່ທາງດ້ານ ຄວາມຄິດຂອງໝູ່ບ້ານສະເພາະທີ່ເປັນມຸ ມມອງທີ່ບິດບ້ຽວບາງສ່ວນຂອງຊີວດ

ຕາເວັນອອກຂອງລາຊະວົງທີ12 ຂອງເຊັນນຸສເຣທ໌ II (Senusret II), ເມືອງທີ່ຖືກຄອບຄອງພາຍຫຼງັ ໂດຍເຈົາ້

້ ໂດຍກະສັດ ້ ບເອີມານາເມືອງຫຼວງທີ່ສ້າງຂຶນ ໜ້າທີ່ຄວາມເຊື່ອທີ່ຝັ ງສົບຂອງກະສັດ. ໝູ່ບ້ານຄົນທີ 3 ຖືກຄົນພົ

້ ນອກຮິດ ອັກເຄນາເຕັນ (Akhenaten) ມັນເປັ ນສາງຂອບຂອງທະເລຊາຍໄປທາງທິດຕາເວັນອອກແມ່ ນໍາໄນ ້ ້ ດທີ່ຊັດເຈນຂອງການອອກແບບ ແລະ ການກໍ່ສ້າງໝູ່ບ້ານ ້ ່ ວງຕົນໃຫ້ ແລະເມືອງທີ່ຖືກຖິມໃນຊ ເປັນໜຶ່ງໃນຕົວຊີວັ

້ ່ ນຖານອື່ນໆ, ຄົນສຸ ດທ້າຍທີ່ໜ້າແປກໃຈທີ່ຈະໄດ້ຮບ ້ ບທີ່ກິ ັ ການຄົນພົ ເຖິງວ່າມັນອາດຈະບໍ່ສົມບູນຂອງການຕັງຖິ ຊາເນາະກຸ ງໄຄໂລ (Cairo).

(ທີ່ມາ: http://www.touregypt.net/featurestories/cities.htm)

ຮູ ບທີ 1.22 ແຜນຜັງເມືອງເອຍິບໃນສະໄໝບູຮານ 20

້ ່ ນຖານຕ່າງໆທີ່ມີຢ່ ູ ເມືອງອິວລາຮັນ (lllahun) ຫຼ ື ກາຮັນ (kahun) ຍັງເປັ ນຕົວແທນຂອງການຕັງຖິ

ິ ໍາ ແລະ ວັດທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງກັບຄວາມເຊື່ອທີ່ຝັ ງສົບຂອງ ທີ່ພະສົງ ແລະ ຄົນອື່ນໆມີຄວາມຮັບຜິດຊອບສໍາລັບພິທກ ້ ່ ສ້າງຂຶນເພື ້ ່ ອເປັ ນເງ ິນທຶນດັ່ງກ່ າວບາງສ່ ວນຂອງເຫຼ່ ານີ ້ ົ ກາຍເປັ ກະສັດທີ່ເປັ ນອະສັງຫາລິມະຊັບພືນຖານທີ ນສູ ນ ິ ານ, ນອກເໜືອໄກຈາກຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຕົນໃນການຮັກສາສາສະໜາແຕ່ມີເມືອງອື່ນໆທີ່ຄ້າຍ ກາງບໍລຫ

ັ ການປົ ກປ້ອງ ກັນໃນພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອ ແລະ ຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອ ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງຫຼງັ ຈາກໄດ້ຮບ

ັ ນິຖານວ່າກົນ ພົມແດນຈາກການຮຸ ກຮານຂອງອາຊີ ແລະ ອື່ນໆລວມທັງການອົບພະຍົບໃຫຍ່ ລັດເອຍິບຍັງໄດ້ສນ ້ ກສ້າງຂຶນ ້ ົ ຖື ລະຍຸ ດໃນການຄວບຄຸ ມການໃຊ້ປະໂຫຍດ ແລະ ການໄຫຼຂອງສິນຄ້າຈາກນູເບຍທີ່ປ້ອມປາການເຫຼ່ ານີ

ເທິງທີ່ດິນທັງແປນ ແລະ ພູ ເຂົາໜຶ່ງທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນປ້ອມປາການທີ່ຂຸ ດບູ ເຮັນ (buhen) ເຖິງ 250 ກິໂລແມັດ ຢູ່

້ ້ ່ ເກົ່າລາຊະອານາຈັກທີ່ປະກອບດ້ວຍ ທາງໃຕ້ຂອງອັດສະວານ ມັນປະກອບດ້ວຍປ້ອມປາການສ້າງຂຶນທາງພື ນທີ

້ າງໜາ 5 ແມັດ ແລະ ສູ ງ 8-9 ແມັດ, ສາມາດເບິ່ງເຫັນແມ່ ປ້ອມປາການພາຍໃນອ້ອມຮອບໄປດ້ວຍໂຄນຝາຕູ ບ ້ ້ ່ ຢູ່ອາໄສພືນທີ ້້ ່ ຢູ່ ້ ົ ໃນເຂດນູ ັ ການພັດທະນາໃຫ້ເປັນເມືອງທີ່ມີວດ ັ ແລະ ພືນທີ ນໍາໄນ, ປ້ອມປາການເຫຼ່ ານີ ເບຍໄດ້ຮບ ອາໄສທີ່ອ້ອມຮອບປາການ ແລະ ຢູ່ຕິດກັບວັດ.

ິ ານຈັດການທີ່ ໃນຖານະທີ່ເອຍິບກາ້ ວໜ້າປະກອບມີ 7 ເມືອງ ແລະ 24 ເມືອງໃນເຄືອຂ່າຍການບໍລຫ

ຶ ມໂຍງ ພວກເຂົາໄປຍັງເມືອງຫຼວງຂອງປະເທດ, ແຕ່ແນ່ ນອນປະຊາກອນທີ່ແຕກຕ່າງກັນໃນຊ່ວງເວລາທີ່ໄດ້ ເຊື່ອ ຮັບຢູ່ປະມານລະຫວ່າງ 100.000 ຄົນ ແລະ 200.000 ຄົນ, ປະຊາກອນໃນເມືອງຫຼວງຂອງແຂວງ ແລະ ເມືອງ ້ ່ 1.400 ຄົນ ແລະ 3.000 ຄົນ ທີ່ອາໄສຢູ່ , ເຮົາເຊື່ອວ່າເມືອງອິວລາຮັນ(lllahun),ເມືອງ ທີ່ມີຂະໜາດນ້ອຍຕັງແຕ

ັ ປະຊາກອນ 2.200 ອີດຟູ (Edfu), ເມືອງເຮຍຣາກອນໂປລິດສ໌ (Hierakonpolis) ອບີດອສ໌ ແລະ ຈະໄດ້ຮບ ຄົນ, 1.800 ຄົນ, 1.400 ຄົນ ແລະ 900 ຄົນຕາມລໍາດັບ, ເອລໍມາຣ໌ນາໃນເມືອງອື່ນໆທີ່ເປັນເມືອງຫຼວງຈະມີປະ

ຊາກອນລະຫວ່າງ 20.000 ຄົນ ແລະ 30.000 ຄົນ ເມືອງຫຼວງເກົ່າເຊັ່ນ: ເມມຟີດສ໌ (Memphis) ແລະຣິບອາດ

ຈະເຖິງລະດັບຂອງລະຫວ່າງ 30.000 ຄົນ ແລະ 40.000 ຄົນທີ່ອາໄສຢູ່.

ົ ບໍ້ ່ ໄດ້ຢ່ ູ ໃນເມືອງໃນຄວາມຮູ ສ ້ ກ ຶ ທີ່ທັນສະໄໝ ແຕ່ອາດຈະຄ້າຍກັບເມືອງເອ ປະຊາກອນຂອງເມືອງເຫຼ່ ານີ

ັ , ແຂວງທີ່ມີລກ ັ ສະນະຊົນແນ່ ແທ້ຂອງພວກເຂົາຊາວບ້ານປະກອບໄປບໍ່ພຽງແຕ່ອາໄສຢູ່ໃນເມືອງ ຍິບໃນປັດຈຸບນ

ແຕ່ຍັງຂອງຄົນໃນຊົນນະບົດເຊັ່ນ: ກະເສດຕະກອນ ແລະ ລ້ຽງສັດ ທີ່ອອກໄປໃນຊົນນະບົດໃນແຕ່ລະວັນຄົນທີ່ ົ ຮັບໃຊ້ຍາມ ແລະ ທະຫານ, ຄວາມບັນເທິງ ແລະ ອາໄສຢູ່ ໃນເມືອງລວມເຖິງຊ່າງຝີ ມ,ື ນັກບວດ, ເກັບພາສີຄນ

້ ເຈົາຂອງຮ້ ານກະສັດຂຸ ນນາງ ແລະ ວັດຄອບຄອງທີ່ດິນທີ່ໃຊ້ຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງບຸ ກຄະລາກອນຫຼາຍຄົນເປັ ນ

້ ່ ທາງການເມືອງ ແລະ ເມືອງເຫຼ່ ານີ ້ ງແນ່ ນອນມີລະດັບຊັນຂອງອົ ້ ົ ຍັ ຄົນງານໃນຊົນນະບົດໃນພືນທີ ງກອນ ຊຶ່ງລວມ

ີ ແລະ ຊາວ ເຖີງພະລາຊະວັງບໍ່ພຽງແຕ່ ວັດແຕ່ຍັງອາຄານບ້ານເຮືອນທີ່ອ່ອນນ້ອມຖ່ອມຕົນເພື່ອການນໍາໃຊ້ທ່ ດີ

້ ນຮ້ານຄ້າ ແລະ ຕະຫຼາດທ້ອງຖີ່ນຂອງ ັ ການອຸ ດມ ົ ສົມບູ ນຈັດເກັບຂໍມູ ບ້ານພ້ອມກັບການຊຸມນຸມ ເຊິ່ງປະຕິບດ

ິ ໃນເມືອງ. ທຸກສະຖາບັນທີ່ຢູ່ອາໄສຊີວດ

ໂດຍບໍ່ຄໍານຶງຂະໜາດຂອງພວກເຂົາໃນເມືອງ ແລະ ເມືອງກາຍເປັ ນສູ ນລວມຂອງອໍານາດໃນເມືອງເຫຼ່ າົ

້ ງພະສົງ ແລະ ຂຸ ນນາງໃຫ້ຜາ້ ອຸ ດມ ົ ການລັດລວມທັງບໍລຫ ິ ານງານຂອງກິດຈະການທາງເສດຖະກິດ ແລະ ທາງ ນີທັ

່ ກົດໝາຍທີ່ສໍາຄັນມັນເປັນເມືອງຂອງເອຍິບບູ ຮານທີ່ອະນຸຍາດໃຫ້ປະເທດທີ່ຈະເລີນເຕີບໂຕເປັ ນອານາຈັກ ແລະ ຖືວ່າປະສົບການທາງດ້ານພະລັງງານໂລກ.

(ທີ່ມາ: http://www.disabledaccessholidays.com/disabled-holidays/accessible-holidays/egypt_resorts.asp)

້ ຮູ ບທີ 1.23 ທີ່ຕັງຂອງບັ ນດາເມືອງຕ່າງໆໃນເອຍິບສະໄໝບູ ຮານ

1.3.

ການວາງຜັງເມືອງໃນເອຍິບ

ນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ຫຼ ື ນົວກຣາຕິສ ໌ (Naukratis): ແປວ່າອິດສະຫຼະເປັ ນທີ່ໄວສ໌ (Weilds) ມີ

້ ອຟ ິ (Gieif ) ເປັ ນເມືອງຂອງເອຍິບບູ ຮານໃນສາຂາຄາ ອໍານາດເໜືອເຮືອເປມໂຣ (Piemro) ໃນເອຍິບຕອນນີກິ ້ ໂນປິກ (Canopic) ຂອງແມ່ ນໍາໄນຫ່ າງປະມານ 72 ກິໂລແມັດ, ທາງດ້ານຕາເວັນອອກຂອງທະເລເປີ ດ ແລະ ຕໍ່

້ າອິດ ແລະ ສໍ າຄັນຂອງປະ ມາເມືອງຫຼວງຂອງໂປຕເລມາອິກ (Ptolemaic) ເອຍິບຊານເດຣຍ, ມັນເປັ ນຄັງທໍ ້ ົ ໃນເອຍິບເຮັດໜ້າທີ່ເປັ ນຜູ ເ້ ຊື່ອມຕໍ່ທາງຊີວະພາບ ຫວັດສາດໃນຊ່ວງຕົນຂອງການເຮັ ດວຽກທີ່ມີພຽງອານານິຄມ ສໍາລັບການແລກປ່ຽນຂອງສິລະປະ, ວັດທະນະທໍາກຣິກ ແລະ ເອຍິບ.

້ ່ ທັນສະໄໝຂອງເມືອງທີ່ໄດ້ກາຍເປັ ນບູ ຮານຄະດີຂອງຄວາມສໍາຄັນສູ ງສຸ ດ ແລະ ແຫຼ່ ງທີ່ມາຂອງ ພືນທີ

້ ພຕ ີ ່ ເປັ ນພຽງແຕ່ສິ່ງທີ່ສວຍງາມຫຼາຍຂອງສິລະປະ ໃນຂະນະນີພິ ິ ະພັນຂອງໂລກແຕ່ຍັງເປັ ນແຫຼ່ ງສໍາຄັນ ວັດຖຸທ່ ບໍ

ຂອງບາງສ່ວນຂອງການຂຽນພາສາກຣິກທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດໃນການດໍາລົງຢູ່ໂດຍການສະໜັບສະໜູນຈາກການຈາ

້ ນເຜົາ. ລຶກເທິງເຄື່ອງປັນດິ

ນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ເປັນເມືອງທ່ າເຮືອຂອງໂທນິສ/໌ ເຮຣັກເລເອີນ (Thonis/Heracleion)

້ ບໃນປີ 2000 ພຽງຢ່າງດຽວ. ເຊິ່ງຖຶກຄົນພົ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Naucratis)

ຮູ ບທີ 1.24 ແຜນທີ່ຂອງເມືອງນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ໃນສະໄໝຂອງເອຍິບບູຮານ 1.3.1. ປະຫວັດສາດ ັ ຖານທາງບູ ຮານຄະດີສະແດງໃຫ້ທາງປະຫວັດສາດຂອງຊາວກຣິກບູ ຮານໃນເອຍິບ, ເປັ ນວັນກັບມາ ຫຼກ

້ ບເຂົາມາໃນຍຸ ້ ນສິ່ງທີ່ ້ ້ ິ ນກັ ຢ່າງໜ້ອຍຄັງໄມຊີ ນ ີ ແລະ ມີແນວໂນ້ມທີ່ດີຍ່ ງຂຶ ກກຣິກໂປມີໂນອັນ. ປະຫວັດສາດນີເປັ

້ ່ ນຖານຊາວກຣິກໄດ້ພບ ົ ວັນນະກໍາ. ເຄັ່ງຂັດໜຶ່ງຂອງການຄ້າທີ່ບໍ່ຕັງຖິ

້ ຫຼງັ ຈາກການລົມລະລາຍຂອງອາດຊະຍະກໍ າກຣິກໄມຊີນ ີ ແລະ ລີຊງີ ໄວມືດກຣິກ (1100 -750 ປີ ກ່ອນ

ິ ” ຂອງວັນນະກໍາກຣິກຈະເລີນຮຸ ງເຮືອງສະຕະວັດທີ 7 ແລະ ມັນມາຕິດຕໍ່ກັບຕາວັນອອກກາງ ແລະ ຄ.ສ) “ຊີວດ

້ ່ ດີຂອງໂສໂປເຕເມຍ ແລະ ແມ່ ນໍາໄນ. ້ ສອງອັດຊະຍະກໍາແມ່ ນໍາທີ 23

້ າອິດຂອງຊາວກຣິກໃນສະຕະວັດທີ 7 ເອຍິບເປັ ນເລື່ອງລາວໃນປະຫວັດສາດຂອງໂຍນົກ ລາຍງານຄັງທໍ

້ ັ ບັງຄັບໂດຍພາຍຸ ຈະລົງຈອດເທິງ ຫຼ ື ໃກ ້ສາມຫຼ່ ຽມປາກແມ່ ນໍາໄນ ແລະໂຈນສະຫຼດ ເຊິ່ງມັນກ່ ຽວຂ້ອງກັບສະຕາ ກໍາຂອງໄຊທ໌ (Saite) ຟາໂຣ ປສາມເມຕິກຮູ ສ ໌ (Psammetichus) ເອງຂອງລາຊະວົງທີ 26 ຂອງເອຍິບເຈັງ

້ ້ ນ ແລະ ຄວາມສິນຫວັ ງທີ່ກໍາລັງຊອກຫາຄໍາແນະນໍາຂອງເລໂຕທີບູໂຕ (Buto) ສໍາລັບທີ່ແນະນໍາໃຫ້ສະໜັກເຂົາເປັ

ື ຂອງ “ຄົນໜ້າດ່ານ” ທີ່ຈະ “ມາຈາກທະເລ” ເປັນແຮງບັນດານໃຈທີ່ເຫັນເກາະບຣອນຂອງ ທະຫານຊ່ວຍເຫຼອ ັ ທີ່ເຂົາສະເໜີໃຫ້ຜນ ົ ຕອບແທ້ທ່ ກັ ີ ບມາຢູ່ ໃນຄວາມຊ່ວຍເຫຼອ ື ຂອງພວກເຂົາໃນການກັບມາມີອໍາ ເຮືອໂຈນສະຫຼດ

້ າຈະເຮັດໃຫ້ດໃີ ນຄໍາເວົາຂອງເຂົ ້ ນາດ, ຄວາມສໍາເລັດຂອງຄວາມພະຍາຍາມນີເຂົ າ ແລະ ກິດຈະການກ່ ຽວກັບທະ ້ ຫານຮັບຈ ້າງທີ່ດິນສອງບ່ອນ ຫຼ ື ຄ້າຍໃນດ້ານຂອງສາຂາເປລູເສນ (Pelusian) ຂອງແມ່ ນໍາໄນ.

້ ່ ເຫຼ່ ານີ ້ ງບໍ່ມີຄວາມແນ່ ນອນ ແຕ່ອາດຈະມີການອ້າງອີງໄປຍັງເມືອງດາພແນ(Daphnae) ັ ພືນທີ ົ ຍັ ໃນປັດຈຸບນ

(ທີ່ມາ: http://www.livius.org/person/wedjahor-resne/)

້ າງໆໃນເມືອງເອຍິບບູຮານ ຮູ ບທີ 1.25 ແຜນທີ່ບັນດາສາຂາແມ່ ນໍາຕ່ 1.3.2. ທາງວັນນະຄະດີ ໃນ 570 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຟາໂຣ ອາເປຣສ໌ (Apries) ໄດ້ປົກຄອງ 589-570 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໄດ້ນໍາລູກຫຼານ

້ ສາ້ ງຈາກ 30,000 ຄາເຣນສ໌ (Carians) ແລະ ໄອໂອນຽນ ກັບທົ່ວໄປຫັນອາດີດ ຂອງກອງທັບຫານຮັບຈ ້າງນີໄດ້ ້ ້ ່ າງກ ້າຫານທີ່ພວກເຂົາລົມເຫຼ ໂດຍໃສ່ຊື່ຂອງອາມາສິດສ໌ (Amasis) ເຖິງວ່າການຕໍ່ສູ ຢ ວ ແລະ ອາມາສິດສ໌ II

(Amasis II) ກາຍເປັນຟາໂຣໄດ້ດໍາລົງຢູ່ໃນຊ່ວງໄລຍະ 570-526 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ. ອາມາສິດສ໌ (Amasis) ໄດ້ປິດ ້ “ຄ້າຍ” ແລະ ຍ້າຍທະຫານກຣິກທີ່ເມມຟິສ (Memphis) ທີ່ພວກເຂົາຖຶກຈ ້າງ “ເພື່ອກັນເຂົາຈາກຊາວເອຍິບຟືນ ເມືອງ”.

້ ່ າ “ອາມາສິດສ໌ (Amasis) ເປັ ນບາງສ່ ວນໃຫ້ກບ ັ ຊາວກຣິກ ແລະ ໃນໝູ່ບ້ານອື່ນໆທີ່ເຂົາ ຕຸ ດ ໄດ້ເວົາວ

້ ກຣາກໃນເອຍິບຂອງເມືອງນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ັ ອານຸຍາດມອບໃຫ້ພວກເຂົາຮັບຜິດຊອບທີ່ຈະຕັງຣົ ໄດ້ຮບ 24

ສໍາລັບການຢູ່ ອາໄສຂອງພວກເຂົາ” ເຊິ່ງໃຫ້ສງັ ເກດເບິ່ງວ່າທີ່ພວກເຂົາບອກວ່າ “ໃຫ້ເມືອງໜ້າເບິ່ງ” ເຊິ່ງຄືວ່າຈະ ້ ັ ຖານທາງບູ ຮານຄະດີ) ຂອງ “ເມືອງ” ມີຢ່ ູແລ້ວ. ເມືອງເກົ່າ ບົ່ງບອກເຖິງການດໍາລົງຢູ່ (ເກີດຕອນນີອອກຈາກຫຼ ກ

້ ່ ນຖານບໍ່ມີຂໍສົ ້ ່ ງໃສ່ ແລະ ອາໄສຢູ່ ໂດຍການປະສົມຂອງຊາວເອຍິບ, ກຣິກ ແລະ ອາດຟີນ ີ ມີແນວໂນ້ມການຕັງຖິ ້ ວ່າເມືອງຫັນໄປກຣິກໃນປີ ທ່ ຜ ີ ່ ານມາຫຼງັ ຈາກໃນ 570 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ກ່ ອນໃນ 625 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຊຽນ, ດັ່ງນັນຄື

້ ້ ່ ນຖານ ໄດ້ປະກວດລາຄາ ໂດຍນັກບູຮານຄະດີອາດຈະເປັ ນສະຖານທີ່ປະກອບການທີ່ເກີດຂຶນແທ້ ຂອງການຕັງຖິ ້ ່. ຂອງພືນທີ

ັ ຍາ ແລະ ການ ອາມາສິດສ໌ (Amasis) ແປງແນ່ ນອນຂອງນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ເປັ ນສົນທິສນ

້ ດໄປໄດ້ຫຼາຍທີ່ສຸ ດເປັນວິທກ ີ ານທີ່ຈະມີຊາວກຣິກ ແລະ ກິດຈະກໍາຂອງ ເຊື່ອມການຄ້າສໍາຄັນກັບຕາເວັນຕົກນີເຮັ ົ ຂອງລັດໃດໆ ພວກເຂົາໃນສະຖານທີ່ແຫ່ ງໜຶ່ງຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸ ມຂອງພວກເຂົາມັນຈະບໍ່ກາຍເປັນອານານິຄມ

້ ່ ຄ້າຍກັບການ ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງແຕ່ເອັມໂປຣຽນ (Emporion) ເຕັມໂນດສ໌ (temenos)ໂດຍການຊືຂາຍທີ

ໂຄສະນາທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດຂອງພາກເໜືອຊີເລຍ.

ີ າໍ ແພງອ້ອມຮອບ ຕຸ ດ ແມ່ ນເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ້ ກ ັ ກັນດີເຮລລີນຽນ (Hellenion) ເປັ ນອົງ ຕາມທີ່ຄາດວ່າໄດ້ມກ

ກອນທີ່ຮ່ວມເຮັດວຽກດ້ວຍທຶນຂອງ 9 ເມືອງໃນກຣິກທາງດ້ານຕາເວັນອອກ.

1.4.

ກ່ ຽວກັບບູຮານຄະດີ

້ ່ ຖຶກຄົນພົ ້ ບໂດຍ W.M.F ທີ່ຂຸ ດໃນປີ 1884 ເຊິ່ງຕາມມາດ້ວຍ E.A ໃນທີ່ສຸ ດທ່ ານ ເດວິດຈອຈ໌ ພືນທີ

້ ່ ຢູ່ ທາງພາກເໜືອ ແລະ ພາກໃຕ້ເຊິ່ງພົບຫຼາຍທີ່ສຸ ດເປັ ນສາງຂະໜາດ ັ ບູ ຮານຄະດີຫຸ ຼດລົງເປັ ນສອງພືນທີ ໄດ້ໂຟກັດ ໃຫຍ່ ຂອງເອຍິບ ໃນຮ່າງດ້ານຂວາລະບຸ ໂດຍເພດເປັ ນເຕັມໂນດສ໌ (temenos) ແລະ ທາງເໜືອຂອງວິຈະວັດ

້ ກຄົນພົ ້ ບເປັນ ກຣິກໂຟຣ ປະມານ 14x8m ໃນປີ 1899 ແລະ ປີ 1903 ໂດຍທາງທິດຕາເວັນອອກຂອງວັດນີຖື ໂຮງງານຂະໜາດນ້ອຍສໍາລັບເຜົາແມງປີ ກແຂງ. ໃນສ່ວນພາກເໜືອພົບຊາກຫັກພັງຫຼາຍວັດ (E: ວັດເຮຣາ (Hera), F: ວັດອາພັອສໂລ ແລະ G: ວັດດິ

້ ບໃນປີ ໂອສຄູຣິ (Dioscuri) ລວມເຖິງສິ່ງທີ່ອາດຈະເປັ ນຂອງຕຸ ດ. ເຮລລີນຽນ (Hellenion)ໄດ້ມໂີ ອກາດຄົນພົ

້ ອງໄດ້ມາເຖິງກ່ ອນໜ້ານີກ່້ ວາລັດສະໄໝ ້ ນເຜົາ, ພະພິມທີ່ພົບທີ່ນີຕ້ 1899 ທາງດ້ານຕາເວັນອອກບໍ່ມີເຄື່ອງປັ ນດິ ີ້ ຂອງນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ໃນຂະນະທີ່ເຂດຮັກສາພັນອິດສະຫຼະເປັນຂອງປີ ກ່ອນໜ້ານີຂອງເມື ອງ.

້ ກບູ ຮານຄະດີອາເມລິກາ ທ່ ານ ດັບລິວ ຄູລສັນ (Coulson) ແລະ ທ່ ານ ເອລີໂອນາ ກໍ່ ເມື່ອຜ່ານມານີນັ

້ ໄດ້ສາ້ ງຕັງໂຄງການຂອງນົ ວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis)ໃນປີ 1977,ການດໍາເນີນງານສໍາຫຼວດໃນຊ່ວງໄລຍະປີ 1977-

້ ່ . ໃນຊ່ວງປີ 1980-1982 (ພາຍໃຕ້ 1978 ແລະ ການສໍາຫຼວດເພີ່ມເຕີມໃນການຂຸ ດເຈາະໄປທາງໃຕ້ຂອງພືນທີ

້ ການອຸ ປະຖໍ າຂອງສູ ນການວິໄຈອາເມລິກາໃນເອຍິບ) ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍທີ່ພວກເຂົາພົບວ່າສ່ວນທີ່ເປັ ນຕົນສະບັ ບ

້ ່ ເກີດຈາກນໍາທີ ້ ແລະ ເລິກປະມານ 15 ແມັດ ສ່ວນໜຶ່ງທີ່ຍັງຢູ່ ້ ່ ເພີ່ມຂຶນ ຂອງວິຫານເໜືອທີ່ຈົມຢູ່ພືນທະເລສາບທີ ໍ ້ ດໃຫ້ການເຮັດວຽກຕ້ອງມີຄວາມຫຍຸ ງ້ ຍາກ. ໃຕ້ນາເຮັ

ີ ານດໍາເນີນງານ ແລະ ວີທກ ີ ານທີ່ໃຊ້ ໂດຍລຸ ນ ້ ກ່ ອນຂອງພວກເຂົາທີ່ໜ້ອຍ ການປະເມີນຜົນຂອງວິທກ

ົ ້ ດັ່ງ ກວ່າຈະສົມບູນ ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍຫຼາຍຄວາມສໍາຄັນຂອງລົດຂຸ ດທີ່ຖືກວາງຢູ່ ເທິງໂຄງສ້າງທາງສາສະໜາເຫຼ່ ານີ 25

້ ້ ອງເຮົາທີ່ກ່ ຽວກັບການຄ້າຂອງຕົວລະຄອນນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ດ້ານບູ ຮານຂອງປະຫວັດ ນັນຄວາມຮູ ຂ ້ ັ ພິເສດ ເພື່ອໄດ້ຮບ ັ ຄວາມເດືອດຮ້ອນ, ນອກຈາກນີທາງປະຫວັ ສາດທໍາອິດທີ່ເຮັດໃຫ້ມນ ດສາດຂອງໂຣມັນທີ່ຖືກ

້ ໂດຍປະຊາຊົນໃນທ້ອງຖິ່ນ, ໃນວັນພະ ້ ປະລະເລີຍເກືອບໝົດຍັງທໍໃຈກັ ບພວກເຂົາທີ່ຖືກການທໍາລາຍທີ່ເກີດຂຶນ ້ ່ ປະມານ 4 ໄມ ຂອງພືນທີ ້ ່ ນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ໄດ້ຮບ ້ ່ ກ່ ຽວກັບໜຶ່ງໃນສາມຂອງເຄິ່ງໜຶ່ງໂດຍພືນທີ ັ ເຈົາທີ

້ ການຂຸ ດຄົນໂດຍຊາວກະສິ ກອນໃນທ້ອງຖິ່ນເພື່ອໃຊ້ເປັ ນປຸ໋ ຍຟອດສເຟສ ເສບາຄິນ (Sebakhin) ໃນສາຂາຂອງ

້ ພວກເຂົາແຊກແຊງ100 ປີ ຫຼ ື ຫຼາຍກວ່ານັນເສບາຄິ ນ (Sebakhin)ໄດ້ທໍາລາຍໂດຍກົງໃນພາກຕາເວັນອອກຂອງ

້ ່ ,ອຸ ປະສັກຂອງຕາຕາລາງສູ ງເຮັດໃຫ້ມນ ັ ເປັ ນໄປບໍ່ໄດ້ສໍາລັບພວກເຂົາທີ່ຈະຫາຫຍັງເກົ່າກວ່າຍຸ ກໂປຕແມັກ ພືນທີ

້ ນຈິງຂອງອາຄານ ັ ໂອກາດວ່າ: ເຕັມ ໂນດສ໌ (temenos) ທີ່ດີຂອງພະເຈົາເປັ (Ptolmaic) ພວກເຂົາ ເຫັນຄືກບ ເອຍິບ ແລະ ທີ່ແນ່ ນອນສ່ວນທັງໝົດຂອງເມືອງທີ່ເຫັນວ່າບໍ່ຄືກຣີກ.

້ ນສ່ວນຫຼາຍທີ່ສຸ ດ) ທີ່ໃຊ້ໃນວັດຍັງແຕ່ຮູ ບປັ ນຫີ ້ ນ ໂດຍລວມແລ້ວເຫັນວ່າເປັນກຸ່ ມ (ບາງອັນເປັ ນສິນເປັ

້ ງກະຈາຍໄປຍັງທີ່ຫໍພພ ້ ່ ວນຫຼາຍວັດສະດຸ ທ່ ນໍ ົ ຍັ ິ ຕ ິ ະພັນທົ່ວໂລກ, ກ່ ອນໜ້ານີສ ີ າມາໃຫ້ສະຫະລັດຊະອານາ ເຫຼ່ ານີ ິ ະພັນແຫ່ ງຊາດອັງກິດ ແລະ ຕໍ່ມາພິພຕ ິ ະພັນເກນຣໂຄໂຣມັນສ ໃນຊານເຣຍ. ຈັກສ່ວນຫຼາຍຢູ່ໃນພິພຕ

1.5.

ການສົ່ງຜົນກະທົບ

້ ່ ດິນສ່ວນໃຫຍ່ ຂອງຊາວເອຍິບທີ່ໃຫ້ຊາວກຣິກແມ່ ນເປັ ນແມັດ ແຕ່ຍັງຜ້າລິນນ ້ ກທີ່ ິ ແລະ ຕົນກົ ເນືອທີ

້ ່ ້ ນໝາກກອກ ແລະ ວາຍ ທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງກັບກຣິກໃນພືນທີ ຊາວກຣິກແລກປ່ຽນເງ ິນເປັນສ່ວນຫຼາຍຍັງແຕ່ ໄມ ້, ນໍາມັ

້ ນດັ ້ ່ ງກ່ າວທີ່ກາຍເປັ ນແຫຼ່ ງທີ່ມາ ສາມຫຼຽມປາກແມ່ ນໍາ້ ໂດຍທົ່ວໄປຈະສະແດງໃຫ້ເຫັນລາຍການບັນຊີໃນເບືອງຕົ

້ ອງຄົນຮັບຈ ້າງສໍາລັບຟາໂຣ ໄຊທ໌ (Saite), ຄົນທີ່ມີອາວຸ ດເໜືອກວ່າໂຮບລິດ (hoplite) ພ້ອມຂອງການຕໍ່ສູ ຂ

ແລະ ມີຄວາມຊ່ຽວຊານໃນການວາງແຜນເຮືອ.

ນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis)ແມ່ ນເປັນແຫຼ່ ງທີ່ມາຂອງແຮງບັນດາໃຈທີ່ເລິກເຊິ່ງກັບຊາວກຣີກອີກຄັງ້ ໂດຍ

ັ ພວກເຂົາ ເປີ ດເຜີຍໃຫ້ເຫັນສິ່ງມະຫັດສະຈັນຂອງສະຖາປັດຕະຍາກໍາ ແລະ ປະຕິກາໍ ຂອງເອຍິບທີ່ສູ ນເສຍໃຫ້ກບ

້ ່ ຍຸ ກດໍາບັນ, ສິ່ງປະດິດເອຍິບຂອງພວກເຂົາກໍ່ເລີ່ມໄຫຼພອ ້ ້ ມກັບເສັນທາງການຄ້ ຕັງແຕ າຂອງກຣີກທີ່ພວກເຂົາຫາ

້ ັ ການຂອງກຣີກໂຍນົກແລະ ຜ່ານເອກິນາ (Aegina)ເມືອງລັດຂອງກຣີກ ທາງເຂົາໄປໃນການປະຊ ຸ ມ ເຊິ່ງປະຕິບດ

ແຜ່ນດິນໃຫຍ່ ເຖິງວ່າສິລະປະຂອງກຣີກ ແລະ ຄວາມຄິດໃນທາງກັບໄປກັບມາດ້ວຍສິ່ງອື່ນໆ ໃນການດູດຊຶມ

ຂອງພວກເຂົາໃນວັດທະນາທໍາເອຍິບ, ຊາວຕ່າງຊາດສ່ວນໃຫຍ່ ຈະເຄັ່ງຄັດຫຼາຍເຫັນວ່າຮູ ບເລຂາຄະນິດເປັ ນທີ່ຮູ ້

້ ຮບ ້ າອິດໃນເອຍິບແລ້ວຜ່ານເຂົາໄປໃນກຣີ ້ ັ ການຍອມຮັບຈາກນັກວິຊາການທົ່ວໄປວ່າ: ຈັກຄັງທໍ ກ, ແຕ່ດຽວນີໄດ້

້ ່ ນ: “ເຕັກນິກການສໍາຫຼວດ” ແລະ ເກືອບຈະບໍ່ໄດ້ຮບ ້ ຼາຍຂຶນເຊັ ັ ການແຕ່ງຕັງ້ “ເລຂາ ສິ່ງທີ່ຊາວກຣີກໄດ້ຮຽນຮູ ຫ ້ ກ ຶ ຂອງການປະຕິບດ ັ ທາງປັນຍາທາງຄະນິດສາດຈົນໝົດອັນທີ່ຈິງຊາວກຣິກໄດ້ສໍາເລັດແລ້ວ ຄະນິດ”ໃນຄວາມຮູ ສ

ັ ນິ ທາງດ້ານເລຄະນິດກ່ ອນການເດີນທາງຂອງພວກເຂົາໄປຍັງປະເທດເອຍິບ ແລະ ມີແນວໂນ້ມມາກຕຸ ດໄດ້ສນ ັ ມັນ. ຖານວ່າເພາະວ່ າເອຍິບອາຍຸ ກຣິກຈະຕ້ອງໄດ້ຮບ

້ ໃນແງ່ ຂອງຄວາມເຂົາໃຈຂອງເຮົ າທີ່ທັນສະໄໝຂອງຊາວກຣິກໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງການໃຊ້ງານໃນຊ່ວງ

້ ້ ຕົນຂອງຕົ ວອັກສອນກຣີກຂອງພວກເຂົາທີ່ຫາກໍ່ພົບຂອງນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ໄດ້ເປີ ດອອກມາເປັ ນພືນ 26

້ ນເຜົ່າທີ່ມີຜນ ົ ເຮັດໃຫ້ສ່ ງທີ ິ ່ ເອີເນສກາຣ໌ເນີຄສ ີ ເຫັນໄດ້ຊດ ັ ເຈນໃນບໍລເິ ວນບໍລສ ິ ດ ັ ຈະ ຖານຈາລຶກເທິງເຄື່ອງປັ ນດິ ເປັ ນອີອອນຈາລຶກທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດເຊັ່ນດຽວກັບທີ່ບາງຢ່າງໃນໂກຣິນເທນ(Korinthian), ເມເລນ (Melian)

ັ ທະນາການຈາກ ແລະ ຕົວອັກສອນເລສບຽ້ນທີ່ໜ້າສົນໃຈໂດຍສະເພາະມີຫຼາຍຕົວຢ່າງຂອງການປຽ່ນແປງວິວດ

້ ຮູບແບບທີ່ ີ ຽນ ຍັງໄດ້ຮບ ັ ການຮຽນຮູ ໂ້ ດຍການປຽບທຽບຕົວອັກສອນເຫຼ່ ານີ ົ ມີ ຄຣິບຕາມຕົວອັກສອນເດີມຟີ ນຊ

ພວກເຂົາຄິດວ່າຕໍ່ມາໃນຮູ ບແບບທີ່ຖືກກໍານົດໃຫ້ເປັນສາກົນທົ່ວໂລກກຣິກ.

້ ່ ນຖານຄັງທໍ ້ າອິດໃນພາສາກຣິກເອຍິບແຕ່ຍັງທ່ າເຮືອທີ່ ນົວຄາຣຕິສ ໌ (Naucartis) ບໍ່ພຽງແຕ່ການຕັງຖິ

້ ້ ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດຂອງເອຍິບໃນສະໄໝບູຮານຈົນເພີ່ມຂຶນຂອງຊີ ເດຍ ແລະ ການຍ້າຍຂອງແມ່ ນໍາໄນນໍ າໄປສູ່ ການຫຼຸດ ລົງ.

ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມເມືອງບູ ຮານຂອງເຮເຣັກເລິນ (Heracleion) / ໂທນິດສ໌ (Thonis) ຍັງຜົນງານນົວຄາຣ

ຕິສ ໌ (Naucartis) ເປັນເມືອງທີ່ສໍາຄັນຂອງເອຍິບ ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງໃນສະຕະວັດທີ 4.

ເອກະສານອ້າງອີງ Adams, B. 1988. Predynastic Egypt. Oxford: Shire Publications Andelkovic, B. 2011. Political organization of Egypt in the Predynastic Period. In E. Teeter (Ed.), Before the pyramids. Chicago: University of Chicago Bard, K. 2000. The emergence of the Egyptian state. In I. Shaw (Ed.), Oxford History of Ancient Egypt (Vol. 1st). Oxford: Oxford University Press Bayfield, S. 2009. Egyptian monuments: Merimda beni Salama [Online]. Available from: http://egyptsites.wordpress.com/2009/03/03/merimda-beni-salama/ Cialowicz, K. 2011. Material culture of the Predynastic Period. In E. Teeter (Ed.), Before the pyramids. Chicago: University of Chicago Friedman, R. 2011. Hierakonpolis. In E. Teeter (Ed.), Before the pyramids. Chicago: University of Chicago Grajetzki, W. 2003. Burial customs in ancient Egypt: Life and death for rich and poor. London: Duckworth Hendrickx, S., & Vermeersch, P. 2000. Prehistory: from the Paleolithic to the Badarian culture. In I. Shaw (Ed.), Oxford History of Ancient Egypt (Vol. 1st). Oxford: Oxford University Press Midant-Reynes, B. 2000. The Naqada Period. In I. Shaw (Ed.), Oxford History of Ancient Egypt (Vol. 1st). Oxford: Oxford University Press Stevenson, A. 2011. Material culture of the Predynastic Period. In E. Teeter (Ed.), Before the pyramids. Chicago: University of Chicago 27

Tristant, Y., & Midant-Reynes, B. 2011. The predynastic cultures of the Nile Delta. In E. Teeter (Ed.), Before the pyramids. Chicago: University of Chicago Hoffman, Michael A. 1979. Egypt Before the Pharaohs. Barnes & Noble Books Shaw, Ian. 2000. Oxford History of Ancient Egypt. Oxford University Press Manfred Bietak. 1996. Avaris, the Capital of the Hyksos, Recent Excavations at Tell elDab'a. London. The British Museum Press James K. Hoffmeier.1996. Israel In Egypt, The Evidence for the Authenticity of the Exodus Tradition. New York. Oxford Univesrity Press Eric P. Uphill. 1988. Egyptian Towns and Cities. Shire Publications, Ltd. England Ian Wilson. 1985. The Exodus Enigma. London. Wiedenfeld & Nicolson

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງເກຣັກບູຮານ (Greek)

2 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

2.1.

ປະຫວັດສາດເກຣັກບູຮານ

້ ສະໄໝບູ ຮານ ເກຣັກບູ ຮານເປັ ນອາລິຍະທໍາໃນຊ່ ວງເວລາຂອງປະຫວັດສາດທີ່ກີນເວລາດົນນານຕັງເເຕ່

ອາດຈະເປັນສະຕະວັດທີ 8 ຫາ 6 ກ່ ອນ ຄ.ສ, ກ່ ອນທ້າຍຂອງສະໄໝບູ ຮານ (ເເຄລິຟໍເນຍໄດ້ 600 ປີ ກ່ອນຄ.ສ)

້ ນຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງຍຸ ້ ພາຍຫຼງັ ຈາກຊ່ວງເວລານີເປັ ກກາງເເລະຍຸ ກໄບເຊນໄທນ໌ ລວມຢູ່ໃນສະໄໝເກຣັກບູ ຮານເປັ ນ ຊ່ວງເວລາທີ່ຄາດສຶກຂອງເກຣັກ ຊຶ່ງຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງໃນລະຫວ່າງສະຕະວັດທີ 5 ຫາ 4 ກ່ ອນຄ.ສ, ຄາດສຶກເລີ່ມ

້ ວຍເກຣັກຕ້ານທານຂອງເປີ ເຊຍບຸ ກໂດຍການເປັ ນຜູ ນ ້ ໍາທີ່ກຸ ງເອເທນສ໌ ໂດຍອາເລັກຊານເດີ (Alexander), ຕົນດ້ ອາລິຍະທໍາຈະເລີນຮຸ່ ງເຮື່ອງຈາກເອຊຽກລາງໄປທາງຕາເວັນຕົກຂອງທະເລເມດິເຕີເລນຽນ ໃນວັດທະນະທໍ າ

ິ ທິພນ ົ ທີ່ມີປະສິດທິພາບໃນຈັກກະພັດໂຣມັນຊຶ່ງໄປຍັງຫຼາຍພູ ມພ ີ າກ ເກຣັກໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງປັດຊະຍາທີ່ມີອດ

ົ ສົມບູ ນ ຊຶ່ງ ເມດິເຕີເລນຽນ ແລະ ຍຸ ໂຣບ ຊຶ່ງເຫດຜົນຄາດສຶກເກຣັກໂດຍທົ່ວໄປຖືວ່າເປັ ນວັດທະນະທໍາທີ່ອຸ ດມ ໃຫ້ຮາກຖານທາງດ້ານວັດທະນະທໍາຕາເວັນຕົກທີ່ທັນສະໄໝ.

(ທີ່ມາ: http://ravey.net/images/greece_map.gif)

້ ຮູ ບທີ 2.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເກຣັ ກບູຮານ 29

້ ີ າກເມດິເຕີເລນຽນມີການພິຈາລະນາ ໂດຍທົ່ວໄປຈະເລີ່ມຕົນໃນ ສະໄໝບູ ຮານຄາດສຶກທີ່ຢູ່ ໃນພູ ມພ

້ ດໃນສະຕະວັດທີ ີ ບນ ັ ທຶກໄວ້ທໍາອິດຂອງໂລເມີລ)໌ ແລະ ສີນສຸ ສະຕະວັດທີ 8 (ຢູ່ໃນຮອບເວລາຂອງບົດກະວີທ່ ໄດ້

6ໃນສະໄໝບູ ຮານຄາດສຶກທີ່ຢູ່ ໃນເກຣັກນໍາໂດຍເກຣັກໃນຍຸ ກມືດໃນລະຫວ່າງ1200-800 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ລັກສະ ້ ນເຜົ່າ ໃນຊ່ວງ ນະທາງດ້ານບູຮານຄະດີ ແລະ ຮູ ບແບບຂອງການອອກແບບທາງດ້ານເລຂາຄະນິດເທິງເຄື່ອງປັ ນດິ ້ ນຈະມີຄວາມປະສົບຄວາມສໍາເລັດໃນຮອບສະຕະວັດທີ 8 ໂດຍໄລຍະເວລາໃນປະເທດຕາເວັນອອກ ເວລານີແມ່ ິ ທິພນ ົ ຕໍ່ການທີ່ເເຂງເເກ່ ນສີໂຣ ຮິດ ໄທຕ໌ແອດ ຟິນຊ ິ ຽນ ແລະ ເອຍິບ, ວັດທະນະທໍາທີ່ເຫັນ ໃນລະຫວ່າງທີ່ມີອດ

້ ວຍອິດທິພນ ົ ໃນປະເທດຕາເວັນອອກ ຊຶ່ງເໜືອສິ່ງອື່ນ ໄດ້ເເຈ ້ງເດີມໄລຍະເວລາຂອງເກຣັກບູຮານຖືວ່າເລີ່ມຕົນດ້

້ ດ ້ ໃດຕາມຕົວອັກສອນໄປຍັງເກຣັກແມ່ ນຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງວັ ນນະກໍາເກຣັກ (ໂລເມີລ ໌ ເຮຊຽດ) ແມ່ ນຈຸດສີນສຸ

້ າອິດໃນຊ່ວງເວລາບູ ຮານທີ່ມີວທ ິ ກ ີ ານຍຸ ກຄາດ ຂອງຍຸ ກມືດ 776 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນປີ ຂອງກິລາໂອແລັມປິກຄັງທໍ

່ ເປັ ນການ ້ ສຶກປະມານ 500 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນທີ່ສຸ ດກໍ່ປະສົບຄວາມສໍາເລັດໂດຍການເອົາຂະໜົມປະສົມນໍາຢາທີ ຕາຍຂອງອາເລັກຊານເດີ (Alexander) ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ໃນ 323 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ປະຫວັດຄວາມເປັ ນມາຂອງເກຣັກ ໃນລະຫວ່າງສະໄໝບູຮານຄາດສຶກ ອາດຈະເຮັດໃຫ້ໄດ້ການແບ່ງອອກເປັນໄລຍະເວລາດັ່ງຕໍ່ໄປນີ:້

ີ ະໜາດໃຫຍ່ ທາງດ້ານສິລະປະທາງປະຕິ ໄລຍະເວລາທີ່ບູ ຮານ 800-500 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຊຶ່ງເຮັດໃຫ້ມຂ

້ ຮານ” ໃນຊ່ວງເວລາໃນສະໄໝບູ ຮານມັກຈະຖືກນໍາໄປຈົບລົງດ້ວຍ ້ ມະກໍາທີ່ເຂັມແຂງທ່ າກັບຝັ ນ “ຮອຍຍີມບູ ້ າງທີ່ໄດ້ແພ່ກະຈາຍຂອງກຸ ງເອເທນສ໌ ແລະ ຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງປະຊາທິ ້ ການລົມລ້ ປະໄຕໃນເອເທນສ໌ໃນ 508 ປີ ກ່ ອນ ຄ.ສ.

ັ ການພິຈາລະນາໂດຍ ໄລຍະເວລາຄາດສຶກ 500-323 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ທີ່ໂດດເດັ່ນດ້ວຍສະໄຍຕ ຊຶ່ງໄດ້ຮບ

້ ງັ ເກດການຕໍ່ມາຈະເປັນແບບຢ່າງຄື “ຄາດສຶກ” ທີ່ສະແດງໃນຕົວຢ່າງເຊັ່ນ: ວິຫານພາລ໌ເທນອນການເມືອງໃນ ຜູ ສ ຍຸ ກຄາດສຶກທີ່ມີຄວາມໂດດເດັ່ນດ້ວຍກຸ ງເອເທນສ໌ ແລະ ດີເລນ (Delian)ໃນລະຫວ່າງສະຕະວັດທີ 5 ເເຕ່ ເເທນ

້ ັ ໃນຊ່ວງຕົນສະຕະວັ ທີ່ດ້ວຍອໍານາດສະປາລ໌ຕນ ດທີ 4 ກ່ ອນທີ່ຈະຂະຫຍັບໄປທາງອໍານາດທີບສ໌ ແລະ ບີໂອເຊຍ

ິ ທ໌ ທີ່ນໍາໂດຍມາຊີໂດເນຍ. ລີກ ຄໍລນ

(ທີ່ມາ: http://www.regentsprep.org/regents/global/themes/power/emp.cfm)

ຮູ ບທີ 2.2 ແຜນທີ່ຂອບເຂດຂອງອານາຈັກອາເລັກຊານເດີ (Alexander) ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ໃນສະໄໝເກຣັກບູ ຮານ 30

ເກຣັກບູ ຮານເປັ ນຮູ ບເເບບທີ່ໃຊ້ໃນລະຫວ່າງຊ່ວງເວລາສະຕະວັດທີ 9-6 ກ່ ອນຄິດສັກກະລາດ (ທີ່ຮູ ້ ຈັກກັນໃນສະໄໝບູຮານ) ສະຕະວັດທີ 5-4 ຄິດສັກກະລາດ (ຄາດສຶກ) ແລະ ສະຕະວັດທີ 3-6 ຄິດສັກກະລາດ

້ (ຂະໜົມປະສົມນໍາຢາ) ໃນສະໄໝບູຮານເກຣັກ ແລະ ໂລກຍຸ ກບູຮານມັນເປັນຟິກໃນ 2000 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໂດຍ

້ ີ າສາຂອງເຟດຂະໜົມປະສົມນໍາຢາເປັ ້ ກ ັ ກັນກອນ (Koine) ທົ່ວໄປ ຫຼ ື ພະຄໍາພີໄບເບີນ ເກຣັກ, ໄມຊີນພ ນທີ່ຮູ ຈ

້ ເກຣັກໃນຂະນະທີ່ພາສາຈາກການສອນເປັ ນຕົນແມ່ ນຄຸ ນສົມບັດບໍ່ເເຕກຕ່ າງກັນຫຼາຍຈາກພາສາເກຣັກຍຸ ກກາງ

້ ້ ກອນ (Koine) ຖືໄດ້ວ່າຂັນຕອນການເເຍກທາງປະຫວັ ດສາດຂອງຕົນເອງເຖິງເເມ່ ນວ່າກ່ ອນໜ້ານີໃນຮູ ບເເບບ ຂອງມັນໄດ້ໃກ ້ຊິດຄ້າຍກັນຄາດສຶກກ່ ອນຈະມີໄລຍະເວລາກອນ (Koine) ເກຣັກໃນຊ່ວງເວລາທີ່ຄາດສຶກ ແລະ ້ ກ່ ອນໜ້ານີລວມເຖິ ງພາສາທ້ອງຖິ່ນຫຼາຍ.

2.2.

້ ່ ນຖານຂອງເກຣັກບູຮານ ການຕັງຖິ

້ ້ ກ ັ ກັນດີ ຫຼ ື ບັນທຶກໄວ້ຢ່າງດີ ພວກ ຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງຄວາມຄິ ດ ແລະສະຖາບັນການສຶກສາຈະບໍ່ຄ່ອຍຮູ ຈ

້ ່ ວງໜ້າຂາດການວາງແຜນເມືອງທີ່ມີອາ ເຂົາມີຄວາມຈໍາເປັ ນທີ່ບໍ່ມີຄວາມສໍາຄັນ ແລະ ພວກເຂົາແມ່ ນແຈ ້ງໃຫ້ຮູລ

້ ້ ື ຮູ ບແບບເລີ່ມຕົນຂອງມັ ການເຊັ່ນດຽວກັນກັບສ່ວນທີ່ເຫຼອ ນຈະປະກົດຂຶນໃນເກຣັ ກໃນຊ່ວງທີ 4-5 ສະຕະວັດ

້ ້ ່ ນຖານທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດຂອງມະນຸດໃນ ົ ຈະປິ ກ່ ອນຄິດສັກກະລາດ, ແຫຼ່ ງທີ່ມາຂອງຮູ ບແບບເຫຼ່ ານີ ດບັງການຕັງຖິ ້ ່ ຂອງກາຮັນ (Kahun)ໃນເອຍິບຕັງແຕ່ ້ ັ ການສໍາຫຼວດໃນດິນແດນໃດໆທີ່ຢູ່ໃກກ ້ ບ ັ ເກຣັກເປັນພືນທີ ເມືອງທີ່ໄດ້ຮບ

້ ້ ບຫຼາຍເຮືອນພັກອາໄສ ີ ານຄົນພົ 2500 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ໃນບ່ອນນີສາດສະດາຈານ ຟລິນເດີສ ໌ (Flinders) ໄດ້ມກ ບັນຈຸໃກ ້ກັນເປັນບ໋ ອກເປັນຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມຜືນຜ້າຂະໜານ ແລະ ເຮືອນເປັນຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມຜືນຜ້າຂະໜາດໃຫຍ່ , ອາຄານ

້ ່ ນ້ອຍກວ່າ 20 ເອເຄີ, ມັນບໍ່ໄດ້ຢ່ ູດ້ວຍ ້ ່ ນຖານເປັນຂະໜາດນ້ອຍຫຼາຍພືນທີ ບ້ານເຮືອນຂອງຄົນງານແຕ່ການຕັງຖິ ້ ຫຼ ື ການວາງເເຜນຂອງເມືອງ ຕົນເອງເປັນເມືອງທີ່ເເທ້ຈງິ ແລະ ການວາງແຜນທີ່ມີຮູບແບບບໍ່ເໝາະສົມມາແຕ່ຕົນ

ັ ຊີເລຍ. ແມ່ ນເພື່ອທີ່ເຮົາຈະຕ້ອງຫັນໄປຍັງເອເຊຍຕາເວັນຕົກຂອງບິອດ

(ທີ່ມາ: http://uaiancientciv.blogspot.com/2010/04/your-very-own-ancient-greek-city-state.html)

້ ່ ນຖານຂອງເກຣັກບູຮານ ຮູ ບທີ 2.2: ລັກສະນະຂອງການຕັງຖິ 31

2.3. ການວາງແຜນຜັງເມືອງໃນສະໄໝເກຣັກບູຮານ 2.3.1. ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon)

ັ ຈາກທ່ ານ ຕຸ ດ ແມ່ ນເປັນຫຼກ ັ ຖານທີ່ມີຊ່ ສຽງ ື ຄໍາອະທິບາຍຂອງເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ທີ່ໄດ້ຮບ

້ ກ ັ ກັນດີທ່ ກ່ີ ຽວກັບເລື່ອງລາວເມືອງບາບີໂລນ (Babylon) ໂດຍຮ່ວມສະໄໝໃນກຸ ງເອເທນບາງ ເຊິ່ງມັນເປັນທີ່ຮູ ຈ ້ ່ າພວກເຂົາໄດ້ໄປເຍື່ອນເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ທີ່ແມ່ ນມັນອາດຈະຢູ່ໃນສ່ວນທີ່ກ່ ຽວກັບຄວາມເຂົາໃຈວ ໃນໄລຍະປະມານ 450 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ.

້ ້ ່ ັ ສ້າງຂຶນໃນພື ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ທ່ ານ ຕຸ ດ ໄດ້ກ່າວໄວ້ວ່າ: ບາບິໂລນ (Babylon) ໄດ້ຮບ ນທີ

ື ້ ່ ປະມານ 120 Stades ຫຼ ື ປະ ທົ່ງຮາບເປີ ດ ແລະ ໄດ້ສາ້ ງເປັ ນຮູ ບແບບຂອງຕາຕາລາງໃນຂະໜາດໃຫຍ່ ມີພນທີ

້ ່ ຂອງວົງຈັນແມ່ ນປະມານ 480 Stades ຫຼ ື ປະມານ 55 ໄມ ເຊິ່ງມັນເປັ ນຝາ ມານເກືອບ 14 ໄມ, ແຕ່ ລະພືນທີ

້ ່ ອ້ອມຮອບ ອັດຍິ່ງໃຫຍ່ ສູງ 230 ຟຸ ດ ແລະ ໜາ 90 ຟຸ ດ, ຄູເມືອງແມ່ ນມີຄວາມເລີກກວ້າງແລະເຕັມໄປດ້ວຍນໍາທີ

່ ຈະຄິດວ່າປະຕູເຫຼ່ ານີ ້ ນຈັດແຟໃນ ້ ັ ນິຖານວ່ າເຮົາມີຄວາມຕັງໃຈທີ ົ ເປັ ເຊິ່ງໄດ້ຍ່າງຜ່ານປະຕູ 100 ປະຕູ ແລະ ໄດ້ສນ 25 ແຕ່ ລະດ້ານຈາກມຸ ມຂອງເມືອງທີ່ຖືກຕັດເປັ ນໄຍແມງມຸ ມ ໂດຍຍູ ເຟນຕິດຊຶ່ງເຮັດໃຫ້ຫຸ ຼດລົງເຄິ່ງໜຶ່ງອອກ

້ ກຈັດການ ໂດຍເພື່ອປ້ອງກັນທີ່ເປັນຕາຢ້ານນ້ອຍກວ່າຫຼກ ັ ທີ່ຝາ ເປັນສອງຮູ ບສາມຫຼ່ ຽມເທົ່າກັນ ແລະ ຝັ່ ງແມ່ ນໍາຖື

້ ່ ຕົນຈົ ້ ນຈົບຂອງເມືອງມີເກີນໄປຝາດ້ານຂ້າງເຂົາຫາຝາຖະໜົ ້ ດ້ານນອກ ຊຶ່ງແລ່ນໄປຕາມທີ່ພວກເຂົາຕັງແຕ ນກໍ່ມີ ຄວາມໂດດເດັ່ນ.

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Babylon)

້ ຮູ ບທີ 2.3 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງບາບີໂລນ (Babylon) 32

ເມືອງທີ່ຕົນເອງທີ່ພວກເຂົາບອກວ່າເຕັມໄປດ້ວຍຮູ ບແບບຂອງເຮືອນໃນລັກສະນະເປັ ນອາຄານສາມ

້ ຫຼ ື ສີ່ຊັນ, ້ ມັນແມ່ ນໄດ້ຮບ ັ ການວາງແຜນ ແລະ ອອກແບບທີ່ມີຖະໜົນກົງທີ່ມີຄວາມສະດຸ ດຕາຜູ ທ ້ ່ ຢູ ີ ່ ມຸ ມ ຊັນ ້ ຖະໜົນແຕ່ເລນແມ່ ນໄດ້ໄປທີ່ປະຕູນອ້ ຍໆໃນແມ່ ນໍາ້ ເຊິ່ງມີປະຕູ ທ່ ຫຼ ້ ່ ນໍ ີ າໄປສູ່ ແມ່ ນໍາ, ີ າຍທີ່ສຸ ດໃນ ຂວາ ຊຶ່ງກໍ່ຄືຜູທ

້ ເທິງຝັ່ ງທັງສອງຂອງເຟລັດສ໌) ເປັ ນອາຄານຂະໜາດໃຫຍ່ ພິເສດໃນສ່ວນໜຶ່ງຂອງພະ ສ່ວນໜຶ່ງຂອງເມືອງ (ນັນຄື

້ ່ າງທີ່ມີຄວາມກວ້າງ 400 ແມັດ ແລະ ມີໄລ ົ ້ ນຕາຕາລາງໃນເຄົາຮ ລາຊະວັງໃນວັດອື່ນໆ, ບະຫລອນຊ໌ ທີ່ມີຮວເປັ ້ ີ ວາມຫ່ າງໄກໃນໄລຍະຊ່ວງສັນໆ. ຍະເວລາເພື່ອໃຫ້ມຄ

້ ທ່ ານ ຕຸ ດ ໄດ້ແຈງ້ ວ່າ: ຄໍາເວົາຂອງພວກເຂົ າສະແດງໃຫ້ເຫັນເມືອງທີ່ມີການວາງແຜນຖະໜົນທີ່ແລ່ນ

ໂດຍກົງ ແລະ ຄົນອື່ນໆທີ່ຢູ່ ທີ່ມຸ ມຂວາມີຄວາມສໍາຄັນເຊິ່ງເຮົາອາດຈະສົງໄສວ່າສິ່ງທີ່ໝາຍໂດຍຖະໜົນອື່ນໆເຫຼ່ າົ

້ ນສິ່ງທີ່ພວກເຮົາພົບກັນ ຫຼ ື ຕັດກັນຢູ່ ທີ່ມູມຂວາ ແຕ່ພວກເຂົາບໍ່ສາມາດຍອມຮັບ ເຊິ່ງເປັ ນສິ່ງທີ່ພວກເຂົາ ນີເປັ

ເຫັນ ແລະສິ່ງທີ່ຖືກຕ້ອງໃນການສັງເກດຄວາມຈໍາບໍ່ໄດ້ທງັ ໝົດຂອງເລື່ອງລາວຂອງພວກເຂົາສາມາດເປັນຈິງ. ບາ

ບິໂລນ (Babylon) ຂອງພວກເຂົາຄວບຄຸ ມເກືອບ 200 ກິໂລແມັດ, ມີຝາທີ່ມີກວ່າ 50 ກິໂລແມັດ,ມີຄວາມໜາ

້ ່ ກຸ ງລອນດອນ 30 yds ແລະ ລວມທັງໝົດແຕ່ມີ 120 yds, ຄວາມສູ ງປະຕູ ເປັ ນກິໂລແມັດເຄິ່ງທີ່ອອກຈາກພືນທີ

ທີ່ບໍ່ເກີນ 130 ກິໂລແມັດ ແລະ ມີຈດ ຸ ສູງສຸ ດຂອງນັກບຸ ນພອນແທບ 130 yds ທີ່ສູ ງດົນກິງເປັ ນເມືອງທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ ້ ່ ໃນປະເທດຈີນ ແລະ ມີການເຮັດວຽກງານຂອງເອັມໄພ໌ ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ກວ່າເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ສຸ ດພືນທີ

ັ ນ້ອຍກວ່າຢູ່ ຫ່ າງປະມານ 24 ກິໂລແມັດ, ທີ່ມີຄວາມໜາ 30 ຟຸ ດ ແລະ 70 ຟຸ ດທີ່ມີຄວາມສູ ງ ແຕ່ພວກເຂົາມີວດ

້ ້ ່ ດ້ານຂ້າງທີ່ພວກເຂົາເຮັດໃຫ້ທ່ ອື ີ ່ ນໆແມ່ ນພວກເຂົາໄດ້ຮບ ັ ການ ເລັກນ້ອຍ ນອກຈາກນີຝາຈະຕ້ ອງມີການຕິດຕັງຢູ ້ ້ ມຂອງພວກເຂົາ, ໃນການທໍາລາຍແມ່ ນຈະບໍ່ສາ ຮືຖອນອອກ ໂດຍດາໄລອັດໃນ 60 ຫຼ ື 70 ປີ ກ່ອນທີ່ຈະເຂົາຊົ ັ ທີ່ສົມບູ ນແຕ່ໃນກໍລະນີໃດ. ທ່ ານ ຕຸ ດ ແມ່ ນສາມາດໄດ້ເຫັນຄວາມຜິດໄດ້ງ່າຍທີ່ໄດ້ອະທິບາຍໄດ້ງ່າຍ ມາດໄດ້ຮບ

້ ຈງິ ທີ່ເປີ ດຕອນນີ ້ ໂດຍ ຊີເຊີໂຣນິ (Ciceroni) ທ້ອງຖິ່ນທີ່ເປັ ນພະທາດຂອງສິ່ງທີ່ຄ້ອນຂ້າງແຕກຕ່ າງຈາກຂໍເເທ້

້ ກ ັ ກັນຈາກການສໍາຫຼວດ ແລະ ຂູ ດເຈາະເຊິ່ງເຮົາພົບຢູ່ ຈະຍັງຄົງຢູ່ທີ່ແທ້ຈງິ ຂອງບາບິໂລນ (Babylon) ເປັ ນທີ່ຮູ ຈ

ີ ຂະໜາດໃຫຍ່ ຍື່ນອອກໄປທັງສອງຝັ່ ງຂອງແມ່ ນໍາ້ ຊຶ່ງຖືກປົ ກຄຸ ມຄ້ອນຂ້າງສະໝໍ່າສະເໝີ ໂດຍກອງ ໃນອໍາເພີທ່ ມີ

້ ່ ໃນນັນມີ ້ ຄວາມໂດດເດັ່ນໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງທາງຕອນໃຕ້ຂອງ ເບີດສ໌ ຊາກອາຄານຈໍານວນຫຼາຍ, ໃນສອງພືນທີ ້ ນຢູ່ ທີ່ ິ ກັນໃນສະໄໝບູ ຮານໂບຣສິບປາ (Borsippa) ນີຍື ນິມຣຸ ດ (Birs Nimrud) ແລະ ບາງກອງແມ່ ນໄດ້ຕດ

້ ້ າງຕອນເໜືອ ສຸ ດຂອງສິບ ຫຼ ື ສິບ ເອັດ ກົມ , ທາງທິດ ເໜືອ ຂອງໂບຣສິບ ປາ ວັດ ໃຫຍ່ ຂອງພະເຈົາເນໂບໃກ ທ (Borsippa) ໃນຮອບຂອງບາບີລ (Babil) ແລະກາສ໌ (Kasr) ເປັ ນຖິ່ນກວ້າງວ່າງເປົ່ າຂະໜາດໃຫຍ່ ທີ່ຖືກທໍາ

້ າແພງເມືອງ ແລະ ພະລາຊະ ລາຍຍາວປະມານ 3 ໄມ ແລະ ກວ້າງເກືອບເທົ່າໃນຂະໜາດທີ່ຫຼາຍທີ່ສຸ ດບ່ອນນີກໍ ້ ວັງັ ຂອງກະສັດບາບິໂລນ (Babylon) ແລະວັດຂອງພະເຈົາບາບິ ໂລນ(Babylon) ແລະ ຖະໜົນ, ເຮືອນທີ່ຢູ່ ອາ

້ ບ ແລະ ເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງໃນການຄົນພົ ້ ບອື່ນໆຂອງການຊົງສະຖິດສາມາດ ັ ການຄົນພົ ໄສຂອງຄົນທໍາມະດາທີ່ໄດ້ຮບ

້ ນຍັງບໍ່ທັນໄດ້ສໍາຫຼວດ. ກວດສອບສິ່ງອື່ນໆໃນເມືອງນີແມ່

້ ່ ທັງ ໝົດ ນີແມ່ ້ ນໄດ້ສ ະແດງໃຫ້ເ ຫັນ ເຖິງ ເມືອ ງບາບິໂ ລນ ນັກ ວິຊ າການບາງຄົນ ມີຄ ວາມຄິດ ວ່ າພືນທີ

້ ່ ບໍ່ສາມາດໄດ້ຮບ ັ ການຍອມ (Babylon) ໃນສະໄໝບູຮານຢູ່ ທີ່ຝາໃຫຍ່ ທີ່ອ້ອມຮອບມັນທັງໝົດໃນມຸ ມມອງນີແຕ ້ ນຂອງພູ ້ ິ າກໃນຄໍາຖາມທີ່ບໍ່ໄດ້ເປັ ນຕາ ຮັບຄ້ອນຂ້າງແຕກຕ່ າງຈາກການພິຈາລະນາທີ່ໄດ້ຮຽກຮ້ອງຢູ່ໃນເບືອງຕົ ມພ 33

້ ອມຮອບທັງໝົດທີ່ຕ້ອງການ ເຖິງວ່າ ຕາລາງ ແຕ່ເປັ ນຮູ ບແບບສາມຫຼ່ ຽມ, ຮ່ອງຮອຍຂອງກໍາແພງ ແລະ ຄູ່ ນໍາອ້ ້ ຮານໄດ້ ເຊິ່ງເຮົາ ີ ດ ິ ລອດອື່ນໆໃນແຕ່ ລະຈຸດນີ ້ ແຕ່ວ່າບໍ່ມີຫຍັງທັງໝົດສາມາດຕັດອອກຄູ່ ນໍາບູ ກໍາແພງເມືອງມີຊວ

້ ່ ບໍ່ມີເຫດຜົນທີ່ດີທ່ ເຊື ີ ່ ອວ່າບາບິໂລນ (Babylon) ເປັນໃນຮູ ບແບບໃດ ຫຼ ື ຮູ ສ ້ ກ ຶ ວ່າສິ່ງທີ່ໄດ້ປົກ ມີໃນໄລຍະສັນທີ ້ ່ ຂະໜາດໃຫຍ່ ນີ ້ ໃນຂະນະທີ່ມີຊາກເປ່ເພຍບາບີລ (Babil) ແລະ ກາສ໌ (Kasr) ້ ແມ່ ນມີຕະຫຼອດເວລາພືນທີ ຄຸ ມ

້ ນຢູ່ ເທິງຝັ່ ງຊ້າຍຂອງແມ່ ນໍາທີ ້ ່ ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ເປັ ນ ທີ່ຍັງຄົງຢູ່ ທີ່ແທ້ຈງິ ຂອງບາບິໂລນ (Babylon) ບ່ອນນີແມ່ ເມືອງກໍາແພງທີ່ມີຄວາມຍາວ 5 ຫຼ ື 6 ໄມ ພວກເຂົາອາດຈະອະທິບາຍເປັ ນປະມານເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງການປິ ດລ້ອມຕາ ້ າຍທີ່ສຸ ດ. ລາງທີ່ເປັນແມງມຸ ມແຄມແມ່ ນໍາຫຼ

ີ ວ່າມີເຫດຜົນທີ່ດີທ່ ຈະຄິ ີ ທ່ ານ ຕຸ ດ ຍັງໄດ້ຂຽນໄວ້ອກ ດວ່າພວກເຂົາມີບາງຄູ່ ທີ່ມີຂະໜາດນ້ອຍເທິງຝັ່ ງ

້ ນພະລາຊະວັງັ ຂອງກະສັດບາບິໂ ລນ (Babylon), ນາໂບລາສ໌ສາ ົ ເປັ ຂວາທີ່ຍັງສໍ າ ຫຼວດພາຍໃນກໍາ ແພງເຫຼ່ ານີ

(Nabopolassar) ແລະ ເນບູ ຈາດເນຊາຣ (Nebuchadnezzar) ໃນຊ່ວງໄລຍະ 625-561 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ວັດ

້ ຂອງພະເຈົາແຫ່ ງຊາດດຸ ກ ຫຼ ື ເມໂຣດັຈ ໌ (Merodach) ເທບບາບິໂລນ (Babylon) ແລະ ອື່ນໆ. ຖະໜົນກົງ

໌ າບູ (Aiburschabu) ທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ ທາງດ້ານເໜືອ ແລະ ທາງດ້ານທິດໃຕ້ຈາກພະລາຊະວັງັ ໄປຍັງ ກວ້າງໄອບູ ສຈ

້ ່ ອິສຕ ັ ພອລ໌ທນ ັ ຍິ່ງໃຫຍ່ ຄວບຄຸ ມຖະໜົນສາຍນີທີ ໌ າຣ (Istar) ປະຕູ ເຮືອນສ່ວນຕົວຈໍານວນຫຼາຍໃນເມີກສ໌ ມີວດ ້ ້ ື ສ້າງຂຶນ້ ຫຼ ື ສ້າງຂຶນມາ (Merkes) ແລະ ພາຍໃນເມືອງທີ່ຝາອາດຈະເປັນວັນທີ່ກ່ ອນໜ້ານີຖະໜົ ນ ແລະ ປະຕູຖກ

ໃໝ່ ໂດຍເນບູ ຈາດເນຊາຣ (Nebuchadnezzar)ໃນຂະນະທີ່ພວກເຂົາປະກາດໃນຈາລຶກຕ່າງໆທາງຫຼວງກັບທົ່ງ

້ ກ, ພວກເຂົາແມ່ ນໄດ້ເຮັດປະຕູ ອສ ິ ຕ ໌ າຣ (Istar) ດ້ວຍອິດ ແລະ ຫີນປູນກັບຂະບວນແຫ່ ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງພະເຈົາດຸ

້ ແກ ້ວທີ່ວາງຢູ່ ເທິງເກນງ ົວທີ່ມີທອງສໍາລິດທີ່ໃຫຍ່ ໂຕ ແລະ ມັງກອນງຮ ູ ຸ ນແຮງໄປຕາມຖະໜົນຈຶ່ງສ້າງຮູ ບປັ ນຂອງ

ດຸ ກທີ່ຖືກພັດພາໃນເດືອນມີນາ ເຄັງຂຶມໃນມືປີ້ ໃໝ່ ຂອງຊາວບາບິໂລນ (Babylon) ເມື່ອກະສັດທີ່ຈ່ າຍເປັນປະ ້ ງປະເທດຂອງພວກເຂົາ. ີ ຈໍາທຸກປີ ທ່ ຈະບູ ຊາເທບພະເຈົາແຫ່

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.4 ການວາງແຜນຜັງເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) 34

1) ວັດທະນະທໍາຂອງເມືອງບາບິໂລນ ໃນຊ່ວງໄລຍະ 1900-539 ປີກ່ອນ ຄ.ສ

ເມືອງລັດເມໂສໂປຕາເມນ (Mesopotamian) ແຫ່ ງບາບິໂລນ (Babylon) ເປັ ນເທື່ອທີ່ສອງຂອງການ

ຂະຫຍາຍທີ່ກາຍເປັນອານາຈັກຂອງໂລກທີ່ມີຄວາມສໍາຄັນກ່ ອນທີ່ຈະຖືກດູດຊຶມໂດຍເປີ ເຊຍ, ການຂະຫຍາຍທີ່

່ ນທີ່ຈະໄດ້ຮບ ັ ມັນເປັ ນສະຖານທີ່ໃນປະຫວັດສາດໃນສອງວັດທະນະທໍາຂອງເມໂສໂປຕາເມນ ຊູ ໍ ທ່ ໂດດເດັ ີ ດີກ່ ພໍ ເມີເຣນສ໌ (Mesopotamian Sumerians) ແລະ ອັດຊີເລຍ ທີ່ຢູ່ ໃນລະຫວ່າງຊ່ວງເວລາເກົ່າ ແລະ ໃໝ່ ຂອງ ້ ເອັມ ໄພ໌ ທີ່ມີເງ ິນທອງກັບເຂົາມາໃນເມື ອງທີ່ລັດນ້ອຍໆ ແລະ ການຄອບງາໍ ຂອງຊາວບາບິໂ ລນ (Babylon)

ິ ຢູ່ ເຖິງແມ່ ນວ່າວັດທະນະທໍາທີ່ຍັງຄົງຢູ່ ຄ້ອນຂ້າງຄົງທີ່ ແມ່ ນມີການປ່ຽນແປງຫຼາຍເທື່ອໃນຊ່ວງການດໍາລົງຊີວດ ິ ໌ (Kassites) ແລະ ເຄເດຍກໍບາບິໂລເນຍ ທັງໝົດຢ່າງນ້ອຍໜຶ່ງເທື່ອ. ແລະ ແຕກຕ່ າງຈາກອາໂມໄລຕ໌ ກາສ໌ສທ

(ທີ່ມາ: http://history-world.org/sumeria.htm)

້ ່ ຂອງເມໂສໂປຕາເມນ (Mesopotamian) ຮູ ບທີ 2.5 ແຜນທີ່ຂອບເຂດພືນທີ ແລະ ຊູເມີເຣນສ໌ (Sumerians) ້ 2) ຕໍາແໜ່ງທີ່ຕັງຂອງເມື ອງບາບີໂລນ (Babylon)

ື ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ໃຊ້ຊ່ ຂອງພວກເຂົ າຈາກເມືອງຫຼວງ ແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ , ເມືອງບາບິໂລນ

້ ່ ເທິງແມ່ ນໍາທາງທິ ້ (Babylon) ແມ່ ນຕັງຢູ ດຕະເວັນຕົກຂອງຊູເມີເຣນສ໌ (Sumerians) ແລະ ທິດໃຕ້ຂອງອັດຊີ ້ ່ ອການກະເສດ ແລະ ເພື່ອການຄ້າ ແຕ່ບໍ່ມີການປ້ອງກັນຕາມທໍາມະຊາດ, ເລຍຂອງພວກເຂົາວາງຢູ່ ເທິງແມ່ ນໍາເພື

້ ້ ໍາທີ່ເຂັມແຂງ ຜູ ນ ແລະ ກອງທັບທີ່ແຂງແກ່ ນເປັ ນສິ່ງທີ່ຈໍາເປັ ນທີ່ຈະປົ ກປ້ອງຈາການໂຈມຕີ ເຊິ່ງການກໍານົດທີ່ຕັງ້

ແມ່ ນມີໂອກາດທີ່ຈະມີການແຍ່ ງຊິງເມືອງຫຼາຍເທື່ອໃນປະຫວັດສາດຂອງເມືອງບາບີໂລນ (Babylon).

(ທີ່ມາ: http://www.angelfire.com/empire2/unkemptgoose/Babylonian.html)

້ ຮູ ບທີ 2.6 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງບາບິໂລນ (Babylon)

້ ອໍານາດຂອງເມືອງບາບີໂລນ (Babylon) 3) ຂຶນສູ່

້ ນອານາຈັກໃນຊວ່ງ 1900 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໂດຍອາໂມໄລຕ໌ເຊມິ ໍ ງເປັ ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ໄດ້ກ່ ຕັ

ຕິກ ແລະ ຊູເມີເຣນສ໌ (Sumerians)ໃນຊວ່ງປະມານໜຶ່ງຮ້ອຍປີ ກ່ອນໜ້ານີ,້ ໃນ 1792 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ອານາຈັກ ັ ການສືບທອດໂດຍຮໍາມູລາບີຜູທ ້ ່ ໄດ້ ີ ປົກຄອງຈົນຮອດຊ່ວງ 1750 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ໃນຊ່ວງ 42 ຂະໜາດນ້ອຍໄດ້ຮບ ປີ , ຮໍາມູລາບີແມ່ ນໄດ້ຂະຫຍາຍອານາຈັກໄປເຖິງທັງໝົດຂອງຊູເມີເຣນສ໌ (Sumerians) ໄປທາງດ້ານທິດຕາເວັນ

້ ອອກແລະໄປທາງດ້ານທິດເໜືອ. ນອກຈາກນີພວກເຂົ າຍັງເສຍໃຫ້ກເູ ຕນສ໌ (Gutians)ຢູ່ໃນພູ ເຂົາໄປຍັງພາກຕາ ້ ້ ເວັນອອກສຽງເໜືອທີ່ມີການໄລ່ອອກຂອງກ່ ອນໜ້ານີ,ນອກຈາກນີ ພວກເຂົ າຍັງຮ່ວມກັບອີລາມິທສ໌(Elamites)

້ ນເປັນ ຢູ່ທາງດ້ານຕາເວັນອອກຂອງຊູເມີເຣນສ໌ (Sumerians)ແລະອັດຊີເລຍ ທາງດ້ານທິດເໜືອຂອງອັກ, ນີແມ່

້ າມູລາບີເປັນຄັງທໍ ້ າອິດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງຈັກກະພັດ ແລະ ຄວາມຕາຍຂອງຊາວບາບິໂລນ (Babylon) ຫຼງັ ຈາກນັນຮໍ ັ ໄລ່ແລະ ໄດ້ປຸນ ້ ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon), ທາງ ໄດ້ຄ່ອຍໆລຸ ດລົງໃນ1595 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຄົນຮິດໄທຕ໌ໄດ້ຂບ

້ ດຂອງຈັກກະພັດທໍາອິດພາຍໃນ20ປີ ,ຜູ ບ ີ ້ ນສຸ ້ ຸ ກລຸ ກໃໝ່ ທີ່ເອີ່ນວ່າ:ກາສິດທ໌(Kassites) ກະສັດອາໂມໄລຕ໌ໄດ້ນສີ

້ ່ ນຖານຢູ່ຮອບເມືອງບາບິໂລນ(Babylon) ເຊິ່ງໄດ້ສາ້ ງລາຊະວົງໃໝ່ ກາສິດທ໌ (Kassites) ມີທງັ ເຊມິ ໄດ້ມາຕັງຖິ

ຕິກ ແລະ ອິນໂດຍຸ ໂຣບ ເຊິ່ງອາດຈະມາຈາກທາງດ້ານທິດຕາເວັນອອກຂອງພູ ເຂົາຊາຣອສ໌ (Zagros). ກາສິດທ໌ ິ ໂດຍອັດຊີເລຍໃນ (Kassites)ໄດ້ປົກຄອງບາບິໂລນ (Babylon) ເປັນເວລາຫຼາຍສະຕະວັດກ່ ອນທີ່ຈະຖືກພິຊດ

1158 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ລູກຫຼານຂອງອາໂມໄລຕ໌ໄດ້ເອີ່ນຄືນການຄວບຄຸ ມໂດຍ 1027 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນລະຫວ່າງ 7

້ ່ ແລະ ອັດຊີເລຍໄດ້ຕ່ ໍສູ ເ້ ພື່ອການຄວບ ້ ບ ົ ພະຍົບຊາວເຊມິຕໃິ ໝ່ ໃຫ້ກບ ັ ພືນທີ ຫາ 8 ສະຕະວັດທີ່ຄົນເຄເດຍຜູ ອ

້ ່ ອໜຶ່ງເພື່ອເປັ ນການລົງໂທດທີ່ມີ ຄຸ ມຂອງບາບິໂລນ (Babylon), ອັດຊີເລຍອ້າງວ່າອໍານາດແຕ່ໄລ່ເມືອງນັນເທື

ການຕໍ່ຕ້ານ, ເຊິ່ງຈາລແດນ (Chaldean) ໄດ້ເຜົ່າແລ້ວຍຶດເອົາບັນລັງຂອງບາບິໂລນ (Babylon) ແລ້ວໄດ້ທໍາ 36

ື ລາຍອັດຊີເລຍດ້ວຍຄວາມຊ່ວຍເຫຼ່ ອຂອງມີ ເດຍ, ລາຊະວົງຂອງຈາລແດນ (Chaldean) ແລະ ຈັກກະພັດໃໝ່

້ ນມາໃໝ ້ ິ ເວລາໃນຊ່ ວງ 626-539 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເພື່ອຟືນຂຶ ່ ຂອງເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ຕ້ອງເປີ ດ ໄດ້ກນ ຫຼາຍທີ່ສຸ ດຂອງຈັກກະພັດແອດຈາກອ່າວເປີ ເຊຍໄປຍັງພົມແດນຂອງເອຢິ ບ. ໃນ 597 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເນບູ ຈາດເນ

ັ ເຍລູຊາເລັມ ແລະ ບັງຄັບໃຫ້ພະມະຫາກະສັດ ແລະ ຂຸ ນນາງທີ່ຖືກອົບ ຊາຣ II (Nebuchadnezzar II) ໄດ້ຈບ ້ ົ ກຄອງທີ່ເປັ ນຫຸ່ ນເຊີດຂອງກຸ ງເຍລູຊາເລັມທີ່ເປັ ນກະບົດຂອງເມືອງຖືກນໍາອີກເທື່ອໃນ 586 ປີ ພະຍົບເມື່ອຜູ ປ ກ່ ອນ

ຄ.ສ

້ ນປະຊາກອນຖືກອົບພະຍົບໄປຍັງບາບິໂລນ ຫຼງັ ຈາກຖືກລ້ອມສິບແປດເດືອນ ໃນເວລານີແມ່

້ ນກະທັງປ ້ ່ ອຍອອກມາຈາກເປີ ເຊຍໄລຍະເວລາຂອງ (Babylon) ແລະ ລູກຫຼາຍຂອງພວກເຂົາຍັງຄົງຢູ່ບ່ອນນັນຈົ ້ ເອີ່ນວ່າ: ບາບິໂລນ (Babylon) ຖືກຈອງຈໍາ. ປະຫວັດສາດຂອງພາສາຮິບນີໄດ້ 2.3.2. ເມືອງປີເຣີ (PIRAEU)

້ ່ າພວກເຂົາມີແຜນ ີ ່ ສຽງເປັນວາງແຜນໂດຍຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ເຊິ່ງເວົາວ ສາມເມືອງມີທ່ ຊື

້ ບຄົນອື່ນ ີ ຖະໜົນກວ້າງ, ພວກເຂົາບໍ່ໄດ້ເພີ່ມຄວາມສໍາພັນຂອງຖະໜົນເຫຼ່ ານີ ົ ກັ ໄພລີພອລ໌ຕະຂອງເອເທນສ໌ທ່ ມີ

ແຕ່ຖ້າຜົນທີ່ໄດ້ຈາກການສອບຖາມທີ່ໄດ້ຄາດເດົາຖືກຕ້ອງແລະ ຖ້າພວກເຂົາໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຮົາເຫັນວ່າການເຮັດ

ວຽກງານຂອງພວກເຂົາບໍ່ເປັນທີ່ໜ້າເສຍດາຍເປັນໄປໃນການເຮັດວຽກງານຂອງຄົນໃນໄລຍະຕໍ່ມາບາງການອອກ

ແບບຂອງພວກເຂົາລວມເຖິງຖະໜົນທີ່ວິ່ງ ົກດົນ ຫຼ ື ຢູ່ທີ່ມຸ ມຂວາໜຶ່ງ ແລະ ບ໋ ອກສີ່ຫຼ່ ຽມຂອງເຮືອນເຊິ່ງອາດຈະ ້ ້ ່ ງ ົກດົນທີ່ມຸ ມຂວາ ມີຄວາມສໍາຄັນຫຼາຍຂຶນຂອງຖະໜົ ນທີ່ວິ່ງ ົກດົນໄປກັບຊາຍຝັ່ ງໃນຂະນະທີ່ຖະໜົນສາຍເສັນວິ

້ ນໂຄງການສີ່ຫຼ່ ຽມຂອງຖະໜົນ ແຕ່ເຄົາໂຄງຂອງເມື ້ ພວກເຂົາລົງໄປທ່ າເຮືອນີເປັ ອງທັງເມືອງບໍ່ຈໍາເປັ ນຕ້ອງເປັ ນ

ຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມຜືນຜ້າ.

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Piraeus)

້ ຮູ ບທີ 2.7 ແຜນທີ່ຕັງຂອງເມື ອງປີ ເຣີ (PIRAEU) 37

ື ານານິຄມ ົ ທີ່ເອເທນສ໌ ແລະ ອື່ນໆທີ່ປຸ ກໃນ ເມືອງທີ່ກໍານົດໂດຍຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ກໍຄອ

້ ່ ັ ໜຶ່ງໃນອານານິຄມ ົ ເດີມພືນທີ 443 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນພາກໃຕ້ຂອງອີຕາລີ ຊຶ່ງທ່ ານ ຕຸ ດ ເອງກໍບອກວ່າຈະໄດ້ຮບ ັ ການຂຸ ດ ແລະ ແນ່ ນອນ ໜຶ່ງອາດສົງໄສວ່າການຂຸ ດຈະສະແດງແຜນການຖະໜົນໃນ 443 ຂອງຕົນບໍ່ເຄີຍໄດ້ຮບ

ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຫຼ ື ວ່າໃນພາຍຫຼງັ ແລະ ອາດເປັນໄປໄດ້ຂອງຍຸ ກໂຣມັນ ເມື່ອເມືອງຖືກຈື່ຈໍາໄດ້ໃນລະບົບຂອງໂຣ

ມັນແຕ່ນັກປະຫວັດສາດຊື່ວ່າ ດິໂອໂດຣຸ ດສ໌ (Diodorus) ເຊິ່ງລາວໄດ້ຂຽນໃນສະຕະວັດທໍາອິດ ແລະ ບໍ່ຕ້ອງ

້ ກແບ່ງອອກຕາມລວງ ສົງໄສເຊິ່ງເລື່ອງເກົ່າຫຼາຍບໍ່ມີການບັນທຶກລາຍລະອຽດທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງເມືອງທີ່ພວກເຂົາເວົາຖື ຍາວຂອງຖະໜົນ ແລະຈຶ່ງມີຄວາມຊັດເຈນເປັນຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມຜືນຜ້າ, ການວາງແຜນຖະໜົນ ເຖິງວ່າຄວາມກະທັດ

ີ ານ ຣັດຂອງນັກປະຫວັດສາດບໍ່ໄດ້ຊ່ວຍໃຫ້ເຮົາຕັດສິນໃຈວ່າຫຼາຍເຮືອນແມ່ ນເປັນຮູ ບແບບບ໋ ອກສີ່ຫຼ່ ຽມ, ວິທກ ້ ັ ໃນສ່ວນຂອງກໍລະນີທ່ ເຮົ ີ າຈະພົບໃນສ່ວນຕໍ່ໄປຂອງບົດ ຂອງຖະໜົນນ້ອຍມີຄວາມເໝາະກັບເຈັດເສັນທາງຫຼ ກ

້ ານວນຂອງຖະໜົນທີ່ວິ່ງ ົກດົນ ຫຼ ື ທີ່ມຸ ມຂວາເປັ ນຢ່າງຫຼາຍເກີນກວ່າຈໍານວນທີ່ກໍານົດອາດຈະເບິ່ງຕົວ ຄວາມນີຈໍ

ຢ່າງເຊັ່ນ: ການວາງແຜນຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ແລະ ເມືອງຕິມກາດ (Timgad).

(ທີ່ມາ: http://www.pinterest.com/rogeriopquintan/hist%C3%B3ria-das-cidades-depositorio/)

ຮູ ບທີ 2.8 ແຜນຜັງຂອງເມືອງປີ ເຣີ (PIRAEU) ີ ານວາງແຜນເມືອງຂອງຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ຫຼ ື ວ່າທີ່ ຖ້າເຮົາບໍ່ສາມາດບອກໄດ້ວ່າວິທກ

້ ້ ່ າເມືອງທີ່ການວາງແຜນຂອງພວກເຂົາ ຫຼ ື ທິດສະດີໃດໆທີ່ເຂົາມາ ພວກເຂົາວາງແຜນຍັງຄົງນ້ອຍກວ່າທີ່ເຮົາຈະຮູ ວ

ິ ຂອງພວກເຂົາ ຫຼ ື ອັນທີ່ຈິງກ່ ອນທີ່ຊ່ວງກາງຂອງສະຕະວັດທີ 4 ເມືອງເກຣັກແມ່ ນບໍ່ໄດ້ ໃຊ້ງານທົ່ວໄປໃນຊີວດ 38

້ ບຢ່າງເປັ ນລະບົບແມ່ ນຈະຢູ່ ໃນສ່ວນໜຶ່ງທີ່ຍັງໄດ້ເປີ ດເຜີຍຖະໜົນການວາງແຜນທີ່ສາມາດລົງວັນ ຮັບການຄົນພົ ້ ນບໍ່ໄດ້ເປັ ນໄປຕາມ ເມື່ອເຮົາພົບເຫັນຖະໜົນໃນຊາກເປ່ເພຍຂອງເມືອງບູ ຮານທີ່ພວກເຂົາ ທີກ່ອນທີ່ເວລານັນມັ

ຈະຕ້ອງຢູ່ໃນໄລຍະເວລາທີ່ໄວທີ່ສຸ ດວ່າບໍ່ເປັນຄວຫາມຈິງຂອງເມືອງໃນຍຸ ກໃດໆທີ່ທັນສະໄໝ ຫຼ ື ຍຸ ກກາງໂຣມັນ

້ ່ ອທໍາອິດທີ່ຖືກສ້າງຂຶນມາໃໝ່ ້ ້ ນໃນເທື ັ ການກໍ່ຕັງຂຶ ຫຼ ື ເກຣັກບາງເມືອງເກຣັກແມ່ ນໄດ້ຮບ ໃນຊ່ວງເວລາຂອງມາຊິ

້ ່ ອີກເທື່ອໃນສະໄໝໂຣມັນ ໂດຍອາດຈະເປັ ນໄປບໍ່ໄດ້ທ່ ຈະກໍ ີ ໂດເນຍສ້າງຂຶນມາໃໝ ານົດແຜນເມືອງຂອງສະຖານ ້ ົ ໃນສາມຊ ່ ວງເວລາ. ທີ່ດັ່ງກ່ າວໄປຍັງສະຖານທີ່ທີ່ເໝາະສົມໃນໝູ່ເຫຼ່ ານີ

ິ ດ 2.3.3. ເມືອງສິລນ ຸ ສ໌ (Selinus)

ິ ຸດສ໌ (Selinus) ຢູ່ ໃນຊິລ ີ ແລະ ເມືອງຊີເຣນ (Cyrene) ທີ່ຢູ່ ເທິງຊາຍຝັ່ ງທາງຕອນເໜືອ ເມືອງສິລນ

ີ ຂອງວີບອັບຟຣິກາ ໃນທັງສອງກໍລະນີທ່ ອາດຈະມີ ອາຍຸ ປະມານຂອງຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ພວກເຂົາ

້ ງຂໍສະຫຼ ້ ມີການອະທິບາຍເນື່ອງຈາກພວກເຂົາສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຍາກລໍາບາກທັງການເຂົາເຖິ ຸ ບທີ່ຄ້ອນ ້ ບ ັ ໃນພາຍຫຼງັ ສະຕະວັດທີ 4 ແລະ 5 ນັກບູຮານຄະດີອຕ ີ າລີແມ່ ນໄດ້ມກ ີ ານຄົນພົ ຂ້າງຍັງມີລະບົບທີ່ອາດບໍ່ໄດ້ຮບ

້ ່ າງທີ່ມີຄວາມແຕກຕ່ າງກັນແຕ່ຍັງບໍ່ໄດ້ຂຸດຢ່າງເຕັມທີ່ ີ ່ ານມາເອີ່ນວ່າບໍລວ ິ ານເມືອງຜິດປົ ກກະຕິມເີ ຄົາຮ ບາງປີ ທ່ ຜ

່ ຕັງແຕ ້ ້ ່ ຕົນຈົ ້ ນຈົບ ແລະ ຂ້າມໄປທີ່ມຸ ມຂວາອີກຕໍ່ໄປຂອງເສັນ ້ ໃນການວາງແຜນສັນຈອນເມືອງແມ່ ນເສັນທາງຊື

້ ນພຽງໜຶ່ງໃນສີ່ໄມຍາວ ແລະ ກວ້າງ 30 ຟຸ ດ ຈາກທັງສອງຖະໜົນສາຍຫຼກ ົ ເປັ ັ ອື່ນໆ, ຖະໜົນແຄບ ທາງເຫຼ່ ານີ (ກວ້າງ 12-18 ຟຸ ດ ) ແລ່ນອອກໄປທີ່ມຸ ມຂວາ ແຕ່ບໍ່ແມ່ ນຮູ ບແບບຂອງກະດານໝາກລຸ ກທີ່ເປັ ນສີ່ຫຼ່ ຽມ. ການ ້ ້ ນໃນປີ ິ ຸດສ໌ (Selinus)ໃນການກໍ່ຕັງຂຶ ວາງແຜນເມືອງເປັນໜ້າເສຍດາຍທີ່ບໍ່ສາມາດລົງວັນທີຂອງເມືອງສິລນ 648

້ ື ທໍາລາຍໃນ 409 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ແລະ ສ້າງຂຶນມາໃໝ່ ື ທໍາລາຍຕະຫຼອດ ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ແລະ ໄດ້ຖກ ໃນທີ່ສຸ ດກໍຖກ

້ ໃນ 249 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຂອງເມືອງທີ່ມີການວາງແຜນຈຶ່ງອາດຈະເປັ ນຊ່ວງຕົນຂອງສະຕະວັ ດທີ 17 ປີ ກ່ອນກ່ ອນ ້ ຂໍສະຫຼ ້ ້ ຄິດສັກກະລາດ ຫຼ ື (ນີຄື ນທີ່ຂອງຄວາມຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງຂອງ ຸ ບທີ່ໜ້າຈະເປັນທີ່ສຸ ດ) ມັນອາດຈະມືຈາກວັ

້ ິ ຸນຕິນ (Selinuntine) ກ່ ອນ 409 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເມື່ອເມືອງກໍາລັງເຕີບໂຕ ແລະ ໄດ້ຮບ ັ ການເພີ່ມຂຶນເທິ ສິລນ ງ

້ ັ ການແນະນໍາຫຼງັ ຈາກ 400 ປີ ກ່ອນ ໂນນພູ ທາງທິດຕາເວັນອອກ ຫຼ ື ອີກເທື່ອແຕ່ອາດນ້ອຍກວ່ານັນອາດໄດ້ ຮບ

້ ນກໍລະນີທ່ ຊັ ີ ດເຈນຂອງເມືອງໃນການວາງແຜນທີ່ດີທ່ ສຸີ ດຂອງເຮົາ ຄ.ສ ເຮົາອາດສະຫຼຸບໄດ້ວ່າເຮົາມີບ່ອນນີເປັ ອາດໝາຍເຖິງສ່ວນຂອງສະຕະວັດທີ 15.

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ິ ຸດສ໌ (Selinus) ຮູ ບທີ 2.9 ຜັງເມືອງຂອງສິລນ 2.3.4. ເມືອງຊີເຣນ (Cyrene)

ເມືອງຊີເຣນ (Cyrene) ທີ່ງານວິໄຈຂອງທັງສອງນັກບູຮານຄະດີໃນປີ 1860 ໄດ້ເປີ ດເຜີຍການວາງແຜນ

ິ ຸດສ໌ (Selinus)ໃນສອງຖະໜົນສາຍຫຼກ ັ ທີ່ຂ້າມໄປທີ່ມຸ ມຂວາບ່ອນນີ ້ ແຕ່ຖະໜົນອື່ນໆ ເມືອງເຊັ່ນ: ເມືອງສິລນ

ັ ການວາງແຜນທີ່ມຸ ມຂວາຂອງສອງການສັນຈອນຫຼກ ັ ແລະ ເປັ ນສີ່ຫຼ່ ຽມຈຶ່ງນ້ອຍກວ່າທີ່ ເບິ່ງເໝືອນຈະບໍ່ໄດ້ຮບ

ິ ຸດສ໌ (Selinus), ເມືອງຊີເຣນ(Cyrene)ແມ່ ນຄ້າຍຄືກບ ັ ເມືອງສິລນ ິ ຸດສ໌ ສົມບູນ ແລະ ຊັດເຈນກວ່າທີ່ເມືອງສິລນ ້ ່ ຖື ີ ກຕ້ອງຂອງຖະໜົນສາຍຫຼກ ັ ທີ່ຖືກວາງແຜນໄວ້ມນ ັ ໄດ້ຮບ ັ ການກໍ່ (Selinus) ໃນສ່ວນອື່ນທີ່ເຮົາບໍ່ມີຄວາມຮູ ທ ້ ້ ນໃນສະຕະວັ ຕັງຂຶ ດທີ 17 ແລະ ໄດ້ຂຽນບົດກະວີໃນ 466 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໄດ້ກ່າວວ່າຂະບວນການວາງແຜນທາງ

້ ່ ເປັ ນທີ່ຊັດເຈນແຕ່ ກໍບ່ ໍໜ້າຈະເປັ ນເພາະຖະໜົນເບິ່ງຄືຈະບໍ່ ື ່ ງໃນສອງຂອງຖະໜົ ຶ ຫຼວງທີ່ດີຄໜ ນດັ່ງກ່ າວຂ້າງຕົນບໍ ັ ໃນເມືອງເລີຍ. ຈະໄດ້ຮບ 40

້ ສັ ້ ງເກດຈາກເວລາດຽວກັນ ຫຼ ື ໃນທັງສອງກໍລະນີ ແລະ ໃນໜຶ່ງ ຫຼ ື ສອງຄົນອື່ນໆທີ່ອາດຈະມີການຕັງຂໍ

້ ັ ຄວາມເຂັມງວດໃດໆຂອງຮູ ສູງກວ່າທີ່ເມືອງມີອງົ ປະກອບສີ່ຫຼ່ ຽມ ໂດຍບໍ່ຕ້ອງມີຄວາມຄ້າຍຄືກບ ບແບບກະດານ

ໝາກລຸ ກຂອງລັກສະນະເດັ່ນເປັ ນຖະໜົນກົງຍາວທີ່ມີຄວາມກວ້າງ ແລະ ຄວາມງ ົດງາມທີ່ດີ ຊຶ່ງເຮັດໜ້າທີ່ນ້ອຍ ້ ອດໃຫຍ່ ຂອງເມືອງຫຼາຍກວ່າທີ່ຈະເປັ ນອາຄານສໍາລັບອາຄານທີ່ດີ ແລະ ເສັນທາງຂະບວນເຄັ ້ ່ ງຂຶມ ເປັ ນເສັນເລື ້ ອບຈະເປັນໃນບາບິໂລນ (Babylon) ເຮົາມີອງົ ປະກອບທີ່ງ ົດງາມ ຊຶ່ງສະຖາປະນິກເຮັດແຕ່ທີ່ມີໃນຕົວ ບ່ອນນີເກື

້ ່ ຢູ ີ ່ ໃນຄໍາ ເອງບໍ່ພຽງພໍສໍາລັບການຈໍາໜ່ າຍທີ່ເໝາະສົມຂອງຖະໜົນທີ່ຍາວໃນເມືອງ ແລະ ກວ້າງຂວາງເຊັ່ນ: ຜູ ທ ຖາມທີ່ອາດຈະງ່ າຍທີ່ຈະລວມກັນເປັນຈິງ ພວກເຂົາຈະລວມກັນໃນບາງເມືອງທີ່ທັນສະໄໝຂອງຍຸ ໂຣບໃຕ້ ແລະ

ີ ່ ອາໄສເຮືອນທີ່ໜ້າສົງສານ ແລະ ບໍ່ດີການຈັດກຸ່ ມຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ຕົວເອງມຸ ງ້ ເອເຊຍທີ່ມີທ່ ຢູ ່ ສິ່ງທີ່ດີກວ່າຫຼາຍເປັ ນ ແຕ່ມັນກໍບ່ ໍໄດ້ຈນ ້ ້ ົ ເຖິງຫຼງັ 350 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຫຼ ື ບາງມືໂດຍປະມານເຮື ເປົ າໄປທີ ອນທີ່ຢູ່ ອາ ໄສຖືກຈັດຈິງ ແລະ ການຈັດກຸ່ ມໃນລະບົບທີ່ແນ່ ນອນ.

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.10 ຜັງເມືອງຂອງຊີເຣນ (Cyrene) 2.3.5. ເມືອງໂສລຸ ນຕຸ ມ (Soluntum)

ມັນອາດຈະເປັ ນແຕ່ໃນຊ່ວງເຄິ່ງທໍາອິດຂອງສະຕະວັດທີ 4 ທີ່ເມືອງເກຣັກເລີ່ມທີ່ຈະຜ່ານກົດໝາຍທີ່

ກ່ ຽວຂ້ອງກັບຕໍາຫຼວດ ແລະ ເພື່ອປະຊາຊົນທົ່ວໄປຂອງຄ້າຂາຍ ແລະ ຖະໜົນຂອງພວກເຂົາແມ່ ນເພື່ອສ້າງອັກ ໂກຣາໂນມິ (Agoranomi) ໃນການຄວບຄຸ ມການຄ້າຂາຍ ແລະ ແອດຕີໂນມິ (Astynomi) ໃນການຄວບຄຸ ມ

້ ນໄດ້ປາກົດຕົວເທື່ອທໍາອິດໃນການຈາລຶກຫຼງັ ໃນ 350 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ, ແຕ່ຈະມີການ ້ າທີ່ເຫຼ່ ານີ ົ ແມ່ ຖະໜົນເຈົາໜ້ 41

ກ່ າວເຖິງໃນວັນນະຄະດີນໍາກ່ ອນໜ້ານີ ້ ບັນຊີລາຍການຂອງລັດທໍານູນເອເທນສ໌ໄດ້ກໍານົດເດີມທີ່ຈະຂຽນ ແລະ

້ ກລົງກັນໂດຍທົ່ວໄປ) ໃນປະມານ 430- 424 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເຊິ່ງໄດ້ກ່າວສັນໆການດໍ ້ ຊີໂນ (ທີ່ຕອນນີຕົ າເນີນຄະ ້ ງທີ່ດິນຂອງປະຊາຊົນທີ່ເປັນການຮຸ ກຮານເມື່ອຖະໜົນມີຄວາມງຽບ. ້ ່ ສ້ ີ າງຂຶນເທິ ດີຂອງຜູ ທ

້ ໃຫ້ ້ ເຫັນຢ່າງຊັດເຈນວ່ າການເຂົາມາໃຊ້ ້ ົ ຊີ ຕາມກົດໝາຍຂອງເທດສະບານທີ່ທາງເດີນເຫຼ່ ານີ ກ່ອນທີ່ເຖິງ

ີ ວາມກັງວົນໂດຍກົງກ່ ຽວກັບການວາງແຜນ ວ່າອາດຈະບໍ່ດົນກ່ ອນທີ່ກາງຂອງສະຕະວັດທີ 4 ພວກເຂົາບໍ່ໄດ້ມຄ

ເມືອງ ພວກເຂົາກ່ ຽວຂ້ອງກັບກົດລະບຽບອາຄານເປັ ນພຽງໜຶ່ງໃນຫຼາຍໆເລື່ອງ ແລະ ກົດລະບຽບທີ່ເປັ ນເຊັ່ນ:

ັ ຈາກການວາງແຜນເມືອງເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ້ ກ ັ ແຕ່ ພວກເຂົາລ່ວງໜ້າຕາມທໍາມະຊາດ ອາດຈະມີໃນຫຼາຍກໍລະນີໄດ້ຮບ

້ ຂອງຄວາມສົນໃຈໃນເມືອງທີ່ມີການວາງແຜນເຊັ່ນດຽວກັບໃນອັງກິດທີ່ມີຄວາມທັນສະໄໝ, ດັ່ງນັນໃນສະຕະ

ິ ວັດທີ 4 ລັກສະນະຂອງເກຣັກແມ່ ນພວກເຂົາສະແດງໃຫ້ເຫັນການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງການເບິ່ງແຍງສໍາລັບຊີວດ

້ ່ າງປະນີດ ແລະ ລະ ເມືອງທີ່ມີລະບຽບ ແລະ ເທດສະບານເປັ ນຢູ່ ທີ່ດີ ຊຶ່ງນໍາໄປສູ່ ການກໍາກັບເບິ່ງແຍງຫຼາຍຂຶນຢ

້ ່ ວງຕົນຂອງ ້ ບຽບຂອງເມືອງທີ່ລວມກັນຈັດເຮືອນເປັ ນກຸ່ ມຂອງເຮືອນ ໃນຂະນະທີ່ເຮົາເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງຈາກນີໃນຊ ້ ຄໃື ນຫຼກ ້ ອ ້ ຍຂອງມັນມີສ່ ງນັ ິ ນກໍ ັ ການຄຸ ນ ເກຣັກເມືອງທີ່ມີການວາງແຜນເຮົາຕ້ອງຍອມຮັບວ່າທັງໝົດທີ່ເຮົາຮູ ນ

້ ນທີ່ຊັດເຈນຫຼາຍແຕ່ບັນທຶກໃນ ສົມບັດ, ຫົວໜ້າສະຖາປະນິກໂດຍຮິບໂປດາມຸ ດສ໌ (Hippodamus) ດັ່ງນັນເປັ

້ ສ່ວນທີ່ແຜນມິລໂຈເຟີ (Milchhöfer) ຂອງການເຮັດຊໍາໃນເມື ອງປີ ເຣີ (PIRAEU) ໃນ 450 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຫຼ ື

400 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ເຮົາບໍ່ສາມາດເບິ່ງເຫັນທັງຮູ ບຮ່າງ ຫຼ ື ຂະໜາດຂອງເຮືອນເປັນບ໋ ອກ ຫຼ ື ການຈັດກຸ່ ມນໍາມາໃຊ້ ສໍາລັບການໃດໆຂອງອາຄານສາມັນ ຫຼ ື ຮູ ບແບບຂອງຖະໜົນສາມັນເຮົາອາດຈະສົງໄສວ່າສິ່ງດັ່ງກ່ າວໃນການວາງ

້ ແຜນເມືອງໃນຍຸ ກນັນ.

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.11 ຜັງເມືອງຂອງໂສລຸ ນຕຸ ມ (Soluntum) 42

2.3.6. ການວາງແຜນເມືອງເກຣັກ: ອາຍຸ ຂອງມາຊິໂດເນຍ (Macedonian) ແຕ່ 330-130 ປີກ່ອນ ຄ.ສ.

້ ທກ ີ ານຂອງການ ອາຍຸ ຂອງມາຊິໂດເນຍ (Macedonian) ໄດ້ນໍາມາໃໝ່ ຢ່າງນ້ອຍເປັ ນລະບົບຫຼາຍຂຶນວິ

້ ອາຍຸ ໃນຕອນເມື່ອນ້ອຍຂອງຊານເດີ ມາຊິໂດເນຍ ແລະ ກອງທັບຂອງພວກເຂົາໄດ້ເອົາຊະ ວາງແຜນເມືອງນັນຄື

ື ທອດມາຫຼາຍຊົ່ວອາຍຸ ການປົ ກຄອງໃນທົ່ວເອເຊຍ, ຊາວຕາເວັນຕົກເມື່ອມາຊີ ນະຊາວຕາເວັນອອກ ແລະ ໄດ້ສບ

່ ຫາກໍ່ເປີ ດ ແລະ ເມືອງເກໂຄ, ມາຊິໂດເນຍແມ່ ນຖືກນໍາມາສ້າງ ້ ໂດເນຍ ແລະ ຊາວເກຣັກໄດ້ແຜ່ເຂົາໄປໃນໂລກທີ

້ ີ ວາມສັບສົນຢູ່ ຕະຫຼອດຂອງຄວາມຍາວ ແລະ ຄວາມກວ້າງສ່ວນໃຫຍ່ ຂອງ ຂຶນໃນຈໍ ານວນໜຶ່ງແມ່ ນເຮັດໃຫ້ມຄ

້ າງຂຶນເຕັ ້ ມເປັ ນສ່ວນໃຫຍ່ . ປະຊາຊົນເປັ ນຄັງທໍ ້ າອິດຂອງພວກເຂົາທີ່ອອກມາຈາກຊິໂດເນຍຂອງ ົ ສ້ ເມືອງເຫຼ່ ານີ

ື ທອດຂອງພວກເຂົາໃນແຜນທີ່ຂອງຕວກກີໃນເອເຊຍທີ່ ທະຫານຂອງກອງທັບຂອງອາເລັກຊານເດ ແລະ ໄດ້ສບ

ັ ການຍອມຮັບຢ່າງງ່ າຍດາຍໂດຍຊື່ທີ່ມັກຈະຖືກນໍາມາຈາກທີ່ອະ ເຕັມໄປດ້ວຍພວກເຂົາ ເຊິ່ງພວກເຂົາຈະໄດ້ຮບ

້ ່ ງໃນນາຍພົນ ື ທອດຈາກເມຍຂອງລູກສາວ ແລະ ຍາດຂອງພວກເຂົາ, ດັ່ງນັນໜຶ ເລັກຊານເດ ແລະ ນາຍພົນໄດ້ສບ ້ າຍເມືອງທີ່ເອີ່ນວ່າ: ້ ້ ນຫຼ ິ າຕໍ (Nicator) ໄດ້ກ່ ຕັ ໍ ງຂຶ ທີ່ມີອາຍຸ ນອ້ ຍທີ່ສຸ ດແມ່ ນນ້ອຍຊານເດີ ຫຼງັ ຈາກນັນສະໄຕລ໌ ນຄ

ື ່ ໃນເລໂອດີ ສີລເື ຄຍ (Seleucia) ຢ່າງນ້ອຍທັງສາມແມ່ ນໄດ້ເອີ່ນວ່າ: ອາປາແມ (Apamea) ແລະ ອື່ນໆ ທີ່ມີຊ່ ຢູ ເຊຍ ແລະແອນ ຈຶ່ງບັນທຶກເມຍຕົວເອງຂອງພວກເຂົາໂດຍອິຫລ່ານ ອາປາມາ (Apama)ແມ່ ຂອງພວກເຂົາແມ່ ນ ້ ບ ື ທອດຂອງພວກເຂົາເບິ່ງເໝືອນຈະມີການ ລາວດິຊ ີ (Laodice)ແລະ ພໍ່ຂອງພວກເຂົາແມ່ ນແອນຕິໂອ ແລະ ຜູ ສ

ື ເພີ່ມເມືອງອື່ນໆທີ່ມີຊ່ ດຽວກັ ນໃນອັນທີ່ຈິງແລ້ວສອງໃນສາມຂອງຊື່ເມືອງທີ່ມີຄວາມໂດດເດັ່ນໃນປະຫວັດສາດ

້ ີ ານຄົນ ພາຍຫຼງັ ເອເຊຍໄມເນິ ແລະ ຊີເລຍ ຈາກອາຍຸ ແລະ ນ້ອຍຊານເດີ ມາຊີໂດເນຍຂອງພວກເຂົາແມ່ ນໄດ້ມກ

້ ກວາງແຜນອອກແບບດ້ວຍປົ ກກະຕິໝາກລຸ ກກະດານ ົ ຖື ພົບຈໍານວນຫຼາຍທີ່ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າເມືອງເຫຼ່ ານີ

້ ນໄດ້ເຮັດລາຍການທີ່ຊັດເຈນໃນໂລກຍຸ ໂຣບໄດບບໍ່ມີສະ ີ ານຂອງການວາງແຜນເມືອງຕອນນີແມ່ ຖະໜົນ, ວິທກ ້ ຫຼ ື ມີລະບົບການສະໜັບສະໜູນຂອງນ້ອຍຊານເດີຕວ ິ ຄົນ ົ ຖາປະນິກ ຫຼ ື ລັດບຸ ລຸດຈະຖືກບັນທຶກໄວ້ວ່າໄດ້ຄດ ເອງ ແລະ ສະຖາປະນິກຂອງພວກເຂົາໜຶ່ງແມ່ ນດິໂນເຄຣັດສ໌ (Dinocrates) ໂລດສ໌ ຫຼ ື ບາງທີອາດຈະແມ່ ນມາ

ຊິໂດເນຍ ເບິ່ງຄືຈະມີການຈ ້າງທີ່ຊານເດໃນເອຢິ ບ ແລະ 7 ປີ ຫຼງັ ຈາກການຕາຍຂອງອະເລັກຊານເດ ມັນໄດ້ປະ

້ ່ ໄນຊີອາໃນໄບທິເນຍ ຊຶ່ງຖຶກຄົນພົ ້ ບໂດຍໜຶ່ງໃນຜູ ສ ້ ບ ື ທອດນ້ອຍຊານເດີໃນ 323 ປີ ກ່ອນຄ.ສ ແລະ ໄດ້ ກົດຂຶນທີ

້ ່ ບໍ່ມີນກ ັ ຂຽນບູຮານທີ່ເຊື່ອທັງຜູ ກ ້ ່ ຕັ ໍ ງ້ ຫຼສ ື ະຖາປະນິກຂອງຊານ ຮັບການອອກແບບວາງແຜນມາໄວ້ເທິງແບບນີແຕ

້ ່ ມີ ້ ້ ່ ໍຕັງໄນຊີ ເດຍ ຫຼ ື ຜູ ກ ອາກັບທິດສະດີໃດໆ ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງໃນເລື່ອງໝາກລຸ ກກະດານກາຍເປັ ນຕອນນີທີ ້ ່ າງກະທັນຫັນເບິ່ງຄືຮ່ວມກັນເຖິງວ່າຈະບໍ່ປະກົດທີ່ອາດຈະເປັ ນຜົນຂອງການພັດທະນາໃກຄ້ ຽງກັບການວາງ ຂຶນຢ ້ ື ເນື່ອງ ແຜນໝາກລຸ ກກະດານໃນບ່ອນນີແລະ ມີການຈ ້າງໃນສະຕະວັດກ່ ອນທີ່ອະເລັກຊານເດ ແລະ ຜົນທີ່ໄດ້ສບ

ທີ່ຊັບຊ້ອນຂອງພວກເຂົານໍາໃນໝູ່ອື່ນໆທີ່ຈະເປັ ນຮາກຖານຂອງເມືອງໃໝ່ ໆ ເຊິ່ງມັນເປັ ນທໍາມະຊາດທີ່ເປັ ນຮູ ບ

ແບບທີ່ຊັດເຈນທີ່ສຸ ດຂອງການວາງແຜນຄວນຈະເລືອກ ສໍາລັບການໃຊ້ງານທົ່ວໄປທີ່ເຮົາອາດຈະໄດ້ແຕ່ສົງໄສວ່າ

ັ ການຊ່ວຍເຫຼອ ື ຈາກແຕ່ລະຄົນຂອງທະຫານນາຍພົນຜູ ທ ້ ່ ໄດ້ ີ ກ່ ຕັ ໍ ງ້ ແລະ ທະຫານ ການຮັບລ້ຽງບຸ ດບຸ ນທໍາໄດ້ຮບ ້ າອິດຂອງຄົນ ້ ່ ຄ່ອຍ ົ ທີ່ອາໄສຢູ່ ຈໍານວນຫລາຍໃນເມືອງເຫຼ່ ານີ ົ ທະຫານຈະບໍ ອອກຈາກໂລງ ົບຢາບານທີ່ເກິດຂຶນທໍ ້ ່ າເມື່ອການວາງແຜນກະດານໝາກລຸ ກເຂົາມາໃຊ້ ້ ງເກດໃນນີວ ້ ກຽດຊັງຄວາມແຂງແກ່ ນທີ່ອາດຈະເປັ ນຂໍສັ ຮ່ວມ

ກັນ ໃນຈັກ ກະພັດ ໂຣມັນ ຫຼ າ ຍບາງທີອ າດຈະຫຼ າ ຍທີ່ສຸ ດຂອງເມືອ ງທີ່ມັນ ຖືກ ນໍ າ ມາໃຊ້ເ ປັ ນ “ ໂຄໂລເນຍ 43

້ ົ ໂດຍທະຫານທີ່ເວລາໝົດອາຍຸ , ດັ່ງນັນໄປໃນຍຸ ັ ເມື່ອທຽບ (Coloniae)” ບັນຈຸຄນ ກກາງແມ່ ນໃນຍຸ ກປັ ດຈຸບນ ້ ກັບເມືອງທີ່ວາງແຜນອອກໄປກັບສີ່ຫຼ່ ຽມຖະໜົນແຜນໃນພາກເໜືອຂອງອີຕາລີ ໃນໂປວອງໃນແມ່ ນໍາໄລເປັ ນ ່ ອຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການທາງທະຫານໃນມືຂອງເຮົ ້ ີ ່ ນໆເພື ື ສ່ວນໃຫຍ່ ເນື່ອງຈາກໃນບາງວິທອ າເອງໃນການ

ວາງແຜນສີ່ຫຼ່ ຽມເປັ ນຄຸ ນສົມບັດທີ່ໂດດເດັ່ນທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດ ແລະ ໃໝ່ ລ່າສຸ ດຂອງເມືອງອຸ ດສາຫະກໍາພວກເຂົາມີ

ການປັບອຸ ປະກອນທາງທະຫານ ເພື່ອວັດຖຸປະສົງໃນຍຸ ກຂອງອຸ ດສາຫະກໍາ. 2.3.7. ເມືອງປີເຣນ (Priene)

ື ເປັນຕົວຢ່າງທີ່ດີທ່ ສຸີ ດຂອງລະບົບໃໝ່ ທີ່ບໍ່ອາດຈະມີຊ່ ສຽງຫຼ າຍທີ່ສຸ ດຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເປັ ນ

້ ີ ດ ັ ຕ້ອງ ເມືອງນ້ອຍໆເທິງຊາຍຝັ່ ງຕາເວັນອອກຂອງທະເລອີຈຽນພູ ເຂົາສູ ງຂອງມາຍຕັງຕະຫງ່ ານຢູ່ ເໜືອມັນ, ມິລທ

້ ນເທື່ອ ້ ສາໂມດສ໌ (Samos)ໄດ້ຍນ ື ອອກໄປທາງທະເລໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກໃນມືເປັ ປະເຊີນກັບມັນຂ້າມແມ່ ນໍາ,

້ ່ ເທິງຫີນຜາທີ່ຂຶງອອກຈາກພູ ເຂົາຍືນນັນມີ ້ ຊວ ້ ່ ເຮົາແມ່ ນຈະບໍ່ຮູ ້ ັ ການຕັງຢູ ີ ດ ິ ຂອງມັນເລີ່ມຕົນທີ ທໍາອິດທີ່ຈະໄດ້ຮບ ັ ການສວມໃສ່ ລົງໄປໃນສະຕະວັດທີ15 ລະຫວ່າງ ວ່າເມື່ອໃນຕອນທໍາອິດຂອງປະຫວັດສາດເກຣັກ ແຕ່ມັນໄດ້ຮບ

້ ກມາຊິໂດເນຍ ີ ດ ັ ໃນຊ່ວງຕົນຍຸ ເທິງ ແລະ ໂມ່ ອະເຫວຈີຂອງອໍານາດຄູ່ ແຂ່ງຂອງສາໂມດສ໌ (Samos) ແລະ ມິລທ ້ ່ ລະບຽງລາດກວ້າງຂຶນວ ້ ່ າຊຸດຂອງລະບຽງໃກຕ້ ນ ້ ບບໍລວ ິ ານເກົ່າໄດ້ຮບ ັ ການຂຶນແຕ ີ ຂອງໂນນພູ ທ່ ວາງຢູ ີ ່ ກັບ ກໍ່ຄົນພົ

ປະຊາຊົນອາຄານເວທີ, ໂຮງລະຄອນ, ສໂຕ (Stoa), ໂຮງຍິມ, ວັດ ແລະ ອື່ນໆ, ດ້ວຍເຮືອນສ່ວນຕົວທັງຄວບ ້ ່ ປະມານ 750 yds ແລະ ມີຄວາມຍາວ 500 yds ຄວາມກວ້າງຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene), ດັ່ງນັນປະ ້ ຄຸ ມພືນທີ ມານເຄິ່ງໜຶ່ງຂອງເມືອງປອມເປອີ ທີ່ຄິດໄລ່ປະມານ 400 ຄົນອາໄສເຮືອນ ແລະ ປະຊາກອນ 4,000 ຄົນ.

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.12 ແຜນຜັງຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) A, B, C ປະຕູ; D, E, F, H, M, P ວັດ; G. ເວທີການຄ້າຂາຍ; I ເຮືອນ; K Prytaneion L;Q ໂຮງ

້ R ການແຂ່ງຂັນ. ລະຄອນ, ອ່າງເກັບນໍາ;

1) ເກຣັກບູຮານເມືອງປີເຣນ (Priene) ຕວກກີ

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.13 ແຜນຜັງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເກຣັກບູຮານ (ຕວກກີ)

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 2.14 ທັດສະນິຍະພາບເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເກຣັກບູຮານ (ຕວກກີ) ເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເປັ ນເມືອງນ້ອຍໆຢູ່ ເທິງຊາຍຝັ່ ງຕາເວັນອອກຂອງທະເລອີຈຽນ ໃນຍຸ ກບູ ຮານ

ັ ແມ່ ນຕວກກີ) ກໍຖວ ື ່ າໂດຍທົ່ວໄປຈະເປັ ນໜຶ່ງໃນຕົວຢ່າງຂອງການວາງແຜນເມືອງເທິງຕາ (ຕອນນີຢູ້ ່ ໃນປັ ດຈຸບນ

ິ ເິ ຄັດ (Sophisiticated) ເປັ ນຕົວຢ່າງທີ່ສໍາຄັນຂອງການວາງແຜນເມືອງທີ່ໄດ້ຮບ ັ ການສະໜັບສະ ຕາລາງໂສພີສຕ

້ ້ ຄອງຈາກລົມເໜືອທີ່ມີທຸກເຮືອນຫັນໜ້າໄປທາງທິດໃຕ້ຈະຈັບພາບດວງອາ ໜູນຂຶນໄປຍັ ງພູ ເຂົາທີ່ໃຫ້ຄວາມຄຸ ມ 45

ທິດ ເເລະ ຊາວເກຣັກບູຮານທີ່ວາງແຜນໄວ້ທງັ ເມືອງໃນເກຣັກ ແລະ ເອເຊຍໄມເນິ ເຊັ່ນ: ເມືອງປີ ເຣນ (Priene)

້ ງເຈົາຂອງເຮື ້ ເພື່ອໃຫ້ເຂົາເຖິ ອນທຸກກັບແສງແດດໃນຊ່ ວງລະດູໜາວ ເພື່ອໃຫ້ຄວາມອົບອຸ່ ນເຮືອນຂອງພວກເຂົາ ໂດຍໃຊ້ຖະໜົນໃນຮູ ບແບບກະດານໝາກລຸ ກເຮັດວຽກທາງທິດຕາເວັນອອກ,ຕາເວັນຕົກ ແລະ ທິດຕາເວັນຕົກ

້ ສຽງໃຕ້ເຮືອນທຸ ກຄົນສາມາດປະເຊີນໃຕ້ອະນຸຍາດໃຫ້ດວງອາທິດໃນຊ່ວງລະດູໜາວທີ່ຈະໄຫຼ່ ເຂົາມາໃນເຮື ອນ ັ ແລະ ອາຄານຂະ ຕະຫຼອດທັງມື,້ ໃນປີ 2009 ເຮືອນໂສລໂຄມ (Solcom)ໃນສູນເປັນເວທີ ຫຼ ື ຕະຫຼາດທີ່ມີວດ

ໜາດໃຫຍ່ ອື່ນໆຫັນໄປມັນຮອບພວກເຂົາເປັນອາຄານສາທາລະນະອື່ນໆ ແລະ ບາງສ່ ວນມີ 80 ກຸ່ ມຂອງເຮືອນ

ສ່ວນຕົວ ເຊິ່ງແຕ່ລະບ໋ ອກໃນການວັດສະເລ່ຍປະມານ 40x50 yds ແລະ ມີ 4 ຫຼ ື 5 ເຮືອນ, ຖະໜົນກວ້າງບໍ່

ຄ່ອຍກວ່າ 23 ຟຸ ດ, ກວ້າງ ແລະ ຂະໜານໄປກັບໜຶ່ງຖະໜົນແຄບໆ ໂດຍທົ່ວໄປປະມານ 10 ຟຸ ດ, ກວ້າງທີ່ດ້ານ

້ ້ ່ ທັງໝົດຍັງບໍ່ໄດ້ຮບ ີ ຂນຕອນຄື ັ້ ັ ການສໍາຫຼວດແລະເຮົາບໍ່ຮູ ວ ້ ່ າເຮືອນທີ່ມີຂະໜາດ ຂວາມຸ ມຂຶນໂນນພູ ທ່ ມີ ເກົ່າ.ພືນທີ

້ ຫຼ ື ຍາກຈົນໃນໜຶ່ງໃນສີ່ກວ່າໃນອີກ ແຕ່ ຄວາມສະໝໍາສະເໝີຂອງຖະໜົນແຜນ ນ້ອຍ ຫຼ ື ຂະໜາດໃຫຍ່ ຍິ່ງຂຶນ

້ ່ ທັງໝົດ. ຢ່າງໃດກໍຕາມເລື່ອງນີຈັ ້ ດເຫດຜົນ ແລະ ເປັ ນລະບົບທີ່ບໍ່ມີຜນ ົ ງານສິລະ ຂະຫຍາຍແນ່ ນອນກວ່າພືນທີ ັ ຄວາມພະຍາຍາມບໍ່ມີຖະໜົນໃຫ້ທດ ັ ນີຍະພາບຂອງອາຄານໂອລານບໍ່ມີສ່ ຫຼ່ີ ຽມ ປະທີ່ໂດດເດັ່ນປະກົດວ່າໄດ້ຮບ ້ ້ໃຫ້ພນທີ ື ້ ່ ເປີ ດໂລ່ງທີ່ອາຄານຂະໜາດໃຫຍ່ ອາດຈະ ບັນທຶກທີ່ເວທີ 120 ໂດຍ 230 ຟຸ ດພາຍໃນລ້ອມຮອບຕົນໄມ

້ ສລ ິ ະປະວິທະຍາອິຕາລີ ມີການຈັດກຸ່ ມແລະຖຶກຕ້ອງເຫັນເປີ ດຊ່ອງວ່າງເຊັ່ນທີ່ເຮົາພົບໃນຍຸ ກກາງ ແລະ ຍຸ ກຟືນຟູ ຫຼ ື ອັງກິດ ໃນເມືອງທີ່ທັນສະໄໝຂອງການກໍ່ສ້າງສະຕະວັດທີ 18 ເປັນທີ່ຫາຍາກຫຼາຍໃນເມືອງປີ ເຣນ (Priene)

້ ່ ຍັງເປີ ດຢູ່ອາໄສເຮືອນດ່ຽວມີພນທີ ັ ເກືອບຂາດທັງໝົດໃນພືນທີ ື ້ ່ ສວນ ຫຼ ື ລານ. ສວນກໍ່ຕ້ອງໄດ້ຮບ

(ທີ່ມາ: http://www.solaripedia.com/images/large/652.gif)

້ ດຈະການຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເກຣັກບູຮານເມືອງ (ຕວກກີ) ຮູ ບທີ 2.15 ແຜນຜັງທີ່ຕັງກິ 46

(ທີ່ມາ: https://www2.bc.edu/~tsintsad/honors2fall.html)

້ ດຈະການຂອງເມືອງປີ ເຣນ (Priene) ເກຣັກບູຮານເມືອງ (ຕວກກີ) ຮູ ບທີ 2.16 ທັດສະນິຍະພາບຂອງທີ່ຕັງກິ

ເອກະສານອ້າງອີງ F. HAVERFIELD. 2004. ANCIENT TOWN-PLANNING . London: Oxford at The Clarendon Press Robert A. 1980. Ancient Sumeria. Newyork: University of California.

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ຜັງເມືອງບູຮານຂອງອານາຈັກຊູເມີ (Sumer Empire)

3 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ ຊູເມີ (Sumer) ເປັ ນອະລິຍະທໍາທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດຂອງໂລກປະມານ 5500 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ, ເປັ ນສັງຄົມ ້ ນເຜົາ ແລະຍັງເປັ ນ ິ ທິພນ ົ ຂອງການພັດທະນາທາງດ້ານກະສິກໍາ, ຕໍາຫູກ, ຊົນລະປະທານ, ເຄື່ອງປັ ນດິ ທີ່ມີອດ

ສັງຄົມທໍາອິດທີ່ມີການວາງແຜນທີ່ຈະສ້າງເມືອງໃນຮູ ບແບບທີ່ເປັ ນຂອງຕົວເອງ. ເມືອງທີ່ມີການວາງແຜນໄດ້ມ ີ ້ ງມີຖະໜົນ, ກໍາແພງເມືອງ, ວັດ, ຕະຫຼາດ. ການແບ່ງສວນຢ່າງຊັດເຈນຄື: ແຂວງ, ເມືອງ, ບ້ານ ນອກນັນຍັ

3.1.

ປະວັດຄວາມເປັນມາຂອງຊູເມີ (Sumer)

້ ້ ່ ນຖານຢູ່ ເຂດທົ່ງພຽງ ຊູເມີ (Sumer) ເປັ ນຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງອະລິ ຍະທໍາທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສູ ດໃນໂລກຕັງຖິ ້ ັ ໃນປັ ດຈຸບນ ັ ເມື່ອ ແຄມແມ່ ນໍາທາງພາກໃຕ້ ຂອງເມໂສໂປຕາເມນ (Mesopotamian) ພາກໃຕ້ຂອງປະເທດອີລກ ້ ່ ເຊື່ອວ່າເປັນພາສາຂຽນທໍາອິດຂອງໂລກ. ີ ານຄິດຄົນທີ ປະມານ 5500 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຊູເມີ (Sumer) ໄດ້ມກ

ຮູ ບທີ 3.1 ຕົວອັກສອນຂອງຊູເມີ (Sumer) 48

້ ນຂອງພວກເຂົາໄວ້ຢ່າງຊັດເຈນ ີ ານຮຽບຮຽງຂໍມູ ຊູເມີ (Sumer) ມີການພັດທະນາທີ່ສໍາຄັນ ແລະໄດ້ມກ ້ ົ ້ ບວິທກ ີ ານຄວບຄຸ ມນໍາຖວມໂດຍໄດ້ ປະມານ 3500 ປີ ກອນ ຄ.ສ ຊູເມີ (Sumer) ໄດ້ຄນພົ ສາ້ ງເຂື່ອນ ແລະ

ຊົນປະທານ, ລະບົບລະບາຍນໍາ້ ເຊິ່ງນໍາໄປເຖິງການພັດທະນາທາງດ້ານກະສິກາໍ . 3200-2900 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ ມີ

້ ນເຜົາ, 2900-2350 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ ຊູເມີ (Sumer) ັ ຖານທີ່ເຊື່ອວ່າຊູເມີ (Sumer) ໄດ້ມກ ີ ານທ່ າສີເຄື່ອງປັນດິ ຫຼກ ັ ໂດຍແຕ່ລະລັດມີກະສັດປົ ກຄອງເນື່ອງຈາກຊູເມີ (Sumer) ເປັ ນອານາຈັກທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ ແບ່ງອອກເປັ ນ 30 ລັດ ້ ່ ງມີຫຼາຍສະໄໝທີ່ແຕກຕ່ າງກັນດັ່ງສະແດງໃນຂໍມູ ້ ນລູ່ ມນີ:້ ສຸ ດຂອງໂລກ ສະນັນຈຶ ້ ນຜູ ປ ້ ົກຄອງບາງລັດທີ່ເກົ່າແກ່ ຂອງຊູເມີ (Sumer). ຂໍມູ

້ ົກຄອງຂອງເມືອງເອີ (Ur) ລາຍຊືຜູປ ້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Mesh-Ane-pada

Mesh-ki-ang-Nuna

Elulu

Balulu

ໄລຍະເວລາ

້ ົກຄອງຂອງເມືອງຄິດ (Kish) ລາຍຊືຜູປ ້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Jushur

Kullassina-bel

Nangishlishma

En-tarah-ana

Babum

Puannum

ໄລຍະເວລາ

1200

960

670

420

300

840

້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Kalibum

Kalumum

Zuqaqip

Atab (or A-ba)

Mashda

Arwium

Etana

Balih

ໄລຍະເວລາ

960

840

900

600

840

720

150

400

້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Melem-Kish

ໄລຍະເວລາ

900

Barsalnuna 1200

Zamug

Tizqar

Ilku

Iltasadum

400

305

900

1200

En-mebarage-si 900

En-menuna 660

້ ົກຄອງຂອງເມືອງມາຣິ (Mari) ລາຍຊືຜູປ ້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Anbu

Anba

Bazi

Zizi of Mari

Limer

Sharrum-iter

ໄລຍະເວລາ

້ ົກຄອງຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk) ລາຍຊືຜູປ ້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ ໄລຍະເວລາ

Mesh-ki-anggasherof E-ana 324

້ ົກຄອງ ຊື່ຜຸ ປ

Udul-kalama

La-ba'shum

En-nun-tarah-ana

Mesh-he

Melem-ana

ໄລຍະເວລາ

Enmerkar

Lugalbanda

Dumuzid (Dumuzi)

Gilgamesh

420

1200

100

126

້ ນດ້ານແຜນທີ່ ແລະເສັນສະແດງບັ ້ ຂໍມູ ນດາໄລຍະຕ່າງໆຂອງຊູເມີ (Sumer). 

ໄລຍະຂອງ Ubaid: 5300-4100 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ



ໄລຍະຂອງ Uruk : 4100-2900 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ -

Uruk XIV-V: 4100-3300 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ

Uruk IV period: 3300-3000 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ

ໄລຍະຂອງ Jemdet Nasr (Uruk III): 3000-2900 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ 49

UrNungal 30 Lugalkitun 36



ໄລຍະຕົນຂອງລາຊະວົງ (ຕົນຍົກສໍາລິດ II-IV) - ໄລຍະ I : 2900-2800 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ - ໄລຍະ II : 2800-2600 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ - ໄລຍະ III a : 2600-2500 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ - ໄລຍະ III b : c. 2500-2334 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ



ໄລຍະຂອງ Akkadian Empire : c. 2334–2218 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ (Sargon).



ໄລຍະຂອງ Gutian : c. 2218-2047 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ (Early Bronze Age IV).



ໄລຍະຂອງ Ur III : c. 2047-1940 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ

(ທີ່ມາ: http://history-world.org/Sumer-Akkad.jpg)

້ ຮູ ບທີ 3.3 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງອານາຈັ ກຊູເມີ (Sumer)

3.2.

້ ່ ນຖານຂອງອານາຈັກຊູເມີ (Sumer Empire) ການຕັງຖິ

ັ ້ ່ ນຖານຢູ່ ພາກໃຕ້ຂອງເມໂສໂປຕາເມນ (Mesopotamian) ພາກໃຕ້ຂອງອິລກ ັ ຊູເມີ (Sumer) ໄດ້ຕງຖິ ້ ັ ເຊິ່ງໄດ້ລງົ ຫຼ ກ ັ ປັ ກຖານລຽບຕາມທົງພຽງແຄມແມ່ ນໍາໄທກີ ໃນປັ ດຈຸບນ ສ, ຍູ ເຟຕີສ ແລະທະເລສາບເປີ ເຊຍ ໂດຍມີແຈກຍາຍຕາມລັດອິດສະຫຼະເຊັ່ນ: ເມືອງເອີ (Ur), ເມືອງອຣັກ (Uruk), ເມືອງຄິດ (Kish)... ມີອາຊີບ

້ ປະລິນມານນໍາຝົ ້ ນເຜົາ ເນື່ອງຈາກພູ ມມີພາກເຂດນີມີ ້ ນ ເຮັດໄຮ່ໄຖນາ, ປູ ກຟັ ງ, ລ້ຽງສັດ, ຜະລິດເຄື່ອງປັ ນດິ

້ ວມຮຸ ນແຮງ. ຊູເມີ (Sumer) ຈຶ່ງໄດ້ຄດ ້ ິ ຄົນລະບົ ນ້ອຍກວ່າ 5 cm2 ແລະບາງທີ່ກໍເກີດໄພນໍາຖ້ ບການຈັດການນໍາ້ ້ ບສະພາບພູ ມປ ີ ະເທດໄດ້ດ.ີ ແລະປັບຕົວໃຫ້ເຂົາກັ

(ທີ່ມາ: http://pixgood.com/map-of-ancient-mesopotamia.html)

້ ່ ນຖານຂອງອານາຈັກຊູເມີ (Sumer Empire) ຮູ ບທີ 3.4 ແຜນທີ່ຂອບເຂດການຕັງຖິ 3.2.1. ເມືອງອຣັກ (Uruk)

ເມືອງເກົ່າແກ່ ຂອງຊູເມີ (Sumer) 4000-3500 ປີ ກອ່ນ ຄ.ສ

້ ່ ພາກຕາເວັນອອກຂອງຊ ້ ຕັງຢູ ູ ເ ມີ

(Sumer) ເປັ ນເມືອງທີ່ມີການຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງເນື່ອງ ແລະເປັ ນເມືອງທີ່ມີການແບ່ງເຂດການປົ ກຄອງເປັ ນ ແຂວງ, ເມືອງ, ບ້ານ.

ທີ່ມາ: http://mcclungmuseum.utk.edu/wp-content/blogs.dir/100/files/2013/03/ur-map.jpg

ຮູ ບທີ 3.5 ແຜນທີ່ຕັງ້ ແລະຂອບເຂດຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk) 51

3.2.2.

ເມືອງເອີ (Ur)

້ ່ ພາກໃຕ້ຂອງຊູເມີ (Sumer) ຕິດກັບອ່າວເປີ ເຊຍມີອາຍຸ ປະມານ 3800 ປີ ກອ່ນ ເປັ ນເມືອງທີ່ຕັງຢູ

້ ວມຫຼາຍທີ່ສຸ ດ. ັ ຜົນຈາກນໍາຖ້ ຄ.ສ ເປັນເມືອງທີ່ມີການແລກປຽ່ນສິນຄ້າ ໂດຍນໍາໃຊ້ເງ ິນ ແລະເປັນເມືອງທີ່ໄດ້ຮບ

ທີ່ມາ: http://www.waa.ox.ac.uk/XDB/images/world/tours/meso-566px-City_context.jpg

້ ຮູ ບທີ 3.6 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງເອີ (Ur)

3.2.3.

ເມືອງກິຊ (kish)

້ ່ ພາກຕາເວັນຕົ ້ ກປະເທດເລບານອນມີໄລຍະເວລາປະມານ 3100 ປີ ເປັ ນເມືອງບູ ຮານຂອງຊູເມີ ຕັງຢູ

້ ວມ, ສ້າງສັງຄົມກະສິກາໍ , ລຽ້ງສັດ, ປະມົງ. ກ່ ອນ ຄ.ສ ເປັນເມືອງທໍາອິດທີ່ມີການປ້ອງກັນນໍາຖ້

(ທີ່ມາ: http://www.fanaticus.org/DBA/armies/I1/sumer-map.jpg)

້ ຮູ ບທີ 3.7 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງກິຊ (Kish) 52

3.3.

ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງຊູເມີ (Sumer)

ີ ານວາງແຜນຜັງເມືອງທີ່ຈັດເຈນໃນການຮອງຮັບການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຕົວ ຊູເ ມີ (Sumer) ໄດ້ມ ກ ້ ່ ທີ່ເປັ ນເຂດຢູ່ ອາໄສ ແລະການຄ້າ, ປ້ອມ, ເມືອງໂຄງສ້າງຂອງເມືອງປະກອບດ້ວຍທ່ າເຮືອ ແລະຖະໜົນ, ພືນທີ

ີ ານແບ່ງເຂດຕາມກຸ່ ມອາ ພະລາດຊະວັງ, ຕະຫຼາດ. ການວາງແຜນແບ່ງເຂດທີ່ຢູ່ ອາໄສ ແລະເຂດການຄ້າໄດ້ມກ

ຊີບມີການກໍານົດສູ ນກາງຂອງຕົວເມືອງ, ກໍານົດສູ ນກາງທາງດ້ານເສດຖະກິດ, ການວາງແຜນຜັງເມືອງໄດ້ເຊື່ອມ ້ ່ ຂອງເມືອງແມ່ ນຖະໜົນ ແລະອາຄານ. ໂຍງກັນລະຫວ່າງເມືອງຕໍ່ເມືອງດ້ວຍລະບົບຂົນສົ່ງປະມານ 90% ພືນທີ

້ ນການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງຊູເມີ (Sumer) ກໍລະນີສກ ຶ ສາ:ເມືອງອຣັກ (Uruk), ເມືອງເອີ (Ur), 3.3.1. ຂໍມູ ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon)  ການວາງແຜນຜັງເມຶອງແບບອຣັກ (Uruk)

ີ ນໄວຢ່າງຊັດເຈນ ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk) ໄດມີການແບ່ງເຂດການນໍາໃຊ້ທ່ ດີ

ໂດຍມີການຈັດແບ່ງຕາມແຕ່ລະກຸ່ ມອາຊີບ ແລະພະລາດຊະວັງເປັ ນຈຸດໃຈກາງຂອງເມືອງມີການກໍສາ້ ງອາຄານທີ່ ້ ່ ໃຈກາງ ແລະມີກໍາແພງອ້ອມຮອບຕົວ ຍາວ ແລະ ສູງຕໍ່ກັນເປັນຮູ ບ 4 ຫຼ່ ຽມ ໂດຍຈະມີລານອະເນກປະສົງຕັງຢູ ເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://wikimonde.com/article/Uruk)

ຮູ ບທີ 3.8 ລັກສະນະແຜນຜັງຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk) 53

(ທີ່ມາ: http://wikimonde.com/article/Uruk)

ຮູ ບທີ 3.9 ລັກສະນະອາຄານໃນເມືອງອຣັກ (Uruk)

ແ

(ທີ່ມາ: http://pazhayathu.blogspot.com/2010/11/uru-big-boat-bepur-calicut.html)

ຮູ ບທີ 3.10 ຂອບເຂດ ແລະພູ ມສັນຖານຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk)

 ແນວຄິດການວາງແຜນແບບເອີ (Ur)

ີ ານວາງແຜນທີ່ ການວາງແຜນຜັງເມືອງແມ່ ນມີຄວາມແຕກຕ່າງຈາກຜັງຂອງເມືອງອຣັກ (Uruk)ໄດ້ມກ

້ ່ ເຂດລຸ່ ມແມ່ ນໍາຍູ ້ ເຟຕີສ ດັ່ງນັນຈຶ ້ ່ ງເຮັດໃຫ້ ສອດຄ່ອງກັບພູ ມສັນຖານຂອງຕົນເອງ ເນື່ອງຈາກເມືອງເອີ (Ur) ຕັງຢູ

້ ອງເອີ (Ur) ຈຶ່ງໄດ້ມກ ້ ່ ສາມາດຮັບມືກບ ໍ ້ ວມ ສະນັນເມື ີ ານວາງແຜນຜັງທີ່ມີລະບົບການຈັດການນໍາທີ ັ ເກີດມີນາຖ້

້ ວມ ໂດຍໄດ້ມກ ີ ານວາງລະບົບຊົນລະປະທານອອ້ມຮອບຕົວເມືອງ, ໄດ້ມກ ີ ານສ້າງທ່ າເຮືອ ແລະ ຄອງ ໄພນໍາຖ້ ້ ງມີກໍາແພງ ແລະ ປ້ອມປາການອອ້ມຮອບຕົວເມືອງ, ໂຄງສ້າງ ້ ່ ເຊື່ອມຕໍ່ກັບແມ່ ນໍາຍູ ້ ເຟຕີສ ນອກຈາກນີຍັ ນໍາທີ

ີ ານຈັດວາງຕາມເຂດທີ່ມີຄວາມ ແລະ ອົງປະກອບຂອງຕົວເມືອງເຊັ່ນ: ພະລາຊະວັງ, ສຸ ສານ, ທີ່ຢູ່ ອາໄສ...ໄດ້ມກ

້ ດໃຫ້ຮູບແບບຂອງຜັງເມືອງມີລກ ັ ສະນະກະແຈກກະຈາຍ ແຕ່ຮູ ບແບບຂອງການກໍ່ສ້າງອາ ສູ ງຈາກລະດັບນໍາເຮັ ຄານແມ່ ນບໍ່ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຫຼາຍ.

(ທີ່ມາ: http://www.anaccidentalgod.com/maps.html)

ຮູ ບທີ 3.11 ແຜນຜັງຂອບເຂດຂອງເມືອງເອີ (Ur) 55

(ທີ່ມາ: https://www.studyblue.com/notes/note/n/lecture-2/deck/7767640)

ຮູ ບທີ 3.12 ແຜນຜັງການແບ່ງເຂດເມືອງເອີ (Ur)

(ທີ່ມາ: http://www.odysseyadventures.ca/articles/ur%20of%20the% 20chaldees/ur_article.htm)

ຮູ ບທີ 3.13 ແຜນຜັງເຂດໃຈກາງຂອງເມືອງເອີ (Ur) 56

 ແນວຄິດການວາງຜັງແມືອງແບບບາບິໂລນ (Babylon)

້ ີ ານແຜນຜັງເມືອງກວມເອົາ 2 ເບືອງຂອງແມ່ ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາບິໂລນ (Babylon)ໄດ້ມກ

້ ້ ເຟຕີສ ໂດຍການແບ່ງສວນທີ່ເທົ່າໆຄືເບືອງຊາຍຂອງແມ່ ້ ນໍາຍູ ນໍາແມ່ ນເປັ ນເຂດທີ່ຢູ່ ອາໄສ ແລະ ການຄ້າ, ສວນ

້ ່ ງອໍານວຍຄວາມສະດວກ ້ ້ ້ ເບືອງຂວາຂອງແມ່ ນໍາແມ່ ນທີ່ຕັງຂອງພະລາດຊະວັ ງ, ສຸ ສານ, ວັດ ແລະ ທີ່ຕັງຂອງສີ

່ ເຊື່ອມຕໍ່ກັບປະຕູ ເມືອງ ນອກນີ ້ ້ ແລະ ເຂດກະສີກາໍ ເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) ຍັງມີລະບົບຕາໜ່າງເສັນທາງທີ

້ ເນື່ອງຈາກທີ່ຕັງສຽງຕໍ ້ ່ ການຖືກໂຈມຕີພາຍໃນກໍາແພງຍັງມີປອ ້ ມປາການທີ່ເປັ ນປະຕູ ຍັງມີກໍາແພງເມືອງ 2 ຊັນຄື ້ ້ ເມືອງຕັງຕາມເສັ ນທາງຂົ ນ ສົ່ງ ແລະ

ັ ເມືອງອື່ນໆໃນ ເປັ ນເມືອງທີ່ມີການວາງລະບົບຊົນລະປະທານຄ້າຍຄືກບ

ເມືອງຊູເມີເຣນ (Sumerien).

(ທີ່ມາ: http://proteus.brown.edu/cityfestival/1311)

ຮູ ບທີ 3.14 ແຜນຜັງຂອບເຂດຂອງເມືອງບາບິໂລນ (Babylon) 57

(ທີ່ມາ: http://www.gutenberg.org/files/14189/14189-h/14189-h.htm)

ຮູ ບທີ 3.15 ແຜນຜັງເຂດໃຈກາງເມືອງຂອງບາບິໂລນ (Babylon)

ເອກະສານອ້າງອີງ Rainer Michael Boehmer, 1997. « Uruk-Warka », dans Eric M. Meyers (dir.), Oxford Encyclopaedia of Archaeology in the Ancient Near East, vol. 5, Oxford et New York, Oxford University Press, 1997, p. 294-298 Francis Joannès (dir.), 2001. Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, Paris, Robert Laffont, coll. « Bouquins » Agnès Benoit, 2003. Art et archéologie : les civilisations du Proche-Orient ancien, Paris, RMN, coll. « Manuels de l'école du Louvre » Robert McCormick Adams et Hans-Jörg Nissen. 1972. The Uruk Countryside, Chicago: University of Chicago Press Paul-Alain Beaulieu, 2003. The Pantheon of Uruk during the Neo-Babylonian Period, Leyde et Boston, Brill, coll. « Cuneiform Monographs »

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງຂອງເມືອງອິນຄາບູຮານ ຶ ສາ: ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ກໍລະນີສກ

4 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

້ ມສາດມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) 4.1.ທີ່ຕັງພູ

້ ່ ຊີກໂລກໃຕ້ 13.164 ອົງສາໃຕ້ຂອງເສັນສູ ້ ນສູ ດ,ຫ່ າງຈາກຕາເວັນ ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ຕັງຢູ ້ ່ ຍອດພູ ເຂົາ ຕົກສຽງເໜືອຂອງກຸ ສໂກ (Cuzco) ປະມານ 80 ກິໂລແມັດ, ມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ຕັງຢູ

້ ຂອງປະເທດເປລູສູງປະມານ 2,340 ແມັດ ແລະ ສູ ງຈາກລະດັບນໍາທະເລ 1,000 ແມັດ, ເປັ ນໜ້າຜາທີ່ສູ ງຊັນສູ ງ ້ ່ າປ້ອງກັນທໍາມະຊາດ. ເຖິງ 600 ແມັດ ແລະ ເປັນທີ່ຕັງຂອງປ

(ທີ່ມາ: http://wwwnc.cdc.gov/travel/yellowbook/2014/chapter-4-select-destinations/perucuzco-machu-picchu)

້ ຮູ ບທີ 4.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງມາຈຸ ປິກຊູ (Machu Picchu)

ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ເປັ ນເມືອງທີ່ຢູ່ ເຂດທົ່ງພຽງເທືອກເຂົາສູ ງແອນດິສ (Andes) ເຊິ່ງຖືກ ອ້ອມຮອບດ້ວຍພູ ເຂົາສອງໜ່ວຍຄື: ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ແລະ ຫ້ວຍນາ ປິ ກຊູ (Huayna Picchu) ້ ມ. ເຊິ່ງພູ ສອງໜ່ວຍນີແມ່ ້ ນເຮັດໜ້າທີ່ປິ ດ ້ ຮູບໍາບາ (Urubamba) ຢູ່ເບືອງລຸ່ ໃກ ້ເຂດປ່າອາເມຊອນທີ່ມີແມ່ ນໍາອູ

ບັງ, ປ້ອງກັນ ແລະ ຍັງເປັນພູ ເຂົາທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດຂອງອານາຈັກອິນຄາບູຮານ. 59

(ທີ່ມາ: http://www.waterhistory.org/histories/machupicchu/)

ຮູ ບທີ 4.2 ແຜນທີ່ລະດັບພູ ມສັນຖານຂອງມາຈຸ ປິກຊູ (Machu Picchu) ໃນແຕ່ລະປີ ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ມີ 2 ລະດູຄ:ື ລະດູແລ້ງ ແລະ ລະດູຝົນ ສ່ວນໃຫຍ່ ລະດູ

້ ີ ົ ນຕົກບໍ່ຖືກຕາມລະດູການ ເວົາລວມສະພາບ ຝົ ນປະຈໍາປີ ຈະຫຼຸດລົງແຕ່ເດືອນຕຸ ລາຫາເດືອນເມສາ ແລະ ກໍມຝ

ົ ແຮງ ແລະ ມີອຸນຫະພູ ມຕໍ່າ. ພູ ມອາກາດຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ແມ່ ນມີລມ

(ທີ່ມາ: http://www.adventure-life.com/peru ແລະ http://machupicchutravel-peru.blogspot.com/)

ີ ດ ັ ຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ຮູ ບທີ 4.3 ພູ ມທ 60

4.2. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu)

້ ່ າເມືອງສາບສູ ນແຫ່ ງອິນຄາ (The Lost City of The Inca) ມາຊູ ປິກຊູ(Machu Picchu) ຫຼ ື ເອີນວ ້ ນຖືກສ້າງຕັງຂຶ ້ ້ ນ ເປັນສາກອາລິຍະທໍາຂອງຊາວອິນຄາ (Inca) ເຊິ່ງຄາດວ່າມາຊູ ປິ ກຊູ(Machu Picchu) ນີແມ່

ໃນປີ ຄ.ສ. 1450 ໂດຍສອງອານາຈັກອິນຄາຄື: Inca Pachucutec Yupanqui ໃນຊ່ວງປີ 1438-1471,

້ ້ ື ປະຖິມໄວ້ ັ ຮ້ອຍປີ , ຕໍ່ມາໃນປີ 1572 ຊາວສະເປນໄດ້ເຂົາມາລ ່ າອາ ນບ Yupaiqui ຊ່ວງປີ 1472 ແລະ ໄດ້ຖກ

້ ຖກ ້ ົ ແລະ ໄດ້ຂາ້ ຊາວເປລູ ແລະ ຊາວອິນຄາ (Inca) ແລ້ວເມືອງເຫຼ່ ານີ ົ ໄດ້ ື ປະຖິມໄວ້ ນານິຄມ ເປັນເວລາດົນນານ.

(ທີ່ມາ: www.newscientist.com)

ຮູ ບທີ 4.4 ແຜນຜັງສະໄໝບູ ຮານຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu)

(ທີ່ມາ: http://www.adventurespecialists.org/mapi1.html)

ຮູ ບທີ 4.5 ແຜນຜັງເມືອງຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) 61

(ທີ່ມາ: http://www.cuscotravel.net/peru/machupicchu.php)

ຮູ ບທີ 4.6 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ົ ້ ບເມືອງນີ ້ ແລະ ໄດ້ ຕໍ່ມາໃນປີ 1911 ຊາວສະເປນຊື່ ໄຮແລມ ບິງແຮມ (Hiram Bingham) ໄດ້ຄນພົ

້ ບມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu)ໃນວັນທີ 24 ກໍລະກົດ ປີ 1911, ແລ້ວໄດ້ແຜ່ລາມໄປທົ່ວ ປະກາດການຄົນພົ ້ ກ ັ ກັນດີໃນທະວີບເອີຣບ ົ . ທ້ອງຖິ່ນຂອງຊາວເປລູ ແລະ ເປັນທີ່ຮູ ຈ

້ ານວນ ້ ນ ແລະ ໄດ້ຂຽນປຶ ມຈໍ ໃນປີ 1915 ໄຮແລມ ບິງແຮມ (Hiram Bingham) ໄດ້ລວບລວມຂໍມູ

້ “ການຫາຍໄປ ້ ຽວກັບປະຫວັດສາດຂອງມາຊູປິກຊູ ແລະໄດ້ຮບ ັ ຄວາມນິຍມ ົ ກັນຫຼາຍທີ່ສຸ ດຄື:ປື ມ ໜຶ່ງທີ່ເວົາກ່ ັ ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ເປັນທີ່ຮູ ຈ ້ ກ ັ ດີໃນ ຂອງເມືອງອິນຄາບູຮານ” ແລ້ວແຜ່ລ່າມໄປທົ່ວໂລກ. ປັດຈຸບນ ົ ໄປສຶກສາປະຫວັດສາດ. ທົ່ວໂລກ ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນແຫຼ່ ງສະຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວທີ່ຄົນນິຍມ

4.3. ອານາເຂດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕອນດິນຂອງຊາວອິນຄາ 4.3.1. ຈັກກະພັດອິນຄາ (Inca Empire)

ຈັກກະພັດອິນຄາເປັ ນຈັກກະພັດບູຮານທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນທະວີບອາເມລິກາໃຕ້ ກ່ ອນຍຸ ກໄຄລໍາບັດ, ຈັກ

້ ດສັກກະລາດສະຕະວັດ ກະພັດອິນຄາທີ່ມີອໍານາດຄອບຄອງບໍລເິ ວນທົ່ງພຽງສູ ງຂອງປະເທດເປລູ. ໃນຊ່ວງຕົນຄິ ິ ີ ແລະ ມີວທ ິ ກ ີ ານ ທີ 13 ຊ່ວງປີ ຄ.ສ. 1438 ເຖິງ 1533, ຊາວອິນຄາມີການຂະຫຍາຍອານາຈັກໂດຍສັນຕິວທ

ທາງທະຫານຈົນສາມາດປົ ກຄອງດິນແດນສ່ວນໃຫຍ່ ທາງດ້ານຕາເວັນຕົກຂອງທະວີບອາເມລິກາໃຕ້ ຊຶ່ງໃນປັ ດຈຸ ບັນຄືປະເທດເປຣູ ແລະ ປະເທດເອກວາດໍຕອນໃຕ້ຂອງປະເທດໂຄລົມເບຍ, ພາກຕາເວັນຕົກ ແລະ ພາກໃຕ້ ຂອງປະເທດໂບລີເວຍ, ຕອນເໜືອຂອງປະເທດຊິລ ີ ແລະ ບໍລເິ ວັນຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອຂອງປະເທດອາເຈນຕີ

ນາ. ຊາວອິນຄາເຊື່ອວ່າ: ເປັນບຸ ດຂອງພະອາທິດ ແລະ ພາສາທາງການຄືພາສາເກຊົວ.

(ທີ່ມາ: http://www2.uncp.edu/home/rwb/lecture_nonwest_world.htm)

ຮູ ບທີ 4.7 ແຜນທີ່ຂອບເຂດຂອບຈັກກະພັດອິນຄາ (Inca Empire)

(ທີ່ມາ: http://www.crystalinks.com/inca_civilization.html)

ຮູ ບທີ 4.8 ແຜນຜັງເມືອງຈັກກະພັດອິນຄາ (Inca Empire) ສະໄໝກ່ ອນ 63

(ທີ່ມາ: http://www.getdomainvids.com/keyword/inca%20homes/)

ຮູ ບທີ 4.9 ອາຄານທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງຊາວອາອິນຄາ (Inca) ສະໄໝກ່ ອນ ຊື່ຂອງຈັກກະພັດອິນຄາໃນພາສາເກຊົວຄື: ຕາວັນຕິນຊູໂຍ (Tawantinsuyo) ເຊິ່ງມີຄວາມໝາຍວ່າ

ີ າກທັງສີ່, ອານາຈັກອິນຄາແບ່ງອອກເປັ ນ 4 ເຂດ ໂດຍມີສູນກາງຢູ່ເມືອງກຸ ສໂກ ເຊິ່ງເປັ ນສູ ນກາງການປົ ກ ພູ ມພ ຄອງທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ການທະຫານ. 4.3.2. ອະລິຍະທໍາຂອງຊາວອິນຄາ

້ ບສັນຍາລັກຂອງພະອາ ຊາວອິນຄາມັກຈະຍົກພະອາທິດ ແລະ ພະຈັນເປັ ນຂອງທີ່ຄູ່ ກັນ ຊຶ່ງມີການຄົນພົ

ທິດ ແລະ ພະຈັນໃນສະຖານບູ ຮານອື່ນໆເປັ ນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍ. ຕາມຄວາມຈິງແລ້ວແມ່ ນເປັ ນສັນຍາລັກຂອງ

້ ້ ດວງອາທິດທີ່ມີຄວາມໝາຍວ່າ (ຍອດພູ ເຂົາແຫ່ ງເຍົາໄວ) ເຊິ່ງຢູ່ ເບືອງຫຼ ງັ ທີ່ຖືກສ້າງຂຶນໄວ້ ເປັ ນວິຫານຂອງດວງ ຈັນ.

ຊາວອິນຄາບໍ່ມີການປະດິດຕົວອັກສອນ, ແມ່ ຊາວອິນຄາມີການບັນທຶກໂດຍໃຊ້ການຜູ ກເຊືອກຫຼາກຫຼາຍ

້ ່ າ: ກີປູ. ສີເປັນຮູ ບແບບຕ່າງໆທີ່ເອີນວ

້ ນນະ ໂດຍຊາວອິນຄາມີວດ ັ ທະນະທໍາຕໍ່າ, ອາຊີບ ສັງຄົມອິນຄາເປັ ນສັງຄົມທີ່ມີການແບ່ງແຍກຊົນຊັນວັ

ແມ່ ນການກະສິກາໍ ແລະ ໄດ້ນາໍ ຜົນຜະລິດໄປຖວາຍກະສັດອິນຄາ.

(ທີ່ມາ: www.enjoy-machu-picchu.org)

ີ ານນຸ່ ງຖືຂອງຊາວອິນຄາບູຮານ ຮູ ບທີ 4.10 ຮູ ບພາບວິຖກ 64

ຊາວອິນຄາເຊື່ອວ່າ ດວງອາທິດ ເປັ ນຜູ ໃ້ ຫ້ກາໍ ເນີດຊົນເຜົ່າຂອງຕົນ ແລະ ຍັງມີການນັບຖືດວງຈັນ, ດາວ

້ ຕົນໄມ ້ ້ ້ ຊາວອິນຄາເຊື່ອວ່າມີເທບພະເຈົາປະຈໍ ແລະ ໂລກ ນັບທັງພູ ເຂົາ, ແມ່ ນໍາ, າຢູ່. 4.3.3. ການລ້ຽງສັດຂອງຊາວອິນຄາ

ຊາວອິນຄາລ້ຽງລາມາ (Lama) ເຊິ່ງເປັນສັດໃນຕະກູນອູດເປັນສັດທີ່ມີ 4 ຂາ ຮູ ບຮ່າງຄ້າຍຄືກວາງແຕ່ມີ

ົ ລ້ຽງເພື່ອໃຊ້ບນ ັ ທຸກຂົນສົ່ງໃນການຂ້າມພູ ເຂົາ ໂດຍທົ່ວໄປແມ່ ນພົບເຫັນໄດ້ທຸກ ຄໍາຍາວຄືອູດ, ຊາວອິນຄານິຍມ

ແຫ່ ງໃນສະຖານທີ່ມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ມັກອາໄສຢູ່ ເປັ ນຝູ ງ. ນອກຈາກເປັ ນປະໂຫຍດເລື່ອງການ

ແບກຫາມແລ້ວ, ຮ່າງກາຍສ່ວນອື່ນໆຂອງລາມາ (Lama) ຍັງສາມາດນໍາມາໃຊ້ເປັ ນປະໂຫຍດໄດ້, ບໍ່ວ່າຈະເປັ ນ

້ ຊີນ, ້ ນົມ, ໜັງ ລວມທັງຂົນທີ່ນໍາມາປະດິດຖັກແສ່ວເປັ ນເຄື່ອງນຸ່ ງຫົ່ມຂອງຊາວອິນຄາ ຍິ່ງໄປກວ່ານັນຊີ ້ ້ ນ ເນືອ,

ື ຍັງສາມາດນໍາມາເປັນຖ່ານເຜົາໄດ້ອກ ີ ດ້ວຍ. ສາກ (ໂຄງກະດູກ) ຂອງລາ (Lama) ມາທີ່ເຫຼອ

(ທີ່ມາ: http://perutripsplanner.com/cusco/)

ັ ຕະກູນອູດຈົນເຖິງປັດຈຸບນ ັ ຮູ ບທີ 4.11 ການລ້ຽງສັດຂອງຊາວອິນຄາຄືສດ

4.3.4. ອານາຈັກກຸສໂກ (Cuzco)

ຊາວອິນຄາເລີ່ມອາໄສໃນບໍລເິ ວນກຸ ສໂກ (Cuzco) ໃນຄິດສັກກະລາດສະຕະວັດທີ 12, ພວກເຂົາໄດ້

້ ຕັງນະຄອນລັ ດກຸ ສໂກ (Cuzco) ພາຍໃຕ້ການນໍາຂອງມັນໂກ ກາປັ ກ ໃນປີ 1438 ແມ່ ນໄດ້ເລີ່ມຂະຫຍາຍດິນ

ແດນຕາມຄໍາສັ່ງຂອງຊາປາອິນຄາ ປາຊາກູຕ ີ ຈົນເຮັດໃຫ້ນະຄອນລັດນ້ອຍໆມີອໍານາດຄວບຄຸ ມບໍລເິ ວນສ່ວນ ໃຫຍ່ ຂອງເທືອກເຂົາແອນດິສ (Andes).

(ທີ່ມາ: http://www.grandamericanadventures.com/tours/family-holidays-to-peru.html)

້ ຮູ ບທີ 4.12 ແຜນຜັງທີ່ຕັງຂອງອານາຈັ ກກຸ ສໂກ (Cuzco)

(ທີ່ມາ: http://bsa-troop621.org/photographufm/cusco-on-a-map)

ຮູ ບທີ 4.13 ແຜນຜັງຕົວເມືອງຂອງກຸ ສໂກ (Cuzco) 66

4.3.5. ການຂະຫຍາຍອານາເຂດຂອງອິນຄາ (1438-1527) ປາຊາກູຕ ີ ຈັດລະບົບລາຊະອານາຈັກກຸ ສໂກ (Cuzco) ໃໝ່ ໃຫ້ກາຍເປັ ນຈັກກະພັດຕາວັນຕິນຊູໂຍ

ັ ຖະບານກາງ, ມີກະສັດເປັນປະມຸ ກ ແລະ ລັດຖະ (Tawantinsuyo) ຊຶ່ງໃຊ້ລະບົບສະຫະພາບລັດໂດຍມີລດ ບານທ້ອງຖິ່ນສີ່ອານາເຂດໄດ້ແກ່ : ຊິນໄຊຊຸຍ (ເຂດເໜືອ), ອັນຕິຊູບູ (ເຂດຕາເວັນອອກ), ກຸ ນຕີຊູບູ (ເຂດຕາ

້ ້ າ້ ງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ຂຶນ ເວັນຕົກ) ແລະ ກູຍາຊູບູ (ເຂດໃຕ້). ສັນນິຖານກັນວ່າປາຊາກູຕເີ ປັນຜູ ສ ້ ນ. ເປັນບ້ານພັກໃນລະດູຮອ

້ ນກ່ ຽວກັບລະບົບການປົກຄອງອໍານາດທາງການທະຫານ ແລະ ປາຊາກູຕ ີ ມັກຈະສົ່ງສາຍສືບໄປຫາຂໍມູ

້ ່ ພະອົງຕ້ອງຂະຫຍາຍອານາເຂດ ແລ້ວຈຶ່ງສົ່ງສານອະທິບາຍເຖິງປະໂຫຍດຂອງການຢູ່ພາຍ ຄວາມຮັ່ງມີຂອງພືນທີ ້ ເຊິ່ງສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ ນຕອບຮັບ ແລະ ຖືກຮັກສາເຂົາ້ ໃຕ້ການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດໄປຍັງຫົວໜ້າດິນແດນນັນໆ

້ ້ ໍາຈະຖືກນໍາຕົວເຂົາມາຍັ ຶ ເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຈັກກະພັດໂດຍສັນຕິ, ບຸ ດຂອງຜູ ນ ງກຸ ສໂກ (Cuzco) ເພື່ອໃຫ້ສກ

້ ດໃຫ້ດນ ິ ານຂອງອິນຄາ ແລ້ວຈຶ່ງສົ່ງກັບດິນແດນຂອງຕົນ ຊຶ່ງລະບົບນີເຮັ ິ ແດນໃໝ່ຮັບແນວຄິດ ສາລະບົບບໍລຫ ້ ຂອງອິນຄາເຂົາໄປ.

4.3.6. ການຂະຫຍາຍອານາເຂດ

້ ຕູປັກ ຍູປັນກີ ພະລາດຊະໂອລົດຂອງປາຊາກູຕເີ ລີ່ມບຸ ກຂຶນທາງພາກເໜື ອ ໃນປີ 1463 ແລະຂະຫຍາຍ

້ ີ ະນະ ທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດຂອງພະອົງຄືການເອົາຊະນະອານາ ອໍານາດເມື່ອຂຶນຄອງຕໍ າແໜ່ ງກະສັດ ຫຼງັ ຈາກປາຊາກູຕຊ

ີ າຄັນຂອງອິນຄາໃນເຂດຊາຍຝັ່ ງເປຣູ ໃນສະໄໝຂອງຕູປັກສາມາດຂະຫຍາຍດິນແດນ ຈັກຊີມໍ ຊຶ່ງເປັນສັດຕູທ່ ສໍ ສ່ວນນ້ອຍໆບໍລເິ ວນເອກົວດໍ ແລະ ບາງສ່ ວນຂອງເປຣູ.

(ທີ່ມາ: http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2011/07/machu-picchu-architecture-and-landscape.html)

ຮູ ບທີ 4.14 ແຜນທີ່ການແບ່ງເຂດຂອງມາຈຸ ປິກຊູ (Machu Picchu) 67

້ ບໍລເິ ວນ ໃນຊ່ວງທີ່ຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງທີ່ສຸ ດຈັກກະພັດຕາວັນຕິນຊູໂຍ (Tawantinsuyo) ຄອບຄອງຄຸ ມ

ເປຣູ ແລະ ໂບລີເວຍເກືອບທັງໝົດຂອງປະເທດເອກົວດໍ ແລະ ດິນແດນຂອງຊິລ ີ ຈົນເຖິງພາກເໜືອຂອງແມ່ ນໍາ້

້ ງກີນບໍລເິ ວນໄປເຖິງອາເຈນຕິນາ ແລະ ື ຕໍ່ຕ້ານຈາກຊົນເຜົ່າມາປູ ເຊ ນອກຈາກນີຍັ ເມົາເລ ຊຶ່ງພວກອິນຄາໄດ້ຖກ ື ້ ່ ສ່ວນໃຫຍ່ ເປັນທະເລຊາຍທີ່ໃຊ້ເປັນປະໂຫຍດບໍ່ໄດ້. ໂຄລົມເບຍອີກດ້ວຍ ແຕ່ເຂດກູຍາຊູຍູທາງໃຕ້ພນທີ

້ ດຄອງຂອງສະເປນ 4.3.7. ການເຂົາຍຶ

ກຸ່ ມນັກສໍາຫຼວດດິນແດນຊາວສະເປນ ນໍາພາໂດຍ ຟັນຊິສໂກ ປິຊາຣໍ ໂຣ ໄດ້ເດີນທາງຈາກບານາມາ ເພື່ອ

້ ບຈັກກະພັດອິນຄາ ໃນປີ ຄ.ສ. 1526 ແລະ ໄດ້ມໂີ ອກາດທີ່ຈະຄົນພົ ້ ບຊັບ ສໍາຫຼວດດິນແດນທາງໃຕ້ ແລະ ຄົນພົ

້ ສົມບັດໃນດິນແດນແຫ່ ງນີ ້ ຈຶ່ງກັບມາສໍາຫຼວດອີກຄັງໃນປີ ຄ.ສ. 1529 ແລະ ເດີນທາງກັບໄປສະເປນ ເພື່ອຂໍພະ ຊານຸຍາດ ແລະ ກໍາລັງສະໜັບສະໜຸ ນ ເພື່ອຍຶດຄອງດິນແດນອິນຄາ, ເມື່ອພວກເຂົາກັບມາທີ່ປະເທດເປຣູ ໃນ

້ ວາຍ ແລະ ອ່ອນແອ ເນື່ອງຈາກສົງຄາມແຍ່ ງຊິງບັນລັງລະຫວ່າງ ອວດ ຊ່ວງປີ 1532 ບ້ານເມືອງອິນຄາກໍາລັງວຸ ນ ສະການ ກັບ ອາຕາອວນປາ ທີ່ຫາກໍ່ຈົບລົງ ແລະ ເກີດໂລກທີ່ແຜ່ລະບາດມາຈາກອາເມລິກາກາງ ເຊິ່ງນັບເປັ ນ

້ ່ ວງເວລານີ.້ ໂລກຮ້າຍຂອງຊາວອິນຄາ ທີ່ມີຂາ້ ເສິກບຸ ກເຂົາມາຊ

ປີ ຊາໂຣ ມີກາໍ ລັງທະຫານພຽງ 168 ຄົນ, ປື ນໃຫຍ່ 1 ກະບອກ ແລະ ມ ້າ 27 ຕົວ ແຕ່ເມື່ອປຽບທຽບ

້ ອງແລ້ວ ນັບວ່າພວກເຂົາມີອາວຸ ດ ແລະ ຍຸ ດທະວິທໃີ ນການສູຮ ້ ບ ົ ທີ່ເໜືອກວ່າ, ກອງທັບສະເປນ ກັບຊາວພືນເມື ປະທະກັບພວກອິນຄາທີ່ເມືອງກາຄາມາກາ ໃນວັນທີ 16 ພະຈິກ ປີ ຄ.ສ 1532 ແລະ ສາມາດຈັບຕົວອາຕາອວນ

ປາ ໄວ້ເປັນຕົວປະກັນ, ອາຕາອວນປາເຫັນວ່າຊາວສະເປນສົນໃຈທອງຄໍາ ແລະ ເງ ິນຫຼາຍ ຈຶ່ງສະເໜີຄ່າໄຖ່ເປັ ນ ີ ທອງປະລິມານຫຼາຍພໍທ່ ຈະເຕັ ມຫ້ອງຂະໜາດ 4.8 ແມັດ, ຍາວ 6.2 ແມັດ ໃຫ້ສູງເຖິງ 2.5 ແມັດ ແລະ ເງ ິນ

້ ແຕ່ເມື່ອຊາວອິນຄາສາມາດຫາຄໍາໄຖ່ໄດ້ ປີ ຊາໂຣ ບໍ່ຍອມປ່ອຍຕົວປະກັນຕາມ ປະລິມານສອງເທົ່າຂອງທອງນັນ,

ື ລອບສັງຫານ ໂດຍທີ່ຊາວສະເປນອ້າງວ່າເປັ ນຄໍາສັ່ງ ສັນຍາລະຫວ່າງທີ່ອາຕາອວນປາຖືກກັກຂັງ ອວສກາ ໄດ້ຖກ

້ ້ າງໃນການປະຫານອາຕາອວນປາໃນເດືອນ ຂອງອາຕາອວນປາ ແລະ ພວກສະເປນກໍ່ໃຊ້ເຫດການນີມາເປັ ນຂໍອ້ ສິງຫາ ປີ ຄ.ສ 1533.

4.4.

້ ນມໍລະດົກ ້ ານົດໃນການຂຶນເປັ ຂໍກໍ ື ຈົດທະບຽນເປັນມໍລະດົກໂລກທາງວັດທະນະທໍາ ແລະ ໄດ້ຖກ ື ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ໄດ້ຖກ

ຈົດທະບຽນເປັນມໍລະດົກໂລກ ໃນປີ 1983 (ພ.ສ 2526) ໂດຍແມ່ ນຄະນະກໍາມະການສະໄໝທີ 7, ເກນໃນ ້ : ການຮັບເອົາ ມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ເປັນມໍລະດົກໂລກມີ 4 ຂໍຄື

້ ້ ວຍການສ້າງອັນສະຫຼຽວສະ 1) ເປັ ນຕົວແທນໃນການສະແດງໃຫ້ເຫັນຜົນງານຊິນເອກ ທີ່ເຮັດຂຶນດ້

ຫຼາດຂອງມະນຸດ.

້ ນເຖິງຫຼກ ັ ຖານຂອງວັດທະນະທໍາ ຫຼ ື ອາລິຍະທໍາ ທີ່ປະກົດໃຫ້ເຫັນຢູ່ ໃນປັ ດຈຸບນ ັ ຫຼ ື 2) ເປັ ນສິ່ງທີ່ຢັງຢື

ວ່າສາບສູນໄປແລ້ວ.

ັ ທະນາການສໍ າ ຄັນຕ່າງໆໃນອາດີດຂອງ 3) ເປັ ນຕົວຢ່າງທີ່ໂດດເດັ່ນ ຂອງການເປັ ນຕົວແທນໃນວິວດ

້ ໂລກເຊັ່ນ: ຍຸ ກສັດເລືອຄານ, ຍຸ ກນໍາແຂງ ເຊິ່ງສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງການພັດທະນາຄວາມຫຼາກຫຼາຍຂອງທໍາມະ ຊາດໃນໂລກ.

4) ເປັນແຫຼ່ ງທີ່ເກີດປະກົດການທາງທໍາມະຊາດທີ່ມີເອກະລັກ ແລະ ຫາຍາກ ຫຼ ື ມີຄວາມສວຍງາມເປັ ນ

້ ນໍາຕົ ້ ກ, ພູ ເຂົາ. ພິເສດຄື: ແມ່ ນໍາ,

ື ຮັບເລືອກໃຫ້ເປັ ນ ໃນວັນທີ 7 ກໍລະກົດ ປີ ພ.ສ. 2550 ມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ແມ່ ນໄດ້ຖກ ໜຶ່ງໃນ 7 ສິ່ງມະຫັດສະຈັນຂອງໂລກຍຸ ກໃໝ່ ຈາກການລົງຄະແນນທົ່ວໂລກນັບທັງທາງອິນເຕີເນັດ (Internet) ແລະ ໂທລະສັບມືຖ.ື

(ທີ່ມາ: http://www.adventureisawayoflife.com/blog/machu-picchu-the-lost-city)

້ ນມໍລະດົກໂລກຂອງມາຊູ ປິກຊູ (Machu Picchu) ຮູ ບທີ 4.15 ສັນຍາລັກຂອງການຈົດທະບຽນຂຶນເປັ

4.5.

ສະຖາປັດຕະຍະກໍາອິນຄາ

້ ນລັກສະນະຊັນຂັ ້ ນໄດ ້ ບູຮານສະຖານທີ່ຖືກສ້າງຂຶນເປັ ທີ່ໄລ່ລົງມາຕາມຄວາມຄ້ອຍຊັນຂອງຫຸ ບເຂົາ,

້ ້ ແຕ່ລະຊັນຈະສູ ງ 3 ແມັດ ທີ່ມີຈາໍ ນວນທັງໝົດ 40 ຊັນ້ ຖືກເຊື່ອມຕໍ່ກັນດ້ວຍຂັນໄດຫຼ າຍກວ່າ 3000 ຊັນ້ ແລະ ິ ່ ກໍ່ສ້າງຊຶ່ງສ້າງດ້ວຍຫີນຫຼາຍກວ່າ 200 ຫຼງັ . ມີສ່ ງທີ

(ທີ່ມາ: www.nextstopperu.com)

ຮູ ບທີ 4.16 ການແຈກຢາຍສິ່ງທີ່ກໍ່ສ້າງທີ່ເປັນເອກະລັກທາງສະຖາປັດຕະຍາກໍາ ຊຶ່ງເປັນຈຸດເດັ່ນທີ່ແຈກຢາຍຢູ່ ແຕ່ລະບ່ອນໃນແຜນຜັງ 69

ອາຄານຂອງມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ແມ່ ນໃຊ້ຮູບແບບຂອງຊາວອິນຄາຮູ ບແບບສະຖາປັ ດຕະ ້ ່ າ: Ashlar ຊຶ່ງເປັ ນກຸ່ ມຂອງຫີນທີ່ຖືກຕັດໃຫ້ພໍດກ ົ້ ີ ນ ັ ຍະກໍາແມ່ ນກໍ່ສ້າງດ້ວຍຫີນທີ່ມີຕນແບບເຕັ ກນິກທີ່ເອີນວ ແລະ ເປັນຫີນທີ່ແໜ້ນໜາ.

(ທີ່ມາ: http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2011/07/machu-picchu-architecture-and-landscape.html)

ຮູ ບທີ 4.17 ການປຸ ກສ້າງທີ່ກໍ່ດ້ວຍຫີນຊະນິດ Ashlar

ໍ າງທີ່ສູ ງຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນການປຸ ກສ້າງອາຄານ ຊຶ່ງໄດ້ມາຈາກຫີນ ຊາວອິນຄາມີເທັກໂນໂລຊີກ່ ສ້

ັ ການສະກັດຈົນຮຽບຈຶ່ງນໍາມາວາງຊ້ອນກັນຢ່າງສະນິດແ ທັງໝົດນັບທັງກໍາແພງ, ກອ້ ນຫີນທຸກກອ້ ນແມ່ ນໄດ້ຮບ ໜ້ນ ສ່ວນກໍາແພງຕຶກທີ່ມີຄວາມສໍາຄັນສ່ວນໃຫຍ່ ຈະມັກທາເປັນສີທອງ ຫຼ ື ສີເງ ິນ.

(ທີ່ມາ: http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2011/07/machu-picchu-architecture-and-landscape.html)

ຮູ ບທີ 4.18 ຮູ ບແບບການຈັດວາງຂອງກ ້ອນຫີນ ້ ່ ໄດ້ໃຊ້ໂຄງສ້າງ ສໍາລັບຕົວອາຄານແມ່ ນມີລາຍລະອຽດການ ອາຄານບູຮານສະຖານທີ່ຖືກສ້າງຂຶນໂດຍບໍ

ອອກແບບເປັ ນຈໍານວນຫຼາຍ ເພື່ອຊ່ວຍປົ ກປ້ອງການພັງທະລາຍໃນຍາມເກີດມີແຜ່ນດິນໄຫວ, ອາຄານຈະເປັ ນ ີ ານອອກແບບແຕ່ປະການ ຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມຄາງໝູ, ປະຕູ ແລະ ປ່ອງຢ້ຽມກໍ່ເຊັ່ນກັນ ເບິ່ງລວມອາຄານແມ່ ນບໍ່ໄດ້ມກ 70

ໃດ ສໍາລັບແຜນຜັງແມ່ ນມີການອອກແບບເປັນລາຍລະອຽດ ແລະ ຊັບຊ້ອນ ເຊິ່ງໄດ້ປັບເປັນຮູ ບແບບທໍາມະຊາດ ຂອງພູ ເຂົາ.

(ທີ່ມາ: http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2011/07/machu-picchu-architecture-and-landscape.html)

ຮູ ບທີ 4.19 ປະຕູຂອງອາຄານແມ່ ນເປັນຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມສາກ

(ທີ່ມາ: http://architecturalmoleskine.blogspot.com/2011/07/machu-picchu-architecture-and-landscape.html)

ັ ຂອງອິນຄາ ຮູ ບທີ 4.20 ອາຄານທີ່ເປັນສະຖາປັດຕະຍະກໍາຫຼກ

4.6.

ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຂອງອິນຄາ

ມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ມີການວາງຜັງເມືອງຢ່າງຮອບຄອບ ແລະ ໄດ້ນໍາໄປສູ່ ການວາງແຜນຜັງ ແບບໄດ້ຢ່າງໄວ, ມີຄວາມກົມກືນກັບສະພາບແວດລ້ອມທໍາມະຊາດຂອງມັນ ແລະ ມີການປະສົມປະສານທີ່ບໍ່ຊໍາ້ 71

ກັນເປັນການວາງແຜນຜັງທີ່ອັດສະຈັນຂອງທໍາມະຊາດ.

້ ມາຊູ ປິ ກຊູ (Machu Picchu) ເປັ ນຜົນງານຊີນເອກຂອງການເລື ອກສະຖານທີ່ວາງແຜນຜັງເມືອງ ້ ້ ໍ ້ ຈາໍ ນວນຫຼາຍ ແລະ ດ້ານກະສິກາໍ ສະບຽງ ແລະ ອອກແບບກໍ່ສ້າງເສັນທາງ, ອາຄານ, ຄອງນໍາສະອາດດ້ ວຍບໍນາພຸ

້ ້ ງຂອງຄົນອີນ ອາຫານ ເຊິ່ງໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນພືນຖານທາງແນວຄວາມຄິ ດ, ຄວາມສາມາດດ້ານວິສະວະກໍາຂັນສູ ຄາ.

(ທີ່ມາ: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karta_MachuPicchu.PNG)

ຮູ ບທີ 4.17 ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງຂອງມາຈູ ປິ ກຈູ (Machu Picchu) ສິ່ງທີ່ກໍ່ສ້າງຂອງມາຈູ ປິ ກຈູ (Machu Picchu) ເທິງພູ ເຂົາດ້ານຕາເວັນອອກຂອງເທືອກເຂົາແອນດິສ

້ ້ ້ ້ າ້ ງຂຶນອອກແບບໂດຍເນັ ນທາງ (Andes) ນັນແມ່ ນເລີ່ມໃນປີ ຄ.ສ. 1450 ເຊິ່ງຈັກກະພັດ (Pachacuti) ເປັນຜູ ສ

້ ດ້ານວິສະວະກໍາໂຍທາ ແລະ ວາງແຜນໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບສະພາບແວດລ້ອມ, ຍຶດໝັນໃນການໃຊ້ ມາດຕະຖານ

້ ໃນການສ້າງອະສັງຫາລິມະຊັບ ແລະ ເນັນຄວາມສວຍງາມເປັ ນສໍາຄັນ.

ອີກດ້ານໜຶ່ງມາຈູ ປິ ກຈູ (Machu Picchu) ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນສິ່ງທີ່ສຸ ດຍອດລະບົບໂຍທາທິການທີ່

ເປັນມາດຕະຖານເທັກໂນໂລຊີໃນ 4000 ປີ ໃນການພັດທະນາຊຸມຊົນແອນດຽນ.

ີ ະເທດແມ່ ນມີຄວາມເປັ ນລະບຽບຮຽບຮ້ອຍມີຄວາມສະຫຼຽວສະຫຼາດ, ບໍ່ສະເໝີແຕ່ການວາງ ແຕ່ພູ ມປ

ີ ດ ັ ແຜນຜັງຂອງຊາວອິນຄາ, ການວາງແຜນຜັງທີ່ດິນ, ການກະສິກາໍ ແລະ ຊຸມຊົນເມືອງ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນພູ ມທ ອ້ອມຮອບທໍາມະຊາດ.

້ ົ ໄປທົ່ວໂລກ ໂດຍການວາງແຜນ ສະນັນການວາງຜັ ງເມືອງຂອງອິນຄາ ຈຶ່ງເປັນທີ່ຍອມຮັບ ແລະ ນິຍມ

້ ນມີຄວາມຍາກຫຼາຍຖ້າທຽບໃສ່ພູ ມສັນຖານຂອງປະເທດ. ຜັງນີແມ່

(ທີ່ມາ: http://www.qosqo.com/mapi.shtml)

ຮູ ບທີ 4.21 ອົງປະກອບຂອງການວາງຜັງເມືອງມາຈູ ປິກຈູ (Machu Picchu)

ເອກະສານອ້າງອີງ Bauer, Brian, and David Dearborn. 1995. Astronomy and Empire in the Ancient Andes: the Cultural Origins of Inca Sky Watching. Austin: University of Texas Press Bauer, Brian and Charles Stanish. 2001. Ritual and Pilgrimage in the Ancient Andes: The Islands of the Sun and the Moon. Austin: University of Texas Press Bingham, Hiram.1952. Lost City of the Incas. Phoenix House, London (revised edition, Weidenfeld and Nicolson. (Photos and introduction by Hugh Thomson, London 2002) Burger, Richard L. and Lucy Salazar-Burger. 1993. Machu Picchu Rediscovered: The Royal Estate in the Cloud Forest (Discovery 24 1993) Cieza de Lion, Pedro de, 1967. La Cronica del Peru {tres partes}. Institudo de Estudias Peruanos, Lima D'Altroy, Terence. 2003. The Incas. Blackwell Publishing, London Gasparini, Graziano and Luise Margolies. 1980. Inca Architecture. Translated by Patricia Lyon. Indiana University Press, Bloomington 73

Guaman Poma de Alaya, Felipe.1936. Buena Cronica y buen Gobierno.Travaux et Memories de L'Institut d' Efhnologie 22. Paris Hemming, John and Edward Ranney. 1982. Monuments of the Incas. Little, Brown and Company, Boston. Revised edition (University of New Mexico Press 1990) Reinhard, Johan. 2002. Machu Picchu, The Sacred Center. Instituto Machu Picchu, Cusco. Thomson, Hugh. 2001. The White Rock: An Exploration of the Inca Heartland. Weidenfeld and Nicolson, London

ພາກທີ II

ິ ທດ ິ ສະດຜ ີ ງັ ເມອ ື ງຕາວນ ັ ຕກ ົ ແນວຄດ

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແນວຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງອິນເດຍບູ ຮານ (India)

5 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

5.1.

້ ທີ່ຕັງຂອງປະເທດອິ ນເດຍ

(ທີ່ມາ: http://www.laserdesign.com/project_news/265/)

ຮູ ບທີ 5.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງ້ ແລະ ການພົວພັນປະເທດອິນເດຍ 5.1.1.

ແຜນທີ່ສະພາບລວມຂອງອິນເດຍ

(ທີ່ມາ: http://www.choicesadoption.ca/international/ic_asia_india.php)

ຮູ ບທີ 5.2 ແຜນທີ່ສະພາບລວມຂອງອິນເດຍ 75

5.2.

ປະຊາກອນໃນປະເທດອິເດຍ

້ ກ ັ ຢູ່ ໃນທ້ອງຖິ່ນ ຊື່ເຕັມໃນລອສ໌ (Los) ແມ່ ນອະນາເຂດຂອງນະຄອນຫຼວງ ເດລີ (Delhi) ເປັ ນທີ່ຮູ ຈ

ແຫ່ ງຊາດຂອງອິນເດຍແມ່ ນເມໂຕຣໂປລິສ (Metropolis) ທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດຂອງປະເທດອິນເດຍ ແລະ ປະຊາ

້ ່ ເກົ່າຂອງເດລີ (Delhi) ແລະ ອິນເດຍ, ນະຄອນຫຼວງຂອງປະ ້ ່ ສອງກວມເອົາເຂດພືນທີ ກອນຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນຄັງທີ

້ ່ ທັງໝົດ 1.484 ກິໂລແມັດ ແລະ ປະຊາກອນຈໍານວນ 9,879 ລ້ານ ັ ຂອບເຂດເນືອທີ ເທດອິນເດຍໃນປັ ດຈຸບນ ໃນປີ ພ.ສ 2544. 5.2.1. ການວາງແຜນພັດທະນາຂອງອິນເດຍໃນອະນາຄົດ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/National_Disaster_Response_Force)

້ າລວມຂອງອິນເດຍບູຮານໃນອະນາຄົດ ຮູ ບທີ 5.3 ແຜນທີ່ການວາງແຜນຜັງຊີນໍ ້ ່ ນຖານໃນອິນເດຍບູຮານ 5.2.2. ການຕັງຖິ ັ ການກໍານົດເປັ ນການອອກ ໃນຕົວເມືອງ ແລະ ເຂດຊົນນະບົດການວາງແຜນຕົວເມືອງສາມາດໄດ້ຮບ

ັ ໜ້າທີ່ທາງເສດຖະກິດ ແບບ ແລະ ລະບຽບການຂອງການນໍາໃຊ້ສຸມໃສ່ຮູ ບແບບທາງດ້ານຮ່າງກາຍຂອງປະຕິບດ

ແລະ ຜົນກະທົບທາງດ້ານສັງຄົມຂອງເມືອງ, ສະພາບແວດລ້ອມ ແລະ ສະຖານທີ່ຂອງກິດຈະກໍາທີ່ແຕກຕ່ າງກັນ ົ ເຫັນຢູ່ ໃນການວາງແຜນຕົວເມືອງ. ຄວາມຕ້ອງການຂອງການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ ພາຍໃນຂົງເຂດຕ່ າງໆໄດ້ພບ

້ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງມົນລະພິດບໍ່ສົນໃຈຜົນກະທົບທາງລົບຕໍ່ແຜນການກ່ ຽວ ປະຊາກອນໄດ້ເພີ່ມຂຶນ ກັບສິ່ງແວດລ້ອມ.

(ທີ່ມາ: http://www.dilliparichay.com/about/history)

້ ່ ນຖານຂອງເມືອງເດລີ (Delhi) ໃນອິນເດຍບູຮານ ຮູ ບທີ 5.4 ການຕັງຖິ

(ທີ່ມາ: http://www.dilliparichay.com/about/history)

ຮູ ບທີ 5.5 ແຜນຜັງເມືອງຂອງເມືອງເດລີ (Delhi) ໃນອິນເດຍບູຮານ 77

(ທີ່ມາ: http://www.dilliparichay.com/about/history)

ຮູ ບທີ 5.6 ແຜນຜັງເມືອງຂອງເມືອງເດລີ (Delhi) ປີ 1857-1858 ໃນອິນເດຍບູຮານ

(ທີ່ມາ: http://www.dilliparichay.com/about/history)

ຮູ ບທີ 5.7 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງເດລີ (Delhi)ໃນອິນເດຍບູຮານ

5.2.3. ຄວາມໝາຍການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ ັ ການຮັກສາຢູ່ໃນຄວາມຕ້ອງການໃນອະນາຄົດຂອງສະມາຄົມສໍາລັບການດໍາ ຊັບພະຍາກອນໃນປັດຈຸບນ

ເນີນການຂອງຊັບພະຍາກອນ ມັນບໍ່ຄວນແຊກແຊງທີ່ມີວງົ ຈອນຂອງລະບົບນິເວດ ແລະ ສະເພາະສະພາບແວດ ລ້ອມ. 5.2.4. ການວາງແຜນຕົວເມືອງໃນປະເທດອິນເດຍ

້ ່ ລະໄລຍະ ເພື່ອບັນລຸ ສ່ ງທີ ັ ສະນະທີ່ໄດ້ເພີ່ມຂຶນແຕ ິ ່ ຍິ່ງໃຫຍ່ ໄດ້ໃນພາກສະໜາມ ປະເທດອິນເດຍມີລກ

ໃນການວາງແຜນຕົວເມືອງກ່ ອນປະຫວັດສາດຂອງໂມເຮນໂຈ ດາໂຣ (Mohenjo Daro) ກັບນະຄອນທີ່ຍິ່ງ ໃຫຍ່ ຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi), ທ່ ານ ຈັນດິກາບ ຄຼໍບູເຊຍ (Chandigarh Corbusier) ຂອງປະເທດອິນ

້ ຸ ກເບີກໃນການກໍ່ສ້າງຕົວເມືອງ, ເຕັກນິກການຂອງການສໍາຫຼວດ, ການບົ່ງມະຕິແມ່ ຫນມີທ່ ວໄປໃນ ົ ເດຍເປັ ນຜູ ບ

້ ແມ່ ້ ນຊັກ ຊ້າ ຫຼ າ ຍສົມ ຄວນໃນການເຮັດ ວຽກຂອງປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ ການປະຕິບ ັດ ການວາງແຜນໃນມືນີ

(Patrick Geddes) ໃນປະເທດອິນເດຍແມ່ ນສີ່ທົດສະວັດກ່ ອນໜ້ານີ,້ ກອງທຶນການພັດທະນາຕົວເມືອງໃນ ້ ປີ 1800 ເປັນຮູ ບແບບຂອງເຂົາເຈົາ.້ ທີ່ມີຢ່ ູແລ້ວນັບຕັງແຕ່

(ທີ່ມາ: http://223.27.200.4/en.wikipedia.org/wiki/File:LudlowCastleIn Delhi1909Map.JPG)

ຮູ ບທີ 5.8 ການວາງແຜນຕົວເມືອງຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi) ໃນປະເທດອິນເດຍ

5.2.5. ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes) ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes)ໃນປີ 1854-1932, ແມ່ ນເປັ ນນັກຄິດສ້າງສັນໃນຂົງເຂດ ີ ວາມຮັບຜິດຊອບສໍາລັບການສະເໜີແນວ ຂອງການວາງແຜນການ ແລະ ການສຶກສາໃນຕົວເມືອງ. ພະອົງໄດ້ມຄ ້ ໃນການວາງແຜນການທາງດ້ານສະຖາປັດຕະຍະກໍາ. ຄວາມຄິດຂອງ “ພາກພືນ”

ໃນປະເທດອິນເດຍ ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes) ໄດ້ຂະຫຍາຍແນວຄວາມຄິດຂອງຕົນ

້ ແລະ ຂອງມະນຸດ. ສະພາບແວດລ້ອມການຮັບຮູ ປ ້ ່ ວມມືໃນພາກພືນ ້ ະຫວັດສາດ, ກ່ ຽວກັບການຂຸ ດຄົນການຮ

້ ບຂອງເຂົາເຈົາຂອງຮີ ້ ຮີດຄອງປະເພນີ, ການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງປະຊາຊົນທີ່ດີກວ່າຂອງຕົນເອງ ແລະ ການຄົນພົ ດ

ີ ່ ານມາຂອງຄໍາຖາມດັ່ງກ່ າວ. ຄອງປະເພນີທ່ ຜ

້ ້ ຸ ກຍາກ ແລະ ການເຕົາໂຮມກັ ໃນບັນດາບັນຫາຫຼາຍໃນປະເທດອິນເດຍເປັ ນຜູ ທ ນທີ່ເປັ ນພາລະບົດບາດ

ົ ,້ ຮີດຄອງປະເພນີທອ ້ ງຖິ່ນ ແລະ ການນໍາໃຊ້ໃຫ້ ໃນຕົວເມືອງຂະຫຍາຍຕົວໃນປະເທດອິນເດຍກັບບັນຫາເຫຼ່ ານີ ້ າລັບຈຸດປະສົງໃນທາງຈິດໃຈ. ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes) ມີອດ ິ ທິພນ ົ ການເຄື່ອນໄຫວ ເຂົາເຈົາສໍ

ຂອງການວາງແຜນຕົວເມືອງໃນຮູ ບແບບທີ່ແຕກຕ່ າງກັນໃນການເຮັດວຽກຂອງຕົນ ແລະ ການສໍາຫຼວດລະດັບ

້ ຖບ ື ດ ົ ບາດສໍາຄັນໂດຍ ເລວິສ ໌ ມໍາຟອດ໌ (Lewis Mumford) ແລະ ດ້ານອື່ນໆຈໍານວນຫຼາຍແຕ່ ພາກພືນໄດ້ ຄວາມບໍ່ພໍໃຈຂອງ ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes) ກ່ ຽວກັບການກໍ່ສ້າງຄືນຂອງສັງຄົມ ເຖິງຢ່າງໃດ

ີ ານປະເມີນຜົນກະ ທົບທາງດ້ານສັງຄົມຂອງການວາງແຜນຕົວເມືອງໄດ້ປະຕິບດ ັ ໂຄງ ກໍຕາມໃນພິຈາລະນາວິທກ ້ ຄວາມເຂົ ້ ່ ອມຕໍ່ລະຫວ່າງບຸ ກຄົນ ແລະ ສະພາບແວດລ້ອມ ້ ການຕົວເມືອງມີຄວາມຍືນຍົງໃນມືນີ າໃຈຂອງການເຊື

ິ ຂອງຕົນໃນອະດີດໃນດ້ານຊີວະສາດ ໂດຍທົ່ວ ຂອງຕົນເປັ ນການອະທິບາຍໃນການເຮັດວຽກທີ່ສໍາຄັນຂອງຊີວດ

ິ ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ ໄປຊີວະສາດປະກອບສໍາຄັນຂອງການວາງແຜນການທີ່ທັນສະໄໝໃນປີ ສຸດທ້າຍຂອງຊີວດ ້ ່ ທີ່ໂຮງຮຽນມອນທ໌ເປວເລຣີ ້ ນຢູ (Patrick Geddes) ເຊິ່ງຕົກລົງຢູ່ ໃນເຂດພາກໃຕ້ຂອງປະໄເທດຝຣັ່ງສ້າງຕັງຂຶ ິ ແລະ ວິທະຍາສາດຂອງຕົນ. ໃນຂະນະທີ່ລູກຊາຍ (Montpellier), ລາວພະຍາຍາມເພື່ອສອນພາບຂອງຊີວດ ຂອງລາວຊື່ ເອີທຣູ ເກດເດດສ໌

(Arthur

Geddes)

ຊ່ວຍໃຫ້ມໂີ ຮງຮຽນລາວຢູ່ ໃນມອນທ໌ເປວເລຣີ

ິ ເບີກ (Edinburgh), ເງ ິນທີ່ໄດ້ຮບ ັ ແມ່ ນມີຄວາມສົນໃຈໜ້ອຍ (Montpellier), ການຄາດຄະເນສູງກວ່າໃນອີດນ ັ ການຮັບຮູ ສ ້ ໍາລັບຄວາມພະຍາຍາມຂອງຕົນ ແລະ ສຸ ດທ້າຍໄດ້ປິດລົງ. ເກດເດດສ໌ (Geddes) ຍັງສືບຕໍ່ໄດ້ຮບ ິ ແລະ ໄດ້ຮບ ັ ນາມມະຍົດໃນ 1931. ຕະຫຼອດຊີວດ 5.2.6. ຄຸ ນສົມບັດທີ່ສໍາຄັນຂອງການວາງແຜນຕົວເມືອງໃນປະເທດອິນເດຍ ັ ມນີ:້ ການວາງແຜນຕົວເມືອງໃນປະເທດອິນເດຍ ປະກອບມີດ່ ງລຸ່ - ການວາງແຜນຕົວເມືອງ.

ີ ນ ສໍາລັບການນໍາໃຊ້ທ່ ຢູ ີ ່ ອາໄສ ແລະ ການຄ້າ. - ລະບຽບການຂອງການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ - ການກໍ່ສ້າງ.

- ການວາງແຜນ ສໍາລັບການພັດທະນາເສດຖະກິດ.

- ການວາງແຜນສໍາລັບການພັດທະນາສັງຄົມ, ການກໍ່ສ້າງຖະໜົນຫົນທາງ. 80

- ການກໍ່ສ້າງຂົວ.

້ ຄອງອຸ ດສາຫະກໍາ ແລະ ການຄ້າ. - ນໍາ້ ສໍາລັບການນໍາໃຊ້ພາຍໃນປະເທດກັບການຄຸ ມ

້ ້ ຄອງສິ່ງເສດເຫຼອ ື ສຸ ຂະພິບານ ແລະ ການບໍລກ ິ ານໄຟຟ້າທີ່ - ການລະບາຍນໍາເສຍ ແລະ ການຄຸ ມ ເໝາະສົມ ແລະ ບໍາລຸ ງຮັກສາປ່າໄມ ້ໃນຕົວເມືອງ.

- ສະພາບແວດລ້ອມ ໂດຍຜ່ານການພັດທະນາແບບຍືນຍົງ.

- ການສົ່ງເສີມການດຸ່ ນດ່ຽງລະບົບນິເວດ ແລະ ບໍາລຸ ງຮັກສາ. - ປົກປັກຮັກສາຜົນປະໂຫຍດຂອງພາກສ່ວນດ້ອຍໂອກາດໃນສັງຄົມໄດ້.

້ ື ພືນຖານ - ສະໜອງການຊ່ວຍເຫຼອ ໂຄງລ່າງຕາມຄວາມເໝາະສົມປະຊາກອນຂອງສະມາຄົມຄົນ ີ ານປັບປຸ ງຊຸມຊົນ. ພິການ ແລະ ຄົນປັນຍາອ່ອນໄດ້ມກ - ການລົບລ້າງການລົບລ້າງ ຫຼ ື ຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸກຍາກໃນຕົວເມືອງ.

້ ່ ດັ່ງກ່ າວເປັນທາງຍ່ າງໃຕ້ດນ ິ , ນະຄອນຖ່າຍເບົາ 151. - ລັດຖະບັນຍັດ ເພີ່ມຂຶນສະຖານທີ

້ ິ້ - ສາທາລະນະ, ທາງຍ່ າງ, ສວນສາທາລະນະ, ຮົວສວນ ແລະ ສະຖານທີ່ຫຼນຂອງເດັ ກນ້ອຍ.

້ ີ ສງເພີ່ມຂຶນ, ົ ເມ - ສະຖານທີ່ສາທາລະນະ ລວມທັງຖະໜົນເຮັດໃຫ້ມແ ບ່ອນຈອດລົດ, ຕູ ລດ ສາທາລະນະ.

- ການສົ່ງເສີມການສືບຕໍ່ວັດທະນະທໍາ, ການສຶກສາ ແລະ ຄວາມງາມດ້ານສະພາບແວດລ້ອມ. ້ ້ - ຈໍານວນເພີ່ມຂຶນຂອງການຝັ ງສົບຢູ່ໃນປ່າຊ້າພືນຖານການເຜົ າສົບ ແລະ ບ່ອນເຜົາສົບ.

- ລະບຽບການທີ່ເໝາະສົມຂອງເຮືອນຂ້າສັດ

ແລະ ການປົ ກປ້ອງສໍາເລັດຂອງສູ ນຄວາມທົນ

ທານຂອງຕົນໃນຄວາມໂຫດຮ້າຍຂອງສັດ.

ິ ະຊາກອນທີ່ເໝາະສົມ ລວມທັງການຈົດທະບຽນຂອງການເກີດ ແລະ - ບໍາລຸ ງຮັກສາສະຖິຕປ ິ . ການເສຍຊີວດ

5.3.

ຜັງເມືອງເກົ່າບູຮານຂອງເດລີ (Delhi)

້ ,້ ໃນຄວາມເປັ ນຈິງມັນ ິ ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດຢູ່ ໃນໂລກໃນມືນີ ເດລີ (Delhi) ແມ່ ນຍັງເປັ ນໜຶ່ງໃນຜູ ເ້ ສຍຊີວດ

້ ່ ແຕກຕ່ າງກັນ, ການ ້ VIII ການກໍ່ສ້າງຢູ່ໃນຍຸ ກທີ່ແຕກຕ່ າງກັນເປັ ນພືນທີ ເປັນຄວາມແອອັດຢູ່ໃນເມືອງ, ໃນຄັງທີ

ຜະລິດແຕ່ລະຄົນແມ່ ນມີເຄື່ອງໝາຍເປັ ນຂອງຕົນເອົງ ແລະ ພໍ່ແມ່ ແຕ່ລະຄົນແມ່ ນໄດ້ອອກແບບຈາກສ່ວນບຸ ກ

ຄົນຂອງສະຖາປັ ດຕະກໍາຂອງຕົນເອງໃນການພັດທະນາຂອງວັດທະນະທໍາທາງໂລກເປັ ນສາສະໜາທີ່ແຕກຕ່ າງ ້ ັ ເປັນອົງການຈັດຕັງ. ກັນທີ່ຝັ ງໃຈຕ່ າງໆ ວັດທະນະທໍາທ້ອງຖິ່ນຢູ່ຕ່ າງປະເທດ ແລະ ຍັງໄດ້ຈດ ິ ໌ (Mir ທ່ ານ ມິຣ ໌ ຕາກິມຣ

TaqiMir) ເຊິ່ງເປັ ນນັກກະວີ ລາວໄດ້ຂຽນວ່າ: ຈາກກຸ ງນິວເດລີ (New

້ ນຄ້າຍຄືຈດ ິ ຕະນາການ. Delhi) ຖະໜົນຂອງກຸ ງນິວເດລີ ແມ່ ນບໍ່ພຽງແຕ່ຖະໜົນຫົນທາງພວກເຂົາເຈົາແມ່

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Old_Delhi)

ຮູ ບທີ 5.9 ຜັງເມືອງເກົ່າບູຮານຂອງ ເດລີ (Delhi) ້ ້ ນໂດຍທ່ ນະຄອນທໍາອິດໃໝ່ ເດລີແມ່ ນອິນດຣາປຣາສ໌ທາ (Indraprastha) ທີ່ໄດ້ສາ້ ງຕັງຂຶ ານ ປານກາ

້ ົ ກຄອງກຸ ງນິວ ວັສ ໌ ມາຫັບຫາຣາຕາ (Pandavas Mahabharata) ໃນໄລຍະຕໍ່ມາທ່ ານ ຣາຈປູ ສ ໌ (Rajputs) ຜູ ປ ້ ອງດີລກ ້ ນເມື ື ສ້າງຕັງຂຶ ີ າ (Dhillika), ເມືອງອໍລວດດິນຄິວຈິ (AlauddinKhilji) ເດລີ (New Delhi) ໄດ້ຖກ

້ ່ ມສິຣສ ້ ນຕື ິ ໌ ຕັກລັກສ໌ (SirisTughlaqs), ຕັກລັກກາບັດ (Tughlaqabad), ຈາຫັນປານນາ ແລະ ສ້າງຕັງຂຶ (Jahanpanah) ແລະ ສ້າງນະຄອນຫຼວງໄຟໂຣຊາບັດ ຮໍາມາຍັນ (Firozabad Humayun) ຂອງດິນປານາສາ ຈາຫັນ (din PanahShahjahan), ຫຼານຊາຍຂອງພະອົງສາຈາຫານາບັດ (Shahjahanabad) ໄຊເວລາເກືອບ

ສະຕະວັດ ແລະ ເຄິ່ງໜຶ່ງທີ່ອອກແບບລູທເ໌ ຍັນ (Lutyen), ເດລີ ນະຄອນຫຼວງຂອງອານາຈັກໃນອັງກິດ, ອິນ ້ ການຮົ ້ ່ ວໄຫຼເຂົາໄປໃນລັ ້ ເດຍໄດ້ເປີ ດຕົວໃນ 1931 ໃນກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi)ໃນມືນີ ດທີ່ຢູ່ ໃກ ້ຄຽງຫາຣຍາ

໌ ຣາ ປຣາເດຊ໌ (Uttar Pradesh) ແມ່ ນຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງຢູ່ ໃນອີຣສ ັ ໌ (Eras) ທີ່ແຕກ ນາ (Haryana) ແລະ ຍູທຕ

ື ຂອງໂລກ. ຕ່ າງກັນຂອງປະຫວັດສາດຍາວນານຂອງຕົນ ແລະ ໃນຂະບວນການຍັງມີສ່ວນທີ່ເຫຼອ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Old_Delhi)

ຮູ ບທີ 5.10 ແຕ່ລະຍຸ ກສະໄໝໃນອິນເດຍບູຮານ 82

5.3.1. ການເຮັດໃຫ້ເດລີ (Delhi) ທັນສະໄໝໃໝ່

ເດລີ (Delhi) ມີຮູບແບບທີ່ທັນສະໄໝໃນປີ 1912 ໃນເວລາທີ່ນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດອັງກິດ ອາ

ັ ການເລື່ອນ. ນາຈັກໃນປະເທດອິນເດຍໄດ້ຮບ

່ ແຕກຕ່ າງກັນຂອງການວາງ ້ ່ ນັນມາມັ ້ ້ 1. ຄໍຄູທຕ ຼ າ (Calcutta) ແລະ ອິນເດຍຕັງແຕ ນມີ 3 ຂັນຕອນທີ

ໍ າງອິນເດຍໂດຍທີມງານຂອງສະຖາປະນິກອັງກິດ ໂດຍການນໍາພາ ແຜນຜັງເມືອງ. ເດລີ (Delhi) ແມ່ ນໄດ້ກ່ ສ້ ການວາງແຜນຕົວເມືອງລູທເ໌ ຍັນສ໌ (Lutyens) ໃນປີ 1912-1935.

້ ່ ເຊື່ອຖືໄດ້ ແລະ ຄວາມພະຍາຍາມເພື່ອປັບປຸ ງໃໝ່ ເດລີ (Delhi) ປັບປຸ ງເກົ່າ. 2. ການສ້າງຕັງທີ

້ ້ ນຂອງສິ ດອໍານາດໃນການພັດທະນາ ແລະ ການເຊື່ອມໂຍງຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New 3. ການສ້າງຕັງຂຶ

້ ່ ໃໝ່ ແລະ ປັບປຸ ງໃນປີ 1950 ເປັນຕົນໄປ. ້ Delhi) ເປັນການພັດທະນາເຂດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Paharganj)

ຮູ ບທີ 5.10 ແຜນຜັງເມືອງໄລຍະທີ1 ຂອງການປັບປຸ ງຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi) ປະເທດອິນເດຍ ັ ສິນໃຈກັບການກໍ່ສ້າງເປັ ນນະຄອນຫຼວງໃໝ່ແຍກອອກຈາກກຸ ງນິວ ເດ ໃນປີ 1912 ລັດຖະບານໄດ້ຕດ

ລີ (New Delhi), ນະຄອນຂອງນິວເດລີ (New Delhi) ທີ່ມີຢ່ ູແລ້ວໃນອິນເດຍ, ເມືອງໃໝ່ໄດ້ວາງແຜນໄວ້

ົ ) ທີ່ໃຊ້ເປັ ນສັນຍາລັກເມືອງໃໝ່ແຍກ ເປັ ນສ່ວນນະຄອນ (ເປັ ນທີ່ນິ ຍົມການວາງແຜນການນະຄອນໃນເອີຣບ

້ ່ ຢູ່ ອາໄສ ສໍາລັບພະນັກງານລັດຖະ ຕ່ າງຫາກຈາກຕົວເມືອງລູທເ໌ ຍັນສ໌ (Lutyens) ຍັງໄດ້ວາງແຜນໄວ້ເຂດພືນທີ

ັ ຄວາມເສຍ ບານ ແລະອື່ນໆ ເອົາໃຈໃສ່ແມ່ ນກັບບັນຫາຕ່າງໆຂອງອາຍຸ ຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi)ໄດ້ຮບ

ີ ະສົບການເປັນ 28% ການຂະຫຍາຍ ຫາຍຫຼາຍຄົນໃຊ້ເວລາ ເນື່ອງຈາກການສ້າງອິນເດຍ, ເດລີ (Delhi) ໄດ້ມປ

້ ຕົວໃນປະຊາກອນຈາກປີ 1916 ກັບ 1926 ເຮັດໃຫ້ເກີດການລົນຂອງປະຊາກອນຂອງກໍ າແພງນະຄອນໃນການ

້ ປາຫາຣ໌ການຈ໌ (Paharganj) ເຂດທີ່ມີການປັບໂຄງສ້າງໂດຍເມືອງລູທເ໌ ຍັນສ໌ (Lutyens) ປະຖິມໄວ້ ຕ່ ໍມາເນື່ອງ

້ າກັດທາງຊັບພະຍາກອນການສະໜອງຂອງທີ່ພັກອາໄສແມ່ ນການວາງແຜນລ່ວງໜ້າ ທີ່ເຮັດແນວໃດ ຈາກຂໍ ຈໍ ຫຼາຍທີ່ສຸ ດຂອງການຊໍານິຊໍານານທາງດ້ານສີມແື ຮງງານໃນການກໍ່ສ້າງເລີຍກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi) ຂອງບຸ ກ

ົ ໃນການຫັນເປັ ນຂອງເຂດຄົນທຸ ກຍາກຂະ ຄົນນີ.້ ການວາງແຜນທີ່ມີອາຍຸ ຂອງກຸ ງນິວເດລີ (New Delhi) ໄດ້ຜນ ໜຫາດໃຫຍ່ ໂດຍຜ່ານການສ້າງຄວາມເສຍຫາຍ.

(ທີ່ມາ: http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=256782&page=7)

ຮູ ບທີ 5.11 ໄລຍະທີ 2 ຂອງການວາງແຜນກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ປະເທດອິນເດຍ ໃນປີ 1936 ສຸ ຂະພາບທາງດ້ານສາທາລະນະໃນການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມທຸ ກຍາກ ແລະ ອິນເດຍອັນເຮັດ

້ ີ ານນັດພົບຂອງທ່ ານ ເອພີ ຮູ ມ ີ (AP Hume) ພະນັກງານກ່ ຽວກັບການຍົກເວັນພາສີ ໃຫ້ມກ ພເິ ສດທີ່ຈະໄດ້ແນະ

ນໍາມາດຕະການ ເພື່ອຫຼຸດຜ່ອນຄວາມໜາແໜ້ນຂອງໃນກຸ ງນິວ ເດລີ(New Delhi). ໃນບົດລາຍງານຂອງຕົນໃຫ້ ບັນຫາຄວາມໜາແໜ້ນຂອງໃນກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ໃນປີ 1936, ທ່ ານ ຮູ ມ ີ (Hume) ໄດ້ຂຽນວ່າ:

ົ ສົມບູ ນຂອງສຸ ຂະອະ “ເມືອງດັ່ງກ່ າວໄດ້ຈາໍ ນວນຫຼາຍໃນການແບ່ງປະເພດເຂດຊຸມຊົນແອອັດ ແລະ ຄວາມອຸ ດມ ນາໄມ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ໄພຂົ່ມຂູ່ ຕໍ່ສຸ ຂະພາບສາທາລະນະໃນນະຄອນຂອງກຸ ງ ນິວເດລີ (New Delhi)”.

(ທີ່ມາ: http://blogs.lse.ac.uk/indiaatlse/2012/10/24/the-challenges-of-making-indian-cities-slum-free-part-1/)

ຮູ ບທີ 5.12 ຊຸມຊົນແອອັດຢູ່ ໃນປະເທດອິນເດຍ 84

ິ ານຂອງຊັບສິນສາ ໂຄງການສໍາລັບການແກໄ້ ຂຄວາມແອອັດຂອງນະຄອນດັ່ງກ່ າວພ້ອມກັບການບໍລຫ

້ ເຮັດໃຫ້ການສ້າງຕັງຂຶ ້ ້ ນຂອງກຸ ້ ແມ່ ນແຕ່ແຜນການຈັດ ທາລະນະນີໄດ້ ງນິວ ເດລີ (New Delhi). ຈຸດປະສົງຕົນຕໍ

ັ ຮອງພາຍໃຕ້ວທ ິ ກ ີ ານໃນສາມປີ ການຊຸມຊົນແອອັດ ເຊິ່ງການກະກຽມໂດຍດີໄອທີ (DIT) ບໍ່ສາມາດໄດ້ຮບ ັ ແຜນ ເນື່ອງຈາກວ່າບໍ່ໄດ້ສະໜອງທີ່ພັກອາໄສໃໝ່ ຂອງຊຸມຊົນແອອັດ, ລັດຖະບານໄດ້ປະຕິເສດທີ່ຈະອະນຸມດ ້ ່ ນີ ້ ແລະ ມັນເປັນພຽງແຕ່ຍ້າຍອອກໄປໃນບ່ອນຢູ່ອາໄສໃໝ່ໃນການວາງແຜນໄວ້. ການໃນພືນທີ ໜ້ານີ.້

ັ ສຸ ດທ້າຍກ່ ວາ 300 ຄອບຄົວທັງໝົດ ເຊິ່ງອາດຈະກໍານົດໄວ້ພນທີ ື ້ ່ ອື່ນເກືອບ 13 ປີ ກ່ອນ ການປະຕິບດ

(ທີ່ມາ: http://urbanplanning.library.cornell.edu/DOCS/newdel_1.htm)

ຮູ ບທີ 5.13 ໄລຍະທີ 3 ຂອງການວາງແຜນກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ປະເທດອິນເດຍ ຕອນເປັ ນເອກະລາດອິນເດຍໄດ້ເຕັມທັນທີ ໂດຍນໍາຂອງຊາວອົບພະຍົບຈາກຊາວອົບພະຍົບພາກຕາ

້ ່ ເຂດພາກໃຕ້ ແລະ ພາກຕາເວັນ ເວັນຕົກສະປາກິດສະຖານໄດ້ເປັ ນຜົນມາຈາກການແບ່ງປັ ນເປັ ນກວ້າງຫຼາຍຕັງຢູ

ີ ານຮັບຮູ ວ ້ ່ າຖ້າຫາກວ່າການພັດທະນາຂອງອິນເດຍເປັ ນການຄອບຄອງ ເພື່ອຮັກສາແຜນ ຕົກ. ໃນ 1950 ໄດ້ມກ

ັ ສະນະທີ່ກວ ້ າງຂວາງ ແລະ ໃຊ້ເວລາການຕັດສິນຫຼງັ ຈາກການດໍ າເນີການເປັ ນການສໍ າຫຼວດທີ່ ການທີ່ຈະມີທດ ້ ່ ໄດ້ທາງດ້ານການເມືອງຢູ່ ເບືອງຫຼ ້ ເໝາະສົມຂອງພືນທີ ງັ ການພັດທະນາຂອງນະຄອນຫຼວງທີ່ທັນສະໄໝຂອງປະ

ເທດອິນເດຍເປັນເອກະລາດຂອງຊາດ. ້ ະກອບການ ໂດຍຜ່ານການກະທໍາຂອງສະພາແຫ່ ງຊາດ ໃນເດືອນທັນວາ 1957 ອິນເດຍພັດທະນາຜູ ປ

ແຜນການພັດທະນາໃນເດືອນມິຖຸນາປີ 1960 ແລະ ຖືກສົ່ງໄປຫາສາທາລະນະ ແລະ ການຕໍ່ຕ້ານ, ຄໍາເຫັນກ່ ຽວ

ື ກະກຽມໃນເດືອນພະຈິກ 1961 ແລະ ກັບການປ່ຽນແປງອັນເນື່ອງມາຈາກການສ້າງແຜນແມ່ ບົດສຸ ດທ້າຍໄດ້ຖກ 85

້ ນພືນຖານການເປັ ້ ີ ານສ້າງກົດໝາຍໃນປີ 1962 ແຜນການນີແມ່ ້ ຄອງທີ່ດິນໃຊ້ເວ ສຸ ດທ້າຍໄດ້ມກ ນແຜນການຄຸ ມ

້ ແລະ ປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ຂະຫຍາຍຕົວຂອງຕົວເມືອງທີ່ອ້ອມຂ້າງໄດ້ຈາໍ ກັດນະຄອນຂອງ ລາທີ່ຈະພິຈາລະນາເພີ່ມຂຶນ ້ ການລວມຕົວກັບແຜນການກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ເຄື່ອງໝາຍຊັນແມ່ ນຊ່ອງການຄ້າຢູ່ ໃນເຂດທີ່ຢູ່ ອາໄສ ເຂດອຸ ດສາຫະກໍາ ແລະ ການສຶກສາ. ້ ່າ 5.3.2. ທ່ ານ ປາຕຣິກ ເກດເດດສ໌ (Patrick Geddes) ໄດ້ເວົາວ ັ ການຕີລາຄາໄດ້ຈາກຈໍານວນຂະໜາດໃຫຍ່ ຂອງບົດລາຍງານ ແລະ ແຜນການໄດ້ຖກ ື ກັນ ສາມາດໄດ້ຮບ

້ າລັບການເຫຼ່ ານີ ້ ົ ປະກອບມີ ຂຶນສໍ .

່ ງ ແລະ ແຜນການພັດທະນາ. ້ 1) ໃນຕອນຕົນຂອງສະຖານະການໃດໜຶ

້ ີ ທ່ ສຸີ ດຂອງຊັບພະຍາກອນທີ່ມີຢ່ ູໃນການສ້າງຕັງ. 2) ເພື່ອເຮັດໃຫ້ການນໍາໃຊ້ທ່ ດີ

້ 3) ເພື່ອໃຫ້ເຂົາໃຈເສດຖະກິ ດ-ສັງຄົມ, ວັດທະນະທໍາ ແລະ ໂດຍຜ່ານການຕິດຕໍ່ໂດຍກົງ, ການວາງ

ແຜນການຕາມຄວາມເໝາະສົມທີ່ຢູ່ອາໄສຄວາມຕ້ອງການທາງດ້ານຮ່າງກາຍ, ສັງຄົມ ແລະ ທາງຈິດໃຈ

ີ ່ ອາໄສ ໂດຍການນໍາໃຊ້ສນ ັ ຍາລັກວັດທະນະທໍາ ເຊິ່ງຈະໄດ້ຮບ ັ ການສະໜັບ 4) ສໍາລັບການນໍາໃຊ້ທ່ ຢູ

້ ວຍຕົນເອງຈະຮັບຮູ ກ ້ ານວາງແຜນທີ່ເໝາະສົມ ແລະ ສະໜູນ ໂດຍຜົນປະໂຫຍດໃນທາງບວກວ່າພວກເຂົາເຈົາດ້ ້ າໍ ພາ. ການກະທໍາເປັນຜູ ນ

້ ຽວ ້ ງຖິ່ນທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ໂດຍບໍ່ ມີການຖືກຕື່ນເຕັນກ່ 5) ທີ່ຈະປົ ກປັ ກຮັກສາ ແລະ ສົ່ງເສີມປະເພນີທອ

ກັບມັນປະເພນີ.

ິ ຂອງປະຊາຊົນທັງໝົດ ແລະ ບໍ່ພຽງແຕ່ 6) ໃຊ້ເວລາເປັນພິຈາລະນາໃນການສະໜັບສະໜູນຂອງຊີວດ

ສຸ ຂາພິບານ.

້ ່ ຈະນໍາໃຊ້ກບ ້ ຸ ກຍາກແຕ່ ຫຼກ ັ ການພືນຖານທີ ັ ທຸ ກຄົນ. 7) ໃຫ້ເອົາໃຈໃສ່ເປັ ນພິເສດຕໍ່ຜູ ທ

ເກດເດດສ໌

(Geddes) ມາປະເທດອິນເດຍໃນປີ 1915 ແລະ ການຜະລິດການສຶກສາຫຼາຍການວາງແຜນຕົວເມືອງ. ພະອົງ

້ ດແຍ່ ງທີ່ຈະແຈງ້ ທີ່ມີເດລີ (Delhi) ສໍາລັບແຜນການໃໝ່ ເຊັ່ນ: ວິທກ ີ ານຂອງເກດ ໄດ້ສະແດງອອກຂອງຕົນຂໍຂັ

້ ເດດສ໌ (Geddes) ຂອງເມືອງລູທເ໌ ຍັນສ໌ (Lutyens) ເຂດທີ່ມີການພັດທະນາຂອງມາດຕະຖານພືນຖານຂອງ

້ ິ ແລະ ການເປີ ດການອະນາໄມສິ່ງແວດລ້ອມ. ສະຖານທີ່ຈະຖືກນໍາໃຊ້ສໍາລັບການປູ ກຕົນໄມ ້ ການດໍາລົງຊີວດ

ແມ່ ນເປັນການເພີ່ມມຸ ມສາກຂອງຊຸມຊົນສີຂຽວຂະໜາດນ້ອຍ, ສວນຄົວເຮືອນຄົວ ແລະ ອື່ນໆ. ັ ແລະ ແຜນການໃນອະນາຄົດ 5.3.3. ສະຖານະການໃນປັດຈຸບນ

້ ້ ່ ຍັງສືບຕໍ່ຈະພາກພືນພຽງແຕ ້ ່ ຈະຊ່ວຍເປັ ນບັນຫາ ກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ພາກພືນເດລີ ເຂດພືນທີ

ື , ການປະເຊີນໜ້າໃໝ່ ເດລີ ບັນຫາໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດກັບຍຸ ກສະໄໝໃໝ່ ເດລີ ແລະ ຄວາມໜາແໜ້ນຂອງສ່ວນທີ່ເຫຼອ

ປະເຊີນກັບບັນຫາຂອງການວາງແຜນການຂົນສົ່ງ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ເຂດພາກກາງຂອງເມືອງລູທເ໌ ຍັນສ໌ (Lutyens)

້ ່ ທີ່ບໍ່ແມ່ ນທີ່ຢູ່ອາໄສ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ແຍກມັນໝົດຈາກການເຮັດໃຫ້ ກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ຂອງເຂດພືນທີ

້ ້ ເຂົາເຈົາເອງ, ການເດີນທາງຍາວຫຼາຍຊົ່ວໂມງບົນພືນຖານປະຈໍ າວັນ ສໍາລັບການກໍາລັງແຮງງານຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ນອກຈາກລັດຖະບານ.

(ທີ່ມາ: http://www.masterplandelhi.com/LandUsePlan.html)

ຮູ ບທີ 5.14 ການວາງແຜນກຸ ງນິວ ເດລີ (New Delhi) ໃນອະນາຄົດ 5.3.4. ຮູ ບແບບທາງກວ້າງຂອງພືນ້

ີ ນປັ ດຈຸບນ ັ ຂອງຕົວເມືອງແມ່ ນບໍ່ໄດ້ລວມສະແດງໃຫ້ເຫັນໃນແຜນແມ່ ບົດຕາຕາລາງປີ ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ

້ ນຂ່າວສານ ກວມເອົາ 16.270 ເຮັກຕາໃນປີ 1987 ເມື່ອທຽບກັບ 2004-2005, 2021, ຊຶ່ງເປັ ນແຫຼ່ ງຂອງຂໍມູ

້ ່ ປະມານ 9170 ເຮັກຕາໄດ້ເພີ່ມຂຶນ ້ 77,4% ໃນເນືອທີ ້ ່ ທັງໝົດ 2004-2005, ທ່ າອ່ຽງໃນການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນ ເນືອທີ

້ າຍ ເມື່ອທຽບໃສ່ກັບຄໍາຮ້ອງສະໝັກ ີ າສົນໃຈ ໂດຍສະເພາະແມ່ ນຄວາມຈິງທີ່ວ່າທີ່ພັກອາໄສໄດ້ເພີ່ມຂຶນຫຼ ໄດ້ທ່ ໜ້

້ ່ ສໍາຄັນ ເຊິ່ງປະກອບ ອື່ນທັງໝົດເຖິງແມ່ ນວ່າມີການກໍ່ສ້າງໃນຂະນະທີ່ມີຄວາມໜາແໜ້ປະຊາກອນໃນເຂດພືນທີ

້ ່ ກອມຕິ (Gomti) ພິເສດ 20 ປີ ຂນໄປມີ ຶ້ ມີເປັ ນພາກສ່ວນທີ່ສໍາຄັນຂອງ CIS,ພືນທີ ປະມານ 600 ຄົນ/ເຮັກຕາ ້ ່ ຮອບໆໄດ້ ເຂດພືນທີ ້ ່ ຜົນກອມຕິ (Gomti) ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຈາກ 400ຫຼ ື ມີຄວາມໜາແໜ້ນຫຼາຍໃນພືນທີ 600 ຄົນ/ ເຮັກຕາ ໃນເທດສະບານເຊັ່ນດຽວກັນຂອງການສໍາຫຼວດປີ 2001 ແມ່ ນ 143 ກິໂລແມັດມົນທົນ.

້ ຫງຼ ັ ຈາກພວກກະບົດລັກໂນ (Lucknow) 5.3.5. ການຟືນຟູ

ີ ານຖືກທໍ າລາຍກ່ ອນທີ່ຂອງລັກໂນ (Lucknow) ຫຼງັ ຈາກພວກກະບົດ ແລະ ການເຮັດວຽກ ໄດ້ມກ

້ ຂອງທີ່ແທ້ຈງິ ຂອງລັກໂນ (Lucknow) ບໍ່ພຽງແຕ່ການກໍ່ສ້າງແຕ່ຕາມລໍາ ເກດ ເດດສ໌ (Geddes) ຕໍ່ການຟືນຟູ 87

ິ ຂອງສັງຄົມຖາປັ ດຕະຍະກໍາ ແລະ ສະຖາປະນິກ ພາລະບົດບາດສໍາຄັນໃນການຕໍ່ ດັບຄວາມງາມ ແຕ່ວ່າໃນຊີວດ

້ ນຈຸດສູ ນກາງຢູ່ ໃນຄອບຄົວ ຫຼ ື ສະຖາປັ ດຕະຍະ ້ ິ ສັງຄົມອຸ ດສາຫະກໍາໃນ ການຈັດຕັງການທໍ ຂອງຊີວດ າງານນີເປັ

ກໍາເຄື່ອງເຮືອນຂອງໜ່ ວຍງານດັ່ງກ່ າວ ແມ່ ນເພື່ອສ້າງເປັ ນຜະລິດຕະພັນທີ່ສວຍງາມໃນໄລຍະຍາວ, ຄວາມຮັ່ງມີ

ັ ຢູ່ ຫ່ າງຈາກຕົວເມືອງສິລະປະ ທີ່ແທ້ຈງິ ປະກອບດ້ວຍສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາແຕ່ວ່າໄດ້ປະຕິບດ

ແລະ ວິຊາອື່ນໆ

ັ ການຍອມຮັບ, ກໍາລັງລັດຖະບານຂອງສະຖາປັ ດ ເຊັ່ນ: ເສດຖະກິດ ຫຼ ື ທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ການຕໍານິຮບ

ິ ານຂອງເທດສະບານ ແລະ ເມືອງ, ການພັດທະນາທີ່ ຕະຍະກໍາ, ສິລະປະ, ຫັດຖະກໍາ, ການສຶກສາ, ການບໍລກ ້ ຂອງສະຖາປະນິກນະຄອນດັ່ງກ່ າວ. ວ່າທຸກຄົນເຮັດວຽກຮ່ວມກັນ ເພື່ອຮັບປະກັນການຟືນຟູ

5.3.6. ບັນຫາຂອງການວາງແຜນໃນລັກໂນ (Lucknow)

ີ ານຂະຫຍາຍຕົວ ສະພາບ ໃນຂະນະທີ່ການຂະຫຍາຍຕົວຢ່າງທີ່ແທ້ຈ ງິ ຢູ່ ໃນມື ຢ່າງໃດກໍຕາມໄດ້ມ ກ

້ ຸ ກຍາກແມ່ ນປະຊາ ການໃນຊຸມຊົນແອອັດ ພວກເຂົາມີຄວາມຄິດເຫັນເອກະສັນວ່າບໍ່ ມີຫຼາຍຂອງປະຊາຊົນຜູ ທ ້ ນສູ ນກາງເສັນຄວາມທຸ ້ ຊົນຢູ່ ໃນຕົວເມືອງຫຼາຍກ່ ວາ 60 ຫາ 70% ຂອງປະຊາກອນອາໄສຢູ່ ຂ້າງລຸ່ ມນີເປັ ກຍາກ ້ ດໃນການຕັງຖິ ້ ່ ນຖານ ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວມັນ ແມ່ ນເຫັນວ່ າ ສືບຕໍ່ ການດຶງດູ ດການທ່ ອງທ່ ຽວຫຼາ ຍຄົນຈະສິນສຸ

້ ່ ທີ່ໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໃນທົ່ວນະຄອນໃນຊຸມຊົນແອອັດ ເຫຼ່ ານີ ້ ນການພັດທະນາ ແລະ ການຂະ ົ ເປັ ເປັ ນເຂດພືນທີ

້ ຫຍາຍຕົວທີ່ເກີດຂຶນໃນການເສຍຄຸ ນນະພາບສະໝໍ່າສະເໝີຂອງນະຄອນ, ສະພາບແວດລ້ອມຜົນກະທົບຕໍ່ລະ

ບົບນິເວດ, ຜົນກະທົບນໍາ້ ແລະ ສຸ ຂະພາບສາທາລະນະ.

(ທີ່ມາ: http://www.antiquaprintgallery.com/india-lucknow-area-sketch-mapc1885-42771-p.asp)

ຮູ ບທີ 5.15 ການວາງແຜນການໃນລັກໂນ (Lucknow) ໃນປີ 1885 88

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Old_Delhi)

ຮູ ບທີ 5.16 ທັດສະນິຍະພາບລວມຂອງການວາງແຜນໃນລັກໂນ (Lucknow)

ເອກະສານອ້າງອີງ Ashok Kumar Jain . 2009. Urban transport: planning and management. APH Publishing. pp. 166, 176. Old Delhi- 10 easy walks, by Malone Barton, 2006, South Asia Books The Last Mughal: The Fall of a Dynasty: Delhi, 1857, By William Dalrymple, Vintage, (March 11, 2008) Havelis of Old Delhi/Text by Pavan K. Varma and Sondeep Shankar. Reprint, First published in 1992. New Delhi,sexy, 1999 H.C. Fanshawe .1998. Delhi, past and present. Asian Educational Services Stephen P. Blake .2002. Shahjahanabad: The Sovereign City in Mughal India 1639-1739. Cambridge University Press

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຂອງຈີນບູຮານ (China)

6 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

6.1.

ປະຫວັດສາດຂອງຈີນບູຮານ

່ ສຸ ດປະເທດໜຶ່ງ ໂດຍມີຫຼກ ີ ັ ຖານທາງດ້ານປະຫວັດ ປະເທດຈີນເປັ ນປະເທດໜຶ່ງທີ່ມີອາຍຸ ທ່ ຍາວນານທີ

້ ້ ່ ສາດທີ່ສາມາດຄົນຄວ້ າພົບເຫັນ ແລະ ບົ່ງບອກເຖິງຊື່ເມືອງປະຫວັດສາດຂອງຈີນບູ ຮານ ໂດຍມີປະຊາຊົນຕັງຊື ວ່າ: ເມືອງອາຮາມຈີນ ເຊິ່ງມີອາຍຸ ຍາວນານເຖິງ 5000 ປີ ກ່ອນ ຄສ.

(ທີ່ມາ: http://www.bestofchinatours.com/)

ຮູ ບທີ 6.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງ້ ແລະ ຂອບເຂດຂອງປະເທດຈີນ ັ ຖານທີ່ສໍ າ ຄັນ ຂອງອະລິຍ ະທໍ າ ຈີນ ຄືການສ້າ ງລະບົບ ການສື່ສານ ປະຫວັດ ສາດຈີນບູ ຮ ານໂດຍມີຫຼ ກ

້ ່ ສານໃນຍຸ ກລາຊະວົງຊີນເປັ ນຜູ ປ ້ ົ ກຄອງໃນ (ສະຕະວັດທີ 3 ກ່ ອນຄ.ສ) ການພັດ ໂດຍມີການໃຊ້ພາສາຂຽນເຂົາສື

້ ນຜູ ປ ັ ທິຂງົ ຈືເປັ ້ ົ ກຄອງເມື່ອປະມານສະຕະວັດ ທະນາແນວຄິດທາງດ້ານປະຫວັດສາດຂອງຈີນບູ ຮານ ໂດຍມີລດ ທີ 2 ກ່ ອນ ຄ.ສ, ປະຫວັດສາດຈີນມີທງັ ຊ່ວງທີ່ເປັ ນປື ກແຜ່ນໃຫ່ ຍ ແລະ ຊ່ວງທີ່ຖືກແຕກອອກເປັນຫຼາຍອານາ

້ ້ ່ ຖືກມີອານາຈັກອື່ນມາປົກຄອງ. ວັນນະກໍາຂອງຈີນກໍ່ເກີດມີອດ ັ ກັນໄປໃນນັນບາງຄັ ິ ທີ່ພົນຢ່າງສູ ງ ຈັກສະຫຼບ ງກໍ

້ ອນການປະ ກວ່າໜູ່ໃນທະວີບອາຊີ ຊຶ່ງລວມໄປທັງການອົບພະຍົບ, ການຄ້າ ແລະ ການຍຶດຄອງມີການຂຸ ດຄົນກ່ 90

້ ດຄົນພົ ້ ບວັດຖຸບູຮານຕາມລ່ອງແມ່ ນໍາວັ ້ ງຈຽງ ແລະ ແມ່ ນໍາ້ ັ ໂດຍມີຫຼກ ັ ຖານທີ່ແນ່ ນອນວ່າມີການເລີ່ມຕົນຂຸ ຕິວດ ້ ້ ່ າ: ້ ງິ ເປັ ນໃຫ່ ຍເອີນວ ຫວາງເຫີ ມີການແບ່ງຊ່ວງເວລານີອອກເປັ ນສັງຄົມສອງແບບຄື: ແບບທໍາອິດເປັ ນຊ່ວງທີ່ຜູ ຍ

້ ່ າ: ວັດທະນະທໍາຫຼງົ ຊານ ໂດຍຕໍານານເອີນກັ ້ ນວ່າ ້ າຍເປັ ນໃຫ່ ຍເອີນວ ວັດທະນະທໍາຫຍາງເຊົາ ແລະ ຊ່ວງທີ່ຜູ ຊ

້ ່ າ: ຫວາງຕີ ້ ແລະ ເຫຍີນຕີ ້ .້ ື ນວ ບັນພະບູລຸດຈີນມີຊ່ ເອີ

6.1.1. ສະໄໝກ່ ອນປະຫວັດສາດຈີນແບ່ງອອກເປັນ IV ຍຸ ກ

ັ ຖານທີ່ພົບ 1) ຍຸ ກຫີນເກົ່າ: ຈີນເປັ ນແດນທີ່ມີມະນຸດອາໄສຢູ່ເປັ ນເວລາດົນທີ່ສຸ ດໃນທະວີບອາຊີໃນຫຼກ

ຄືມະນຸດຫຍວນໂຫມົ່ວ (yuanmou man) ມີອາຍຸ ປະມານ 1.700.000 ປີ ຜ່ານມາແລ້ວ ພົບທີ່ມົນທົນຍູ ນນານ

ພາກຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຂອງຈີນ ແລະ ພົບໂຄງກະດູກມະນຸດປັກກິ່ງ.

ີ ດ ິ ຢ່າງອິດສະຫຼະບໍ່ມີການຕັງ້ 2) ຍຸ ກຫີນກາງ: ມີອາຍຸ ປະມານ 10.000-6.000 ປີ ຜ່ານມາແລ້ວໃຊ້ຊວ

້ ການລ່າສັດເປັ ນອາ ັ ແຫຼ່ ງທີ່ຖາວອນ ມີການພົກເຄື່ອງໃນການໃຊ້ຊວ ີ ດ ິ ປະຈໍາວັນເຊັ່ນ: ຖ້ວຍບ່ວງ, ຊາມ, ໝໍມີ ຫຼກ ີ ທີ່ນໍາໃຊ້ໃນຊີວດ ິ ປະຈໍາວັນຄືຫນ ີ ສັບຂູ ດຫົວທະນູ. ຫານເຄື່ອງມືຫນ

້ ກ ັ ແຫຼ່ ງເປັ ນຊຸມຊົນຮູ ຈ ້ ກ ັ 3) ຍຸ ກຫີນໃໝ່ : ມີອາຍຸ ປະມານ 6.000-4000 ປີ ຜ່ານມາແລ້ວເລີ່ມຕັງຫຼ

້ ມະນຸດເຮັດເຄື່ອງປັ ນດິ ້ ່ າງ, ລ້ຽງສັດ, ທໍ່ຜ້າ, ປຸ ກເຮືອນມີຫຼງັ ຄາ ໃນຍຸ ກຫີນໃໝ່ ນີມີ ້ ນເຜົາທີ່ສວຍ ເພາະປູ ກເຂົາຟ

ງາມຫຼາຍຂຶນ້ ແລະ ລວດລາຍຫຼາກຫຼາຍ.

ັ ຖານທີ່ເກົ່າສຸ ດຄື: ມີດທອງແດງ ແລ້ວຍັງພົບ 4) ຍຸ ກໂລຫະ: ມີອາຍຸ ປະມານ 4000 ປີ ຜ່ານມາແລ້ວຫຼກ

ເຄື່ອງສໍາຣິດເກົ່າທີ່ສຸ ດ ເຊິ່ງນໍາມາເຮັດພາຊະນະຕ່າງໆເຊັ່ນ: ບ່ອນບັນຈຸໄວ້ຕະຄາງແວ່ນມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ສວຍງາມຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະສະໄໝລາຊະວົງຊາງ ແລະ ລາຊະວົງໂຈ ້.

(ທີ່ມາ: http://www.chinaknowledge.de/History/Altera/bohai.html)

້ ຮູ ບທີ 6.2 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງລັ ດໂບໄຮ (Bohai) ໃນປະເທດຈີນບູຮານ 91

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/ogata/Bohai/fig01-E.html)

ຮູ ບທີ 6.3 ແຜນທີ່ຂອບເຂດຂອງລັດໂບໄຮ (Bohai)ໃນປະເທດຈີນບູຮານ ລັດໂບໄຮ (Bohai) ແມ່ ນອານາຈັກໜຶ່ງໃນ 1698 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ລະຫ່ າງໃນ 1926 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ໃນ ພາກສ່ວນເໜືອຂອງປະເທດຈີນ.

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/DongjingchengPhoto.html)

ຮູ ບທີ 6.4 ພາບຖ່າຍຈາກດາວທຽມຂອງເມືອງດົງຈິງເຈັງ (Dongjingcheng) ໃນລັດໂບໄຮ(Bohai) 92

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/Dongjingcheng.html)

ັ ການວາງຜັງເມືອງຂອງດົງຈິງເຈັງ (Dongjingcheng) ໃນລັດໂບໄຮ (Bohai) ຮູ ບທີ 6.5 ຫຼກ ້ ້ ນໂດຍປະຊາຊົ ີ ານສ້າງຕັງຂຶ ິ (Tungusic) ໃນສະມາຄົມກັບຊາວອົບພະຍົບຈາກໂກ ໄດ້ມກ ນຕັງກູສກ

້ ່ າງຈິງຈັງວັດທະນະທໍາຈີນ ແລະ ລະບົບທາງ ກູຣໂຍ (Koguryo), ເຊິ່ງໄດ້ຫຸ ຼດລົງຢູ່ ໃນປີ 1668 ເປັ ນທີ່ນໍາເຂົາຢ

ດ້ານການເມືອງ ແລະ ມາດຕະຖານສູ ງຂອງພົນລະເມືອງ ໃນຂະນະທີ່ເຮັດໃຫ້ຄໍາສັນລະເສີນກັບຕັງ (Tang) ປະ

້ ່ ການບັນທຶກການໂດຍລັດໂບໄຮ ັ ທູດປະເທດຍີ່ປຸ່ ນຈໍານວນຫຼາຍເວລາໃນທົ່ວທະເລ. ນັບຕັງແຕ ເທດຈີນສົ່ງໃຫ້ກບ ື ສູ ນເສຍໄປ ພວກເຮົາມີພຽງແຕ່ສາມາດໄດ້ຮບ ັ ການເຫັນຂອງຂົງເຂດຂອງຕົນ (Bohai) ຕົວຂອງມັນເອງໄດ້ຖກ ັ ຖານ ໂດຍຜ່ານການປະຫວັດສາດຂອງຈີນ ແລະ ບັນທຶກໃນປະເທດຍີ່ປຸ່ ນກ່ ຽວກັບການທູດເຊັ່ນດຽວກັນກັບຫຼກ ທີ່ບູ ຮ ານຄະດີ ຊິນ -ຕັງ -ຊູ (Xin-Tang-Shu) ປະຫວັດ ສາດຂອງຕັງ (Tang) ປະເທດຈີນ ທີ່ສັງ ລວມໃນປີ

ັ ໂບໄຮ (Bohai) ເປັນປະເທດຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງເປັ ນໄປທາງຕາເວັນອອກໃນທົ່ວທະເລທີ່ມີ 1060, ການຍ້ອງຍໍລດ 5 ນະຄອນຫຼວງ.

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/Helong.html)

ຮູ ບທີ 6.6 ພາບຖ່າຍຈາກດາວທຽມຂອງເມືອງຊິກເູ ຈັງ (Xigucheng) ໃນລັດໂບໄຮ (Bohai) 93

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/Helong.html)

ັ ການວາງຜັງເມືອງຂອງຊິກເູ ຈັງ (Xigucheng)ໃນລັດໂບໄຮ (Bohai) ຮູ ບທີ 6.7 ຫຼກ ັ :້ 5 ນະຄອນຫຼວງຂອງໂບໄຮ (Bohai) ໄດ້ກ່າວເຖິງໃນຊິນ-ຕັງ-ຊູ (Xin-Tang-Shu) ປະກອບມີດ່ ງນີ ຊາງຈິງ ລົງກວນຟູ (Shangjing Longquanfu) ພາກເໜືອຂອງນະຄອນຫຼວງ, ຊົງຈິງ ຊຽນເດຟູ (Zhongjing Xiandefu) ພາກກາງຂອງນະຄອນຫຼວງ,ດົງຈິງ ລົງຍວນຟູ (Dongjing Longyuanfu) ພາກຕາເວັນອອກຂອງ ນະຄອນຫຼວງ, ນານຈິງ ນານໄຮຟູ (Nanjing Nanhaifu) ພາກໃຕ້ນະຄອນຫຼວງ ແລະ ຊິຈງິ ຢາລູຟູ (Xijing

້ ່ າການປະຕູ ເພື່ອປະເທດຍີ່ປຸ່ ນໃນບັນດາເທ Yalufu) ຕາເວັນຕົກນະຄອນຫຼວງ. ດົງຈິ່ງ (Dongjing) ຍັງເອີນວ ້ ົ ,ຊາງຈິ ສະບານເຫຼ່ ານີ ງ (Shangjing) ນິງ (Ning) ເປັ ນແຂວງໄຮລົງຈຽງ(Heilongjiang),ຊົງຈິງ(Zhongjing)

ິ (Jilin) ແລະ ດົງຈິງ (Dongjing) ຮັນຈູນ (Hunchun) ແຂວງຈິລນ ິ (Jilin)ໄດ້ ເຮລົງ (Helong) ແຂວງຈິລນ ້ ວາ ແລະກໍານົດໂດຍນັກບູຮານຄະດີພາສາຍີ່ປຸ່ ນໃນປີ 1930 ແລະ ປີ 1940 ເປັ ນຕົນ. ້ ຈາກບົດລາຍ ຮັບການຄົນຄ້

້ ນແມ່ ນເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ້ ົ ມັ ້ ກ ັ ວ່າຊາງຈິງ (Shangjing) ແມ່ ນການທໍາລາຍສໍາຄັນທີ່ສຸ ດທີ່ມີ ງານຂອງນັກຄົນຄວ້ າເຫຼ່ ານີ

້ ໂຄງປະກອບການຮັງສາມເທົ່າປະກອບຂອງຊັນໃນສຸ ດຂອງມຸ ມສາກ,ໃນນະຄອນ ແລະຖະໜົນຫົນທາງຕາຂ່າຍ

້ ຍມ ີ ານຂອງການວາງແຜນການນີໄດ້ ື ມາຈາກນະຄອນຫຼວງການປ່ຽນແປງເປັ ນຈີນ ແລະ ການ ໄຟຟ້າຮູ ບແບບວິທກ

້ ນສໍາລັບການຊົງຈິງ (Zhongjing) ແບ່ງປັນໂດຍມີນະຄອນຫຼວງຂອງເກົາຫຼໃີ ຕ້ ແລະຍີ່ປຸ່ ນ ໃນໄລຍະເວລານັນເປັ ແລະດົງຈິງ (Dongjing) ຍັງເປັນນະຄອນໃນມຸ ມສາກໄດ້ຢ່າງແຈ່ ມແຈ ້ງ ແຕ່ທີ່ມີຢ່ ູ ແລ້ວຂອງຖະໜົນເມືອງນອກ ແລະ ຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ. 94

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/Hunchun.html)

ຮູ ບທີ 6.8 ພາບຖ່າຍຈາກດາວທຽມຂອງເມືອງດົງຈິງ (Dongjing) ໃນລັດໂບໄຮ (Bohai)

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/Hunchun.html)

ັ ການວາງຜັງເມືອງຂອງດົງຈິງ (Dongjing) ໃນລັດໂບໄຮ (Bohai) ຮູ ບທີ 6.9 ຫຼກ

6.2.

້ ້ ນຖານໃນຈີ ການຕັງຖີ ນບູຮານ ຊາວໂບໄຮ (Bohai)

້ ່ ນຖານຢູ່ ເຂດຕອນໃຕ້ຂອງຈີນເປັ ນໜຶ່ງໃນ ແມ່ ນກຸ່ ມຊາວຈີນໜຶ່ງທີ່ມີການຕັງຖິ

້ ກຸ່ ມຂອງຊາວຈີນພົນຈາກທະເລມີ ຈາໍ ນວນຫຼາຍໃນອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ແລະ ເປັ ນກຸ່ ມຊາວຈີນທີ່ມີຮູບຮ່າງ ິ ີ ນ. ຊົງຈິງ ຊຽນເດຟູ (Zhongjing Xiandefu) ພາກ ແລະ ສັດສ່ວນສູງໃນມາເລເຊຍ, ອິນໂດເນເຊຍ ແລະຟິລປ ກາງນະຄອນຈີນບູຮານໄດ້ແບງອອກເປັ ນ 5 ນະຄອນຫຼວງຂອງລັດໂບໄຮ (Bohai), ແມ່ ນນະຄອນຫຼວງຂອງກະ

້ ໃນພາກຕາເວັນອອກຂອງຈີນບູ ຮານມີການຕັງຖິ ້ ່ ນຖານໃນປີ 1962 ຫຼງັ ຈາກສົງ ສັດສໍາລັບການໃຊ້ເວລາສັນໆ 95

້ ນບູ ຮານເປັ ນເມືອງໜຶ່ງທີ່ມີ ີ ້ ດລົງ ເຊິ່ງໄດ້ເຮັດໃຫ້ຈນ ີ ບູ ຮານສາມາດເປັ ນບ່ອນອາໄສຢູ່ໄດ້. ໃນນັນຈີ ຄາມໄດ້ສນສຸ

້ ່ ນຖານໃໝ່ໃນປີ 1964 ຈີນບູ ຮານໂຮມໄດ້ມຕ ີ ງຖິ ັ ້ ່ ນຖານທໍາອິດໃນປີ 1966 ແລະ ໄດ້ຮບ ັ ການພິຈາລະ ການຕັງຖິ

້ ່ ຂອງຊົງຈິງ (Zhongjing) ໄດ້ມນ ້ ່ ໃນນໍາທີ ້ ່ ໄຮລານ (Hailan) ນໍາໄຫຼ່ ້ ຈາກທິດຕາເວັນຕົກ ັ ມີທ່ ຕັ ີ ງຢູ ນາໃນພືນທີ ກັບພາກຕາເວັນອອກ.

້ ້ າອິດການສະໜອງພືນຖານໂຄງ ຢູ່ ໃນຕົວເມືອງກັບສິ່ງການທ້າທາຍເຂດນະຄອນໃນແມ່ ນໜຶ່ງໃນຄັງທໍ

້ ້ ລ່າງໃນຮູ ບແບບຂອງນໍາການສະໜອງການລະບາຍນໍ າເສຍ ແລະ ການລະບາຍ, ແສງຕາມຖະໜົນຄວາມກົດດັນ ຂອງປະຊາກອນ.

້ ເພີ່ມຂຶນຢ ້ ່ າງຫຼວງຫຼາຍເປັ ນຜົນມາຈາກການເພີ່ມຂຶນຂອງທັ ້ ເຂດນີໄດ້ ງສອງທໍາມະຊາດເປັ ນເຊັ່ນດຽວ

້ ້ ່ າງແມ່ ນໜຶ່ງໃນເຂດພືນ ກັນໄດ້ສະຖານທີ່ຂອງລາຄາຄ່າເຊົ່າຕໍາ ແລະ ເປັ ນຈໍານວນຂະໜາດໃຫຍ່ ພືນຖານໂຄງລ ້ ້ ນ ບັນຫາທີ່ສຸ ດການສະໜອງບໍ່ພຽງພໍການທໍາລາຍຂອງນໍາເສຍ, ້ ຄອງສິ່ງເສດເຫຼ່ ອໃນການ ື ການຄຸ ມ ທີ່ຂອງນໍາເປັ

ັ ມັນບໍ່ມີການສະແດງຂອງແຊກແຂງໄດ້. ເດັກແມ່ ນມີຄວາມຈໍາເປັ ນບໍ່ພຽງແຕ່ຈາກຈຸດທີ່ການປັ ບປຸ ງຄຸ ນ ປະຕິບດ

ິ ຂອງຊາວເມືອງໄດ້ ແຕ່ຍັງຈາກທັດສະນະຂອງຕອນກາງຄືນກ່ ອນໜ້ານີ.້ ນະພາບຂອງຊີວດ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/China)

້ ຮູ ບທີ 6.12 ຮູ ບແບບຂອງສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ເກີດຂຶນໃນລັ ດຂອງໂບໄຮ (Bohai) ້ ູນແບບມາຊາຣູ ໄຊໂຕ (Masaru ີ ານລົງສໍາຫຼວດໂດຍມີການນໍາໃຊ້ການເກັບກໍຂໍມ ໃນປີ 1997 ໄດ້ມກ

້ ງມີຖະໜົນຫົນ Saitô) ຂອງການຖ່າຍຮູ ບທາງອາກາດ, ການແນະນໍາທີ່ມີຢ່ ູ ແລ້ວຂອງນະຄອນຫຼວງ ນອກນັນຍັ

້ ທາງຕາຂ່າຍໄຟຟ້າແບບປະມານຊິກເູ ຈັງ (Xigucheng) ເຂົາໃນທາງທິ ດສະດີຂອງຕົນ, ຊິກເູ ຈັງ (Xigucheng)

ິ ສະດີຂອງຈີນບູ ຮານໂດຍນໍາໃຊ້ພາບຖ່າຍຈາກດາວທຽມ ໂດຍແມ່ ນນະຄອນຫຼວງຂອງໂບໄຮ (Bohai) ນໍາໃຊ້ທດ ັ ໃນວັນທີ 9 ເດືອນຕຸ ລາ ປີ 1964 ແລະວັນທີ 7 ເດືອນເມສາ ປີ 1967. ຮູ ບແບບຂອງການລົງສໍາຫຼວດ ປະຕິບດ ້ ແມ່ ນຕາມ ສ່ວນຫຼາຍຈະເຫັນເປັ ນທົ່ງນາ ແລະ ເຄື່ອງໝາຍໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າຫິມະຍັງມີຕາມຖະໜົນຕົນຕໍ

້ ງັ ໄດ້ແນະ ຖະໜົນຂ້າງຕົວເມືອງໂບໄຮ (Bohai) ພາກໃຕ້ຂອງຊິກເູ ຈັງ (Xigucheng) ຮູ ບແບບຂອງການຮັບຮູ ຍ ນໍາຕາມຮອຍຂອງກໍາແພງເມືອງນອກ.

້ ່ ນຖານເມືອງໂບໄຮ (Bohai) ສວນຫຼາຍສົມມຸ ດຕິຖານວ່າໃນເວລາທີ່ມີ ລັກສະນະລວມຂອງການຕັງຖິ

ັ ຊ່ອງທາງຂອງໄຮລານ (Hailan) ດັ່ງກ່ າວໄດ້ ການວາງແຜນການນະຄອນຂອງຊົງຈິງ (Zhongjing) ໄດ້ປະຕິບດ ການປ່ຽນແປງ.

້ ່ າງໃດກໍ ເຖິງວ່າຈະມີສາຍພົວພັນຕິດກັບປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ແລະ ນະຄອນຫຼວງໃນຊ່ວງໄລຍະເວລາສັນຢ

ຕາມບັນທຶກພາສາຍີ່ປຸ່ ນກ່ ຽວກັບການກໍານົດວັນທີ ແລະ ສະຖານທີ່ຂອງການມາເຖິງຂອງທູດພິເສດຈາກໂບໄຮ ້ າ ເນີດ ຂອງການເດີນ ທາງໄດ້ຍ າ້ ຍໄປນານຈິງ ເຄຣຄາ (Bohai) ກັບ ປະເທດຍີ່ປຸ່ ນສະແດງໃຫ້ເ ຫັນ ວ່ າຕົນກໍ (Nanjing circa) ໃນປີ 820.

້ ແມ່ ນທັງສອງ ິ ະຕາມຖະໜົນຕົນຕໍ ຈາກຮູ ບຖ່າຍທາງດາວທຽມໃນໄລຍະດົງຈິງ (Dongjing) ຍັງມີຫມ

ັ ເຈນຢູ່ ນອກນະຄອນຫຼວງແລ້ວເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ້ ກ ັ ຖະໜົນຫົນທາງຂ້າງຕົວເມືອງຂອງໂບໄຮ (Bohai)ແມ່ ນເຫັນໄດ້ຊດ

ັ ການກໍ່ສ້າງ, ຄຸ ນນະສົມບັດທີ່ດີທ່ ສຸີ ດຂອງຂອງການວາງແຜນນີ ້ ກໍາແພງເມືອງນອກເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ເຄີຍທີ່ຈະໄດ້ຮບ

້ ່ 190 ແມັດແລະອີກໜຶ່ງຂອງຖະໜົນຫົນທາງຂ້າງຂອງຕົວເມືອງ 130ແມັດ. ແມ່ ນຄວາມກວ້າງຂອງຖະໜົນຕົນຕໍ

(ທີ່ມາ: www.City Planning System of the Ancient Bohai (Parhae) State)

ຮູ ບທີ 6.14 ຫໍພະລາດຊະວັງຂອງດົງຈິງ (Dongjing) ລັດໂບໄຮໃນປີ 1967 ໃນການສຶກສາທີ່ຜ່ານມາຢູ່ໃນປະເທດຈີນໂດຍມີການລຸ ຍ ເຊໂອດົງ(Liu Xiaodong) ແລະໄວ ຄັນເຈັງ ົ ມຸ ດຖານຂອງວາງແຜນການຂອງຊາງຈິງ (Shangjing),ອົງປະກອບການແບບອຸ ດມ ົ (Wei Cuncheng)ໄດ້ສມ

ສົມບຸ ນຮັ່ງມີໃນການເດີນທາງໄດ້ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນໃນໄລຍະປະຫວັດສາດຂອງຈີນບູ ຮານໃນການຂະຫຍາຍຕົວ,

້ ້ ອອກວ ້ ່ ານະຄອນຫຼວງຊັນໃນຊ ພວກເຂົາເຈົາຊີ ຸ ດຂອງຊາງຈິງ (Shangjing) ເບິ່ງຄືວ່າຈະອີງໃສ່ການອອກແບບ

ກັນ.

້ ່ ຜັງເມືອງ ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າການວາງແຜນຜັງເມືອງໂບໄຮ (Bohai) ຫຼ ື ອອກແບບຂອບເຂດພືນທີ

້ ີ ນ ິ ຊັນໃນສຸ ໂບໄຮ (Bohai) ຂອງການນໍາໃຊ້ທດ ດຂອງຊາງຈິງ

(Shangjing) ໃນນະຄອນຫວຼ ງຂອງຊົງຈິງ

ີ ານຂອງການ (Zhongjing) ແມ່ ນມີການສົມທຽບລະຫ່ າງຍີ່ປຸ ນກັບຊາວກົກຫຼ.ີ ຊາວໂບໄຮ (Bohai) ມີ 5 ວິທກ ້ ນປະເທດທີ່ມີການວາງແຜນໃນປີ 1738-1793. ວາງແຜນຜັງເມືອງໂບໄຮ (Bohai)ຖຶກຮອງຮັບເຂົາເປັ 97

6.2.1. ລັນສະນະລວມຂອງຜັງເມືອງຈີນໂບໄຮ (Bohai)

ລັກສະນະລວມຂອງເມືອງຈີນບູ ຮານແມ່ ນເປັ ນປະເທດທີ່ມີພູມສັນຖານສູ ງ, ທົ່ງພຽງ ແລະ ທຸ ລະການ

ດານຫຼາຍ, ມີຫາກຫຼາຍວັດທະນາທໍາທີ່ແຕກຕ່ າງກັນເຊິ່ງຫຼາຍກວ່າ 1000 ສາສະໜາ, ສວ່ນທາງດ້ານວັດທະນາ

້ ້ ນເອງ. ນອກນີທາງດ້ ານຫັດຖະກໍາກະສີກໍາເຄື່ອງປັ ນດິນເຜົ່າແມ່ ນມີ ທໍາແມ່ ນເປັ ນເອກະລັກມີຄວາມເປັ ນເຈົາຕົ

້ ນເຜົາ ແລະ ຮູ ຈ ້ ກ ັ ຄວາມງາມ, ຮູ ບຊົງສວຍງາມ ແລະ ເມືອງຈີນບູ ຮານເປັ ນແຫ່ ງທໍາອິດມີການນໍາໃຊ້ເຄື່ອງປັ ນດິ

ັ , ທອງ, ເງ ິນ, ຄໍາ ແລະ ວັດຖຸອ່ ນກ່ ື ອນໜູ່....ເຊິ່ງແຜ່ອີດທິພນ ົ ໄປຍັງຫຼາຍປະເທດເຊັ່ນ: ຍີ່ປຸ່ ນ, ເກົາຫຼ ີ ໃຊ້ເຫຼກ ແລະ ບັນດາປະເທດຕ່ າງໆໃນອາຊີຕາເວັນອອກສ້ຽງໃຕ້.

ເອກະສານອ້າງອີງ Byington, Mark .2004. Koguryo part of China? is available (accessed February 3, 2004) Byington, Mark .2004.Korean History in Manchuria (accessed April 29, 2004) Campbell, David.1992.Writing Security, Minneapolis: University of Minnesota Press Choe, Beob-jong .2004.“Problem in China’s History Research , (accessed July 5, 2004). Hobsbawm, E.J. 1990. Nations and NationalismSince 1780: Programme, Myth, Reality, Cambridge: Cambridge University Press Hosoya, Yoshio . 1990. Manju Gurun to ‘Manshukoku’” (The Manchu Gurun and Manchukuo), in Rekishi no naka no chiiki (A Region in History), Hamashita Takeshi ed. Tokyo: Iwanami shoten Im, Ki-hwan . 2004. “Koguryo, An East Asian Hegemon”, Kim Lena ed. Koguryo Tomb Murals, Seoul: ICOMOS-Korea & Cultural Properties Administration Nelson, Sarah M. 1995. “The politics of ethnicity in prehistoric Korea”, Philip L. Kohl and Clare Fawcett (eds.), Nationalism, politics, and the practice of archaeology, Cambridge University Press The Institute of Archaeology, Chinese Academy of Social Sciences.1997. Liudingshan and Bohaizhen: Aristocratic Cemetery and Capital Site of the Bohai State, Tang Dynasty, The Encyclopedia of China Publishing House, Beijing, China Noboru Ogata . 2000. ‘A Study of the City Planning System of the Ancient Bo-hai State Using Satellite Photos (in Japanese with an English summary),’ Japanese Journal of Human Geography, Vol. 52, No. 2, pp.19-38

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ຶ ສາ: ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງ ກໍລະນີສກ ການວາງຜັງເມືອງນາຣາ (NARA)

7 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

7.1.

ປະຫັວດຄວາມເປັນມາ

(ທີ່ມາ: http://www.nara-edu.ac.jp/ADMIN/RYUGAKU/english/overseas/index.html)

້ ຮູ ບທີ 7.1 ແຜນທີ່ຕັງຂອງເມື ອງນາຣາ (Nara)

ອາຊີຕາເວັນຕາເວັນອອກໃນໃນສະຕະວັດທີ 8, ໃນເວລານາຣາ (Nara) ແມ່ ນນະຄອນຫຼວງຂອງປະ

ເທດຍີ່ປຸ່ ນ,

ຈີນແມ່ ນຢູ່ ໃນລະດັບຄວາມສູ ງຂອງຂົງເຂດຂອງຕົນພາຍໃຕ້ລາຊະວົງຕັງ

(Tang), ການຄ້າສາ

້ ກົນໄດ້ກາຍເປັ ນການເຄື່ອນໄຫວທີ່ເຄີຍມີມາກ່ ອນນີໃນປະລິ ມານທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງສິນຄ້າຈາກຕ່າງປະເທດຈາກ ້ ີ າງຂອງເສັນທາງຜ້ ພາກຕາເວັນຕົກໄດ້ນໍາເອົາມາໂດຍວິທທ າໄໝທີ່ນະຄອນຫຼວງຈາງ ແອນ (Chang'an), ທ່ ານ 99

ດຣ. ເອັດເວີດ ສຈາເຟີ (Edward Schafer) ຢູ່ ໃນປະເທດຕາເວັນອອກທີ່ໄດ້ກ່າວມາອົງປະກອບຈໍານວນຫຼາຍ

ທີ່ແປກປະຫຼາດທີ່ໄດ້ເອົາຊະນະໃນສັງຄົມຈີນພາຍໃຕ້ພະລັງງານ ແລະ ພົນລະເຮືອນແບບພິເສດຂອງຈີນ, ພາກ ້ ັ ສັນໃໝ່ ເພື່ອປະກອບເປັນໂລກຕາເວັນອອກອາຊີ. ພືນອາຊີ ຕາເວັນຕາເວັນອອກໄດ້ຈດ

(ທີ່ມາ: http://www.globalsecurity.org/military/world/china/chang-an.htm)

ຮູ ບທີ 7.2 ຜັງເມືອງຂອງຈາງ ແອນ (Chang'an) ໃນລາຊະວົງຊູຍ (Sui) ແລະ ຕັງ (Tang) ້ ່ າ: ປາຣແຮ (Parhae), ໄດ້ສາ້ ງຕັງຂຶ ້ ້ ນໂດຍປະຊາຊົ ີ ່ ເອີ ື ນວ ລັດໂບໄຮ (Bohai) ໃນພາສາເກົາຫຼໄີ ດ້ມຊ ນ

້ ແມ່ ້ ນຢູ່ ພາກສ່ວນຕອນເໜືອໃນປະເທດຈີນ, ິ (Tungusic) ຢູ່ ໃນຕອນທ້າຍຂອງສະຕະວັດທີ 7 ໃນມືນີ ຕັນກູສກ

້ ແບ່ງປັນລັກສະນະຂອງວັດທະນະທໍາຈີນເຊັ່ນ:ລະບົບລາຍລັກອັກສອນ, ລະບົບກົດໝາຍ ແລະ ົ ໄດ້ ປະເທດເຫຼ່ ານີ ຈັນຍາບັນ, ພະພຸ ດທະສາໂດຍອີງໃສ່ພະຄໍາພີໄດ້ແປເປັ ນພາຈີນ, ອີກຄົນໜຶ່ງຄຸ ນນະສົມບັດຂອງວັດທະນະທໍາ

້ ງຮັກສາໄວ້ວດ ້ ັ ທະນະທໍາແບບດັ່ງເດີມຂອງເຂົາເຈົາ້ ເພາະສະນັນໃນພາກ ຮ່ວມກັນ ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມພວກເຂົາເຈົາຍັ

້ ັ ການນໍາໃຊ້ ພືນອາຊີ ຕາເວັນຕາເວັນອອກລະບົບລາຍລັກອັກສອນ ໂດຍອີງໃສ່ລັກສະນະຂອງຈີນຍັງສືບຕໍ່ໄດ້ຮບ

້ ິ ໄດ້ລາຍງານວ່ານັກຄົນຄວ້ ເພື່ອສະແດງໃນວັນທີ 11 ເດືອນຕຸ ລາ ປີ 2004, ໜັງສືພມ າຈີນໄດ້ປະກາດທີ່ມີຢ່ ູແລ້ວ ້ ່ ໄດ້ ີ ເ ສຍຊີວດ ິ ຂອງການເປັ ນພະຍາດກະທັນຫັນໃນ 734 ປີ ຂອງຄໍາຈາລຶກຢູ່ ຫີນຂຸ ມຝັ ງສົບສໍ າລັບຄົນຍີ່ປຸ່ ນຜູ ທ

້ ບ ື ຄົນພົ ກ່ ອນຄ.ສ ແລະ ໄດ້ຝັງຢູ່ ໃນເຂດຊານເມືອງ ຂອງຈາງ ແອນ (Chang'an). ຄໍາຈາລຶກຢູ່ ຂຸ ມຝັ ງສົບໄດ້ຖກ ້ ່ ກໍ່ສ້າງທາງດ້ານທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອຂອງວິທະຍາໄລໃນຊຽນ (xian) ຊື່ຂອງບຸ ກຄົນທີ່ຝັ ງແມ່ ນຈິງ ໃນພືນທີ

້ ່ ບໍ ີ ່ ສາມາດ ໄດ້ຮບ ັ ການກໍານົດໂດຍການບັນທຶກພາສາຍີ່ປຸ່ ນ. ນັກວິຊາການພິ ເຊັນເຈັງ (Jing Zhencheng) ຜູ ທ

ຈາລະນາທີ່ແນະນໍາຊື່ພາສາຍີ່ປຸ່ ນຂອງຕົນຖ້າເປັ ນ ໄປໄດ້ແມ່ ນຟູ ຈ ິ (Fujii) ຫຼ ື ອິນຸດ (Inoue) ຄໍາຈາລຶກຢູ່ ຂຸ ມຝັ ງ

້ າການເສຍຊີວດ ິ ຂອງ ສົບປະເທດທີ່ຈັກກະພັດຊວນຊົງ (Xuanzong) ຂອງລາຊະວົງຕັງ (Tang) ໄດ້ໂສກເສົານໍ ພະອົງ ແລະໄດ້ມອບໃຫ້ປະສານ ຄໍາຈາລຶກຢູ່ ຂຸ ມຝັ ງສົບສະຫຼຸບທີ່ມີຄໍາດັ່ງຕໍ່ໄປນີ:້ ເຖິງແມ່ ນວ່າຮ່າງກາຍຂອງມັນ 100

້ ບດັ່ງກ່ າວໃຫ້ພວກເຮົາ ື ຝັ ງຢູ່ໃນດິນຂອງຕ່າງປະເທດ, ຈິດວິນຍານຂອງລາວຈະໄປກັບຄືນບ້ານ, ການຄົນພົ ໄດ້ຖກ

້ ໃນສະພາບການຂອງການແລກປ່ຽນສາກົນໃນບັນດາປະເທດອາຊີຕາເວັນ ພາບຂອງພາກຂະໜາດນ້ອຍທີ່ເກີດຂຶນ ້ ແມ່ ້ ນລະບົບການການວາງແຜນຕົວເມືອງຈີນໄດ້ຮ່ວມກັນ ອອກໃນສະຕະວັດທີ 8, ສາເຫດທີ່ແຕກຕ່ າງກັນໃນມືນີ

້ ແບບຢ່າງທຶນຂອງເຂົາເຈົາຫຼ ້ ງັ ຈາກນະຄອນຫຼວງຂອງຈີນຈາງ ແອນ ໂດຍລັດອາຊີຕາເວັນອອກ ພວກເຂົາເຈົາມີ

້ (Chang'an) ມີຄຸນນະສົມບັດຂອງລະບົບນີປະກອບເປັ ນຮູ ບຮ່າງມູມສາກ, ຮູ ບແບບຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ ສໍາລັບການ ້ ່ ເລຊໃນໃຈກາງຂອງນະຄອນ ຂອງທາງເໜືອ, ຕົວຢ່າງ ຖະໜົນຫົນທາງຂອງນະຄອນ ແລະ ສະຖານທີ່ຂອງພືນທີ

້ ຂອງລະບົບນີສາມາດເຫັ ນໄດ້ຢ່ ູກີອງົ ຈູ (Kyongju) ຂອງຊິລລາ (Shilla) ໃນເກົາຫຼ,ີ ນາຣາ (Nara) ແລະ ກຽວ ້ ່ ໂຕ ຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ແລະ ຊາງຈິງ ລົງກົວຟູ (Shangjing Longquanfu) ຂອງລັດໂບໄຮ (Bohai) ທີ່ຕັງຢູ

ໃນນິງ ແອນ (Ning'an), ແຂວງເຮລົງ ຈຽງ (Heilong jiang) ທີ່ທັນສະໄໝປະເທດຈີນໜຶ່ງໃນສຸ ດທ້າຍແມ່ ນ ເປັນຕົວຢ່າງທີ່ມີຄ່າທີ່ປົກປັກຮັກສາຂອງການວາງແຜນການນະຄອນຈາງ ແອນ (Chang'an)ໃນປີ 1979.

7.2.

້ ທີ່ຕັງຂອງຕົ ວເມືອງນາຣາ (Nara)

້ ່ ທັງໝົດ 211,60 ກິໂລແມັດຕາແມັດ, ມີປະຊາກອນ 368,195 ຄົນ ນະຄອນນາຣາ (Nara) ມີເນືອທີ

ຶ້ ແລະ ໄດ້ຂນທະບຽນເປັ ນມໍລະດົກໂລກໃນປີ 1999.

(ທີ່ມາ: http://ucsdnews.ucsd.edu/archive/thisweek/2007/08/20_Young03.asp)

ຮູ ບທີ 7.3 ທີ່ຕັງ້ ແລະ ຂອບເຂດຂອງຕົວເມືອງນາຣາ (Nara) ປະເທດຍີ່ປຸ ນ

້ ້ ເປັ ້ ນ ມໍລ ະດົກຈາກໄລຍະຜ່ ານມານະຄອນ 1300 ປີ ກ່ ອນໜ້າ ນີນະຄອນຫຼ ວ ງນາຣາ (Nara) ໃນມືນີ

້ ່ ໃນແຂວງນາຣາ (Nara) ຢູ່ ໃນພາກໃຕ້ຂອງໂຕກຽວ (Kyoto) ັ ຖຸບູຮານທີ່ຕັງຢູ ຫຼວງນາຣາ (Nara) ແມ່ ນມີວດ

້ ່ ຂອງນະຄອນຂອງເຮໂຍ ກຽວ (Heijo kyo), ສ້າງຕັງຂຶ ້ ້ ນໃນປີ ເຊິ່ງແມ່ ນພືນທີ 710 ເຊິ່ງຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງຈົນ 101

້ ນເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ົ ຍ້າຍສະໄໝຂອງປະຫວັດສາດພາສາຍີ່ປຸ່ ນນີແມ່ ້ ກ ັ ກ່ ວາໃນປີ 784, ໃນເວລາທີ່ນະຄອນຫຼວງໄດ້ຍກ

້ ງັ ຈາກທີ່ລັດຖະບານໄດ້ຜ່ານນິ ື ສ້າງຂຶນຫຼ ເປັນໄລຍະເວລາຂອງນາຣາ (Nara). ເຮໂຍ ກຽວ (Heijo kyo), ໄດ້ຖກ ຕິກາໍ ໃນປີ 701 ທີ່ຈະສຸ ມໃສ່ລວມສູນອໍານາດຂອງຕົນ.

້ ່ ານະ ື ເອີນວ ຊື່ຢ່າງເປັ ນທາງການຂອງນະຄອນຫຼວງແມ່ ນເຮໂຍ ກຽວ (Heijo kyo), ແຕ່ວ່າມັນໄດ້ຖກ

ຄອນຫຼວງຂອງນາຣາ (Nara) ເນື່ອງຈາກວ່າສະຖານທີ່ຂອງການວາງແຜນຢູ່ ໃນລະດັບ, ນະຄອນຝາວັດແທກໄດ້ 4.3 ກິໂລແມັດ (ປະມານ 2.7 ກິໂລແມັດ) ຈາກພາກຕາເວັນອອກກັບພາກຕາເວັນຕົກ ແລະ 4.8 ກິໂລແມັດ (ປະ

ມານ 3.1 ກິ ໂລແມັດ) ຈາກທາງພາກເໜືອກັບພາກໃຕ້ ມັນໄດ້ແບບຢ່າງຫຼງັ ຈາກນະຄອນຫຼວງຈີນທີ່ໃຊ້ເວລາມີ ້ ່ າສະອາດຂອງຖະໜົນ ຖະໜົນຫົນທາງກວ້ າງ 80 ແມັດ ໃນທົ່ວພາກເໜືອກັບພາກໃຕ້ຢ່ ູ ໃຈກາງ ແລະ ການຕັງຄ

້ ໄດ້ແລ່ນໄປຫາເຮໂຍ ກຽວ (Heijo kyo), ຢູ່ໃນພາກສ່ວນ ຫົນທາງຢູ່ ໃນຮູ ບແບບຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ. ຖະໜົນຕົນຕໍ ່ ສຸ ດຂອງເມືອງ ້ ຊັນໃນທີ

ເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍທີ່ພັກອາໄສ ແລະ ລັດຖະບານຈັກກະພັດໃນລະຫວ່າງການນາຣາ

(Nara)ໄລຍະເວລາຂອງລັດຖະບານໄດ້ສະໜັບສະໜູນຢ່າງເປັ ນທາງການດ້ານພະພຸ ດທະສາສະໜາ ແລະ ການ ້ ່ ໃນພາກສ່ວນທີ່ສໍາຄັນຂອງນະຄອນຫຼວງໃນການປົ ກປັກຮັກ ື ສ້າງຂຶນຢູ ສືບຂອງພະວິຫານທີ່ຂະໜາດໃຫຍ່ ໄດ້ຖກ ສາຈັກກະພັດ ແລະ ລັດ.

(ທີ່ມາ http://alljapantours.com/go-city.php?dest=Kansai&city=Nara_City)

ຮູ ບທີ 7.4 ນະຄອນຫຼວງຂອງນາຣາ (Nara) ້ ້ ່ ຍັງເປັ ນໄລຍະເວລາຂອງການພົວພັນກັບປະເທດຈີນ ເຊິ່ງໃນເວລານີລາຊະວົ ໄລຍະເວລານັນກໍ ງຈີນຕັງ

້ ບວັດທະນະທໍາການພັດທະ (Tang) ໄດ້ເປັ ນຈັກກະພັດທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນໂລກ ແລະ ນາຣາ (Nara) ແມ່ ນຂຶນກັ ນາຂອງຕົນເອງໂດຍເອົາຂອງວັດທະນະທໍາຂອງລາຊະວົງຕັງ (Tang) ໄດ້ເປັ ນບາດສໍາຄັນອັນເລິກເຊິງຂອງສິລະ ້ ຮບ ິ , ຄວາມງ ົດງາມຂອງສິລະປະຢູ່ ລອດມາເຖິງປັ ດຈຸບນ ັ ນີ ້ ຈໍານວນຫຼາຍເຫຼ່ ານີ ົ ໄດ້ ັ ປະຍີ່ປຸ່ ນໃນການດໍາລົງຊີວດ 102

້ ກ ົ ຍ້າຍກັບມານາໂງກາ (Nagaoka) ແລະ ຫຼງັ ຈາກນັນອີ ການກໍານົດຢ່າງສົມກຽດໃນປີ 784 ນະຄອນຫຼວງໄດ້ຍກ ້ ເທື່ອໜຶ່ງໃນປີ 794 ການຍົກຍ້າຍກັບມາກຽວໂຕ ຫຼງັ ຈາກນັນກຽວໂຕຈະເລີ ນຮຸ່ ງເຮືອງເປັນນະຄອນຫຼວງມາຫຼາຍ

ກ່ ວາສະຫັດສະຫວັດ.ອານຸສາວະລີນາຣາ (Nara) ແມ່ ນປະຫວັດສາດຂອງວັດຖຸບູຮານນາຣາ (Nara) ທີ່ໄດ້ລງົ ທະບຽນເປັນມໍລະດົກໂລກຂອງອົງການຍູ ເນັດສໂກ (UNESCO), ຄຸ ນສົມບັດມໍລະດົກວັດທະນະທໍາໃນເດືອນ ທັນວາ ປີ 1998, ການເປັ ນມໍລະດົກໂລກໂດຍມີຄະນະກໍາມະການຄັດເລືອກສໍາລັບການຈົດທະບຽນຈໍານວນ ຂອງສະຖານທີ່ ແລະໂຄງສ້າງປະຫວັດສາດໃນນາຣາ (Nara) ລວມທັງຍັງມີຂອງເລຊ, ຍຸ ກຂອງປ່າໄມ ້ ແລະ ສ້າງ

້ ່ ນະຄອນມີຄວາມຈະເລີນຮຸ່ ງເຮືອງເປັນະຄອນຫຼວງ ພະວິຫານຄົບກັບຄືນໄລຍະເວລາ 1300 ປີ ກ່ອນໜ້ານີເວລາທີ

້ ່ ໄດ້ຕງຢູ ້ ັ ້ ່ ໃສ່ທາງພາກເໜືອຊັນໃນສຸ ຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ເຮໂຈ (Heijo)ເປັນພືນທີ ດຂອງນະຄອນຫຼວງວັດຖຸບູຮານ

້ ນບ່ອນທີ່ວັດຖຸບູຮານປະເທດຍີ່ປຸ່ ນໄດ້ມກ ີ ານປະຕິບດ ັ ໃນອາຄານດັ່ງກ່ າວ ຂອງເຮໂຈ ກຽວ (Heijo kyo) ນີແມ່

ີ ດ ີ ຄອງປະເພນີ ແລະ ການປົ ກຄອງ, ທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງຈັກກະພັດໃນ ເປັນໄດໂກກູ (Daigoku) ເຫດການຂອງພິທຮ

້ ່ ດັ່ງກ່ າວແມ່ ນມີຄວາມສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດ ໂດຍສະເພາະເນື່ອງຈາກວ່າມັນແມ່ ນນະຄອນວັດຖຸບູຮານ ພືນທີ

ທີ່ໄດ້ສູນເສຍໃນຍີ່ປຸ່ ນ ພ້ອມກັບການທໍາລາຍຂອງດາໄຊຟູ (Dazaifu) ແລະ ການທໍາລາຍຂອງຫໍປະຫວັດສາດ ຕາກາ (Taga) ມັນແມ່ ນໜຶ່ງສະປັດຕະຍະກໍາຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ.

ໃນສະຖານທີ່ປະຫວັດສາດແມ່ ນຈະສັງເກດເຫັນໄດ້ວ່າສະຖານດັ່ງກ່ າວເປັ ນທີ່ບູ ຊາສັກສິດຂອງກາຊູ

້ ່ ຕີນຂອງພູ ເຂົາສັກສິດຂອງມິຟູຕາ (Mifuta), ສະຖານທີ່ບູ ຊາສັກສິດຂອງກາຊູກາ(Kasuga) ກາ (Kasuga)ຕັງຢູ

້ ໃນປີ 768, ມິຟູຕາ (Mifuta) ໄດ້ຈດ ້ ້ ງໄປເທິງ ື ສ້າງຂຶນ ັ ຂຶນໃນວັ ໄດ້ຖກ ນທີ່ສັກສິດເປັ ນສະຖານທີ່ບ່ອນທີ່ພະເຈົາລົ

້ າຍປະເພດອາຄານຫ້ອງບູ ຊາໄດ້ນໍາ ີ ານກໍານົດຄຸ ນສົມບັດວັດທະນະທໍາທີ່ສໍາຄັນ ສີແດງເຂັມຫຼ ແຜ່ນດິນໂລກໄດ້ມກ ສະເໜີເປັນທາງກົງກັນຂ້າມກັບສີຂຽວຂອງຍຸ ກສະໄໝຂອງປ່າໄມ ້ກ່ ຽວກັບພູ ເຂົາ.

ກາຊູກາ-ຍາມາ (Kasuga-yama) ເຂດພູ ຍຸກສະໄໝປ່າໄມ ້ສໍາລັບການຫຼາຍກ່ ວາ 1,000 ປີ , ນັບຕັງ້ ັ ການຍອມຮັບຢ່າງເປັ ນທາງການມັນໄດ້ຖກ ື ແຕ່ປີ 841ໃນເວລາສະຖານະພາບຂອງພູ ເຂົາສັກສິດດັ່ງກ່ າວໄດ້ຮບ ້ ້ ັ ລົງຂອງຕົນໄມ ້ຢູ່ໃນປ່ານີ,ຄຽງຄູ່ ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ຕດ ກັບມິຟູຕາ (Mifuta) ປົ ກປ້ອງສະຖານທີ່ບູ ຊາສັກສິດຂອງກາຊູກາ

້ ່ າປ່າໄມ ້ແມ່ ນບໍ່ໄດ້ຖກ ື ແຕະຕ້ອງ ເຖິງແມ່ ນວ່າໃນປັ ດຈຸບນ ັ ເປັ ນຫໍໄຕທີ່ມີຄຸນຄ່າທາງ (Kasuga) ນີໝາຍຄວາມວ

ທໍາມະຊາດ.

້ ຂອງສະຖານທີ່ສັກສິດແມ່ ນມີຢ່າງສົມກຽດໃນຈໍາວນ 27 ຕຶກ, ອາຄານ ພະວິຫານສີ່ໃນອາຄານຕົນຕໍ

້ ່ ໃນນະຄອນຫຼວງວັດຖຸບູຮານຂອງເຮໂຈ ກຽວ (Heijo kyo) ພາຍໃຕ້ການ ອື່ນໆຂອງພະວິຫານທີ່ໄດ້ສາ້ ງຂຶນຢູ ີ ານຄຸ ມ ້ ຄອງ ເພື່ອ ປົ ກປັ ກຮັກສາຢ່າງເປັ ນທາງການຂອງພະພຸ ດທະສາສະໜາ ໂດຍລັດຖະບານທີ່ໃຊ້ເວລາໄດ້ມກ

ັ ຄວາມສະຫງ່ າງາມແມ່ ນໄດ້ປະຈັກໃຫ້ເຫັນພະຍານ ຄວາມຢູ່ ລອດ ສໍາລັບໃນໄລຍະເປັ ນ 1,000 ປີ , ໃນປັ ດຈຸບນ ິ ມ ົ ໃນໄລຍະເວລາທີ່ຜ່ານມາ. ພະວິຫານຫ້າໄດ້ຮບ ັ ການຈົດທະບຽນເປັ ນມໍລະດົກໂລກ ກັບວັດທະນະທໍາທີ່ໄດ້ນຍ ້ ເຂດໄດ້ ້ ້ ື ສ້າງຂຶນໃນໄລຍະກາງຂອງສະຕະວັ ັ ຕາມຄວາມຍິ່ງໃຫຍ່ ໃນ 8 ອາ ວັດໃນມືນີ ຖກ ດທີ 8 ເຊິ່ງໄດ້ປະຕິບດ

້ ຍງັ ໄດ້ເອີ່ນວ່າໄດບູ ທສູ (Daibutsu), ຫ້ອງພະ ຄານແມ່ ນຢ່າງສົມກຽດ ລວມທັງໂກນໂດ (Kondo), ຫ້ອງຕົນຕໍ ົ ້ ່ ທາງພາກໃຕ້ແມ່ ນປະຕູ ຮວທີ ົ ້ ່ ຍິ່ງໃຫຍ່ ແລະ ພຸ ດທະອົງທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ແລະ ນານໄດມັນ (NandaiMon), ປະຕູ ຮວຢູ

18 ຕຶກອາຄານທີ່ມີຄຸນສົມບັດວັດທະນະທໍາທີ່ສໍາຄັນຂອງວັດໂກຟູ ກ-ູ ຈິ (Kofuku-Ji),ໂກຟູ ກ-ູ ຈິ (Kofuku-Ji) 103

້ ່ ຂອງນະຄອນຫຼວງທີ່ຜ່ານມາອາສູ ກາ (Asuka) ໃນເວລາທີ່ນະຄອນ ແມ່ ນໄດ້ຍາ້ ຍໄປນາຣາ (Nara) ຈາກພືນທີ

້ ົ ຍ້າຍໃນປີ 710 ໄດ້ມຄ ີ ວາມສູງ 50,8 ແມັດ ແລະ ສູງຫ້າຊັນ. ຫຼວງໄດ້ຍກ

(ທີ່ມາ: http://www.taleofgenji.org/seven_great_temples_nara.html)

ຮູ ບທີ 7.5 ວັດຍາກູຊ-ິ ຈິ (Yakushi-Ji) ິ ານວັດທະນະ ປາໂກດາ (Pagoda) ແລະ ສາມສ້າງພະວິຫານອື່ນໆແມ່ ນສົມກຽດອີກສອງອາຄານບໍລກ

ທໍາທີ່ຄັນ,ວັດກັນໂກ-ຈິ (Gango-Ji) ໜຶ່ງໃນພະວິຫານພຸ ດທະສາສະໜາເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດ, ວັດກັນໂກ-ຈິ (Gangoົ ຍ້າຍອອກຈາກນະຄອນຫຼວງໃນອະດີດຂອງອາຊູກາ (Asuka) ກັບນາຣາ (Nara)ໃນປີ 710 ໃນເວລາ Ji)ໄດ້ຍກ ທີ່ເຮໂຈ ກຽວ (Heijo kyo)ໄດ້ກາຍເປັນນະຄອນຫຼວງທັງສອງອາຄານໂກກູຣາກູໂບ-ໂຮນໂດ (Gokurakubo-

ັ ແລະ ຫ້ອງພະພຸ ດທະສາສະໜາເປັ ນຊັບສົມບັດແຫ່ ງຊາດ ແລະ ສີ່ ມີຄວາມສໍາຄັນທາງຄຸ ນສົມ hondo) ຫໍຫຼກ

້ ້ ນແມ່ ້ ື ສ້າງຂຶນໃນເບື ບັດວັດທະນະທໍາ, ວັດຍາກູຊ-ິ ຈິ (Yakushi-Ji) ໄດ້ຖກ ອງຕົ ນປີ 640 ໂດຍຈັກກະພັດໄດ້

້ ພນ ີ ານຂອງການອະທິຖານສໍາລັບການຟືນຟູ ັ ລະຍາຂອງລາວຈາກການເຈັບເປັ ນໃນອາຊູກາ (Asuka). ເປັ ນວິທກ

ື ຍ້າຍໄປນາຣາ (Nara)ໃນເວລາທີ່ນະຄອນຫຼວງໄດ້ຍກ ົ ຍ້າຍກັບເຮໂຈ ກຽວ (Heijo kyo) ເຊິ່ງ ພະວິຫານໄດ້ຖກ ລະບຸ ໄວ້ໃນພະວິຫານເປັນສະຖານະພາບຂອງຍາກູຊ-ິ ນີໂອໄຣ (Yakushi Nyorai), ການສະແດງໃຫ້ເຫັນຂອງ

ພະລັງງານຂອງສຸ ຂະພາບ ແລະ ປິ່ນປົວໄດ້ ທັງສອງອາຄານທາງດ້ານຕາເວັນອອກປາໂກດາ (Pagoda) ແລະ ໂຕ ອິນ (Toin) ເຮັດຫ້ອງ (ຫ້ອງທາງດ້ານຕາເວັນອອກ) ເປັ ນຊັບສົມບັດແຫ່ ງຊາດ ແລະ ເປັ ນຊັບສິນວັດທະນະທໍາ

້ ື ສ້າງຂຶນໃນປີ ້ ່ີ ທີ່ສໍາຄັນ, ວັດໂຕໂຂໄດ-ຈິ (Toshodai-Ji) ໄດ້ຖກ 759 ໂດຍປະໂລຫິດກັນຈິນ (Ganjin), ຜູ ທ

້ ນຈາກປະເທດຈີນທີ່ຈະສອນກົດເກນຂອງພະພຸ ດທະສາສະໜາ, ມະຫາເຫສີຂອງຈັກກະພັດໄດ້ຂອງມື ້ ໄດ້ເຊືອເຊີ

ັ ການສິດສອນ. ຫ້າ ອາຄານລວມທັງໂກນໂດ (Kondo) ໄດ້ຫໍຄໍາ ແລະ ໂກໂດ (Kodo) ໄດ້ມາພະວິຫານໄດ້ຮບ

104

ໄດ້ທາງຫ້ອງ ເຊິ່ງເປັ ນຊັບສົມບັດແຫ່ ງຊາດ ແລະ ອື່ນໆທັງສອງແມ່ ນມີຄວາມສໍາຄັນທາງດ້ານຄຸ ນສົມບັດວັດທະ ນະທໍາ.

7.3.

ປະຫວັດສາດຂອງຄວາມເປັນມາຂອງວັດຖຸບູຮານ

ນາຣາ (Nara) ປະກອບດ້ວຍສາສະໜາພຸ ດ ແລະ ສາສະໜາຊິນໂຕ (Shinto) ອາຄານທີ່ສະແດງໃຫ້

້ ່ ປະກອບດ້ວຍແປດສະຖານທີ່ແຍກຕ່ າງ ເຫັນການການປ່ຽນແປງຂອງສະຖາປັ ດຕະກໍາຍີ່ປຸ່ ນ, ການກໍານົດພືນທີ ້ ເຂດໂກຟູ ້ ຫາກພະວິຫານພຸ ດທະສາສະໜາໃນມືນີ ກູ-ຈິ (Kôfuku-Ji),ການໂກ-ຈິ

(Gango-Ji), ຍາກູຊ-ິ ຈິ

(Yakushi-Ji) ແລະໂຕໂຊໄດ-ຈິ (Tôshôdai-Ji).

(ທີ່ມາ: http://tarts-and-pies.blogspot.com/2010/12/japan-day-3-todai-ji-kohfuku-ji-kasuga.html)

ຮູ ບທີ 7.6 ສະຖານທີ່ບູຊາສັກສິດຂອງກາຊູກາ-ໄຕຊາ (Kasuga-Taisha)

ເດືອນ ພຶດສະພາ ປີ 2000 ພະວິຫານຈະຖືກພົບເຫັນຢູ່ ໃນບ່ອນທ່ ອງທຽວສາທາລະນະເປັ ນພິເສດມີ

້ ່ ກວ້າງຂວາງໃນການທ່ ອງທຽວໄປຕາມເສັນທາງ ້ ່ ດັ່ງກ່ າວມັນ ້ ພືນທີ ໃນເວລາຍ່ າງ, ໃນເວລາທີ່ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມພືນທີ

້ ພິເສດແມ່ ນນິ ້ ່ ມີ ີ ສູງອາຍຸ (ເຖິງແມ່ ນວ່າມັນຍັງໃນຕອນເຊົາ) ກໍຍງັ ມີຫຼາຍທຸລະກິດ, ນັກຮຽນ ແລະ ປະຊາຊົນຜູ ທ

ື ຕົກແຕ່ງປະດັບປະດາກ່ ຽວກັບພາຍນອກມີຫຼາຍຮ້ອຍຂອງ ກາຕຣູ ໂດ (Nigatsudo) ເປັ ນພະວິຫານ ເຊິ່ງໄດ້ຖກ ້ ີ ານຂອງພະວິຫານນັນແມ່ ໂຄມໄຟວິທກ ນສອດຄ່ອງໂດຍແກ່ ນໂຄມໄຟໃນການທົບທວນຄືນຂອງ ທ່ ານ ໂຈຣ ຊານເຈຊ໌ (Jorge Sanchez) ປະເທດແອັດສະປາຍ.

້ າອິດຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນໃນສະຕະວັດທີ 8 ໄດ້ເລີ່ມຕົນຫຼ ້ ງັ ຈາກ ນາຣາ (Nara) ແມ່ ນນະຄອນຫຼວງຄັງທໍ

ື ຍ້າຍໄປກຽວໂຕ ຢ່າງໃດກໍຕາມນະຄອນທີ່ໄດ້ເກັບຮັກສາໄວ້ວດ ັ ທະນະທໍາສະຖານະພາບຂອງຕົນທີ່ສໍາ ທີ່ໄດ້ຖກ

ີ ດ ັ ສະຈັນຈໍານວນຫຼາຍຂອງຕົວເມືອງ, ພະວິຫານໃຫຍ່ ສູ ງ 56 ຄັນໃນປະເພນີປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ, ນາຣາ (Nara)ໄດ້ມອ

້ ່ ໃຫຍ່ ສີທອງແດງສູ ງ 16 ແມັດ, ເຊິ່ງແມ່ ນຄວາມດຶງດູດຕົນຕໍ ້ ໃນ ແມັດ, ທີ່ເຮືອນສະຖານະພາບພະພຸ ດທະເຈົາທີ

ສະຖານທີ່ແມ່ ນເຮັດໃຫ້ປະຫຼາດໂດຍຄວາມຍິ່ງໃຫຍ່ ແລະ ຄວາມງາມຂອງການອອກແບບລາຍລະອຽດ ແລະ ການກໍ່ສ້າງແມ່ ນມີຄວາມເອົາໃຈໃສ່.

105

ໃກ ້ຊິດທີ່ສຸ ດແມ່ ນພະວິຫານຈິ ໂກຟູ ກູ (Ji Kofuku) ກັບປາໂກດາ(Pagoda),ໃນ 5 ເລື່ອງຂອງຕົນທີ່

ື ມີຊ່ ສຽງເປັ ນອັນດັບສອງສູ ງໃນປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ຫຼງັ ຈາກທີ່ໜຶ່ງຂອງຈິ (Ji) ໃນໂຕກຽວ ໃນຂະນະທີ່ເວລາຍ່ າງຕາມ

ັ ການດໍ າ ລົງຊີວດ ິ ຢ່າງເຕັມ ທີໃ ນຕົວ ຖະໜົນພາຍໃນພະວິຫ ານນີທ່້ ານສາມາດເບິ່ງກວາງຈໍານວນຫຼ າ ຍທີ່ໄດ້ຮບ

້ ້ ນເນື່ອງມາຈາກຄວາມຈິງທີ່ວ່າສັດຕະວັດກ່ ອນໜ້ານີໄດ້ ເມືອງສໍາລັບສັດຕະວັດແລ້ວທີ່ມີຢ່ ູ ແລ້ວຂອງເຂົາເຈົາແມ່ ້ ໍາຂອງສະຖານທີ່ທີ່ກວາງຈະບໍ່ຖືກຂ້າຕາຍເລີຍ ແລະ ຈະໄດ້ຮບ ັ ການເຄົາລົບ ມີການຕັດສິນໃຈໂດຍເປັ ນໜຶ່ງໃນຜູ ນ

ໄດ້ໃນບັນດາສະຖານທີ່ອື່ນໆມີຄວາມສົນໃຈ, ພວກເຮົາມີພະວິຫານຈິ ໂກກູ (Ji Gogu) ກັບໂຮນໂດ (Hondo)

້ ແລະ ມຸ ງການຂອງຕົນທີ່ບາງພາກສ່ວນໜຶ່ງແມ່ ນປົ ກຫຸ ມ ້ ດ້ວຍໂລ້ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດ ແລະ ພະວິ ຂອງຕົນ, ຫ້ອງຕົນຕໍ ຫານຈິ ຍາກູຊ ິ (Ji Yakushi) ກັບອາຄານສີຂອງຕົນ.

້ ນນະຄອນຫຼວງຖາວອນທໍາອິດຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ນາຣາ (Nara) ຫຼ ື ເຮໂຈ ກຽວ (Heijo kyo) ນີແມ່

ທີ່ມີພະວິຫານວັດຖຸບູຮານງາມຫຼາຍ

ແລະ ສະຖານທີ່ບູ ຊາສັກສິດສາທາລະນະຂະໜາດໃຫຍ່ , ໜຶ່ງທີ່ເຕັມໄປ

້ ນບາງທີ່ການດຶງດູດໃຈຂອງນັກທ່ ອງທ່ ຽວທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດຫຼງັ ຈາກ ດ້ວຍຫຼາຍຮ້ອຍຄົນຂອງການທ່ ອງທ່ ຽວ, ນີແມ່ ັ ການອະນຸຍາດ, ໂຕກຽວ ແລະ ກຽວໂຕ ເຊິ່ງຕ່ າງຈາກກຽວໂຕທີ່ມີຄວາມທັນສະໄໝ ແລະ ວັດຖຸບູຮານໄດ້ຮບ

ນາຣາ (Nara) ໄດ້ແບ່ງອອກຢ່າງຈະແຈ ້ງອອກເປັ ນສອງເຂດ, ນະຄອນທີ່ທັນສະໄໝຂອງນາຣາ (Nara) ໃນ

້ ່ ສາທາລະນະນາຣາ (Nara) ຂອງເຂດພືນທີ ້ ່ ນາຣາມາຈິ (Naramachi), ບ່ອນທີ່ ພາກຕາເວັນຕົກ ແລະ ພືນທີ

້ ້ ້ ທ່ ຕັ ້ ່ ໃນພາກຕາເວັນອອກ ສະຖານທີ່ໄປເຂົາທ່ ້ ຽວຊົມໄດ້ໃນມືນີ ີ ງຢູ ຫຼາຍທີ່ສຸ ດຂອງສະຖານທີ່ການທ່ ອງທ່ ຽວຕົນຕໍ ທີ່ມີຄວາມສໍາຄັນແມ່ ນເຂດພະວິຫານ ແລະ ວັດກາຊູກາ ໄຕຊາ (Kasuga Taisha), ພະວິຫານເປັ ນສະຖານທີ່ ້ ຈິ ້ (Ji) ແມ່ ນໄດ້ເປັ ນທີ່ຮູ ຈ ້ ໃນໄລຍະຂອງນາຣາ (Nara) ແມ່ ນນະຄອນຫຼວງ. ໃນມືນີ ້ ກ ັ ດີສໍາລັບຫ້ອງ ສັກສິດຕົນຕໍ

້ ່ ໃຊ້ ໄດບູຕຊູ (Daibutsu) ຂອງຕົນ, ຖືເປັ ນການກໍ່ສ້າງໄມ ້ທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນໂລກທີ່ມີການຮູ ບຫຼ່ ໍພະພຸ ດທະເຈົາທີ

ື ທອງແດງ ໃນຂະນະທີ່ວັດກາຊູກາ ໄຕຊາ (Kasuga Taisha) ແມ່ ນສະຖານທີ່ທີ່ມີຊ່ ສຽງສໍ າລັບຮ້ອຍຂອງໂຄມ

້ ໄຟ, ກ ້ອນຫີນອອກແບບເສັນທາງການເປັ ນບ່ອນສັກສິດ.

9.4.

ການວາງແຜນເມືອງບູຮານນາຣາ (Nara)

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/heijokyo.html)

ັ ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງນາຣາ (Nara) ໃນປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ຮູ ບທີ 7.7 ຫຼກ 106

ໃນການວາງແຜນນະຄອນຫຼວງວັດຖຸບູຮານຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນໃນຮູ ບແບບຊອງຖະໜົນຫົນທາງແມ່ ນ

້ ້ ນອັນທີ່ເອີ່ນວ່າລະບົບການວາງແຜນ ້ ນໃນຮູ ີ ານຂອງການວາງແຜນນີແມ່ ໄດ້ສາ້ ງຕັງຂຶ ບແບບຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ, ວິທກ ້ ນໄດ້ຢືມຈາກຈາງ ແອນ (Chang'an)ນະຄອນຫຼວງ ຂອງໂຈ-ໂບ (Jo-bo), ລະບົບຂອງການວາງແຜນການນີແມ່

ຂອງລາຊະວົງຕັງ (Tang) ປະເທດຈີນ. ນາຣາ (Nara) ເຮຍໂຈ-ກຽວ (Heijô-Kyô) ເປັ ນນະຄອນຫຼວງຂອງ

ັ ຮອງເອົາລະບົບຕາຂ່າຍໄຟຟ້າຮູ ບແບບຂອງຈີນ. ສູ ຊາກູ-ໂອຈິ ປະເທດຍີ່ປຸ່ ນຈາກປີ 710 ກັບ ປີ 784 ເຊິ່ງໄດ້ຮບ ້ (Suzaku-Ôji)ຕາມຖະໜົນແກນກາງໄດ້ແຍກອອກຈາກນະຄອນເປັ ນສາກຽວ (Sakyô), ທາງດ້ານຊ້າຍຢູ່ເບືອງ

້ ຶ ແບ່ງອອກເປັ ນມາ ຕາເວັນອອກ), ນະຄອນເມືອງຍູກຽວ (Ukyô) ທາງດ້ານເບືອງຕາເວັ ນຕົກ ແຕ່ລະຄົນທີ່ໄດ້ຖກ

້ ່ 532 ແມັດມົນທົນມີໜາ້ ທີ່ ້ ຂອງເກົາໂຈ (Jo) ທີ່ເປັນແຖວ ແລະ ສີ່ໂບ (Bo) ທີ່ເປັ ນຖັນ. ນະຄອນແມ່ ນມີເນືອທີ ຶ ເອີ່ນວ່າໂບ (Bo). ໂບ (Bo)ແຕ່ລະຄົນໄດ້ຍງັ ໄດ້ແບ່ງເປັນສ່ວນນ້ອຍ ຈໍາເປັນໂດຍຖະໜົນຫົນທາງທີ່ສໍາຄັນໄດ້ຖກ

້ ່ ແມ່ ນ 133 ແມັດມົນທົນ, ້ ອີກເທື່ອໜຶ່ງເຂົາໄປໃນຈຸ ລງັ 4 ໂດຍ 4 ເອີ່ນວ່າ ທສູ ໂບ (tsubo), ຂະໜາດຂອງພືນທີ ີ ານທີ່ຄ້າຍຄືກນ ັ ຫຼາຍສົມຄວນ ສະຖານທີ່ໃນຕົວເມືອງໄດ້ກາໍ ນົດໄວ້ໂດຍການຕິດຕໍ່ກັນ ແລະຈໍານວນຖັນໃນວິທກ

້ ່ ເລຊໃນໃຈກາງຂອງເບືອງທິ ້ ຕໍ່ກັບລະບົບການປະສານງານຄາທ໌ເຕເສນ (Cartesian) ໄດ້, ພືນທີ ດເໜືອຂອງນະ ້ ່ ໃນທາງຊ້າ ຍ ້ ງການລັດຖະບານມີສອງຕະຫຼ າ ດຢ່າງເປັ ນ ທາງການ, ແຕ່ລະຄົນທີ່ຕັງຢູ ຄອນດັ່ງກ່ າວລວມມີຫ ອ

້ ່ ເລຊຂອງພາຍໃນຂອບເຂດຂະໜາດໃຫຍ່ ສໍາລັບທີ່ຢູ່ອາໄສສູ ງ ແລະ ສິດທິທາງດ້ານການເມືອງໄດ້ຢ່ ູ ໃກ ້ກັບພືນທີ

້ ່ ເລຊ, ທສູໂບ (tsubo) ແຕ່ລະຄົນໄດ້ ້ ບທີ່ຢູ່ ອາໄສເຫຼ່ ານັ ້ ້ ຶ ຄົນພົ ົ ນບາງຄັ ໄດ້ຖກ ງທສູ ໂບ (tsubo) ຫຼາຍຈາກພືນທີ ິ ສໍາລັບ ແບ່ງອອກເປັນພາຍໃນຂອບເຂດຂະໜາດນ້ອຍ ເພື່ອສະໜອງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນການດໍາລົງຊີວດ

້ ຶ ປະຖິມໄວ້ ປະຊາຊົນທົ່ວໄປໄດ້. ນາຣາ (Nara)ໄດ້ຖກ ເປັ ນນະຄອນຫຼວງໃນປີ 784 ແລະ ສ່ວນຫຼາຍຂອງເຂດ

້ ່ ຂອງຕົນຖຶກກັບຄືນສູ່ ປູກເຂົາ. ້ ການຖ່າຍຮູ ບທາງອາກາດຂ້າງເທິງແມ່ ນໃນປີ 1961 ແມ່ ນເຂດພາກກາງຂອງ ພືນທີ ເຮໂຈ-ກຽວ (Heijô-Kyô) ບ່ອນທີ່ແຜນວັດຖຸບູຮານທີ່ຖືກຮັກສາໄວ້, ມັນສະແດງໃຫ້ເຫັນຕາມຮອຍຂອງຮູ ບ

້ ່ າງທົ່ງໄຮ່ ແລະທົ່ງນາ. ເກກຽວ (Gekyô) ແບບການຕາຂ່າຍໄຟຟ້າມີອາຍຸ ຢ່ ູໃນອ່າງມຸ ມສາກ ແລະເສັນທາງລະຫວ

ໃນຕົວເມືອງນອກໄດ້ເພີ່ມອອກທາງດ້ານຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອຂອງເມືອງວັດວາອາຮາມທີ່ສໍາຄັນເຊັ່ນ: ໂກຟູ ກູ-

້ ເຂດດັ ້ ້ ່ ທີ່ມີຊ່ ສຽງສໍ ່ ງກ່ າວເຊິ່ງເປັ ນພືນທີ ື ຈິ (Kôfuku-Ji) ແລະ ກາງໂກ-ຈິ (Gangô-Ji) ແລະໃນມືນີ າລັບອັນ

້ ່ ໃກຊ ້ ່ ດັ່ງກ່ າວ ເນື່ອງຈາກອິດທິພນ ້ ່ ້ ່ ໄດ້ຖກ ຶ ສ້າງຂຶນຢູ ້ ດ ິ ກັບເຂດພືນທີ ົ ຂອງເນືອທີ ໃຫຍ່ ຫຼວງຂອງພະພຸ ດທະເຈົາທີ ້ ້ ງຄົງຕັງຖິ ້ ່ ນຖານຕົວເມືອງຫຼງັ ຈາກນະຄອນຫຼວງໄດ້ຖກ ົ ພາກສ ່ ວນໜຶ່ງຂອງນະຄອນນີຍັ ຶ ຍ້າຍໄປນາກາໂອກາເຫຼ່ ານີ

ກຽວ (Nagaoka-Kyô) ແລະ ຕໍ່ມາເຮແອນ-ກຽວ (Heian-Kyô) ກຽວໂຕ (Kyoto). ເກກຽວ (Gekyô)

້ ຂອງນາຣາ ້ ັ ຂອງມືນີ ເປັນຫຼກ (Nara) ການເມືອງຂອງນະຄອນຫຼວງວັດຖຸບູຮານອື່ນໆຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນເຊັ່ນ:ຟູ ຈ ິ ວາຣາ-ກຽວ (Fujiwara-Kyô) ໃນຊ່ວງປີ 694-710 ແລະເຮແອນ-ກຽວ(Heian-Kyô)ໃນຊ່ວງປີ 794-1868

ັ ຮອງເອົາແຜນການຕາຂ່າຍໄຟຟ້າຮູ ບແບບຂອງລະບົບການວາງແຜນການນີ ້ ເຊິ່ງຈີນແມ່ ນໄດ້ແບ່ງປັ່ ນ ຍັງໄດ້ຮບ ກັນຢ່າງກວ້າງຂວາງ ໂດຍບັນດາປະເທດອາຊີຕາເວັນອອກ.

107

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/heijokyo.html)

ຮູ ບທີ 7.8 ແຜນທີ່ສະແດງພູ ມສັນຖານຂອງນາຣາ (Nara)

້ ນທີ 28 ເດືອນທີ 5, ທີ່ນະຄອນຫຼວງວັດຖຸບູຮານຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນໃນເມືອງກັນໄຊ (Kansai) ໃນມືວັ ິ ຈູເລນ (Julian), ທ່ ານ ໃນປີ ທ ີ 11 ຂອງຍຸ ກບຸ ນເມຍ (Bunmei) ວັນທີ 19 ມິຖຸນາ ປີ 1479 ໂດຍປະຕິທນ ຈິນສັນ (Jinson) ໄດ້ຂຽນໃນວາລະສານຂອງຕົນວ່າປະໂລຫິດຂອງພະວິຫານຢູ່ ໃນໂກຟູ ກູ-ຈິ (Kôfuku-Ji) ອື່ນມາສະແດງໃຫ້ເຫັນເຂົາເປັ ນຕາຕາລາງທີ່ມີອາຍຸ ຂອງທົ່ງໄຮ່, ທົ່ງນາ. ຕາຕາລາງການສໍາເນົາຂອງທີ່ເພິ່ນແຕ້ມ

ີ ານແບ່ງທີ່ດິນເປັ ນຕອນໄດ້ຖກ ຶ ໃນວາລະສານຂອງພະອົງ (ຂ້າງລຸ່ ມ) ແມ່ ນຮູ ບແຕ້ມປະກອບໂຄງຮ່າງຂອງວິທກ ວາງອອກ ແລະ ນັບຈໍານວນໄດ້.

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/heijokyo.html)

ັ ານວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງນາຣາ (Nara) ຮູ ບທີ 7.9 ຫຼກ 108

(ທີ່ມາ: http://www.hgeo.h.kyoto-u.ac.jp/soramitsu/heijokyo.html)

ັ ານວາງແຜນຜັງເມືອງໂດຍການແບ່ງປັນຕອນດິນພາຍໃນເມືອງ ຮູ ບທີ 7.10 ຫຼກ

້ ົ ໃຫ້ເຫັນວ່າສົນທິສນ ັ ຍາຂອງການຈັດຈໍານວນຂອງໂຄງທີ່ດິນມີດ່ ງຕໍ ັ ່ ໄປນີ:ຂະໜາດ ພະອົງແມ່ ນຍັງໄດ້ຍກ

ຂອງໜຶ່ງບ້ານ ຣິ (ri) ໄດ້ 6 ໂຈ (Cho) ຮຽບຮ້ອຍໃນຂະນະທີ່ໜຶ່ງທສູ ໂບ (tsubo) ແບ່ງຕອນທີ່ດິນແມ່ ນ 1 ໂຈ ຶ ເອີ່ນວ່າໂຈ (Jo), ເຊິ່ງໄດ້ຖກ ຶ (Cho) ເທົ່າກັບ 109 ແມັດມົນທົນ. ຂະບວນຂອງຕົວເມືອງຂອງໂຕຣິ (ri) ໄດ້ຖກ

ນັບຈາກພາກເໜືອກັບພາກໃຕ້ໃນໜຶ່ງໂຈ (Jo), ຣິ (ri) ຖຶກນັບຈາກຊິໂມທສູ -ມິຈ ິ (Shimotsu-Michi) ທາງ

ພາກຕາເວັນຕົກ ຫຼ ື ທາງດ້ານທິດຕາເວັນອອກ. ຊິໂມທສູ -ມິຈ ິ (Shimotsu-Michi) ຫຼ ື ທາງຕໍ່າໄດ້ແບ່ງເຂດປົ ກ

ຄອງພາກຕາເວັນອອກ ແລະ ພາກຕາເວັນຕົກຂອງແຂວງຍາມາໂຕ (Yamato) ມັນເປັ ນຖະໜົນຫົນທາງພາກ

ເໜືອ ແລະ ພາກໃຕ້, ໃນການກໍ່ສ້າງເປັນແກນກາງຂອງນາຣາ (Nara) ກ່ ອນການກໍ່ສ້າງຂອງນະຄອນຫຼວງນາຣາ ້ ນການຂະຫຍາຍ ້ ຂອງນະຄອນຫຼວງສູ ຊາກູ-ໂອຈິ (Suzaku-Ôji) ນີແມ່ (Nara)ໃນປີ 710ຖະໜົນຫົນທາງຕົນຕໍ

ຂອງຊິໂມທສູ-ມິຈ ິ (Shimotsu-Michi) ໃນໜຶ່ງຣິ (ri), ທສູໂບ (tsubo) ຖຶກນັບຈາກແຈຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອ ທີ່ແຈຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອໃນເຂດປົກຄອງພາກຕາເວັນອອກ ແລະ ຈາກແຈຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອໃນເຂດປົ ກ 109

ຄອງຂອງທາງພາກຕາເວັນຕົກໄດ້. ຕົວຢ່າງຂ້າງເທິງ ແລະ ລາຍລະອຽດໃຫ້ຂອງລະບົບໂຈຣິ (jôri) ອັນທີ່ເອີ່ນວ່າ

ເຊັ່ນ: ການແບ່ງປັ່ນທີ່ດິນ ແລະ ລະບົບການສະແດງເຖິງມູນໃນວັດຖຸບູຮານໃນສະໄໝກາງຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ.

(ທີ່ມາ:http://heritageofjapan.wordpress.com/tag/nara-city-changan-urban-design/)

ຮູ ບທີ 7.11 ຜັງເມືອງຂອງນາຣາ (Nara) ໃນຮູ ບແບບຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ

(ທີ່ມາ: http://heritageofjapan.wordpress.com/tag/nara-city-changan-urban-design/)

ຮູ ບທີ 7.12 ທັດສະນິຍະພາບຕົວເມືອງຂອງນາຣາ (Nara) 110

ໃນທັດສະນະທາງອາກາດໃນໄລຍະທີ່ຜ່ານມາອ່າງນາຣາ (Nara) ແມ່ ນເປັ ນຮູ ບແບບຂອງຕາຂ່າຍໄຟຟ້າ

້ ງເກດທີ່ສຸ ດຂອງພາກ ຮູ ບແບບມົນທົນຂອງທົ່ງນາທີ່ອີງໃສ່ລະບົບໂຈຣິ (jôri) ໄດ້ເປັ ນໜຶ່ງໃນຄຸ ນນະສົມບັດຂໍສັ ້ ໂດຍອີງຕາມການສຶກສາທີ່ຜ່ານມາລະບົບການໂຈຣິ (jôri) ເຊັ່ນດຽວກັນກັບລະບົບໂຈໂບ (jôbô) ໄດ້ມາ ພືນ ້ ສະຕະວັດທີ 8 ັ ການປະຕິບດ ັ ນັບຕັງແຕ່ ຈາກຣິທສູໂຍ (ritsuryô) ຂອງວັດຖຸບູຮານລະບົບກົດໝາຍ ແລະ ໄດ້ຮບ

ີ ນທັງໝົດແມ່ ນເປັ ນຂອງລັດ ແລະ ການອະນຸຍາດໃຫ້ປະຊາຊົນ ພາຍໃຕ້ລະບົບຣິທສູ ໂຍ (ritsuryô) ການມີທ່ ດິ

ີ ຫຸ ຼດລົງທີ່ມີບນ ັ ຫາ ຢ່າງໃດກໍຕາມລະບົບການໂຈຣິ (jôri) ໄດ້ສບ ື ຕໍ່ໄດ້ຮບ ັ ການນໍາໃຊ້ໃນ ແຕ່ວ່າລະບົບທັນທີທ່ ໄດ້

້ ຕາມຮ ້ ້ ຄອງຂອງຊັບພະຍາກອນຂອງພາກເອກະຊົນຕະຫຼອດເວລາໃນຍຸ ກສະໄໝກາງ. ໃນມືນີ ່ ອງຮອຍ ການຄຸ ມ ້ ຂອງລະບົບນີສາມາດພົ ບເຫັນຢູ່ ໃນເມືອງຈໍານວນຫຼາຍຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ແຕ່ທີ່ສຸ ດຕາມປົ ກກະຕິໃນອ່າງນາຣາ

ັ ໃນປີ 1961 ໃນຄວາມຄິດເຫັນ (Nara) ແມ່ ນຈະສະແດງໃຫ້ເຫັນໃນຮູ ບພາບທາງອາກາດຂ້າງເທິງທີ່ໄດ້ປະຕິບດ ້ ້ ້ ານວນໄດ້ຮບ ້ ັ ເບືອງຕົ ່ ງຕອນທີ່ດິນຈາກຊື່ສະຖານທີ່ດັ່ງກ່ າວແຜນການໂຈຣິ (jôri) ໃນ ເບືອງຕົ ນຈໍ ນໃນການແບ ້ ເກືອບໝົດໂດຍນັກວິຊາການໂນໂບຣູ ໂອກາຕາ (Noboru Ogata) ໃນໂຕ ອ່າງນາຣາ (Nara) ແມ່ ນການຟືນຟູ

ີ ານວາງແຜນໃນ ກຽວຂອງວິທະຍາໄລກິນດາ (kinda), ອາກິຮໂິ ຣ (Akihiro) ໃນປີ 1986 ໂຈຣິ (jôri) ໄດ້ມກ

ີ າດຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ. ວັດຖຸບູຮານໃນຍຸ ກສະໄໝກາງຂອງປະເທດຍີ່ປຸ່ ນ ແລະ ການທົບທວນຄືນທາງດ້ານພູ ມສ

ເອກະສານອ້າງອີງ Nara capital built in the shadow of the Chinese empire & under the influences of the Silk Road (Heritage of Japan wordpress blog) C. Cullen, Astronomy and Mathematics in Ancient China (Needham Resarch Institute, 2007) Victor Cunrui Xiong, Sui-Tang Chang’an: A Study in the Urban History of Medieval China (Ann Arbor: Center for Chinese Studies, The University of Michigan, 2000). Machida, Akira. 1986. Heijô-Kyô, New Science Co.

111

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ້ ຶ ສາ: ເມືອງລຸ່ ມແມ່ ນໍາຂອງ ກໍລະນີສກ ເມືອງເຫວ້ (Hue) ປະເທດຫວຽດນາມ

8 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

8.1.

້ ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງເຫວ້ (Hue) ປະເທດຫວຽດນາມ ້ ່ ພາກໃຕ້ຂອງປະເທດຫວຽດນາມມີພນທີ ື ້ ່ 71 ກິໂລຕາລາງ ເມືອງເຫວ້ (Hue) ປະເທດຫວຽດນາມຕັງຢູ

້ ່ ຕົວເມືອງ ດານັງ 213 ກິໂລຕາລາງແມັດ). ແມັດ (ເຂດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.vietnamknitted.com/uploads/images/map.jpg)

ຮູ ບທີ 8.1 ແຜນທີ່ຕັງັ ້ ຂອງນະຄອນເຫວ້ (Hue) ປະເທດຫວຽດນາມ

8.2. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງເມືອງເຫວ້ (Hue) ້ ້ ນເມື ້ ໃນເບືອງຕົ ນນັ ອງເຫວ້ເປັ ນເມືອງຫຼວງຂອງລາຊະວົງຫງວຽນ ຫວຽດນາມຕອນໃຕ້ໃນສະຕະວັດທີ 17-19.

112

້ ່ ສ່ວນໃຫຍ່ ຂອງ ຊຶ່ງປົ ກຄອງພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.alphaonefive.com/map-hue-city/)

ຮູ ບທີ 8.2 ແຜນທີ່ຂອບເຂດ ແລະ ລະດັບພູ ມສັນຖານຂອງເມືອງເຫວ້ (Hue) ປີ 1968 ້ ດຖະ ຈົນເຖິງປີ 1945 ເມື່ອຈັກກະພັດດີບ່າວດັ່ຍແຫ່ ງຫວຽດນາມຊະລະສົມບັດ ແລະ ມີການກໍ່ຕັງລັ

້ ່ ຮ່າໂນ່ ຍຕອນເໜືອຂອງຫວຽດນາມ, ຕໍ່ມາປີ 1949 ຈັກກະພັດດີບ່າວດັ່ຍເພິ່ນໄດ້ຮບ ິ ຂຶນທີ ັ ການ ບານກອມມູນດ ້ ອງຫຼວງໃໝ່ ຄືໄຊ່ງ່ ອນທາງໃຕ້ຂອງປະເທດ ໃນ ື ຈາກຊາວຟຣັ່ງເສດໃນອານານິຄມ ົ ແລະ ທ່ ານກໍ່ຕັງເມື ຊ່ວຍເຫຼອ

ີ ໍາແໜ່ງທີ່ໃກກ ້ ບ ັ ອານາເຂດລະຫວ່ າງຫວຽດນາມເໜືອ ແລະ ຫວຽດນາມໃຕ້ ຊ່ວງສົງຄາມຫວຽດນາມເຫວ້ມຕ ັ ຄວາມເສຍຫາຍຢ່າງໜັກໂດຍສະ ໂດຍເຫວ້ຢ່ ູ ໃນອານາເຂດຂອງຫວຽດນາມໃຕ້, ໃນປີ 1968 ຕົວເມືອງໄດ້ຮບ ເພາະແມ່ ນບູຮານສະຖານຫຼາຍແຫ່ ງທີ່ລະດົມຍິງ ແລະ ຖືກລະເບີດຈາກກອງທັບອາເມລິກາເມື່ອສົງຄາມສະຫງ ົບ

ັ ການດູແລເອົາໃຈໃສ່ເນື່ ອງຈາກຖື ື ້ າໍ ກອມມູນດ ິ ແລະຊາວຫວຽດ ລົງແລ້ວບັນດາບູຮານສະຖານກໍ່ບໍ່ໄດ້ຮບ ກກຸ່ ມຜູ ນ

ນາມບາງສ່ວນເຫັນວ່າເປັນສັນຍາລັກຂອງລະບອບສັກດິນາໃນອະດີດ ແຕ່ຫຼງັ ຈາກທີ່ແນວທາງການເມືອງໄດ້ປ່ຽນ ັ . ກໍ່ເລີ່ມມີການບູລະນະບູຮານສະຖານບາງສ່ ວນມາເຖິງປັດຈຸບນ

113

8.3.

ລັກສະນະຜັງເມືອງຂອງເມືອງເຫວ້ (Hue)

ັ ມີພະລາດຊະວັງຫງວຽນ ເຊິ່ງເປັ ນຕໍາໜັກ ລັກສະນະຂອງນະຄອນເຫວ້ (Hue) ເປັນຮູ ບ 4 ແຈຈະຕຸ ລດ

້ ່ ອ້ອອມຮອບທຸ ກທິດ, ຜັງເມືອງປີ່ ນຫຼງັ ໃສ່ ໃຫຍ່ ຢູ່ໃຈກາງນະຄອນ ແລະ ມີສຸສານ ຫຼ ື ຕໍາໜັກນ້ອຍທີ່ເກົ່າແກ່ ຕັງຢູ ທິດເໜືອຫັນໜ້າລົງທິດໃຕ້ ເຊິ່ງອີງຕາມລັກການຂອງຮວງຈຸຍ.

(ທີ່ມາ: http://www.cc.gatech.edu/~tpilsch/AirOps/hue-battle.html)

ຮູ ບທີ 8.3 ຜັງເມືອງຂອງເຫວ້ (Hue) ໃນປີ 1968

(ທີ່ມາ: http://www.cc.gatech.edu/~tpilsch/Vietnam.html)

້ ຮູ ບທີ 8.4 ຜັງໂຄງສ້າງຂອງເສັນທາງເມື ອງເຫວ້ (Hue) 114

(ທີ່ມາ: http://www.lib.utexas.edu/maps/map_sites/cities_sites.html)

້ ຮູ ບທີ 8.5 ແຜນຜັງທີ່ຕັງຂອງສຸ ສານປະຫວັດສາດຕ່າງໆຂອງເຫວ້ (Hue) ້ ່ ໃຈກາງປະເທດຫວຽດນາມ ຊຶ່ງຢູ່ ໃນການປົ ກຄອງ ແຕ່ກ່ ອນເມືອງເຫວ້ (Hue) ເປັ ນເມືອງນ້ອຍທີ່ຕັງຢູ

ຂອງຫງວຽນຮວາງ (Nguyen Hoang)ໃນແຜ່ນດິນຂອງລາດຊະວົງເລແຕ່ລາດຊະວົງປົ ກຄອງໄດ້ບ່ ໍນານກໍ່ເກີດ

້ ້ ກ ັ ທ່ ານໃນຊື່ອົງຊຽງສີ ຊຶ່ງ ສົງຄາມແບ່ງແຍກດິນແດນຂຶນທາງຕອນເໜື ອ ແລະ ຕອນໃຕ້ ຫງວຽນສວາງທີ່ຄົນຮູ ຈ ້ ປາບກະບົດ ແລະ ລວບລວມແຜ່ນດິນທາງຕອນເໜືອ ແລະ ້ ົກຄອງຫວຽດນາມຕອນໃຕ້ໃນຂະນະນັນໄດ້ ເປັນຜູ ປ

້ ນອັນດຽວກັນໃນປີ ພ.ສ 2345 ພ້ອມທັງສະຖາປະນາຕົນເອງເປັ ນຈັກກະພັດດີຍາງລອງແຫ່ ງລາດ ຕອນໃຕ້ເຂົາເປັ ຊະວົງຫງວຽນມີສູນກາງການປົກຄອງຢູ່ເມືອງເຫວ້ (Hue).

(ທີ່ມາ: http://yume.vn/dopoka/article/hue-the-city-of-festival-35B5CBD1.htm)

້ ຮູ ບທີ 8.6 ຮູ ບປັນສະແດງເຖິ ງການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດ 115

້ ້ ແຕ່ຫຼງັ ຈາກທີ່ພະເຈົາຍາງລອງປົ ກຄອງໄດ້ພຽງ 33 ປີ , ຝຣັ່ງເສດກໍ່ບຸ ກເຂົາໂຈມຕີ ເມືອງເຫ້ວ (Hue)ໃນ

້ ກກະພັດພັກດັນຂຶນຊິ ້ ງບັນລັງໃນຊ່ວງເວລາສັນໆການເດີ ້ ຊ່ວງເວລານີຈັ ນຂະບວນຕໍ່ຕ້ານຝຣັ່ງເສດ ແລະ ການຕໍ່

້ າ້ ນລັດທິຈກ ັ ກະພັດທຶນນິຍມ ົ ລວມເຖິງການຍຶດຄອງຂອງຍີ່ປຸ່ ນໃນມະຫາສົງຄາມເອເຊຍໃນປີ ພ.ສ 2488 ສູ ຕ ້ ່ າວດັ່ຍ ໄດ້ສະລະລາດຊະສົມບັດຈຶ່ງຖືໄດ້ວ່າເມືອງເຫວ້ (Hue) ເປັ ນ ແລະ ໃນເດືອນສິງຫາປີ ດຽວກັນພະເຈົາບ ້ ຈຸດເລີ່ມຕົນລາດຊະວົ ງຫງວຽນ ແລະ ເປັນລາຊະນີສຸດທ້າຍຂອງລາດຊະວົງຫງວຽນເຊັ່ນກັນ.

8.4. ພູ ມສາດ ແລະ ພູ ມອາກາດຂອງເມືອງເຫ້ວ (Hue) ້ ່ ຕອນກາງຂອງປະເທດຫວຽດນາມແຄມຝັ່ ງແມ່ ນໍາຫອມຫ່ ້ ເມືອງເຫວ້ (Hue) ຕັງຢູ າງຈາກທະເລຈີນໃຕ້ ິ ພຽງ 2-3ໄມຫ່ າງຈາກເມືອງຮ່າໂນຍໄປທາງໃຕ້ປະມານ 540 ກິໂລແມັດ ແລະ ຫ່ າງຈາກນະຄອນຫຼວງໂຮຈິມນ

້ ່ ສ່ວນໃຫຍ່ ເປັ ນພືນທີ ້ ່ ຣາບສູ ງ ຊຶ່ງເຕັມໄປດ້ວຍຫິນພູ ເຂົາໄຟຫາດ ໄປທາງເໜືອປະມານ 644 ກິໂລແມັດ, ພືນທີ ້ ່ ປ່າໄມທ ້ ງເປັ ນພືນທີ ້ ່ ສໍ ີ າຄັນທີ່ສຸ ດຂອງຫວຽດນາມສ່ວນສະພາບພູ ມອ ີ າ ຊາຍ ແລະ ທະເລສາບ. ນອກຈາກນັນຍັ ້ ນເລີ່ມແຕ່ ຊ່ວງປາຍເດືອນຕຸ ລາ ກາດໃນເມືອງເຫ້ວ (Hue) ຂ້ອນຂ້າງຮ້ອນຕະຫຼອດປີ ໂດຍມີ 2 ລະດູຄ:ື ລະດູຮອ ້ ເດືອນພຶດສະພາ-ຕຸ ລາ ອຸ ນຫະພູ ມສູງໃນຊ່ວງລະດູຮອ ້ ນເກືອບ 40ອົງສາ ແລະ ຕໍ່າ -ເມສາ ແລະ ດູຝົນ ເລີ່ມຕັງແຕ່ ້ ນ. ສຸ ດ 20 ອົງສາໃນຊ່ວງລະດູຮອ

(ທີ່ມາ: http://tenleagueboots.wordpress.com/)

ຮູ ບທີ 8.7 ວີວພາຍໃນສຸ ສານຂອງນະຄອນເຫວ້ (Hue)

8.5.

ບັນດາສຸ ສານສໍາຄັນຕ່ າງໆໃນນະຄອນເຫວ້ (Hue)

້ ກ ້ (Tomb of Tu Duc) 8.5.1. ສຸ ສານນະຄອນຕືດື

້ ກ ້ (Tomb of Tu Duc) ເຖິງວ່າຈະມີອາຄານໃຫຍ່ ບໍ່ຫຼາຍແຕ່ກໍ່ມີຄວາມສວຍ ້ ດື ສຸ ສານຂອງພະເຈົາຕື

ງາມກົມກືນກັບສະຖານທີ່ ເຊິ່ງການບັນທຶກໄດ້ກ່າວວ່າພະອົງໄດ່ ທ່ ານໄດ້ອອກແບບເກືອບທັງໝົດສຸ ສານແຫ່ ງນີ ້

116

້ ້ ກເປັ ້ ນ ້ ດື ສ້າງຂຶນໃນປີ ພ.ສ 2407 ໃຊ້ເວລາ 3 ປີ ຈຶ່ງສໍາເລັດໂດຍໃຊ້ແຮງງານຄົນສ້າງເຖິງ 3000 ຄົນ. ພະເຈົາຕື ້ ັ ກະພັດຣິອງົ ທີ 4 ແຫ່ ງລາດຊະວົງຫງວຽນທີ່ປົກຄອງລາດຊະວົງນານເຖິງ 36 ປີ . ລູກຊາຍຂອງພະເຈົາຖຽວຣີ ຈກ

(ທີ່ມາ: http://twoyeartrip.com/blog/2013/11/hue-vietnam/)

ຮູ ບທີ 8.8 ແຜນຜັງຂອງສຸ ສານນະຄອນເຫວ້ (Hue)

117

(ທີ່ມາ: https://deasihotang.wordpress.com/2013/05/28/tu-duc-tomb-hue-the- imperial-city/)

້ ຮູ ບທີ 8.9 ປະຕູທາງເຂົາພາຍໃນສຸ ສານ

້ ຕໍາໜັກ 2 ແຫ່ ງພາຍໃຕ້ອາຄານມີໄມ ້ທີ່ເກົ່າແກ່ ຕັງຢູ ້ ່ ແຄມທະເລສາບດູຄຽມທີ່ມີ ຈຸດເດັ່ນຂອງສຸ ສານນີຄື

້ ນສະຖານທີ່ຜັກຜ່ອນ ແລະ ສິດ ດອກບົວອ້ອມຮອບ ແລະ ຫວານສົ່ງກີ່ນຫອມໄປທົ່ວໃຊ້ສະຖານທີ່ແຫ່ ງນີເປັ

່ ສວນໃນໃຈກາງຂອງສຸ ສານມີສລ ້ ີ າຈາລຶກຂະໜາດໃຫຍ່ ທີ່ກ່ າວເຖິງພະຄຸ ນ ແລະ ເລື່ອງລາວ ເບັດຖັດເຂົາໄປທີ ຕ່ າງໆທີ່ເກີດຂຶນ້ ໃນສະໄໝນັນ້ ແລະ ອາຄານຊົງໂຮງໃຫຍ່ ໃຊ້ເປັນໂຮງລະຄອນໃນສະໄໝທີ່ທ່ ານປົກຄອງ.

(ທີ່ມາ: http://www.vietvisiontravel.com/blog/hue-highlights/)

ຮູ ບທີ 8.10 ຕໍາໜັກ 2 ແຫ່ ງພາຍໃນສຸ ສານ 118

ິ ໝາງ (Tomb of Minh Mang) 8.5.2. ສຸ ສານຈັກກະພັດດີມນ

້ ດຂຶນ ້ ໃນປີ ພ.ສ 2383 ຫຼ ື 1 ປີ ກ່ອນສີນພະຊົ ້ ການກໍ່ສ້າງສຸ ສານແຫ່ ງນີເກີ ນ ແລະ ສໍາເລັດລົງໂດຍພະເຈົາ້

້ ນໝາງເປັ ນລູກຊາຍອົງທີ 4 ຂອງພະເຈົາຍາງລອງ ້ ຖ່ຽວຣິເປັນພີ່ນ້ອງຂອງພະອົງໃນປີ ພ.ສ 2386, ພະເຈົາມິ ແລະ

ັ ການຍົກຍ້ອງຢ່າງສູ ງ ເປັ ນຈັກກະພັດອົງທີ 2 ຂອງລາດຊະວົງຫງວຽນພະອົງໄດ້ສາ້ ງຈັກກະພັດຣີ່ ແລະ ໄດ້ຮບ ້ ິ ານການປົ ກຄອງຕາມແບບຈີນ ຈາກການປະຕິຮູບບົນທໍ ານຽບປະເພນີພະອົງຍຶດໝັນໃນແບບແຜນການບໍ ລຫ ້ ບລາດສະສໍາໜັກລວມທັງນະໂຍບາຍຕໍ່ຕ້ານຝຣັ່ງເສດ ແລະ ປາບປາມພວກ ົ ເມືອງຕ່າງໆມາຂຶນກັ ໂດຍການໃຫ້ຫວ ້ ່ ເຮັດໃຫ້ຫວຽດນາມຕົກເປັນອານານິຄມ ົ ຝຣັ່ງເສດໃນເວລາຕໍ່ມາ. ນອກຢ່າງຮຸ ນແຮງ ຊຶ່ງນະໂຍບາຍນີເອງທີ

(ທີ່ມາ: http://www.tourtovietnam.net/tour/memorable-family-journey/)

ຮູ ບທີ 8.11 ສຸ ສານຂອງມິນໝາງ (Tomb of Minh Mang)

(ທີ່ມາ: http://www.vietvisiontravel.com/blog/hue-highlights/)

້ ່ ສຸ ສານຂອງມິນໝາງ (Tomb of Minh Mang) ຮູ ບທີ 8.12 ຮູ ບປັນຢູ

119

້ ້ ົ ນດາຊ້າງ, ມາ້ ແລະ ຂຸ ນນາງເປັ ນຜົນງານສິນຍອດຂອງສີ ື ຼາຍຄົນຖັດເຂົາມາເປັ ຮູ ບເຫຼ່ າບັ ມຫ ນສີລາຈາ

້ ລຶກທີ່ຕັງແທ່ ນບູ ຊາຂອງວິນຍານ ແລະ ພະຕໍ າໜັກດ້ານໃນທີ່ລ້ອມໄປດ້ວຍບຶງ ແລະ ສວນອັນຮົ່ມເຢັ ນແນມ ້ ງແຕ່ບໍ່ມີໃຜຮູ ວ ້ ່າ ຈາກຕໍາໜັກສາມາດເບິ່ງເຫັນຂຸ ມສົບເປັ ນເນີນດິນວົງກົມຂະໜາດໃຫຍ່ ອ້ອມຮອບດ້ວຍຮົວສູ ບ່ອນຜັງສົບທີ່ແນ່ ນອນຢູ່ບ່ອນໃດ.

້ 8.5.3. ສຸ ສານຂອງພະເຈົາໄຄດິ ງ (Tomb of Khai Dinh)

ເປັນພຽງສຸ ສານດຽວທີ່ມີການປະສົມປະສານລະຫວ່າງສະຖາປັດຕະຍະກໍາຕາເວັນອອກຮ່ວມກັບສະຖາ

ົ ຫຼ ື ເບິ່ງ ປັ ດຕະຍະກໍາຕາເວັນຕົກ ເຊິ່ງອາດຈະເບິ່ງໄດ້ວ່າເປັ ນສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາທີ່ຢູ່ ໃນຍຸ ກການລ່າອານານິຄມ ້ ກ ົ , ສຸ ສານແຫ່ ງນີຖື ອີກມູມໜຶ່ງເປັ ນສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາທີ່ເກີດຈາກການປະສົມປະສານລະຫວ່າງຈີນກັບເອິຣບ

້ ີ້ ສ້າງຂຶນໃນສະໄໝຈັ ກກະພັດໄຄດິງ ເພື່ອໃຊ້ເປັນສຸ ສານສໍາລັບພະອົງແຕ່ ສຸ ສານສ້າງຍັງບໍ່ທັນສໍາເລັດທ່ ານໄດ້ສນພະ

ຊົນກ່ ອນການກໍ່ສ້າງສຸ ສານແຫ່ ງນີ ້ ຕໍ່ມາຈີ່ງຕົກເປັ ນຂອງບ່າວໄດ້ເຊິ່ງເປັ ນລູກຊາຍຕໍ່ມາຈິ່ງສ້າງສໍາເລັດສຸ ສານແຫ່ ງ ້ າງດ້ວຍຄອນກຣີດເສີມເຫຼກ ັ ຢ່າງດີໂດຍໃຊ້ເວລາກໍ່ສ້າງເຖິງ 11 ປີ ຈ່ ງສໍ ິ າເລັດ. ນີສ້

(ທີ່ມາ: http://twoyeartrip.com/blog/2013/11/hue-vietnam/)

້ ຮູ ບທີ 8.13 ຮູ ບພາບພາຍນອກຂອງສຸ ສານພະເຈົາໄຄດິ ງ (Tomb of Khai Dinh) ້ ສານໄດ້ຮບ ້ ້ ້ ່ ງຈາກ ັ ການຕົກແຕ່ງເປັ ນຂັນໄດມັ ເລີ່ມຈາກທາງຂຶນສຸ ງກອນສະຫງ່ າທີ່ຂຶນໄປສູ່ ສຸ ສານຊັນໜຶ

່ ລຽນດ້ວຍຮູ ບປັນຫີ ້ ຂນໄດຕໍ ່ ໄປອີກລານຊັນສອງທີ ້ ້ ນຂອງຊ່າງ, ມ ້າ, ລາດສະກອນທະຫານ ແລະພົນເຮືອນ ັ້ ນັນມີ

້ ່ າວໄດ້ ເພື່ອລະລຶກເຖິງພໍ່ຂອງພະອົງ ກາງເຮືອນມີແຜ່ນຈາລຶກຂຽນໂດຍຕົວອັກສອນພາສາຈີນຂຽນໂດຍພະເຈົາບ ື້ ດ ສ່ວນດ້ານເທິງສຸ ດເປັນພະລາດຊະວັງທຽນດີງ ພາຍໃນມີການຕົກແຕ່ງຢ່າງສວຍງາມດ້ວຍການໃຊ້ກະໂລ້ປູພນຈິ

ຕະກໍາພະໜັງພາບມັງກອນໃນມາ້ ນເມກຂະໜາດໃຫຍ່ ທີ່ວາດດ້ວຍສິນລະປີ່ ນທີ່ຂຽນພາບດ້ວຍຕີນປະດັບຢູ່ ເທິງ ີ ນ ັ ຕົກແຕ່ງດ້ວຍການຜັງແວ່ນສີ ແລະ ເພດານກາງຫ້ອງໂຖງ, ສ່ວນທາງຊ້າຍ ແລະ ຂວາເຕັມໄປດ້ວຍພາບທີ່ມີສສ

120

້ ້ ສໍາລິດຂະໜາດ ້ຕະຫຼອດຮອດຮູ ບປັ ນ ນັບເປັ ນພັນໆຢ່າງສະແດງເຖິງເລື່ອງລາວຫຼາກຫຼາຍຂອງສັດ ແລະ ຕົນໄມ ້ ້ ່ ດ້ານເທິງຂອງສຸ ສານ. ທໍ່ອົງຈິງຂອງພະເຈົາໄຄດິ ງ ເຊິ່ງສ້າງທີ່ຝຣັ່ງເສດໃນປີ ພ.ສ 2465 ຕັງຢູ

(ທີ່ມາ: http://twoyeartrip.com/blog/2013/11/hue-vietnam/)

້ ຮູ ບທີ 8.14 ຮູ ບພາບພາຍໃນຂອງສຸ ສານພະເຈົາໄຄດິ ງ (Tomb of Khai Dinh)

້ ັ ທີ່ເກົ່າແກ່ ຄື 8.6. ນອກຈາກນີພາຍໃນຕົ ວເມືອງເຫວ້ຍັງມີວດ 8.6.1. ວັດທຽນໝູ (Thien Mu)

້ ່ ແຄມແມ່ ນໍາຫອມເປັ ້ ້ ງ 21 ເປັນວັດພຸ ດທະມະຫາຍານຕັງຢູ ນອາຄານຊົງເຈຣີເປັ ນຮູ ບ 8 ຫຼຽມ 7 ຊັນສູ

້ ແມັດ, ສ້າງຂຶນໃນປີ 1601 ໃນສະໄໝຂຸ ນນາງຫງວຽນຮວາງ (Nguyen Hoang) ຄໍາວ່າທຽນແປວ່າເທບທິດາ.

(ທີ່ມາ: http://www.explorer-vietnam.com/beta/vietnam-top-destinations/hue/)

ຮູ ບທີ 8.15 ວັດທຽນໝູ (Thien Mu) ໃນເມືອງເຫວ້ (Hue) ທີ່ເກົ່າແກ່ 121

8.6.2. ວັດນາມຊາວ (Nam Giao)

້ ້ ່ ທາງທິດໃຕ້ຂອງແມ່ ນີຫອມປະມານ ວັດນາມຊາວຕັງຢູ 2 ກິໂລແມັດ, ເຄີຍເປັ ນວັດທີ່ສໍາຄັນໃນສະໄໝ

້ ໄປເທິງແທ່ ນວົງກົມຂະໜາດໃຫຍ່ ເຊິ່ງໃນອະດີດຖືກໃຊ້ ັ້ ລາດຊະວົງຫງວຽນ ພາຍໃນວັດມີຂນໄດທາງເດີ ນຂຶນ ີ າໍ ຕ່ າງໆ ໂດຍມີແນວຄິດໃນການອອກແບບວາງຢູ່ດ້ານເທິງໃຫ້ທຸກຄົນເຊື່ອວ່າສະຫວັນເປັນວົງກົມ. ປະກອບພິທກ

(ທີ່ມາ: http://www.sapapanoramahotel.com/attraction/detail/Complex_ of_Hue_Monuments__World_Cultural_Heritage_57.html)

ຮູ ບທີ 8.16 ພາບຂອງວັດນາມຊາວ (Nam Giao) ້ ງມີຂວ ົ ຫຽນເລື່ອງ (Hien Luong) 8.6.3. ນອກຈາກນີຍັ

ຢູ່ທາງຕອນເໜືອຂອງເມືອງເຫວ້ (Hue) ເປັ ນຂົວສ້າງດ້ວຍຄອນກຣີດຂະໜາດໃຫຍ່ ເພື່ອເຊື່ອມຕໍ່ທາງ

້ ຫຼວງໝາຍເລກໜຶ່ງທັງສອງຝັ່ ງແມ່ ນໍາເບນຫາຍແທນຂົ ວເກົ່າໃນອະດີດ. ປີ ຄ.ສ 1954 ຂົວຫຽນເລືອງເຄີຍເປັ ນ ຈຸດເຊື່ອມຕໍ່ລະຫວ່າງຫວຽດນາມໃຕ້ ແລະ ຫວຽດນາມເໜືອ.

(ທີ່ມາ: http://grandviettour.com/tours/HUESIC03/hue-city-tour-phong-nha-cave-3-day-2-night-tour.aspx)

້ ຮູ ບທີ 8.17 ຂົວຫຽນເລືອງຂ້າມແມ່ ນໍາຫອມໄປນະຄອນເຫວ້ (Hue)

122

ແຜນຜັງເມືອງເຫວ້ (Hue) ໃນສະໄໝເກົ່າໃນສະໄໝປົກຄອງໂດຍກະສັດ ຫຼ ື ລາຊະວົງ

(ທີ່ມາ: http://i.imgur.com/i9KMBQ6.jpg)

ຮູ ບທີ 8.18 ແຜນຜັງນະຄອນເຫວ້ (Hue) ໃນສະໄໝກ່ ອນ ີ ານພັດທະນາ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວທາງດ້ານຕ່າງໆເຊັ່ນວ່າ ມາຮອດສະຕະວັດທີ 17-19 ຜັງເມືອງໄດ້ມກ

ທາງດ້ານການປົ ກຄອງໃນຍຸ ກຂອງລາດຊະວົງປະກອບກັບການພັດທະນາທາງດ້ານສິລະປະກໍາທີ່ຫຼາກຫຼາຍເຮັດ ັ ຕ່າງໆຈົນມາເຖິງສະໄໝສົງຄາມ ໃຫ້ເມືອງເຫວ້ (Hue) ເປັນເມືອງທີ່ໂດດເດັ່ນ ແລະ ສວຍງານເຕັມໄປດ້ວຍສີສນ

ັ ໄດ້ກາຍເປັ ນເມືອງມໍລະດົກໂລກ ຫວຽດນາມຈົນມີການພັດທະນາ ແລະ ຮັກສາຕົວເມືອງເກົ່າມາຈົນເຖິງປັ ດຈຸບນ ຂອງຫວຽດນາມ ແລະ ຍັງຄົງຮັກສາຄວາມເປັນຕົວເມືອງມາຮອດທຸກວັນນີ.້

(ທີ່ມາ: http://www.deltaonefiveusmc.com/styled-24/files/hue.jpg)

ັ ຮູ ບທີ 8.19 ວີວຂອງເມືອງເຫວ້ (Hue) ໃນປັດຈຸບນ 123

້ ນອກຈາກນີອາຄານພາຍໃນເມື ອງເຫວ້ (Hue) ເປັ ນສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາແບບຈີນ ແລະ ມີການຕົກແຕ່ງ

້ ບສະຖານທີ່. ໃຫ້ເປັນລະບຽບເຂົາກັ

ເອກະສານອ້າງອີງ US Marines in Vietnam. 1968: The Defining Year By Jack Shulimson, Lt Col Leonard A. Blasiol, USMC, and Charles R. Smith The Battle for Hue, 1968 by James H. Wilbanks Block by Block: The Challenges of Urban Operations, Chapter 5 U.S. Army Command and General Staff College Press, 2003 War in the Northern Provincies by Lieutenant General Willard Pearson, USA (Ret) "Isolating the Urban Area: Hue, Vietnam - January to February 1968" Urban Operations, US Army FM 3-06, Chapter 6 (2003) "Tet Offensive: Battle for Hué" James M. Mueller, Vietnam Magazine, February 1997 (This first-person narrative describes the battle at and around the MACV compound)

124

ພາກທີ III

ິ ທດ ິ ສະດສ ີ ະໄໝກາງ ແນວຄດ

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງໂຣມັນ ຶ ສາ: ໂຣມັນ (Roman) ກໍລະນີສກ

9 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

9.1.

ການກໍາເນີດຂອງອາຈັກໂຣມັນ (Roman) ້ ້ ີ ນ ົ ເຜົ່າໜຶ່ງເຂົາມາປັ ັ ຢູ່ ບໍລເິ ວນລຸ່ ມແມ່ ນໍາໄທເບີ ໃນເມື່ອປີ 753 ກ່ ອນ ຄ.ສ. ໄດ້ມຊ ກຫຼກ (Tiber) ບໍລ ິ

້ ່ ອທໍາມາຫາກິນ ໂດຍເອີນໜູ ້ ່ ບ້ານພວກ ້ ່ ບ້ານພວກເຂົາຂຶນເພື ັ ແລະ ຕັງໜູ ເວນແຫຼມອິຕາລີ (Italy) ໃນປັ ດຈຸບນ

້ ຖກ ້ ່ າ “ໂຣມັນອິຕາລີ”. ື ເອີນວ ເຂົາວ່າ “ໂຣມ” ຕໍ່ມາຊົນເຜົ່ານີກໍ

້ ງຫຼ ້ ມອ ້ ກ ້ ັ ແຫ່ ງຢູ່ ນັນໃນດິ ີ ກ ີ ຊົນເຜົ່າໜຶ່ງອົບພະຍົບ ໃນຂະນະທີ່ຊົນເຜົ່ານີຕັ ນແດນແຫຼມອິຕາລີແຫ່ ງນີໄດ້

້ ັ ແລະ ສ້າງອານາຈັກຂອງຕົນຢູ່ ກ່ ອນໜ້າແລ້ວ, ຊົນເຜົ່ານັນແມ່ ມາປັກຫຼກ ນຊາວອີທຣັສກັນ (Etruscan) ຊາວ ້ ນທາງມາຮອດແຫຼມອິຕາລີກ່ອນຊາວໂຮມັນປະມານ 300 ປີ ຕງແຕ ັ ້ ່ ສະຕະວັດທີ 10 ກ່ ອນ ຄ.ສ ອີທຣັດກັນນັນເດີ

ແລະ ໄດ້ສະຖາປະນາອານາຈັກອິທຣັສກັນ ໂດຍວາງພູ ມຖານຢູ່ ກາງອານາຈັກທາງທິດເໜືອຂອງໂຣມເຊິ່ງສູ ນກາງ ້ ນແຄວ້ນທັສການີ (Tuscany) ໃນປັ ດຈຸບນ ັ ສ່ວນທາງທິດໃຕ້ແມ່ ນຂອງແຫຼມອິຕາລີແມ່ ນມີຊນ ົ ເຜົ່າເກຣັກ ນີເປັ

້ ່ ນຖານຢູ່ກ່ ອນໜ້າເຊັ່ນກັນ. (Greece) ໄດ້ມາຕັງຖິ

້ ສາມາດດໍາລົງຊີວດ ້ ້ ນໄດ້, ໂຣ ົ ເຜົ່າໂຣມັນໄດ້ອບ ົ ພະຍົບເຂົາໄປໃນອານາເຂດດຽວກັ ິ ເຂົາກັ ເມື່ອມີຊນ ນນີກໍ

້ າອິດແມ່ ນຍັງຢູ່ ພາຍໃຕ້ອດ ິ ທິພນ ົ ຂອງຊາວອິທຣັສ (Etruscan) ແລະ ຊາວເກຣັກ (Greece) ມັນໄດ້ເລີ່ມຕົນທໍ

້ ຊາວໂຣມັນ ເດີມ ແມ່ ນຊົນ ຊັນກະສິ ກໍ າ ແລະການຄ້າ ຂາຍລະຫວ່ າງຊາວອິທ ຣັສ (Etruscan) ແລະ ເກຣັກ

້ ່ າງໄວວາໃນ (Greece)ໃນເວລາຕໍ່ມາກໍ່ສ້າງຊ່ອງທາງຂອງຕົນດ້ວຍການຄ້າ ແລະ ສາມາດສ້າງສັງຄົມຂອງຕົນຂຶນຢ

ການຕິດຕໍ່ຄ້າຂາຍຂອງໂຣມມັນຈິ່ງເປັ ນຈຸດໃຈກາງທີ່ສໍາຄັນຈາກບ້ານຂະໜາດນ້ອຍ, ໂຣມັນກໍ່ໄດ້ຂະຫຍາຍບໍລ ິ

້ ່ ງເຮັດໃຫ້ມຄ ້ ນ ີ ນ ົ ເພີ່ມຂຶນຈົ ເວນອອກໄປເລື່ອຍໆ ເນື່ອງຈາກການເດີນທາງມາຢູ່ໃນໃຈກາງຂອງຊຸມຊົນແຫ່ ງໃໝ່ ນີຈິ

້ ໂຣມັນກາຍເປັ ນເມືອງໃຫຍ່ ທີ່ທຽບເທົ່າເມືອງອື່ນໆ. ເມື່ອຊາວໂຣມັນມີຈາໍ ນວນປະຊາກອນເພີ່ມຂຶນພວກເຂົ າກໍ່ ້ ້ ່ ນຖານທີ່ດິນແດນອື່ນໆ ຕໍ່ມາພວກເຂົາກໍ່ສາມາດສ້າງອານາຈັກຂອງຕົນເອງຄວບຄຸ ມພືນ ກະຈາຍຕົວອອກໄປຕັງຖິ ້ ທີ່ໄດ້ຫຼາຍຂຶນ.

້ ນສາມາດເທົ່າທຽມຊົນຊາດອື່ນໆ ໃນຊ່ວງປີ 510 ກ່ ອນ ຊາວໂຣມັນສາມາດສ້າງຊົນຊາດຂອງຕົນຂຶນຈົ

້ ົ ກຄອງຊາວຊາວອິທຣັສ ຄ.ສ. ຊາວໂຣມັນກໍ່ເລີ່ມກະແສຕໍ່ຕ້ານຊາວອິທຣັສກັນ (Etruscan) ໂດຍການຂັບໄລ່ຜູ ປ

້ ກັນໃນທຸ ກໆ ເມືອງທີ່ໂຈມຕີຫຼງັ ຈາກນັນໂຣມັ ນກໍ່ໄດ້ສະຖາປະນາອານາຈັກຂອງຕົນດ້ວຍການປົ ກຄອງແບບລະ ້ ້ ດຄອງໃນການສະຖາປະນາອານາຈັກ ບອບສາທາລະນະລັດຂຶນແທນ ໂດຍລວມເມືອງອື່ນໆທີ່ມີຊາວໂຣມັນເຂົາຍຶ 125

້ ນການປະກາດຕົນເຖິງຄວາມມີອດ ້ ແມ່ ້ ແລະ ຍຶດອາ ິ ທິພນ ົ ໃນທີ່ສຸ ດຊາວໂຣມັນກໍ່ສາມາດເຂົາຕີ ໂຣມັນໃນຄັງນີ

້ ົ ສາມາດປະກາດໄຊຊະນະເໜືອຊາວອິທຣັສກັນທັງ ນາເຂດຂອງຊາວອິທຣັສກັນໃນທຸ ກໆເມືອງທີ່ເຂົາໂຈມຕີ ຈນ

ໝົດ ແລະ ຍັງສາມາດຕໍ່ສູເ້ ອົາໄຊຊະນະຕໍ່ຊາວເກຣັກຈົນສາມາດຄອບຄອງດິນແດນທົ່ວທັງອີຕາລີໄດ້ໃນສະຕະ ວັດທີ 3 ກ່ ອນ ຄ.ສ.

(ທີ່ມາ: http://www.circusmaximus.us/rome-map1.jpg)

ຮູ ບທີ 9.1 ແຜນທີ່ຂອບເຂດອານາຈັກໂຣມັນ

ົ ້ ງໝົດແມ່ ນຂອບເຂດຂອງອານາຈັກໂຣມັນ ແລະ ລາຍຊື່ປະເທດໃນປັ ດຈຸບນ ັ ແຜນທີ່ຂອບເຂດສີສມທັ

ັ :້ ທີ່ເຄີຍຢູ່ໃນອານາຈັກໂຣມັນມີດ່ ງນີ

13. Iraq 14. Kuwait 15. Cyprus 16. Lebanon 17. Jordan 18. Israel 19. Saudi Arabia 20. Egypt 21. Sudan 22. Libya 23. Tunisia 24. Algeria 25. Morocco

1. Serbia 2. Bosnia-Herzegovina 3. Hungary 4. Albania 5. Greece 6. FYR Macedonia 7. Romania 8. Bulgaria 9. Turkey 10. Georgia 11. Armenia 12. Azerbaijan

126

9.1.1. ພູມສັນຖານຂອງອານາຈັກໂຣມັນ

ອານາຈັກໂຣມັນຂະຫຍາຍອໍານາດທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ເໜືອດິນແດນຕ່າງໆມາແຕ່ ດົນນານຫຼາຍຮ້ອຍປີ ໂດຍມີປັດ

ໄຈທີ່ສໍາຄັນຕໍ່ການສົ່ງເສີມການຂະຫຍາຍອໍ ານາດຂອງໂຣມັນຄືສະພາບພູ ມສັນຖານຂອງແຫຼມອິຕາລີ (Italy) ລະບົບການປົກຄອງ ແລະ ກອງທັບໂຣມັນ, ສະພາບພູ ມສັນຖານຂອງແຫຼມອິຕາລີສູນກາງທະເລເມດີເຕີເລນຽນ

(Mediterranean) ແລະ ຄາບສະໝຸ ດໄອບີເຣຍ ຊຶ່ງສະດວກຕໍ່ການຕິດຕໍ່ກັບອາຊີໄມເນີ (Asia Minor) ແລະ ົ ຕອນໃຕ້ (South Europe) ເຮັດໃຫ້ສາມາດຕິດຕໍ່ກັບປະເທດທີ່ອ້ອມຮອບທະເລເມດີເຕີເລນຽນ. ເອີຣບ

9.2.

້ ການເກີດຂຶນທາງດ້ານຜັ ງເມືອງຂອງໂຣມັນ

ອານາຈັກໂຣມັນໄລຍະ 200 ປີ ກ່ ອນ ຄ.ສ. ເຖິງ 400 ປີ ຫຼງັ ຄ.ສ. ມີສູນກາງທີ່ໂຣມບໍລເິ ວນແຄມຝັ່ ງ

້ ແມ່ ນໍາໄທເບີ (Tiber), ອານາຈັກໂຣມັນມີຄວາມຍິ່ງໃຫຍ່ ແລະ ຍາວນານກວ່ າອານາຈັກເກຣັກ ເນື່ອງຈາກມີ ຄວາມສາມາດທາງດ້ານເທັກໂນໂລຢີ ແລະ ມີຄວາມພັດທະນາດ້ານອົງກອນທາງດ້ານສັງຄົມທີ່ດີກວ່າລະບົບຊຸມ ້ ຊົນເມືອງຂອງໂຣມັນມີການວາງແຜນຜັງສະເພາະບໍລເິ ວນສູນກາງເມືອງເທົ່ານັນ້ ເມື່ອພົນອອກຈາກສູ ນກາງເມືອງ

ອອກໄປທາງນອກຈະເປັ ນເຂດບໍ່ ມີລະບຽບ, ປະຊາຊົນຢູ່ ກັນຢ່າງແອອັດ, ລາຍໄດ້ຈາກການເກັບພາສີອາກອນ

້ ງ ເມື່ອຕົວ ັ ໂອ່ງໂຖງກາງເມືອງ ແລະ ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ ຄົນຊັນສູ ແມ່ ນຈະຖືກນໍາໄປສ້າງຈະຕຸ ລດ

້ າແພງເມືອງເກົ່າຈະຖືກທໍາລາຍ ແລະ ສ້າງໃໝ່ ອອກໄປຮອບໆ. ອາຄານຕ່ າງໆທີ່ ເມືອງມີການຂະຫຍາຍຕົວຂຶນກໍ ້ ເຄີຍຢູ່ເຂດນອກກໍາແພງເມືອງຈະກາຍເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຕົວເມືອງໄປ. ນອກຈາກນັນໂຣມັ ນຍັງມີລະບົບທໍ່ສົ່ງນໍາ້ ່ ອາໄສຂອງຄົນຊັນສູ ້ ້ ງອີກດ້ວຍ. ທີ່ສະອາດເພື່ອບໍລໂິ ພກ, ອຸ ປະໂພກ ແລະ ລະບົບລະບາຍນໍາໃນເຂດທີ

(ທີ່ມາ: http://www.luc.edu/roman-emperors/R300txt.jpg)

ຮູ ບທີ 9.2 ແຜນຜັງຕົວເມືອງໂຣມ 127

9.3.

້ ການເກີດຂຶນທາງດ້ານສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ ແລະ ລະບົບສາທາລະນູປະການ

ການກໍ່ສ້າງ ແລະ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ, ຜົນງານດ້ານການກໍ່ສ້າງເປັ ນມໍລະດົກທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງຊາວໂຣ

້ ້ ນຖານ ື້ ມັນຮຽນຮູ ພ ແລະ ເທັກນິກການກໍ່ສ້າງການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແລະ ລະບົບລະບາຍນໍາຈາກຊາວເກຣັ ກ

້ ັ ທະນາລະບົບກໍ່ສ້າງຂອງຕົນເອງ. ໂຣມັນໄດ້ສາ້ ງຜົນງານໄວ້ເປັ ນຈໍານຫຼວງຫຼາຍເຊັ່ນ:ຖະໜົນ,ຂົວ, ຈາກນັນໄດ້ ພດ ້ ທໍ່ສົ່ງນໍາປະປາ, ອັດທະຈັນເຄິ່ງວົງມົນ, ສະໜາມກິລາ ແລະ ອື່ນໆ.

(ທີ່ມາ: http://www.waterhistory.org/histories/rome/Figure3.png)

້ ຮູ ບທີ 9.3 ລະບົບທໍ່ສົ່ງນໍາປະປາຂອງໂຣມັ ນ

(ທີ່ມາ: http://www.waterhistory.org/histories/rome/Figure3.png)

ຮູ ບທີ 9.4 ລະບົບລະບາຍນໍາ້

128

(ທີ່ມາ: http://www.waterhistory.org/histories/rome/Figure3.png)

ໍ້ ຮູ ບທີ 9.5 ລະບົບການນໍາໃຊ້ນາປະປາຂອງຊາວໂຣມັ ນ

້ ການໃຊ້ປູນຊີເມນເປັ ນວັດສະດຸ ກ່ ສ້ ໍ າງຢ່າງແຜ່ຫຼາຍ ໃນສະໄໝນີມີ

ນອກຈາກຜົນງານດ້ານການກໍ່ສ້າງ

ົ ງານດ້ານສະຖາປັດຕະຍະກໍາ ເຊິ່ງໄດ້ຮບ ັ ການຍົກຍ້ອງວ່າເປັ ນສິລະປະກໍາທີ່ງ ົດງາມຈໍານວນ ແລ້ວ ໂຣມັນຍັງມີຜນ ຫຼາຍເຊັ່ນ: ພະລາດຊະວັງ, ວິຫານ, ໂຮງລະຄອນສ້າງເປັນອັດທະຈັນເຄິ່ງວົງມົນ ແລະ ອື່ນໆ.

(ທີ່ມາ: http://img177.imageshack.us/img177/6160/romanjpgch4.jpg)

ັ ທະຈັນຮູ ບຊົງເຄິ່ງວົງມົນ ຮູ ບທີ 9.6 ໂຮງລະຄອນທີ່ມີອດ

129

ທີ່ມາ: http://0.tqn.com/d/atheism/1/0/e/f/PantheonRomanExterior.jpg

ຮູ ບທີ 9.7 ວິຫານພາເທນອນ (pathenon) ້ ັ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາຈາກເກຮັກເປັ ນຕົນແມ່ ັ ທະນາຮູ ບແບບທີ່ ເຖິງວ່າໂຣມັນໄດ້ຮບ ນໂຣມັນກໍໄດ້ພດ

ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນອີກດ້ວຍເຊັ່ນ: ປະຕູວງົ ໂຄ້ງ ແລະ ຫຼງັ ຄາແບບໂດມ.

9.4.

ຮູ ບແບບ ແລະ ລະບົບຂອງຜັງເມືອງໂຣມັນ ົ ຂອງໂຣມັນມີການວາງແຜນຜັງເມືອງທີ່ດີກວ່າເມືອງໂຣມ ເນື່ອງຈາກ ສໍາລັບເມືອງອື່ນໆໃນອານານິຄມ

້ ່ ງມີການວາງແຜນຜັງຕາມແບບ ເປັ ນເມືອງທີ່ຖືກພັດທະນາໃນຖານະທີ່ພັກເຄິ່ງຖາວອນຂອງທະຫານ. ດັ່ງນັນຈິ

້ ການວາງແຜນຜັງ ແບບຕາຕາລາງ ມາດຕະຖານຂອງຄ້າ ຍທະຫານໂຣມັນ ເຊິ່ງຕໍ່ ມາພັດ ທະນາເປັ ນເມືອງນັນມີ

ເກຣັກໂດຍມີປະຕູ ເມືອງຢູ່ ແຕ່ລະດ້ານຂອງສີ່ຫ່ ຽມ

້ ບໍລເິ ວນສູ ກາງເມືອງເປັ ນທີ່ຕັງຂອງສານປະຊາຊົ ນຟໍ ລໍາ

້ (Forum), ສະໜາມກິລາໂຄໂລຊຽມ (Colosseum) ແລະ ອາຄານຕ່ າງໆຂອງເທດສະບານ ແລະ ທີ່ອາບນໍາສາ

້ ຕະຫຼາດໃນບໍລເິ ວນຟໍ ລໍາ (Forum) ເຊິ່ງເປັ ນລະບົບການວາງຜັງເມືອງມາດຕະຖານ ທາລະນະ. ນອກຈາກນັນມີ ົ ຂອງໂຣມັນ. ຂອງເມືອງທີ່ເປັນອາ ນານິຄມ

ົ ໂຣມັນ ເຊັ່ນ: ເມືອງທີມເກດ (Timgad) ມີການວາງຜັງເມືອງແບບຕາ ຕົວຢ່າງ: ເມືອງໃນອານານິຄມ

ື້ ່ ງຕອນດິນເພື່ອການກະສິກໍາ ແລະ ການທະຫານ ແຕ່ລະທີ່ດິນຢູ່ ພາຍ ຕາລາງເກຣັກທີ່ມີພນຖານມາຈາກການແບ ້ ອງໃນລັກສະນະນີວ ້ ່ າ: ເມືອງຄ້າຍທະຫານ (Castrum) ໃຕ້ການດູແລ ແລະ ຄວບຄູມໂດຍທະຫານ ເຊິ່ງເອີນເມື

ເພື່ອໃຫ້ເກີດຄວາມສະດວກໃນການດູແລຄວບຄຸ ມໃຫ້ຢ່ ູ ໃນລະບຽບ, ລັກສະນະຖະໜົນມີແກນໃນແນວທິດ

ີ ນເມືອງເປັ ນສ່ວນຂອງບ້ານເຮືອນ, ອາຄານບໍລຫ ິ ານ ແລະ ສ່ວນຂອງທະ ເໜືອ, ໃຕ້, ອອກ, ຕົກ. ການໃຊ້ທ່ ດິ ້ ໂຮງລະຄອນ, ວັດ, ຕະຫຼາດ ເປັນຕົນ. ້ ຫານ, ອົງປະກອບອື່ນໆພາຍໃນເມືອງໄດ້ແກ່ : ສະຖານທີ່ອາບນໍາ, 130

(ທີ່ມາ: http://classconnection.s3.amazonaws.com/176/flashcards/1597176/png /101350962482508.png)

ຮູ ບທີ 9.8 ແຜນຜັງເມືອງທີມເກດ (Timgad) ຂອງໂຣມັນ

(ທີ່ມາ: http://www.old-map-blog.com/wp-content/uploads/2010/11/Rome_ plan_of_the_Forum_NatE.jpg)

ຮູ ບທີ 9.9 ຮູ ບແບບຂອງເມືອງທີມເກດ (Timgad) ໂຣມມັນ ຈາກຮູ ບທີ 9.9:

ີ ນຢ່າງເປັ ນລະບົບລະ ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງການຈັດແບ່ງເຂດ ແລະ ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ

້ ນໃນຍຸ ກນັນເຊັ ້ ່ ນ: ຊົນຊັນປົ ້ ກຄອງ, ທະຫານ ແລະ ປະ ບຽບ ເຊິ່ງມີການຈັດເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສຕາມລໍາດັບຊົນຊັນຄົ ຊາຊົນ. 131

9.5.

ເຂດສູນກາງຂອງປະຊາຊົນ (Forum)

້ ຍຈະມີການຈັດຜັງແບບຮູ ບສີ່ຫຼ່ ຽມມີຖະໜົນແບບຕາຕາລາງ, ມີແກນຖະ ເມືອງອື່ນໆທີ່ມີຂະໜາດນອ

້ ໜົນ 2 ເສັນອອກນອກເມື ອງ (ເໜືອ, ໃຕ້, ອອກ, ຕົກ) ແລະ ຈຸດຕັດຂອງຖະໜົນທັງສອງສາຍກາງເມືອງຈະເປັ ນ ້ ທີ່ຕັງຂອງຟໍ ລໍາ (Forum) ປະຈໍາເມືອງ.

9.5.1. ຄວາມໝາຍຂອງຟໍ ລາໍ (Forum)

ຄໍາວ່າ: ຟໍ ລໍາ (Forum) ແມ່ ນມາຈາກພາສາລາຕິນ (Latin) ແປວ່າ: ຕະຫຼາດ. ໂດຍທົ່ວໄປໝາຍເຖິງ

້ ່ ສາທາລະນະທີ່ຕັງຢູ ້ ່ ໃຈກາງເມືອງຂອງໂຣມັນປະກອບດ້ວຍຈະຕຸ ລດ ັ ໂລ່ງທີ່ອອ້ມຮອບດ້ວຍອາຄານທີ່ສໍາ ພືນທີ ິ າ (Basilica) ຖືເປັນສູນກາງທາງດ້ານສັງຄົມ, ເສດຖະກິດ ແລະ ການເມືອງ. ຄັນເຊັ່ນ: ວິຫານ ແລະ ບາຊິລກ

ັ ໂລ່ ງ ຈະຕຸ ລດ ວິຫານບູຊາເທບພະເຈົາ້

ອາຄານ ສູນກາງປົກຄອງ

(ທີ່ມາ: http://www.old-map-blog.com/wp-content/uploads/2010/11/Rome_plan_of_the_ Forum_NatE.jpg)

ຮູ ບທີ 9.10 ແຜນຜັງຟໍ ລໍາ (Forum)

(ທີ່ມາ: http://thinkurban.org/2013/07/14/looking-beyond-the-western-world/)

ຮຸ ບທີ 9.11 ຜັງການນໍາໃຊ້ຂອງຟໍ ລໍາ (Forum) 132

9.6. ຍຸ ກສະໄໝທີ່ມີການປ່ຽນແປງທາງດ້ານຜັງເມືອງ 9.6.1. ຍຸ ກກາງ

້ ນ ົ ເປັ ນຢູ່ ຂາດ ຍຸ ກກາງ ຄ.ສ.ທີ 3-11 ເປັ ນຍຸ ກແຫ່ ງຄວາມລໍາບາກຍາວນານມາກວ່າພັນປີ ເນື່ອງຈາກຜູ ຄ

້ ດໃຈຈິ່ງໄປເພິ່ງເຈົາຜູ ້ ຄ ້ ອງນະຄອນທີ່ມີອໍານາດ ຄວາມຈະເລີນທາງດ້ານສາສະໜາ ຄວາມປອດໄພຂາດທີ່ຍຶດໝັນຈິ

້ ່ ອງຈາກສາສະໜາເປັ ນທີ່ເພິ່ງທີ່ສໍາຄັນໃນຍຸ ກນີບໍ້ ່ ມີເມືອງໃຫຍ່ ເກີດຂຶນໃໝ່ ້ ເກີດຂຶນເນື ມີແຕ່ນະຄອນອິດສະລະ

ຂະໜາດນ້ອຍຈໍານວນຫຼາຍ ແລະ ບໍ່ມີການວາງຜັງເມືອງໃໝ່.

້ ຄ ້ ອງນະຄອນ ແລະ ລັກສະນະຂອງເມືອງນ້ອຍໆໃນຍຸ ກກາງເປັ ນເມືອງປ້ອມປາການ, ມີຫໍຄອຍຂອງເຈົາຜູ

້ ່ ທີ່ສູງເດັ່ນອ້ອມຮອບດ້ວຍບ້ານເຮືອນທີ່ເກາະກຸ່ ມກັນ ມີຮ່ອມຊອຍທີ່ວຽນວົນແອອັດເປັ ນເມືອງ ໂບດ (ວັດ) ຕັງຢູ ້ ່ ຽນ ແລະ ປ້ອງກັນຕົວເອງໄປພ້ອມກັນຮູ ບແບບສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ, ເປັ ນສະ ທີ່ມີການເຮັດການຄ້າຊືຂາຍແລກປ ້ ີ ່ າງທາງໜ້າໂບດເປັ ນ ຖາປັ ດຕະຍະກໍາເພື່ອສິ່ງກໍ່ສ້າງທາງດ້ານສາສະໜາຢ່າງຊັດເຈນໃນຍຸ ກນີປະຊາຊົ ນຈະໃຊ້ທ່ ວ

ສະຖານທີ່ຊຸມນຸມ ເພື່ອເຮັດກິດຈະກໍາສໍາຄັນໃນເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://anotherbagmoretravel.files.wordpress.com/2014/01/103.jpg)

ຮູ ບທີ 9.12 ພາບຕົວເມືອງໃນຍຸ ກກາງ ີ າກໃນໄລຍະ ໃນໄລຍະຕໍ່ມາຈາກຍຸ ກມືດຈົນຮອດ ຄ.ສ. ທີ 11 ໄດ້ເກີດມີສູນກາງການຄ້າລະດັບພູ ມພ ຄ.ສ. ທີ 13 ເມືອງໃຫຍ່ ເມືອງທໍາອິດແມ່ ນ: ເມືອງ ຟລໍເຣນສ (Florence), ເມືອງ ເວນິສ (Venice), ເມືອງປາຣີ (Paris).

້ ້ ົ ຊັນໃໝ່ ໃນ ຄ.ສ. ທີ 14 ສັງຄົມມີການຄ້າຂາຍເຮັດໃຫ້ເກີດມີຊນ ທີ່ເກີດຈາກພໍ່ຄ້າ, ນາຍທຶນທີ່ລໍາລວຍ

ແລະ ມີອໍານາດຕໍ່ລອງກັບສັງຄົມ ຈິ່ງເຮັດໃຫ້ເມືອງມີການຂະຫຍາຍຕົວອອກໄປນອກກໍາແພງເມືອງ.

133

9.6.2. ຍຸ ກສະໄໝເມືອງແນວໃໝ່ (Neo-Classic)

້ ສລ ້ ່ ນ: ິ ະປະວິທ ະຍາການຊຸມຊົນ ເມືອ ງໃນຂະນະນັນເຊັ ແມ່ ນຍຸ ກສະໄໝພືນຟູ

ເມຶອ ງຟຣໍ ເ ລນສ

້ ທາງດ້ານສິລະປະວິທະຍາການໃນຍຸ ກ ັ ເປັ ນຮູ ບແບບເມືອງທີ່ໄດ້ຮບ ັ ການຟື ນຟູ (Florence), ປະເທດອິຕາລີນບ

ເລີ່ມຕົນ້ ໂດຍກຸ່ ມຄົນທີ່ມີຖານະດີໄດ້ລງົ ທຶນເງ ິນທອງປັ ບປຸ ງເພື່ອເຮັດໃຫ້ເມືອງສວຍງາມເປັນລະບຽບແບບແຜນ

້ ການຕົກແຕ່ງອາຄານຕ່າງໆ, ມີແ ນວຄິດ ໃນການວາງຜັງໃຫ້ຮູບ ແບບຄວາມສໍ າ ຄັນ ຂອງແນວແກນ ຫຼ າ ຍຂຶນມີ ້ ສູ ນກາງໂບດທີ່ມີຍອດເປັ ນຮູ ບແປດຫຼ່ ຽມ ັ ຖຸປະສົງເພື່ອເຮັດໃຫ້ແບບຂອງຕົວເມືອງນໍາເຂົາສູ່ (Axis Style) ມີວດ

ັ ບໍລເິ ວນ (Octagonal) ແລະ ມີແນວຖະໜົນເປັ ນແນວແກນລັດສະໝີອອກຈາກສູນກາງ (Radial), ມີຈະຕຸ ລດ

້ ້ ່ ເປີ ດ ື ທັບມ ້າງໃຫ້ກາຍເປັນພືນທີ ຈຸດຕັດທີ່ເປັ ນບ່ອນພົບປະແລກປ່ຽນຊືຂາຍສິ ນຄ້າແນວກໍາແພງເມືອງເກົ່າໄດ້ຖກ (Open space) ຂອງຕົວເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://www.vps.it/new_vps/content.php?id_categoria=13)

ຮູ ບທີ 9.13 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງຟຣໍເລນສ (Florence) ້ ລະບົບການຄ້າ ແລະ ການເງ ິນ, ສະພາບອາຄານບ້ານເຮືອນຈິ່ງພັດທະນາ ສືບເນື່ອງມາຈາກການຟືນຟູ

້ ້ ການໃຊ້ໂຖສ້ວມຊຶມໃນເອີຣບ ົ ໃນໄລຍະສະຕະ ຂຶນຕາມຄວາມຈະເລີ ນຮຸ່ ງເຮືອງເປັນອາຄານຂະໜາດ 3-4 ຊັນ,ມີ

້ ສລ ້ ຕາມແນວທາງຂອງຍຸ ກຟືນຟູ ິ ະປະວິທະຍາການ ໂດຍມີຈດ ຸ ເດັ່ນກ່ ຽວກັບການ ວັດທີ 16 ເມືອງຕ່າງໆເລີ່ມຟືນຟູ ້ ິ ະປະບູຮານເຂົາມາປະດັ ໃຊ້ສລ ບເມືອງ ໂດຍສະເພາະບໍລເິ ວນອານຸສາວະລີໃຈກາງເມືອງ ໃນໄລຍະເວລາດຽວກັນ

້ ນສະຕະວັດທີ 15-16 ຈາກການຂະຫຍາຍຕົວຂອງອານານິຄມ ້ ່ ນຖານໃນອາເມລິກາ ົ ເອີຣບ ົ ໄດ້ມກ ີ ານຕັງຖິ ນີແມ່

ເຊັ່ນ: ເມືອງໃໝ່ອໍາສະເຕີດໍາ (New Amsterdam) ເຮັດໃຫ້ເກີດພັດທະນາຮູ ບແບບຂອງເມືອງຍ່ ອຍໆທີ່ມີສະ ້ ງມີການວາງຮູ ບແບບເມືອງຕາມຮູ ບຊົງຂອງຂຸ ນນາງໃນເອີຮບ ົ ຖານທີ່ພົບປະຊຸມນຸມກັນຢູ່ ທົ່ວໄປ. ນອກຈາກນີຍັ

ັ ບໍລເິ ວນກາງຕະຫຼອດຈົນມີສວນສາທາ ແມ່ ນມີຮູບແບບຜັງເມືອງເປັນຕາຕາລາງ ແລະ ສູນກາງເມືອງເປັນຈະຕຸ ລດ ລະນະ ເຊິ່ງເປັນການປ່ຽນແປງຮູ ບແບບຈາກການກະຈາຍຕົວແບບລັດສະໝີມາເປັນຮູ ບແບບເກຣັກ.

134

(ທີ່ມາ: http://www.bricoleurbanism.org/wp-content/uploads/2008/01/urban-form_layout2.jpg)

ຮູ ບທີ 9.14 ການປຽບທຽບຮູ ບແບບຜັງເມືອງໂຣມ ແລະ ປະເທດອື່ນໆ

ເອກະສານອ້າງອີງ Grant, Michael. 1970. The Roman Forum, London: Weidenfeld & Nicolson; Photos by Werner Forman, pg 11 Watkin, David .2009. The Roman Forum. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts. Lovell, Isabel. 1904. Stories in Stone from the Roman Forum. pp. 8–9 Marucchi, Horace.1906. The Roman Forum and the Palatine According to the Latest Discoveries. Paris: Lefebvre. pp. 1–2 Parker, John Henry. 1881. The Architectural History of the City of Rome. Oxford: Parker and Company. p. 122 Vasaly, Ann .1996. Representations: Images of the World in Ciceronian Oratory. Berkeley: University of California Press Young, Norwood, ed.1908. Handbook for Rome and the Campagna. London: John Murray. p. 95 Richmond, Ian Archibald, et al. 1996. Entry, "Forum Romanum", In: Hornblower, Simon and Antony Spawforth (eds.), The Oxford Classical Dictionary (3rd ed.), Oxford University Press, pg 607

135

Beard, Mary; North, John A.; Price, Simon. 1998. Religions of Rome: A History. Cambridge: Cambridge University Press. Baedeker, Karl. 1903. Italy: Handbook for Travellers. Leipzig: Karl Baedeker. p. 251 Connolly, Peter and Hazel Dodge. 1998. The Ancient City: Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press, pp 109 Goodyear, W. H. 1899. Roman and Medieval Art. New York: Macmillan. p. 109. Richardson, L., Jr. 1992. A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. JHU Press

136

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາຣົກ

5U2 UT 322

ື ສາ: ເມືອງປາຣີ (Paris) ກໍລະນີສກ

10 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ ຄໍາວ່າ “ບາຣົກ” ເປັ ນພາສາຝຣັ່ງເສດ ເຊິ່ງໄດ້ມາຈາກຄໍາວ່າ “ barroco ” ໃນພາສາໂປຕຸ ເກດເຊິ່ງໝາຍ

ເຖິງຫອຍມຸ ກທີ່ມີຮູບຮ່າງອ່ອນໄຫວ.

ີ ມ ຄໍາວ່າ “ບາຣົກ” ໝາຍເຖິງຄວາມຮຸ່ ງເຮືອງ ແລະ ຍັງໝາຍເຖິງຄວາມອົງອາດ ແລະ ຄວາມຮັ່ງມີທ່ ເຕັ

ໄປດ້ວຍລາຍລະອຽດທີ່ມີການຕົກແຕ່ງຄວາມຍິ່ງໃຫຍ່ ອະລັງການ.

10.1. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ

ັ ວ່າການປະຕິຮູບນິ ວັນທີ 13 ທັນວາ ຄ.ສ 1545 ເຖິງວັນທີ 4 ທັນວາ 1563 ເປັ ນເຫດການທີ່ຖືກນ

້ ກາຍໂຣມັນ ຄາທໍ ຣິກ , ສະນັນສະຖາປັ ດ ຕະຍະກໍ າ ບາຣົກ ຈຶ່ງສະແດງອອກທາງອໍ າ ນາດແລ້ວ ຍັງ ສະແດງເຖິງ ້ ຄວາມຮັ່ງມີ ແລະ ຄວາມມີອໍານາດຂອງສະຖາບັນສາສະໜາ ນອກຈາກນັນສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາບາຣົກຍັງຖືກ

້ ່ອ ຶ ຖື ແລະ ຄວາມສັດທາໃນສາສະໜາຈົນມາຮອດກາງສະຕະວັດທີ 17 ສະ ໃຊ້ເປັນເຄື່ອງມືໃນການເພີມຄວາມເຊື ິ ນ ົ . ຖາປັດຕະຍະກໍາບາຣົກກໍ່ເລີ່ມມີທພ ສະຕະວັດທີ 18

ເປັ ນສະຕະວັດທີ່ເມືອງຫຼວງຂອງບາຣົກ ທີ່ຍ້າຍຈາກໂຣມັນໄປປາຣີ ແລະ ປີ ຄ.ສ

ິ ທິພນ ົ ຍິ່ງໃຫຍ່ ເມື່ອມາຮອດປີ ຄ.ສ 1723 ຟີລບ ິ ໂປ ລາກູຊນ ິ ເິ ປັ ນ 1720 ບາຣົກເປັ ນສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາທີ່ມີອດ

້ ກາຍເປັ ນຜູ ທ ້ າ້ ງເມືອງທີ່ມີຮູບຮ່າງເປັນຮູ ບຈະຕຸ ລດ ັ . ມາຮອດປີ ຄ.ສ 1727 ສະຖາປະນິກສອງຄົນນີໄດ້ ້ ່ ມີ ີ ອດ ິ ຜູ ສ ົ ທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ . ທິພນ

(ທີ່ມາ: http://www-ekp.physik.uni-karlsruhe.de/~susy07/graphics/)

ຮູ ບທີ 10.1 ແຜນຜັງເມືອງບາຣົກ 137

10.2. ລັກສະນະຂອງສະຖາປັດຕະຍະກໍາບາຣົກ

້ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ ບາຣົກແມ່ ນຈະເນັນຄວາມຍຸ ດຍື່ນຄວາມຕໍ່ ເນື່ອງ ແລະ ຄວາມເປັ ນປະຕິມະກໍາ

້ ແລະ ປະສົມປະ ້ ້ ົາ, ເສັນທາງ, ຂອງສີ່ງກໍ່ສ້າງເນັນແສງເງ ອາຄານ ແລະ ການຕົກແຕ່ງໃຫ້ຫູ ຼຣາ ແລະ ເດັ່ນສັດຂຶນ ົ ກືນກັນ. ສານປະຕິມະກໍາ, ຈິດຕະກໍາໃຫ້ກມ

(ທີ່ມາ: http://www.ipesk.ac.th/ipesk/VISUALART/lesson438.html)

້ ນ້ ຄ.ສ 1661-1691) ຮູ ບທີ 10.2 ພະລາຊະວັງແວຊາຍ (ສ້າງຕັງຂຶ

10.3. ປາຣີ ຄໍາວ່າ “ ປາຣີ ” ເປັນຄໍາທີ່ມາຈາກຊື່ຂອງຊົນເຜົ່າໜຶ່ງຂອງຊາວໂກລ ປາຣີ ເປັ ນຊາວເມືອງທີ່ອາໄສຢູ່ ໃນ

ື ອງເກົ່າວ່າ “ລູເທເຊຍ” ໃນສະຕະວັດທີ 1, ສະຕະວັດທີ 6 ໃນຊ່ວງທີ່ອານາຈັກ ສະໄໝກ່ ອນໂຣມັນ ໂດຍມີຊ່ ເມື ໂຣມັນຍຶດຄອງໃນປີ ພ.ສ 904 ຫາ ພ.ສ 906 ເຊິ່ງໄດ້ປ່ຽນຊື່ເມືອງເປັນ “ ປາຣີ ”. 10.3.1. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງປາຣີ ້ ້ ນໃນສະໄໝກ່ ້ ີ ານະເປັ ນແຄ້ວນອິລເດີລາ ປາຣີ ໄດ້ສາ້ ງຕັງຂຶ ອນ ກ່ ອນ ຄ.ສ 300 ໃນຂະນະນັນປາຣີ ມຖ

້ ກ ັ ໃນນາມປາຣີຢ່ ູ ໃນ 82 ປີ ກ່ ອນ ຄ.ສ ຊ່ວງທີ່ ຊີເຕ້ ເຊິ່ງຢູ່ ພາຍໃຕ້ການປົ ກຄອງຂອງຊົນເຜົ່າເຊວຕິດ ແລະ ຮູ ຈ

້ ດລົງ. ຈັກກະພັດໂຮມັນໄດ້ເຂົາມາປົ ້ ມີຄວາມຂັດແຍ້ງຂອງຊາວເຊວຕິດ ແລະ ຊາວໂຮມັນສິນສຸ ກຄອງປາຣີເປັ ນ ່້ ້ ື ໂຈມຕີ ແລະ ອອກຈາກດິນ ໃນຊ່ວງ ຄ.ສ 200 ກອງທັບໂຮມັນໄດ້ຖກ ຕົນມາຄລິ ດສາສະໜາເລີ່ມເຂົາມາໃນປາຣີ

້ ່ ວງ ຄ.ສ 500 ໂດຍສີມຂ ້ ື ອງຊາວແຟງໃນປີ ຄ.ສ 508 ພະເຈົາແຟງໄດ້ ແດນແຫ່ ງນີໃນຊ ຮວບໂຮມເຊວຕິດເຂົາ້ ້ ກຸງປາຣີເປັນເມືອງຂອງປະເທດ. ເປັນອານາຈັກດຽວກັນ ໂດຍຕັງໃຫ້

138

(ທີ່ມາ: http://www.worldmapfinder.com/Th/Europe/France/Paris/)

ຮູ ບທີ 10.3 ແຜນຜັງເມືອງປາຣີ 10.3.2. ນະຄອນປາຣີ ເຂດນະຄອນປາຣີ ມີຂະໜາດຄວາມກວ້ າງ 100 ຕາລາງກິໂລແມັດ, ມີປະຊາກອນເກືອບ 12 ລ້ານຄົນ

ົ , ນະຄອນປາຣີນບ ັ ເປັ ນໜຶ່ງໃນສູ ນກາງເສດຖະກິດ ແລະ ແລະ ເປັ ນທີ່ມີປະຊາກອນສູ ງແຫ່ ງໜຶ່ງໃນທະວີບເອີຣບ ້ ເປັນວັດທະນາທໍາທີ່ລໍາສະໄໝແຫ່ ງໜຶ່ງຂອງໂລກ.

(ທີ່ມາ: http://picpost.postjung.com/221882.html)

ຮູ ບທີ 10.4 ນະຄອນຫຼວງປາຣີ 139

້ 10.3.3. ທີ່ຕັງຂອງປາຣີ

້ ່ ເທິງແມ່ ນໍາແຊນບໍ ້ ປາຣີ ຕັງຢູ ລເິ ວັນຕອນເໜືອຂອງປະເທດຝຣັ່ງເສດເທິງໃຈກາງແຄ້ວນອິດ-ເດວ-ຟຣອງ

ີ ະຊາກອນປະມານ 2,167,994 ຄົນ, ເຂດເມືອງປາຣີ ເຊິ່ງມີພນທີ ື ້ ່ ຂະຫຍາຍເກີນຂອບເຂດ, ພາຍໃນກຸ ງປາຣີມປ ້ ຫຼາຍກ່ ວາ 9,93 ລ້ານຄົນ. ມີປະຊາກອນອາໄສຢູ່ໃນເມືອງນີມີ

້ ່ ງທີ່ມີປະຊາ ີ ະຊາກອນ 12 ລ້ານຄົນ ແລະ ເປັ ນພືນໜຶ ປີ ພ.ສ 2547 ໃນຂະນະທີ່ເຂດນະຄອນປາຣີມປ

ກອນຫຼາຍທີ່ສຸ ດແຫ່ ງໜຶ່ງ.

(ທີ່ມາ: http://www.worldmapfinder.com/Th/Europe/France/Paris/)

ຮູ ບທີ 10.5 ແຜນຜັງທີ່ຕັງ້ ແລະ ຂອບເຂດຂອງເມືອງປາຣີ

10.3.4. ການພັດນາ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປາຣີ

້ ່ ໃນຊົນນະບົດຍົກຍ້າ ຍຂະຫຍາຍອອກໄປເລື່ອຍໆ ແລະ ີ ານພັດທະນາຢ່າງຕໍ່ ເນື່ອງພືນທີ ປາຣີ ໄດ້ມ ກ

ມີການກໍ່ສ້າງທີ່ຢູ່ອາໄສຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ.

ີ ານສ້າງອາ ສູ ນກາງດ້ານທຸ ລະກິດຂອງປະເທດຝຣັ່ງທີ່ນັບເປັ ນສ່ວນດຽວໃນເມືອງທີ່ມີການຍອມໃຫ້ມກ

້ ໃນເຂດຂອງປາຣີທ່ ມີ ີ ການອະນຸລກ ັ ທາງດ້ານຜັງເມືອງຢ່າງເຄັ່ງຂັດແຕ່ຍ້ອນການອອກ ຄານທີ່ສູ ງສະໄໝໃໝ່ ຂຶນ, ້ ວຍແກນຫຼກ ັ ຂອງຖະໜົນ. ແບບຜັງທີ່ດີ ແລະ ໃຫ້ສອດຄ່ອງສົ່ງເສີມຄວາມງາມຂອງປາຣີໃຫ້ໂດດເດັ່ນຍິ່ງຂຶນດ້

(ທີ່ມາ: http://www.worldmapfinder.com/Th/Europe/France/Paris/)

ຮູ ບທີ 10.6 ແຜນຜັງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງປາຣີ 140

10.3.5. ວິໄສທັດການພັດທະນາ

້ ້ ່ ເມືອງເຈັນວິລເິ ຍ່ ຈົນເຖິງເມືອງອານ ພັດທະນາໃນລຸ່ ມແມ່ ນໍາແຊນຕອນລຸ່ ມຂອງນະຄອນປາຣີ ຕັງແຕ

້ ່ ພັກອາໄສແບບເພິ່ງພາຕົນເອງ ແລະ ເປັ ນແຫຼ່ ງທ່ ອງທ່ ຽວໃນຖານະສ່ວນໜຶ່ງ ຈອງເຕຍ ເປັ ນສູ ນກາງຂອງພືນທີ ິ ຂອງຄົນໃນຊຸມຊົນດ້ວຍການອະນຸລກ ັ ຂອງວົງຮອບສິຂຽວຂອງນະຄອນປາຣີ ມີການຍົກລະດັບຄຸ ນນະພາບຊິວດ

້ ່ ມີເຄືອຂ່າຍຄົມມະນາຄົມຂົນ ສະພາບແວດລ້ອມ ແລະ ການກະຈາຍລາຍໄດ້ມາສູ່ ຊຸມຊົນຢ່າງຍືນຍົງເປັ ນພືນທີ ້ ່ ຢ່າງທົ່ວເຖິງ ແລະເພີ່ມ ສົ່ງ ແລະ ສວນສາທາລະນະ, ສາທາລະນຸປະການທີ່ເປັ ນລະບົບ ແລະ ຄວບຄຸ ມທຸ ກພືນທີ

ຄຸ ນນະພາບໃນອຸ ດສາຫະກໍາໃນການທ່ ອງທ່ ຽວຂອງປະເທດຝຣັ່ງເສດໃນຖານະສູ ນກາງການທ່ ອງທ່ ຽວເຊິ່ງອະນຸ ີ ນສູນກາງການທ່ ອງທ່ ຽວທີ່ເປັນວັດທະນະທໍາ. ລັກຄວບຄູ່ ກັບນະຄອນປາຣີທ່ ເປັ ້ 10.3.6. ເປົາໝາຍການພັ ດທະນາ

້ ໃນປັ ດຈຸບນ ັ ສາມາດສະຫຼຸບໄດ້ສອງປະເດັນຄື: ການພັດ ຈາກການວິເຄາະບັນຫາປະເດັນຕ່າງໆທີ່ເກີດຂຶນ

ທະນາທີ່ຂາດການຄໍານຶງເຖິງຄວາມຍືນຍົງ ແລະ ຂາດຄວາມເຊື່ອມຍົງທີ່ເປັ ນເຄືອຂ່າຍໃນທຸ ກໆປະເດັນ ໂດຍຈະ

ເຫັນໄດ້ຈາກການພັດທະນາດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄົມທີ່ບໍ່ສອດຄ່ອງ ຫຼ ື ພົວພັນກັບສະພາບແວດລ້ອມທາງ ້ ດ້ານກາຍະພາບ ແລະ ດ້ານຊັບພະຍາກອນທໍາມະຊາດ, ດັ່ງນັນການພົ ວພັນລະຫວ່າງອົງປະກອບສາມດ້ານຂອງ ້ ຍທີ່ສຸ ດ. ການພັດທະນາຈື່ງມີໜອ

້ າໝາຍການພັ ້ ດັ່ງນັນເປົ ດທະນາຈຶ່ງແນໃສ່ສ້າງແຜນພັດທະນາທີ່ເຊື່ອມສໍາພັນຂອງອົງປະກອບຂອງການ

້ ວຍກັນໃຫ້ຫຼາຍທີ່ສຸ ດ ລວມທັງສ້າງເຄືອຂ່າຍຂອງອົງປະກອບດ້ານກາຍະພາບ, ດ້ານ ພັດທະນາທັງສາມດ້ານເຂົາດ້ ເສດຖະກິດ, ດ້ານສັງຄົມວັດທະນາທໍາອັນນໍາໄປສູ່ ການພັດທະນາຢ່າງຍືນຍົງ.

(ທີ່ມາ: http://www.arch.chula.ac.th/journal/files/article/wKCMyfL6K9Sun105730.pdf)

້ ຮູ ບທີ 10.7: ເປົາໝາຍຂອງການພັ ດທະນາ.

10.3.7. ແນວຄິດໃນການພັດທະນາເຄືອຂ່າຍຂົນສົ່ງ ແລະ ສວນສາທາລະນະ

້ ່ ສ່ວນໃຫຍ່ ມີການຈະເລີນເຕີບໂຕ ແລະ ມີແບບ ້ ປາຣີ ເຕີບໂຕ ແລະ ພັດທະນາຈາກແມ່ ນໍາແຊນ ພືນທີ

້ ່ ປີ ຄ.ສ 1853. ແຜນເປັນໄລຍະໆມາຕັງແຕ

້ ່ ເພື່ອແກໄ້ ຂບັນຫາຄວາມແອອັດ ໂດຍ ຄ.ສ 1809-1891 ແຜນການພັດທະນາເປັ ນແຜນການຈັດພືນທີ

້ າງ ແລະ ສວຍງາມ, ຈັດລະບຽບອາຄານໂດຍໃຊ້ແກນ ແລະ ແນວກຣິດ, ປັ ບປຸ ງລະ ຂະຫຍາຍຖະໜົນໃຫ້ກວ 141

້ ່ ສີຂຽວຂອງເມືອງ. ້ ້ ບົບນໍາການລະບາຍນໍ າເສຍ ແລະ ການຈັດສ້າງສວນສາທາລະນະໃຫ້ເປັນພືນທີ

້ ່ ຂອງປາຣີຖກ ື ໃຊ້ສອຍຢ່າງເຕັມທີ່ເກືອບທຸ ກໆກິໂລແມັດ ຖືກວາງແຜນການໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນ ຄ.ສ 1981 ພືນທີ

ຢ່າງມີລະບຽບ ເພື່ອປະໂຫຍດໃຊ້ສອຍໃນດ້ານຕ່າງໆ.

(ທີ່ມາ: http://www.parisweb2006.org/)

ຮູ ບທີ 10.8 ເຄືອຂ່າຍຂົນສົ່ງ ແລະ ສວນສາທາລະນະ 10.3.8. ແນວໂນ້ມການພັດທະນາ ແລະ ການປ່ຽນແປງ -

້ ່ ກວ້າງມີແນວໂນ້ມຈະຂະຫຍາຍເປັ ນສູ ນກາງຂອງໂຄງການທີ່ຢູ່ ອາໄສ ເພື່ອຮອງຮັບແຮງງານນະ ພືນທີ

ມີແນວໂນ້ມທີ່ຈະຕ້ອງປະເຊີນກັບບັນຫາທາງສັງຄົມຫຼາຍປະການເນື່ອງຈາກຄວາມໜາແໜ້ນຂອງປະ

້ ່ ຕ່າງໆໄດ້ມກ ້ ່ ໂຮງຮຽນ, ອຸ ດສາຫະກໍາ, ທ່ າເຮືອ ີ ານກະຈາຍມີແນວໂນ້ມຈະຖືກປ່ຽນເປັ ນພືນທີ ພືນທີ

ຄອນປາຣີ ຊຶ່ງປະກອບດ້ວຍອາຄານພັກອາໄສຂະໜາດໃຫຍ່ ລ້ວນແລ້ວແຕ່ເປັນອາຄານສູງ. ້ ຊາກອນທີ່ເພີ່ມຫຼາຍຂຶນຈາກການຂະຫຍາຍຕົ ວຂອງນະຄອນປາຣີ. ແລະ ສໍານັກງານ. -

້ ຮອບວົງສີຂຽວຂອງນະຄອນປາຣີຈະບໍ່ຕໍ່ເນື່ອງເປັ ນວົງມົນເພາະຈະຖືກແທນທີ່ ດ້ວຍພືນ ້ ລະດົມຟືນຟູ

້ ່ ສຶກສາ. ົ ອຸ ດສາຫະກໍາເຊັ່ນດຽວກັນກັບພືນທີ ທີ່ນິຄມ 10.3.9. ການແບ່ງໂຊນຂອງນະຄອນປາຣີ

້ ່ ຂອງກຸ ງປາຣີຖກ ້ ່ ສາທາລະນະຖືກຈັດວາງກະຈາຍເປັ ນຈຸດໆ ື ແບ່ງໂຊນອອກເປັ ນ 20 ໂຊນ, ພືນທີ ພືນທີ

້ ່ ວົງ ້ ງໃນລະດັບຊຸມຊົນ ໂດຍຮອບຂອງແຕ່ລະໂຊນ ແລະ ຍັງເປັ ນພືນທີ ັ ສະໝີການຄວບຄຸ ມ ການເຂົາເຖິ ມີລດ ້ ່ ສີຂຽວອ້ອມເຂດເມືອງ ແລະ ຕິດກັບຕາເວັນອອກ ແລະ ຕາເວັນຕົກ ແຫວນຂອງຖະໜົນ ແລະ ແທບຂອງພືນທີ ້ ່ ໂລ່ງວ່າງ. ື ກໍານົດໃຫ້ພວ ົ ພັນກັບລະບົບເຄືອຂ່າຍສາທາລະນະ ແລະ ນັບເປັນພືນທີ ແລະ ອານຸສາວະລີຖກ

142

(ທີ່ມາ: http://www.worldmapfinder.com/Th/Europe/France/Paris/)

ຮູ ບທີ 10.8 ການແບ່ງໂຊນຂອງນະຄອນປາຣີ 10.3.10. ລັກສະນະຂອງຜັງເມືອງປາຣີ

ຜັງເມືອງ ປາຣີ ເປັ ນເມືອງແຫ່ ງແສງສີເປັ ນເມືງທີ່ມີຄວາມໂດດເດັ່ນມີຄວາມສວຍງາມ. ຜັງເມືອງປາຣີ

້ ່ ອງແສງ, ອາຄານ, ຖະໜົນ ເພື່ອໃຫ້ມຄ ີ ວາມເປັ ນລະບຽບ ແລະ ຜັງເມືອງປາຣີ ມີລກ ັ ສະນະດັ່ງ ເພີ່ນຈະເນັນເລື ລຸ່ ມນີ:້

1) ແບບດວງດາວ

(ທີ່ມາ: http://pantip.com/topic/31469156)

ຮູ ບທີ 10.9 ລັກສະນະຜັງເມືອງແບບດວງດາວ 143

2) ແບບວົງແຫວນ

(ທີ່ມາ: http://kon-mee-klass.blogspot.com/2010/09/blog-post_6493.html)

ຮູ ບທີ 10.10 ລັກສະນະຜັງເມືອງແບບວົງແຫວນ 3) ແບບທາງຍາວ

(ທີ່ມາ: http://picpost.postjung.com/221882.html)

ຮູ ບທີ 10.11 ລັກສະນະຜັງເມືອງແບບທາງຍາວ

144

4) ແບບສາຂາ

(ທີ່ມາ: http://picpost.postjung.com/221882.html)

ຮູ ບທີ 10.12 ລັກສະນະຜັງເມືອງແບບສາຂາ 5) ແບບຜືນແຜ່ນ

(ທີ່ມາ: http://picpost.postjung.com/221882.html)

ຮູ ບທີ 10.13 ລັກສະນະຜັງເມືອງແບບຜືນແຜ່ນ

145

10.3.11. ອົງປະກອບຂອງປາຣີ 1) ຫໍໄອເຟວ

້ າເລັດເມື່ອປີ ຄ.ສ 1889 ຕັງຢູ ້ ່ ເທິງ “ຊອງເດີມາດ” ບໍລເິ ວນແມ່ ນໍາແຊນໃນກຸ ້ ຫໍໄອເຟວ ສ້າງຂຶນສໍ ງປາຣີ

້ : ທາງລິບ ແລະ ທາງຂັນໄດ. ້ ຫໍໄອເຟວມີຄວາມສູງທັງໝົດ 324 ແມັດ ແລະ ມີສອງທາງຂຶນຄື

(ທີ່ມາ: http://pariscolorful.blogspot.com/2013_06_01_archive.html)

ຮູ ບທີ 10.14 ຫໍໄອເຟວ 2) ປະຕູໄຊ

້ າງຂຶນເພື ້ ່ອ ້ ່ ໃຈກາງເມືອງຂອງກຸ ງປາຣີ ປະຕູ ໄຊແຫ່ ງນີສ້ ປະຕູ ໄຊ ເປັ ນສະຖານທີ່ສໍາຄັນໃນກຸ ງປາຣີ ຕັງຢູ

້ ບ ົ ທະຫານກ ້າທີ່ຮ່ວມລົບເພື່ອປະເທດຝຣັ່ງເສດ. ການເຂົາຫຼ

້ ນໜຶ່ງໃນສະຖານທີ່ໂດ່ງດັງທີ່ສຸ ດແຫ່ ງໜື່ງຂອງກຸ ງປາຣີ ໄດ້ຖກ ້ ື ມອບໝາຍໃຫ້ສາ້ ງຂຶນ ປະຕູ ໄຊແຫ່ ງນີເປັ

ັ ໄຊຊະນະ. ໃນປີ ພ.ສ 2349 ຫຼງັ ຈາກຈັກກະພັດໂປລຽນໄດ້ຮບ

(ທີ່ມາ: http://parawhite.exteen.com/20050628/entry)

ຮູ ບທີ 10.14 ປະຕູໄຊ 146

ິ ຕ ິ ະພັນ 3) ຫໍພພ ້ ນຫໍພພ ້ ່ ນະຄອນປາຣີປະເທດຝຣັ່ງເສດ, ຫໍພພ ິ ຕ ິ ະພັນສິລະປະຕັງຢູ ິ ຕ ິ ະພັນແຫ່ ງນີເປັ ິ ຕ ິ ະພັນ ເປັ ນຫໍພພ

້ ມເມື່ອປີ ພ.ສ 2336 (ຄ.ສ ທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດ ແລະ ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດແຫ່ ງໜຶ່ງຂອງໂລກເຊິ່ງໄດ້ເປີ ດໃຫ້ປະຊາຊົນເຂົາຊົ

້ ນພະລາດຊະວັງຫຼວງ ້ ່ ສະໄໝວົງຊຽງ ເຊິ່ງຕົວອາຄານນີເປັ 1793) ມີປະຫວັດຄວາມເປັ ນມາທີ່ຍາວນານຕັງແຕ ັ ເປັ ນສະຖານທີ່ຈັດສະແດງ ແລະ ຈັດເກັບການສະແດງຜົນງານທາງສິລະປະທີ່ມີຄຸນຄ່າ ແລະ ມາຮອດປັ ດຈູບນ ້ ສະໄໝກ່ ອນປະຫວັດສາດຈົນເຖິງສັດຕະວັດທີ19. ລະດັບໂລກເປັນຈໍານວນຫຼາຍກ່ ວາ 35000 ແນວຈາກຕັງແຕ່

(ທີ່ມາ: http://mookew-defrance.blogspot.com/2009/05/musee-du-louvre.html)

ິ ຕ ິ ະພັນ ຮູ ບທີ 10.14 ຫໍພພ

ເອກະສານອ້າງອີງ Ambrogio, Renzo. 2009. Nomi d'Italia : origine e significato dei nomi geografici e di tutti i comuni. Novara: Istituto geografico De Agostini Cooke, Philip. 1997. Italian resistance writing: an anthology. Manchester: Manchester University Press Cipolla, Carlo M. 1981. Fighting the Plague in Seventeenth Century Italy. Madison: University of Wisconsin Press Luca Molà .2000. The Silk Industry of Renaissance Venice. Baltimore: The Johns Hopkins University Press

147

Salet, Willem; Thornley, Andy; Kreukels, Anton. 2003. Metropolitan governance and spatial planning : comparative case studies of European cit y-regions. New York: Spon Press Ginsborg, Paul .2003. A history of contemporary Italy: society and politics, 1943 - 1988. New York: Palgrave Macmillan Michell, John .2009. The sacred center: the ancient art of locating sanctuaries. Rochester, Vt: Inner Traditions Wise, Hilary.1997. The vocabulary of modern French origins, structure and function. London: Routledge

148

5U2 UT 322

ຶ ສາ: ນະຄອນຫຼວງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ກໍລະນີສກ

11 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

11.1. ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງແບບບາຮົກ

ສໍາລັບແນວຄວາມຄິດຂອງການວາງຜັງເມືອງແບບບາຮົກກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ເພື່ອຈະ

້ ສ້າງເມືອງໃຫ້ເປັ ນຕົນແບບການວາງຜັ ງເມືອງຫຼວງ, ການອອກແບບອາຄານ ແລະ ງານປະຕິມະກໍາທີ່ຍິ່ງໃຫ່ ຍ

້ ່ ແບບປະສົມ ປະສານພືນຟູ ້ ກ ານວາງຜັງເມືອ ງ, ກໍາ ນົດ ເຂດການໃຊ້ປ ະ ີ ານພັດ ທະນາພືນທີ ລະດັບ ຊາດໃຫ້ມ ກ

ີ ນ. ໂຫຍດໃນການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ

້ 11.2. ທີ່ຕັງຂອງກຸ ງວໍຊງີ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ້ ່ ຮີມຝັ່ ງຕອນເໜືອຂອງແມ່ ນໍາໂປໂຕແມກ ້ ກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ (Washington DC) ຕັງຢູ ເປັ ນເມືອງຫຼວງໃໝ່

້ ີ ອນ ວໍຊງິ ຕັນ ເປັ ນປະທານນາທິ ຂອງສາຫະລັດອາເມລິກາສ້າງຂຶນໃນປີ ຄ.ສ 1790 ໃນສະໄໝ່ ປະທານນາທິບໍດຈ ້ ີ ູທ ້ ໍາອິດຂອງສາຫະລັດອາເມລິກາ, ສ້າງລັດຂຶນແທນຟິ ລາເຄເຟິຍ ທີ່ເປັ ນເມືອງຫຼວງຂອງສາຫະລັດອາເມລິ ບໍດຜ

ັ ສະນະເປັ ນແທ່ ງໂອ ກາສະໄໝກ່ ອນເປັ ນດິນແດນໂຟ້ນທະເລຂອງອັງກິດ ແລະ ມີອານຸສາວະລີວໍຊງິ ຕັນທີ່ມີລກ ົ ແກ່ ຈອນ ວໍຊງິ ຕັນ ມີຊາຍແດນຕິດກັບລັດຈິເນຍ ແລະ ລັດ ເບລິກສູງ 555 ຟຸ ດ (169 ແມັດ) ສ້າງເປັ ນກຽດຕິຍດ

້ ຕໍແມກ (Potomac River). ແມລິແລນ ໂດຍວໍຊງິ ຕັນຢູ່ໃນເຂດຝັ່ ງຊ້າຍຂອງແມ່ ນໍາພໍ

(ທີ່ມາ: http://www.resortvacationstogo.com/Resorts/Washington_DC_Hotels.html)

້ ຮູ ບທີ 11.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງນະຄອນກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) 149

11.3. ການວາງແຜນເມືອງກຸງວໍຊງີ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປີ 1791 ການວາງແຜນເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ເມືອງຫຼວງຂອງສາຫະລັດອາເມ

້ ່ ວຍ ລິກາ ໂດຍ ພັນຕີ ປີ ແອຊາວ (l’eenfant) ສະຖາປະນິກຊາວຝຣັ່ງ ແລະ ວິສາວະກອນໄດ້ເຮັດໜ້າທີ່ເປັ ນຜູ ຊ

ັ ຈອນວໍຊງິ ຕັນໃນຊ່ວງການປະຕິວດ ັ (l’enf) ໄດ້ລວມຄວາມຮູ ໃ້ ນການວາງແຜນ, ເຂົາເຈົາົ ້ ພໍໄດ້ເຮັດວຽກ ໃຫ້ກບ ່ ່ ີ ຊ ີ ່ສ ື ່ ຽງດ້ວຍອຸ ດມ ົ ຄະຕິຂອງປະເທດທີ່ເກີດໃໝ່ , ເມືອງຫຼວງໃໝ່ ຂອງປະເທດ ແລະ ຄວາມງາມ. ທ່ ານ ສ່ວນທິ່ມ ່ ຮັບຮູ ໄ້ ດ້ຢ່າງງ່ າຍດາຍພາຍໃນເມືອງທີ່ແຂງແກ່ ນທັນສະໄໝມີເສັນ ້ ້ ໂກໂຕຟ (Kotof) ໄດ້ກ່າວວ່າ: “ຂັນຕອນທີ ່ ີ ປ ີ ະຫວັດສາດອໍ ານາດ ທາງກວ້າງເປັ ນເປົ່ າໝາຍເປີ ດການກະຈາຍເປັ ນວົງກວ້າງຂອງສີຂຽວ ແລະ ຈັງຫວະທີ່ມ ການວາງແຜນໄດ້ກາຍເປັນເມືອງທີ່ຄ້າຍຄືເມືອງສິລະປະ”.

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Washington,_D.C)

ຮູ ບທີ 11.2 ແຜນຜັງເມືອງນະຄອນວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນສະໄໝກ່ ອນ 150

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Washington,_D.C)

ຮູ ບທີ 11.3 ແຜນຜັງເມືອງນະຄອນວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປີ 1792 ິ ໃນປີ 1791 ການວາງແຜນເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ປີ ແອຊາວ (L’Enfant) ໄດ້ຈນ

້ ່ ຢູ່ ລະຫວ່າງອາຄານລັດສະພາ ແລະ ຕະນາການສວນຮຽງຮາຍ“ແກຣນຄົວເວນິວ” ປະມານ 1.6 ກິໂລແມັດ ພືນທີ

້ ນທີ່ຕັງຂອງ ້ ພະພຸ ດທະຮູ ບປະທົງມາ້ ຂອງຈອນວໍຊງິ ຕັນທາງທິດໃຕ້ຂອງທໍານຽບຂາວ. ມອນແຫ່ ງຊາດຕອນນີເປັ

້ ບ ັ ສະຖານທີ່ຂອງການວາງແຜນ ການວາງແຜນ “ແກຣນຄົວເວນິວ” ຊຶ່ງກໍ່ບໍ່ເຄີຍສ້າງອານຸສາວະລີວໍຊງິ ຕັນຢູ່ ໃກກ ້ 1802 ແຜນທີ່ມີລາຍງານເຂົາມາເປັ ້ ຂອງພະພຸ ດທະຮູ ບປະທົງມາ້ ຊື່ຂອງມັນແມ່ ນແມຕຮິວແຄຮີ່.ໃນຊ່ວງຕົນປີ ນ

້ ່ ວ່າ “ມອນ” ໃນຊວງຕົນປີ ້ 1850 ສະຖາປະນິກ ແລະ ເສີຍແອນຄຮູ ແຈັຄ ້ ່ ພືນທີ ັ ສັນດາວນິງ ຄົນທໍາອິດທີ່ຕັງຊື ັ ການອອກແບບວາງແຜນພູ ມທ ີ ດ ັ ໃນຊ່ວງເຄິງສະຕະວັດໜ່ວຍງານລັດຖະບານກາງໄດ້ມກ ີ ານພັດທະນາ ໄດ້ຮບ ສວນສາທາລະນະ.

151

(ທີ່ມາ: http://www.abovetopsecret.com/forum/thread147542/pg5)

່້ ຮູ ບທີ 11.4 ການນໍາສິລະປະເຂົາໄປຕົ ກແຕ່ງກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)

(ທີ່ມາ: http://www.abovetopsecret.com/forum/thread147542/pg5)

້ ່ ໃນເຂດໃຈກາງເມືອງກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ຮູ ບທີ 11.5 ແຜນຜັງການເຊື່ອມໂຍງພືນທີ ໃນປີ 1901 ສໍານັກງານຄະນະກໍາມະການກໍາກັບເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ເປັ ນແຜນຊຶ່ງໄດ້ແຮງບັນ

ດານໃຈບາງສ່ວນຈາກການເຄື່ອນໄຫວກັບການອອກແບບເມືອງທີ່ງາມ ແລະ ຂະຫຍາຍແຜນ L’Enfant’s ການ

່ ສວນຕົນໄມ ້ ້ ້ ແລະ ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກທາງການຄ້າອຸ ດ ອອກແບບຫ້າງຊັບພະສິນຄ້າທີ່ຈະເຂົາມາແທນທີ ື ້ ່ ເປີ ດ, ແຜນທີ່ແຕກຕ່ າງໄປຈາກ L’Enfan’s ໂດຍການປ່ຽນ 400 ຟຸ ດ (120 ແມັດ) ທິວທັດ ສາຫະກໍາທີ່ມີພນທີ 152

້ ້ າງທີ່ມີການຂະຫຍາຍຄວາມຍາວ ແລະ ກວ ້ າງຂອງຫຍ້າໄດ້ປູກຕົນໄມ ້ າ້ ສິບຟຸ ດອອກຈາກລະຫວ່າງສອງ ກວ ຫ ່ ຈະເຂົາແຖວດ້ ້ ້ ້ ເສັນທາງ ແລະ ເສັນທາງທີ ານຂ້າງຂອງແຕ່ລະຊ່ອງອາຄານວັດທະນາທໍາ ແລະ ສະຖາບັນການສຶກ

້ ສາທີ່ສ້າງຂຶນ.

(ທີ່ມາ: http://www.abovetopsecret.com/forum/thread147542/pg5)

້ ່ ຖະໜົນໃນເຂດໃຈກາງເມືອງກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ຮູ ບທີ 11.6 ການວາງແຜນພືນທີ ້ ້ ່ ມີ ີ ຮູບແບບ ໃນປີ ຕ່ ໍມາວິໃສທັດຂອງການວາງແຜນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ຕໍ່ມາໄດ້ປູກຕົນໄມ ທ

ຂອງສີ່ເລນລົງມອລສອງດ້ານຂ້າງຂອງສະໜາມຫຍ້າ

ທີ່ສອດຄ່ອງກັບແຜນການສໍາເລັດສົມບູ ນໃນປີ 1976,

້ ້ NPS ໄດ້ແປງເສັນທາງສອງເລນ (ວໍໍຊງິ ຕັນ ແລະ ອຄັມສໄຄຮຟ) ໄດ້ລງົ ກວດເສັນທາງທັ ງສອງເລນນອກສຸ ດ ັ ໄຄຮຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອ (NW) ຈະຍັງຄົງ (ເຈຟເຟວ ຮສັນ) ໄຄຣຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ (SW) ແລະ ເມດີສນ ເປີ ດການຈາລະຈອນເປັນພາຫະນະ.

ວັນທີ 15 ຕຸ ລາ ປີ 1966 ຫ້າງຊັບພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດທີ່ລະບຸ ໃນບັນທຶກໄວ້ປະຫວັດສາດແຫ່ ງຊາດໃນ

ປີ 1981 ທີ່ຈັດແບບຟອມທີ່ມີເອກະສານສໍາຄັນໃນປະຫວັດສາດ.

153

(ທີ່ມາ: http://dingeengoete.blogspot.com/2013/09/this-day-in-history-sep-9-1791.html)

ຮູ ບທີ 11.7 ທັດສະນີຍະພາບຖະໜົນເມືອງຂອງກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)

(ທີ່ມາ: http://223.27.200.4/commons.wikimedia.org/wiki/File:Looking_northeast_ over_Southwest_ Washington_DC_-_July_1939.jpg)

ຮູ ບທີ 11.8 ທັດສະນີຍະພາບເມືອງຂອງກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປີ 1939

ັ 11.4. ແຜນຜັງຂອງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປັດຈຸບນ

ັ ຍາວດ້ານລະ ແຜນຜັງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ມີອານາເຂດເປັ ນຮູ ບສີ່ຫ່ ຽມຈັດຕຸ ລດ

້ ັ ເປັນທີ່ຕັງຂອງອານຸ 16 ກິໂລແມັດ ໂດຍໃຈກາງຂອງສີ່ຫ່ ຽມຈັດຕຸ ລດ ສາວະລີ ວໍຊງິ ຕັນ (Washington) ທີ່ຢູ່ ລະ ຫວ່າງທໍານຽບຂາວ ແລະ ອາຄານລັດສະພາ ໂດຍອາຄານລັດສະພາຈະແບ່ງເມືອງອອກເປັ ນ 4 ສ່ວນຄື: ຕາເວັນ ຕົກສ່ຽງເໜືອ, ຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອ, ຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ແລະ ຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້. 154

(ທີ່ມາ: http://www.drmonline.net/about/directions.htm)

ຮູ ບທີ 11.9 ແຜນຜັງຂອງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ້ ່ ສ້າງໃໝ່ ໃນແນວເໜືອໃຕ້ຈະເປັ ນຕົວເລກໃນຂະນະທີ່ເສັນທາງໃນແນວຕາເວັ ້ ສໍາລັບເສັນທີ ນອອກຕົກ

່ ເປັ ນຊື່ລັດສະຖານທີ່ສໍາຄັນປະ ້ ່ າຍັງຄົງເປັນຊື່ເກົ່າຢູ່ , ເສັນທາງແຍກທີ ້ ຈະເປັນຕົວອັກສອນ a b c ຊຶ່ງເສັນທາງເກົ

ກອບດ້ວຍທໍານຽບຂາວ, ຕຶກສໍາຄັນ ແລະ ຕຶກລັດສະພາສາຫະລັດອາເມລິກາ ເປັນສະຖານທີ່ສໍາຄັນລວມເຖິງຫໍ

້ ້ ່ ໃນບໍລເິ ວນ ເນຊັນແນລມອລ. ນອກຈາກນີໃນເມື ິ ະພັນຫຼາຍແຫ່ ງບໍລເິ ວນຮອບສະຖາບັນສະມິໂຊຕັງຢູ ພິພຕ ອງ ິ ະປະແຫ່ ງຊາດຈອນທາວ ຊຶ່ງເປັ ນບໍລເິ ວນທີ່ເກົ່າແກ່ ທີ່ສຸ ດຂອງຕົວເມືອງ ແລະ ເປັ ນແຫຼ່ ງ ຍັງປະກອບດ້ວຍຫໍສລ

ົ ໄຟ ແລະ ລົດໄຟຟ້າໃຕ້ດນ ິ ທີ່ສໍາຄັນຂອງ ຊອບປິ ງຢູ່ ທາງທີດຕາເວັນຕົກຂອງເມືອງຍູ ເນຍສະເຕຊັນ, ສະຖານີລດ ເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://greatergreaterwashington.org/post/18839/1941-dc-plan-shows-east-mall-no-i-395/)

ຮູ ບທີ 11.10 ແຜນຜັງຂອງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) 155

(ທີ່ມາ: http://www.smithgroupjjr.com/projects/downtown-dc-action-agenda)

ຮູ ບທີ 11.11 ແຜນຜັງຂອງເຂດໃຈກາງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)

(ທີ່ມາ: http://www.aecom.com/What+We+Do/Government/Architecture,+ Engineering+and+Planning)

ຮູ ບທີ 11.12 ທັດສະນິຍະພາບເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)

້ 11.5. ສ່ວນຄິດຄົນໃນແຜນເອັ ມຊີ ມິວລານ (Mc Millan)

້ າງຊັບພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດ ແລະ ບໍລກ ື ສ້າງຂຶນຫ້ ິ ານອຸ ທະຍານແຫ່ ງຊາດໄດ້ ອົງປະກອບທີ່ນໍາສະເໜີຖກ

ຮັບການສະໜັບສະໜູນການແຂງຂັນໃນການອອກແບບໃນປີ 2011 ເຊິ່ງວ່າມອນເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງງ ົບປະມານ

້ ສ່ວນດ້ານການອອກແບບຂອງ 700,000,000 ໂດລາສະຫະລັດ, ແຜນການທີ່ປ່ຽນເປັ ນສວນລະດັບໂລກຫຸ ນ 156

ັ ລາງວັນເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງການແຂ່ງຂັນທີ່ຈະອອກແບບບໍລເິ ວນອານຸ ສາວະລີວໍຊງິ ຕັນ ແລະ ສີວານ ໄວໄດ້ຮບ (Sylvan)

້ ້ ຽງໄດ້ດໍາເນີນຕາມແຜນແບບຊ້າໆຈະຊັນໆບໍ ໂຮງລະຄອນທີ່ໃກຄ ລເິ ວນອານຸ ສາວະລີ ວໍ ຊງິ ຕັນ

້ ດເປັນຄອລຊັນສູງຂອງອາຄານສໍໍານັກງານນີໂອຄລາສ໌ສ.ິ (Washington) ອິກໜຶ່ງອົງປະກອບທີ່ສໍາຄັນທີ່ຄົນຄິ

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_tallest_buildings_in_Washington,_D.C)

ຮູ ບທີ 11.13 ອານຸສາວະລີວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) 11.5.1. ມອນແຫ່ ງຊາດ ແລະ ແກນອານຸສາວະລີ

ການກໍ່ສ້າງອາຄານສອງປີ ກຂອງວິຊາການເກຣດທີ່ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນແມ່ ນໃກ ້ຈະສໍາເລັດສົມບູນໃນປີ

1908 ເຊິ່ງເປັນການທົດສອບທີ່ສໍາຄັນຂອງແຜນການເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan).

ັ ການສະເໜີທາງດ້ານທິດໃຕ້ຂອງອາຄານຫ້າງຊັບ ມາຮອດໃນປີ 1904 ວິຊາການເກຣດອາຄານທີ່ໄດ້ຮບ

ພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດລະຫວ່າງວັນທີ 7 ແລະ 14 ທາງດ້ານຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ (SW) ກຮມ ວິຊາການເກຣດຕ້ອງ

ື ້ ່ ແບ່ງສ່ວນ ແຕ່ສະໜັບສະໜູນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ທີ່ເປັນແຜນຖຶກຄຽງຄູ່ ກັນ ັ . ການທີ່ໃຊ້ພນທີ

ີ ການທົດສອບທີ່ສໍາຄັນຕໍ່ໄປຂອງແຜນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ເມືອທຽບກັບອານຸສາວະລີລນ

ັ ການອານຸຍາດຈາກສະພາຄອງເກຣດສ໌ ໃນປີ 1910 ແລະ ຄະນະກໍາມະການ ຄອນຂອງຄະນະກໍາມະການໄດ້ຮບ

້ ້ ເລີ່ມຕໍ່ສູ່ ກັບຂໍສະເໜີ ການແຂງຂັນຈໍານວນຫຼາຍ ສໍາລັບສະຖານທີ່ຕັງຂອງອານຸ ສາສະຖານພ້ອມກັບສະມາຊິກ ຄອນຄະນະກໍາມະການເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan). ປະທານນາທິບໍດເີ ຫັນວ່າຄະນະກໍາມະການງານສິລະ

ປະຄວນຈະສ້າງ ເພື່ອຊ່ວຍໃນການຕັດສີນໃຈກ່ ຽວກັບການແນະນໍາສິລະປະ ແລະ ສະຖາປັ ດຕະຍາກໍາທີ່ສອດ

້ ີ ານຈັດຕັງຄະນະກໍ ຄ່ອງກັບແຜນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan), ທ່ ານ ຮູ ສເວວ ໄດ້ມກ າມະການຕາມຄໍາສັງ ້ ໍລຫ ິ ານກ່ ອນເຂົາຈະອອກຈາກສໍານັກງານ ແຕ່ປະທານນາທິບໍດວ ີ ວ ີ ລຽມ ໂອເວິຣ ີ ເທບໄດ້ຮບ ັ ອານຸ ມດ ັ ຂອງຜູ ບ ິ ນ ິ (CFA) ໃນປີ 1910 ໃນສະ ຂອງລັດສະພາຂອງຄະນະກໍາມະການຕາມກົດໝາຍສາຫະລັດອາເມລິກາວິຈສ

້ ັ ການແຕ່ ງຕັງໃຫ້ ້ ະ ມາຊິກຫຼາຍຄົນຂອງຄະນະກໍາມະການເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ໄດ້ຮບ ເອຟ ເປັ ນຜູ ສ ໜັບສະໜູນຫຼາຍ. 157

(ທີ່ມາ: http://www.spur.org/publications/article/2010-01-01/extending-city-beautiful)

ຮູ ບທີ 11.14 ອານຸສາວະລີກຸງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໃນປີ 1901

ັ ເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) 11.6. ບົດຄວາມຫຼກ

້ ວຍການອອກແບບເມືອງທີ່ສວຍງາມດ້ວຍຄວາມຕັງໃຈໃນການສ້ ້ ນດ້ ້ ການໃຊ້ງານເລີມຕົນຂຶ າງຜ່ານການ

ັ ້ ່ ຕາມຊື່ທີ່ມີແກນສະມາຊິກເຈມສ໌ ເອັມຊີ ຕົກແຕ່ງເປັນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ແຜນປີ 1902 ທີ່ໄດ້ຕງຊື ັ ທະນາຈາກການອອກແບບໃໝ່ ວຸ ທສ ິ ພ ໌ າປາຣ໌ ຂອງຄະນະກໍາມະການຂອງ ມິວລານ (Mc Millan) ຊຶ່ງໄດ້ພດ ແກນອານຸສາວະລີວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ເພື່ອເປັ ນທີ່ລະນືກໃນການຄົບຮອບຮ້ອຍປີ ຂອງເມືອງ ແລະ ເພື່ອຕອບສະໜອງການວາງແຜນຂອງເມືອງປີ ແອຮ ຊາຮົວສ໌ L’Enfant ຢູ່ໃນສະຕະວັດກ່ ອນໜັານີ.້

11.7. ຄວາມພະຍາຍາມໃນການດໍາເນີນງານໃນໄລຍະທີ່ຜ່ານມາ

່ ໄດ້ເປັ ນເປົ າໝາຍລັ ້ ້ ີ ຄອນ ໃນພາກຕາເວັນຕົກຂອງແມ່ ນໍາໂປໂຕແມທີ ເມື່ອທຽບກັບອານຸສາວະລີລນ ກ

ຂອງແຜນເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan). ເອັມຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ແຜນສໍາລັບການວາງແຜນເມືອງຫຼວງຂອງຊາດໃນສະຕະວັດທີ 21 ໃນ

ປີ 1997 ຄະນະກໍາມະການຂອງທີມ ງານການວາງແຜນແຫ່ ງຊາດ (NCPC) ໄດ້ອອກລາຍງານເລື່ອງການຂະ ຫຍາຍການວາງແຜນຂອງອາເມລິກາ, ເອກະສານການວາງແຜນເປັ ນຄວາມພະຍາຍາມໃນການປັ ບປຸ ງແຜນເອັມ ຊີ ມິວລານ (Mc Millan) ຢູ່ໃນສະຕະວັດທີ 21 ຂອງອານຸສາວະລີໄດ້ເປັ ນທີ່ຍອມຮັບກັບແນວທາງໃໝ່ຂອງອາ

ນຸສາວະລີ ແລະ ອາຄານຂອງລັດຖະບານກາງທົ່ວເມືອງ, ໃນການລາຍງານສະບັບທີ່ສອງການເຊື່ອມຕໍ່ຈຸດໝາຍ

ປາຍທາງໃໝ່ກັບຫ້າງພະລະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດທີ່ອອກໃນເດືອນເມສາ ປີ 2009 ທີ່ໄດ້ຂຽນຮ່ວມກັນໂດຍ NCPC ແລະ CFA ຂອງເອກະສານການວາງແຜນ ແລະ ແນວຄວາມຄິດໃນການວາງແຜນຜ່ານເມືອງ. 158

ການນໍາສະເໜີການສ້າງ ແລະ ການປັບປຸ ງ ທີ່ໄດ້ສະເໜີວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ຂອງຄວາມ

້ ່ ຂອງນະຄອນກໍໄດ້ຖກ ້ ່ ສອງໃນພືນທີ ຶ ເປີ ດຕົວໃນປີ 2009 ໃນຄວາມຄິດຮວມ ພະຍາຍາມໃນການວາງແຜນຄັງທີ

້ ່ ຂອງນະຄອນແມ່ ນ ິ ານອຸ ທະຍານແຫ່ ງຊາດ ແລະ ໃນລັດຖະບານຂອງໂຄລໍາເບຍ, ພືນທີ ກັນຂອງ NCPC ທີ່ບໍລກ

້ ່ ສວນສາທາລະນະທີ່ມີເສັນທາງ ້ ົ້ ້ປູກຢູ່ທາງກາງ ຫຼຢ ື ່ ູທັງສອງ ໄດ້ເຊື່ອມໂຍງກັບພືນທີ ແລະ ຖະໜົນໃຫຍ່ ທີ່ມີຕນໄມ

ີ ານປັ ບປຸ ງໃຫ້ສ່ ງອໍ ິ ານວຍຄວາມສະດວກໃນການເສີ່ມສ້າງ ແລະ ການບໍາລຸ ງຮັກສາສວນສາທາລະນະ ຂ້າງໄດ້ມກ ້ ່ ໃກ ້ຄຽງທີ່ສ້າງໃໝ່ ແລະ ສ້ອມແຊມສະໜາມເດັກນອນຫຼນການໃນການປ້ ້ ພນທີ ິ້ ື ້ ່ ທໍາມະ ພືນທີ ອງກັນ ແລະ ພືນຟູ

້ ໃໝ່ ທີ່ສົດໃສໃນປາຍປີ 2012 ໄດ້ມສ ີ ອງໂຄງ ຊາດພາຍໃນທີ່ຢູ່ ໃກເ້ ມືອງ ແລະ ສວນສາທາລະນະໃນບໍລເິ ວນຄຸ ມ

ີ ານປະກາດໂຄງການທໍາອິດຊື ້ ການໃນການດໍາເນີນການຂະຫຍາຍການອອກແບບວາງແຜນຂອງອາເມລິກາໄດ້ມກ

້ “ທ່ າເຮືອ” ເປັ ນຈໍານວນ 1.450.000.000 ໂດລາສະຫະລັດ ໃນການປັ ບປຸ ງແຄມນໍາທາງດ້ ານຕາເວັນຕົກສ່ຽງ ັ ຂົວທີ່ເດັ່ນຈະຖຶກແທນທີ່ດ້ວຍຂົວຫົກເລນ. ໃຕ້ (SW) ພ້ອມຊ່ອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ປັດຈຸບນ

11.8. ອົງປະກອບທີ່ສໍາຄັນ -

ົ ໝາຍ ແລະ ສາຂາບໍລຫ ິ ານຂອງລັດຖະບານ. ການຄອບງ ໍາທາງດ້ານກາຍະພາບຂອງອາຄານທີ່ມີກດ

ີ ນແກນສໍາຄັນໃນການສໍານຶກເຖິງຜູ ນ ້ ໍາ ແລະ ເຫດການທີ່ຈະຊ່ວຍ - ເມື່ອທຽບກັບອານຸສາວະລີທ່ ເປັ ສ້າງສາປະເທດຊາດ.

້

ື ້ ່ ສາທາລະນະທີ່ມີແກນຫຼາຍທີ່ສຸ ດ ໂດຍສະເພາະມອນຊຶ່ງເປັ ນແກນຍິ່ງໃຫຍ່ ຂອງເມືອງ - ການໃຫ້ພນທີ

ີ ສະຫຼອງວັນສໍາຄັນຕ່າງໆຂອງຊາດ. ປະຊາຊົນສາມາດຊຸມນຸມປະທ້ວງ ແລະ ສາມາດສະເຫຼມ

ຶ ຂະຫຍາຍອອກ ຄວາມໝາຍຂອງຂອບແກນຜ່ານຕໍາແໜ່ງຂອງອາຄານທີ່ໂດດເດັ່ນ, ຮ້ານຄ້າແມ່ ນໄດ້ຖກ

ິ ແຫ່ ງຊາດ, ປະຫວັດສາດທາງດ້ານທໍາມະຊາດໃນການວ່າຈາ້ ງທ່ ານ ແອວ ເອັນຟັນທ໌ (L’Enfant’) ດ້ວຍຫໍສນ ັ ສັນເຂດໃຈກາງທີ່ມີລກ ັ ສະນະຄວາມ ວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ແລະ ທ່ ານ ໂທມັດເຈເຟວຣ໌ ໄດ້ຈດ

ັ ການຍອມຮັບຄວາມຕ້ອງການທີ່ຈະສ້າງປະຫວັດສາດໃນການຮັບຜິດຊອບໃນໂລກໃໝ່ທີ່ ສໍາຄັນ ແລະ ໄດ້ຮບ ້ ນຍັນເປັນທາງກາຍະພາບຂອງປະເທດ. ຈະໄດ້ຂະຫຍາຍທໍາມະຊາດທີ່ເປັນເຈົາລະບຽບໃນການຍື

(ທີ່ມາ: http://etadventures.com/destinations/washington-dc-tours)

ີ ອງສະຫະລັດອາເມລິກາ ກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ ຮູ ບທີ 11.15 ທໍານຽບຂາວສໍານັກງານຂອງປະທານນາທິບໍດຂ 159

11.9. ສະຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວທີ່ໃກ ້ຄຽງ ັ ໃນປີ 2007 ມຸ ມມອງທາງອາກາດຂອງຫ້າງຊັບພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດ ແລະ ໜ່ ວຍງານຂອງລັດໄດ້ຫນ

້ ່ ງສະຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວໃນກຸ ງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ໜັາໄປທາງດ້ານທິດຕາເວັນຕົກຂອງຜູ ເ້ ຂົາເບິ

້ ຽງຂອງຫ້າງຊັບພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດ ລວມເຖິງຫ້ອງສະໝຸ ດຂອງ ແລະ ຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວອື່ນໆໃນບໍລເິ ວນໃກຄ

້ ລັດຖະສະພາ ແລະ ອາຄານສູ ງຂອງສະຫະລັດອາເມລິກາທາງດ້ານຕາເວັນອອກຂອງໜ່ວຍງານຂອງລັດໃນເສັນ

ທາງທິດເໜືອຂອງອານຸສາວະລີວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ຂອງການໃຊ້ງານຫ້າງຊັບພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດ

ແລະ ມອນແຫ່ ງຊາດໄດ້ຮ່ວມກັບສະຖານທີ່ທ່ ອງທ່ ຽວອື່ນໆໃນວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) ເຮັດໃຫ້ ເມືອງຫຼວງຂອງປະເທດເປັນໜຶ່ງໃນແຫຼ່ ງທ່ ອງທ່ ຽວທີ່ໄດ້ເປັນຈຸດໂຟກັດທີ່ໂດດເດັ່ນທີ່ສຸ ດຂອງເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://images.1233.tw/the-washington-dc-mall/)

ຮູ ບທີ 11.16 ແກນອະນຸສາວະລີໃນເຂດໃຈກາງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC) 11.9.1. ນິເທດສະການ

້ ່ ວ່າ: ລຸ ຍເຊີຍນາ ຂອງນິເທດສະການໃນປີ ົ ກັນໂດຍການສະແດງໃນລະດັບໂລກເພີ່ມຂຶນຊື ເປັ ນທີ່ນິຍມ

້ ນ ັ ຊາການຂອງສະຖາປະນິກ, ຜູ ບ ້ ນ ັ ຊາການຂອງສະຖາປະນິກຝຣັ່ງ, ສະຖາປະນິກອາເມລິກາ ແລະ 1901 ຜູ ບ ້ ່ ວ່າເມດສເຄີເຣຍ (Masqueray) ທ່ ານ ຫລຸ ຍສ໌ ແມ່ ນຈະເປັນຫົວໜັາໃນການອອກແບບທີ່ເປັນທໍາໃນຕໍາແໜ່ງນີຊື

້ ນເວລາສາມປີ ທ່ ຜ ັ ຂຶນເປັ ີ ່ ານມາແມ່ ນໄດ້ມກ ີ ານອອກແບບທີ່ໃຫ້ເປັນທໍາ. ທີ່ໄດ້ຈດ

- ແຜນຂອງແກນມອນວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC): ສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງການລະວ່າຍນໍາ້ ແລະ

ິ ຄອນແມ່ ນໄດ້ມກ ີ ານຂະຫຍາຍແກນກາງ. ອານຸສາວະລີລນ ີ ວາມສະຫງ່ າງາມ ແລະ ເປັ ນສັນຍາລັກສໍາລັບໂຄງສ້າງຂອງລັດຖະບານ ແລະ ອານຸສາ - ອານຸສາວະລີມຄ ວະລີແຫ່ ງຊາດ. 160

- ການຮັກສາ ແລະ ໃຫ້ຄວາມສໍາຄັນໃນການສ້າງຂອງຫ້າງພະສິນຄ້າແຫ່ ງຊາດເປັ ນວຽກທີ່ໄດ້ສໍາເລັດສົມ

ີ ດ ັ ທາງດ້ານປະຫວັດສາດໄດ້ຮບ ັ ການອອກແບບທັດສະນີຍະພາບທີ່ໄດ້ເປັ ນສັນ ບູນແບບຂອງເທດສະບານ, ພູ ມທ ຍາລັກຂອງປະເທດ.

້ ່ ້ ແລະ ພືນທີ - ການຮັກສາມອນແຫ່ ງຊາດແມ່ ນເປັ ນຜົນງານທາງດ້ານທີ່ລະນຶກຂອງອານຸສາວະລີ, ຮູ ບປັ ນ

ສວນສາທາລະນະ.

້ ່ ຂອງການໂຄສະນາ ໃນຂະນະທີ່ຍັງຄົງຮັກສາຄວາມສາ - ການຮັກສາມອນແຫ່ ງຊາດແມ່ ນໄດ້ເປັ ນພືນທີ

ມາດໃນການຮັບຮູ ,້ ການສະໜັບສະໜູນຈາກຫຼາຍສະຖານທີ່ສໍາຄັນ ແລະ ຄຸ ນສົມບັດອື່ນໆ.

(ທີ່ມາ: http://pixabay.com/en/capitol-washington-dc-aerial-view-395038/)

ຮູ ບທີ 11.17 ທັດສະນິຍະພາບເຂດໃຈກາງເມືອງວໍຊງິ ຕັນ ດີຊ ີ (Washington DC)

ເອກະສານອ້າງອີງ Humphrey, Robert L. Mary Elizabeth Chambers . 1977. Ancient Washington: American Indian Cultures of the Potomac Valley”. The George Washington University. Retrieved February 14, 2014 Crew, Harvey W.; William Bensing Webb; John Wooldridge .1892. IV. Washington Becomes The Capital. Centennial History of the City of Washington, D. C. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. p. 66 161

Crew, Harvey W.; William Bensing Webb; John Wooldridge. 1892. Centennial History of the City of Washington, D. C.. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House Crew, Harvey W, William Bensing Webb; John Wooldridge.1892 . Centennial History of the City of Washington, D. C.. Dayton, Ohio: United Brethren Publishing House. Greeley, Horace .1864. The American Conflict: A History of the Great Rebellion in the United States. Chicago: G. & C.W. Sherwood Gelernter, Mark. 2001. History of American Architecture. Manchester University Press

162

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ການວາງແຜນຜັງເມືອງຂອງບາຣົກ ຶ ສາ: ເມືອງແວນິສ (Venice) ປະເທດອີຕາລີ ກໍລະນີສກ

12 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

້ ອງແວນິສ (Venice) ຂອງປະເທດອີຕາລີ 12.1. ທີ່ຕັງເມື

້ ່ ພາກເໜືອຂອງປະເທດອີຕາລີເຊິ່ງຕັງຢູ ້ ່ ໃນເກາະຂອງທະເລ, ມີປະຊາກອນຫຼາຍທີ່ອາໄສ່ຢູ່ໃນເມືອງ ຕັງຢູ

້ ອນມີການອອກແບບວາງແຜນຜັງເມືອງ, ວາງແຜນຜັງການນໍາໃຊ້ທ່ ດີ ີ ນຖືກຕ້ອງ ແລະ ເໝາະສົມຕາມຄວາມ ນີຍ້ ້ ງມີເສັນທາງຄົ ້ ້ ່ ງສິນຄ້າ ຕ້ອງການຂອງປະຊາກອນ. ນອກນີຍັ ມມະນາຄົມຂົນສົ່ງທາງບົກ ແລະ ທາງນໍາສາມາດສົ

້ ອງແວນິສ (Venice) ຈຶ່ງກ່ າຍເປັ ນເມືອງໜຶ່ງທີ່ມີຊ່ ສຽງ ື ອອກສູ່ ຕ່ າງປະເທດໄດ້ຢ່າງສະດວກສະບາຍ, ສະນັນເມື

ຂອງໂລກ.

(ທີ່ມາ: http://www.solarnavigator.net/geography/venice.htm)

້ ຮູ ບທີ 12.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງແວນິສ (Venice) 163

12.2. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງຕົວເມືອງແວນິສ (Venice)

້ ່ ໃນພາກເໜືອຂອງອີຕາລີໃນທະເລແອັດເຣຍຕິກ (Adriatic) ຂອງ ີ ງຢູ ເມືອງແວນິສ (Venice) ມີທ່ ຕັ

້ ນໄດ້ມກ ້ ່ ໃນອ່າວຂອງທະເລແອັດເຣຍຕິກ (Adriatic), ເກາະດອນເຫຼ່ ານີ ົ ແມ່ ີ ານ ເກາະດອນ 118 ເກາະທີ່ຕັງຢູ

້ ່ ດັ່ງກ່ າວແມ່ ນປະກອບເປັ ນນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) ເຊິ່ງໄດ້ມປ ີ ະຊາກອນ ເຊື່ອມຕໍ່ຂົວຂ້າມ ແລະ ພືນທີ ້ ່ ເມືອງສໍາຄັນຂອງແວນິສແມ່ ນເມືອງປາດົວ (Padua) ມີປະຊາກອນ ທັງໝົດ 271.251 ຄົນ, ແຕ່ວ່າໃນເຂດພືນທີ ອາໄສຢູ່ປະມານ 1.600.000 ຄົນ.

(ທີ່ມາ: htt:// venice city planning emages.com)

ຮູ ບທີ 12.2 ແຜນທີ່ພາບຖ່າຍທາງອາກາດຂອງເມືອງ ແວນິສ (Venice) ເມືອງແວນິສ

້ ກ ັ ກັນຫຼາຍ ໂດຍໄດ້ອະທິບາຍຫຼາຍກ່ ຽວກັບເມືອງແວນິສ (Venice) ແມ່ ນເປັ ນທີ່ຮູ ຈ

້ ກ ັ ສໍາລັບການສ້າງ (Venice) ເຊິ່ງວ່າເປັນນະຄອນທີ່ສວຍງາມທີ່ສຸ ດໃນໂລກ, ແວນິສ (Venice) ແມ່ ນເປັ ນທີ່ຮູ ຈ

້ ງໝູ່ເກາະຂອງ 118 ເກາະດອນເປັ ນຂອງຕົນຢູ່ໃນສູ ນກາງເມືອງແມ່ ນມີຮ່ອງ 150 ຮູ ແລະ 400 ຂົວທີ່ສ້າງຂຶນເທິ

ິ ານໃນການເດິນທາງໄປເຮັດວຽກ ເຊິ່ງວ່າຮູ ບແບບທັງໝົດຂອງການຂົນສົ່ງແມ່ ນນໍາໃຊ້ລດ ົ ແທັກ ຄອງບຶງໃຫ້ບໍລກ ຊີ ຫຼ ື ເຮືອຍາວ ຫຼ ື ຖະໜົນຫົນທາງຂອງເກາະດອນຕ່າງໆ.

(ທີ່ມາ: http://www.interestingfactss.com/venice-island-was-built-on-a-foundation-of-tree-trunks/)

ຮູ ບທີ 12.3 ເກາະດອນໜຶ່ງທີ່ຢູ່ໃຈກາງທະເລຂອງນະຄອນແວນິສ (Venice) 164

(ທີ່ມາ: htt:// venice city planning emages.com)

ຮູ ບທີ 12.4 ການວາງແຜນເກາະດອນໜຶ່ງຂອງນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) ັ ຫຼາຍໃນໄລຍະທົ່ວໂລກຂອງ ການແຜ່ກະຈາຍຂອງປະຊາກອນມະນຸດຮູ ບແບບການບໍ່ສະໜໍ່າສະເໝີກນ

້ ້ ່ ນຖານ ັ ຜິດຊອບທາງປະຫວັດສາດເປັ ນສະຖານທີ່ທີ່ສໍາຄັນຂອງການຕັງຖິ ການເຊື່ອໝັນເຂດແຄມທະເລ ໄດ້ຮບ ້ າລັບການບໍລໂພກຂອງມະນຸ ້ ງການປະມົງໄດ້ງ່າຍ ິ ຊັບພະຍາກອນທີ່ສໍາຄັນທີ່ສົ່ງເສີມ ລວມທັງນໍາສໍ ດການເຂົາເຖິ

້ ັ ຈໍານວນຂອງໄພອັນຕະລາຍໄດ້ທ່ ຕິ ີ ດພັນ ແລະ ທີ່ດິນຜະລິດ ນອກຈາກນັນປະຊາກອນແຄມທະເລ ແມ່ ນໄດ້ຮບ ້ ່ ນ: ການສູນເສຍຊີວດ ິ ແລະ ຊັບສິນ ອັນເນື່ອງມາຈາກພະຍຸ ນາຖ້ ໍ ້ ວມ ແລະ ຊູນາມິ. ໃກ ້ຊິດກັບນໍາເຊັ

(ທີ່ມາ: http://www.navigamus.net/2010/03/google-earth-and-venice)

ຮູ ບທີ 12.5 ທັດສະນິຍະພາບຂອງນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) 165

(ທີ່ມາ: http://www.navigamus.net/2010/03/google-earth-and-venice)

ຮູ ບທີ 12.6 ທັດສະນິຍະພາບຂອງນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) ັ ສາການ ນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) ທີ່ມີປະຫວັດສາດເຂດແດນອາໄສຢູ່ພາຍໃນອ່າວນ້ອຍໆໄດ້ຮກ

ິ ກັບທະເລ. ເມືອງແມ່ ນມີຄວາມສ່ຽງຜິດປົ ກກະຕິທ່ ຈະມີ ີ ພົວພັນສະຫະປະຊາຊາດປົ ກກະຕິແລ້ວທີ່ໃກຊ້ ດ ການ

ປ່ຽນແປງຂອງມະນຸດຂອງສະພາບແວດລ້ອມອ້ອມຂ້າງໄດ້ບາງບັນຫາສະເພາະທີ່ພົນລະເມືອງແວນິສ (Venice)

້ ັ ກໍາປະເຊີນຢູ່ ກັບນໍາແມ່ ຂອງປັ ດຈຸບນ ນເປັ ນເອກະລັກກັບເມືອງ ແຕ່ບັນຫາລວມແລ້ວການສູ ນເສຍທີ່ຢູ່ ອາໄສ

້ ວມ, ມົນລະພິດ ແລະ ຜົນກະທົບຂອງການແກໄ້ ຂທາງດ້ານຮ່າງກາຍແມ່ ນບັນຫາສາກົນ ການເຊາະເຈື່ອນ, ນໍາຖ້

ທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງທີ່ສຸ ດຂອງການຮ່ວມພົວພັນເຂດແຄມທະເລຂອງມະນຸດຂອງບັນຫາຕ່າງໆທີ່ກໍາລັງປະເຊີນນະຄອນ ້ ້ ່ ຽວກັບວິທກ ີ ານຮ່ວມພົວພັນລະຫວ່າງຄວາມຕ້ອງການຂອງມະນຸດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ ນີສະໜອງຄວາມຮູ ກ ັ ການສົມສ່ວນ ແລະ ໃນຄໍາສັ່ງທີ່ຈະຮັກສາການພົວພັນແບບຍືນຍົງລະຫວ່າງຊາຍທະເລ. ທໍາມະຊາດຕ້ອງໄດ້ຮບ

(ທີ່ມາ: http://www.telegraph.co.uk/travel/travel-advice/9464431/Cheap-restaurants-in-Venice.html)

ຮູ ບທີ 12.7 ການອອກແບບສະຖາປັດຕະຍະກໍາໃນເມືອງແວນິສ (Venice) 166

12.2.1. ແຜນການຂອງຕົວເມືອງແວນິສ (Venice)

ແວນິສ (Venice) ແມ່ ນນະຄອນທີ່ມີຄວາມສວຍງາມ, ແຜນການນະຄອນຂອງມັນແມ່ ນສິ່ງທີ່ຕິດມາ

້ ່ ງເຂດທີ່ເຄັ່ງຄັດໃນປັ ດຈຸບນ ັ ແລະ ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນໄດ້ ກັບການສຸ ກເສີນຂອງນະຄອນລັດທີ່ເຂັມແຂງການແບ ັ ໜ້າຫຼາຍ. ການເຄື່ອນໄຫວຈະແຈ ້ງທີ່ສຸ ດແມ່ ນການແຍກຊ່ອງສາທາລະນະຈາກຊ່ອງ ຖືກແບ່ງອອກເປັ ນປະຕິບດ

້ ່ ງກ່ າວ ເອກະຊົນ ຈຸດປະສົງຂອງການຈັດຄວາມສວຍງາມແມ່ ນເພື່ອສະແດງພະລັງງານ ແລະ ຄວາມເຂັມແຂງດັ

້ ່ ສາທາລະນະຂອງ ແມ່ ນປົກກະຕິແລ້ວສາທາລະນະ ແລະ ການຄ້າໃນແວນິສ (Venice) ເປັ ນສູ ນກາງຂອງພືນທີ

້ ່ າໜຶ່ງເຫັນວ່າວຽກງານຂອງຕົນປະທັບໃຈຂອງສິລະປະ ແລະ ການ ຊານ ມາຣໂຄ (San Marco) ມັນແມ່ ນທີ່ນີວ ້ ນຍັງໜຶ່ງເຫັນວ່າໄດ້ຊ່ອງທີ່ສັກສິດໃນປີ 1959 ຂອງອາຄານໃຫຍ່ ໃນແວນິສ ສະແດງຂອງຄວາມຮັ່ງມີ. ນອກນີມັ

(Venice) ຂອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco) ກັບຝາເຮືອນຂອງຕົນຂອງທີ່ເຮັດດ້ວຍແກວ້ ເປັ ນສີທອງ, ສາສະ

້ ່ ໃນມົນທົນສາທາລະນະໃນກາງແຈ ້ງແຕ່ສາສະໜາາຂອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco) ແມ່ ນແຕກ ໜາຈັກທີ່ຕັງຢູ ້ ່ ສາທາລະນະມັນເປັ ນຊ່ອງທີ່ສັກສິດພິເສດໃນແວນິສ (Venice) ມັນແມ່ ນການຢູ່ໄກ ້ ່ ໃນພືນທີ ຕ່າງກັນມັນຕັງຢູ ຫຼາຍກ່ ວາເປັ ນສັນຍາລັກທາງທາງດ້ານອານຸສອນທີ່ສະໜອງໃຫ້ແວນິສ (Venice) ມີເອກະລັກທີ່ສວຍງາມຕາມ

້ ຂ້າງຂອງເລຊຂອງເຈົາຂອງເມື ອງທັງໝົດຂອງຖະໜົນຫົນທາງໃນແວນິສ (Venice) ມັນຄວນຈະຖືກອອກຈາກ ້ ່ ສາທາລະນະທີ່ໄດ້ກາໍ ນົດຈຸດໃຈກາງຂອງນະຄອນດັ່ງກ່ າວ. ພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.airpano.com/360Degree-VirtualTour.php?3D=italy-venice)

ຮູ ບທີ 12.8 ສະຖາປັດຕະຍະກໍາໃນເມືອງແວນິສ (Venice) ້ ່ ສາທາລະນະຊານ ມາຣໂຄ(San Marco)ເປັນສູນກາງຂອງຄວາມສວຍງາມຂອງແວນິສ(Venice) ພືນທີ

້ ບ ັ ການຄົນພົ ມັນເປັນບ່ອນທີ່ຊ່ອງທີ່ສັກສິດຂອງສາສະໜາຈັກຂອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco) ສາມາດໄດ້ຮບ ້ ່ ສາທາລະນະໜຶ່ງເຫັນວ່າເປັ ນພິພຕ ້ ່ ໃນທົ່ວຈາກພືນທີ ື ຕັງຢູ ິ ະ ແລະ ມັນເປັ ນບ່ອນທີ່ຫ້ອງການລັດຖະບານທີ່ໄດ້ຖກ ພັນປະຫວັດສາດທີ່ສະໜອງການຄວາມເຄົາລົບກັບການປົກຄອງຂອງພະລັງງານ ແລະ ກຽດສັກສີນ.ີ ້

167

(ທີ່ມາ: https://postcardsworldwide.wordpress.com/tag/venice/)

້ ່ ສາທາລະນະຊານ ມາຣໂຄ (San Marco) ຂອງເມືອງແວນິຣ (venice) ຮູ ບທີ 12.9 ພືນທີ ີ ວາມແຕກຕ່າງຈາກຕົວເມືອງປະເທດເອີຣບ ົ ຈໍານວນ ສະຖາປັ ດຕະກໍາຂອງແວນິສ (Venice) ໄດ້ມຄ ຫຼາ ຍຢູ່ ໃນຕົວເມືອງຕາມປົ ກກະຕິທາງດ້ານໜ້າຂອງອາຄານໄດ້ປະເຊີນກັບຖະໜົນຫົນທາງ ແຕ່ວ່າໃນແວນິສ ້ ້ ນມີທບ ້ ົ ປະເຊີ ົ ແມ່ ັ ໃຈໃນ (Venice), ເຫຼ່ ານີ ນກັບຮູ ແລະ ເສັນທາງເດີ ນເຮືອຈໍານວນຫຼາຍຂອງທາງດ້ານໜ້າ ເຫຼ່ ານີ

້ ຊັນໜ້ ້ າ ການອອກແບບສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາເຮືອນທີ່ສຸ ດໃນແວນິສ (Venice) ແມ່ ນສາມຕຶກອາຄານຫຼາຍຊັນ.

້ ກນໍາໃຊ້ສໍາລັບການໂຊນທຸ ລະກິດມັນປະກອບດ້ວຍຫ້ອງການ, ຮ້ານ, ຫ້ອງສະແດງໃຫ້ເຫັນ ແລະ ້ ຖື ດິນຊັນນີ

່ ສູ ງໃຫຍ່ ສວຍງາມແມ່ ນຕັງຢູ ້ ນ ແລະ ໄດ້ຖກ ້ ້ ່ ໃນໄລຍະຊັນພື ້ ນດິ ື ນໍາໃຊ້ ເພື່ອການບັນເທີງ ຫ້ອງການຊັນເປໂນທີ ້ ້ ື ຕົບແຕ່ງຢ່າງຟຸ ມເຟືອຍຊັນເທິ ບຸ ກຄົນທົ່ວໄປມັນໄດ້ຖກ ງສຸ ດສ່ວນໜຶ່ງຂອງເຮືອນນີປະກອບດ້ ວຍຫ້ອງການປະ

້ ິ ການສຶກສາ ຫຼ ື ຫ້ອງສະໝຸດໄດ້ນແມ່ ີ ້ ນການກໍ່ສ້າງເຂົາໄປໃນຊ ່ ອງມຸ ງ ແລະ ຈໍາການທີ່ຈໍາເປັນ ເປັນຊ່ອງດໍາລົງຊີວດ

້ ບ ັ ໃຊ້. ເປັນບ່ອນທີ່ໜຶ່ງເຫັນວ່າຫ້ອງການສໍາລັບຂອງຜູ ຮ

(ທີ່ມາ: http://holidayxp.com.au/tour-4/)

ຮູ ບທີ 12.10 ສະຖາປັດຕະຍະກໍາໃນເມືອງແວນິສ (Venice) 168

້ ່ ທີ່ຢູ່ ທາງດ້ານໜ້າທີ່ແຕກຕ່າງກັນຫຼາຍໃນແວນິສ (Venice) ມີການໂຟນດາໂຄ ໄດ ຕູ ຣຈິ ມີຄໍເຕົາໄຂ (Fondaco Dei Turchi) ສໍາລັບການຍົກຕົວຢ່າງມີແບບບີຊານຕິນ (Byzantine) ຂອງສັດຕະວັດທີ 12 ແລະ

້ 13 ໄດ້ປາລາໂຊ ດູຄໍ (Palazzo Ducale) ມີແບບສິລະປະໂກທິກເປັນທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງໃນສະຕະວັດທີ 15 ໄດ້ ຄັງທີ

້ ສລ ິ ະປະໄດ້ສະຕະວັດທີ 15 ແລະ ສະຕະວັດທີ 16 ປາລາໂຊ ກຣິມານິ (Palazzo Grimani) ມີສະໄໝຟືນຟູ ແລະ ກາ (ເຮືອນ) ເປຊາໂຣ (Pesaro) ມີແບບທີ່ມີຄວາມສວຍງາມໃນສະຕະວັດທີ 17.

(ທີ່ມາ: http://www.reidsitaly.com/destinations/veneto/venice/planning/ venice_layout.html)

ຮູ ບທີ 12.11 ແຜນທີ່ຂອບເຂດຂອງເກະດອນຕ່າງໆຂອງເມືອງແວນິຣ (venice)

ເມືອງເຊັສເ໌ ຕຣິ (Sestieri)

ົ ເມືອງທີ່ໝາຍເຖິງສະຖານທີ່ວັດທະນະທໍາຂອງແວນິສ (Venice) ມີບາງຄົນຂອງພວກເຂົາແມ່ ນ ມີຫກ

້ ກ ັ ດີ ເພາະວ່າການທ່ ອງທ່ ຽວໃນນໍວດ ິ (Norwich) ປີ 1989. ຫຼາຍເປັນຊື່ສຽງໂດ່ງດັງ ແລະ ເປັນທີ່ຮູ ຈ 2)

ເມືອງຄານນາເຣກິໂອ (Cannaregio)

ຄານນາເຣກິໂອ (Cannaregio) ແມ່ ນເມືອງເຊັສເ໌ ຕຣິ (Sestieri) ຢູ່ ທາງພາກເໜືອຫຼາຍທີ່ສຸ ດເມືອງຊື່

້ ນມາຈາກບັນຈຸທ່ ເພີ ້ ້ ີ ່ ມຂຶນໃນສະຕະວັ ຂອງນີແມ່ ດແລ້ວກ່ ອນໜ້ານີ,້ ເສັນທາງເດີ ນເຮືອດັ່ງກ່ າວໄດ້ເອີ່ນວ່າ: ຄອງ ້ າລັບຜູ ມ ້ າຢ້ຽມຢາມແວນິສ (Venice) ໃນໄລຍະໜຶ່ງໃນສາມຂອງປະຊາ ເຣກິໂອ (Regio) ແລະ ເປັນຈຸດເຂົາສໍ

້ ່ ມີຊ່ ສຽງມາຣໂຄ ື ກອນຂອງເມືອງ 40,000 ຄົນໄດ້ອາໄສຢູ່ ໃນເມືອງນີທີ ໂປໂລ (Marco Polo) ແລະ ຄອບຄົວ ີ ດ ິ ຢູ່ໃນຄານນາເຣກິໂອ (Cannaregio). ຂອງຕົນມີຊວ 3)

ເມືອງຊານ ໂປໂລ (San Polo)

້ ່ ວ່າຫຼງັ ຈາກສາສະໜາຈັກຂອງຊານ ໂປໂລ (San Polo)ໄດ້ນແມ່ ີ ້ ນໜຶ່ງໃນເມືອງທີ່ການດໍາລົງ ເມືອງນີຊື

້ ງຂອງຕົນໃນຕະຫຼາດ, ຮ້ານຄ້າຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຫຼກ ິ ມີຊວ ິ ດ ິ ຊີວາໃນນະຄອນທີ່ມີທ່ ໝັ ີ ນຄົ ັ ການພາຍໃນ. ຊິວດ

້ ່ ນີດຶ ້ ງດູດໃຈສໍາລັບຜູ ມ ້ າຢ້ຽມຢາມໄດ້ຕາມປະເພນີນແມ່ ີ້ ນ ຂົວເຣອໍໂຕ (Rialto) ຕະຫຼາດ ແລະ ເຮັດໃຫ້ເຂດພືນທີ ້ ນຂົງ ເຂດຕະຫຼ າ ດມັນ ມີຕ ະຫຼ າ ດປາ ສູ ນ ການຄ້າ ທີ່ສໍ າ ລັບ ການທະນາຄານ ແລະ ນາຍໜ້າ ປັ ດ ຈຸບ ັນ ນີແມ່ 169

້ ນສໍາຄັນເຂົາ້ ີ ານເສັງເຂົາເປັ (pescheria) ແລະ ຕະຫຼາດໝາກໄມ ້ (Erberia), ຂົວເຣອໍໂຕ (Rialto) ແມ່ ນວິທກ ້ ໃນແວນິສ (Venice) ໃນໄລຍະຄອງທີ່ສໍາຄັນ ແລະ ມັນຈະເລີ່ມຕົນໃນເມື ອງນີ.້ 4)

ເມືອງໂດຣໂຊດູໂຣ (Dorsoduro)

້ ຊ່ ພາຍຫຼ ້ ນ ຫຼ ື ດິນຊັນລຸ່ ້ ້ ມທີ່ມັນຢື ນຂອງເມືອງ ໂດຣໂຊດູໂຣ (Dorsoduro) ື ເມືອງນີມີ ງັ ຊັນຂອງພື ນດິ

້ ້ ່ ນຖານດັ່ງກ່ າວໄດ້ສ າ້ ງຕັງຂຶ ້ ນໂດຍການຜູ ້ ່ ໄດ້ ີ ຮ ັບ ການໜີຈ າກໂລມບາດ ກັບ ຄືນ ໄປບ່ ອນແຂງ. ການຕັງຖິ ທ

(Lombard) ໃນເຢຍລະມັນໃນໄລຍະເຄິ່ງທໍາອິດຂອງສະຫັດສະຫວັດໄດ້ການໂດການາ ເດວ ມາຣ (Dogana ້ ່ ທີ່ນີ.້ ີ ່ ຕັ ີ ງຢູ del Mare) ເຮືອນພາສີມທ

5) ເມືອງຊານຕາ ຄຣອດ (Santa Croce)

້ ່ ວ່າຫຼງັ ຈາກສາດສະໜາຈັກຂອງເມືອງຊານຕາ ຄຣອດ (Santa Croce) ເມືອງນີຈະເຮັ ້ ເມືອງນີຊື ດພາກ

ເໜືອຂອງຊານ ໂປໂລ (San Polo) ທັງສອງຊານຕາ ຄຣອດ (Santa Croce) ແລະ ຊານ ໂປໂລ (San Polo)

ີ ການຂ້າມໂດຍຮູ ທ່ ໃຫຍ່ ຫຼວງ.

6) ເມືອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco)

້ ນເຮືອນຂອງທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ສູ ນກາງການພິພາກສາຂອງແວນິສ (Venice) ມັນຍັງ ນີແມ່

້ ່ ດັ່ງກ່ າວເປັ ນເຮືອນທີ່ສະຖານທູດແອສປາໂຍນ ແລະ ອົສຕຣາລີໄດ້ທ່ ດຶ ິ ເຂດພືນທີ ີ ງດູ ດ ເປັ ນສູ ນກາງຂອງຊີວດ ້ ່ ສາທາລະນະຂອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco)ມັນໄດ້ຖກ ້ ດຕົນກໍ ້ າ ື ຄົນຄິ ໃຈຫຼາຍທີ່ສຸ ດຢ່າງໃດກໍຕາມແມ່ ນພືນທີ

້ ເນີດເປັນສະຖານທີ່ສໍາລັບການເລຊຂອງເຈົາຄອງເມື ອງປາລາໂຊ ດູຄໍ (Palazzo Ducale) ແລະ ເພື່ອນບ້ານໃກ ້ ້ ່ ັ ເປັ ນພຽງແຕ່ຊ່ອງທີ່ສັກສິດທີ່ຄວນຊື່ຂອງພືນທີ ຄຽງຂອງອາຄານໃຫຍ່ ຂອງຊານ ມາຣໂຄ (San Marco)ໄດ້ມນ ສາທາລະນະ (ຕຶກ). 7) ເມືອງເຄດສ໌ເຕລໂລ (Castello)

້ ນເຊັສເ໌ ຕຣິ (Sestieri) ທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນຕົວເມືອງມັນຈາກຊານ ມາຣໂຄ (San Marco)ໃນພາກ ນີແມ່

້ ມາຈາກເມືອງທີ່ມີກາໍ ແພງອ້ອມໃນ ຕາເວັນຕົກຊານທ໌ ອີເລນາ (Sant' Elena) ໃນຕາເວັນອອກຊື່ຂອງເມືອງນີໄດ້

ສະຕະວັດທີ 8 ວ່າເມື່ອຢື ນຢູ່ ມີການສູ ນກາງອຸ ດສາຫະກໍາຂອງເມືອງແມ່ ນໂຮງງານອາວຸ ດບ່ອນທີ່ອູ່ ຕໍ່ເຮືອທີ່ຍິ່ງ

ໃຫຍ່ ທີ່ຜະລິດເຮືອບໍ່ສາມາດເອົາຊະນະໄດ້ຂອງເຮືອຮົບ ສໍາລັບສາທາລະນະ (ລ້ານຊ້າງປີ 1973) ໄດ້ ເມືອງທີ່ມີ ັ ທີທ່ ໄດ້ ີ ກາຍເປັ ນສາສະໜາຈັກຂອງຊານ ເປໂຕຣ (San ກໍາແພງອ້ອມຂອງຊານ ເປໂຕຣ (San Pietro) ໄດ້ທນ

ິ ທູດເຮັດໃຫ້ການທໍາກ່ ຽວກັບໂຣມ (Rome) ໃໝ່ . Pietro) ມັນແມ່ ນການທີ່ນີວ້ ່ າທີ່ເປໂຕ ໄດ້ກ່າວເຖິງວ່າໄດ້ຍນ

170

12.2.2. ອ່າວນ້ອຂອງນະຄອນແວນິສ (Venice)

(ທີ່ມາ: http://www.salve.it/uk/soluzioni/f_acquealte.htm)

້ ່ າວນ້ອຍໆຂອງນະຄອນແວນິສ (Venice) ຮູ ບທີ 12.12 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງອ ້ ້ ນຂອງອ ່ າວນ້ອຍໆ ປະຫວັດສາດຂອງແວນິສ (Venice) ສ່ວນສຸ ດກຸ່ ມຂອງເກາະດອນກາງໃນການນໍາຕື

້ ້ ງນໍາທະເລຈໍ ້ ຂອງແວນິສ (Venice) ແມ່ ນທາງເຂົາຂອງແອັ ດເຣຍຕິກ (Adriatic) ທະເລການເຂົາເຖິ າກັດໂດຍ

້ ່ າປັ ດໄຈນໍາເຂົານໍ ້ າຢ ້ ່ າງຫຼວງຫຼາຍຈະເລີນ ັ ການທີ່ຢູ່ ອ່າວນ້ອຍໆ. ເມື່ອກ່ ອນເອີນວ ສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ ນໄລຍະຂອງຫຼກ

ເຕີບໂຕ ໂດຍຜ່ານການອ່າວນ້ອຍໆເຊັ່ນດຽວກັນແຕ່ວ່າໃນໄລຍະສັດຕະວັດແລ້ວຫຼາຍໄລຍະຜ່ານມາທີ່ສຸ ດຂອງ

້ ນໍ ້ າອ ້ ຮບ ້ ່ າວນ້ອຍໆມີລະດັບຄວາມເຄັມໄດ້ເກືອບໃນລະດັບ ັ ການຫັນກັບແອັດເຣຍຕິກ (Adriatic) ໃນມືນີ ນໍາໄດ້ ້ ສູ ງເປັ ນຂອງແອັດເຣຍຕິກ (Adriatic) ໄດ້ນໍາຈາກທະເລແອັ ດເຣຍຕິກ (Adriatic) ໝູນວຽນຜ່ານອ່າວນ້ອຍໆ

້ ຂອງອ່າວນໍາ, ້ ມີອອກການແລກປ່ຽນຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງກັບທະເລແອັດເຣຍຕິກ (Adriatic) ການສະໜອງແຫຼ່ ງຕົນຕໍ ້ ່ າວບໍ່ເໜັງຕີງ ແລະ ກາຍເປັ ນຢູ່ ໄດ້ບ່ ໍສາມາດສໍາລັບຈໍານວນຫຼາຍຂອງອົງການຈັດຕັງໃນປັ ້ ັ ທີ່ອາໄສຢູ່ ນໍາອ ດຈຸບນ ພາຍໃນອ່າວໄດ້.

(ທີ່ມາ: http://renaissancerules.wordpress.com/2011/01/11/venice-rivers-into-the-lagoon-2/)

ຮູ ບທີ 12.13 ຕົວຢ່າງຂອງການວາງແຜນແກ ້ໄຂຂອງອ່າວເມືອງແວນິສ (Venice) 171

ັ ນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice) ແມ່ ນເກີນຂອບເຂດຊາຍແດນປະຫວັດສາດຂອງຕົນ ແລະ ປັ ດຈຸບນ

້ ້ ່ ອາໄສຢູ່ ໃນແຜ່ນດິນໃຫຍ່ ຂອງອ່າວ ໄດ້ຍງັ ເລັກນ້ອຍໃນໄລ ເກືອບສອງສ່ວນສາມຂອງພາກພືນໃນປະເທດພື ນທີ

ຍະໜຶ່ງໃນສາມຂອງປະຊາກອນນະຄອນຂອງການແຜ່ຂະຫຍາຍໃນໄລຍະ 118 ໝູ່ເກາະໃນອ່າວນ້ອຍໆ ການ

້ ນຢູ່ ໂດຍການກໍາລັງຄັດຄ້ານຂອງທີ່ດິນ ແລະ ທະເລແມ່ ນບໍ່ປ່ຽນແປງລັກສະນະພູ ມສ ີ າດຊົ່ວ ເປັ ນຢູ່ ເຂົາເຈົາເປັ

້ ່ ອ່າວຈາກຂ້າງ ້ ປະຕິບດ ້ ນໃສ່ໃນເຂດພືນທີ ັ ຂອງເຂົາເຈົາ້ ແລະ ຕື່ມຂໍມູ ຄາວລັກສະນະທີ່ພືນທີ່ໃນເວລາທີ່ນໍາໄຫຼ່ ້ ແນວໂນ້ມທີ່ຈະສະຫຼກ ້ ັ ຮູ ບອອກຕະ ແລະ ໃນຂະບວນການຫັນປ່ຽນຂອງອ່າວເຂົາໄປ ມະຫາສະໝຸ ດກໍາລັງຄືນມີ ້ ງສອງກໍາລັງສາມາດໄດ້ຮບ ້ ົ ທັ ັ ການຈັດຂຶນໃນຄວາມສົ ໃນອ່າວພຽງແຕ່ໃນເວລາທີ່ເຫຼ່ ານີ ນດຸ ນທີ່ສາມາດອ່າວແມ່ ນ ັ ສາຮູ ບແບບຂອງຕົນ. ໄດ້ຮກ

(ທີ່ມາ: http://www.salve.it/uk/eco/default.htm)

ຮູ ບທີ 12.14 ແຜນຜັງນະຄອນຂອງແວນິສ (Venice)

(ທີ່ມາ: http://www.salve.it/uk/soluzioni/f_acquealte.htm)

້ ່ ອປົກປັກຮັກສາຈາກໄພນໍາຖ້ ້ ວມ ົ້ ັ ການສ້າງຂຶນເພື ຮູ ບທີ 12.15 ປະຕູຮວໄດ້ ຮບ 172

12.2.3. ການເປັນໜູ່ເກາະຂອງເວນເຕນ (Venetian) ແລະ ອ່າວເກາະ

້ ກ ັ ດີໃນຂະນະທີ່ຄົນອື່ນຍັງ ມີເກາະດອນຈໍານວນຫຼາຍໃນອ່າວມີບາງຄົນຂອງພວກເຂົາແມ່ ນເປັນທີ່ຮູ ຈ

້ ່ ວັດທະນະທໍາຂອງໝູ່ເກາະເວນເຕນ (Venetian) ມີດ່ ງນີ ັ :້ ຄົງຢູ່ໃນຄວາມມືດຕໍ່ໄປນີ ້ ແມ່ ນບາງສ່ ວນຂອງພືນທີ 1) ເກາະມູຣາໂນ (Murano) 2) ເກາະບູຣາໂນ (Burano) 3) ເກາະຊານ ມິກເຊວ (San Michele) 4) ເກາະມາຊຊໍໂບ (Mazzorbo) 5) ເກາະກຸ ຍເດກຄາ (Giudecca) 6) ເກາະຊານ ເຊີໂວໂລ (San Servolo) 7) ເກາະຊານ ກິອໍກໂິ ອ (San Giorgio) 8) ເກາະມາກກິໂອລີ (Maggiore) 9) ເກາະຊານຕາ ມາເຣຍ ເດວລາ ກຣາເຊຍ (Santa Maria della Grazia) 10) ເກາະລິໂດ (Lido) 11) ເກາະລີ ວິກໂນລີ (Le Vignole) 12) ເກາະຊານ ລາຊຊາໂຣ ເດກລິ ອໍເມນິ (San Lazzaro degli Armeni) 13) ເກາະຕໍເຊວໂອ (Torcello) 14) ເກາະອ່າວຂອງແວນິສ (Venice)

ເອກະສານອ້າງອີງ Bakerjian, Martha. 2008. Venice Travel Guide and Attractions [Online]. Available from: http://goitaly.about.com/od/veniceitaly/p/venice.htm Giucciardini, Francesco. 1984. The History of Italy. Translated by Sydney Alexander. Princeton: Princeton University Press Martin, John, and Romano, Dennis. 2003. Venice Reconsidered. Baltimore: JHU Press Morris, Jan. 1993. Venice, 3rd revised edition. London: Faber and Faber

173

ພາກທີ IV

ແນວຄິດທິດສະດີແນວຄິດນະຄອນຫຼວງໃໝ່

5U2 UT 322

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແນວຄວາມຄິດການວາງຜັງເມືອງຈັນດີກາບ (Chandigarh Concept Planning)

13 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

13.1. ປະຫວັດຄວາມເປັັນມາ ແລະ ຜົນງານຂອງລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier) ເປັ ນນາມແຝງຂອງຊາຣ-ເອດູອາດ ເຈນເນິເລດ-ກີດສ໌ (Charles-

Eduuard Jenneret Gris), ພໍ່ເປັ ນຄົນສະລັກ ແລະ ແມ່ ເປັ ນຄູສອນເປຍໂນ, ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ເປັ ນທັງນັກສະຖາປະນິກ, ນັກຜັງເມືອງ, ນັນທະນາກອນ, ຈິດຕະກອນ ແລະ ນັກຂຽນ. ທ່ ານເກີດເປັ ນຊາວສະ

ີ າກທີ່ໃຊ້ພາສາຝຣັ່ງເສດເປັ ນທາງການແຕ່ໄດ້ປ່ຽນສັນຊາດເປັນຊາວຝຣັ່ງເສດຕອນອາຍຸ 43 ປີ , ເກີດ ວິດໃນພູ ມພ

ິ ທີ່ໂຈກ-ດີ-ຟອນສ໌ (Chaux-de-fronds) ປະເທດສະວິດເຊີແລນ ເມື່ອວັນທີ 6 ຕຸ ລາປີ 1887 ແລະ ເສຍຊີວດ

ທີ່ເມືອງໂຣເກີບຣູ ນ-ກັບ-ມາຣຕັງ (Roquebrune-Cap-Martin) ເມື່ອວັນທີ 27 ສີງຫາ ປີ 1965 ລາວເປັ ນໜຶ່ງ ້ ໍາລ່ອງຂອງແນວຄວາມຄິດສະຖາປັດຕະຍະກໍາສະໄໝໃໝ່. ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ຍັງໄດ້ສາ້ ງສັນ ໃນຜູ ນ

ີ ດ້ວຍ, ລາວມີຊ່ ສຽງໃນການສ້ ື ຜົນງານດ້ານການວາງຜັງເມືອງ ແລະ ອອກແບບໄວ້ອກ າງແນວຄິດຫົວໜ່ວຍທີ່ຢູ່ ອາ

້ ່ ມຄິດຄົນໃນຊ ້ ່ ວງປີ ຄ.ສ 1920 ເພື່ອນໍາໄປສູ່ ການສ້າງທິດສະດີການຢູ່ ອາໄສແບບຮ່ວມ ໄສໂດຍແນວຄິດນີລາວເລີ ກັນ.

ປະຫວັດການເຮັດວຽກຂອງທ່ ານແມ່ ນເລີ່ມແຕ່ປີ ຄ.ສ 1900 ເມື່ອອາຍຸ ໄດ້ 13 ປີ ລາວອອກຈາກກິດຈະ

ການຂອງຄອບຄົວອອກທ່ ອງທ່ ຽວໄປໃນຍຸໂຣບ ແລະ ແມດີແຕລະເນໄປຢູ່ ປາຣີ ແລະ ໄດ້ເຮັດວຽກກັບທ່ ານ ອູ

້ ້ ່ ວຍຂອງທ່ ານ ເບເຣນ ກູດສ໌ ເພີເຣັດທ໌ (Auguste Perret) ຕໍ່ຈາກນັນລາວແມ່ ນໄປຢູ່ ເຢຍລະມັນໄປເປັ ນຜູ ຊ

(Behren) ແລະ ກັບມາເປັນຄູຢ່ ູ ທີ່ໂຮງຮຽນໂຈກ-ດີ-ຟອນສ໌ (Chaux-de-fronds) ລາວໄດ້ໄປເຮັດວຽກເປັ ນ

ຈິດຕະກອນທີ່ປາຣີ ແລະໄດ້ເຮັດວຽກດ້ານຜັງເມືອງໄດ້ສາ້ ງເມືອງໃໝ່ຈັນດີກາບ (Chandigarh) ເຊິ່ງເປັ ນເມືອງ

້ ນສູ ນກາງຂອງສິ ຫຼວງຂອງລັດປັ ນຈາບປະເທດອິນເດຍ,ໃນປີ ຄ.ສ 1913 ລາວໄດ້ໄປຢູ່ ປາຣີເຊິ່ງໃນຂະນະນັນເປັ

ລະປະຄິວບິສ ໌ ແລະ ເຊິລຽວລິສ.໌ ໃນປີ ຄ.ສ 1930 ລາວໄດ້ໂອນສັນຊາດເປັ ນສັນຊາດຝຣັ່ງເສດ ແລະ ລາວໄດ້ ້ ິ ຢູ່ທີ່ນັນ. ເສຍຊີວດ ລຸ່ ມນີ:້

ແນວຄວາມຄິດທີ່ສໍາຄັນແມ່ ນປະກອບມີ 5 ແນວຄວາມຄິດຂອງສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາສະໄໝໃໝ່ ມີດ່ ງັ ້ ງລອຍຕົວມີລກ ັ ສະນະເບົາ. 1) ຍົກພືນສູ

້ ່ ໃຊ້ສອຍອິດສະລະ (Free Plan) ເພາະໃຊ້ຝາລອຍໄດ້. 2) ຈັດແຜນຜັງພືນທີ 174

້ ກ (Free Façade). 3) ຝາດ້ານນອກບໍ່ຈໍາເປັນຕ້ອງຮັບນໍາໜັ

4) ໃຊ້ຫຼງັ ຄາສວນ (Roof Garden) ທີ່ມີຮູບແບບການໃຊ້ເປັ ນລະບຽງ, ສວນ, ດາດຟ້າ ເນື່ອງ

ຈາກເປັນຫຼງັ ຄາພຽງ (Flat roof) ໂຈກ-ດີ-ຟອນສ໌ (Chaux-de-fronds). 5) ໃຊ້ປ່ອງຢ້ຽມທີ່ເປັນຊ່ອງເຈາະຍາວແນວນອນໄດ້.

13.1.1. ຜົນງານຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier)

ົ ທີ່ສໍາຄັນຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier) ແມ່ ນມີດ່ ງລຸ່ ັ ມນີ:້ ຜົນງານບົດວິທະຍານິພນ

- Vers une Architecture (Towards New Architecture) - Urbanisme (he City of Tomorrow) - L’Art decorative dauiourd’hui - La Peinture Moderne - Le moduler 1) ຜົນງານທາງດ້ານສະຖາປັດຕະຍະກໍາ

(ທີ່ມາ: http://kusumanushsila.blogspot.com/2009/06/blog-post.html)

ຮູ ບທີ 13.1 ຜົນງານທາງດ້ານສະຖາປັດຕະຍະກໍາຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier) 2) ຜົນງານດ້ານຜັງເມືອງ

(ທີ່ມາ: http://kusumanushsila.blogspot.com/2009/06/blog-post.html)

ຮູ ບທີ 13.2 ລັກສະນະການວາງຜັງເມືອງຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier) 175

(ທີ່ມາ: http://kusumanushsila.blogspot.com/2009/06/blog-post.html)

ຮູ ບທີ 13.3 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງຈັນດີກາບ (Chandigarh) ປະເທດອິນເດຍ 3) ຜົນງານດ້ານຈິດຕະກໍາ

(ທີ່ມາ: http://kusumanushsila.blogspot.com/2009/06/blog-post.html)

ຮູ ບທີ 13.4 ຜົນງານດ້ານຈິດຕະກໍາຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier) 176

4) ຜົນງານດ້ານອອກແບບຜະລິດຕະພັນ

(ທີ່ມາ: http://kusumanushsila.blogspot.com/2009/06/blog-post.html)

ຮູ ບທີ 13.5 ຜົນງານດ້ານອອກແບບຜະລິດຕະພັນຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier)

13.2. ຄວາມເປັນມາຂອງເມືອງຈັນດິກາບ ັ ການປົ ດປ່ອຍຈາກການເປັ ນອານານິຄມ ົ ຂອງອັງກິດໃນປີ 1947 ດິນແດນຂອງອິນເດຍສ່ວນ ຫຼງັ ໄດ້ຮບ

້ ນລັດປັ ນຈາບທີ່ຕ້ອງສູ ນເສຍເມືອງຫຼວງໄປລັດ ໜຶ່ງຖືກແບ່ງແຍກອອກເປັນປະເທດປາກິດສະຖານໜຶ່ງໃນນັນເປັ

້ ຖະບານຂອງເນຫຼູ ຈຶ່ງມີນະໂຍບາຍທີ່ຈະສ້າງສັນຍາລັກແຫ່ ງການເລີ່ມຕົນໃໝ່ ແລະ ເມືອງຈັນດີກາບ ຈຶ່ງຖືກ ້ ນເມືອງຫຼວງແຫ່ ງໃໝ່ ຂອງລັດປັ ນຈາບທີ່ບໍ່ແມ່ ນພຽງການສະຖາປານາແຕ່ໃນນາມເພາະເນຫຼເຄີຍ ເລືອກຂຶນເປັ ູ ້ ັ “ການປົ ດປ່ອຍຈາກໂຊ້ມດ ັ ໃນອະດີດ” ຫົນທາງໄປສູ່ ສັນຍາລັກທີ່ຄາດຫວັງນັນ້ ກ່ າວວ່າສິ່ງນີຈະຕ້ ອງເປັ ນຄືກບ

ັ ອິດສະຫຼະພາບບໍ່ໄດ້ໃສ່ໃຈຢ່າງທີ່ຄາດຫວັງເອົາໄວ້ ມັນມີຄວາມຫຍຸ ້ງຍາກຫຼາຍ ເພາະວ່າສະພາບປະເທດຫຼງັ ໄດ້ຮບ ເມື່ອສະຖານະການການເມືອງໂລກດ້ວຍພາວະສົງຄາມເຢັ ນ ສ່ວນພາຍໃນປະເທດອິນເດຍຕ້ອງປະສົບກັບປັ ນຫາ ການແບ່ງແຍກດິນແດນກັບປາກິດສະຖານ ລວມເຖິງຄວາມຂັດແຍ້ງລະຫວ່າງສາສະໜາອິດສະລາມ ແລະ ຮິນດູ

້ ິ ທີ່ດີເລີດ ຕະຫຼອດຈົນເລື່ອງປາກທ້ອງຂອງປະຊາກອນທີ່ຕ້ອງເບິ່ງແຍ່ ງ. ດັ່ງນັນການວາດພາບຄຸ ນນະພາບຊີວດ

້ ດຖະບານ ົ ຄະຕິ ຈຶ່ງເກືອບຈະເປັ ນເລື່ອງເພີຝັ້ ນ ແຕ່ເພື່ອເລື່ອງໃນທີ່ເພີຝັ້ ນນັນລັ ດ້ວຍການສ້າງເມືອງໃໝ່ໃນອຸ ດມ ິ ຕໍ່ສະຖາປະນິກຊາວອາເມລິກາ ອໍເບີດ ເມເຢີ (Albert Mayer) ແລະ ແມັດທິວ ໂນວິກກິ (Matthew ໄດ້ຕດ

ັ ຕິເຫດເສຍຊີວດ ິ ຈາກຍົນ Nowicki) ເພື່ອອອກແບບເມືອງຫຼວງແຫ່ ງໃໝ່ ແຕ່ໂຊກຮ້າຍທີ່ໂນວິກກິປະສົບອຸ ບດ ຕົກ ແລະ ອໍເບີດ ເມເຢີ (Albert Mayer) ກໍ່ຕັດສິນໃຈທີ່ຈະບໍ່ສານຕໍ່ງານດັ່ງກ່ າວ, ດັ່ງນັນ້ ປີ 1950, ລີ ຄໍບູຊເີ ອ

(Le Corbusier) ສະຖາປະນິກໄວ 62 ປີ ຈຶ່ງໄດ້ເຊີນໃຫ້ມາສານຕໍ່ໂຄງການອອກແບບເມືອງຫຼວງ ສໍາລັບປະຊາ

ຊົນຫ້າແສນຄົນຂອງລັດຖະບານເນຫຼູ ເຊິ່ງລາວ ແລະ ຍາດພີ່ນ້ອງປີ ແອ ເຈນເນີເລດ (Pierre Jeannenet) ພ້ອມ

້ ຫຼງັ ຈາກທີ່ລາວເຄີຍໝົດໂອກາດໃຫຍ່ ໃນການອອກແບບເມືອງຫຼວງຢ່າງສະຕອກໂລມ ແລະ ຮັບໂອກາດອັນນີໄວ້

ປາຣີມາກ່ ອນໜ້ານີ.້

້ ້ ານັກງານໃນອິນເດຍໃນປີ 1951 ແລະ ໄດ້ເປີ ດໃນຊີວດ ິ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ໄດ້ເຂົາມາຕັ ງສໍ

ຂອງອະດີດທະຫານສະວິດຂອງຕົນດ້ວຍຜົນງານຕ່າງໆທີ່ສະແດງເຖິງກາານທົດລອງແນວຄິດໃນການອອກແບບ ້ ່ ສາທາລະນະຈາກພືນທີ ້ ່ ຫ້ອງການ ແລະ ບ້ານພັກອາ ້ ່ ການວາງຜັງເມືອງທັງໝົດທີ່ແບ່ງແຍກພືນທີ ສະໄໝໃໝ່ ຕັງແຕ 177

້ ັ ດ້ວຍການວາງເສັນທາງຖະໜົ ື ໄສ ແຕ່ເຊື່ອມຕໍ່ເຖິງກັນ ນເພື່ອການສັນຈອນທັງໝົດນີຢື້ ນຢູ່ ໃນເງ່ ອນໄຂການປະ ຢັ ດພາວະການໃຊ້ຈ່າຍໃນການເດີນທາງເປັ ນສໍາຄັນ ເພາະວ່າຈາກໂຊນທີ່ໄກທີ່ສຸ ດຂອງເມືອງໃໝ່ ກໍ່ຍັງສາມາດ

້ ໃຈກາງເມືອງດ້ວຍໄລຍະຫ່ າງພຽງ 9 ກິໂລແມັດ ໂດຍພາບລວມຂອງການພັດທະນາເມືອງ, ລັດ ເດີນທາງເຂົາສູ່ ້ ບອັດຕາການເຕີບໂຕ ັ ສ້າງແຜນແມ່ ບົດເປັ ນສອງໄລຍະຂຶນກັ ຖະບານ ແລະ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ໄດ້ຈດ

້ ່ 9000 ເອເຄີ ຫຼ ື ເຊກເຕີ 1-30 ສໍາລັບການຮອງຮັບປະຊາກອນ ຂອງເມືອງ ໂດຍໄລຍະທໍາອິດເມືອງຢູ່ ໃນພືນທີ

້ ່ ຈະຂະຫຍາຍອອກໄປອີກ 6000 ເອເຄີ ໃນເຊກເຕີ 31-47 ເພື່ອປະ 1.5 ລ້ານຄົນ, ສ່ວນໃນໄລຍະທີ່ສອງພືນທີ ຊາກອນ ອີກ 3.5 ລ້ານຄົນ.

ິ ໃຫ້ເມືອງໃໝ່ ແລ້ວການສົ່ງມອບສັນຍາລັກສູ່ ອະນາຄົດເປັ ນຄວາມໝາຍ ນອກເໜືອຈາກການສ້າງຊີວດ

້ ອານຸສາວະລີຮູບມື(Open Hand ຂອງການສ້າງເມືອງແຫ່ ງນີ ້ ດັ່ງນັນ້ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ຈຶ່ງຕັງໃຈໃຫ້ Mnoument)

້ ີ ໌ ສະແດງເຖິງຄວາມເປັ ນອິດສະຫຼະ ແລະ ຫຼຸດພົນຈາກພັ ນທະນາການ. ອານຸສາວະລີມາຣ໌ຕສ

້ ີ ິ ນ ັ ຍັດໃຊ້ເພື່ອຕອກຢໍ າພາບຄວາມປະລາໄຊຂອງຍຸ (Martyrs’ Monument) ເປັນຄືອານຸສາວະລີທ່ ສະພານິ ຕບ ກ ົ ແຕ່ເລິກໆລົງໄປໃນໃບໜ້າປະຫວັດສາດແລ້ວ ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາສະໄໝໃໝ່ຍັງປະກົດຄວາມ ຈັກກະພັດນິຍມ

້ ມຢູ່ເຊັ່ນ:ອາຄານຫໍຄອຍສູ ງທີ່ສະແດງຄວາມເຄົາລົບຕໍ່ດວງອາທິດຂອງຄົນໃນລັດປັ ນ ເຊື່ອຂອງຊາວອິນເດຍດັງເດີ ້ ້ ຈາບຜ່ານການອອກແບບອາຄານທີ່ເປີ ດໃຫ້ແສງຈາກພາຍນອກເຂົາມາພາຍໃນຕົ ວອາຄານໂດຍບໍ່ໄດ້ປີດກັນໃດໆ

້ ່ ອການເມືອງ ແລະ ການອອກແບບຈຶ່ງເກີດເປັນບົດສົນທະນາຂອງຄົນໃນຈັນດິກາບ. ດ້ວຍເຫດຜົນນີຄວາມເຊື

ິ ທິພນ ົ ຂອງແນວຄິດການອອກແບບສະໄໝໃໝ່ (Modernism) ທີ່ເຊື່ອ ເມືອງທີ່ສວຍງາມພາຍໃຕ້ອດ

້ ີ ດ ິ ຂອງຄົນ ແລະ ເບິ່ງໄກອອກໄປ ໝັນໃນເທັ ກໂນໂລຢີ ບວກກັບການສະແຫວງຫາຄວາມສອດຄ່ອງກັບວິຖີຊວ ເຖິງວັນທີ່ເມືອງຈະຕ້ອງຂະຫຍາຍຕົວໃນອະນາຄົດ. ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ປຽບທຽບເມືອງຄືຮ່າງກາຍ

້ ອດຫຼ່ ໍລ້ຽງ, ດັ່ງນັນພູ ້ ມທ ີ ດ ັ ຂອງເມືອງຈຶ່ງເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ ມະນຸ ດທີ່ມີສະໝອງ, ຫົວໃຈ, ປອດ ແລະ ເສັນເລື ້ ັ ການເອີນຂານ ີ ດ ິ ການຮຽນ, ການເຮັດວຽກ ແລະ ເຊື່ອມຕໍ່ກັບທໍາມະຊາດອັນງ ົດງາມຈົນເມືອງໄດ້ຮບ ການໃຊ້ຊວ ວ່າ: ເມືອງທີ່ສວຍງາມ (The City Beautiful).

້ ່ ການໃຊ້ງານຕາມການເຮັດວຽກການຢູ່ ອາໄສ ແລະ ການສົນທະນາ ການວາງຜັງເມືອງແບ່ງແຍກພືນທີ

ໂດຍໃນສ່ວນຂອງການເຮັດວຽກ ເຊິ່ງຖືເປັ ນພາລະໃນການຂັບເຄື່ອນເສດຖະກິດໄດ້ແບ່ງເປັ ນ 4 ອົງປະກອບສໍາ

ຄັນໄດ້ແກ່ : ສູ ນກາງຂອງນະຄອນຫຼວງ (The Capital Complex) ໃນເຂດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ,ສະຖາບັນ ການສຶກສາ (The Educational Institutes)ໃນເຂດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອ,ໃຈກາງເມືອງ (The City Centre) ້ ່ ອຸ ດສາຫະກໍາໃນເຂດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້. ແລະ ເຂດພືນທີ

178

(ທີ່ມາ: http://networkedblogs.com/Do1bq)

ຮູ ບທີ 13.6 ແຜນຜັງເມືອງຈັນດີກາບ (Chandigarh) ປະເທດອິນເດຍ ້ ອດຖ່າຍເທຄວາມສະດວກຂອງຜູ ຄ ້ ນ ົ ເພື່ອ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ຈັດໃຊ້ຖະໜົນເປັ ນເສັນເລື

ິ ໂດຍແບ່ງເປັນດັ່ງລຸ່ ມນີ:້ ຕອບສະໜອງການດໍາເນີນຊີວດ -

້ ັ ທີ່ເຊື່ອມຕໍ່ຈັນດີກາບກັບເມືອງອື່ນໆ. V1 Arterial Roads: ຖະໜົນເສັນທາງຫຼ ກ

V2 Major Boulevards: ຖະໜົນສາຍຮອງຈາກ v1t.

້ ່ ງສ່ວນຕ່າງໆ (Sector) ຂອງເມືອງ. V3 Sector Definers: ຖະໜົນທີ່ເປັນເສັນແບ

V4 Shopping Streets: ຖະໜົນຍ່ ານຊອບປິງ.

V5 Neighborhood Streets: ຖະໜົນລະດັບຊຸມຊົນ.

້ ານ ເປັນຕົນ. ້ ້ ທີ່ຕ່ າງໆເຊັ່ນ: ຖະໜົນເຂົາບ້ V6 Access Lanes: ຖະໜົນທີ່ຕັດເຂົາໄປສູ່

V7 Pedestrian Paths: ທາງຄົນຍ່ າງ.

V8 Cycle Tracks: ທາງລົດຖີບ.

້ ່ າ: ສູ ນກາງຂອງນະຄອນຫຼວງ (Capital ກຸ່ ມອາຄານທີ່ເອີນວ (High

Complex) ປະກອບມີ: ອາຄານສູ ງ

ິ ນ ັ ຍັດ Court), ອາຄານສໍານັກງານເລຂາທິການ (Secretariat Building) ແລະ ອາຄານສະພານິຕບ

(Assembly Buiding). 13.2.1. ແນວຄວາມຄິດການວາງແຜນຜັງເມືອງຈັນດີກາບ

ການສຶກສາປຽບທຽບການພັດທະນາທີ່ພັກອາໄສ, QT8 ນໍາສະເໜີໂດຍກົວຣິ ອາວາສັກ (Gauri

Avasak), ນາຕາຊາ ມາທູຣ ໌ (Natasha Mathur), ປາດຮູ ກາມິເນນິ (Pardhu Kamineni). 179

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ າລວມຂອງ ຮູ ບທີ 13.7 ຮູ ບພາບຂອງທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ກັບແຜນຜັງຊີນໍ ເມືອງຈັນດິກາບ (Candigarh) “ແນວຄິດໃນການວາງແຜນຕົວເມືອງຈັນດິກາບ (Candigarh Urban planning Concept)”ໄດ້ສາ້ ງ

້ ຂຶນໃນປີ 1952 ຈັນດິກາບ (Candigarh) ແມ່ ນເປັນແຜນຜັງຕົວເມືອງທໍາອິດຫຼງັ ຈາກສະຖາປານາຈາກການປົ ກ

ຄອງຂອງອັງກິດໃນປີ 1947 ເປັນເມືອງຫຼວງຂອງລັດປັນຈາບ ແລະ ຮາລີຍານາ(Punjab and Haryan). ເມືອງ

້ ່ ເຂດເຊື່ອມຕໍ່ຊອງຕີນພູ ທ່ ສວຍງາມຂອງສາຍພູ ີ ິ າຣາຍາສ໌ (Himarayas) ແລະ ກຸ່ ມແບບລຽບງ່ າຍ ແມ່ ນຕັງຢູ ຮມ

ເປັນທີ່ຢູ່ ອາໄສຂອງພົນລະເມືອງເຖິງ 1,054,600 ຄົນໃນປີ 2001 ແລະ ເປັ ນໜຶ່ງໃນຕົວເມືອງທີ່ລວຍທີ່ສຸ ດຂອງ ປະເທດ. ້ 13.2.2. ແນວຄວາມຄິດພືນຖານໃນການວາງແຜນ

້ ື ຄິດຂຶນພາຍຫຼ ແຜນຜັງຂອງຕົວເມືອງແມ່ ນໄດ້ຖກ ງັ ສົງຄາມ “ເມືອງສວນ (Garden City)” ຄໍາບູ ຮານ

້ ແລະ ອາຄານສູ ງແມ່ ນຖືກປິ ດທັບ, ການຮັກສາທິວທັດຂອງການດໍາລົງຊີວດ ີ ຂອງຜູ ຄ ້ ນ ົ , ເອີ່ນວ່າແນວດິ່ງ (ຕັງ)

້ າລວມຂອງເມືອງຈັນດິກາບ (Candigarh) ຄ້າຍຄືກບ ິ ແຜນຜັງຊິນໍ ັ ທ່ ານ ລີ ຄໍບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ໄດ້ຄດ ຮ່າງກາຍຂອງຄົນ (human body) ກັບການກໍານົດທີ່ລະອຽດດັ່ງນີ:້ -

Head (ສູນລວມອາຄານຂອງລັດຢູ່ໃນສ່ວນທີ່ໜຶ່ງ).

Heart (ໃຈກາງຂອງເມືອງແມ່ ນຢູ່ໃນສ່ວນ 17).

້ ່ ເປີ ດກວ້ າງຫຼາຍຂຶນ້ ແລະ ສ່ວນພືນທີ ້ ່ ສີຂຽວ). Lungs (ເມືອງທີ່ມີຮ່ອມພູ ເປັນພືນທີ

Intellect (ວັດທະນະທໍາ ແລະ ສະຖາບັນການສຶກສາ).

Ciculatory system (ລະບົບຖະໜົນຫົນທາງທີ່ 7vs).

Viscera (ເຂດອຸ ດສາຫະກໍາ). 180

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ ຮູ ບທີ 13.8 ແນວຄວາມຄິດພືນຖານໃນການວາງແຜນເມື ອງຈັນດິກາບ (Candigarh) ້ ້ ຽງແມ່ ນຂະ ຂັນຕອນທໍ າອິດຂອງການອອກແບບເມືອງແມ່ ນການແບ່ງເປັ ນສ່ວນບໍລເິ ວນໃນເຂດໃກຄ

ໜາດ 800m x 1200m ແຕ່ລະສ່ວນແມ່ ນມີຮາ້ ນຄ້າ, ໂຮງຮຽນ, ສູ ນສຸ ຂະພາບ ແລະ ສະຖານທີ່ສໍາລັບການພັກ ້ ່ ຜ່ອນ ແລະ ບ່ອນສໍາລັບສັກະລະບູ ຊາ, ພົນລະເມືອງແຕ່ລະສ່ວນແມ່ ນມີຢ່ ູ ໃນລະຫວ່ າງ 3000-20000 ຂຶນຢູ ີ ະເທດ. ກັບຂະໜາດຂອງດິນ ແລະ ເຂດແດນຂອງພູ ມປ

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

ຮູ ບທີ13.9 ຜົນງານຂອງສ່ວນທີ່ເປັນສັນຍາລັກທີ່ເປັນທີ່ພັກອາໄສໃນເມືອງຈັນດິກາບ (Candigarh) 181

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

ຮູ ບທີ 13.10 ທິວທັດຂອງຖະໜົນ ແລະ ວົງວຽນຢູ່ໃນຕົວເມືອງຈັນດິກາບ (Candigarh) 1) ການພັດທະນາທີ່ພັກພາອາໄສ QT8 ຂອງມິລາໂນ (Milano) ້ າອິດໃນການສະເໜີແຜນການພັດທະນາຢູ່ ທີ່ ຄັງທໍ

QT8 ໂດຍນັກສະຖາປະນິກປິ ເອໂຣ ໂບທ໌ໂຕນິ

້ ັ ຊ່ວງໄລຍະເວລາຂອງການວາງແຜນຄືກບ ັ ລໍາ (Piero Bottoni) ພືນຖານການກໍ ານົດແມ່ ນມີຄວາມຄ້າຍຄືກບ

້ ່ ເຂດຂຽວ, ອາຄານສາທາລະນະ ແລະ ລັກສະນະພືນຖານຂອງອາຄານ, ້ ້ ດັບຊັນຂອງພື ນທີ ຂາດການກໍານົດນິ ັ . ຍາມລະບົບແບບຕາໜ່າງ ແລະ ຂະໜາດຂອງໂຄງການສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ ນຂາດຄວາມຄ້າຍຄືກນ

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

ຮູ ບທີ 13.11 ແນວຄວາມຄິດລິເລີ່ມທີ່ສະເໜີສໍາລັບການພັດທະນາທີ່ພັກພາອາໄສໃນ Q18 ໂດຍ ປິເອໂຣ ໂບທ໌ໂຕນິ (Piero Bottoni) 182

້ 2) ການຈັດລໍາດັບຊັນຂອງເຂດຂຽວ (HIERARCHY of FREEN AREAS)

່ ງຈາກການຈັດແຜນງານເຂດຂຽວສາທາລະນະໃນຕົວເມືອງກາຍ ້ ການຈັດລໍ າດັບຊັນຂອງເຂດຂຽວເບິ

້ ່ ເຂດຂຽວສ່ວນຕົວທີ່ເປັນຄວາມສ່ວນຕົວ. ເປັນພືນທີ -

້ ່ ເຂດຂຽວສາທາລະນະຂອງຕົວເມືອງກັບສາຍນໍາທີ ້ ້ ່ ມະນຸດສ້າງຂຶນ. ລໍາດັບພືນທີ

້ ່ ເຂດຂຽວ, ເຊື່ອມຕໍ່ແຕ່ລະທີ່ຕັງເຂົ ້ ່ າງເປັນອິດສະຫຼະໃນພືນທີ ້ າຫາກັ ້ ການໄຫຼ່ ຂອງນໍາຢ ນ.

ເຂດຂຽວທີ່ມີຄວາມເປັນສ່ວນຕົວໃນບໍລເິ ວນໃກ ້ຄຽງທີ່ມີຂະໜາດນ້ອຍ. ເຂດຂຽວສ່ວນຕົວສໍາລັບທີ່ພັກອາໄສ.

2 3 4 (ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ ຮູ ບທີ 13.12 ການຈັດລໍາດັບຊັນຂອງເຂດຂຽວ

3) LIESURE VALLEY,CHANDIGARH ້ ່ ເຂດຂຽວອອກໄປຈາກທິດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອຫາທິດ Lesure Valley ແມ່ ນໄດ້ຂະຫຍາຍເນືອທີ

ຕາເວນອອກສຽງໃຕ້ຂະໜານໄປຕາມຄວາມລາດຊັນຂອງແມ່ ນໍາ້ ແລະ ມັນໄດ້ຖືກຄິດໂດຍ ເລີ ຄໍ ບູຊເີ ອ (Le Corbusier) ໃຫ້ເປັ ນປອດຂອງຕົວເມືອງແຍກເປັ ນສວນສາທາລະນະທີ່ໃຫຍ່ ແລະ ສວນພຶດສະຄະນິດພິເສດ, ີ ານຈັດວາງທາງຍ່ າງອອກກໍາລັງກາຍ, ບ່ອນນັ່ງຊົມ ແລະ ເຂດສໍາລັບການຈັດງານສະແດງກາງແຈ ້ງ. ມັນໄດ້ມດ

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ ່ ແຕກຕ່ າງກັນ ແລະ ເຂດຂຽວສາທາລະນະໃນ leisure valley ຮູ ບທີ 13.13 ຮູ ບພາບຂອງຮູ ບປັນທີ

183

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

ຮູ ບທີ 13.14 ແຜນຜັງເຂດຂຽວສາທາລະນະໃນໄລຊົວ ວາເລຍ (leisure valley) 4) ສູນກາງສາທາລະນະທີ່ມີຄວາມຊັບຊ້ອນ (CENTRAL PUBILC COMPLEX)

້ ີ ານວາງແຜນທີ່ຕັຂອງໂບດ ສູ ນກາງຕົວເມືອງໃຫຍ່ ທີ່ຊັບຊ້ອນແມ່ ໄດ້ມກ ແລະ ສິ່ງອໍ ານວຍຄວາມສະ

ດວກຫຼາຍຢ່າງເຊັ່ນ: ສູນກິລາ, ຫໍປະຊຸມ ແລະ ອື່ນໆ.

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ ່ QT8 ຮູ ບທີ 13.15 ຮູ ບພາບຂະຫຍາຍພືນທີ

184

ັ ຂອງຕົວ ການແບ່ງສ່ວນຂອງສູນກາງຂອງຕົວເມືອງ, ສ່ວນທີ່ 7 ແມ່ ນໄດ້ລວມເອົາເຂດສາທາລະນະຫຼກ

ເມືອງໄວ້ທງັ ໝົດຂອງການຈັດວາງສ່ ວນໃຫຍ່ ແລ້ວເປັ ນສູ ນການຄ້າ, ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກທາງດ້ານກິລາ ້ ່ ຫວ່າງ. ແລະ ຍັງລວມໄປເຖິງພືນທີ

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

ຮູ ບທີ 13.16 ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນຕົວເມືອງ

5) ລັກສະນະຮູ ບແບບຂອງອາຄານ (BUILDING TYPOLOGIES)

້ ້ ່ ພ້ອມກັບຄວາມຄ້າຍຄືທ່ ກົ ື ບ ັ ເສັນຊື ີ ມກືນກັນ. ລັກສະນະພືນຖານຂອງອາຄານແມ່ ນສັງເກດໄດ້ຄກ

(ທີ່ມາ: www.google.co.th Candigarh Urban planning Concept)

້ ້ ່ ື ບ ັ ເສັນຊື ຮູ ບທີ 13.17 ລັກສະນະພືນຖານຂອງອາຄານແມ່ ນສັງເກດໄດ້ຄກ ີ ມກືນກັນ ພ້ອມກັບຄວາມຄ້າຍຄືທ່ ກົ 185

້ ອຍກວ່າຫົວໜ່ວຍທີ່ພັກອາໄສສ່ວນບຸ ກຄົນຄືການກະກຽມພືນທີ ້ ່ ສີຂຽວ ທັງສອງການພັດທະນະນີໜ້

ອ້ອມຮອມບໍລເິ ວນຈຸດສູນກາງ ເຖິງຢ່າງໃດຮູ ບຮ່າງແມ່ ນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນກໍ່ຕາມ.

ັ ເມືອງຈັນດີກາບໄດ້ຮບ ັ ການຈັດອັນດັບວ່າເປັ ນໜຶ່ງໃນເມືອງທີ່ມີລາຍໄດ້ສູງສຸ ດໃນປະເທດປະ ປັ ດຈຸບນ

້ າທີ່ຂອງລັດ ແລະ ແຮງງານສ່ວນໃຫຍ່ ຢູ່ ໃນພາກການຄ້າ ແລະ ການທ່ ອງທ່ ຽວ ຊາກອນໜຶ່ງໃນສາມເປັ ນເຈົາໜ້ (ເຊິ່ງຄິດເປັ າມູນຄ່າ 20 ເປີ ເຊັນຂອງຜະລິດຕະພັນລວມຂອງເມືອງ), ຕາມດ້ວຍການເງ ິນ ແລະ ທຸ ລະກິດປະ

້ ັ ຄໍາຊືນຊົມມາຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງເກືອບທຸ ກປີ ເຊິ່ງ ກັນໄພ ນອກຈາກນີໃນປີ 2011 ຈັນດີກາບ (Candigarh) ຍັງໄດ້ຮບ

ສ່ວນສໍາຄັນມາຈາກສະພາບແວດລ້ອມຂອງເມືອງທີ່ເປັ ນລະບຽບການແຍກທາງຍ່ າງຂອງຄົນ, ລົດຖີບ ແລະ ລົດ ່ ໃຫຍ່ ອອກຈາກກັນເພື່ອເຮັດໃຫ້ການຈາລະຈອນບໍ່ຕິດຂັດ. ຂະນະທີ່ການກໍານົດເຂດທຸ ລະກິດ, ຫ້ອງການ, ອຸ ດ ້ ່ ສາທາ ສາຫະກໍາ ແລະ ທີ່ພັກອາໄສຍາວຊັດເຈນຊ່ວຍກະຈາຍຄວາມແອອັດຂອງເມືອງ ລວມທັງການສ້າງພືນທີ ້ ່ ເທົ່າ ິ ຄົນອິນເດຍທີ່ມັກຢູ່ ຮ່ວມກັນເປັ ນກຸ່ ມ ແລະ ຄວາມເຫຼອມຫຼ ື້ ໍາບໍ ລະນະທີ່ເປີ ດໂລ່ງກໍ່ຍັງສອດຄ່ອງກັບຊີວດ

້ ່ ໃຫ້ທຸກຄົນສາມາດໃຊ້ປະໂຫຍດຮ່ວມກັນ ັ ການແກໄ້ ຂດ້ວຍການອອກແບບພືນທີ ທຽມກັນຂອງສັງຄົມກໍ່ໄດ້ຮບ

ິ ານເມືອງມີຄວາມພະຍາຍາມທີ່ຈະດຶງດູດການລົງທຶນດ້ານອຸ ດສາຫະກໍາ, ໄອທີ ໄດ້ຢ່າງປົ ກກະຕິ, ດ້ານການບໍລຫ ້ ່ ວນ, ເອເລັກໂທນິກທີ່ກໍ່ໃຫ້ເກີດມັນ ກວ່າການລົງທຶນໃນອຸ ດສາຫະກໍາໜັກເຊັ່ນ: ກະດາດ ຫຼ ື ຜະລິດຕະພັນຊິນສ

ລະພິດ.

ເອກະສານອ້າງອີງ Gauri Avasak, Natasha Mathur and Pardhu Kamineni. 2011. CHANDIGARH Urban Planning Concepts. India: Town and Country Planning Organisation Government of India Ministry of Urban Development. 2011. Concept Note on CHANDIGARH and ITS REGION. India: Town and Country Planning Organisation Government of India

186

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ຶ ສາ: ເມືອງໃໝ່ຂອງບຣາຊີເລຍ ກໍລະນີສກ

5U2 UT 322

(Brasilia) ປະເທດບຣາຊິນ

14 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ອນແກ ້ວ ແລະ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

້ 14.1. ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໃນປະເທດບຣາຊິນ

້ ້ ນໃນວັ ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ແມ່ ນນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດບຣາຊິນ, ນະຄອນຫຼວງໄດ້ສາ້ ງຕັງຂຶ ນທີ

21 ເດືອນເມສາ ປີ ພ.ສ 2503 ລວມທັງຜ່ານມານະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດບຣາຊິນ,ນະຄອນຣິໂອເດ ເຈເນຍໂຣ (Riode Janeiro) ໃນປີ 2306-2503 ກ່ ອນຄ.ສ ແລະ ສາວາດໍ (Salvador) ໃນປີ 2092-2306 ກ່ ອນຄ.ສ,

ນະຄອນຫຼວງແມ່ ນການວາງແຜນຕົວເມືອງເຊັ່ນດຽວກັນກັບວໍຊງິ ຕັນດີຊ ີ (Washington DC) ຂອງສະຫະລັດ ອາເມລິກາ ແລະ ແຄນເບີລາ (Canberra) ຂອງອົດສະຕາລີ.

(ທີ່ມາ: http://it.justmaps.org)

້ ຮູ ບທີ 14.1 ແຜນທີ່ຕັງຂອງບຣາຊີ ເລຍ(Brasilia) ໃນປະເທດບຣາຊິນ ຊື່ຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ແມ່ ນມາຈາກຄໍານາມໝາຍຄວາມວ່າ “ບຣາຊິນ (Brazil)” ນະຄອນ

ແມ່ ນການວາງແຜນຕົວເມືອງທີ່ພວກເຮົາສາມາດເຫັນໄດ້ວ່າແຜນຜັງທາງອາກາດຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ມີ ລັກສະນະເປັນຮູ ບຍົນ.

187

(ທີ່ມາ: http://www.leidenanthropologyblog)

ີ ນຂອງເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ຮູ ບທີ 14.2 ຜັງການວາງແຜນການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ

(ທີ່ມາ: http://blog.wimdu.com)

ຮູ ບທີ 14.3 ແຜນທີ່ພາຍຖ່າຍທາງອາກາດເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia)

188

14.2. ຜັງເມືອງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) 14.2.1. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາການວາງແຜນນະຄອນຫຼວງໃໝ່ ຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia)

້ ນເປັ ນການສົນທະນາໂດຍຫຍໍຂອງການຄົ ້ ້ ີ ານຂອງ ເອກກະສານນີແມ່ ນຄວ້ າທີ່ຜ່ານມາກ່ ຽວກັບວິທກ

້ ຸ ມປີ 2000 ໂດຍຜ່ານການ ັ ຮູ ໃ້ ນທ້າຍປີ 1980 ແລະ ໃນຕົນຊ ບຣາຊິເລນ (Brazilian) ເຊິ່ງເປັນຕົວເມືອງໄດ້ຮບ ຶ ສາຈໍານວນໜຶ່ງໃນນະຄອນຫຼວງທີ່ແຕກຕ່ າງກັນ. ກໍລະນີສກ

(ທີ່ມາ: http://4.bp.blogspot.com)

ຮູ ບທີ 14.4 ພາບໃນການລິເລີ່ມໃນການສ້າງຕົວເມືອງບຣາຊິເລນ (Brazilian ປີ 1763 ຫາ 1960 ຣິໂອເດ ເຈເນຍໂຣ (Riode Janeiro) ເປັນເມືອງຫຼວງຂອງບຣາຊິນ (Brazil) ໃນ

້ ດສະນາການທີ່ມີແນວໂນ້ມທີ່ຈະເປັນສູນກາງຂອງບຣາຊິນ (Brazil) ພູ ມພ ີ າກໃກກ ້ ບ ັ ຣິໂອເດ ເຈເນຍ ເວລານີທັ

ໂຣ (Riode Janeiro) ເປັນສະຖານທີ່ທາງພູ ມມີສາດຂອງບຣາຊິນ (Brazil) ໂດຍໄດ້ຈາກເງ ິນສະໜັບສະໜູນ ້ ້ ້ າອິດ ີ າກ. ນອກຈາກນັນແຜນແມ່ ເງ ິນທຶນຈາກລັດຖະບານກາງຫຼາຍຂຶນໃນລະດັ ບພູ ມພ ບົດຂອງປະເທດເປັນຄັງທໍ

ຂອງປະເທດຍ້ອນຫຼງັ ໄປໃນປີ 1891 ເຊິ່ງລະບຸ ວ່າເງ ິນທຶນທີ່ຄວນຈະຍາ້ ຍຈາກຣິໂອເດ ເຈເນຍໂຣ

(Riode

Janeiro) ໄປຍັງສະຖານທີ່ຢູ່ໃກ ້ກັບສູນກາງຂອງປະເທດ.

້ າ ແຜນການໄດ້ດໍາເນີນໃນປີ 1827 ໂດຍ ທ່ ານ ຈູເຊໂບນິເຟຊິໂອ (Jusebonifacio) ທີ່ປຶ ກສາໄດ້ເຂົນໍ

້ ່ າ: ບຣາຊີເ ລຍ ສະເໜີແ ຜນການທີ່ຈະປະຊຸມສະມັດ ຊາໃຫ່ ຍຂອງບຣາຊິນ (Brazil) ເປັ ນ ເມືອ ງໃໝ່ ທີ່ເອີນວ 189

້ ກຈາກທາງເດີມທິດຕາເວັນອອກສຽງ ້ (Brasilia) ທີ່ມີຄວາມຄິດໃນການຍາ້ ຍນະຄອນຫຼວງໄປທາງທິດຕາເວັນຕົ

້ ່ າງໄວວາ. ໃຕ້ ໂດຍມີປະຊາກອນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍ ໂດຍການຄໍານຶງເຖິງສະພາບການຂອງປະຊາກອນທີ່ເພີ່ມຂຶນຢ

ິ ເ໌ ຊັກ (Juscelino kubitschek) ປະທານນາທິບໍດຂ ີ ອງບຣາຊິນ (Brazil) ທ່ ານ ຈູສເ໌ ຊລິນໂນ ກູບສ

່ ສ້າງເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ທີ່ສະໜອງສັນຍາລັດຖະທໍາມະນູນ ັ ໃນປີ 1956 ຫາ 1961 ທ່ ານໄດ້ສ່ ງການກໍ

ຂອງຕົນ ເອງ ແລະ ສັນ ຍາທາງການເມືອ ງ. ອາຄານບຣາຊີເ ລຍ(Brasilia) ເປັ ນ ສ່ ວນໜຶ່ງຂອງຈູສ ເ໌ ຊລິນ ໂນ (Juscelino) 50 ປີ ຂອງການສາຖາປະນາ ແລະ ເນເມເຢີ (Niemeyer) ເປັ ນເພື່ອນສະໜິດ ເຊິ່ງເປັ ນຫົວໜ້າ ັ . ຂອງສະຖາປານິກຂອງອາຄານສາທາລະນະ ແລະ ໂຮແບຮ໌ໂຕມາກຊ໌ ເປັນນັກອອກແບບພູ ມມີທດ

(ທີ່ມາ: http://www.superbrasilia.com)

ຮູ ບທີ 145.5 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ້ ້ ນໃນ ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ຖືກສ້າງຕັງຂຶ 41 ເດືອນຈາກປີ 1956 ຫາ 4 ເມສາ 1960 ເມື່ອຕົວເມືອງ

້ ້ ່ າລາຊະການຂອງສະຫະລັດໄດ້ຮບ ັ ການແຕ່ງຕັງໂດຍລັ ຖືກເປີ ດຕົວຢ່າງເປັ ນທາງການຈົນເຖິງປີ 1980 ຜູ ວ ດຖະ ບານກາງ ແລະ ກົດໝາຍຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ອອກໂດຍລັດຖະບານກາງບຣາຊິນ (Brazil) ທີ່ສະພາ

ັ ສິດທິໃນການເລືອກຂອງຜູ ວ ້ ່ າລາຊະການເມືອງ ກັບລັດຖະທໍາມະນູນ.ໃນ 1988 ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໄດ້ຮບ ິ ດ ັ (Camara Legislativa) ໄດ້ຮບ ັ ເລືອກໃຫ້ໃຊ້ອໍານາດນິຕບ ິ ດ ັ . ແລະ ແຂວງໂດຍນິຕບ

190

(ທີ່ມາ: http://theconsciousaim.files.wordpress.com)

ຮູ ບທີ 14.6 ແຜນຜັງການພົວພັນທາງດ້ານໂຄງລ່ າງໃນເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ີ າລີ ຄອນບອສ໌ໂກ ໃນປີ 1883 ເຂົາມີຄວາມໄຟຝັ ນທີ່ຈະອະທິບາຍເມືອງຈໍານວນ ຕາມຕໍານານນັກບຸ ອຕ

້ ້ ່ ກໍ ີ ່ ຕັງກະ ຫຼາຍທີ່ໃນສະຖານເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia), ການອ້າງອີງຈໍານວນຫຼາຍຂອງໂບດໂຊ (bosco) ຜູ ທ ື າ. ຊາລາຊຽນຈະພົບທົ່ວເມືອງ ແລະ ໂບດໃນເມືອງຈະມີຊ່ ເຂົ ແຜນປັບປຸ ງແມ່ ບົດໃໝ່

14.2.2.

ໃນວິໄສທັດຂອງສະຕະວັດທີ XX ຂອງຄວາມທັນທັນສະໄໝໃນເມືອງຂອງເນເມເຢີ (Niemeyer)

ັ ຂອງເມືອງຄ້າຍຮູ ບຮ່າງນົກ ຫຼ ື ເຄື່ ອງບິ ຶ ແລະ ການວາງອອກການສັນຈອນຫຼກ ນ ເນື່ອງຈາກການອອກແບບທີ່ຍອດ

້ າສະເໜີຄວາມທ້າທາຍທີ່ ັ ການອອກແແບບໃຫ້ເປັ ນມໍລະດົກໂລກ ນີນໍ ຍຽມຂອງຊາວບຣາຊິນ (Brazil) ໄດ້ຮບ ັ ແລະ ການວາງແຜນເມືອງເປັນມູມເມືອງ ແລະ ປັງປຸ ງຊີວດ ິ ໃນເມືອງ ຍາກສໍາລັບນັກປະສະຖາປະນິກໃນປັັດຈຸບນ

ົ , ມີ ຂອງຕົວເມືອງ ມັນເປັ ນເລື່ອງຍາກທີ່ຈະໄປໄດ້ທຸກທີ່ທຸ ກເວລາໄດ້ຢ່າງໄວ ແລະ ເຊື່ອຖືໄດ້ໂດຍບໍ່ຕ້ອງມີລດ ້ ້ ້ ເສັນທາງເດີ ນເຮືອ ແຕ່ຕອນນີຮຽກຮ້ ອງໃຫ້ຫຼາຍຂຶນຂອງຕົ ວເລືອກການຂົນສົ່ງຖະໜົນໃຫ້ປອດໄພ ແລະ ການເຂ້າ

ຶ ້ ນຈໍານວນຫຼາຍຂອງຜູ ຄ ້ ນ ົ ໄດ້ສາ້ ງເຈດຕະນາທາງການເມືອງທີ່ຈະຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການ ເຖິງທີ່ດີຂນເປັ ້ ນ ົ . ຂອງຜູ ຄ 191

(ທີ່ມາ: http://www.superbrasilia.com)

ຮູ ບທີ 14.7 ຮູ ບຈໍາລອງການຈັດອາຄານໃນເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ິ ຊາວເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) 14.2.3. ຄວາມເປັນຈິ່ງຂອງຊີວດ

້ ້ ່ ເພີ ີ ່ ມຂຶນໃນບຣາຊີ ມີການຮັບຮູ ທ ເລຍ (Brasilia) ຂອງຈໍານວນປະຊາກອນ 2,5 ລ້ານຄົນທີ່ອາໄສຢູ່ ທີ່

ັ ເຊິ່ງບໍ່ໄດ້ຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູ ໃ້ ຊ້ເປັ ນຕົວເລືອກຂອງຊາວບຣາຊີ ລະບົບການຂົນສົ່ງໃນປັດຈຸບນ ້ ່ ອ້ອມຂ້າງຈະຖືກຈໍາກັດໃຫ້ເປັ ນມາດຕະຖານ ເລຍ (Brasilia) ແລະ ແຮງງານທີ່ມັກເດີນທາງໄປເມືອງຈາກພືນທີ ິ ທີ່ຈໍາກັດໃນການດໍາເນີນ ໃນເມືອງ ແລະ ຊົນນະບົດ, ສາຍລົດປະຈໍາທາງ ແລະ ລົດຕູ ້ ແລະ ລະບົບລົດໄຟໃຕ້ດນ

້ ່ ປີ 2001 ເຊິ່ງມີຜູຂ ້ ບ ັ ຂີ່ 150.000 ຄົນຕໍ່ວັນ 60 ເປີ ເຊັນຂອງຜູ ້ໄຊ້ໃນບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ຂົນສົ່ງ ງານຕັງແຕ ມວນສົ່ງຈັດອັນດັບລະບົບການຂົນສົ່ງຂອງເມືອງທີ່ວ່າບໍ່ດີ ແລະ ບໍ່ພໍພຽງດີ 0,3 ເປີ ເຊັນແບ່ງເປັ ນກອງທັບເຮືອ

້ ງສະຖານີນໍາໄປສູ່ ຄວາມບໍ່ພໍໃຈຂອງໄຮເດີຮ.໌ ໄຮເດີຮ ໌ ອ້າງວ່າລົດ ເກົ່າຂອງຍານພາຫານະການຈໍາກັດການເຂົາເຖິ ເມບໍ່ສາມາດມາໃຊ້ງານໄດ້ຖາ້ ຫາກບໍ່ກໍານົດການຄົມມະນາຄົມທີ່ດີ.

(ທີ່ມາ: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons)

ຮູ ບທີ 14.8 ທິວທັດໃນໃຈກາງເມືອງ ແລະ ເຂດຂຽວເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) 192

 ປະຊາກອນ

ຕາມປີ ກ ານສໍ າ ຫຼ ວ ດສໍ າ ມະໂນປີ 2010 ມີປ ະຊາກອນຈໍາ ນວນ 2,469,489 ຄົນ ທີ່ອາໄສຢູ່ ໃນເມືອ ງ

້ ານວນ 1,239,882 ຄົນຜີວສີນາຕານ ້ ່ ໄປນີຈໍ ໍ້ ບຣາຊີເລຍ (Brasilia), ການສໍາຫຼວດປະຊາກອນເຜີຍຕົວເລກຄັງຕໍ (48,2 ເປີ ເຊັນ), 84,418 ຄົນຜີວຂາວ (42,2 ເປີ ເຊັນ), 198,072 ຄົນຜີວດໍາ (7,7 ເປີ ເຊັນ), 41,522 ຄົນເອ ິ ດິນ (amerindin) 0,2 ເປີ ເຊັນ. ເຊຍ (1,6 ເປີ ເຊັນ), 6,128 ຄົນແມ່ ນຄົນອາເມິຣນ 14.2.4. ການແກ ້ໄຂບັນຫາ

້ ີ ານສ້າງພືນຖານຂອງເມື ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໄດ້ກາຍເປັ ນຕົວຢ່າງທີ່ດີຂອງວິທກ ອງວັດທະນາທໍາ

ແລະ ເອກະລັກປະວັດສາດບໍ່ພຽງແຕ່ສາມາດເພີ່ມແຕ່ ກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມທ້າທາຍໃນການອອກແບບຜູ ້ໂດຍສານ ້ ານວຍໃຫ້ເໝາະກັບການເຮັດວຽກຫຼາຍຂຶນ ້ ແລະ ຊາວເມືອງທີ່ຕ້ອງການສະພາບແວດລ້ອມຂອງເມືອງຍັງເອືອອໍ

້ ິ ການເດີນທາງໃນເມືອງທີ່ມີຢ່ ູໃນບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ຈົນພາໃຫ້ດໍາເນີນໄປ ແລະ ມຸ ້ງໝັນການຂົ ນສົ່ງຂອງຊີວດ ສູ່ ການແກ ້ໄຂບັນຫາ.

້ ການອອກແບບໃໝ່ ຂອງເມືອງເຮັດໃຫ້ພວກເຂົາປອດໄພທາງດ້ານສຸ ຂະພາບດີ ກົດໝາຍໃໝ່ຈະກະຕຸ ນ

້ ກ. ນອກຈາກນີຍັ ້ ງມີລະບົບລົດໄຟ (LRT)ໃນຂັນຕອນ ້ ້ ງໄດ້ງ່າຍຂຶນອີ ້ ແລະ ຫຼາຍກວ່ ານັນສາມາດການເຂົ າເຖິ

້ ີ ານຕິດຕັງໃນປີ ການວາງແຜນທາງເດີນ (BRT) ໃໝ່ ຈະກໍານົດໃຫ້ມກ 2013 ແລະ ໃນປີ 2014ໃນການລາຍງານ

ີ ານທີ່ມີປະສິດທິ ໃນເດືອນມີຖຸນາ ປີ 2012 ທ່ ານ ມາເຮຍ ນັນວັດແຄນ ແນະນໍານະໂຍບາຍທີ່ຈອດລົດເປັ ນວິທກ ້ ງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມກ ົ ຍົນ ນອກນັນຍັ ີ ານປ່ຽນແປງໃນນະໂຍບາຍສາທາລະນະແຕ່ການ ພາບໃນການກໍາຈັດຜູ ໃ້ ຊ້ລດ

ົ ວິຖຊ ີ ວ ີ ດ ິ ແລະ ວິໄສທັດຂອງເຮົາໃນອະນາຄົດດ້ວຍວິທນ ີ ຄົ ີ ້ ນຮຸ່ ນເກົ່າສາມາດຮູ ຄ ້ ຸ ນຄ່າຂອງປະ ປ່ຽນແປງຄ່ານິຍມ ຫວັດສາດບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ແລະ ມໍລະດົກທັງສອງເປັ ນມໍລະດົກໂລກ ແລະ ເປັ ນສະຖານທີ່ອາໄສເຮັດ ວຽກຂອງປະຊາຊົນມີຄວາມມ່ ວນຊື່ນກັບຕົວເມືອງ.

(ທີ່ມາ: http://bentoviana.files.wordpress.com)

ຮູ ບທີ 14.9 ການວາງຖະໜົນຂອງການສັນຈອນພາຍໃນເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) 193

 ການປົກປັກຮັກສາເມືອງສະໄໝໃໝ່

້ ່ ເທສະບານເມືອງ ແລະ ພືນທີ ້ ່ ຢູ່ ອາໄສນີເປັ ້ ນເຈດຕະນາທີ່ສູ ງມັນເປັ ນເຈດ ສ່ວນໜຶ່ງຂອງຜັງເມືອງພືນທີ

ຕະນາທີ່ຕ້ອງເຮັດໃຫ້ແລ້ວໄວຂອງໂຄງສ້າງເທສະບານໂດດເດັ່ນທີ່ສຸ ດໃນວິໄສທັດທີ່ເປັ ນສັນຍາລັກຂອງເມືອງ ື ່ ງດັງຂອງໂລກທ່ ານ ຫຼວງແຫຼ່ ງໃໝ່ ຂອງປະເທດ, ກົນລະຍຸ ດທີ່ປະສິດທິພາບສໍ າລັບສະຖາປະນິກທີ່ມີຊ່ ສຽງໂດ ອອສກາ ເນເມເຢີ (Neimeyer) ໃນປີ 1907-2012. ບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໄດ້ສະຫຼອງໄອຄອນລະບົບລາຊະ

ັ ການຮອງຮັບໂດຍບໍ່ຊັກຊ້າ ແລະ ປະຊາກອນຂອງລັດຖະບານກາງສະຫະລັດໄດ້ຢ່າງ ການທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດໄດ້ຮບ ້ ້ ບຕໍາແໜ່ງໃນເດືອນເມສາ. ໄວວາເພີ່ມຂຶນປະມານ 150,000 ຄົນ ທີ່ອາໄສຢູ່ຫຼງັ ຈາກເຂົາຮັ 14.2.5. ແຜນເມືອງໃນອະນາຄົດ

້ ່ າພວກເຂົາຄວນຈະນໍາການວາງແຜນ ແລະ ການອອກແບບ ໃນປະເທດບຣາຊິນ (Brazil) ໄດ້ເວົາວ

້ ່ ໃຈກາງເມືອງທະວີຄວາມຮຸ່ ນແຮງຂຶນ, ້ ອາຄານລ້າສະໄໝ, ຕໍາແໜ່ງງານ ຄວາມພະຍາຍາມໃນການປັ ບປຸ ງພືນທີ

້ ້” ໂຊນ ແລະ ກົດລະບຽບທີ່ລ້າສະໄໝ ແລະ ກວ່າໂຄງການທີ່ມີຄວາມທະເຢີ ນທະ ວ່າງ “ການວາງແຜນຕົນໄມ ຍານບັນຫາທີ່ຕ້ອງປະເຊີນໜ້າບໍ່ເປັນເລືອງຕົກໃຈເມືອງເປັນມໍລະດົກທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ວັດທະນາທໍາທີ່ຈະ ຕ້ອງເຄົາລົບກົດໝາຍ

ແລະ ລັດຖະທໍາມະນູນໃໝ່ ກັບລັດຖະບານທ້ອງຖິ່ນປັ ບປຸ ງລະບົບການວາງແຜນຂອງ

້ ແລະ ຈັດຜັງເມືອງໃຫ້ມກ ້ ີ ານພົວພັນກັນຫຼາຍຂຶນໃນທຸ ພວກເຂົາທີ່ຈະລວມເຖິງການມີສ່ວນຮ່ວມຫຼາຍຂຶນ ກ ດ້ານ.

ເອກະສານອ້າງອີງ Abers, R .1998. Learning Democratic Practice: Distributing Government Resources through Popular Participation in Porto Alegre, Brazil. In Cities for Citizens: Planning and the Rise of Civil Society in a Global Age, ed. by Douglass, M. & Friedmann, J. New York: John Wiley & Sons, pp. 39-66 Besserman, Sérgio & Cavalieri, Fernando. 2004. Nota Técnica sobre o Crescimento da População Favelada entre 1991 e 2000 na Cidade do Rio de Janeiro. Coleção Estudos da Cidade. Secretaria Municipal de Urbanismo, Prefeitura da Cidade do Rio de Janeiro Brakarz, José. 2002. Cities for All: Recent Experiences with Neighborhood Upgrading Programs. Washington DC: Inter-American Development Bank. Deckker, Zilah. 2001. Brazil Built. The Architecture of the Modern Movement in Brazil, London: Spon Press Holston, James. 1989. The Modernist City: An Antropological Critique of Brasilia, Chicago: University of Chicago Press

194

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ຶ ສາ: ແນວຄິດກະແສນະຄອນໃໝ່ ກໍລະນີສກ ປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ປະເທດເລເຊຍ

15 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

້ 15.1. ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ເມືອງປູ ຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຢູ່ ຫ່ າງຈາກກຸ ງກົວລາລໍາເປີ ໄປທາງຕອນໃຕ້ປະມານ 25 ກິໂລແມັດ

ຫ່ າງຈາກທ່ າອາກາດຍານລະຫວ່າງປະເທດກຸ ງກົວລາລໍາເປີ ຫຼ ື (KLIA) ຊຶ່ງເປັ ນສາຍການບີນແຫ່ ງໃໝ່ ທີ່ທັນສະ

້ ່ ຕອນເໜືອປະມານ 20 ກິໂລແມັດ, ມີເສັນທາງຄົ ້ ້ ີ າກຕັງຢູ ໄໜທີ່ສຸ ດໃນພູ ມພ ມມະນະຄົມເຂົາອອກຫຼ າຍແຫ່ ງໃນ

້ ລະດັບທາງດ່ວນ ຫຼ ື ອາດຈະກ່ າວໄດ້ວ່າເປັ ນເມືອງທີ່ມີການເຂົາອອກໄດ້ ຢ່າງສະດວກສະບາຍຂອງປະເທດອີກ

ດ້ວຍ.

(ທີ່ມາ: http://www.weather-forecast.com/locations/Putrajaya)

້ ຮູ ບທີ 15.1 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງເມື ອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ປະເທດເລເຊຍ ້ ວຍການຂຸ ດ ຈຶ່ງເຮັດຕົວເມືອງພຸ ດຕາຈາຍາ ສ່ວນປະກອບຂອງເມືອງໄດ້ແກ່ ທະເລສາບທີ່ສ້າງຂຶນດ້

ີ ດ ັ ທີ່ສວຍງາມ ແລະ ມີຂວ ົ ຂ້າມທີ່ອອກແບບງາມທີ່ສຸ ດເຖິງ 5 ແຫ່ ງດ້ວຍກັນເຊັ່ນວ່າ: ຂົວ (Putrajaya) ມີພູມທ 195

ປູຕຣາ (Putra), ຂົວເຊີຣິ ເຟີດານາ (Seri Perdana), ຂົວເຊີຣິ ບັກຕິ (Seri bakti), ຂົວເຊີຣິ ເກມິລາງ (Seri Gemilang) ແລະ ຂົວເຊີຣິ ວາວາຊານ (Seri Wawasan).

(ທີ່ມາ: http://asilahkassim.blogspot.com/2010_07_01_archive.html)

ຮູ ບທີ 15.2 ແຜນທີ່ຂອບເຂດ ແລະ ສີ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya)

(ທີ່ມາ: http://mygoldenholidays.com/52/putrajaya-tour/)

ຮູ ບທີ 16.3 ສ່ວນປະກອບ ແລະ ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) 196

15.2. ຄວາມເປັນມາຂອງກະແສແນວຄິດນະຄອນໃໝ່ຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ

້ ເມືອງປູ ຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ເປັນເມືອງໃໝ່ຂອງປະເທດມາເລເຊຍ ຊຶ່ງເປັ ນເມືອງທີ່ກໍາເນີດຂຶນມາ

້ ່ າຍບໍລ ິ ຈາກຄວາມຄິດຂອງນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ດຣ. ມະຫາເຮ ໂມອັມມັດ ທີ່ຈະສ້າງເມືອງເພື່ອເປັ ນທີ່ຕັງຂອງຝ

ື ້ ່ ປະມານ 4,932 ເຮັກຕາ, ມີ ຫານ ແລະ ປະມຸ ກຂອງປະເທດຢູ່ທາງຕອນໃຕ້ຂອງກຸ ງກົວລາລໍາເປີ ແລະ ມີພນທີ ປະຊາກອນ 350,000 ຄົນ ແລະ ການໃຊ້ປະໂຫຍດທີ່ດີນມີການວາງຜັງຢ່າງເປັນສັດສ່ວນດັ່ງນີ:້ -

ເຂດລາຊະການ 5,3 ເປີ ເຊັນ.

ເຂດພານິຊະຍະກໍາ 2,9 ເປີ ເຊັນ.

ເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສ 25,8 ເປີ ເຊັນ.

ເຂດວັດທະນະທໍາ 2 ເປີ ເຊັນ.

ເຂດສາທາລະນະປະໂຫຍດ 10,1 ເປີ ເຊັນ.

ເຂດສາທາລະນຸປະໂພກ / ສາທານຸປະການ 18,2 ເປີ ເຊັນ.

້ ່ ເຂດຂຽວ 37,5 ເປີ ເຊັນ. ເຂດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://altaworkshop.blogspot.com/)

ັ ຊຶ່ງກັນ ແລະ ກັນໃນແຕ່ລະເຂດຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.4 ແຜນທີ່ການພົວພັນ 197

(ທີ່ມາ: http://www.putrajaya.gov.my/perbadanan_putrajaya/future_plan/)

້ ່ ໃນເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.5 ແຜນຜັງຄວາມໜາແໜ້ນຂອງພືນທີ ້ ້ ຕເິ ມືອງ ້ ໍາມາເລເຊຍທີ່ຕ້ອງການຈະເໜັນມີ ປູ ຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ແມ່ ນເປັ ນຄວາມຕັງໃຈຂອງຜູ ນ

້ ໃໝ່ ຂຶນມາ, ເມື່ອປີ 2538 ໂດຍມີການວາງແຜນການພັດທະນາຄື: ໄລຍະ 1A ແລ້ວສໍາເລັດໃນປີ ພສ 2542 ໄລ ິ ານ ແລະ ຍະ 1B ແລ້ວສໍາເລັດໃນປີ ພສ 2544 ແລະ ໄລຍະ 2 ສໍາເລັດໃນປີ ພສ 2553 ເພື່ອເປັ ນສູ ນກາງບໍລຫ ປົ ກຄອງທີ່ແຍກອອກຈາກກົວລາລໍ າ ເປີ ເ ມືອງຫຼ ວງ ເພື່ອຕ້ອງການຄວມຄຸ ມ ບັນ ຫາການຈະເລີນເຕີບໂຕ ແລະ

ຕ້ອງການແກໄ້ ຂບັນຫາການຈາລະຈອນໃນເມືອງຫຼວງ ນອກຈາກຈະເປັ ນຄວາມພ້ອມໃນທຸ ກໆດ້ານເພື່ອປະສິດ ທິພາບການເຮັດວຽກຂອງຄົນມາເລເຊຍ. 198

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Planned_community)

້ ນກາງແຕ່ລະເຂດໃນເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.6 ແຜນຜັງທີ່ຕັງສູ

15.3. ແນວຄວາມຄິດໃນການອອກແບບຜັງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ

ົ ບາດພິເສດທີ່ໄດ້ຮບ ັ ການພັດທະນາໃນປີ 1995 ການພັດ ປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ເປັນເມືອງທີ່ມີບດ

ທະນາແມ່ ນໄດ້ນໍາໃຊ້ແຜນແມ່ ບົດມີວ ີໄສທັດກັບແນວຄວາມຄິດເມືອງສວນ (Garden

City) ທີ່ໂຮບຮວມ

້ ນສັນຍາລັກ ແລະ ຊຸມຊົນ. ຄວາມສາມັກຄີລະຫວ່າງສິ່ງແວດລ້ອມທາງທໍາມະຊາດໃນສະພາບແວດທີ່ສ້າງຂຶນເປັ

້ ນັບແຕ່ນັນມາປູ ຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ກໍ່ໄດ້ກາ້ ວສູ່ ເມືອງທີ່ທັນສະໄໜ ແລະ ການພັດທະນາໂຄງລ່າງ

້ ັ້ ພືນຖານລະດັ ບໂລກທີ່ມີກໍາລັງການພະລິດເພື່ອຮອງຮັບຄວາມຕ້ອງການຂອງການດໍາເນີນງານເທັກໂນໂລຢີ ຂນ ສູ ງ

້ ່ ກັບ ີ ຽວ, ຄວາມມຸ ງ້ ໝັນຕໍ ແລະ ອະນາຄົດສາມາດຮອງຮັບຄວາມຕ້ອງການໃນການນໍາໃຊ້ເທັກໂນໂລຢີ ສຂ

ການພັດທະນາຊຸມຊົນໃຫ້ເປັ ນແບບຢ່າງທີ່ມີມາດຕະຖານສູ ງຂອງສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກໃນຊຸມຊົນ ແລະ ້ ່ ໃກ ້ຄ້ຽງຂອງແນວຄວາມຄິດວັດທະນະທໍາໃນການດໍາລົງຊີວດ ິ . ພືນທີ

199

(ທີ່ມາ: http://www.dbkl.gov.my/pskl2020/english/land_use_and_development_ strategy/index.htm)

ຮູ ບທີ 15.7 ແຜນຜັງໂຄງສ້າງຂອງກົວລາລໍາເປີ ໃນປີ 2020 ປະເທດມາເລເຊຍ

(ທີ່ມາ: http://property.malaysiamostwanted.com/projects/dwiputra-residences)

ຮູ ບທີ 15.8 ແຜນຜັງໂຄງສ້າງຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) 200

(ທີ່ມາ: http://altaworkshop.blogspot.com/)

ຮູ ບທີ 15.9 ການແບ່ງເຂດຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya)

(ທີ່ມາ: http://www.kiat.net/putra/)

ີ ນຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.10 ແຜນທີ່ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ 201

້ ່ ໃນເມືອງຂອງພຸ ດຕາຈາຍາ (Putrajaya) ຖືກແບ່ງອອກເປັ ນອັນ ແລະ ເພື່ອຈະອຸ ທໃິ ຫ້ກບ ັ ການ ພືນທີ

ເຮັດວຽກຂອງລັດຖະບານສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກທາງການຄ້າທີ່ຢູ່ອາໄສ ແລະ ການພັກຜ່ອນຍ່ ອນໃຈ.

້ ວ ຍການນໍ າໃຊ້ອຸ ດົມ ການ ິ ຊຟີ (Philisophy) ຂອງພຸ ດຕາຈາຍາຖືກ ສ້າ ງຂຶນດ້ ວິໄ ສທັດ ແລະ ພີລ ຟ

ແບບງ່ າຍໆເຊັ່ນ:

້ າ້ ງ. 1. ມະນຸດ ແລະ ຜູ ສ 2. ມະນຸດ ແລະ ມະນຸດ. 3. ມະນຸດ ແລະ ທໍາມະຊາດ.

(ທີ່ມາ: http://www.pepractice.com/project/putrajaya-green-smart-city/)

້ ່ ເຂດຂຽວໃນຕົວເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.11 ແນວຄິດໃນການກໍານົດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://altaworkshop.blogspot.com/)

້ ່ ເຂດຂຽວສີ່ງທີ່ມະນຸດສ້າງຂຶນ້ ໃນປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.12 ພືນທີ 202

(ທີ່ມາ: http://altaworkshop.blogspot.com/)

ີ ້ ທີ່ສາທາລະນະໃນເຂດໃຈກາງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.13 ພືນ

(ທີ່ມາ: http://altaworkshop.blogspot.com/)

ີ ້ ທີ່ສາທາລະນະໃນເຂດໃຈກາງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ຮູ ບທີ 15.14 ພືນ ້ ້ ງມີສ່ ງອໍ ່ າງແມ່ ນມີການເຊື່ອມໂຍງທາງຫຼວງ ແລະ ທາງລົດໄຟ ນອກນີຍັ ິ ານວຍ ລະບົບພືນຖານໂຄງລ

ຄວາມສະດວກຫຼາຍຢ່າງທີ່ຮອງຮັບການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya).

203

(ທີ່ມາ: http://sasukemalaysia.org/season1.html)

້ ຮູ ບທີ 15.15 ບັນດາຕາໜ່າງເສັນທາງການຄົ ມມະນາຄົມໃນຕົວເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya)

15.4. ລັກສະນະຜັງເມືອງຂອງປູຕຣາຈາຍາ

ແຜນແມ່ ບົດຂອງພຸ ດຕາຈາຍາ (Putrajaya) ຖືກອອກແບບມາພ້ອມຕາມແນວແກນ ຊຶ່ງໄຫຼຈາກທິດ

ຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອໄປທາງທິດໃຕ້, ພຸ ດຕາຈາຍາ (Putrajaya) ໄດ້ແບ່ງອອກເປັ ນສອງພາກສ່ວນທີ່ສໍາຄັນຄື: ້ ່ ຫຼກ ້ ່ ປາຍທີ່ແຍກຜ່ານທະເລສາບຂະໜາດໃຫ່ ຍ ໂດຍການວາງແຜນຈະໂອບກອດສອງຮູ ບແບບ ັ ແລະ ພືນທີ ພືນທີ

ທີ່ສໍາຄັນຄື: ເມືອງສວນ (Garden City) ແລະ ອະລິຍະຂອງເມືອງທີ່ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງແນວຄິດເມືອງສວນ

(Garden City) ແລະ ສະແດງໃຫ້ເຫັນສີ່ງທີ່ດີທ່ ສຸີ ດໃນການວາງແຜນຜັງເມືອງ ແລະ ຄວາມຄິດທາງສາຖາປັ ດ ີ ດ ັ ເພື່ອໃຫ້ເມືອງມີຊວ ີິ ດ ິ ຊີວາ. ຕະຍະກໍາພູ ມທ

204

(ທີ່ມາ: http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=123322&page=8)

ຮູ ບທີ 15.16 ແຜນຜັງພາບຖ່າຍທາງອາກາດການເຊື່ອມໂຍງລະຫ່ ວາງສອງຝາກຝັ່ ງ ຂອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ັ ສະນະການວາງແຜນທາງດ້ານນະໂຍບາຍ ແລະ ແນວ ປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) ເປັນເມືອງໜຶ່ງທີ່ມີລກ

້ ັ ຮັດກຸ່ ມໃນການກະຈາຍການໃຊ້ພນທີ ື ້ ່ ລະບົບຂົນສົ່ງ, ການໃຊ້ປະໂຫຍດ ແລະ ໂຄງສ້າງພືນ ທາງການປະຕິບດ ຖານທີ່ຢູ່ອາໄສເທັກໂນໂລຢີ , ສວນສາທາລະນະ ແລະ ສະຖານທີ່ພັກຜ່ອນຍ່ ອນໃຈຕ່ າງໆ.

(ທີ່ມາ: http://www.kiat.net/putra/)

ຮູ ບທີ 15.17 ທັດສະນິຍະພາບການແບ່ງເຂດເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya)

205

(ທີ່ມາ: http://www.offermetravel.com/PackageDetails.aspx?pid=279401)

ຮູ ບທີ 15.18 ລັກສະນະການເຂດໃຈກາງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya)

(ທີ່ມາ: http://portal.ppj.gov.my/web/guest/139)

ຮູ ບທີ 15.19 ລັກສະນະການແບ່ງເຂດການປົກຄອງເມືອງປູຕຣາຈາຍາ (Putrajaya) 206

ເອກະສານອ້າງອີງ Dato’ Jebasingam Issace John. 1993. CREATING THE ESSENCE OF CITIES: THE PLANNING & DEVELOPMENT OF MALAYSIA’S NEW FEDERAL ADMINISTRATIVE CAPITAL, PUTRAJAYA. Malaysia: City Planning Department Putrajaya Corporation Skudai, Johor Bahru. 2006. Lessons learned from planning of Putrajaya city– Administrative Centre of Malaysia. Japan: Seminar UTM-SIT workshop at Shibaura Institute.

207

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ 5U2 UT 322

ກະແສແນວຄິດເມືອງໃໝ່ (New Capitasm) ື ສາ: ເນປີ ດໍ (Naypyidaw) ປະເທດມຽນມາ ກໍລະນີສກ

16 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

16.1. ແນວຄິດກະແສການສ້າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່

້ ເພື່ອເອກອ້າງຄວາມເປັ ນ ແມ່ ນການສ້າງເມືອງທີ່ມີຈດ ຸ ເດັ່ນທີ່ເປັ ນເອກະລັກສະເພາະຂອງປະເທດນັນໆ

ໃຫ່ ຍເປັ ນໂຕຄວາມຈະເລີນຮັ່ງມີ, ຄວາມຢູ່ ເຢັ ນເປັ ນສຸ ກຂອງປະຊາຊົນ ເພື່ອດຶງດູດການລົງທຶນຈາກຕ່າງປະເທດ

້ ້ ບຍຸ ກສະໃໝ່ ແຫ່ ງການພັດທະນາທາງດ້ານຕ່າງໆ. ເຂົາມາພັ ດທະນາປະເທດຕົນເອງໃຫ້ເຂົາກັ

ກະແສການສ້າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່ ມີຫຼາຍໆກະແສແຕ່ເດັ່ນໆແມ່ ນຈະມີຢ່ ູ 8 ກະແສ.

16.1.1. ກະແສເມືອງສວນ (Garden Cities)

້ ່ ເຂດຊົນະບົດ ໂດຍມີທາງລົດໄຟເຊື່ອມຕໍ່ກັບທີ່ ເມືອງສວນ (Garden Cities) ເປັນເມືອງທີ່ສ້າງຂຶນຢູ

້ ມຂອງຕົວເມືອງ. ເມືອງສວນ (Garden Cities) ຈະມີເມືອງສູ ນກາງໃນຂະໜາດທີ່ເໝາະສົມຄື: 58000 ຕັງເດີ

້ ່ ດິນ 2430 ເຮັກຕາ ເມືອງທັງໝົດເຫຼ່ ານີ ້ ົ ຈະຖື ຫາ 65000 ຄົນ ໃນຂອບເຂດເນືອທີ ກອ້ອມຮອບດ້ວຍເຂດດິນສະ ້ ່ າ: ສາຍແອວຂຽວ (Green belt). ຫງວນໄວ້ສໍາລັບກະສິກາໍ ທີ່ເອີນວ

(ທີ່ມາ: http://www.theguardian.com/artanddesign/architecture-design-blog/2014/mar/17/ebbsfleetgarden-city-george-osborne)

ຮູ ບທີ 16.1 ກະແສເມືອງສວນ (Garden cities) 208

16.1.2. ກະແສເມືອງແຫ່ ງສູນທະລິຍະພາບ

- ໄລຍະທີ່ແນ່ ນອນສໍາລັບເມືອງແຫ່ ງສູ ນທະລີຍະພາບແມ່ ນຄຸ ມເຄືອແຕ່ວ່ານັກທິດສະດີໄດ້ສະເໜີວ່າ

້ ງແຕ່ ້ ນຕັ ້ ແຜນການໃນປີ 1891. ມັນໄດ້ເລີ່ມຕົນຂຶ

້ ກແມ່ ນການອອກແບບຮູ ບຊົງທີ່ມະໂຫລານ ແຕ່ກໍ່ຍັງໃຫ້ມສ ີ ່ ງກະຕຸ ິ ້ - ສິ່ງທີ່ກະແສໄດ້ໃຫ້ການເນັນໜັ ນ

ທາງສັງຄົມ.

- ດານຽນລ໌ ເບີນແຮມ (Daniel Burnham) ໄດ້ເປັ ນຫົວຫອກຂອງຂະບວນການເຄື່ອນໄຫວ ໂດຍ

ໄດ້ອອກແບບເມືອງຊິຄາໂກ ດ້ວຍຄວາມເປັ ນຈິງຂອງເຂົາທີ່ວ່າ “ບໍ່ຕ້ອງສ້າງແຜນຂະໜາດນ້ອຍ ໃນເມື່ອມັນບໍ່ ້ ເລືອດຂອງຄົນ ”. ມີປະຕິຫານທີ່ຈະກະຕຸ ນ

- ດານຽນລ໌ ເບີນແຮມ (Daniel Burnham) ຍັງໄດ້ເປັ ນທີ່ຍອມຮັບດ້ວຍຜົນງານການອອກແບບ

ເມືອງເຄລບວ໌ແລນດ໌ (Cleveland), ຊານຟຣານຊິສໂກ (San Francico), ມະນິລາ (Manila) ແລະ ບາຈິໂອ

(bagio) ແລະ ເມືອງອື່ນໆ.

້ ເມືອງປາຣີ. ັ ພາລະກິດການຟືນຟູ - ໃນຍຸ ກດຽວກັນນັນ້ ບາຮອນ ຮອດສ໌ມານ ໄດ້ປະຕິບດ

້ ກການສ້າງແກນເສັນຊື ້ ່ ທີ່ເຊື່ອມຕໍ່ເຂດທີ່ມີຊ່ ວ ື ່ າ: ຄອນຂອດ (Place deconcord), ປະ - ໄດ້ເນັນໜັ

້ ້ ື ຕູ ໂຄ້ງ (Arc de Triomph) ແລະ ຫໍສູງໄອເຟລ໌ (Eiffel tower) ແລະ ເນັນໂດຍເສັ ນທາງໃຫ່ ຍທີ່ມີຊ່ ສຽງເປັ ນ ້ ນ ັ ດີໃນຊື່ຊາມ ເດີ ເອລີເຊ (Champs De Ellysee). ທີ່ຮູ ກ

(ທີ່ມາ: http://223.27.200.4/commons.wikimedia.org/wiki/File:Brasilia_aerea_ eixo_monumental.jpg)

ຮູ ບທີ 16.2 ກະແສເມືອງແຫ່ ງສູນທະລິຍະພາບ

209

16.2. ກະແສການສ້າງນະຄອນຫຼວງໃໝ່

້ ່ າງໆຂອງໂລກ, ການອອກແບບເຫັນ ກະແສເມືອງແຫ່ ງສູ ນທະລີຍະພາບໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປສູ່ ພາກພືນຕ

ົ ຂອງເມືອງແຫ່ ງສູ ນທະລີຍະພາບ ໃນຫຼາຍປະເທດໃນການສ້າງເມືອງຫຼວງໃໝ່ ຂອງປະເທດ ເຊິ່ງໄດ້ກະແສນິຍມ ້ ເຂົາໄປມີ ້ ນີໄດ້ ສ່ວນຮ່ວມໃນບຣາຊີເລຍ (Brasilia), ຈັນດີກາບ (Chandigarh), ແຄນເບີຣາ

(Canberra)

ແລະ ອື່ນໆ.

16.2.1. ຕົວຢ່າງ: ເມືອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia)

ັ ການອອກແບບໂດຍ - ເມືອງຫຼວງໃໝ່ ຂອງປະເທດບຣາຊິນ ເຊິ່ງເປັ ນເມືອງໃນສັດຕະວັດທີ 20 ໄດ້ຮບ

ັ ອິດທິພນ ົ ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍຈາກ ເລີ ຄໍບູຊເີ ອ (le Corbusier). ລູຊໂີ ອ ຄອສຕາ (Lucio Costa) ທີ່ໄດ້ຮບ

້ ້ ່ ເປັ ນສັນຍາລັກຂອງໄມກ ້ າງເຂນ ໂດຍມີເສັນທາງການສັ ນ - ອອກແບບໂດຍແກ່ ນກາງໃຫ່ ຍ 2 ເສັນທີ

້ ັ ທີ່ເປັ ນເສັນທາງຫຼ ຈອນຫຼກ າຍລະດັບແລ່ນຜ່ານແກ່ ນທັງສອງນີ.້ ສູ ນກາງການປົ ກຄອງ, ການຄ້າ, ການບັນເທິງທີ່ ້ ແຍກຈາກກັນຕັງລຽນຕາມແກ່ ນໜຶ່ງ ແລະ ເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສວາງກະຈ່ າຍຢູ່ອີກແກ່ ນໜຶ່ງ.

- ອອສກາ ນິເມເຢີ (Osca Niemeyer) ເປັນໜຶ່ງໃນສະຖາປະນິກທີ່ຈ ້າງໃຫ້ອອກແບບອາຄານ.

ັ ອຸ ດສາຫະກໍາໄດ້ສາ້ ງວຽກ, ເພີ່ມອັດຕາການຜະລິດ, ເປີ ດຕະຫຼາດຂະໜາດໃຫ່ ຍສໍ າລັບ - ການປະຕິວດ

ັ ທະນາການຂອງການຄົມມະນະຄົມໄດ້ເຮັດໃຫ້ໂຮງງານເພີ່ມຜົນຜະລິດ, ສ້າງທຶນເພີ່ມເພື່ອການສະ ສິນຄ້າ. ວິວດ ໜັບສະໜູນການເຕີບໂຕຂອງຕົວເມືອງ.

ີ ານນໍາໃຊ້ລະບົບສະໜັບສະໜູນທີ່ສັບສົນເພື່ອຈ ້າງ, ລຽ້ງ ແລະ ໃຫ້ບ່ອນຢູ່ - ສິ່ງດັ່ງກ່ າວຮຽກຮ້ອງໃຫ້ມກ

້ ່ ເມືອງຂະໜາດໃຫ່ ຍຫຼາຍ ຫຼ ື ທີ່ເອີນວ ້ ່ າມະຫານະຄອນ ້ ນ ົ ໃນເມືອງໃຫ່ ຍ ຈົນມາເຖິງຫວ່າງບໍ່ ດົນມານີທີ ແກ່ ຜູ ຄ

ັ ການປະຕິບດ ັ ໃຫ້ກາຍເປັ ນຈິງ ແລະ ເປັ ນບ່ອນທີ່ສາມາດດໍາລົງຊິວດ ິ ຢູ່ໄດ້ຢ່າງມີປະສິດທິ ເຊັ່ນກຸ່ ມເມືອງທີ່ໄດ້ຮບ ພາບ.

ັ ກາ້ , ລິບໄຟຟ້າ, ເປັ ນສອງປັ ດໄຈສໍ າຄັນໃຫ້ແກ່ ການຂະ ັ ແລະ ເຫຼກ - ເຕັກໂນໂລຊີການກໍ່ສ້າງດ້ວຍເຫຼກ

ຫຍາຍຕົວຂອງເມືອງມະຫານະຄອນ ໃນຊ່ວງເວລາບໍ່ດົນຜ່ານມາ.

ັ ການປັ ບປຸ່ ງກໍເປັ ນປັ ດໄຈທີ່ມີການ - ການແພດ, ການຄົມມະນະຄົມ ແລະ ບົບສາທານຸປະການທີ່ໄດ້ຮບ

ກ່ າວເຖິງຢູ່ເປັນປະຈໍາ. - ເມືອງມະຫານະຄອນ (Megalopolis) ເປັ ນແນວຄວາມຄິດຂອງ ຢິ ນ ກອດມານ (Jean Gottmann)

້ າລັບກຸ່ ມຕົວເມືອງໃນພາກພືນຕາເວັ ້ ປະດິດສ້າງຂຶນສໍ ນອອກສຽງເໜືອຂອງສະຫະລັດອາເມຣິກາ “ມະຫານະ

້ ມັ ້ ນຖຶກນໍາໃຊ້ເພື່ອອ້າງອີງເຖິງການ ຄອນ” ມີຄວາມໝາຍເຖິງ “ເມືອງທີ່ຍິ່ງໃຫ່ ຍ” ໃນພາສາເກຣັກ. ໃນສູ່ ມືນີ

້ ່ ອມໂຍງທາງກາຍະພາບທີ່ແຂງແຮງລະຫວ່າງເມືອງໃຫ່ ຍ 3 ເມືອງ ຮ່ວມກັນຂອງຕົວເມືອງທີ່ເກີດຂຶນຈາກການເຊື ້ ຫຼ ື ຫຼາຍກ່ ວານັນ.

210

(ທີ່ມາ: http://www.sfu.ca/~westerka/workshops/Brasillia/Brasilia%20Soundwalk /brasilia_walk.html)

ຮູ ບທີ 16.3 ແຜນຜັງເມືອງຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ປະເທດບຣາຊິນ

(ທີ່ມາ: http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=912336&page=12)

ຮູ ບທີ 16.4 ທັດສະນິຍະພາບຂອງເມືອງຂອງບຣາຊີເລຍ (Brasilia) ໃນອະນາຄົດ

211

ຶ ສາເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ປະເທດມຽນມາ 16.3. ກໍລະນີສກ ້ ່ ້ ຂອບເຂດ, ເນືອທີ 16.3.1. ທີ່ຕັງ,

້ ່ ລະຫວ່າງບາໂກ ຍາມາ(Bago ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ແມ່ ນຕັງຢູ

Yoma) ແລະ ສານໂຍມາ (san

້ ່ ທັງໝົດ 7,054.37 Yoma) ໃນຂອບເຂດຂອງພູ ເຂົາ. ນະຄອນເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ດັ່ງກ່ າວກວມເອົາພືນທີ ກິໂລຕາແມັດ ແລະ ມີປະຊາກອນຈໍານວນ 924.608 ຄົນ (ຕາມຕົວເລກທາງການ).

(ທີ່ມາ: https://twitter.com/diangga)

້ ຮູ ບທີ 16.5 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ໃນປະເທດມຽນມາ 16.3.2. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາເນປິດໍ (Naypyidaw) ້ ່ ໃນພືນທີ ້ ່ ທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍຕົນໄມ ້ ່ ງໄດ້ຮບ ້ ນຢູ ້ ັ ການສ້າງຕັງຂຶ ້ ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ມີປະຫວັດທີ່ສັນເຊິ

້ ່ ຫ່ າງປະມານ 3 ກິໂລແມັດ ທາງດ້ານພາກຕາເວັນຕົກຂອງປີ ອນ ິ ມານາ (Pyinmana) ແລະ ປະມານ 320 ເຊິ່ງຕັງຢູ ້ ີ ານເລີ່ມຕົນໃນປີ ກິໂລແມັດ ທາງດ້ານພາກເໜືອຂອງມຽນມາ,ໃນການກໍ່ສ້າງແມ່ ນໄດ້ມກ 2002 ເຊິ່ງມີຢ່າງໜ້ອຍ

້ ິ ດ ັ ກໍ່ສ້າງທີ່ໄດ້ຮບ ັ ຖຶກຈາ້ ງໂດຍລັດຖະບານທະຫານ. ລັດຖະບານທະຫານແມ່ ນໄດ້ມກ ີ ານເລີ່ມຕົນການ 25 ບໍລສ ເຄື່ອນຍ້າຍບັນດາກະຊວງຕ່າງໆຂອງລັດຖະບານຈາກມຽນມາໄປຫາຍັງເມືອງໃໝ່ຂອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw)

້ ຕໍ່ມາ 5 ມື ້ ໃນວັນທີ 6 ເດືອນພະຈິກ ປີ 2005 ເຊິ່ງໄດ້ອງີ ໃສ່ໃນທາງດ້ານໂຫລາສາດທີ່ໃຊ້ເວລາ 6:37 ໂມງເຊົາ, ້ ໃນວັນທີ 11 ເດືອນພະຈິກ ຢູ່ ທີ່ເວລາ 11 ໂມງເຊົາຂະບວນລົ ດຈໍານວນ 1100 ຄັນ ຂອງທະຫານທີ່ດໍາເນີນການ ຈໍານວນ 11 ກອງພັນທະຫານ ແລະ ບັນດາກະຊວງ 11 ກະຊວງຂອງລັດຖະບານມຽນມາ, ບັນດາກະຊວງດັ່ງ

ຶ ຄາດວ່າຈະມີສ່ວນຫຼາຍແມ່ ນຈະເຄື່ອນຍ້າຍໄປໃນຕອນທ້າຍຂອງເດືອນກຸ ມພາ ປີ 2006 ຢ່າງໃດກໍ ກ່ າວໄດ້ຖກ ຕາມການເຄື່ອນຍ້າຍຢ່າງຮີບດ່ວນແມ່ ນໄດ້ເຮັດໃຫ້ຂາດໂຮງຮຽນ. 212

(ທີ່ມາ: http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=310961)

້ ່ ຂອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ຮູ ບທີ 16.6 ພາບທາງອາກາດສະແດງຂອບເຂດພືນທີ 16.3.3. ເຫດຜົນໃນການຍ້າຍຕົວເມືອງໄປເນປິດໍ (Naypyidaw) ໃນວັນທີ 27 ເດືອນມີນາ ປີ 2006, ຫຼາຍກ່ ວາ 12,000 ຄົນໄດ້ເດີນຂະບວນໃນນະຄອນຫຼວງໃໝ່ເປັ ນ

້ າອິດເປັ ນຂະບວນແຫ່ ການທະຫານທີ່ໃຫຍ່ ໂຕກັບເຄື່ອງໝາຍກໍາລັງປະກອບອາວຸ ດ ເຊິ່ງເປັ ນການຄົບຮອບ ຄັງທໍ

ຂອງການລຸ ກຮືຕ່ ໍຕ້ານການຍີ່ປຸ່ ນຂອງປະຊາຊົນມຽນມາໃນປີ 1945 ເຊິ່ງສະແດງເຖິງບຸ ກຄົນທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດຂອງ ໃນປະຫວັດສາດປະເທດມຽນມາປະກອບດ້ວຍອານາຣາຮ໌ຕາ (Anawrahta), ເບຢິ ນນວງ (Bayinnaung) ີ ່ຢ ື ່ າງເປັ ນທາງການວ່ າເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ຕາມ ແລະ ອາລວງປາຍາ (Alaungpaya). ເມືອງດັ່ງກ່ າວໄດ້ມຊ ຮີດຄອງປະເພນີ.

(ທີ່ມາ: http://www.rfa.org/burmese/news/investigation_teams_formed_ for_news_leaks 08312009153614.html)

ຮູ ບທີ 16.7 ຮູ ບທິວທັດເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) 213

(ທີ່ມາ: http://www.panoramio.com/photo/79527629)

ຮູ ບທີ 16.8 ທິວທັດໃຈກາງຂອງເມືອງໃໝ່ ເນປິດໍ (Naypyidaw) 16.3.4. ເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສ ້ ໃນຂົງເຂດທີ່ຢູ່ ອາໄສແມ່ ນການຈັດຕັງລະບົ ບຫ້ອງແຖວຖືກທີ່ໄດ້ຮອງຮັບໂດຍອີງຕາມການຈັດລໍາດັບ ັ ອາຄານແຕ່ລະຫຼງັ ແມ່ ນມຸ ງເປັ ນສີທ່ ມີ ີ ລະຫັດໂດຍແບ່ງຕາມແຕ່ ແລະ ສະຖານະພາບການແຕ່ງງານ. ໃນປັດຈຸບນ ລະໜ້າທີ່ຂອງການນໍາໃຊ້, ພະນັກງານຂອງກະຊວງສາທາລະນະສຸ ກແມ່ ນອາໄສຢູ່ ໃນອາຄານທີ່ມຸ ງສີຟາ້ ແລະ ພະ

ນັກງານກະຊວງກະສິກໍາແມ່ ນອາໄສຢູ່ ໃນອາຄານທີ່ມຸ ງສີຂຽວ, ພະນັກງານລະດັບສູ ງຂອງລັດຖະບານອາໄສຢູ່ ອາ ື ້ ່ ປະມານ 50 ເປີ ເຊັນຂອງປະຊາກອນທີ່ອາໄສຢູ່ໃນເມືອງແມ່ ນອາໄສຢູ່ໃນຊຸມຊົນແອ ຄານໃນຜາສາດ, ເຊິ່ງມີພນທີ ອັດ.

(ທີ່ມາ: http://www.newtowninstitute.org/newtowndata/newtown.php? newtownId=1666)

ຮູ ບທີ 16.9 ຮູ ບຈໍາລອງທິວທັດເມືອງໃໝ່ເນປິດໍ (Naypyidaw) 214

16.3.5. ເຂດການທະຫານ

ພະນັກງານລະດັບສູງສຸ ດຂອງທະຫານ ແລະພະນັກງານທີ່ສໍາຄັນອື່ນໆໄດ້ອາໄສຢູ່ຫ່ າງປະມານ 11 ກິໂລ

ແມັດ ຈາກທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງພະນັກງານຂອງລັດຖະບານ ເຊິ່ງເປັນປົກກະຕິໃນການສະລັບສັບຊ້ອນປະກອບດ້ວຍອຸ

້ ່ ໃນໃຕ້ດນ ້ ່ ນີແມ່ ້ ນຖືກຈໍາກັດທາງດ້ານສາທາລະນະເຂດດັ່ງກ່ າວຍັງເປັ ນຖານ ິ . ເຂດພືນທີ ໂມງ ແລະ ຫ້ອງລີໄພຢູ ຂອງທະຫານເຊິ່ງມີຄວາມຫຍຸ ງ້ ຍາກຫຼາຍກັບພົນລະເມືອງ ຫຼ ື ບຸ ກຄົນອື່ນໆທົ່ວໄປ ໂດຍບໍ່ມີການອະນຸຍາດເປັ ນ ລາຍລັກອັກສອນພາຍໃນເຂດການທະຫານ, ຖະໜົນຫົນທາງມີຈາໍ ນວນແປດເລນ ເຊິ່ງຈະອະນຸຍາດໃຫ້ເຮືອບິນ ຂະໜາດນ້ອຍສາມາດລົງຈອດໄດ້. ັ 16.3.6. ເຂດການປະຕິບດ ເຂດຂອງກະຊວງປະກອບດ້ວຍສໍານັກງານໃຫຍ່ ຂອງມຽນມາ ແລະ ບັນດາກະຊວງລັດຖະບານທັງໝົດ

ີ ່ ໃນຮູ ບລັກສະນະ A ແມ່ ນອາຄານສະພາແຫ່ ງຊາດແມ່ ນມີຄວາມສະລັບສັບ ທີ່ອາຄານຂອງກະຊວງແມ່ ນມີທ່ ຢູ ຊ້ອນທີ່ປະກອບດ້ວຍ 31 ອາຄານ ແລະ ມີຈາໍ ນວນ 100 ຫ້ອງ, ຈຸດເດັ່ນຂອງອາຄານປະທານປະເທດແມ່ ນຍັງບໍ່

້ ່ ໃນເຂດດັ່ງກ່ າວຍັງມີການກໍ່ສ້າງຫ້ອງການຂອງນະຄອນ ເຊິ່ງມີຄຸນລັກສະນະຈໍານວນຫຼາຍຂອງສະຖາ ທັນຕັງຢູ ິ ທ໌ (Stalinist) ແຕ່ວ່າມີການມຸ ງເບິມເມສ໌ (Burmese). ປັດຕະຍະກໍາຂອງສຕາລິນດ 16.3.7. ເຂດໂຮງແຮມ ້ ່ ຂອງໂຮງແຮມທີ່ມີແມ່ ນເປັ ນໂຮງແຮມວິນລາທີ່ມີລກ ້ ່ ຽວທີ່ອ້ອມຮອບຕົວເມືອງ ັ ສະນະຊັນດ ເຂດພືນທີ

້ ່ ໃນເມືອງ ັ ແມ່ ນມີຈາໍ ນວນ 12 ໂຮງແຮມທີ່ຕັງຢູ ໄປຕາມຄວາມຄ້ອນຊັນຂອງພູ ມສັນຖານຂອງເມືອງ ໃນປັ ດຈຸບນ ້ ບ ັ ເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw), ຈໍານວນ 8 ຫຼງັ ຂອງໂຮງແຮມແມ່ ນໄດ້ຕງຢູ ັ ້ ່ ພາຍໃນເຂດເມືອງໃໝ່ ແລະ ໃກກ

້ ່ ທີ່ໃນແລເວ (Laeway), ກ່ ຽວກັບຖະໜົນຫົນທາງຂອງ ເນປິດໍ (Naypyidaw) ແລະ ຈໍານວນ 2 ຫຼງັ ແມ່ ນຕັງຢູ ຢາງອົນ (Yangon), ມານດາເລ (Mandalay) ໂຮງແຮມໃຫຍ່ ມີຈາໍ ນວນ 348 ຫຼງັ ແລະ ໂຮງແຮມນ້ອຍມີຈາໍ ຶ ກໍ່ສ້າງຂຶນ້ ເພື່ອເປັນເຮືອນພັກໃນການຮອງຮັບນັກກິລາຊີເກມໃນປີ 2013. ນວນ 442 ຫຼງັ ແມ່ ນໄດ້ຖກ

(ທີ່ມາ: http://www.myanmarplg.com/eng/myanmar-hotel/naypyidaw-hotels/myat-taw-win-hotel.htm)

້ ່ ຽວທີ່ຕັງຢູ ້ ່ ໃນເມືອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ຮູ ບທີ 16.10 ລັກສະນະຂອງໂຮງແຮມວິນລາຊັນດ 215

16.3.8. ເຂດການຄ້າ ັ ເປັ ນສູ ນກາງການຄ້າຂອງ ຕະຫຼາດມີໂອມາ (Myoma) ໃນເມືອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ໃນປັ ດຈຸບນ

ເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw)ໃນເຂດການຄ້າອື່ນໆທີ່ປະກອບແມ່ ນມີຕະຫຼາດທາປີ ຢີ ຈວງ (Thapye Chaung) ັ ້ ່ ຈຸດສູນກາງເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ໃນການກໍ່ສ້າງແມ່ ນໂດຍບໍລສ ິ ດ ັ ພັດທະນາຊິວ ຕວງ (Shwe ທີ່ໄດ້ຕງຢູ

້ າອິດການຄ້າທີ່ Taung) ແລະ ໄດ້ສໍາເລັດໃນເດືອນສິງຫາປີ 2009 ຢູ່ ຈຸດສູ ນເປັ ນຈຸດໃຈກາງນະຄອນຫຼວງຄັງທໍ ້ ່ ຮ້ານອາຫານ. ດໍາເນີນການດ້ວຍເອກະຊົນ ແລະ ກໍຍງັ ມີຕະຫຼາດທ້ອງຖິ່ນ ແລະ ເຂດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g2036450-d4312018-Reviews-Myoma_MarketNaypyidaw_Mandalay_Region.html)

ຮູ ບທີ 16.11 ຕະຫຼາດມີໂອມາ (Myoma) ໃນເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw)

(ທີ່ມາ: http://223.27.200.4/commons.wikimedia.org/wiki/File:Junction_Centre_ Naypyitaw.jpg)

ຮູ ບທີ 16.12 ຈຸດສູນກາງການຄ້າຂອງໃນເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) 216

16.3.9. ສະຖານທີ່ຕ່າງໆໃນເນປິດໍ (Naypyidaw)

(ທີ່ມາ: http://www.panoramio.com/photo/74858036)

້ ້ ທາງເຂົາສວນຢາສະໝຸ ຮູ ບທີ 16.13 ຊຸມ ນໄພແຫ່ ງຊາດໃນເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw)

(ທີ່ມາ: http://223.27.200.4/commons.wikimedia.org/wiki/File:Naypyitaw_ Gems_Museum-01.JPG)

ິ ະພັນເກມໃນເມືອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ຮູ ບທີ 16.14 ພິພຕ ້ ສວນສາທາລະນະໜອງນໍາກາລາອິ ກ (Ngalaik) ຂະໜາດນ້ອຍສະຕາມເຂື່ອນກາລາອິກ (Ngalaik)

້ ີ (Kyweshin) ບ້ານກ່ ຽວໜອງນໍາກາລາອິ ເຊິ່ງຢູ່ໃກ ້ກັບກີເວສ໌ຮນ ກ (Ngalaik) ປະມານ 7 ໄມຈາກເມືອງເນປິ ດໍ ້ (Naypyidaw) ໄດ້ເປີ ດໃນປີ 2008, ສະຖານທີ່ຢູ່ໃນສວນສາທາລະນະໜອງນໍາກາລາອິ ກ(Ngalaik) ປະກອບ

້ ຣີສອດທໍາມະຊາດ, ທີ່ພັກ ແລະ ຫາດຊາຍສວນໄດ້ຖກ ິ ານນໍາ, ື ເປີ ດໃຫ້ສາທາລະນະໃນລະຫວ່າງການທິງ ມີບໍລກ ຢານ (Thingyan) ທີ່ໄດ້ເປັນວັນພັກ.

217

“

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Naypyidaw)

້ ໃນໃຈກາງເມືອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ຮູ ບທີ 16.15 ສວນສາທາລະນະນໍາພຸ ້ ີ ນທີ ື ້ ່ ຈໍານວນ 200 ເຮັກຕາ ທີ່ເປັ ນສວນສາທາລະນະຢາສະໝຸ ນໄພແຫ່ ງ ນອກຈາກນີໃນປີ 2008 ໄດ້ມພ

້ ່ ສໍາຄັນຂອງມຽນມາ, ມີຫຼາຍພັນຄົນຂອງ ຊາດທີ່ມີງານວາງສະແດງຂອງພືດທີ່ເປັ ນຢາທັງໝົດທີ່ມາຈາກພາກພືນທີ ໂຮງງານແມ່ ນຢູ່ໃນສວນສາທາລະນະເຊິ່ງໄດ້ກວມຫຼາຍຮ້ອຍຂອງຊະນິດທີ່ແຕກຕ່ າງກັນໃນຫຼງັ ຫ້ອງເມືອງມີສວນ

້ ິ ້ ແລະ ເປັ ນອ່າງນໍາສະລັ ສາທາລະນະທີ່ມີບ່ອນຫຼນ ບສັບຊ້ອນຊຶ່ງສະແດງໃຫ້ເຫັນຝຸ ງຄົນທີ່ສະແດງດົນຕີໃນຕອນ ້ ກາງຄືນທຸກຄັງ.

ັ ຈໍານວນ 420 ຊະນິດ ແລະ ສວນສັດວິທະຍາເມືອງເນປິ ດໍ(Naypyidaw) ໄດ້ເປີ ດໃນປີ 2008 ທີ່ມີສດ

ເຮືອນໂຕເພັນກວິນ ສະພາບອາກາດການຄວບຄຸ ມມັນເປັ ນສວນສັດທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນປະເທດມຽນມາ, ສວນສັດ

ສາທາລະນະໃນເມືອງເນປິດໍ(Naypyidaw) ໄດ້ເປີ ດຢ່າງເປັ ນທາງການໃນວັນທີ12 ເດືອນກຸ ມພາປີ 2011,ເມືອງ

ິ າຕີກ໊ອບ ແລະ ພິພຕ ິ ະພັນທີ່ລໍາ້ ເນປິດໍ (Naypyidaw) ຍັງມີແນວອວດອ້າງສອງຢ່າງໃນສວນສາທາລະນະຄືກລ ຄ່າ.

(ທີ່ມາ: http://secondarypreint1.blogspot.com/2012/11/backpacking-trip-in-upper-myanmar.html)

ັ ປາຕາສານຕິ (Uppatasanti) ຮູ ບທີ 16.16 ທາດເຈດີອບ 218

ັ ໃນຂະໜາດ ແລະ ຮູ ບຮ່າງຂອງທາດເຈດີຊວ ີ ດາກອນ (Shwedagon) ໃນປະເທດມຽນ ທີ່ຄ້າຍຄືກນ

້ ນທາດເຈດີໃໝ່ ທີ່ມີຊ່ ວ ັ ປາຕາສານຕິ (Uppatasanti) ແມ່ ນໄດ້ສາ້ ງສໍາເລັດໃນປີ 2009 ນີເປັ ື ່າ ມາ, ທາດເຈດີອບ

້ ັ ຕິພາບ”. ພິທສ ີ ໍາລັບການທາດເຈດີໄດ້ຈດ ັ ຂຶນໃນວັ ອັບປາຕາສານຕິ (Uppatasanti) ຫຼ ື ເປັ ນ “ທາດເຈດີສນ ນທີ ້ ນສໍ າລັບພິທເີ ປີ ດກັບປະໂຫຍກຣາຈາຮຕານິ ເນປິ ດໍ (Rajahtani 12 ເດືອນພະຈິກ ປີ 2006, ບັດການເຊືອເຊີ Naypyidaw) ໃນຕໍາແໜ່ງຂອງນະຄອນຫຼວງທີ່ບໍ່ໄດ້ຢ່ ູ, ທາດເຈດີແມ່ ນພຽງແຕ່ 30 ຊັງຕີແມັດ, ມີຈາໍ ນວນ 12

້ ່ າທາດເຈດີຊວ ີ ດາກອນ (Shwedagon). ອັບປາຕາສານຕິ (Uppatasanti) ໝາຍຄວາມວ່າການປົ ກປ້ອງ ຊັນກວ ້ ັ ເຊິ່ງມັນເປັນຊື່ຂອງສູ ຕຣາ (sūtra) ແມ່ ນການກະກຽມໂດຍຄູບາອົງໜຶ່ງໃນຕົນສະຕະວັ ຕໍ່ຕ້ານໄພພິບດ ດທີ 16 ິ ການໂດຍສະເພາະແມ່ ນຢູ່ໃນໃບໜ້າຂອງການສະແດງອອກໃນ ເຊິ່ງເປັນທີ່ຈະບັນຍາຍໄວ້ໃນທີ່ໃຊ້ເວລາຂອງວິກດ ຕ່ າງປະເທດ. ້ ່ ສາກົນ 16.3.10. ເຂດພືນທີ ້ ່ ທັງໝົດຈໍານວນ 2 ເຮັກຕາ ໄວ້ເປັ ນທີ່ດິນສໍາລັບທີ່ຕັງຂອງສະຖານທູ ້ ລັດຖະບານໄດ້ກໍານົດພືນທີ ດຕ່າງ

ປະເທດ ແລະ ສໍານັກງານໃຫຍ່ ຂອງສະຫະປະຊາຊາດ ແລະ ມີພຽງແຕ່ສະຖານທູດທີ່ໄດ້ຍາ້ ຍໄປຫາເມືອງໃໝ່ ຂອງເນປິດໍ (Naypyidaw). ້ ່ ບັນເທີງ 16.3.11. ເຂດພືນທີ

້ ີ ານຈັດງານຂຶນປະຈໍ ັ ຜົນ ປະເທດມຽນມາແມ່ ນໄດ້ມກ າປີ ໃນເມືອງໃໝ່ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ທີ່ໄດ້ຮບ

ສໍາເລັດສູງທີ່ສຸ ດໃນໂຮງຮູ ບເງ ົາຂອງປະເທດມຽນມາທີ່ມີການສະແດງລະຄອນຮູ ບເງ ົາໃນຈຸດສູ ນກາງໃນເມືອງໃໝ່

້ ່ ຢູ່ໃນໃກ ້ຄຽງປີ ອນ ິ ມານາ (Pyinmana) ແລະ ໜຶ່ງໃນເຂດເມືອງຕັດທ໌ກອນ ເນປິດໍ (Naypyidaw) ມີສອງພືນທີ (Tatkon). ້ ່ ການບໍລຫ ິ ານ 16.3.12. ເຂດພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.panoramio.com/photo/74856491)

ິ ວງສູ ຮລູຕໍ (Pyidaungsu Hluttaw) ຮູ ບທີ 16.17 ອາຄານສະພາແຫ່ ງຊາດປີ ອດ 219

(ທີ່ມາ: http://www.panoramio.com/photo/74859910)

້ ່ ອາຄານສະພາແຫ່ ງຊາດ ຮູ ບທີ 16.18 ທັດສະນິຍະພາບພາຍໃນພືນທີ ິ ວງສູ ຮລູຕໍ (Pyidaungsu Hluttaw) ປີ ອດ

ິ ານໂດຍກົງຂອງປະທານປະເທດ, ເມືອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ເປັ ນອານາເຂດພາຍໃຕ້ຂອງການບໍລຫ

ັ ໃນນາມຂອງປະທານປະເທດ ໂດຍສະພາເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ແລະ ການນໍາສະພາ, ປະ ໜ້າທີ່ແມ່ ນປະຕິບດ

້ ແລະ ທານ ແລະ ສະມາຊິກຂອງຄະນະກໍາມະເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ແມ່ ນການແຕ່ງຕັງໂດຍປະທານປະເທດ

້ າງໜ້າຂອງກໍາລັງປະກອບອາວຸ ດ. ໃນວັນທີ 30 ເດືອນມີນາ ປີ 2011, ປະ ປະກອບມີທງັ ພົນລະເຮືອນ ແລະ ຜູ ຕ

ທານປະເທດແມ່ ນໄດ້ແຕ່ງຕັງ້ ທຽນ ນີຢູນທ໌ (Thein Nyunt) ເປັ ນປະທານສະພາຂອງເນປິດໍ (Naypyidaw)

ພ້ອມກັບສະມາຊິກປະກອບດ້ວຍຈໍານວນ 9 ທ່ ານ ໃນເດືອນທັນວາ ປີ 2009 ທີ່ຫ້ອງການກະຊວງລັດຖະບານ ີ ານຍົກຍ້າຍນະຄອນຫຼວງບໍລຫ ິ ານ ແລະ ຫ້ອງການຫົວໜ້າບັນດາກະຊວງແມ່ ນຍັງຄົງຢູ່ໃນມຽນມາ. ໄດ້ມກ 16.3.13. ທາງດ້ານການສຶກສາ -

້ ້ ນຖານເຢຊິ ໂຮງຮຽນສູງສຸ ດສະບັບເລກທີ 1 ຂອງການສຶກສາຂັນພື ນ (Yezin) ຢູ່ທາງດ້ານຕາ

ິ ມານາ (Pyinmana). ເວັນອອກສ່ຽງເໜືອຂອງເນປິດໍ (Naypyidaw) ແລະ ປີ ອນ

ວິທະຍາໄລວິທະຍາສາດສັດຕະວະແພດເຢຊິນ (Yezin).

ວິທະຍາໄລກະສິກາໍ ເຢຊິນ (Yezin).

ວິທະຍາໄລປ່າໄມ ້ເຢຊິນ (Yezin). 220

(ທີ່ມາ: http://www.panoramio.com/photo/96606715)

ຮູ ບທີ 16.19 ວິທະຍາໄລເຢຊິນ (Yezin) 16.3.14. ທາງດ້ານການຂົນສົ່ງ

້ ິ ານທາງດ້ານການຂົນສົ່ງສາທາລະນະແມ່ ນມີຄວາມຈໍາກັດລະຫວ່າງປະເທດໃນຈໍານວນເສັນ ການບໍລກ

ທາງ 323,2 ກິໂລແມັດແມ່ ນຈາກຢາງອົນ (Yangon) ເຊື່ອມຕໍ່ທາງດ່ ວນເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ກັບມຽນມາ

້ ນ 563 ກິໂລແມັດລວມທັງຈາກຢາງອົນ (Yangon), ໂດຍກົງແລະອີກສ່ວນໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມຍາວຂອງເສັນທາງແມ່ ້ ່ ວນມີຖະໜົນໃຫຍ່ ເຊັ່ນ: ລະຫວ່າງເນປິດໍ (Naypyidaw) ໄປຫາມັນດາເລຍ (Mandalay) ເຊິ່ງເປັ ນເສັນທາງດ

້ ່ ຫວ່າງເປົ່າ. ຖະໜົນຫົນທາງຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນຕົວເມືອງ ແລະ ສ່ວນໃຫຍ່ ແມ່ ນເປັນພືນທີ 16.3.15. ທາງດ້ານລະບົບລົດໄຟໃຕ້ດິນ

ິ ດ ັ ລັດເຊຍທີ່ຈະໄດ້ຮບ ັ ການກໍ່ ໃນເດືອນສິງຫາປີ 2011, ສື່ມວນຊົນຂອງລັດເຊຍໄດ້ປະກາດຂ່າວວ່າບໍລສ

້ ິ ຂອງປະເທດທໍາອິດທີ່ເສັນ້ ສ້າງເສັນທາງລົ ດໄຟທີ່ມີຄວາມຍາວປະມານ 50 ກິໂລແມັດ ຊຶ່ງຈະເປັ ນລະບົບໃຕ້ດນ

້ ທາງລົດໄຟ ຢ່າງໃດກໍຕາມເສັນທາງລົ ດໄຟໃນການຂົນສົ່ງແມ່ ນໄດ້ຖຶກປະກາດຍົກເລີກໂດຍກະຊວງທີ່ຮັບຜິດ ້ າກັດທາງດ້ານງ ົບປະມານ. ຊອບຍ້ອນການຂາດຄວາມຈໍາເປັນທາງດ້ານຄວາມຕ້ອງການ ແລະ ຂໍຈໍ

221

(ທີ່ມາ: http://viss.wordpress.com/2012/03/03/plans-for-a-yangon-subway-system/)

້ ຮູ ບທີ 16.20 ແຜນການສ້າງເສັນທາງລົ ດໄຟຢາງອົນ (Yangon) ໃນມຽນມາ

16.3.16. ທາງດ້ານການຂົນສົ່ງທາງລົດເມ ້ ຄອງ (ການຈະລາຈອນ) ມີພຽງແຕ່ ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ມີຖະໜົນຫົນທາງ, ທາງວົງວຽນ, ການຄຸ ມ

ການຈະລາຈອນໃນຕົວເມືອງ ແລະ ບັນດາກະຊວງຂອງລັດຖະບານດໍາເນີນການການຂົນສົ່ງລົດເມສາທາລະນະ ິ ດ ັ ໃນຕອນເຊົາ້ ແລະ ຕອນແລງ, ນະຄອນເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ແມ່ ນມີສະຖານີສູນກາງລົດເມ ແລະ ບໍລສ ຶ ຫ້າມໃນການການສັນຈອນໃນ ແທັກຊີ ຊຶ່ງແມ່ ນດໍາເນີນການໂດຍລັດຖະບານຂອງທະຫານ, ລົດຈັກແມ່ ນໄດ້ຖກ

ຖະໜົນຫົນທາງໃນຂອບເຂດທີ່ຄວາມຈໍາກັດນະຄອນເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ລວມທັງພາກສ່ວນຂອງຖະໜົນ

ິ ຈາກອຸ ປະຕິເຫດທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງກັບການຈະ ຢາດານາ (Yadana) ເປັ ນຜົນມາຈາກການຫຼາຍຮ້ອຍຄົນໄດ້ເສຍຊີວດ ລາຈອນໃນປີ 2009. 16.3.17. ທາງດ້ານການຂົນສົ່ງທາງອາກາດ

້ ່ ້ ກ ັ ກັນແມ່ ນສະໜາມບິນອີເຢລາຣ໌ (Ayelar) ເຊິ່ງຕັງຢູ ສະໜາມບິນເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ເປັ ນທີ່ຮູ ຈ

ັ ້ ່ ໃນ ຫ່ າງປະມານ 16 ກິໂລແມັດ ທາງດ້ານຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຂອງຕົວເມືອງເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ທີ່ໄດ້ຕງຢູ ັ ຜິດຊອບໂດຍທັງໝົດຂອງສາຍ ລະຫວ່າງບັນດາຕົວເມືອງຂອງອີລາ (Ela) ແລະ ເລເວ (Lewe) ມັນແມ່ ນໄດ້ຮບ ການບິນພາຍໃນປະເທດ, ທາງອາກາດບາກັນ (Bagan), ທາງອາກາດມັນດາເລຍ (Mandalay) ແລະ ມຽນມາ

້ ່ ເດືອນເມສາ ປີ 2009 ັ ຢາງອົນ (Yangon)ແລະນະຄອນອື່ນໆໃນທົ່ວປະເທດ ນັບຕັງແຕ ມີຖຽ້ ວບິນປົ ກກະຕິກບ ຶ ຜ່ານການຂະຫຍາຍຕົວທີ່ສໍາຄັນໃນການຈັດການສູງເຖິງ 3.5 ລ້ານຄົນຂອງຜູ ໂ້ ດຍສານຕໍ່ປີ . ສະໜາມບິນໄດ້ຖກ

222

16.3.18. ທາງດ້ານການສື່ສານ

້ ້ ຄອງໂທລະສັບມືຖ,ື ສາຍໂທລະ ເລີ່ມຕົນໃນປີ 2009 ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ມີ CDMA ໃນການຄຸ ມ

ິ ຢູ່ ໃນຫ້ອງແຖວຂອງລັດຖະບານແມ່ ນບໍ່ໄດ້ຮບ ັ ການອະນຸຍາດໃຫ້ໃຊ້ ສັບຂອງເອກະຊົນ, ພະນັກງານດໍາລົງຊີວດ

້ ັ ການນໍາໃຊ້. ເນປິ ດໍ (Naypyidaw) ແມ່ ນນະຄອນພຽງແຕ່ຢູ່ ໃນມຽນ ສະນັນໂທລະສັ ບສາທາລະນະຕ້ອງໄດ້ຮບ ມາບ່ອນທີ່ມີໄຟຟ້າແມ່ ນມີຢ່ ູໃນ 24 ຊົ່ວໂມງຕໍ່ມື.້

16.4. ຜົນກະທົບຕໍ່ການສ້າງກະແສເມືອງໃໝ່ ົ ດີຄ:ື 16.4.1. ຜົນດີໃນການສ້າງຕົວເມື່ອງໃໝ່ມີຜນ -

່ ອມໂຍງແຕ່ ເມືອງໜຶ່ງໄປຫາອີກ ້ ທາງດ້ານຄົມມະນາຄົມຂົນສົ່ງເຫັນວ່າສະດວກສະບາຍມີເສັນທາງເຊື

້ ເມືອງໜຶ່ງ ຫຼ ື ມີການພົວພັນຂັນສາກົ ນກັບພາຍນອກ ເພາະວ່າການສ້າງເມືອງໃໝ່ແມ່ ນເປີ ດກວ້ າງເພື່ອເປີ ດກວ້ າງ ການສ້າງເສດຖະກິດສັງຄົມໃໝ່ . -

້ ້ ້ ທາງດ້ານໂຄງສ້າງຟືນຖານລະບົ ບໄຟຟ້າ,ນໍາປະປາສະດວກສະບາຍການລະບາຍນໍ າເສຍເປັ ນລະບົບເຄື່ອ

ິ ານ:ໂຮງແຮມ, ຮ້ານອາຫານ,ຮ້ານຄ້າຂາຍ,ມີຄບ ົ ທຸ ກໆກິດຈະການ,ໄປມາສະດວກ ທາງດ້ານການບໍລກ

ຂ່າຍ, ໄຟຟ້າເຍື່ອງທາງ, ໂທລະສັບ, ອິນເຕີເນັດຄົບຖວນສົມບູນມີໃຊ້ຢ່າງທົ່ວເຖິງພາຍໃນຕົວເມືອງ.

້ ່ ອງໜຶ່ງຢ່າງແຕ່ໃນຕົວເມື່ອ ້ ້ າ້ ນໃກເ້ ຮືອນບໍ່ ຈໍາປັ ນເສຍເວລາໄປໄກໆ ເພື່ອຈະຊືເຄື ຶ ງໃໝ່ ນີສາມາດໄປບ ່ ອນ ໃກບ ້ ຄ່າ. ດຽວໄດ້ມເີ ຄື່ອງຄົບທຸກຢ່າງທີ່ຕ້ອງການໄດ້ ແລະ ທີ່ສໍາຄັນປະຍັດ ແລະ ຄຸ ມ -

ທາງດ້ານສາລານຸປະໂພກທາງດ້ານໂຮງຮຽນ,ໂຮງໝໍ ແລະ ຫ້ອງການຄົບຖ້ວນທັນໃຈຮັບໃຊ້ໄດ້ທຸກສະ

ິ ານຢູ່ທຸກໆບ້ານ ແລະ ມີຢາກີນຢ່າງທົ່ວເຖິງ. ຖານະການ, ມີສຸກສາລາໄວ້ບໍລກ 16.4.2. ຜົນເສຍຫາຍຕໍ່ການສ້າງເມືອງໃໝ່

- ທາງດ້ານທີ່ຢູ່ອາໄສທີ່ເກົ່າແກ່ : ອາດຈະມີການທໍາລາຍອາຄານທີ່ສ້າງມາແຕ່ສະໄໝບູ ຮານ ເຊິ່ງໃນອາຄານ

້ ນມໍລະດົກ ້ ນມໍລະດົກໂລກ, ສະນັນມັ ້ ນຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ເກນການຂຶນເປັ ບາງຫຼງັ ມັນອາດຈະນອນຢູ່ ໃນເກນການຂຶນເປັ ້ ກໄປ. ໂລກນັນຕົ

້ ວ - ທາງດ້າ ນວັດ ທະນາທໍາ : ແນ່ ນອນໃນການສ້າງຕົວເມືອງໃໝ່ມັນກໍຈະນໍາ ເອົາ ຄົນ ໃໝ່ໆເຂົາມາໃນຕົ

ໍ ກນ ັ ມັນກໍ່ມີການປຽ່ບແປງໄປ. ເມືອງທາງດ້ານວັດທະນາທໍາການນຸ່ ງຖືກ່ ຄື

- ທາງດ້ານຄວາມຊິນເຄີຍ: ກໍ່ເປັ ນອີກເຫດຜົນໜຶ່ງທີ່ນອນຢູ່ ໃນຜົນກະທົບໃນການຍ້າຍຕົວເມືອງໃໝ່ ຫຼ ື

້ ັ ຈະໄດ້ຍາ້ ຍຄົນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍເຂົາມາຢູ ່ ໃນບ່ອນດຽວກັນໃນດ້ານຄວາມສາມັກຄີ ການສ້າງຕົວເມືອງໃໝ່ຄືມນ ້ າມັ ້ ນອາດຈະປຽ່ນໄປຕາມລັກ ກັນອາດຈະບໍ່ລົງຕົວເທື່ອ, ບັນຫາການກີນ, ການຢູ່ , ການໄປ, ການມາຂອງເຂົາເຈົ ້ ນຈື່ງມີຄວາມຫຍຸ ງ້ ຍາກໃນການປັ ບຕົວເຂົາກັ ້ ບສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະ ສະນະຂອງຕົວເມືອງທີ່ປຽ່ນໄປ ສະນັນມັ ດວກໃໝ່ໆເຊັ່ນກັນ.

223

້ ່ ໃນຕົວເມືອງໃໝ່ ແນ່ ນອນທຸກໆຄົນມັນຈະຕ້ອງຕິດພັນກັບຖິ່ນຖານບ້ານເກົ່າ, ການຍົກຍ້າຍຄົນເຂົາມາຢູ

້ ້ ່ ໃນຕົວເມືອງທີ່ຫາກໍຕງຂຶ ັ ້ ນມາໃໝ່ ້ ງໄດ້ອາ ເປັນອັນຍາກທີ່ຈະນໍາເອົາປະຊົນເຂົາມາຢູ ຕົວເມືອງຈະເປັ ນເມືອງກໍຕອ ້ ກຢ່າງໜຶ່ງວ່າເມືອງຈະເປັນເມືອງກໍຕ່ ໍເມື່ອໃນເມືອງນັນໆມີ ້ ົ ອາໄສຢູ່. ໄສກໍາລັງແຮງຂອງຄົນ ຫຼ ື ເວົາອີ ຄນ

ເອກະສານອ້າງອີງ Kyoto Journal. Ghost Town: Myanmar’s New Capital [Online]. Available from: http://www.kyotojournal.org/asian-encounters/ghost-town-myanmar% E2%80%99s-new-capital/ The Myanmar Times. Myanmar Consolidated Media. 20 March 2006. Retrieved 1 April 2006. Steinberg, David. 2009. Burma/Myanmar: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. Kuschk. 2010. Naypyidaw: The World Capital You Can’t Really See [Online]. Available from: http://basementgeographer.com/naypyidaw-the-world-capital-you-cantreally-see/.

224

ພາກທີ V

ົ ແນວຄິດທິດສະດີຜງັ ເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ົ ແນວຄວາມຄິດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

5U2 UT 322

ຶ ສາ: ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ປະເທດຫວຽດນາມ ກໍລະນີສກ

17 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ -

້ ງໂຫ່ ງ ຫຼ ື ແມ່ ນໍາແດງນັ ້ ້ ຄໍາວ່າ “ ຮ່າ ” ໝາຍເຖິງ ນໍາ້ ເຊິ່ງກໍ່ຄື ແມ່ ນໍາຊົ ນເອງ.

ສ່ວນຄໍາວ່າ “ ໂນ່ ຍ ” ຊາວຫວຽດນາມແປວ່າ ຊ້າງ ໃນ ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ຈຶ່ງເປັ ນເມືອງທີ່ຜູ ກພັນກັບ

້ ່ ສະເໝີມາທັງໃນປະຫວັດສາດ ແລະ ພູ ມສ ີ າດຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ກໍາເນີດຈາກຊຸມຊົນນ້ອຍໆແຄມແມ່ ສາຍນໍາຢູ

້ ອງແລະ ຜູ ຄ ້ ງໂຫ່ ງ ຫຼ ື ແມ່ ນໍາ້ ແດງຕັງແຕ ້ ່ ຄັງຍຸ ້ ກຫີນໃໝ່ ເຊິ່ງໄດ້ເຕົາໂຮມພົ ້ ້ ອບ ນໍາຊົ ນລະເມືອງທັງຈາກຊົນພືນເມື ັ . ຄອງເຊັ່ນ: ຈີນ ຫຼ ື ຝຣັ່ງ ຈົນກາຍເປັນຮ່າໂນ່ ຍເມືອງຫຼວງຂອງຫວຽດນາມໃນປັດຈຸບນ

17.1. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາ 17.1.1. ການກໍາເນີດຂອງເມືອງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)

້ ເຫັນວ່າຊາວຫວຽດນາມໃນຍຸ ກທໍາອິດ ໄດ້ຕງຖິ ັ ຖານທາງກາຍະພາບທີ່ມີຢ່ ູ ຊີໃຫ້ ັ ້ ່ ນຖານຢູ່ ທີ່ ຈາກຫຼກ

້ ງແຕ່ ້ ເມື່ອເຄິ່ງລ້ານປີ ທ່ ຜ ້ ່ ນຖານທີ່ເປັນຫຼກ ີ ່ ານມາ ແຕ່ການຕັງຖິ ັ ຖານສໍາຄັນທີ່ເຮັດໃຫ້ເປັ ນຮ່າໂນ່ ຍ(Hanoi) ມາ ນີຕັ

ັ ແມ່ ນປະກົດເມື່ອປະມານ 10.000 ປີ ທ່ ຜ ີ ່ ານມາ. ໂດຍການມາເຖິງຂອງ ຊາວຈີນຮັ່ນ ເມື່ອ 214 ປີ ຮອດ ປັດຈຸບນ

້ າໄປສູ່ ການ ້ ່ ເຊິ່ງການຕັງຖານທັ ້ ້ ບທະຫານໃນບໍລເິ ວນນີນໍ ກ່ ອນ ຄ.ສ ເປັ ນຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງອາລິ ຍະທໍາໃນພືນທີ

້ ່ ອື່ນໆ. ຈີນໄດ້ໃຊ້ສດ ້ ່ ນເປັນເວລາຍາວ ິ ການຄວບຄຸ ມເໜືອຝູ ງຊົນພືນຖີ ພັດທະນາຂະຫຍາຍກວ້າງອອກໄປສູ່ ພືນທີ

້ ່ ອກົດຂີ່ຊາວບ້ານ. ມາໃນປີ ພ.ສ ນານຫຼາຍສັດຕະວັດໂດຍໃຊ້ກໍາລັງບັງຄັບປົ ກຄອງ ແລະ ຍົກຍ້ອງຕົນເອງຂຶນເພື

1481 ຊາວບ້ານໄດ້ໂຮມໂຕກັນພາຍໃຕ້ການນໍາຂອງນາຍພົນ ໂງກວຽນ ແລະ ກຽມການຈະກໍ່ກະບົດ ໂດຍກໍ່ຕັງ້ ້ ່ ອປົ ກຄອງຕົນເອງ ເຖິງວ່າຈະຢູ່ ໃນພາວະທີ່ບໍ່ ມີລດ ັ ຖະບານຫຼ ງັ ຈາກການຕາຍຂອງໂງກ ລັດຫວຽດນາມຂຶນເພື ວຽນກໍ່ຕາມ.

້ ້ ດຕະວັດທີ XI ຫຼງັ ຈາກໄດ້ຮບ ັ ໄຊຊະນະຈາກສົງຄາມກັບຈີນແລ້ວ, ກະສັດຂອງລາຊະວົງລີໄທ ໃນຕົນສັ

້ ນວ່າ “ໄດລາ”) ແລະ ທ່ ານໄດ້ເຫັນມັງ ້ ງໂຫ່ ງ (ໃນຍຸ ກນັນເອີ ້ ນກັ ”Ly Thai” ໄດ້ສະເດັດໄປບໍລເິ ວນແຄມແມ່ ນໍາຊົ

້ ້ ທ່ ານຈຶ່ງໄດ້ຍາ້ ຍເມືອງຫຼວງຈາກເມືອງ ກອນທອງຂະໜາດໃຫຍ່ ເຫີນບີນຂຶນມາຈາກທະເລສາບໃນບໍ ລເິ ວນນັນ. “ຮວາລື” ມາຍັງ ໄດລາ ແລະ

້ ນເມືອງຫຼວງໃນປີ ພ.ສ 1553 ໂດຍໃສ່ຊື່ວ່າ: ຖັງລອງ ໄດ້ສະຖາປະນາຂຶນເປັ

້ ພ.ສ 2245 ກະສັດແຫ່ ງລາດຊະວົງຫງຽນ “Nguyen” “Thang Long” ແປວ່າ “ມັງກອນເຫີນ”. ຈົນກະທັງປີ ີ ແລະ ໄດ້ຍາ້ ຍເມືອງຫຼວງໄປຢູ່ ເມືອງເວ້ “Vay”. ໃນປີ ພ.ສ 2430 ຮ່າໂນ່ ຍໄດ້ກາຍເປັ ນສ່ວນໜຶ່ງຂອງອິນດູຈນ

້ ມາຮອດປີ ພ.ສ 2489 ພາຍຫຼງັ ໄດ້ຮບ ັ ເອກະລາດດິນແດນ ໄດ້ກາຍມາເປັ ນເມືອງຫຼວງຢ່າງເປັ ນທາງການອີກຄັງ, 225

ື ແຍກອອກເປັ ນສອງປະເທດ ໂດຍຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ເປັ ນເມືອງຫຼວງຂອງຫວຽດນາມເໜືອ. ຫວຽດນາມໄດ້ຖກ ັ ໂດຍມີປະຊາກອນ 5 ລ້ານຄົນ. ມາຮອດປີ ພ.ສ 2519 ຈຶ່ງກາຍເປັນເມືອງຫຼວງດຽວຂອງຫວຽດນາມໃນປັດຈຸບນ

(ທີ່ມາ: http://belleindochine.free.fr/images/Plan/cite/PlanHanoi1875.JPG)

ຮູ ບທີ 17.1 ຜັງເມືອງຂອງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ໃນປີ 1873 17.1.2. ທີ່ຕັງ້ ແລະ ປະຊາກອນ ່ 21°2' ເໜືອ,105°51' ຕາເວັນ ້ ່ ຝັ່ ງຂວາຂອງແມ່ ນໍາແດງ, ້ ້ ່ ເສັນຂະໜານທີ ້ ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ຕັງຢູ ຕັງຢູ ້ າຍສາຍໄຫຼຜ່ານ, ມີທະເລສາບນ້ອຍໃຫຍ່ ື ້ ່ ປະມານ 921 m2, ມີແມ່ ນໍາຫຼ ອອກ (21.0333, 105.85), ມີພນທີ

້ ່ ໃຈກາງຂອງເມືອງຮ່າໂນ່ ຍ ເຖິງ 18 ແຫ່ ງ, ມີທະເລສາບຂະໜາດໃຫຍ່ ເຖິງ 2 ແຫ່ ງໄດ້ແກ່ : ທະເລສາບຄືນດາບຕັງຢູ

(Hanoi) ແລະ ທະເລສາບຕະເວັນຕົກ ເຊິ່ງເປັ ນທະເລສາບທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດໃນຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ມີປະຊາກອນປະ ມານ 6.427.200 ຄົນ ໃນປີ ພ.ສ 2552.

(ທີ່ມາ: http://www.oceansmile.com/PicInter/Vietnam/Hanoi20July50/Vietnam750/DSC_0206.jpg)

ຮູ ບທີ 17.2 ທະເລສາບຕາເວັນຕົກ

ຮູ ບທີ 17.3 ທະເລສາບຄືນດາບ

226

້ ົ 17.2. ການເລີ່ມຕົນແນວຄວາມຄິ ດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ 17.2.1. ປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງລັດສັງຄົມນິຍມ ົ ໄດ້ກໍາເນີດກ່ ອນ ຄ.ສ ມາແລ້ວ ໂດຍເພລໂຕ ໄດ້ມະໂນພາບໄວ້ ແນວຄວາມຄິດຂອງລັດທິສງັ ຄົມນິຍມ

້ ົ ໄດ້ເລີ່ມມີວ ິ ວ່າທຸ ກສິ່ງທຸ ກຢ່າງທັງປວງເປັ ນຂອງກາງ ເພື່ອໃຫ້ທຸກຄົນທຸ ກຊົນຊັນໄດ້ ບໍລໂິ ພກ. ລັດສັງຄົມນິຍມ

້ ່ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງອຸ ດສາຫະກໍາໃນລະບົບທຶນນິຍມ ົ ,ໃນປາຍສັດຕະວັດທີ 18 ແລະ ວັດທະນາການຕັງແຕ

້ ດຕະວັດທີ 19. ເຊິ່ງຜູ ໃ້ ຊ້ແຮງງານ ຫຼ ື ກໍາມະກອນທີ່ບໍ່ມີທງັ ຄວາມຮູ ້ ແລະ ຊັບສິນໄດ້ຮບ ັ ຄວາມທຸກຍາກ ຕົນສັ ແລະ

້ ນັກສັງຄົມນິຍມ ົ ຈຶ່ງໄດ້ສະແຫວງຫາວິທກ ີ ານທີ່ຈະສ້າງສັງຄົມໃໝ່ ທີ່ປາສະຈາກ ຍາກຈົນໃນສະໄໝນັນ.

້ ສະເໜີແນະໃຫ້ມະນຸດຮູ ຈ ົ ໄດ້ ້ ກ ັ ຊ່ວຍເຫຼອ ື ເຊິ່ງກັນ ຄວາມບໍ່ຍຸ ດຕິທໍາ ແລະ ຄວາມບໍ່ເທົ່າທຽມກັນ, ນັກຄິດເຫຼ່ ານີ ້ າກຈົນເປັນກໍລະນີພເິ ສດ. ແລະ ກັນໂດຍພິຈາລະນາຜູ ຍ ົ ແມ່ ນຫຍັງ? 17.2.2. ເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ -

ຄໍາວ່າ “ ສັງຄົມ ” ແມ່ ນຫົວໜ່ວຍໜຶ່ງຂອງປະເທດ.

ົ ” ແມ່ ນທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງທີ່ຄົນນິຍມ ົ ໃຊ້ແລ້ວໄດ້ຮບ ັ ຜົນປະໂຫຍດ. ຄໍາວ່າ “ ນິຍມ

ົ ແມ່ ນລະບອບການປົ ກຄອງແບບໜຶ່ງ ທີ່ລວມເອົາອໍານາດໄວ້ຢ່ ູ ສູ ນກາງຂອງປະ ເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

້ ່ ຄືຄະນະລັດຖະບານ ແລະ ປະມຸ ກຂອງປະເທດ, ເປັ ນລະບອບການປົ ກຄອງທີ່ບໍ່ມີກະສັດເປັ ນປະມຸ ກ ເທດນັນກໍ

ັ ສະນະເປັນສາທາລະນະລັດສະເໝີ, ຊັບສິນສ່ວນໃຫຍ່ ລັດຖະບານຈະເປັ ນຜູ ຮ ້ ວບຮວມໄວ້ ແລະ ແຈກ ຈຶ່ງມີລກ

ຢາຍໃຫ້ປະຊາຊົນຢ່າງເທົ່າທຽມກັນທີ່ສຸ ດ ເພື່ອບໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມເຊື່ອມເສຍທາງສັງຄົມ ແລະ ຄວາມບໍ່ເທົ່າທຽມ ກັນ.

້ ົ ຄືວ ທ ິ ກ ີ ານຈັດ ການບໍ ລ ຫ ິ ານສັງ ຄົມ ມະນຸ ດ ໂດຍເນັນຄວາມຮ ່ ວມມືກ ນ ັ ລະ ເມືອ ງແບບສັງ ຄົມ ນິຍ ມ

້ ້ ່ ງໃຈດຽວ ແລະ ເນັນຄວາມເທົ ້ ່ າທຽມກັນ. ແທນທີ່ຈະເນັນການຍາດ ້ ຫວ່າງພົນລະເມືອງ, ເນັນຄວາມເປັ ນນໍາໜຶ

ຊິງກັນ ຫຼ ື ການເອົາຮັດເອົາປຽບກັນຕາມລະບົບຄວາມຄິດ “ ມືໃຜຍາວ ສາວໄດ້ສາວເອົາ “ ຕາມລະບອບທຶນນິ

້ ກຢ່າງໜຶ່ງວ່າເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ້ ົ ເປັ ນລະບົບທີ່ບໍ່ມີຊນ ົ ຊັນ້ ຄືບ່ ໍມີເຈົານາຍ ຍົມຕະຫຼາດເສລີ ຫຼ ື ເວົາອີ ແລະ ຜູ ້ ົ ສ່ວນໜ້ອຍທີ່ຄອບຄອງຊັບພະຍາກອນເກືອບທັງໝົດໃນຂະນະທີ່ຄົນສ່ວນໃຫຍ່ ບໍ່ມີຫຍັງ ຖືກ ປົ ກຄອງ,ບໍ່ມີຄນ

ນອກຈາກການເຮັດວຽກເພື່ອຄົນອື່ນ. ມັນເປັ ນລະບົບທີ່ຍົກເລີກນາຍທຶນ ແລະ ລູກຈ ້າງ ແລະ ທີ່ສໍາຄັນເປັ ນລະ ົ ຄືສະພາບມະ ບົບທີ່ມະນຸດຈະສາມາດພັດທະນາຕົນເອງໄດ້ເຕັມທີ່ແທນທີ່ຈະຖືກຈໍາກັດຢູ່ ໃນກອບ. ສັງຄົມນິຍມ ັ ທຸກຄົນໃນສັງຄົມ. ນຸດທີ່ເປັນເສລີໃນລະດັບສູງສຸ ດ ໂດຍຜ່ານຂະບວນການຮ່ວມມືກບ ົ ສະແດງອອກແນວໃດໃນຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) 17.2.3. ຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

ົ ເຊິ່ງມີພກ ັ ການເມືອງພຽງພັກດຽວ ໂດຍປັ ດຈຸບນ ັ ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)ປົກຄອງດ້ວຍລະບອບສັງຄົມນິຍມ

ົ ຢ່າງເຕັມໂຕ ໂດຍໄດ້ມກ ີ ານພັດທະນາສິ່ງ ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ກໍາລັງຫັນເມືອງໂຕເອງໄປສູ່ ເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

ຕ່ າງໆທີ່ສໍາຄັນເຊັ່ນ:

227

ີ ນສະໄໝ ແລະ ໂຄງການທາງ ສະໜັບສະໜູນໂຄງການຂະໜາດໃຫຍ່ ,ໂຄງການທີ່ໃຊ້ເທັກໂນໂລຊີທ່ ທັ ້້ ້ ົ ປະກອບດ້ ດ້ານໂຄງສ້າງພືນຖານທາງເສດຖະກິ ດ ໂດຍໂຄງການເຫຼ່ ານີ ວຍ 5 ປະເພດຄື: -

1) ໂຄງການທາງດ້ານການຂົນສົ່ງເຊັ່ນ: ທາງດ່ ວນ, ສະໜາມບິນ, ທ່ າເຮືອ...

້ ີ ນມິດກັບສິ່ງແວດ ເທັກໂນໂລຊີທ່ ເປັ 2) ໂຄງການພັດທະນາພະລັງງານເພື່ອອຸ ດສາຫະກໍາ ໂດຍເນັນການໃຊ້ ລ້ອມ, ພະລັງງານໃໝ່ ຫຼ ື ພະລັງງານໝູນວຽນ.

້ ່ ຊົນນະບົດ. 3) ໂຄງການພັດທະນາການສື່ສານ ໂດຍສະເພາະພືນທີ

້ 4) ການພັດທະນາສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ຄວາມສະອາດໃນຕົວເມືອງເຊັ່ນ: ນໍາປະປາ, ການຂົນສົ່ງໃນເມືອງ, ້ ອ. ້ ້ ການຈັດການນໍາເສຍ ແລະ ຂີເຫຍື

້ 5) ພັດທະນາເທັກໂນໂລຊີລະດັບສູງສໍາລັບພາກການກະເສດ ແລະ ແຫຼ່ ງນໍາຂະໜາດໃຫຍ່ . -

ພັດທະນາທາງດ້ານສັງຄົມ ແລະ ວັດທະນະທໍາ ເຊິ່ງຮ່າໂນ່ ຍຈະໃຫ້ຄວາມສໍາຄັນກັບການພັດທະນາສະ

ຖາບັນການສຶກສາທັງໃນລະດັບມະຫາວິທະຍາໄລ, ວິທະຍາໄລ, ກົນຈັກ ແລະ ສະຖາບັນທາງດ້ານສາທາລະນະ

ີ ນສະໃໝໄດ້ມາດຕະຖານສາກົນ. ສຸ ກ ໂດຍສະເພາະໂຮງໝໍທ່ ທັ -

ສະໜັບສະໜູນໂຄງການທາງດ້ານສິ່ງແວດລ້ອມ, ການປ່ຽນແປງສະພາບພູ ມອາກາດ, ການໃຊ້ເທັກ ໂນ

ື ແລະ ທັນກັບລະດັບການພັດທະນາ ສະໜັບສະໜູນການປັບປຸ ງກົດໝາຍ ແລະ ສະຖາບັນ ເພື່ອໃຫ້ຖກ

ີ ກສາສິ່ງແວດລ້ອມ ຫຼ ື ທີ່ຮູ ຈ ້ ກ ັ ກັນໃນນາມເທັກໂນໂລຊີສຂ ີ ຽວ. ໂລຊີທ່ ຮັ

ິ ານ ທີ່ປ່ຽນແປງໄປ, ປັບປຸ ງຄຸ ນນະພາບຂອງນັກວິໄຈທາງດ້ານວິທະຍາສາດ ແລະ ເທັກໂນໂລຊີ,ປັ ບປຸ ງການບໍລຫ ິ ານສາທາລະນະດີຂນກ່ ຶ ້ ອນເກົ່າ. ງານໃນພາກລັດ ເພື່ອໃຫ້ຄຸນນະພາບການໃຫ້ບໍລກ

ັ ໃນການວາງແຜນການພັດທະນາຂອງຮ່າໂນ່ ຍ 17.2.4. ຈຸດປະສົງຫຼກ

່ ບໍ່ເຂົາກັ ້ ້ ບການນໍາໃຊ້ຂອງລົດ. 1) ຄວາມໜາແໜ້ນຂອງກຸ ງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ແລະ ຮູ ບແບບເສັນທາງທີ

ລົດເປັ ນສິນຄ້າທີ່ບໍ່ແພງຫຼາຍໃນຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)ແລະໃນຂະນະດຽວກັນລາຍໄດ້ຂອງຄົວເຮືອນທີ່ເພີ່ມ

້ ນຈໍານວນຫຼາຍເຮັດໃຫ້ຜູປ ້ ະກອບການ ແລະ ບໍລສ ິ ດ ັ ນໍາໃຊ້ລດ ົ ຈັກເປັ ນວິທກ ີ ານຫຼກ ັ ຂອງການຂົນສົ່ງ ເປັ ນ ຂຶນເປັ

ແນວໂນ້ມທີ່ປ່ຽນໄປຂອງແຕ່ລະບຸ ກຄົນ ຫຼ ື ລົດບັນທຸ ກ, ເຖິງວ່າຄວາມໜາແໜ້ນຂອງປະຊາກອນໂດຍສະເລ່ ຍ

້ ໃນມະຫານະຄອນທີ່ສໍ າ ຄັນ ອື່ນໆຂອງໂລກທີ່ມີ ຂອງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)ຈະລົດ ລົງ ຢ່ າງຊ້າ ໆຕາມທີ່ໄດ້ເ ກີດ ຂຶນ

ັ ແລະ ມີແນວໂນ້ມທີ່ຈະຍັງຄົງຢູ່ໃນລະດັບສູງໃນອະນາຄົດ. ຄວາມໜາແໜ້ນສູງໃນປັດຈຸບນ

2) ການດູແລຮັກສາຄວາມຄ່ອງຕົວ ແລະ ຄວາມສາມາດໃນການຕອບສະໜອງທີ່ຢູ່ອາໄສໃນອະນາຄົດ.

້ ແລະ ການຈັດຫາທີ່ດິນສາມາດເຮັດໄດ້ໂດຍ ຄວາມສົມດຸ ນລະຫວ່າງການພັດທະນາໂຄງສ້າງພືນຖານ

້ ່ ພາຍໃນເຂດຕົວເມືອງ, ການກວດສອບ ການກວດສອບຢ່າງລະມັດລະວັງຄວາມຕ້ອງການທີ່ດິນ ແລະ ພືນທີ ້ ່ ຕາມທີ່ຕະຫຼາດທີ່ດິນໄດ້ກາໍ ນົດໄວ້. ການເກັບຄ່າເຊົ່າສໍາລັບກຸ່ ມລາຍໄດ້ຕ່າງໆ ແລະ ການເບິ່ງແນວໂນ້ມຂອງພືນທີ

້ ີ ່ ດີ ີ ທ່ ສຸີ ດ ເພື່ອເປັນແນວທາງໃນການປັບປຸ ງໂຄງສ້າງພືນຖານ ເປັນວິທທ ແລະ ການຂົນສົ່ງ.

ເພື່ອຮັກສາຄວາມຄ່ ອງຕົວ ແລະ ການຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການທີ່ດິນໃນອະນາຄົດທີ່ລັດຖະບານ

້ ່ ນ: ຍັງບໍ່ທັນມີທາງເລືອກຫຼາຍສໍາລັບຍຸ ດທະສາດການຂົນສົ່ງມີພຽງບາງບາງທາງເລືອກເທົ່ານັນເຊັ 228

ົ ຈັກເປັນຮູ ບການຫຼກ ັ ຂອງການຂົນສົ່ງ, ຈໍາກັດການນໍາໃຊ້ລດ ົ ໃຫຍ່ , ໂດຍຜ່ານມາດ ຮັກສາການນໍາໃຊ້ລດ

້ ັ ການໃຊ້ລດ ົ ໃນສິງກະໂປ. ໃນຂະນະທີ່ການພັດທະນາລະ ຕະການກໍານົດລາຄາທີ່ເຂັມງວດ ຄ້າຍຄືກບ ່ ອເພີມຄວາມໄວ ້ ້ ບົບເສັນທາງເພື ແລະ ຄວາມປອດໄພໃນການເດີນທາງ.

້ ້ ນໄດ້ກ ບ ີ ່ ານມາເສັນທາງ ັ ການພັດ ທະນາຫຼາ ຍກ່ ວາປີ ທ່ ຜ ແລະ ລະບົບ ການຂົນ ສົ່ງຕ້ອ ງສາມາດເຂົາກັ

ັ . ແນວໂນ້ມການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຕ້ອງການ ຄວາມໜາແໜ້ນສູ ງໃນປັ ດຈຸບນ

້ ມ ົ ໃຊ້ສໍາລັບສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກ, ທີ່ຢູ່ ອາໄສ ແລະ ການຄ້າ. ນະໂຍບາຍການນໍາໃຊ້ທ່ ີ ຂອງຜູ ຊ

ີ ນຄວນຈະປັ ບປຸ ງເພື່ອໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບຄວາມຕ້ອງການ ດີນ ແລະ ກົດລະບຽບຂອງການນໍາໃຊ້ທ່ ດີ ້ ່ ທຸລະກິດ. ້ ມ ົ ໃຊ້, ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນຈາກທີ່ຢູ່ອາໄສ ແລະ ການກະຈາຍຂອງພືນທີ ຂອງຜູ ຊ

ທີ່ມາ: Alain bertaud Spatial development of Vietnamese cities. “June 15, 2011” (This report is based on interviews, field visits and data collected during a visitto Hanoi with two World Bank missions in June and December 2010

ຮູ ບທີ 17.4 ການປຽບທຽບຄຄວາມໜາແໜ້ນໃນ 52 ເມືອງໃຫຍ່

229

ຮູ ບທີ 17.5 ການສະແດງຄວາມໜາແໜ້ນຂອງປະຊາກອນປີ 2009

17.2.5. ແນວໂນ້ມການພັດທະນາໃນຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)

ົ ມໂຕເອງໃຫ້ເປັ ນທັງສະຖານທີ່ສໍາລັບການລົງທຶນຂອງຕ່າງປະເທດໃນການ ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ໄດ້ສ່ ງເສີ

ພັດທະນາເມືອງ ແລະ ໃນຖານະຂອງແຫຼ່ ງກໍາເນີດຂອງອາລິຍະທໍາຂອງຫວຽດນາມ. ຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) ຢູ່ ໃນການປ່ຽນແປງຈາກເສດຖະກິດໄປຍັງເສດຖະກິດຕະຫຼາດ, ການປ່ຽນແປງໃນ

ຮູ ບແບບການລົງທຶນທີ່ແຕກຕ່ າງກັນ. ລະບົບຂອງການຈັດການເມືອງ, ພາບ ແລະ ແຟຊັ່ນ ໄດ້ແຜ່ລາມຢ່າງໄວວາ ົ ໃນອະດີດ. ຄວາມງາມ ແລະ ໂຄງສ້າງຂອງການປ່ຽນໄປໃຊ້ສງັ ຄົມນິຍມ ົ ຕະ ໂດຍສື່ມາແທນທີ່ເມືອງສັງຄົມນິຍມ

ີ ດ ັ ເມືອງໃນຫວຽດນາມ. ຈຸດສຸ ມຂອງການປ່ຽນ ຫຼາດໄດ້ນໍາການປ່ຽນແປງຢ່າງໄວວາ ແລະ ເລິກເຊິ່ງເຖິງພູ ມທ

ົ ແມ່ ນແນໃສ່ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ, ການອອກແບບຊຸມຊົນເມືອງ ແລະ ທີ່ຢູ່ ອາໄສພາຍໃຕ້ ເປັ ນເມືອງສັງຄົມນິຍມ ້ ແຜນຜັງໃຫ້ທນ ັ ສະໄໝ. ການປັບປຸ ງ ແລະ ຟືນຟູ ັ ການສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນ ການປ່ຽນແປງທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດໃນເສດຖະກິດຕະຫຼາດຂອງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi)ໄດ້ຮບ

ເກືອບວ່າໃນທັນທີໃນຮູ ບແບບການພັດທະນາເມືອງທີ່ກະຈາຍຄວາມສ່ຽງຂອງການລົງທຶນ (ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງ 230

້ ການໄຫຼເຂົາຂອງການລົ ງທຶນໂດຍກົງຈາກຕ່າງປະເທດ), ການສ້າງຕະຫຼາດອະສັງຫາລິມະຊັບ (ກ່ ຽວກັບສິດໃນ ີ ນ) ແລະ ການໃຊ້ທ່ ດິ

ການຄ້າຂອງພາກທີ່ຢູ່ ອາໄສໄດ້ສາ້ ງການປ່ຽນແປງທີ່ສໍາຄັນ,ໃນຂະນະທີ່ລະບົບການວາງ

ັ ການປັບປຸ ງພໍທ່ ຈະເປັ ີ ແຜນບໍ່ໄດ້ຮບ ນຈິງ.

ົ ຕໍ່ກັບຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) 17.3. ຜົນປະໂຫຍດຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 17.3.1. ການພັດທະນາເຄືອຂ່າຍການຂົນສົ່ງ,ຄວາມຄາດຫວັງການປ່ຽນແປງໂຄງສ້າງການຄົມມະນາຄົມ

ເມືອງທີ່ມີການຂົນສົ່ງມວນຊົນໃນຊ່ວງທໍ າ ອິດຂອງຮ່າໂນ່ ຍ (UMRT) ມີສະຖານີການຂົນສົ່ງເຖິງ 25

ແຫ່ ງ ແລະ ການວາງແຜນສ້າງເຄືອຂ່າຍການເຊື່ອມຕໍ່ຈະໃຫ້ສໍາເລັດພາຍໃນປີ ຄ.ສ 2030. ການອອກແບບແມ່ ນ

້ ່ 26Km2 ສໍາລັບປະຊາ ັ , ຄາດການວ່າສະຖານີຈະຢູ່ ໃນພືນທີ ເພື່ອຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການໃນປັ ດຈຸບນ

້ ່ ດັ່ງກ່ າວ. ກຸ່ ມຄົນເຫຼ່ ານັ ້ ້ ງເຄືອຂ່າຍ (UMRT) ດັ່ງ ົ ນຈະສາມາດເຂົ ກອນ 6.660.000 ຄົນທີ່ອາໄສຢູ່ໃນພືນທີ າເຖິ ້ ກ່ າວໄດ້, ດັ່ງນັນໃນປີ 2009 ຄາດວ່າປະຊາກອນຈະສາມາດຍ່ າງໄປຫາສະຖານີໄດ້ປະມານ 22% ຂອງ 3 ລ້ານ ັ 12 ຕົວເມືອງໃນເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສຄາດວ່າຈະໃຊ້ເວລາໃນການພັດທະນາໃໝ່ໃນລະຫວ່າງປີ 2010ຄົນ.ໃນປັດຈຸບນ 2030.

ຮູ ບທີ 17.6 ເຂດທີ່ກໍາລັງຂະຫຍາຍເປັນເມືອງໃໝ່ໃນພາກຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ຂອງຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) 231

ຮູ ບທີ 17.7 ຄວາມຄາດການເຄືອຂ່າຍລະບົບຂົນສົ່ງມວນຊົນ ແລະ ແນວໂນ້ມໃນການພັດທະນາ 17.3.2. ດ້ານເສດຖະກິດທ້ອງຖີ່ນ

ເສດຖະກິດທ້ອງຖີ່ນໃນຮູ ບແບບຮ້ານຄ້າຂະໜາດນ້ອຍມີຄວາມສໍາຄັນຫຼາຍໃນສັງຄົມ, ໃນຊ່ວງເວລາ

້ ້ ຊ່ວຍໃຫ້ຄນ ົ ກາຍເປັ ົ ທີ່ບໍ່ດີ ຂອງພາວະເສດຖະກິດຕົກຕໍ່າໃນທົ່ວໂລກ, ເສດຖະກິດເຫຼ່ ານີ ນສິ່ງທີ່ສໍາຄັນຫຼາຍຂຶນ, ້ ການທໍາມາຫາກິນຈະຊ່ວຍໃຫ້ເສດຖະກິດໃນຕົວເມືອງເກີດຄວາມຕໍ່ເນື່ອງ ໃນ ອອກຈາກຄວາມຍືດຍຸ່ ນຫຼາຍຂຶນ. ີ ວ ີ ດ ິ ຂອງມັນ. ເມືອງການຄ້າ, ເປັນສ່ວນສໍາຄັນຂອງວັດທະນະທໍາ, ເສດຖະກິດ ແລະ ວິຖຊ

ົ ຕໍ່ກັບຮ່າໂນ່ ຍ (Hanoi) 17.4. ຜົນກະທົບຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 17.4.1. ຜົນກະທົບທາງລົບຕໍ່ກັບສຸ ຂະພາບ ແລະ ຄວາມສຸ ກຂອງຄົນທີ່ຢູ່ໃນເມືອງ

້ ່ ອງວ່າງລະຫວ່າງຄົນລວຍ ແລະຄົນຈົນ, ເປັນປັດໃຈສໍາຄັນໃນການດໍາລົງຊີວດ ິ . 1) ກໍ່ໃຫ້ເກີດການເພີມຊ

້ ນຫາການຈະລາຈອນໃນຕົວເມືອງ ໃນພືນທີ ້ ່ ທີ່ມີສ່ ງອໍ ິ ານວຍຄວາມສະດວກ, ການຢູ່ ອາໄສ 2) ເພີມບັ ັ . ແລະ ສະຖານທີ່ເຮັດວຽກເປັນຫຼກ

3) ຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມສໍາພັນທາງສັງຄົມ, ຄວາມສໍາພັນທາງສັງຄົມທີ່ດີແມ່ ນມີຄວາມສໍາຄັນກັບຄວາມຮູ ້ ສຶກຂອງຄວາມສຸ ກ. 232

້ 4) ອໍານວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ແກ່ ສິ່ງທີ່ເກີດຂຶນໃໝ່ ໆ ໂດຍບໍ່ຄໍານຶງເຖິງສິ່ງເກົ່າ,ໃນການອອກແບບຂອງ ້ ່ ຢູ່ອາໄສ. ເມືອງຈະເຫັນແຕ່ກໍາແພງສູງອ້ອມຮອບພືນທີ

້ ມ. 5) ທໍາລາຍສະຖານທີ່ທີ່ເປັນສັນຍາລັກທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ແບບດັງເດີ

້ ່ ສາທາລະນະ, ສຸ ຂະພາບ ແລະ ຄວາມສຸ ກໃນອະນາຄົດ 17.4.2. ແນວໂນ້ມທີ່ຈະເກີດຕໍ່ກັບພືນທີ -

້ ້ ້ ່ ວໂມງເລັ່ງດ່ວນການຈະ ່ າໂນ່ ຍ (Hanoi) ໄດ້ກາຍເປັ ນເສັນທາງແອອັ ເສັນທາງໃນຮ ດ ແລະ ບາງຄັງໃນຊົ

້ ງ ແລະ ຕ້ອງທົນກັບມົນ ້ ນເຊືອເພີ ົ ເສຍເວລາ, ເສຍນໍາມັ ລາຈອນຈະກາຍເປັນອໍາມະພາດ, ເຮັດໃຫ້ຄນ ລະພິດທາງອາກາດ.

ື າງລົດຖີບຈະສູ ນຫາຍໄປ, ເຮັດໃຫ້ການອອກກໍາລັງກາຍລົດລົງ ຊ່ອງວ່າງທີ່ສາມາດເປັ ນທາງຍ່ າງ ຫຼທ

ິ ປະຈໍາວັນ. ເປັນຈໍານວນຫຼາຍ ເຊິ່ງການອອກກໍາລັງກາຍເປັນສ່ວນໜື່ງຂອງຊີວດ

້ ່ ົ ຕອບໂຕ້ກນ ັ ໄປມາຈະສູ ນຫາຍໄປ ແລະ ເພື່ອນໃໝ່ໆໃນພືນທີ ້ ນ ົ ໃຊ້ສນ ົ ທະນາກັນ, ໂອ້ລມ ຊ່ອງວ່າງທີ່ຜູ ຄ ້ ່ ສາທາລະນະ, ສະນາມເດັກຫຼນ, ີ ້ ທະເລສາບ,ຕະຫຼາດສົດ ແລະຈົນກະທັງ້ ສາທາລະນະລວມເຖິງພືນທີ

້ ່ ໜ້າບ້ານຂອງຕົນເອງ. ພືນທີ -

້ ່ ຢູ່ ອາໄສຈະນໍາໄປສູ່ ການແບ່ງສັງຄົມ ແລະກໍ່ ການອອກແບບເມືອງໃໝ່ສໍາລັບຮ້ານສັບພະສິນຄ້າໃນພືນທີ ໃຫ້ເກີດຄວາມຄຽດໃນໝູ່ປະຊາກອນໄດ້ງ່າຍ.

້ ມທີ່ສໍາຄັນໃນຊີວດ ິ ປະຈໍາວັນຂອງ ຈະເກີດການປ່ຽນແປງສະຖານທີ່ທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ແບບດັງເດີ

້ ມເຮັດໜ້າທີ່ເປັນສັນຍາລັກກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມຕໍ່ເນື່ອງໃນສະຖານ ແລະ ຊາວບ້ານ. ສະຖານທີ່ແບບດັງເດີ ້ ອງຜູ ຄ ້ ນ ົ . ມີຫຄວາມສໍາຄັນຕໍ່ກັບການຮັບຮູ ຂ

ວັດວາອາຮາມຈະຖຶກຈໍາກັດກິດຈະກໍາທີ່ເປັນທາງການ.

ັ 17.5. ການສົມທຽບລະຫວ່າງຜັງເມືອງແບບເກົ່າກັບຜັງເມືອງປັດຈຸບນ 1) ຮູ ບແບບຂອງຕົວເມືອງທີ່ມີການປ່ຽນແປງ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຕາມເວລາ

ທີ່ມາ: Dr. HieuNguyenNgoc GERMAN AND ASIAN EXPERT’S SEMINAR , PUBLIC SPACE AND THE COMMONS TRANSFORMATION OF THE SOCIALIST LIVING QUARTERS IN HANOI. Academy of Public Administration.

ຮູ ບທີ 17.8 ຜັງເມືອງຮ່າໂນ່ ຍ(Hanoi)ໃນປີ 1983 ຮູ ບທີ 17.9 ຜັງເມືອງຮ່າໂນ່ ຍ(Hanoi)ໃນປີ 2003 233

2) ຮູ ບແບບການປ່ຽນແປງ ແລະ ການພັດທະນາທີ່ຢູ່ອາໄສ

ທີ່ມາ: Dr. HieuNguyenNgoc GERMAN AND ASIAN EXPERT’S SEMINAR , PUBLIC SPACE AND THE COMMONS TRANSFORMATION OF THE SOCIALIST LIVING QUARTERS IN HANOI. Academy of Public Administration

ຮູ ບທີ 17.10 ການປ່ຽນແປງທາງທີ່ຢູ່ອາໄສ

້ ່ ສາທາລະນະ. 3) ການປ່ຽນແປງຂອງພືນທີ

ທີ່ມາ: http://www.48houradventure.com/2013/03/23/48-hours-in-hanoi/

້ ່ ສາທາລະນະທີ່ເປັນທາງຍ່ າງ ຮູ ບທີ 17.12ຈາກທາງຍ່ າງກາຍເປັນເສັນທາງຂອງລົ ້ ຮູ ບທີ 17.11 ພືນທີ ດ 4) ຄວາມສູງຂອງອາຄານ(ໃນຮູ ບແບບເກົ່າ)

ທີ່ມາ: Dr. HieuNguyenNgoc GERMAN AND ASIAN EXPERT’S SEMINAR , PUBLIC SPACE AND THE COMMONS TRANSFORMATION OF THE SOCIALIST LIVING QUARTERS IN HANOI. Academy of Public Administration.

ຮູ ບທີ 17.13 ຄວາມສູງຂອງອາຄານເກົ່າ 234

5) ຄວາມສູງຂອງອາຄານ (ໃນຮູ ບແບບທີ່ມີການວາງແຜນໃໝ່ )

ທີ່ມາ: Dr. HieuNguyenNgoc GERMAN AND ASIAN EXPERT’S SEMINAR , PUBLIC SPACE AND THE COMMONS TRANSFORMATION OF THE SOCIALIST LIVING QUARTERS IN HANOI. Academy of Public Administration.

ຮູ ບທີ 17.14 ຄວາມສູງຂອງອາຄານໃໝ່ ້ ມ 6) ອາຄານແບບດັງເດີ

ທີ່ມາ: http://vietnam-mylife.blogspot.com/2011/01/ma-may-street-stamp-of-hanoi-old.html

້ ມ ຮູ ບທີ 17.15 ອາຄານແບບດັງເດີ

235

7) ອາຄານສະໃໝໃໝ່

ທີ່ມາ: http://english.vietnamnet.vn/fms/business/100483/ministry-seeks-to-suspend-licensing-newcommercial-housing-projects.html

້ ຮູ ບທີ 17.16 ອາຄານທີ່ສ້າງຂຶນໃໝ່

8) ຕົວຢ່າງໂຄງການທີ່ກໍາລັງຈະເກີດຂຶນ້ ໃໝ່ ໃນລະຫວ່າງປີ 2030-2050

ທີ່ມາ: http://www.perkinseastman.com/project_3407114_hanoi_capital_ construction_master_plan_to_2030_and_vision_to_2050.

້ ່ ຮູ ບທີ 17.17 ແຜນຜັງໂຄງການທີ່ກໍາລັງຈະເກີດຂຶນ້ ໃໝ່ ຂຶນໃໝ 236

ເອກະສານອ້າງອີງ Alain bertaud, Spatial development of Vietnamese cities. “June 15, 2011” (This report is based on interviews, field visits and data collected during a visit to Hanoi with two World Bank missions in June and December 2010) Stephanie Geertman Consultant for HealthBridge Canada in Vietnam, Urban development trends in Hanoi & impact on ways of life, public health and happiness. Liveability from a Health Perspective. (Presented at Conference: Hanoi Millennium – City Past and Future Organized by UN-Habitat and Global Research Center Hawaii, 12-13 October 2010, Hanoi. Published in Vietnamese Urban Planning Journal (Tap Chi Xay Dung) 2010) Hieu, NguyenNgoc GERMAN AND ASIAN EXPERT’S SEMINAR , PUBLIC SPACE AND THE COMMONS TRANSFORMATION OF THE SOCIALIST LIVING QUARTERS IN HANOI. Academy of Public Administration

237

ເອກະສານປະກອບການສິດສອນ: ທິດສະດີການວາງແຜນຜັງເມືອງ ົ ແນວຄິດຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

5U2 UT 322

ຶ ສາ: ມົດສະກູ (Moscow) ກໍລະນີສກ

18 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ັ ຈິດປັນຍາ ແລະ ຫຼວງພະສີ ແສງອ່ ອນແກ ້ວ ຮສ. ດຣ. ສຸ ກນ

ົ 18.1. ຄວາມໝາຍຂອງສັງຄົມນິຍມ

ົ ເປັ ນຄໍາສະໝາດມີສອງຄໍາ ແຕ່ລະຄໍາທີ່ມີຄວາມໝາຍຂອງຕົວມັນເອງເຊັ່ນວ່າ: ສັງ ຄໍາວ່າ: ສັງຄົມນິຍມ

້ ມ ົ ໃຊ້ໄດ້ ົ (ແມ່ ນທຸກສີ່ງທຸກຢ່າງທີ່ຜູ ຊ ຄົມ (ແມ່ ນຫົວໜ່ວຍໜຶ່ງຂອງປະເທດ ຫຼ ື ກຸ່ ມຄົນທີ່ມີຈາໍ ນວນຫຼາຍ). ນິຍມ

້ ່ າງມີເນືອໃນເລິ ້ ້ ນໂດຍມີຄວາມໝາຍໃໝ່ ເກີດຂຶນຢ ຮັບຜົນປະໂຫຍດ) ມາປະກອບເຂົາກັ ກເຊິ່ງ ໝາຍຄວາມວ່າ:

ສັງຄົມໃນປະເທດດັ່ງກ່ າວມີຄຸນນະພາບຂອງການພັດທະນາທຸ ກດ້ານ ໂດຍສາກົນຮັບຮອງເປ້ນປະເທດສັງຄົມ ົ . ນິຍມ ມົດສະກູ (Moscow) ເປ້ນນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດລັດເຊຍ, ພາສາລັດເຊຍ Moscow [mɐskva] ແປວ່າ: (ມໍຟັງ) ມີຄວາມໝາຍວ່າຕົວເມືອງໃຫຍ່ ຫຼ ື ຕົວເມືອງອ້ອມຮອບ.

ັ ການການອອກແບບຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ ົ 18.2. ຫຼກ

້ ່ ອງລະບຽບກົດໝາຍເພື່ອເປັ ນຕົວກໍາ ົ ແມ່ ນເນັນເລື ມາດຕະການ: ຜັງເມືອງແບບປະເທດສັງຄົມນິຍມ

້ ້ ນົດຂອງການອອກແບບຜັງເມືອງ ແລະ ປຸ ກສ້າງອາຄານຢ່າງເຂັມງວດມີ ມາດຕະການທີ່ເຄັງຂັດບໍ່ໃຫ້ການຊືຂາຍ

້ ບ ັ ສິ່ງທີ່ເປັ ນໄປສໍາລັບພົນລະເມືອງໃນສັງ ທີ່ດິນເຊັ່ນ: ມາດຕະການເປັ ນສິ່ງທີ່ສໍາຄັນຫຼາຍໃນລາຄາເຮືອນຢູ່ ໃກກ ້ ້້້ ້ ັ ຈຸດປະສົງຄວບຄຸ ມການເພີ່ມຂຶນຂອງລາຄາຊັ ຄົມການເປັ ນເຈົາຂອງເຮື ອນ. ນະໂຍບາຍຈະຖືກປະຕິບດ ບສິນ

ັ ໃບອະນຸຍາດການພັດທະນາທີ່ຢູ່ ອາໄສໂດຍການຈ່ າຍເງ ິນຝາກ 3% ການຄາດຄະ ການພັດທະນາຍັງມີການໄດ້ຮບ

້ ນການສະແດງໃຫ້ເຫັນພວກເຂົາເຈົາມີ ້ ຄວາມສາມາດທາງດ້ານການເງ ິນພຽງພໍ ເນມູນຄ່າໂຄງການຂອງເຂົາເຈົາເປັ

້ ັ ຖ້າຫາກວ່າເຈົາຂອງໜ ່ ວຍງານໃດໜຶ່ງ ທີ່ຈະເລີ່ມກໍ່ສ້າງ, ການຍິນຍອມຂອງລັດຖະບານແມ່ ນຈະຕ້ອງໄດ້ປະຕິບດ

້ ່ ຢູ່ ໜ້ອຍກ່ ວາ 10 ປີ ແລະ ໄດ້ຊໃໝ່ ື ້ ຈະຕ້ອງເປັ ນຜູ ຊ ້ ຕ້ ື ້ ອງມີລາຍຊື່ກັບພະແນກທີ່ຢູ່ ອາໄສ ຕ້ອງການຂາຍພືນທີ ້ ຕ່ໍາ ຫຼ ື ຂະໜາດກາງ. ມາດຕະການໄດ້ຖກ ້ ນເປັ ນຜູ ມ ້ ລ ີ າຍໄດ້ຕ່ ໍາມີຄຸນສົມບັດທີ່ຈະຊືໄດ້ ື ນໍາ ຂອງລັດຮັບການຢັ ງຢື

້ ານເຮືອນທີ່ມີໃບສັນຍາເຊົ່າ ສະນັນການຄວບຄຸ ້ ສະເໜີ ເພື່ອຊ່ວຍໃຫ້ປະຊາຊົນທີ່ສົມຄວນຊືບ້ ມຂອບເຂດທີ່ດິນ ໂດຍໄດ້ຢ່າງສະໝໍາສະເໝີ.

ັ ການ: ເພື່ອອີງໃສ່ທິດສະດີການວາງຜັງເມືອງແບບຍືນຍົງບໍ່ ໃຫ້ຕວ ົ ເມືອງມີການແຜ່ກະຈາຍອອກ ຫຼກ

້ ້ ້ ົ ຈຶ່ງມີແນວຄວາມຄິດ ເພື່ອພັດທະນາແຕ່ລະເຂດໃຫ້ຄງົ ທີ ແລະ ເຂົາເຈົາຈະເນັ ດັ່ງນັນປະເທດສັ ງຄົມນິຍມ ນການ 238

ອອກແບບເຂດສາທະລະນະເປັ ນບ່ອນພັກຜ່ອນ ແລະ ທີ່ຢູ່ ອາໄສແບບລວມໝູ່ເປັ ນຈຸດສໍາຄັນຂອງການຮັກສາ ສະພາບແວດລ້ອມບ້ານເມືອງໃຫ້ຍາວນານ.

- ເຂດສາທະລະນະ: ແມ່ ນເຂດທີ່ທຸ ກຄົນສາມາດໃຊ້ໄດ້ໂດຍລວມສາມາດເປັ ນແຫຼ່ ງທ່ ອງທ່ ຽວທາງ

ົ ກະທົບຕໍ່ສິ່ງແວດລ້ອມອີກຢ່າງຫຼກ ັ ການໃຊ້ພະຫະນະ ພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເພື່ອສ້າງລາຍຮັບທີ່ບໍ່ ມີຜນ ຮ່ວມກັນ: ລົດເມ (BUS).

ັ ວິຊາການ ຫຼ ື ນັກອອກແບບ - ທີ່ຢູ່ອາໄສແບບລວມໝູ່: ແຜນການພັດທະນາຂອງລັດແມ່ ນເພື່ອໃຫ້ນກ

້ ່ ກະສິກໍາ, ອຸ ດສະຫະກໍາ ແລະ ການຄ້າຫຼາຍຂຶນແບບຍື ້ ້ ອນ ວາງແຜນຜັງເມືອງມີການຮັກສາພືນທີ ນຍົງ ສະນັນເຮື ້ ນຂອງລັດສ່ວນຫຼາຍ ໂດຍມີການຈັດສັນຢ່າງເປັນລະບົບລະບຽບ. ທີ່ຢູ່ອາໄສອາດຈະຂຶນເປັ 18.2.1. ຈຸດພີເສດຂອງມົດສະກູ (Moscow) ມົດສະກູ (Moscow) ເປັນຕົວເມືອງຫຼວງສູນກາງທາງດ້ານການເມືອງ, ເສດຖະກິດ, ວັດທະນະທໍາ

້ ມມະນະຄົມ ແລະ ວິທະຍາສາດທີ່ສໍາຄັນໃນລັດເຊຍທີ່ສ່ວຍງາມມີຂະໜາດໃຫຍ່ ຢູ່ ລຽບຕາມທະເລມີເສັນທາງຄົ

່ ອມເຂົາຫາກັ ້ ້ ທີ່ສະດວກສະບາຍບໍ່ແມ່ ນຈະຢູ່ທາງນອກ, ທາງອາກາດ ແລະ ທາງນໍາສາມາດເຊື ນຢ່າງທັນສະໄໝ

້ ງມີເສັນທາງຄົ ້ ິ (Metro). ມົດສະກູ (Moscow) ເປັ ນມາຫານະຄອນ ນອກຈາກນັນຍັ ມມະນະຄົມທາງໃຕ້ດນ ການຄ້າເສດຖະກິດລະຫວ່າງປະເທດ.

ົ ໃນມົດສະກູ (Moscow) 18.3. ຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ

້ ຄອງທົ່ວໄປ ເພື່ອເປັ ນທິດ ຜັງເມືອງຂອງມົດສະກູ (Moscow) ການພັດທະນາສະແດງແຜນການຄຸ ມ

້ ທາງການດໍາເນີນງານ ເປົ າໝາຍຂອງແຜນຜັ ງເມືອງແມ່ ນເພື່ອສະໜອງໂອກາດສໍາລັບປະສົບການຫຼາກຫຼາຍຊະ

້ ທ່ ຢູ ີ ່ ອາໄສຕິດພັນກັບສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ສະໜອງໃຫ້ມກ ີ ານປົ ກປັ ກຮັກສາຊັບພະຍາກອນ ນິດເຮັດໃຫ້ການຟືນຟູ ີ ານເປັ ນເອກະລັກ ແລະ ສ້າງສັນການຄຸ ມ ້ ຄອງລະບົບ ທໍາມະຊາດ ແລະ ວັດທະນະທໍາເຂດສາທະລະນະ, ວິທກ

ັ ຜົນສໍາເລັດຕາມຈຸດປະສົງ ນິເວດພິເສດເຂດສະຖານທີ່ໃຊ້ຮ່ວມກັນ. ແນວຄວາມຄິດແບບມີຈດ ຸ ປະສົງທີ່ໄດ້ຮບ

ດຽວກັນເປັນທາງເລືອກທີ່ເໝາະສົມທີ່ສຸ ດ.

້ ນໜັ ້ ກຜັງເມືອງມົດສະກູ (Moscow) ເຜີຍແຜ່ແນວຄວາມຄິດແຜນຜັງແມ່ ບົດ ແລະ ຜັງລະອຽດ ຂໍເນັ

້ ົ ສໍາລັບການປັ ບປຸ ງຄຸ ນນະພາບແບບການນໍາໃຊ້ເຕັກ ຊຸກຍູໃ້ ຫ້ນໍາໃຊ້ຫຼາຍຂຶນຕາມແຜນຍຸ ດທະສາດ, ປະສິດທິຜນ

ິ ະຍະສາດ. ພະແນກແຜນການຂອງກົມການພັດທະນາຊຸມຊົນແມ່ ນຮັບຜິດຊອບແຜນການຍາວນານ ໂນໂລຊີວທ

້ ັ ແລະ ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນ. ການບໍລຫ ິ ານປະຕິບດ ັ ແຜນຜັງເມືອງນີປະກອບມີ ຂອງການວາງແຜນໃນປັ ດຈຸບນ ການ

ິ ານແຜນການແບ່ງເຂດ ເພື່ອຈັດລະຫັດການພັດທະນາທີ່ຢູ່ ອາໄສ, ການຜະລິດເຊັນດຽວກັນກັບການບໍ ລ ິ ບໍລຫ ້ ຫານຂອງໂຄງການແຫ່ ງຊາດ ນອກຈາກນັນພະແນກແຜນການດໍ າເນີນການຍັງກະກຽມການສຶກສາທີ່ມີລະດັບ ້ ເິ ສດການວາງແຜນຜັງເມືອງທີ່ຈະສະໜັບສະໜູນໂຄງການວ່າງໃນຕົວເມືອງ ແລະ ການປັ ບປຸ ງຊຸມຊົນ ຄວາມຮູ ພ ິ ານແຜນການ ແລະ ພາຍໃນຕົວເມືອງ. ພະແນກແຜນການຍັງໄດ້ສະໜອງພະນັກງານ ແລະ ສະໜູນສະໜູນບໍລຫ

239

ິ ານຄວາມຍຸ ດຕິທໍາທີ່ພັກອາໄສທຸ ກອົງການກ່ ຽວຂ້ອງປົ ກປັ ກຮັກສາ ແລະ ສ້າງ ເຂດຄະນະກໍາມະການ, ເຂດບໍລຫ ສັນອົງການຕົວເມືອງໃໝ່ຂອງແຜນການພັດທະນາ.

18.4. ປະຫັວດຄວາມເປັນມາຂອງມົດສະກູ (Moscow) 18.4.1. ການກໍາເນີດຂອງເມືອງເມືອງມົດສະກູ (Moscow)

້ ເ ຫັນວ່າຊາວລັດເຊຍໃນຍຸ ກທໍ າອິດໄດ້ຕງຖິ ້ ງ້ ັ ຖານທາງກາຍະພາບທີ່ມີຢ່ ູ ຊີໃຫ້ ັ ້ ່ ນຖານຢູ່ ທີ່ນີຕັ ຈາກຫຼກ

້ ່ ນຖານທີ່ເປັ ນຫຼກ ີ ່ ານມາ ແຕ່ການຕັງຖິ ັ ຖານສໍາຄັນທີ່ເຮັດໃຫ້ເປັນລັດເຊຍມາຮອດປັ ດ ແຕ່ເມື່ອຫຼາຍພັນລ້ານປີ ທ່ ຜ

ັ ແມ່ ນປະກົດເມື່ອປະມານ 10.000 ປີ ທ່ ຜ ີ ່ ານມາ ໂດຍການມາເຖິງຂອງຊາວເອີຣບ ົ ເມື່ອ 214 ປີ ກ່ອນ ຄ.ສ ຈຸບນ

້ ່ ເຊິ່ງການຕັງຖານທັ ້ າໄປສູ່ ການພັດທະນາຂະ ້ ້ ເປັ ນຈຸດເລີ່ມຕົນຂອງອາລິ ຍະທໍາໃນພືນທີ ບທະຫານໃນບໍລເິ ວນນີນໍ ້ ່ ອື່ນໆໄດ້ເຂົາຮ ້ ່ນ ້ ່ ວມສະໜາມບຸ ກເບີກໂລກໃໝ່, ການຄວບຄຸ ມເໜືອຝູ ງຊົນພືນຖິ ຫຍາຍກວ້າງອອກໄປສູ່ ພືນທີ ້ ນປະເທດວິທະຍາ ເປັນເວລາຍາວນານຫຼາຍສະຕະວັດໂດຍໃຊ້ກາໍ ລັງບັງຄັບປົກຄອງ ແລະ ຍົກຍ້ອງຕົນເອງຂຶນເປັ

້ ດເມື່ອປີ ຄ.ສ 1818 ເປັ ນຈຸດເລີ່ມຕົນ ້ ີ ່ ານມາໂດຍການມາເຖິງສົງຄາມສິນສຸ ສາດດ້ານອາວຸ ດສົງຄາມ. ຫຼາຍປີ ທ່ ຜ

້ ່ ເຊິ່ງການຕັງຖານທັ ້ າໄປສູ່ ການພັດທະນາຂະຫຍາຍກວ້າ ງ ້ ຂອງອາລິຍະທໍາ ໃນພືນທີ ບທະຫານໃນບໍ ລເິ ວນນີນໍ

້ ່ ອື່ນໆ. ອອກໄປສູ່ ພືນທີ

້ ່ ຫຼາຍທີ່ສຸ ດໃນທົ່ວ ມົດສະກູ (Moscow) ເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງລັດເຊຍເປັນໜຶ່ງໃນປະເທດທີ່ມີເນືອທີ

ໂລກ ໃນປີ 1609 ກອງທັບຊູແອັດໂດຍການນໍາພາ ນັບຢາໂຄບ ດີລາ ກາຣໄດ (Dela Gardie) ແລະ ອີເວີດທ໌

້ ອນມີນາ ທີ່ຄວາມຍິ່ງໃຫຍ່ ໄປສູ່ ການປົ ດປ່ອຍຂອງມົດສະກູ (Moscow) ໂຮມ (Evert Horn) ທີ່ໄດ້ເລີ່ມຕົນເດື

້ ້ ຢູ່ໃນປີ 1610 ແລະ ສະກັດກັນການກະບົ ດຕໍ່ຕ້ານຂອງຕສາຣ໌ (Tsar) ໄດ້ໃນປີ 1611, ດັ່ງຕໍ່ໄປນີກອງທັ ບຂອງ

ົ ນີໃນໄລຍະສົງຄາມສະຫະພາບໃນລະຫວ່ າງປີ 1605-1618 ລັດເຊຍແມ່ ນໄດ້ຢ່ ູ ໃນສະໜາມຮົບ ໂປໂລຍລີທວ

້ ່ ນ: ການເປີ ດເສລີຂອງມົດສະກູ (Moscow) ໃນປີ ້ ນອຸ ດມ ົ ສົມບູ ນໃນການເພີ່ມຂຶນເຊັ ໃນສະຕະວັດທີ 17 ນີແມ່

ັ ທໍາລາຍມົດສະກູ(Moscow)ໃນຊ່ວງລະຫວ່າງປີ 1570-1571 ແລະ ໃນຊ່ວງ 1612 ແລະ ການລະບາດໄພພິບດ ີ ວາມ ລະຫວ່າງປີ 1654-1656 ຂອງນະຄອນຫຼວງຂອງລັດເຊຍໃນປີ 1712, ມົດສະກູ(Moscow)ແມ່ ນໄດ້ມຄ

ັ ໃນພາກກາງຂອງລັດເຊຍແມ່ ນເຮັດໃຫ້ຜູເ້ ສຍຊີ ້ ບ ັ ຊາຍຝັ່ ງໃນສຸ ດທ້າຍຂອງໄພພິບດ ລໍາບາກຫຼາຍທີ່ສຸ ດທີ່ຢູ່ ໃກກ ື ໄຟໄໝ້ເມືອງເຮັດໃຫ້ອບ ົ ວິດເຖິງ 100,000 ຄົນ ຢູ່ໃນລະຫວ່ າງຊາຍແດນຝຣັ່ງຂອງລັດເຊຍໃນປີ 1812 ໄດ້ຖກ

ພະຍົບອອກໃນວັນທີ 14 ເດືອນກັນຍາ ແລະ ເກີດຄວາມອຶດຫິວທຸ ກຍາກເກືອບທຸ ກລະດູໜາວ ນອກຈາກນັນ້ ື ຄວາມຮ້າຍກາດໃນການໂຈມຕີໄປໄລຍະ ໂດຍກໍາລັງທະຫານລັດເຊຍ. ລັດເຊຍແມ່ ນຍັງໄດ້ຖກ ໃນເດືອນມັງກອນ ປີ 1905 ສະຖາບັນການເມືອງຂອງລັດໄດ້ນໍາສະເໜີຢ່າງເປັ ນທາງການໃນມົດສະກູ

ົ ທີ່ເປັ ນທາງການຂອງມົດສະກູ (Moscow) ທໍາອິດ ເພື່ອປະຕິບດ ັ ຕາມ (Moscow) ໄດ້ກາຍເປັ ນສັງຄົມນິຍມ

ັ ພາສາລັດເຊຍໃນປີ 1917. ໃນວັນທີ 12 ມີນາ 1918 ໄດ້ກາຍເປັ ນນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດລັດ ການປະຕິວດ

ົ ລັດ, ຖະບານກາງ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດໜ້ອຍກ່ ວາຫ້າປີ ຕ່ ໍມາໃນໄລຍະສົງ ເຊຍສາທາລະນະລັດສັງຄົມນິຍມ ້ II (ໄລຍະເວລາຈາກເດືອນມິຖຸນາ ວັນທີ 22 ປີ 1941 - ພຶດສະພາ ວັນທີ 9 ປີ 1945 ເປັ ນທີ່ໃນ ຄາມໂລກຄັງທີ

ລັດເຊຍເປັນສົງຄາມທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ).

240

(ທີ່ມາ: http://riowang.blogspot.com/2011/10/moscow-1926.html)

ິ ຂອງໃນຕົວເມືອງມົດສະກູ (Moscow) ໃນປີ 1926 ຮູ ບທີ 18.1 ມຸ ມມອງໃນການດໍາລົງຊີວດ

້ ນທັດສະນະຂອງມົດສະກູ (Moscow) ຢູ່ ົ ແມ່ ກັບຄືນໄປບ່ອນສາມສິບປີ ຂອງສະຕະວັດທີ 16 ເຫຼ່ ານີ ໃນປີ 1926

້ າເຈົາມີ ້ ສ່ ງພິ ້ ິ ເສດສໍາລັບສິ່ງທີ່ເຂົາເຈົາສະແດງໃຫ້ ີ ານດໍາ ແລະ ບໍ່ພຽງແຕ່ພາບນີເຂົ ເຫັນ ແລະ ວິທກ

ິ ເຂົາແບບຍຸ ກສະໄໝໃຫ້ເຫັນ. ລົງຊີວດ ສ່ວນໃຫຍ່ ການວາງແຜນຕົວເມືອງໃນລະບົບການວາງແຜນພັດທະນາໄລຍະປະຫວັດສາດ ພວກເຂົາ

້ ້ ການສະແດງຮຽບຮ້ອຍຂອງການປະຕິວດ ັ , ເປັນສັນຍາລັກຊີບອກເຖິ ເຈົາມີ ງມົດສະກູ(Moscow) ເວລາທີ່ພວກ ່ ມຕົນດ້ ້ ້ ວຍການກໍ່ສ້າງເປັ ນ ເຮົາຈະເປີ ດໄລຍະກ່ ຽວກັບສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາສາດຂອງນະຄອນ ພວກເຂົາເຈົາຈະເລີ

້ ້ ສາ້ ງຂຶນແຄມນໍ ້ ່ ມີເຄື່ອງໝາຍບົງ ັ ສ່ວນໜຶ່ງຂອງສາດສະໜາເພື່ອຈັດໄວ້ຢ່າງເໝາະສົມ, ຂົວຂອງເຂົາເຈົາໄດ້ ຫຼກ າທີ

ົ ບອກ ແລະ ຍັງແນ່ ນອນບໍ່ມີທ່ ງນາ, ຜັກກາດໃນຕົວເມືອງມົດສະກູ (Moscow) ຫຼາຍເທົ່າທີ່ຈິງຮູ ບພາບນີກ່້ ອນ

້ ້ ຢ່ ູໃນລະດັບມີ ການເລີ່ມຕົນຂອງການທໍ າລາຍທີ່ຍິ່ງໃຫຍ່ ແຕ່ວ່າພຽງແຕ່ຕົວເມືອງເທົ່ານັນ້ ແລະ ເຖິງວ່າເຂົາເຈົາໄດ້ ້້້ ້ ຕາມ ແຕ່ຍັງມີຄວາມຫຍຸ ງ້ ຍາກຫຼາຍເພາະເປັ ນຊວງສົງຄົມ. ໃນບົດ ົ ກໍ ຄວາມຮູ ໃ້ ນທ້ອງຖິ່ນຂອງຮູ ບພາບເຫຼ່ ານີ

້ ໃຈເປັ ນລາຍລັກອັກສອນທາງປະຫວັດສາດ ໂດຍນະຄອນຂອງມົດສະກູ (Moscow) ແມ່ ນຫົນ ຄວາມທີ່ກະຕຸ ນ

້ ນຂ່າວສານກ່ ຽວກັບການປ່ຽນ ທາງໃນແສງສະຫວ່າງແຜນພັດທະນາອະນາຄົດຂອງປະເທດເດັນມາກ ສໍາລັບຂໍມູ ົ ສະກູ (Moscow) ນໍາໃຊ້ເປັ ນສາມປະເພດຂອງການອຸ ທອນເພື່ອສະໜູນສະໜູນຄວາມຄິດເຫັນແບບ ເປັ ນສີມດ ຜັງເມືອງ.

241

(ທີ່ມາ: http://riowang.blogspot.com/2011/10/moscow-1926.html)

ິ ຂອງຊາວລັດເຊຍໃນໄລຍະຊ່ ຸ ມປີ 1925 ຮູ ບທີ 18.2 ການດໍາລົງຊີວດ 18.4.2. ທີ່ຕັງ້ ແລະ ປະຊາກອນ

(ທີ່ມາ: http://sistercities.lacity.org/html/08.htm)

້ ົ ຮູ ບທີ 18.3 ແຜນທີ່ທີ່ຕັງຂອງມົ ດສະກູ (Moscow) ໃນປະເທດລັດເຊຍໃນທະວິບເອີຣບ ່ 21°2' ເໜືອ 105°51' ຕາເວັນ ້ ່ ຝັ່ ງຂວາແຄມທະເລ, ຕັງຢູ ້ ່ ເສັນຂະໜານທີ ້ ມົດສະກູ (Moscow) ຕັງຢູ

ື ້ ່ ປະມານ 1,000 ກິໂລແມັດ (390km), ເຖິງ 2.511 ກິໂລແມັດ, ມົນທົນ ອອກ 21.0333, 105.85, ມີພນທີ

(970km)ມີທະເລໃຫຍ່ ຄືທະເລສາບສະຫະລາ. ນະຄອນທີ່ໃຫຍ່ ທີ່ສຸ ດທີ່ເໝາະສົມໃນລັດເຊຍມີປະຊາກອນອີງ

ຕາມການສໍາຫຼວດໃນປີ 2010 ມີປະຊາກອນຈໍານວນ 1.1.503.501 ຄົນ ໂດຍການຂະຫຍາຍອານາເຂດຂອງ 242

້ ຕົນກ່ ຽວກັບປະຊາກອນຈໍານວນ 12.012 ຄົນ, ທາງດ້ານຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອເຂົາໄປໃນມົ ດສະກູ (Moscow), ້ ນທີ ້ ່ ຂອງຕົນ 2.5 ເປີ ເຊັນຂອງປະຊາກອນທີ່ເພີ່ມ ເຕີມ 233.000 ຄົນ. ນະຄອນຫຼວງໄດ້ເພີ່ມຂຶນພື

(ທີ່ມາ: http://foresightinhindsight.com/article/show/265)

ຮູ ບທີ 18.4 ແຜນຜັງແມ່ ບົດເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສມົດສະກູ (Moscow) ໃນປີ 2014

້ 18.5. ການເລີ່ມຕົນແນວຄວາມຄິ ດຜັງເມືອງ ັ ໃນການວາງແຜນການພັດທະນາມົດສະກູ (Moscow) 18.5.1. ຈຸດປະສົງຫຼກ

- ຄວາມໜາຍຂອງລົດເປັ ນສິນຄ້າທີ່ບໍ່ແພງຫຼາຍໃນລັດເຊຍ ແລະ ໃນຂະນະດຽວກັນລາຍໄດ້ຂອງ

້ ນຈໍານວນຫຼາຍເຮັດໃຫ້ຜູປ ້ ະກອບການ ແລະ ບໍລສ ິ ດ ັ ນໍາໃຊ້ລດ ົ ເກງເປັ ນວິທກ ີ ານຫຼກ ັ ຂອງ ຄົວເຮືອນທີ່ເພີ່ມຂຶນເປັ

ການຂົນສົ່ງ. ແນວໂນ້ມທີ່ປ່ຽນໄປຂອງແຕ່ລະບຸ ກຄົນ ຫຼ ື ລົດບັນທຸ ກ, ເຖິງວ່າຄວາມໜາແໜ້ນຂອງເລນຫຼາຍ

່ ບໍ່ເຂົາກັ ້ ້ ບການນໍາໃຊ້ຂອງລົດ, ປະຊາກອນໂດຍສະເລ່ຍລຸ ດລົງຢ່າງໜາແໜ້ນຕາມທີ່ໄດ້ ແລະ ຮູ ບແບບເສັນທາງທີ 243

້ ໃນມະຫານະຄອນທີ່ສໍາຄັນອື່ນໆຂອງໂລກທີ່ມີຄວາມໜາແໜ້ນສູ ງໃນປັ ດຈຸບນ ັ ແລະ ມີແນວໂນ້ມທີ່ຈະ ເກີດຂຶນ ຍັງຄົງຢູ່ໃນລະດັບສູງໃນອະນາຄົດ.

(ທີ່ມາ: http://www.telegraph.co.uk/sponsored/rbth/politics/8236342/Moscow-mayor-SergeiSobyanin-aims-to-clear-traffic-issues.html)

ຮູ ບທີ 18.5 ການສັນຈອນທີ່ເແອອັດໃນຕົວເມືອງມົດສະກູ (Moscow) - ການດູແລຮັກສາຄວາມຄ່ອງຕົວແລະຄວາມສາມາດໃນການຕອບສະໜອງທີ່ຢູ່ອາໄສໃນອະນາຄົດ,

້ ຄວາມສົມດູນລະຫວ່າງການພັດທະນາໂຄງສ້າງພືນຖານ ແລະ ການຈັດຫາທີ່ດິນສາມາດເຮັດໄດ້ ໂດຍການກວດ ້ ່ ພາຍໃນເຂດຕົວເມືອງ, ການກວດສອບ ແລະ ການ ສອບຢ່າງລະມັດລະວັງ, ຄວາມຕ້ອງການທີ່ດິນ ແລະ ພືນທີ

້ ່ ຕາມທີ່ຕະຫຼາດທີ່ດິນໄດ້ກໍານົດໄວ້, ການເກັບຄ່າເຊົ່າສໍາລັບກຸ່ ມລາຍໄດ້ຕ່າງໆເປັ ນວິທທ ີ ່ີ ເບິ່ງແນວໂນ້ມຂອງພືນທີ ້ ດີທ່ ສຸີ ດ ເພື່ອເປັນແນວທາງໃນການປັ ບປຸ ງໂຄງສ້າງພືນຖານ ແລະ ການຂົນສົ່ງ ເພື່ອຮັກສາຄວາມຄ່ອງຕົວ ແລະ

ການຕອບສະໜອງຄວາມຕ້ອງການທີ່ດິນໃນອະນາຄົດທີ່ລັດຖະບານຍັງບໍ່ທັນມີທາງເລືອກຫຼາຍສໍາລັບຍຸ ດທະ ້ ່ ນ: ຮັກສາການນໍາໃຊ້ລດ ົ ເມເປັ ນຮູ ບການຫຼກ ັ ຂອງການຂົນສົ່ງ, ສາດການຂົນສົ່ງມີພຽງບາງທາງເລືອກເທົ່ານັນເຊັ

້ ົ ສ່ວນຕົວໂດຍຜ່ານມາດຕະການກໍານົດລາຄາທີ່ເຂັມງວດ ຈໍາກັດການນໍາໃຊ້ລດ ໃນຂະນະທີ່ການພັດທະນາລະ ່ ອເພີ່ມຄວາມໄວ ແລະ ຄວາມປອດໄພໃນການເດີນທາງ. ້ ບົບເສັນທາງເພື

້ ້ ນໄດ້ກບ ີ ່ ານມາເສັນທາງ ັ ຄວາມ ການພັດທະນາຫຼາຍກ່ ວາປີ ທ່ ຜ ແລະລະບົບການຂົນສົ່ງຕ້ອງສາມາດເຂົາກັ

ັ ແນວໂນ້ມການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ີ ນສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູ ຊ ້ ມ ົ ໃຊ້ສໍາລັບ ໜາແໜ້ນສູ ງໃນປັ ດຈຸບນ

ີ ນ ແລະ ກົດລະບຽບຂອງ ສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກ, ທີ່ຢູ່ອາໄສ ແລະ ເຊີງການຄ້າ, ນະໂຍບາຍການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ

ົ ໃຊ້, ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນຈາກທີ່ ີ ນຄວນຈະປັ ບປຸ ງເພື່ອໃຫ້ສອດຄ່ອງກັບຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູ ຊ ້ ມ ການນໍາໃຊ້ທ່ ດິ ້ ່ ທຸລະກິດ. ຢູ່ອາໄສ ແລະ ການກະຈາຍຂອງພືນທີ

244

18.5.2. ແນວໂນ້ມການພັດທະນາມົດສະກູ (Moscow)

ົ ມໂຕເອງໃຫ້ເປັນທັງສະຖານທີ່ພັກຜ່ອນແບບລວມໝູ່ ແລະ ເຂດທີ່ຢູ່ ອາ ມົດສະກູ (Moscow)ໄດ້ສ່ ງເສີ

ໄສຕ່າງໆໃນການພັດທະນາເມືອງ ແລະ ໃນຖານະຂອງແຫຼ່ ງກໍາເນີດຂອງອາລິຍະທໍາຂອງມົດສະກູ (Moscow). ມົດສະກູ (Moscow) ຢູ່ ໃນການປ່ຽນແປງຈາກເສດຖະກິດໄປຍັງເສດຖະກິດຕະຫຼາດ, ການປ່ຽນແປງໃນຮູ ບ

ແບບການລົງທຶນທີ່ແຕກຕ່ າງກັນທາງດ້ານການກະສິກາໍ ສ່ວນຫຼາຍແມ່ ນການລ້ຽງສັດ.

(ທີ່ມາ: http://cronkitenewsonline.com/2012/08/water-allocations-bumping-up-against -limits-of-colorado-river-flows/)

ຮູ ບທີ 18.6 ດ້ານກະສິກາໍ ຂອງຊາວມົດສະກູ (Moscow) ລະບົບຂອງການຈັດການເມືອງ, ພາບ ແລະ ແຟຊັ່ນ ໄດ້ແຜ່ລາມຢ່າງໄວວາໂດຍສື່ມາແທນທີ່ເມືອງສັງ ົ ໃນອະດີດ, ຄວາມງາມ ແລະ ໂຄງສ້າງຂອງການປ່ຽນໄປໃຊ້ສງັ ຄົມນິຍມ ົ ຕະຫຼາດໄດ້ນໍາການປ່ຽນແປງ ຄົມນິຍມ ົ ແມ່ ນ ີ ດ ັ ເມືອງໃນຫວຽດນາມ. ຈຸດສຸ ມຂອງການປ່ຽນເປັນເມືອງສັງຄົມນິຍມ ຢ່າງໄວວາ ແລະ ເລິກເຊິ່ງເຖິງພູ ມທ

້ ແຜນ ແນໃສ່ສະຖາປັ ດຕະຍະກໍາ, ການອອກແບບຊຸມຊົນເມືອງ ແລະ ທີ່ຢູ່ ອາໄສພາຍໃຕ້ການປັ ບປຸ ງ ແລະ ຟືນຟູ ັ ສະໄໝ. ຜັງໃຫ້ທນ

(ທີ່ມາ: http://www.citylab.com/design/2013/05/moscows-subway-maps-through-history/5679/)

້ າລວມຂອງມົດສະກູ (Moscow) ໃນປີ 1935 ຮູ ບທີ 18.7 ແຜນຜັງຊີນໍ 245

ັ ການສະທ້ອນ ການປ່ຽນແປງທີ່ສໍາຄັນທີ່ສຸ ດໃນເສດຖະກິດຕະຫຼາດຂອງມົດສະກູ (Moscow) ໄດ້ຮບ

ໃຫ້ເຫັນເກືອບວ່າໃນທັນທີໃນຮູ ບແບບການພັດທະນາເມືອງທີ່ກະຈາຍຄວາມສ່ຽງຂອງການລົງທຶນ (ໂດຍສະ ້ ເພາະຢ່າງຍິ່ງການໄຫຼເຂົາຂອງການລົ ງທຶນໂດຍກົງ), ການສ້າງຕະຫຼາດອະສັງຫາລິມະຊັບ (ກ່ ຽວກັບສິດໃນການ

ີ ນ) ແລະ ການຄ້າຂອງພາກທີ່ຢູ່ ອາໄສໄດ້ສາ້ ງການປ່ຽນແປງທີ່ສໍາຄັນ, ໃນຂະນະທີ່ລະບົບການວາງແຜນ ໃຊ້ທ່ ດິ ແບບຄົງທີ.

ົ ຕໍ່ກັບມົດສະກູ (Moscow) 18.6. ຜົນປະໂຫຍດຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 18.6.1. ການພັດທະນາເຄືອຂ່າຍການຂົນສົ່ງ, ຄວາມຄາດຫວັງການປ່ຽນແປງໂຄງສ້າງການຄົມມະນາຄົມ

ແນວໂນ້ມຂອງການຂົນສົ່ງສິນຄ້າ ແລະ ພະແນກຂົນສົ່ງໂດຍສານໃນຕົວເມືອງ ເມື່ອຖືກຖາມວ່າເຮັດ

້ ັ ພວກເຂົາເຈົາໄປມາການເຮັ ແນວໃດປັ ດຈຸບນ ດວຽກ,

້ ນໍາໃຊ້ ຕອບສະໜອງຈໍານວນຫຼາຍທີ່ພວກເຂົາເຈົາໄດ້

້ ບລົດ ຫຼ ື ໃຊ້ເວລາລົດເມໃນລະດູໜາວ ແລະ ຫຼາຍກ່ ວາໜຶ່ງຮູ ບແບບຂອງການເດີນທາງ, ພວກເຂົາເຈົາຂັ

ຂັບ

້ ເຄື່ອນເປັ ນລົດຖີບໃນອາກາດຍຸ ດຕິທໍາ 28 % ພວກເຂົາເຈົາຈະພິ ຈາລະນາຂີ່ລົດຖີບເປັ ນການເຮັດວຽກແຕ່ວ່າ

້ ່ ວ່າຮູ ບແຕ້ມປະກອບຮູ ບແບບຂອງການຂົນສົ່ງສໍາລັບການເດີນທາງການ ັ ເຮັດບໍ່ໄດ້, ຄໍາຕອບເຫຼ່ ານີ ົ ແຕ ປັ ດຈຸບນ ເຮັດວຽກທີ່ກໍານົດໂດຍສາທາລະນະໄດ້.

(ທີ່ມາ: http://www.russia-ic.com/regions/5108/1281/)

້ ຮູ ບທີ 18.8 ແຜນຜັງໂຄງສ້າງຕະໜ່ າງເສັນທາງໃນຕົ ວເມືອງມົດສະກູ (Moscow)

246

້ ່ ຕົວເມືອງແມ່ ນສິ່ງທີ່ຕ້ອງ ຜູ ້ ້ ່ ວນ ໂດຍຜ່ານເຂດພືນທີ ພຽງແຕ່ໜຶ່ງໃນບັນຫາຈໍານວນຫຼາຍທີ່ມີເສັນທາງດ

້ ຫຼ ື ເພື່ອສາມາດບັນລຸ ໃຫ້ເຂົາເຈົາຂັ ້ ບລົດຫຼາຍກວ່ າປົ ກກະຕິສໍາລັບຜູ ຂ ີ ວາມໄວເພີ່ມຂຶນ ້ ບ ັ ຂີ່ ຂັບລົດເຮັດໃຫ້ມຄ ້ ລົດບ່ອນທີ່ມີຈາໍ ນວນເພີ່ມຂຶນແມ່ ນຕ້ອງການອອກແບບຕັດໃໝ່ ຢ່າງຊັດເຈນ.

(ທີ່ມາ: http://www.humantransit.org/rail-transit/page/2/)

ົ ໄຟໃນປີ 2014 ຮູ ບທີ 18.9 ຜັງແມ່ ບົດສະຖານີລດ

(ທີ່ມາ: http://www.humantransit.org/rail-transit/page/2/)

ົ ໄຟໃນປີ 2014 ຮູ ບທີ 18.10 ທັດສະນິຍະພາບສະຖານີລດ 247

ົ ໄຟການຂົນສົ່ງນັບຕັງ້ ສະຖານີຂອງສະຫະພາບໃນການວາງແຜນຕົວເມືອງແມ່ ນມີແຜນແມ່ ບົດສະຖານີລດ ື ອະນຸມດ ັ ໃນປີ ແຕ່ສະມາຄົມກຣູນ (Gruen) ແລະ ສະມາຄົມກຣິມຊໍ (Grimshaw) ສະຖາປັດຕະຍະກໍາໄດ້ຖກ

້ ຮບ ້ ່ ດົນມານີໄດ້ ົ້ ັ ແສງສະຫວ່າງ 2012ເພື່ອສ້າງແຜນສະຫະພັນສະຖານີຕນສະບັ ບໃນການອອກແບບຂອງເຂົາເຈົາບໍ

ິ ລາ ( LA Metro) ເຊິ່ງຈະໄດ້ເລີ່ມໂຄງການໄລຍະສຸ ດທ້າຍຂອງແຜນການໃນການປົ ກ ສີຂຽວຈາກລົດໄຟໃຕ້ດນ ້ ່ ດັ່ງກ່ າວມີ 17 ເຮັກຕາ ປັ ກຮັກສາສະຖານີໃນລັກສະນະສັນຍາລັກ ແລະ ສົ່ງເສີມການອ້ອມຂ້າງຂອງຕົນພືນທີ

ເພື່ອແກ ້ໄຂຄວາມຕ້ອງການອັນຮີບດ່ວນທີ່ສຸ ດນະຄອນມົດສະກູ (Moscow)ໃນອະນາຄົດ.

(ທີ່ມາ: http://www.shutterstock.com/s/road+junction/search.html)

ຮູ ບທີ 18.11 ການຕັດທາງສີ່ແຍກຂອງລົດທຸກປະເພດໃນຖະໜົນ

ົ ຖີບໃນໄລຍະກອງປະຊຸມມົດສະກູ (Moscow) ການຄົມມະນະຄົມຂອງແຜນການສໍາລັບການໃຊ້ລດ

້ າລັບຄວາມປອດໄພການເຂົາເຖິ ້ ງເພີ່ມເຕີມເຊັ່ນ: ຕາມຖະໜົນຕ້ອງມີ ຍັງມີການປ່ຽນແປງແຜນການຂອງເຈົາສໍ

້ ດສະຖານີຈອດສາທະລະນະ. ບ່ອນຈອດລົດເປັນຈໍານວນຫຼາຍ, ການຕິດຕັງແມັ

(ທີ່ມາ: http://mathiasibryssel.wordpress.com/category/apropa-bryssel/)

້ ຮູ ບທີ 18.12 ສະຖານທີ່ຈອດລົດຖີບຕາມເສັນທາງ 248

ັ ສາທາລະນະໃນລະຫວ່າງ ເຂດສະຖານີຈອດລົດແບບສາທາລະນະຕາມສູ ນແຫ່ ງຊາດໄດ້ປຶກສາຫາລືກບ

ການພັດທະນາຕົວເມືອງ, ແຜນທາງເລືອກການຂົນສົ່ງໃນປີ 2008 ແລະ ການສ້າງແຜນສູ ນສາທະລະນະຂອງປີ

້ ່ ວຍໃຫ້ຮບ ັ ຜົນສໍາເລັດ. 2010 ນີຈະຊ -

້ ຄອງມູນຄ່າການຈອດສາທາລະນະສະຖານທີ່ໃຫ້ເຂດສາທະລະນະຄຸ ມ ້ ຄອງສວນສາທາລະນະ. ການຄຸ ມ ຊຸກຍູໃ້ ຫ້ການນໍາໃຊ້ຂອງການຫັນປ່ຽນສາທາລະນະ ແລະ ການຂົນສົ່ງທາງເລືອກອື່ນໆ.

້ ິ ຈະກໍາຈໍານວນຜູ ເ້ ຂົາສາມາດມີ ການນໍາໃຊ້ລາຍຮັບສະຖານີຈອດກັບການປັ ບປຸ ງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ກດ ການ

ຂົນສົ່ງທີ່ກ່ ຽວຂ້ອງພາຍໃນເຂດສາທະລະນະໄດ້.

(ທີ່ມາ: http://www.shutterstock.com/s/road+junction/search.html)

ຮູ ບທີ 18.13 ຮູ ບດ້ານໜ້າຂອງການຈັດຕໍາແໜງຖະໜົນ

18.7. ຜັງມືອງເຂດທີ່ຢູ່ອາໄສມົດສະກູ (Moscow)

(ທີ່ມາ: http://www.genplan2025.ru/uploads/Main/archvestnik.jpg)

້ ທີ່ຢູ່ອາໄສ ຮູ ບທີ 18.14 ແຜນຜັງແມ່ ບົດຄຸ ມ 249

(ທີ່ມາ: http://www.genplan2025.ru/uploads/Main/archvestnik.jpg)

ຮູ ບທີ 18.15 ແຜນຜັງແມ່ ບົດເມືອງມົດສະກູ (Moscow) ້ ຄອງຜັງເມືອງດ້ານຄວາມໜາ ແຜນກໍານົດທີ່ຢູ່ ອາໄສໃນຕົວເມືອງມົດສະກູ(Moscow) ແລະ ການຄຸ ມ

ແໜ້ນຢ່າງໜຶ່ງ, ແຜນຜັງແມ່ ບົດບົງບອກຂອບເຂດທີ່ຄວນມີແບບອາຄານທີ່ຢູ່ອາໄສ ເຊິ່ງສາມາດຄາດຫວັງວ່າການ

້ າຂອງມົດສະກູ (Moscow) ຈະຍົກຄຸ ນ ັ ຕາມແຜນຊີນໍ ພັດທະນາບ່ອນພັກອາໄສແບບສາທະລະນະ ເພື່ອປະຕິບດ ິ ແບບຍືນຍົງຄົງທີ່ພັກອາໄສ ແລະ ການພັດທະນາສັງຄົມນິຍມ ົ . ນະພາບການດໍາລົງຊີວດ 250

(ທີ່ມາ: http://www.forbes.com/fdc/welcome_mjx.shtml)

້ ິ ີ 2000 ຮູ ບທີ 18.16 ເສັນສະແດງຄວາມໜາແໜ້ ນຂອງປະຊາກອນມົດສະກູໃນສະຖິຕປ

(ທີ່ມາ: http://real-estate-moscow.com/en/arent/moscow-apartments.php)

ຮູ ບທີ 18.17 ການປັບປຸ ງທີ່ຢູ່ ອາໄສ ແລະ ຈັດສັນແບບຍືນຍົງ

້ ັ ມົດສະກູ (Moscow)ຈະເລືອກເອົາສະຖານທີ່ຄ້າຍຄືພວກເຂົາເຈົາມາປັ ໃນປັ ດຈຸບນ ບປຸ ງ ແລະ ກໍ່ສ້າງ

ແບບຍືນຍົງສໍາລັບສູນການຄ້າຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ທີ່ຢູ່ອາໄສກໍ່ສ້າງຢ່າງໃກ ້ຊິດ.

251

(ທີ່ມາ: http://en.wikipedia.org/wiki/Central_business_district)

ຮູ ບທີ 18.18 ການປັບປຸ ງທີ່ຢູ່ ອາໄສ ແລະ ສູນການຄ້າແບບຍືນຍົງ 18.7.1. ເຂດພັກຜ່ອນສາທະລະນະມົດສະກູ (Moscow)

ື ມົດສະກູ (Moscow) ແມ່ ນມີຊ່ ສຽງເປັ ນໜຶ່ງນະຄອນຫຼວງໃນໂລກມີຫຼາຍກວ່າ 100 ສວນສາທາລະ

ົ້ ້ສອງຂ້າງຮຽບຮ້ອຍມັນບໍ່ພຽງ ແຕ່ມີຈາໍ ພາຍໃນຂອບເຂດກໍານົດ, ເມືອງມີສວນຫຼາຍແມ່ ນຖະໜົນໃຫຍ່ ມີຕນໄມ

ນວນເຂດສີຂຽວໃນຕົວເມືອງທີ່ໜ້າສົນໃຈຄືການພັກຜ່ອນລວມໝູ່.

ຈຸດປະສົງແມ່ ນເພື່ອທັງໝົດຂອງລັດເຊຍໃນຂະນະທີ່ຈະໄດ້ຄວາມງາມລົມຫາຍໃຈ, ການຮັກສາຕົວ

ເມືອງຍືນຍົງ.

(ທີ່ມາ: http://www.lablog.nl/2013/12/18/making-moscow-more-people-oriented/)

ຮູ ບທີ 18.18 ການພົບປະ ແລະ ການພັກຜ່ອນເຂດສາທະລະນະໃນມົດສະກູ(Moscow) 252

(ທີ່ມາ: http://www.inyourpocket.com/russia/Moscow/Sightseeing-in-Moscow/Parks/All-Russian -Exhibition-Centre-VDNKh_41313v)

້ ່ ສວນສາທະລະນະແບບປະເທດສັງຄົມນິຍມ ົ້ ້ສອງຂ້າງໃຊ້ເປັນພືນທີ ົ ຮູ ບທີ 18.20 ຖະໜົນໃຫຍ່ ມີຕນໄມ

ົ ຕໍ່ມົດສະກູ (Moscow) 18.8. ຜົນກະທົບຂອງຜັງເມືອງແບບສັງຄົມນິຍມ 18.8.1. ຜົນກະທົບທາງລົບຕໍ່ກັບສຸ ຂະພາບ ແລະ ຄວາມສຸ ກຂອງຄົນທີ່ຢູ່ໃນເມືອງ

້ ່ ທີ່ມີສ່ ງອໍ ິ ານວຍຄວາມສະດວກ,ການຢູ່ ອາໄສ ແລະ - ເພີ່ມບັນຫາການຈາລະຈອນໃນຕົວເມືອງໃນພືນທີ

ັ . ສະຖານທີ່ເຮັດວຽກເປັນຫຼກ

- ຜົນກະທົບຕໍ່ຄວາມສໍາພັນທາງສັງຄົມ, ຄວາມສໍາພັນທາງສັງຄົມທີ່ດີແມ່ ນມີຄວາມສໍາຄັນກັບຄວາມ

້ ກ ຶ ຂອງຄວາມສຸ ກ. ຮູ ສ

້ ມ. - ທໍາລາຍສະຖານທີ່ເປັນສັນຍາລັກທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ແບບດັງເດີ

້ ່ ສາທາລະນະ, ສຸ ຂະພາບ ແລະ ຄວາມສຸ ກໃນອະນາຄົດ 18.9. ແນວໂນ້ມທີ່ຈະເກີດຕໍ່ກັບພືນທີ - ມົດສະກູ (Moscow) ເປ້ນປະເທດທີ່ມີໂຮງຈັກໂຮງງາານຫຼາຍເກີດມົນລະພິດທາງອາກາດ. ິ ປະຈໍາວັນໄດ້ຫຸ ດ - ຊ່ອງວ່າງທີ່ສາມາດອອກກໍາລັງກາຍເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຊີວດ ຼ ໄປ.

້ ່ ສາທາ ້ ນ ົ ໃຊ້ສນ ົ ທະນາກັນ,ໂ ອ້ລມ ົ ຕອບໂຕ້ກນ ັ ໄປມາບໍ່ມີຫາຍ ແລະ ເພື່ອນໃໝ່ໆໃນພືນທີ - ຊ່ອງວ່າງທີ່ຜູ ຄ

້ ່ ສາທາລະນະ, ສະໜາມເດັກຫຼນ, ້ ່ ໜ້າ ້ ນທີ ີ ້ ທະເລສາບ, ຕະຫຼາດສົດ ແລະ ຈົນກະທັງພື ລະນະ ລວມເຖິງພືນທີ ບ້ານຂອງຕົນເອງ

253

້ ມທີ່ສໍາຄັນໃນຊີວດ ິ ປະຈໍາວັນຂອງ - ຈະເກີດການປ່ຽນແປງສະຖານທີ່ທາງປະຫວັດສາດ ແລະ ແບບດັງເດີ

້ ມເຮັດໜ້າທີ່ເປັ ນສັນຍາລັກກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມຕໍ່ເນື່ອງໃນສະຖານ ແລະ ມີຄວາມ ຊາວບ້ານ, ສະຖານທີ່ແບບດັງເດີ ້ ອງຜູ ຄ ້ ນ ົ . ສໍາຄັນຕໍ່ກັບການຮັບຮູ ຂ

- ບາງບັນດາໂບດທັງຫຼາຍຈະຖືກຈໍາກັດກິດຈະກໍາທີ່ເປັນທາງການ.

ັ 18.10. ການສົມທຽບລະຫວ່າງຜັງເມືອງແບບເກົ່າກັບຜັງເມືອງປັດຈຸບນ -

ຮູ ບແບບຂອງຕົວເມືອງທີ່ມີການປ່ຽນແປງແລະຂະຫຍາຍຕົວຕາມໄລຍະເວລາ ັ ການປຽບທຽບຜັງເມືອງໄລຍະກ່ ອນ ແລະ ປັດຈຸບນ

(ທີ່ມາ: http://www.thepolisblog.org/2010/01/urbanism-under-stalin.html)

ຮູ ບທີ 18.21 ຜັງເມືອງໃນປີ 2014

ຮູ ບທີ 18.22 ຜັງເມືອງໃນປີ 1926

້ ່ ສາທາລະນະ ການປ່ຽນແປງຂອງພືນທີ

(ທີ່ມາ: http://www.vintag.es/2012/12/black-white-photos-of-moscow-before.html)

ັ ຮູ ບທີ 18.23 ພາບຖາຍມົດສະກູໃນສະພາບປັດຈຸບນ 254

ຮູ ບທີ 18.24 ພາບຖາຍມົດສະກູໃນໄລຍະກ່ ອນ

ັ ການປຽບທຽບອາຄານເມື່ອກ່ ອນ ແລະ ປັດຈຸບນ

(ທີ່ມາ: http://www.urbanplanet.org/forums/index.php/topic/11855-old-city-photos-black-and-white/)

ຮູ ບທີ 18.26 ອາຄານເມື່ອກ່ ອນ

ັ ຮູ ບທີ 18.25 ອາຄານປັດຈຸບນ

ເອກະສານອ້າງອີງ Elisabeth Essaïan. Urban development trends inmoscow & impact on ways of life, public health and happiness. Liveability from a Health Perspective [Online]. Available from: http://creativecommons.org/weblog/entry/34852. Moscow's subway system turned. Planning map of the USSR Exhibition of Economic Achievements. Moscow: Publishing House of the Soviet Era

255