000_swan

Michael Swan

PRACTICAL ENGLISH USAGE Third Edition

Practical English Usage Third Edition Michael Swan © Oxford University Press 2005 Practical English Usage Third Edition was originally published in English in 2005. This bilingual edition is published by arrangement with Oxford University Press. Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà (Practical English Usage òðåòî èçäàíèå) å èçäàäåíà íà àíãëèéñêè ïðåç 2005 ãîäèíà. Áúëãàðñêîòî äâóåçè÷íî èçäàíèå å ëèöåíçèðàíî îò Îêñôîðä Þíèâúðñèòè Ïðåñ. c/o Anthea Agency, Sofia

© SKYPRINT 04, 2010 © Ìàðèí Çàãîð÷åâ – ïðåâîä è àäàïòàöèÿ íà áúëãàðñêîòî èçäàíèå © Skyprint 04 – îôîðìëåíèå íà êîðèöàòà

Âñè÷êè ïðàâà çàïàçåíè. Íèêàêâà ÷àñò îò òîâà èçäàíèå íå ìîæå äà áúäå âúçïðîèçâåæäàíà è ðàçïðîñòðàíÿâàíà áåç èçðè÷íîòî ðàçðåøåíèå íà SKYPRINT 04 ÅÎÎÄ.

ISBN 978 - 954 - 390 - 069 - 5

ïîñåòåòå íè â èíòåðíåò íà àäðåñ: skyprntbg.com

Ïîñâåùåíèå Íà Äæîí Åêåðñëè, êîéòî ïúðâè ñúáóäè èíòåðåñà ìè êúì òåçè íåùà.

СЪДЪРЖАНИЕ Óâîä Òåìàòè÷åí èíäåêñ Eçèêîâè òåðìèíè Íå êàçâàéòå òàêà: 130 ÷åñòî äîïóñêàíè ãðåøêè Ôîíåòè÷íà àçáóêà Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà Àçáó÷åí èíäåêñ

Ñòðàíèöà viii-x xi-xvi xvii-xxix xxx-xxiii xxxiv 1-744 745-790

vii

УВОД Целта на тази книга Êàêòî âñåêè ÷óæä åçèê, àíãëèéñêèÿò ñúçäàâà ìíîãî òðóäíîñòè çà îíåçè, êîèòî ãî èçó÷àâàò. Íÿêîè îò òåçè ïðîáëåìè ñà ëåñíè çà îáÿñíåíèå – íàïðèìåð îáðàçóâàíåòî íà âúïðîñè, ðàçëèêàòà ìåæäó since è for èëè çíà÷åíèåòî íà after all. Äðóãè ñà ïî-ñëîæíè è çàòðóäíÿâàò äîðè íàïðåäíàëèòå è íÿêîè ïðåïîäàâàòåëè. Êàê òî÷íî ñå èçïîëçâà ñåãàøíîòî ïåðôåêòíî âðåìå?  êàêâè ñèòóàöèè ñå óïîòðåáÿâàò ìèíàëèòå âðåìåíà, àêî èñêàìå äà ñìå ó÷òèâè? Êàêâà å ðàçëèêàòà ìåæäó at, on è in â èçðàçè çà ìÿñòî? Àêî ñå êàçâà a chair leg, çàùî íå ìîæåì äà êàæåì a cat leg? Êîãà ñå èçïîëçâà èçðàçúò do so? Êîãà ïðåä ïðèëàãàòåëíèòå â ïðåâúçõîäíà ñòåïåí ñå ïîñòàâÿ the? Unless ñúùîòî êàòî if not ëè îçíà÷àâà? Êàêâè ñà ðàçëèêèòå ìåæäó come è go; each è every; big, large è great; fairly, quite, rather è pretty? Ïðàâèëíî ëè å äà ñå êàæå There’s three more bottles in the fridge? Êàê òî÷íî ñå êàçâà ñ äóìè óðàâíåíèåòî 3 x 4 = 12? È òàêà íàòàòúê, è òàêà íàòàòúê. „Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà“ å ðúêîâîäñòâî çà èçÿñíÿâàíå òî÷íî íà òàêèâà ïðîáëåìè. Òÿ ðàçãëåæäà íàä 600 òåìè, êîèòî ÷åñòî çàòðóäíÿâàò ÷óæäåíöèòå, èçó÷àâàùè àíãëèéñêè. Òàçè êíèãà ùå âè ïîìîãíå, àêî íàïðèìåð íå ñòå ñèãóðíè êàê ñå èçïîëçâà îïðåäåëåíà êîíñòðóêöèÿ èëè àêî ñòå äîïóñíàëè ãðåøêà è èñêàòå äà ðàçáåðåòå çàùî òîâà å íåïðàâèëíî. Òÿ ùå å îò ïîëçà è íà ïðåïîäàâàòåëèòå, êîãàòî òúðñÿò ïî ÿñíè îáÿñíåíèÿ çà òðóäíè ãðàìàòè÷åñêè âúïðîñè. Òóê å îïèñàíà öÿëàòà ãðàìàòèêà, êàêòî è íÿêîè ÷åñòî ñðåùàíè ëåêñèêàëíè ïðîáëåìè. Çàñåãíàòè ñà è íÿêîè îáùè òåìè (íàïð. îôèöèàëíèÿò åçèê, æàðãîíúò, åñòåñòâîòî íà ëèòåðàòóðíèÿ àíãëèéñêè è äèàëåêòèòå), êîèòî áèõà çàèíòåðåñóâàëè îáó÷àâàùèòå ñå è ïðåïîäàâàòåëèòå.

Ниво Êíèãàòà å ïðåäíàçíà÷åíà çà îáó÷àâàùè ñå îò íàïðåäíàëèòå íèâà è çà ïðåïîäàâàòåëè. Êàòî ñïðàâî÷íèê, òÿ ñúäúðæà èíôîðìàöèÿ íà âñÿêàêâè íèâà, îò ñðàâíèòåëíî ïðîñòè îáÿñíåíèÿ äî äîñòà ñëîæíè ïðîáëåìè.

Подредба Òåìèòå ñà îáÿñíåíè â êðàòêè ñàìîñòîÿòåëíè ñòàòèè – êíèãàòà å îðãàíèçèðàíà ïîâå÷å êàòî åíöèêëîïåäèÿ èëè ðå÷íèê, îòêîëêîòî êàòî êëàñè÷åñêà ãðàìàòèêà. Òîâà äàâà âúçìîæíîñò âñåêè ïðîáëåì äà áúäå îïèñàí ÿñíî è ïîäðîáíî è ïîçâîëÿâà íà ÷èòàòåëÿ äà ñå ñúñðåäîòî÷è ñàìî âúðõó âúïðîñà, êîéòî ãî èíòåðåñóâà. Êúäåòî òîâà å óìåñòíî, ñòàòèèòå, ïîñâåòåíè íà ñðîäíè òåìè (íàïð. ðàçëè÷íèòå ñëó÷àè íà óïîòðåáà íà îïðåäåëåíî ãëàãîëíî âðåìå), ñà ãðóïèðàíè, íî ìîãàò äà ñå ÷åòàò ïîîòäåëíî.  ïî-äúëãèòå ðàçäåëè îñíîâíàòà èíôîðìàöèÿ îáèêíîâåíî å äàäåíà â íà÷àëîòî, à ñëåä íåÿ ñà ïîìåñòåíè ïî-ïîäðîáíèòå ðàçÿñíåíèÿ è èíôîðìàöèÿòà ïî ïî-ìàëîâàæíè òî÷êè. Ñòàòèèòå ñà ïîäðåäåíè ïî àçáó÷åí ðåä ñïîðåä çàãëàâèåòî èì íà àíãëèéñêè è íîìåðèðàíè. Àçáó÷íèÿò èíäåêñ (ñòð. 745) ùå âè ïîìîãíå äà ñå îðèåíòèðàòå â êíèãàòà (âèæ „Êàê äà òúðñèì“, ñòð. Õ).

Подход и стил Àâòîðúò ñå å ïîñòàðàë äà ïðåäñòàâè íåùàòà ïî íàé-ïðàêòè÷íèÿ íà÷èí. Âñÿêà ñòàòèÿ ñúäúðæà îáÿñíåíèå íà òåìàòà, ïðèìåðè çà ïðàâèëíàòà óïîòðåáà è (êúäåòî å íåîáõîäèìî) ïðèìåðè çà íÿêîè ÷åñòî äîïóñêàíè ãðåøêè.  íÿêîè ñëó÷àè îáÿñíåíèÿòà ìîãàò äà ñå ðàçëè÷àâàò îò îíîâà, êîåòî ùå ñðåùíåòå â äðóãè ó÷åáíè ãðàìàòèêè. Òîâà å òàêà, çàùîòî ïðàâèëàòà, êîèòî ïî òðàäèöèÿ ñå äàâàò çà îïðåäåëåíè ãðàìàòè÷íè ìîìåíòè (íàïð. óñëîâíèòå èçðå÷åíèÿ èëè íåïðÿêàòà ðå÷), íå âèíàãè ñà òî÷íè è ïîëåçíè. Îáÿñíåíèÿòà, äîêîëêîòî å âúçìîæíî, ñà äàäåíè íà îáèêíîâåí åçèê. Òàì, êúäåòî viii

Óâîä å íåîáõîäèìà ñïåöèàëíà òåðìèíîëîãèÿ, ñà ïðåäïî÷åòåíè ïî-ïðîñòè è ëåñíî ðàçáèðàåìè òåðìèíè, îñâåí â ñëó÷àèòå, êîãàòî òîâà áè äîâåëî äî íåÿñíîòè. Íÿêîè îò òåçè òåðìèíè (íàïð. ‘áúäåùå âðåìå’) íå ñå ïðèåìàò îò ñòðîãèòå ñïåöèàëèñòè ïî ãðàìàòèêà, íî êíèãàòà íå å ïðåäíàçíà÷åíà çà òàêèâà. Íà ñòð. XVII å ïðèëîæåí ðå÷íèê íà ãðàìàòè÷åñêèòå òåðìèíè (ïðåðàáîòåí çà öåëèòå íà áúëãàðñêîòî èçäàíèå – Á.ïð.).

Кой английски е описан тук? Îáÿñíåíèÿòà â òàçè êíèãà ñå îòíàñÿò íàé-âå÷å çà åæåäíåâíèÿ ñúâðåìåíåí áðèòàíñêè àíãëèéñêè è ñà îíàãëåäåíè ñ ðåàëèñòè÷íè ïðèìåðè îò æèâèÿ åçèê. Âñè÷êè òå ñà èçáðàíè è ïðîâåðåíè â ãîëÿìà åëåêòðîííà áàçà äàííè ñ àâòåíòè÷íè ïðèìåðè îò ãîâîðèìèÿ è ïèñìåíèÿ àíãëèéñêè. Êúäåòî å íåîáõîäèìî, ñà îáÿñíåíè ñòèëèñòè÷åñêèòå íþàíñè (íàïð. ðàçëèêèòå ìåæäó îôèöèàëíèÿ è ðàçãîâîðíèÿ ñòèë, ìåæäó ïèñìåíèÿ è ãîâîðèìèÿ åçèê). Ìàëêèÿò áðîé ðàçëèêè, ñúùåñòâóâàùè ìåæäó áðèòàíñêàòà è àìåðèêàíñêàòà ãðàìàòèêà ñúùî ñà îïèñàíè, è èìà ìíîãî èíôîðìàöèÿ çà äðóãè îñîáåíîñòè íà àìåðèêàíñêèÿ àíãëèéñêè, íî âñå ïàê òîé íå å îïèñàí ñèñòåìàòè÷íî.

Какво е правилно? Êîãàòî íÿêîé êàæå, ÷å íåùî íå å „ïðàâèëíî“, ìîæå äà èìà ïðåäâèä íÿêîëêî íåùà. Ìîæå íàïðèìåð äà âèçèðà èçðå÷åíèÿ îò ðîäà íà I have seen her yesterday, êîèòî ñå ñðåùàò ÷åñòî â ðå÷òà íà ÷óæäåíöè. Ìîæå äà èìà ïðåäâèä èçðàçè êàòî less people (âìåñòî fewer people), êîèòî ñå èçïîëçâàò â ñòàíäàðòíèÿ àíãëèéñêè, íî ñå ñìÿòàò çà ãðåøíè îò íÿêîè õîðà. Èëè äà ãîâîðÿò çà êîíñòðóêöèè êàòî ain’t èëè äâîéíîòî îòðèöàíèå, êîèòî ñå óïîòðåáÿâàò ãîâîðèìî îò ìíîãî áðèòàíöè è àìåðèêàíöè, íî íå ñà õàðàêòåðíè çà ëèòåðàòóðíèÿ åçèê èëè â ïèñìåíèÿ ñòèë. Òàçè êíèãà å ïîñâåòåíà ãëàâíî íà ïúðâèÿ âèä „ïðàâèëíîñò“: ðàçëèêèòå ìåæäó áðèòàíñêèÿ èëè àìåðèêàíñêè àíãëèéñêè è ãîâîðåíèÿ îò îíåçè, çà êîèòî òîé íå å ìàé÷èí åçèê. Èìà îáà÷å è èíôîðìàöèÿ çà àëòåðíàòèâíè íà÷èíè íà èçðàçÿâàíå â ëèòåðàòóðíèÿ àíãëèéñêè è íÿêîè âàæíè äèàëåêòíè ôîðìè. (Çà ðàçíîâèäíîñòèòå íà àíãëèéñêèÿ âèæ 308-309.)

Доколко е важно да говорим правилно? Àêî ÷îâåê äîïóñêà ïðåêàëåíî ìíîãî ãðåøêè, êîãàòî ãîâîðè ÷óæä åçèê, òîâà ìîæå äà çàòðóäíè äðóãèòå äà ãî ðàçáèðàò, çàòîâà å âàæíî äà ñå èçðàçÿâàìå ïðàâèëíî. Çà óñïåøíîòî îáùóâàíå îáà÷å íå å íåîáõîäèìî äà ãîâîðèì èëè äà ïèøåì àáñîëþòíî áåçãðåøíî (âñúùíîñò ìíîãî ìàëêî âúçðàñòíè îâëàäÿâàò ïåðôåêòíî íÿêîé ÷óæä åçèê). Îáó÷àâàùèòå ñå òðÿáâà äà ñå ñòðåìÿò äà èçáÿãâàò ñåðèîçíèòå ãðåøêè (è êíèãèòå êàòî „Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà“ ìíîãî ùå èì ïîìîãíàò çà òîâà), íî è íå òðÿáâà äà ïðåâðúùàò ïðàâèëíîòî èçðàçÿâàíå â ñàìîöåë è äà ñå ñòåñíÿâàò âñåêè ïúò, êîãàòî ñãðåøàò. Ãðàìàòèêàòà íå å íàé-âàæíîòî íåùî íà ñâåòà!

Какво не е тази книга „Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà“ íå å ïúëíî îïèñàíèå íà àíãëèéñêèÿ åçèê. Êàêòî ïîäñêàçâà çàãëàâèåòî º, îñíîâíàòà º öåë å ïðàêòè÷åñêà – äà îñèãóðè íà îáó÷àâàùèòå ñå è òåõíèòå ïðåïîäàâàòåëè íàé-âàæíàòà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî èì òðÿáâà, çà äà ñå ñïðàâÿò ñ ÷åñòî ñðåùàíè åçèêîâè ïðîáëåìè.  ãðàíèöèòå íà òàçè ðàìêà îáÿñíåíèÿòà ñà ìàêñèìàëíî ïúëíè è òî÷íè.  ñúùîòî âðåìå îáà÷å íå å íèòî ïîëåçíî, íèòî âúçìîæíî ïîäîáíà êíèãà äà îïèøå àáñîëþòíî âñè÷êî – çàòîâà ÷èòàòåëÿò ìîæå äà ñðåùíå íÿêîè èçêëþ÷åíèÿ îò ãðàìàòè÷åñêèòå ïðàâèëà, çàñåãíàòè òóê. Îñâåí òîâà òÿ íå áè ìîãëà äà èççåìå ðîëÿòà íà ðå÷íèöèòå. Ìàêàð ÷å äàâà èíôîðìàöèÿ çà ïðîáëåìèòå, ñâúðçàíè ñ óïîòðåáàòà íà îòäåëíè äóìè, òÿ íÿìà çà öåë äà èçáðîÿâà âñè÷êèòå èì çíà÷åíèÿ èçâúí èçáðàíèòå. ix

Други справочници Ïðàêòè÷åñêèòå ãðàìàòèêè äàâàò îáÿñíåíèå íà îòäåëíèòå ãðàìàòè÷åñêè òåìè, íî íå ãè ñâúðçâàò „â öÿëîñò“. Àêî èìàòå íóæäà îò ñèñòåìàòè÷íî îïèñàíèå íà öÿëàòà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà, òðÿáâà äà ïîòúðñèòå ïîìàãàëî îò ðîäà íà Oxford Learner’s Grammar, John Eastwood (Oxford University Press), A Student’s Grammar of the English Language, Greenbaum & Quirk (Longman), èëè Collins Cobuild English Grammar (Collins); à çà ïîäðîáíîñòè ïî àíãëèéñêàòà ëåêñèêà – Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Cambridge Advanced Learner’s Dictionary, Longman Dictionary of Contemporary English, Macmillan English Dictionary, Collins Cobuild English Dictionary èëè äðóã ðå÷íèê.

Промени в третото издание Êàêòî âñåêè äðóã åçèê, àíãëèéñêèÿò ñå ïðîìåíÿò è áðèòàíñêèÿò àíãëèéñêè â ìîìåíòà å ïîäëîæåí íà ñèëíî âëèÿíèå îò ñòðàíà íà àìåðèêàíñêèÿ. Çàòîâà íÿêîè èçðàçè, êîèòî ñàìî ïðåäè íÿêîëêî äåñåòèëåòèÿ ñà áèëè íåòèïè÷íè çà ëèòåðàòóðíèÿ áðèòàíñêèÿ àíãëèéñêè, ñåãà ñå èçïîëçâàò øèðîêî – íàïðèìåð like êàòî ñúþç (íàïð. like I do) èëè óïîòðåáàòà íà Do you have…?, êîãàòî ñå ïèòà çà íàñòîÿùåòî (íàïð.

Do you have a light?). Òðåòîòî èçäàíèå îò÷èòà íÿêîè ïðîìåíè îò òîçè òèï, çà äà äàäå ïúëíî è ñúâðåìåííî îïèñàíèå íà åçèêà.

Как да търсим? Íàé-äîáðèÿò íà÷èí äà íàìåðèòå îïðåäåëåíà òåìà, êîÿòî âè èíòåðåñóâà, å äà ÿ ïîòúðñèòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ íà ñòð. 745 (Òåìàòè÷íèÿò èíäåêñ íà ñòð. XI èìà çà öåë ñàìî äà âè îðèåíòèðà â îáùàòà êàðòèíà; òîé íå å ïúëíî ñúäúðæàíèå.) Ïîâå÷åòî òåìè ñà âêëþ÷åíè ïîä íÿêîëêî èìåíà, çàòîâà íå áè òðÿáâàëî äà âè å òðóäíî äà îòêðèåòå êàêâîòî âè òðÿáâà. Íàïðèìåð, àêî èñêàòå äà ðàçáåðåòå çàùî ñå êàçâà I’m not used to driving on the left, à íå I’m not used to drive on the left, ìîæåòå äà ïîòúðñèòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ êëþ÷îâèòå äóìè used, be used, to èëè -ing. (Îò äðóãà ñòðàíà, î÷åâèäíî íå å óìåñòíî äà òúðñèòå íà drive, çàùîòî ïðàâèëîòî çàñÿãà óïîòðåáàòà íà ôîðìà íà -ing ñëåä be used to, à íå ãëàãîëà drive â ÷àñòíîñò.)

За българското издание Êíèãàòà Practical English Usage íà Ìàéêúë Ñóîí (èçäàíèå íà ‘Oxford University Press’) å íàé-ïúëíîòî ñúâðåìåííî ðúêîâîäñòâî ïî àíãëèéñêà ãðàìàòèêà, ñúçäàäåíî â ïîìîù íà âñè÷êè, êîèòî èçó÷àâàò èëè ïðåïîäàâàò àíãëèéñêè åçèê. Áúëãàðñêîòî èçäàíèå ùå áúäå îò ïîëçà çà øèðîê êðúã ÷èòàòåëè: ñòóäåíòè ôèëîëîçè, ïðåïîäàâàòåëè, ïðåâîäà÷è è èçîáùî íà õîðà, íà êîèòî ñå íàëàãà äà ïèøàò èëè äà ãîâîðÿò íà ïðàâèëåí àíãëèéñêè. Ñ öåë èçäàíèåòî äà ñòàíå ïî-äîñòúïíî çà áúëãàðñêèòå ÷èòàòåëè, âñè÷êè îáÿñíåíèÿ è ïîâå÷åòî ïðèìåðè â êíèãàòà ñà ïðåâåäåíè. Ðàçáèðà ñå, åäíî èçðå÷åíèå ìîæå äà èìà íÿêîëêî âàðèàíòà íà ïðåâîä. Ïðè èçáîðà íà íàé-ïîäõîäÿùèÿ ñìå ñå ðúêîâîäèëè îò òðè ôàêòîðà: 1) ãðàìàòè÷åñêàòà ïðàâèëíîñò, 2) ñòèëèñòè÷åñêàòà è ñèòóàöèîííàòà óìåñòíîñò (ïðè êîåòî ïðåâîäúò ìîæå äà å ïî-ñâîáîäåí) è 3) êîíêðåòíàòà öåë, ñ êîÿòî å âêëþ÷åí â ñúîòâåòíàòà ñòàòèÿ (ïðè êîåòî ìîæå äà å ïî-áóêâàëåí). Íàäÿâàìå ñå, ÷å òàêà „Ïðàêòè÷åñêà àíãëèéñêà ãðàìàòèêà“ ùå ïîñëóæè íà ãîëÿì áðîé õîðà, ñòðåìÿùè ñå äà óñúâúðøåíñòâàò ïîçíàíèÿòà ñè ïî àíãëèéñêè åçèê.

x

ТЕМАТИЧЕН ИНДЕКС Òóê ñà èçáðîåíè îñíîâíèòå ãðàìàòè÷åñêè òåìè, îïèñàíè â êíèãàòà; òîâà íå å ïúëåí èíäåêñ íà âñè÷êè ñòàòèè. ×èñëàòà îçíà÷àâàò íîìåðàòà íà ñúîòâåòíèòå ñòàòèè. Çà äà íàìåðèòå èíôîðìàöèÿ ïî êîíêðåòíà òåìà, ïîòúðñåòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ íà ñòð. 745

глаголи: времена и вид áúäåùå 211–221 ñåãàøíè âðåìåíà 461–466 ñåãàøíî ïåðôåêòíî 455–460 ìèíàëî ïðîñòî è ïðîäúëæèòåëíî 421–422 ìèíàëî ïåðôåêòíî 423-425 ïåðôåêòíè âðåìåíà 427 ïðîäúëæèòåëíè âðåìåíà 470-472 ìèíàëè âðåìåíà ñúñ çíà÷åíèå íà ñåãàøíî èëè áúäåùå 426 îïðîñòÿâàíå íà âðåìåíàòà â ïîä÷èíåíè èçðå÷åíèÿ (ñåãàøíî âìåñòî áúäåùå, ìèíàëî âìåñòî would è ò.í.) 580

be, do, have и модални глаголи ñïîìàãàòåëíè ãëàãîëè 85 be 89-92 there is 587 do 158-162 have 234-239

ìîäàëíè ãëàãîëè 353-354 can è could 121-125 may è might 338-344 can, could, may è might: ñðàâíåíè 345 must 358-361 ought 403 should 518-521 should, ought è must: ñðàâíåíè 520 will 629 would 633

инфинитив и причастия èíôèíèòèâ 279-292 ôîðìà íà -ing 293-294 ôîðìà íà -ing èëè èíôèíèòèâ ñëåä remember, go on è äð. 299 ôîðìà íà -ing, óïîòðåáåíà êàòî ñúùåñòâèòåëíî (ãåðóíäèé) 295-298

ôîðìè íà -ing è -ed, óïîòðåáåíè êàòî ïðèëàãàòåëíè èìåíà (ïðè÷àñòèÿ) 408-411

глаголи: други теми äåÿòåëåí çàëîã 10 ñòðàäàòåëåí çàëîã 412-420 ïîä÷èíèòåëíî íàêëîíåíèå 567 ïîâåëèòåëíî íàêëîíåíèå 268, 323 (let) ñâúðçâàùè ãëàãîëè: be, seem, look è äð. 328 íåïðàâèëíè ãëàãîëè 304 ñú÷åòàåìîñò íà ãëàãîëèòå (êàêâî ìîæå äà ñòîè ñëåä ãëàãîë?) 606 ãëàãîëè ñ äâå äîïúëíåíèÿ 610 ãëàãîë + äîïúëíåíèå + îïðåäåëåíèå 607 äâóêîìïîíåíòíè ãëàãîëè: ôðàçåîëîãè÷íè ãëàãîëè 599 ãëàãîëè ñ ïðåäëîã 600 ãëàãîëè çà äâèæåíèå (she ran in è äð.) 608 îòãëàãîëíè ñúùåñòâèòåëíè 598 àðõàè÷íè ãëàãîëíè ôîðìè 392

съществителни имена åäèíñòâåíî è ìíîæåñòâåíî ÷èñëî 523-532 áðîèìè è íåáðîèìè ñúùåñòâèòåëíè 148-149 ðîä (ìúæêè è æåíñêè) 222 èíäèâèäóàëèçèðàùè è ñúáèðàòåëíè ñúùåñòâèòåëíè (a bar of chocolate, a bunch of flowers è ò.í.) 430 ïðèòåæàòåëíî ’s 439-440 êîìáèíàöèè îò äâå ñúùåñòâèòåëíè 385-386 ñú÷åòàåìîñò (êàêâî ìîæå äà ñòîè ñëåä ñúùåñòâèòåëíî èìå?) 384

Çà äà íàìåðèòå êîíêðåòíà òåìà, ïîòúðñåòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ.

xi

Òåìàòè÷åí èíäåêñ

местоимения

прилагателни имена

ëè÷íè (I, me, you è ò.í.) 428-429 âúçâðàòíè (myself è ò.í.) 493 each other è one another 171 íåîïðåäåëèòåëíè (somebody, someone, anything è äð.) 548 âúïðîñèòåëíè (which, what, who è ò.í.) 622-624 one êàòî ìåñòîèìåíèå (a big one) 395 ïðèòåæàòåëíè è ïîêàçàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ: êîíêðåòèçèðàùè äóìè îòíîñèòåëíè (who, whom, which, that è ò.í.) 494-497 whoever, whatever è ò.í. 625

ìÿñòî â èçðå÷åíèåòî 12-14 ðåä ïðåä ñúùåñòâèòåëíîòî 15 ñú÷åòàåìîñò (êàêâî ìîæå äà ñòîè ñëåä ïðèëàãàòåëíî èìå?) 19 ïðèëàãàòåëíè ñ and 16 ïðèëàãàòåëíè áåç ñúùåñòâèòåëíî 17 ïðîèçíîøåíèå íà aged, naked è äð. 18

конкретизиращи думи óâîä 154 ÷ëåí (a/an è the) 61-70 ïðèòåæàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ (my, mine è ò.í.) 441-443 ïîêàçàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ (this, that, these, those) 589-590 all 35-40 another è other(s) 54 any 55 any è every 56 both 110 each 169 each è every 170 every (one) 193 either 174 enough 187 half 231 less è fewer 320 least è fewest 318 (a) little è (a) few 329 [a] lot 333 more 355 most 356 much è many 357 neither (of) 372 no, none è not a/any 376 so much è so many 542 some 546 some è any 547 too much è too many 596

xii

наречия ìÿñòîòî â èçðå÷åíèåòî 21-25 íàðå÷èÿ çà íà÷èí è ïðèëàãàòåëíè 26 íàðå÷èÿ èëè ïðèëàãàòåëíè? íåÿñíè ñëó÷àè 27 àäâåðáèàëíè ÷àñòèöè 20

степени за сравнение êîíñòðóêöèè 135 as … as; as much/many as 136 ñðàâíèòåëíà è ïðåâúçõîäíà ñòåïåí íà ïðèëàãàòåëíèòå è íàðå÷èÿòà 137-141

предлози îáùè áåëåæêè увод 448 в края на изречение 452 пред съюз 453 пред форма на -ing 454 пред и след определени думи и изрази 449–450 глаголи с предлог 600 изрази без предлог 451

êîíêðåòíè ïðåäëîçè about è on 4 above è over 6 according to 8 across, over è through 9 along 45 (a)round è about 60 at/in è to 80 at, on è in: çà ìÿñòî 81 at, on è in: çà âðåìå 82 before è in front of 98 below, under, underneath è beneath 100 between è among 105 by: çà âðåìå 117 by è near 118 by (ìåòîä, äåÿòåë) è with (èíñòðóìåíò è äð.) 119

Òåìàòè÷åí èíäåêñ due to è owing to 166 during è for 167 during è in 168 for: öåë è ïðè÷èíà 207 for, since, in è from: âðåìå 208 in è into, on è onto 269 in è to 270 in spite of 272 instead of 301 like è as: ïîäîáèå, ôóíêöèÿ 326 near (to) 365 opposite, facing è in front of 402 out of 404 through: âðåìå 592 until 602 up è down 603 with 631

съюзи îáùè áåëåæêè съюзи 510 структура на изречението 511

êîíêðåòíè ñúþçè and 52 and ñëåä try, wait, go è äð. 53 as è though: îñîáåí ñëîâîðåä 71 as if è as though; like 74 as long as 75 as well as 78 because 94 before 97 both … and 111 either … or 175 how 252 immediately, the moment è äð. 267 it’s time (that) 306 lest 321 neither … nor 373 neither, nor è not … either 374 not only … 383 now (that) 387 once 394 so that è in order that 543 ïîä÷èíåíè èçðå÷åíèÿ ñ that 583 èçïóñêàíå íà that 584 unless 601 when è if 618 whether … or … 620 whether è if 621

словоред и структура на изречението ñòàíäàðòåí ñëîâîðåä 509 èíâåðñèÿ (ñêàçóåìî ïðåä ïîäëîãà) 302-303 íà÷àëíî ïîçèöèîíèðàíå (íàïð. People like that I can’t stand) 513 ïîäðåæäàíå íà èíôîðìàöèÿòà 512 íàáëÿãàíå 184

различни конструкции âúïðîñè 480-486 âìåòíàòè âúïðîñè 487-488 îòðèöàòåëíè êîíñòðóêöèè 367-371 âúçêëèöàíèÿ 195 ïðÿêà ðå÷: âúâåæäàùè ãëàãîëè è ñëîâîðåä 156 íåïðÿêà ðå÷ 274-278 ïîä÷èíåíè îïðåäåëèòåëíè èçðå÷åíèÿ (the person who … è ò.í.) 494-498 whoever, whatever è ò.í. 625 if 256-265 âúâåæäàùî it 446-447 îáîñîáåíè èçðàçè: what I need is a holiday 130; it was my secretary who … 131 åëèïñà (èçïóñêàíå íà äóìè) 177-182 ðàçáèðàíå íà ñëîæíè èçðå÷åíèÿ 515

организация на текста ñòðóêòóðèðàùè èçðàçè (ñâúðçâàùè èçðàçè) 157 àáçàöè 406 ïîâòîðåíèÿ 500 êîðåñïîíäåíöèÿ писма 146 имейли и текстови съобщения 147

говорим език ñúêðàòåíè ôîðìè 143 êîíñòðóêöèè è âìåòíàòè èçðàçè, èçïîëçâàíè â ðå÷òà 514 êðàòêè îòãîâîðè (Yes, he can) 517 âúïðîñè-îòãîâîðè (Did you?) 484

особени начини на изразяване ñúêðàùåíèÿ è àêðîíèìè 2 óñòîé÷èâè ñëîâîñú÷åòàíèÿ 255

Çà äà íàìåðèòå êîíêðåòíà òåìà, ïîòúðñåòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ.

xiii

Òåìàòè÷åí èíäåêñ ó÷òèâîñò глаголни форми за индиректно изразяване 436 изрази при определени ежедневни ситуации 545 смекчаващи изрази 437 употреба на въпроси 435

ðàçíîâèäíîñòè è ñòèëîâå íà àíãëèéñêèÿ американски и британски английски 51 вариации и промени 312 вестникарски заглавия 240 говорим и писмен английски 310 думи табу и ругатни 575 жаргон 533 литературен английски и диалекти 308 официалност 311 правилност 309 съкратено изразяване 1

специална лексика âåëè÷èíè: êîíêðåòåí è îáîáùåí ñìèñúë 350 âúçðàñò 32 äàòè 152 èìåíà (Florence, Homer è äð.) 362 íàöèîíàëíîñòè è ñòðàíè 364 îáðúùåíèÿ (Peter; Mr Lewis) 363 òåëåôîííè ðàçãîâîðè 578 õðàíåíèÿ 347 ÷àñúò 579 ÷èñëà 389

правопис и пунктуация ïðàâîïèñ 556-565 ïóíêòóàöèÿ 473-479

произношение óäàðåíèå è ðèòúì 554 èíòîíàöèÿ 555 ñëàáè è ñèëíè ôîðìè 616

словообразуване ïðåäñòàâêè è íàñòàâêè 445

думи и изрази, които могат да се объркат accept è agree 7 all right è alright 41

xiv

allow, permit è let 42 almost è nearly; practically 43 alone, lonely, lonesome è lone 44 also, as well è too 46-47 alternately è alternatively 48 although, though, but è however: êîíòðàñò 49 altogether è all together 50 arise è rise 59 as, because, since è for 72 as, when è while: åäíîâðåìåííè ñúáèòèÿ 73 at first è first 84 (a)wake è (a)waken 86 back è again 87 bath è bathe 88 beat è win 93 become, get, go, grow è ò.í.: ïðîìåíè 128 begin è start 99 beside è besides 101 besides, except è apart from 102 big, large è great 106 born è borne 108 borrow è lend 109 bring è take 112 bring up è educate 113 Britain, the United Kingdom, the British Isles è England 114 broad è wide 115 care: take care (of), care (about) è care for 127 city è town 129 classic è classical 254 close è shut 132 cloth è clothes 133 come è go 134 comic è comical 254 continual(ly) è continuous(ly) 142 dead, died è death 153 east è eastern, north è northern è äð. 172 economic è economical 254 efficient è effective 173 electric è electrical 254 end è finish: ãëàãîëè 185 especial(ly) è special(ly) 188 except è except for 194 expect, hope, wait è look forward 196 experiment è experience 197 fairly, quite, rather è pretty: íàðå÷èÿ çà ñòåïåí 199

Òåìàòè÷åí èíäåêñ far è a long way 200 farther è further 201 female è feminine; male è masculine 203 finally, at last, in the end è at the end 204 fit è suit 206 forget è leave 209 fun è funny 210 get è go: äâèæåíèå 225 hear è listen (to) 241 here è there 245 high è tall 246 hire, rent è let 247 historic è historical 254 holiday è holidays 248 how è what … like? 253 ill è sick 266 in case è if 271 its è it’s 305 last, the last, the latest 314 later è in 315 lay è lie 316 long è (for) a long time 330 lose è loose 332 loudly è aloud 334 magic è magical 254 maybe è perhaps 346 next è the next; nearest 375 no more, not any more, no longer 379 not è no 382 opportunity è possibility 400 play è game 432 politic è political 254 politics è policy 438 price è prize 468 principal è principle 469 road è street 502 say è tell 504 sensible è sensitive 508 shade è shadow 516 small è little 534 so (ñúþç) è then 537 sometime, sometime è sometimes 549 soon, early è quickly 550 such è so 569 speak è talk 553 thankful è grateful 582 travel, journey, trip è voyage 597 whose è who’s 627

други думи и изрази [be] able to 3 actual(ly) 11 afraid 28 after: íàðå÷èå 29 after: ñúþç 30 after all 31 ago 33 alike 34 any (any better è äð.) 57 appear 58 as: êîíñòðóêöèè 581 as such 76 as usual 77 ask 79 at all 83 before: íàðå÷èå 96 bet 103 better 104 [a] bit 107 but ñúñ çíà÷åíèå ‘âìåñòî’ 116 call 120 can’t help 126 contrary 144 control 145 country 150 dare 151 different 155 divorce 337 doubt 163 dress 164 drown 165 elder è eldest 176 else 183 enjoy 186 even 189 eventual(ly) 190 ever 191 ever so, ever such 192 explain 198 feel 202 finished 205 first (this is the first… è ò.í.): âðåìåíà 591 get: çíà÷åíèå è êîíñòðóêöèè 223-224 give ñúñ ñúùåñòâèòåëíè çà äåéñòâèå 226 go/come for a … 227 go/come …ing 228 gone ñ be 229 had better 230

Çà äà íàìåðèòå êîíêðåòíà òåìà, ïîòúðñåòå â àçáó÷íèÿ èíäåêñ.

xv

Òåìàòè÷åí èíäåêñ happen to … 232 hardly, scarcely è no sooner 233 hear, see è ò.í. + äîïúëíåíèå + ãëàãîëíà ôîðìà 242 hear, see è ò.í. ñ ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå ñ that 243 help 244 home 249 hope 250 hopefully 251 indeed 273 just 307 know 313 last (this is the last … è ò.í.): âðåìåíà 591 learn 317 left 319 let: 322-323 life: áðîèìî è íåáðîèìî 324 like: ãëàãîë 325 likely 327 look 331 make: 335-336 marry 337 mean 348 means 349 mind (do you mind è ò.í.) 351 miss 352 need 366 no (no better è ò.í.) 57 no doubt 377 no matter 378 nowadays 388 of course 390 often 391 once: íàðå÷èå 393 only: ôîêóñèðàùî íàðå÷èå 398 open 399 opposite (ïðèëàãàòåëíî): ïîçèöèÿ 401 own 405 part 407 place (a place to live è ò.í.) 431 please è thank you 433 point of view 434 prefer 444 presently 467 quite 489 rather 490-491

xvi

reason 492 remind 499 [the] rest 501 [the] same 503 see 505 see, look (at) è watch 506 seem 507 smell 535 since: âðåìåíà 522 so: íàðå÷èå ñúñ çíà÷åíèå ‘òàêà’ 536 so: íàðå÷èå çà ñòåïåí (so tired, so fast) 538 so (è not) ñ hope, believe è ò.í. 539 so with say è tell 540 so-and-so; so-so 544 sort of, kind of è type of 551 sound 552 still, yet è already: çà âðåìå 566 such 568 suggest 570 suppose, supposing è what if 571 supposed to 572 surely 573 sympathetic 574 take (time) 576 taste 577 than: êîíñòðóêöèè 581 the matter (with) 585 there 586 think 588 time 593 tonight 594 too 595 used to 604 [be] used to …ing 605 very è very much 611 wait 612 want 613 -wards 614 way 615 well 617 where (to) 619 why è why not 628 wish: âðåìåíà 630 worth 632 yes è no 634

ЕЗИКОВИ ТЕРМИНИ Ñëåäíèòå äóìè è èçðàçè ñà èçïîëçâàíè â ãðàìàòè÷åñêèòå îáÿñíåíèÿ â êíèãàòà. ( ñêîáè ñà äàäåíè òåðìèíèòå íà àíãëèéñêè, çàùîòî íåâèíàãè èìà ïúëíî ñúâïàäåíèå ìåæäó áúëãàðñêàòà è àíãëèéñêàòà òåðìèíîëîãèÿ – Á.ïð.) àáñòðàêòíî ñúùåñòâèòåëíî [abstract noun] (îáðàòíîòî íà êîíêðåòíî ñúùåñòâèòåëíî) èìå íà íåùî, êîåòî âúçïðèåìàìå êàòî èäåÿ; íå ìîæåì äà ãî âèäèì, ïèïíåì è ò.í. Íàïðèìåð: doubt; height; geography. àäâåðáèàëíà ÷àñòèöà [adverb particle] êðàòêè íàðå÷èÿ êàòî up, out, off, êîèòî ÷åñòî âëèçàò â ñúñòàâà íà ôðàçåîëîãè÷íèòå ãëàãîëè (íàïð. clean up, look out, tell off). áåçëè÷åí ïîäëîã, áåçëè÷íî äîïúëíåíèå âèæ âúâåæäàù ïîäëîã, âúâåæäàùî äîïúëíåíèå. áðîèìî ñúùåñòâèòåëíî [countable noun] ñúùåñòâèòåëíè êàòî car, dog, idea, îçíà÷àâàùè íåùà, êîèòî ìîãàò äà ñå ïðåáðîÿò. Òå èìàò ôîðìè çà ìíîæåñòâåíî ÷èñëî è ïðèåìàò íåîïðåäåëèòåëåí ÷ëåí a/an. Âèæ ñúùî íåáðîèìî ñúùåñòâèòåëíî. áúäåùå ïåðôåêòíî âðåìå [future perfect] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ shall/will + have + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: I will have finished by lunchtime. áúäåùå ïðîäúëæèòåëíî âðåìå [future progressive/continuous] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ shall/will + be + ...ing. Íàïðèìåð: I will be needing the car this evening. áúäåùå ïðîñòî âðåìå [future simple] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñúñ ñïîìàãàòåëíèÿ shall/will + èíôèíèòèâ áåç to íà îñíîâíèÿ ãëàãîë. Íàïðèìåð: I shall arrive; Will it matter? âèä [aspect] ñïåöèàëèñòèòå ïî ãðàìàòèêà ïðåäïî÷èòàò äà ãîâîðÿò çà ïðîäúëæèòåëåí è ïåðôåêòåí âèä, à íå çà ïðîäúëæèòåëíè è ïåðôåêòíè âðåìåíà, çàùîòî òåçè ôîðìè ïîêàçâàò íå ñàìî âðåìåòî, â êîåòî ñå èçâúðøâà äåéñòâèåòî, à íîñÿò è äðóãè èäåè (íàïð. ïðîäúëæèòåëíîñò, çàâúðøåíîñò). Çà óäîáñòâî îáà÷å â òàçè êíèãà òåðìèíúò „âðåìå“ ÷åñòî âêëþ÷âà è âèäà íà ãëàãîëà. âìåòíàò âúïðîñ [question tag] èçðàçè îò ðîäà íà do you? èëè isn’t it?, ñúñòîÿùè ñå îò ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë (èëè íåñïîìàãàòåëíî be èëè have) + ìåñòîèìåíèå çà ïîäëîã, êîèòî ñå ïîñòàâÿò â êðàÿ íà èçåðå÷åíèåòî. Íàïðèìåð:You don’t eat meat, do you?; It’s a nice day, isn’t it? âìåòíàò èçðàç [tag] êðàòêà ôðàçà (íàïð. ìåñòîèìåíèå çà ïîäëîã + ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë), êîéòî ñå äîáàâÿ â êðàÿ íà èçðå÷åíèåòî, íàé-÷åñòî â ãîâîðèìèÿ åçèê. Íàïðèìåð: He likes to talk, John does; You can’t swim, can you?; Very noisy, those kids. Âèæ ñúùî âìåòíàò âúïðîñ. âìåòíàòî èçðå÷åíèå [cleft sentence] èçðå÷åíèå, èçïîëçâàíî çà íàáëÿãàíå âúðõó îïðåäåëåíà ÷àñò íà ãëàâíîòî èçðå÷åíèå (íàïð. ïîäëîãà èëè äîïúëíåíèåòî) ñ ïîìîùòà íà êîíñòðóêöèÿ ñ it èëè what. Íàïðèìåð: It was you that caused the accident; What I need is a drink. âðåìå [tense] ãëàãîëíè ôîðìè, ïîêàçâàùè âðåìåòî, â êîåòî ñå èçâúðøâà äåéñòâèåòî. Íàïðèìåð: will go; is sitting; saw. Âðåìåíàòà áèâàò áúäåùè, ñåãàøíè è ìèíàëè. âòîðî ëèöå âèæ ëèöå.

xvii

Åçèêîâè òåðìèíè âóëãàðèçìè âèæ äóìè òàáó. âúâåæäàù ïîäëîã, âúâåæäàùî äîïúëíåíèå [preparatory subject, preparatory object] êîãàòî ïîäëîãúò å èíôèíèòèâ èëè ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, íà àíãëèéñêè òîé îáèêíîâåíî ñå ñëàãà â êðàÿ íà ñëîæíîòî èçðå÷åíèå, à â íà÷àëîòî êàòî âúâåæäàù ïîäëîã ñå èçïîëçâà it. Íàïðèìåð: It is important to get enough sleep. It ìîæå äà ñå èçïîëçâà è êàòî âúâåæäàùî äîïúëíåíèå â íÿêîè êîíñòðóêöèè, íàïðèìåð: He made it clear that he disagreed. There ñúùî ìîæå äà ñå èçïîëçâà êàòî âúâåæäàù ïîäëîã â there is … è ïîäîáíè èçðàçè. Íàïðèìåð: There is somebody at the door. âúçâðàòíî ìåñòîèìåíèå [reflexive pronoun] äóìè êàòî myself, yourself, himself, êîèòî îçíà÷àâàò, ÷å íÿêîé èçâúðøâà íåùî âúðõó ñåáå ñè. Íàïðèìåð: I cut myself shaving this morning. Âèæ ñúùî åìôàòè÷íî ìåñòîèìåíèå. âúïðîñ-îòãîâîð [reply question] âúïðîñ (ñúñ ñõîäíà êîíñòðóêöèÿ íà âìåòíàòèòå âúïðîñè), êîéòî ñå èçïîëçâà êàòî îòãîâîð, íàïðèìåð ñ öåë èçðàçÿâàíå íà èíòåðåñ. Íàïðèìåð: I’ve been invited to spend the weekend in London. ~ Have you, dear? âúïðîñèòåëíà êîíñòðóêöèÿ [interrogative structure] êîíñòðóêöèè, êîèòî ñå èçïîëçâàò ïðè çàäàâàíå íà âúïðîñè. Âúâ âúïðîñèòåëíîòî èçðå÷åíèå ñïîìàãàòåëíèÿò ãëàãîë (èëè íåñïîìàãàòåëíîòî be) ñòîè ïðåä ïîäëîãà. Íàïðèìåð: Can you swim?; Are you ready? âúïðîñèòåëíè ìåñòîèìåíèÿ è íàðå÷èÿ [question words/interrogative pronouns and adverbs] äóìè êàòî what, who è where, êîèòî ñå èçïîëçâàò âúâ âúïðîñè. ãåðóíäèé (îòãëàãîëíî ñúùåñòâèòåëíî) [gerund] ãëàãîëíàòà ôîðìà ñ îêîí÷àíèå -ing, êîãàòî å èçïîëçâàíà êàòî ñúùåñòâèòåëíî èìå (íàïðèìåð êàòî ïîäëîã èëè äîïúëíåíèå â èçðå÷åíèåòî). Íàïðèìåð: Smoking is bad for you; I hate getting up early. Âèæ ñúùî ìèíàëî ïðè÷àñòèå. ãëàâíî èçðå÷åíèå [main clause] âèæ ñëîæíî ñúñòàâíî èçðå÷åíèå. ãëàãîë [verb] äóìè êàòî ask, wake, play, be, can, îçíà÷àâàùè äåéñòâèÿ, ñúñòîÿíèÿ èëè ïðîöåñè.  èçðå÷åíèåòî ãëàãîëèòå èçïúëíÿâàò ôóíêöèÿòà íà ñêàçóåìî è çàåäíî ñ ïîäëîãà ñòîÿò â îñíîâàòà íà ïðîñòîòî èçðå÷åíèå. Âèæ ñúùî ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë, ìîäàëåí ãëàãîë, ñêàçóåìî, ñêàçóåìíà ôðàçà. ãðàìàòèêà [grammar] ïðàâèëàòà çà òîâà, êàê äóìèòå ñå êîìáèíèðàò, ïîäðåæäàò è èçìåíÿò, çà äà ñå ïðåäàäå åäíî èëè äðóãî çíà÷åíèå. ãëàñíà [vowel] áóêâèòå a, e, i, o, u, òåõíèòå êîìáèíàöèè è çâóöèòå, êîèòî îçíà÷àâàò (âèæ ôîíåòè÷íàòà àçáóêà íà ñòð. XXXIV).Âèæ ñúùî ñúãëàñíà. äâóêîìïîíåíòåí ãëàãîë âèæ ôðàçåîëîãè÷åí ãëàãîë è ïðåäëîæåí ãëàãîë. äåêëàðàòèâåí âúïðîñ [declarative question] âúïðîñ, êîéòî èìà ñëîâîðåäà íà óòâúðäèòåëíî èçðå÷åíèå. Íàïðèìåð: That’s your girlfriend? äåòåðìèíèðàùà äóìà âèæ êîíêðåòèçèðàùà äóìà. äåÿòåë/èçâúðøèòåë [agent] ïðè ñòðàäàòåëíèÿ çàëîã äåÿòåë å èçðàçúò, ïîêàçâàù êîé èëè êàêâî èçâúðøâà äåéñòâèåòî. Íàïðèìåð: This picture was probably painted by a child. äåÿòåëåí çàëîã [active voice] äåÿòåëíè ñà ãëàãîëíèòå ôîðìè îò ðîäà íà breaks, told, will help (íå êàòî is broken, was told, will be helped, êîèòî ñà ñòðàäàòåëíè ôîðìè). Ïîäëîãúò íà äåÿòåëíàòà ãëàãîëíà ôîðìà îáèêíîâåíî å ëèöåòî èëè ïðåäìåòúò, êîéòî èçâúðøâà äåéñòâèåòî èëè å ïðè÷èíà çà èçâúðøâàíåòî ìó.

xviii

Åçèêîâè òåðìèíè äîïúëíåíèå [object] èìåííà ôðàçà èëè ìåñòîèìåíèå, êîèòî îáèêíîâåíî ñòîÿò ñëåä ñêàçóåìîòî (ãëàãîëà) â èçðå÷åíèåòî (â äåÿòåëåí çàëîã). Ïðÿêîòî äîïúëíåíèå íàé-÷åñòî îçíà÷àâà ÷îâåêà èëè ïðåäìåòà, ïðÿêî çàñåãíàò îò äåéñòâèåòî.  èçðå÷åíèåòî Take the dog for a walk èçðàçúò the dog å ïðÿêî äîïúëíåíèå. Íåïðÿêîòî äîïúëíåíèå îáèêíîâåíî îçíà÷àâà ÷îâåêà èëè ïðåäìåòà, êîéòî „ïîëó÷àâà“ ïðÿêîòî äîïúëíåíèå.  èçðå÷åíèåòî Ann gave me a watch ìåñòîèìåíèåòî me å íåïðÿêî äîïúëíåíèå, à a watch – ïðÿêî. Âèæ ñúùî ïîäëîã. äóìè òàáó [taboo words] äóìè (íàïð. fuck), ñâúðçàíè ñ òåìè (íàïð. ñåêñ), çà êîèòî ñå ñìÿòà íåïðèëè÷íî èëè îáèäíî äà ñå ãîâîðè. Äóìèòå òàáó íå ñå èçïîëçâàò â îôèöèàëíèÿ ñòèë, ïèñìåí èëè ãîâîðèì, è ïî ïðèíöèï ñå èçáÿãâàò îò ïîâå÷åòî õîðà. Âèæ ñúùî ðóãàòíÿ. åäèíñòâåíî ÷èñëî [singular] ãðàìàòè÷åñêà ôîðìà, êîÿòî ñå èçïîëçâà, êîãàòî ãîâîðèì çà åäèí ÷îâåê èëè ïðåäìåò èëè çà åäíîðîäíî êîëè÷åñòâî èëè ìàñà. Íàïðèìåð: me; bus; water; is; much; this. Âèæ ñúùî ìíîæåñòâåíî ÷èñëî. åëèïñà [ellipsis] èçïóñêàíå íà äóìè, êîãàòî çíà÷åíèåòî èì å ÿñíî îò êîíòåêñòà. Íàïðèìåð: (It’s a) Nice day, isn’t it?; It was better than I expected (it would be). åìôàòè÷íî ìåñòîèìåíèå (ìåñòîèìåíèe çà íàáëÿãàíå) [emphatic pronoun] âúçâðàòíèòå ìåñòîèìåíèÿ (myself, yourself è ò.í.), êîãàòî ñà óïîòðåáåíè ñ öåë íàáëÿãàíå. Íàïðèìåð: I’ll tell him myself; I wouldn’t sell this to the king himself. Âèæ ñúùî âúçâðàòíî ìåñòîèìåíèå. æàðãîí [slang] ñèëíî ðàçãîâîðåí åçèêîâ ñòèë, èçïîëçâàí íàé-÷åñòî ñàìî ìåæäó ÷ëåíîâåòå íà îïðåäåëåíè ñîöèàëíè èëè ïðîôåñèîíàëíè ãðóïè. Íàïðèìåð: thick (= stupid); lose one’s cool (= get upset); sparks (= electrician). çàïîâåäíà ôîðìà âèæ ïîâåëèòåëíî íàêëîíåíèå. èäèîì [idiom] ñëîâîñú÷åòàíèå, â êîåòî îòäåëíèòå äóìè ñà çàãóáèëè èíäèâèäóàëíèòå ñè çíà÷åíèÿ, à èçðàçúò ôóíêöèîíèðà êàòî öÿëîñòíà åçèêîâà åäèíèöà. Íàïðèìåð: My aunt has lost her marbles. Âèæ ñúùî ôðàçåîëîãè÷íè ãëàãîëè. èçðàç âèæ ôðàçà. èçðå÷åíèå [sentence] ñú÷åòàíèå îò äóìè, êîåòî èçðàçÿâà òâúðäåíèå, çàïîâåä, âúïðîñ èëè âúçêëèöàíèå. Èçðå÷åíèÿòà ìîãàò äà áúäàò ïðîñòè (ñúäúðæàùè ñàìî åäèí ïîäëîã è åäíî ñêàçóåìî) èëè ñëîæíè (ñúñòàâåíè îò äâå èëè ïîâå÷å ïðîñòè èçðå÷åíèÿ).  ïèñìåíèÿ åçèê èçðå÷åíèåòî çàïî÷âà ñ ãëàâíà áóêâà è çàâúðøâà ñ òî÷êà, âúïðîñèòåëåí èëè óäèâèòåëåí çíàê. Âèæ ñúùî ãëàâíî èçðå÷åíèå, ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, ïðîñòî èçðå÷åíèå, ñëîæíî ñúñòàâíî èçðå÷åíèe, ñëîæíî ñú÷èíåíî èçðå÷åíèå. èìåííà ôðàçà [noun phrase] ñëîâîñú÷åòàíèå (íàïð. ÷ëåí + ïðèëàãàòåëíî + ñúùåñòâèòåëíî èìå), êîåòî èãðàå ðîëÿòà íà ïîäëîã, äîïúëíåíèå èëè ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå â èçðå÷åíèåòî. Íàïðèìåð: the last bus. èìåííî ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå [nominal relative clause] ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå (îáèêíîâåíî âúâåäåíî ñ what), êîåòî èçïúëíÿâà ôóíêöèÿòà íà ñúùåñòâèòåëíî (ïîäëîã, äîïúëíåíèå èëè ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå) â èçðå÷åíèåòî. Íàïðèìåð: I gave him what he needed. èíâåðñèÿ [inversion] êîíñòðóêöèÿ, â êîÿòî ñïîìàãàòåëåí èëè äðóã ãëàãîë ñå ïîñòàâÿ ïðåä ïîäëîãà. Íàïðèìåð: Never had she seen such a mess; Here comes John. èíòîíàöèÿ [intonation] „ìåëîäèÿòà“ íà ãîâîðèìèÿ åçèê – ïîâèøàâàíåòî è ïî-

xix

Åçèêîâè òåðìèíè íèæàâàíåòî íà ãëàñà â çàâèñèìîñò îò çíà÷åíèåòî è íàñòðîåíèåòî, êîåòî èñêàìå äà èçðàçèì, èëè îò ñòðóêòèðàòà íà èçðå÷åíèåòî. èíôèíèòèâ [infinitive] îñíîâíàòà ôîðìà íà àíãëèéñêèÿ ãëàãîë (îáèêíîâåíî ñ to), êîÿòî ìîæå äà ñå èçïîëçâà ñëåä äðóã ãëàãîë, ñëåä ïðèëàãàòåëíî èëè ñúùåñòâèòåëíî èìå èëè ñàìîñòîÿòåëíî êàòî ïîäëîã èëè ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå. Íàïðèìåð: I want to go home; It’s easy to sing; I’ve got a plan to start a business; To err is human, to forgive divine. êîëè÷åñòâåío íàðå÷èe [quantifier] êîíêðåòèçèðàùè äóìè îò ðîäà íà many, few, little, several, êîèòî ñå ïîñòàâÿò â íà÷àëîòî íà èìåííà ôðàçà è îçíà÷àâàò êîëè÷åñòâî èëè áðîé (íàé-÷åñòî íåîïðåäåëåí). êîëîêàöèÿ [collocation] ñú÷åòàíèÿ îò äóìè, êîèòî âèíàãè ñå êîìáèíèðàò ïî òîçè íà÷èí, íî íå ñ äðóãè äóìè. Íàïðèìåð: a heavy smoker, a good chance. êîíêðåòèçèðàùà äóìà [determiner] îñîáåíà ãðóïà îò äóìè, êîèòî ñòîÿò â íà÷àëîòî íà èìåííàòà ôðàçà è íàé-÷åñòî ïðèäàâàò çíà÷åíèå íà îïðåäåëåíîñò èëè íåîïðåäåëåíîñò íà ñúùåñòâèòåëíîòî. Òàêèâà ñà ÷ëåíúò (a/an, the), ïðèòåæàòåëíèòå ìåñòîèìåíèÿ (my, your, his è ò.í.), ïîêàçàòåëíèòå ìåñòîèìåíèÿ (this, that), íåîïðåäåëèòåëíèòå è îáîáùèòåëíèòå ìåñòîèìåíèÿ (each, either, all è äð.), íàðå÷èÿòà çà êîëè÷åñòâî (several, more, both). êîíêðåòèçèðàùî (îãðàíè÷èòåëíî) ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå [identifying/defining relative clause] ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, êîåòî êîíêðåòèçèðà äàäåíî ñúùåñòâèòåëíî èìå – óòî÷íÿâà òî÷íî çà êîé ÷îâåê èëè ïðåäìåò ãîâîðèì. Íàïðèìåð: There’s the woman who tried to steal your cat. (Ïîä÷èíåíîòî èçðå÷åíèå who tried to steal your cat êîíêðåòèçèðà æåíàòà – ïîêàçâà çà êîÿ òî÷íî æåíà ãîâîðèì.) Âèæ ñúùî íåêîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå. êîíêðåòíî ñúùåñòâèòåëíî [concrete noun] (îáðàòíîòî íà àáñòðàêòíî ñúùåñòâèòåëíî) èìåíàòà íà íåùà, êîèòî ìîæåì äà âèäè, äîêîñíåì è ò.í. Íàïðèìåð: cloud; petrol; raspberry. êîïóëà âèæ ñâúðçâàù ãëàãîë. êðàòúê îòãîâîð [short answer] îòãîâîð, êîéòî ñúäúðæà ñàìî ïîäëîã è ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë (èëè íåñïîìàãàòåëíî be èëè have). Íàïðèìåð: Has anybody phoned the police? ~ John has; Who’s ready for more? ~ I am. ëåêñèêàëíà êîìáèíàöèÿ âèæ êîëîêàöèÿ. ëèòåðàòóðåí åçèê [standard language] ôîðìà íà åçèêà, ïðèåòà â äúðæàâíèòå îðãàíè, ñúäåáíàòà ñèñòåìà, äåëîâîòî îáùóâàíå, îáðàçîâàíèåòî è ëèòåðàòóðàòà.

I’m not å ëèòåðàòóðåí èçðàç, à I ain’t íå å. ëèöå [person] ãðàìàòè÷åñêè ôîðìè, ðàçãðàíè÷àâàùè ãîâîðåùèÿ (ïúðâî ëèöå), ñëóøàòåëÿ (âòîðî ëèöå) è õîðàòà, ïðåäìåòèòå èëè ïîíÿòèÿòà çà êîèòî ñå ãîâîðè (òðåòî ëèöå). Äóìèòå I è you; am, are è is ñå ðàçëè÷àâàò ïî ëèöå. ëè÷íè ìåñòîèìåíèÿ [personal pronouns] äóìèòå I, you, he è ò.í. ñà ëè÷íè ìåñòîèìåíèÿ çà ïîäëîã; me, you, him è ò.í. ñà ëè÷íè ìåñòîèìåíèÿ çà äîïúëíåíèå. ìåñòîèìåíèå [pronoun] äóìè êàòî it, yourself, their, êîèòî çàìåñòâàò ñúùåñòâèòåëíè èìåíà èëè èìåííè ôðàçè (íàïð. the cat, Peter’s self, the family’s) ñ öåë äà ñå èçáåãíå ïîâòàðÿíåòî íà åäíè è ñúùè äóìè è èçðàçè. Íÿêîè ìåñòîèìåíèÿ ñå óïîòðåáÿâàò è êàòî êîíêðåòèçèðàùè äóìè.

xx

Åçèêîâè òåðìèíè ìèíàëî ïåðôåêòíî âðåìå [past perfect] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ had + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: I had forgotten; The children had arrived; She had been working; It had been raining. Ïúðâèòå äâà ïðèìåðà ñà çà ïðîñòî ìèíàëî ïåðôåêòíî, à âòîðèòå äâà – çà ìèíàëî ïåðôåêòíî ïðîäúëæèòåëíî (ñ had been + ...ing). ìèíàëî ïðè÷àñòèå [past participle] ãëàãîëíè ôîðìè êàòî broken, gone, stopped, êîèòî ñå èçïîëçâàò çà îáðàçóâàíå íà ïåðôåêòíèòå âðåìåíà è ñòðàäàòåëíèÿ çàëîã, à ñúùî êàòî ïðèëàãàòåëíè èìåíà (îïðåäåëåíèå íà ñúùåñòâèòåëíî èìå). ìèíàëî ïðîäúëæèòåëíî âðåìå [past progressive/continuous] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ was/were + ...ing. Íàïðèìåð: I was going; They were stopping. ìèíàëî ïðîñòî âðåìå [simple past/past simple] ìèíàëà ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî íå ñúäúðæà ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë â óòâúðäèòåëíèÿ ñè âàðèàíò. Íàïðèìåð: I stopped; You heard; We knew. ìíîæåñòâåíî ÷èñëî [plural] ãðàìàòè÷åñêà ôîðìà, îçíà÷àâàùà, ÷å ñòàâà äóìà çà ïîâå÷å îò åäèí ÷îâåê èëè ïðåäìåò. Íàïðèìåð: we; buses; children; are; many; these. Âèæ ñúùî åäèíñòâåíî ÷èñëî. ìîäàëåí ãëàãîë [modal auxiliary verb] ãëàãîëèòå can, could, may, might, must, will, shall, would, should, ought, êîèòî ìîäèôèöèðàò çíà÷åíèåòî íà îñíîâíèÿ ãëàãîë. íàáëÿãàíå [emphasis] ïðèâëè÷àíå íà âíèìàíèåòî íà ñëóøàòåëÿ/÷èòàòåëÿ âúðõó îïðåäåëåíà ÷àñò îò äóìàòà èëè èçðå÷åíèåòî (íàïðèìåð êàòî ñå ïðîèçíåñå ïîîò÷åòëèâî; êàòî ñå èçïèøå ñ ãëàâíè áóêâè; ñ ïîìîùòà íà do â óòâúðäèòåëíî èçðå÷åíèå; ñ ïîìîùòà íà îñîáåí ñëîâîðåä). íàðå÷èå [adverb] äóìè êàòî tomorrow, once, badly, there, also, êîèòî ñå èçïîëçâàò, çà äà êàæåì êîãà, êúäå èëè êàê ñå èçâúðøâà äåéñòâèåòî. Èìà ìíîãî âèäîâå íàðå÷èÿ ñ ðàçëè÷íè ôóíêöèè; âèæ 22-27. íàñòàâêà [suffix] ñðè÷êè êàòî -ology, -able è -ese, êîèòî ñå äîáàâÿò â êðàÿ íà äóìàòà è ïðîìåíÿò çíà÷åíèåòî º. Íàïðèìåð: climatology; understandable; Chinese. Âèæ ñúùî îêîí÷àíèå è ïðåäñòàâêà. íà÷àëíà ïîçèöèÿ [initial position ] êîãàòî äàäåíà äóìà îáè÷àéíî ñå ïîñòàâÿ â íà÷àëîòî íà èçðå÷åíèåòî, íàïðèìåð: Sometimes I wish I had a different job. íà÷àëíî ïîçèöèîíèðàíå [fronting] ïîñòàâÿíå íà äóìè èëè èçðàçè â íà÷àëîòî íà èçðå÷åíèåòî ñ öåë äà èì ñå ïðèäàäå ïî-ãîëÿìà âàæíîñò (íàáëÿãàíå). Íàïðèìåð: Jack I like, but his wife I can’t stand. íà÷èí [manner] íàðå÷èÿòà çà íà÷èí ïîêàçâàò êàê ñå èçâúðøâà äåéñòâèåòî. Íàïðèìåð: well; suddenly; fast. íåáðîèìî ñúùåñòâèòåëíî [uncountable noun] ñúùåñòâèòåëíè èìåíà, îçíà÷àâàùè íåùà, êîèòî íå ìîãàò äà ñå ïðåáðîÿò (ïðåäñòàâëÿâàùè åäíîðîäíà ìàñà, ìíîæåñòâî èëè àáñòðàêòíè ïîíÿòèÿ). Òå îáèêíîâåíî íå ñå êîìáèíèðàò ñ íåîïðåäåëèòåëíèÿ ÷ëåí a/an. Íàïðèìåð: mud; rudeness; furniture. íåêîíêðåòèçèðàùî (íåîãðàíè÷èòåëíî) ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå [non-identifying/non-defining relative clause] ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, êîåòî íå êîíêðåòèçèðà ñúùåñòâèòåëíîòî, çà êîåòî ñå îòíàñÿ (íå óòî÷íÿâà çà êîãî èëè çà êàêâî òî÷íî ãîâîðèì, çàùîòî òîâà âå÷å å ÿñíî), à ïðîñòî äàâà äîïúëíèòåëíà èíôîðìàöèÿ çà íåãî. Íàïðèìåð: There’s Hannah Smith, who tried to steal my

xxi

Åçèêîâè òåðìèíè cat. (Ïîä÷èíåíîòî èçðå÷åíèå who tried to steal my cat íå êîíêðåòèçèðà ÷îâåêà, çà êîãîòî ãîâîðèì, çàùîòî âå÷å çíàåì êîé å òîé – Hannah Smith. Òî ïðîñòî äàâà äîïúëíèòåëíè ñâåäåíèÿ çà íåÿ.) Âèæ ñúùî êîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå. íåîãðàíè÷èòåëíî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå âèæ íåêîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå. íåîïðåäåëèòåëåí ÷ëåí [indefinite article] äóìàòà a/an, êîÿòî ïîêàçâà, ÷å ãîâîðèì çà íåîïðåäåëåí èëè íåèçâåñòåí ÷îâåê èëè ïðåäìåò (íàïð. a cat; a bus). íåïðàâèëíà ôîðìà [irregular form] ãðàìàòè÷åñêà ôîðìà, êîÿòî íå ñå îáðàçóâà ïî îáùèòå ïðàâèëà. Íåïðàâèëíèòå ôîðìè çà ìèíàëî ïðîñòî âðåìå è ìèíàëî ïðè÷àñòèå íà ãëàãîëèòå íàïðèìåð íå ñå îáðàçóâàò ñ îêîí÷àíèå -ed (íàïð. swam, taken); children å íåïðàâèëíà ôîðìà çà ìíîæåñòâåíî ÷èñëî. íåïðåõîäåí ãëàãîë [intransitive verb] ãëàãîë, êîéòî íå ìîæå äà ñå êîìáèíèðà ñ ïðÿêî äîïúëíåíèå è äà ñå èçïîëçâà â ñòðàäàòåëåí çàëîã. Íåïðåõîäíèòå ãëàãîëè íàé-÷åñòî îçíà÷àâàò ñúñòîÿíèå, äâèæåíèå, ÷óâñòâî èëè ðåàêöèÿ, íàïðèìåð: smile; fall; come; go. íåïðÿêà ðå÷ [indirect speech] êîíñòðóêöèÿ, êîÿòî ñå èçïîëçâà çà ïðåäàâàíå íà ÷óæäè èçêàçâàíèÿ, íî íå äîñëîâíî, à êàòî ÷àñò îò ñîáñòâåíî èçðå÷åíèå íà ãîâîðåùèÿ. Ïðè òîâà ñå íàëàãàò ïðîìåíè â ñëîâîðåäà, ãëàãîëíèòå âðåìåíà, ìåñòîèìåíèÿòà è äðóãè äóìè. Ñðàâíåòå: He said ‘I’m tired’ (ïðÿêà ðå÷) è He said that he was tired (íåïðÿêà ðå÷). íåïðÿêî äîïúëíåíèå [indirect object] âèæ äîïúëíåíèå. íåñâúðçàíî (âèñÿùî) ïðè÷àñòèå [misrelated/hanging/dangling participle] ïðè÷àñòèå, êîìáèíèðàíî ñ ïîäëîã, êîéòî íå ñå îòíàñÿ çà íåãî. Íàïðèìåð: Looking out of the window, the mountains appeared very close. (Çâó÷è, ñÿêàø ïëàíèíàòà ãëåäà ïðåç ïðîçîðåöà.) Òàçè êîíñòðóêöèÿ îáèêíîâåíî ñå èçáÿãâà â ïèñìåíèÿ ñòèë, çàùîòî êðèå ðèñê îò äâóñìèñëèå. íåñïðåãàåìà ãëàãîëíà ôîðìà ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî íå íîñè çíà÷åíèå çà âðåìå è ëèöå. Íåñïðåãàåìè ãëàãîëíè ôîðìè ñà èíôèíèòèâúò è ïðè÷àñòèÿòà. íåóòâúðäèòåëíà äóìà [non-affirmative/non-assertive words] äóìèòå some, somebody, somewhere è ò.í. ñå èçïîëçâàò íàé-÷åñòî â óòâúðäèòåëíè èçðå÷åíèÿ. Âúâ âúïðîñèòåëíèòå è îòðèöàòåëíèòå èçðå÷åíèÿ íàé-÷åñòî íà òÿõíî ìÿñòî ñå óïîòðåáÿâàò any, anybody, anywhere è ò.í. Òàêèâà äóìè ñå íàðè÷àò „íåóòâúðäèòåëíè“. Êúì òàçè ãðóïà ñïàäàò ñúùî yet, ever è äð. îáúðíàò ñëîâîðåä âèæ èíâåðñèÿ. îãðàíè÷èòåëíî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå âèæ êîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå. îêîí÷àíèå [ending] áóêâè èëè ñðè÷êè, êîèòî ñå äîáàâÿò â êðàÿ íà äóìàòà è ïðîìåíÿò ãðàìàòè÷åñêàòà º ôîðìà, íî íå è çíà÷åíèåòî º, íàïð. -er, -ing, -ed. îïðåäåëåíèå [attribute] ïîñòàâåíè ïðåä ñúùåñòâèòåëíîòî, ïðèëàãàòåëíè èçïúëíÿâàò ôóíêöèÿòà íà îïðåäåëåíèå – òîâà ñå íàðè÷à îùå àòðèáóòèâíà ïîçèöèÿ. Íàïðèìåð: a green shirt; my noisy son. Âèæ ñúùî ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå. îïðåäåëèòåëåí ÷ëåí [definite article] äóìè÷êàòà the, êîÿòî ïîêàçâà, ÷å ãîâîðèì çà êîíêðåòåí, âå÷å ïîçíàò íà ãîâîðåùèÿ è/èëè íà ñëóøàòåëÿ ÷îâåê èëè ïðåäìåò (íàïð. the train; the President). îñíîâåí ãëàãîë [main/full verb] ñêàçóåìíàòà ôðàçà ÷åñòî ñúäúðæà åäèí èëè ïîâå÷å ñïîìàãàòåëíè ãëàãîëà è îñíîâåí ãëàãîë. Îñíîâíèÿò ãëàãîë å òîçè, êîéòî íîñè îñíîâíîòî çíà÷åíèå – îçíà÷àâà êàêâî äåéñòâèå ñå èçâúðøâà; ñïîìàãàòåëíèòå ãëàãîëè äîáàâÿò ãðàìàòè÷åñêà èíôîðìàöèÿ êúì òîâà çíà÷åíèå (íàïð. äàëè xxii

Åçèêîâè òåðìèíè äåéñòâèåòî å ïðîäúëæèòåëíî èëè çàâúðøåíî, äàëè ñå èçâúðøâà â ìèíàëîòî èëè â áúäåùåòî.) Íàïðèìåð: is going; will explain; has arrived; would have been forgotten. îòíîñèòåëíî ìåñòîèìåíèå [relative pronoun] ìåñòîèìåíèå (who, whom, whose, which è that), êîåòî ñâúðçâà ïîä÷èíåíîòî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå ñúñ ñúùåñòâèòåëíîòî èìå, êîåòî òî ïîÿñíÿâà. Ïîíÿêîãà òàçè ðîëÿ ìîãàò äà èçïúëíÿâàò è îòíîñèòåëíèòå íàðå÷èÿ when, where è why. Íàïðèìåð: There’s the man who wants to buy my car; This is the room which needs painting; Do you remember the day when we met? îòíîñèòåëíî íàðå÷èå íàðå÷èÿ, êîèòî íàé-÷åñòî âúâåæäàò ïîä÷èíåíè îáñòîÿòåëñòâåíè èçðå÷åíèÿ. Íàïðèìåð: When I saw her, I left the room. îòðèöàíèå [negative] îòðèöàòåëíè èçðå÷åíèÿ ñà òåçè, â êîèòî ñ ãëàãîëà å èçïîëçâàíà ÷àñòèöàòà not. Íàïðèìåð: I didn’t know. îôèöèàëåí ñòèë [formal style] ñòèë íà èçðàçÿâàìå, êîéòî ñå èçïîëçâà, êîãàòî ãîâîðèì ñ íåïîçíàòè, ïðè ñïåöèàëíè ñëó÷àè, â íÿêîè õóäîæåñòâåíè ñòèëîâå, ïðè äåëîâà êîðåñïîíäåíöèÿ è äð. Íàïðèìåð commence èìà ïî-îôèöèàëíî çâó÷åíå îò start. ïåðôåêòía ôîðìa [perfect form] ãëàãîëíè ôîðìè, êîèòî ñå îáðàçóâàò ñúñ ñïîìàãàòåëíî have + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: I have forgotten; She had failed; having arrived; to have finished. ïåðôåêòåí èíôèíèòèâ [perfect infinitive] (to) have + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: to have arrived. ïåðôåêòíî óñëîâíî íàêëîíåíèå [perfect conditional] should/would have + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: I should/would have agreed; He would have known. ïðèòåæàòåëíà ôîðìà [possessive form] ôîðìà íà ñúùåñòâèòåëíèòå èìåíà, èçðàçÿâàùà ïðèòåæàíèå. Íàïðèìåð: John’s car. ïðèòåæàòåëíî ìåñòîèìåíèå [possessive pronoun] äóìèòå my, your, his, her ñà ïðèòåæàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ (ïîêàçâàò äàëè íåùî ïðèíàäëåæè íà ãîâîðåùèÿ, íà ñëóøàòåëÿ èëè íà òðåòî ëèöå). Mine, yours, his, hers ñà äðóãà ãðóïà ïðèòåæàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ. My, your è ò.í. ñå èçïîëçâàò ñàìî ïðåä ñúùåñòâèòåëíî èìå è çàòîâà îñâåí ïðèòåæàòåëíè ìåñòîèìåíèÿ ñå ÿâÿâàò è êîíêðåòèçèðàùè äóìè. (Ïîíÿêîãà ãè íàðè÷àò „ïðèòåæàòåëíè ïðèëàãàòåëíè“, íî òîâà íå å ïðàâèëíî.)

Mine, yours ñå óïîòðåáÿâàò ñàìîñòîÿòåëíî (áåç ñúùåñòâèòåëíî èìå). ïîâåëèòåëíî íàêëîíåíèå [imperative] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå èçïîëçâà ïðè çàïîâåäè, èíñòðóêöèè, ñúâåòè è äð. Íàïðèìåð: Bring me a pen; Have a good holiday. ïîäãîòâèòåëåí ïîäëîã, ïîäãîòâèòåëíî äîïúëíåíèå âèæ âúâåæäàù ïîäëîã, âúâåæäàùî äîïúëíåíèå. ïîäëîã [subject] ñúùåñòâèòåëíî èìå, èìåííà ôðàçà èëè ìåñòîèìåíèå, êîåòî îáèêíîâåíî ñòîè ïðåä ñêàçóåìîòî â óòâúðäèòåëíîòî èçðå÷åíèå è íàé-÷åñòî ïîêàçâà (â äåÿòåëíèÿ çàëîã) êîé èçâúðøâà äåéñòâèåòî. Íàïðèìåð: Helen gave me a wonderful smile; Oil floats on water. Âèæ ñúùî äîïúëíåíèå. ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå [subordinate clause] ïðîñòî èçðå÷åíèå, êîåòî èçïúëíÿâà ôóíêöèÿ íà ïîäëîã, äîïúëíåíèå, îïðåäåëåíèå èëè îáñòîÿòåëñòâî â ñúñòàâà íà ñëîæíîòî. Íàïðèìåð: I thought that you understood; What I need is a drink; I’ll follow you wherever you go. Âèæ ñúùî ãëàâíî èçðå÷åíèå, ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå, ïðîñòî èçðå÷åíèå, ñëîæíî ñúñòàâíî èçðå÷åíèå. ïîä÷èíåíî îïðåäåëíèòåëíî èçðå÷åíèå [relative clause] ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, èçïúëíÿâàùî ðîëÿòà íà îïðåäåëåíèå (ò. å. óïîòðåáåíî êàòî ïðèëàãàòåëíî) xxiii

Åçèêîâè òåðìèíè íà ñúùåñòâèòåëíî èìå. Ïîä÷èíåíèòå îïðåäåëèòåëíè èçðå÷åíèÿ îáèêíîâåíî ñå âúâåæäàò ñ îòíîñèòåëíè ìåñòîèìåíèÿ (who, which). Íàïðèìåð: I like people who like me. Âèæ ñúùî êîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå è íåêîíêðåòèçèðàùî ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå. ïîä÷èíåíî îòíîñèòåëíî èçðå÷åíèå ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, âúâåäåíî ñ îòíîñèòåëíî ìåñòîèìåíèå; âèæ ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå. ïîä÷èíåíî óñëîâíî èçðå÷åíèå [conditional clause] ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, âúâåäåíî ñ if èëè äðóãà ïîäîáíà äóìà è îçíà÷àâàùî óñëîâèå. Ìîæå äà ñúäúðæà ãëàãîë â óñëîâíî íàêëîíåíèå, íî òîâà íå å çàäúëæèòåëíî. Íàïðèìåð: If you try, you’ll understand; I should be surprised if she knew; What would you have done if the train had been late? ïîä÷èíèòåëíî íàêëîíåíèå [subjunctive] ãëàãîëíà ôîðìà (íå ìíîãî ðàçïðîñòðàíåíà â áðèòàíñêèÿ àíãëèéñêè), êîÿòî ñå èçïîëçâà â íÿêîè õèïîòåòè÷íè êîíñòðóêöèè. Íàïðèìåð: If I were you …; It’s important that he be informed immediately; We prefer that he pay in cash. ïîêàçàòåëíî ìåñòîèìåíèå [demonstrative] äóìèòå this, these, that, those. ïîÿñíÿâàíå [modifying] ïðèëàãàòåëíèòå èìåíà ìîãàò äà ïîÿñíÿâàò ñúùåñòâèòåëíîòî – äîïúëâàò èëè óòî÷íÿâàò çíà÷åíèåòî ìó (a fine day; my new job). Íàðå÷èÿòà ìîãàò äà ïîÿñíÿâàò ãëàãîëè (run fast), ïðèëàãàòåëíè èìåíà (completely ready) èëè äðóãè äóìè è èçðàçè.  èçðàçè êàòî à sports car ïúðâîòî ñúùåñòâèòåëíî ïîÿñíÿâà âòîðîòî (ÿâÿâà ñå íåãîâî îïðåäåëåíèåå). ïðàâèëíà ôîðìà [regular form] ãðàìàòè÷åñêà ôîðìà, êîÿòî ñëåäâà îáùèòå ïðàâèëà çà îáðàçóâàíå. Hoped å ïðàâèëíà ôîðìà çà ìèíàëî ïðîñòî âðåìå è ìèíàëî ïðè÷àñòèå; cats å ïðàâèëíà ôîðìà çà ìíîæåñòâåíî ÷èñëî. Âèæ ñúùî íåïðàâèëíà ôîðìà. ïðåâúçõîäíà ñòåïåí [superlative] ôîðìà íà ïðèëàãàòåëíèòå è íàðå÷èÿòà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ îêîí÷àíèåòî -est (oldest, fastest) èëè êîíñòðóêöèÿòà most + ïðèëàãàòåëíî/íàðå÷èå (most intelligent, most politely) è îçíà÷àâà íàé-âèñîêà ñòåïåí íà äàäåíî êà÷åñòâî. ïðåäèêàòèâíà ïîçèöèÿ [predicative position] çà ïðèëàãàòåëíèòå, èçïîëçâàíè êàòî ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå ñëåä ñâúðçâàù ãëàãîë îò ðîäà íà be, seem, look ñå êàçâà, ÷å ñà â ïðåäèêàòèâíà ïîçèöèÿ. Íàïðèìåð: The house is enormous; She looks happy. Âèæ ñúùî îïðåäåëåíèå, ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå. ïðåäëîã [preposition] ìàëêè äóìè÷êè êàòî on, off, of, into, ñëåä êîèòî îáèêíîâåíî ñòîè ñúùåñòâèòåëíî èìå èëè ìåñòîèìåíèå. Òå ïîêàçâàò âðåìåâè, ïðîñòðàíñòâåíè, ïðè÷èííî-ñëåäñòâåíè è äðóãè îòíîøåíèÿ ìåæäó ÷àñòèòå íà èçðå÷åíèåòî. ïðåäëîæåí ãëàãîë [prepositional verb] ãëàãîë, êîéòî ñå ñúñòîè îò äâå ÷àñòè: ãëàãîë + ïðåäëîã. Íàïðèìåð: insist on; care for; listen to. ïðåäïîñòàâíà ïîÿñíèòåëíà äóìà [premodifier] äóìà, êîÿòî ñå ïîñòàâÿ ïðåä äóìàòà, êîÿòî ïîÿñíÿâà, íàïð. invited â èçðàçà an invited audience. Âèæ ñúùî ñëåäïîñòàâíà ïîÿñíèòåëíà äóìà. ïðåäñòàâêà [prefix] ñðè÷êè êàòî ex-, anti- è un-, êîèòî ñå äîáàâÿò â íà÷àëîòî íà äóìàòà è ïðîìåíÿò çíà÷åíèåòî º. Íàïðèìåð: ex-wife, anti-British, unhappy. Âèæ ñúùî íàñòàâêà. ïðåõîäåí ãëàãîë [transitive verb] ãëàãîë, êîéòî ïðèåìà ïðÿêî äîïúëíåíèå.

xxiv

Åçèêîâè òåðìèíè Íàïðèìåð: eat (a meal); drive (a car); give (a present). Ïðåõîäíèòå ãëàãîëè ìîãàò äà îáðàçóâàò ñòðàäàòåëåí çàëîã è îáèêíîâåíî îçíà÷àâàò äåéñòâèÿ, êîèòî ñå èçâúðøâàò âúðõó îïðåäåëåí îáåêò. Âèæ ñúùî íåïðåõîäåí ãëàãîë. ïðèëàãàòåëíî èìå [adjective] äóìè êàòî green, hungry, impossible, êîèòî ñå óïîòðåáÿâàò çà îïèñâàíå íà õîðà, ïðåäìåòè, ñúáèòèÿ è ò.í. Ïðèëàãàòåëíèòå ñå èçïîëçâàò â êîìáèíàöèÿ ñúñ ñúùåñòâèòåëíî èìå èëè ìåñòîèìåíèå (â êà÷åñòâîòî íà îïðåäåëåíèå). Íàïðèìåð: a green apple; She’s hungry. ïðè÷àñòèå [participle] âèæ ñåãàøíî ïðè÷àñòèå è ìèíàëî ïðè÷àñòèå. ïðè÷àñòíà ôðàçà (ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå) [participle clause] êîíñòðóêöèÿ, ïîäîáíà íà ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, êîåòî ñúäúðæà ïðè÷àñòèå, à íå ñïðåãàåìà ãëàãîëíà ôîðìà. Íàïðèìåð: Discouraged by his failure, he resigned from his job; Having a couple of hours to spare, I went to see a film. ïðîäúëæèòåëåí èíôèíèòèâ [progressive/continuous infinitive] ôîðìè îò ðîäà íà to be going; to be waiting. ïðîäúëæèòåëíà ôîðìà [progressive/continuous form] ãëàãîëíà ôîðìà, îáðàçóâàíà ñ be + ...ing. Íàïðèìåð: to be going; We were wondering; I’ll be seeing you. ïðîäúëæèòåëíîñò [duration] êîëêî äúëãî ïðîäúëæàâà íåùî. Íà àíãëèéñêè èçðàçèòå, îçíà÷àâàùè ïðîäúëæèòåëíîñò, ñå âúâåæäàò ñ ïðåäëîãà for. ïðîñòà ãëàãîëíà ôîðìà [simple form] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî íå å ïðîäúëæèòåëíà. ïðîñòî èçðå÷åíèå [clause] ÷àñò îò ñëîæíîòî èçðå÷åíèå, êîåòî ñúäúðæà ñîáñòâåí ïîäëîã è ñêàçóåìî è îáèêíîâåíî å ñâúðçàíà ñ îñòàíàëàòà ÷àñò îò ñëîæíîòî èçðå÷åíèå ÷ðåç ñúþç. Íàïðèìåð: Mary said that she was tired. („Ïðîñòè èçðå÷åíèÿ“ ïîíÿêîãà ñå íàðè÷àò ïðè÷àñòíè è èíôèíèòèâíè êîíñòðóêöèè, êîèòî íå ñúäúðæàò ïîäëîã èëè ñúþç. Íàïðèìåð: Not knowing what to do, I telephoned Robin.) Ìîæå äà èìà ñúùî ñàìîñòîÿòåëíè ïðîñòè èçðå÷åíèÿ, êîèòî íå ñà ñâúðçàíè â ïî-ñëîæíè ñòðóêòóðè, íàïð.: We live here. Do you know that man? I’m not working this Friday.) Âèæ ñúùî ñëîæíî-ñúñòàâíî èçðå÷åíèå, ãëàâíî èçðå÷åíèå, ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå. ïðÿêà ðå÷ [direct speech] ÷óæäè äóìè, êîèòî ïðåäàâàìå äèðåêòíî, êàêòî ñà áèëè êàçàíè, áåç äà ïðîìåíÿìå âðåìåíàòà, ìåñòîèìåíèÿòà è ò.í. îò îðèãèíàëíîòî èçêàçâàíå. Íàïðèìåð: She looked at me and said ‘This is my money’. Âèæ ñúùî íåïðÿêà ðå÷. ïðÿêî äîïúëíåíèå [direct object] âèæ äîïúëíåíèå. ïúðâî ëèöå [first person] âèæ ëèöå. ðàçãîâîðåí (íåîôèöèàëåí) ñòèë [informal style] ñòèëúò, êîéòî èçïîëçâàìå â íåïðèíóäåí ðàçãîâîð, ëè÷íà êîðåñïîíäåíöèÿ è äð., êîãàòî íå ñå íàëàãà äà ïðîÿâÿâàìå äîïúëíèòåëíà ó÷òèâîñò è âíèìàíèå. I’ll å ïî-ðàçãîâîðíî îò I will; get ñå óïîòðåáÿâà ïî-÷åñòî â ðàçãîâîðíèÿ åçèê; start çâó÷è ïî-íåîôèöèàëíî îò commence. ðàçäåëåí èíôèíèòèâ [split infinitive] êîíñòðóêöèÿ, â êîÿòî ìåæäó ÷àñòèöàòà to è îñíîâíàòà ÷àñò íà èíôèíèòèâà ñå âìúêâà íàðå÷èå. Íàïðèìåð: to easily understand. Íÿêîè ñìÿòàò ðàçäåëåíèòå èíôèíèòèâè çà íåïðàâèëíè è ñå ñòðåìÿò äà ãè èçáÿãâàò. ðîä [gender] óïîòðåáàòà íà ðàçëè÷íè ãðàìàòè÷åñêè ôîðìè, çà äà ñå ïîêàæå

xxv

Åçèêîâè òåðìèíè ðàçëèêàòà ìåæäó ñúùåñòâà îò ìúæêè è æåíñêè ïîë èëè ìåæäó ëèöà è „íåëèöà“ (æèâîòíè, ïðåäìåòè è àáñòðàêòíè ïîíÿòèÿ). Íàïðèìåð: he; she; it; who; which. ðóãàòíÿ [swearword] íåïðèëè÷íà äóìà, èçïîëçâàíà (îáèêíîâåíî íå â áóêâàëíîòî ñè çíà÷åíèå) êàòî âúçêëèöàíèå ïðè èçðàçÿâàíå íà ñèëíè åìîöèè èëè çà íàáëÿãàíå. Íàïðèìåð: Fuck! ñâúðçâàù ãëàãîë [link/copular verb] be, seem, feel è äðóãè ãëàãîëè, êîèòî ñâúðçâàò ïîäëîãà ñ äóìè è èçðàçè, êîèòî ãî ïîÿñíÿâàò (ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå). Íàïðèìåð: My mother is in Jersey; He seems unhappy; This feels soft. ñåãàøíî ïåðôåêòíî âðåìå [present perfect] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ have/has + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: I have forgotten; The children have arrived; I’ve been working all day; It has been raining. Ïúðâèòå äâà ïðèìåðà ñà çà ïðîñòî ñåãàøíî ïåðôåêòíî, à âòîðèòå äâà (ñ have been + ...ing) – çà ñåãàøíî ïåðôåêòíî ïðîäúëæèòåëíî . ñåãàøíî ïðè÷àñòèå [present participle] ôîðìàòà ñ îêîí÷àíèå -ing, êîãàòî å èçïîëçâàíà êàòî ïðèëàãàòåëíî èìå (îïðåäåëåíèå), ãëàãîë èëè ÷àñò îò ïî-ñëîæíà ãëàãîëíà ôîðìà. Íàïðèìåð: a crying baby; Opening his newspaper, he started to read; She was running. Âèæ ñúùî ãåðóíäèé. ñåãàøíî ïðîäúëæèòåëíî âðåìå [present progressive/continuous] ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ am/are/is + ...ing. Íàïðèìåð: I am going; She is staying for two weeks. ñåãàøíî ïðîñòî âðåìå [simple present/present simple] ñåãàøíà ãëàãîëíà ôîðìà, êîÿòî íå ñúäúðæà ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë â óòâúðäèòåëíèÿ ñè âàðèàíò. Íàïðèìåð: He goes there often; I know; I like chocolate. ñèëíà è ñëàáà ôîðìà íà ïðîèçíàñÿíå [strong form, weak form] íÿêîè äóìè ìîãàò äà ñå ïðîèçíàñÿò ïî äâà íà÷èíà: îò÷åòëèâî è ñ íàáëÿãàíå, ïðè êîåòî îñíîâíàòà ãëàñíà ñå èçãîâàðÿ ïúëíî (ñèëíà ôîðìà), èëè áúðçî è íåáðåæíî, ïðè êîåòî îñíîâíàòà ãëàñíà ñå ðåäóöèðà (ñëàáà ôîðìà). Íàïðèìåð: can (/jzm/, /j?m/), was (/vPy/, /v?y/), for (/eN9'q(/, /e?'q(/). ñèòóàöèîíåí åçèê ïîâå÷å èëè ïî-ìàëêî ôèêñèðàíè èçðàçè, êîèòî ñå èçïîëçâàò â îïðåäåëåíè ñèòóàöèè íà îáùóâàíå. ñêàçóåìî [predicate] â èçðå÷åíèåòî ãëàãîëúò èçïúëíÿâà ðîëÿòà íà ñêàçóåìî. Ñêàçóåìîòî ìîæå äà áúäå ïðîñòî èëè äà ñúäúðæà ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë + èíôèíèòèâ èëè ïðè÷àñòèå (íàïð. will go, has spoken). Âèæ ñúùî ãëàãîë. ñêàçóåìíà ôðàçà [verb phrase] êîãàòî ãëàãîëúò ñå ñúñòîè îò ïîâå÷å îò åäíà äóìà, öÿëî ñëîâîñú÷åòàíèå ìîæå äà èçïúëíÿâà ðîëÿòà íà ñêàçóåìî. Íàïðèìåð: would have been forgotten. ñêàçóåìíî îïðåäåëåíèå [complement] ÷àñò îò èçðå÷åíèåòî, êîÿòî ñå âúâåæäà ñ be, seem è äðóãè ñâúðçâàùè ãëàãîëè è äàâà ïîâå÷å èíôîðìàöèÿ çà ïîäëîãà èëè, ïîíÿêîãà, çà äîïúëíåíèåòî. Íàïðèìåð: You’re the right person to help; She looks very kind; They elected him President. ñëàáà ôîðìà [weak form] âèæ ñèëíà ôîðìà. ñëåäïîñòàâíà ïîÿñíèòåëíà äóìà [postmodifier] äóìà, êîÿòî ñå ïîñòàâÿ ñëåä äóìàòà, êîÿòî ïîÿñíÿâà, íàïð.: invited â èçðå÷åíèåòî The people invited all came late. Âèæ ñúùî ïðåäïîñòàâíà ïîÿñíèòåëíà äóìà. ñëîâîñú÷åòàíèå âèæ ôðàçà.

xxvi

Åçèêîâè òåðìèíè ñëîæíî ñúñòàâíî èçðå÷åíèå ñëîæíî èçðå÷åíèå, ñúñòàâåíî îò äâå èëè ïîâå÷å ïðîñòè èçðå÷åíèÿ, åäíî îò êîèòî íîñè îñíîâíîòî çíà÷åíèå (ãëàâíî èçðå÷åíèå), à äðóãîòî (äðóãèòå) ãî äîïúëâà è ïîÿñíÿâà (ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå). Ïîä÷èíåíîòî èçðå÷åíèå ìîæå äà áúäå ïîäëîã, äîïúëíåíèå, îïðåäåëåíèå èëè îáñòîÿòåëñòâî íà ãëàâíîòî. Íàïðèìåð: Where she is doesn’t matter (Where she is å ïîä÷èíåíî ïîäëîæíî èçðå÷åíèå); I told you that I didn’t care (that I didn’t care å ïîä÷èíåíî äîïúëíèòåëíî èçðå÷åíèå); You’ll find friends wherever you go (wherever you go å ïîä÷èíåíî îáñòîÿòåëñòâåíî èçðå÷åíèå; ñðàâíåòå: You’ll find friends anywhere). Âèæ ñúùî ïîä÷èíåíî èçðå÷åíèå, ïîä÷èíåíî îïðåäåëèòåëíî èçðå÷åíèå, ïðîñòî èçðå÷åíèå, ñëîæíî ñú÷èíåíî èçðå÷åíèå. ñëîæíî ñú÷èíåíî èçðå÷åíèå [co-ordinate clause] ñëîæíî èçðå÷åíèå, ñúñòàâåíî îò äâå èëè ïîâå÷å ñàìîñòîÿòåëíè ïðîñòè èçðå÷åíèÿ. Íàïðèìåð: Shall I come to your place or would you like to come to mine?; It’s cooler today and there’s a bit of a wind; She said that it was late and that she was tired. ñïîìàãàòåëåí ãëàãîë [auxiliary verb] ãëàãîëè êàòî be, have, do, êîèòî ñå èçïîëçâàò çàåäíî ñ äðóã ãëàãîë çà îáðàçóâàíå íà ðàçëè÷íè âðåìåíà, ñòðàäàòåëíè ôîðìè è äð. Íàïðèìåð: She was writing; Where have you put it? Âèæ ñúùî ìîäàëíè ãëàãîëè. ñïðåãàåìà/ëè÷íà ãëàãîëíà ôîðìà âèæ ëèöå è âðåìå. ñðàâíèòåëíà ñòåïåí [comparative] ôîðìà íà ïðèëàãàòåëíèòå è íàðå÷èÿòà, êîÿòî ñå îáðàçóâà ñ -er (older, faster) èëè ñ more + ïðèëàãàòåëíî/íàðå÷èå (more useful, more politely), îòãîâàðÿùà íà áúëãàðñêàòà ôîðìà ñ ‘ïî-’ . ñðè÷êà [syllable] äóìàòà cat èìà åäíà ñðè÷êà, cattle èìà äâå, cataract èìà òðè, à category – ÷åòèðè. Âñÿêà ñðè÷êà îáèêíîâåíî ñå ñúñòîè îò åäíà ãëàñíà è åäíà èëè ïîâå÷å ñúãëàñíè ïðåä èëè ñëåä íåÿ. Íà àíãëèéñêè ñúãëàñíèòå l, m è n ïîíÿêîãà ñúùî îáðàçóâàò ñðè÷êè (íàïð.: bottle /!aPsk/, capitalism /!jzoHs?kHyl/, button /!aUsm/). ñòåïåíóåìî ïðèëàãàòåëíî [gradable adjective] pretty, hard è cold ñà ñòåïåíóåìè ïðèëàãàòåëíè, çàùîòî îçíà÷àâàò êà÷åñòâà, êîèòî ìîãàò äà ñà ïðèñúùè íà äàäåí ïðåäìåò â ïî-ìàëêà èëè â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí (íåùàòà ìîãàò äà áúäàò ïîêðàñèâè èëè ïî-ìàëêî êðàñèâè è ò.í.). Ñúñ ñòåïåíóåìè ïðèëàãàòåëíè ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò íàðå÷èÿ çà ñòåïåí (íàïð. rather, very). Perfect è dead ñà àáñîëþòíè ïðèëàãàòåëíè, òå íå ìîãàò äà ñå ñòåïåíóâàò (÷îâåê íå ìîæå äà áúäå „ïîìúðòúâ“, „ïî-ìàëêî ìúðòúâ“ èëè „ìíîãî ìúðòúâ“). ñòðàäàòåëåí çàëîã [passive voice] íà àíãëèéñêè ôîðìèòå çà ñòðàäàòåëíèÿ çàëîã ñå îáðàçóâàò ñ be + ìèíàëî ïðè÷àñòèå. Íàïðèìåð: is broken; was told; will be helped (íî íå breaks, told, will help, êîèòî ñà â äåÿòåëåí çàëîã). Ïîäëîãúò íà ãëàãîëà â ñòðàäàòåëåí çàëîã îáèêíîâåíî å ÷îâåêúò èëè ïðåäìåòúò, âúðõó êîéòî ñå èçâúðøâà äåéñòâèåòî (äîïúëíåíèåòî íà êîíñòðóêöèÿòà â äåÿòåëåí çàëîã); à äîïúëíåíèåòî – èçâúðøèòåëÿò íà äåéñòâèåòî. Ñðàâíåòå: They sent Lucas to prison for five years (äåÿòåëåí) è Lucas was sent to prison for five years (ñòðàäàòåëåí). Âèæ ñúùî äåÿòåëåí çàëîã è äåÿòåë. ñòðóêòóðèðàù èçðàç [discourse marker] äóìè èëè èçðàçè, êîèòî ïîêàçâàò âðúçêàòà ìåæäó êàçàíîòî è ïî-øèðîêèÿ êîíòåêñò íà èçêàçâàíåòî. Ñòðóêòóðèðàùèòå èçðàçè ìîãàò íàïðèìåð äà ñâúðçâàò ñìèñëîâî èçðå÷åíèåòî ñúñ ñëåäâàùîòî èëè äà ïîêàçâàò îòíîøåíèåòî íà ãîâîðåùèÿ êúì òîâà, êîåòî êàçâà. Íàïðèìåð: on the other hand; frankly; as a matter of fact. ñúáèðàòåëíî ñúùåñòâèòåëíî [collective noun] ñúùåñòâèòåëíî â åäèíñòâåíî ÷èñëî, îçíà÷àâàùî ãðóïà îò ëèöà èëè ïðåäìåòè. Íàïðèìåð: family; team. xxvii

Åçèêîâè òåðìèíè ñúãëàñíà [consonant] íàïðèìåð áóêâèòå b, c, d, f, g è çâóöèòå, êîèòî òå îòðàçÿâàò (âèæ ôîíåòè÷íàòà àçáóêà íà ñòð. XXXIV) Âèæ ñúùî ãëàñíà. ñúêðàòåíà ôîðìà [contraction] êðàòêà ôîðìà, â êîÿòî ïîäëîãúò è ñïîìàãàòåëíèÿò (èëè ìîäàëåí) ãëàãîë èëè ñïîìàãàòåëíèÿò ãëàãîë è ÷àñòèöàòà not ñå ñâúðçâàò â åäíà äóìà. Ñúêðàòåíè ôîðìè ñå îáðàçóâàò ñúùî îò ãëàãîëèòå be è have, óïîòðåáåíè êàòî íåñïîìàãàòåëíè. Íàïðèìåð: I’m; who’ve; John’ll; can’t. ñúñòàâíà ÷àñò íà ðå÷òà [compound noun, verb, adjective, preposition] ñúñòàâíèòå ñúùåñòâèòåëíè, ãëàãîëè, ïðèëàãàòåëíè, ïðåäëîçè è ñúþçè ñà òåçè, êîèòî ñå ñúñòîÿò îò äâå èëè ïîâå÷å îòäåëíè äóìè, èìàùè îáùî çíà÷åíèå. Íàïðèìåð: bus driver; get on with; one-eyed. ñú÷åòàåìîñò [complementation] ðàçëè÷íè ñúùåñòâèòåëíè, ïðèëàãàòåëíè, ãëàãîëè è ïðåäëîçè ìîãàò äà ñå êîìáèíèðàò ñ ðàçëè÷íè äóìè è èçðàçè, ñòîÿùè ñëåä òÿõ è äîïúëâàùè çíà÷åíèåòî èì. Íàïðèìåð: the intention to travel; full of water; try phoning; down the street. ñúùåñòâèòåëíî èìå [noun] äóìè êàòî oil, memory, arm, êîèòî ìîãàò äà ïðèåìàò ÷ëåí. Ñúùåñòâèòåëíèòå íàé-÷åñòî ñà äóìè, îçíà÷àâàùè õîðà, ïðåäìåòè, ìåñòà, âúçïðèÿòèÿ, èäåè è äð. Èìåíàòà íà õîðà (George) è ãåîãðàôñêè îáåêòè (Birmingham) ñå íàðè÷àò ñúùåñòâèòåëíè ñîáñòâåíè; òå îáèêíîâåíî ñå óïîòðåáÿâàò áåç ÷ëåí. Îñòàíàëèòå ñúùåñòâèòåëíè èìåíà ñà ñúùåñòâèòåëíè íàðèöàòåëíè. ñúùåñòâèòåëíî ñîáñòâåíî [proper noun] ñúùåñòâèòåëíè èìåíà (íàé-÷åñòî èçïîëçâàíè áåç ÷ëåí), êîèòî îçíà÷àâàò èìåíà íà õîðà, ìåñòà, îðãàíèçàöèè è äð. Íàïðèìåð: Andrew, Brazil; the European Union. ñúþç [conjunction] äóìè êàòî and, but, although, because, when, if, êîèòî ìîãàò äà ñâúðçâàò îòäåëíè ïðîñòè èçðå÷åíèÿ â ñúñòàâà íà ñëîæíîòî. Íàïðèìåð: I rang because I was worried. òâúðäåíèå [statement] èçðå÷åíèå, êîåòî äàâà èíôîðìàöèÿ, à íå å âúïðîñ. Íàïðèìåð: I’m cold; Philip didn’t come home last night. òðåòî ëèöå âèæ ëèöå. óäàðåíèå [stress] ïî-ñèëíî ïðîèçíàñÿíå íà îïðåäåëåíà ñðè÷êà â äóìàòà.  particular îñíîâíîòî óäàðåíèå å âúðõó âòîðàòà ñðè÷êà (par-TI-cu-lar); â èçðå÷åíèåòî Where’s the new secretary? èìà òðè óäàðåíèÿ: (WHERE’S the NEW SE-creta-ry?). óïðàâëåíèå âèæ ñú÷åòàåìîñò. óñèëâàùî íàðå÷èå [intensifying adverb] äóìè êàòî very è terribly, êîèòî ïîäñèëâàò çíà÷åíèåòî íà äðóãè äóìè. óñëîâíî íàêëîíåíèå [conditional] ãëàãîëíà ôîðìà, îáðàçóâàíà ñúñ ñïîìàãàòåëíèÿ ãëàãîë would (èëè should ñëåä I è we). Íàïðèìåð: I would run; She would sing; We should think. óñòîé÷èâî/ôèêñèðàíî ñëîâîñú÷åòàíèå âèæ èäèîì, êîëîêàöèÿ. óòâúðäèòåëíî/ïîâåñòâîâàòåëíî èçðå÷åíèå [affirmative sentence] òîâà ñà èçðå÷åíèÿ, ñ êîèòî ïðàâèì íÿêàêâî ïîëîæèòåëíî òâúðäåíèå (íå îòðèöàòåëíî èëè âúïðîñ). Ñðàâíåòå: I agree (óòâúðäèòåëíî); I don’t agree (îòðèöàòåëíî). ôîðìà íà -ing [-ing form] ãëàãîëíà ôîðìà ñ îêîí÷àíèå -ing. Íàïðèìåð: finding; keeping; running. Âèæ ñúùî ãåðóíäèé, ñåãàøíî ïðè÷àñòèå. ôðàçà [phrase] êîìáèíàöèÿ îò äâå èëè ïîâå÷å äóìè, ôóíêöèîíèðàùà êàòî ñàìîñòîÿòåëíà åäèíèöà ñúñ ñîáñòâåíî çíà÷åíèå. Íàïðèìåð: dead tired; the silly old woman; would have been repaired; in the country. xxviii

Åçèêîâè òåðìèíè ôðàçåîëîãè÷åí ãëàãîë [phrasal verb] ãëàãîë, êîéòî å ñúñòàâåí îò äâå êîìïîíåíòè: ãëàãîë + àäâåðáèàëíà ÷àñòèöà. Íàïðèìåð: fill up; run over; take in. Âèæ ñúùî äâóêîìïîíåíòåí ãëàãîë. õèïîòåòè÷íà êîíñòðóêöèÿ [hypothetical structure] íÿêîè äóìè è èçðàçè (íàïð. ìîäàëíè ãëàãîëè, if) ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò, êîãàòî ãîâîðèì çà õèïîòåòè÷íè (íåðåàëíè) ñèòóàöèè – òîåñò çà íåùà, êîèòî ìîæå äà íå ñà ñå ñëó÷èëè èëè ñúùåñòâóâàò ñàìî âúâ âúîáðàæåíèåòî íè. Íàïðèìåð: What would you do if you had six months free? öåíòðàëíà ïîçèöèÿ [mid-position] àêî åäíî íàðå÷èå å â öåíòðàëíà ïîçèöèÿ â èçðå÷åíèåòî, òîâà îçíà÷àâà, ÷å å âêëþ÷åíî â ñêàçóåìíàòà ôðàçà. Íàïðèìåð: I have never been to Africa. ÷åñòîòà [frequency] íàðå÷èÿòà çà ÷åñòîòà íà äåéñòâèåòî ïîêàçâàò êîëêî ÷åñòî ñå ñëó÷âà íåùî. Íàïðèìåð: often; never; daily; occasionally. ÷èñëèòåëíî áðîéíî [numeral] ÷èñëàòà one, two, three è ò.í. ÷èñëèòåëíî ðåäíî [ordinal] äóìè êàòî first, second, third è ò.í., îçíà÷àâàùè ïîðåäíîñò. ÷èñëî [number] ãðàìàòè÷åñêè ôîðìè, ïîêàçâàùè äàëè ãîâîðèì çà åäèí èëè çà ïîâå÷å ïðåäìåòè, ëèöà è ò.í. Íàïðèìåð house è houses, mouse è mice, this è these ñå ðàçëè÷àâàò ïî ÷èñëî. ÷ëåí [article] äóìèòå a, an è the ñå íàðè÷àò ‘÷ëåíîâå’. A/an å íåîïðåäåëèòåëåí, à the – îïðåäåëèòåëåí ÷ëåí.

xxix

НЕ КАЗВАЙТЕ ТАКА! 130 ЧЕСТО ДОПУСКАНИ ГРЕШКИ 35 грешки, допускани от начинаещи. Проверете в съответните статии, за да разберете защо не е правилно да се казва така. не казвайте/пишете така

казвайте/пишете така

Look – it rains.

It’s often raining here.

When I was 20 I was smoking.

I have seen Louis yesterday.

We’re living here since April.

I’ll phone you when I will arrive.

I’m not believing him.

I am born in Chicago.

My sister has 15 years.

I have cold in this house.

I can to swim.

I must see the dentist yesterday.

I want go home.

I came here for study English.

I drove there without to stop.

Where I can buy stamps?

Is ready my new office?

I’m no asleep.

She looked, but she didn’t see nothing.

Where is station?

My sister is photographer.

You speak a very good English.

The life is difficult.

I haven’t got some free time today.

Everybody were late.

It is more cold today.

It’s too much hot in this house.

The man which lives here is from Greece.

The people in this town is very friendly.

She never listens me.

We went at the seaside on Sunday.

I like very much skiing.

Look – it’s raining 461-464 It often rains here.

461-464 When I was 20 I smoked.

422 I saw Louis yesterday.

456 We’ve been living here since April.

460 I’ll phone you when I arrive.

212 I don’t believe him.

471 I was born in Chicago.

108 My sister is 15 (years old).

32 I am cold in this house.

92 I can swim.

121 I had to see the dentist yesterday.

358 I want to go home.

613 I came here to study English.

289 I drove there without stopping.

298 Where can I buy stamps?

480 Is my new office ready?

480 I’m not asleep.

382 … she didn’t see anything. / 370 … she saw nothing.

Where is the station?

62 My sister is a photographer.

62 You speak very good English.

149 Life is difficult.

68 I haven’t got any free time today.

547 Everybody was late.

548 It is colder today.

137 It’s too hot in this house.

595 The man who lives here 494 from Greece.

The people in this town are very friendly.

524 She never listens to me.

449 We went to the seaside on Sunday.

80 I very much like skiing. / I like 611 skiing very much.

This soup isn’t hot enough.

187 I gave her my address.

610 I have made a mistake.

160

This soup isn’t enough hot.

I gave to her my address.

I have done a mistake.

xxx

виж статия

35 грешки, допускани от изучаващи английски на средно ниво. Проверете в съответните статии, за да разберете защо не е правилно да се казва така. не казвайте/пишете така

казвайте/пишете така

I promise I pay you tomorrow.

This is the first time I’m here.

I’ve been here since three days.

If I’ll have time, I’ll go home.

If I knew the price, I will tell you.

He said me that he was Chinese.

She told me she has a headache.

There’s the man that I work for him.

I’ve told you all what I know.

Although it was late, but she went out.

You have better to see the doctor.

I use to play tennis at weekends.

It can rain this evening.

My parents wanted that I study.

You must stop to smoke.

I look forward to see you.

I’m boring in the lessons.

He has much money.

Most of people agree with me.

I looked at me in the mirror.

We waited during six hours.

I like eating chocolate milk.

Come here and look at that paper.

We go there every Saturdays.

Which is the biggest city of the world?

I’m thinking to change my job.

Can you give me an information?

He’s married with a doctor.

Can you mend this until Tuesday?

There’s a hotel in front of our house.

I like warm countries, as Spain.

Please explain me what you want.

When you come, take your bike.

My brother has got a new work.

He’s Dutch, or better Belgian.

I promise I’ll pay you tomorrow. … the first time I’ve been here. … for three days.

If I have time, … … I would tell you.

He told me that he was Chinese.

She told me she had a headache.

There’s the man that I work for. … all (that) I know.

Although it was late, she went out.

You had better see the doctor.

I play tennis at weekends.

It may/might/could rain …

My parents wanted me to study. … stop smoking.

I look forward to seeing you.

I’m bored in the lessons.

He has a lot of / plenty of money.

Most people …

I looked at myself … … for six hours. … milk chocolate.

Come here and look at this paper. … every Saturday. … the biggest city in the world?

I’m thinking of changing my job. … some information?

He’s married to a doctor. … by Tuesday? … opposite our house. … warm countries, like Spain. … explain to me … … bring your bike. … a new job.

He’s Dutch, or rather Belgian.

виж статия 217 591 208 257 258 504 275 494 494 511 230 604 345 283 299 298 409 357 356 493 167 385 589 193 139 588 148 449 602 402 326 198 112 148 157

xxxi

Дори напредналите правят грешки. Ето 35 от най-често срещаните. Проверете в съответните статии, за да разберете защо не е правилно да се казва така. не казвайте/пишете така

казвайте/пишете така

I’ll ask you in case I need help.

I object to tell them my age.

I like the 60s music. ten thousand, a hundred and six ‘Who’s that?’ – ‘He’s John.’

I don’t like to be shouted.

It’s ages since she’s arrived.

The police is looking for him.

Prices are surely rising fast.

I have big respect for her ideas.

I don’t like nowadays fashions.

She passed her exam, what surprised everybody.

I’ve good knowledge of German.

Finally! Where have you been?

I’ll be home since 3 o’ clock.

We waited one and a half hour.

It’s time they go home.

I’ll see you a few days later.

All along the centuries, there have been wars.

I want a completely other colour.

Let’s go and have coffee to Marcel’s.

That’s mine – I saw it at first!

Switzerland is among Germany, France, Austria and Italy.

According to me, it’s a bad film.

It was a too good party to miss.

Whole Paris was celebrating.

I nearly wish I’d stayed at home.

One speaks Italian in my town.

The girl wants an own room.

Couldn’t you help me, please?

I’ll ask you if I need help.

I object to telling them my age.

I like 60s music. / the music of the 60s. ten thousand, one hundred … … ‘It’s John.’

I don’t like to be shouted at.

It’s ages since she arrived.

The police are looking …

Prices are certainly rising fast. … great respect … … today’s/modern fashions. … which surprised everybody.

271 298 69 389 428 416 522 524 573 106 388 494

… a good knowledge of German.

At last! … … from 3 o’ clock. … one and a half hours.

It’s time they went home. … in a few days.

All through the centuries …

149 204 308 231 306 315 45

… a completely different colour. … at Marcel’s. … I saw it first! … between Germany, France, Austria and Italy.

In my opinion / I think … … too good a party …

The whole of Paris …

I almost wish …

We/They speak … … her own room.

Could you …? / You couldn’t…, could you?

I’ll try to find out when it starts. … this country – it’s so beautiful.

It’s getting to be winter. … is being decorated …

Mont Blanc is …

54 80 84 105

I’ll try to know when it starts.

I love this so beautiful country.

It’s getting winter.

Our flat is decorated this week.

The Mont Blanc is 4808m high. xxxii

виж статия

8 14 40 43 396 405 368 313 538 223 412 70

Дори много напредналите правят грешки. Ето 25 от най-често срещаните. Проверете в съответните статии, за да разберете защо не е правилно да се казва така. не казвайте/пишете така

казвайте/пишете така

виж статия

No doubt the world is getting warmer.

I can’t think of anybody whom to invite.

My father, whom we hope will be out of hospital soon, …

Would you follow me wherever I would go?

We all have to live in the society.

The number of the unemployed is going up.

She was showing tiredness signs.

She works the hardest when she’s working for her family.

I’m thankful for your help.

We talked about if it was ready.

What live in those little holes?

Some people are interested, but the majority doesn’t care.

It mustn’t be the postman at the door. It’s only 7 o’ clock.

A third of the students is from abroad.

Except Angie, everybody was there.

I wish you felt / would feel better tomorrow.

The train may be late, as it happened yesterday.

When I wrote my letters, I did some gardening.

When I had opened the door, the children ran in.

Stefan can never return back to his country.

Will you go and see me when I’m in hospital?

May you go camping this summer?

My cousin works for the NATO. My wife will be angry unless I’m home by 7.00.

We were poured water on.

There is no doubt that …

I can’t think of anybody to invite.

377 498

My father, who we hope …

498

… wherever I went?

580

… in society.

The number of unemployed …

68 70

… signs of tiredness.

She works hardest …

384 141

I’m grateful … … about whether it was ready.

What lives … … the majority don’t care.

582 453 532 526

It can’t be the postman …

359

… are from abroad.

Except for Angie …

I hope you feel …

389 194 630

… as happened yesterday.

581

When I had written …

424

When I opened …

424

… return to his country. / … go back to his country. … come and see me …

87 134

Do you think you’ll go … … for NATO. … if I’m not home …

339 2 601

We had water poured on us. / Water was poured on us.

416 xxxiii

ФОНЕТИЧНА АЗБУКА Çà òî÷íîòî îòðàçÿâàíå íà àíãëèéñêîòî ïðîèçíîøåíèå ñå óïîòðåáÿâà ñïåöèàëíà àçáóêà, çàùîòî ñòàíäàðòíàòà àíãëèéñêà àçáóêà íÿìà äîñòàòú÷íî áóêâè, çà äà îïèøå âñè÷êè çâóöè íà åçèêà. Òóê ñà äàäåíè âñè÷êè áóêâè íà ôîíåòè÷íàòà àçáóêà, èçïîëçâàíà â òàçè êíèãà, ñ ïðèìåðè íà äóìè, â êîèòî ñå ñðåùàò ñúîòâåòíèòå çâóöè.

Гласни и дифтонги (комбинации от гласни) h9 H d z @9 P N9 T t9 U 29 ?

seat /rh9s/, feel /eh9k/ dH sit /rHs/, in /Hm/ `H set /rds/, any /!dmh9/ NH sat /rzs/, match /lzsR/ ?T march /l@9sR/, after /!@9es?'q(/ `T pot /oPs/, gone /fPm/ H? port /oN9s/, law /kN9/ d? good /fTc/, could /jTc/ T? food /et9c/, group /fqt9o/ much /lUsR/, front /eqUms/ turn /s29m/, word /v29c/ away /?!vdH/, collect /j?!kdjs/, until /?m!sHk/

take /sdHj/, wait /vdHs/ mine /l`Hm/, light /k`Hs/ oil /NHk/, boy /aNH/ no /m?T/, open /!?To?m/ house /g`Tr/, now /m`T/ hear /gH?'q(/, deer /cH?'q(/ air /d?'q(/, where /vd?'q(/ tour /sT?'q(/, endure /Hm!ciT?'q(/

Съгласни pull /oTk/, cup /jUo/ sR bull /aTk/, rob /qPa/ cY ferry /!edqh9/, life /k`He/ j veri /!udqh9/, live /kHu/ f think /SHMj/, bath /a@9S/ l then /Cdm/, with /vHC/ m take /sdHj/, set /rds/ M day /cdH/, red /qdc/ k sing /rHM/, rice /q`Hr/ q zoo /yt9/, days /cdHy/ v show /R?T/, wish /vHR/ i pleasure /!okdY?'q(/, g occasion /?!jdHY?m/ Ñèìâîëúò (!) îáîçíà÷àâà óäàðåíèåòî (âèæ 554). o a e u S C s c r y R Y

xxxiv

cheap /sRh9o/, catch /jzsR. jail /cYdHk/, bridge /aqHcY/ case /jdHr/, take /sdHj/ go /f?T/, rug /qUf/ my /l`H/, come /jUl/ no /m?T/, on /Pm/ sing /rHM/, finger /!eHMf?'q(/ love /kUu/, hole /g?Tk/ round /q`Tmc/, carry /!j?qh9/ well /vdk/ young /iUM/ house /g`Tr/