6 minute read
De The “Rise and Fall” van de Handelsbeurs
DE “RISE AND FALL” VAN DE Handels
In ons rijtje van opmerkelijke Antwerpse gebouwen kan nu – na haar “herrijzing” – de Handelsbeurs zeker niet ontbreken. Als jonge snaak (we spreken anno 1955), wonende in het oude centrum van Antwerpen, waren er in die tijd twee gebouwen, i.c. de kathedraal en de handelsbeurs, die voor mij slechts één functie hadden: ze boden namelijk de kans om een kortere weg te volgen tussen resp. Torfbrug/Groenplaats, en Borzestraat/ Twaalfmaandenstraat. Wie kan zich dat nog herinneren…? Maar genoeg jeugdsentiment… ‘over’ naar vandaag… De kathedraal kreeg in deze rubriek reeds een plaats; de handelsbeurs wordt nu opgevoerd als één van de parels van onze ‘koekestad’, na meer dan twintig jaar leegstand en verval. Deze neogotische parel schittert nu als nooit tevoren. Ten tijde van de Antwerpse Gouden Eeuw stond deze ‘moeder aller beurzen’ model voor heel wat andere beurzen in Europa. Het tot de verbeelding sprekende monument brandde in 1583 en in 1858 volledig af om telkens opnieuw uit zijn as te herrijzen. In die 16e “Gouden Eeuw” groeide Antwerpen uit tot een grote metropool met meer dan 100.000 inwoners, waarvan 10.000 buitenlandse kooplieden en nam het de rol als handelscentrum over van Brugge. Het was dan ook in 1531 dat ze de beschikking kregen over een nieuw gebouw als handelsbeurs, dat opgevat werd als een rechthoekig plein met aan vier zijden overdekte galerijen, gebouwd boven op een kruising van straten. Het werd gebouwd naar een ontwerp van Domien de Waghemakere. Gedurende een halve eeuw zou deze beurs het brandpunt van de Europese handel vormen en model staan voor steden met gelijkaardige ambities, zoals Londen (1565 – “the Bourse”, ontworpen OPMERKELIJKE GEBOUWEN Door Maxime Lalanne - Galerie Bassenge, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17435919
Advertisement
beurs
door Hendrik Van Paesschen en later de “Royal Exchange” genoemd), de koopmansbeurs van Middelburg (1592) en de beurs in Amsterdam (1611).
De hoog opgetrokken ‘pagaddertorens’ met octogonale en cilindrische romp dienden wellicht als uitkijk naar de haven. Iedere handelsnatie had in de beurs een min of meer vaste plaats.
Na de brand in 1583 werd de beurs onmiddellijk naar dezelfde plannen heropgebouwd. Het Beleg van Antwerpen (1584-1585) en de overgave aan het ‘Spaanse’ Leger van Vlaanderen deed het handelsleven echter helemaal verkommeren.
Tussen 1661 en 1810 werd het gebouw onder meer gebruikt als tekenacademie en zetel van de Sint-Lucasgilde. De open binnenruimte werd in 1853 van een vooruitstrevende koepel voorzien door Charles Marcellis, naar het voorbeeld van het Londense Crystal Palace.
Nadat een tweede brand in 1858 het gebouw opnieuw had verwoest, schreef het Antwerpse stadsbestuur tot tweemaal toe een ontwerpwedstrijd uit, waarbij het oude concept moest worden behouden. Marcellis diende opnieuw een ontwerp in dat de adviescommissie achter zich kreeg, maar uiteindelijk werd in 1872 het huidige gebouw verwezenlijkt door architect Joseph Schadde. Het is een merkwaardig samengaan van de historiserende neogotische stijl en revolutionaire technieken, met name de metalen constructie voor de overkoepeling van de binnenruimte.
In de naoorlogse periode werd de Handelsbeurs - of Effectenbeurs - nog sporadisch gebruikt als – hetgeen we nu zouden noemen – een evenementenruimte, maar na de afschaffing van de Antwerpse effectenbeurs in 1997 verloor het gebouw zijn eigenlijke functie en lag de handelsbeurs er verlaten en verwaarloosd bij. “De Beurs” was zelfs niet meer bekend bij ‘jonge’ Antwerpenaren…
In 2012 kwamen de eerste plannen naar boven om de Handelsbeurs en de aanpalende Schippersbeurs – intussen eigendom van de stadsontwikkelingsmaatschappij AG Vespa - te verkopen en er een nieuwe functie aan te geven. Het eerste project liep echter op de klippen wegens financiële perikelen en het zou opnieuw enkele jaren duren alvorens er opnieuw plannen werden gesmeed om een nieuwe bestemming te geven aan het gebouw, in dit geval een hotelproject. Maar ook die plannen werden uitgesteld of op z’n minst vertraagd wegens veelvuldig protest van omwonenden die beroep aantekenden tegen de bouwvergunning.
Begin 2016 werden tijdens opgra-
vingen verschillende archeologische vondsten gedaan, o.a. vloerniveaus, muren en een haard/oven uit de late middeleeuwen. De opmerkelijkste vondst was echter de ontdekking van enkele urnen die dateren uit de ijzertijd. Na afronding van die opgravingen en het archeologisch onderzoek kon aanvang gemaakt worden van de werken voor een ondergrondse parkeergarage onder het gebouw.
Aansluitend kwam de restauratie van het gebouw aan de beurt met herstelling van het dak en de pagaddertoren. De grote uitdaging bestond erin het gebouw zo veel mogelijk aan te passen aan de hedendaagse comfortnormen zonder afbreuk te doen aan de erfgoedwaarde van het neogotische geheel.
Het was ook de eerste bedoeling dat de Handelsbeurs haar eeuwenoude functie als centrale ontmoetingsplek in hartje Antwerpen opnieuw
© www.denys.com
© www.denys.com
© www.denys.com
© www.denys.com © www.denys.com
zou opnemen. In het voorjaar van 2020 kreeg ze als vanouds – zie mijn ‘jonge snaak-bemerking” - een monumentale publieke doorgang tussen de Meir en de Lange Nieuwstraat. Maar de gerestaureerde Handelsbeurs is ook een multifunctionele ontmoetingsplek geworden met alle hedendaagse technische voorzieningen, met onder meer geïntegreerde audiovisuele technieken die geen afbreuk doen aan de oude muur- en plafondschilderingen, het geornamenteerd houtschrijnwerk en de glas-in-loodramen. Zo werd het een ruimte voor evenementen, modeshows, galadiners, congressen, beurzen en concerten. Het centrale plein op de begane grond heeft een capaciteit tot 1.600 personen. Op de verdieping bevinden zich een tiental multifunctionele zalen voor dertig tot honderdtwintig deelnemers.
In de aanpalende Schippersbeurs werd intussen het restaurant “Fiera” ingericht, inclusief een overdekt terras in de Handelsbeurs.
De ondergrondse publieke parkeergarage met drie niveaus geeft plaats aan 284 wagens en 127 fietsen. De bouw ervan was een technisch hoogstandje, gezien de volledige Handelsbeurs daarvoor op een tijdelijke palenstructuur geplaatst werd. Tegelijk met het uitgraven van deze garage werd bovendien het 27 meter hoge dak vernieuwd. Ook de smeedijzeren spanten werden grondig aangepakt en kregen hun oorspronkelijke kleurstelling terug.
In het totaalproject is ook de oorspronkelijke hotelfunctie heropgenomen, weliswaar ondergebracht in het nabijgelegen gebouw Hotel du Bois (rechtstreeks verbonden met de ondergrondse parking van de Handelsbeurs). Het 5-sterrenhotel “Sapphire House”- horende bij de Autograph Collection by Marriott - met 138 kamers, opent dus binnenkort in dit eveneens historisch gebouw, waarvan het centrale deel dateert uit het midden van de achttiende eeuw. Het is een patriciërswoning in rococostijl, tussen 1746 en 1750 volledig herbouwd door Jan Pieter van Baurscheit de Jonge, de belangrijkste rococo-architect van de Zuidelijke Nederlanden. Maar de geschiedenis van het bouwblok gaat nog verder terug. ‘De Grooten Robijn’ - of het Hotel du Bois - was in handen van de Kortrijkse familie du Bois sinds 1641. In de twintigste eeuw liet de Banque d’Anvers het pand uitbreiden tot een monumentaal bankgebouw in beaux arts stijl. De historische gedeelten van het Hotel du Bois zijn sinds 1938 beschermd.
Misschien maakt dit gebouw nog wel eens deel uit van deze reeks…
Met dank aan Handelsbeurs Antwerpen Events BV voor de toestemming tot gebruik van foto- en tekstmateriaal. In de Handelsbeurs loopt intussen de tentoonstelling “BRICKS IN THE CITY - Meesterlijke LEGO® steentjes in de Beurs”, die verlengd wordt tot in de maand april. Blikvanger van deze prachtige tentoonstelling is ongetwijfeld de vijf meter hoge, indrukwekkende en kleurrijke mozaïek gemaakt met LEGO stenen, geïnspireerd op het wereldberoemde schilderij ‘De Aanbidding der wijzen’ van Rubens. Naast wereldberoemde kunstenaars worden ook bekende Vlamingen, filmsterren, striphelden en royals op kunstzinnige of humoristische manier vereeuwigd.
