3 D PR I N T M A G A Z I N E JU LI 2021
K3D EN CHROMIN MAASTRICHT: HARDCHROMEREN PERRON 038 AANJAGER ADDITIVE EN ADVANCED MANUFACTURING
AMNOVIS WIL
AM-WAVES CREËREN
Internationale regels rond emissie FFF printen in de maak
INHOUD
04
18
24
zoekt 04 Amnovis doorbraak AM
18
Ruben Wauthle en Peter Mercelis zien de AMdoorbraak stokken. Dat kan anders, denken zij.
12
Nanofabrica 3D print op micrometer niveau
24
Slijtvast hardchromeren
3D printen in micrometers
Chromin Maastricht en K3D ontwikkelen hardchromeren van metalen AM-delen voor slijtvaste onderdelen.
Perron038: AM en méér Innovatiecentrum Zwolle aanjager advanced manufacturing
30
Bijna doorbraak binder jetting Cummins start laatste fase validering binder jetting onderdeel
FFF 40 Veilig printen
12 2
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
De emissierisico’s bij FFF printen worden verontachtzaamd, aldus Amerikaanse onderzoekers
DE EERSTE LAAG 1+1 = meer dan 2 Simpel rekensommetje: 1+1. De initiatiefnemers van de 3D Delta Week weten zeker dat de uitkomst meer dan 2 is. De som van het geheel is meer dan de delen, klonk het geregeld tijdens de recente kick-off van het bijzondere grensoverschrijdende evenement eind dit jaar. Door het hele ecosysteem voor digitale productie in Vlaanderen en Nederland samen te brengen, versterken de initiatieven en partijen in de waardeketen elkaar en kan het ecosysteem zich internationaal op de kaart zetten. Terecht werd er tijdens de kick-off - eindelijk weer eens een fysieke netwerkbijeenkomst met ‘bitterballen’ - opgemerkt dat de 3D Delta Week zich niet afzet tegen Formnext maar juist de bezoekers van dé AM-beurs in de wereld kan triggeren een maand later hierheen te komen. “Als je echt in de kraamkamer wilt kijken, kom dan naar de 3D Delta Week”, verwoordde
Colofon
Jaco Saurwalt van Admatec het. Hier wordt namelijk ontwikkeld (Nederland en België staan niet voor niets hoog in het lijstje van het Europees
3D Print magazine is een uitgave
Octrooibureau) én geproduceerd. De 3D Delta Week brengt de hele
van Franc Coenen Publiciteit en
waardeketen in Vlaanderen en Nederland in beeld en die heb je nodig om
verschijnt 4 keer per jaar zowel
snel succesvolle applicaties te ontwikkelen, technologie aan te passen of
digitaal als in print. Het primaire
zelfs nieuw te ontwikkelen, innovatieve softwareplatformen te bouwen en
verspreidingsgebied is Nederland en
op de toepassing afgestemde materialen te maken. Dit gebeurt allemaal in
Vlaanderen. In het magazine vind je
deze regio, waar kennisinstituten, ontwikkelaars en suppliers van digital
de kwartaalnieuwsbrief van Flam3D.
manufacturing technologie en grote en kleine maakbedrijven samen snel kunnen schakelen. Met dat aanbod moet de keten in december de
Redactie: hoofdredacteur Franc
internationale bezoeker hierheen halen. Dat zullen er niet meteen
Coenen - redactieadres
duizenden zijn. Maar zoals Pieter Hermans van Jakajima opmerkte: zo is de
redactie@3dprintmagazine.eu
Dutch Design Week ook ooit begonnen en die trekt nu elk jaar zo’n 350.000
Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo
bezoekers uit de hele wereld. Want Dutch Design staat op de kaart. Zorgen
Nederland T +31464333123
we ervoor dat 3D technologie uit de Lage Landen over tien jaar net zo op de kaart staat?
Fotografie: Pixaby, Franc Coenen, Amnovis, AIMIS-FYT-team,
Veel leesplezier en alvast een fijne zomer.
Machineering, K3D, Addoptics, Nanofabrica, Roffelsen, Ingersoll,
Franc Coenen
Audi, EOS, GE Additive, Flam3D, Hexagon MI, Spee3D, Koninklijke Landmacht, Stratasys, VW, e.a.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
3
AMNOVIS WIL ZELF AMWAVES CREËREN
M
et hun onderneming Amnovis willen Ruben Wauthle en Peter Mercelis een doorbraak forceren voor additive manufacturing in de high tech industrie. Want de innovatie op AMgebied verloopt veel te traag. Vooral als het om het totale AM-proces gaat, van buildjob voorbereiding tot en met post-processing. Voor de oprichters van Amnovis heeft additive manufacturing weinig geheimen meer. Zeker niet als het om 3D metaalprinten gaat. Peter Mercelis is een van de oprichters van het vroegere Layerwise, tegenwoordig
Peter Mercelis en Ruben Wauthle zien het potentieel van het AM-proces en hoe dat te benutten.
onderdeel van 3D Systems. Ruben Wauthle was, nadat hij Phd haalde aan de KU Leuven, bij de Vlaamse start-up een van de eerste medewerkers, voordat hij de overstap naar het Nederlandse FMI Instrumed maakte en daarna terug naar 3D Systems. Een klein jaar geleden hebben ze samen een AM-bedrijf opgericht, Amnovis. “We denken door te focussen op innovatie de pijnpunten bij 3D printtechnieken weg te kunnen nemen”, zegt Peter Mercelis.
4
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
AMNOVIS WIL DE VERBINDENDE FACTOR ZIJN TUSSEN DE TECHNOLOGIE, HET MATERIAAL EN DE TOEPASSING.
Ruben Wauthle en Peter Mercelis in de ruimte die ze komende jaren willen vullen met 3D printtechnologie. De merkonafhankelijkheid vinden ze daarbij een troef van het Vlaamse AM-bedrijf.
Opnieuw overtuigen
tech industrie. Vooral in de pre-print fase en bij post-processing valt winst
De twee ondernemers bekruipt
te behalen die additive manufacturing
regelmatig een déja-vu gevoel. Zoals
in economische zin beter positioneert.
ze in de beginjaren van Layerwise
Daarom kijken ze bij Amnovis naar het
hebben moeten knokken om de
totale proces. Ruben Wauthle:
producenten van spinal implantaten te
“Verspaners die gaan 3D printen, zijn
overtuigen van de meerwaarde van 3D
geen printexperts; 3D printbedrijven
metaalprinten, moeten ze anno 2021
die aan prototyping doen, hebben
opnieuw veel overtuigingskracht
geen ervaring in de hightech industrie.
aanwenden. “3D printen is in de
Wij positioneren ons hier tussenin.”
productie van spinal cages een enorm
Amnovis wil de verbindende factor zijn
succes geworden”, stelt Peter Mercelis
tussen de technologie, het materiaal
vast. “In andere domeinen verloopt de
en de toepassing. “Met innovatieve
vooruitgang veel trager.” Dat geldt
oplossingen ontwikkelen we nieuwe
zowel voor andere medische
hoogwaardige AM-toepassingen. We
toepassingen alsook voor andere
bouwen de processen zodat de
sectoren. De reden hiervoor is het
betrouwbaarheid en levertijden beter
ontbreken van een technologische
worden. Zo willen we zelf nieuwe
doorbraak die 3D metaalprinten in
waves creëren in plaats van mee te
economische zin haalbaar maakt voor
surfen op andere golven.”
veel meer toepassingen. Het gaat dan met name om de inbedding in het
De beste technologie
proces. “Grote AM spelers zijn bezig met hoog-volume applicaties
In het bedrijfspand in Aarschot staat
waarvoor ze een AM-productie-
naast de DMP Flex 350 metaalprinter
apparaat inrichten. Er bestaat bij hen
van Georg Fischer Machining Solutions
echter weinig interesse om nieuwe,
/ 3D Systems een TruPrint 1000 van
kleinere innovatieprojecten te starten”,
Trumpf, inclusief de multiplate optie.
aldus Peter Mercelis. Door in-efficiency
Dankzij deze laatste optie kan de 3D
in de hele AM-waardeketen stokt de
metaalprinter twee buildjobs na elkaar
doorbraak in onder andere de high
opstarten zonder tussenkomst van een operator. De LPBF-ruimte biedt nog volop plaats voor uitbreiding. Dat zullen niet vanzelfsprekend machines van GFMS en Trumpf zijn. “We zijn qua merk niet gebonden, we zoeken de beste technologie bij een toepassing. Doe je dat niet, dan kunnen de kosten snel oplopen”, zegt Peter Mercelis. De toekomstige uitbreidingen hoeven zelfs niet eens metaalprinten te zijn; ook kunststof is denkbaar. Dat laatste is niet vreemd: Peter Mercelis is als investeerder betrokken bij het Waalse Aerosint dat werkt aan multimateriaal 3D printen, zowel met SLS-technologie alsook in multimetaal.
Amnovis ondersteunt klanten in het hele proces.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
5
Inbedden in het proces
richting klanten versnellen en kunnen we betrouwbare AM-processen
NIET 3D PRINTEN OMDAT HET COOL IS Peter Mercelis volgt de huidige ontwikkelingen in de AMindustrie met soms gemengde gevoelens. De stroom optimistische voorspellingen doet hem wel eens terugdenken aan tien jaar geleden, toen in de sector de bomen ook tot in de hemel leken te groeien. “3D printen gaat de andere technieken niet vervangen”, zegt hij. “Je moet het niet doen omdat het cool is. Dat je iets kunt 3D printen zal nooit een reden zijn om het ook te doen.” Hij trekt de beweringen in twijfel dat de Covid-19 pandemie, met alle supply chain onderbrekingen, zal aanzetten tot méér 3D printen. “Dat productie terugkomt, zal waar zijn. Maar zelden kiest iemand omwille van logistieke redenen ervoor om te gaan 3D printen, uitzonderingen daar gelaten.” Covid-19 betekent dan ook niet vanzelf dat er meer geprint zal worden. Wel ziet hij het potentieel toenemen als nieuwe technieken, zoals binder jetting, voor meer productiviteit zorgen. Zeker voor producten met minder toegevoegde waarde.
6
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
In een tweede productieruimte staat
inrichten.
een draadvonkmachine. Hier komen in de toekomst nog CNC-machines bij om
Sneller traject
de nabewerking in eigen huis te doen. Waar wel al in geïnvesteerd is, is een
Amnovis wil beslist geen 3D
precisie meetmachine van Zeiss die
printservicebedrijf zijn zoals veel
tactiel en optisch meten combineert.
bestaande AM-bedrijven. Voor
De meetmachine is voorbereid op
prototyping zijn klanten in Aarschot
automatisering. Dit laatste is één van
aan het verkeerde adres. Het gaat
de aspecten waar Amnovis meer
erom de applicaties te vinden
aandacht aan wil schenken. Ruben
waarvoor additive manufacturing
Wauthle: “Opschalen is lastig als je niet
potentieel biedt als maaktechnologie
op voorhand nadenkt over
voor series, waarbij wel elk product
automatisatie. Minder fouten, meer
uniek kan zijn (mass customization).
throughput en op tijd
Beide AM-ondernemers verwachten
kwaliteitsproducten leveren, daar gaat
namelijk niet dat elk bedrijf straks zijn
het om.” Bij Amnovis heeft
eigen 3D metaalprinter heeft. Ze
automatisering een bredere betekenis
maken de vergelijking met gieten en
dan robot beladen, waar de meeste
smeden: ook dat besteden bedrijven
printerfabrikanten mee bezig zijn.
uit omdat het een specialisatie is. Zelfs
Peter Mercelis: “In de industrie is er
3D printen met een dummy proof 3D
veel aandacht voor het handlen van de
metaalprinter blijft een uitdaging. Dat
zware gewichten van de grote
heeft te maken met de kern van
machines. Bij kleinere en midsize
additive manufacturing met metaal.
printers valt de meeste winst te halen
“Het grote verschil met verspanen is
in pre- en post-processing en de
dat wij het materiaal creëren in de
kwaliteitscontrole.” 3D printen kan
printer. Met 3D printen maak je het
voor meer toepassingen interessanter
eindmateriaal, net als bij gieten. Dat
worden als je de technologie goed
vergt gedegen materiaalkundige
weet in te bedden in het grotere
kennis. Die is in de meeste bedrijven
proces. Veel initiatieven stranden
niet meer voldoende voorhanden,
momenteel omdat het ene bedrijf de
omdat men gecertificeerde materialen
technologie ontwikkelt en het andere
inkoopt die door het verspanen amper
tegen de problemen aanloopt zodra
veranderen. Bij 3D metaalprinten kun
de technologie geïmplementeerd
je niet terugvallen op het certificaat
wordt in een productieproces. Dan zijn
dat de leverancier aanlevert.” Dit is
er vaak aanpassingen nodig. Hiervoor
een knelpunt dat de komende jaren
is een korte feedbackloop tussen
nijpender zal worden, vreest Peter
applicatie- en technologieontwikkeling
Mercelis. “Materiaalkunde is een
nodig. Qua aansturing en Quality
knelpuntberoep en dat wordt het nog
Control gebruikt Amnovis de software
meer.” Hij ziet dit als een groter
van een andere Belgische scale-up,
probleem dan gebrek aan
Oqton. Inbedden in het proces
designvaardigheden voor additive
betekent ook beter gebruik maken van
manufacturing. Dat zijn generieke
plannings (MES)- en kwaliteitscontrole
kwaliteiten die engineers zich eigen
systemen. Hierdoor kan de respons
kunnen maken.
Onafhankelijk
Materiaaltechnologie De Zeiss meetmachine kan zowel
De materiaal- en
Zij voorzien in de toekomst plaats voor
tactiel als optisch meten en is
leveranciersonafhankelijkheid is een
toeleveranciers als Amnovis. Want
voorbereid op automatisering.
troef van Amnovis, vindt Peter
zelfs als de fabrikanten van de 3D
Mercelis. “Door de vele AM-
printers steeds meer gavalideerde
technologieën is het moeilijk door de
parametersettings met hun machines
bomen nog het bos te zien. Wij willen
gaan meeleveren, blijft kennis van
een gids zijn voor mensen die een
materialen het verschil maken. Ruben
applicatie in gedachten hebben en
Wauthle: “Wie kennis in huis heeft van
gaan daar het juiste pakket voor
het proces én het materiaal haalt er
samenstellen.” Dat kunnen applicaties
meer uit.” Ook simulatie is hier niet de
zijn waarvoor heel nieuwe materialen
heilige graal. “Simulatie van
of zelfs materiaalcombinaties worden
materiaalgedrag gaat uit van een
gekozen. Dat kan voor bestaande
ideaal proces en bovendien houden
producten zijn maar ook voor hele
simulaties geen rekening met het feit
nieuwe. De beide Vlaamse
dat je elke dag misschien wel een
ondernemers realiseren zich dat
totaal andere 3D geometrie print. In
dergelijke innovatietrajecten een lange
de realiteit is 3D printen een fragiel
adem vergen. “Het zijn moeilijkere
proces. De materiaalkundige
trajecten maar ze bieden wel meer
signaleert wat er gebeurt, de
potentieel.” De start-up heeft die tijd,
procesingenieur maakt de vertaalslag
er is geen externe financierder
naar procesaanpassingen.” Niet voor
betrokken. Hoewel ze dus opnieuw in
niets was de eerste medewerker die
de vroegere ‘missionarissenrol’
Amnovis in dienst heeft genomen een
worden gedwongen, zien ze een
QC-manager en de tweede een
wezenlijk verschil met tien jaar gelden.
materiaaltechnoloog.
“Er is nu meer kennis van additive manufacturing en kennis van design
Amnovis
voor AM. Hierdoor zal het vlotter
[https://www.amnovis.com]
lopen.”
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
7
RESIN PRINTEN IN HET LUCHTLEDIGE Een Duits studententeam ontwikkelt een 3D printer waarmee je in gewichtloosheid kunt printen met lichtgevoelige harsen. De eerste testen tijdens paraboolvluchten pakken positief uit.
H
et heelal wordt geopolitiek alsmaar belangrijker. Goedkopere lanceerraketten moeten ervoor zorgen dat het minder kostbaar wordt om onderdelen naar de ruimte te transporteren. Als je echter constructieonderdelen in de ruimte kunt printen, bespaar je veel geld en versnel je het proces. Precies dat idee heeft een groep studenten van de Fachhochschule München op het idee gebracht een 3D printproces te ontwikkelen waarmee je in de ruimte constructiedelen kunt produceren. 8
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
ESA-programma
materialen én printtechnieken uit de voeten.
Studententeam Hochschule München test 3D printer tijdens ESA zero-g paraboolvlucht.
De studenten bezig met de installatie van de 3D printer in het ruim van het ESA-testvliegtuig.
Het Additive Manufacturing In Space (AIMIS-FYT) team heeft het project
Printen met lichtgevoelig hars
uitgevoerd in het kader van het Fly Your Thesis programma van ESA, de
De studenten hebben hiervoor een
Europese ruimtevaartorganisatie. Hun
alternatieve printtechnologie
doel is om structuurdelen voor
ontwikkeld om met lichtgevoelig hars
bijvoorbeeld zonnepanelen en
te printen. Het geprinte materiaal
antennes voor een ruimtestation in
wordt direct uitgehard met UV-licht.
het heelal te printen. Deze
Niet direct de meest voor de hand
structuurdelen worden nu
liggende oplossing voor een
overgedimensioneerd voor hun
toepassing in het luchtledige in de
feitelijke toepassing. Dat heeft alles te
ruimte. Toch slagen de studenten erin
maken met de belasting op de
om zonder supportmateriaal 3D
onderdelen tijdens de lancering. Kun
vormen te printen. En eind vorig jaar
je de onderdelen in de ruimte printen,
heeft ESA de 3D printer getest tijdens
dan hoeven ze minder zwaar te zijn.
een aantal paraboolvluchten. Wanneer
Dan kun je dus met heel andere
het vliegtuig het hoogtepunt van de klim (45 graden) bereikt en overhelt
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
9
3D printen van vrije vormen zonder support in het luchtledige is mogelijk met de nieuwe technologie.
naar de daalvlucht, treedt korte tijd
de printkop gebracht. Rondom de
microzwaartekracht op, die sterk lijkt
extruder zijn meerdere UV-LED’s
op gewichtloosheid in de ruimte.
gepositioneerd waarmee het materiaal
Ideale omstandigheden voor een
direct na het printen wordt uitgehard.
echte test van de printer. Acht printtesten De 3D printer De testen tijdens de paraboolvluchten De 3D printer die de studenten
zijn goed verlopen. Er zijn acht
hebben gebouwd, bestaat uit een
experimenten uitgevoerd om het 3D
extruder op een draaias die op lineaire
printproces onder
assen is geplaatst. Hiervoor hebben ze
microzwaartekrachtomstandigheden
gekozen voor de igus drylin SAW
te onderzoeken. Voor de eerste zes
lineaire assen. De lineaire modules
testen werd een conventionele plaat
worden gebruikt in de twee z-assen en
gebruikt als startpunt voor het
in de x-as van de printer en vormen zo
printen. Er werden zowel rechte
de centrale aandrijfeenheid. De
staven, verbindingen als vrije-vorm
lineaire assen onderscheiden zich
staven geprint. In de laatste twee
door hun lage gewicht, omdat ze
experimenten werd het 3D printen van
gemaakt zijn van aluminium en
vrije-vorm staven getest. De
onderhoudsvrije glij-elementen van
belangrijkste parameters van het
hoogwaardig polymeer. Om de speling
drukproces zijn de extrusiesnelheid
van de smeringsvrije en vuilafstotende
van het hars, de intensiteit van het UV-
polymeer lineaire geleiders te
licht, de UV-belichtingstijd en de baan
verminderen, namen de ingenieurs in
van de printer. De experimenten zijn
spe hun toevlucht tot instelbare lagers.
geslaagd. "De lineaire assen werkten
Om ervoor te zorgen dat het
probleemloos bij alle experimenten,
printmateriaal ook kan worden
en dus waren we in staat een kleine
geroteerd, werd een compacte
stang en ook kleine
robolink D rotatieas met wormwiel in
raamwerkstructuren te printen", zegt
de printer geïnstalleerd. Met dit
Torben Schäfer van het AIMIS-FYT
concept kunnen ze dus complexe
team.
vormen printen. Het lichtgevoelig hars zit in een cartridge en wordt met perslucht door een flexibele buis naar
Het studententeam van de Hochschule München is door igus ondersteund als onderdeel van het yes-programma (young engineers support). Hiermee wil igus studenten en docenten ondersteunen met hun innovatieve projecten. www.igus.nl/yes Video Instagram https:// www.instagram.com/p/ CHGNKvgDi74/ Website https://aimis-fyt.eu
10
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Machineering 2021 heeft de Benelux primeur na lange periode zonder industriebeurzen.
GOESTING IN EEN BEURS Na méér dan anderhalf jaar kunnen
nieuwe mensen kennen. En je blijft
vraagstukken over 3D printen.
in september professionals uit de
min of meer bij het afgesproken
Machineering betekent dat Flam3D de
maakindustrie weer naar beurzen.
onderwerp.” Op een beurs zie je
rol weer op zich pakt om de
Machineering bijt in Brussel de spits
oplossingen waar je nog niet aan had
technologie onder de aandacht te
af. Om 3D printen meer bekendheid
gedacht; misschien niet eens naar op
brengen van mensen die additive
te geven, is zo’n fysieke beurs toch
zoek was. “Of bezoekers beseffen dat
manufacturing nog niet kennen. “Die
onmisbaar.
er een oplossing is voor een probleem
‘vooralsnog onbekende contacten’ vind
waarvan zij dachten dat het
je ook wel online, maar iets minder
Sinds maart vorig jaar hebben we ons
onoplosbaar was.” Het tweede dat een
gemakkelijk. Met andere woorden: om
moeten behelpen met digitale
fysiek evenement onvervangbaar
onze rol te vervullen, hebben we
alternatieven en veel Teams- en
maakt, is de verdieping. Kris Binon:
contacten nodig”, zegt Kris Binon. “En
Zoomoverleggen. Dit zijn echter
“Een goed gesprek is goud waard, ook
het liefst echte contacten. Je krijgt er
andere contacten dan de persoonlijke
wel letterlijk eigenlijk.”
dan letterlijk en figuurlijk een gevoel
ontmoeting op een beurs of een
bij.”
seminar. Hoewel Kris Binon, directeur
Additive manufacturing op
van Flam3D, achteraf de impact van
Machineering
het wegvallen van beurzen op de interesse voor 3D printen vindt
Flam3D presenteert tijdens
Machineering 2021 heeft op 8, 9 en 10
meevallen, zijn twee aspecten die voor
Machineering 2021 de 3D
september in Brussels Expo de
hem fysieke evenementen
Manufacturing Area powered by
primeur van de eerste industriebeurs
onvervangbaar maken.
Flam3D, waar niet alleen voorbeelden
voor de maakindustrie in de Benelux.
worden getoond maar ook sommige
Naast de beurs zijn er dagelijks
leden hun producten en diensten
expertclasses rondom thema’s als 3D
presenteren. Kris Binon zelf geeft elke
printen, digitalisering, factory of the
“Ten eerste een zekere mate van
beursdag een overzicht waar de 3D
future.
serendipiteit”, steekt hij van wal. “Aan
printtechnologie staat. Andere
een onlinegesprek neem je meestal
sprekers zullen in de expertclasses
doelgericht deel. Je leert niet zoveel
eveneens ingaan op actuele
Onverwachte oplossingen
[www.machineering.eu]
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
11
SLIJTVAST DANKZIJ HARDCHROMEREN Voegt chroomdiffusie als oppervlaktebehandeling waarde toe aan een 3D geprint metalen onderdeel? Dat is de vraag die K3D en Chromin Maastricht zichzelf gesteld hebben. De eerste resultaten zijn veelbelovend. De corrosiewerendheid en slijtvastheid van 3D geprinte onderdelen kunnen verbeterd worden.
12
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Warmtebehandelingen zijn niet
bepaalde metaalpoeders te
ongewoon voor metalen
verbeteren. K3D en Chromin
componenten die met additive
Maastricht willen een stap verder
manufacturing zijn geproduceerd.
gaan, namelijk precipitatieharden
Vaak worden de onderdelen
combineren met hardinchromeren.
spanningsarm gegloeid om de
“Een van de beperkingen van 3D
spanningen uit het product te halen.
metaalprinten is momenteel de
Precipitatieharding wordt gebruikt om
beschikbaarheid van materialen”, zegt
de eigenschappen bij 3D printen met
Luuk Wissink, CEO van K3D. “We
K3D en Chromin Maastricht willen AM-werkstukken slijtvaster maken.
krijgen uit de markt veel vragen
proces tussen de 5 en 50 µm. Hierin
waarbij corrosie en slijtvastheid een
verschilt de diffusiebehandeling
rol spelen.” Een voorbeeld hiervan uit
wezenlijk van het hardverchromen. Bij
de eigen fabriek van Kaak is een
dit laatste wordt een oppervlaktelaag
slijtdeel van een hydraulisch
door middel van een galvanisch
gereedschap waarmee M10 bouten
proces aangebracht; bij de
automatisch met een vast koppel
diffusietechniek zoals Chromin
worden aangedraaid. Na een half jaar
Maastricht die als een van de weinige
ontstaat op de hoeken van de M10 bit
in de Benelux toepast, ontstaat de
slijtage en is vervanging noodzakelijk.
hardheid in het oppervlak van het
Luuk Wissink: “Het is een kostbaar
materiaal. Het chroom gaat een
onderdeel als we dat moeten bestellen
verbinding aan met de aanwezige
bij de leverancier en het heeft tevens
koolstof uit het basismateriaal,
een levertijd van 6 weken. Daarom
waardoor de slijtvaste laag niet kan
willen we het zelf printen. En we willen
afbreken of afspringen tijdens het
de standtijd verhogen met de
gebruik van de onderdelen.
chroombehandeling.” De toegevoegde
Hardinchromeren kan tevens worden
waarde van additive manufacturing zit
gecombineerd met precipitatieharden.
dan vooral in het kunnen leveren
Testen door Chromin Maastricht in het
binnen enkele dagen, geen voorraad
eigen laboratorium wijzen uit dat het
en een langere levensduur van het
chroomgehalte in de geprinte
gereedschapsonderdeel.
onderdelen met 35 procent toeneemt. Dat leidt tot betere slijtage-
Hardinchromeren
eigenschappen en corrosieweerstand. De oxidatiebestendigheid verbetert
Met HIP-en en andere thermische
sterk tot 850 graden C. Jeroen
bewerkingen voor additive
Heijneman: “We vergroten de
manufacturing verbeteren weliswaar
toepasbaarheid van de onderdelen
de producteigenschappen, maar niet
door de hardheid,
zaken als slijtvastheid. Chromin
corrosiebestendigheid,
Maastricht heeft daarom de met M300
loopeigenschappen en de
poeder geprinte onderdelen
temperatuurbestendigheid te
behandeld met een diffusietechniek,
verbeteren.” Het voedselveilig harden
hardinchromeren. “We diffunderen het
van RVS kan ook door middel van het
chroom in het materiaal zodat de
hardinchromeren plaatsvinden
chroomcarbides ontstaan, waardoor
conform de EU-richtlijn EG1935-2004.
het product keramisch hard wordt”, zegt Jeroen Heijneman, sales manager
Nog beter dan precipitatieharden
bij het Maastrichtse warmtebehandelingsbedrijf. Het
Met deze processtap worden de
chroom gaat tijdens de thermische
mechanische eigenschappen van het
behandeling een verbinding aan met
M300 poeder verder verbeterd dan
de koolstofatomen in het M300
wanneer alleen precipitatieharden
gereedschapstaal. De laagdiepte
wordt toegepast. De nabehandeling
waarin de chroomcarbides zich
heeft amper invloed op de
vormen, meet afhankelijk van het
maatnauwkeurigheid van de
K3D past de moer toe in een gereedschap voor de assemblage van de broodbaklijnen. De M10 bit vervangen is kostbaar.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
13
onderdelen. Deze minimale
standaard poeders kan nemen. “Stel
Van links naar rechts Jimmy Gies en
verandering is bij Chromin bekend
dat we slijtdelen zo kunnen
Luuk Wissink van K3D en Jeroen
omdat die ook bij conventioneel
verbeteren, dan zou gereedschapstaal
Heijneman van Chromin Maastricht.
vervaardigde onderdelen optreedt.
een optie kunnen zijn als vervanging
Ook zijn er geen effecten zichtbaar in
van 316L. Dat heeft direct invloed op
het basismateriaal, M300 in dit geval.
de kostprijs van het geprinte
Jimmy Gies, AM-engineer bij K3D:
onderdeel.”
“Voor het inchromeren trommelen we de onderdelen om het oppervlak
K3D en Chromin Maastricht gaan dit
gladder te maken. Strikt noodzakelijk
concept samen verder uitwerken. In
is dit niet, maar hoe gladder het
eerste instantie met onderdelen voor
oppervlak, des te beter het proces
K3D. Als het proces eenmaal staat, dan
verloopt. Anders kan er lokaal een
willen ze de samenwerking uitbouwen
harde plek ontstaan en wordt het
en de post process technologie voor
onderdeel bros.” Chromin Maastricht
AM-werkstukken breder in de markt
kan met deze technologie ook
gaan toepassen.
inwendig in de onderdelen de eigenschappen verbeteren. Daar ontstaat dezelfde slijtvaste laag. De enige voorwaarde is dat er geen volledig afgesloten holtes zijn.
Ook houders voor sensoren kun je vaak sneller en goedkoper 3D printen dan frezen. 14
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Veel potentieel Jimmy Gies ziet veel potentieel in deze aanvullende technologie voor de AMwerkstukken. Het slijtvast maken is interessant omdat men voor hoogwaardige machine-onderdelen
EXPLORING NEW DIMENSIONS
We produce and develop high performance 3D printing raw materials for industrial applications, which can be customized to specific needs.
Visit our site: Roffelsen3D.com
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
15
LENZEN UIT DE 3D GEPRINTE MATRIJS Addoptics verkort met hybride proces ontwikkeltijd optische elementen tot dagen
16
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
D
e Rotterdamse start-up Addoptics fabriceert hoogwaardige lenzen door 3D printen te combineren met casting. Binnen zes dagen levert Addoptics optische prototypes, waarbij de ontwerper veel meer designvrijheid heeft dan traditioneel. Tijdens de virtuele CES 2021 presenteerde het team de technologie voor het eerst op een internationale beurs.
Dankzij een investering van € 300.000
bijvoorbeeld 100 stuks, dan probeert
door het investeringsfonds UNIQ, dat
men de mal zo vaak mogelijk opnieuw
zich richt op start-ups die seed capital
te gebruiken. “Zodra de toleranties te
nodig hebben, heeft Addoptics in
los worden, printen we een nieuwe”,
Rotterdam een eerste productielijn
aldus Lucas Klamer. “De printtijd
kunnen bouwen. “Dankzij de
bedraagt, afhankelijk van de grootte,
investering hebben we de
tussen de 3 en 6 uur.”
prototypefabriek kunnen bouwen en kunnen we nu produceren”, zegt Lucas
Betere kwaliteit lens
Klamer, samen met Joris Biskop oprichter van Addoptics. De fabriek
Dankzij het gladde oppervlak, het
was in maart vorig jaar net klaar toen
resultaat van het 3D printen en het
de coronapandemie ervoor zorgde dat
pure materiaal dat Addoptics gebruikt,
veel internationale beurzen werden
kunnen de klantspecifieke lenzen
afgelast of verschoven. “We zijn in
gegoten worden met de matrijzen. De
februari 2020 wel nog met samples
kwaliteit is minstens zo goed, zo niet
naar Photonics West in San Francisco
beter dan wanneer de lenzen
geweest, maar CES is eigenlijk onze
spuitgegoten worden in een
eerste internationale beurs geweest
aluminium matrijs. “Dan blijf je de
sinds we echt operationeel zijn”, zegt
dunne lijnen van het frezen van de mal
Lucas.
zien, dat hebben wij niet.” De afmetingen waar de start-up zich op
Superglad oppervlak
richt, zijn lenzen tussen de 800 micron doorsnede en 250 micron hoog tot
De crux zit in de hoge
een maximum van 55 bij 150 bij 20
oppervlaktenauwkeurigheid van de
mm. De maximale vormafwijking
matrijzen die ze met 3D printen weten
bedraagt 40 micron, de
te realiseren. Deze bedraagt 20 Nm
oppervlakteruwheid 20 Nm RMS. Met
RMS. Lucas Klamer: “Het oppervlak is
een Ri waarde van 1.544 @ 650 Nm en
zo glad dat geen nabewerking nodig is.
een totale transmissie van 89,5%
En de oppervlakteruwheid bepaalt
produceert Addoptics kwalitatief
uiteindelijk de kwaliteit van de lens.”
hoogwaardige lenzen. De kwaliteit is
Deze lens wordt gegoten in de 3D
onder andere geschikt voor
geprinte matrijs. Afhankelijk van het
architecturale verlichting, sensoren en
ontwerp, kan Addoptics de mal vaker
andere machine vision systemen. Met
gebruiken. Het aantal lenzen dat men
hun snelle levering van prototypes
kan gieten, is afhankelijk van het
speelt de start-up in op de alsmaar
ontwerp. Komt een klant na de
kortere productontwikkelingscycli in
prototypes terug voor een serie van
onder andere de
VIRTUEEL IN PLAATS VAN IN LAS VEGAS De CES is dit jaar, eigenlijk zoals veel beurzen, virtueel doorgegaan. In plaats van in Las Vegas konden Lucas Klamer en zijn collega’s virtueel vanuit Rotterdam de voordelen die Addoptics biedt, laten zien. “De CES is redelijk succesvol geweest. We hebben veel met geïnteresseerden gechat. Nu moeten we achter de mensen aan gaan”, zegt Lucas Klamer. Addoptics was een van de 93 start-ups die vanuit Techleap aan het evenement hebben deelgenomen. Hoewel de virtuele beurs vier dagen duurde, is het platform een hele maand in de lucht, zodat deelnemers en bezoekers de kans hebben om hun contacten nog te verbreden en te verdiepen.
consumentenelektronica. “Klanten hebben de behoefte snel te testen. Nu
De maximale vormafwijking bedraagt 40 micron; de oppervlakte ruwheid 20 Nm RMS
moeten ze meestal 6 weken wachten op hun lens. Als wij die in 6 dagen leveren, geeft hen dat een voorsprong.” Ook voor een eerste aanloopserie leent de technologie zich.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
17
NIET GROTER
MAAR JUIST KLEINER Pak je 55 inch 4K TV van de muur en breng het beeld terug tot een postzegel van 6 bij 9 mm. De extreme scherpte die je dan krijgt, is waarmee de Tera 250 printer van Nanofabrica print. Met een resolutie in XY van 1,9 µm.
H
et Israëlische Nanofabrica tilt het DLP printen naar een extreem nauwkeurig niveau. Het slaat daarmee eigenlijk precies de tegenovergestelde richting in van veel andere fabrikanten, die alsmaar grotere onderdelen willen 3D printen. Avi Cohen, Vice President Sales bij Nanofabrica, vindt dat eigenlijk vreemd. “Omdat de meeste dingen die we gebruiken kleiner worden.”
18
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
580 gaten van elk 50 micron
printerfabrikant zich op richt. “Micro additive manufacturing is een nog
Nanofabrica 3D print op micrometer niveau
Hoe klein? Avi Cohen laat een
onontgonnen gebied”, zegt Avi Cohen.
medisch filter zien van een paar mm
Maar wel een grote markt, is de
hoog, geprint op de machine van
overtuiging van de oprichters van
Nanofabrica. Er zitten 580 gaten in
Nanofabrica.
van elk 50 micron. “Als je het vasthoudt, lijkt het op een rijstkorrel”,
Niet alleen 4K
schetst hij om inzichtelijk te maken in
Foto links: Avi Cohen kan terugkijken op een lange staat van dienst in de 3D printindustrie, met onder andere een loopbaan bij Stratasys.
welke microwereld het team zich
De basistechnologie van de Tera 250
dagelijks begeeft. Of wat te zeggen
3D printer is DLP. Nanofabrica
van een impeller voor een
projecteert met een 4K projector het
insulinepomp die een diabetespatiënt
beeld op een tegel van 6 bij 9 mm.
bij zich draagt. De impeller is 1 mm
Een adaptief optisch systeem past
groot, de schoepen meten elk 70 µm.
automatisch de scherpte aan voor
Een derde voorbeeld dat hij toont, is
elke project. Hierdoor krijgt men op
een connector voor een
elk punt van deze 6 tot 9 mm een
glasvezelkabel van 130 µm
pixel met dezelfde afmetingen. Het
doorsnede. De optische industrie is
bouwvolume zelf bedraagt 50 bij 50
een van de sectoren waar de 3D
bij 100 mm. “We printen dus 54 tegels
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
19
3D geprinte microspuitgietmatrijzen hebben een lange standtijd omdat er amper krachten vrijkomen bij het spuitgieten.
in één volledig bouwvlak”,
algoritmen een grote rol spelen. De
verduidelijkt Avi Cohen. Maar dit kan
Tera 250 dankt zijn naam aan het feit
men opschalen als daar vraag naar
dat een buildjob van 50 bij 50 bij 100
zou komen. Je kunt in dit vlak
mm ongeveer 250 terabytes aan data
overigens niet alleen meerdere micro
oplevert. Om de 54 tegels waaruit een
componenten in één buildjob printen,
laag van 1 micron bestaat te printen,
maar eventueel ook grotere
doet de Tera 250 het slicen ‘on the fly’.
onderdelen. ‘Stitching’. Omdat elke
Hierdoor kan de machine de data
tegel iets overlap heeft, regelt de
goed verwerken. Deze enorme berg
software dat in dit overlapgebied het
data komt doordat elke pixel 1,9 µm
beeld dat men projecteert volledig
in XY vlak is en 1 µm hoog. “Dan weet
correct is. “Er verandert niets aan de
je waar de vele data vandaan komen”,
eigenschappen of aan het visuele
zegt Avi Cohen. Tijdens het printen
beeld.” De 4K projector die een beeld
bouwt de Tera 1 mm per uur op voor
belicht van 6 bij 9 mm is één helft van
het complete bouwvolume. Dat
de oplossing die Nanofabrica heeft
gebeurt met een enorme scherpte en
ontwikkeld. Daarnaast gebruikt men
detaillering in het product. Bij de
een zwaar granieten frame voor de
recente overname van Nanofabrica
3D printer om elke trilling en invloed
door Nano Dimension heeft co-
van eventuele warmte uit te sluiten.
founder en CEO Jo Donner gezegd dat
En de aandrijvingen in X- en Y-vlak
de snelheid komende jaren verder
halen een nauwkeurigheid van 100
omhoog kan dankzij de kennis op het
nanometer. “Dat is vergelijkbaar met
vlak van machine learning die nu
de nauwkeurigheid in de
beschikbaar komt. Avi Cohen legt uit
halfgeleiderindustrie”, voegt Avi
wat de plannen zijn: “Als we van elke
Cohen toe.
machine die geïnstalleerd is kunnen leren wat de beste instellingen zijn
250 terabytes aan data
voor een maximale snelheid, kunnen de machines wereldwijd van elkaar
De voor een 3D printer toch wel
leren. Dat kan de snelheid opvoeren.”
unieke hardware is één deel van het
Vooralsnog gaat het de klanten van
verhaal. De rest komt van de
Nanofabrica vooral om de zeer hoge
software, waarin zelflerende
nauwkeurigheid waarmee ze kunnen printen. Micro spuitgietmatrijzen De helft van de klanten print eindproducten, de andere helft zoekt een oplossing om grenzen te verleggen en print bijvoorbeeld micro spuitgietmatrijzen. Daarmee spuitgieten ze dan weer nauwkeurige micro onderdelen voor onder andere
Nanofabrica 3D print met zeer hoge nauwkeurigheden, waardoor de technologie zich goed leent voor microcomponenten. De helft van de klanten 3D print eindproducten.
20
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
de medische, optische en defensie industrie. De micro spuitgietmatrijzen hebben een lange standtijd, ook al zijn ze met ABS geprint. Avi Cohen ziet hier wel interessante toepassingen komen, omdat een micro spuitgietmachine vaak een tafelmodel is dat qua investeringen niet meer dan €10k kost. Het belangrijkste gegeven is echter dat er amper krachten bij gebruikt worden. Daarom gaan de matrijsinserts lang mee. Voor zwaarder belaste toepassingen, zoals tandwielen, ontwikkelt Nanofabrica momenteel een nieuw materiaal dat voor 50% gevuld is met nanopartikels keramiek. “We gaan geen keramiek printen”, zegt hij voor alle duidelijkheid. “We printen met nanodeeltjes versterkte kunststof.” Maar het zorgt wel voor meer slijtvastheid en bestendigheid tegen hogere temperaturen. En in tal van elektronica apparaten zitten van
De acquisitie door Nano Dimension opent nieuwe mogelijkheden in de microelectronica.
dit soort kleine onderdelen. Open materiaalsysteem Nanofabrica heeft een 3D printer ontwikkeld die open is voor derden die materialen willen ontwikkelen. Het heeft immers geen zin deze zelf
NANO DIMENSION KOOPT LANDGENOOT
te gaan verkopen en met een lock in verdienmodel de markt op te komen, legt Cohen uit. De hoeveelheden materialen die de Tera 250 gebruikt, zijn namelijk gericht. “We hopen over enkele jaren zoveel systemen te hebben geïnstalleerd dat de toename van het materiaalverbruik dit interessant maakt voor andere partijen.” Hij schat het materiaalverbruik per dag op 50 gram als je de 3D printer continu inzet.
Eind april heeft Nano Dimension landgenoot Nanofabrica gekocht. Voor een deel omdat men zich op dezelfde marktsegmenten richt en de twee bedrijven dus kunnen profiteren van elkaars go-to-market aanpak. Een andere reden is dat Nano Dimension, de Israëlische fabrikant van pcb-printers, de micro DLP printtechnologie wil integreren in de eigen printers. Yoav Stern, CEO van Nano Dimension, zegt verder dat Nanofabrica past in het grotere beeld om een artificial intelligence/machine learning (AI/ML) ‘distributed digital fabrication application’ te ontwikkelen in plaats van machines als kapitaalsgoederen te bouwen. De Nanofabrica 3D printers worden als edge componenten aan het concept toegevoegd aan dit neurale netwerk waarin voorraden gedigitaliseerd worden. “Ons uiteindelijke doel is om een voorraad high end PCB apparaten, micro-mechanische systemen en Hi-PED’s te digitaliseren. Print ze als ze nodig zijn, waar ze nodig zijn en alleen in de aantallen die je nodig hebt”, zegt Yoav Stern. Met name in de high mix low volume productie ziet hij dit als het toekomstig model.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
21
ROFFELSEN BREIDT PRODUCTIE FILAMENT UIT Roffelsen heeft de productie van hoogwaardig filament en granulaat voor 3D printen verder uitgebreid. Uit de samenwerking met de Materiaalfabriek in Eindhoven zijn nieuwe producten voortgekomen. En de fabriek in Surany in Slovakije draait inmiddels in een 3-ploegensysteem.
De vraag naar klantspecifieke
Roffelsen wil eind van dit jaar in
materialen essentieel”, zegt Mark.
oplossingen als het om 3D printen met
Surany minimaal drie lijnen hebben
“Roffelsen garandeert de hoogste
filament en granulaat gaat, is groot.
staan voor productie van 3D
kwaliteit en ondersteunt dit door
Dat dwingt Roffelsen de juiste
filamenten. “Het is de vraag of dit
middel van meetrapporten en
prioriteiten te stellen. “We kunnen en
afdoende is, gezien de goed gevulde
certificaten, die met de 3D print
willen heel veel, maar helaas kunnen
pijplijn aan nieuwe producten.” Om de
materialen meegeleverd kunnen
we niet op elke vraag inspringen”, zegt
hoge kwaliteit van Roffelsen’s 3D print
worden aan de klanten.”
eigenaar Mark Roffelsen. Hij kijkt
filamenten te kunnen waarborgen, is
tevreden terug op de voorbije,
een nieuwe kwaliteitsmanager
inspannende twaalf maanden. Precies
aangetrokken met ervaring in de
een jaar geleden besloot hij om met
automobielbranche. De volledige
Verder is het team in Surany versterkt
Roffelsen in de markt van 3D printen
traceerbaarheid van eindproduct naar
met een inkoper, die ervoor moet
te stappen. Daarbij is gekozen voor de
grondstoffen en nauwkeurige
zorgen dat Roffelsen de benodigde
ontwikkeling van hoogwaardige 3D
registratie van procesparameters per
materialen ter beschikking krijgt. Zeker
print filamenten en granulaat voor
geproduceerde batch worden bij
in deze turbulente tijden waarin
industriële toepassingen.
Roffelsen uitgevoerd, conform
kunststofgrondstoffen schaars zijn,
procedures die gebruikelijk zijn voor
prijzen stijgen en
toeleveranciers aan de automotive-
verpakkingsproducenten uitverkocht
industrie. Dat is uniek in de wereld van
zijn door de enorme toename van het
De afgelopen maanden is in Surany
3D print materialen. “Wanneer 3D
gebruik van dozen door webshops, is
productiepersoneel aangenomen om
printen steeds meer wordt ingezet
inkoop een strategische functie voor
in 3 ploegen te kunnen gaan werken.
voor seriematige productie van
Roffelsen geworden. In Nederland
Er wordt fors geïnvesteerd om aan de
hoogwaardige producten, is het
wordt het team verder versterkt met
vraag te kunnen blijven voldoen. Mark
waarborgen van de kwaliteit van de
een verkoper. Roffelsen heeft zich
3-ploegen dienst
22
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Versterking team
GROOT FORMAAT MATRIJS VOOR COMPOSIETEN Ingersoll Machine Tools heeft voor BAE Systems een grote, hoog temperatuur mal geprint met Dahltram I-350CF van Airtech Advanced Materials. BAE Systems gaat de matrijs gebruiken voor de productie van een composieten onderdeel voor een demonstrator van een gevechtsvliegtuig. door de Covid-19 beperkingen de
Dahltram I-350CF is een met koolstofvezel versterkt, op PEI gebaseerd 3D
voorbije maanden voornamelijk
printresin, dat al door de lucht- en ruimtevaartindustrie wordt gebruikt. Het
gericht op de Nederlandse en
Britse luchtvaart- en defensieconcern heeft aan de ontwikkeling van het
Belgische markt. Nu de regels soepeler
fabricageproces voor het matrijsgereedschap samengewerkt met Airtech
worden, verbeteren de mogelijkheden
Advanced Materials Group en Ingersoll Machine Tools Inc. De machine-
om internationaal zaken te doen. Die
bouwer heeft de matrijs geprint op het MasterPrint grootformaat printplat-
kans pakt Roffelsen met beide handen
form. De Dahltram AM-materialen zijn echter geschikt voor meerdere print-
aan.
platforms, wat flexibiliteit in de productie waarborgt.
Roffelsen neemt op 8, 9 en 10
250 autoclaaf cycli
september deel aan Machineering 2021 in Brussel. Je vindt Roffelsen op
Data van continue thermische cyclustesten, druklektesten, het laser-
de stand van Flam3D. In november
scannen van oppervlakken en testen van contactmaterialen hebben vol-
staat deelname aan Formnext in
doende gegevens opgeleverd om aan te tonen dat het materiaal meer dan
Frankfurt (16-19 november) op de
250 autoclaaf cycli kan ondergaan, zonder degradatie van de met Dahltram
agenda.
geprinte matrijs. Airtech beschikt zelf zowel in Europa als de VS over faciliteiten voor groot formaat 3D printen van gereedschappen voor de com-
Roffelsen [https://roffelsen3d.com]
posietindustrie. Deze 3D print tooling service wordt aangeboden onder de vlag van Print-Tech. Airtech Advanced Materials Group heeft eind vorig jaar in de Luxemburgse vestiging in Differdange de tweede groot formaat 3D printen in gebruik genomen. De 3D printer in Luxemburg heeft dezelfde capaciteiten als de eerste van de groep, in het Amerikaanse Tennessee. De 3D printer kan matrijzen tot 12 m bij 3 meter printen. De freestechnologie is in de installatie geïntegreerd.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
23
PERRON038 KRAAMKAMER VOOR TOEGEPASTE INNOVATIES Innovatiecentrum jaagt additive én advanced manufacturing in maakindustrie Zwolle aan
D
e regio Zwolle pakt de transitie naar advanced én additive manufacturing op een heel eigen wijze aan. Perron038 in Zwolle is hét nieuwe innovatiecentrum, waar maakindustrie, studenten en kennisinstellingen aan de innovaties van morgen werken. En waar sinds kort de EOS M-400 metaalprinter van Hogeschool Windesheim staat.
Dit najaar moet de transformatie van het Wärtsiläterrein,
STUDENTEN ZIEN DAT HIER ADVANCED MANUFACTURING GEBEURT. ZE HOEVEN DUS NIET WEG UIT DE REGIO. 24
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
pal achter het NS-station in Zwolle, zichtbaar worden. Het 25 ha grote gebied gaat de komende jaren volledig op de schop. Er ontstaat een tweede stadscentrum, met naast ruimte voor wonen veel plaats voor de creatieve maakindustrie, ICT en een start-up ecosysteem. Het gebied moet vooral een innovatie gedreven omgeving worden. “Een beetje het Strijp S idee in Eindhoven”, zegt Marius Woldberg van Perron038, het innovatiecentrum waar de makers, de onderzoekers en high tech talent elkaar ontmoeten en samenwerken aan de innovaties van morgen.
Van links naar rechts: Marius Woldberg, Tommie Stobbe en Geert Heideman bij Perron038, het innovatiecentrum in Zwolle van waaruit industrieel 3D printen zich moet verspreiden over de regionale maakindustrie.
Innoveren en talent binden
Tembo, AWL Techniek en Tolsma Grisnich als maakbedrijven én participatiemij Wadinko - de handen ineen hebben
De regio Zwolle is in bruto product gemeten de 4e
geslagen en zonder subsidie Perron038 zijn gestart. Met een
economische regio van Nederland, vooral dankzij de
verplichting het initiatief minstens tien jaar lang te
maakindustrie. Om die positie te behouden, zullen
ondersteunen. “De initiatiefnemers financieren dit uit eigen
bedrijven mee moeten in de mondiale transformatie
middelen. Subsidie is nice to have, geen must have”, legt
richting advanced en additive manufacturing. “Om mondiaal
Marius Woldberg uit, die als kwartiermaker drie jaar geleden
te kunnen concurreren, moet je als maakbedrijf blijven
aan de slag is gegaan. Inmiddels hebben 15 partners zich
innoveren en nieuwe technologieën benutten”, zegt Marius
aangesloten. Samen met hogeschool Windesheim, UTwente
hierover. Een aantal koplopers in de regio beseft dit en grijpt
en het Fraunhofer Project Center is een agenda opgesteld.
deze transformatie aan om tegelijkertijd jong talent aan de
Additive manufacturing is één van de programmalijnen,
regio en de maakindustrie te binden. Hiermee heb je
naast industriële robotica, vision technologie en sensoren
eigenlijk het idee achter Perron038 te pakken. De stichting,
en besturing. De businesspartners doen een deel van hun
opgericht door vier maakbedrijven, wil innovatie en R&D in
innovatieprojecten fysiek in één van de werkruimten van
de regionale maakindustrie bevorderen en talent voor de
Perron038. Elk semester werken 30 tot 40
maakindustrie ontwikkelen en aan de regio binden.
hogeschoolstudenten aan concrete projecten, samen met de industrie. Marius: “Het mooie is dat we de studenten
Zonder subsidie
laten zien dat advanced manufacturing hier gebeurt. Ze hoeven dus niet weg te gaan uit de regio.”
Marius Woldberg typeert de regio Zwolle als een “applied” regio: het gaat om de toepassingen. Hij bedoelt hiermee ook
Bewust bekwaam maken
dat de industrie in de regio gewend is op eigen kracht uitdagingen aan te pakken. Als er namelijk iets bijzonder is
Additive manufacturing is één van de hoofdthema’s.
aan Perron038, dan is het wel dat de vier founding fathers -
Hogeschool Windesheim haakt hierop aan met de 3D
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
25
De titanium veiligheidsschacht: boven het traditionele onderdeel dat samengesteld is uit meerdere componenten, onder het 3D geprinte onderdeel in één stuk geprint. (Foto’s: Airbus)
metaalprinter van het lectoraat Kunststoftechnologie. Geert
Totale AM-workflow
Heideman, associate lector Kunststoftechnologie, wist meteen dat de EOS M-400 thuishoorde in Perron038. “Met
In het Ambition project (Additive Manufacturing Business
deze 3D printer ligt de focus op industrieel additive
Impact and Technology Innovation), dat al vooruitlopend op
manufacturing. Dan hoort zo’n 3D printer in een omgeving
de komst van de metaalprinter startte, werkt het lectoraat
als deze.” Het laagdrempelig karakter van het
met tien bedrijven aan zowel kennisontwikkeling als
innovatiecentrum sluit naadloos aan op de plannen van het
demonstrators. Het doel is de implementatietijd voor 3D
lectoraat, namelijk industrieel 3D printen breed te laten
metaalprinten in bedrijven, doorgaans anderhalf jaar, te
landen in de regionale maakindustrie. Medewerkers uit de
verkorten. Omdat het feitelijke printen slechts één stap in
maakindustrie komen hier voor innovatieprojecten. Zodra
het hele AM-proces is, is er ook aandacht voor de
ze binnenstappen zien ze de EOS machine staan, die in een
designsoftware en voor post-processing. In de praktijk blijkt
met glazen wanden afgesloten ruimte pal naast de entree
de ontwerpsoftware nogal eens een drempel te zijn. “De
staat. Op die manier gaat het winnen van aandacht sneller
bedrijven gebruiken wel CAD-software, maar vaak oudere
en gemakkelijker. En dat is nodig. “Want op additive
versies, die nog weinig mogelijkheden op het vlak van 3D
manufacturing vlak lopen we in de regio flink achter”, erkent
printen bieden. Hier zien ze wat kan met de nieuwe
Marius Woldberg. “Men is onbewust onbekwaam. Bedrijven
releases”, zegt Tommie Stobbe. Oudere designsoftware
hebben geen idee wat mogelijk is met 3D printen. Door de
heeft bijvoorbeeld vaak geen mogelijkheid latticestructuren
voorbeelden te laten zien, willen we ze bewust bekwaam
aan te brengen. In de praktijk betekent zo’n beperking dat je
maken.”
niet het maximale uit additive manufacturing haalt. De meest recente investering in software die het lectoraat heeft
Complete AM-workflow
gedaan, is een licentie voor nTopology. Hiermee wordt het ontwerpen van AM-producten deels geautomatiseerd, mede
De coronapandemie helpt daar niet echt bij. Toch is Geert
op basis van de specifieke printertechnologie die men inzet.
Heideman tevreden met de interesse. Hij heeft geen harde
“We gaan laten zien hoe je met deze software de AM-
bewijzen, maar zijn gevoel zegt hem dat een omslag in het
technologie kan ontsluiten.”
denken over 3D printen gaande is. De aandacht voor reshoring, actueler dan ooit na de onderbroken supply
Betere beslissingen nemen
chains tijdens de eerste golf van de coronapandemie, helpt hierbij. “Dankzij additive manufacturing krijgen ze de
Maakbedrijven kunnen aansluiten bij praktijkgerichte
business case rond een matrijs met geoptimaliseerde
onderzoeksprojecten van het lectoraat of een beroep doen
koelkanalen nu misschien wel rendabel.” Ook Tommie
op de studenten van Windesheim, zowel stagiairs als
Stobbe, onderzoeker bij het lectoraat, merkt de verandering.
afstudeerders die tot 20 weken lang aan een
“Vijf jaar geleden vonden ze het duur, nu zijn bedrijven bang
onderzoeksvraag kunnen werken. Naast de
iets te missen.”
materiaaltechnische kant wordt ook het bedrijfskundige
26
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
aspect onderzocht. “We willen dat de deelnemers een goed
elkaar niet verder dan de voordeur. Nu is er zoveel
gevoel bij 3D printen krijgen en dan beter kunnen
onderling vertrouwen dat ze ook bij elkaars
beslissen”, zegt Geert Heideman. Want door de veelvoud
productieprocessen kijken.” Bedrijven zijn ook niet meer
aan AM-technieken en de snelle ontwikkelingen, zien
bang dat een medewerker overstapt naar een andere partij
bedrijven soms door de bomen het bos niet meer. “De
uit de regio. Zolang het talent maar in de regio blijft.
techniek ontwikkelt zich snel; het is lastig te weten wanneer in te stappen. Wij willen ze bewust maken dat additive manufacturing anders is dan bestaande processen.” Hij vindt dit belangrijk omdat een teleurstellende ervaring op
[Lectoraat Kunststoftechnologie Windesheim]
langere termijn negatief kan uitstralen op medewerkers en een onderneming, waardoor de echte kansen onbenut blijven. De laatste stap, het 3D printen van hun component, gebeurt bij Perron038. Als ze daarna de stap naar een commercieel product zetten, worden ze verwezen naar externe partners. Het lectoraat wil bewust geen commerciële opdrachten op de EOS-machine uitvoeren. De EOS-metaalprinter is bedoeld voor de ontwikkeling van kennis die vervolgens gedeeld wordt. Onderling vertrouwen
BETROKKENHEID ROC
Het lectoraat Kunststoftechnologie heeft begin dit jaar opnieuw geïnvesteerd in 3D printtechnologie. Het heeft een Arburg Freeformer gekocht van TE Connectivity in Den Bosch. Deze industriële kunststofprinter staat bij het Green PAC iLab. De derde industriële printer, een EOS P100, staat op de hogeschoollocatie zelf. Geert Heideman hoopt dat zich ooit de kans voordoet om de 3D printers samen te brengen in één AM center. Liefst binnen de muren van Perron038. Want dan kan het kennisdelen nog beter tot zijn recht komen. En daar draait het in dit stukje van Zwolle om, benadrukt Marius Woldberg nog eens. In de korte tijd dat het innovatiecentrum operationeel is, merkt hij dat dit steeds gemakkelijker gaat. “Voor Perron038 kenden ze
De activiteiten rond de industriële 3D printers stralen ook af op andere opleidingen van Windesheim en zelfs richting het MBO in Zwolle. Geert Heideman: “We nemen ook docenten van verschillende opleidingen, zoals werktuigbouwkunde, mee in de onderzoeksprojecten, zodat ze dit in hun onderwijs gaan toepassen.” En leerlingen van het Deltion College zorgen er wekelijks voor dat de bouwplaten van de EOS M-400 vlak geslepen worden. Op die manier raken ook zij betrokken bij industrieel 3D printen.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
27
Audi neemt bij productie tooling afscheid van conventionele technieken als deze op hun grenzen stoten.
AUDI ZET VOL IN OP AM Voor de gereedschapmakerij van Audi is 3D printen kerntechnologie. De Duitse autofabrikant is voor de productie van stempels voor warm-omvormen van carrosseriedelen volledig overgestapt op 3D metaalprinten.
De gereedschappen die Audi in de persstraat gebruikt, hebben afmetingen tot soms 5 bij 3 meter. Binnen deze afmetingen gebruiken de gereedschapmakers segmenten die 3D geprint worden op de EOS M400 metaalprinters in het Metal 3D Printing Centre in Ingolstadt. Hierop print men segmenten tot 400 mm lengte en een gewicht tot 120 kilogram.Doordat ze deze segmenten 3D printen, kunnen de design engineers complexe koelkanalen in deze segmenten integreren. De verbeterde koeling verkort de cyclustijd tijdens het warm-omvormen van de carrosseriedelen voor de Audi A4. In een compleet persgereedschap kunnen wel 12 3D geprinte elementen zitten. Betrouwbare technologie Het samenbouwen van zo’n gereedschap vergt vaker 20 dagen. Voor Audi is dat des te meer een reden waarom de betrouwbaarheid van de gebruikte 3D metaalprinter op een hoog niveau moet staan. De autofabrikant noemt dit zelfs
28
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
INCONEL 939 LEVERBAAR
een kritische succesfactor. Audi en
naar additive manufacturing,
EOS werken al sinds 2016 samen aan
bestempelen Audi en EOS als een
de ontwikkeling van de AM-
mijlpaal. Dit onderstreept de kwaliteit
technologie voor deze toepassing.
en de betrouwbaarheid van de huidige
Ondertussen zijn al meerdere
metaalprinters en bevestigt de
honderdduizenden plaatwerkdelen
voordelen voor het design. “De meest
voor de A4 geperst met de 3D geprinte
recente voorbeelden tonen aan dat 3D
gereedschappen. “Als conventionele
printen een gevestigd onderdeel is
technieken op hun grenzen stoten,
geworden van de
gebruiken we additive manufacturing.
gereedschappenproductie bij Audi”,
Dat stelt ons in staat om de
zegt Markus Glasser, Senior Vice
kwaliteitstandaard te halen binnen de
President EMEA bij Audi. Audi print de
gestelde productietijd”, zegt Matthias
segmenten voor de
Herker, technisch projectmanager bij
persgereedschappen uitsluitend op de
het Metal 3D Printing Centre. De
EOS 3D printers.
fabrikant van premium auto’s plukt nu de vruchten van de jarenlange samenwerking met EOS om additive
Eerder dit jaar heeft EOS het materiaalportfolio voor de 3D metaalprinters uitgebreid met de nikkellegering IN939. Dit materiaal combineert sterkte bij hoge temperaturen (tot 850 graden C) met een goede corrosiebestendigheid en goede fatigue-eigenschappen. De eigenschappen kunnen verder verbeterd worden door de geprinte stukken te harden met precipitatieharden. Toepassingen zijn onder andere te vinden in de turbinebouw, vliegtuigmotoren, componenten voor energiecentrales en andere toepassingen waar de thermische belasting hoog is. Het poeder is beschikbaar voor de EOS M290. Rond de zomer komt het ook beschikbaar voor het EOS M 400-4 platform.
manufacturing te verfijnen en te standaardiseren als nieuwe
Een gasturbine-onderdeel geprint
productietechnologie.
door PSM (onderdeel van Ansaldo Energia) geprint met de nieuwe
Focus op AM
nikkellegering (foto: EOS).
Audi wil ook voor andere modellen, inclusief de elektrische e-Tron series, toolingsegmenten gaan 3D printen in metaal. De stap om van conventionele productietechnieken over te stappen
De geprinte segmenten voor de warm-omvorm persgereedschappen onderscheiden zich door de complexe koelkanalen, waardoor de cyclustijden tijdens het persen korter worden.
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
29
BINDER JETTING OP PUNT VAN DOORBRAAK BIJ MOTORENBOUW CUMMINS Cummins begint aan laatste fase validatie binder jetting voor kritisch onderdeel
30
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
3D printen van onderdelen met de juiste technologie tegen lagere kosten en hogere snelheden.
Cummins beschikt over twee H2 machines van GE Additive, waarvan er één op de eigen locatie staat.
A
merikaanse fabrikant van industriële dieselmotoren Cummins staat op het punt een kritisch onderdeel in hoge vermogens motoren te gaan 3D printen met de binder jetting technologie van GE Additive. Dit is het eerste onderdeel voor serieproductie dat met deze technologie gemaakt zal worden. De twee Amerikaanse bedrijven werken samen aan het productierijp maken van de binder jetting technologie.
onderdeel van de hele Industrie 4.0
geworden om te produceren.
strategie van de motorenfabrikant.
Cummins hoopt later dit jaar de
“Automatisering, cloud computing en
definitieve goedkeuring van het
data gestuurde technologie die
onderdeel te krijgen en de officiële
sommigen de 3e industriële revolutie
productie te starten.
noemen”, zo omschreef Tim Millwood, Vice President Global Manufacturing,
Bredere inzet AM-technieken
de investering twee jaar geleden. Tim Millwood zegt dat Cummins op de Eind dit jaar in productie
drempel staat van een bredere inzet van de binder jetting technologie. "We
Nu heeft Cummins de eerste
staan op het punt gebruik te kunnen
productiedelen klaar. Deze worden
maken van een breed scala aan
komende tijd gevalideerd. Het gaat om
additieve technologieën om de
een onderdeel van de Cummins
onderdelen te printen die we nodig
Emission Solutions (CES) dat in
hebben, met de juiste technologie en
motoren met hoog vermogen wordt
tegen lagere kosten en hogere
gebruikt. Het onderdeel is een kritieke
snelheden.” Binder jetting technologie
emissiecomponent die
is afhankelijk van het onderdeel zo’n
De weg die Cummins heeft afgelegd,
dieseluitlaatvloeistof vernevelt en in
60 tot 100 keer sneller dan
illustreert waarom de doorbraak van
uitlaatgassen injecteert om de
lasergebaseerde AM-systemen.
3D metaalprinten in industriële
hoeveelheid stikstofoxyden (NOx) te
Hierdoor is de technologie geschikt
toepassingen niet zonder slag of stoot
verminderen. Door het onderdeel te
voor volume productie, zoals het
plaatsvindt. In april 2019 kondigde het
3D printen, hebben de design
onderdeel van de Cummins motor.
Amerikaanse bedrijf de investering in
engineers het ontwerp kunnen
de binder jetting technologie van GE
aanpassen en optimaliseren. De
Additive aan. De aankoop van de
geometrie voor de vloeistof- en
eerste H2 printer van GE Additive, nog
luchtstroming is hierdoor verbeterd.
De motorenfabrikant beschikt over
in ontwikkeling, werd gezien als
Ook is het onderdeel minder complex
twee H2 binder jetting printsystemen
Al meer dan 350 onderdelen geprint
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
31
PHILIPPE REINDERS FOLMER NIEUWE VOORZITTER STUURGROEP FLAM3D van GE Additive. Een machine staat in
Motorenfabrikant werkt met GE Additive aan nieuwe generatie binder jetting printtechnologie.
het Additive Manufacturing Lab in Columbus (Indiana), de tweede staat bij GE Additive in Cincinnati. De twee bedrijven werken nauw samen aan de ontwikkeling van de derde generatie binder jetting 3D metaalprinters. Cummins gebruikt behalve de H2 machines ook de Concept Laser M2 metaalprinter van GE Additive, een
Flam3D krijgt nog sterker een
klassieke laserpoederbed machine.
Benelux statuur. Philippe Reinders
Het heeft drie van deze machines in
Folmer is benoemd tot nieuwe
gebruik. Daarnaast gebruikt de
voorzitter van de stuurgroep
motorenfabrikant zandprinters voor
Flam3D, die daarmee voor het
het 3D printen van gietkernen. Sinds in
eerst een Nederlandse voorzitter
2019 de eerste 3D metaal geprinte
heeft. Hij volgt Nancy Swinkels op.
onderdelen zijn goedgekeurd, heeft
De onderdelen die van de binder jetting printer komen, moeten nog gesinterd worden in de oven.
Cummins inmiddels 20
Philippe Reinders Folmer is
onderdelennummers gevalideerd en al
directeur van Renishaw Benelux,
bijna 350 onderdelen geproduceerd
de Benelux dochter van het Britse
voor eindtoepassingen.
concern die hij in 2001 zelf heeft opgericht. Vanaf het moment dat Renishaw MTT overnam en hiermee in de AM-wereld stapte, is Philippe Reinders Folmer een enthousiast ambassadeur van de technologie. “Ik ben trots op mijn nieuwe functie binnen de stuurgroep. Mijn netwerk en kennis van de maakindustrie in de Benelux bracht ik eerder al in als lid van de stuurgroep. Ik zie het voorzitterschap dan ook als een verdere verdieping en vergroting van deze inzet”, zegt hij over zijn nieuwe rol. Hij ziet voor zichzelf ook een rol weggelegd om de Vlaamse en Nederlandse AM industrie nog meer samen te brengen, zoals eind dit jaar op 3D Delta Week.
32
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Digitale rode draad door AMwaardeketen Hexagon MI en Authentise gaan end-to-end platform ontwikkelen voor industriële productie met AM
Hexagon Manufacturing Intelligence slaat de
materiaaleigenschappen en kwaliteitsgegevens van
handen ineen met Authentise voor de ontwikkeling
validatie- en inspectieprocessen vormen de sleutel tot
van een end-to-end platform voor de hele additive
het automatiseren van serieproductieverbeteringen.
manufacturing waardeketen. Allereerst ontsluit de
Tot nog toe heeft elke stap in het AM-proces zijn eigen
software de huidige afzonderlijke datasets;
software en eigen datasets. Hexagon MI en Authentise
vervolgens zorgen Kunstmatige Intelligentie en
willen deze met het nieuwe platform ontsluiten,
Machine Learning algoritmen voor een hogere
ongeacht bijvoorbeeld het merk metaalprinter of
herhaalnauwkeurigheid en een voorspelbaarder en
ontwerpsoftware. Met SPC, Machine Learning (ML) en
traceerbaar proces.
Artificial Intelligence (AI) gaat het platform vervolgens al in de ontwerpfase fouten en latere kwaliteitsproblemen in de productie beperken. Ook moet het nieuwe platform voor een meer consistente productie met
Een consistente kwaliteit van 3D geprinte componenten
additive manufacturing leiden. Daarbij mag het niet
vergt de koppeling van data uit de productie met die uit
uitmaken of dat op één locatie gebeurt of via een
de ontwerp- en buildjobvoorbereiding. Precies dat
gedistribueerd netwerk op meerdere wereldwijd. Door
willen Hexagon MI en Authentise uit het Amerikaanse
de verschillende datastromen samen te voegen,
Mountainview in Californië gaan ontwikkelen. "Samen
kunnen de AM-workflows gestroomlijnd worden in alle
met Authentise bouwen we aan een next-generation
fasen van het proces tot en met het registreren van
framework om flexibele, volledig gedigitaliseerde
kwaliteitsdata om aan te tonen dat men aan alle
productieworkflows te beheren in private cloud
compliance-eisen voldoet, legt Pérennou uit.
omgevingen”, zegt Mathieu Pérennou, Global Business Development Director Additive Manufacturing bij
Industrialisatie
Hexagon's Manufacturing Intelligence divisie. Samen willen de bedrijven de AM-regelkring uitbreiden van het
Andre Wegner, CEO van Authentise, ziet de
machineniveau naar de end-to-end waardeketen van
samenwerking als een stap richting industrialisatie van
ontwerp, productieactiviteiten en kwaliteitsborging.
additive manufacturing als productietechnologie. "Dit partnerschap betekent een stap voorwaarts voor de
Automatiseren
industrie - samen leveren we de geïntegreerde digitale rode draad voor additieve productie waar klanten al zo
Data van productieactiviteiten op de werkvloer,
lang naar op zoek zijn."
engineeringgegevens uit de ontwerpfase,
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
33
DEFENSIE
DIGITALISEERT VOORRADEN Wereldwijd zet defensie momenteel in op digitalisering van de spare part activiteiten. Digitale magazijnen en 3D printen staan hoog op het verlanglijstje en krijgen in sommige landen stilaan concreet vorm. Werpt certificering echter geen drempel op?
T
ekeningen waren goed in de jaren zestig. Nu gaan we digital twins gebruiken. Militairen zoeken aan de hand van een onderdeelnummer de 3D file en printen deze als ze het onderdeel nodig hebben; op het slagveld als het moet.” Zo schetste de Amerikaanse kolonel Joe Bookard in de slotsessie van de AM for
34
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Defense conference de toekomst van de aanvoer van vervangingsonderdelen naar legereenheden. Hij ziet een grote rol weggelegd voor digital twins. De ene keer zullen ze gebruikt worden om een 3D printer aan te sturen; de andere keer een CNC freesbank. Kolonel Joe Bookard schat dat er van zo’n 600 onderdelen 3D modellen in de digitale bibliotheek zijn
Coole 3D printers volstaan niet meer. De AM-markt vraagt nu andere oplossingen om de stap naar serieproductie te maken.
Een voorbeeld van een 3D geprint onderdeel bij de Koninklijke Landmacht.
opgeslagen. “Door de 3D modellen in
Koninklijke Landmacht
onderdelen is geschikt om te 3D
een online databank op te slaan, kun
inventariseert
printen”, zegt hij over de uitkomst van
je ze toegankelijk maken voor de
deze pilot. “Ons startpunt is supply
soldaten in het veld die aan de hand
Dat additive manufacturing hoog op
chain optimalisatie en daarmee de
van een National Stock Number (NSN)
de agenda staat bij legereenheden in
inzetbaarheid van de gewapende
kunnen zoeken naar het juiste
veel landen, is tijdens de online
strijdkrachten te optimaliseren.” Hij
onderdeel, de file downloaden en 3D
conferentie van 3D Print magazine
werkte bij deze pilot nauw samen met
printen.” Met het Expeditionary Lab
samen met tech-event organisator
majoor Stephan Wildenberg. Volgens
gaan kolonel Bookard en zijn team van
Jakajima wel duidelijk geworden. Het
deze laatste zit defensie inmiddels in
de Rapid Equipment Forces nog een
Amerikaanse idee om
een fase waarin met stakeholders
stap verder. Ze hebben dit concept al
onderdeelvoorraden te digitaliseren
gediscussieerd wordt over hoe in de
in 2012 ontwikkeld. Het is een mobiele
en daarna on-demand te printen, krijgt
toekomst additive manufacturing
unit waarin meerdere
ook in Nederland voet aan de grond.
wordt ingezet in de
productietechnieken voorhanden zijn.
DiManEx ontwikkelt software om
onderdelenvoorziening. “We hebben
Tot de uitrusting behoren steevast 3D
onderdelen te identificeren, deze te
veel gedaan om te experimenteren en
scanners en 3D printers. En de
digitaliseren en ze dan via het digitale
showcases te ontwikkelen.” Met de
engineers om ideeën om te zetten in
platform toegankelijk te maken voor
stap naar on-demand printen kan
onderdelen. Gedurende de inzet
on-demand printen. Tibor van Melsem
defensie de stilstand van materieel
tijdens vele missies zijn er honderden
Kocsis, CEO van DiManEx, schetste in
verkorten, om weer sneller inzetbaar
producten ontwikkeld, prototypes
zijn presentatie hoe de onderneming
te zijn. Tegelijkertijd verkleint defensie
gemaakt en daarna ofwel ingekocht in
uit Utrecht de Koninklijke Landmacht
de logistieke footprint. Wat Stephan
het ecosysteem van de REF, of zelf
geholpen heeft 20.000 onderdelen te
Wildenberg betreft hoeft defensie niet
geproduceerd.
screenen. “Een kwart van deze
alles zelf te printen. “Als de industrie
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
35
onderdelen kan leveren, hoeven we deze niet zelf
Tijdens een missie moeten we in staat zijn verder te gaan door onderdelen te 3D printen, ook al zijn ze tijdelijk.
te printen.” Op dit punt doemt wel een potentieel knelpunt op, waarschuwt kolonel Joe Bookard. In sommige delen van de wereld is er een goede AM-infrastructuur waarop defensie-eenheden kunnen
het Australische leger met de 3D
terugvallen. Maar wat met onderdelen
metaalprinter van Spee3D. De
die gecertificeerd moeten zijn? Op dat
militairen stappen met hun zware
punt is er nog werk aan de winkel,
bepakking ieder keer op een opstapje
beseft hij. En hoe zit het met de
van een van de trucks. De opstapjes
consistentie van de geprinte
willen nog wel eens afbreken. “Een
onderdelen? Is de technologie al op
ontwerpfout van de producent. Maar
punt om de files veilig te delen met de
zonder opstapje komen ze niet in de
juiste partijen en een constante
truck. Een simpel maar stom
kwaliteit van de 3D printers te halen?
probleem. Door het te printen, lossen
Dat is een van de uitdagingen waar het
ze het ter plekke op. Misschien houdt
Joint Manufacturing Technology Center
het onderdeel maar zes weken, en ja,
van US Army in Detroit aan werkt, zegt
ze kunnen het niet controleren met
kolonel Bookard. Nee, gecertificeerde
röntgenstralen.” Dat is precies wat de
onderdelen printen kan nog niet. En
Rapid Equipment Forces de afgelopen
hoe je veilig data deelt, daar heeft hij
18 jaar wereldwijd hebben gedaan
evenmin een antwoord op.
voor de legereenheden van de US Army, vult kolonel Bookard aan. Er zijn
Nu al veel mogelijk
voldoende onderdelen in het dagelijks gebruik die niet gecertificeerd zijn.
Stefan Ritt, VP EMEA bij de
Daarom pleit hij er ook voor om de
Australische 3D printerfabrikant
militairen zelf de onderdelen te laten
Spee3D, denkt dat het niet zo’n vaart
bestellen of ze zelfs te betrekken bij
zal lopen met certificeringen. Spee3D
het ontwerpen en printen.
heeft vorig jaar aan het Australische leger een speciale militaire versie van
Onderverdeling
de metaalprinter geleverd, de
36
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Warspee3D. De Australische
In Nederland staan productveiligheid
landmacht heeft deze al meegenomen
en IT-veiligheid hoog op de agenda,
op oefening. Binnen het uur print men
aldus majoor Stephan Wildenberg. De
metalen vervangingsonderdelen. Ook
Koninklijke Landmacht heeft daarom
de marine heeft er succesvolle testen
de onderdelen verdeeld in A, B en C
mee gedaan, inclusief het on-demand
onderdelen. Ook hij vindt dat je tijdens
printen van een onderdeel dat wel
een missie vooral de inzetbaarheid
gecertificeerd is. Stefan Ritt: “Europa is
van het materieel moet laten
overgereguleerd. Iedereen kijkt naar
prevaleren. De discussie moet veel
de high end onderdelen die
meer over de operationele
gecertificeerd moeten worden;
inzetbaarheid gaan. Majoor
onderdelen voor vliegtuigmotoren en
Wildenberg: “Je ziet tegenwoordig veel
dat soort zaken. Ondertussen
bedrijven focussen op permanente
vergeten we de duizenden onderdelen
zekerheden voor 3D geprinte
die nodig zijn voor alledaagse taken.”
onderdelen. Maar ons standpunt is
Hij geeft een voorbeeld uit de test van
dat we op missie in staat moeten zijn
verder te gaan door onderdelen te 3D printen, ook al zijn ze tijdelijk. We kunnen onze soldaten voorzien van de juiste uitrusting zodat zij hun werk verder kunnen uitvoeren.” Eenmaal terug op de compound kun je gecertificeerde onderdelen gebruiken. En wat de IT-security betreft, zijn er volgens Tibor van Melsem Kocsis voldoende veilige oplossingen op het platform van DiManEx beschikbaar. Hij wijst ook naar de beveiligde cloud van de Amerikaanse overheid. DiManEx voegt zelf aan elk gevalideerd product een digitaal paspoort toe. Daarin wordt vastgelegd dat als een onderdeel herhaaldelijk gereproduceerd wordt, het aan een aantal minimale standaarden moet voldoen. Daarin kun je zelfs vastleggen hoe vaak een onderdeel geprint mag worden. Game changer voor defensie Stephan Ritt van Spee3D ziet de verschuiving naar additive manufacturing en digitale magazijnen als een game changer in de manier waarop defensie opereert. “Dit verandert de logistiek binnen defensie fundamenteel.” In het verleden werden slagen gewonnen door de
BEKIJK DE WEBINARS OP YOUTUBE
partij die de aanvoerlijnen het beste op orde had. In de toekomst gaat het om digitale datastromen. Is dat een bedreiging voor de leveranciers in de supply chain? Stephan Ritt. “Het model verschuift van voorraden, die geld kosten, naar printing on demand. Dat bespaart toeleveranciers werkkapitaal. Defensie beschikt steeds over het meest recente product. En je hebt een
De driedelige conferentiereeks was gericht op defensie. Je kunt de aanpak echter ook loslaten op kapitaalintensieve industrietakken die tegen hetzelfde probleem aanlopen wat betreft verouderde onderdelen die niet meer leverbaar zijn.
Het mobiele AM center AMCOD dat de defensieonderdelen in Nederland ontwikkeld hebben. Hierin is er zowel een CADwerkplaats als staan enkele 3D printers, waaronder een Intamsys Funmat Pro 410 voor het 3D printen met hoogwaardige filamenten.
duurzaam productiemodel, zonder onnodig materiaalverbruik.” “We gaan
Klik hier of scan de QR-code
betalen per print, net zoals je in iTunes deed”, voegt Wildenberg nog toe. Spee3D [www.spee3D.com] DiManEx [https:// www.dimanex.com]
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
37
PRODWAYS GEEFT TOEGANG TOT
OQTON PLATFORM
De Franse printerfabrikant Prodways biedt voortaan de software van het Belgische Oqton aan bij de 3D printers. Deze cloudoplossing bestrijkt het complete AM-proces, van ontwerp tot de uiteindelijke kwaliteitscontrole na het printen.
O Oqton platform is middel om 3D productie te vereenvoudigen en te flexibiliseren. 38
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
qton kwam begin dit jaar in het nieuws toen het BelgischAmerikaans bedrijf bekendmaakte $ 40 miljoen te hebben opgehaald bij investeerders. Tot die investeerders behoren onder andere hardmetaalgroep Sandvik, Carl Bass, de vroegere CEO van Autodesk, en Peter Mercelis, mede-oprichter van Layerwise (nu 3D Systems). Oqton bouwt end-to-end software, die in de cloud draait, om productieprocessen zoals additive manufac-
turing voor te bereiden, aan te sturen, te monitoren en de kwaliteitscontrole te borgen. Algoritmen automatiseren taken Wat Oqton bijzonder maakt, is het gebruik van Kunstmatige Intelligentie. AI-algoritmen zorgen ervoor dat de software continu leert van het proces en hiermee de efficiency en kwaliteit telkens verbetert. Een van de features van de Oqton software is dat 3D print files automatisch worden herkend en dat voorbereidingen om het model te kunnen printen grotendeels
automatisch verlopen. Prodways ziet dit als een pluspunt bij de dentale toepassingen van de Franse 3D
AM GEEN LUXE MEER, MAAR ONDERDEEL TOEKOMSTPLAN
printtechnologie. Prodways klanten
STRATASYS TOPMAN ZIET AM OP KEERPUNT STAAN
kunnen hiermee het aantal manuren dat nu nodig is voor buildjobvoorbereiding reduceren. Dat spaart tijd en komt de productiviteit
Additive manufacturing staat op een keerpunt. “We gaan onze beloften
van de 3D printers ten goede. De
inlossen. We gaan naar echt produceren met AM”, zei Stratasys CEO
algoritmen zorgen bijvoorbeeld automatisch voor een optimale nesting van de onderdelen. Waar dit tot nog toe op een Prodways printer
Yoav Zeif bij de introductie van de kunststof poederbed printer H series Production Platform de H350. Een van de vele productlanceringen dit jaar.
een uur werk kost, neemt het nesten
De H350 poederbed printer is een belangrijke machine voor Stratasys, dat
via de Oqton software amper nog tien
hiermee een nieuw marktsegment betreedt en zich richt op serieproductie
minuten in beslag. Prodways gebruikt
van kunststof onderdelen. Dit is de machine die afgelopen jaren samen met
de kunstmatige intelligentie van het
XAAR in een joint venture is ontwikkeld en gebruik maakt van de inkjetkoppen
platform ook om onderhoud te
die professor Neil Hopkinson heeft ontwikkeld. De H350 moet vooral een zeer
voorspellen, waardoor men de
constante productkwaliteit leveren. Met een roller die tegen de
stilstand van de machines verder
bewegingsrichting in draait, wordt de laag poeder glad gestreken. Daarna
reduceert.
wordt selectief een absorberende vloeistof op het poeder aangebracht, naar gelang de vorm die men in deze laag wil printen. Met een infraroodlicht
Efficiëntere 3D productie
warmtebron, die over het complete bed schuift, wordt het kunststofpoeder verbonden. Het coaten en belichten gebeuren in dezelfde richting. Hierdoor
Oqton en Prodways hebben onlangs
ontstaat er een uniform thermisch effect over het hele printbed.
een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Oqton CEO Ben Schrauwen
Lagere operationele kosten
noemt de wijze en de diepte waarop de software geïntegreerd wordt in de
Stratasys verlaag de operationele kosten doordat de inkjetkoppen een
Prodways systemen, uniek in de 3D
extreem lange levensduur hebben en er geen consumables nodig zijn. Ook
printindustrie. “Prodwaysklanten
het feit dat 70 procent van het poeder in een volgende batch hergebruikt kan
zullen meteen winst zien in productie,
worden én dat er een consistente kwaliteit is, ongeacht de positie van het
efficiency en kwaliteit.” Prodways CEO
werkstuk in de bouwkamer, dragen bij aan lagere kosten. Neil Hopkinson
Alban d’Halluin ziet het software
benadrukte bij de presentatie nog een ander aspect dat volgens hem een
platform als een middel om de 3D
pluspunt van de Stratasys H350 is. “Firmware updates zijn niet verplicht. Dat
productie te vereenvoudigen en te
is belangrijk in verbang met certificering van producten.”
flexibiliseren. “Het allesomvattend en intuïtief te bedienen platform geeft ze
Seido Systems installeert een van de eerste H350 in Europa deze zomer.
een compleet overzicht van de productieketen en machines.” Dat het Oqton platform in de cloud draait, is alleen maar van meerwaarde, aldus de Prodways CEO. “De Covid-crisis heeft dit des te noodzakelijker gemaakt, nu thuiswerken toeneemt en mensen toegang moeten hebben tot gegevens en bedrijfsmiddelen, waar ze zich ook bevinden."
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
39
INTERNATIONALE REGELS ROND EMISSIE FFF PRINTERS
VEILIG FFF PRINTEN
De emissierisico’s bij FFF printen worden verontachtzaamd, waarschuwden Amerikaanse wetenschappers onlangs tijdens de conferentie van Society for Risk Analysis.
O
p meerdere plekken in de wereld wordt er nagedacht over normeringen ten aanzien van emissies van desktop FFF printers. Die moeten vooral het veilig gebruik van dit type 3D printer verhogen. Ook Flam3D wil het thema meer aandacht gaan geven. Niet alleen omdat het bijdraagt aan gezond werken, ook omdat het een kans voor de fabrikanten in de Benelux biedt.
Begin dit jaar trok een aantal Amerikaanse onderzoekers tijdens het jaarlijkse symposium van Society for Risk Analysis (SRA) aan de bel. Voor het eerst besteedde de organisatie Amerikaanse risico-experts pleiten voor verder onderzoek naar de emissie bij FFF printen.
40
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
voor veiligheidsadviseurs aandacht aan
conferentie. Anders gezegd: bewuster
emissies die vrijkomen bij FFF printen.
bezig zijn met veilig FFF printen.
Omdat er nog weinig bekend is over de effecten, zijn wetenschappers gestart
ISO standaard voor testen
om de specifieke samenstelling van de emissies, de deeltjesgrootte en de
Op internationaal vlak hebben de
verblijftijd in het binnenmilieu in kaart
standaardisatieorganisaties ISO en
te brengen. “Het grote publiek is zich
ASTM het thema eveneens opgepakt.
nog weinig bewust van mogelijke
De gezamenlijke ISO/ASTM CD 52932
blootstelling aan de emissies van 3D
commissie benadert het onderwerp in
printers”, zegt Peter Byrley van het
eerste instantie vanuit de testkant. Als
Environmental Protection Agency (EPA)
je immers normen gaat opstellen, moet
in de VS. Hij is hoofdauteur van enkele
je wel zorgen dat je 3D printers op een
wetenschappelijke studies.
eenduidige manier kunt testen wat betreft de uitstoot van nanodeeltjes en
Problematiek op scholen
dampen. Het is een van de 26 normeringen waar het Technisch
Uit onderzoek dat hij gedaan heeft met
comité ISO/TC 261 aan werkt. Kris
een extruder blijken er kleine deeltjes
Binon, directeur van Flam3D, is blij dat
en VOC’s vrij te komen, volgens hem
de normeringsinstanties met zo’n
vergelijkbaar met wat vrijkomt bij een
testnorm bezig zijn. “Er wordt al volop
gemiddelde FFF printer. Vervolgens zijn
gewerkt aan emissienormen en dikwijls
de onderzoekers gaan simuleren hoe
zijn die al vervat in andere regelgeving.
groot het risico is dat deze deeltjes in
Het probleem is echter dat je er wel
de longen terecht komen. “Het
limieten op kunt stellen, maar dan
is. Op termijn kan dat positief
simulatiemodel voorspelde een hogere
moet je afspreken hoe je die meet.”
uitpakken voor de fabrikanten in de
afzetting van deeltjes per oppervlakteeenheid in het onderste deel van de
Benelux, denkt Kris Binon. Zijn Benelux agenda
longen bij kinderen in de leeftijdsgroep
boodschap aan de sector is dan ook niet af te wachten maar nu al in actie te
van negen jaar.” Peter Byrley zegt dat
Flam3D heeft de emissieproblematiek
komen. “Deze regelgeving gaat er
verdere testen met aanvullende
eveneens op de agenda staan.
komen, daar moeten we van uitgaan.
simulatiestudies om de ingeademde
Allereerst voert de belangenbehartiger
Dan kun je er beter meteen mee in
dosis te voorspellen, nodig zijn. Hij
van de AM-industrie een actieve
overeenstemming zijn. Zorg dat je
hoopt dat de onderzoeken die nu
communicatiestrategie om met name
sneller de oplossing hebt dan de rest
gepresenteerd zijn, het algemene
scholen, Fablabs en
van de wereld.” Dat schept namelijk
bewustzijn van de mogelijke risico’s
onderwijsinstellingen te wijzen op de
een concurrentievoordeel. Bij Flam3D
vergroten. De Amerikaanse
risico’s van deze emissies. 3D printers
verwacht men dat AM-bedrijven uit de
onderzoekers vragen vooral aandacht
horen thuis in een andere ruimte dan
Benelux hiermee een koploperspositie
voor het thema omdat de desktop 3D
waar je werkt en in een ruimte met
kunnen innemen als ze gesteund door
printers steeds vaker op scholen
goede afzuiging. In de industrie speelt
regelgeving hun oplossingen kunnen
gebruikt worden en daar vaak in het
dit volgens Kris Binon minder, omdat
aanscherpen.
klaslokaal staan te printen. Dat vinden
men daar al gewend is met
ze geen goed idee. De gebruikers
risicoanalyses op de werkplek. De
moeten aangezet worden bewuster om
tweede rol die Flam3D wil oppakken is
te gaan met de potentiële risico’s, aldus
het vergroten van het bewustzijn bij
een van de onderzoekers op de SRA-
overheden dat hier regelgeving nodig
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
41
KORT 01 NIEUWS UIT DE 3D PRINT INDUSTRIE
Seido 3D Innovation Award zoekt de beste 3D ideeën Seido Systems daagt onderwijsinstellingen uit met de lancering van de 3D Seido Innovation Award 2021. De winnende klas of onderwijsinstelling kan een half jaar lang gratis 3D printen met een Stratasys F170 of MakerBot Method X 3D printer, inclusief alle materialen. Seido Systems, reseller van Stratasys in zowel de Benelux als in Frankrijk, wil de onderwijsinstellingen aansporen 3D printen een plek te geven in het onderwijs. “Daarom lanceren we de competitie nog voor het verlof, zodat de docenten de tijd hebben om dit in september in te passen in het onderwijs. We hopen dat ze er met hun klassen een project van maken”, zegt Karl Wallecan, directeur van Seido Systems over het initiatief. Meer informatie
02 In de Raad van Bestuur van het VW wil in 2025 100.000 onderdelen
automobielconcern
printen in Wolfsburg
verantwoordelijk voor Productie en Logistiek. Tot nog toe zijn de kosten
Volkswagen is bezig met de
van 3D metaalprinten te hoog om
certificering van het eerste onderzoek
de techniek in te zetten voor
dat men op de HP Metal Jet in serie
massaproductie. Dat verandert met
gaat produceren. Het gaat om een
de HP technologie. Volkswagen wil
component voor de A-pilaar van de
tegen 2025 in Wolfsburg zo’n
VW T-Roc. Door het onderdeel te 3D
100.000 onderdelen jaarlijks gaan
printen op de binder jetting machine
3D printen voor seriemodellen die
van VW, is het de helft lichter dan het
op de hoofdlocatie van het concern
huidige onderdeel gemaakt van
worden geassembleerd. Hierbij
plaatwerk.
wordt nauw samengewerkt met Siemens om het digitale platform te
Volkswagen heeft samen met Siemens
optimaliseren. Opvallend aan de
de nesting software voor de HP 3D
aankondiging is onder andere dat
metaalprinter geoptimaliseerd.
VW de productie vooralsnog in
Hierdoor lukt het per batch twee keer
eigen huis haalt.
zoveel onderdelen te printen. Dat maakt de businesscase eerder aantrekkelijk, aldus Christian Vollmer,
42
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
03 Helium toevoegen aan argon leidt tot veel beter printproces De Duitse gasproducent heeft tussen januari 2020 en maart van dit jaar samen met 3D Medlab, tegenwoordig onderdeel van Marle Group, onderzoek gedaan naar het effect van een andere samenstelling van het gas bij het 3D printen met titanium in een laserpoederbed machine. De studie onderzocht het effect van
04
licht en sterk zijn. Hittech Bihca freest ze daarom uit 200 kilo
het nieuwe procesgas op de
RAMLab en Hittech Bihca 3D
titanium. “Daarvan gooien we 90
spatvorming en de processtabiliteit
printen carrier ASML-machine
procent weg”, aldus Koen Mentink.
tijdens laserpoederbedfusie (L-PBF)
Daarnaast worden tijdens de 150
van Ti64. Specifiek ging het om
Een carrier voor een ASML-machine
tot 200 uur frezen nog de nodige
rasterstructuren die geprint zijn.
3D printen met een laserpoederbed
gereedschappen verbruikt. Kan dat
Procesmonitoring met optische
metaalprinter is geen optie. De
efficiënter met additive
tomografiebeelden toont aan dat de
kosten hiervan alleen al liggen
manufacturing?
spatvorming geringer is bij een argon-
hoger dan de verkooprijs van het
heliummengsel in vergelijking met
gefreesde exemplaar. Met WAAM-
In het Rotterdamse fieldlab hebben
argon alleen. Onderzoeksresultaten
technologie die bij het RAMLab in
ze getest met het oplassen van het
hebben bevestigd dat het unieke
Rotterdam is ontwikkeld, kan het
onderdeel door een robot (Wire Arc
argon-helium gasmengsel van Linde
wel. En dat levert veel
AM, een DED-technologie). “Omdat
de spatvorming met 35% vermindert.
materiaalbesparing op.
we elk datapunt in het proces
Dit heeft eveneens een positief effect
opslaan, weten we achteraf de
op de kwaliteit, want het risico op
Koen Mentink, directeur Hittech
kwaliteit”, aldus Vincent Wegener
defecte onderdelen neemt af.
Bihca, en Vincent Wegener van het
van RAMLab. In de eerste testen
Bovendien verbetert de
RAMLab presenteerden hun AM-
werd de helft van het materiaal
oppervlaktekwaliteit. De hogere
project tijdens het Smart Industry
bespaard. Wegener schat in dat
kwaliteit is onder andere afgemeten
Event, begin juni online. De
men uiteindelijk met de near
aan het feit dat het
toeleverancier uit Winterswijk levert
netshape technologie wel tot tegen
porositeitspercentage met 70% is
aan ASML de carrier voor een van
de 90 procent materiaalbesparing
afgenomen.
de midrange machines. Deze moet
kan komen.
WIL JE OP DE HOOGTE BLIJVEN VAN ACTUELE ONTWIKKELINGEN OP 3D PRINT VLAK IN ZOWEL DE BENELUX ALS DE REST VAN DE WERELD, MELD JE DAN AAN VOOR DE GRATIS E-MAIL NIEUWSBRIEF VAN 3D PRINT MAGAZINE. 3D PRINT MAGAZINE 2-2021
43
AL WAT JE ZEGT BEN JE ZELF Toen we met Flam3D onlangs een overeenkomst sloten met Tech2B, daagde er iets. De samenwerking met hen is eenvoudigweg vanzelfsprekend: we hebben hetzelfde doel en verschillende middelen. Met gecombineerde middelen komen we sneller bij dat doel.
Deze informa�e is de kwartaalnieuwsbrief van: Flam3D Tech Lane Ghent Science Park Materials Research Cluster Technologiepark 48 9052 Zwijnaarde België info@flam3d.org www.flam3d.be www.flam3d.nl
Het doel? Een welvarende samenleving
En toen kwam dat inzicht: wat we nu met
met ondernemingen die snel en goed
een platform doen, is iets wat we met
kunnen innoveren. De middelen?
Flam3D al jaren doen met heel wat
Tech2B is een online, cloud-gebaseerd
organisaties: zoeken waar die
platform dat vraag en aanbod verbindt
toegevoegde waarde zit en daar ‘gewoon’
om de samenwerking in de
op inzetten. We streven immers vaak
maakindustrie te optimaliseren. Vraag
datzelfde doel na: beurzen, online
en aanbod helpen verbinden, dat doet
platformen,
Flam3D ook - maar dan eerder door de
ontwikkelingsmaatschappijen, overheden,
vragende partij bij te staan bij het
ondernemersorganisaties. Of het nu gaat
zoeken naar het juiste aanbod.
om non-profit of for-profit organisaties:
Kortom: via ons kunnen zij hun
we zijn allemaal schakels in een
aanvragers beter ondersteunen, via
waardeketen ten dienste en ten voordele
hen krijgen we toegang tot meer
van andere ondernemers.
aanvragers. Logisch, toch?
44
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Complexiteit
complexiteit van nieuwe technologieën maakt dat er bij de potentiële gebruiker
Vanuit Flam3D willen we nog meer inzetten op het realiseren van een geïntegreerde ondersteunende waardeketen.
De volgende stap in dat denkproces is ook
vaak te weinig kennis ter zake voorhanden
evident: ook wij moeten ons organiseren
is om tot effectieve innovatie te komen
als een waardeketen - hetzelfde advies
door het gebruik van die technologie. Dat
toepassen dat we al jarenlang aan al die
bleek ook duidelijk uit ons enquêteverslag
bedrijven geven. Vanuit Flam3D willen we
‘Additive Manufacturing in Vlaanderen en
nog meer inzetten op het realiseren van
Nederland’ van eind 2020, en dat geldt
die geïntegreerde, ondersteunende
wellicht ook voor andere Key Enabling
waardeketen. Als wij een beurs een betere
Technologies dan 3D printen.
beurs helpen maken, dan is dat goed voor die beurs, voor de bezoeker/ondernemer
Hoe efficiënter we onze eigen ‘supporting
en natuurlijk ook voor Flam3D. En al zeker
value chain’ organiseren, hoe sneller en
als we nog andere schakels kunnen
beter we die hinderpaal wegnemen en
inpassen in die korte keten. De
ons doel kunnen bereiken. Wie haakt aan?
FLAM3D NAJAARSAGENDA: DOE MEE EN PROFITEER Het najaar komt eraan en bij
Manufacturing Area. Contacteer
Flam3D zijn we bijzonder
Flam3D om jouw plek te bemachtigen.
enthousiast, want er zijn meer vooruitzichten naar the real thing: echt contact, goede netwerking en
De Nederlandse Metaal Dagen: 1517/09/2021, Brabanthallen (NL)
gewoon ook een fijn weerzien. De Nederlandse Metaal Dagen zijn een We willen jullie dan ook graag wijzen
combinatie van beurs en congres rond
op de najaarsagenda van Flam3D. Die
de thema’s digitalisering, industrie 4.0,
is ‘lekker gevuld’ en staat ook vol met
procesoptimalisatie en
mooie deals voor onze leden. We
productieverbetering. De beurs
zetten ze op een rijtje.
verzamelt inspirerende sprekers, de nieuwste innovaties voor
Machineering: 08-10/09/2021 @ Brussels Expo, Brussel (BE)
procesoptimalisatie, concrete oplossingen voor de gezonde uitdagingen van een Smart Industry,
Flam3D zet 3D printen in de
hands-on professionals met enorme
schijnwerpers op Machineering via
ervaring uit de praktijk en producten
de 3D Manufacturing Area powered by
en diensten die speciaal ontwikkeld
Flam3D. Het gaat om een 3D-
zijn voor een effectievere
themazone van 200 m² exclusief voor
bedrijfsvoering. Meer info over het
AM-exposanten in een ‘easy plug &
aandeel van Flam3D op de beurs volgt
play’ formule. Iedereen werkzaam in
later.
de wereld van AM kan deelnemen en profiteren van dit unieke podium op de beurs. Leden kunnen weliswaar
Metavak: 05-07/10/2021 @ Evenementenhal, Gorinchem (NL)
deelnemen aan een gereduceerd tarief. De deelnametarieven zijn
METAVAK is het jaarlijkse vakevent
inclusief een corona investment proof
voor de metaalindustrie in Vlaanderen
policy. Het 3D-eiland heeft jou als
en Nederland waar vraag en aanbod
exposant heel wat te bieden.
tussen metaalbedrijven samenkomen.
Ontdek hier wat dat is. Er zijn slechts 2
Exposanten presenteren en
plaatsen meer beschikbaar op de 3D
demonstreren er de nieuwste
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
45
Pak met Flam3D het internationale podium op Formnext 2021 in Frankfurt.
innovaties en producten op het gebied
bekomen we een goede locatie op het
van verspanen, plaatbewerking,
beursplan, administratieve
automatisering, 3D printen, verbinden
vereenvoudiging en kant-en-klaar
en oppervlaktebehandeling. Ook
ingerichte standen tegen een mooi
Flam3D neemt deel aan de beurs met
tarief. Zowel een gedeelde stand als
het Flam3D PrintPlein - een demoplein
eigen booths behoren tot de
op de beurs waar we alle aspecten van
mogelijkheden. De beschikbare
3D printen willen belichten en Flam3D-
plaatsen voor de Flam3D-groepsstand
leden voordelig als
op Formnext lopen al aardig vol. Wil jij
standhouder kunnen deelnemen.
ook zeker zijn van jouw
Dankzij de deal die we gesloten
plek? Contacteer ons. Meer info over
hebben met de beurs, kunnen
de verschillende pakketten vind
Flam3D-leden kiezen uit een
je hier.
exclusief aanbod van drie pakketten. Meer info vind je hier.
Voor alle leden
Interesse in een van de pakke�en of wil je graag nog wat meer informa�e? Contacteer Flam3D. Formnext: 16-19/11/2021 @ Frankfurt am Main (DE)
Interesse in een van de pakke�en of wil je graag nog wat meer informa�e? Contacteer Flam3D. 3D Delta Week: 6-10/12/2021, Benelux regio 3D Delta Week (3DDW) wordt dé internationale evenementenweek over
Formnext in Frankfurt staat bekend als
3D manufacturing in de Benelux. De
een van de hoogtepunten van het
week zal een ongezien aantal AM-
additive manufacturing-kalenderjaar.
specialisten en (potentiële) gebruikers
Flam3D kijkt terug op succesvolle
van binnen en buiten de Benelux
edities met uitstekende netwerking en
samenbrengen. Wordt sponsor of
mooie exposure op een internationaal
organiseer zelf een event.
podium voor onze medestandleden.
Meer informatie: https://
Door samen standruimte te boeken,
www.3ddeltaweek.com
van service en trainingen rond 3D printen/addi�ve manufacturing. h�ps://www.layertec.be/
state-of-the-art van AM te herdefiniëren, en stree� het ernaar de katalysator van het innova�eproces te zijn. h�ps://www.amnovis.com/
NIEUWE LEDEN Buhlmann NV is reseller van Desktop Metal in de Benelux (Metal Binder Je�ng en Bound Metal Deposi�on technologies). Ze beschikken over een eigen engineeringsploeg en technische ploeg voor installa�e, onderhoud en technische support. Ze zijn ook ac�ef in de CNC en spoorwegen-technologieën. h�ps://www.buhlmann.be/nl/ Layertec is leverancier van 3D printers in de Benelux. Layertec levert metaalprinters (Desktop Metal) en kunststof 3D printers (Formlabs en Ul�maker). Daarnaast focussen ze zich op toegevoegde waarde op het gebied
46
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
Amnovis is een addi�ve manufacturing produc�e- en engineeringbedrijf gebaseerd op no-nonsense entrepreneurship. Oprichters Peter Mercelis, Ruben Wauthle en Bert Engelen, samen goed voor een track record van meer dan 35 jaar in de AMindustrie, geloven dat doordachte innova�es toelaten het ware poten�eel van AM te ontplooien in gereguleerde omgevingen. Daarom is Amnovis con�nu op zoek naar technische uitdagingen en opportuniteiten om de
Carboganic maakt biokoolstofvezels en vulstoffen op maat om thermoplas�sche en thermohardende toepassingen te verbeteren. Hun hernieuwbare biokoolstofaddi�even dragen bij tot het decarboniseren van produc�eprocessen door een koolstofput te creëren. h�ps://www.carboganic.eu/
8 -1 0 / 0 9 / 2 0 2 1
BRUSSEL S E XPO SAVE T HE
DA 1st live event f TE or your in dustry !
DISCOVER THE COMPLETE VALUE CHAIN FROM ENGINEERING TO MANUFACTURING
Meet 100 partners in technology, machines & materials connecting the dots between engineering and manufacturing
Free registration for your team @ WWW.MACHINEERING.EU
3D PRINT MAGAZINE 2-2021
47
XACT METAL POWDER BED FUSION METAALPRINTERS Toegankelijk en betrouwbaar. Uitstekende prijs-kwaliteitverhouding.
De 3D-printers van Xact Metal maken metaal poederbedfusie mogelijk voor laboratoria en kleine tot middelgrote bedrijven.
Van hoogwaardige, functionele prototypes tot end-use parts, Seido heeft dé 3D-printer in huis voor uw specifieke behoeften. Bezoek onze site en ontdek het ruime aanbod 3D-printers.
N i j ve r h e i d s l a a n 2 3 , B - 8 5 6 0 Weve l g e m | B E + 3 2 5 6 3 5 0 0 3 5 | N L + 3 1 3 0 3 2 0 0 2 74 | www.seido-systems.com