Editie 1 / 2022
SOLUTIONS MAGAZINE
TECHNOLOGIE ZORGT VOOR VERSCHUIVING VAN VAKMANSCHAP IN DE FABRIEK
MAKINO EN ADDITIVE INDUSTRIES INTEGREREN AM EN CNC VERSPANEN
THEMA: CLEANLINESS IS GEEN KUNSTJE MAAR VERGT PROCES BEHEERSING
TER HOEK VONKEROSIE OVER CHINESE MACHINE: ANDERE MINDSET
INHOUD
08
14
18
26
Makino: AM voor tooling
Demcon steelt show met MIM
Als glad niet genoeg is
MBD zorgt voor efficiency
Makino integreert de AM-
Demcon MIM heeft tijdens
Voor Nobby Assmann begint
Jos Voskuil alias Virtual
technologie van Additive
Formnext de aandacht weten
nauwkeurigheid eigenlijk pas
Dutchman adviseert
Industries in een complete
te trekken. Niet zonder reden.
bij microns. En als de
wereldwijd bedrijven bij de
workflow voor de productie
Het Twentse bedrijf heeft
oppervlakteruwheid echt
implementatie van PDM, PLM
van precisie gereedschappen.
MIM-technologie zover onder
extreem moet zijn, dan kiest
en steeds vaker Model Based
Het ruwe oppervlak van AM-
controle dat het een goede,
hij als het kan voor Chemical
Definition. Hij legt uit waarom
werkstukken is geen
aanvullende productietechniek
Mechanical Polishing (CMP).
MBD voor de producerende
belemmering meer.
is op additive manufacturing.
Een onbekende technologie
industrie hetzelfde is als de
maar wel zeer efficiënt.
container voor de logistieke keten.
Coverfoto: 2-S gaat met Fluid Service Management verder dan de meting met de refractometer. FSM helpt bedrijven grip krijgen op cleanliness
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 2 -
Gedreven vakmensen
Het vakmanschap verandert door de komst van nieuwe technologie, zegt Arno Wendrich van grootverspaner Habets. Dat stelt menig bedrijf voor behoorlijke uitdagingen, want laat je je beste mensen bij de machines of zet je ze bij de werkvoorbereiding neer? Deze keuze hangt niet alleen van de technologie en de kennis van de medewerkers af, maar ook van wat ze zelf willen. Gedreven vakmensen weten namelijk wel hoe ze tot bijna ongekende resultaten komen met soms oude technologie. Dat zijn de mensen die de maakindustrie telkens een stap verder brengen. Tegelijkertijd moet je open blijven staan voor de nieuwe technologie. Want de digitalisering opent kansen voor nieuwe verdienmodellen. Een concreet voorbeeld in deze editie: gereedschapmakers moeten geen blok staal verkopen maar een proces, klonk het onlangs tijdens het Die & Mould Forum bij Makino. Dan versterk je je positie in de waardeketen. Niet gemakkelijk, wel iets om als keten in Nederland over na te denken. Veel leesplezier, Franc Coenen
44
38
Made-in-Europe Solutions Magazine is een kwartaalmagazine over CNC-technologie, additive manufacturing en smart manufacturing. Verspreiding
Thema: Clean
Compleet andere mindset
digitaal en in print. Uitgave: Franc Coenen Publiciteit
Pagina 44
Gerrit ter Hoek is niet alleen
Cleanliness begint helemaal
onder de indruk van de
vooraan in de keten en vraagt
nauwkeurigheid van het
absolute procesbeheersing.
hogesnelheid bewerkingscentrum van
Pagina 12:
Beijing Jingdiao. De
Met FSM helpt 2-S
gedrevenheid van de Chinese
toeleveranciers grip krijgen op
fabrikant is ongekend. “Een
cleanliness
compleet andere mindset.”
Pagina 22: Boers & Co kijkt bij elke stap naar cleanliness
Redactie: Franc Coenen e.a. Fotografie: Franc Coenen / Pixabay / 2-S Dave van Hout / Makino / Additive Industries / Assmann Verspaningstechniek / Demcon MIM / Renishaw / e.a. Schuttersdreef 72 6181 DS Elsloo Nederland T +31 46 4333123 redactie@made-in-europe.nu www.made-in-europe.nu
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 3 -
Compleet bewerken in het groot Visie
Investeren in nieuwe CNC-
tweede leven, zo omschrijft directeur-
technologie kan niet zonder dat je
eigenaar Arno Wendrich de
investeert in je medewerkers, vindt
kernactiviteiten. Deze investeringen
Arno Wendrich van grootverspaner
weerspiegelen het vertrouwen dat de
Habets in Nuth. De Limburgse
grootverspaner in de toekomst heeft.
onderneming doet momenteel dan ook beide.
Staalfabrieken draaien volop Over de vooruitzichten op middellange
Grootverspaner Habets investeert in technologie én in mensen
Middenin een van de productiehallen van
termijn is hij positief. Niet alleen omdat
Habets Industrial Components & Surface
energiebedrijven doorgaan met het
Technology gaapt een grote, diepe
plaatsen van nog grotere windmolens op
betonnen bak. De aanleg van de
zee. Dit is goed voor een beperkt deel
fundering voor het Soraluce FP6000
van de business van de Limburgse
kolom frees-boorcentrum is net klaar. Van
toeleverancier. Arno Wendrich is vooral
de zomer moeten op deze machine met
optimistisch omdat de Europese
een bereik in X-richting van 6000 mm en
staalfabrieken momenteel volop draaien
een geïntegreerde draaitafel (Ø 2500 mm
en weer geld verdienen. “Onze
voor 20 ton belasting) de eerste spanen
specialiteit is het rollend materieel in de
worden gemaakt. Vlak hierbij draait al
productielijnen voor staal dat contact
sinds het najaar van 2021 een grote
heeft met het eindproduct”, legt de
Doosan Puma 700 XLY CNC-
metaalondernemer uit. Habets bewerkt
draaimachine. Beide machines zijn forse
niet de walsen zelf, maar wel alle rollen
investeringen voor de toeleverancier,
die voor en na de walsen in de lijn zitten.
gespecialiseerd in grootverspaning en het
In de afkoelbaan na het walsen van de
aanbrengen van gesinterde coatings.
staalplaat, zitten soms wel 400 rollen
Habets levert aan alle Europese
voorzien van een gesinterde coating.
staalfabrieken rollen met sintercoatings
Daarnaast reviseert Habets de
en geeft metershoge lagerhuizen een
lagerhuizen van de steun- en werkwalsen
Met de moderne verspaningstechnologie komt er een ander type vakman in het bedrijf
uit de hoogovens, die na vijftig of zestig jaar trouwe dienst in Nuth worden afgeleverd om ze te retrofitten. Investering verandert het bedrijf Investeren in nieuwe CNC-technologie
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 4 -
lijkt een kwestie van de juiste longlist maken om vervolgens via een shortlist een leverancier en machinetype te kiezen. Voor de Doosan machine heeft de prijs-kwaliteitsverhouding de doorslag gegeven; de Soraluce FP6000 heeft Wendrich jong gebruikt uit Italië gehaald, waar bedrijven vanwege torenhoge staatssteun investeren in nieuwe machines. De effecten van deze investeringen zijn in de praktijk van een grootverspaner echter ingrijpender dan in de fijnmechanische industrie. “Als je de machinebouw van dag tot dag volgt, lijkt er misschien weinig te gebeuren. Maar als je de draaibank van nu vergelijkt met
Nu heb je vakmanschap nodig bij engineering, waar de strategieën worden bedacht; bij de CAM-programmeur; bij het beheer van gereedschappen
die van jaren geleden, dan zijn de laatste jaren wel stappen gezet”, zegt Arno
betekende dus vier keer opspannen, vier
in de fabriek aan te passen. Om een
Wendrich. Hij doelt dan niet zozeer op de
keer kans op fouten, vier keer plannen.
voorbeeld te geven: tot voor kort ging de
hogere snijsnelheden van de nieuwe
En bij de laatste stap maakte de vakman
productie van de coatingafdeling gelijk op
generatie Doosan Puma XL
een extra snit, om eerst nog eens te
met die waar de mechanische
draaimachines. Hij heeft het dan vooral
meten en dan de eindbewerking pas te
bewerkingen gebeuren. “Coaten is een
over de multitasking capaciteiten, draaien
doen. Nu zijn de stukken meteen goed.
ingewikkeld proces. We kunnen twee
en frezen en graveren in één opspanning.
Dat geeft rust. Het spindelrendement
assen per dag maken. Dat was genoeg,
En hij heeft het dan over de
schiet omhoog.” Voor de Soraluce geldt
want meer konden we niet nabewerken.
nauwkeurigheid waarmee de nieuwe
eveneens dat door de geïntegreerde
Nu kunnen we makkelijk vier tot vijf
generatie machines verspaant. De rollen
draaitafel producten nu aan vier zijden
assen op een dag bewerken. We moeten
die op de Doosan Puma worden bewerkt,
bewerkt kunnen worden. Bij werkstukken
de coatingcapaciteit dus gaan
komen in één keer compleet afgewerkt
tot 20 ton scheelt dat veel uren
verdubbelen. De hele logistiek in het
van de machine af, inclusief spiebanen en
opspannen en uitrichten.
bedrijf verandert door de hoeveelheid
andere features die gefreesd worden. En
werk die zo’n nieuwe machine wegvreet.”
met in één keer bedoelt Arno Wendrich
Processen anders inrichten
dat de producten direct nauwkeurig
Deze technologie raakt de hele
Ander vakmanschap
worden bewerkt. “Vroeger bewerkten we
bedrijfsvoering. Zulke investeringen
Ook moet hij engineering gaan
deze onderdelen op vier machines. Dat
dwingen Habets om de andere processen
versterken. De nieuwe Doosan machine
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 5 -
“Het spindelrendement schiet omhoog door zo’n multitasking machine”
wordt volledig via CAM geprogrammeerd.
de verspaningsspecialisten aan de top
Zo’n stap heeft gevolgen voor de opbouw
van de piramide. Dit voorjaar gaat in de
van zijn team op de fabrieksvloer. Het
verspaningsafdeling daarom één operator
vakmanschap verschuift, legt de
twee of drie machines bedienen.
ondernemer uit. Met de moderne verspaningstechnologie komt er een
De beste verspaners
ander type vakman in het bedrijf.
Toch wil de chef werkplaats bij Habets z’n
“Vakmanschap wordt in de oude situatie
beste verspaners in de fabriek houden
vertaald als een vakman die op een
omdat hij de kennis nodig heeft in de
slechte machine een mooi product kan
productie. De ervaren verspaners kunnen
maken.” Arno Wendrich denkt dat de
overal bijspringen waar dat nodig is. Arno
verspanende bedrijven dat type
Wendrich bestempelt dit als typisch voor
vakmanschap alsmaar minder nodig
de grootverspaning. In het werk dat
hebben. De CNC-technologie neemt een
Habets uitvoert, is het niet efficiënt alles
deel van dat vakmanschap over. “Nu heb
via CAM te programmeren. “Als wij een
je vakmanschap nodig bij engineering,
60 jaar oud lagerhuis van 20 ton moeten
waar de strategieën worden bedacht; bij
bewerken, zit daar een 2D-tekening van
de CAM-programmeur; bij het beheer van
60 jaar oud bij. Deze digitaliseren kost
gereedschappen.” De productie van de
twee dagen terwijl een ervaren frezer het
machines wordt minder afhankelijk van
programma in een middag aan de
de operator. Dat heeft gevolgen voor de
machine maakt.” Het wordt dus een
samenstelling van zijn team. Arno
hybridemodel. Maar moet je hierin de
Wendrich schetst een piramide. Aan de
beste verspaners laten doorstromen naar
basis de medewerkers die zorgen dat de
engineering of moet je daarvoor juist
machines beladen worden en hun werk
jonge HTS’ers aantrekken die met digitale
kunnen doen. In de top van de piramide
oplossingen zijn opgegroeid? “Die
de echte verspaningstechnologen. Op
discussie voeren we nu”, zegt Arno
hetzelfde niveau, maar dan buiten de
Wendrich. “Sommigen zeggen voor
piramide, staan engineering en CAM-
engineering heb je een goede HTS’er
programmeurs. De basis zal smaller
nodig die met software kan omgaan,
worden, verwacht hij. “Dat is goed, want
want gereedschapinstellingen worden
als er afkeur is, ontstaat deze meestal
toch door de gereedschappenleverancier
doordat de man aan de machine toch
aangeleverd. Anderen zeggen je kunt
nog iets verandert aan de instelling. Als
geen CAM-programmeur zijn als je nooit
je zorgt dat medewerkers met een
hebt meegemaakt dat het knalt aan een
passend niveau de machines beladen,
machine.”
kunnen zij erg productief zijn.” Het vakmanschap verschuift richting niveau 4
Investeer in scholing
en hoger, meer naar de CAM-
Deze discussie bevestigt zijn mening dat
programmeurs en de engineers. En naar
investeren in het niveau van je
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 6 -
Habets heeft in de Doosan Puma 700 XLY, met Siemens 840D besturing, gekozen om de lange assen in één keer compleet af te kunnen werken. Inclusief het graveren van serienummers
medewerkers meer dan ooit van belang
vernieuwing.
is. Dat is net zo belangrijk als investeren in nieuwe technologie. Habets is daarom
Staal blijft
samen met Van Halteren in Spakenburg
De recente investeringen zijn vooral
een van de grootverspaners die een pilot
gericht op het werk voor de Europese
doen met oZone, de digitale
staalindustrie. Voor velen is de
leeromgeving voor vakmensen. De
staalindustrie oud en vies. Arno Wendrich
grootverspaners in Nederland hebben
bestempelt de Europese staalindustrie als
tien modules laten ontwikkelen die
een hightech sector, zo snel gaan de
medewerkers zelfstandig kunnen
ontwikkelingen, al wil de politiek soms
doorwerken en afsluiten met een
nog sneller. De transitie naar waterstof
examen. De uitslag wordt automatisch
kun je niet binnen enkele jaren
geregistreerd in hun personeelsdossier.
afdwingen. “Je kunt zo’n proces niet in
Onlangs zijn de eerste medewerkers van
vijf jaar volledig veranderen.” Een
Habets daarmee begonnen. “Wij gaan
alternatief voor staal is er niet. “Staal is
bovendien aan het platform de quick
relatief goedkoop, heeft functionele
reference guide voor de Doosan Puma en
waarde in een breed toepassingsgebied
de Soraluce machine koppelen. Via een
en is waanzinnig goed te recyclen.” Dat
QR-code heeft de operator die aan de
staal duurzaam is, wordt elke dag in de
machine staat en iets wil weten direct
fabriek in Nuth bewezen. “Wij geven de
met zijn smartphone toegang tot de
grote lagerhuizen, die tot 20 ton wegen,
informatie.” Op deze manier stimuleert
hier een tweede leven. En met onze
hij z’n medewerkers aan hun eigen
coating verbeteren we de standtijd van
inzetbaarheid te werken. Je moet
de rollen, zodat ze 5 tot 10 jaar
namelijk iedereen meenemen in de
meegaan.” Kan het duurzamer?
Zoals op de foto komen de tientallen jaren oude lagerhuizen binnen. Habets geeft ze een tweede leven (foto onder).
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 7 -
Additive manufacturing: kans voor toolmakers DUTCH PRECISION TECHNOLOGY
Op Formnext 2020 kondigden Makino en Additive Industries aan te gaan samenwerken aan een geïntegreerd proces voor 3D metaalprinten. Inmiddels hebben het Nederlandse en Japanse bedrijf de haalbaarheid van zo’n concept aangetoond. De matrijs voor de productie van een golfbal wordt 3D geprint en daarna automatisch nabewerkt in een Makino productiecel. Tot een vormnauwkeurigheid van onder 8 µm en een oppervlakteruwheid van 18 nanometer. Wolfgang Boos trapte dit jaar het Makino Die & Mould Forum af. De vijf megatrends die de hoogleraar uit Aken en directeur van de Werkzeugbau Akademie, in zijn introductie schetste -
3D metaalprinten wordt de zesde technologie voor de gereedschapmakers SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 8 -
Biedt geen blok staal aan, maar een compleet proces; bedenk nieuwe verdienmodellen digitalisering, duurzaamheid,
directeur van de Werkzeugbau Akademie.
globalisering en deglobalisering, het
Door inserts of matrijzen te printen met
tekort aan vakmensen en
geoptimaliseerde koelkanalen, die dankzij
individualisering - dwingen de industrie
AM vlak onder het oppervlak de contour
tot radicaal nieuwe oplossingen te
van de matrijs volgen, kunnen
komen. En dat kan, denkt Boos. “We
cyclustijden bij het spuitgieten naar
kunnen een grote fundamentele stap
beneden én de kwaliteit van de
naar voren maken.”
producten verbeteren. Wolfgang Boos schetste de sector tijdens het online
Digitalisering
forum van Makino twee
Dankzij digitalisering kan er van elke
oplossingsrichtingen. Gereedschapmakers
machine, van elk product een digital twin
kunnen morgen additive manufacturing
worden gemaakt. Digitalisering is de
integreren in hun bestaand
enabler voor nieuwe productieprocessen -
productieproces. Ze kunnen ook een
waardoor de industrie aantrekkelijker
disruptievere stap kiezen en naar
wordt voor de jonge generatie die liever
gereedschaploze productie gaan. Deze
via games leert dan uit papieren
stap is radicaler en moeilijker. En zal dus
lesboeken. De digitalisering biedt de
meer tijd kosten. Dat zijn de twee
gereedschapmakers daarnaast een kans
richtingen die de stempel- en
om nieuwe verdienmodellen te
matrijzenmakers kunnen kiezen. Additive
ontwikkelen. Wolfgang Boos zegt dat zij
Manufacturing negeren lijkt hem de
zich zowel horizontaal als verticaal anders
verkeerde keuze. In de loop van de
moeten opstellen. “We moeten niet een
komende tien jaar zal het aandeel van
blok staal aanbieden, maar een compleet
direct tooling (additive manufacturing) in
proces. Door de digitalisering kan de
het technologiepallet van een
gereedschapmaker nadenken over
gereedschapmakerij fors hoger komen te
nieuwe verdienmodellen. Je hoeft het
liggen dan nu. De wetenschappers in
gereedschap niet meer te verkopen, maar
Aken komen in hun onderzoeken tot een
bijvoorbeeld pay per part introduceren.”
percentage van 40 procent. Daarmee ziet
Door naar het hele proces te kijken, kan
Wolfgang Boos 3D metaalprinten beslist
de gereedschapmaker de meerwaarde
niet als een bedreiging. Frezen en vonken
De op de MetalFab1 geprinte
door nieuwe technologie beter ten gelde
zullen er nooit helemaal door vervangen
matrijs (rechts, open zodat de
maken.
worden. “Additive Manufacturing is aanvullend. Misschien zal het 20, 30
koelkanalen zichtbaar zijn) en links het eindresultaat.
Additive manufacturing
procent vervangen, maar nooit volledig.
Additive manufacturing krijgt een grote
De gereedschappen industrie moet AM
betekenis in de sector, verwacht de
als de zesde technologie zien.”
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 9 -
Integratie AM en CNC
nabewerken, testapparatuur voor de
gedemonstreerd tijdens het Die & Mould
Dat is ook de richting die Makino heeft
materialen én een installatie voor
Forum. “We zien de omslag komen”, zegt
gekozen. De Japanse fabrikant van CNC
warmtebehandeling.
Hans Kunen. Makino gaat de technologie
precisiemachines gaat niet zelf
daarom aanbieden, ook in Europa.
metaalprinters bouwen, maar integreert
Hele procesketen
Daarbij worden klanten niet alleen
de technologie in de bestaande
Ondertussen werkt Makino sinds eind
ondersteund met de machines, maar ook
oplossingen om zo een complete cel voor
2020 samen met Additive Industries in
bij de stappen die nodig zijn om tot de
de AM-productie van stempels en
Eindhoven, de Nederlandse fabrikant van
businesscase te komen. Het doel
matrijzen aan te bieden. Makino heeft in
AM-systemen. “Het levert niks op als je je
waarvoor gereedschapmakerijen additive
Aken op de campus van de RWTH het
concentreert op de individuele
manufacturing moeten inzetten, is
ICC AM gevestigd, het International
processtappen; we moeten ons
verhoging van de productiviteit, zo
Innovation Center AM. Hier vindt vooral
concentreren op het hele proces”, vat
schetste Udo Burggraf, Director Global
onderzoek op lage TRL niveaus
Hans Kunen, de vroegere R&D manager
Strategic Accounts van Additive Industries
(Technology Readyness Level) plaats, 2
bij Seco Tools in Lottum (NL), de visie
tijdens het online forum. “Het doel is
tot 6. Er wordt ook samengewerkt met de
van Makino samen. 3D metaalprinten
hogere productiviteit door de optimalere
Werkzeugbau Akademie. Vanuit Aken
gaat voorlopig niet de nauwkeurigheid
koeling.” Dat beperkt zich overigens niet
gebeurt ook de scouting van talent en
halen die de gereedschapmakerij nodig
tot gereedschappen voor de
start-ups. Zodra het TRL-niveau boven de
heeft. Nabewerken blijft daarom nodig.
spuitgietindustrie. Makino en Additive
6 komt, draagt Aken de technologie over
Precies daarom kiest Makino ervoor om
Industries hebben op Formnext een
aan het AM Excellence Center in
een complete procesketen te
impeller getoond die op de MetalFab1 is
Singapore. Daar heeft de Japanse
ontwikkelen. Hans Kunen: “AM
geprint, met geïntegreerde koelkanalen,
machinemaker geïnvesteerd in een AM
componenten kunnen grillige vormen
op een bestaand vooraf geproduceerde
centrum op de innovatiecampus van
hebben; het zijn instabiele werkstukken
basisplaat. Udo Burggraf:
Singapore en de technische universiteit
die zich niet makkelijk laten opspannen
“Doorslaggevend is naar het totale
NTU. Het AM Center is sinds begin dit
voor de nabewerking op een CNC-
productieproces van een onderdeel te
jaar operationeel in het Cleantech 3
machine. Daarom is de expertise van de
kijken. Het onderdeel moet de juiste
gebouw, schetst Hans Kunen van Makino
verspaningsexperts nodig als aanvulling
opnamepunten hebben om op te spannen
Japan, verantwoordelijk voor de
op de know how van de AM experts.” De
voor de machinale nabewerking. Daarom
ontwikkeling van additive manufacturing
komende maanden bouwt Makino een
werken we samen met Makino.” Bij
bij de Japanse machinebouwer. Die heeft
geavanceerde printfarm, inclusief AGV’s
Additive Industries spreekt men daarom
deze stap gezet na een feasability studie
en hoogwaardige CNC-machines naast de
niet meer over enkel design for additive
van enkele jaren. “Makino ziet additive
Metalfab1.
manufacturing, maar design for AM and
manufacturing als een kans.” In
postprocessing. In de toepassing van de
Singapore staat een Metalfab1, CNC-
Hogere productiviteit
impeller, blijkt deze uiteindelijk lichter te
machines van Makino zelf voor
De werking van dat idee is echter al
zijn dan gefreesd uit vol materiaal en de
Additive Industries spreekt liever over design for AM and
impeller wordt actief gekoeld doordat koelkanalen zijn geïntegreerd. Hans Kunen ziet kansen voor deze zogenaamde hybride producten. “Onderdelen hoeven niet volledig geprint te zijn. Print alleen dat wat nodig is en maak de rest subtractief.” RA-waarde 18 nanometer
postprocessing
In de Die & Mould industrie draait alles om precisie. Is dat haalbaar met 3D
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 10 -
printen? Met de aanpak die Makino en Additive Industries laten zien wel. Het gereedschap voor de golfbal (71 mm hoog, 35 mm breed, 316L) wordt op de MetalFab1 geprint en daarna met een draadvonkmachine losgesneden van de bouwplaat. Om dit proces te versnellen, heeft Makino een speciaal pakket ontwikkeld voor de U7 H.E.A.T. Extreme draadvonkmachine, waarmee men niet met 0,3 mm dikke draad snijdt maar met een draad met 0,4 mm doorsnede. Hierdoor kan men een grotere stroom door de draad sturen. De snijsnelheid gaat dan bij 30 mm hoogte met 53 tot 84 procent omhoog, afhankelijk van de toepassing. 5-assig frezen en polijsten Op een Makino F5 3-assig bewerkingscentrum wordt de buitenkant bewerkt, die dan de referentie is voor de afwerking van de binnenzijde. In een
nog altijd met het onderdeel in dezelfde
kwartier tijd realiseert Makino een
opspanning. Het aanspuitpunt van de
maatnauwkeurigheid van 5 µm en een Ra
matrijs bewerkt Makino met een
waarde van 0,15 µm. Het binnenwerk,
zinkvonkmachine.
Foto boven: het los snijden met de draadvonkmachine. Foto beneden: de ultieme nabewerking op de Makino D200Z.
waarin de golfbal wordt gevormd, wordt op een 5-assig bewerkingscentrum D200Z bewerkt. Deze machine is uitgerust met het Renishaw Productivity+ pakket en
Makino test 3D metaalprinten
twee RMP 400 meettasters. De meting gebeurt op de machine. Het programma
In zijn presentatie toonde Hans Kunen enkele toepassingen van additive
laat na het voorfrezen 0,1 mm overmaat
manufacturing die Makino zelf heeft ontwikkeld. Een hiervan is een afzuigunit
staan waarna de Renishaw tasters de
voor draadvonkmachines. Het voordeel dat AM biedt, is dat deze unit in één
maat meten en automatisch het NC
geheel kan worden geprint, waar deze oorspronkelijk uit acht verschillende
programma aanpast. Het spiraalvormig
onderdelen bestond. De productiekosten van $10 per stuk liggen lager dan de
nafrezen gebeurt in dezelfde opspanning
$13 van het vroegere onderdeel. Een ander voorbeeld is de nozzle voor de
en leidt uiteindelijk tot een
slijpmachines die Makino bouwt. Op vraag van een van de klanten heeft Makino
vormnauwkeurigheid beter dan 8 µm en
de nozzle herontworpen voor additive manufacturing. Hierdoor kan de straal
een Ra waarde van 50 nanometer. Voor-
veel beter op het te slijpen product worden gericht; daarnaast is de slijtage
en nafrezen duurt 2 uur. Is een betere
minder. Per minuut gaat er 200 liter koelsmeermiddel door de nozzle. Doordat
oppervlaktekwaliteit nodig, dan kan
bij 3D metaalprinten het ontwerp telkens kan veranderen, kan de
Makino op de D200Z het onderdeel
machinebouwer de nozzle telkens exact afstemmen op de toepassing.
polijsten. Na 19 uur polijsten komt men
Momenteel wordt het concept samen met een toeleverancier in de
dan tot een Ra waarde van 18 nanometer,
luchtvaartindustrie verder getest.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 11 -
Hoogste reinheid resultaat van samenspel Cleanliness speelt niet langer alleen bij de Tier 1 toeleveranciers. Ook bedrijven verder in de waardeketen moeten het thema reinheid op hun agenda plaatsen. Met de juiste ondersteuning én manier van werken, kunnen ze hun technische reinheid naar een hoger niveau tillen.
Met Fluid Service Management helpt 2-S koelsmeermiddelbeheer te optimaliseren Toen IMPA Precision twee jaar geleden een nieuwe robotcel in
halfgeleiderindustrie legt de maatstaven hoger, andere sectoren
gebruik nam, met twee 5-assige bewerkingscentra van DMG
liften daar op mee. We investeren daarom constant in machines
Mori, had de Helmondse toeleverancier de ambitie in deze cel zo
en processen.” Zo beschikt Vermo over een
snel mogelijk onbemand Grade 2 onderdelen te gaan frezen.
cleanroomreinigingsstraat, waarin de toeleverancier inmiddels
“Dat is gelukt”, zegt Stephan van Wetten, productieleider. “Op
ook voor derden reinigt.
één machine bewerken we enkel Grade 2 producten; op de andere maken we het gewone werk. En dan hebben we nog
Fluid Service Management
een tweede cel die volledig voor Grade 2 is ingericht.”
Beide fijnmechanische bedrijven hebben samen met 2-S, leverancier van metaalbewerkingvloeistoffen van Petrofer, hun
Twee groepen machines
koelsmeermanagement volledig nieuw opgezet. Ze maken
De reinheidseisen voor Grade 2, het een na hoogste niveau in
gebruik van Fluid Service Management, een service die 2-S juist
de ASML GSA, liggen dusdanig hoog, dat je er niet onderuit
voor kleinere toeleveranciers heeft ontwikkeld en specifiek op
komt om hiervoor CNC-machines te reserveren, constateert
elk bedrijf kan worden afgestemd. Henk van de Waarsenburg:
Henk van de Waarsenburg, inkoper en gereedschapbeheerder
“Elke week meet de operator met een refractometer het
bij Vermo Fijnmechanische Industrie. Het Helmondse bedrijf
koelsmeermiddel. Wordt een afwijking geconstateerd dan
heeft de machines eveneens ingedeeld in Grade en niet-Grade
schakelen we meteen een expert van 2-S in. Zo houden we de
machines om verontreinigingen te vermijden. “Niet alleen de
levensduur van de vloeistof op peil en het proces optimaal. Wij
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 12 -
zijn verspaners, geen scheikundigen.” Maandelijks analyseert 2S een monster in het eigen laboratorium. Dan wordt onder andere gemeten op hardheid, geleidbaarheid, PH-waarde, bacteriën en wordt een infraroodmeting gedaan. Met deze laatste meting vergelijkt 2-S de samenstelling van het monster met situatie toen het bad vers gevuld was. Dat geeft inzicht in de aanwezigheid van lekolie en de juiste concentratie van additieven.
2-S traint alle medewerkers van Vermo om ze inzicht te geven in hun eigen rol in cleanliness onze medewerkers aan de machine”, zegt Henk van de
Aparte medewerker
Waarsenburg. “Als iemand er met de pet naar gooit, krijg je
IMPA Precision heeft een aparte medewerker aangenomen voor
nooit de juiste kwaliteit.” Paul Meijerink, Sales en Product
het koelsmeermiddelenbeheer. Elke ochtend maakt hij het
Manager voor Petrofer bij 2-S, heeft daarom recent alle Vermo
rondje langs de machines en vult waar nodig bij. Stephan van
medewerkers een training gegeven over hoe juist om te gaan
Wetten noemt constant monitoren cruciaal om de kwaliteit en
met koelsmeermedia én met machines. “Een uitgebreide
de reinheid op peil te houden. Wekelijks wordt een checklist
training om het kwaliteitsbewustzijn op een hoger plan te
afgevinkt en als er iets is, wordt direct een van de experts van
brengen. De medewerkers waren daar enthousiast over.
2-S erbij gehaald. Ook de werkwijze is aangepast. De mapjes
Medewerkers gaan dan inzien waarom iets nodig is. Zo zorg je
met de tekeningen van de Grade 2 onderdelen hebben een
voor meer betrokkenheid.”
eigen kleur, zodat ze direct herkenbaar zijn. Onderdelen moeten dan met handschoenen aan voorzichtig worden behandeld. Voordat de onderdelen terug de cel in gaan, worden ze met een
Blijven doorontwikkelen
waaier bijna volledig droog geblazen. Hiermee wordt het
Mede dankzij de ondersteuning door 2-S hebben de twee
indrogen met risico op vlekvorming voorkomen. “Alhoewel we
Helmondse precisiebedrijven het verspanen van Grade 2
daar met Emulcut 160 eigenlijk geen last meer van hebben.”
producten onder de knie gekregen. “Hiervoor hebben we 2-S nodig gehad”, meent Stephan van Wetten. Om nog meer grip op het proces te krijgen wil IMPA Precision in de toekomst zelf in
Training voor alle medewerkers
de cleanroom gaan reinigen en verpakken. Vermo doet dit al.
Beide toeleveranciers frezen met Petrofer Emulcut 160, een
Dat wil echter niet zeggen dat het familiebedrijf achterover kan
Grade 2 gecertificeerde emulsie. Daarmee lopen de processen
leunen, waarschuwt Henk van de Waarsenburg. “Dat mag je
goed, vlekvorming doet zich niet meer voor. Ze gebruiken ook
nooit in de verspaning; je moet altijd voorop blijven lopen.”
demiwater. En door direct samen met de deskundigen van 2-S
Want reinheidseisen zullen nooit minder worden.
oorzaken te zoeken en problemen op te lossen, houden ze hun
“Nauwkeurigheid, schoon werken en reinheid
koelsmeermiddelen in goede conditie. “En als 2-S adviseert om
komen alsmaar hoger te liggen. Daar moet je op
de machine leeg te trekken en te reinigen, doen we dat”, zegt
investeren.”
Stephan van Wetten. Er is nog één belangrijke factor: de operators. “We zijn afhankelijk van het kwaliteitsbewust zijn van
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 13 -
Revival van MIM
Maaktechnologie
Demcon MIM heeft een revival van Metal Injection Moulding in gang gezet. De Twentse onderneming heeft de afgelopen twee jaren zo’n 60 nieuwe projecten voor klanten opgestart. Het team van Rob Egberink slaagt er dankzij veel eigen R&D-inspanningen in om MIM te positioneren als valide productietechniek voor kleine, complexe metalen onderdelen. Geen alternatief voor, maar een aanvulling op additive manufacturing. De klanten die de voorbije jaren bij Demcon MIM in Enschede hebben aangeklopt, zijn deels bedrijven die ofwel onbekend waren met de techniek of eerder slechte ervaringen hebben opgedaan, bijvoorbeeld door de wisselende kwaliteit. “Door ontwikkelingen in de techniek zijn de opstartproblemen onder controle, en is de kwaliteit verbeterd”, zegt Erik Dietrich, procesonderzoeker bij Demcon MIM. De tweede groep nieuwe klanten zijn bedrijven die hun MIM productie in het
MIM is aanvullend op 3D printen. Het is de technologie voor 5.000 producten of meer SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 14 -
Demcon MIM weet op AMbeurs aandacht te trekken met metaal spuitgieten Verre Oosten hebben uitbesteed en nu
expertise is ook beschikbaar als klanten
dichterbij huis willen laten produceren.
vooraf simulaties vragen om zeker te zijn
“De redenen hiervoor zijn divers: hogere
dat hun ontwerp optimaal is.
kwaliteit, leverbetrouwbaarheid, maar ook service en bescherming van IP.”
Zelf feedstock produceren
Daarnaast merkt hij dat bedrijven een
Waar veel andere MIM producenten de
lokale leverancier zoeken vanwege de
feedstock inkopen bij chemie concerns,
maatschappelijke impact van productie in
mengt Demcon MIM zijn eigen feedstock,
een lage-lonen land. Naast bezorgdheid
een mix van polymeren en fijn
over de arbeidsomstandigheden vinden
metaalpoeder, volgens een zelf
ze het niet meer passen om containers
ontwikkeld recept. Dit is een van de
vol producten de halve aarde rond te
factoren die belangrijk is voor
slepen.
kwaliteitscontrole en proceskennis. Hierdoor heeft het controle over elke
Kennisopbouw
processtap. “Als je commerciële feedstock
De afgelopen jaren heeft Demcon MIM
koopt, weet je niet waar de producent
geïnvesteerd in procesontwikkeling.
het metaalpoeder inkoopt. De
Hierdoor kan het beter aangeven waar de
eigenschappen kunnen de volgende keer
mogelijkheden maar ook waar de
net iets anders zijn. Doordat wij exact
grenzen aan MIM liggen. “We weten aan
weten wat er in gaat, kunnen we een
welke knoppen we kunnen draaien;
constante kwaliteit bieden”, legt Erik
daardoor hebben we MIM voorspelbaar
Dietrich uit. Demcon MIM koopt het
gemaakt. We halen nu constante
metaalpoeder in en mengt dit met het
materiaaleigenschappen”, aldus Erik
polymeer. Met de eigen technologie kan
Dietrich. Toleranties zijn goed
het in korte tijd kleine batches maken; 50
voorspelbaar; net als mechanische
kilo is geen probleem. Commerciële
eigenschappen. Het MIM-bedrijf heeft
aanbieders van MIM-feedstock beginnen
voor de ontwikkeling van deze kennis
daar niet eens aan. Dit geeft ook de
gebruik gemaakt van de expertise op het
mogelijkheid om de feedstock te
vlak van thermodynamica, mechanische
optimaliseren voor de toepassing. In kilo’s
en multiphysics simulaties die binnen de
materiaal gemeten is de omzet van de
Demcon groep aanwezig is. Deze
toeleverancier in Enschede gegroeid van 5 ton per jaar naar 35 ton vorig jaar. “En
MIM is ook een duurzame technologie, heeft onderzoek door TNO uitgewezen. Er ontstaat namelijk nauwelijks restmateriaal doordat we near net shape produceren
we gaan naar 50 ton op jaarbasis.” Uniek feature De eigen feedstock levert nog een ander
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 15 -
Demcon MIM kan een echtheidswaarmerk in het metalen spuitgietproduct integreren
belangrijk voordeel op. Vorig jaar
eigen feedstock maakt, kan het deze marker
heeft Demcon MIM een
relatief eenvoudig toevoegen aan het
samenwerkingsovereenkomst
aanbod voor de klant. Op Formnext, de
gesloten met de Duitse start-up
additive manufacturingbeurs in Frankfurt,
Tailorlux. De start-up uit Münster
heeft Demcon MIM deze oplossing
heeft een technologie ontwikkeld
gepresenteerd in een biketool. Het
om fluorescerende deeltjes toe te
gereedschap waarmee je zo goed als alle
voegen aan materialen. Onder
mechanische verbindingen van een fiets kunt
UV-licht kaatsen deze een
vastzetten, is voorzien van een
karakteristiek signaal terug. Op
echtheidswaarmerk dat zichtbaar wordt
die manier kan men een unieke
onder UV-licht van een handscanner. Dit
vingerafdruk aan elk product
maar ook de MIM-technologie zelf heeft op
toevoegen om onderdelen
de AM-beurs in Frankfurt veel interesse
naderhand te kunnen controleren
gewekt. Rob Egberink, managing director
op echtheid. Erik Dietrich: “Het
Demcon MIM, bestempelt de deelname aan
unieke van hun methode is dat
Formnext als een groot succes. Hij heeft
de marker die ze toevoegen,
bewust gekozen om de technologie op een
bestand is tegen hoge
beurs te presenteren waar iedereen naar toe
temperaturen. De marker blijft
gaat om de mogelijkheden van 3D printen te
hierdoor in het MIM-materiaal,
verkennen. “Wij hebben technologie laten
ook na de sinteren.” Demcon
zien die je kunt gebruiken als je na het 3D
MIM heeft de eerste testen
printen 5.000 onderdelen of meer nodig
gedaan met de marker van
hebt”, zegt Erik Dietrich. De deelname aan
De feedstock is het basismateriaal voor MIM
Tailorlux en deze heeft geen
Formnext heeft de aandacht getrokken van
dat uit polymeer en fijnstof bestaat. Hiervan
invloed op het MIM-proces noch
Arburg, de Duitse fabrikant van spuitgiet‐
wordt met conventionele spuitgiet-
op de eigenschappen van het
machines. Demcon MIM neemt in juni 2022
technieken producten gegoten tot een
eindproduct. “We doen nog
deel aan de jaarlijkse Technologie Tage van
halffabrikaat. Dit noemt men een groenling
verdere testen maar zien nog
Arburg. Het zal daar live de productie van
(links). Deze groenling wordt in
geen invloed op de treksterkte.”
metalen componenten met een geïntegreerd
Hoe werkt MIM?
echtheidsteken demonstreren.
verschillende tussenstappen ontdaan van de polymeren en uiteindelijk wordt het
Vingerafdruk integreren
metaalpoeder op hoge temperatuur
Deze technologie schept unieke
Aanvullend aan 3D printen
gesinterd tot een volledig dicht metalen
mogelijkheden voor Demcon
Bij Demcon MIM ziet men MIM niet als een
onderdeel. FOTO: vlnr groenling, na
MIM om een echtheidswaarmerk
alternatief voor 3D metaalprinten, maar als
debinden, na sinteren en aanbrengen
in het metalen spuitgietproduct
een technologie die in het verlengde hiervan
coating.
te integreren. Omdat het z’n
ligt. Metaalprinten is immers nog lang niet
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 16 -
De sinterovens van Demcon. geschikt voor grote series. Als je series
mechanische eigenschappen beter
Op termijn wil het de MIM-keten volledig
van 10 of 100 producten moet maken, is
(homogener) zijn dan die van een additief
integreren. Voor de lange termijn zijn de
3D printen een ideale techniek. Ook voor
vervaardigd product. Het belangrijkste
vooruitzichten voor MIM namelijk positief.
prototypes en customized onderdelen is
voordeel is misschien wel dat MIM geen
Erik Dietrich: “3D printen is een aanjager
het een goede optie. Anders wordt het als
supportstructuur nodig heeft, wat bij het
voor poeder metallurgie technieken. MIM
je naar aantallen van duizenden stuks
nabewerken werk scheelt. Ook fijne
is ook een duurzame technologie, heeft
gaat. Economisch kan MIM dan
details, gaatjes en functionele features
onderzoek door TNO uitgewezen. Er
aantrekkelijker zijn, ondanks dat je moet
zoals schroefdraad en vertandingen; bij
ontstaat namelijk nauwelijks restmateriaal
investeren in een matrijs. “Zeker voor
Demcon MIM heeft men de krimp tijdens
doordat we near net shape produceren.
bedrijven die een near net shape
het sinteren zodanig in de greep dat dit
En metaal laat zich aan het einde van de
technologie zoeken, waarbij ze weinig
soort features in een product geen
levenscyclus beter recyclen dan
nabewerking hebben”, voegt Erik Dietrich
probleem vormen en direct na het
kunststoffen.” Voor de engineers levert
toe. Esthetisch ziet een MIM product er
sinteren functioneel zijn.
MIM meer vormvrijheid op dan bij
beter uit dan een AM-product; de
mechanische bewerkingen. Daar staat
oppervlakteruwheid is veel beter. “Wij
Vormvrijheid
echter tegenover, zoals Dietrich al zei:
hebben geen laagopbouw.” Omdat tijdens
Sommige MIM delen vragen een CNC
serieproductie is bij uitstek het domein
het spuitgieten met hoge druk wordt
nabewerking, bijvoorbeeld nadraaien als
van Metal Injection Moulding.
gewerkt en elk MIM product gesinterd
er bepaalde passingsmaten worden
wordt, ontstaan er geen interne
gevraagd. Demcon MIM gaat dit jaar een
spanningen. Afhankelijk van het ontwerp
eigen verspaningsafdeling inrichten.
en de 3D metaalprinter, kan ook de
Daarmee haalt men het CNC-nabewerken
chemische samenstelling en de
van de MIM-componenten in eigen huis.
Combinatie met 3D printen
maar dan van PEEK. “Ze hebben nu ook met onze feedstock geprint. Het kan, er is een proof of principle. Nu moeten we
Ondertussen werkt Demcon samen met een ander hightech
dit verder uitwerken”, legt Erik Dietrich uit. De stappen na het
bedrijf uit Twente, Bond3D, aan het verder verlagen van de
3D printen van feedstock zijn identiek als bij MIM, dus
instapdrempel. Klanten moeten nu altijd investeren in een
verwijderen van polymeren en dan sinteren. Voor prototypes
matrijs. De Twentse fabrikant van hoogwaardige 3D printers
zou dit wellicht een goede oplossing zijn.” Voor de
onderzoekt het 3D printen met de feedstock van Demcon
serieproductie blijft de matrijs de beste oplossing. Door de
MIM. De twee Twentse bedrijven hebben hiervoor een
goede contacten met matrijzenmakers in de regio kan Demcon
Europese EFRO subsidie ontvangen, een subsidie gericht op
MIM de eerste MIM-producten meestal acht weken na akkoord
het ontwikkelen van duurzame en innovatieve productie. Voor
voor het ontwerp leveren. Een typische prototypematrijs heeft
het printen moet het granulaat (de feedstock) eerst in staafjes
een prijskaartje van € 10 tot 20.000; een matrijs voor
(roller) worden gegoten die bruikbaar zijn in de Bond3D
serieproductie is, afhankelijk van de complexiteit, duurder.
printer. De Bond3D printer werkt namelijk al met staafjes,
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 17 -
Als glad niet glad genoeg is Vakmanschap In het werk van Nobby Assmann draait het om µm’s. Vaak zelfs om nanometers. Af en toe zelfs om tienden van nanometers; zover weet hij de Ra-waarden van metalen onderdelen te verlagen. Voor die laatste stap valt hij terug op CMP, Chemical Mechanical Polishing (ook wel Chemical Mechanical Planarisation genoemd). Een technologie om snel extreem lage ruwheden te realiseren. Alleen, je moet wel eerst alle andere stappen doorlopen. Met Assmann Verspaningstechniek, gestart door zijn vader, richt Nobby Assmann zich op het maken van precisieonderdelen. Zoals het onderdeel waarmee hij eind vorig jaar de Zeiss #Measuringhero Award heeft gewonnen. Een werkstuk van gereedschapstaal met een oppervlakteruwheid van Ra 0,54 nanometer. Om een dergelijke extreem lage ruwheid te bereiken, heeft hij na het polijsten CMP ingezet, een in de maakindustrie relatief onbekende technologie. “De laatste tientallen jaren is CMP vooral populair in de halfgeleiderindustrie bij het nabewerken van wafers”, legt Nobby uit. Voor hem is CMP - chemisch en mechanisch polijsten - de oplossing als leppen en polijsten niet meer voldoende zijn om de gevraagde
“Je moet de beperkingen kennen als je freest of slijpt” SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 18 -
Met onbekend Chemical Mechanical Polishing haalt Nobby Assmann Ra waarden van 0,54 nanometer
ruwheid te halen.
voldoende om tot zulke Ra waarden te komen.
Actieve vloeistof “De bewerking ziet eruit als leppen.
Als laatste stap
Alleen gebeurt CMP op een doek, net als
Zo eenvoudig als het klinkt, is het echter
vlakpolijsten”, steekt hij van wal. De
niet. Een cruciale voorwaarde is namelijk
bewerking wordt op een lepmachine
dat je eerst de andere stappen doorloopt:
gedaan. Het verschil zit zowel in het
leppen en vlakpolijsten. Nobby Assmann:
abrasief als in de vloeistof. Het abrasief,
“Je moet met een net oppervlak starten.
nanodeeltjes tussen 10 en 100
Als je direct na het vlakslijpen CMP
nanometer groot, is vaak kwarts of
toepast, haal je wel de toppen weg maar
korund in plaats van diamant bij leppen.
blijven de dalen. Het ruwheidsprofiel blijft
“Het grootste verschil is dat de vloeistof
dan slecht.” Tot welke ruwheidswaarde hij
agressief is: zuur of basisch”, legt Nobby
komt, hangt mede af van het materiaal
uit. CMP’en is een speciaal polijstproces
dat bewerkt wordt. De materiaalstructuur
met een vloeistof die tijdens het polijsten
is hierop van invloed. Hoe homogener de
het oppervlak etst; een gelijktijdige
samenstelling, des te beter het
chemische en mechanische bewerking
eindresultaat. Monokristallijne materialen
dus. De chemische vloeistof zorgt ervoor
zijn het meest geschikt. Gesinterde
dat de ‘dalen’ in het oppervlak, die je met
materialen zoals wolfraamcarbide en
polijsten niet weg krijgt, egaal vlak
keramiek, zijn in principe ook goed te
worden. De microstructuur van staal kan
bewerken, maar een grove
namelijk bij polijsten ertoe leiden dat de
korrelstructuur kan roet in het eten
zachte delen sneller worden weg gepolijst
gooien. In staal kunnen
dan de harde, waardoor het
legeringselementen een super glad
ruwheidsprofiel niet beter wordt. De
oppervlak verhinderen. Daarom is CMP zo
chemicaliën bij CMP maken het oppervlak
populair bij het bewerken van wafers, die
egaal vlak. Hierdoor ontstaat een
vaak van silicium, siliciumcarbide en
superglad oppervlak met in het geval van
saffier zijn. Dergelijke materialen hebben
het onderdeel waarmee Nobby Assmann
allemaal een prettige structuur om te
de Zeiss competitie heeft gewonnen, een
CMP’en.
Ra waarde van 0,54 nanometer. Enkele minuten CMP’en zoals Nobby zelf zegt, is
In zijn werkplaats kan Nobby Assmann
De chemicaliën bij CMP maken het oppervlak egaal vlak
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 19 -
Als je de voordelen van andere processen dan draaien en frezen inziet, kun je er gebruik van maken als leppen, CMP, vonken of honen beter en of goedkoper zijn kiezen uit een hele reeks bewerkingen,
maken in die gevallen dat leppen, CMP,
van CNC frezen, draad- en zinkvonken via
vonken of honen beter of goedkoper
vlakslijpen en vlakpolijsten tot leppen en
zijn.” Die gevallen zijn er, weet hij. “Dat is
uiteindelijk CMP. Elke
het bestaansrecht van Assmann
bewerkingstechnologie heeft zijn voor- en
Verspaningstechniek.” Er moet veel meer
nadelen. Het gaat om de juiste
naar de integrale kosten worden
toepassingen ervoor vinden. Die kennis
gekeken, vindt hij. Als je het werkstuk
ontbeert de maakindustrie wel eens,
stabiel kunt opspannen, ben je met
merkt hij. “Met alleen een hamer in je
vlakfrezen vele malen sneller en
gereedschapskist, lijken al je problemen
goedkoper dan met andere
op spijkers.” Vlakslijpen en leppen
bewerkingstechnieken. Maar als het
hebben het imago van ‘te duur’. Toch
werkstuk bij het opspannen
durft Nobby Assmann de stelling aan dat
tweehonderdste vervormt, haal je de
deze technologieën concurrerend kunnen
specificatie van een honderdste vlakheid
zijn met CNC-frezen, bijvoorbeeld als een
nooit of te nimmer op een freesmachine.
vlakheid van
“Je moet de beperkingen kennen als je
een
freest of slijpt.” Polijsten, leppen, CMP: in
honderdste
bepaalde toepassingen zijn het niet alleen
wordt geëist.
technisch maar ook economisch betere
“Wat de
keuzes om voor deze technieken te
frezer met
kiezen. Tegelijkertijd vraagt hij zich ook
veel moeite
regelmatig af of engineers de
bereikt, haal
beperkingen van de technieken nog wel
ik met leppen
kennen? En of ze zich bewust zijn van de
makkelijk.” Als
kosten die bepaalde
techneuten de
nauwkeurigheidseisen veroorzaken.
voordelen
Waarom kun je een as van 10H5 niet op
kennen van
een gewone CNC draaibank draaien? Of
andere
waarom is een gat van 50H7 niet rond
processen
genoeg als je het freest? Constructeurs
dan draaien
missen vaak de diepgang of de
en frezen
praktijkervaring. “Een honderdste
inzien,
vlakheid betekent een wereld van verschil
kunnen ze er
in nauwkeurigheid maar ook in prijs.”
gebruik van Het meetrapport - Linksboven het oppervlak – gescand door de Zeiss LSM 900 - Rechtsboven de golving eruit gefilterd. En handmatig een zig-zaglijn getekend. Voor de award-competitie werd de Ra en Rz ruwheid gevraagd langs een lijn van tenminste 1,25 mm. De lengte van de zig-zag-lijn is 3,4 mm. - In het midden: het ruwheidsprofiel langs de zig-zag-lijn. - Onderaan: de ruwheid volgens verschillende methodes berekend: Ra, Rz en vele andere.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 20 -
Eén cobot voor meerdere machines Automatisering
Cobotracks vergroot met LMK kit de reikwijdte van een cobot tot 50 meter
gecertificeerd, met andere fabrikanten waaronder Fanuc en Doosan, wordt samengewerkt. Lineaire track Cobotracks plaatst de cobot op een lineaire track. Het liefst eigenlijk hangt men deze aan een geleiderail die op een portaalconstructie staat, legt Pieter Vansichen uit. Hij is binnen het
Cobots worden inmiddels breed ingezet in de maakindustrie. De reikwijdte van een cobot is echter een beperkende factor als men met één systeem meerdere taken wil laten automatiseren. Het Belgische Cobotracks heeft als oplossing een track ontwikkeld, de Linear Motion Kit (LMK). Hiermee krijgt de cobot meer bewegingsruimte.
familiebedrijf verantwoordelijk voor de nieuwe activiteit. Als de cobot op z’n kop ‘in de lucht’ hangt, neemt de bewegingsvrijheid toe zonder dat de toegankelijkheid van de machine afneemt. Voor de UR cobots is inmiddels een Linear Motion Kit ontwikkeld, een plug and play oplossing die geïntegreerd wordt met de UR Caps software. Via de UR interface programmeert de gebruiker de bewegingen van de 7e as. Deze gegevens worden automatisch opgeslagen in het
Cobotracks is een spin-
cobotprogramma. Het programmeren is
off van Vansichen
hiermee eigenlijk net zo eenvoudig als het
Linear Technology, het
programmeren van de cobot zelf. Evenmin
Belgisch Limburgs
heeft de LMK een eigen besturing nodig,
bedrijf dat al meer dan
wat de installatie vereenvoudigt. Het
25 jaar 7e assen voor
systeem omvat enkel de mechanica en
industriële robots
een SEW-motor voor het aandrijven van
ontwikkelt en bouwt.
de riem, kogelomloopspindel of
Twee jaar geleden is
tandheugel in de track. De maximale
Cobotracks opgericht
lengte van de track bedraagt 50 meter.
om oplossingen te
Cobotracks levert een eigen controller,
bouwen die het bereik
maar bij Universal Robot is deze niet
van een cobot
nodig, wat de integratie vergemakkelijkt.
vergroten. Onlangs heeft Universal Robots
Door deze uitbreiding kan de cobot twee
het Belgische systeem
machines beladen. Of componenten die
gecertificeerd voor
uit een machine komen op een pallet
gebruik in combinatie
plaatsen of polijsten of afbramen.
met de UR cobots. Techman heeft het systeem eveneens
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 21 -
Ultra schoon vergt controle over elke processtap Boers & Co Precision Machining gaat deze zomer de volgende stap zetten op het vlak van cleanliness: autonome mobiele robots (AMR) transporteren de precisiewerkstukken vanuit de robotcel naar de dampontvettingsinstallatie voor tussenreiniging of eindreiniging. Klinkt spannend, maar het is slechts een schakel in het hele proces. Cleanliness vraagt om een integrale aanpak.
INTERVIEW Precisieverspaner gaat AMR’s inzetten voor transport producten uit robotcel naar de reinigingsstraat
Boers & Co Precision Machining, een van
een alcohol gebaseerd
de bedrijven in de Schiedamse Precision
ontvettingssysteem in gebruik nam. Het
Solutions Groep, produceert al decennia
proces is bij Boers & Co volledig
het hart van de gaschromatograaf, een
geautomatiseerd, zodanig uniek dat ze er
analyse-apparaat om vloeistoffen en
in 2015 al de Manufacturing Leadership
gassen te scheiden. Het gaat om een
prijs in de US voor heeft ontvangen. Er
complex blokje, met enkele nauwkeurige
zijn drie uitkomsten uit dit proces. Eén
gaten die bij het reinigen problemen
aftakking transporteert de kratten terug
kunnen veroorzaken als je niet weet hoe
naar de productie, een ander eindigt bij
te reinigen. Precisiereiniging zit dus al
logistiek en de derde gaat de cleanroom
sinds jaar en dag in het DNA van het
in voor assemblage of cleanroom
fijnmechanische bedrijf.
verpakken. “We hadden voor het onderdeel voor de gaschromatograaf een
Dampontvetting
dampontvettingsysteem, maar we wilden
Boers & Co was acht jaar geleden een
de doorlooptijd verkorten”, zegt Ronald
van de eerste Nederlandse verspaners die
Koot, CEO van moederbedrijf Boers & Co Precision Solutions. Het reinigingsproces
Boers & Co investeert in haar totale productieproces om high-end reinheid te combineren met productiviteit
was namelijk arbeidsintensief en kostbaar. Het onderdeel voor de gaschromatograaf werd het referentie werkstuk voor de reinigingsinstallatie. De praktijk van een typische Nederlandse toeleverancier met de high mix low volume productie van precisiecomponenten verschilt echter
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 22 -
wezenlijk van bijvoorbeeld de Duitse automobielindustrie. Daar gaat het om grote series, waardoor je processen volledig op het product kunt afstemmen. “In de Duitse automobielindustrie kun je dedicated oplossingen bedenken. Wij maken duizenden verschillende precisie producten, die niet beschadigd mogen raken. Dat maakt het complexer.” Daarom wilde Ronald Koot kunststof racks om de producten in de reinigingsmachine te plaatsen. De standaard PP krat neemt echter vocht op. En de alcohol werkt in op de kunststof. Uiteindelijk heeft Boers & Co een glasvezelversterkte kunststof gevonden voor de Boers & Co TechRacks die én de componenten beschermt én bestand is tegen de reinigingsmedia. “Deze racks hebben we zelf ontwikkeld, op basis van een horeca spoelkrat.” Het
Ronald Koot, CEO: een factor die je niet moet onderschatten is de mens; de operator aan de machines
proces in de reinigingsmachine zelf is ook aangepast om effectiever te reinigen. veiligheid voor de medewerkers, een
gebruiken. “Wij zijn overtuigd van de
Balans vinden
stabiel en productief proces én
kwaliteit van QualiChem Xtreme Cut 250
Als het om cleanliness gaat, kun je aan
reinigbaarheid. Ze zijn alle drie even
NBF, de watermengbare emulsie waar het
veel knoppen draaien. De
belangrijk. In de tijd dat in Schiedam
proces op afgestemd is. Maar zonder
metaalbewerkingsvloeistof is hier één
naar het juiste koelsmeermiddel werd
certificaat verkoop je niks meer
van. Koelsmeeremulsie beïnvloedt immers
gezocht, waren nog geen vloeistoffen
tegenwoordig.” Daarom heeft Glavitech /
het reinigen. Tegelijkertijd heeft de
gecertificeerd voor Grade 2 zoals ASML
Glavimans, de leverancier, het
vloeistof effect op andere aspecten van
deze in de eigen GSA definieert. Dat
koelsmeermiddel door Omneo laten
de verspaning. “Het gaat er niet alleen
maakt het nu gemakkelijker, maar de
certificeren voor Grade 2. Sindsdien laat
om dat je de onderdelen goed kunt
balans moet je blijven zoeken. Dat
Boers & Co ook het proces elke maand
reinigen; de vloeistof moet ook veilig zijn
betekent maanden testen samen met de
opnieuw controleren door Omneo.
voor de medewerkers en het milieu. En je
leverancier. Voor Ronald Koot was het
moet er goed mee kunnen verspanen”,
veranderen van koelsmeeremulsie dan
Theorie en praktijk
vat Ronald Koot het spanningsveld
ook geen optie toen hij verleden jaar
Certificeringen zijn tegenwoordig
samen. Het gaat om de balans tussen
Grade 2 gecertificeerde
onmisbaar in de precisie industrie. In de
deze drie factoren: gezondheid en
koelsmeermiddelen moest gaan
praktijk mag je echter niet blindvaren op
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 23 -
gemaakt. Precies daarom moet je het De 3nine olienevel en fijnstof separatoren scheiden alle partikels tot een afmeting van 1 µm; alleen de kleinste deeltjes worden door een HEPA H13 filter opgevangen, dat hierdoor een levensduur van jaren heeft. Per uur wordt gemiddeld 7,5 liter koelsmeermiddel teruggevoerd naar de machine. Door de hoge luchtverplaatsing wordt de warmte beter afgevoerd uit de machine.
proces blijven monitoren, tot op de chemicaliën in de vloeistoffen. En naar de praktijk kijken, niet alleen naar het papier. Digitalisering en de mens Digitalisering loopt als een rode draad door de ontwikkelingen van het Schiedamse bedrijf. Alle informatie ligt vast in het ERP-systeem. Iedere medewerker vindt hierin alle informatie die voor zijn werk belangrijk is, inclusief
zo’n certificaat, zegt Ronald Koot.
de veiligheidsbladen van de Qualichem
Chemie kan onverwachte effecten
koelsmeermiddelen en werkinstructies,
hebben. Samen met TNO heeft Boers &
ook wat betreft reinigen. Daarnaast
Co enkele jaren geleden een onderzoek
wordt alles gemeten, inclusief de
gedaan naar het reinigen van medische
essentiële waarden van het
componenten in de
koelsmeermiddel, zoals pH-waarde,
dampontzettingsinstallatie. In die
geleidbaarheid, concentratie et cetera,
beginperiode bleek op een kunststof
“Ik geloof in meten”, zegt Ronald Koot.
blokje een verontreiniging te zitten, die
“We houden alles bij. Want elk
er op papier niet op zou kunnen zitten.
deelproces beïnvloedt het totale proces.”
“Een van de operators deed voor het
Zo wordt ook iedere TechRack die de
schroefdraad tappen een beetje tapvet
Pero dampontvettingsmachine in gaat,
aan de frees, dan liep het proces ‘beter’.
geregistreerd. Hierbij worden ook nog
Dat was de oorzaak. Een van de stofjes
alle waarden van de Cleanroom en de
in dit vet reageerde met andere
ruimtes ernaast 24/7 gemonitord.
chemicaliën.” De belangrijkste les die de
Traceerbaarheid is belangrijk in de
precisie verspaner daarvan heeft
sectoren waarin Boers & Co Precision
geleerd, is: wat er niet opzit hoef je er
Machining actief is, zoals de medische
niet vanaf te halen. In de digitale
industrie. Een factor die je niet moet
werkinstructies zijn deze woorden vet
onderschatten is de mens; de operator
Zelfsturende teams en breed inzetbare medewerkers
via CAM als aan de machine. Ook kun je de robot programmeren”, verduidelijkt Ronald Koot. Daarna kan een
Boers & Co Precision Machining is het fijnmechanisch bedrijf in
CNC Specialist doorgroeien naar Master. Dan heeft hij
de groep, naast het fijnplaatwerk- en mechatronicabedrijf.
aangetoond dat hij over didactische vaardigheden beschikt.
Twee jaar geleden, bij het 125-jarig bestaan, is de naam
Hiervoor volgen ze de opleiding tot praktijkopleider. Elk team
veranderd in Boers & Co Precision Solutions. Enkele jaren
beschikt over minstens één master. Het vijfde niveau in de
eerder is de organisatiestructuur ingrijpend veranderd. In de
organisatie is dat van Coach. Dan weet je van méér disciplines
productieafdelingen werken de teams quasi zelfsturend. Ze zijn
iets af en kun je teams bijstaan. Ook deze functie is in elk
zelf verantwoordelijk voor het halen van de planning. In
bedrijf aanwezig. Tegelijk met deze structuur is de cultuur in
principe moet een medewerker 80 procent van de machines
de organisatie veranderd. Ronald Koot: “We werken flexibeler,
binnen zijn team kunnen bedienen zodat ze elkaar kunnen
er is meer samenwerking tussen de bedrijven in de groep
vervangen.
onderling en we hebben voor een leercultuur gezorgd. We stimuleren dat mensen zich ontwikkelen. En we zien na vijf
Vijf niveaus
jaar dat deze aanpak zijn vruchten afwerpt.”
Er zijn vijf niveaus binnen de onderneming: de trainees (eigen opleiding) of de studenten (stageplekken); de Vakvolwassene (CNC operator) die kan doorgroeien naar CNC Specialist. “Dan kun je de machine bedienen maar ook programmeren, zowel
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 24 -
aan de machines. “De rol van de medewerkers is groot”, zegt de CEO van Boers & Co. “De medewerker kan onbedoeld een verontreiniging toevoegen aan het proces. Je kunt van alles bedenken, maar als iemand in de buurt van het product voor de gaschromatograaf een sinaasappel pelt, kan er al zuur op het product komen.” Daarom heeft de toeleverancier een online leermodule ontwikkeld, waarin de operators leren welke rol zij vervullen in het halen van de cleanliness eisen; welke stoffen wel in de productie mogen zijn en welke niet. In het verlengde hiervan kun je ook de schone werkomgeving zien. De hele dag rijdt een autonome schoonmaakrobot door de productiehal. En bij elke nieuwe machine investeert het precisiebedrijf standaard in een olienevel separator van 3Nine. Ronald Koot: “Het klassieke beeld van oliedamp uit de machine en uitglijden over de spanen op de vloer kan echt niet meer in deze tijd. We doen dit én voor de gezondheid van de mensen, die we graag in dienst willen
Ronald Koot uit. Na de tussenreiniging
houden, én voor de reinheid. Uiteindelijk
worden de producten tijdelijk opgeslagen,
slaat de oliemist neer op je producten.”
of direct naar een volgend bewerkingsstation gebracht of eventueel
AMR voor reiniging
via de speciale aftakking naar de
De Schiedamse precisieverspaner gaat
cleanroom getransporteerd voor
komende maanden nog een stap verder
assemblage of verpakking. Dit gebeurt
om aan de hoogste reinheidseisen te
allemaal volledig geautomatiseerd.
voldoen. Een belangrijk deel van de
Ondertussen wordt alle informatie over
productie gebeurt in robotcellen. In
elke stap in het ERP systeem opgeslagen.
principe kunnen de werkstukken, dankzij
In de nieuwe webbased ERP omgeving
de eigenschappen van het
die Boers & Co later dit jaar in gebruik
koelsmeermiddel, een weekend in de cel
neemt, kan men zelfs deeplinken. “Van
blijven liggen zonder dat er vlekken
elk business object dat je aanroept, kun
ontstaan. De QualiChem vloeistof leent
je direct alle info vinden, ook van de
zich hierdoor bij uitstek voor
producten.” Meten is weten, is het devies
vlekgevoelige aluminiumlegeringen zoals
van Ronald Koot. Ook als het om reinheid
de 7000. Toch gaat de verspaner de
gaat.
(tussen)reiniging automatiseren voor producten waarvoor dit vereist is. “Hiervoor gaan we binnenkort de AMR’s inzetten”, zegt Ronald Koot. Samen met de leveranciers van de robotcellen wordt een oplossing uitgewerkt om de AMR de volle kratten producten uit de cel weg te halen en naar de reinigingsstraat te brengen. Elke TechRack is voorzien van een code die gescand wordt. “Alles is gekoppeld aan het ERP systeem“, legt
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 25 -
Model Based Definition: de ‘container’ die ketens optimaliseert Digitalisering
Jos Voskuil alias Virtual Dutchman: met de connected approach vermijd je frictie van dataconversie of reinterpretatie
De connected approach: zo
SmartTeam, dat als eerste in 1995
bestempelt PLM-coach Jos Voskuil
datamanagement software voor het
alias de Virtual Dutchman
midmarket segment ontwikkelde, kwam hij
(www.virtualdutchman.com) de
in contact met Dassault Systèmes toen de
toekomstige manier van werken in
Franse groep het Israëlisch bedrijf kocht.
de maakindustrie. Databases die
Sinds 2008 noemt hij zich PLM-coach en
met elkaar gekoppeld zijn; bedrijven blogger. Onder zijn alias Virtual Dutchman die door de hele waardeketen met
deelt hij methodieken en ervaringen over
elkaar verbonden zijn om data in
de inzet van PDM en vooral PLM. De laatste
plaats van bestanden uit te
jaren steeds meer gericht op de transitie
wisselen. “Dan bereiken we
van documenten (bestanden) naar een
Industrie 4.0”, zegt Jos Voskuil. Van
Model Based Definition. “In eerste instantie
PDM en PLM schuiven we dan op
begon ik te schrijven voor het mkb, dat
naar digitale platformen.
geen strategische staf hiervoor heeft. Maar de problematiek is ook herkenbaar voor de grotere bedrijven.” Tegenwoordig adviseert
Jos Voskuil loopt al lang mee in de
Jos Voskuil menig internationaal opererend
internationale maakindustrie. De vroegere bedrijf. Hij doet zo’n vier tot vijf grote docent wis- en natuurkunde is ooit via
projecten per jaar. Met zijn kennis en
Greenock de sector binnengerold. Via
aanpak nestelt Jos Voskuil zich tussen de gebruikers van de oplossingen en de aanbieders daarvan, de vendors. “De PLM
Met MBD moet je ook de methodiek van werken van de klant implementeren
kennis bij academici is vaak theoretisch; en de leveranciers zeggen hoe je het in hun systeem moet doen, maar dat is niet altijd de beste oplossing voor het bedrijf omdat de context heel verschillend kan zijn.”
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 26 -
Platformen zijn dé toekomst Jos Voskuil ziet de industrie toegroeien naar platformen waarop informatie wordt gedeeld. Hij noemt dit zelf de connected approach. Vergelijk het met je smartphone, zo legt hij uit. Een app die
Reuse your CAD-data
je installeert, vraagt toegang tot de contactgegevens in je telefoon. Die hoef je niet apart in te voeren; dat scheelt werk en voorkomt fouten. “Met de
vertraagd door de vele afzonderlijke silo’s
probeerde hij te optimaliseren. De
connected approach vermijd je frictie van
per discipline in de waardeketen. “Er was
introductie van de container heeft het
dataconversie of re-interpretatie. Want
niemand die zei hoe de flow in de
vervoer veel efficiënter gemaakt. De
dat gaat ten koste van snelheid en
organisatie en met de supply chain moest
container is een standaard, waaraan
kwaliteit; er kunnen immers fouten
lopen.” Het gevolg hiervan is dat
iedereen in de keten zich aanpast. “Van
worden gemaakt.” Jos Voskuil haalt een
optimalisatie blijft steken op
gefragmenteerde optimalisatie zijn we
quote aan van Jennifer Herron, afkomstig
disciplineniveau. “Door alle partijen met
naar optimalisatie van het transport
van Lockheed en tegenwoordig CEO van
elkaar te verbinden, lopen
gegaan. Dat heeft de kosten enorm doen
Action Engineering, dat organisaties
informatiestromen sneller en zonder
dalen”, zegt Jos Voskuil. Dat is wat Model
begeleidt in de transitie naar Model Based
vertaling door de ketens heen. En we
Based Definition ook doet. Doordat
Definition. Enkele jaren geleden vatte zij
kunnen de ketens optimaliseren.”
partijen in de waardeketen nu voortdurend data moeten converteren en
op 3D Solidworks World het begrip Model Based Definition samen in de woorden
De container vergroot efficiency
weer interpreteren naar eigen formaten,
“re-use your CAD-data”. “Daarom gaan
Hij maakt de vergelijking met
ontstaat er een stroperig proces, met een
we toe naar platformen.” Dankzij de
containervervoer. Vroeger was
grote foutkans. Als je al die datasets aan
komst van Model Based Definition kan de
goederenvervoer inefficiënt, omdat elke
elkaar koppelt - de connected approach -
digitalisering van productontwikkeling
fabrikant zijn eigen verpakking met zijn
kan de keten veel sneller en efficiënter
vaart krijgen. Tot nog toe is dat namelijk
eigen afmetingen had. Hierbinnen
werken. Anders gezegd: de ‘container’
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 27 -
Voor een standaard voor PLM zijn we te laat. De dominantie van PTC, Siemens en Dassault is te groot voor een mechanische standaard voor de maakindustrie was er nog niet;
hun machines minder complex zijn,
MBD kun je zien als zo’n container met
voelen ze de noodzaak op dit moment
name voor het transport van informatie
minder. Ze zijn zelf aan het leren te
tussen engineering en manufacturing.
werken met MBD. “De komende vijf tot
“Met standaardisatie gaan we terug naar
tien jaar gaat het gebeuren”, zegt Jos
het hoofddoel, de flow van goederen
Voskuil.
optimaliseren en niet het product.” Jos Voskuil ziet grote OEM’ers zoals Boeing
Méér dan 3D model
en Airbus als de stuwende krachten
MBD is echter slechts een onderdeel van
achter de ontwikkeling van de platformen
de connected approach, vervolgt Jos
voor de maakindustrie door grote PLM-
Voskuil. MBD is de brug tussen
concerns. Via het platform worden alle
engineering en manufacturing en service.
partijen in de keten gekoppeld met elkaar
Model Based Definition gaat om méér dan
zodat ze direct de informatie kunnen
een 3D model dat de 2D tekening
delen. Dikwijls zijn het de start-ups die
vervangt. “Je moet ook de methodiek van
hier voor de echte innovaties zorgen.
de opdrachtgever implementeren”, legt
“PTC heeft daarom OnShape gekocht om
hij uit. “Organisaties veranderen als het
zo’n connected platform te kunnen
3D model leidend wordt.” Dit geldt zowel
aan bod. De PLM vendors verkopen dit
bouwen”, zegt Jos Voskuil over deze
voor de uitbesteder als voor de
wel al, maar we zitten nog in de fase
ontwikkeling. Onlogisch vindt hij deze
toeleverancier. Inkoopafdelingen van
daarvoor.”
stap niet. Geen enkel groot bedrijf gaat
OEM’ers die met MBD werken, baseren
een revolutionair concept invoeren als het
hun contracten vaak nog op tekeningen.
Te laat voor één standaard
product slechts een paar jaar oud is, net
De tekening is contract, niet het model.
Een van de struikelblokken voor kleinere
zoals het bedrijf achter het product.
Hetzelfde geldt voor de maker van het
toeleveranciers is de uitwisselbaarheid
model: de detail engineering bepaalt de
van data tussen de verschillende
Komende 5 tot 10 jaar
specificaties en koppelt deze aan het
softwaresystemen. “MBD is leuk zolang je
Grote vliegtuigbouwers als Boeing en
model. Daaruit genereert de
met de software van één leverancier
Airbus werken al langer met MBD. Tier 1
toeleverancier eventueel zijn tekeningen
werkt”, beaamt ook Jos Voskuil.
en 2 toeleveranciers moeten zich wel
als hij die nodig heeft. “Datatechnisch
“Informatiedelen in hun eigen dialect
aanpassen als ze willen blijven
zijn het model en de tekening één geheel
gaat goed, maar de officiële standaard
toeleveren. Dat machinebouwers als
in de connected omgeving. Engineering
kan niet met de verschillende pakketten
ASML er nu mee gaan werken, noemt hij
en manufacturing zijn daarin gekoppeld.
communiceren.” Als je STEP files moet
logisch. Iedereen in de industrie keek
Dankzij dezelfde datasets maken we in
gebruiken om modellen in te lezen en te
naar elkaar, iemand moest het initiatief
manufacturing kortere stappen.” Zodra de
converteren, loop je risico dat data
nemen om de manier van werken te
relatie tussen engineering, manufacturing
verloren gaan. Zou het niet makkelijker
veranderen. De complexiteit van de
en toeleveranciers connected worden,
zijn als er één standaard dataformaat zou
machines van ASML heeft ervoor gezorgd
wordt een belangrijke voorwaarde voor
komen? Jos Voskuil: “Voor een standaard
dat het ASML is die als eerste de stap zet.
Industrie 4.0 bereikt. Jos Voskuil: “We
voor PLM zijn we te laat. De dominantie
“MBD werkt sneller en efficiënter voor het
zitten nu in de laatste fase van
van PTC, Siemens en Dassault is te groot
bijhouden van wijzigingen.” Andere
orkestratie. Daarna pas komen zaken
om nog tot een mechanische standaard
machinebouwers gaan volgen. Omdat
zoals Artificial Intelligence en algoritmen
te komen. Dat was het mooie aan de
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 28 -
Sustainability geeft impuls Jos Voskuil zegt dat het thema sustainability de komende jaren een extra impuls gaat geven aan de connected approach en het werken met platformen. Zeker wanneer de Europese Unie de plannen voor een digitaal productpaspoort verder uitrolt. Brussel wil dat we over vier jaar aan dit digitaal paspoort informatie over de milieubelasting koppelen. “Als je dat in de gecoördineerde manier van werken doet, is dat complex. Als je het in de connected aanpak doet, is het makkelijker.” Als je de verschillende databases in de waardeketen aan elkaar koppelt, wordt het eenvoudiger deze gegevens te verzamelen en in het digitaal productpaspoort te plaatsen. Deze data zullen in eerste instantie gebruikt worden om te controleren of fabrikanten in orde zijn met de regelgeving. In een tweede fase gaat men dan de data gebruiken om te zien of er geen duurzamere materialen gebruikt kunnen worden of hoe het proces duurzamer kan worden. De volgende stap, zo legt Jos Voskuil uit, is dat de EU product as a service gaat promoten, omdat in zo’n model de eigenaar gedurende de hele levensduur van het product verantwoordelijk blijft. Dus ook voor het afval, of repareerbaarheid. bouwindustrie waar Autodesk zo
“Deze duurzaamheidsrichtlijnen gaan er
dominant was dat de IFC-format de basis
komen. En als we méér productie in Europa
voor de standaard is geworden. Nu zullen
willen houden, moeten we dit doen.”
de grote bedrijven de neutrale STEP of ISO standaarden moeten definiëren.” bijvoorbeeld al gekozen voor de MBD Twee werelden naast elkaar
aanpak en is naar het
Voorlopig blijven twee werelden bestaan:
3DExperienceWorks platform van
aan de ene kant de groep bedrijven die
Solidworks gegaan. In China wordt de
Mikrocentrum
op de traditionele manier blijft werken -
nieuwe manier van werken nog sneller
MBD
met een 2D tekening - en aan de andere
omarmd, afgedwongen door de overheid.
Solutions
kant de groep die overstapt naar de
Moeilijke materie voor het mkb-
Event
platformen. Jos Voskuil vindt dit niet
maakbedrijf. Hoe moet je als kleinere
bezwaarlijk. “Hou de legacy manier van
toeleverancier op deze ontwikkeling
Jos Voskuil is keynotespreker tijdens
werken in stand, maar zorg dat de
reageren? “Als kleinere bedrijven in de
het MBD Solutions Event op 23 juni in
nieuwe generatie zich bekwaamt in de
toekomst in hun value chain willen blijven
Eindhoven, onderdeel van 3D
nieuwe manier van werken.” Zeker voor
werken, dan zullen ze zich de
Production Days (RapidPro, het MBD
de machinebouw waar producten een
vaardigheden eigen moeten maken die
Solutions Event, Virtual (R)evolution
heel lange levensduur hebben, gaat dit
horen bij een connected approach. Zo
en het Smart Maintenance Congres).
op.” Azië heeft op dit punt een voordeel
niet, dan lopen ze het risico dat hun
ten opzichte van Europa: ze hebben deze
bestaansrecht minder en minder wordt,
erfenis uit het 2D verleden niet. Een
tenzij er geen concurrentie is.”
machinebouwer als Doosan heeft
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 29 -
Future proof producten bedenken en maken Industrie 4.0 zal een enorme impuls krijgen van de uitrol van 5G. De extreem lage responstijd opent de deur naar nieuwe toepassingen in het aansturen en controleren van industriële processen. Dat verwacht Ingrid Van Voorde, Executive Director Nokia Bell Labs Belgium. “Voor de industrie is 5G een zegen.”
Advanced Engineering
Ingrid Van Voorde (Nokia Bell Labs) spreekt over 5G op Advanced Engineering
Ingrid Van Voorde leidt de Belgische
hebben.” Dat geldt niet alleen voor
vestiging van Nokia Bell Labs, de
energie, ook voor tal van andere
wereldwijde onderzoeksorganisatie van
aspecten in de industrie. De snelle
Nokia die vijftien onderzoekslaboratoria
datacommunicatie zal nieuwe
omvat. Tijdens Advanced Engineering in
toepassingen van technologie mogelijk
Antwerpen is zij een van de industriële
maken. Het Internet of Things leidt tot
hotshots die in de Inspiration Sessions de
nieuwe product-dienstencombinaties,
trends duiden die de industrie komende
zoals Koen Verhaert, CEO van Verhaert
jaren gaan veranderen.
Masters In Innovation tijdens de beurs zal betogen. Hij is een van de andere top
Waarom verandert 5G de industrie?
CEO’s in de reeks Inspiration Sessions op
Dankzij 5G zal Industry 4.0 – de naam
Advanced Engineering. “De coronacrisis is
voor een trend van automatisering en
een accelerator voor innovatieve
gegevensuitwisseling die gebruikt wordt
productontwikkeling”, zegt hij.
bij industriële fabricagetechnieken – een
Dataverzameling en artificiële intelligentie
enorme boost kennen. De mogelijkheid
worden belangrijker. “Nieuwe producten
om miljarden apparaten te verbinden met
en bijbehorende technologieën worden
elkaar, faciliteert namelijk het Internet of
vandaag ontwikkeld om op het eind van
Things (IoT). Ingrid Van Voorde: “Als je
de rit een experience te creëren voor de
je gebruik kunt voorspellen op een zeer
user. Met enkel en alleen je interne
dynamische manier en die prognose
agenda volgen schiet je als bedrijf niets
vervolgens kunt afstemmen op je groene
op. Komt daarbij dat de technologische
energie, kan dat een grote impact
complexiteit bij innovatietrajecten alleen maar toeneemt.” Verhaert presenteert op
Koen Verhaert: coronacrisis accelerator voor innovatieve productontwikkeling
Advanced Engineering een blueprint die het bedrijf ontwikkeld heeft voor de omslag die bedrijven moeten maken. Nicolas Deruytter, CEO van ML6, houdt een Inspiration Session over
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 30 -
maatschappelijk verantwoord ondernemen. Experience Zones Innovatie kan niet meer wachten tot morgen, want dan is een ander je wellicht voor. Terecht pakt Advanced Engineering daarom in mei uit met de hele scope van de ontwikkeling van innovatieve producten: van de conceptfase in productontwikkeling, design, materiaalkeuze, prototyping tot en met high end elektronica en connectiviteit. En de stap naar productie. In het AI Hub vind je alles over Machine Learning en hoe kunstmatige intelligentie processen versnelt en robuuster maakt. In de Vlaio proeftuinen worden concrete resultaten van Industrie 4.0 projecten gedeeld en in de VR/AR Experience Zones ervaren bezoekers hoe VR en AR steeds breder in de industrie en ons leven inzetbaar worden. Tot slot zijn er, naast de Inspiration Sessions, zeven In Depth Sessions over heel concrete technologische trends. Op donderdag 12
Een van de vier Experience Zones tijdens Advanced Engineering is de VR/AR Experience Zone by XR Valley. Hier maak je live kennis met de mogelijkheden die VR en AR bieden aan zowel productontwikkelaars, engineers als makers.
mei organiseert Flam3D de in-depth sessie Start to print: verhoog je
Kunstmatige Intelligentie in realtime procesbewaking metaalprintproces
competitiviteit met AM. De infosessie is gericht op alle bedrijven en organisaties die geïnteresseerd zijn om met 3D printen aan de slag te gaan. Er doen in totaliteit 120 exposanten mee aan Advanced Engineering in de vernieuwde Antwerp Expo. Daarvan komen er 91 uit België, 24 uit Nederland, 4 uit Duitsland en de rest uit Frankrijk, Denemarken en Polen.
Zijn de high speed camera’s snel genoeg om tijdens het 3D printen het ontstaan van eventuele poriën te detecteren? En hoe groot moet de rekenkracht zijn wil je de algoritmes de fouten laten herkennen? Twee cruciale vragen als het gaat om realtime procesbewaking tijdens 3D metaalprinten. Tijdens Advanced Engineering presenteert Dries Verhees van UGent resultaten van een onderzoeksproject naar procesbewaking. Hij doet dit in de reeks lezingen over de toepassing van Kunst‐ matige Intelligentie (AI) in de Vlaamse maakindustrie. Hoewel de nieuwste generatie camera’s snel is, is volgens de Gentse onderzoeker de rekenkracht de bottleneck op dit moment. Een tweede knelpunt in het bouwen van een gesloten regelkring voor AM is dat er niet altijd een harde lijn te trekken is tussen goed en
Advanced Engineering vindt op 11 en 12 mei plaats in Antwerp Expo. Registreren voor gratis toegang kan via de website.
fout. En dat wil deep learning wel graag. “Je moet dus aangeven waar AI op moet focussen”, zegt Dries Verhees. Je moet dus onherroepelijk expertise over het AMproces inbrengen om tot een goed systeem te komen. Tot slot wijst hij er nog op dat het belangrijk is vooraf goed na te denken over wat je wilt weten. “Alle laserinstellingen controleren is overkill.” De presentatie over AI in 3D printen is op 11 mei ’s middags.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 31 -
Automatisch en toch super nauwkeurig
De tijdswinst door met een scannende meettaster het product in de machineklem te meten, kan groot zijn. Bovendien levert zo’n meting in kortere tijd veel meer meetpunten op dan een tactiele taster. Gecombineerd met de Productivity+ software van Renishaw kan men zonder tussenkomst van een machine operator supernauwkeurig producten frezen. In de verspanende industrie begint deze meettechnologie voet aan de grond te krijgen.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 32 -
Renishaw verhoogt efficiency met SPRINT OSP60 scannende meettaster
“Machinefabrieken kunnen met de
scannende meettaster OSP60. In de
OSP60 sneller meer meetdata
verspanende industrie begint men de
genereren dan met de traditionele
voordelen van deze taster in te zien. Deze
meettaster”, zegt Rob Reuter, Area
meettaster gaat de vrije vorm die men wil
Sales Manager bij Renishaw
meten langs en verzamelt zo in korte tijd
Benelux. Bovenal: het compenseert
alle punten, een veelvoud van wat men
het tekort aan vakmensen.
met een tactiele meting haalt. Met name voor vrije vormvlakken, zoals de
Makino demonstreerde onlangs hoe je
turbinebladen, levert dit in minder tijd
met de huidige meettechnologie
een nauwkeurige meting op. Renishaw
onbemand supernauwkeurige matrijzen
heeft onder andere voor het meten van
freest. In dit geval zelfs een additief
toolkits en cycles speciale meetpakketten
geproduceerde matrijs, met een
(onder andere blade, freeform en
volumetrische nauwkeurigheid van 8 µm.
machine health check) ontwikkeld die
De machinebouwer gebruikte hiervoor de
men gebruikt binnen Productivity+. Rob
OSP60 SPRINT-taster van Renishaw in
Reuter ziet voor de scannende meettaster
combinatie met het Productivity+
een brede toepasbaarheid voor de
platform. Dit platform kan men het beste
Benelux. In combinatie met de software
vergelijken met Inspection+ van
kan men het frezen van zeer
Renishaw met als belangrijkste verschil
nauwkeurige producten vergaand
dat je het meetprogramma offline
automatiseren. Na de voorbewerking
programmeert en niet langer aan de
wordt het product in de machine
machine. “Voor de traditionele
nagemeten met de OSP60 taster. De
meettasters laad je Inspection+ in de
software schrijft dan automatisch het
machineprogrammering en je
nieuwe programma in de CNC-besturing
programmeert de meetcyclus aan de
voor de nauwkeurige nabewerking.
machine of met behulp van de on-
Renishaw levert deze combinatie vaak via
machine app Set & Inspect. Met het
de machinefabrikanten die dit bij een
nieuwe platform programmeer je de
nieuwe machine integreren. Een
scannende meettaster (OSP60) offline”,
installatie achteraf is ook mogelijk, aldus
zo legt Rob Reuter het verschil tussen de
Rob Reuter.
twee pakketten uit. Het offline programmeren van meetcycli wordt meer
Betere procesbeheersing
en meer meegenomen door de CAM-
Renishaw ontwikkelt deze oplossingen om
ontwikkelaars omdat de programmeurs
de procesbeheersing in het onbemande
dit graag met hun freesprogramma
proces te verbeteren. “De eindcontrole
tegelijkertijd willen programmeren.
zal meestal nog nodig zijn omdat de eindklant een meetrapport vereist”, zegt
Scannende meettaster
Rob Reuter. “OSP60 en Productivity+
Productivity+ is geschikt voor de
vervangen de tussentijdse meting op de
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 33 -
Door de koppeling met de Reporter app kan men ‘live’ de meetgegevens genereren voor een meetrapport.
machine die nu vaak handmatig gebeurt, al dan niet met een kaliber.”
Tussenoplossing
De meetgegevens kunnen direct gebruikt worden om de besturing van de machine tijdens het proces bij te sturen. Met deze gegevens kan men het proces stabieler maken en de maatvoering voorspelbaarder. Een andere functie in de software, is om met de Machine Healthcheck Cycle de toestand van de machine te meten voordat een kritische bewerking start. Rob Reuter: “Meten op de machine is net zo nauwkeurig als de machine is. Als je de afwijking kent, wordt het productieproces gecorrigeerd.” Met een ijkkogel vast op het bed kan men in enkele minuten de nauwkeurigheid van de machine-assen controleren en vergelijken met de uitgangssituatie. In feite is dit de kalibratie van de CNCmachine. “Die kun je doen voordat een nieuw product op de machine gaat, of om de zoveel producten of productie-
Meten op de machine is net zo nauwkeurig als de machine is. Je corrigeert voor de afwijking
uren”, schetst Rob Reuter enkele mogelijke scenario’s. “Het belangrijkste doel van deze stappen is het proces beheersbaar houden en het percentage afkeur minimaal houden. Nu handjes ontbreken, moeten we meer onbemand produceren. Je ziet steeds meer
Offline de meetcyclus programmeren of dit aan de machine doen? Renishaw heeft ook nog een tussenoplossing, eigenlijk bedoeld voor operators die het programmeren aan de machine te omslachtig, lastig vinden of niet over de CAM-software beschikken. Met Set and Inspect kan men - aan de machine - via iconen eenvoudig een meetprogramma programmeren, zonder dat men direct veel ervaring met ISO-programmeren nodig heeft. Set and Inspect is een schil bovenop Inspection+. Men geeft de te meten waarden op in de app die op een Windows gestuurde PC of tablet draait en stuurt die door naar de machine‐ besturing. De software genereert automatisch meetmacro’s die men daarna in het NC-programma kan plakken. Een van de voordelen is dat men minder hoeft in te geven, waardoor de foutkans kleiner wordt. Door de koppeling met de Reporter app van Renishaw kan men ‘live’ de gegenereerde meetgegevens zien of een .csv file genereren voor een overzichtelijk rapport.
automatisering rond de machine, dan moet je het proces onder controle houden.”
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 34 -
Nieuwe technologie als probleemoplosser Aanpak van Teqnow om mkb-metaal te interesseren voor nieuwe technologie werkt Teqnow heeft het 1.000ste
de achterban van de Metaalunie kijken.
bijdragen deze problemen op te lossen?
metaalbedrijf lid gemaakt. Dat is
“Onze achterban telt gemiddeld bedrijven
Waar liggen kansen voor het metaal-
bijna twee jaar eerder dan waarop
met tien tot twaalf fte’s. Er zitten ook
mkb? En hoe helpt nieuwe technologie
Koninklijke Metaalunie had
grotere bedrijven tussen; dus eveneens
kansen te pakken?” Want hoe mooi
gerekend. Een teken dat de aanpak
enorm veel bedrijven met minder dan
technologie kan zijn, de technologie mag
om het kleine mkb-bedrijf te
tien medewerkers. De directeur van die
nooit leidend zijn, vindt de Teqnow
interesseren voor digitalisering
bedrijven heeft alle petten op. Alles komt
adviseur. “Dat is de bedrijfseconomische
werkt, zegt Teqnow adviseur Jo van
op hem neer: zowel de dingen die
situatie. Die is leidend.” Het duizendste
de Put. Deze metaalbedrijven staan
vandaag moeten gebeuren alsook de
lidbedrijf Bruine de Bruin in Aalsmeer,
open voor nieuwe technologieën als
lange(re) termijn activiteiten. Ze hebben
fabrikant van waterzuiveringssystemen
je die presenteert als mogelijke
vaak geen of weinig tijd om te besteden
voor onder meer galvanobedrijven, heeft
oplossing voor hun dagdagelijkse
aan kennis over nieuwe mogelijkheden
zich bij Teqnow aangesloten omdat de
problemen.
dankzij digitalisering. De noodzaak wordt
controller op zoek was naar kennis op het
wel gevoeld, maar voor de iets langere
vlak van kostenstructuur. Een typisch
termijn.”
voorbeeld hoe een bedrijfseconomische
Duizend mkb-metaalbedrijven die zich sinds de start, ruim zes jaar geleden,
vraag aanleiding is om met nieuwe
hebben aangesloten bij Teqnow. Deze
Alledaagse problemen
technologie aan de slag te gaan. En dat
afdeling van Koninklijke Metaalunie
Precies hierom heeft Teqnow vanaf de
gebeurt vaak.
verdeelt kennis over nieuwe technologie.
start voor een andere insteek gekozen
Zijn 1.000 leden veel of weinig?
dan andere initiatieven om smart industry
Oplossingen
Koninklijke Metaalunie vertegenwoordigt
mogelijkheden tastbaar te maken voor de
Een onderwerp als robotisering kun je
immers meer dan 14.000
Nederlandse industrie. Je moet niet de
goed presenteren als een mogelijke
metaalbedrijven. Voor hen is Teqnow
techniek om de techniek promoten. Jo
oplossing voor het gebrek aan
bedoeld. Om het aantal van duizend
van de Put: “Wij kijken vanuit een ander
vakmensen, geeft Jo van de Put als
leden in het juiste perspectief te plaatsen,
perspectief. Waar heeft de ondernemer
voorbeeld. “Bedrijven komen moeilijk aan
moet je volgens Jo van de Put goed naar
buikpijn van? En hoe kan technologie
goede vakmensen. Wij laten zien hoe je technologie inzet om dit op te lossen. Dat triggert de ondernemer, want dan zit je middenin hun interessegebied.” Model Based Definition is net zo’n onderwerp. Met deze terminologie in de titel krijg je ondernemers waarschijnlijk niet enthousiast voor een webinar. Wel als je MBD presenteert als een mogelijke oplossing voor het tekort aan programmeurs, een echt pijnpunt in veel
Koninklijke Metaalunievoorzitter Fried Kaanen overhandigt de taart aan Ardi Schrama en Marjo Puttock, directeuren van Bruine de Bruin, het 1.000ste lid van Teqnow.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 35 -
Waar heeft de ondernemer buikpijn van? Laat dan zien hoe nieuwe technologie kan bijdragen deze problemen op te lossen. Dan trigger je de ondernemer
maakbedrijven. Soms wordt een
vier keer méér materiaal dan nodig is
onderwerp opgepakt waarvoor men vooral
omwille van de veiligheid. Onzekerheden
awareness wil creëren, bijvoorbeeld
kunnen ook verminderd worden door
Kunstmatige Intelligentie. Daarover is er
bijvoorbeeld FEM-analyses uit te voeren.
een publicatie geschreven, net als over
Hierdoor kunnen veiligheidsfactoren
MBD, waarin de angst voor het onderwerp
worden verminderd en is voor hetzelfde
wordt weggenomen door met praktische
product vaak veel minder materiaal en
voorbeelden te laten zien dat veel
energie nodig. Door producten net iets
metaalbedrijven Kunstmatige Intelligentie
anders vorm te geven of door het
al gebruiken zonder dat ze het beseffen.
toepassen van andere productietechnieken
“Neem de spellingcontrole in de
kan hetzelfde product met veel minder
tekstverwerker. Ook dat is Kunstmatige
materiaal worden geproduceerd.
Intelligentie”, zegt Jo van de Put.
Dat bespaart direct materiaal én energie. En bedrijven kunnen het morgen al
Veranderende interesses
toepassen.” Een voorbeeld is het
In de loop van de jaren is de interesse
lasersnijden. Door naar gedeelde snijlijnen
veranderd. Robotiseren is een thema dat
te streven, bespaart men snijtijd op de
eigenlijk vanaf het begin actueel is
machine en vermindert men het
geweest. 3D printen was in de begintijd
metaalafval.
van Teqnow in trek; nu niet meer. “3D printen is teveel gehypet, nu is de
Corona zorgt voor doorbraak
aandacht weggezakt”, zegt de adviseur.
Corona heeft voor veel organisatoren van
Digitalisering en papierloos werken zijn
congressen en seminars een negatieve
onderwerpen die als een rode draad door
impact gehad. Bij Teqnow heeft het juist
veel activiteiten van Teqnow heen lopen.
voor een versnelling gezorgd.
Twee onderwerpen die aan interesse
Noodgedwongen moest in de begintijd
winnen, zijn circulariteit en de
worden overgeschakeld op online webinars
energietransitie. Ook deze thema’s worden
en dat heeft Teqnow geen windeieren
benaderd vanuit de praktijk van alle dag in
gelegd, aldus de adviseur. “Dat heeft
de industrie en er wordt een link gelegd
Teqnow laagdrempeliger gemaakt. We zien
naar nieuwe technologie. Jo van de Put:
dat we nu veel meer mensen uit de
“Bijna elk technisch product bevat drie tot
gebieden verder weg van Nieuwegein
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 36 -
MBD boek voor maakbedrijven Teqnow onderzocht de gevolgen, de voordelen en soms ook de nadelen die de invoering van MBD heeft voor toeleveranciers. In de brochure wordt ingegaan op vragen als wat is MBD?, welke voor- en nadelen heeft het?, hoever staat het in de praktijk en wanneer moet ik met mijn bedrijf overstappen? De informatie over MBD, de uitleg van waar PMI en Model Based Enterprise voor staan. De conclusies en waarom het zinvol is mee te gaan in deze ontwikkeling, kun je vinden in de digitale brochure die via de website van Teqnow, het technologieplatform van Koninklijke Metaalunie, te downloaden valt. bereiken.” Men volgt eerder een webinar
verwacht. Deze mijlpaal is dus bijna twee
van 1 á 1,5 uur, dan dat men in de auto
jaar eerder bereikt. Jo van de Put is er zelf
stapt om anderhalf uur te rijden voor een
positief door verrast. “Ik had het potentieel
fysieke bijeenkomst. Gemiddeld trekken de
op maximaal 1000 deelnemers geschat.”
webinars meer dan 30 deelnemers,
Ondertussen melden zich wekelijks vijf tot
Teqnow ziet ook dat gemiddeld 1,5
tien nieuwe bedrijven die lid willen worden.
medewerker per bedrijf deelnemen. Op
De belangstelling voor nieuwe technologie
een gemiddelde bedrijfsgrootte van tien fte
blijft dus groot. Bij Teqnow wordt constant
is dat veel. “Dat betekent dat het
nagedacht over hoe de ondersteuning het
onderwerp niet snel zal wegzakken. Als een
beste aansluit bij de behoefte van de
tweede persoon in een bedrijf betrokken
achterban. Nu de coronabeperkingen zijn
raakt, is de kans dat ze samen gaan
opgeheven, wordt opnieuw gekeken naar
discussiëren en nadenken groter.” Naast
het hervatten van het organiseren van
webinars heeft Teqnow zich in de
bijvoorbeeld masterclasses. Er staan
coronaperiode ook gericht op het opzetten
ondertussen ook basiscursussen op de
van weblogs (Teqnow Teqlogs). Een Teqlog
agenda om een verdieping aan te kunnen
is een kort filmpje dat een bepaald
brengen. Digitalisering blijft de rode draad
specifiek onderwerp binnen 10 minuten
die door alle onderwerpen loopt. Jo van de
uitlegt. Hierbij gaat het om het
Put: “Want digitalisering is het fundament
laagdrempeling aanbieden van kennis die
voor veel andere zaken.” Maar bovenal
voor een groot deel van de achterban
blijft gelden: de technologie moet zinvol
relevant is. Kennis over materialen,
zijn.
productietechnieken en bedrijfskundige onderwerpen (in samenhang met moderne digitale technieken) wordt zo aangeboden, dat iedereen op zijn of haar tijd er kennis van kan nemen. Deze Teqlogs zijn inmiddels in totaal meer dan 3.000 keer bekeken. Verdieping In de plannen van Teqnow werd het duizendste lid pas ergens eind 2023
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 37 -
Ter Hoek Vonkerosie ontdekt Here is the space to add description of the image you place de voordelen én de snelheid above lorem ipsum space te si nosam, siti. van Beijing Jingdiao
Compleet andere mindset De Chinese industrie ontdoet zich in hoog tempo van het Action imago. In een groeiend aantal sectoren worden Chinese producten een geduchte concurrent voor hoogwaardige Westerse producten. Ook in de werktuigmachinebouw tekent zich deze ontwikkeling af. Beijing Jingdiao is één van de Chinese machinebouwers die de West-Europese en Japanse concurrentie naar de kroon steekt. Na de Verenigde Staten probeert het met hoogwaardige CNC-bewerkingscentra nu voet aan de grond te krijgen in Europa.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 38 -
Precisieverspaner Ter Hoek Vonkerosie
Precisie verspaning
heeft altijd opengestaan voor nieuwe technologie, Gerrit ter Hoek en zijn team
Jingdiao levert geen machine, maar een compleet freesconcept. Dat maakt qua nauwkeurigheid het verschil
Elzo Meulman bij het Beijing Jingdiao 3assig bewerkingscentrum HGU600T.
hebben het draad- en zinkvonken enkele jaren geleden al uitgebreid met
een stalen gereedschap, net als een
microlaser snijden (Laser Microjet,
spuitgietmatrijs”, legt Gerrit ter Hoek uit.
waarbij de laserstraal door een waterzuil
Dat is typisch freeswerk, wel heel
gaat). Zes jaar geleden heeft hij
nauwkeurig, zeker als het om pasgaten
geïnvesteerd in PECM (Precision Electro
gaat. Om doorlooptijd te winnen, wil hij
Chemical Machining), de technologie van
die in eigen huis gaan maken. Gerrit,
PemTec om met een gereedschap en een
tegenwoordig technisch directeur, en
elektrische lading seriematig precisie
zoon Willem Jan, algemeen directeur,
delen te maken, zonder
hebben hiervoor een 3-assig precisie
warmteoverdracht naar het werkstuk.
bewerkingscentrum van de Chinese
Deze PECM technologie is nu aanleiding
fabrikant Beijing Jingdiao gekocht. De
om te investeren in CNC-freesmachines.
eerste machine van het Chinese merk in
“De high end electrodes maken we zelf
de Benelux; een van de eerste zelfs in
op onze machines. Maar deze zitten in
West-Europa.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 39 -
Elzo Meulman kan via SurfMill aangeven dat de machine elke afwijking op het contour van het gereedschap mee moet nemen in het freesproces. Dit wordt door de machine automatisch in proces gedaan, indien gewenst zelfs per graad. postprocessor het programma met het gemeten contour van het Chinees precisie bewerkingscentrum
gereedschap. SurfMill weet immers exact welk snijpunt op welke
Bijzonder aan de machines van Beijing Jingdiao is dat er een eigen CNC-besturing/processor op zit én de machine geleverd wordt met het eigen SurfMill CAM-programma, inclusief de postprocessor. Elzo Meulman, gereedschapmaker bij Ter Hoek Vonkerosie, geeft toe de eerste dagen na het ondertekenen van het arbeidscontract bij het Rijssense precisiebedrijf wel eens getwijfeld te hebben vanwege de Chinese machine. “Waar ben ik aan begonnen, dacht ik”, lacht hij. “De unieke kans om hier eigen verantwoordelijkheid te nemen voor m’n eigen werk kon ik echter niet afslaan.” Inmiddels zijn hij en Gerrit ter Hoek
positie het materiaal in gaat. Dit is een wezenlijk verschil met andere CNC-machines, waarbij de offset ofwel in de lengterichting wordt bepaald, de diameter of de radius. “Andere machines werken met een gemiddelde van de meting, maar de radius is nooit gemiddeld”, zegt Elzo. Jingdiao minimaliseert hiermee de invloed van gereedschapslijtage op de nauwkeurigheid van de bewerking. Gerrit ter Hoek vat het zo samen: “Jingdiao levert geen machine, maar een compleet freesconcept. Dat maakt qua nauwkeurigheid het verschil. De fabrikant zit echt in het topsegment van de CNC-machines.”
overtuigd van de nauwkeurigheid, de stabiliteit én het bedieningsgemak van de Chinese machine. Elzo: “Ik had niet veel ervaring met CAM-programmeren. SurfMill is heel intuïtief te bedienen. Na amper een uur trainen programmeerde ik al de eerste lijnen. En je merkt dat de post en de machine zo goed op elkaar zijn afgestemd, dat je echt niet met een ander CAMprogramma wilt programmeren. Als de simulatie, die geïntegreerd is in de CAM goed is, durf ik het programma naar de machine te sturen en te gaan frezen.”
In de machine meten en corrigeren Qua geometrie zijn de onderdelen die Elzo Meulman voor de PECM-gereedschappen freest niet altijd super complex. De nauwkeurigheid en dan met name van pasgaten is wel extreem. Voor Gerrit ter Hoek is dat een van de redenen geweest voor de machine van Jingdiao te kiezen. Op een lengte van 600 mm positioneert de machine op 2 µm nauwkeurig. Een feature die bijdraagt aan de hoge nauwkeurigheid is In-Machine Measurement & Intelligent Modification (IMIM). Tijdens deze
Hoge nauwkeurigheden
door Jingdiao ontwikkelde meetcyclus meet de machine met een
De Chinese machinebouwer is van huis uit een CAMontwikkelaar die later zelf machines is gaan bouwen om het maximale - vooral nauwkeurigheid - uit SurfMill te kunnen halen. Elzo Meulman loopt naar de machine en start de speciale gereedschapmeetcyclus op de machine op. Een 9-snijder van MH Ford in een krimphouder van MST wordt in de machine gemeten met een Blum laser meetsysteem. Per graad wordt de radius gemeten. Elzo Meulman kan vooraf in het CAMprogramma het gewenste freespunt aangeven, en de machine corrigeert via de op de achtergrond in de besturing zijnde
Renishaw-taster in de opspanning het product, vergelijkt de data met het CAD-model en de gewenste maatvoering en tolerantie en corrigeert automatisch het NC-programma voor de laatste nabewerking. Gerrit ter Hoek: “We hebben het getest en het product nagemeten op onze Mitutoyo CMM. Dat leverde exact dezelfde waarde op. Het product komt dus goed van de machine af.” Deze meetcyclus kan men ook gebruiken om het product in de opspanning te meten en alle data samen te vatten in een meetrapport. De precisie verspaner verwacht dat meten op de machine de toekomst wordt omdat de Jingdiao machine
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 40 -
Voorbeeld van een automatisch gegenereerd meetrapport van het werkstuk op de machine.
zo stabiel is.
Stabiele constructie
Binnen vijf weken interface 3R robot Gerrit ter Hoek is nooit bang geweest zijn nek uit te steken.
Het 3-assige bewerkingscentrum dat Beijing Jingdiao bouwt,
Maar als eerste in de Benelux een machine van een Chinese
onderscheidt zich onder andere in de stabiliteit. De machine
fabrikant kopen die hier volstrekt onbekend is, lijkt toch een
heeft een portaalbouwwijze. De Chinese fabrikant gebruikt
beslissing van een andere orde. Of niet? “We steken samen met
Duitse geleidingen maar past deze zelf aan om ze stabieler
Mark Camps, de leverancier, onze nek uit omdat we vertrouwen
aan het frame te bevestigen. In de X-as worden drie
in de fabrikant hebben”, antwoordt hij op deze vraag. De relatie
geleidingen toegepast. Beijing Jingdiao monteert de
tussen beiden bestaat al vele jaren. De ervaringen in de eerste
geleidingen aan de portaal. Door deze constructie blijven de
maanden hebben het vertrouwen bevestigd. Toen Ter Hoek
geleidingsvoeten en dus de freeskop, altijd in dezelfde
Vonkerosie afgelopen zomer onverwacht een System 3R
afstand tot de geleidingen. Dit gaat weliswaar ten koste van
Workpartner 1+ robotcel aan het bewerkingscentrum wilde
bewegingsruimte in de Z-richting, maar komt de stabiliteit
koppelen, wisten de engineers in China binnen vijf weken een
ten goede. Deze stabiliteit zorgt onder andere voor extreem
oplossing te bedenken die het team van Machinno, Machining
hoge oppervlaktekwaliteiten die Elzo Meulman op de
Innovations, samen met een Chinese applicatie-engineer die
machine freest. “De machine is
tijdelijk in Nederland was, vervolgens heeft ingebouwd. Met één
niet minder geschikt voor het
druk op de knop ontkoppelt Elzo Meulman de CNC-machine van
voorfrezen, je moet dan een
de robotcel. Normaal moet je als je een robotcel uitzet een
andere strategie kiezen. Maar
dummy stekker in de interface steken, anders kan de
precisie en hardfrezen gaat echt
vonkmachine die aan de andere kant van de robot staat, niet
heel goed.” Hij gebruikt daarvoor
werken. Met één knopdruk zet hij nu de PLC voor de
onder andere een 9 snijder van
robotinterface online of offline. De PLC vormt in feite een
MH Ford, die geleverd wordt door
virtueel hekwerk. Gerrit: “De gevestigde merken zeggen zelf dat
plaatsgenoot Magistor, in de MST
zij hier minstens zeven maanden mee bezig zouden zijn.
krimphouders geleverd door
Jingdiao doet het in vijf weken.” Elzo Meulman weet wel
Machinno. Aan de andere kant
waardoor dit kan. “Ze hebben een totaal andere mindset dan wij
freest hij ook met een frees van
in West-Europa.”
0,3 mm doorsnede, 1,8 mm hoog. “Dat is 6,3 maal D, extreem.” In SurfMill programmeert hij freesbanen tot 0.1 µm voor de hoogste oppervlaktenauwkeurigheid.
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 41 -
China wil niet alleen nummer 1 zijn in aantallen
China heeft vorig jaar méér werktuigmachines dan welk
in het lopende vijfjarenplan. Bovendien heeft China het heft in
ander land in de wereld ook geproduceerd. Deze
handen genomen in het voor besturingstechnologie
nummer 1 positie moet je volgens de VDW echter
verantwoordelijke gremium binnen ISO. Allemaal redenen
relativeren, omdat in de cijfers grote aantallen
genoeg voor de VDW om in het jaarverslag een signaal af te
eenvoudige machines zitten. Maar, zo klonk het in
geven aan de Westerse besturingsproducenten dat dit wel eens
februari tijdens de jaarlijkse persconferentie van de
kan leiden tot hetzelfde dat bijvoorbeeld iBM is overkomen bij
Duitse machinebouwers: China ambieert méér.
de opkomst van de PC met Windows. Daarom wordt momenteel in de werkgroep Besturings- en Systeemtechniek van het VDW-
“De Chinese machinebouw industrie ontwikkelt zich verder en
Forschungsinstitut gepraat over een toekomstbestendige
verlaat het onderste segment van de markt. Enkele bedrijven
architectuur voor de CNC besturing.
presenteren zich nadrukkelijker in de markt”, aldus Wilfried Schäfer, directeur van de VDW. Ze moeten nog een inhaalslag maken om door te dringen tot de topsegmenten. Besturingstechnologie Tegelijkertijd wijst de VDW in het jaarverslag op de ontwikkelingen op het vlak van CNC-besturing die momenteel in China plaatsvinden. De wereldwijd gebruikte architectuur voor de CNC-besturingen is alweer 40 jaar oud. De bewegingen van assen in machines uit de jaren 80 werden met dezelfde taal geprogrammeerd als die van machines uit 2022. De huidige omstandigheden zijn echter complexer dan ooit: voor het programmeren van de HMI kan men tegenwoordig teruggrijpen op Windows. De NC wordt in een andere code geprogrammeerd dan de PLC. Momenteel worden in China zeer hoogwaardige machinebesturingen ontwikkeld. Dit wordt met veel staatssteun gesubsidieerd en is verankerd
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 42 -
CSS reduceert stortkosten emulsie IKTECH introduceert lage temperatuur scheiding water en emulsie De aandacht voor duurzaamheid
wordt via een nano keramisch membraam
wint terrein in de verspaning. Het
naar een tank afgevoerd. Het water is net
gebruik van koelsmeermiddelen is
zo schoon als leidingwater. Je mag dat
een van de factoren die invloed
lozen op de riolering of gebruiken voor
hebben op de ecologische footprint
een nieuw koelsmeerbad of eventueel
van de verspaning. Tegelijkertijd
opwaarderen tot demiwater. Wat
leiden hogere reinheids- en
overblijft om af te voeren als afval, is een
nauwkeurigheidseisen ertoe dat
kleine hoeveelheid zwarte drap. In
koelsmeerbaden vaker gewisseld
principe reduceert het systeem de
moeten worden. Iktech brengt dit
hoeveelheid afval tot de oorspronkelijke
jaar een Coolant Separation System
concentratie van de emulsie. In de
op de markt dat emulsie en olie
praktijk betekent dit dat gemiddeld van
zodanig scheidt van water bij lage
elke 1.000 liter koelsmeermiddel dat
energie, dat de hoeveelheid afval die
verwerkt wordt, minder dan 100 liter
je nog moet afvoeren als chemisch
emulsie afgevoerd moet worden. Voor
afval, beperkt wordt.
milieubewuste bedrijven of verspaners die circulair willen werken, is dit een oplossing die tevens direct kosten
IKTECH heeft zich tot nog toe met de
bespaart. Afhankelijk van de kosten om
De schematische weergave van het
merknaam IK gericht op rook- en
afval extern te laten verwerken, kunnen
scheiden van water en olieconcentraat
nevelafzuiging en systemen om lekolie uit
deze met het CSS met een factor 7
met het nieuwe CSS systeem van
de emulsie te verwijderen, zodat deze
gereduceerd worden.
IKTECH.
langere tijd stabiel blijft. Binnenkort wordt het Coolant Separation System
Compact
(CSS) aan het portfolio toegevoegd ook
Het systeem leent zich met name voor
wel Evaporator Solutions genoemd.
bedrijven met veel emulsiereservoirs of een centraal systeem voor
Verdampen bij 33 graden
koelsmeermiddelen, omdat daarin
In een opslagtank van maximaal 1.000
meestal grotere hoeveelheden zitten. Het
liter worden eerst de verontreinigingen
grootste systeem kan 1.000 liter per dag
uit het koelsmeerbad gefilterd. Vaste
verwerken, het kleinste 200. Het CSS zal
verontreinigingen en een deel van de olie
vooral ingezet worden op momenten dat
wordt in deze eerste stap al uit de
een machine leeg getrokken wordt voor
vloeistof gehaald. Vervolgens gaat de
reiniging en het vervangen van het hele
vloeistof naar een lage temperatuur
koelsmeerbad. Nu we meer naar circulair
verdampingsunit. Doordat de vloeistof
grondstoffengebruik toe willen, zouden
onder vacuüm wordt gebracht, daalt de
bedrijven die op een industrieterrein
verdampingstemperatuur naar 33 graden
zitten ook kunnen overwegen gezamenlijk
C. Hierdoor verbruikt de CSS weinig
één systeem te kopen. Het systeem is
energie. In deze stap wordt het water
namelijk makkelijk te verplaatsen.
IKTECH
gescheiden van olie of emulsie. Het water
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 43 -
Precisie reiniging vergt holistische aanpak inclusief aandacht voor interactie van bewerkingsstoffen
Cleanliness begint vooraan in de keten CLEAN EVENT 2022
High precision cleaning vereist dat je de verbinding legt tussen alle producten die in de bewerkingsstappen worden ingezet
Van een ondergeschoven kindje in de metaalbewerking is cleanliness een thema geworden dat in menig bedrijf hoog op de agenda staat. Niet alleen bij toeleveranciers aan de halfgeleiderindustrie; in toenemende mate ook in andere sectoren. Dit vergt steeds meer een procesmatige aanpak door de hele keten. Tijd voor normering?
richtlijn 12 Product Cleanliness gepresenteerd. Deze richtlijn is samen met OEM-bedrijven opgesteld, met als doel de eisen aan productreinheid te definiëren en het taalgebruik te harmoniseren. Het eerste exemplaar van de richtlijn werd tijdens het symposium uitgereikt aan professor Vadim Banine, Senior Director Defectivity bij ASML en tegelijkertijd hoogleraar aan de TUe. Koos Agricola, projectmanager VCCN Richtlijn 12, merkte daarbij op dat voor het realiseren van een bepaalde mate van
Eind vorig jaar heeft de VCCN (Vereniging
reinheid de gehele productieketen moet
Contamination Control Nederland) op
worden betrokken. Het meten en
Brainport Industries Campus de VCCN-
registreren van oppervlaktereinheid is
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 44 -
Wil men een reproduceerbaar proces, dan moet men het hele proces goed monitoren nodig om te begrijpen aan welke
reinheid door het hele proces heen
De reinigingsstraat van Borer in
knoppen je moet draaien om het
aandacht krijgt.” Want als je aan het
Zwitserland.
gewenste resultaat te halen.
begin van het productieproces de
Reinigingsprocessen zijn nodig, maar ook
verkeerde beslissingen neemt,
één zin: reinigen is voor een belangrijk
die hebben effect op het oppervlak.
bijvoorbeeld stukken in een robotcel laat
deel chemie. En dan moet je niet denken
Precies zo denken ook de cleanliness
opdrogen of niet de juiste
dat met de juiste reinigingsvloeistof alle
specialisten van ASML en Thermo Fischer.
koelsmeermiddelen gebruikt, creëer je
vervuilingen uit de voorbewerkingen van
In de hele productieketen zal rekening
problemen die je later niet meer kunt
het werkstuk worden afgehaald. Nee, het
moeten worden gehouden met de
oplossen. “Als je het aan het begin
gaat om de interactie van de
reinheid: van het ontwerp tot de
verprutst, krijg je de vlek niet meer weg.”
reinigingsvloeistoffen met bestanddelen
kwalificatie en van de fabricage van
De hogere eisen gaan voor veranderingen
van andere chemische producten
afzonderlijke onderdelen tot de
in de toeleverketens zorgen, verwacht
waarmee het werkstuk in aanraking
assemblage van een module. “We zien de
Hein Verschuuren. Tier 2, 3 en 4
komt. Dit heeft allemaal effect op
olifant maar we zijn bang voor de
toeleveranciers zullen vaker pre-reiniging
uiteindelijke technische reinheid die
mieren”, zo verwoordde Cleanliness
moeten gaan doen. “Dat levert een meer
gehaald kan worden. “Bedrijven zijn
Expert Dirk Trienekens van ASML het
uniforme ingangsreinheid bij de Tier 1
gewend eerst de reinigingsstraat te
tijdens Clean 2020. De technologie van
toeleverancier op.”
kopen en de chemie komt dan vanzelf
ASML gaat zover dat verontreinigingen
wel”, zegt Bergshoef. Maar het gaat om
1000 keer kleiner dan tot nog toe een
Reinigen is chemie
de holistische visie op het hele proces.
probleem gaan worden.
Het Zwitserse Borer Chemie AG heeft
“Daarom helpt Borer mee aan de
recent meer dan 12 miljoen Zwitserse
voorkant de juiste selectie te maken om
Elke processtap
Franken geïnvesteerd in een Test- en
aan het einde van de lijn een uniforme
“Je zult vanaf het begin rekening moeten
Trainingscentrum voor precisiereiniging.
output te krijgen Extra aandacht voor
houden met de reinheidseisen, zowel in
Borer ontwikkelt hier voor klanten het
elke verontreiniging is de oplossing. Wil
het productontwerp alsook in de
optimale reinigingsproces. De Benelux-
men een reproduceerbaar proces, dan
productiestappen”, zegt Hein
partner van de Zwitsers is het Zeeuwse
moet men het hele proces goed
Verschuuren, directeur van Unicorn
FenS, in de metaalindustrie een relatieve
monitoren.”
Industrial Cleaning Solutions. High
nieuwkomer. De leverancier uit Goes
precision cleaning is geen beslissende
heeft intensief met Borer samengewerkt
Compromis
eindstap in het maakproces, maar het
om expertise op het vlak van
Dit betekent in de productie dat geen
resultaat van een heleboel
precisiereiniging op te bouwen. Ralph
enkele stap meer vanzelfsprekend is.
tussenstappen. “Iedereen raakt ervan
Bergshoef, manager bij FenS, vat de
High precision cleaning, zo merkt Hein
doordrongen dat het cruciaal wordt dat
noodzaak van deze expertise samen in
Verschuuren op, vereist dat je de
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 45 -
nog toe weinig focus hadden op reiniging, hooguit als laatste stap. Alleen al het laten liggen van werkstukken in een robotcel, totdat de volgende ochtend de ploeg komt om de cel leeg te maken, kan funest zijn. De ingedroogde koelsmeeremulsie kan tot vlekken leiden die men niet meer kan verwijderen. “Zeker voor bedrijven die een deel van hun productie bij derden onderbrengen, die onbemand werken, is indrogen een uitdaging”, aldus Ralph Bershoef. Hij gaat ervan uit dat bedrijven hun procedures op een kwaliteitsgerichte manier zullen moeten aanpassen. Dit heeft te maken met gevolggebreken zoals vlekken. Niet alleen het reinigingsproces moet worden aangepast, maar ook de documentatie ervan, de opleiding van de werknemers en hun bewustwording tijdens het reinigen. Alleen op die manier kan een constant en reproduceerbaar reinigingsresultaat worden bereikt. Technologie Het zal ook tot aanpassingen in verbinding legt tussen alle producten die
reinigingstechnieken leiden, denkt Hein
in de bewerkingsstappen worden ingezet.
Verschuuren. Automatisch doseren van
“Misschien is het uiteindelijk beter een
zeep in een reinigingsbad kan voor een
koelsmeermiddel te gebruiken dat minder
verkeerde concentratie zorgen als je niet
effectief is qua productiviteit, maar wel
meet wat je doet. Enkel met een
beter reinigbaar”, geeft Verschuuren een
venturipomp nieuwe zeep toevoegen als
extreem voorbeeld voor als je in de
deze volumetrisch onder een bepaald
hoogste reinheidsklassen meedoet. Hij
niveau daalt, volstaat niet voor high
verwacht dat de grote toeleveranciers die
precision reiniging. “Wij vullen de baden
onderdelen op Grade 2 niveau moeten
door middel van een separate
aanleveren, hun toeleverketens bepaalde
doseerpomp die wordt geregeld door een
eisen gaan opleggen. Dit betekent dat de
flowmeter. Daarmee kunnen we het
kleinere toeleveranciers vaker al aan
verschil maken tussen een eerste vulling
voorreiniging zullen moeten doen met
en het bijvullen van het bad. Verder
bepaalde voorgeschreven middelen,
kunnen we heel scherp doseren door de
omdat de Tier 1 toeleverancier anders
geleidbaarheid van het bad te meten en
niet de hoge eisen van de OEM kan
daarmee de zeeppomp aan te sturen.”
halen. Dit verwacht ook Ralph Bergshoef: Boven: Hein Verschuuren van Unicorn ICS: kleinere toeleveranciers zullen mee moeten met bepaalde voorgeschreven middelen.
”Wij denken dat in elke productiestap een
Normering
passende reiniging nodig is. Alles moet
Grote OEM’s hanteren tot nog toe hun
gericht zijn op het realiseren van het
eigen reinheidseisen. De Richtlijn 12 van
juiste eindresultaat.”
VCCN is een stap in de richting van een
Onderste foto: Ralph Bergshoef van FenS: interactie tussen chemische stoffen kennen.
zekere harmonisatie. Ook wordt er steeds Discipline
vaker gerefereerd aan internationale ISO-
Dat vergt discipline bij verspaners die tot
eisen. “Als iedereen volgens dezelfde
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 46 -
normen zou werken, zou dat voor alle betrokkenen een hele opluchting zijn. Ook de communicatie met de verschillende OEM's en de samenwerking zou veel gemakkelijker verlopen en er zouden geen misverstanden meer zijn”, zegt Ralph Bergshoef. Hij verwacht echter dat er altijd specifieke eisen per OEM blijven gelden. Omdat hun applicaties verschillen, hebben ze ook hun specifieke reinheidseisen. “Dat laat zich niet uitlijnen naar één standaard.” Borer heeft daarom de hoogste eisen als referentie genomen voor de ontwikkeling van zowel de proceschemie, technologie, parameters alsook de procedures. Ook Hein Verschuuren juicht de vorming van één Europese richtlijn op termijn toe. De VCCN Richtlijn zou daar een eerste aanzet voor kunnen zijn. Een holistische visie is echter het belangrijkste om succesvol te voldoen aan de toenemende reinheidseisen. Daarbij is het voor maakbedrijven belangrijk verder te kijken dan de huidige eisen zoals Grade 4 of Grade 2. Deze
Noviteiten op Clean 2022 FenS presenteert tijdens Clean 2022 de deconex HPC (High Purity Cleaning) producten van Borer. De grondstoffen hierin zijn extreem zuiver. Zuiverder dan gebruikelijk in
Ontwikkel opspansystemen eenvoudig en snel met 3D printen.
reinigingsmiddelen. Zo is een bepaalde corrosiebeschermer vervangen door een zuiverdere grondstof die geen vlekken achteraf veroorzaakt. De functionaliteit wordt bevestigd door laboratoriumtesten, zoals RGA, XPS en deeltjesmeting. Blinde gaten voorreinigen Unicorn demonstreert onder andere de nieuwste ultrasoon reinigingstechnieken evenals het stoomreinigen als pre-clean voor blinde gaten. De afgelopen tijd heeft Unicorn hiermee goede resultaten geboekt als oplossing voor het probleem dat blinde gaten bij reiniging kunnen veroorzaken.
reinheidseisen zullen namelijk nog strenger worden. Ralph Bergshoef: “ASML gaat in de ontwikkeling altijd al veel verder dan toeleveranciers merken. Het zal nog lang duren voordat de nieuwe, hogere reinheidsniveaus gevraagd worden. Maar het bedrijf ASML is er al lang mee bezig.” Mikrocentrum organiseert Clean Event 2022 op 17 mei in NH Conference Centre Koningshof. Naast keynote lezingen door VDL ETG en Freek Molkenboer van TNO zijn er presentaties waarin de praktische oplossingen en ervaringen centraal staan. Ook zijn Cleanliness Experts van ASML aanwezig om in één op één gesprekken met bezoekers in 10 minuten tijd advies te geven.
Nijverheidslaan 23 8 5 6 0 We v e l g e m BE: +32 56 35 00 35 N L : + 3 1 3 0 3 2 0 0 2 74 w w w. s e i d o - s y s t e m s . c o m
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 47 -
Vijf complexe producten in één week posten Van Eijk Transmissie laat OKUMA Benelux en Pimpel postprocessor voor Okuma Multus ontwikkelen en testen voordat de machine geïnstalleerd is
De ingebruikname van een nieuwe machine kost meestal tijd. Alleen al het ontwikkelen van de postprocessor kan enkele maanden in beslag nemen, terwijl de capaciteit van de nieuwe machine al die tijd niet benut wordt. Bij Van Eijk Transmissie wilde men die periode zo kort mogelijk houden. “We wilden de machine direct kunnen inzetten, met een postprocessor die goed is”, zegt Geert van de Kerkhof, directeur.
Vertandingen afwikkelen, steken en slijpen: dat is de specialiteit van Van Eijk Transmissie, onderdeel van de Van Hoof Groep. Daarnaast verspaant de toeleverancier hoogwaardige fijnmechanische componenten. Omdat het lastig is medewerkers te vinden, er een constante prijsdruk is én series kleiner worden, zet de toeleverancier steeds meer in op automatisering en breder inzetbare CNC-machines. Voor de meest recente investering zijn Geert van de Kerkhof en zijn team daarom op zoek gegaan naar een machine die én tandwielen kan bewerken, met 5-assig frezen, én die tegelijkertijd ingezet kan worden voor de geautomatiseerde
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 48 -
productie van kleine series
ik alle drie de specialisten vooraf rond de
fijnmechanische onderdelen. De keuze
tafel. Dat werkt beter.”
voor de Okuma Multus U3000-1SW was snel gemaakt, zegt Geert van de Kerkhof.
Post op basis virtuele machine
In de fabriek in Asten staat al een aantal
Zo zijn Frank Compen, programmeur en
Okuma machines. Dit keer had hij wel
operator voor de nieuwe Okuma Multus
een extra eis: Okuma moest de machine
bij Van Eijk Transmissie, Johnny de Bijl,
leveren inclusief een goed werkende
Application Engineer bij Okuma en Bart
postprocessor, aan te tonen door bij de
van de Sande van Pimpel Benelux nog
installatie vijf complexe producten,
voordat de machine was geïnstalleerd,
waaronder twee 5-assig gefreesde
aan de slag gegaan met het schrijven van
tandwielen, op de machine te maken,
de postprocessor. Ze hebben daarbij het
geprogrammeerd in Esprit.
virtuele 3D model gebruikt dat Okuma levert zodra de machine in de fabriek
Maken van postprocessor
klaar is. Gecombineerd met het CAS-
onderschat
systeem (Collission Avoidance System)
Tom Strijbos, directeur Okuma Benelux,
van Okuma kun je hiermee de volledige
heeft even moeten nadenken over deze
machine simuleren. Pimpel heeft op basis
eis. “Normaal ben je een jaar verder
van dit model een 3D model in Esprit
voordat de post zo goed is dat je vijf
gebouwd, om zeker te zijn dat de
complexe producten van de machine
bewegingen die geprogrammeerd
haalt. Bedrijven onderschatten het maken
werden, ook mogelijk zijn op de machine.
van een post. Dat is altijd maatwerk.”
Het virtuele machinemodel bleek
Okuma zet echter al langer in op
gaandeweg de rit nog om een andere
ondersteuning van klanten bij het totale
reden noodzakelijk te zijn. Precies op het
proces. “Dit wordt steeds meer
moment dat Johnny de Bijl bij Okuma
gevraagd.” Voor de ontwikkeling van de
Europe in Krefeld de post wilde gaan
postprocessor heeft hij Pimpel Benelux in
testen, gooide Duitsland vanwege de
de arm genomen. Pimpel heeft veel
coronamaatregelen de grens met
ervaring met de Okuma machines. Maar
Nederland dicht. “Toen hebben we getest
zelfs daarmee blijft het schrijven van zo’n
met de digitale machine op de
post maatwerk, vult Bart van de Sande,
zolderkamer”, zegt hij. De postprocessor
technisch directeur en mede-eigenaar van
is getest op de virtuele machine, nog
Pimpel Benelux, aan. “Elk bedrijf werkt
voordat de Okuma Multus fysiek
anders. Er zijn dus altijd specifieke zaken.
geïnstalleerd was in Asten.
De bewegingen in het materiaal zijn gelijk, maar alles wat er tussenin
Subtiel proces
gebeurt, van de ene naar de volgende
De ontwikkeling van zo’n postprocessor is
bewerking, dat verschilt in elk bedrijf.”
een subtiel proces waarbij op een dun
Die bedrijfsspecifieke informatie moet in
koord wordt gebalanceerd: aan de ene
de postprocessor komen. In de praktijk is
kant moet de werkwijze van de
het de operator die deze details inbrengt.
onderneming terug te vinden zijn in de
En daar gaat het wel eens mis, is de
postprocessor, aan de andere kant moet
ervaring van Geert van de Kerkhof. “De
je voorkomen dat het bedrijf daarmee
operator kan het vaak niet helemaal
blijft stilstaan. Tom Strijbos: “Het is
overzien. Als je het ene in de
logisch dat een bedrijf niet de hele
postprocessor programmeert, kan iets
werkwijze overhoop gooit. Maar soms
anders dikwijls niet meer. Daarom wilde
moet je er wel bij vertellen dat je dan
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 49 -
Frank Compen, programmeur en operator voor de nieuwe Okuma Multus bij Van Eijk Transmissie, Johnny de Bijl, Application Engineer bij Okuma en Bart van de Sande van Pimpel Benelux.
niet alles uit de machine haalt wat erin
de nieuwe machine direct rendabele
Van Eijk Transmissie als het verschil
zit.” Want dat kan wel betekenen dat je
productie-uren op. Pas daarna is hij
tussen een machine of een proces
de manier van werken moet aanpassen.
begonnen met het programmeren van de
opleveren. “Wij hebben hier samen met
Als dat echt aantoonbare verbeteringen
meer complexe vertandingen. “Iedereen
Okuma een proces geleverd. Een CAM-
oplevert, wil Van Eijk Transmissies die
stond op scherp om een goed resultaat
pakket als Esprit is namelijk veel meer
stap best zetten. “Klantgericht betekent
neer te zetten. Dat heeft gewerkt”, zegt
dan een NC programmeersysteem. Met
niet altijd doen wat de klant zegt”, vult
Geert van de Kerkhof. Doordat producten
een goede afstemming tussen werkwijze,
Geert van de Kerkhof aan.
in een keer volledig worden afgewerkt,
machine en CAM, kun je in het proces
verkort Van Eijk Transmissie de
veel grotere stappen maken.” Het gaat er
doorlooptijd sterk
namelijk om dat je de machine
Vijf NC-programma’s in een week De aanpak van Okuma, Pimpel en Van
programmeert voor een optimaal
Eijk Transmissie heeft gewerkt. In januari
Vertandingen maken
bewerkingsproces, niet om een bepaalde
is de machine geïnstalleerd, inclusief de
Voor het maken van de speciale
geometrie te maken. “De software doet
postprocessor die virtueel al uitgebreid
vertanding past Frank Compen veelvuldig
niks, het gaat om de kennis die je erin
was getest. Pimpel heeft de vijf
de 5-assige simultane strategie toe, die
stopt”, vult Bart van de Sande bij. En dat
producten in een week tijd gepost en
door Pimpel in ESPRIT is uitgewerkt.
vergt een samenspel tussen
daarna heeft Okuma ze op de machine
Hierbij wordt met de onderkant van een
machineleverancier, post-ontwikkelaar en
bewerkt. Het gaat daarbij onder andere
schijffrees, het profiel van de tanden in
CAM-leverancier en de operator. Deze
om productovername op de subspil, 5-
slechts enkele bewegingen snel en
aanpak wordt in de praktijk steeds meer
assig simultaan frezen op hoofd- en
nauwkeurig bewerkt. Deze bewerking
gevraagd, alhoewel het nog geen
subspil en draaien, frezen en boren onder
voor het frezen van vertandingen kan
standaard werkwijze is, merkt Tom
alle hoeken op zowel hoofd- als subspil.
volledig in Esprit worden
Strijbos. “Als je de postprocessor pas
“De simulatie in Esprit kwam exact
geprogrammeerd. Bij de 5-assige
gaat ontwikkelen als de machine er staat,
overeen met de werkelijkheid”, zegt Klaas
strategie in ESPRIT worden gewone
is er altijd stress omdat er productie
Feijen, directeur en mede-eigenaar van
gereedschappen ingezet. “Dat is ideaal,
gedraaid moet worden. Onze aanpak is
Pimpel Benelux. “De NC-code van deze
omdat we het daardoor breder kunnen
beter planbaar, dat voorkomt stress.”
vijf producten is op geen enkel punt
inzetten.” In de postprocessor is
Geert van de Kerkhof zegt dan ook bij de
handmatig aangepast.” Twee weken
ingebouwd dat het programma naar de
volgende investering dezelfde aanpak te
hierna is de productie gestart en vanaf
voorgaande bewegingen kijkt en dan de
kiezen. “We hebben de machine vele
mei vorig jaar loopt de machine volop
kortste weg naar de tandflank kiest. Qua
malen sneller in productie kunnen
mee in de planning. Frank Compen heeft
nauwkeurigheid haalt hij met deze
nemen. Dat zorgt voor een positieve
in de eerste maanden zoveel mogelijk
strategie klasse 4.
stemming, niemand is bang van de
‘standaard’ producten geprogrammeerd
machine.”
en de machine inclusief de robotcel
Proces opleveren
daarvoor ingericht. Op die manier levert
Klaas Feijen bestempelt de aanpak bij
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 50 -
Schone lucht verandert alles IK nevel en rookafzuiging voor draai en freesmachines. Verwijdert nevel en rook efficiënt door vijftraps filtratie. De IK past op elke machine dankzij het compacte formaat en 1 fase 230 volt aansluiting.
IKTECH BV informatie: (085) 002 29 31 Prijs afgebeelde unit € 1.599,-
Schone stabiele emulsie verandert alles IK ICC behandelt en filtert tot 0,3 micron 1000 liter emulsie per uur. Door zijn slow separator wordt 98% lekolie verwijdert van en uit de emulsie. De effectieve bacteriedoder zorgt voor een stabiele emulsie. Onaangename geuren worden door een speciale techniek verwijderd. IKTECH BV informatie: (085) 002 29 31
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 51 -
SOLUTIONS MAGAZINE 1/2022 - 52 -