Magazyn Deal XXXII

nr 32 wiosna/lato 2022

ISSN: 1897 - 1075

PONAD 30 LAT GPW 40 GUERILLA MARKETING 35 SZTUCZNA INTELIGENCJA 31

WORKAHOLISM 45 1

ADDICTION OR PASSION?

Wydział Ekonomiczno - Socjologiczny Uniwersytetu Łódzkiego

Wyróżnij się.

Napisz do Deala.

Magazyn Deal

www.magazyndeal.pl

REDAKTOR NACZELNA Sara Górska sara.gorska@skninwestor.com REDAKTOR Maciej Nowicki maciej.nowicki@skninwestor.com KOORDYNATOR PROJEKTU Anna Antczak anna.antczak@skninwestor.com PROJEKT MAGAZYNU: Marta Sawicka SKŁAD MAGAZYNU: Sara Górska WYKRESY I INFOGRAFIKI: Sara Górska, Anna Antczak

REDAKTOR Jakub Połeć jakub.polec@skninwestor.com REDAKTOR Dawid Matusiak dawid.matusiak@skninwestor.com KOREKTA POLONISTYCZNA: Katarzyna Karwowska KOREKTA ANGLISTYCZNA: Jakub Łukasiewicz ZDJĘCIA REDAKCJI: Agnieszka Tuczek, Zuzanna Pacek MIEJSCE SESJI: Monopolis Łódź / Uniwersytet Łódzki ZDJĘCIA W ARTYKUŁACH: designed by Adobe Stock; Flaticon

Drogi czytelniku, z wielką przyjemnością oddaje w Twoje ręce XXXII wydanie Magazynu Deal. Po wielu tygodniach ciężkiej pracy, w końcu upragniony rezultat. Mam nadzieję, że lektura tego magazynu będzie dla Ciebie przyjemnością, ale też dostarczy Ci wiedzy i poszerzy Twoje horyzonty.

Pozwolę sobie wykorzystać to miejsce by pogratulować autorom artykułów. Dzięki Waszym zainteresowaniom i zaangażowaniu, XXXII edycja ma swój unikalny charakter. Dołożyliście wielką cegiełkę do powstania tego magazynu.

Oczywiście Deal nie ujrzałby światła dziennego bez wspaniałej redakcji. W związku z tym pragnę podziękować: Annie Antczak, Dawidowi Matusiakowi, Maciejowi Nowickiemu, Jakubowi Połeciowi. Dziękuję Wam za cierpliwość i wytrwałość, pomimo napotykanych trudności. Sprawiliście, że te tygodnie były pełne pozytywnej energii, przemyśleń i wyjątkowych wspomnień. Mam nadzieję, że tak jak ja wynieśliście z tego projektu przydatne doświadczenie oraz wiele nowych umiejętności.

Wyrazy uznania przekazuje również Katarzynie Karwowskiej i Jakubowi Łukasiewiczowi za profesjonalną korektę językową, oraz Agnieszce Tuczek za wykonanie sesji zdjęciowej redakcji. Podziękowania należą się również wszystkim członkom SKN Inwestor, a w szczególności Zuzannie Pacek, za cenne uwagi i czuwanie nad realizacją projektu.

Miłej lektury!

Redaktor Naczelna Sara Górska

MAGAZYN DEAL NR 1 (32) wiosna/lato 2022 wydawca: Studenckie Koło Naukowe „Inwestor”, Uniwersytet Łódzki www.magazyndeal.pl Wydział Ekonomiczno - Socjologiczny, P.O.W. 3/5, 90-255 Łódź www.facebook.com/MagazynDeal ISSN: 1897 - 1075 https://pl.linkedin.com/company/magazyn-deal Nakład: 300 sztuk kontakt@magazyndeal.pl Wydawcy Magazynu nie ponoszą odpowiedzialności za błędy czy konsekwencje wynikające z zastosowania informacji zawartych w czasopiśmie. Wszystkie materiały chronione są prawem autorskim. Przedruk lub rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie i jakimkolwiek języku bez pisemnej zgody wydawcy jest zabronione.

Publikowane w magazynie Deal artykuły nie stanową usługi doradztwa inwestycyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. j. Dz.U. z 2022 r., poz. 861, 872 ze zm.).

Partner strategiczny:

Partner:

Partnerzy honorowi:

SPIS TREŚCI

W CZTERY OCZY TEMAT WYCZERPANY PRIVATE EQUITY

7 11

FELIETON PRYWATNE AKADEMIKI PRZYSZŁOŚĆ STUDENCKIEGO ŻYCIA

14

PRO-ECOLOGIGAL INNOVATIONS IN THE MODERN WORLD

19

WARTO WIEDZIEĆ UBÓSTWO JAKO PRZYPADEK NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH

23

LONDYŃSKI KRYSZTAŁ IKONĄ ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNICTWA?

27

SZTUCZNA INTELIGENCJA

31

TWOJE INWESTYCJE GUERILLA MARKETING

35

PONAD 30 LAT GPW

40

TWOJA KARIERA WORKAHOLISM ADDICTION OR PASSION

45

PHILIPS PROMUJE GREEN HOSPITALS

47

MAKROEKONOMIA ZATORY PŁATNICZE A FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA

49

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

53

TESTY NUMERYCZNE

57

6

TEMAT WYCZERPANY Jarosław

Neneman

–

ukończył

studia

ekonomiczne na Uniwersytecie Łódzkim w 1988 r. Jego zainteresowania zawodowe koncertują się na mikroekonomii oraz teorii i praktyce polityki podatkowej. W latach 2004–2005, w 2006 i 2014–2015 pełnił funkcję wiceministra finansów. Pracował również jako społeczny doradca do spraw samorządów dla prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Dawid Matusiak: Jaka jest rola podatku PIT ca-

osoby o niższych dochodach albo o niższym mająt-

łym systemie dochodowym?

ku. To trochę zależy od preferencji społecznych.

Jarosław Neneman: Podatek PIT oprócz tego,

oczekiwanie progresywności, zaś w krajach anglo-

że przynosi pieniądze, co jest zawsze ważne, a na-

saskich nieco mniejsze. Tak, że jeślibyśmy chcieli

wet najważniejsze, posiada też taką istotną funkcję

mieć system, który będzie progresywny, to należy

w systemie podatkowym, że może być progresyw-

spojrzeć, które podatki mogą być progresywne.

ny. Czy progresywności jest fajna? To trochę rzecz

Niektóre, jak na przykład akcyza, są z natury rze-

gustu. Załóżmy, że młodzież uważa, że podatek li-

czami regresywnymi. Trzeba wykorzystywać te

niowy jest lepszy. Można podzielać tę opinię bądź

elementy systemu, które mogą progresję zapewnić.

też nie. Natomiast jak spojrzymy sobie na cały sys-

Przede wszystkim podatek dochodowy od osób fi-

tem podatkowy, to nasuwa się pytanie, czy byśmy

zycznych, czyli PIT. Ponadto podatek od majątku

chcieli, żeby system podatkowy był liniowy, czy

czy nieruchomości mógłby być podatkiem progre-

jednak chcielibyśmy, żeby był progresywny?

sywnym. Aczkolwiek w Polsce absolutnie tak nie

W krajach skandynawskich jest większe

Rozważmy to z innej strony. Na przykład jest

jest.

zasada możliwości zapłaty podatku “ability to pay”.

Podsumowując miejsce PIT-u w systemie po-

Jeżeli ktoś jest bogaty, to jemu jest łatwiej zapłacić

datkowym jest naprawdę istotne. Jest znaczącym

podatek bez dużego ciężaru rozumianego jako na

źródłem dochodów, z czego połowa przychodów

przykład istotny spadek konsumpcji czy poziomu

trafia do samorządów. Oprócz tego podatek PIT

życia. Można też powiedzieć tak, że społeczeństwo

może zwiększać progresywność albo zapewniać ją

w tej części świata generalnie preferuje progresyw-

pod względem całego systemu podatkowego, co

ny system podatkowy, czyli taki, który będzie tro-

jest bardzo ważne.

chę bardziej obciążał zamożnych, a mniej obciążał 7

„

D.M.: Jeżeli najbardziej dochodowe są podatki

mamy konieczność zwiększenia wydatków na

pośrednie, jak np. VAT czy akcyza, to czy państwo

obronność, mamy uchodźców, mamy mnóstwo

poniesie wielkie straty po obniżeniu podatku bez-

różnych priorytetów. Jeszcze pandemia się na do-

pośredniego, jak właśnie PIT, z 17% do 12%?

bre nie skończyła, przez co mamy na uwadze różne wydatki z nią związane. Ta lista potrzeb wydat-

(...) miejsce PIT-u w systemie podatkowym jest naprawdę istotne. Jest znaczącym źródłem dochodów, z czego połowa przychodów trafia do samorządów.

kowych jest długa i rosnąca. W takim przypadku obniżenie podatków niestety nie jest to spójne ani rozsądne. Kiedy chcemy więcej wydać, to trzeba więcej uzbierać na podatkach, a nie je obniżać.

D.M.: Podsumowując, to właśnie obniżenie podatku PIT jest kontrproduktywne z aktualną walką z inflacją?

J.N.: Obniżenie podatku tak jest reklamowane, ale każda obniżka podatków dochodowych jest silnie proinflacyjna. Po prostu ludzie mają więcej pieniędzy. Jak mają więcej zasobów, to więcej kupu-

J.N.: Zawsze jak się podatki obniża, to należy

ją, sprawa naturalna. A jak jest kłopot z kupnem,

przypomnieć sobie o krzywej Laffera, czyli o możli-

w rezultacie ceny rosną, mówienie o tym, że obni-

wości wzrostu dochodów podatkowych, po obniże-

żenie podatku jest tarczą inflacyjną czy podobnym

niu stawki podatku. Jednak nie dotyczy to obecnie

bytem, to niestety jest pomylenie pojęć.

PIT w Polsce.

Oczywistym następstwem obniżenia podat-

D.M.: Jakie korzyści zmiana stawki PIT może

ku, jest spadek dochodów. W obecnej sytuacji ma-

przynieść podatnikom?

kroekonomicznej taka obniżka wydaje się nie mieć sensu. Ponadto obniżanie stawek podatku rozlicza-

J.N.: Podatnicy zapłacą mniejszy podatek – to jest

nego rocznie w trakcie roku i wielokrotna zmiana

jedyna korzyść, którą osiągniemy. Częściowo to zo-

zasad rozliczania generuje chaos, ale to już odbywa

stanie skompensowane wyższymi cenami, ale trze-

się trochę poza logiką. Logika polityczna decyduje

ba powiedzieć otwarcie, obniżka podatków wiąże

oczywiście o zmniejszeniu dochodów podatkowych

się z tym, że więcej pieniędzy zostaje w kieszeniach

w mniej więcej połowie państwa budżetu central-

podatników. Ucieszą się podatnicy? Oczywiście, że

nego czy samorządów. Dlatego właśnie tak chętnie

się ucieszą.

rząd obniża te podatki. Połowę z tego „nie jego” nie dotyczy, to tak jakby Pan zrobił prezent komuś

D.M.: W takim przypadku co z tak zwanym szo-

znajomemu, ale zapłaciłby Pan tylko połowę ceny.

kiem popytowym? Czy zmiana stawki PIT może

Wspaniale taki prezent zrobić, za pół ceny, a można

doprowadzić do takiego zjawiska?

się pochwalić, że podatki zostały obniżone.

J.N.: Prześledźmy to na przykładzie – człowiek D.M.: Dobrze, a jakie konsekwencje ta zmiana

zarabia 4000 zł brutto. Rzecz jasna w przybliżeniu

może nieść za sobą w przyszłości?

ileż on będzie dostawał netto? Jak zobaczy, że zarobi to kilkanaście czy kilkadziesiąt złotych miesięcz-

J.N.: Dla finansów publicznych spadek do-

nie więcej, czy jego postępowanie przejdzie jakąś

chodów. Zarówno dla budżetu centralnego, jak

nagłą zmianę? Myślę sobie, że na jego postępowa-

i budżetów samorządowych to jest ten finansowy

nie większy wpływ ma to, co widzi dookoła.

skutek dość oczywisty, jest teraz jeszcze kwestia

Po drugie rosnące ceny, które w sposób na-

dotycząca inflacji, jeszcze druga rzecz, wojna. Ob-

turalny każą nam pomyśleć, co robić z pieniędzmi,

niżka podatków oczywiście działa proinflacyjnie.

które posiadamy. Nie trzeba być specjalnie wielkim

Ludziom zostaje więcej pieniędzy w kieszeni, więc

ekonomistą, żeby zdawać sobie sprawę, że jak trzy-

będą więcej wydawać; szczególnie osoby osiągające

mam pieniądze na rachunku, a ten rachunek jest

niespecjalnie wysokie dochody czy średnie, gdzie

oprocentowany albo na zero procent, albo tam pół

skłonność do konsumpcji jest wysoka, więc to ewi-

procenta czy procent, a inflacja jest już kilkanaście,

dentnie działanie proinflacyjne. To jest pierwsza

to mniej więcej przynajmniej 10% rocznie zniknie

uwaga.

z tego konta. Mam odłożone 50 000 złotych gdzieś

Druga uwaga jest taka, że mamy wojnę,

na rachunku bankowym. Po okresie roku będę 8

miał, 10% mniej, czyli 45 000 złotych. Jednak ja

o wyjechaniu za granicę, może w trakcie, może

nadal mam 50 000 złotych. Brzmi to dosyć absur-

po studiach, to decyzję o powrocie podejmie Pan

dalnie, ale te dwie jednakowe kwoty mają zupeł-

z pewnością na podstawie wielu innych ważniej-

nie inną wartość. Porównując styczeń 2021 roku

szych czynników niż taka ulga.

i styczeń 2022 roku, to już nie jest to samo 50 000 złotych. Często się mówi, że to inflacja “ukradła” to

D.M.: Dobrze. Jeżeli ktoś zostaje w Polsce oraz nie

5000 złotych. Jest ona takim bezwzględnym po-

przekracza tego progu podatkowego, nie zarabia

datkiem, ukrytym podatkiem inflacyjnym, którego

więcej, a taka osoba właśnie wraca z zagranicy i jest

nie widzimy. Z twojego konta zginęła właśnie ta

zwolniona przez następne 4 lata. To czy Pana zda-

część. Wyparowało 10% tego, co miałeś. W teorii

niem jest to niesprawiedliwe społecznie?

cyferki się zgadzają, ale kupić można za to zdecyJ.N.: Tak jak Panu mówiłem, generalnie ulgi nie

dowanie mniej.

są sprawiedliwe społecznie. Nagle ktoś decyduje, D.M.: Nowy Ład – aktualnie bardzo często po-

że jedna osoba płaci taki podatek, a druga osoba

ruszany temat. Wraz z nim wprowadzono nową

płaci inny podatek, mimo że sytuacja życiowa tych

ulgę. Emigranci, którzy wracają do Polski z róż-

osób jest podobna albo nawet identyczna. Takich

nych państw, zostali zwolnieni z podatku PIT przez

niesprawiedliwości można znaleźć całą masę, więc

następne 4 lata, jeżeli ich dochód nie przekracza

to nie pierwsza, nie ostatnia sprawa. Dobrym argu-

85 528 złotych. Czy patrząc na względy społeczne,

mentem jest to, że powinniśmy zauważać, dlaczego

jest to według Pana sprawiedliwe?

nagle jedni mają płacić, a inni mają nie płacić.

Idąc tym tropem, trzeba również spojrzeć

J.N.: Generalnie jestem wielkim przeciwnikiem

na młodych ludzi. Ulga polegająca na zwolnieniu

wszelkich ulg. Nawet niektóre bym był skłonny

z PIT-u do 26 roku życia jest po prostu niepo-

zaakceptować, ale jak mam odnieść się do całości,

trzebna. Została wprowadzona w roku wyborczym

wyznawałbym zasadę żadnej ulgi. Każde odstęp-

jako taka zachęta wyborcza dla młodych. Czy to

stwo powoduje, że pójdą za nim inne. Te ulgi, które

młodych przekonało? Nie wiem, jednak nie ma

mamy w Polsce, są nie do końca racjonalne, a nie-

żadnego ekonomicznego uzasadnienia, żeby pre-

które z nich całkowicie nieracjonalne. Mamy ten

ferować ludzi do 26 roku życia. Podam taki jeden

kłopot, że jak się raz coś wprowadzi, to już ciężko

z wielu przykładów. Osoba ukończyła szkołę, ma

od tego odejść, bo zawsze jest ktoś, kto na tej uldze

te osiemnaście lat. Podejmuje decyzję, że nie idzie

skorzysta. A jak korzysta, to jak i dlaczego mu to za-

na studia, tylko od razu poświęci się tej karierze

brać? Jak zabierzemy to, z pewnością się nie ucie-

zawodowej. Prościej mówiąc, kończy szkołę i idzie

szy. A nie zapominajmy, że on ma głos, on głosuje.

do pracy. Druga osoba postanawia kontynuować

Pyta Pan o jedną z ulg, bo tych ulg w Nowym

swoją edukację, idzie na studia. Studiuje, studiuje,

Ładzie wprowadzono wiele. Czy ona ma istotny

studiuje… W momencie ukończenia studiów taka

charakter ekonomiczny? Niestety nie. Ona ma

osoba skorzysta z tej ulgi znacznie mniej niż osoba

głównie charakter propagandowy. Cały Polski Ład

rozpoczynająca pracę bez wyższego wykształcenia.

ma charakter propagandowy. Od początku było

Nie wszyscy muszą być lekarzami, bo na rynku pra-

wiadomo, że Polski Ład jest „pisany na kolanie”

cy jest miejsce i dla lekarza, i dla ekonomisty, i dla

w ostatniej chwili. Jest nieprzygotowany i nie-

sprzedawcy, i dla każdego innego zawodu. Ale dla-

przemyślany. Ta ulga też jest źle skonstruowana,

czego państwo chce wspierać bardziej osoby, któ-

o czym mówione jest otwarcie i nie jest to jedynie

re nie studiują i wcześniej idą do pracy? Dlaczego

moje zdanie. Według mnie nie ma powodów, żeby

osoby, które kształcą się znacznie dłużej są w tym

taką ulgę wprowadzać. Szansa, że ta ulga przeko-

przypadku niedoceniane?

na kogoś tak naprawdę do tego, żeby wrócił, jest niewielka. Mnóstwo różnorodnych czynników wpływa, że ludzie wyjeżdżają, przyjeżdżają. A czy to właśnie ta ulga będzie czynnikiem decydującym?

Zaufanie podatników do państwa jest dość umiarkowane. Wynika to tak naprawdę z braku stabilności. Dzisiaj mam ulgę, jutro jej nie mam,

a jeszcze w trakcie roku trzy razy się te

zasady zmienią. Zresztą młodzi ludzie zawsze będą przyjeżdżali, wyjeżdżali i naprawdę ulga ma tu zupełnie marginalne znaczenie. Jeśli Pan zdecyduje 9

Ta ulga może miałaby trochę sensu, gdyby jakieś

J.N.: Tak jak wcześniej wspomniałem, połowa

straszne bezrobocie było wśród młodzieży. Więc

z tego tak zwanego „prezentu” jest taka, że to sa-

tak naprawdę nie wiadomo, w jakim celu stwo-

morządy same finansują. Niestety samorządów

rzona jest ta ulga. Natomiast z pewnością jest ona

nikt o zdanie nie pyta. Sytuacja jest trochę chora.

wykorzystana

Samorządy muszą planować wydatki wcześniej.

marketingowo-politycznie-propa-

gandowo.

W momencie, gdy niespodziewanie okazuje się, że w połowie roku wprowadzamy stawkę niższą, sa-

D.M.: Drugi próg PIT pozostaje wciąż na poziomie

morządowa pula jest już zaplanowana i nagle sta-

32%, jak się Pan na to zapatruje?

jemy na głowie. Budżety są już uchwalone, wydatki oraz inwestycje potwierdzone, a nagle pieniędzy

J.N.: Jak mówimy o progach 12% i 32%, to trzeba

nie ma. I co wtedy? Jest to wyjątkowo nie poważ-

pamiętać, że w Polskim Ładzie to nie jest prawda.

ne zachowanie. Z pewnością będzie miało bardzo

Nie jest prawdą, że ktoś będzie płacił 32%, ktoś

zły wpływ na przyszłość. Takie postępowanie jest

będzie płacił 12%, bo do tego wszystkiego musimy

niedozwolone.

doliczyć dziesięcioprocentową składkę zdrowotną.

Choć nazywa się składką jest de facto podatkiem.

D.M.: Dobrze, czy przy tak rozwiniętym państwie

Więc tak naprawdę nieprawdą jest, że kwota wolna

jak Polska ograniczenie finansowania samorządów

w Polsce wynosi 30 000 zł, bo w obecnym systemie

jest na optymalnym poziomie?

nie mamy kwoty wolnej. Mamy 9%, potem 9% plus 12%, czyli 21%, a potem 32% plus 9%, czyli 41%.

J.N.: Rząd ma „manierę cwaniactwa”, mianowicie

Mamy również ten podatek solidarnościowy, który

te pieniądze samorządom zabiera, a jednocześnie

nie nazywa się podatkiem tylko daniną. Oczywiście

reklamuje na plakatach, ileż on to samorządom

jest także podatkiem od początku do końca. Ustal-

pieniędzy przekazuje. Wyobraźmy sobie sytuację,

my więc, że stawki krańcowe w Polsce wyglądają

że student otrzymuje od rodziców stypendium na

9, 21, 41 i 45%. Czy 45% podatku to dużo? Jak Pan

kwotę 1000 zł miesięcznie. Następnie zmieniają

słyszy 45%, to wydaje się duża, konkretna liczba.

decyzję, że ich potomek zamiast 1000 zł dostanie

Jednak czy to jest tyle, że już w innych krajach nie

500 zł. Od czasu do czasu coś mu kupimy, ale jako

ma więcej? Są kraje, gdzie te stawki są wyższe po-

rodzice będziemy wszystkim mówili: “To MY mu

nad 50%. Czasy wysokich podatków dochodowych

kupiliśmy, to MY…, to z NASZYCH pieniędzy…”.

takich, że stawka ta najwyższa była 70-80%, już

Nie jest to przykład obrazujący w pełni sytuację,

minęły. Dobrze, niedobrze – to rzecz gustu.

ale trochę pokazuje, na czym polega. Do tej pory

Współcześnie pracy tak bardzo się nie opo-

samorządy dostawały jakąś część PIT-u. Wielkość

datkowuje z różnych względów, więc to stawka

tego PIT-u wynosiła X, nagle ten PIT maleje, ze

45% wydaje się już taką “słuszną”. Oceniać, czy

względu, że rząd obniżył podatki. Konsekwencją

jest to słuszna stawka, to już nie moja rola. To jest

tego jest, że samorządy dostają mniej, a rząd przyj-

dość istotne obciążenie. Proszę zwrócić uwagę, że

muje postawę, w której oferują dodatkowe doło-

ta stawka 45% dotyczy osób, które pracują na etat,

żenie pieniędzy. W celu pokazania się z najlepszej

bo jak jest się samozatrudnionym to, najwyższa

strony na plakatach zamieszczają informację “mia-

stawka nie wynosi 45%, mimo że by się zarabiało

sto zyskało tyle i tyle milionów z Polskiego Ładu!”.

bardzo dużo. Taka osoba płaci podatek liniowy,

Zapominają jedynie, że pieniądze tych samorzą-

który wynosi 19%, i do tego składkę. To też dziwna

dowców, to nie są jakieś ekstra pieniądze, które się

sprawa, ponieważ jak prowadzi działalność i płaci

wzięły nie wiadomo skąd. Jest to kolejny zabieg,

podatek progresywny, o którym mówimy, to ma

który możemy wpisać pod charakter propagando-

składkę 9%, a jak prowadzi działalność i podatek

wy. Co więcej, te „dodatkowe” pieniądze w więk-

liniowy, to składka wynosi 4,9%. Nie trzeba tam

szym stopniu płyną do samorządów powiązanych

wielkiej matematyki, że 19% plus 4,9% to jest tro-

z obecną ekipą rządzącą.

chę mniej niż 24% liniowo. Ma to swoje plusy i minusy, ale proszę popatrzeć – ktoś od dodatkowego

Rozmowę przeprowadził

miliona zapłaci 240 000, a ktoś obok od dodatko-

Dawid Matusiak

wego miliona zapłaci 450 000. Taki mamy system.

Redaktor Magazynu Deal

D.M.: Podatek PIT będzie teraz wynosił 12% oraz zapowiadane są odcięcia finansowania dla samorządów, jakie to przyniesie skutki?

10

PRIVATE EQUITY Pawel Jacel is an alumnus of University of Lodz. He graduated from Finance and Banking. Paweł is also former board member of project team at SKN Inwestor. Today Pawel is Managing Director at CVI, leading private debt investor in CEE with asset under management (AuM) at value of almost EUR 1bn.

Established in 2012, CVI is a team-owned asset

M.N.: Why it is so attractive and what are the key

manager focused on investing in small and mid-

differences vs banking financing?

cap companies in the member states of the European Union within Central Europe. CVI has rap-

P.J.: Private debt instruments are very flexible

idly grown to become the largest regional player

and can address needs that traditional banking

in private debt, managing a total EUR 1 billion in

credit cannot. Private debt sector is also less regu-

AUM. Funds co-managed by CVI, invest in variety

lated than traditional banking sector. Private debt

of debt and quasi-equity instruments, providing to

investor usually accepts higher risk than banks

company’s tailor-made solutions.

and financing (loans, bonds) is much more flexible, but on the other hand expected return are

Maciej Nowicki: Paweł, what is your story? How

higher and amount to 6-12% margin plus reference

did you start work at private debt industry?

rate (WIBOR, EURIBOR etc). Structure is typically bullet and balloon type, which means that there is

Paweł Jacel: I gained first experience (at invest-

no or limited amortization of debt (banking debt

ment banking) during internships both in UK and

in most cases is amortized). Usual tenor (length of

Poland during mu master’s degree. After gradua-

financing) is between 3-7 years.

tion I started to work at M&A and consulting firms, then I spent over four years working for private eq-

M.N.: What are the types of private debt and typ-

uity fund. I joined CVI 7 years ago.

ical structures?

M.N.: What is the private debt?

P.J.: Private debt could be divided by risk nature from investor perspective. Senior financing is the

P.J.: Private debt is a relatively new asset class

safest structure – it is loan which has the highest

which gained popularity after financial crisis in

or par passu priority to repayment among financial

2008. It is private (not listed) non-banking fi-

liabilities. Junior or 2nd lien is debt which is sub-

nancing in form of debt. It is mostly bilateral

ordinated to other financing for example banking

transaction between investor and company.

credit. Untrenched is blended structure (senior 11

plus junior financing). Mezzanine is the riskiest

P.J.: It seems that popularity of private debt is ris-

structure and combined debt and equity elements.

ing, and this trend should accelerate in the future.

Interest could be in form of cash or/ and PIK (pay

Moreover, Polish banks are quite conservative in

in kind which means that interest is not paid reg-

financing mid cap companies which in turn needs

ularly but payment date is delayed till maturity/

more capital to growth. Private debt fulfils this gap.

repayment).

M.N.: Has the Covid19 epidemic influenced entreM.N.: Why companies use private debt as source

preneurs’ interest in debt financing? If so, to what

of financing?

extent.

P.J.: For many reasons. It could be growth financ-

P.J.: Definitely, we can observe bigger pipeline

ing (CAPEX, working capital, acquisitions) or re-

after Covid. It is mainly due to economy rebound-

financing existing debt. Private debt is also very

ed after covid and in result companies need more

important part of LBO transactions (Leverage Buy

capital to growth. Additionally, Covid impacted

Out).

many balance sheets and caused gaps in the working capital

M.N.: What is investment strategy of your fund?

M.N.: What experience and qualifications do you P.J.: CVI is co-managing various fund with differ-

need before you join private debt industry?

ent approach within private debt ie: direct lending/ senior, junior/ mezzanine. We usually invest

P.J.: To some extent private debt is like private

between EUR 2-20m into single transaction. Gen-

equity. You must understand not only financials

erally, we are sector agnostics which means that

KPI’s but also broader picture (industry’s trends,

we do not have any sector specific focus. Our geo-

regulatory changes, supplier/ clients’ dynamics).

graphical coverage is whole CEE region (Baltics,

It means that superior financial knowledge must

Poland, Czechia, Slovakia, Hungary, Romania, and

have but also problem solving and experiences

Balkans).

with cases in different sectors is requested. Negotiation, soft skills, and strong deal execution abilities

M.N.: How does the investment process look like?

is requested on position of investment manager/ investment director and higher. Ideal path before

P.J.: Yearly, we analyse ca 500-800 projects of

joining private debt fund, is 2-5 years experience

which we close 40-80 deals. Over the years we

in M&A/ investment banking, consulting/advisory

have developed repetitive and consistent invest-

or private equity side. Since I am also responsible

ment process. First stage is initial analysis/ short

for investment team’s recruitment at CVI, I warmly

discussion on investee committee and green light

encourage candidates who are interested in career

decision. Afterwards, the more detailed analysis is

in private debt, to contact me directly. Additional-

conducted together with management meeting and

ly, at CVI we have internship programme which is

company visiting. Term Sheet negotiation is next

great start in career path in investment industry.

(it is formal documents with key financial conditions). It is followed by documentation prepara-

M.N.: Finally, how did SKN Inwestor impact your

tions and final investment committee decision.

career?

In some cases, external due diligence process is applied. Final stage is signing/ closing and money

P.J.: Oh (laugh), of course greatly. Within the SKN

transfer (bonds issuance). Typical process lasts 4-8

project team we organised many meetings with

weeks, however more complex/ complicated deals

financial experts, capital market games and oth-

could last several weeks or even few months. The

er initiatives which gave a lot of practical insight

company becomes portfolio/ investee position,

about financial market. Inwestor was fantastic

and it is monitored on regular basis over the life of

place to meet great people and widen horizons. To

investment 3-5 years. This stage involves not only

sum up, it was perfect preparation for profession-

general financial situation monitoring but also in-

al path in financial markets. Hopefully, it has not

dustry trends and regulatory analysis.

changed.

M.N.: How does the development of private debt

Rozmowę przeprowadził

look like in Poland?

Maciej Nowicki Redaktor Magazynu Deal 12

13

PRYWATNE AKADEMIKI

PRZYSZŁOŚĆ STUDENCKIEGO ŻYCIA Dla wielu akademiki to nieodłączny element studiowania. Tanie, zlokalizowane blisko uczelni i gwarantujące bogate życie towarzyskie dla dopiero wchodzących w dorosłe życie młodych ludzi są idealnym lokum – a przynajmniej do niedawna tak było. Od momentu, w którym Polska dołączyła do Unii Europejskiej, standard życia Polaków z roku na rok polepsza się i co za tym idzie, zwiększają się co do niego oczekiwania, także studentów. Zalety akademików zbladły przy coraz częściej dostrzeganych wadach, do których zalicza się najczęściej wspólne łazienki i kuchnie, a także wymóg dzielenia pokoju z nieraz niedopasowanym współlokatorem. Z każdym rokiem akademiki stawały się również mniej atrakcyjne wizualnie ich remonty, nie są bowiem priorytetem w już bardzo obciążonych budżetach uczelni wyższych. Rozwiązaniem problemów bardziej wymagających studentów stały się akademiki prywatne.

Początki

w pokojach, a to wszystko za konkurencyjną cenę

Pomysł na pierwszy prywatny akademik zrodził

około 550 zł, nie przewyższającą znacznie kwoty,

się we Wrocławiu z dość prozaicznych powodów –

którą musieliby zapłacić za lokum publiczne (około

studentów w stolicy Dolnego Śląska było znacznie

300 zł).

więcej niż miejsc w pokojach zapewnianych przez

Po

uczelnie.

jakimś

czasie,

prywatne

akademiki

otwierały się także w innych studenckich mia-

W 2012 roku studiowało tam blisko 20 000

stach: Łodzi, Poznaniu czy Lublinie. Ich właści-

osób. Sukces pierwszego z prywatnych akademi-

cielami przestawały powoli być osoby prywatne,

ków polegał nie tylko na tym, że rozwiązał problem

a coraz częściej akademiki prywatne stawiały

braku miejsc. W przeciwieństwie do standardo-

specjalizujące się w tym firmy, takie jak przykłado-

wych, znanych wcześniej akademików, prywatne

wo największy aktualnie na polskim rynku Student

zapewniały darmowe Wi-Fi, telewizory i lodówki

Depot czy Base Camp.

14

KAŻDY/A STUDENT/KA EKSOCU WIE,

że dobry plecak to podstawa:) Gadżety EkSocu dostępne są na stronie sklep.uni.lodz.pl

Bądź na bieżąco: 15

eksoc.uni.lodz.pl

w.eksoc

@eksocul

„

Udogodnienia w pokojach

dodatek, który nie ma rzeczywistego zastosowania,

Wraz z rozwojem i rozpowszechnieniem akademi-

jednak nic bardziej mylnego. Każdy student prze-

ków prywatnych inwestorzy zaczęli prześcigać się

żył, bądź przeżyje, naukę do trudnego egzaminu,

w udogodnieniach udostępnianych swoim nowym

do której potrzeba przede wszystkim skupienia.

lokatorom. Powody ku temu były wyjątkowo pro-

Jak powszechnie wiadomo, ciężej wytężyć umysł

ste: im większy luksus i idące za nim możliwości,

w akompaniamencie gwaru i głośnych rozmów,

tym większy popyt, co ma bezpośredni wpływ na

które rozbrzmiewają na korytarzach akademików.

cenę, jakiej można oczekiwać od najemcy.

Wytłumione ściany pozwalają mieszkańcom czuć

Poza stającym się standardem Wi-Fi czy

się swobodnie i móc zarówno odpoczywać w ciszy,

sprzętem AGD akademiki prywatne przekonują

jak i dają możliwość spokojnej nauki bez hałasów.

studentów całodobową ochroną, co jest zrozumiałe, gdyż nieraz można było usłyszeć o kradzieżach,

Udogodnienia w przestrzeni publicznej

włamaniach czy nawet pobiciach na terenach osie-

Mimo wielu zalet, jakie mają pokoje w akademi-

dli akademickich. Bezpieczeństwo jest w cenie,

kach prywatnych, istotą mieszkania w takim miej-

szczególnie dla rodziców studentów, którzy chcą

scu jest przede wszystkim przestrzeń publiczna,

być pewni, że ich dzieciom nic nie grozi w miejscu

dzielona z innymi studentami.

zamieszkania.

Pierwszym udogodnieniem, jakie napotykamy, odwiedzając akademik prywatny, jest parking.

Coraz częściej akademiki prywatne stawiały specjalizujące się w tym firmy, takie jak przykładowo największy aktualnie na polskim rynku Student Depot czy Base Camp.

Posiadanie samochodu jest przez studentów coraz powszechniejsze, a miejsce parkingowe w dzisiejszych czasach jest niezbędne. Parkingi na terenie akademików dają pewność, że mieszkaniec zawsze będzie miał gdzie zaparkować. Nie można też zapomnieć o aspekcie bezpieczeństwa – miejsca są bowiem najczęściej całodobowo monitorowane i strzeżone, dzięki czemu kierowca może spać spokojnie.

W miejscach wspólnych, gdzie spotykają się mieszkańcy akademików prywatnych, najczęściej znajdują się wygodne kanapy i fotele, liczne stoły i stoliki oraz przestrzeń do takich gier jak piłkarzy-

Choć może to uchodzić za nieoczywiste, wiele

ki czy ping pong. Bardzo często do dyspozycji stu-

akademików prywatnych bardzo wiele inwestuje

dentów jest również telewizor, na którym można

w zachowanie czystość. Codziennym widokiem są

w większym gronie obejrzeć wydarzenie sportowe

pracownicy świadczący usługi sprzątające, a ich

czy teleturniej telewizyjny. Akademiki prywatne

praca jest wyjątkowo skrupulatnie weryfikowana.

wyróżniają się także dodatkowymi udogodnienia-

Czystość zarówno pokoi, jak i przestrzeni wspólnej

mi. Siłownie, pokoje do gier czy nawet sauny to

musi pozostawać nieskazitelna, w innym wypadku

tylko część atrakcji, na które liczyć mogą studenci

cały wizerunek akademika byłby naruszony, a kon-

w nich mieszkający.

kurencja bez wątpienia by to wykorzystała.

Najczęściej

spotykanym

standardem

Przyszłość akademików prywatnych

są również dużo bardziej, niż w przypadku

Akademiki prywatne stają się z roku na rok coraz

standardowych

rozbudowane

popularniejsze. Według badań GUS w Polsce stu-

pokoje. W lokalach prywatnych, poza przestrzenią

diuje aktualnie 1,3 miliona osób. Polscy studenci

do nauki, łóżkiem i wieloma szafami, do dyspozy-

to zdecydowana większość, jednakże nie jest rzad-

cji jest również własna łazienka i aneks kuchenny.

kością obecność w uczelnianych murach młodych

Komfort posiadania własnego prysznica jest czę-

Białorusinów, Ukraińców czy też osób przyjezd-

sto przeważający przy podjęciu decyzji o wybraniu

nych z programów wymiany, Hiszpanów, Francu-

akademika prywatnego zamiast publicznego – hi-

zów oraz Włochów. Niezależnie od tego, czy są to

storie o ciągnących się w nieskończoność kolejkach

tymczasowi studenci, muszą znaleźć lokum na rok

czy wątpliwej czystości toaletach pozostają na dłu-

akademicki. Miejsc w akademikach jest jednak wy-

go w pamięci osób ich doświadczających.

starczająco dla jedynie 14% z nich, a zapotrzebowa-

akademików,

Coraz więcej akademików prywatnych wy-

nie nie zmniejsza się.

posażonych jest również w wytłumione ściany. Po-

Pandemia COVID-19, mimo że uderzyła

myśleć można, że jest to niepotrzebny, kosztowny

także w akademiki prywatne, nie spowolniła ich 16

rozwoju. Ich rynek w Polsce obejmuje obecnie 6 592 łóżek, a do 2023 r. wzrośnie o 6 794 miejsca.

Nie jest to przypadek – w tym momencie obłożenie akademików prywatnych osiąga ponad 90%.

Znalezienie takich, które mają 100% zajętych i zarezerwowanych na przyszły rok miejsc, również nie sprawia większego problemu.

Studenci, coraz częściej są skłonni dopłacić, aby żyć w komfortowych warunkach, a ta tendencja z biegiem lat będzie tylko wzrastać. Trzeba też pamiętać, że w wielu przypadkach nie jest to znacząca różnica finansowa. Mimo wielu udogodnień względem standardowych akademików łączne opłaty często nie są większe niż 300 złotych.

Bez wątpienia rynek ten będzie się rozwijał i zaskakiwał kolejnych studentów rozwiązaniami zachęcającymi ich do skorzystania z ich usług.

Sandra Chmiel Analityka Chemiczna Uniwersytet Łódzki schmiel7437@gmail.com

Bibliografia: 1.

https://polskatimes.pl/prywatne-akademiki-w-polsce-czy-oplaca-sie-w-nich-mieszkac/ar/c9-14132541

2.

https://rynekpierwotny.pl/wiadomosci-mieszkaniowe/rynek-prywatnych-akademikow/11688/

3.

https://www.housemarket.pl/inwestycje/102/jak_wyglada_rynek_prywatnych_ akademikow_w_polsce,27995.html

17

18

PRO-ECOLOGICAL INNOVATIONS

IN THE MODERN WORLD Nowadays, it is more and more often said

about being ECO. In colloquial language, ecology has come to be identified not with the science of the relationship between living organisms and the environment, but with environmental protection. Today, the ECO nickname is used to emphasize that something works in harmony with nature.

More and more often, the word ECO can be found in many different contexts, e.g.

ECO-cosmetics, ECO-clothing, ECO-auto, ECO-furniture, and even ECO-food. The world is crazy about the word ECO. Being green and pro-ecological behavior has be-

the possibility of meeting the basic needs of indi-

come a value desired by many people. Those who

vidual communities or citizens of both the modern

hold nature dearly, make their daily decisions with

generation and future generations. . “ - the point is

natural prosperity in mind. They think about how

then to manage resources in such a way that other

they affect nature. Environmental protection has

generations can also use them.

become a priority due to the progressive negative

An example of sustainable development is

climate changes. People started to notice errors in

planting new trees in the place of their cutting. This

everyday functioning, they started to change their

process also has a great impact on the improve-

habits, more and more often they try to make con-

ment of the condition of the natural environment.

scious decisions, taking into account the welfare of

In order to make it easier to introduce

the natural environment, thanks to which they seg-

changes in one’s life, as well as to adapt to climate

regate waste, save water and electricity.

change, innovative solutions started flourishing. At

In addition to being ecological, sustainable

this point, it is worth explaining what an innova-

development is also important in the fight against

tion actually is. According to the Polish Develop-

climate change. According to the act: the Environ-

ment Fund Group:

mental Protection Act of 27 April 2001, Journal of

“Innovation is the implementation of a new

Laws 62, item. 627, art. 3, section 50:

or significantly improved product (product or

“Sustainable development is such a socio-econom-

service) or process, a new marketing method or

ic development in which the process of integrating

a new organizational method in economic practice,

political, economic, and social activities takes place

workplace organization or relations with the envi-

while maintaining natural balance and the durabil-

ronment. The minimum requirement for an inno-

ity of basic natural processes, in order to guarantee

vation to occur is that the product, process, mar19

keting method or organizational method is new (or

new solutions in the field of building construction,

significantly improved).

materials, and creating sustainable interiors. GBI

Innovation is to make the quality of life in-

awards buildings that comply with their ecological

crease, and human everyday life to become simpler

standards with certificates. Thanks to such a certif-

and “more colorful”. Innovations are most often

icate, a person who wants to move into the building

the result of thinking what I need to make it eas-

can be sure that it was created in accordance with

ier for me to do something. Due to the spread of

the new standards of caring for the natural envi-

knowledge about ecology and the needs of the nat-

ronment.

ural environment, more and more pro-ecological

Another example of pro-ecological inno-

solutions are being developed. We have different

vation is the new tree planting solution. A Dutch

examples of environmental innovations all over

flower exporter has created a device for seed ger-

the world. But what does Eco-innovation mean?

mination and incubation of seedlings and aquat-

According to the Eco-innovation Observatory, it is:

ic plants in the desert. GroasisWaterboxx con-

“The introduction of each new or significant-

sists of a smart bucket made of recycled paper.

ly improved product (good or service), process,

Thanks to a special vessel, the device requires as

organizational change and marketing solution,

much as 90% less water than traditional cultiva-

reducing the consumption of natural resourc-

tion methods. And this is only water saving! In ad-

es (including materials, energy, water and land)

dition, we benefit from the development of previ-

and reducing the release of harmful substances

ously unsuitable areas, thus we better manage and

throughout the life cycle.”

use the space.

Thanks to the above-mentioned definitions

An interesting solution is also CloudFisher,

and explanations, it will be easier to understand

i.e. panels that turn fog into drinking water. The

the subject of my work. So let’s get to the point.

project makes it easier for people living in coast-

All over the world, new ideas are being born to improve reality. People strive to have a less negative impact on the environment. Many innovators and a significant number of companies are taking a step towards building a greener future. There are more and more new ideas, and solutions are becoming more innovative.

Would anyone have thought that in the future we would be putting smog vacuum cleaners in cities, the so-called Smog Free Tower? In addition, this tower can transform smog into jewelry! It is an

al or mountainous areas to obtain water. The ob-

innovative solution that involves sucking in pollut-

tained safe drinking water can be used not only

ed air, purifying it in the ionization process, and

for food purposes but also for irrigation of crops

then re-releasing it into the environment. The first

or forestry works. The device is made of a special

7-meter tower was installed in the artist’s home-

3D mesh, resistant to high wind speed, and at

town, Rotterdam. Later, the Smog Free Tower was

the same time retaining water. The structure can

lent and erected in other places, such as Beijing,

collect up to 600 liters of drinking water per day.

Mexico, and India, and it could even be found in

Currently, the project is being tested in Morocco.

Krakow in 2018.

Do you know that plastic cutlery that is always

To support this project, you can purchase the

used during barbecues or other outdoor events?

Smog Free Ring. The ring consists of compressed

Plastic plates have already found their paper

smog particles collected from the tower. By pur-

equivalents, but how to eat with a paper knife or

chasing such jewelry, a person contributes more

fork? It seems impossible. A delicious way to re-

than 1000 square meters of clean air. It is an amaz-

place plastic cutlery comes in handy. Bakey’s com-

ing investment for the future.

pany has found an ecological alternative to the

There are also pro-ecological solutions in

plastic enemy, which is edible cutlery available in

construction. The Green Building Initiative (GBI)

3 different flavors: plain, sweet, and spicy! And if,

is an initiative focused on creating sustainable and

after eating a meal, we feel full and we do not want

resource-efficient buildings. Consider the project

to eat cutlery, we do not feel like eating. what to

aims is to improve the standards of green construc-

worry about, because the product is 100% natural

tion and to introduce new and greener solutions

and biodegradable.

There are a lot of similar projects: robot-

in the construction industry. The project involves 20

butts” receives a small amount of food for each cig-

The world is crazy about the word ECO. Being green and pro-ecological behavior has become a value desired by many people.

arette to butts. As the author of the project claims:

identified with constant progress. As Krystyna

“Crows and ravens are extremely intelligent birds

Araszkiewicz writes in her doctoral thesis “Eco-

and it is easy to teach them new behaviors.”

logical innovations and the competitiveness of the

ic bees, solar glass, sustainable plastic, recycled coffee grounds fabric, ethical phones, food waste cars, and many other examples. However, my attention was particularly drawn to the eco-innovative solution used in Sweden. A town close to the state’s capital, Södertälje, has found a new way to clean the street from cigarette butts and small trash. The CorvidCleaning startup, invented by Günther-Hanssen, uses crows to clean streets. The project assumes that a bird that collects “cigarette

region’s economy”:

The company’s founder estimates that using crows could save at least 75% of road clean-

“Innovation is equated by Porter (Porter’s hypoth-

ing costs in Södertälje. Currently, the city spends

esis was formulated by the economist Michael

about 20 million Swedish crowns (almost PLN 9

Porter. According to it, strict environmental reg-

million) annually on cleaning costs. It is worth em-

ulations can increase efficiency and encourage the

phasizing that bird health is important to the com-

introduction of innovations that help to improve)

pany and they constantly monitor their project. In

with continuous progress, the result of which is

voluntary cooperation with crows, they make sure

greater efficiency of work and capital. In the con-

that the project does not endanger the life of the

ditions of globalization, an important issue is the

animals.

emergence of economic mechanisms that transfer

During the course of the project, one can

economic impulses resulting from the processes

come to the simple conclusion that it is easier to

of globalization and integration into the regional

teach a crow to collect garbage than people not to

economy. These include, first of all, the processes

throw it away.

of “spilling” of knowledge, experience, and tech-

Not only in other countries, but also in Po-

nology as a result of internal trade as well as the

land, there is more and more talk about adapting

flow of people and ideas. At the same time, the

to climate change and introducing innovations in

latest theories of regional development deal with

the field of environmental protection. In the Re-

issues related to the endogenization of economic

port on the condition of Polish cities. The environ-

growth [Markowska 2010, p. 20]. The new growth

ment and adaptation to climate change (Edited by

theory assumes that innovations favor regional

Agnieszka Rzeńca, Agnieszka Sobol, Piotr Ogórek)

development if they are treated as an endogenous

we read that:

resource of a region. “

“Eco-innovative cities are cities that care for the

Poland supports ecological innovations in

natural environment, rationally manage their re-

cities through various projects. One of them is

sources, are low-emission, and reduce their car-

a program that has been operating since 2008.

bon footprint. (...) One of the key goals of urban

Green Evo, referred to as “an accelerator of green

policy in the context of environmental and climate

technologies (...) It aims to stimulate, support,

challenges should be the implementation of the

and promote eco-innovative technologies and

compact city concept and limiting the chaotic dis-

solutions that will enable the dynamic develop-

persion of buildings in suburban areas. A compact

ment of the circular economy.” Other examples of

city is a synonym for sustainable development. “

eco-innovation are also new solutions in the field

With the emergence of new eco-innovations,

of waste management (e.g. recycling machines or

cities began to develop economically. Therefore, it

sensors that recognize the type of waste), as well

is not difficult to consider conclude hat cities with

as the use of luminescent aggregate in pedestrian,

such solutions become more attractive. The use of

bicycle, and road surfaces (they absorb solar radia-

pro-ecological innovations began to be considered

tion and emit energy as light after dark).

as a factor increasing the quality and comfort of

In addition to government programs, we also

the life of the population living in a given area,

have bottom-up projects, initiatives, and competi-

thus contributing to an increase in the competi-

tions on topics related to environmental protection

tiveness of the place. Regions applying new solu-

and innovation. One of the eco-innovation ideas is

tions in the field of environmental protection are

the Startup of Sebastian Górecki, an electronics stu2121

„

dent at the Lodz University of Technology, who won the second edition of EkSocStartUP! He developed a project to build an intelligent hive. Intelligent Hives is a complete hive monitoring system, which includes a device for taking measurements, installed in any hive and a mobile application. They ensure constant access to all the most important data. The project aims to help bee breeders and insects in their work. To quote the author of the idea: “I’m not a beekeeper, but I really like honey. (...) I created my own design of electronics that can be installed in them. At the moment, we are developing BeeHUB measuring devices for intelligent hives. BeeHUB monitors temperature, humidity, sound frequency, location and weight inside and outside the hive. The data is collected and the measurements are analyzed and sent to the cloud for further analysis. The beekeeper is informed whether everything is okay with his bees or not.

Further, S. Górecki announced in his speech that in the future he would like to examine the parameters of the entire hive, analyze them, and, if necessary, alert beekeepers. The author of the project will want to focus on air temperature and humidity, because these are the key parameters, while over time he also counts on weight and air purity measurements in a given hive “ Pro-ecological innovations, as can be seen from the examples cited above, are becoming more and more popular. People have started to understand their mistakes and are trying to limit the negative impact on the environment. Thanks to new nature-friendly solutions, inventors contribute to the improvement of the ecological situation in the world, thus influencing the economic situation of a given region. The world tries to function by caring for the good of nature. I believe that we should support more and spread eco-innovation to make life on our planet easier and greener.

Zuzanna Bąk Gospodarka przestrzenna Uniwersytet Łódzki zuziabk@gmail.com

Bibliography: 1.

https://www.agdmaniak.pl/43714/znaczyeko/

2.

https://pfr.pl/slownik/slownik-innowacja. html

3.

https://noizz.pl/lifestyle/ptaki-zbiora-niedopalki-z-ulic-w-zamian-za-jerzenie/db0llbb

4.

https://thebizin.com/international/a-swedish-startup-trains-crows-to-pick-up-trash/

22

UBÓSTWO JAKO

PRZYPADEK NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH Dzisiejszy świat staje się globalną wioską, w której każdy wybiera drogę, którą chcę podążać. Jednak pomimo niesamowitego rozwoju kultury, technologii, gospodarki wciąż pozostaje wiele problemów społecznych, ekonomicznych, gospodarczych oraz środowiskowych bez rozwiązania. Uświadamianie i pojmowanie współczesnych problemów jest bardzo ważną kwestią, ponieważ tylko jeśli je poznamy, możemy je niwelować i w dalszej konsekwencji wykluczać. Jednym ze szczególnych przypadków nierówności społeczno-ekonomicznych jest ubóstwo.

Definicja ubóstwa

czak, PWN, Warszawa 1993) Tutaj znów można za-

Zarówno w Polsce jak i na świecie definicja ubó-

dać wiele pytań, zarówno odnoszących się do okre-

stwa nie jest jednoznacznie określona, dzięki cze-

su zjawiska, ale również poziomu życia, na który

mu postrzeganie tego problemu staje się elastycz-

zabraknie nam środków. Możemy jednak przed-

ne. Ubóstwo często wyjaśniane jest jako „zjawisko

stawić kryteria dobrobytu, za które uznać można:

społeczne polegające na braku dostatecznych środ-

dostęp do wody pitnej, dogodne warunki sanitar-

ków materialnych do zaspokajania potrzeb życio-

ne, spożywanie wartościowej żywności, odpowied-

wych jednostki lub rodziny”. (Wielka Encyklopedia

nia, schludna odzież oraz godne miejsce i warunki

PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

zamieszkania. Brak części tych kryteriów, niebędą-

2005, t. 28, s. 221.) Tę definicję trudno uznać za

cych jednorazowym, chwilowym incydentem mo-

wystarczającą. Brak ram czasowych powoduje,

żemy zdefiniować jako ubóstwo. Nie zważając,

iż powstaje pytanie, czy jednorazowe sytuacje

czy rozpatrujemy ubóstwo pod względem ekono-

trwające przez kilka dni uznać można za ubóstwo.

micznym, psychologicznym, czy socjologicznym,

A co z sytuacją trwającą przez rok? Czy jest to tak

można stwierdzić, że jest to zjawisko skutkujące

samo rozpatrywane? Webster New Encyclopedic

wyniszczeniem człowieka, a w konsekwencji utrzy-

Dictionary (Webster’s New Encyclopedic Dic-

mywania się tego zjawiska przez dłuższy okres tak-

tionary, Black Dog & Leventhal Publishers, New

że i dużej części społeczeństwa. Warto uwzględnić

York 2009.) definiuje ubóstwo jako niemożność

w definiowaniu ubóstwa, że osobie znajdującej się

osiągnięcia minimalnego standardu życiowego.

w takim stanie doskwiera niedosyt dóbr material-

Słownik PWN zaś wyjaśnia je jako „brak środków

nych i niematerialnych, brak możliwości rozwoju

do życia”. (Słownik języka polskiego, red. M. Szym-

i niemożność uczestnictwa w życiu kulturowym 23

24

i społecznym, brak środków na dobra i usługi.

Wykres 1. Zasięg ubóstwa w Polsce w latach

Skutkiem odczuwania tych braków jest zaniżona

2008 – 2020.

pewność siebie, ale również często występująca dyskryminacja ze strony społeczeństwa. Grupami najbardziej narażonymi na wykluczenie społeczne są długotrwale bezrobotni, osoby niepełnosprawne oraz chore psychicznie, uzależnieni, opuszczający zakłady karne i poprawcze, kobiety samotnie wychowujące dzieci, ofiary patologii życia rodzinnego, bezdomni oraz inne osoby znajdujące się w trudnej, niekorzystnej finansowo sytuacji życiowej.

Jakie są przyczyny ubóstwa?

Główne przyczyny ekonomiczne ubóstwa to: • przeszłość związana z systemem komunistycznym w państwach Europy Środkowo Wschodniej, która wciąż jest odczuwalna, źle prowadzona polityka ekonomiczna państwa lub Unii Europejskiej, wynikająca z niej korupcja, biurokratyzacja czy wysokie podatki, • niepoprawne wzorce zachowań, często patologiczne, które prowadzą do zaburzeń ładu społecznego, rozpad tradycyjnych form społecznych, np. rodziny, • doraźny charakter pomocy socjalnej, • niesprzyjające rozwojowi warunki, np. do podjęcia działalności gospodarczej oraz brak kapitału, • trudna sytuacja gospodarcza kontynentu, kraju czy regionu i konkurencja występująca na rynku towarów i usług. (Strategia rozwoju Caritas w Polsce na lata 2007–2012, op. cit.,

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wg. GUS

– w 2008 r. wynosił 30,5 proc.

Państwami najbardziej zagrożonymi ubóstwem i wykluczeniem społecznym spośród państw członkowskich Unii Europejskiej są Bułgaria, Rumunia oraz Grecja. Do państw znajdujących się w najlepszej sytuacji pod względem zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym są Czechy, Słowenia i Słowacja. W roku 2018, 21,7 % populacji Unii Europejskiej była zagrożona ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. W porównaniu z latami 2009-2012, nastąpiła tendencja spadkowa, czyli sytuacja w Unii Europejskiej ulega poprawie.

s. 14)

Wykres 2. Zagrożenie ubóstwem i wykluczeniem

Przyczyn, które wpływają pośrednio i bez-

społecznym w państwach członkowskich UE.

pośrednio na rozprzestrzenianie się ubóstwa jest bardzo dużo, wyeliminowanie wszystkich jest niemożliwe, jednak warto próbować zniwelować część z nich, tak aby ubóstwo nie było tak powszechne.

Według wyników badania budżetów gospodarstw domowych zasięg ubóstwa skrajnego w Polsce w roku 2020 wynosił 5,2%. W porównaniu z poprzednim rokiem nastąpił wzrost liczby osób skrajnie ubogich o około 1 p. proc. Znacząco wpłynęły na to warunki, w jakich w tym czasie znaŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących

lazło się społeczeństwo polskie. Związane to było

z Eurostatu.

z rozwojem pandemii COVID - 19 oraz zamrożeniem gospodarki od marca 2020 roku. W związku

Występujące ubóstwo, mimo ciągłego roz-

z czym w porównaniu z rokiem 2019 wzrósł zasięg

woju technologii i faktu, iż żyjemy w „globalnej

ubóstwa skrajnego. Progi ubóstwa w Polsce w la-

wiosce” [Globalna wioska – termin wprowadzony

tach 2008 – 2020 przedstawiono na wykresie 1.

w 1962 przez Herberta Marshalla McLuhana, opisujący trend, w którym masowe media elektronicz-

Jak wygląda problem ubóstwa i wyklucze-

ne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umoż-

nia społecznego w Unii Europejskiej?

liwiając ludziom komunikację na masową skalę.]

Zacznijmy od Polski. Liczba Polaków zagrożonych

gdzie konsumpcjonizm jest tak znaczącą częścią

ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wynosiła

życia większości społeczeństw, często jest odrzuca-

6,976 mln osób w 2018 r., co oznacza 18,9 proc. po-

ne na drugi plan. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypo-

pulacji, podał Eurostat. Odsetek ten poprawia się

spolitej Polskiej państwo jest zobowiązane do prze25

ciwdziałania zarówno ubóstwu oraz marginalizacji.

Pomoc osobom ubogim udziela instytucja pomocy społecznej, jednak często jest to pomoc doraźna, która nie polepsza sytuacji na stałe. ONZ stara się wprowadzać w życie założenia, które poprawią standard życia ludności. Ze względu na wagę problemu, jakim jest ubóstwo wdrażane są również programy, których celem jest ograniczenie zjawiska ubóstwa. Jednym z podstawowych założeń polityki społecznej Unii Europejskiej i krajów członkowskich jest walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Działania mające na celu ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego stanowią, obok działań nakierowanych na wspieranie zrównoważonego rozwoju gospodarczego i zatrudnienia, jeden z głównych obszarów zainteresowania i zarazem wsparcia Komisji Europejskiej oraz były jednym z głównych filarów strategii lizbońskiej.

Zakończenie Nieprzerwanie trwającym na świecie problemem jest omawiany problem nierówności społecznogospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem problemu ubóstwa, który dotyczy każdego z nas.

W krajach rozwijających się problemy nierówności i ubóstwa mają tendencję spadkową, jednak wciąż proporcjonalnie zaniżoną w odniesieniu do ciągłego rozwoju. W krajach Afryki wyjście z ubóstwa często nazywane jest „pułapką ubóstwa”, ponieważ dochody są zbyt niskie, by było możliwe oszczędzanie i inwestycje, a sama sytuacja w wielu krajach jest niepewna (władza, instytucje), co wyklucza rozwój i pogłębia nierówności społeczno-ekonomiczne. Tolerancja i zrównoważony rozwój są kluczowe, aby dzisiejszy świat mógł iść naprzód, by każdy człowiek czuł się bezpiecznie i komfortowo, a problemy nierówności i ubóstwa były niwelowane oraz zmniejszały się wraz z biegiem kolejnych lat.

Aleksandra Szewczyk Ekonomia Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 307612@stud.umk.pl

Bibliografia: 1.

Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2020 r., GUS

26

2.

https://ec.europa.eu

3.

http://hdr.undp.org [dostęp: 24.11.2021]

LONDYŃSKI KRYSZTAŁ

IKONĄ ZRÓWNOWAŻONEGO BUDOWNICTWA? Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat słowa „ekologiczny”, „zrównoważony”, czy też „zielony” globalnie zyskały na znaczeniu. W odpowiedzi na zagrożenia związane z m.in.: zmianami klimatu, kurczeniem się zasobów naturalnych oraz utratą bioróżnorodności zaczęto intensywniej poszukiwać rozwiązań pozwalających zminimalizować negatywny wpływ człowieka na środowisko.

Obecnie skuteczne ekologiczne rozwiązania możemy odnaleźć w każdej branży, także w budownictwie. Podczas planowania inwestycji w nieruchomości zarówno użytkowe jak i mieszkaniowe coraz częściej ma się na uwadze wpływ projektowanego obiektu na otaczające nas środowisko.

Idea budownictwa zrównoważonego, określane-

produkt, który musi spełnić wiele kryteriów, aby

go także mianem budownictwa ekologicznego,

finalnie uzyskać status zrównoważonego.

polega na tworzeniu i zarządzaniu obszarem za-

Najstarszym i powszechnie stosowanym

budowanym w sposób zdrowy i odpowiedzialny,

systemem służącym do certyfikacji budynków

oparty na zasadzie efektywnego, ekologicznego

zrównoważonych w Polsce jest system breeam

wykorzystania zasobów naturalnych. W praktyce

(Building Research Establishment Environmen-

budynek zrównoważony to taki, który minimali-

tal Assessment Method), stworzony w 1990 r.

zuje negatywny wpływ na środowisko, jest przy-

w Wielkiej Brytanii. Według jego kryteriów ocenie

jazny człowiekowi i jego zdrowiu oraz uwzględnia

podlega dziesięć obszarów: zarządzanie, zdrowie

aspekty ekonomiczne. Przy jednoczesnym odpo-

i samopoczucie, energia, woda, wykorzystywanie

wiedzialnym korzystaniu z zasobów odnawial-

terenu i ekologia, odpady, transport, materiały,

nych i nieodnawialnych dba, aby zgodnie z zasadą

zanieczyszczenia, innowacje; z czego uzyskanie

zrównoważonego rozwoju przyszłe pokolenia miały

pozytywnej opinii na temat pierwszych pięciu to

możliwość zaspokojenia swoich potrzeb.

wymóg minimalny, na podstawie którego można

Z perspektywy budownictwa zrównoważone-

starać się o wyższą ocenę. Sam proces weryfikacji

go kluczowe jest, aby już w chwili projektowania

jest złożony, a jednym z etapów jest wypełnienie

każdy etap życia budynku począwszy, od wykona-

przez zarządcę lub właściciela ankiety składającej

nia, aż do jego rozbiórki, został uważnie zaplano-

się z 200 pytań. Aby uzyskać certyfikat na poziomie

wany. Nieruchomości stanowią skomplikowany

Pass, należy zdobyć powyżej 30% punktów. Kolej27

28

„

W praktyce budynek zrównoważony to taki, który minimalizuje negatywny wpływ na środowisko, jest przyjazny człowiekowi i jego zdrowiu oraz uwzględnia aspekty ekonomiczne. no przyznawane certyfikaty to Good, Very Good,

czas projektowania The Crystal było wybudowanie

Excellent i najwyższy stopień – Outstanding, który

budynku o najwyższym standardzie, spełniającym

można zdobyć przekraczając próg 85%.

najwyższe kryteria certyfikacji, który stanowiłby

W 1998 r. organizacja United States Green

symbol światowej klasy inżynierii, wyznaczałby

Building Council opracowała system leed (Leader-

standardy efektywności, jakości i innowacji.

ship in Energy and Environmental Design), który

W efekcie tych starań po osiemnastu miesiącach

obecnie jest stosowany w 168 krajach. Z pewnością

intensywnych prac ogłoszono otwarcie The Crystal,

najpowszechniej wykorzystywany system certyfi-

szklanego budynku o nieregularnej strukturze. Wi-

kacji wielokryterialnych, według którego ocenie

zualnie krystaliczna bryła powstała w wyniku in-

podlegają: zintegrowany proces projektowy, ener-

spiracji krzywizną centrum O2 znajdującego się za

gia i środowisko, efektywna gospodarka wodna,

biurowcem. Początkowo w The Crystal znajdowa-

materiały i zasoby naturalne, jakość środowiska

ła się największa na świecie wystawa poświęcona

wewnętrznego, lokalizacja i transport, zrówno-

zrównoważonemu rozwojowi miast, której celem

ważony teren, innowacja i priorytety regionalne.

była dyskusja o roli, jaką odgrywają miasta i infra-

Istotnym jest, że każda kategoria określa wymogi,

struktura w tworzeniu zrównoważonego jutra.

bez których niemożliwe jest ubieganie się o certy-

The Crystal uzyskał certyfikację zarówno

fikat. Poziom Certified, czyli najniższy w ramach

Outstanding breeam, jak i Platinum leed, czyli

systemu leed, zaczyna się od 40 punktów na 110

spełnił najbardziej rygorystyczne standardy. Nie

możliwych do uzyskania. Pośrednie poziomy to

jest to zaskakujące, jeśli pozna się bliżej zalety tego

Silver oraz Gold, a najwyższy – Platinum, który

niezwykłego budynku. Można wyróżnić sześć ob-

można uzyskać po zdobyciu co najmniej 90 punk-

szarów, w jakich nieruchomość realizuje założenia

tów. W Polsce w 2020 r. było w sumie 1100 cer-

zrównoważonego budownictwa: jakość oświetlenia

tyfikowanych budynków zrównoważonych, z czego

i dostępność światła dziennego, zrównoważony

865 było certyfikowanych poprzez system breeam,

transport, woda, elektryczność, ogrzewanie i chło-

a 190 przez leed.

dzenie, inteligentne zastosowania.

Na rynku jest wiele inwestycji, które swoimi

Budynek posiada okna z potrójnymi szybami,

hasłami reklamowymi kuszą zielonymi terenami

które wpuszczają do 70% naturalnego światła,

do rekreacji, niskim śladem węglowym i innymi

a jedynie 30% energii słonecznej, aby nie przegrze-

pozornymi wizjami lepszego świata, a w rzeczywi-

wać szklanego budynku. Na terenie nieruchomo-

stości nie odpowiadają żadnym standardom certy-

ści znajduje się 15 punktów ładowania pojazdów

fikacji i mają mało wspólnego z ekologią. Na szczę-

elektrycznych, 66 miejsc parkingowych dla rowe-

ście powstaje wiele inwestycji zaprojektowanych

rów, a bliskość stacji dlr zachęca do korzystania

i stworzonych z poszanowaniem dla środowiska,

z komunikacji miejskiej. Woda deszczowa z dachu

których przykładem może być nowy londyński ra-

jest zbierana i magazynowana w pojemniku o po-

tusz położony w dzielnicy Newham we wschodnim

jemności 30 m3, 80% ciepłej wody jest ogrzewa-

Londynie, znany pod nazwą The Crystal. Budynek

ne przez energię pochodzącą z gruntowych pomp

został zaprojektowany przez pracownię architek-

ciepła oraz paneli słonecznych. Co ciekawe, 100%

toniczną WilkinsonEyre. Budowa kosztująca 30

wody do spłukiwania wc pochodzi z niezdatnych

milionów funtów zakończyła się w lipcu 2012 r.

do picia źródeł. Ograniczanie emisji dwutlenku

Nieruchomość od początku nie bez przyczyny, zo-

węgla to kolejny z ważnych dla The Crystal aspek-

stała nazwana jednym z najbardziej ekologicznych

tów, dlatego wszystkie podejmowane działania

budynków na świecie.

skutkują tym, że jego emisja jest o 70% niższa

Jak można dowiedzieć się ze strony pierwsze-

niż w przeciętnych biurowcach w Londynie. Bu-

go właściciela, firmy Siemens, głównym celem pod-

dynek, czerpiąc energię ze źródeł odnawialnych, 29

w tym w 20% za pomocą paneli słonecznych, ma zerowy rachunek za zużycie energii. Jest to także obiekt w 100% elektryczny, w którym nie korzysta się z paliw kopalnych. Rozważając temat ogrzewania i chłodzenia, należy wspomnieć, że budynek posiada 17 km długości i około 150 m głębokości rur naziemnych służących do regulacji temperatury. W całym budynku znajdują się różnego typu czujniki, dzięki którym zużycie energii i wody jest na bieżąco monitorowane.

W obecnym, pełnym zanieczyszczeń świecie ważne jest, abyśmy zdawali sobie sprawę, jak kluczowe są odpowiedzialne decyzje na każdym etapie realizacji inwestycji. Wada, której nie można pominąć, to zdecydowanie wysoki koszt budowy takich oto nieruchomości. The Crystal udowadnia jednak, że sprawne działanie ekologicznych, zrównoważonych budynków jest możliwe, a jednocześnie ekonomicznie opłacalne.

Zuzanna Pacek Inwestycje i nieruchomości Uniwersytet Łódzki zuza.pacek@gmail.com Viktoria Wieczorek Finanse i biznes międzynarodowy Uniwersytet Łódzki vwieczoreka@gmail.com

Bibliografia: 1. https://automatykab2b.pl/gospodarka/ 42194-crystal-najbardziej-ekologiczny-budynek-swiata 2.

S. Bieniak, M. Głuszak, M. Zięba, Budownictwo ekologiczne. Aspekty ekonomiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013 r., s. 83-86; B.Wieteska-Rosiak, Zrównoważony biznes na przykładzie zielonych inwestycji 3. https://www.thecrystal.org/ 4.

SWECO, Certyfikacja wielokryterialna, poradnik branżowy, https://plgbc.org.pl/ wp-content/uploads/2021/11/SWECO-Certyfikacja-wielokryterialna-praktyczny-poradnik-branzowy.pdf 30

SZTUCZNA INTELIGENCJA Trudno sobie wyobrazić świat, po zniknięciu

wszystkich

urządzeń

służących

do zbierania, przetwarzania i przesyłania informacji. Tym bardziej przerażająca wydaje się myśl utraty dostępu do Internetu. Z pewnością oznaczałoby to brak stałego kontaktu i dostępu do wiadomości o bieżących wydarzeniach. Jest wiele innych czynności, których wykonanie stałoby się problematyczne, albo niemożliwe do zrealizowania.

Co, jeśli taka sytuacja dotknęłaby magazynu, z któ-

nieniem i uczenie głębokie. Tak brzmiące nazwy

rego miała zostać wysłana do Ciebie paczka z nowy-

mogą coraz to bardziej sugerować, iż komputer

mi butami? Najprawdopodobniej uniemożliwiłoby

jest w stanie posiadać świadomość, myśleć jak

to poprawne zapakowanie i wysłanie towaru, a mó-

człowiek, a może nawet robić to znaczenie szybciej.

wimy o jednej sztuce z wielu tysięcy, które ciągle

Technologia w tym kontekście może budzić obawy

opuszczają przestrzeń magazynową. Ten przykład

oraz zagubienie. Dlatego warto zgłębić ten temat,

uzmysławia, jak kluczowe znaczenie ma przesył

aby mieć świadomość, z czym tak naprawdę mamy

informacji w dzisiejszych czasach. Obecnie trudno

do czynienia.

wyobrazić sobie funkcjonowanie bez technologii informatycznych, nie tylko w codziennym życiu, ale

Energia

także w zasięgu na szerszą skalę; mają niebagatelne

Sztuczna inteligencja (AI – ang. artificial inteligen-

znaczenie dla przemysłu, transportu, energetyki,

ce) jest wykorzystywana do zmniejszenia zużycia

biznesu i wielu innych.

energii np. w centrach danych, czego przykładem

W dzisiejszych czasach mamy styczność

mogą być działania firmy Google; w 2016 r. udało

z ogromną ilością danych. Według raportu Polskie-

jej się zredukować zużycie energii o 30%. Co wię-

go Instytutu Ekonomicznego, wartość gospodarki

cej, takie działania otwierają perspektywę optyma-

opartej na danych w Polsce 2025 r. może wynieść

lizacji wytwarzania i zużywania energii na większą

nawet 12 mld euro. Informacje można przechowy-

skalę. Warto wspomnieć, iż w samej energetyce

wać, adaptować lub wykorzystywać do podejmo-

użycie określonych algorytmów może pozwolić na

wania decyzji. Na podstawie zadań i analitycznych

zoptymalizowanie działania elektrowni węglowej.

działań komputera, zaczęto snuć teorię, że maszy-

Wiąże się to ze zmniejszeniem ilości gazów szko-

na ta może być inteligentna. Co więcej, swój wkład

dliwych dla środowiska oraz regulacji temperatur

w rozwój informatyki zaczynają mieć takie dzie-

pracy elektrowni. Systemy pozwalające na tego

dziny jak uczenie maszynowe, uczenie ze wzmoc-

typu działania są już stosowane w elektrowniach 31

32

w wielu krajach np. w Polsce, USA czy Korei Po-

upodobnić do schematu funkcjonowania naszego

łudniowej.

mózgu polegającego na zbieraniu, analizowaniu informacji, a następnie podejmowaniu decyzji.

Opieka zdrowotna

Samo działanie uczenia ze wzmocnieniem może-

Umiejętności sztucznej inteligencji wykorzysty-

my podzielić na pięć elementów. Pierwszym z nich

wane są tu w zakresie diagnostyki czy w pracy nad

jest system wejścia i wyjścia. Polega on na tym, iż

nowymi recepturami leków. Analityczne zdolności

każdy model sztucznej inteligencji musi pobierać

AI przydają się w dokumentacji medycznej, dzię-

pewne informacje, a na końcu swojego działania

ki którym odkrywane są nowe wzorce, przeoczone

wyprowadzić inne dane będące podstawą do wy-

przez ludzi. Technologie te znajdują swoje zastoso-

konania pewnej czynności. Kolejnym istotnym

wanie również w wystawianiu recept czy prowadze-

elementem jest nagroda, która może przejawiać

niu badań na temat populacji.

się w różnych postaciach. Jedną z prostszych jest ta, w której mamy do czynienia z systemem mie-

Transport i logistyka

rzenia poprawności wykonywanych działań przez

Technologie z zakresu sztucznej inteligencji, które

zastosowanie systemu binarnego. Istotny jest

zostaną wprowadzone w tej branży, mogą przy-

też proces decyzyjny Markowa będący podstawą

czynić się do zmniejszenia liczby wypadków oraz

modelowania interakcji sztucznej inteligencji ze

usprawnić przepływ towarów. Aktualnie stosowa-

środowiskiem w czasie. Piątym, jednocześnie

ne algorytmy w samochodach pozwalają im rozpo-

ostatnim elementem wchodzącym w skład uczenia

znawać znaki drogowe, a w przyszłości mogą wspo-

ze wzmocnieniem jest szkolenie i wnioskowanie.

móc zwiększyć ilość pojazdów autonomicznych,

W trybie treningowym sztuczna inteligencja jest

które w zeszłym roku przejechały około 6,5 miliona

przygotowywana do tego, co ma robić. To w nim

kilometrów.

AI stara się osiągnąć określony cel za pomocą prób i błędów. Po każdej próbie odpowiednie parame-

Bezpieczeństwo

try są zmieniane tak, aby w kolejnej działały lepiej.

Uczenie maszynowe może być pomocne w wykry-

W trybie wnioskowania żadne dane parametryczne

waniu przestępców dzięki rozpoznawaniu ich twa-

nie są zmieniane. Model jest w stanie podejmować

rzy przez komputer. Tę technologię w dużej skali

interakcje za pomocą odpowiednich czynności tak,

wdrażają Chiny. Wiąże się ona z wieloma kontro-

aby doprowadzić do wyznaczonego celu.

wersyjnymi komentarzami na temat prywatności i etyki. Taka sytuacja może korzystnie wpłynąć na debatę dotyczącą praw człowieka i na dłuższe zastanowienie się nad moralnością stosowanych rozwiązań technologicznych oraz negatywnych konsekwencji ich stosowania dla ludzkości.

Wiele innych Roboty pomagające ludziom w codziennych czynnościach, inteligentne domy, miasta, Internet rzeczy (IoT – nag. Internet of things) to kolejne aspek-

Człowiek a AI

ty, oparte na sztucznej inteligencji. Co więcej, firmy

Gdy mówimy o AI, warto zastanowić się nad tym,

informatyczne stosują specjalne algorytmy, które

czym jest inteligencja tej technologii i co ma wspól-

są w stanie dostosowywać treści lub wygląd strony

nego z tą ludzką. Na przód wyłania nam się „głębo-

internetowej specjalnie pod danego użytkownika.

kie uczenie” (ang. deep learning), w którym mamy

Często komputer jest w stanie zwyciężać z czło-

do czynienia z algorytmami używającymi sztucz-

wiekiem tam, gdzie w rywalizacji niezbędne jest

nych sieci neuronowych. Mają one swoje zastoso-

planowanie czy też przewidywanie ruchów. Przy-

wanie również w uczeniu maszynowym. Ich zasada

kładowo w 1997 roku maszynie udało się wygrać

działania w jak największym stopniu ma przypomi-

mecz szachowy z Garrim Kasparowem, mistrzem

nać ludzki mózg.

świata w latach 1985–1993.

Powód do strachu?

Podstawowe techniki AI

Na ten moment AI nie jest zagrożeniem na skalę

Na samym początku warto zatrzymać się nad

ukazywanych w wysokobudżetowych produk-

działaniem głównej gałęzi AI, którą jest uczenie

cjach filmowych. Do tego nie wystarczy dzisiejsza

ze wzmocnieniem. Stara się ona jak najbardziej

sztuczna inteligencja, która wykonuje określone 33

„

zadania. Dramatyczny scenariusz mógłby mieć miejsce w sytuacji, gdybyśmy obcowali ze sztuczną superinteligencją, która jest w stanie planować przyszłość, samodzielnie rozwiązywać problemy z dowolnych dziedzin życia czy też posiada własną świadomość. Bardzo ważne jest właściwe wykorzystanie tej technologii przez nas samych. Istotę

(...) naukowcy z Collaboritions Pharmaceuticals w ciągu 6 godzin przy pomocy sztucznej inteligencji byli w stanie opracować 40 000 potencjalnie niebezpiecznych związków chemicznych.

tej sprawy ukazuje sytuacja, w której naukowcy z Collaboritions Pharmaceuticals w ciągu 6 godzin przy pomocy sztucznej inteligencji byli w stanie opracować 40 000 potencjalnie niebezpiecznych związków chemicznych. Część z nich prawdopodobnie ma większe właściwości toksyczne od neurotoksyny VX. Nie oznacza to jednak, że wszystkie związki są możliwe do wytworzenia i rzeczywiście toksyczne. Działanie to pokazuje, że istnieje niebezpieczeństwo związane z nadużyciami technologii. Aktualnie największym zagrożeniem dla ludzi jesteśmy my sami. To od nas zależy, jakie regulacje prawne obejmują tę technologię oraz w jaki sposób AI ingeruje w nasze życie na poziomie moralności.

Wiktor Stępniewski Informatyka ekonomiczna Uniwersytet Łódzki wiktor.wsp@gmail.com

Bibliografia: 1.

„Sztuczna inteligencja. Błyskawiczne wprowadzenie do uczenia maszynowego, uczenia ze wzmocnieniem i uczenia głębokiego” – Hadelin de Ponteves

2.

https://pie.net.pl/dane-to-nowa-ropa-w-gospodarce-przyszlosci/

3.

https://www.pwc.pl/pl/publikacje.html

4.

https://www.chip.pl/2022/03/sztuczna-inteligencja-w-sluzbie-zla-bron-chemiczna

34

GUERILLA MARKETING Whether you run your own business, work in a corporation or are just an ordinary consumer – you deal with it. Marketing. There are a lot of different definitions of it, e.g. it’s a creation of a brand image and knowing how to sell your products through proper communication. Of course, it is usually not so simple due to huge competition and an enormous number of commercials already surrounding us everywhere. And that is where the innovations, groundbreaking methods come to the voice in advertising.

Namely – guerrilla marketing.

The marketing and its purpose

product and its advertising message. (et. Botha J,

Marketing - Kotler defines it as a social process of

2004).

giving people what they need by creating certain goods and making them available to exchange

Brand awareness and advertising

them for other things representing value (Kotler,

Paraphrasing The Encyclopaedia Britannica: the

Keller, 2011). One of its main characteristics is

techniques or practices that you can use to make

that we can distinguish four specific elements of

the public pay attention to given products, ser-

it, called 4P: product, price, place, and promotion.

vices, opinions, or causes, with expecting a given

The most important for the sake of this article

response. It’s easy then to notice its connotation

is the last one, promotion. It concerns the type of

with marketing’s promotion area. Bringing back

marketing communication with the purpose of in-

the aforementioned, we conclude that to make a

forming, usually in a persuasive way, a certain tar-

product successful nowadays, it’s crucial to focus

get groups about a given product, service, brand,

on ways of its presentation to the people, poten-

or issue. From the sender’s a certain target group,

tial customers. One of the advertising goals is

it is being performed to address a certain case or

to build the brand awareness indeed, which is

increase awareness about it, create or strengthen

how the brand is being seen by people and how

brand awareness and brand emotional connection

easily it’s being remembered. As the Pyramid of

or just present a given product or service. (McCar-

Brand Awareness (Aaker, 1996, s.300) suggests,

thy, Jerome E, 1964)

the brand recognition is the key step in building

Moreover, the last centaury’s business tran-

it. Advertising can have many forms, but even

sition underlined the importance of the custom-

those simpler ones can successfully address the

er, creating a customer-focused creation of the

existence of certain brands indicating their basic 35

36

characteristics. This means that the use of vivid

the company producing artificial turf and so

attention-grabbing adverts can lead to creation of

are the opininions that emerge from astroturf-

a firm brand awareness, easing the given brand’s

ing practices. A given e.g. company sponsors

products to be chosen by customers later on.

people to spread specified, fabricated opin-

Furthermore, there are many different forms

ions and information among others, whilst ap-

of advertisements. Use of one few, or even all of

pearing casual and revealing the real motives.

them with properly creating an advertisement

Sometimes it’s called “rent-a-crowd” since it often

based on specific characteristics of each will put a

involves just paying a group of people with a contract

brand-awareness-creating communication into a

maintaining a non-disclosure agreement. In many

broad, common “marketing market”. However, as

countries, astroturfing is illegal because it’s hiding

it’s common, it is already busy and could appear

the real reasons for people’s behavior for profit and

as not fancy to potential receivers. According to

therefore is considered a fraud by law but what

FinancesOnline statistics, since 2020 over one in

is worse, when it comes out – also by everybody

three people installed an online ad blocker. But…

who believed (Roy A, Chattopadhyay, S. P, 2009).

there can be another form of showing yourself, as a

An interesting example is Sony Ericsson’s action

brand or product, to the public. And this is what is

from the 2000s performed by actors asking public

called the guerrilla marketing.

places bystanders to take a photo of them. Instead of passing them a camera, they were handling them

Alternative marketing – guerrilla

the Sony Ericsson mobile phone with a camera.

The usual marketing surrounds us on average ev-

This situation, considering the current technical

ery day: billboards, commercials, packaging of

development, was a source of a shock making peo-

products in ordinary shops. This way of realizing

ple remember the phone and advertise it automat-

marketing, making some given communication to

ically by word-of-mouth buzz, exactly as intended.

reach people is already well-known and heavily

However, the implied impression of the use of the

saturated. The potential receiver’s attention isn’t

phone to take photos was actually fake as these

being drought to it as effectively as it could be.

were just actors. Nevertheless, it’s a softer exam-

Additionally, it usually doesn’t let a brand or prod-

ple, especially compared to the one of the soda pro-

uct stand out and is easily forgettable. However,

ducers which paid actors to stand in front of shops

marketing as a broad field, which benefits heavily

drinking their drink whilst wearing MD’s typical

from creativity and creative solutions, can go much

on-duty clothes to create an impression of the

further, breaking the conventions and letting the

drink being recognized as well-suitable for casual

communicate be (at least) noticed with receiver

intake by people astute on the field of its potential

awareness otherwise. The term “guerrilla market-

downsides. However, according to the procedure

ing” was introduced in 1984 by Jay Conrad Levin-

described by a New York Times article about the

son, a creative director of Leo Burnett Worldwide,

website consisting of fake book reviews, the opin-

an American advertising company. The inspiration

ions found online are a very powerful source of

comes from guerrilla warfare, which a vital trait is

opinions of other people, both if real or sponsored.

use of unconventional techniques, distinctive from

So, such an actions can still bring substantial suc-

those used by armed civilians. Surprise, great im-

cess, as eg. for Donald Trump, about who was prov-

pression, and word-of-mouth buzz made with rel-

en to hire just to attend his presidential candidacy

atively low expenditures are the main aims of this

event in 2015 – eventually becoming the president.

marketing kind. Because of it the streets are where

Nowadays, due to technological advancement, it’s

its most likely to see them. (Levinson, J.C. 1984)

easier and easier to fabricate legitimately-looking astroturfing content. The internet eased spreading

Guerilla marketing – the tactic of interpen-

it– vivid example comes from China, where writ-

etrating techniques

ing posts expressing specific things is paid for by

Guerilla marketing can be distinguished into sev-

the Chinees government, what’s called a “50-cent

eral tactics but with common traits of focusing on

party” from the price for each of the posts (Bristow,

approaching customers’ minds off-guard and being

2008).

Next is a technique called ambush marketing.

realized by doing things considered unconvention-

It focuses on gaining attention through a sneaky,

al.

One of them is Astroturfing. A group of

not official way, more exactly to show itself with-

sub-tactics used to shape public opinion accord-

out taking cost, paying a price, to become the main

ing to the will of a given group of influence. The

partner or sponsor of e.g. an event. One example of

name “astroturfing” comes from the name of

that is the situation around the Olympics described 37

„

Guerilla marketing is about creativity and its implementations generally combine all of the techniques that are being described here.

by Al Jazeera (2012) that being the main sponsor of

attention - grabbing communication ways. It usual-

which doesn’t guarantee being the main attention

ly relies on interactions with individuals in remark-

point around it. It proclaims itself by displaying

able, shocking, but revolving positive emotions

the communicates, e.g. logo in unexpected plac-

ways. An example from the book can serve “Mar-

es and forms making watchers pay attention and

keting de guerrilla para emprendedores valientes:

remember it since its clear stand-out. An example

Atrévete con nuevas armas a vender más y major”

of it is when a Danish footballer during the match

(Bravo C. 2013) of Nokia campaign promoting mo-

exposed the top of his underwear with a logo with

bile phones by people wearing ostrich costumes

the intention to be “stealthy” ambiently marketed.

on streets and public transport and listening to

Another interesting advertisement was created by

music form thm approaching people and showing

Marks&Spencer, displaying their high-heel shoes

them the technology underlining good mp3 play-

but on the feet that are placed on the starting

ing quality offered by the device. The animal was

block, which made it take benefit from Olympics

chosen due to its look and size, noticeable among

buzz without violating rules prohibiting the of

crowded spaces as were the focus for the campaign.

specific Olympics-related things and words in the

Or this done by JCDecaux Cityscapte agency of

advertisement. This applies to all other occasions,

Hong-Kong - big bright yellow machines around

like the Superbowl, which, according to Business

walls of bus stops inviting people to take part in

Insider Journalist and HollywoodReporter could

lottery for free round-trip tickets to Japan by

have been legally related to by clear associations

pressing the special button at exactly twenty sec-

slogans which only needed to omit trademarked

onds. Engaging, easily noticeable, enjoyable. And

words like official names of the events, what made

the one designed by Bcube advertising agency

use of e.g. “big game” time safe around the Super-

where next to the wall with the advertisement of

bowl. Similarly in 2015 did Volkswagen around

a show about surfing on the next wall was mount-

World Football Cup by advertising the “Golf” line

ed a Mini Cooper car replica with surfboard with

using its name to ambush omit use of the word

a surfer-looking-like man staring at it hanging on

“goal” by extending the number of “o” in the car’s

a curve between the walls of the surfing show ad

name and adding exclamation the use making it

and the Mini ad (making the people from the first

looks simply like a typical football-watcher scream

one look like gazing just toward there). Standing

of joy, just with “t” at the end. On the other hand,

out physically, visually, contextually. Intended as

you could advertise your brand logo or symbol

guerilla marketing, it quickly grabbed big media

during the Olympics broadcast without being

attention providing promotion thought them by

Olympics sponsor, which is very pricey, but instead

themselves anyway.

just the broadcaster sponsor, what costs much less.

Their ambush marketing aspect is also worth

Anyways, according to studies of the most impor-

mentioning. Worth to mention also their “ambush

tance from marketing aspect is the coverage, not if

marketing” aspect. Guerilla marketing is about cre-

the brand is actually the official sponsor. And it is

ativity and its implementations generally combine

achievable by ambushly dragging attention to one

all the techniques that are being described here.

brand over another by using specially formed slo-

The last one is a very prominent one, since such

gans at specific times and places. Like American-

a placement of the ad not only make it heavily ex-

Express did to its main competitor Visa before the

posed in an unconventional way, but at the same

Winter Olympics in 1992 by the sentence “You’ll

time consist of the 3D, life - size replica of an ac-

need a passport, but you don’t need a Visa” as the

tual car, what can be pointed out as the ambush

response to Visa’s campaign claiming it to be the

technique - the way of placing an aid in unexpected

only credit card accepted at Olympic venues and

form, way, or area.

for purchasing tickets.

Another

tactic,

Something well-known, “viral marketing” has divine

by

how

physi-

its vital point on creation of a communicate that

cally specific it is directed to street is “street

will be automatically spread very broadly without

marketing”. This one also uses highly vivid,

focusing on the initial receiver’s range. Namely, its 38

name origins from the word “virus” which import-

shield being cleaned, demonstrating the product

ant characteristic is how it doubles its number very

use effects.

quickly and in a recursive manner. A communicate shall then be passed by its receivers to others and

Summary and conclusions

by some to even more than one person. Its efficien-

Marketing nowadays is very present in the ev-

cy can rely on trends that the content relates to and

eryday life of most people. What marketing

a modern platform allowing for effortless content

agencies struggle with is saturation. The cre-

sharing. One of the greatest examples of this tech-

ation of distinct, memorable, attention - grab-

nique is the Hotmail strategy executed in the 90s.

bing campaign yields heavily in various ways

This email service provider was automatically at-

by which people notice it, interact with it, and

taching to each email sent from it the footer consist-

spread it further as information about something

ing of the slogan “Get your free e-mail at Hotmail”

interesting. Guerilla marketing is all about it.

brining millions of customers within one year. The

Focus put into being unexpected turns small

virality scheme is manifested in this that every user

budget actions into organically widely present-

was sending this kind of an ad to other e-post users.

ed by the fact of its medial appearance and ease

A more recent example is the “Ice Bucket Chal-

of remembering it, what caught them unguard

lenge” promoting charity helping people with

in positive, engaging, somehow even funny way.

ALS disease by recording a video of pouring ice

Interactions made with people on the streets

buckets on oneself and nominating other peo-

is what can easily turn into the main moment of

ple to do so and mentioning the fundraise with

a day and what they will tell about others. Refer-

call to support it. Within months, millions of

ring to surrounding people is as important as re-

such videos appeared on the Internet and the

ferring to surrounding events or structures. Show-

ALS Association received a dozen times more

ing is an advert sport motives, especially clearly

money than during the preceding whole year.

connected with the way of showing a product can

Now, main reasons for its viral status is vivid con-

give the benefit of the buzz of ongoing sport events

tent of strong reactions due to cold water, par-

even without an obvious relation. All these meth-

ticipation of celebrities, and emotional value of

ods’ budgets can even be relatively small, but it is

helping others, but also positive personal image

crucial to create it is communicated wide presence

embracement. However, the most important ele-

on other things just by interacting with them in

ment was that the action took part on among mod-

a way. This makes companies easily remembered

ern social media platforms, where sharing content

and gives people the simple joy of learning about

between users is very easy.

new products instead of feeling bored and irritated

Going on, the “wait marketing” is a type of

by an unwanted exposure to the next ad.

tactic besides guerilla marketing, however they both can create very interesting synergy. It locates

Zbigniew Tomaszewski

communicate in places where people simply wait

Management

for something having a moment of unfocused at-

Politechnika Łódzka

tention, which can be caught by the communicates. An example is placing posters over pissoirs.

This opportunity was used in a campaign against prostate cancer designed for Johnson&Johnson

Bibliography:

in Singapore, which consisted of several simple

1.

Mazurkiewicz-Pizło, W.

Pizło, M. (2017)

Marketing. Wiedza ekonomiczna i aktywność

questions. What’s bright, the use of urinals in

na rynku, PWN, Warszawa

a public place itself may slightly suggest a symptom.

2.

Other places, where people are spend a lot of time

Kotler, Ph. Keller, K. L. (2014) Marketing, Rebis, Poznań

just waiting are buses and bus stops. IWC Big Pilot 3.

Watches utilized this option designing handling

McCarthy, Jerome E. (1964). Basic Marketing. A Managerial Approach. Homewood, Il-

straps in the shape of their watches and when in

linois: Irwin. pp. 769. ISBN 0256025339

use, look like one of the watches on a person’s 4.

wrist. According to the stops also, Windex, win-

Botha, J. Bothma C, et al (2004) Introduction to marketing, Juta Academics, South Af-

dows cleaning solutions producer, noticed them as

rica, ISBN 978 0 7021 6511 5

a means for their marketing installing on the back 5.

shields of them stickers diffusing the light creating

The Editors of Encyclopaedia Britannica

a dirty-window-like look with a triangular area in

(2017) “Advertising” Encyclopaedia Britan-

front of the typical spray bottle image impressing

nica (online) 39

PONAD 30 LAT GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie rozpoczyna czwartą dekadę działalności. To odpowiedni moment, aby nieco przybliżyć zagadnienie giełdy, a także przedstawić rolę, jaką odgrywa w gospodarkach rynkowych większości państw.

Znaczenie giełdy

Nieodłącznym elementem każdej giełdy są

Na giełdzie zawierane są transakcje kupna i sprze-

jej wahania oraz koniunktura. Zmiany koniunktu-

daży instrumentów finansowych oraz papierów

ry nie są łatwo przewidywalne, fakt ten wpływa na

wartościowych. Handel papierami wartościowymi

dysproporcje między stopami zwrotu poszczegól-

odbywa się na sesji giełdowej. Notowania tych ak-

nych inwestorów. W realiach rzeczywistych rynki

tywów inwestycyjnych ma miejsce w systemie no-

finansowe, mimo swojej efektywności, nie są w sta-

towań ciągłych. Ich cena jest ustalana na bieżąco,

nie w pełni przewidzieć wahań koniunktury. Trud-

głównie na podstawie aktualnego popytu i podaży

ności z oszacowaniem zmian na giełdzie wynikają

(Socha, 2003, s. 287). W cenach zawarte są infor-

głównie z problemu wskazania konkretnego czasu,

macje dotyczące zarówno zdarzeń, które miały już

kiedy mają one nastąpić. Sytuacja na giełdzie jest

miejsce, jak również wydarzeń, które są oczekiwa-

cykliczna po spadkach, następują wzrosty, po któ-

ne przez rynek w przyszłości (Szyszka, 2009, s. 34).

rych następują spadki. Najtrudniej jednak wskazać

Zmiany cen na giełdzie determinowane są przez

określony czas, kiedy trend się odwróci (Sławiński,

ekonomię, finanse, politykę i psychologię. Stałe ba-

2006, s. 106).

dania wpływu tych czynników na giełdę oraz ceny

Tendencje panujące na rynku określane są

aktywów inwestycyjnych, a także ich zrozumienie

jako hossa i bessa. Hossa to długotrwały trend

są kluczowe dla każdego inwestora (Tarczyński,

wzrostowy cen papierów wartościowych, nato-

2001, s. 45). Giełda tworzy najważniejszą część ryn-

miast bessa – długotrwały trend spadkowy. Hossę

ku wtórnego. Na giełdzie notowane są spółki, które

określa się również jako rynek byka, a samych in-

spełniają określone przez nią warunki, dotyczą one

westorów, którzy przewidują w przyszłości wzrosty

między innymi: wielkości notowanej spółki, liczbę

na giełdzie – bykami. Pojęcie to wywodzi się od

wyemitowanych akcji oraz liczbę akcjonariuszy.

tego, w jaki sposób byk atakuje swoimi rogami, to

Warunki te mają na celu zapewnienie efektywności

znaczy z dołu ku górze – tak samo zachowuje się

obrotu na giełdzie (Socha, 2003, s. 255). Poza ak-

wykres giełdowy podczas tego trendu. Rewersem

cjami na giełdzie przedmiotem handlu są również:

dla rynku byka jest rynek niedźwiedzia, oznacza-

obligacje, prawa poboru, prawa do akcji, certyfika-

jący bessę. Tutaj również określenie wywodzi się

ty inwestycyjne, produkty strukturyzowane, ETFy

od sposobu ataku, mianowicie niedźwiedź w przy-

oraz instrumenty pochodne: kontrakty terminowe,

padku zagrożenia staje na dwóch łapach i atakuje

opcje i jednostki indeksowe.

górnymi kończynami z góry na dół, analogicznie 40

41

postępuje wykres giełdowy podczas drastycznych

niunktury gospodarczej danego państwa. Sytuacja

spadków cen.

na giełdzie jest pochodną ogólnej sytuacji w gospo-

Dla inwestorów oprócz panującego trendu

„

darce i finansach publicznych.

ważne jest, jak bardzo koniunktura wpływa na po-

W celu przedstawienia sytuacji na giełdzie, tak

siadane przez niego aktywa inwestycyjne. Istotnym

zwanej koniunktury giełdowej, każda giełda ob-

czynnikiem, który różnicuje wpływ zmian koniunk-

licza i upowszechnia pewne mierniki zwane in-

tury na rentowność konkretnej branży czy przed-

deksami giełdowymi. Indeksy te wyrażają łączną

siębiorstwa, jest jej kapitałochłonność oraz udział

zmianę kursów notowanych na danej giełdzie

kosztów stałych w ogólnej wielkości kosztów. Duża

walorów w czasie sesji giełdowej. Indeksy giełdowe

wartość tych kryteriów powoduje, że podmioty są

umożliwiają porównywanie sytuacji na jednej bądź

szczególnie podatne na wahania cen emitowanych

kilku giełdach w danym czasie. (Dębski, 2007, s.

przez nie akcji (Sławiński, 2006, s. 117).

194-195).

Na rynkach kapitałowych istnieją szeregi

Giełda jako istotny element rynku finansowego może być traktowana jako pewnego rodzaju barometr koniunktury gospodarczej danego państwa.

indeksów giełdowych. Mają one za zadanie syntetycznie przestawiać stan konkretnego rynku lub jego wybranych segmentów (Socha, 2003, s. 335).

Indeksy powinny opierać się na reprezentatywnej dla rynku grupie papierów wartościowych, zmieniać się wraz z cenami na bieżąco oraz zapewnić porównywalność wyników (Socha, 2003, s. 336).

W 1991 r. został wprowadzony pierwszy indeks, typu dochodowego, czyli WIG – Warszawski Indeks Giełdowy. Udział każdej spółki w indeksie jest wprost proporcjonalny do wartości rynkowej spółki, jednak udział spółki w całym indeksie nie może przekroczyć 10%. Dodatkowo procentowy

Giełda Papierów Wartościowych w Warsza-

udział jednej branży w indeksie nie może przekro-

wie

czyć 30% (Socha, 2003, s. 338). 16 kwietnia 1994 r.

W 2021 r. obchodzono 30-lecie GPW, należy jed-

został wprowadzony indeks WIG20. Jest to indeks

nak pamiętać, że historia rynków kapitałowych w

typu cenowego, w swojej konstrukcji przypomina

Polsce jest o wiele dłuższa. Pierwsza giełda w Pol-

takie indeksy jak amerykański S&P 500 oraz bry-

sce została otwarta w Warszawie 12 maja 1817 r. Na

tyjski FTSE 100. Indeks składał się z dwudziestu

Giełdzie Kupieckiej handlowano głównie wekslami

różnych akcji. Ich obecność oraz procentowy udział

oraz obligacjami. Później, w okresie międzywo-

w indeksie określany jest na podstawie dwóch kry-

jennym, oprócz giełdy w Warszawie, która wiodła

teriów: wielkości obrotu giełdowego akcji (waga

prym, w Polsce istniały również inne: w Krakowie,

0,60) oraz wartości rynkowej spółki (waga 0,4)

Katowicach, Lwowie, Łodzi, Poznaniu czy w Wil-

(Socha, 2003, s. 339).

nie. Po zakończeniu II wojny światowej próbowa-

Wiele giełd oblicza również subindeksy ryn-

no reaktywować w Polsce giełdy, niestety proces

ku, które przedstawiają sytuację zazwyczaj poje-

ten był niezwykle utrudniony, między innymi ze

dynczej branży. Oblicza się je między innymi dla

względu na panujący wówczas system gospodar-

banków, budownictwa czy informatyki. Dzięki su-

ki. Proces reaktywacji polskiej giełdy zakończył się

bindeksom inwestorzy mogą porównywać zacho-

sukcesem dopiero w latach 90. XX wieku, kiedy to

wania cen akcji konkretnej spółki przez pryzmat

12 kwietnia 1991 r. powstała Giełda Papierów War-

całej branży (Dębski, 2007, s. 195).

tościowych w Warszawie SA.

Indeks giełdowy spełnia kilka ważnych funk-

Giełda Papierów Wartościowych w War-

cji, między innymi stanowi punkt odniesienia, tak

szawie jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb

zwany benchmark, przy ocenie efektywności inwe-

Państwa. Zadaniem GPW jest głównie organiza-

stowania na danym rynku (Jajuga i Jajuga, 2008,

cja wtórnego obrotu instrumentami finansowymi.

s. 75). Inwestorzy, którzy zainwestowali w daną

Giełda, jak inne rynki, łączy ze sobą potencjalnych

akcję na rynku polskim, mogą porównać uzyskany

kupujących oraz sprzedających w celu wyznaczania

przez siebie wynik z wynikiem indeksu WIG lub

kursów oraz realizacji transakcji (Czekaj, 2017, s.

WIG20 w danym przedziale czasowym. Jeżeli re-

157).

zultat jest lepszy od wyniku danego indeksu, inweGiełda jako istotny element rynku finanso-

storowi udało się „pokonać rynek”.

wego może być pewnego rodzaju barometrem ko42

30 lat tradycji i rozwoju 16 kwietnia 1991 r. po raz pierwszy „zabił giełdowy dzwon” na GPW. Podczas tej historycznej sesji obracano akcjami pięciu spółek. Obecnie, ponad 30 lat później, w obrocie giełdowym znajdują się akcje ponad 800 spółek (Główny Rynek + NewConnect).

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest liderem wśród giełd Europy Środkowo - Wschodniej, a dla spółek i inwestorów stanowi synonim solidności i bezpieczeństwa.

Wraz z kolejnymi latami funkcjonowania giełda nieustanie rozwija się. Początkowo sesja giełdowa odbywała się raz w tygodniu, a transakcje zawierane były w systemie notowań jednolitych.

Wraz z napływem nowych spółek i inwestorów warunki funkcjonowania Giełdy zmieniały się, aż do stanu, który panuje obecnie: sesja giełdowa odbywa się każdego dnia roboczego i trwa zazwyczaj od godziny 9 do 17.

Przez te trzy dekady udało się zbudować rozwinięty rynek kapitałowy, który umożliwia przedsiębiorstwom efektywne pozyskiwanie kapitału, a inwestorom udostępnia szeroką gamę instrumentów finansowych. Wartość obrotów na pierwszej sesji giełdowej wynosiła 2 tysiące złotych, natomiast średnia dzienna wartość obrotu akcjami na głównym rynku w ramach arkusza w pierwszym

Bibliografia:

kwartale 2021 r. – ponad 1,6 miliarda złotych. Jeśli

1.

chodzi o kapitalizację spółek, w dniu pierwszej se-

Czekaj, J. (2017). Rynki, instrumenty i instytucje finansowe. Warszawa: Wydawnictwo

sji było to 45 mln złotych, natomiast w pierwszym

Naukowe PWN.

kwartale 2021 r. już 1135 mln złotych. Wzrost tych

2.

wartości, jak również wielu innych, jest znaczący.

Dębski, W. (2007). Rynek finansowy i jego mechanizmy: podstawy teorii i praktyki.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Filip Zmyślony

3.

Rachunkowość i finanse biznesu

Gemra, K. (2016). Rynek Catalyst szansą na dywersyfikację źródeł finansowania. Kwar-

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

talnik Nauk o Przedsiębiorstwie, 40(3), 81-

zmyslony.filip@onet.pl

94.

4.

Jajuga, K. i Jajuga, T. (2008). Inwestycje: instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa.

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

5.

Sławiński, A. (2006). Rynki finansowe. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.

6.

Socha, J. (2003). Rynek papierów wartościowych w Polsce. Warszawa: Olympus.

7.

Szyszka, A. (2009). Finanse behawioralne: nowe podejście do inwestowania na rynku kapitałowym. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.

8.

Tarczyński, W. (2001). Rynki kapitałowe metody ilościowe, t. 1, wyd. 2. Warszawa: Placet.

9.

Zygmanowski, P. (2016). Rozwój rynku NewConnect w świetle założeń jego organizatora.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 78(2), 217-230.

43

44

WORKAHOLISM

ADDICTION OR PASSION? Nowadays, we are increasingly faced with the term workaholism. We live in a society that assesses others the whole time. Most of us are trying to accomplish our tasks as efficiently as possible and we are looping in a circle of endless perfection. A few years ago, the problem of workaholism was greatly underestimated, but it is now becoming increasingly dangerous. Nevertheless, many people still do not take the disorder seriously which is associated with huge, negative consequences.

Let’s start with the concept of “workaholism’’ also

Chart 1. The threat of addiction to work in Polish

called “work addiction”, a compulsive desire to

society.

work. Workaholism is defined in various ways.

However, it is characterized by working excessive hours beyond the workplace or financial requirements, thinking continually about work, and by a lack of work enjoyment, which is unrelated to actual workplace demands. Workaholism may be seen as a prerequisite for success and as a consequence, some individuals may find it extremely difficult to release themselves from work, even when they are allowed to do so. This is a condi-

From: https://www.Pulshr.Pl/zarzadzanie/pracoholizm-moze-

tion of dependence on the work being carried out,

dotknac-coraz-wiecej-polakow-raport-cbos,69542.HtmlErumet

which creates an imbalance between the essential

acceptable addiction and the behavior of work-

elements of everyday life. Workaholism can also be

aholics is widely appreciated and respected. En-

said when an individual’s relationship with their

gagement in work is synonymous with a healthy,

work is a serious competition for other important

effective, and positive way of life for society. So let

relationships when work has become a source of

us focus on the causes of this disorder now.

greater satisfaction than family life and other rela-

There are many triggers for work addiction.

tionships and love to date.

One of the reasons for the onset of symptoms of

Wayne Oates used the words “workaholism”

workaholism is excessive ambition. Other causes

for the first time, referring to the problem of alco-

include strong perfectionism, inability to delegate

holism in 1968. Workaholism is the only socially

tasks, or running a company in a highly competi45

tive industry – continued pressure can lead to dis-

being achieved, frustration is growing, and, unfor-

ruption. These feature emotional immaturity and

tunately, may lead to depression.

lack of ability to deal with problems – many people

Physical depletion is another result

are “fleeing” to work because they want to prove

of excessive work. A condition in which work is

their value that way. According to some psychol-

a matter of urgency not only leads to mental stress

ogists, some types of personalities, such as those

but also problems with physical health. Increasing

with complicity, may have an excessive tendency

insomnia causes the body to not recover overnight.

to fall into dependency – including workaholism.

In addition, poor eating habits are also a problem.

Have you ever wondered whether there is

As a result, the body of a workaholic is exposed to

a correlation between workaholism and the coun-

gastric ulcers, digestive problems, heart attack,

try?

chest pain, weakness in resistance, susceptibility

The Organization for Economic Co-operation and

to disease, sexual disorders, and allergies.

Let us ask ourselves the most important

Chart 2. Most Overworked Countries 2018.

question: Is workaholism an addiction or passion?

The fast pace of life and the desire to improve their financial status means that many people are working more and more. If work is a passion at the same time, there is nothing wrong with it, but when job responsibilities affect other areas of life, it is worth considering whether it is a work addiction. Fortunately, there are many ways to treat workaholism, which can make it a success. Proper treatment will

From:

make the effects of workaholism not felt so and will

https://worldpopulationreview.com/country-rankings/

disappear over time. We have to remember that

most-overworked-countries

moderation is the most important value in work Development (OECD) collected data on the aver-

and life because a healthy rest is the best way to

age annual hours worked for its member states.

ensure efficiency in your job.

Below are the ten most overworked countries in the world based on the average annual number of

Zuzanna Pacek

hours worked.

Inwestycje i nieruchomości

All the countries mentioned above share the same

Uniwersytet Łódzki

characteristic as the average annual hours worked

zuza.pacek@gmail.com

close to 2000 hours, and sometimes even more.

The majority of these are also high-developed

Viktoria Wieczorek

countries.

Finanse i biznes międzynarodowy

Work addiction is harmful to well-being,

Uniwersytet Łódzki

causing stress, job burnout, anxiety, and numer-

vwieczoreka@gmail.com

ous health problems. In June 2018, WHO wrote Job Burnout in The International Classification of Diseases (ICD). From June 1, 2022, in Poland, Job Burnout will be considered a disease for which the worker will be able to obtain L4. The syndrome of professional smoking is certainly another civilization disease that affects modern society. The symp-

Bibliography:

toms of professional smoking can be so strong that

1.

they do not allow the job to be performed on a dai-

https://www.newswise.com/articles/a-look-at-the-best-dressed-problem-of-the-21st-

ly basis, and the absence of any action or reaction

-century

can cause the employee to make mistakes, result-

2.

ing in severe consequences for the company.

https://raywilliams.ca/workaholism-damaging-productivity-well/

Depression can be another result of worka-

3.

holism. It happens due to a long-term, extremely

https://www.britannica.com/topic/workaholism

intensive focus on professional responsibilities

4.

https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/

when we do not have time to relax. Such a person

pracoholizm/pracoholizm-przyczyny-obja-

is becoming less productive. The goals set are not

wy-leczenie/ 46

PHILIPS PROMUJE

GREEN HOSPITALS Rzadko się zdarza, aby pierwszym skojarzeniem ze słowem sustainability był szpital.

Z reguły przychodzi nam na myśl ochrona lasów deszczowych w Amazonii, wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, produkty eko lub zdrowy tryb życia. Z kolei szpitale bardziej kojarzą nam się z wieloma wyzwaniami, jak braki personelu medycznego, długie oczekiwanie w kolejce do specjalisty, czy niewystarczająca ilość nowoczesnego sprzętu i rozwiązań diagnostycznych.

Nie postrzegamy jednak szpitala jako obiektu, któ-

doświadczenia swoich partnerów, aby dostarczyć

ry ma największe zużycie energii elektrycznej po-

zintegrowane rozwiązania, zwłaszcza te przyjazne

śród wszystkich obiektów użyteczności publicznej

środowisku dla sektora ochrony zdrowia. To wła-

i który produkuje dwa i pół raza więcej gazów cie-

śnie zrównoważone podejście do opieki medycznej

plarnianych niż inne budynki komercyjne. Szacuje

jest jednym z kluczowych zadań całego zespółu

się, że udział sektora ochrony zdrowia w globalnej

Philips w Polsce.

emisji CO2 wynosi 4.5% - to więcej niż w przy-

W jaki sposób zespół Philips stara się zmie-

padku przemysłu lotniczego lub stoczniowego. Co

niać oblicze szpitali pod kątem sustainability? Na

więcej, jedno łóżko w szpitalu dziennie generuje

przykład redukując zużycie energii elektrycznej

aż 13 kilogramów odpadów dziennie, z czego oko-

oraz zużycie wody. Philips od wielu lat dąży do

ło jedna czwarta może być szkodliwa lub niebez-

tego, aby produkcja odbywała się wyłącznie dzięki

pieczna dla ludzi i środowiska. Problemem jest też

wykorzystaniu źródeł energii odnawialnej. Innym

bardzo często nieodpowiednia utylizacja odpadów

sposobem jest też rekondycjonowanie urządzeń

medycznych.

i aparatur medycznych. Poprzez odpowiednie naprawy i serwisowanie ten sam sprzęt może posłu-

Szpitale też mogą być GREEN! Od

kilku

lat

na

świecie

coraz

żyć w szpitalu przez kolejne długie lata. W sytuacji częściej

gdy nie jest to już jednak możliwe możemy odzy-

mówi się o koncepcji green hospitals, czyli o szpi-

skać przynajmniej niektóre części zmniejszając

talach bardziej przyjaznych środowisku. Philips to

tym samym produkcję plastiku.

wiodący dostawca technologii medycznych, które-

Jednym z celów Philips jest edukacja, po-

go misją jest poprawa zdrowia osiągana poprzez

pularyzacja oraz promocja zrównoważonego po-

kompleksową opiekę nad pacjentem wykorzystuje

dejścia w ochronie zdrowia. Działania firmy mają

zaawansowane technologie, analizy kliniczne oraz

za zadanie przyspieszyć zmiany neutralizujące na 47

przykład negatywne skutki syndromu chorego bu-

z dynamiką projektu, ale do najczęstszych należą

dynku (ang: sick building syndrome) wynikających

planowanie zadań i obowiązków oraz następnych

na przykład z braku dostępu do świeżego powietrza

kroków w tym projekcie. Jest to też organizacja

w pomieszczeniach, z wykorzystywania niesprzy-

udziału Philipsa w wydarzeniu UN Habitat, na

jających zdrowiu materiałów budowlanych lub

którym przedstawimy naszą wizję ekologicznych

korzystania z przestarzałych systemów wentyalcyj-

szpitali. Współpracujemy również z UNGC nad ze-

nych czy klimatyzacji. Kolejnym działaniem jest cy-

stawem pomysłów w jaki sposób zarządzać takimi

fryzacja ochrony zdrowia, która może być odpowie-

obiektami. Sporo czasu poświęcam tworzeniu con-

dzią na potrzeby podejścia ekologicznego. Poprzez

tentu do strony internetowej, skupionej na naszej

digitalizację środowiska medycznego i rozwój tele-

koncepcji zielonego szpitala, a także zbieraniem

medycyny możemy znacznie ułatwić pracę lekarzy,

informacji na temat eko rozwiązań Philipsa.

skrócić czas oczekiwania na wizytę u specjalisty, a także umożliwić zdalne konsultacje, nie tylko

Jaka jest najcenniejsza umiejętność, którą

międy lekarzem a pacjentem, ale także między spe-

nabyłaś w trakcie praktyk?

cjalistami w dowolnym miejscu na ziemi.

Nauczyłam się naprawdę wielu rzeczy. Przede

Sustainability dla wielu firm, obok diversity

wszystkim zdobyłam umiejętność efektywnej ko-

czy hybrid work, jest jednym z najważniejszych

munikacji, co jest bardzo ważne w celu uzyskania

pojęć wokół którego bardzo często skupia się spo-

odpowiednich informacji: źle zadane pytanie może

ra część działalności firmy. Jest to również bardzo

prowadzic do nieporozumień. Uzupełniłam rów-

ważny temat dla młodych ludzi, którzy szukają cie-

nież swoją wiedzę ze studiów na temat zarządzania

kawego i wyróżniającego się doświadczenia zawo-

projektami, co wymaga dobrego zorganizowania,

dowego, w którym ich praca rzeczywiście ma wpływ

zaangażowania odpowiednich osób oraz pilnowa-

na poprawę ludzkiego życia. Jedną z tych osób jest

nia deadlinów, zwłaszcza kiedy projekt jest w fazie

Julia Drzymała, praktykantka w warszawskim ze-

szybkiego rozwoju i tych zadań przybywa. No i chy-

spole Public Affairs & Government Relations.

ba przede wszystkim zdobyłam praktyczną wiedzę zakresie Sustainability. Poszerzyłam swoją wiedzę

Dlaczego zdecydowałaś się na praktyki

odnośnie zrównoważonych trendów i rozwiązań,

w Philips w zespole Public Affairs& Gover-

np. wdrożenie modelu ESG w strategię firmy.

nment Relations?

Zauważyłam na stronie internetowej ofertę prak-

Co Cię najbardziej zaskoczyło po rozpoczę-

tyk, które skupiały się na sustainability. Od po-

ciu praktyk w Philipsie?

czątku studiów bardzo interesował mnie ten temat,

Otwartośc ludzi i to, że sa bardzo pomocni. Pomi-

mieliśmy również dużo zajęć i projektów grupo-

mo tego, że firma jest bardzo duża i na samym po-

wych poświęconych tej tematyce. Tutaj powinnam

czątku może przytłoczyć ogrom informacji, zawsze

chyba wspomnieć, że studiuję w Rotterdamie, a że

czułam że są wokół mnie osoby na których mogę

Philips jest firmą holenderską, która cieszy się tam

polegać. Jest to dla mnie bardzo ważne, ale wyda-

bardzo dużą popularnością wśród studentów. Zale-

je mi się, że nie w każdej firmie są takie warunki

żało mi, aby zdobyć doświadczenie właśnie w takiej

pracy.

firmie, gdzie podchodzi się bardzo poważnie do zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo chciałam

Czy poleciłabyś innym studentom odbycie

zobaczyć jak wygląda “praca w korporacji” i zdobyć

praktyk lub stażu w Philips?

cenne doświadczenie.

Zdecydowanie tak, myślę, że jest to dobre miejsce dla rozpoczęcia kariery. Mówiąc ze swojej perspek-

Czym zajmujesz się w ramach projektu roz-

tywy, mam dużą przestrzeń wykorzystanie swo-

woju Green Hospitals?

jej kreatywności i zdobycia nowych umiejętności

Głównie koordynacją i rozwojem projektu na pol-

w wielu obszarach.

PHILIPS

skim rynku. Moje obowiązki zmieniają się wraz 48

ZATORY PŁATNICZE A FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA transakcji z kontrahentami zagranicznymi),

Czy regulacje prawne i kontrole UOKiK sprawią, że zatory płatnicze staną się mniej

•

nieefektywność systemu bankowego,

powszechnym zjawiskiem?

•

błędy w fakturach,

Zatory płatnicze wynikają z nieterminowego re-

•

finansowanie przez kupujących działalności zaległymi zobowiązaniami,

gulowania zobowiązań handlowych. Tym samym •

przedsiębiorcy nie otrzymują terminowo pieniędzy

niewypłacalność kupującego w następstwie np. likwidacji, bankructwa,

od kontrahentów, co powoduje znaczne nagroma•

dzenie zadłużeń, angażując wiele podmiotów po-

wysłanie faktury do niewłaściwego adresata.

wiązanych, oraz negatywnie wpływa na otoczenie biznesowe. W gospodarce zatory płatnicze można

Konsekwencje zatorów płatniczych

porównać do efektu domina przedsiębiorcy, któ-

Zbyt długie terminy płatności lub nieterminowe

rzy nie otrzymują w terminie zapłaty za dostar-

regulowanie zobowiązań mają negatywny wpływ

czone przez siebie towary lub wykonane usługi,

na płynność finansową przedsiębiorstwa oraz

w konsekwencji nie mają środków na dalszą spłatę

ograniczają jego rozwój. Dodatkowo zatory płatni-

własnych zobowiązań wobec kontrahentów, wywo-

cze generują nadprogramowe koszty prowadzenia

łując te same problemy u kolejnych podmiotów.

działalności, pogarszają zdolność kredytową w BIK

(https://zatoryplatnicze.uokik.gov.pl).

oraz mogą przyczynić się do znalezienia się przed-

Przyczyny zatorów płatniczych

nych przypadkach mogą prowadzić do upadłości

Do podstawowych źródeł opóźnień w płatnościach

lub likwidacji przedsiębiorstwa. Z badań wynika,

można zaliczyć: dysfunkcjonalne relacje umowne

że odsetek firm deklarujących problemy z prze-

kontrahentów, niska etyka spłacania długów w da-

terminowanymi płatnościami w Polsce waha się

nym kraju, brak zabezpieczeń prawnych płatności,

między 80-90%. Poszkodowani są w szczególności

nieterminowa realizacja płatności przez budżet

mikro, mali i średni przedsiębiorcy (MŚP), którym

państwa, nieefektywny system egzekucji długów,

silniejsi uczestnicy rynku narzucają wydłużone ter-

bankructwa dłużników. W świetle badania firmy

miny zapłaty lub nie płacą w terminie.

Atradius najczęściej wskazywaną przyczyną opóź-

(https://zatoryplatnicze.uokik.gov.pl)

siębiorstwa w Rejestrze Dłużników BIG. W skraj-

Najistotniejszym skutkiem dla przedsiębior-

nienia płatności była niewystarczająca dostępność środków finansowych. (https://cor.sgh.waw.pl)

stwa nieregulującego swoich zobowiązań zgodnie

Jako główne przyczyny zatorów płatniczych, moż-

z terminem płatności jest pogorszenie wizerunku

na wyróżnić również:

firmy i brak możliwość negocjowania korzyst-

•

spory o jakość dostarczonych towarów lub

niejszych warunków transakcji handlowych oraz

świadczonych usług,

konieczność ograniczenia inwestycji przez dane

niezgodność dostarczonych towarów lub

przedsiębiorstwo. W walce z zatorami płatniczy-

świadczonych usług z zawartymi umowami,

mi przedsiębiorstwa podnoszą ceny produktów,

skomplikowana procedura płatności (dla

mają problem z wprowadzaniem nowych na rynek,

• •

49

ograniczają zatrudnienie, a nawet redukują wyna-

rynku (głównie mikro i małych) otrzymywało za-

grodzenia pracowników.

płatę 30 dni po terminie, a 13% z nich aż 60 dni po terminie. Wprowadzone zmiany dotyczą zarówno

Zatory płatnicze są obciążeniem dla gospo-

podmiotów gospodarczych jak i publicznych pro-

darki spowalniając tempo wzrostu gospo-

wadzących transakcje handlowe.

darczego.

„

Do istotnych zmian wprowadzonych z po-

Pandemia COVID-19 ma zauważalny wpływ na

czątkiem 2020 roku należy zaliczyć zaostrzenie

sytuację podmiotów gospodarczych. Co trzecie

maksymalnych terminów płatności. Ustawa za-

przedsiębiorstwo uważa, że powodem problemów

strzega brak możliwości wydłużenia terminu płat-

z terminową płatnością jest pandemia. Na skutek

ności ponad 60 dni bez względu na porozumienia

lockdownów wiele firm utraciło płynność finan-

między stronami o dłuższych terminach. Podmio-

sową i zdolność kredytową. Wystąpiły problemy

ty publiczne niebędące podmiotami leczniczymi

z regulowaniem zobowiązań z powodu wstrzyma-

muszą regulować swoje zobowiązania pieniężne

nia działalności. Przez trzy pierwsze kwartały 2020

w terminie nie dłuższym niż 30 dni. Natomiast pu-

roku odsetek firm narzekających na takie zaległo-

bliczne podmioty lecznicze mają na to 60 dni. Wy-

ści ze strony kontrahentów stopniowo malał, z 50%

dłużenie terminu płatności powyżej 60 dni może

w 2019 r. do 33%. w trzecim kwarta 2020 – po-

mieć miejsce w transakcjach między dużymi pod-

kazuje badanie Instytutu Keralla Research zreali-

miotami, ale to porozumienie nie może być rażąco

zowane dla Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor.

nieuczciwe wobec wierzyciela. Dodatkowo terminy

(https://nzb.pl)

płatności wynikające z postanowień umownych, sprzecznych z ustawą są nieważne. Jedynymi ob-

Co trzecie przedsiębiorstwo uważa, że powodem problemów z terminową płatnością jest pandemia. Na skutek lockdownów wiele firm utraciło płynność finansową i zdolność kredytową.

ligatoryjnymi terminami zapłaty są te wynikające z ustawy.

W przypadku, gdy termin płatności przekroczy 120 dni, kontrahent ma prawo wypowiedzieć umowę lub zażądać wszystkich wymaganych należności od dłużnika w ciągu 7 dni.

Wprowadzono również szczególne zasady dla dużych przedsiębiorstw. Duży przedsiębiorca ma obowiązek informowania kontrahentów o statusie.

Niespełnienie tego obowiązku jest traktowane jako wykroczenie podlegające grzywnie. Dodatkowo tacy przedsiębiorcy nie są już chronieni możliwością dochodzenia dodatkowych odsetek w razie ustalenia wydłużonych (powyżej 30 dni) terminów płatności od MŚP. Nałożono obowiązek składania sprawozdań

Najbardziej znaczącą zmianę widać w przypadku

o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym

branży handlowej, gdzie jeszcze trzy miesiące wcze-

terminach płatności w transakcjach handlowych.

śniej na niesolidność odbiorców skarżyło się 29%

Obowiązek dotyczy największych przedsiębiorców,

firm, a teraz już robi to zdecydowana większość

których obroty w danym roku przekraczają 50 mln

(63%). Udział przedsiębiorstw z niesumiennymi

EUR oraz spółki funkcjonujące w ramach grup ka-

odbiorcami podwoił się też wśród firm usługo-

pitałowych. Sprawozdania za rok poprzedni należy

wych – z 19 do 43%, a w budownictwie podwyższył

składać do 31 stycznia, zaczynając od roku 2021.

o ponad połowę, do 38%. W przemyśle pozostał bez

Muszą one zawierać przede wszystkim informacje

zmian na poziomie 41%., a w transporcie obniżył

o wartości świadczeń pieniężnych otrzymanych

się z 44 do 37%.

i spełnionych w ustalonych przez ustawodawcę przedziałach czasowych, a także o wartości świad-

Zmiany w aktach prawnych

czeń nieotrzymanych w terminie. Brak złożenia

Ostatnie zmiany ustawy o przeciwdziałaniu nad-

sprawozdania kwalifikuje się jako wykroczenie

miernym opóźnieniom w transakcjach handlowych

podlegające karze grzywny, dla kierowników jed-

wprowadza od 1 stycznia 2020 roku istotne ulep-

nostek, na których spoczywa obowiązek jego złoże-

szenia w celu ograniczenia zatorów płatniczych.

nia w odpowiednim terminie.

Przyczyną wprowadzonych zmian były dane wska-

Nałożenie sankcji jest przewidziane nie tylko

zujące, że 78% przedsiębiorstw funkcjonujących na

za niezłożenie sprawozdania. Ustawodawca zdefi50

niował nieuzasadnione wydłużanie terminów płat-

na czas, skontaktuj się z nim już kolejnego dnia.

ności jako czyn nieuczciwej konkurencji wynikają-

Podczas rozmowy ustalcie konkretny termin, kiedy

cy bezpośrednio z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej

pieniądze znajdą się na Twoim koncie.

konkurencji. Sankcje mogą obejmować nakaz za-

Jeśli od terminu wymagalności zobowiązania mi-

niechania niedozwolonych działań lub naprawie-

nęło co najmniej 30 dni, a jego wartość wynosi co

nie szkody. Jednym z rozwiązań prawnych mają-

najmniej 500 zł (w przypadku firm, dla osób fizycz-

cych na celu ograniczenie zatorów płatniczych jest

nych próg wynosi 200 zł), wyślij klientowi wezwa-

zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem

nie do zapłaty z informacją o planowanym wpisie

świadczeń pieniężnych. Prezes Urzędu Ochrony

do rejestru dłużników BIG. Jeśli po 30 dniach od

Konkurencji i Konsumentów prowadzi postępo-

wysyłki pieniędzy wciąż nie będzie na Twoim kon-

wania i nakłada administracyjne kary pieniężne na

cie, będziesz miał prawo wpisać jego dane do reje-

podmioty łamiące ten zakaz. Nadmierne opóźnia-

stru dłużników. W przypadku, gdy posiadasz wyrok

nie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych ma

sądu, wówczas możesz to zrobić po 14 dniach. Bio-

miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych

rąc pod uwagę konsekwencje wynikające z umiesz-

miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych

czenia danych przedsiębiorcy na czarnej liście dla

niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez

wielu z nich już samo wezwanie staje się skuteczną

ten podmiot wynosi co najmniej:

motywacją, aby uregulować dług.

•

(https://www.big.pl)

5 mln zł – w stosunku do postępowań wszczętych w latach 2020-2021,

•

2 mln zł – w stosunku do postępowań wszczętych od 2022 r.

•

Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych może być stwierdzone:

•

w stosunku do transakcji handlowych zawartych po 1 stycznia 2020 r.,

•

w stosunku do świadczeń pieniężnych wyni-

Zatory płatnicze na skutek pandemii uległy

kających z transakcji handlowych zawartych

zwiększeniu w przypadku większości podmiotów.

przed dniem 1 stycznia 2020 r., o ile świad-

Przyczyniła się do tego pogorszona sytuacja finan-

czenia te stały się wymagalne po tym dniu.

sowa i płynnościowa przedsiębiorstw oraz przesto-

(https://zatoryplatnicze.uokik.gov.pl)

je w działalności, liczne bankructwa. Kosztami

Zgodnie z informacją UOKiK zakres i rodzaj ocze-

występowania zatorów płatniczych w większym

kiwanych przez organ informacji i dokumentów

stopniu obarczone są mikro i małe przedsiębior-

sprawia, że wyzwaniem dla organizacji jest ter-

stwa, a duże i średnie mają większą tendencję do

minowe ich skompletowanie i przedłożenie. To

ich generowania. Nowelizacja ustawy z dniem 1

natomiast może generować ryzyko nałożenia do-

stycznia 2020 r. przyniosła wiele zmian, w szcze-

datkowej kary za nieprzekazanie wymaganych in-

gólności dla dużych przedsiębiorców. Podmioty

formacji lub uczynienie tego w sposób nierzetelny.

objęte zakresem tej ustawy powinny szczegółowo przyjrzeć się swojej praktyce płatniczej dla dostaw-

Jak uniknąć zatorów płatniczych?

ców i usługodawców, zwłaszcza z sektora mikro,

Zatory płatnicze mogą mieć wielowymiarowe kon-

małych i średnich przedsiębiorców, a także stoso-

sekwencje dla przedsiębiorców. Najlepszym sposo-

wanym wzorcom umów handlowych.

bem ograniczania ich są działania prewencyjne, do Anna Żerebecka

których można zaliczyć prewencję, szybkie reakcje

Rachunkowość i finanse przedsiębiorstw

i skuteczną windykację.

Działania prewencyjne mogą mieć postać

Uniwerystet Ekonomiczny w Poznaniu

dokładnej analizy finansowej przyszłego kontra-

annazerebecka@wp.pl

henta, z którym chcemy podpisać umowę. Dane o podmiocie gospodarczym można znaleźć w CE-

Bibliografia:

iDG lub KRS. Dodatkowo warto sprawdzić raport

1.

https://nzb.pl/aktualnosci/527-kolejny-miesiac-pandemii-zwieksza-zatory-platni-

GIB o firmie, który dostarczy niezbędnych danych

cze-firm-i- obniza-tolerancje-dla-dluznikow

o długach jednostki, ich wysokości oraz względem 2.

jakich podmiotów. Kolejną składową skutecznej

https://www.pwc.pl/pl/artykuly/alert-prawny-zatory-platnicze.html

obrony przed zatorami płatniczymi jest szybka 3.

reakcja. Jeśli kontrahent nie uregulował płatności 51

https://zatoryplatnicze.uokik.gov.pl

52

NIERÓWNE SZANSE Porównując ludzi między sobą, w bardzo łatwy sposób można dostrzec, iż różnią się pod wieloma względami, pozornie każdy z nas jest inny pod względem wyglądu, charakteru, a nawet poczucia humoru, ale różnimy się także w aspekcie społecznogospodarczym: miejscem zatrudnienia, wynagrodzeniem za wykonaną pracę, uprawnieniami związanymi z płcią. Nierówności, z jakimi mamy do czynienia w dzisiejszym świecie,

są

powszechnym

problemem,

z którym przyszło nam się zmierzyć.

Trudność ta dotyczy także Unii Europejskiej.

zarówno

Mogłoby się wydawać, że polityczno-gospodarczy

i

związek 27 krajów Europy jest tak rozwinięty,

współczesnego, a nawet i przyszłego świata. Mowa

iż kwestia nierówności nie stanowi problemu.

tu oczywiście nie tylko o nierównościach społeczno-

Problematyka

wskazuje,

gospodarczych wynikających z nierównomiernego

że również tu istnieją wyraźne dysproporcje

wzrostu i rozwoju gospodarek, ale również

społeczno-gospodarcze.

w skład tych nierówności wchodzą: sposobność do

niniejszego

artykułu

Wzrost i rozwój gospodarczy to niewątpli-

na

płaszczyźnie

społecznej,

korzystania

z

nierówności

personalnych

gospodarczej, stają

się

uzdolnień

jak cechą

oraz

wie proces, którego następstwem są różnorod-

pozyskiwanie autorytetu w społeczeństwie i właśnie

ne zmiany, zarówno pozytywne jak i negatywne.

ten aspekt szeroko rozumianych nierówności

Niektórzy twierdzą, iż kreowanie nowego, bar-

społeczno-gospodarczych jest kluczową kwestią

dziej wydajnego i wyidealizowanego wizerun-

poddaną refleksji w dalszej części opracowania.

ku świata nie może nieść za sobą niekorzystnych rezultatów. Pomimo takiej opinii mamy do

Geneza nierówności społeczno-gospodar-

czynienia z negatywnymi konsekwencjami. Wystar-

czych i informacje ogólne

czy zadać sobie pytanie, czy aby na pewno wszyst-

Amerykanie, którzy jako pierwsi poruszyli pro-

kie kraje w równej mierze rozwijają się i napędzają

blematykę nierówności społecznych, to Kingsley

wzrost swoich gospodarek? Niektórym z państw

Davis i Wilbert E. Moore. W artykule zatytułowa-

trzeba przypisać status w kategorii “przegranego”,

nym Some Principles of Stratification opublikowa-

chociażby analizując rankingi PKB tworzone przez

nym w American Socjological Review w 1945 roku

Bank Światowy, można więc zaryzykować stwier-

ukazali koncepcję społeczeństwa podzielonego

dzenie, że mimo wielu zmian przeprowadzonych

na warstwy: “[…] społeczeństwo jako mechanizm 53

„

funkcjonujący musi w pewien sposób przydzielić

sposób: „[…] różnimy się pod względem wieku,

swoim członkom pozycję społeczne i skłonić ich do

płci, kondycji fizycznej i psychicznej, zdolności in-

wykonywania związanych z tymi pozycjami obo-

telektualnych, otoczenia społecznego i pod wielo-

wiązków...”. (K. Davis, W. E. Moore, “Some Prin-

ma innymi względami…” (A.K. Sen: On Economic

ciples of Stratification”; American Socjological Re-

Inequality. Clarendon Press, Oxford 1997; Idem:

view; Vol. 10, No. 2, 1944 Annual Meeting Papers

On Ignorance and Equal Distribution. „The Ame-

(Apr. 1945), 242-249) Autorzy niniejszej publikacji

rican Economic Review” 1973, Vol. 63.)

spróbowali także wyjaśnić, dlaczego istnienie roz-

Kwestie te są przez niego rozpatrywane przede

warstwienia jest konieczne oraz podkreślili teorię

wszystkim w kontekście fundamentalnego obec-

dziedziczenia pewnych zdolności: “Biorąc za punkt

nie problemu narastania nierówności społecznych

wyjścia twierdzenie, że nie ma społeczeństwa bez-

w dzisiejszym świecie, co samo w sobie ma wymiar

klasowego lub nieuwarstwionego dążymy do funk-

nie tylko ekonomiczny, ale i moralny.

cjonalnego wyjaśnienia powszechnej konieczności

(…) różnimy się pod względem wieku, płci, kondycji fizycznej i psychicznej, zdolności intelektualnych, otoczenia społecznego i pod wieloma innymi względami (…) rozwarstwienia się każdego systemu społecznego

Jak zmierzyć nierówności społeczno-gospo-

[…] Pytanie, dlaczego różne stanowiska cieszą się

darcze?

różnym stopniem prestiżu, nie pokrywa się z pyta-

Nierówności społeczno-gospodarcze to niezwykle

niem, jak pewne jednostki osiągnęły dane pozycję.”

złożone zjawisko, wymagające bardzo szerokiego

(K. Davis, W. E. Moore, “Some Principles of Strat-

spojrzenia. Nie ma jednej miary, która umożliwi

ification”; American Socjological Review; Vol. 10,

nam zmierzenie skali dysproporcji w kompleksowy

No. 2, 1944 Annual Meeting Papers (Apr. 1945),

sposób.

242-249)

W celu zobrazowania problemu nierówności

Potocznie uważa się, że równość ekonomiczna wią-

wykorzystuje się wiele wskaźników, które dotyczą

że się z równością szans. Szans na “lepsze życie”.

przeróżnych aspektów i klasyfikacji. Nierówności

Nierówności społeczno-gospodarcze są postrze-

związane z różnicami między kobietami a męż-

gane jako źródło podziałów i istnienia hierarchii,

czyznami można mierzyć na przykład za pomocą

jednakże owo zjawisko nie jest wymysłem XXI wie-

wskaźnika równouprawnienia płci, miernika sta-

ku. Przykładem może tu być sytuacja w Indiach –

tusu społecznego czy też wskaźnika nierówności

system kastowy, z którym mamy tam do czynienia,

płci, przy czym każdy z nich różni się między sobą

swoimi korzeniami sięga czasów powstania hindu-

czynnikami determinującymi wartości, jakie może

izmu, czyli około IV wieku p.n.e.

przybierać. Podobnie jest z innymi miernikami,

Definiując nierówności społeczno-gospodar-

które mogą dotyczyć na przykład nierównomier-

cze, należy mieć na uwadze relacje, w których jedna

nego rozkładu dochodów wśród ludności. Istnieje

ze stron przewyższa drugą, czego następstwem jest

niezwykle obszerna lista narzędzi, które możemy

lepszy dostęp do wszelkiego rodzaju dóbr czy też

wykorzystać przy próbach określenia skali nierów-

możliwości. Dysproporcje wśród ludzi odnoszą się

ności społeczno-gospodarczych.

przede wszystkim do występujących rozbieżności

W dalszej części artykułu zostaną omówione

w zasobach, władzy, dochodach w danych grupach

i opracowane tylko wybrane wskaźniki dotyczące

społecznych. Wyróżniamy nierówności: materialne

różnych dziedzin dysproporcji. Analizy oparte są

(ekonomiczne), zawodowe, edukacyjne, prawne,

na państwach członkowskich Unii Europejskiej

polityczne, kulturowe, religijne.

oraz ujęciu pozycji Polski w rankingach poszcze-

Wybitny indyjski ekonomista, laureat nagro-

gólnych mierników. Każda analiza zawiera średnią

dy Nobla w dziedzinie ekonomii Amartya Kumar

wartość wskaźnika dla Unii Europejskiej, wartość

Sen zdefiniował sposób funkcjonowania i możli-

dla Polski oraz czterech państw członkowskich

wości jednostki, w którym odniósł się również do

(dwóch z największym i dwóch z najmniejszym no-

dysproporcji dzisiejszego świata w następujący

towaniem).

54

Wskaźnik równouprawnienia płci

celu wyeliminowanie różnic na płaszczyźnie płci.

Celem wskaźnika równouprawnienia płci jest zba-

Główną wadą wskaźnika równouprawnienia płci

danie krajów Unii Europejskiej, aby odpowiedzieć

jest to, że obejmuje on te same wymiary, co HDI

na pytanie, jak wiele dzieli je jeszcze od osiągnięcia

– wiedzę (w tym umiejętność czytania i pisania

równowagi pomiędzy kobietami i mężczyznami.

z podziałem na płeć), zdrowie (oczekiwana długość życia wśród kobiet i mężczyzn) itp., ale karze za nie-

Wykres 1. Wskaźnik równouprawnienia płci w UE,

równości między osiągnięciami kobiet i mężczyzn,

2018.

obliczając średnią harmoniczną między tymi dwoma, co daje wyższą wagę do najniższego osiągnięcia. W konsekwencji wskaźnik równouprawnienia płci przybiera cechy miernika dobrobytu: osiągnięcia w obszarze poszczególnych komponentów mają duży wpływ na ogólny wynik.

Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Zestaw wskaźników zrównoważonego rozwoju został zdefiniowany przez Eurostat i służy do monitorowania oraz realizacji celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej1. Co

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego

tak naprawdę ma wspólnego zrównoważony roz-

Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn

wój z nierównościami społeczno-gospodarczymi?

Przede wszystkim to, że poruszając temat nierów-

Wyniki opierają się na różnicach między kobieta-

ności społeczno-gospodarczych, nie należy zapomi-

mi i mężczyznami oraz na poziomie ich osiągnięć

nać o środowisku. Mimo iż nie jest ono podmiotem

w zakresie sześciu kluczowych oraz dwóch dodat-

dysproporcji wśród ludzi, to ma z nimi ścisły zwią-

kowych dziedzin (zostały one uwzględnione, ale nie

zek. Ponadto zrównoważony rozwój zakłada popra-

wpływają na ostateczny wynik). Kluczowymi dzie-

wę jakości życia oraz zapewnienie dobrostanu nie

dzinami są praca, pieniądze, wiedza, czas, władza

tylko obecnym pokoleniom, ale także przyszłym,

i zdrowie. Na ich podstawie zostały utworzone pod-

a więc można zaryzykować stwierdzenie, że pełni

dziedziny, które determinują łącznie aż 31 wskaź-

on funkcję “niwelatora” dysproporcji ekonomicz-

ników. Natomiast w skład dodatkowych wchodzą:

nych. Jednym z kluczowych pojęć związanych bez-

przemoc wobec kobiet i dziedzina nierówności

pośrednio z realizacją koncepcji zrównoważonego

wzajemnie na siebie oddziałujących. Zakres warto-

rozwoju, obok zintegrowanych działań w zakresie

ści przyjmowanych przez wskaźnik wynosi 1 - 100,

rozwoju gospodarczego i ochrony środowiska, jest

przy czym 100 – oznacza całkowitą równość, a 1 –

sprawiedliwość społeczna, a więc odbieganie od

brak równości.

nierówności i ujednolicanie społeczeństwa. Naj-

Jak wynika z Wykresu 1, największe równo-

większą zaletą wskaźników zrównoważonego roz-

uprawnienie płci wśród krajów Unii Europejskiej

woju jest ich wszechstronność i kompleksowość.

występuje w państwach skandynawskich - Szwecji

Zwracają one uwagę na wszystkie aspekty społecz-

i Danii - to właśnie te kraje są najbliżej uzyskania

no-gospodarcze i w wyczerpujący sposób badają

równouprawnień kobiet i mężczyzn. Natomiast najsłabiej wypadają Węgry i Grecja, osiągając wy-

Wykres 2. Odesetek osób posiadającyh co najmniej

niki o około 1/3 niższe od czołówki. Średnia UE

podstawowe umiejętnosci cyfrowe.

to 67,9%. Jeśli chodzi o Polskę, to z wynikiem niższym od średniej o 12,1% daleko jej do równouprawnienia kobiet i mężczyzn (zajmuje dopiero 24 miejsce w ogólnym zestawieniu państw członkowskich UE).

Podobnie jak inne mierniki nierówności społeczno-gospodarczych wskaźnik równouprawnienia płci ma swoje mocne, ale i też słabe strony.

Wśród zalet można wymienić umożliwienie lepszego zrozumienia luki płciowej w osiągnięciach rozwoju społecznego, a także przydatność przy opra-

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu

cowywaniu i monitorowaniu polityk mających na

Statistics | Eurostat (europa.eu)

55

poszczególne zjawiska.

Wskaźników

determinujących

że niespełna jedna na dwie osoby posiada co najzrównoważony

mniej podstawowe umiejętności cyfrowe. Najsła-

wzrost jest ponad 100. Dwa z nich, które obrazu-

biej wypadają najuboższe kraje UE, czyli Bułgaria

ją istniejące dysproporcje społeczno-gospodarcze

i Rumunia (są to kraje o jednych z najniższych war-

w Unii Europejskiej w obszarze edukacyjnym

tości wskaźnika PKB w Unii Europejskiej), w któ-

i prawnym, zostały poddane szczegółowej analizie.

rych zaledwie jeden na trzech mieszkańców posiada co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe.

Odsetek osób posiadających co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe

Zakończenie

Wskaźnik ten został opracowany w ramach celu

Powyższe rozważania sprowadzają się do tezy, iż

nr 4, który zakłada: “Zapewnienie dostępu do spra-

nierówności społeczno-gospodarcze są nadal obec-

wiedliwej i wysokiej jakości edukacji na wszystkich

ne w dzisiejszym świecie, nawet w środowiskach,

etapach życia. Oprócz formalnych kwalifikacji cel

które należą do grupy wysoko rozwiniętej. Unia

4 ma również na celu zwiększenie liczby młodzieży

Europejska jest zróżnicowana pod wieloma wzglę-

i dorosłych posiadających odpowiednie umiejętno-

dami, a celem i rolą polityki prowadzonej przez

ści w zakresie zatrudnienia, godnej pracy i przed-

głowy państw członkowskich powinny być próby

siębiorczości.”. (https://www.un.org.pl/cel4)

stworzenia jednolitej zbiorowości. W kwestiach

Największy odsetek osób, które posiadają co

moralno-etycznych ludzkość jako społeczeństwo

najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe, znaj-

powinna dążyć do równości.

duje się w Holandii i Norwegii. Średnia Unii Euro-

Każdy człowiek powinien mieć równe szanse na

pejskiej wynosi 56%, co oznacza, że nieco więcej niż

godne i szczęśliwe życie, posiadać stosunkowo

jedna na dwie osoby posiada takie umiejętności.

łatwy dostęp do dóbr i zasobów, a także te same

Wartość tego wskaźnika dla Polski jest niższa od

uprawnienia bez względu na płeć.

średniej UE i na jej podstawie można powiedzieć, Martyna Chruściel Ekonomia Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu martyna876678@wp.pl

Bibliografia 1.

“Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu”, redakcja naukowa: Elżbieta Mączyńska, Jacek Sójka, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2017

2.

“Inkluzywność jako cecha przyszłego ładu społeczno-gospodarczego”,

Elżbieta

Mą-

czyńska, (w:) M. Bałtowski (red.), Ekonomia przyszłości, PWN, Warszawa 2016 3.

“Nierówność, zróżnicowanie, dysproporcja.

Nierówności społeczne i ekonomiczne” (socium.pl), [03.03.2022r.]

4.

Eurostat - Data Explorer (europa.eu)- Gini coefficient of equivalised disposable income, [04.03.2022r]

5.

Eurostat- Statistics (europa.eu)- Corruption Perceptions Index, [05.03.2022r.]

56

TESTY NUMERYCZNE 1. Sudoku. wypełnij puste pola tak, aby w każdym wierszu, w każdej kolumnie i w każdym z dziewięciu pogrubionych kwadratów znalazło się po jednej cyfrze od 1 do 9.

57

2. Na podstawie przedstawionych danych odpowiedz na poniższe pytania.

58

2.

3.

Jaki zysk ze sprzedaży ogółem osiągnął GR Systems? a)

70 000 000

b)

86 000 000

c)

121 000 000

d)

131 000 000

e)

135 000 000

Ile w przybliżeniu osób pracuje w dystrybucji? a)

8,6 mln

b)

4 mln

c)

2,5 mln

d)

0,4 mln

e)

Nie można udzielić odpowiedzi

Jeśli na płace w 2001 roku wydano 4 000 000 ₤, to ile wydano na płace w 2000 roku? a)

4 400 000

b)

3 400 000

c)

2 400 000

d)

1 400 000

e)

Nie można udzielić odpowiedzi Opracowanie: Anna Antczak Dawid Matusiak

Odpowiedzi: 1. c 2. b 3. e

1.

59

FOCUS ON DEAL

facebook.com/magazyndeal www.magazyndeal.pl

60