Poradnik ABC 12/2015-18 by Magazyn Instalatora

2015

● Pompy

ciepła ● Elektronarzędzia ● Kotły ● Odzysk ciepła ● Pompowanie ścieków ● Grzejniki ● Połączenia zaciskowe ● Termowizja ● Szkolenia

nr 122015

Spis treści Nowoczesne technologie - 4 Wzrost mocy - 9 Odzysk mocy - 12 Folia na podłogówce - 14 Przydomowe przepompownie - 16 Podłączenia grzejników - 18

Spis treści

Pompowanie ścieków - 20 Kotłownie kaskadowe - 22 Szybkie połączenia - 24 Sucho na basenie - 26 Dolne źródła - 28 Obraz ciepła - 30 Pleśń w łazience - 32

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 35

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

Renowacja w kotłowni

ABC nowości w instalacjach

Lekka wkrętarka Długi czas pracy i niska waga to zalety ważącej zaledwie 900 g wkrętarki akumulatorowej GSR 10,8 V-EC TE Professional z akumulatorem 2,5 Ah. Narzędzie przeznaczone przede wszystkim do montażu płyt gipsowo-kartonowych rozszerza obecny program systemowych narzędzi akumulatorowych Bosch klasy 10,8 V. Równocześnie model GSR 10,8 V-EC TE Professional wyróżnia się wysoką wydajnością i długim czasem pracy akumulatora - na jednym cyklu ładowania wkrętarka może wkręcić ponad 1200 wkrętów o średnicy 3,5 mm i długości 35 mm w płytach gipsowo-kartonowych to rekord w tej klasie narzędzi. Urządzenie

osiąga prędkość 3000 obrotów na minutę i bez problemu radzi sobie z wkrętami o średnicy do 4 mm. Model GSR 10,8 V-EC TE Professional jest odpowiedni szczególnie do montażu płyt gipsowo-kartonowych o grubości 12,5 mm na profilach drewnianych i metalowych. Długi czas pracy nowej wkrętarki akumulatorowej gwarantuje zastosowany w niej bezszczotkowy silnik EC. W przeciwieństwie do konwencjonalnych silników DC jest one całkowicie bezobsługowy. Zintegrowane hamulce silnika oraz system EMP (Electronic Motor Protection) gwarantują modelowi GSR 10,8 V-EC TE Professional ochronę przed przeciążeniem. Wszystko to zapewnia wkrętarce dwukrotnie dłuższą żywotność

www.instalator.pl

nr 122015

Efektywna pompa ciepła Danfoss wprowadza jedną z najbardziej efektywnych pomp ciepła na świecie - gruntową pompę ciepła DHP-H Varius PRO+. Częścią tajemnicy tej pompy jest nowo opracowana sprężarka sterowana przez falownik, która dostosowuje swoją moc w zależności od aktualnego zapotrzebowania na ciepło. W układzie chłodniczym nowej pompy DHP-H Varius Pro+ zastosowano najnowszą sprężarkę spiralną o płynnej, zmiennej wydajności, uzyskując możliwość ciągłej regulacji w zakresie 15-117 Hz. Pompa ciepła ze sprężarką sterowaną przemiennikiem częstotliwości ma dwie zasadnicze zalety: w sposób płynny dostosowuje produkcję ciepła do bieżącego zapotrzebowania, co daje pełen komfort cieplny przy niższym zużyciu energii; ponadto umożliwia rezygnację ze źródła szczytowego oraz buforów ciepła, co zmniejsza koszty inwestycyjne i upraszcza instalację. Dodatkowym atutem pomp ciepła ze sprężarką sterowaną przemiennikiem częstotliwości jest niższy prąd rozruchu. Przy podobnej mocy sprężarek zastosowanie przemiennika umożliwia obniżenie prądu roz-

www.instalator.pl

ruchu o ok. 70%. Jest to szczególnie istotne w miejscach, gdzie sieć energetyczna ma określone limity. Mniejszy prąd rozruchu i łagodny start oznaczają również mniejsze zużycie elementów mechanicznych, a co za tym idzie - ich dłuższą żywotność. Między sprężarką a skraplaczem zastosowano dodatkowy „mały” wymiennik ciepła. Temperatura gazu w dodatkowym wymienniku za sprężarką wynosi często ponad 100°C i umożliwia wyjątkowo efektywne podgrzewanie ciepłej wody użytkowej. W okresie zimowym za każdym razem, kiedy pracuje pompa na potrzeby ogrzewania, a w okresie letnim na potrzeby chłodzenia, może zostać podgrzana ciepła woda użytkowa. Obie te funkcje mogą być realizowane jednocześnie. Ta technologia, zwana technologią Gorącego Gazu (TGG), jest wykorzystywana przez pompę ciepła do wytwarzania ciepłej wody użytkowej w tym samym czasie, gdy ogrzewany jest budynek, jednocześnie zachowując wysoką efektywność (COP). Inna technologia - TWS, zastosowana w zasobnikach pomp ciepła, pozwala na uzyskanie dużych ilości ciepłej wody użytkowej w krótkim czasie. Zasobnik ciepłej wody, wykonany w technologii TWS jest znacznie bardziej wydajny niż tradycyjny zasobnik.

ABC nowości w instalacjach

w porównaniu do narzędzi wyposażonych w konwencjonalne silniki. Model GSR 10,8 V-EC TE Professional posiada również wbudowane oświetlenie LED, które ułatwia pracę w ciemnych zakamarkach. Regulowany ogranicznik głębokości gwarantuje precyzję wkręcania. Wkrętarka jest także wyposażona w rękojeść z miękką okładziną Softgrip, wskaźnik stanu naładowania akumulatora oraz bogaty osprzęt, np. podajnik automatyczny MA 55 Professional do wkrętów mocowanych na taśmie. Do wkrętarki GSR 10,8 V-EC TE Professional - w wersji o numerze zamówienia 0.601.9E4.000 - jest dodawany akumulator 10,8 V o pojemności 2,5 Ah.

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

ABC nowości w instalacjach

Natryski bezbrodzikowe Firma Geberit wyszła naprzeciw potrzebom klientów i zaprojektowała nowe odpływy liniowe, podłogowe oraz ścienne. Nowe produkty można dokładnie i łatwo dopasować do żądanej długości podczas montażu w kabinie prysznicowej. Zwarty kształt głównego korpusu umożliwia montaż bezpośrednio przed ścianą lub w dowolny sposób na podłodze. W ten sposób odpływ spełnia wszelkie wymagania budowlane zarówno w nowych, jak i remontowanych łazienkach. Geberit CleanLine jest bardzo prosty w montażu - przytwierdza się go do podłogi na czterech stopach o regulowanej wysokości. Kolejną propozycją jest odpływ podłogowy przeznaczony

do pryszniców o płaskiej powierzchni. Może być ulokowany w dowolnym miejscu. Produkt montuje się uchwytami do podłoża natrysku, a kratkę można dopasować do płytek pod względem wysokości, nachylenia i posadzki. Przeniesienie odpływu z podłogi na ścianę zapewnia jednolity wygląd podłogi w łazience. Odpływ ścienny Geberit to eleganckie i wydajne rozwiązanie, w którym rury odpływowe poprowadzone są w ściance instalacyjnej.

Nowe kamery termowizyjne W ostatnim czasie rynek dronów komercyjnych rozrasta się w gwałtownym tempie, a wraz z nim rośnie zapotrzebowanie na kamery termowizyjne, które będą wykorzystywane w małych bezzałogowych statkach powietrznych. FLIR Vue™ to właśnie odpowiedź FLIR Systems na oczekiwania użytkowników dronów. Te niewielkie i lekkie urządzenia ważące zaledwie 72 gramy nieznacznie wpływają na wagę i czas lotu drona. Dzięki wykorzystaniu standardowego interfejsu typu power-in/video-out z mini USB oraz zastosowaniu kabli, które są kompatybilne z większością standardowych złączy zasilania i wideo, instalacja kamery jest szybka i prosta. Dodatkowo FLIR Vue™ może być także używany z najpopularniejszymi transmiterami wideo i OSD. Ze względu na swoją specyfikę bezzałogowe statki powietrzne mogą dostać się do miejsc, do których nie są w stanie dotrzeć pełnowymiarowe statki powietrzne. Sprawia to, że w połączeniu z termowizją ich wykorzystanie jest praktycznie nieograniczone. Technologię obrazowania termowizyjnego wykonywanego z powietrza można m.in. wykorzystać do działań: poszukiwawczych i ratowniczych, kontroli stacji zasilających, zapewnienia bezpie-

www.instalator.pl

nr 122015 czeństwa infrastrukturze o znaczeniu strategicznym; kontroli rurociągów i przewodów elektrycznych, działań związanych z reagowaniem kryzysowym, monitorowania żywego inwentarza oraz w rolnictwie.

Rozdzielacze z nierdzewki

www.instalator.pl

grzewczej, ale również w sposób ciągły informuje nas - dzięki precyzyjnej skali - o przepływie medium grzewczego. Gwarantuje to precyzyjne ustawienie przepływu dla każdej pętli grzewczej, niezależnie od oddalenia od rozdzielacza. W praktyce ujednolicamy w ten sposób temperaturę podłogi w różnych pomieszczeniach, zapobiegając przegrzewaniu lub niedogrzaniu niektórych pomieszczeń. Zakres nastawy i pomiaru przepływu wynosi od 0,5 l/m do 2,5 l/m lub od 1,0 l/m do 5,0 l/m, w zależności od wersji produktu. Przepływomierz działa w każdym położeniu, więc możliwe jest montowanie go pionowo lub poziomo. Pozwala również na całkowite zamknięcie przepływu w danej pętli grzewczej.

Konfigurator płytek Firma Viega uruchomiła praktyczny internetowy konfigurator, który pozwala klientowi lub projektantowi szybko i wygodnie znaleźć idealny w danej sytuacji produkt. Oferta płytek uruchamiających Viega jest jedną z najbogatszych na rynku. Firma przywiązuje bardzo dużą wagę zarówno do niezawodnej technologii, jak i do wzornictwa, o czym świadczą liczne, prestiżowe nagrody w dziedzinie designu, takie jak reddot design award, iF product design award, czy Designpreis. Poszczególne modele z serii Visign for Style i Visign for More mogą być wykonane z różnych ma-

ABC nowości w instalacjach

Produkty Taconova, wyposażone w innowacyjne przepływomierze Topmeter, gwarantują użytkownikom wyższy komfort i długotrwałą, bezproblemową eksploatację. Instalator zyskuje korzyść w postaci szybszego montażu i serwisu systemu. Taconova od wielu lat produkuje rozdzielacze ze stali nierdzewnej w różnych dostępnych wersjach. Najbardziej zaawansowane są modele TacoSys High End, które charakteryzują się najlepszym wyposażeniem, służącym do precyzyjnego zarządzania medium grzewczym w instalacji podłogowej. Najważniejszym elementem rozdzielacza ogrzewania podłogowego jest przepływomierz, nazywany przez producenta opatentowanym określeniem Topmeter. To nazwa własna produktu firmy Taconova, określająca przepływomierz z możliwością nastawy, przeznaczonego właśnie do wszelkich rozdzielaczy ogrzewania płaszczyznowego. Topmeter pozwala nie tylko nastawić zadany przepływ danej pętli

ABC Magazynu Instalatora

ABC nowości w instalacjach

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

teriałów (tworzywo, metal, szkło) i dostępne są w wielu wariantach kolorystycznych. Istnieje również opcja wykonania ich w dowolnym odcieniu, na indywidualne zamówienie. Dlatego firma przygotowała narzędzie dla projektantów i klientów, które ułatwi podjęcie optymalnej decyzji. Obsługa konfiguratora jest prosta i intuicyjna. W menu znajdują się wszystkie dostępne płytki uruchamiające do WC i pisuaru. Dla tych, którzy potrzebują konkretnego materiału, koloru lub rodzaju spłukiwania, przygotowaliśmy precyzyjne filtry, dzięki czemu łatwo zawęzić zakres poszukiwań. Do wizualizacji sytuacji montażowej służą jednokolorowe tło oraz płytki ścienne, które można dopasować kolorem oraz wielkością. Także kolor i szerokość fugi można dowolnie definiować. Jeśli użytkownik potrzebuje indywidualnego projektu, wystarczy, że wgra zdjęcie konkretnej łazienki. Po znalezieniu odpowiadającej nam płytki uruchamiającej nie tylko otrzymujemy zestawienie skonfigurowanych elementów, ale jest ono także dostępne w postaci poręcznej listy wraz z pasującym elementem podtynkowym.

Wilo spełnia wymogi systemu BIM

oferuje nowoczesne oraz optymalne wsparcie przy projektowaniu. BIM to metoda zintegrowanego, inteligentnego modelowania procesu projektowania budynków i ich infrastruktury. Proces ten bazuje na analizie zgromadzonych danych i przewidywaniu możliwych wariantów rezultatów na różnych etapach, począwszy od koncepcji, przez wykonanie, aż do końcowego zarządzania budynkiem bądź jego infrastrukturą. Zakres produktów biblioteki rysunków 3D zawiera: ● bezdławnicowe pompy obiegowe oraz cyrkulacyjne, ● dławnicowe pompy Inline, ● dławnicowe pompy blokowe, ● zestawy hydroforowe. Poza rysunkiem wymiarowym dodanie wtyczki Wilo-CLAB pozwala na integrację dodatkowych informacji o produkcie, tj.: ● dane produktowe Wilo wraz z numerami katalogowymi, ● dane hydrauliczne, tj. wysokość podnoszenia i przepływ, ● dane elektryczne, tj. rodzaj zasilania, pobór mocy (W/kW) oraz prądu (A), ● link kierujący do danych produktowych z katalogu Wilo online.

Dążąc do ciągłego udoskonalania naszych produktów i narzędzi pomocnych w projektowaniu, Wilo przygotowało bazę interaktywnych rysunków urządzeń Wilo, zgodnych z technologią projektowania BIM. Wtyczka Wilo-CLAB pozwala na pełne zintegrowanie bazy urządzeń Wilo bezpośrednio z programem kreślarskim Autodesk Revit oraz wykorzystanie danych o pompie podczas modelowania instalacji za pomocą jednego „przycisku Wilo”. Choć system BIM nie jest jeszcze standardem na polskim rynku, Wilo już dziś spełnia jego wymogi i

www.instalator.pl

nr 122015

ABC Magazynu Instalatora

Wzrost mocy

Dawid Pantera ● Jak

Kotły grzewcze są przyporządkowywane do określonych grup obejmujących zakresy mocy. Jest to dla projektanta istotna informacja odnośnie wymagań eksploatacyjnych urządzenia, koniecznych do uwzględnienia na etapie projektu. Podział na kotły małej, średniej i dużej mocy przebiega według przyjętych kryteriów, według których średnia moc rozpoczyna się od 72 kW i kończy ma 2 MW. Jednym z powodów podziału na typy kotłów jest sposób regulacji ich mocy jedno-, dwustopniowy, modulowany - a więc określenie rodzaju palnika współpracującego z kotłem. Kotły małej mocy pracują w większości przypadków z jednostopniowymi palnikami bądź też z

www.instalator.pl

ABC ogrzewania

dzielimy kotły grzewcze ze względu na moc? ● Dlaczego wyróżnia się takie typy kotłów? ● Co to jest STB?

palnikami o płynnie regulowanej mocy (przeważnie w kotłach kondensacyjnych wiszących). Zastosowanie palników modulowanych, w przypadku kotłów kondensacyjnych, wynika z chęci zapewnienia niskich długotrwałych obciążeń cieplnych kotła dla uzyskiwania wysokiego efektu kondensacji pary wodnej ze spalin. Dla kotłów wiszących pracujących w trybie przepływowym (z uwagi na niewielką pojemność wodną) modulowana moc palnika zapewnia płynną regulację mocy kotła przy braku zdolności akumulacji ciepła w niewielkiej objętości wody kotłowej. Dla uzyskania korzystnych sprawności kotła, w przypadku zmniejszonych potrzeb cieplnych, od mocy kotła 72 kW wprowadza się palniki o stopniowanej lub płynnej regulacji mocy. Tak więc dla kotłów średniej i dużej mocy przewidziano do współpracy palniki o przynajmniej dwustopniowej regulacji mocy. Zazwyczaj pierwszy stopień pracy stanowi 60% uzyskiwanej na drugim stopniu maksymalnej mocy cieplnej palnika. Kotły małej mocy z punktu widzenia projektowego charakteryzują się najmniejszymi wymaganiami eksploatacyjnymi. Oznacza to, że projektując układ grzewczy z kotłem tego rodzaju, nie zachodzi potrzeba uwzględniania dodatkowej ochrony przed zbyt niską temperaturą wody na powrocie do kotła. Ochrona ta prowadzona jest przez automatykę kotła w oparciu o specyficzne rozwiązania każdego z producentów. Kotły średniej i dużej mocy, z uwagi na odmienną konstrukcję i wyższe dolne

ABC ogrzewania

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

progi minimalnych temperatur, jak również możliwość współpracy z relatywnie większymi zładami wodnymi, poza samą ochroną dolnej temperatury wody w kotle wymagają prowadzenia ochrony minimalnej temperatury wody grzewczej (tzw. ochrony powrotu) powracającej do kotła. W kotłach średniej i dużej mocy minimalne temperatury wody uzależnione są od typu kotła, rodzaju paliwa, a także od sposobu regulacji mocy przez palnik. Temperatury podane w tabeli są obowiązujące dla kotłów współpracujących z palnikami dwustopniowymi, których dolna minimalna moc wynosi nie mniej niż 60% mocy maksymalnej (> 60%), oraz modulowanymi (< 60%). Da się zauważyć, że w przypadku zastosowania palników o minimalnej mocy niższej niż 60%, tzn. modulowanych o dolnej mocy dochodzącej nawet do 30%, temperatury ochronne ulegają podwyższeniu. Wartości te wahają się od około 5 do 13 K w zależności od typu kotła i rodzaju paliwa. Na rynku dostępne są kotły średniej i dużej mocy, w których stosuje się specjalne konstrukcje trzeciego ciągu spalin. W takich kotłach możliwe są do osiągania (bez ryzyka występowania kondensacji) niższe temperatury spalin na wyjściu z kotła. Tym samym dopuszcza się niższe

wartości temperatury wody kotłowej na powrocie, co przekłada się na podwyższenie sprawności całej kotłowni. Stosowane obecnie regulatory przeznaczone dla kotłów niskotemperaturowych średniej i dużej mocy przejmują również funkcję ochrony minimalnej temperatury powrotu, sterując np. pracą pompy mieszającej czy realizujących funkcję ograniczania odbioru ciepła od kotła celem jego szybszego wygrzania. Dzięki temu dobór osprzętu kotła i określenie temperatur ochronnych jest znacznie łatwiejszy dla projektanta. ● Kotły stalowe, z uwagi na znacznie większą pojemność wodną niż żeliwne, nie będą wymagały zachowania minimalnego przepływu wody grzewczej, tak więc dopuszczalne jest w określonych przypadkach stosowanie jedynie pomp obiegów grzewczych, sterowanych jednak w pełni przez automatykę kotłową. Układy takie powinny być wyposażone w zawory mieszające, aby ustalić określoną temperaturę zasilania obiegów grzewczych. Dodatkowo mogą zostać użyte do zamknięcia obiegu grzewczego celem szybszego osiągnięcia przez kocioł bezpiecznych temperatur pracy. ● Kotły żeliwne, szczególnie te w większym zakresie mocy (> 0,5 MW), wymagają minimalnego przepływu wody grzewczej, a zatem instalacje z takimi kotłami będą wyposażone w pompę kotłową i zawór mieszający pełniący funkcję ochrony powrotu kotła (podnoszenie temperatury powrotu). Jeżeli kocioł żeliwny znajduje się w pobliżu rozdzielacza i większość obiegów stanowią obiegi z mieszaczami, to można zrezygnować z pompy kotłowej na rzecz ponad trzykrotnie mniejszej pompy mieszającej, która pracuje w sposób ciągły i zawraca około 30% wody grzewczej z zasilania na powrót kotła, powodując podnoszenie

www.instalator.pl

nr 122015

pracy kotły stalowe o podwyższonej pojemności wodnej i stosunkowo niewielkiej masie korpusu wykazują zdecydowaną wyższość. W przypadku nastawy ogranicznika STB na 110°C (nastawa fabryczna, która jednak dla kotłów wodnych niskotemperaturowych powinna być skorygowana na 100°C) termostat TR powinien być ustawiony maksymalnie do 95°C. W ten sposób możliwe jest uzyskanie temperatury ciągłego zasilania instalacji grzewczej na poziomie 90°C. Podsumowując, należy zaznaczyć, że zalecana bezpieczna różnica temperatury pomiędzy nastawą STB a TR wynosi 15 K, a więc wskazane jest (dla standardowej nastawy dla kotłów wodnych niskotemperaturowych STB = 100°C) projektowanie instalacji grzewczych z temperaturą zasilania nie wyższą niż 80°C. Szczególną uwagę należy zwrócić przy tym na kotły o zmniejszonej pojemności wodnej, gdzie występuje większe prawdopodobieństwo przekroczenia tej temperatury. Dawid Pantera

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

ABC ogrzewania

temperatury wody na powrocie i chroniąc kocioł przez „poceniem”. Graniczna temperatura 100°C zabezpieczana jest przez termostatyczny ogranicznik temperatury STB (Sicherheitstemperaturbegrenzer), który w przypadku zadziałania powoduje trwałą blokadę pracy palnika (do momentu odblokowania przez serwis). Stanowi to ostatni stopień zabezpieczenia kotła przed nadmiernym przegrzewem wody kotłowej. Górną temperaturę roboczą wyjściową z kotła (zarazem zasilania instalacji grzewczej) określa nastawa termostatycznego regulatora kotła TR (Temperaturregler), który wyłącza okresowo z pracy palnik, o ile nie spowodowała tego wcześniej automatyka kotła. Bardzo ważne jest więc uwzględnienie tego faktu przy doborze parametrów roboczych instalacji grzewczej. Zamiar osiągania temperatury 90°C na zasilaniu z kotła niskotemperaturowego, przy standardowej nastawie STB = 100°C, może się wiązać z możliwością występowania nadmiernych przegrzewów dochodzących do 100°C i powodujących w ten sposób trwałe wyłączanie palnika przez termostat STB. Wynika to z bezwładności cieplnej kotła, w którym woda, pomimo wyłączenia palnika przy 90°C, ogrzewa się w dalszym ciągu od powierzchni grzewczych kotła. Szczególną uwagę należy tu zwrócić na kotły żeliwne o relatywnie małej pojemności wodnej i znacznej masie korpusu akumulującego ciepło. Pod względem zachowania „temperaturowej” płynności

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

Odzysk ciepła

Dorota Węgrzyn

ABC wentylacji

● Jak

minimalizować straty ciepła w budynku z punktu widzenia wentylacji? ● Jakie są kryteria oszczędności? Odzyskiwanie ciepła w budynkach jednorodzinnych zbudowanych przed kilkudziesięciu laty i budowanych obecnie jest zawsze możliwe. Naszym celem ma być minimalizacja kosztów związanych z utrzymaniem w ich wnętrzach odpowiedniego mikroklimatu. W budynku starym możemy przede wszystkim zwiększyć termoizolacyjność przegród budowlanych, okien i drzwi. Po przeprowadzeniu niezbędnych prac izolacyjnych należy wykonać bilans ciepła i dopiero podjąć decyzję o wyborze urządzenia do ogrzewania budynku i ciepłej wody użytkowej. Przed przystąpieniem do użytkowania nowego domu wybudowanego na podstawie projektu indywidualnego lub z katalogu należy przede wszystkim sprawdzić, czy spełnia on założenia budynku energooszczędnego. Dla każdego inwe-

stora ważne są koszty utrzymania domu i w związku z tym musi zwrócić uwagę, czy uwzględnione są podstawowe kryteria oszczędności, tj.: ● zwarta i prosta bryła budynku, tzn. czy pomieszczenia gospodarcze, takie jak garaż czy spiżarnia, są usytuowane od strony północnej, czy większość pokoi jest od strony południowej, czy stworzono bufor termiczny między zimnymi pomieszczeniami (garaż, pralnia, garderoba itp.) a ciepłymi pomieszczeniami, tj. pokoje, kuchnia; ● termoizolacyjność przegród zewnętrznych, czyli dobranie odpowiedniej grubości warstw termoizolacyjnych w ścianach, dachu i podłodze na gruncie oraz zaprojektowanie wszystkich połączeń bez mostków termicznych. Ważnymi elementami decydującymi o tanim domu są drzwi i okna o odpowiednich parametrach; ● buforowy układ pomieszczeń: dom ma być zaprojektowany tak, aby utrzymywać wymaganą temperaturę: - w pokojach, łazience, kuchni od 18°C do 22°C; - w pomieszczeniach gospodarczych tj. spiżarnia, pralnia od 12°C do 15°C; - w garażu i składziku narzędzi od 4°C do 8°C; [zasada jest taka, aby różnica temperatur między sąsiednimi pomieszczeniami nie przekroczyła 8°C; wówczas ściany działowe mogą być cienkie (gr. 12 cm); przy różnicy temperatur od 16°C do 20°C ściana działowa powinna się charakteryzować taką izolacyjnością, jak ściana zewnętrzna];

www.instalator.pl

nr 122015

dom od fundamentów aż po dach izolatorem najwyższej jakości. Wybierając rodzaj systemu grzewczego i urządzenia do tego systemu, warto kierować się najważniejszym kryterium wyboru, jakim jest późniejsza energooszczędność instalacji.

Jednorazowa inwestycja w nowoczesną, energooszczędną instalację będzie skutkowała niskimi opłatami za eksploatację w przyszłości. Dla jednorodzinnego domu pompa ciepła to tani i bezpieczny sposób ogrzewania domu. Dla ekonomii i polityki przejście wszystkich domów na ogrzewanie pompami cieplnymi oznaczałoby zmniejszenie o 1/3 zapotrzebowania na ropę i gaz. Dla światowej ekologii oznaczałoby to zmniejszenie o 1/3 emisji CO2, czyli znaczące powstrzymanie procesu globalnego ocieplenia. Dorota Węgrzyn Fot. z archiwum Uniwersal.

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

ABC wentylacji

● wykorzystanie naturalnych warunków terenowych, tj. zagłębień, nierówności terenu, rosnących drzew itp., ● ewentualne wykorzystanie energii słonecznej. Niektóre z powyższych kryteriów mają również zastosowanie w budynkach już istniejących. Po rozpatrzeniu i ewentualnym wykorzystaniem ww. kryteriów, po wykonaniu bilansu ciepła dla budynku możemy zastanowić się, czy: ● zastosujemy standardową wentylację grawitacyjną, której wydajność w okresie letnim jest za mała, a w zimie za duża [zamiast wymiany powietrza na poziomie 30 m3/(h * osoba) często jest powyżej 120 m3/(h * osoba); niepotrzebnie ogrzewa się i usuwa (przez kanały grawitacyjne) dużo ciepłego powietrza, a co za tym idzie - niepotrzebnie traci się energię, ● wyposażymy dom w wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła, dzięki której możemy odzyskać 60 do 90% ciepła z powietrza wywiewanego oraz zmniejszenie kosztów ogrzewania o 25-40%. Powietrze w domu będzie wymieniane w odpowiedniej ilości, niezależnie od temperatury powietrza zewnętrznego i kierunku oraz prędkości wiatru; ● zastosujemy pompę ciepła z następującymi funkcjami: - chłodzenie latem, grzanie zimą, - wykorzystanie jednej z ww. funkcji. Ciepły dom w zimie i chłodny w lecie - to rozwiązanie jest możliwe (również dla starszych budynków), gdy ocieplimy

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

ABC ogrzewania

Folia na podłogówce Często w dyskusjach pojawia się pytanie - stosować folię na izolacji termicznej (bezpośrednio pod jastrychem i rurami) czy nie? Mnie również nie uda się autorytatywnie rozwiązać tego sporu, chcę natomiast zwrócić uwagę na kilka jego aspektów: ● Metalizowana folia na płaskich płytach styropianowych stanowi ekran odbijający promieniowanie podczerwone - w badaniach stwierdzono, że daje efekt skierowania dodatkowo 3-4% ciepła do góry, a chodzi nam o to, żeby ciepło trafiało do pomieszczenia, a nie uciekało do gruntu lub rozpraszało się w konstrukcji budynku. ● Przeciwnicy takiej folii twierdzą, że zakrycie ekranu jastrychem niweluje efekt odbijania promieniowania (nieprawda) lub że pod wpływem wody zarobowej, przedostającej się przez otwory przy spinkach, aluminium utlenia się. To akurat częściowo prawda przy okazji naprawy przewierconej rury oglądałem odkrytą folię po 10 latach użytkowania. Wokół spinek były koła poczerniałego aluminium o średnicy około 10 cm, natomiast większość folii zachowała walory użytkowe. ● Folia zapobiega zawilgoceniu styropianu na pewno tak, ale jakie negatywne efekty miałoby takie zawilgocenie spowodować? Producenci styropianu twierdzą, że ich produkt słabszej klasy jest nasiąkliwy w 5%, lepszej klasy w 1,5-2% i że woda zarobowa w żadnym razie nie wpływa negatywnie na styropian. Mimo to, jeśli nawet wykonawca rezygnuje z folii metalizowanej, zalecamy położenie na styropianie folii budowlanej, np. 0,2 mm. Powód jest również prawny - jej stosowanie narzuca norma. Polska Norma PN-EN 12644 „Instalacje wodne grzewcze i chłodzące

płaszczyznowe - część 4: Instalowanie” podaje jednoznacznie, że przed ułożeniem jastrychu warstwa izolacji powinna być pokryta warstwą ochronną, składającą się z folii polietylenowej o co najmniej 0,15 mm grubości, przy minimalnej zakładce 80 mm, lub z innego produktu o równoważnej funkcji. Teraz, jeśli nie zastosowaliśmy folii, pozostaje nam jeszcze przekonanie inspektora nadzoru, że zastosowane rozwiązanie jest właśnie „innym produktem o równoważnej funkcji”. ● Sytuację komplikuje jeszcze fakt, że pod rury w płycie styropianowej z wypustkami nie da się podłożyć folii. Kiedyś na targach instalacyjnych widziałem model ogrzewania podłogowego na takim styropianie z podłożoną cieniutką, przezroczystą folią, naciągniętą i pomarszczoną - efekt był raczej zabawny i całkowicie niepraktyczny. Odpowiednie mocowanie rur do podłoża musi zapewnić zachowanie zaplanowanych odstępów rur oraz uniemożliwienie podniesienia się rur podczas wykonania jastrychu. Dobrze wykonane mocowanie spowoduje optymalne położenie rury w warstwie jastrychu - minimalna warstwa nad rurą powinna wynosić 3 cm oraz dla dobrego oddawania ciepła rura powinna być „oblana” na całym obwodzie (pod rurą około 1 cm jastrychu). W wodnym ogrzewaniu podłogowym stosuje się najczęściej cztery sposoby mocowania rur do warstwy izolacji: ● Zastosowanie spinek. Spinki są wyposażone w haczyki, uniemożliwiające podniesienie rury w czasie wylewania jastrychu. Spinki najwygodniej stosuje się na metalizowanej folii z nadrukowaną siatką, ułatwiającą utrzymanie wymaganego rozstawu rur.

www.instalator.pl

nr 122015

www.instalator.pl

na znaczne obciążenia podłogi, np. magazyny, sklepy czy garaże. W pomieszczeniach mieszkalnych nie jest ono konieczne, natomiast zapobiega większości pęknięć skurczowych, które pojawiają się podczas wysychania i dojrzewania jastrychu. Nie wpływają one negatywnie na działanie właściwie wykonanego ogrzewania podłogowego (dylatacje), ale mogą zaniepokoić inwestora, więc jest to poniekąd sprawa psychologii. Zbrojenie wykonuje się przy zastosowaniu siatki zbrojeniowej lub w postaci zbrojenia rozproszonego (mikrozbrojenie). Zbrojenie siatką z gładkich prętów stalowych o średnicy 3-5 mm, oczkach 15 x 15 lub 20 x 20 cm wykonuje się z gotowych, zgrzanych elementów o wymiarach najczęściej 2 x 1 m. Uwaga na jakość siatki! Zdarzało się, że przy transporcie lub przy rozkładaniu „puszczały” zgrzewy i zamiast siatki mieliśmy do rozłożenia górę oddzielnych prętów. Czy układać siatkę zbrojeniową nad rurami czy pod rurami? Konstruktor powiedziałby, że nad rurami, w górnej części wylewki, żeby odpowiednio przenosić obciążenia płyty jastrychowej. W praktyce w większości przypadków nie zależy nam, żeby płyta przenosiła jakieś potężne obciążenia - zbrojenie ma funkcję zapobiegania pęknięciom na skutek skurczu jastrychu, a nie znacznego zwiększenia wytrzymałości. Dopuszczalne są więc oba warianty. Częściej stosuje się siatkę pod rurami, wtedy można ją wykorzystać do mocowania rur. Należy pamiętać o uniesieniu siatki przynajmniej 1 cm nad izolację, żeby zbrojenie było całkowicie oblane jastrychem (umożliwiają to uchwyty lub trzeba stosować podkładki pod siatkę). Siatka nie może też być zbyt wysoko - nadal nad rurami powinno być minimum 3 cm jastrychu. Włodzimierz Mroczek

ABC ogrzewania

Aby ułatwić mocowanie rur spinkami, stosuje się specjalny taker, wyposażony w sklejone ze sobą spinki - przy zastosowaniu takera możemy mocować rury w pozycji wyprostowanej. Wadą spinek jest trudność ich zastosowania w przypadku twardej izolacji z polistyrenu ekstradowanego XPS, chociaż wykonawcy mówią mi, że po prostu wbijają spinki młotkiem gumowym. ● Listwy montażowe. Zaletą listew jest zapewnienie odpowiedniego odstępu rur od izolacji, czyli oblanie rur jastrychem na całym obwodzie. Nie zawsze jest to możliwe w przypadku spinek, chociaż najczęściej pod wpływem wyporu ciekłego jastrychu rury ze spinkami nieco się uniosą. Należy pamiętać również o zamocowaniu samych listew do podłoża, również przy pomocy spinek. Służą do tego celu wykonywane w listwach podwójne otwory. Czasami listwy są wykonywane w wersji samoprzylepnej - na spodzie mają warstwę kleju. Należy jednak pamiętać, że samo przyklejenie listwy nie zabezpieczy przed odklejeniem i wypłynięciem rur na powierzchnię jastrychu (niektórzy boleśnie się o tym przekonali). Trzeba dodatkowo przymocować listwę spinkami. ● Mocowanie rur do siatki zbrojeniowej. Wykorzystuje się do tego zwykłe paski „ściągacze” z tworzywa jak przy instalacjach elektrycznych. Niedopuszczalne jest stosowanie metalowego drutu. Można też stosować specjalne uchwyty, które w dolnej części mają wycięcie na pręt zbrojeniowy. ● Zastosowanie styropianu z wypustkami. W tym przypadku mocowanie jest zbędne - rura wciśnięta jest między wypustki i nie wysuwa się podczas wylewania jastrychu. Zbroić, czy nie zbroić - oto jest pytanie. Pytanie trochę z dziedziny wyższości Świąt Bożego Narodzenia nad Wielkanocą. Obligatoryjne zbrojenie należałoby polecić w przypadku pomieszczeń narażonych

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

ABC oczyszczalni ścieków

Przydomowe pompownie Nie zawsze możliwe jest grawitacyjne odprowadzenie oczyszczonych ścieków do gruntu w bezpośredniej odległości od oczyszczalni: występuje wtedy konieczność przetransportowania ścieków na pewne odległości. Do tego celu służą pompownie ścieków. Ścieki bytowe produkowane w gospodarstwie domowym, a trafiające następnie do przydomowej oczyszczalni ścieków, są w niej oczyszczane. W wyniku procesu oczyszczania powstaje osad, który magazynowany jest w osadniku wstępnym i okresowo usuwany jest z oczyszczalni taborem asenizacyjnym, a także ciecz, którą należy poza oczyszczalnię odprowadzić. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych może być zarówno gleba, jak i wody płynące oraz stojące. Nie zawsze jednak możliwe jest grawitacyjne odprowadzenie oczyszczonych ścieków do gruntu w bezpośredniej odległości od oczyszczalni: występuje wtedy konieczność przetransportowania ścieków na pewne odległości. Do tego celu służą pompownie ścieków. Urządzenie pompujące ścieki składa się ze zbiornika magazynowego, pompy (lub pomp w przypadku urządzeń dwupompowych), sterownika pompy, przewodu tłocznego, zabezpieczenia przed cofką i z pozostałej armatury oraz podłączeń elektrycznych. Pompownie ścieków dostępne obecnie na rynku posiadają zwartą konstrukcję i funkcjonują jako kompletne urządzenia. Stosowane są wszędzie tam, gdzie wysoki poziom wód gruntowych, układ terenu lub duża odległość od miejsca odprowa-

dzenia ścieków oczyszczonych nie pozwalają na zastosowanie tradycyjnych systemów grawitacyjnych. Zbiorniki pompowni wykonywane są z polimerbetonu, tworzyw sztucznych i laminatów szklanych, a także betonu. Dno jest profilowane, tak aby nie powstawały i zagniwały w nim osady. Ostatnio szczególnym powodzeniem cieszą się zbiorniki z tworzyw sztucznych, a głównie te z polietylenu, gdyż materiał ten jest odporny na korozję i nie reaguje z substancjami zawartymi w ściekach. Odpowiedni kształt zbiornika ma zabezpieczać go przed wyparciem z gruntu. Wielkość zbiornika powinna zapewnić odbiór ścieków przez 1 - 2 dni w razie awarii systemu. Zbiornik musi być również odporny na uszkodzenia mechaniczne. Ważne jest, aby wysokość pokrywy była regulowana, by dopasować pompownię do podłoża oraz głębokości rur wlotowych i tłocznych. W niektórych rozwiązaniach pompowni na czas instalacji dołączona jest pokrywa ochronna, która ma chronić przed uszkodzeniem komory pompowni. Często też w standardzie znajduje się przedłużenie komory pompowni, które ułatwia montaż urządzenia na większej głębokości. Pompa to element pompowni, który decyduje o jej niezawodności i efektywności. W zależności od rodzaju urządzenia przeznaczonego do oczyszczania ścieków pompownie mogą być wyposażone w różne rodzaje pomp z wolnym przelotem, z wirnikiem otwartym lub z wirnikiem z nożem tnącym. Wirnik pompy powinien

www.instalator.pl

nr 122015

www.instalator.pl

i bez napięć. Wokół elementów instalacji, które wymagają obsługi i konserwacji, należy zostawić wolną przestrzeń. Niektóre z oczyszczalni dostępnych na rynku posiadają zintegrowaną w konstrukcji zbiornika pompę, której zadaniem jest wypompowywanie oczyszczonych biologicznie ścieków. Przykładem jest oczyszczalnia typu SBR w zbiorniku z PE, wyposażona w pompę wody brudnej, napowietrzacz oraz pompę wody czystej, która wypompowuje oczyszczone ścieki na odległość do kilkudziesięciu metrów. Podczas montażu zbiornika i urządzeń pompowni należy w szczególności pamiętać o: ● wykonaniu podsypki oraz obsypki zbiornika o odpowiednim uziarnieniu i zagęszczeniu, ● odpowiednim dociążeniu zbiornika w przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych, ● szczelnym połączeniu zarówno przewodów dopływowych, jak i rurociągu tłocznego, ● poprowadzeniu przewodów elektrycznych i sygnalizacyjnych w rurze osłonowej do budynku, ● podłączeniu pompy i innych urządzeń elektrycznych na osobnym zabezpieczeniu na tablicy głównej. Dobór odpowiedniej pompowni ścieków ma swoje późniejsze wieloletnie konsekwencje w kosztach jej eksploatacji, a także serwisowaniu. Wybór pomiędzy pompownią bazującą na tanich, marketowych pompach może skutkować koniecznością ich częstego serwisowania lub wręcz wymiany, gdyż tanie pompy nierzadko do naprawy się już nie nadają. A uszkodzona pompa w pompowni najpewniej doprowadzi do cofki ścieków do oczyszczalni, a czasami nawet do wylania się ścieków na teren. Mariusz Piasny

ABC oczyszczalni ścieków

być dobierany do zawartości ścieków, tak aby tłoczył ścieki wraz z osadem oraz potrafił je w razie potrzeby rozdrobnić. Do ścieków fekalnych lub mogących zawierać duże zanieczyszczenia stosuje się pompy z rozdrabniaczem, tzw. nożem tnącym. W miejscach, w których nie może być przerwana praca pompy, stosuje się urządzenia zawierające dwie pompy. W ten sposób zagwarantowane jest pompowanie ścieków na wypadek awarii jednej z pompy. Sterowanie pompowni może odbywać się za pomocą zintegrowanego z pompą pływaka lub sondy. W pompowniach, w których wykorzystywane są coraz bardziej zaawansowane sterowniki, możliwy jest nawet zdalny monitoring pracy. Za pomocą urządzenia sterującego można dokonywać stałej diagnostyki pracy pompy oraz rejestrować zakłócenia w pracy i alarmować w przypadku: przeciążenia silnika, zaniku napięcia, osiągnięcia poziomu alarmowego ścieków czy awarii czujnika poziomu. Przewód tłoczny nie może mieć innych podłączeń i nie powinien być połączony z pionem kanalizacyjnym. Przewód tłoczny powinien kończyć się zabezpieczeniem przed cofką. Na przewodzie tłocznym wskazane jest zamontowanie zaworu zwrotnego, aby po wyłączeniu pompy ścieki nie płynęły w kierunku przeciwnym. Podczas montowania zespołu pompowego należy pamiętać, iż pompy powinny być zainstalowane z uwzględnieniem siły wyporu, co oznacza, że muszą być zakotwione w dnie zbiornika. Dlatego często na dnie pompowni montuje się dodatkową płytę, do której mocuje się pompy. Dzieje się tak, aby w przypadku wysokiej ilości wody w zbiorniku pompy nie wypłynęły i nie uszkodziły przewodów i armatury w zbiorniku. Przewody powinny być połączone ze zbiornikiem elastycznie

ABC Magazynu Instalatora

nr 122015

Podłączenia grzejników

Robert Skomorowski

ABC ogrzewania

● Jak

poprawnie podłączyć grzejnik do instalacji? ● Czym różnią się metody podłączania grzejników?

Grzejniki płytowe, chociaż zewnętrznie są do siebie podobne, potrafią się znacznie różnić pod względem sposobu ich podłączania do instalacji centralnego ogrzewania. Do niedawna najczęściej spotykanym podłączeniem było podłączenie boczne. Taki sposób był wymuszony przez pionowe instalacje grzewcze, które dominowały w budownictwie mieszkaniowym. ● Podłączenie od dołu Wraz z rozwojem technologii i przechodzeniem na nowe metody rozprowadzania instalacji w pomieszczeniach, grzejniki płytowe również ewoluowały i standardem stały się modele z podłączeniem od dołu. Taki sposób jest wysoce estetyczny, gdyż poza samym grzejnikiem i zaworem przyłączeniowym nie widać żadnych elementów instalacji. Dotyczy to prowadzenia rur w ścianach i podłączeniu grzejnika za pomocą zaworu ką-

towego. Spotyka się jeszcze przewody wyprowadzane z podłogi i łączenie zaworami prostymi, jednak to rozwiązanie niesie ze sobą konieczność docinania posadzki, a także utrudnia utrzymanie czystości w pobliżu przyłącza. ● Podłączenie ze środka Ciekawą propozycją firm produkujących grzejniki płytowe są modele ze środkowym podłączeniem. Króćce są zlokalizowane u dołu grzejnika, centralnie po środku jego długości. To rozwiązanie jest dużym ułatwieniem dla monterów wykonujących instalacje. Umożliwia poprowadzenie przewodów bez konieczności dostosowywania położenia podejścia w zależności od długości grzejnika. Zwykle grzejniki są instalowane pod oknami i w tej sytuacji wystarczy wyprowadzić przewody centralnie po środku szerokości okna. Bez względu na długość grzejnika, czy to będzie 50 czy 120 cm, zawsze będzie on zawieszony symetrycznie. Również dla użytkowników to rozwiązanie wydaje się optymalne, gdyż ewentualna zmiana grzejnika na inny model z podłączeniem środkowym czy zainstalowanie