Magazyn Instalatora 6-7/2019 by Magazyn Instalatora

www.instalator.pl

nakład 11 015

20 19 . 7 6

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 6-7 (250-251), czerwiec/lipiec 2019

ISSN 1505 - 8336

l Magazyn na deszczówkę l Pompy głębinowe l Izolacja w łazience l Ring „MI”: armatura i osprzęt w kotłowni l Wentylacja w szpitalu

118188_Prevista_Produkt_Anzeigen_PL.indd 4

07.05.19 12:21

Szanowni Czytelnicy Wydobywająca się z trąbki na okładce liczba „250” nie znalazła się tam przypadkowo. To już dwieście pięćdziesiąte (albo inaczej mówiąc ćwierćtysięczne) wydanie naszego miesięcznika! Gdyby ułożyć jeden egzemplarz na drugim, otrzymalibyśmy kolumnę o wysokości 1,2 metra! To także ponad 19 000 stron - mam nadzieję! -ciekawych i inspirujących, treści. W sumie wysłaliśmy do Państwa około 3 000 000 egzemplarzy - poczta dostarczyła ok. miliona ton przesyłek. W tym wydaniu przyglądamy się armaturze, którą instalujecie Państwo w różnego typu kotłowniach. Przykładem jest kotłownia z urządzeniem gazowym: „Inwestorzy, którzy modernizują istniejącą instalację lub wykonują nową, bardzo często decydują się na zakup kotła kondensacyjnego. (...) Żeby uzyskać maksymalną oszczędność, konieczna jest precyzyjna kontrola parametrów zasilania. Inwestorzy coraz częściej zwracają też uwagę na estetykę wykonania instalacji. W tego typu przypadkach idealnym rozwiązaniem będą…”. I w tym miejscu postawmy trzy kropki, gdyż odpowiedź znajdziecie Państwo w artykułach znajdujących się na początku tego wydania „Magazynu Instalatora”. W tekście pt. “Własne źródełko” autor opisuje proces realizacji dostarczania wody do instalacji za pomocą pomp głębinowych. Aby zapewnić odpowiednie parametry zasilania, pompa musi być odpowiednio dobrana. Na jakie aspekty zwrócić uwagę? Zapraszam do artykułu. Intensywne opady, a z takimi coraz częściej mamy do czynienia, skutkują spiętrzeniami w kanalizacji, co z kolei prowadzi do wystąpienia przepływu zwrotnego w kanałach. Oczywiście przepływ zwrotny może wystąpić także z innych powodów, np. zatkania lub pęknięcia rury, uszkodzenia kanału czy też awarii pompy, jeśli system odprowadzania ścieków jest podłączony do pompowni. Wymiernymi skutkami są zalane piwnice, zniszczone meble, wykładziny, urządzenia elektryczne, ociekające wodą sprzęty AGD oraz stres i koszty dla osób mieszkających w budynkach. Czy i jak można się przed tym uchronić? Polecam artykuł pt. “Cofka nam niestraszna”. W Poradniku ABC „Magazynu Instalatora” autorka artykułu pt. “Magazyn na butle” zwraca uwagę na kwestie bezpieczeństwa w przypadku pracy z różnymi typami butli z gazami. Ich użytkowanie oraz magazynowanie wymaga stosowania określonych zasad, które koniecznie należy przestrzegać w stosunku do siebie i współpracowników, a także otoczenia. Sławomir Bibulski

Na okładce: © Aaron Amat /123RF.com

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni s. 6 - 23

l Zaprawa na „podłogówkę” (Lekka podłoga w ogrzewaniu powierzchniowym) s. 24 l Chłodzenie pomieszczeń (Technika na lato...) s. 26 l Nowa norma 2019 (Kotły na paliwa stałe) s. 28 l Modernizacja instalacji z pompą ciepła s. 30 l Zanieczyszczenia na budowie (Prawo i instalacje) s. 32 l Branża instalacyjno-grzewcza w I kwartale 2019 s. 34 l Odpowiadam, bo wypada... s. 36 l Złączki lutowane do instalacji gazów medycznych (strona sponsorowana firmy SANHA) s. 37 l Złączki z historią... (strona sponsorowana Conex Banninger) s. 38

Ochrona przeciwzalewowa s. 44

l System do deszczówki (Gromadzenie i wykorzystanie wody deszczowej) s. 40 l Nowości w „MI” s. 42 l Cofka nam niestraszna... (Zagrożenie przepływem zwrotnym) s. 44 l Własne źródełko (Pompy głębinowe) s. 46 l Instalacyjny design (Nowoczesne łazienki) s. 50 l Co tam Panie w „polityce”? s. 52 l Zliczanie ścieków (Sieć kanalizacyjna i bilans ścieków) s. 54 l Remont nie taki straszny... (Chemia budowlana w łazience) s. 56 l Armatura na lata (strona sponsorowana marki duro) s. 59

Instalacje gazowe s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Regulatory ciśnienia gazu s. 60 l Wentylacja w przemyśle s. 62 l Wentylacja i medycyna s. 64 l Kominki i instalacje biwalentne s. 66

6-7.

9 201

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4 Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70 Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, kom. +48 502 74 87 41 https://www.facebook.com/MagazynInstalatora/ Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5 Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W sierpniu na ringu: górne źródła ciepła/odbiorniki ciepła: grzejniki, ogrzewanie płaszczyznowe (podłogowe, ścienne, sufitowe...)

Dziś na ringu „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni separator zanieczyszczeń, filtr, inhibitor

Caleffi Hydronic Solutions W nowoczesnych instalacjach grzewczych o wysokiej sprawności odpowiednie zabezpieczenie instalacji przed zanieczyszczeniami można osiągnąć poprzez zastosowanie separatorów zanieczyszczeń wyposażonych w elementy magnetyczne. Zanieczyszczenia występujące w wodzie instalacyjnej, często o charakterze ferromagnetycznym, mogą powodować następujące problemy: l nieprawidłowe działanie automatycznych odpowietrzników, l nieprawidłowe działanie zaworów termostatycznych, l nieprawidłowe działanie elementów równoważących, l niska sprawność elementów grzejnych, l niska sprawność wymienników ciepła, l uszkodzenie pomp obiegowych. Z tego powodu należy zwracać szczególną uwagę na jakość wody znajdującej się w instalacji. Tylko woda pozbawiona zanieczyszczeń gwarantuje pracę układu z najwyższą sprawnością, co przyczynia się do obniżenia kosztów. Zapewnienie odpowiedniej ochrony mogą zagwarantować jedynie poprawnie dobrane urządzenia. Obecnie powszechnie stosowanym rozwiązaniem usuwania zanieczyszczeń jest montaż filtrów siatkowych. Podstawowym parametrem charakteryzującym filtr jest średnica oczka siatki (lub pojemność filtracyjna): wskazuje ona wiel-

kość cząstek, które mogą być przechwycone przez filtr (najczęściej jest to wartość 0,4-0,5 mm, 400-500 μm). Niestety filtry nie są w stanie w dostateczny sposób usunąć cząsteczek piasku i rdzy z wody instalacyjnej (wielkość cząsteczek wynosi poniżej 100 μm). Cząsteczki ferromagnetyczne nie są usuwane przez filtry. W nowoczesnych instalacjach grzewczych o wysokiej sprawności najlepszym wyborem jest zastosowanie separatorów zanieczyszczeń wyposażonych w elementy magnetyczne. Separacja zanieczyszczeń może odbywać się poprzez wykorzystanie: l siły odśrodkowej - specjalna konstrukcja urządzenia wymusza ruch wirowy czynnika. Zanieczyszczenia pod wpływem siły odśrodkowej kierowane są w stronę ścianek zewnętrznych, gdzie opadają grawitacyjnie. Aby zagwarantować poprawną pracę urząPytanie do... Czy można zamontować separator zanieczyszczeń w przypadku, gdy przewody instalacji zostały schowane i nie są dostępne, a kocioł jest podłączony za pomocą krótkich odcinków bezpośrednio ze ściany?

dzenia, wymagane jest utrzymanie stałej prędkości; l siły grawitacji - zanieczyszczenia wytrącane są w komorze zbiorczej dzięki zmniejszeniu prędkości przepływu (powiększona komora). Element wewnętrzny dodatkowo ułatwia wytrącanie zawieszonych cząstek w wodzie. Aby separator był skuteczny, zalecana maksymalna prędkość czynnika na przyłączach urządzenia musi pozostać w granicach 1 ÷ 1,5 m/s. W obu rozwiązaniach zanieczyszczenia można opróżnić nawet wtedy, gdy system działa, po prostu otwierając zawór znajdujący się w dolnej części. W celu dokładniejszego czyszczenia prawie zawsze można usunąć górną część urządzeń, aby uzyskać dostęp do komory gromadzenia osadu. Separatory zanieczyszczeń można wyposażyć w elementy magnetyczne, co pozwala na eliminację zanieczyszczeń ferromagnetycznych. W przypadku urządzeń grawitacyjnych ten efekt jest optymalny. Zanieczyszczenia mogą być usuwane podczas pracy instalacji poprzez zawór spustowy zlokalizowany w dolnej części urządzenia. Zalety: l prosta konserwacja, l usuwanie zanieczyszczeń podczas pracy instalacji, l separacja zanieczyszczeń ferromagnetycznych. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Wady: stopniowe usuwanie zanieczyszczeń, l skuteczność separacji jest związana z prędkością przepływu czynnika. Podczas projektowania oraz wykonywania instalacji należy zwrócić uwagę między innymi na: wielkość instalacji, lokalizację poszczególnych elementów oraz dostępne miejsce montażowe. Firma Caleffi Hydronic Solutions od lat przywiązuje szczególną uwagę do problemu zanieczyszczeń w instalacjach grzewczych i chłodniczych. Inżynierowie naszej firmy zajmujący się badaniami w tym zakresie starają się dostarczyć urządzenia dostosowane do każdej konfiguracji instalacji.

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Instalacje średniej i dużej mocy także wymagają odpowiedniego zabezpieczenia. Również w tym zakresie firma Caleffi oferuje urządzenia o najwyższej sprawności, takie jak separatory zanieczyszczeń DIRTMAG® w wersji kołnierzowej (fot. 5).

Instalacje małej mocy Dla instalacji o małej mocy (budynki jednorodzinne) w ofercie firmy Caleffi można odnaleźć kilka rozwiązań konstrukcyjnych - na przykład DIRTMAGPLUS® (fot. 1) urządzenie wielofunkcyjne składające się z dwóch niezależnych elementów: separatora zanieczyszczeń i filtra z wymiennymi wkładami. Zastosowanie tych dwóch elementów zapewnia ciągłą ochronę kotła i innych elementów instalacji przed zanieczyszczeniami w czasie normalnej pracy, jak również podczas pierwszego uruchomienia. DIRTMAGPLUS® może być zamontowany w pionie, poziomie lub pod kątem 45°. Urządzenie wyposażone jest w zawory odcinające w celu ułatwienia prac konserwacyjnych, daje to możliwość dozowania dodatków chemicznych (fot. 7) do wody instalacyjnej, takich jak: C1 inhibitor, który zabezpiecza instalację, C3 Cleaner, który wydatnie wspomaga usuwanie zanieczyszczeń; C4 Leak Sealer który uszczelnia mikrowycieki, jak również C7 Biocide który zapobiega rozwojowi bakterii oraz grzybów w instalacjach niskoparametrowych (szczególnie zalecany do instalacji z ogrzewaniem podłogowym). DIRTMAGPLUS® świetnie sprawdzi się w kotłowni, gdzie przewody instalacji nie są schowane w bruzdach ściennych. Jego uniwersalne podłączenie pozwoli na zastosowanie go praktycznie w każdej konfiguracji przewww.instalator.pl

wodów. Połączenie dwóch elementów daje pewność ochrony instalacji. Co jeśli filtr jest już zamontowany w instalacji, a my poszukujemy wysokowydajnego urządzenia do całkowitego zabezpieczenia instalacji? W takim przypadku należy wybrać separator zanieczyszczeń DIRTMAG® w wersji z technopolimeru (fot. 2) lub DIRTMAG® w wersji z mosiądzu (fot. 3). Obydwa rozwiązania cechuje wysoka sprawność usuwania zanieczyszczeń, również tych ferromagnetycznych. Przy ich pomocy możemy również aplikować do instalacji ww. środki chemiczne.

Bezpośrednio pod kotłami Co jeśli przewody instalacji zostały schowane i nie są dostępne, a kocioł jest podłączony za pomocą krótkich odcinków bezpośrednio ze ściany? Firma Caleffi znalazła również rozwiązanie dla takiej sytuacji o nazwie DIRTMAGSLIM® (fot. 4). Dzięki kompaktowym rozmiarom separatory zanieczyszczeń z tej serii mogą być montowane na rurociągach poziomych bezpośrednio pod kotłami wiszącymi, gdzie nie ma możliwości instalacji tradycyjnego separatora. Dzięki dodatkowym elementom urządzenie może być zamontowane przy pomocy przewodów giętkich lub sztywnych.

Nowość na rynku! Absolutną nowością, jeśli chodzi o ochronę instalacji, jest DIRTMAGCLEAN® (fot. 6) filtr-separator magnetyczny z funkcją automatycznego czyszczenia. Jest to urządzenie, które usuwa zanieczyszczenia z systemu dzięki zastosowaniu odpowiednio rozmieszczonych elementów filtracyjnych wewnątrz korpusu urządzenia. Specjalna siatka filtracyjna umożliwia stopniowe usuwanie zanieczyszczeń, które osadzają się na powierzchni filtrów. Drobna siatka filtrująca stopniowo blokuje cząsteczki zanieczyszczeń o wielkości do 2 μm. Ferromagnetyczne zanieczyszczenia są separowane przez elementy magnetyczne i zatrzymywane. Urządzenie wyposażone zostało w układ usuwania zanieczyszczeń wraz z mechanizmem automatycznego czyszczenia, który pozwala ograniczyć częstotliwość konserwacji. Zalety: l usuwanie zanieczyszczeń podczas pierwszego przepływu czynnika, l prosty sposób usuwania zanieczyszczeń, l wszystkie operacje związane z pracą urządzenia odbywają się automatycznie, l wysoka sprawność usuwania zanieczyszczeń. Podsumowując, nieważne, z jaką instalacją mamy do czynienia, specjaliści w zakresie usuwania zanieczyszczeń z firmy Caleffi Hydronic Solutions na pewno znajdą odpowiednie rozwiązanie. W celu poszerzenia wiedzy dotyczącej usuwania zanieczyszczeń zapraszam do kontaktu z pracownikami firmy Caleffii, którzy odpowiedzą na wszelkie nurtujące pytania, jak również do zapoznania się z kanałem YouTube firmy Caleffi, gdzie prezentujemy filmy poświęcone naszym produktom. Przemysław Dutka

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni demineralizacja, usuwanie osadów, odpowietrzanie

Bosch Bosch D3 to kompleksowa ochrona instalacji grzewczej. Jest to kompletny system, dzięki któremu wydłuży się żywotność ogrzewania.

Koncepcja kompleksowej ochrony instalacji grzewczej Bosch D3 została stworzona i wprowadzona po to, by przez długi czas utrzymać maksymalną wydajność ogrzewania, a konieczność obsługi serwisowej zmniejszyć do minimum. Wszystko po to, aby redukować koszty eksploatacji i zwiększać komfort użytkowania. Niezwykle istotna jest tutaj jakość wody. To czynnik, który wpływa na płynną i ekonomiczną pracę instalacji grzewczej i ma zasadniczy wpływ na długość okresu eksploatacji. Konieczne jest także przeprowadzenie wszelkich niezbędnych czynności zapewniających jej odpowiednie przygotowanie i utrzymanie w okresie eksploatacji. Demineralizacja, usuwanie osadów oraz skuteczne odpowietrzanie to trzy poziomy zabezpieczenia instalacji Bosch D3, dzięki którym przedłużona zostanie żywotność ogrzewania. l Demineralizacja Demineralizacja prowadzi do usunięcia z wody węglanu wapnia oraz wszelkich soli powodujących korozję. To bardzo skuteczna forma uzdatniania wody. Rozpuszczony w wodzie węglan wapnia osadza się głównie w najgorętszym miejscu instalacji, czyli źródle ciepła, co w konsekwencji może doprowadzić do awarii i unieruchomienia ogrzewania. Demineralizacja Bosch D3 zapobiega korozji i wynikającym z niej uszkodzeniom, jak również gwarantuje stałe natężenie przepływu czynnika grzewczego oraz stałą wysoką wydajność ogrzewania.

Odpowietrzenie Skuteczne i ciągłe odpowietrzanie instalacji przy użyciu separatorów powietrza Bosch D3 pozwala na usunięcie nie tylko dużych pęcherzy powietrza, które są przyczyną powsta-

wania korków powietrznych, ale również mikropęcherzyków powietrza, które w dużej mierze przyczyniają się do przyspieszania korozji. Korki powietrzne powodują znaczne zmniejszenie wydajności ogrzewania. Krążące powietrze w instalacji może wytwarzać nieprzyjemne szumy. Separatory powietrza Bosch D3 pracują w sposób automatyczny. Instalacja jest odpowietrzana w sposób ciągły i nie wymaga ręcznego odpowietrzania, co znacznie zwiększa komfort użytkowania instalacji grzewczej. l Usuwanie osadów Skuteczne usuwanie osadów zapewniają wysokowydajne magnetyczne separatory zanieczyszczeń, które usuwają zanieczyszczenia magnetyczne, takie jak magnetyt oraz drobne cząstki stałe, które przyczyniają się do powstawania szlamu i innych osadów. Osady w wodzie grzewczej mogą pochodzić z resztek masy uszczelniającej, opiłków metalowych, piasku lub innych zanieczyszczeń. Elementy instalacji grzewczej mogą z czasem korodować uwalniając do wody do-

datkowe zanieczyszczenia. Stosowanie separatorów magnetycznych zanieczyszczeń znacząco zmniejsza awaryjność pomp obiegowych c.o., chroni wymiennik ciepła znajdujący się w kotle oraz zapewnia oszczędności w dłuższej perspektywie czasu. Cała woda znajdująca się w systemie grzewczym przepływa przez separator i jest oczyszczana w sposób ciągły. Separatory magnetyczne zanieczyszczeń Bosch D3 to szeroka gama dostępnych średnic 22 i 28 mm ze złączem zaciskowym oraz od ¾ do 2" ze złączem gwintowanym. Separatory wyposażono w specjalną obrotową flanszę, która umożliwia podłączenie pionowe, poziome lub pod innym dowolnym kątem. Na zewnątrz znajduje się nakładka z bardzo silnym magnesem stałym, który odpowiada za separację zanieczyszczeń magnetycznych. Specjalnie zaprojektowana i wyprofilowana komora separująca charakteryzuje się niskimi oporami przepływu przy bardzo wysokiej skuteczności oczyszczania - wychwytuje wszystkie cząstki powyżej 5 μm. Osad opada na dno komory i może być Pytanie do... Jakie są zalety kompleksowej ochrony instalacji grzewczej? bez problemu usunięty z instalacji bez konieczności przerywania pracy. Wystarczy powoli zsunąć magnes zewnętrzny w dół, a następnie po jego usunięciu opróżnić zawartość komory separującej przez odkręcenie zaworu spustowego (przed odkręceniem zaworu spustowego należy podłączyć rurkę spustową, aby uniknąć poparzenia lub zalania pomieszczenia). Wszystkie separatory magnetyczne Bosch D3 dostarczane są standardowo z izolacją termiczną. Jacek Adamiak www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt kotłowni grupy do przyłączenia kotła, kotłownie, sprzęgła

RZT Technika Grzewcza Marka RZT Technika Grzewcza oprócz rozdzielaczy i grup pompowych przyrozdzielaczowych posiada w swojej ofercie szeroką gamę gotowych rozwiązań do organizacji w kotłowni. Rozwiązania te są szybkie w montażu, estetyczne i przyjazne dla portfela. Na tę chwilę w asortymencie firmy RZT Technika Grzewcza znajdziemy trzy typy rozwiązań do przyłączenia kotła: l grupy do przyłączenia kotła, skręcane (fot 1-3), l kotłownie typu H-BOX (fot. 4), l sprzęgła dwu- i trzyfunkcyjne (fot. 5). Przewagą naszej oferty nad innymi firmami jest fakt, że mamy osprzęt własnej marki oraz takich firm jak: Afriso, ESBE, Wilo czy Grundfos. Grupy do przyłączenia kotła, skręcane dzielimy na trzy typy: l Grupa do przyłączenia kotła c.o. wyposażona jest w zawór różnicowy Tech-Pol, zawór kulowy z filtrem skośnym przed pompą i zawór odcinający za pompą. l Grupa do przyłączenia kotła c.o. 4D - wyposażona dodatkowo w zawór czterodrożny i termometry. To rozwiązanie zabezpiecza nam już kocioł przed zimnym powrotem lub zapewnia nam komfort termiczny w naszym obiekcie. l Grupa przyłączenia kotła c.o. i c.w.u. 4D - posiada jeszcze dodatkowe odej-

ście do podłączenia zbiornika z c.w.u. W miejscu zaworu odcinającego za pompami zostały zastosowane zawory zwrotne. Wszystkie grupy tego typu, dzięki odpowiedniemu umieszczeniu filtrów, możemy montować z ustawieniem zaworu różnicowego w pionie i poziomie. Kotłownie typu H-BOX możemy podzielić na dwa rodzaje: l H-BOX2 - posiadający dwie grupy pompowe, l H-BOX3 - posiadający trzy grupy pompowe. Produkty te posiadają specjalnie zaprojektowane szafki nadtynkowe ze ściąganą obudową i z uniwersalnymi drzwiczkami prawymi lub lewymi. Całość naszej kotłowni przymocowana jest do pleców szafki, gdzie można podejść rurami zasilającymi i wyjściowymi z zewnątrz lub ze ściany. Układy te są wyposażone w sprzęgło-rozdzielacz z dodatkowymi wyjściami pod odpowietrznik i czujnik temperatury. Istnieje też możliwość wyposażenia w roz-

dzielacz. W H-BOX-ach montujemy 3 rodzaje grup pompowych: l 3D - z zaworem trzydrożnym, l TM - z zaworem termostatycznym mieszającym, l U - bez podmieszania. Dodatkowo każda grupa ma wmontowany zawór zwrotny w części powrotnej tuż przed przyłączeniem do sprzęgło-rozdzielacza. Zarówno na zasilaniu za pompą, jak i na powrocie z instalacji znajdują się zawory z termometrami i dodatkowymi śrubunkami, dzięki czemu w prosty sposób przy użyciu uszczelki wodomierza 3/4" podłączamy się do naszej instalacji. Pomiędzy pompą a zaworem odcinającym z termometrem posiadamy miejsce na umieszczenie czujnika temperatury Pytanie do... Jak optymalnie przyłączyć kocioł do instalacji? w sposób zanurzalny. To rozwiązanie zapewnia nam najdokładniejszy pomiar temperatury. Sprzęgło dwu- lub trzyfunkcyjne dzieli się na dwa rodzaje. Podobnie jak w H-BOX-ach są zawory zwrotne na powrocie przy sprzęgle. Także i tu mamy zawory z termometrem ze śrubunkiem i miejsce na czujnik temperatury. Różni się ono jednak sposobem montażu. H-BOX-a montuje się z grupami pompowymi skierowanymi w dół, sprzęgłorozdzielacz jest w poziomie. Sprzęgło dwu- lub trzyfunkcyjne jest montowane w pionie, a grupy pompowe są w ułożeniu poziomym. Oczywiście oba te rozwiązania są tak samo skuteczne. Nasza firma chce zaspokoić oczekiwania jak największej liczby odbiorców, dlatego w swojej ofercie posiadamy różne rozwiązania do organizacji kotłowni. Łukasz Stachnik

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt kotłowni zawory odcinające, zawory zwrotne, pompy cyrkulacyjne

CALIDO/CIRCULA Zawory i pompy to elementy w instalacji często niedoceniane przez odbiorców. Jednak to od ich niezawodności w dużej mierze zależy prawidłowe działanie kotłowni oraz bezpieczeństwo użytkowników. Polecamy innowacyjną i sprawdzoną armaturę. Zawory kulowe CALIDO serii S30 (fot. 1) przeznaczone są do instalacji centralnego ogrzewania, dystrybucji wody pitnej, systemów pneumatycznych i olejowy. Poniżej przedstawiamy ich cechy i zalety:

l Innowacyjna

konstrukcja i oddolny montaż trzpienia zapobiegają wypchnięciu go z korpusu na skutek nagłego wzrostu ciśnienia w instalacji. Dla zwiększenia bezpieczeństwa pracy trzpienie zaworów są wyposażone w podwójne uszczelnienie: na górze trzpienia zastosowano tradycyjną dławicę pasywną z możliwością doszczelnienia przy pomocy nakrętki, a na dole nowoczesne uszczelnienie dynamiczne, w którym siła doszczelnienia zwiększa się wraz ze wzrostem ciśnienia między kulą a korpusem (świadectwo ochronne nr 69947). l Wzmocniony korpus. W stosunku do dotychczasowych konstrukcji korpusy zaworów wzmocniono w newralgicznych miejscach, co w połączeniu z innowacyjnym uszczelnieniem trzpienia pozwoliło na zwiększenie parametrów pracy: zakres t od -20 do +150 °C, pmax = 30 barów.

Fazowane gwinty od strony zewnętrznej to standard w zaworach serii S30. Ich zadaniem jest właściwe naprowadzenie wkręcanego elementu na gwint i, co ważne, uformowanie wchodzącego w połączenie gwintowe szczeliwa (taśmy teflonowej, pakuł…). l Dźwignia zaworu. Konstrukcja korpusu umożliwia zmianę strony zamontowanej dźwigni w zależności od potrzeb. Dźwignie zaworów pokryte są warstwą antykorozyjną GEOMET, która znacznie wydłuża ich żywotność. Nowością jest dźwignia z „okienkiem”, gdzie po wyciągnięciu wkładki z tworzywa istnieje możliwość opisu, np. którym przyborom możemy odciąć przepływ danym zaworem. Zawory spełniają normę PN-EN 13828:2005, co zostało potwierdzone badaniami przeprowadzonymi przez Politechnikę Koszalińską, oraz są zgodne z Dyrektywą Unijną 97/23/WE art. 3 pkt. 3. Ponadto posiadają certyfikat CE1463 w rozmiarach średnic od 1½ do 4", który jest poświadczeniem najwyższej europejskiej jakości.

Zawory zwrotne Zawory zwrotne CALIDO serii PIONIER (fot. 2) powstały z myślą o

energooszczędnych instalacjach, w których zastosowana armatura powinna charakteryzować się obniżonymi oporami przepływu. Dział konstruktorski firmy ARKA we współpracy z wydziałem mechanicznym Politechniki Koszalińskiej opracowały unikalną konstrukcję zaworu zwrotnego, która umożliwiła osiągnięcie charakterystyki pełnoprzepływowej (Kv = 8,21 m3/h dla zaworu 1"). Ich podstawowe cech i zalety: l Pełny przepływ. Dzięki wykorzystaniu oprogramowania używanego w przemyśle lotniczym uzyskano optymalny przepływ strumienia cieczy bez zbędnych oporów i zawirowań. l System cichego zamykania. Bolączką wielu zaworów zwrotnych jest generowanie hałasu podczas zamykania. Dla zaworu PIONIER opracowano nowy system zamykania gwarantujący cichą pracę zaworu. Znakomite efekty uzyskano poprzez specjalne ukształtowanie zespołu: gniazdo zaworu dysk zamykający - uszczelnienie (zgłoszenie wynalazku P.419652). l Współpraca z pompami elektronicznymi. Nowoczesne pompy energooszczędne generują zmienne ciśnienia różnicowe, z którymi nie radzi sobie wiele aktualnie dostępnych tradycyjnych zaworów zwrotnych. Specjalnie zaprojektowana sprężyna zaworu PIONIER pozwala na współpracę z pompami elektronicznymi nawet w trybie pracy nocnego obniżenia wydajności. l Antykamienność. Eliminacja zawirowań wewnątrz zaworu w połączeniu z odpowiednim doborem materiałów zastosowanych do budowy elementów Pytanie do... Czy posiadają Państwo w swojej ofercie zawory kulowe z uszczelnieniem dynamicznym dławicy oraz zawory zwrotne o pełnym przepływie z funkcją cichego zamykania? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wewnętrznych powoduje brak tworzenia się osadów wapiennych zakłócających pracę zaworu. l Wydłużona żywotność. Dzięki nowym prowadnicom osi grzyba uzyskano samosmarowność tych dwóch elementów, co w znaczący sposób ogranicza ich zużycie w porównaniu do tradycyjnych konstrukcji. Samosmarowność w połączeniu z dopracowanym gniazdem zamykającym przyniosła efekt w postaci przejścia testu ponad 1 mln cykli na stanowisku badawczym. Podstawowe parametry pracy: tnom = 90 °C, tmax = 110 °C, pnom = 25 barów.

Podłączenie kotła Zawory CALIDO serii ERYK (fot. 3) zostały zaprojektowane w firmie ARKA z myślą o podłączaniu kotłów wiszących do instalacji, tak aby zmieścić się z za-

worami, filtrem i zaworem zwrotnym w małej przestrzeni pod kotłem i zachować estetykę przyłączy (fot. 4) - patent na wynalazek nr 230959. Pakiet zawiera dwa zawory ½", jeden zawór ¾" oraz jeden zawór ¾" wyposażony w filtr i zawór zwrotny. Oto ich cechy i zalety:

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l Zawór ¾" do c.o. wyposażony jest w

filtr i zawór zwrotny, co rozwiązuje problem instalowania w ograniczonej przestrzeni montażowej kotła wiszącego, przy podłączaniu zaworu, filtra i zaworu zwrotnego (3 w 1). l Współczynnik przepływu Kv umożliwia współpracę z kotłami o mocy do 28 kW. l Trzpień zaworu wyposażony jest w podwójne uszczelnienie jak w omawianych powyżej zaworach kulowych serii S30. l Zawór ¾" do c.o. wyposażony jest w filtr w wykonaniu antykamiennym umieszczony w kuli, który chroni kocioł przed zanieczyszczeniami z instalacji c.o. i zapobiega powstawaniu osadu wapiennego na filtrze. l Ten sam zawór wyposażony jest również w zawór zwrotny, co umożliwia czyszczenia filtra bez potrzeby opróżniania instalacji z wody od strony kotła. Zawór zwrotny umożliwia też pracę kotłów w kaskadzie. l Konstrukcja dźwigni umożliwia zastosowanie klucza 10 lub 21 mm do otwierania - zamykania zaworu, co jest bardzo ważne w ograniczonej przestrzeni pod kotłem. l Korpusy zaworów zostały wykonane z mosiądzu DZR odpornego na odcynkowanie, co eliminuje konieczność niklowania i umożliwia bezpośrednie stosowanie ich do wody pitnej. Podstawowe parametry pracy: tnom = 110 °C, pnom = 16 barów. Zawory są zgodne z normą PN-M-75002:2016-10.

Pompy energooszczędne Energooszczędne pompy CIRCULA. Przy konstruowaniu pomp największy nacisk położyliśmy na długowieczność i oszczędność energii, co

skłoniło nas do zastosowania we wszystkich pompach ceramicznych łożysk, smarowanych i chłodzonych wodą. Dla zwiększenia trwałości zastosowaliśmy ceramiczne czopy wału o zwiększonych powierzchniach roboczych. Bardzo dokładne wyważenie rotorów naszych pomp dodatkowo przyczyniło się do ograniczenia zużycia łożysk, a także przyniosło efekt w postaci ich bezgłośnej pracy. Nowoczesne moduły elektroniczne sterujące pompami CIRCULA pozwalają na uzyskanie efektywności energetycznej EEI 0,20 i bardzo niskie zużycie energii, np. dla pompy PE 25/4-180 od 5 do 22 W. Pod koniec 2018 roku firma ARKA wprowadziła do sprzedaży pompy elek-

troniczne CIRCULA serii Mercurio (fot. 5). Innowacyjnym rozwiązaniem w tym typoszeregu (zgłoszenie patentowe nr P.421823) jest tuleja inspekcyjna umieszczona w osi wału posiadająca możliwość dodatkowego odpowietrzania i awaryjnego rozruchu wirnika. Pompy te posiadają swój skromniejszy odpowiednik - serię HELIO, która posiada 6 prędkości obrotowych i tryb AUTO. W ofercie firmy znajdują się również pompy elektroniczne serii GALIO, które charakteryzują się wyższymi parametrami. Dostępne pompy to: 25/80, 25/100, 32/80 oraz 32/100. Prezentowane pompy są zgodne z normami europejskimi EN 60335-1 i EN 60335-2-41 oraz posiadają certyfikat zgodności CE wydany przez VOV Certification & Testing Laboratory w Londynie. Pompy CIRCULA objęte są serwisem 48 h w domu klienta. Jakub Gronek

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Dziś na ringu „MI”: armatura i osprzęt w kotłowni grupa pompowa, sterowanie, armatura, kotłownia kondensacyjna

ESBE Żeby uzyskać maksymalną oszczędność w instalacji z kotłem kondensacyjnym, konieczna jest precyzyjna kontrola parametrów zasilania. Inwestorzy coraz częściej zwracają też uwagę na estetykę wykonania instalacji. W tego typu przypadkach Idealnym rozwiązaniem są więc grupy pompowe firmy ESBE. Inwestorzy, którzy modernizują istniejącą instalację lub wykonują nową, bardzo często decydują się na zakup kotła kondensacyjnego. Są to urządzenia tak skonstruowane, by schładzały spaliny do bardzo niskiej temperatury (ok. 30-40 °C), co powoduje skraplanie pary i wykorzystanie maksymalnej ilości energii zawartej w spalinach. W porównaniu do kotłów tradycyjnych urządzenia kondensacyjne wykonane są z innych materiałów - odpornych na działanie kondensatu (stal nierdzewna lub stopy aluminium i krzemu), a zastosowany wymiennik ciepła, który schładza spaliny, jest znacznie bardziej rozbudowany. Kotły kondensacyjne osiągają znacznie wyższą sprawność, a tym samym ograniczają koszty ogrzewania i wielkość emisji. Gazowe kotły kondensacyjne mogą być używane zarówno do przygotowania ciepłej wody użytkowej, jak i do ogrzewania pomieszczeń. Główne zalety tego typu rozwiązania to niższe o 30% zużycie paliwa w porównaniu do urządzeń starego typu, optymalna sprawność energetyczna sięgająca 109%, niskie koszty inwestycji (zwłaszcza przy zastosowaniu kotłów dwufunkcyjnych), niski poziom hałasu emitowany przez ten rodzaj kotła, wysoki poziom bezpieczeństwa (gazowe kotły kondensacyjne wyposażone są w zamkniętą komorę spalania) oraz możliwości elastycznej rozbudowy, np. o kolektory słoneczne, pompy ciepła, zasobniki i regulatory. Żeby uzyskać maksymalną oszczędność, konieczna jest precyzyjna kontrola para-

W instalacji przedstawionej na schemacie (rys. 1) zastosowane zostały 3 grupy pompowe zainstalowane na rozdzielaczu ze sprzęgłem hydraulicznym. Zapewniają one kompletną regulację instalacji z rozdzieleniem na poszczególne obiegi.

ogrzewania podłogowego. Wyposażona została w wydajną pompę elektroniczną (Wilo lub Grundfos) oraz termostatyczny zawór mieszający (nastawy o zakresie 20-55 °C). Wydajność grupy pozwala na zasilanie ogrzewania podłogowego o powierzchni nawet 270 m2. Dzięki zastosowaniu zaworu termostatycznego grupa pompowa nie wymaga podłączenia sterowników. Temperatura zasilania ma stałą wartość ustawioną na zaworze. Na wyposażeniu znajdują się też dwa zawory odcinające z termometrami, zawór zwrotny oraz wysokiej klasy izolacja. Alternatywnie w celu zredukowania kosztów inwestycyjnych można wyposażyć instalację w termostatyczny zawór mieszający serii VTA (rys. 2). Zawory termostatyczne nie wymagają zasilania elektrycznego. Mają one zakres nastawy temperatury i charakteryzują się stałotemperaturową pracą. Oznacza to, iż wybrana temperatura na głowicy nastawczej będzie utrzymywana w obiegu grzewczym. Seria VTA 370 i 570 o zakresie od 20 °C do 55 °C to najlepszy wybór w przypadku systemów ogrzewania podłogowego. Termostatyczne zawory zabezpieczają rury w instalacji oraz samą podłogę przed zbyt wysokimi temperaturami. Podniesienie zakresu temperatury do 55 °C umożliwia właściwe wygrzanie jastrychu i pozwala na szybsze wykonanie ogrzewania podłogowego. Zawory te mogą być także stosowane jako wstępne urządzenia mieszające w instalacjach do ciepłej wody użytkowej, gdzie wymagane są duże prędkości przepływu. W takim przypadku obowiązkowe jest montowanie dodatkowych urządzeń regulujących temperaturę na bateriach w celu zapewnienia ochrony w punkcie poboru.

Seria GFA

Seria GRA

Seria GFA jest to grupa pompowa odpowiedzialna za zasilanie obiegu

Seria GRA - grupa pompowa zasilająca ogrzewanie grzejnikowe. Wypo-

metrów zasilania. Inwestorzy coraz częściej zwracają też uwagę na estetykę wykonania instalacji. W tego typu przypadkach idealnym rozwiązaniem są więc grupy pompowe firmy ESBE.

Rys.1 Schemat przykładowej instalacji z wykorzystaniem grup pompowych.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

sażona jest w pompę obiegową, zawór mieszający oraz siłownik 230 V. Służy do przygotowania właściwych parametrów zasilania układu grzewczego według sterownika kotła. W nowoczesnych układach montowane są bardzo często zaawansowane sterowniki z możliwością zarządzania siłownikami zaworów mieszających. Najczęściej pracują one na zasadzie sterowników pogodowych. Odpowiednie warunki pracy dla instalacji grzejnikowej zapewni również trójdrogowy zawór obrotowy serii VRG 130 z siłownikiem serii ARA 600 (rys. 3). Do instalacji domowych pracujących ze źródłem ciepła o mocy rzędu 15-25 kW znajdują zastosowanie zawory o średnicach od DN 15 do DN 25. Zawory wyposażone są w pokrętła z materiału antypoślizgowego i ograniczniki pracy w zakresie 90°, które ułatwiają ręczną obsługę. Skala pozycji zaworu może być odwracana i obracana, umożliwiając zmianę usytuowania zaworu. W zależności od preferencji istnieje możliwość wyboru sygnału sterującego - dla zmieszania może to być sygnał 3-punktowy lub proporcjonalny oraz napięcia 24 V (dla sygnału proporcjonalnego) lub 230 V (dla sygnału 3-punktowego).

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

żony jest w sterownik zintegrowany z siłownikiem łączącym funkcje sterownika pogodowego i sterownika temperatury wewnętrznej. Funkcją nadrzędną sterownika jest płynna regulacja temperatury zasilania w zależności od zapotrzebowania ciepła. Temperatura zasilania regulowana jest na podstawie odczytu temperatury wewnętrznej z jednostki pokojowej z wyświetlaczem, która jest dołączona do grupy pompowej. Dodatkowo, dzięki zastosowaniu czujnika temperatury zewnętrznej, temperatura zasilania może być korygowana z wyprzedzeniem w ramach reakcji na zmianę temperatury poza budynkiem. Jednostka pokojowa dołączona do grupy GRC140 pozwala na kontrolę parametrów pracy obiegu grzewczego oraz jego zdalne programowanie. Istnieje także możliwość programowania temperatury w pomieszczeniach w cyklu tygodniowym i wakacyjnym.

Rozdzielacz seria GMA Rozdzielacz seria GMA - tego rodzaju rozdzielacz umożliwia estetyczne i bezproblemowe podłączenie grup

Rys. 3 Schemat instalacji z zaworem mieszającym VRG i siłownikiem ARA obiegowych. Montaż grup pompowych z rozdzielaczem odbywa się za pomocą uchwytów będących standardowym wyposażeniem rozdzielacza. W przypadku, gdy nie jest konieczne rozdzielenie obiegów hydraulicznych można zastosować wersję bez zintegrowanego sprzęgła hydraulicznego. Rozdzielacze serii GMA w zależności od typu mogą obsługiwać od 1 do 5 grup pompowych. Mają standardowy rozstaw przyłączy grup pompowych wynoszący 90 mm lub 125

Seria GRC Jeżeli kocioł wyposażony jest w prosty sterownik nieposiadający funkcji sterowania pogodowego, można wówczas zastosować grupę pompową Pytanie do... Jakie cechy powinna mieć armatura do kotłowni z kotłami kondensacyjnymi? GRC110. Dzięki temu obieg grzewczy będzie kontrolowany niezależnie od kotła za pomocą sterownika pogodowego. W przypadku bardziej wymagającego użytkownika można zastosować grupę pompową GRC140. Ten typ grup pompowych wyposa-

www.instalator.pl

Rys.2. Schemat instalacji ogrzewania podłogowego z wykorzystaniem zaworu serii VTA. pompowych zasilających obiegi grzewcze. Zamontowane sprzęgło hydrauliczne pozwala rozdzielić obiegi hydraulicznie, dzięki czemu zapobiega się problemom szeregowej pracy pomp

mm. Wyposażone są w wysokiej klasy obudowę izolacyjną zgodną z wymogami dyrektywy EnEV 2014. Piotr Hurnowicz

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni grupy bezpieczeństwa, filtry, sprzęgło hydrauliczne

Ferro Ferro od 27 lat produkuje wysokiej jakości armaturę sanitarną i instalacyjną oraz elementy instalacji grzewczych. Produkty firmy otrzymały szereg wyróżnień za jakość, innowacyjną technologię, oryginalny design i funkcjonalność. Armaturę regulująco-zabezpieczającą firmy Ferro wzbogaciły nowe grupy bezpieczeństwa (fot. 1). Pierwsza z nich to grupa bezpieczeństwa c.o., która we współpracy z naczyniem przeponowym o pojemności do 35 l i średnicy do 320 mm, stabilizuje ciśnienie w instalacji grzewczej. Na mosiężnej belce (CW617N) osadzony jest zawór bezpieczeństwa z manometrem i odpowietrznikiem automatycznym z zaworem stopowym. Grupę opcjonalnie można łączyć z naczyniem przeponowym za pomocą szybkozłącza. Układ pracuje w temperaturze max. 95 °C (maksymalna chwilowa temperatura wody wynosi 110 °C) i ciśnieniu max. 6 barów. Do wyboru mamy grupę 1,5 bara i 2,5 bara z zaworem odpowiednio 1,5 bara i 2,5 oraz manometrem 0-4 barów, a także grupę 3 barów z zaworem 3,0 barów i manometrem 0-6 barów. Wszystkie grupy mogą być wykonane w wariancie bez i z szybkozłączem. Do zabezpieczenia instalacji przygotowania ciepłej wody użytkowej przed przekroczeniem dopuszczalnego ciśnienia roboczego, jakie może wywołać pod wpływem wzrostu temperatury rozszerzalność cieplna wody, przypisana jest grupa bezpieczeństwa c.w.u.

Dwufunkcyjna grupa mieszająca W ostatnich latach rozwój indywidualnych systemów energetyki grzewczej zmierza w kierunku stosowania ogrzewania płaszczyznowego. Aby zapobiec tzw. „efektowi fakira” (za ciepło w stopy) ogrzewanie płaszczyznowe

wymaga stosowania czynnika grzewczego o relatywnie niskiej temperaturze. Konieczność ta jest w konflikcie z ogrzewaniem konwekcyjnym grzejnikowym, jeśli takie istnieje w tym samym systemie grzewczym. Elementem umożliwiającym jednoczesną pracę obu obiegów nisko- i średnio- lub wysokotemperaturowego jest dwufunkcyjna grupa mieszająca z zaworem termostatycznym 3-drogowym firmy Ferro (fot. 2). Dwufunkcyjna grupa mieszająca służy do obniżenia temperatury czynnika grzewczego dostarczanego do ogrzewania płaszczyznowego (podłogowego, ściennego). Istotą działania dwufunkcyjnej grupy mieszającej firmy Ferro jest utrzymanie żądanej temperatury czynnika obiegowego, zasilającego obieg ogrzewania płaszczyznowego. Jest to uzyskiwane w zaworze termostatycznym poprzez regulację dopływu czynnika (o temperaturze wyższej niż dla obiegu niskotemperaturowego) zasilania obiegu grzejnikowego, do cyrkulującego w obiegu niskotemperaturowym czynnika. Jednoczenie następuje odbiór z cyrkulacji niskotemperaturowej i przekazanie do układu powrotnego (do kotła) części czynnika w celu ponownego ogrzania. W ten sposób uzupełniane jest ciepło w obiegu ogrzewania płaszczyznowego bez zmiany wymaganej w obiegu temperatury czynnika. Dwufunkcyjna grupa miePytanie do... Jakie są zalety nowych grup bezpieczeństwa oferowanych przez firmę Ferro?

szająca z zaworem termostatycznym 3drogowym firmy Ferro umożliwia również fizyczną integrację układów wysoko i niskoparametrowego w jedną całość. Umożliwia ona spięcie rozdzielacza układu ogrzewania grzejnikowego z układem ogrzewania płaszczyznowego w jeden system. Polega to na tym, że rura zasilająca rozdzielacza układu grzejnikowego (wysokoparametrowego) jest bezpośrednio połączona do wejścia na termostatyczny mieszający zawór trójdrogowy. Zawór ten miesza strumień wody powrotnej z układu ogrzewania płaszczyznowego ze strumieniem wysokoparametrowej wody zasilającej w celu uzyskania odpowiedniej temperatury dla ogrzewania płaszczyznowego. Pompa wpięta pomiędzy wyjście z zaworu termostatycznego, a trójnik łączący wejście układu niskotemperaturowego z powrotem układu grzejnikowego, podaje nań czynnik o właściwej temperaturze, który jest następnie kierowany bezpośrednio do rozdzielacza zasilającego system ogrzewania podłogowego. Nadmiar czynnika grzewczego jest kierowany do systemu powrotnego rozdzielacza układu grzejnikowego, skąd dalej płynie do kotła. Układ rozdzielacza wysokoparametrowego (grzejnikowego) dwufunkcyjnego termostatycznego zaworu mieszającego, pompy obiegu niskotemperaturowego oraz rozdzielacza obiegu niskotemperaturowego stanową jedną całość. Ponadto po stronie powrotu z układu niskotemperaturowego grupa mieszająca wyposażona jest w odpowietrznik automatyczny z zaworem stopowym. Po stronie zasilania układu ogrzewania płaszczyznowego zainstalowano termometr, umożliwiający kontrolę temperatury wody na wejściu do obiegu ogrzewania niskotemperaturowego oraz zawór spustowy. Gwarantuje to poprawną współpracę układu ogrzewania wysokoparametrowego www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

z niskotemperaturowym oraz bezproblemową eksploatację.

Sprzęgło hydrauliczne Sprzęgło hydrauliczne Ferro SHI (fot. 3) to izolowany pionowy zbiornik wodny posiadający w górnej części gorące króćce (zasilanie ze źródła ciepła i wyjście na odbiorniki, w dolnej części króćce zimne (powrót czynnika z odbiorników, powrót czynnika do źródła ciepła). Każdy z podłączonych obiegów musi być wyposażony we własne wymuszenie przepływu (pompę), które gwarantuje właściwą cyrkulację czynnika grzewczego. Największą zaletą sprzęgła hydraulicznego jest praktycznie brak zakłócania pracy pomp obiegów urządzeń grzewczych przez pracę pomp obiegów po stronie odbioru ciepła, również pompy układów odbioru ciepła nie zakłócają wzajemnie swojej pracy, podobnie jak pompy obiegowe źródeł ciepła. Sprzęgło hydrauliczne znajduje zastosowanie w systemach średniej i dużej mocy, gdzie z powodzeniem zastępuje układy wielodrogowych zaworów mieszających i mieszająco-pompowych. Można wyróżnić cztery podstawowe stany pracy sprzęgła hydraulicznego: l Uruchamianie układu. Prowadzone jest przy zamkniętym przepływie czynnika grzewczego przez odbiorniki. Rośnie temperatura sprzęgła, czynnik wracający do źródła ciepła (kotła) osiąga właściwą temperaturę powrotu, co ma znaczący wpływ na ochronę kotła przed korozją niskotemperaturową. Następnie uruchamia się cyrkulacja czynnika w obiegach odbiorników ciepła; l Zapotrzebowanie na energię cieplną ze strony obwodów grzewczych jest większe niż ilość energii wytwarzana przez źródło/a ciepła. Do automatyki źródła ciepła dochodzi sygnał o wzroście zapotrzebowania na energię, w wyniku czego źródło dostarcza do sprzęgła więcej energii; l Produkcja ciepła po stronie źródła/eł jest taka sama jak zapotrzebowanie na energię cieplną po stronie jej odbioru. l Zapotrzebowanie na ciepło po stronie odbiorników jest mniejsze niż jego produkcja w źródle. Zmniejszany jest przepływ czynnika przez automatykę odbiorników ciepła, nadmiar energii cieplnej zgromadzonej w sprzęgle hydraulicznym wraca do kotła, automatyka kotła reaguje zmniejszeniem mocy www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

źródła/eł lub wyłączeniem jednego z nich itp., obniżając ilość i/lub temperaturę czynnika dostarczanego do sprzęgła. W wyniku czego układ zmierza do stanu równowagi cieplnej po stronie źródła i odbioru. Innym modelem sprzęgła jest sprzęgło hydrauliczne Ferro RSHI zintegrowane z rozdzielaczem. Jest zaprojektowane jako prostopadłościenna konstrukcja z przymocowanymi po jednej stronie króćcami przeznaczonymi do przyłączenia źródła ciepła, po drugiej z króćcami przeznaczonymi do przyłączenia odbiorników energii cieplnej. Wewnątrz znajdują się: l sprzęgło; l rozdzielacz. Są one oddzielone przegrodą umożliwiającą przepływ czynnika ze sprzęgła do rozdzielacza po stronie króćców gorących oraz zimnych. Całość jest zaizolowana cieplnie.

Filtr siatkowy do gazu Armatura do gazu marki Ferro wzbogaciła się o nowy produkt - filtr siatkowy do gazu typ G41, nakrętno-nakrętny. Filtr wykonany jest z wysokiej jakości materiałów: mosiądzu CW617N (korpus i korek), stali nierdzewnej AISI 304 (wkład filtracyjny) oraz NBR (uszczelnienie korka). Dokładność oczyszczania wynosi 0,2 ± 0,02 mm, maksymalne ciśnienie robocze MOP 5 (0,5 MPa), temperatura robocza T2 (-20 do +60 °C).

Zawory do gazu Istotny asortyment w portfolio produktowym Ferro stanowią zawory kulowe, pełniące funkcję armatury zaporowej do zamykania i otwierania przepływów w instalacjach wodociągowych, sprężonego powietrza, grzewczych i solarnych, w tym kurki kulowe do gazu. W zeszłym roku armatura gazowa marki Ferro została poszerzona o nowe typy zaworów KGN, KGS i KGMS, które spełniają wymagania norm europejskich (fot. 4). Wykonano je z mosiądzu CW617N. Kula uszczelniona jest teflonem PTFE, a trzpień uszczelnieniem NBR 70. Zawory wyposażone są w dźwignię ze stali ocynkowanej pokrytą żółtym tworzywem. Kurki kulowe do gazu zostały przebadane przez Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie. Na ich podstawie oraz w wyniku audytu przeprowadzo-

4 nego w zakładzie produkcyjnym otrzymały Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych. Kurki do gazu odpowiadają klasie ciśnieniowej MOP 5 (5 barów) i klasie temperaturowej T2 (od 20 do 60 ºC). Dostępne są ze znormalizowanymi gwintami stożkowymi typu Rp w rozmiarach od ½ do 2". Maciej Podraza

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni zawór trójdrogowy, moduł, pompa

Finish-A Wychodząc naprzeciw instalatorom i aby jeszcze tryczne do sterowania poszczególbardziej ułatwić poprawny montaż instalacji nych stref grzewczych w instalacji grzew-czych, polski producent rozdzielaczy mo- podłogowej. siężnych oraz osprzętu do budowy kotłowni, fir- Nowość na rynku! ma Finish-A z Kęt, wprowadza kolejną nowość naprzeciw instalatojest to innowacyjny mosiężny zawór trójdrogowy. romWychodząc i aby jeszcze bardziej ułatwić poObecnie najbardziej popularną instalacją, jaką wybiera polski inwestor, jest ogrzewanie podłogowe. Jednak przy tak dużej liczbie instalacji popełnianych jest mnóstwo mniejszych lub większych błędów. Najczęstszym błędem zdarzającym się w instalacjach podłogowych jest brak obliczeń wydajności pompy źródła zasilania, nie mówiąc już o braku projektu dla takiej instalacji. Następnym jest wybór elementów systemu, jaki składa się na budowę takiej instalacji. Inwestor często nie jest świadomy, że jest kilka różnych typów rur, z których można wykonać takie ogrzewanie. Różnią się one przede wszystkim budową oraz jakością materiału, z jakiego są wyprodukowane, co przekłada się często na jakość i cenę. Kolejnym błędem jest wybór odpowiedniego rozdzielacza.

1 16

Na rynku jest mnóstwo przeróżnych „składaków”, które nie posiadają odpowiednich atestów i aprobat technicznych niezbędnych do montażu na budowie. Często zdarza się tak, że z powodu braku odpowiednich dokumentów i certyfikatów dotyczących tych produktów, inspektor wstrzymuje całą inwestycję. Niektóre z nich przeznaczone są tylko do instalacji grzejnikowej, a są montowane w instalacjach płaszczyznowych - najczęściej nie posiadają żadnych zaworów regulacyjnych, takich jak przepływomierze, którymi możemy w łatwy sposób zrównoważyć instalację podłogową. Aby w przyszłości nie ograniczać inwestora, to rozdzielacz do ogrzewania podłogowego powinien posiadać zawory odcinające każdą pętlę, na którą w razie potrzeby możemy zamontować siłowniki elek-

prawny montaż instalacji grzewczych, polski producent rozdzielaczy mosiężnych oraz osprzętu do budowy kotłowni, firma Finish-A z Kęt, wprowadza kolejną nowość. Jest to innowacyjny mosiężny zawór trójdrogowy. Rozwiązanie zostało zastrzeżone wzorem użytkowym. Jest to zawór o kształcie trójnika wykonany w całości z mosiądzu produkcji krajowej z gwintami 1" zewnętrznymi, 5,3 kvs, co pozwala na bezproblemowe zasilenie obiektu, w którym powierzchni ogrzewania podłogowego lub ściennego wynosi do 250 m2. Główną zaletą takiego rozwiązania jest wyprodukowanie nowego modułu dołączanego do standardowego rozdzielacza 1" (fot. 1 i 2). Zawór został zaprojektowany specjalnie tak, aby można było zamontować siłownik elektryczny z boku zaworu, co pozwala na montaż modułu w tradycyjnych szafkach do rozdzielaczy

2 www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

ogrzewania podłogowego i zamknięcie ich drzwiczek, gdzie przy montażu siłownika „od czoła” było to bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe. Moduł można wykorzystać do budowy nowych instalacji oraz do instalacji podłogowych już użytkowanych, w których ktoś „zapomniał”, że temperatura zasilania ogrzewania podłogowego powinna wynosić maksymalnie 45 °C lub źle została przeliczona wydajność pompy w kotle i trzeba zwiększyć przepływ na przepływomierzach (rotametrach), który powinien wynosić w takich instalacjach od 1 do 2,5 l/min dla danej pętli. Moduł został wyposażony w siłownik firmy ESBE zaprojektowany specjalnie pod ten moduł, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby zawór współpracował także z siłownikami innej firmy. Na specjalne życzenie firma może zmodyfikować przyłącze siłownika pod dowolny model.

Kompletny zestaw Odwiecznym problemem inwestorów jest wybór sterowania dla ogrze-

3 wania podłogowego. Czy lepszym rozwiązaniem będzie sterowanie pogodowe, czy też wystarczy tylko sterować za pomocą termostatów pokojowych? Mixer-S jest dostarczany klientom jako kompletny zestaw z siłownikiem trójpunktowym 230 V i może być sterowany na różne sposoby. Wykwalifikowani pracownicy Finish-A montują i ustawiają siłownik na zaworze tak, aby klient nie musiał się zastanawiać, w jakim położeniu ustawić ,,wahadło zaworu”. Pozostaje tylko podłączyć go pod sterowanie pogodowe, które posiada większość kotłów. W razie braku wyjść zewnętrznych w kotle do sterownika pogodowego na www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

4 specjalne życzenie firma Finish-A może dobrać do zestawu odpowiedni sterownik pogodowy, na którym programujemy krzywą grzania. Czujnik sterownika pogodowego bada temperaturę zewnętrzną i sam dopasowuje temperaturę zasilania ogrzewania pogodowego w zależności od panujących warunków na zewnątrz poprzez zamykanie lub otwieranie zaworu trójdrogowego, współpracując przy tym ze sterownikiem umieszczonym wewnątrz budynku. Dodatkowe wyjście w sterowniku załącza lub wyłącza pompę modułu, kiedy jest zbyt niska lub wysoka temperatura zasilania podłogowego. Sterownik pogodowy posiada możliwość łączenia się z termostatem pokojowym, co zapewnia optymalny komfort cieplny i minimalne wahania temperatury w pomieszczeniach. Posiada on także czujnik temperatury zasilającej, który można skonfigurować jako ogranicznik temperatury, tak aby zawór pracował jak tradycyjny mieszacz termostatyczny - taki jak w starszym zestawie produkcji firmy Finish-A typu Mixer (fot. 3).

Przejście mimośrodowe Moduł z zaworem termostatycznym Mixer oraz nowy Mixer S posiadają specjalne przejście mimośrodowe. Jest to specjalnie dopasoPytanie do... Jakie błędy popełnia się najczęściej przy doborze armatury do instalacji grzewczej?

5 wane do rozdzielacza przesunięcie przyłącza, które zapewnia poprawne poprowadzenie w pionie „podejścia” rur, zasilającej i powrotnej, bez naciągania i wyginania tych przyłączy. Takiego rozwiązania nie posiadają podobne niskobudżetowe produkty, które oferuje konkurencja, i często na placu budowy trzeba „podjąć walkę” z naciąganiem przyłączy do modułu. Na zdjęciu 4 pokazano moduł bez specjalnego przejścia mimośrodowego, gdzie widać wyraźnie, że przyłącza zasilające i powrotne schodzą pod kątem, co utrudnia znacznie montaż takiego modułu instalatorom. Z kolei na fotografii 5 możemy zobaczyć, jak to wygląda w przypadku zastosowania modułu wyprodukowanego przez firmę Finish-A.

Charakterystyka zaprogramowana Wszystkie te zestawy posiadają w komplecie zestaw zaworów kulowych do całkowitego odcięcia zasilania i powrotu oraz niezależne odpowietrzenie nad pompą, które jest bardzo ważnym elementem tego układu. Przy współpracy z firmą Grundfos charakterystyka pompy „Auto L” została specjalnie zaprogramowana pod ogrzewanie podłogowe. Dwa termometry na zasilaniu i powrocie dają nam wizualną kontrolę nad stopniem zmieszania czynnika. Zestaw zawiera w komplecie dwa nyple 1" - z jednej strony z uszczelnieniem typu o-ring do podłączenia rozdzielacza, a z drugiej strony - na płaską fibrową uszczelkę do podłączenia modułu. Tomasz Bies

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni pompy cyrkulacyjne, kotłownia domowa

Grundfos Grundfos od lat wyznacza nowe standardy dla rozwoju technologii domowych pomp cyrkulacyjnych. Jakość produkowanych pomp cechuje przede wszystkim wysoka efektywność energetyczna oraz zastosowanie innowacyjnych i inteligentnych rozwiązań, zapewniających doskonały poziom użytkowania przy zapewnieniu wymaganego komfortu. Nowe lub modernizowane systemy grzewcze i instalacje cyrkulacji ciepłej wody w domkach jednorodzinnych instalator zazwyczaj wykonuje, bazując przede wszystkim na własnej wiedzy i doświadczeniu. Rzadko dysponuje projektem instalacji. W związku z tym trudno mu ocenić, jaki jest konieczny przepływ czynnika grzewczego, i określić straty ciśnienia w obiegach czy ustawić optymalną temperaturę wody grzewczej, żeby zapewnić wymagany komfort cieplny w każdym pomieszczeniu przy jednoczesnych najmniejszym zużyciu paliwa. Współpraca z instalatorami, ich uwagi i propozycje stymulują Grundfos do wprowadzania na rynek nowych rozwiązań związanych nie tylko z pompami cyrkulacyjnymi, ale jednocześnie z monitorowaniem instalacji przy zachowaniu jej wysokiej niezawodności i efektywności energetycznej. Nieustanny rozwój i dążenie do perfekcji owocują regularnym wprowadzaniem na rynek nowych produktów. Tak jest i tym razem. Grundfos proponuje do domowych kotłowni cztery produkty ALPHA3, ALPHA2, ALPHA1 L, COMFORT z aplikacjami GO Balance, GO Replace GO Remote, które można zamontować w każdym dostępnym na rynku systemie instalacyjnym, w każdym rodzaju instalacji (ogrzewanie grzejnikowe, podłogowe, mieszane) oraz w prawie każdym urządzeniu grzewczym (kotły na wszystkie rodzaje paliwa, pompy ciepła). Nowa Alpha3 redefiniuje przeznaczenie i zastosowanie małej domowej

pompy obiegowej. Wbudowana w pompę funkcja dwukierunkowej komunikacji kreuje nowe korzyści zarówno dla instalatora, jak i użytkownika końcowego. Nowa ALPHA3 bezpośrednio łączy się z Twoim smartfonem. Współpraca Alpha3 z użytkownikiem jest intuicyjna prosta, łatwa i dotyczy to również naszych aplikacji GO Remote i GO Balance. Go Balance powala szybko, precyzyjnie wyrównoważyć hydraulicznie dwururową instalację grzejnikową i system ogrzewania podłogowego. Dodatkowym ułatwieniem dla instalatora jest bezpośrednie połączenie pompy z aplikacją GO Balance bez konieczności instalowania modułu komunikacyjnego ALPHA Reader na pompie. Cały proces równoważenia może być wykonany dokładnie tylko przez jedna osobę z możliwością dostępu do danych instalacji i obliczeń znajdujących się w Twoim smartfonie. Wyrównoważona hydraulicznie instalacja zapewnia wymagany rozdział ciepła zgodnie z zapotrzebowaniem w każPytanie do... Równoważenie hydrauliczne domowej instalacji grzewczej za pomocą systemu ALPHA2/3 oparte jest na pomiarze rzeczywistych przepływach i stratach ciśnienia w obiegach, czy na rynku jest podobny system?

dym pokoju, co przekłada się na komfort dla użytkownika i oszczędności kosztów za ogrzewanie od 7 do 20%. Z nowym intuicyjnym panelem sterowania można ustawić optymalny punkt pracy i tryb regulacji rekomendowany do wybranych aplikacji (np. ogrzewanie grzejnikowe, ogrzewanie podłogowe) bezpośrednio na pompie. Jest to możliwe dzięki aplikacji GO Remote. Specyficzne funkcje pozwalają na łatwe uruchomienie i ustawienie pompy na optymalnych i najlepszych parametrach pracy. Instalator nie tylko może ustawić wymagany punkt pracy pompy, ale - co jest innowacyjne dla małych domowych pomp obiegowych może też odczytać dane dotyczące ustawień pompy i instalacji. To pozwala monitorować wydajność pompy i mieć pewność, że pompa i system pracują najefektywniej, zapewniając komfort dla użytkownika przy minimalnych nakładach energii. Aplikacja Grundfos GO Remote pozwala instalatorowi na kontrolowanie pracy nawet kilku pomp zamontowanych w systemie grzewczym. Nowa Alpha3 jest dedykowana dla wymagających instalacji, gdzie osady mineralne wytrącające się z wody grzewczej mogą blokować wirnik, jak również w systemach pracujących okresowo z długimi okresami postoju. Pompa się nie blokuje dzięki funkcji przetestowanej w milionach ALPHA, takiej jak tryb letni pracy i tryb niezawodnej pracy pompy. Z trybem letniej pracy ALPHA3 przez aplikacje GO Remote użytkownik może wyłączyć pompę całkowicie w okresie letnim, redukując zużycie energii do minimum. Co 25 godzin pompa włącza się na 2 minuty. Po okresie letniego

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

postoju pozwala to bezproblemowo uruchomić ALPHA3. W przypadku zablokowania wirnika pompa będzie wibrować z częstotliwością 3 Hz, skutecznie rozdrabniając wszelkie osady gromadzące się w krytycznych obszarach pompy. Wbudowana funkcja zabezpieczenia przed suchobiegiem pozwala skutecznie monitorować pompę i instalację nawet do 72 godzin w przypadku braku wody. Alpha3 jest zbudowana na niezawodnej i trwałej platformie w oparciu o najnowsze technologie, jak dwukierunkowa radiowa komunikacja z inteligentnymi funkcjami pozwalającymi zapewnić komfort dla użytkownika i oszczędności za ogrzewanie. Łatwa instalacja i uruchomienie pełnego monitorowania pracy pompy daje instalatorowi satysfakcję z wykonanej pracy i oszczędność czasu. Digitalizacja systemów grzewczych jest obecnie koniecznością, dlatego ALPHA3 jest idealnym wyborem dla nowoczesnych systemów grzewczych. Alpha3 można również ustawiać manualnie (poprzednio tylko zdalnie przez aplikację GO Remote) jest to nowość i szybka reakcja na uwagi instalatorów! Alpha2 została wyposażona dodatkowo w funkcje hydraulicznego równoważenia instalacji grzewczych. System składa się z trzech elementów - pompy ALPHA2, modułu komunikacyjnego ALPHA Reader oraz bezpłatnej aplikacji Grundfos GO Balance, którą można pobrać na smartfon. Rzeczywiste wartości przepływu i strat ciśnienia są przesyłane z pompy za pomocą sygnału optycznego do modułu komunikacyjnego zamontowanego na pompie i dalej drogą radiową za pomocą Bluetooth na urządzenie mobilne, na którym jest zainstalowana aplikacja. Aplikację można pobrać z App Store lub Google play. Pozostałe unikatowe funkcje, takie jak AUTOADAPT, tryb letni pracy, niezawodny rozruch, zabezpieczenie przed suchobiegiem, zostały wbudowane w nową ALPHA2. Zgodnie z dyrektywą 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego ustanowiono wymogi dotyczące ekoprojektu dla wprowadzania na rynek pomp cyrwww.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

kulacyjnych bezdławnicowych wolnostojących i zintegrowanych z produktami. Również od pierwszego stycznia 2013 roku ustalono wymogi dotyczące współczynnika efektywności energetycznej (EEI) dla pomp cyrkulacyjnych i kryteria odniesienia dla najbardziej energooszczędnych pomp cyrkulacyjnych. Domowe pompy obiegowe Grundfos znane są z długiej żywotności, szczególnie bardzo popularna i ceniona wśród instalatorów jest pompa UPS. To pompa, która zamontowana jest nie tylko w instalacjach grzewczych, cyrkulacji ciepłej wody, ale również w kotłach. Są to pompy stałoobrotowe, które nie posiadają możliwości dostosowania się do wymaganych parametrów pracy instalacji. W krajach Unii Europejskiej zamontowanych jest ponad 50 milionów starych nieefektywnych stałoobrotowych pomp obiegowych. Wymiana tych pomp na energooszczędne, ze względu na coraz większe wymagania dotyczące ochrony środowiska, jest koniecznością. Dlatego firma Grundfos wprowadziła na rynek pompę ALPHA1 L jako uniwersalny zamiennik dla starych uszkodzonych i energochłonnych pomp obiegowych Grundfos. ALPHA1 L razem z aplikacją Grundfos GO Replace to wiarygodny i niezawodny partner dla instalatora przy wymianie starej lub uszkodzonej pompy kotłowej. Aplikacja obejmuje ponad 10 000 różnych typów pomp obiegowych Grundfos wyprodukowanych od 1990 roku. Aplikacja jest intuicyjna i łatwa w obsłudze, bezpłatna, a także dostępna w App Store i Google Play.

Wymiana pompy krok po kroku: 1. Pobierz aplikację GO Replace i otwórz na swoim smartfonie. 2. Zrób zdjęcie tabliczki znamionowej z numerem katalogowym lub wprowadź go ręcznie. Tabliczka znamionowa znajduje się na głowicy pompy. Numer katalogowy oznaczony jest symbolem P/N - osiem cyfr.

3. Sprawdź poprawność numerów katalogowych. Odczytaj zamiennik. Aplikacja wskaże nie tylko najlepszy zamiennik, ale poda też wskazówki dotyczące podłączenia i ustawienia pompy oraz informację, czy można wymienić tylko głowicę pompy. Jest to szczególnie ważne przy wymianie pomp w starych kotłach. Zaprojektowany model C pompy ALPHA1 L może być instalowany we wszystkich rodzajach instalacji grzewczych ze zmiennym lub stałym natężeniem przepływu. Wysokosprawne pompy z elektronicznie komutowanym silnikiem (ECM) są samosterujące i automatycznie dostosowują parametry pracy do wymagań instalacji. Prędkość może być regulowana przez niskonapięciowy sygnał PWM o modulowanej szerokości impulsu.

Zalety i korzyści ALPHA1 L l

Trzy stałe charakterystyki regulacji / stałe prędkości obrotowe l Tryb regulacji dla instalacji grzejnikowej l Tryb regulacji dla instalacji ogrzewania podłogowego l Sygnał wejściowy PWM - profil A dla systemów grzewczych l Niski wskaźnik efektywności energetycznej l Śruba w centralnej części głowicy do odblokowania wału l Nie wymaga konserwacji i łatwy montaż l Niski poziom hałasu l Bardzo przejrzysty panel sterowniczy, wszystkie ustawienia opisane na panelu - zmiana trybu pracy za pomocą jednego przycisku l Informacja o alarmach. Pompa ALPHA1 L występuje w typoszeregu z korpusem z żeliwa i stali nierdzewnej, a także o długości montażowej 130 i 180 mm. dr inż. Andrzej Zarębski Fot. 1. Pompa obiegowa Grundfos ALPHA1 L z aplikacją GO Replace. Fot. 2. Pompa obiegowa z modułem komunikacyjnym Alpha Reader. Fot. 3. Pompa obiegowa Alpha3.

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ring „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni pompa c.o., pompa do wody użytkowej

TACONOVA Pompy obiegowe TacoFlow są zgodne z dyrektywą ERP, a ze względu na ich niski EEI < 0,20 (wskaźnik efektywności energetycznej) należą do pomp o najwyższej efektywności energetycznej na rynku. Mogą być one stosowane zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i obiektach komercyjnych. Oferta firmy Taconova obejmuje pompy obiegowe do różnych obszarów: ogrzewanie, chłodzenie, fotowoltaika, woda użytkowa. Dzięki fuzji z Taco Family of Companies w listopadzie 2017 r. Taconova ma obecnie w swojej ofercie również wysokowydajne pompy, które zdążyły już potwierdzić swoją pozycję na rynku. Ta sprawdzona i innowacyjna technologia była opracowywana i udoskonalana przez lata w spółkach-córkach - Taco Inc. i Taco Italia. Renomowani klienci od wielu lat stosują te produkty, cechujące się niezawodnością i wysoką jakością. Teraz cały asortyment pomp oferowany jest pod nową nazwą i w atrakcyjnym opakowaniu. Pompy Taconova objęte są pięcioletnią gwarancją.

magnesem trwałym, które zapewniają wydajną pracę. Pompy obiegowe TacoFlow są zgodne z dyrektywą ERP, a ze względu na ich niski EEI < 0,20 (wskaźnik efektywności energetycznej) należą do pomp o najwyższej efektywności energetycznej na rynku. Mogą być one stosowane zarówno w budynkach mieszkalnych, jak i w obiektach komercyjnych. Oferta firmy Taconova obejmuje pompy obiegowe do różnych obszarów: ogrzewanie, chłodzenie, fotowoltaika, woda użytkowa.

Niski EEI

Dzięki zastosowaniu wysokiej jakości materiałów nasze pompy charakteryzują się dużą trwałością, a tak-

Optymalne transportowanie ciepła w budynkach jest możliwe tylko przy zastosowaniu wysokiej jakości technologii pompowej. Pompy jako przekaźnik, przenośnik i przemiennik wody grzewczej w ogrzewanych pomieszczeniach pełnią funkcję decydującą o zapewnieniu odpowiedniego klimatu w obiekcie. W połączeniu z systemem kompensacji hydraulicznej można zawsze dobrać i ustawić optymalnie dopasowaną pompę, obniżając koszty eksploatacyjne i poprawiając energooszczędność. Cały asortyment pomp obiegowych Taconova jest napędzany za pomocą silników synchronicznych z

Wysoka jakość i nowoczesne technologie

że wydajną pracą. TacoFlow to pompy obiegowe o konstrukcji bezdławnicowej. Wszystkie wirujące elementy silnika są tu przepłukiwane pompowaną substancją. Zapewnia to chłodzenie i smarowanie poszczególnych elementów. Pompy Taconova wyposażone są w zabezpieczenie przed blokowaniem, które zastępuje niewystępującą w wysokowydajnych modelach śrubę w głowicy, służącą do ręcznego odblokowywania. Ponadto posiadają one funkcję automatycznego odpowietrzania, wykrywającą i sygnalizującą obecność powietrza w pompie. Pompa może być zamontowana w położeniu poziomym lub pionowym. Wskazany strzałką kierunek przepływu medium musi być zachowany.

Ogrzewanie - różnorodna oferta Asortyment pomp cyrkulacyjnych Taconova do ogrzewania obejmuje różne wersje, dzięki czemu możemy wybrać odpowiednią wersję do każdej sytuacji. Modele TacoFlow2 regulowane są za pomocą trzech funkcji ustawiania (min. - maks., ciśnienie proporcjonalne, ciśnienie stałe). Pompa TacoFlow2 ADAPT z funkcją activeADAPT, automatycz-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

nie dostosowuje wydajność pompy do indywidualnych wymagań systemu. Dzięki systemowi TacoFlow2 eLink, oprócz funkcji activeADAPT, można wprowadzać ustawienia pompy bezprze wodowo za pomocą inteligentnych urządzeń (telefon komórkowy lub tablet). Urządzenie łączy się poprzez Bluetooth. Intuicyjnie obsługiwana aplikacja o estetycznej grafice, zapewnia instalatorowi wyjątkowy komfort pracy. Sterowanie, odczyt, klasyfikacja, protokołowanie, zapisywanie w pamięci, wysyłanie maili - wszystkie te operacje, a także wiele innych, mogą być wykonywane bezprzewodowo, przez fachowca obsługującego system. Po aktywowaniu trybu eLink i połączeniu pompy z aplikacją, otwiera się dla instalatora szeroka gama możliwości. Interfejs użytkownika aplikacji pozwala dokonywać wszystkich nastaw bezpośrednio na ekranie dotykowym. Przy pomocy łącza eLink można jednorazowo ustawiać dziewięć krzywych ciśnienia proporcjonalnego i stałego, co gwarantuje precyzyjne dostosowanie do instalacji grzewczej. Inne dostępne tryby pracy to stała liczba obrotów i funkcja ActiveADAPT. Ta ostatnia zapewnia wysoką efektywność energetyczną poprzez automatyczne dostosowanie wydajności pompy do wymagań danego systemu grzewczego. Wybrany tryb pracy pozwala na łatwą i bezprzewodową modyfikację wartości. Dokonane nastawy oraz aktualny punkt pracy pompy obiegowej są prezentowane w postaci przejrzystego raportu, umożliwiającego fachowcom optymalną dokumentację i monitorowanie stanu instalacji.

Duży może więcej Pompy TacoFlow 3 Max i TacoFlow3 Max Pro obsługują szerszy zakres wydajności i przeznaczone są szczególnie do zastosowań komercyjnych. Mogą być stosowane dla przepływów do 12 m³/h, osiągając przy tym wysokość podnoszenia 10,4 m. Pompy TacoFlow3 Max i Tawww.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

konserwację pompy. W sytuacjach, w których parametry pomp TacoFlow3 Max i TacoFlow3 Max Pro okazałyby się niewystarczające, instalatorzy i projektanci mogą zastosować sprawdzoną pompę Taco Flow Maxi.

Ekologicznie Korzystanie z energii odnawialnej zmniejsza zużycie paliwa kopalnych, chroniąc środowisko. Solarne systemy grzewcze odgrywają coraz większą rolę w nowoczesnym budownictwie. Pompy obiegowe TacoFlow2 SOLAR umożliwiają wykorzystanie energii słonecznej do efektywnego wytwarzania ciepła. coFlow3 Max Pro obsługują zakres temperatur od -10 °C do 110 °C, w zawiązku z czym można jest stosować zarówno do celów grzewczych jak i chłodniczych, a także w systemach solarnych. Instalacja pomp od strony elektrycznej jest prosta i bezpieczna - odbywa się za pomocą wtyczki przyłączowej. Wtyczka ta jest identyczna dla całego asortymentu firmy Taconova, co zdecydowanie ułatwia ewentualną wymianę pompy obiegowej. Model TacoFlow3 Max Pro posiada poszerzony tryb pracy i dodatkowe funkcje w stosunku do wersji standardowej. Wymaganą prędkość minimalną i maksymalną można nastawiać bezstopniowo i zamiast jednej wybierać pięć krzywych ciśnienia proporcjonalnego i stałego. Specjalna funkcja nocna pozwala automatycznie redukować liczbę obrotów w ciągu nocy, oszczędzając w ten sposób energię. Możemy tu również sterować sygnałem PWM lub 0-10 V. Wszystkie nastawy i dane eksploatacyjne są pokazywane w wygodny dla użytkownika sposób na kolorowym wyświetlaczu LED, co znacznie ułatwia montaż i Pytanie do... Na czym polega działanie funkcji activeADAPT?

Do wody użytkowej Pompy cyrkulacyjne TacoFlow2 PURE przeznaczone są do systemów wody użytkowej. Zapewniają stałe zaopatrzenie w podgrzaną i higieniczną wodę użytkową. Cyrkulacja zapobiega powstawaniu Legionelli w stojącej wodzie. Ponadto unikamy marnotrawienia wody, ponieważ jest ona udostępniana w razie potrzeby, co dodatkowo zwiększa komfort użytkowników instalacji.

Projektowanie i instalacja Pompy Taconova oferują szereg zalet istotnych zarówno przy projektowaniu, jak i instalacji systemu. Najważniejsze z nich to: l bezpieczeństwo projektowania dzięki wielu zintegrowanym funkcjom zabezpieczającym 1. spełnienie wymogów energetycznych według obowiązującego ustawodawstwa (ERP 2009/125/CE); 2. możliwość dostosowania do dowolnej sytuacji w instalacji dzięki dużej liczbie trybów pracy: l łatwy montaż wszystkich modeli; l ustawianie różnych trybów pracy, z szybką wizualną kontrolą za pomocą diod LED; l kompaktowa konstrukcja. Krzysztof Janowski

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Dziś na ringu „MI”: armatura i osprzęt do kotłowni rozdzielacze centralnego ogrzewania, grupy pompowe

WOMIX Mosiężne rozdzielacze centralnego ogrzewania wraz z grupami pompowymi do ogrzewania podłogowego, dwa nowe zawory mieszające MIX M, systemy zabudowy kotłowni DN 20, zestawy MIX P oraz kompletne systemy zabudowy kotłowni do 520 kW to propozycje nowości WOMIX na rok 2019. Wraz z wprowadzeniem najnowszego cennika poszerzyliśmy ofertę o kilka nowych systemów grup pompowych oraz całkowitą nowość w naszym portfolio - rozdzielacze i grupy pompowe do ogrzewania podłogowego. W dalszej części przedstawię najważniejsze informacje o każdej z wprowadzonych grup produktowych oraz przypomnę o aktualnie trwających promocjach.

imbus na belce zasilającej i powrotnej, grupami odpowietrzająco-spustowymi oraz uchwytami stalowymi; l rozdzielacz CM-NRT - z nyplami redukcyjnymi 1/2" x 3/4" i podłączeniem eurokonus, zaworami regulacyjnymi na imbus na belce powrotnej, wkładkami zaworów termostatycznych pod montaż siłowników elektrycznych na belce za-

przepływie kvs 1,6 i zakresie regulacji 2043 °C, dwóch termometrów wody zasilającej i powrotnej, zaworu kulowego z łącznikami mosiężnymi oraz pompy Wilo lub Grundfos; l grupa pompowa M-SMT - DN 20; składa się z 3-drogowego obrotowego zaworu mieszającego o przepływie kvs 6,3 z możliwością zamontowania siłownika MP 10, termometru wody zasilającej, zaworu kulowego z łącznikami mosiężnymi oraz pompy Wilo lub Grundfos; l siłownik termoelektryczny MPVM100 - przeznaczony do montażu na zaworach z wkładkami termostatycznymi, pozwalający na zamknięcie przypływu obiegu grzewczego; siłownik jest beznapięciowo zamknięty, po podaniu napięcia

Mosiężne rozdzielacze Wraz z rozwojem naszej firmy postanowiliśmy wyprodukować i wprowadzić do oferty nowy segment produktów przeznaczony do ogrzewania tj. mosiężne rozdzielacze centralnego ogrzewania. Zaprojektowaliśmy pięć typów rozdzielaczy pozwalających obsłużyć zarówno instalacje grzejnikowe, jak i tak popularne u nas w Polsce instalacje ogrzewania płaszczyznowego. Wszystkie z nich wyprodukowane zostały z mosiądzu CW617N, dostępne są w rozstawie 220 mm oraz występują w wykonaniach od 2 do 14 obwodów grzewczych. Dodatkowo wprowadziliśmy dwie grupy mieszające (z zaworem mieszającym termostatycznym oraz obrotowym) pozwalające łączyć instalacje grzejnikową z płaszczyznową: l rozdzielacz CM - bez wyposażenia, z korkami 1" oraz uchwytami stalowymi; l rozdzielacz CM-N - z nyplami redukcyjnymi 1/2" x 3/4" i podłączeniem eurokonus, z korkami 1” oraz uchwytami stalowymi; l rozdzielacz CM-NR - z nyplami redukcyjnymi 1/2" x 3/4" i podłączeniem eurokonus, zaworami regulacyjnymi na

silającej, grupami odpowietrzającospustowymi oraz uchwytami stalowymi; l rozdzielacz CM-NTRot (fot. 1) - z nyplami redukcyjnymi 1/2" x 3/4" i podłączeniem eurokonus, przepływomierzami 0,5 - 5 l/min na belce zasilającej, wkładkami zaworów termostatycznych pod montaż siłowników elektrycznych na belce powrotnej, grupami odpowietrzająco-spustowymi oraz uchwytami stalowymi; l grupa pompowa M-SMTC - DN 20 (fot. 2); składa się z 3-drogowego termostatycznego zaworu mieszającego o Pytanie do... Czym wyróżniają się systemy zabudowy kotłowni do mocy 520 kW w izolacjach?

otwiera całkowicie przepływ czynnika przez obieg grzewczy w ciągu około 180 s; w komplecie jest adapter pozwalający na szybki montaż i demontaż siłownika. Dwa pierwsze typy rozdzielaczy posiadają również atest PZH i mogą być stosowane w instalacjach wody pitnej.

Zawory mieszające Zawory MIX M znajdują się w ofercie WOMIX już od ponad 10 lat. Do tej pory w ofercie występowały zawory o średnicach od 3/4 do 2", w wykonaniu 3oraz 4-drogowym. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów rozszerzyliśmy rodzinę zaworów 3-drogowych o zawór z gwintem wewnętrznym 1/2" oraz całkowitą nowość w naszej ofercie - zawór www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

z gwintem zewnętrznym 1" (fot. 3). Ostatni z wymienionych stosowany jest również jako zawór mieszający w zestawach MIX-BOX. Wielką zaletą nowych mieszaczy są małe gabaryty oraz wysoki przepływ kvs = 6,3 m3/h, co pozwala stosować je do różnorodnych instalacji centralnego ogrzewania.

Kompletny system regulacji kotłowni Zestaw MIX-P (fot. 5) jest to system regulacji z wykorzystaniem sprzęgła hydraulicznego rozdzielającego medium na dwa obiegi grzewcze. Odpowiednie umieszczenie układów pompowych pozwala na pominięcie rozdzielacza i stworzenie 3 gotowych do montażu wariantów systemu. Pierwszy wariant to jeden obieg bezpośredni oraz drugi z zaworem mieszającym obrotowym i siłownikiem MP 10. Drugi wariant to jeden obieg bezpośredni oraz obieg z zaworem termostatycznym, trzeci to natomiast zestaw dwóch obiegów bezpośrednich. Zwrotnica wyposażona jest w izolację, odpowietrznik automatyczny, zawór spus-

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

rozdzielacza centralnego ogrzewania oraz grup pompowych z izolacją i zaworami kulowymi (bez mieszacza, z mieszaczem obrotowym lub mieszaczem termostatycznym). Rozstaw 90 mm pomiędzy zasilaniem i powrotem, pozwalają na uzyskanie takich samych gabarytów jak w zestawach MIX-BOX. Połączenie ze zwrotnicą możliwe jest za pomocą łącznika lub poprzez podwieszenie pod rozdzielaczem w pozycji poziomej. Systemy wyposażone są w pompy Wilo lub Grundfos o rozstawie 130 mm i gwincie zewnętrznym 1".

Kotłownie do mocy 520 kW Zupełną nowością i wyróżnieniem spośród ofert innych firm są systemy zabudowy kotłowni do mocy 520 kW w izolacjach (fot. 6), w ramach których powstały nowe typoszeregi zwrotnic hydraulicznych, rozdzielaczy centralnego ogrzewania oraz grup pompowych DN 25, DN 32, DN 40 oraz DN 50. l Zwrotnice hydrauliczne CPN 250 oraz CPN 300 wyposażone są w 3 otwory umożliwiające podłączenie odpowietrznika, czujnika temperatury

Grupy pompowe D-SA 250 oraz D-SMT 250 występują w 4 średnicach - DN 25, DN 32, DN 40 oraz DN 50. Ponadto każda ze średnic oferowana jest w wersji bez mieszacza lub z mieszaczem obrotowym. Grupy DN 25 oraz DN 32 wyposażone są w zawory kulowe z termometrami, filtr skośny, łączniki stalowe, zawór mieszający (w grupach D-SMT) i izolację EPP. Aby połączyć grupę z rozdzielaczami C2 125 lub C2 150 należy dokupić dodatkowo łączniki DN 50. Grupy oferowane są w wersji bez pompy lub z pompami WOMIX, Wilo lub Grundfos. Grupy DN 40 oraz DN 50 wyposażone są w komplet łączników stalowych, zawór zwrotny, filtr skośny, dwa termometry, trzy zawory spustowe, połączenia kołnierzowe umożliwiające połączenie grup z rozdzielaczem, zawór mieszający (w grupach D-SMT) oraz izolację EPP. Grupy oferowane są bez pomp w dwóch długościach zabudowy pomp dla każdej ze średnic. Otwarta przestrzeń w miejscu zabudowy pompy oraz rozstaw 250 mm pozwala na zamontowanie dowolnej pompy znajdującej się aktualnie na rynku.

Wiosenno-letnie promocje

towy oraz rurkę do czujnika temperatury, natomiast grupy pompowe posiadają zawory kulowe z termometrami oraz zaizolowane rury przyłączeniowe. Systemy wyposażone są w pompy WOMIX, Wilo lub Grundfos.

System grup pompowych Wracające po przerwie systemy DN 20 (fot. 4) w izolacjach uzupełniają ofertę WOMIX w zakresie grup pompowych wykorzystywanych w instalacjach domowych. Coraz mniejsze zapotrzebowanie na energię nowych budynków pozwala stosować coraz mniejsze i równie wydajne systemy ogrzewania. Analogicznie do większych systemów składają się one ze zwrotnicy hydraulicznej, www.instalator.pl

oraz spust. Zwrotnice posiadają wbudowaną siatkę ułatwiającą wytrącenie pęcherzyków powietrza i odpowietrzenie zwrotnicy oraz przegrody zatrzymujące osad i ułatwiające czyszczenie zwrotnicy. Wykonane są one z okrągłych rur ze stali kotłowej o średnicy 250 lub 300 mm oraz wyposażone w izolację EPP i przyłącza kołnierzowe. l Rozdzielacze C 2 125 oraz C 2 150 występują w wykonaniach na 2 lub 3 obiegi grzewcze, co pozwala na łączenie ich w dowolną ilość obiegów grzewczych. Każdy z nich wyposażony jest w izolację EPP oraz przyłącza kołnierzowe do połączenia z grupami pompowymi i kolejnymi rozdzielaczami. Rozstaw przyłączy po stronie instalacyjnej posiada wynosi 250 mm.

Z początkiem maja br. pojawiły się dwie promocje na produkty w ofercie WOMIX. Obie realizowane są przy współpracy z firmą 4F, markowego producenta odzieży sportowej. Pierwsza z promocji dotyczy zestawów: zawór mieszający MIX M z siłownikiem MP 10, do których dodawane są czapki z daszkiem 4F. Druga z promocji dotyczy zestawów MIX-BOX, które zawierają plecaki 4F, zaś przy zakupie 2 sztuk w dowolnej konfiguracji dodatkowo oprócz plecaków, otrzymają Państwo torbę sportową 4F. Zachęcamy również do kontaktu z naszym biurem lub wizytą na stronie www w celu poznania szczegółów dotyczących nowości w ofercie WOMIX oraz aktualnych promocji. Mamy nadzieję, że wprowadzone produkty szybko znajdą uznanie w Państwa oczach i trafią do kotłowni obsługiwanych inwestycji. Szczegółowe informacje na s. 74 bieżącego wydania „Magazynu Instalatora”. Michał Górecki

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Lekka podłoga/ściana w systemie ogrzewania powierzchniowego

Zaprawa na „podłogówkę” Artykuł omawia wybrane cechy charakteryzujące system lekkiej, ogrzewanej podłogi mające wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa użytkowania budynku przy jego projektowaniu i realizacji. W poprzednim artykule pt. „Ciepłe warstwy” („Magazyn Instalatora” 5/2019 - przyp. red.) opisałem wybrane cechy charakteryzujące system lekkiej, ogrzewanej podłogi, które mają wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa użytkowania budynku przy jego projektowaniu i realizacji. Obecnie temat będę kontynuował i skupię się na chemii budowlanej, która może być zastosowana w powyższym rozwiązaniu.

Zaprawy klejowe Norma [7] wyróżnia trzy podstawowe kleje stosowane do mocowania płytek - cementowy, oznaczony symbolem (C), dyspersyjny (D) i na bazie żywic reaktywnych (R). Ich wymagania wytrzymałościowe i inne charakterystyczne cechy, jak spływ, czas otwarty wiązania, przyczepność wczesna, odkształcalność i inne, opisują tablice normy [7]. Kleje cementowe powinny być poddane następującym badaniom: l przyczepności początkowej, po zanurzeniu w wodzie, po starzeniu termicznym, cyklach zamrażania i rozmrażania oraz przy czasie otwartym (brak związania) nie krótszym niż 20 minut lub 10 minut dla klejów szybkowiążących przy określeniu właściwości podstawowych (1a); l spływu - wydłużony czas otwarty przyczepności do 30 minut i odkształcenie poprzeczne powyżej 2,5-5 mm oraz 5 mm przy określeniu właściwości fakultatywnych, specjalnych; l na wysoką przyczepność początkową do podłoża betonowego, po zanurzeniu w wodzie, starzeniu termicznym, cyklach zamrażania i rozmrażania

wynoszących 1 N/mm2, gdy określamy cechy fakultatywne - dodatkowe. Właściwości fakultatywne powinny być wymagane w specjalnych warunkach użytkowania. Przykładem mogą być duże różnice temperatur, gdzie naprężenia termiczne mają wpływ na pracę podłogi. Kleje dyspersyjne (D) i na bazie żywic reaktywnych (R), oprócz większości badań dotyczących klejów cementowych, podlegają dodatkowo testom wytrzymałości na ścinanie. Przy tym wymagania w stosunku do klejów oznaczonych symbolem (R) są wyższe od (D). Przykładem może być minimalna początkowa wytrzymałość na ścinanie wynosząca przy klejach dyspersyjnych 1 N/mm2, a w klejach reaktywnych 2 N/mm2. Norma [7] traktuje kleje do płytek posiadające nie więcej niż 1% składników organicznych jako kleje reakcji na ogień klasy A1, bez konieczności wykonywania badań. Z wymienionych klejów do mocowania płytek ceramicznych powszechnie stosowane są kleje cementowe. Wynika to głównie z ich łatwej dostępności na rynku, wystarczających cech wytrzymałościowych przy standardowych zastosowaniach, w tym do ogrzewania podłogowego i na zewnątrz budynków oraz niewygórowanej ceny zakupu. Głównymi składnikami tych klejów są cement, najczęściej klasy I, oraz kruszywo w postaci piasku kwarcowego, co stanowi ponad 90% całej masy, co skłania do nazwania ich zaprawą klejową [8]. Całość uzupełniają dodatki typu metyloceluloza, proszek dyspersyjny, włókna, dodatki hydrofobowe, przyspieszacze wiązania i twardnienia. To one polepszają właściwości użytkowe za-

praw klejowych, a ich ilość decyduje o wytrzymałości i pozostałych cechach opisanych w normie [7]. Norma ta dzieli kleje cementowe na klasę C1, oznaczając w ten sposób ich normalną przyczepność do płaskiego, sztywnego podłoża na poziomie 0,5 N/mm2 i klasę C2, gdzie mamy wysoką przyczepność 1 N/mm2. Podane wartości oznaczają wytrzymałość na rozciąganie prostopadle do powierzchni czołowych zaprawy klejowej przymocowanej do podłoża płyty betonowej zgodnie z puntem 5.3 normy [9]. Oznaczenia S1 i S2 informują o odkształcalności poprzecznej klejów cementowych, gdzie S1 oznacza kleje odkształcalne w granicach od 2,5-5 mm, a S2 mówi o wysokiej odkształcalności > 5 mm, zgodnie z normą [10]. Sposób badania odkształcalności pokazano fotografii. Trzeba zaznaczyć, że nie każdy klej sklasyfikowany jako C2 spełnia jednocześnie wymogi klasy S1 czy S2. Przyczepność oraz elastyczność mogą być uzyskiwane z zastosowaniem różnych polimerów. Proces powstawania z polimerów żywicy proszkowej (inaczej proszku redyspergowalnego), którą w końcowym efekcie miesza się z wodą, celem wytworzenia płynnej formy polimeru pokazano na rysunku. Polimery nada-

Fot. Stanowisko do badania odkształcalności poprzecznej (fot. z archiwum Schomburg). www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jące wysoką przyczepność nie muszą równocześnie nadawać elastyczności (i odwrotnie). Spotyka się na rynku kleje klasyfikowane jako C2 S2, C2 S1, ale także C1 S2, C1 S1 i inne.

Cechy wytrzymałościowe zapraw Aby zrozumieć, jak różnego typu obciążenia (głównie termiczne i użytkowe) wpływają na przenoszone przez klej odkształcenia i jaka jest ich specyfika, potrzebna jest wiedza, które dodatki zaprawy są zastosowane i kształtują wielkość tych odkształceń. Słabe i sztywne wiązanie nie jest często w stanie przenieść znacznych naprężeń. Występowanie polimerów wzmacnia połączenia wiązań cementowych oraz podwyższa elastyczność kleju. Dzięki temu naprężenia wynikające z rozciągania, zginania czy ścinania zaprawy mogą być przenoszone. Jeszcze przed opracowaniem norm [7] i [10] niemieckie wytyczne [12] określiły, jaki rodzaj kleju cementowego można klasyfikować jako elastyczny. Wyznaczono, że klej typu C2S1 spełnia te wytyczne, mając zdolność przenoszenia możliwych odkształceń w podłożu. Przy systemach ogrzewania podłogowego pojawiają się różnice temperatur, które mogą dochodzić do 50°. Powstają wtedy naprężenia ścinające, zależne od współczynnika rozszerzalności termicznej warstw materiału, w którym zatopimy przewody elektryczne lub wężownicę z płynem. Współczynnik ten jest inny dla każdego składnika lekkiej podłogi, czyli zaprawy klejowej, podłoża izolacyjnego i okładziny nawierzchniowej. Normy [7], [10], [9] definiują tylko niektóre z cech wytrzymałości zaprawy klejowej do płytek ceramicznych lub kamiennych dotyczące wyłącznie sztywnego

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

podłoża betonowego. W systemie lekkiej podłogi/ściany mamy do czynienia z podłożem izolacyjnym - niesztywnym. Z tego względu, aby wyznaczyć potrzebne wskaźniki wytrzymałości, należy wykonać eksperymenty. To pozwoli zaklasyfikować system na niesztywnym podłożu do właściwego zastosowania w praktyce na obiektach budowlanych. W systemach ogrzewania powierzchniowego zalecane jest stosowanie zapraw klejowych klasy C2. Nie ma jednak wymogu formalnego. Producent zaprawy klejowej może zezwolić na stosowanie kleju typu C1. Przy ostatecznym doborze należy wziąć pod uwagę, że zwiększona przyczepność zapraw klejowych C2 bardziej zabezpiecza system grzejny przed uszkodzeniem na skutek naprężenia termicznego, wynikającego z różnicy temperatury, co potwierdzono w [4].

Potrzebne badania Mając na uwadze opisane w tym artykule zagadnienia, postanowiono wykonać niewystępujące w normach wybrane badania wytrzymałości lekkiej podłogi z wężownicą grzejną przy zastosowaniu odkształcalnych zapraw

Rys. Proces powstawania żywicy proszkowej [11]. klejowych typu C2S1 i C2S2, wzmocnionych siatką z włókna szklanego i bez jej użycia (gdy nie układamy metalowych rozpraszaczy ciepła - lameli) i klejów poliuretanowych z przymocowanym do podłoża izolacji termicznej la-

melem aluminiowym. Jako posadzkę zastosowano terakotę lub gres, a podłoże izolacyjne stanowiły płyty polistyrenu espandowanego EPS 200 (styropian) lub ekstrudowanego XPS 300 „styrodur”. Wyniki tych eksperymentów zostaną zaprezentowane w kolejnych artykułach „Magazynu Instalatora”. Jacek Karpiesiuk Literatura: [1] Karpiesiuk J., „Lekki grzejnik powierzchniowy - podsumowanie badań w zakresie inżynierii sanitarnej”. „Efektywne ogrzewanie”, „Magazyn Instalatora”, listopad 2018, 11 (243), s. 26-28. [2] Karpiesiuk J., „Lekki grzejnik powierzchniowy - podsumowanie badań w zakresie inżynierii sanitarnej”. „Strumień ciepła”, „Magazyn Instalatora”, grudzień 2018, 12(244), s. 51-53. [3] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Oprac. na podstawie: tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1332, 1529, z 2018 r. poz. 12, 317, 352, 650. [4] Rokiel M., „Wykładziny posadzkowe z płytek (cz. 2). Właściwy dobór kleju”, „Izolacje”, marzec 2012, 2012(164), str. 60-65. [5] ZDB, „Verbundabdichtungen. Hinweise für die Ausführung von flüssig zu verarbeitenden Verbundabdichtungen mit Bekleidungen und Belägen aus Fliesen und Platten für den Innen - und Außenbereich”, I 2010. [6] Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych. Część C: Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 6: Zabezpieczenia wodochronne pomieszczeń mokrych, ITB, Warszawa 2005. [7] PN-EN 12004+A1:2012 Kleje do płytek - wymagania, ocena zgodności, klasyfikacja i oznaczenie. [8] Chłądzyński S., „Składniki zapraw klejowych do płytek. Część V - Podsumowanie”, „Izolacje”, nr 7, 8/2008, s. 66-68. [9] PN-EN 1348:2007 Klej do płytek. Oznaczenie wytrzymałości na rozciąganie dla klejów cementowych. [10] PN-EN 12002:2010 Kleje do płytek. Oznaczanie odkształcenia poprzecznego cementowych klejów i zapraw do spoinowania. [11] Chłądzyński S., Malata G., Składniki zapraw klejowych do płytek. Część III Proszek redyspergowalny, IZOLACJE nr 5/2008, s. 46-51. [12] Richtlinie für Flexmörtel. Definition und Einsatzbereiche, VI.2001.

Wyniki internetowej sondy: kwiecień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 4/2019 (Systemy rurowe w inst. wewnętrznych) - decyduje liczba odsłon artykułu na www.instalator.pl) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Technika na (upalne) lato...

Chłodzenie pomieszczeń Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikom problematyki chłodniczej w zastosowaniu do chłodzenia pomieszczeń, głównie mieszkalnych. Przedstawiona w artykule tematyka musi nawiązywać do podstaw techniki. Dlatego kolejnymi częściami tego tekstu są jako wprowadzenie ogólne informacje z zakresu techniki chłodniczej i jej historii, następnie omówiono typowy obieg chłodniczy i na jego tle zasadę działania typowego urządzenia chłodniczego. Wreszcie przedstawiono znane z fizyki różne sposoby uzyskiwania obniżonej temperatury jako szeroko rozumiane inne - poza sprężarkowym obiegiem parowym - podstawy chłodnictwa. Także szeroko omówiono czynniki chłodnicze i ich klasyfikację. Ponadto omówiono warunki, jakie występują w pomieszczeniach. Dopiero na takim tle przedstawiono tytułową problematykę. Chłodnictwo jest działem energetyki lub ogólnie techniki, który zajmuje się odprowadzaniem ciepła od środowiska, które chcemy schłodzić, w celu uzyskania i utrzymania jego temperatury na poziomie niższym od temperatury otoczenia. Choć ma podstawowe zastosowanie w przetwórstwie, przechowalnictwie, transporcie oraz w sieci dystrybucyjnej artykułów spożywczych, czyli ogólnie w utrwalaniu i przechowywaniu żywności, skąd się zresztą wywodzi, to jednak spotykamy je także w szeregu innych dziedzin, np. w przemyśle chemicznym i rafineryjnym. Równocześnie chłodnictwo znalazło coraz bardziej powszechne zastosowanie w uzyskiwaniu i utrzymywaniu komfortu cieplnego w pomieszczeniach, i to nie tylko mieszkalnych, ale i produkcyjnych. Najwcześniej wykorzystywanymi nośnikami chłodu były lód i śnieg. Już kilka tysięcy lat temu stosowano je w Chinach do chłodzenia napojów. Właśnie Chińczycy przywozili z jezior górskich bloki lodu, które przechowywali aż do

lata. Starożytni Rzymianie transportowali z gór śnieg, który umieszczali w izolowanych słomą dołach, tworząc w ten sposób prymitywne lodówki, natomiast później Wikingowie pod koniec zimy zakopywali (na terenie domostw) żywność razem z lodem. Metoda wykorzystywania naturalnego lodu była stosowana jeszcze w XVIII wieku w Anglii. Ponoć i dzisiaj w Kanadzie w zimie gromadzony jest lód jeziorny w postaci bloków. Odkrycie mikroorganizmów oraz wpływu temperatury na intensywność ich namnażania spowodowało wzrost zainteresowania chłodzeniem, jako ważnym sposobem utrwalania żywności. Jednak technika chłodnicza zaczęła rozwijać się gwałtownie dopiero w XIX wieku w trakcie rewolucji przemysłowej. Obecnie efekt chłodzenia uzyskujemy dzięki specjalnie budowanym urządzeniom chłodniczym. Pierwsza znana sztuczna forma chłodzenia została zademonstrowana przez Williama Cullena na Uniwersytecie w Glasgow w 1748 roku. Wynalazek Cullena, choć genialny, nie został wykorzystany w żadnym praktycznym celu. W 1805 roku amerykański wynalazca, Oliver Evans, wymyślił koncepcję pierwszej maszyny chłodniczej. Dopiero jednak w 1834 roku amerykański inżynier Jacob Perkins opatentował pomysł urządzenia chłodniczego. Jego urządzenie uzyskiwało niską temperaturę w wyniku odparowania eteru etylowego. Dziesięć lat później amerykański lekarz John Gorrie dla potrzeb lecznictwa zbudował lodówkę na podstawie projektu Olivera Evansa. W 1876 roku niemiecki inżynier Carl Paul Gottfried von Linde (1842-1934) opatentował urządzenie sprężarkowe wykorzystujące parowanie i skraplanie amoniaku, które stało się aż do dzisiaj podstawową technologią chłodniczą. Zastosował ją

w browarze Spaten w Monachium, co umożliwiło produkcję piwa latem. Udoskonalone konstrukcje lodówek zostały nieco później opatentowane przez afroamerykańskich wynalazców Thomasa Elkinsa i Johna Standarda. Od tego czasu obserwujemy gwałtowny wzrost zainteresowania dalszym udoskonalaniem konstrukcji oraz technologii produkcji głównie sprężarkowych urządzeń, przy jednoczesnym poszukiwaniu nowych czynników roboczych, zapewniających wyższą efektywność energetyczną urządzenia. Rozpoznano także inne zjawiska fizyczne prowadzące do uzyskiwania chłodu.

Obieg chłodniczy Dla oceny energetycznej dowolnego urządzenia energetycznego przeprowadza się analizę termodynamiczną jego pracy i odnosi się ją do oceny energetycznej obiegu porównawczego dopasowanego do pracy tego urządzenia. By zrealizować dowolny obieg termodynamiczny, musimy mieć do dyspozycji dwa źródła ciepła: górne, wysokotemperaturowe i dolne, niskotemperaturowe, między którymi zorganizowany jest przepływ ciepła. W obiegu prawobieżnym (silnikowym) ciepło przekazywane od górnego źródła jest częściowo zamieniane na pracę, a reszta ciepła jest wyprowadzana z dolnego źródła do otoczenia. By zrealizować odwrotny przepływ ciepła, a więc z dolnego źródła do górnego, czyli obieg lewobieżny (chłodniczy), musimy doprowadzić pracę. Do realizacji najprostszego obiegu chłodniczego na czynnik parowy (wg pomysłu Lindego) niezbędne są cztery elementy. Parownik, będący dolnym źródłem ciepła, oraz skraplacz, stanowiący górne źródło, a także znajdujące się między źródłami odpowiednio: sprężarka, czyli urządzenie do podnoszenia ciśnienia czynnika roboczego, oraz maszyna ekspansyjna zastępowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

wana obecnie zaworem dławiącym, służąca do obniżania ciśnienia. W parowniku, w wyniku przepływu ciepła z komory chłodniczej do czynnika termodynamicznego, ulega on całkowitemu odparowaniu aż do uzyskania stanu gazowego w postaci pary suchej nasyconej. Dopływa on następnie do sprężarki, gdzie zostaje sprężony do wyższego ciśnienia, podnosząc swoją temperaturę ponad temperaturę otoczenia. Czynnik musi posiadać temperaturę wyższą od otoczenia, aby mogło zajść zjawisko oddawania ciepła do tego otoczenia. Czynnik sprężony oddaje ciepło w skraplaczu, przechodząc ze stanu gazowego w stan ciekły (ciecz), po czym zostaje rozprężony w zaworze dławiącym, zmieniając swoje ciśnienie i obniżając tym samym temperaturę. Następnie czynnik ponownie dopływa do parownika, gdzie proces się powtarza. Jeżeli odparowanie i skraplanie zachodzi izobarycznie, a sprężanie przebiega adiabatycznie, zaś rozprężanie izentalpowo, to taki teoretyczny obieg chłodniczy nazwano porównawczym obiegiem Lindego. Stosowany jest on do czynników jednorodnych. Może służyć także do oceny obiegów sprężarkowych pomp ciepła. Teoretyczny obieg pompy ciepła realizuje bowiem taki sam cykl przemian termodynamicznych, jaki występuje w obiegu dla urządzenia chłodniczego. Jedyna różnica polega na poziomie temperatury obu źródeł. Urządzenie chłodnicze ma na celu odprowadzać ciepło z dolnego źródła, jakim bywa komora chłodnicza, w której zwykle panuje ujemna temperatura. Pompa ciepła ma natomiast za zadanie doprowadzać ciepło do górnego źródła, którym bywa pomieszczenie ogrzewane. W dodatku pompa ciepła korzysta z dolnego źródła, które w przeciwieństwie do urządzenia chłodniczego ma zwykle dodatnią temperaturę. Dla obiegu Lindego, w oparciu o podstawowe wzory z termodynamiki, określa się teoretyczną wartość współczynnika efektywności energetycznej. Mimo identyczności obiegu, ze względu na uzyskiwany efekt - efekt chłodniczy w urządzeniu chłodniczym i efekt grzejny w pompie ciepła - nieco inaczej określa się efektywność energetyczną tych urządzeń, ale w obu przypadkach zależy ona od rozpiętości temperaturowej obu wykorzystywanych źródeł, przy czym im mniejsza ta rozpiętość, tym wyższa efektywność. www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Ponieważ tak definiowana efektywność przyjmuje wartość większą od jedności, określamy ją nie sprawnością, ale właśnie współczynnikiem wydajności. Rzeczywisty współczynnik wydajności grzejnej pompy ciepła oraz wydajności chłodniczej urządzenia chłodniczego jest mniejszy niż w porównawczym obiegu Lindego (obieg teoretyczny) z powodu strat występujących w poszczególnych elementach tych urządzeń. Główną przyczyną tych strat jest nieodwracalność procesów wymiany ciepła zachodzących pomiędzy źródłami i czynnikiem roboczym, straty spowodowane oporami przepływu czynnika roboczego przez elementy i przewody urządzenia oraz straty zachodzące w rzeczywistym procesie sprężania pary czynnika roboczego. Straty cieplne i energetyczne występujące w zespole sprężarkowym spowodowane są wewnętrzną nieodwracalnością procesu sprężania, stratami mechanicznymi sprężarki oraz stratami elektromechanicznymi w silniku elektrycznym. Wartość tych strat zależy od sprawności indukowanej (wewnętrznej) sprężarki, jej sprawności mechanicznej oraz sprawności silnika elektrycznego.

Sposoby uzyskiwania obniżonej temperatury Chłodnictwo wykorzystuje szereg sposobów uzyskiwania obniżonej temperatury określonego środowiska, opartych o znane z fizyki zjawiska. Do tych zjawisk zaliczamy: l topnienie, czyli przejście fazowe ze stanu stałego w ciekły, w którym to zjawisku ciepło potrzebne do jego przeprowadzenia pobierane jest z otoczenia, właśnie ze środowiska chłodzonego; przykładem jest lód wodny, który był wykorzystywany od tysięcy lat w ówczesnych „naturalnych” lodówkach; l sublimacja, czyli bezpośrednie przejście fazowe ze stanu stałego w gazowy, przy którym poziom temperatury i ilość ciepła tego zjawiska zależy od ciśnienia, przy czym najczęściej wykorzystywany jest w takim celu zestalony dwutlenek węgla, zwany suchym lodem; l parowanie, czyli przejście ze stanu ciekłego w gazowy (parę), realizowane zwykle jako wrzenie, czyli intensywne parowanie w całej objętości cieczy; w takim zjawisku temperatura i ciepło parowania zależą od warto-

ści ciśnienia. Wraz ze spadkiem ciśnienia obniża się temperatura parowania, a i zwykle powiększa się ciepło parowania; zjawisko to wykorzystywane jest w urządzeniach chłodniczych sprężarkowych, strumienicowych i absorpcyjnych; l rozprężanie gazu, gdy podczas ekspansji sprężonego gazu połączonej z wykonaniem pracy zewnętrznej następuje obniżenie jego temperatury; zjawisko to jest wykorzystywane w powietrznych urządzeniach chłodniczych oraz w urządzeniach do skraplania gazów; l efekt Joule’a-Thomsona, towarzyszący ekspansji gazu podczas dławienia izentalpowego, w którym gaz nie wykonuje pracy zewnętrznej, zaś ciśnienie obniża się tak szybko, że podczas procesu nie zachodzi wymiana ciepła z otoczeniem; zjawisko to wykorzystywane jest w używanych powszechnie sprężarkowych urządzeniach chłodniczych; l efekt Peltiera polegający na powstawaniu różnicy temperatury pod wpływem przepływu prądu elektrycznego przez złącze złożone z dwóch różnych materiałów; l efekt Ranque’a-Hilscha, polegający na ziębieniu wirowym uzyskiwanym w tzw. rurze wirowej; stosowany do zasilania laboratoryjnych komór chłodniczych, przyrządów hipotermicznych, klimatyzatorów indywidualnych (np. skafandry chroniące przed wpływem wysokiej temperatury oraz ciśnienia); l zjawisko desorpcji, podczas którego z otoczenia pobierane jest ciepło np. na uwalnianie gazu zawartego w cieczy; proces ten może być realizowany zarówno w małych, domowych urządzeniach (chłodziarki absorpcyjne, pompy ciepła), jak i w dużych, przemysłowych urządzeniach chłodniczych o wydajności rzędu MW; l efekt magnetokaloryczny występujący podczas rozmagnesowania ciał paramagnetycznych poddanych wcześniej działaniu silnego pola magnetycznego, czemu towarzyszy spadek temperatury; l termoakustyka, gdy w wyniku działania fali akustycznej na specjalnie skonstruowanym wymienniku regeneracyjnym wytwarzany jest gradient temperatury umożliwiający przepływ ciepła. W kolejnym artykule przedstawię m.in. klasyfikację czynników chłodniczych. dr inż Piotr Kubski

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Wymagania stawiane kotłom grzewczym na paliwa stałe i aktualny stan prawny

Nowa norma 2019 Nowe wymagania w stosunku do kotłów grzewczych zostały zawarte w projekcie normy EN 303-5:2019, która najprawdopodobniej jeszcze w 2019 r. uzyska status Polskiej Normy. Nowa norma EN 303-5: 2019, która w najbliższym czasie (wg planu CEN/CENELEC 26 listopada 2019 r.) zostanie wprowadzona do użytku i zatwierdzona jako norma PN-EN (na razie funkcjonująca jako projekt), zawiera między innymi wszystkie wymagania podane w rozporządzeniu dotyczącym ekoprojektu nr 2015/1189 oraz opis metody obliczeń. Należy jednak zwrócić uwagę, że można będzie wymagać jej stosowania dopiero po zatwierdzeniu przez PKN wersji przetłumaczonej na język polski (Ustawa o normalizacji - Art. 5 p. 4). Norma EN 303-5:2019 jest zharmonizowana z dyrektywą nr 2006/42/EC, tzw. maszynową, z rozporządzeniem komisji Europejskiej nr 2015/1189 w sprawie wymagań ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe oraz z rozporządzeniem komisji Europejskiej nr 2015/1187 odnoszącego się do etykiet efektywności energetycznej dla kotłów. Nowa edycja normy przewiduje konieczność określenia szeregu parametrów cieplnych i emisyjnych.

Parametry emisyjne i sprawnościowe Parametry te należy określić przy znamionowej wydajności kotła i przy wydajności częściowej, która dla kotła z automatycznym podawaniem paliwa powinna wynosić 30% jego wydajności znamionowej, a dla kotła z ręcznym zasypem powinna wynosić 50% wydajności znamionowej kotła. Sprawność cieplną kotła hk oblicza się w odniesieniu do ciepła wprowadzonego do kotła w paliwie licznego według jego wartości opałowej. Sprawność użytkową hn, hp oblicza się w odniesieniu do ciepła wprowa-

dzonego do kotła obliczonego według ciepła spalania użytego paliwa. Sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń hson dla trybu aktywnego oblicza się jako średnią ważoną sprawności użytkowej przy wydajności nominalnej i częściowej. Waga sprawności przy wydajności częściowej jest równa 85%, ma więc decydujące znaczenie. Sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń hs oblicza się przez skorygowanie sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń dla trybu aktywnego o wskaźniki strat spowodowanych działaniem regulatorów temperatury, negatywny efekt zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne i efekt wytwarzania energii elektrycznej w przypadku kotła kogeneracyjnego. Do powyższych obliczeń niezbędne jest wykonanie pomiaru parametrów elektrycznych kotła: l zużycia energii elektrycznej w trybie czuwania; l zapotrzebowania na energię elektryczną przy znamionowej mocy cieplnej; l zapotrzebowania na energię elektryczną przy częściowej mocy cieplnej. Emisje sezonowego ogrzewania pomieszczeń, obliczane są w oparciu o emisje zmierzone przy wydajności nominalnej i częściowej jako średnia ważona tych wyników. Dopuszczalne emisje dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń obejmują emisję całkowitą pyłu, CO, OGC i NOx (w normie PN-EN 303-5:2012 nie wymagano określenia emisji NOx). Ustalone zostały wymagane wartości tych parametrów. Jednak poszczególne dokumenty nie są w tym zakresie całkowicie zgodne.

Wymagana sprawność cieplna określona została w polskim rozporządzeniu [5] oraz w normach [1] i [2]. Według rozporządzenia [5] sprawność cieplna przy znamionowej mocy nie powinna być mniejsza niż: a) 87% - dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 100 kW b) 89% - dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej większej niż 100 kW. W normach [1 i 2] wyróżniono trzy klasy oznaczone jako klasa 3, klasa 4 i klasa 5. Praktycznie znaczenie ma w tej chwili jedynie klasa 5, dla której wymagana sprawność cieplna przy wydajności znamionowej dla kotłów o mocy znamionowej nieprzekraczającej 100 kW jest określona wzorem: hk ≥ 87 + logQ, a dla kotłów o mocy 100 kW i większej:

hk = 89%. Zatem wymaganie określone w rozporządzeniu [5] jest łagodniejsze, gdyż według normy wymaga się sprawności cieplnej 88,0% dla kotła o mocy 10 kW, sprawności 88,4% dla kotła 20 kW i 88,7% dla kotła 40 kW, podczas gdy według rozporządzenia we wszystkich przypadkach zadowalające jest uzyskanie sprawności cieplnej 87%. Dla kotłów o mocy 100 kW i większych wymagania według obu dokumentów są jednakowe. Według rozporządzenia Komisji [4] sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń hs dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej 20 kW lub mniejszej nie może być mniejsza niż 75%, a kotłów o wydajności znamionowej przekraczającej 20 kW nie może być mniejsza niż 77%. Sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń hs oznacza wyrażany w % stosunek zapotrzebowania ciepła do ogrzewania pomieszczeń w określonym sezonie ogrzewczym, zapewniane przez kocioł na paliwo stałe, do rocznego zużycia energii wymaganej do zaspokojenia tego zapotrzebowania. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń oblicza się wg wzoru: hs = hson - F(1) - F(2) + F(3), gdzie hson oznacza sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń w trybie aktywnym. Oblicza się ją jako: hson = 0,85 * hp + 0,15 * hn w zależności od sprawności użytkowej przy wydajności częściowej hp i sprawności użytkowej przy wydajności znamionowej hn, które są sprawnościami kotła odniesionymi do ciepła spalania użytego paliwa (GCV). Współczynniki korekcyjne zastosowane we wzorze na sezonową efektywność energetyczną ogrzewania pomieszczeń mają następujące znaczenie: F(1) odpowiada stracie sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń ze względu na skorygowany udział czynników związanych z regulatorami temperatury; F(1) = 3%. F(2) odpowiada negatywnemu udziałowi zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne w sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń, wyrażanemu w %. Do jego obliczenia niezbędne jest wykonanie pomiaru zużycia energii elektrycznej przy pracy z wydajnością nominalną, przy pracy wydajnością częściową i pobór mocy w trybie czuwania. F(3) odpowiada pozytywnemu udziałowi sprawności elektrycznej

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe w sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń, wyrażanemu w % i obliczanemu przy założeniu, że energia elektryczna jest wytwarzana ze średnią sprawnością 40%.

Klasy EEI Klasę efektywności energetycznej kotła na paliwo stałe deklarowaną w etykiecie dla zalecanego paliwa należy ustalić wg wzoru: EEI = hn * 100 * BLF - F(1) - F(2) * 100 + F(3) * 100, gdzie: hson - sezonowa efektywność ogrzewania pomieszczeń w trybie aktywnym, obliczona w sposób podany we wcześniejszej części artykułu; BLF - współczynnik preferujący na potrzeby etykietowania efektywności energetycznej kotły opalane biomasą. BLF = 1,45 dla kotłów opalanych biomasą i BLF = 1 dla kotłów opalanych paliwami kopalnymi; F(1) - uwzględnia negatywny wpływ na współczynnik efektywności energetycznej czynników związanych z regulacją temperatury. F(1) = 3%; F(2) - uwzględnia negatywny wpływ na współczynnik efektywności energetycznej zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne. F(2) oblicza się w sposób podany wcześniej; F(3) - uwzględnia pozytywny wpływ sprawności elektrycznej hel,n kotłów ko-

generacyjnych na współczynnik efektywności energetycznej. F(3) = 2,5 * hel,n. Deklarowaną w etykiecie dla zalecanego paliwa klasę efektywności energetycznej zestawu zawierającego kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne, należy ustalić w zależności od: l współczynnika efektywności energetycznej kotła podstawowego na paliwo stałe; l klasy regulatora temperatury; l sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń dla kotła dodatkowego; l udziału energii słonecznej wykorzystywanej przez zestaw (zaczerpniętych z karty produktu urządzenia słonecznego, w tym wielkości kolektora, pojemności zasobnika, efektywności kolektora i klasy zasobnika); l sezonowej efektywności ogrzewania pomieszczeń przez pompę ciepła (zaczerpniętej z karty produktu pompy ciepła); l udziału energii pompy ciepła.

Emisje W rozporządzeniu Komisji w sprawie ekoprojektu (2015/1189) zostały ustalone dopuszczalne wartości sezonowej emisji ogrzewania pomieszczeń następujących zanieczyszczeń (polutantów): pyłu (cząstek stałych), CO, OGC i NOx. Nowa norma (projekt) określa dopuszczalne stężenia pyłu, CO i OGC przy mocy znamionowej i przy mocy częściowej (30% lub 50% odpowiednio). Ponadto norma określa dopuszczalne wartości sezonowej emisji przy ogrzewaniu pomieszczeń tych samych składników i dodatkowo NOx. Sezonową emisję ogrzewania pomieszczeń oblicza się jako średnią ważoną: Es = 0,85 * Es,p + 0,15 * Es,n gdzie Es,p i Es,n oznaczają emisje cząstek stałych, OGC, CO i NOx przy wydajności znamionowej i przy wydajności częściowej, tzn. przy wydajności 30% kotła automatycznego lub przy 50% kotła z ręcznym zasypem. Jeżeli kocioł ręczny nie może pracować przy 50% wydajności znamionowej, to: Es = Es,n. Cytowana literatura została zamieszczona w internetowym wydaniu artykułu na www.instalator.pl Aleksander Krucki, IEn (ITC) Łódź Sławomir Pilarski, IEn (ZBUE) Łódź

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Modernizacja instalacji kotłowni na olej opałowy

Pompa ciepła w czterech krokach W dzisiejszym materiale chciałbym przeanalizować kwestę modernizacji kotłowni opalanej olejem opałowym na powietrzną pompę ciepła przy użyciu programu do doboru i symulacji kosztów pracy pompy ciepła oferowanego przez jednego z wiodących producentów pomp ciepła. Okres przed następnym sezonem grzewczym to idealny moment na sprawdzenie stanu technicznego istniejącego systemu grzewczego oraz analizę możliwości modernizacji tego systemu pod kątem poprawy ekonomii pracy czy też samej wygody. Warto zainteresować tym problemem użytkowników urządzeń grzewczych już teraz... W dzisiejszych czasach coraz bardziej popularnym systemem „do modernizacji” stają się powietrzne pompy ciepła, szczególnie dotyczy to przypadku budynków opalanych drogimi źródłami energii, np. kotłami na olej opałowy czy też gaz płynny. W takich przypadkach modernizacja kotłowni polegająca na zastosowaniu pompy ciepła pozwala znacznie zmniejszyć koszty eksploatacji. Coraz częściej powietrzne pompy ciepła zastępują również konwencjonalne kotłownie opalane np. węglem. Głównym powodem tych modernizacji jest uciążliwa obsługa wymagająca dodatkowych nakładów pracy, a także potrzeba posiadania powierzchni magazynowej dla stosowanego paliwa. Wykorzystanie pompy ciepła pozwala połączyć niskie koszty eksploatacji oraz bezobsługową pracę. Aby tego dokonać, należy odpowiednio dobrać nowe źródło w postaci 1 pompy ciepła oraz osprzęt

towarzyszący pod kątem istniejącej instalacji, budynku oraz potrzeb użytkowników. W dzisiejszym artykule chciałbym zatem przeanalizować kwestę modernizacji kotłowni opalanej olejem opałowym na powietrzną pompę ciepła przy użyciu programu do doboru i symulacji kosztów pracy pompy ciepła oferowanego przez jednego z wiodących producentów pomp ciepła.

Krok pierwszy Pierwszym ważnym krokiem jest przeprowadzenie bardzo skrupulatnego wywiadu środowiskowego w celu zebrania odpowiednich danych niezbędnych do przeprowadzenia dobo-

ru pompy ciepła. Dane te są istotne dla oszacowania zapotrzebowania budynku na energię grzewczą. W przypadku budynków modernizowanych obliczenie zapotrzebowania na energię cieplną możliwe jest na podstawie zużycia danego paliwa w skali roku. Oczywiście najlepiej posiadać dane z kilku lat. Tu należy liczyć również na uczciwe informacje przekazywane przez inwestora dotyczące ilości spalanego paliwa. Podanie nieprawdziwych danych skutkować może nieodpowiednimi wynikami obliczeniowymi i błędnym doborem pompy ciepła. Rozpatrzmy przykład: l budynek zamieszkiwany przez 2 osoby z kotłownią opalaną olejem opałowym; l system grzewczy - grzejniki o parametrze roboczym 55 °C; l średnie zużycie oleju w skali roku na poziomie 2 tysięcy litrów. Podstawowe dane, które zbieramy podczas wywiadu i następnie definiujemy dla rozpatrywanego budynku w programie obliczeniowym, zaprezentowano na rysunku 1.

Krok drugi Po zdefiniowaniu wymaganych danych i podaniu wartości zużycia oleju oraz średniej sprawności rocznej kotła symulator wskazuje obliczeniową moc budynku. Następnie definiujemy rodzaj dolnego źródła - dla naszego przypadku wybieram powietrze. Kolejnym etapem jest wybór odpowiedniej pompy ciepła (rys. 2). Samą kwestię odpowiedniego doboru powietrznej pompy ciepła opisywałem już na łamach tego czasopisma („Magazyn Instalatora” 1/2019 - przyp. red.) dlatego zachęcam i zapraszam do www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

lektury artykułu ze styczniowego wydania. Dla omawianego przypadku wybrałem pompę ciepła LWD z naturalnym czynnikiem chłodniczym R290.

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Krok trzeci Po właściwym doborze modelu pompy ciepła możemy przejść do zakładki „roczna efektywność” i uzyskać informacje dotyczące SCOP oraz czasu pracy sprężarki pompy ciepła (rys. 3). Rysunek 3 pokazuje, że wybór odpowiedniego typu oraz odpowiedniej mocy pompy ciepła gwarantuje efektywną pracę układu również z grzejnikami o parametrze pracy 55 °C. Zastosowana pompa ciepła osiąga nawet do 70 °C na zasilaniu, a w omawianym przypadku SCOP dla centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej wynosi 3,27.

Krok czwarty Następnie możemy przejść do zakładki „koszty eksploatacyjne”, gdzie po odpowiednim zdefi-

niowaniu kosztów produkcji ciepła dla poszczególnych rodzajów paliw otrzymujemy koszty eksploatacyjne dla omawianego budynku (rys. 4). Wyniki pokazują, że modernizacja kotłowni olejowej na pompę ciepłą daje duże oszczędności eksploatacyjne. Warto też wspomnieć, że oszczędzamy również miejsce, pozbywając się samej instalacji olejowej oraz zbiornika olejowego, a sama kwestia wygody użytkowania chyba nie musi być poruszana. Mam nadzieję, że przedstawiony materiał pozwolił zobrazować sens i istotę modernizacji „starych kotłowni” na pompy ciepła, a sam przykład programu doborowego zachęci Państwa do korzystania z tego typu narzędzi. Tobiasz Turoń Rys. 1. Podstawowe dane doborowe. Rys. 2. Dobór pompy ciepła. Rys. 3. Efektywność pracy pompy ciepła. Rys. 4. Koszty eksploatacji pompy ciepła i innych źródeł.

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Prawo i instalacje

Zanieczyszczenia na budowie

Z art. 144 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska wynika, że eksploatacja instalacji nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska.

2) państwa niebędącego państwem członkowskim do instalacji spełniających wymagania nie niższe niż określone dla instalacji eksploatowanych na terytorium kraju.

Eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisję hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodować, z zastrzeżeniem ust. 3 artykułu 144 ustawy Prawo ochrony środowiska, przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że to eksploatacja nie powinna prowadzić do przekroczenia standardów jakości środowiska. Jeżeli w związku z funkcjonowaniem instalacji utworzono obszar ograniczonego użytkowania, eksploatacja instalacji nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza tym obszarem. Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania szkodliwych substancji lub energii. Do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, zgodnie zaś z art. 323 ust. 1 Prawo ochrony środowiska: „Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie, gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie”.

Skażenie złą instalacją

Zanieczyszczenie powietrza

Technologia powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń; 2) efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii; 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw; 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość odzysku powstających odpadów; 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji; 6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej; 7) postęp naukowo-techniczny. Uwaga! l Odpady powstałe po demontażu zużytego sprzętu przekazuje się prowadzącemu działalność w zakresie recyklingu lub prowadzącemu działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku wpisanym do rejestru. l Odpady powstałe po demontażu zużytego sprzętu, które nie zostały przekazane do recyklingu lub innych niż recykling procesów odzysku, przekazuje się prowadzącemu działalność w zakresie unieszkodliwiania odpadów. l Prowadzący zakład przetwarzania może dokonać wywozu odpadów powstałych po demontażu zużytego sprzętu w celu poddania ich recyklingowi, innym niż recykling procesom odzysku lub unieszkodliwianiu z terytorium kraju na terytorium: 1) innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego;

Zła instalacja skutkować może zanieczyszczeniem powietrza. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości. Osiągnie się to poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych (lub co najmniej na tych poziomach) oraz zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. W Prawie ochrony środowiska w zakresie obowiązku ochrony powietrza ustawodawca nie przewidział w polskim porządku prawnym ochrony powietrza przed zapachami, a jedynie przed określonymi substancjami w powietrzu.

Czy odór jest substancją niemierzalną? Zapachy z nieszczelnej instalacji, pomimo iż mogą być uciążliwe, nie mogą być badane, bowiem w polskim systemie prawnym nie istnieją normy prawne, które odnosiłyby się do zapachów. W takiej sytuacji za kryterium oceny w tym zakresie przyjmuje się średnioroczne i godzinowe stężenia amoniaku i siarkowodoru. W polskim systemie prawnym rodzaje substancji wprowadzanych do powietrza i ich dopuszczalne poziomy zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87, poz. 796) oraz w rozporządzeniu www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Ministra Środowiska dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. nr 1, poz. 12). Stosownie do zał. nr 1 rozporządzenia z dnia 5 grudnia 2002 r. wartość odniesienia w mikrogramach na metr sześcienny uśredniona dla 1 godziny i roku kalendarzowego wynosi odpowiednio: dla amoniaku - 400 g/m3 i 50 g/m3, zaś dla siarkowodoru - 20 g/m3 i 5 g/m3. Skoro w polskim porządku prawnym nie istnieją tzw. normy odorowe oraz brakuje metodyki pomiaru zapachu, to organy inspekcji sanitarnej nie mają możliwości podejmowania decyzji w zakresie ograniczania emisji substancji zapachowych. Mimo wynikającego z art. 85 p.o.ś. obowiązku ochrony powietrza ustawodawca nie przewidział w polskim porządku prawnym ochrony powietrza przed zapachami, a jedynie przed określonymi substancjami w powietrzu. Zapach czy też odór jest substancją niemierzalną, zaś jego odczuwanie w każdym przypadku ma charakter subiektywny.

Pozwolenia Warto zauważyć, że ograniczenie emisji nie jest tożsame z podejmowaniem działań służących nieprzekraczaniu standardów jakości środowiska lub przywracaniu standardów jakości środowiska. Ustawa tym samym odróżnia określenie standardów, jakości środowiska, oraz kontrolę ich osiągania od podejmowania działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu, zaś w tym ostatnim zakresie nie stawia zna-

www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

ku równości pomiędzy działaniami służącymi nieprzekraczaniu standardów, jakości środowiska i działaniami służącymi przywracaniu standardów, jakości środowiska. Wolę ustawodawcy odzwierciedlają w pełni regulacje nakładające na podmioty korzystające ze środowiska obowiązek uzyskania pozwoleń, określanie standardów emisyjnych, które także są przejawem ochrony zasobów środowiska, a której nie można niwelować aktami rangi pod ustawowej wydawanymi również w ramach tej ochrony, zwłaszcza na zasadzie całkowitego odwrócenia proporcji ograniczeń. Walka ze smogiem sprawiła, że niektóre sejmiki próbowały wprowadzać rozwiązania określające rodzaje paliw dozwolone do stosowania w gospodarstwach domowych.

Nowe wytyczne dla instalatorów Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są obowiązani do: 1) dotrzymywania standardów emisyjnych, z uwzględnieniem warunków uznawania ich za dotrzymane oraz stałych lub przejściowych odstępstw od standardów emisyjnych, 2) dotrzymywania standardów emisyjnych, 3) zapewnienia ich prawidłowej eksploatacji, polegającej w szczególności na: a) stosowaniu paliw, surowców lub materiałów zapewniających ograniczanie ich negatywnego oddziaływania na środowisko, b) podejmowaniu odpowiednich działań w przypadku powstania zakłóceń w procesach technologicznych

i operacjach technicznych lub w pracy urządzeń ochronnych ograniczających emisję w celu ograniczenia ich skutków dla środowiska, c) podejmowaniu odpowiednich działań niezwłocznie po stwierdzeniu niedotrzymania standardów emisyjnych, z uwzględnieniem warunków i odstępstw w celu przywrócenia zgodności z tymi standardami w jak najkrótszym czasie; 4) postępowania w odpowieni sposób w przypadku zakłóceń w pracy urządzeń ochronnych ograniczających emisję; 5) wstrzymania podawania odpadów do spalania lub współspalania, lub zatrzymania instalacji i urządzenia spalania lub współspalania odpadów w przypadkach stwarzających zagrożenie, 6) stosowania paliw, surowców lub materiałów, w tym substancji lub mieszanin, zgodnie z wymaganiami lub ograniczeniami, 7) stosowania rozwiązań technicznych - zgodnie z wymaganiami, 8) przekazywania organowi właściwemu do wydania pozwolenia, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska lub ministrowi właściwemu do spraw środowiska: a) informacji o niedotrzymaniu standardów emisyjnych oraz o odstępstwach od standardów emisyjnych, b) informacji lub danych dotyczących warunków lub wielkości emisji, a także działań zmierzających do ograniczenia emisji, w tym realizacji planu obniżenia emisji. Przemysław Gogojewicz Podstawa prawna: Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799 ze zm.).

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Sytuacja w branży instalacyjno-grzewczej w I kwartale 2019 r.

Dynamiczne wzrosty w OZE Wyniki osiągnięte w branży instalacyjno-grzewczej, podobnie jak w poprzednich kwartałach, są w większości przypadków bardzo pozytywne, ze sporą tendencją wzrostową w stosunku do poprzednich kwartałów, chociaż już może nie aż tak spektakularne w niektórych obszarach, jak to było w niedalekiej przeszłości. I kwartał 2019 r. był bardzo obfity w zamówienia, tak samo jak cały 2018 rok. Na początku roku miało miejsce także uzupełnianie zaległych dostaw spowodowanych dużym popytem i problemem z rozszerzeniem produkcji z powodu braku siły roboczej. Instalatorzy w dalszym ciągu byli bardzo zajęci i zauważalnym problemem był brak ludzi do pracy. Widać było cały czas tendencję wymian kotłów węglowych na gazowe, przy wykorzystaniu różnych źródeł dofinansowania. Pomimo dużego wzrostu rynku instalacyjno-grzewczego w dalszym ciągu obserwuje się spadek marży handlowej w hurtowniach, szczególnie na wrażliwych towarach. Tradycyjnie podstawowym czynnikiem transakcyjnym była cena. l Gazowe kotły konwencjonalne: Po dużych spadkach w ostatnich dwóch latach sprzedaż tych urządzeń się ustabilizowała, ale w I kwartale 2019 roku dał się zauważyć pierwszy od 2016 roku większy spadek na poziomie ponad 20%, podobnie jak miało to miejsce już w IV kwartale 2018 roku. Porównywanie sytuacja wyglądała w grupie konwencjonalnych gazowych kotłów stojących, gdzie także odnotowano kilkunastoprocentowy spadek, przede wszystkim w kotłach o dużej mocy, jednak w odniesieniu do wartości bazowej sprzedaż nawet kilkunastu sztuk więcej dale efekt procentowego wzrostu. l Gazowe kotły kondensacyjne: Zarówno IV kwartał, jak i cały rok 2018 roku, był okresem dynamicznego wzrostu sprzedaży kotłów kondensacyjnych. W dalszym ciągu utrzymuje się

tendencja do wyraźnego wzrostu sprzedaży. Także w tej grupie produktowej daje się zauważyć tendencję do poszukiwania kotła o najniższej cenie. Rynek gazowych kotłów wiszących został praktycznie zdominowany przez te urządzenia. Wzrosty sprzedaży w grupie kondensacyjnych kotłów wiszących w I kwartale 2019 roku były podobnie jak w poprzednich kwartałach i osiągnęły poziom prawie ok. 30%. W grupie kondensacyjnych gazowych kotłów stojących, podobnie jak w innych grupach kotłów, także odnotowano dość znaczne wzrosty, które w I kwartale 2019 roku wyniosły od ok. 25% do ponad 30% w zależności o rodzaju kotła. Także w grupie kotłów stojących absolutnie dominującą pozycję mają kotły kondensacyjne. W I kwartale 2019 roku odnotowano znaczny, bo ponad 60% spadek sprzedaży kotłów z tzw. wymiennikiem kondensującym. Pomimo niższej ceny, w świetle spadku cen rynkowych na typowe kotły kondensacyjne, trudno mówić o jakimś rozwoju tego segmentu rynku. l Kotły olejowe W grupie kotłów olejowych, w I kwartale 2019 roku, nastąpił dalszy spadek sprzedaży o ok. 15%. Spadek sprzedaży dotyczy przede wszystkim kotłów konwencjonalnych, ponieważ w przypadku kotłów kondensacyjnych ten spadek wyniósł tylko ok. 6%. Jedną z przyczyn mniejszego zainteresowania kotłami olejowymi, obok kosztów paliwa, jest kwestia jego jakości. Z uwagi na stopień zasiarczenia część producentów nie chce dawać gwarancji na te urządzenia, szczególnie o większych mocach.

Kotły na paliwa stałe: I kwartał 2019 roku przyniósł dość mocne wyhamowanie w segmencie kotłów na paliwa stałe. Jest to zjawisko naturalne w tej branży, choć w tym roku dodatkowo pogłębione przez kilka czynników: nieefektywne działanie programu „Czyste Powietrze”, jego czasowe wstrzymanie na początku roku oraz zapisy regulaminu, które częściowo odstraszają potencjalnych nabywców. Dodatkowo od lutego obowiązuje znowelizowana i uszczelniająca wersja rozporządzenia w sprawie jakości kotłów. Niestety nie pociągnęła ona za sobą nowelizacji ustawy POŚ i IH, czego efektem jest brak, bądź bardzo niski wymiar kar za wprowadzanie wyrobów niespełniających rozporządzenia. Uwidacznia się to w utracie rynku przez renomowanych i uznanych producentów na rzecz podmiotów działających w szarej strefie. W porównaniu z IV kwartałem 2018 roku, a także w odniesieniu do I kwartału 2018 roku oraz I kwartału 2017 roku zanotowano znaczne spadki ogólnego wolumenu sprzedaży, sięgające od 30% do nawet 50% w przypadku niektórych producentów. Jedynie w obszarze kotłów automatycznych na biomasę spadki mierzone rok do roku są mniejsze, nie przekraczają 20%, a w porównaniu z I kwartałem 2017 roku jest notowany 50% wzrost. Jest to ogólna tendencja zwiększania się udziału kotłów na paliwa biogeniczne: w I kwartale 2017 roku udział kotłów peletowych w kotłach automatycznych wynosił ~15%, w I kwartale 2018 roku - ponad 30 %, w I kwartale 2019 roku przekracza 40%. W przypadku kotłów z zasypem ręcznym poziom sprzedaży mocno się obniżył, nawet o ponad 70%, przynajmniej w oficjalnej sprzedaży. Taka ocena rynku wydaje się być znacznie zaniżona z uwagi na sprzedaż kotłów pozaklasowych, tj. oficjalnie do c.w.u. lub na biomasę niedrzewną, czego nie obejmuje żadna statystyka czy monitoring rynku. W przypadku oficjalnie sprzewww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dawanych urządzeń na tak niski poziom sprzedaży kotłów zasypowych wydaje się mieć wpływ uszczelnienie systemu i wyeliminowanie sprzedawanych pozaklasowych kotłów. Osobnym problemem jest brak wiarygodnej statystyki dotyczącej sprzedaży kotłów na paliwa stałe w Polsce. Jedną z przyczyn jest duże rozdrobnienie firm produkujących takie urządzenia, a drugą nie mniej ważną jest w przypadku tych dużych, bardziej świadomych producentów zmiana mentalności i podejrzliwego podejścia do tego typu badań. l Pompy ciepła i ogrzewanie elektryczne W I kwartale 2019 roku widać było w dalszy wzrost zainteresowania nowoczesnymi zaawansowanymi kotłami wiszącymi zasilanymi energią elektryczną, takimi jak pompy ciepła i nowoczesne kotły grzewcze przepływowe. Dotyczy to także elektrycznych podgrzewaczy do ciepłej wody użytkowej, zarówno przepływowych, jak i pojemnościowych. W I kwartale 2019 roku pompy ciepła odnotowały znaczące wzrosty sprzedaży, które ogólnie można szacować na 80%. Tradycyjnie największe wzrosty odnotowano w pompach powietrznych, gdzie wzrosty w skali kwartalnej wyniosły w niektórych pozycjach nawet prawie 2,5krotność, a także w pompach do ciepłej wody użytkowej, gdzie wzrosty były na poziomie prawie 30%. Pompy gruntowe w I kwartale 2019 roku odnotowały kilkunastoprocentowy wzrost, co jest odwróceniem negatywnego trendu z poprzednich okresów. Instalatorzy pomp ciepła są obłożeni pracą już na początek 2019 roku i nie przyjmują nowych zleceń. W przypadku kotłów elektrycznych jest dalszy wzrost zainteresowania tą technologią z uwagi na łatwość montażu i koszty instalacji. Słabą stroną są w tym wypadku koszty energii elektrycznej, co zmienia się diametralnie przy wykorzystaniu producenckich źródeł energii elektrycznej. Ogólnie można odnotować dalszy ok. 10% wzrost tych urządzeń rok do roku. W przypadku elektrycznych urządzeń grzewczych można po I kwartale 2019 roku wyznaczyć następujące trendy: - podgrzewacze elektryczne przepływowe - stabilizacja poziomu sprzedaży; - podgrzewacze elektryczne pojemnościowe - stabilizacja poziomu sprzedaży; - zasobniki c.w.u. - kontynuacja trendu wzrostowego; www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

- elektryczne kotły co. - kontynuacja trendu wzrostowego. Daje się także zauważyć silna presja sprzedaży klimatyzacji jako antidotum na wszelkie potrzeby bytowe w budynkach. l Kolektory słoneczne W I kwartale 2019 roku w grupie kolektorów słonecznych była kontynuacja znacznych wzrostów sprzedaży tego typu instalacji. W I kwartale 2019 roku można przyjąć wzrost sprzedaży kolektorów słonecznych jako dwukrotny, w odniesieniu rok do roku. Sprzedawane są w ogromnej części kolektory płaskie, ale w grupie kolektorów próżniowych także nastąpiły w I kwartale ponad dwukrotne wzrosty. Takie wzrosty są wynikiem realizacji inwestycji opartych o przetargi ogłoszone w 2017 roku i rozstrzygane od początku 2018 roku. Programy i przetargi na instalacje kolektorów słonecznych odbywają się często w gminach lub ich sąsiedztwie, które już miały jakieś doświadczenia z tego typu instalacjami i są efektem dobrej opinii użytkowników instalacji pozyskujących ciepło z energii słonecznej. Coraz więcej jest też instalacji, gdzie ciepło pochodzące z kolektorów słonecznych służy także do celów grzewczych obok tradycyjnego już przygotowywania ciepłej wody użytkowej. W dalszym ciągu jednak brakuje kompleksowej strategii wsparcia rozwoju tego segmentu rynku. Struktura rynku oparta w ogromnej większości na zamówieniach obiektowych powoduje ostrą walkę konkurencyjną przy ograniczonej liczbie takich przetargów. Taka struktura rynku oparta wyłącznie na przetargach nie gwarantuje stabilizacji tego segmentu instalacji grzewczych pomimo osiągniętych wyników. Po zapaści w handlu detalicznym widać pewne oznaki ożywienia, także w tym segmencie dystrybucji. Można założyć, że proporcje sprzedaży pod względem dróg dystrybucji to 80% poprzez inwestycje gminne i 20% poprzez tradycyjne kanały dystrybucji. W dalszym ciągu brakuje stabilnego zaplecza rynkowego w postaci systemu sprzedaży detalicznej za pośrednictwem hurtowni instalacyjno-grzewczych, skierowanej do odbiorcy indywidualnego. W ostatnim czasie daje się zaobserwować wzrost zainteresowania zastosowaniem OZE w ciepłownictwie sieciowym w połączeniu z zastosowaniem magazynów ciepła także na poziomie UE. l Gazowe przepływowe podgrzewacze do ciepłej wody użytkowej

Można przyjąć, że ta technologia wytwarzania ciepłej wody użytkowej jest coraz bardziej wypierana przez inne źródła wytwarzania c.w.u. Tego typu urządzeń nie montuje się już w nowym budownictwie, Istnieje tylko rynek wymian, który w I kwartale 2019 roku skurczył się o ok. 8-10%. l Grzejniki i inne elementy instalacyjne W 2018 roku, w ślad za zwiększonym zapotrzebowaniem na kotły, wzrosło zapotrzebowanie na zasobniki i podgrzewacze do c.w.u. Spowodowało to opóźnienia w dostawach tych produktów do odbiorców, co było sukcesywnie wyrównywane od początku 2019 roku. Jeśli chodzi o grzejniki stalowe, nastąpił lekki, kilkuprocentowy wzrost sprzedaży w I kwartale 2019 roku. Patrząc na grzejniki aluminiowe, znowu widoczne były duże rozbieżności w rozwoju rynku, ponieważ w dalszym ciągu nie ma w Polsce wiarygodnego monitoringu rynku dla tej grupy produktów. Opinie z rynku mówiły o wzrostach na poziomie kilkunastu procent, jak też o spadkach na podobnym poziomie. Widać za to, że umacnia się tendencja coraz większego udziału w rynku zastosowania ogrzewania powierzchniowego, gdzie wzrosty są szacowane średnio na poziomie do 20% w przypadku rur wykorzystywanych do tego celu. Pewną ciekawostką jest ponad 40% wzrost sprzedaży elementów do ogrzewania powierzchniowego w technologiach przeznaczonych do renowacji. Pozostałe elementy instalacyjne, typu rozdzielacze, złączki itp., zanotowały sprzedaż na podobnym poziomie lub z kilkuprocentowym wzrostem rzędu 5-6%. Dał się zauważyć niewielki wzrost sprzedaży grzejników odlewanych ciśnieniowo (aluminium) w porównaniu do 2017 roku, który był większy o kilka procent. W pozostałych elementach instalacji grzewczych wzrosty są szacowane na poziomie 10-15%. W grupie zasobników i buforów wzrosty można przyjąć na poziomie ok. 80%, przy czym w I kwartale odnotowano prawie trzykrotny wzrost sprzedaży zasobników dwuwężownicowych, co jest odzwierciedleniem zapotrzebowania na instalacje zasilane z kolektorów słonecznych i w układach hybrydowych. Janusz Starościk, SPIUG

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!

Odpowiadam, bo wypada... Szanowna Redakcjo! Mam pytanie, czy mogę (zgodnie z przepisami) wymienić w budynku mieszkalnym na korytarzu odcinek składający się z trzech kolan stalowych (na dolnym zdjęciu) od zaworu do wejścia do gazomierza (od strony zasilania) i zastąpić ten odcinek stalowy na odcinek wykonany z miedzi metodą zaciskową (sztywną bez gwintów) widoczny na zdjęciu górnym (czyli odcinek przed gazomierzem od zaworu do gazomierza wykonać metodą zaciskową miedzianą)? Do kogo należy instalacja do gazomierza? Czy przeglądy, naprawy, modernizacje itd. należą do wspólnoty mieszkaniowej? pozdrawiam Imię i nazwisko do wiadomości redakcji

Szanowny Panie! Jednym z dokumentów prawnych regulujących sposób prowadzenia i wykonywania instalacji miedzianych w budynkach mieszkalnych jest rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki oraz ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami). Paragraf 163 punkt 2 wspomnianego rozporządzenia mówi: „Przewody instalacji gazowej, począwszy od 0,5 m przed zewnętrzną ścianą budynku do kurków odcinających przed gazomierzami w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych lub do odgałęzień lokali użytkowych w budynkach użyteczności publicznej, powinny być wykonane z rur stalowych bez szwu bądź z rur stalowych ze szwem przewodowych, zgodnych z wymaga-

niami przedmiotowych Polskich Norm, łączonych przez spawanie”. Widzimy wyraźnie po lekturze ustępu rozporządzenia, że ustawodawca nie zakazuje wykonania z miedzi, krótkiego odcinka instalacji między zaworem odcinającym gazomierz, a samym gazomierzem. W tym samym paragrafie przedmiotowego rozporządzenia w punkcie 4 czytamy: ”W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, budynkach w zabudowie zagrodowej i budynkach rekreacji indywidualnej przewody instalacji gazowej, a w pozostałych budynkach tylko przewody za gazomierzami lub odgałęzieniami prowadzącymi do odrębnych mieszkań lub lokali użytkowych, powinny być wykonane z rur, o których mowa w ust. 2, łączonych również z zastosowaniem połączeń gwintowanych lub z rur miedzianych łączonych przez lutowanie lutem twardym. Dopuszcza się stosowanie innych sposobów łączenia rur, jeżeli spełniają one wymagania szczelności i trwałości określone w Polskiej Normie dotyczącej przewodów gazowych dla budynków”. Z lektury powyższego punktu rozporządzenia wynika, że miedź jako materiał instalacji gazowej może być

wykonana za gazomierzem. Na pierwszy rzut oka wynika sprzeczność obu punktów rozporządzenia, która nie pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie czytelnika. Z opinii osób i instytucji skupionych wokół branży związanej z dystrybucją gazu, wynika jasno, że z powodów utrzymania jednorodności instalacji gazowej, a zwłaszcza jej części składowych, instalacje miedziane mogą być stosowane wyłącznie za gazomierzem. W praktyce większość nowych i remontowanych instalacji gazowych wyposaża się w konsole montażowe do gazomierzy, które zawiera już zintegrowanych zawór odcinający. Takie rozwiązanie eliminuje dylemat opisany przez pana. Wpływ na rodzaj instalacji ma również właściciel instalacji. Jeżeli założymy, że granicą w wewnętrznej instalacji gazowej jest gazomierz, to ingerencja w część układu przed gazomierzem, jest po za jurysdykcją użytkownika instalacji za gazomierzem. Instalacja gazowa wewnętrzna od kurka odcinającego jest własnością właściciela budynku, gdyż z natury prawa stanowi integralną część budynku. Należy jednak pamiętać, że instalacja przed gazomierzem podlega kontroli zakładu dystrybuującego gaz i na tylko po uzgodnieniu z nim w świetle obowiązujących przepisów można dokonywać jej modernizacji. Ponadto przy dokonywaniu prac przy instalacji gazowych, należy stosować takie rozwiązania, które zgodnie z paragrafie 169 cytowanego wyżej rozporządzenia: „powinny umożliwiać ich odłączenie bez konieczności demontażu części instalacji”. Z poważaniem Tomasz Hyla www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Bezpieczne i higieniczne złączki lutowane SANHA do instalacji gazów medycznych

Zdrowe połączenia SANHA posiada w swojej ofercie złączki, które z powodzeniem można wykorzystać do prowadzenia instalacji gazów medycznych Gaz medyczny wg normy ISO 7396-1 to dowolny gaz (lub mieszanina gazów) przeznaczony do podawania pacjentom w celach terapeutycznych, diagnostycznych lub profilaktycznych. Gazem medycznym jest również gaz lub mieszanina gazów do napędu narzędzi chirurgicznych. Gazy medyczne zaliczane są do grupy leków i z tego powodu ich instalacjom stawiane są szczególne wymagania określone w normach zharmonizowanych z Dyrektywą UE z dnia 14 czerwca 1993 r. w sprawie wyrobów medycznych 93/42/EEC. W Polsce postanowienia tej dyrektywy wprowadza ustawa o wyrobach medycznych z dnia 20 maja 2010 r.

muszą być zgodne z Ustawą o wyrobach medycznych. Rury miedziane używane do instalacji gazów medycznych podlegają takim samym regulacjom, jak każdy inny wyrób medyczny i muszą spełniać wymagania określone w dyrektywie 93/42/EEC i być przyporządkowane do odpowiedniej klasy w zależności od wpływu wyrobu na organizm ludzki. Wszystkie wymagania stawiane rurom miedzianym, które stosujemy do wykonywania instalacji gazów medycznych i próżni, przedstawione zostały w Polskiej Normie PN-EN 13348:2009 „Miedź i stopy miedzi. Rury miedziane okrągłe bez szwu do gazów medycznych lub próżni”. Jeżeli

Zgodnie z zawartymi tam zapisami system przewodów transportujących gazy medyczne, czyli poprawnie - instalacja gazów medycznych, to wyrób medyczny należący do klasy II B. Podstawą prawidłowego wykonania instalacji gazów medycznych jest dobrze wykonany projekt, zgodny z aktualnymi wymogami prawnymi i normami. Instalacje gazów medycznych to specyficzny rodzaj instalacji sanitarnych, mający bezpośredni wypływ na zdrowie i życie pacjentów. Zatem wszystkie jej elementy, jak np. źródła gazów sprężonych i próżni, sieć przesyłowa, skrzynki zaworowe i alarmowe oraz odbiorniki końcowe

do wykonania rurociągów użyto rur miedzianych o średnicy ≤ 108 mm, to powinny być one zgodne z PN-EN 13348 lub równoważnymi normami krajowymi. Przy wyborze rur miedzianych do instalacji gazów medycznych należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy są to rury bezszwowe, wykonane z miedzi odtlenionej fosforem CU-DHP, przy zawartości fosforu 0,015% ≤ P ≤ 0,040% oraz miedzi i srebra minimum 99,90%, o określonych współczynnikach twardości R220, R250, R290 wg PN-EN 1173:2008 oraz szczątkowej zawartości węgla nie większej niż 0,20 mg/dm2. Aby sprostać tym wysokim wymaganiom, firma SANHA posiada

strony sponsorowane

w swojej ofercie złączki, które z powodzeniem można wykorzystać do prowadzenia instalacji gazów medycznych. Są to łączniki do lutowania twardego wykonane z miedzi CU-DHP lub brązu. Produkowane zgodnie z wymogami normy PN-EN 1254. Każdy łącznik jest starannie wyczyszczony w zautomatyzowanym procesie czyszczenia i suszenia oraz pakowany i opisywany indywidualnie etykietą zgodnie z normą PN-ENISO-15223-1. Niska zawartość węgla (< 0,5 mg C/dm²) gwarantuje wysoką odporność na korozję i zapewnia higieniczną powierzchnię. Dodatkowo wszystkie łączniki podlegają odtłuszczeniu z węglowodorów do poziomu poniżej 0,02 g/m² oraz są poddawane indywidualnej kontroli czystości. Dopiero w takim stanie nadają się do stosowania w instalacjach gazów medycznych. Łączniki są produkowane na indywidualne zamówienia klientów i nie posiadają trwałego zewnętrznego oznakowania umożliwiającego identyfikację medyczną łącznika po zainstalowaniu. Gładka powierzchnia końcówek lutowniczych zapewnia łatwy przepływ lutu i gwarantuje szczelne połączenie. Podobnie jak rury łączniki mają zastosowanie do gazów medycznych, takich jak: azot, NO, CO2, hel, tlen, ksenon, powietrze do oddychania oraz systemów próżniowych i powietrze do napędów narzędzi chirurgicznych. Wszystkie złączki są dostępne w średnicach od 6 do 159 mm. l

Jarosław Czapliński

www.sanha.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

110 lat Conex Bänninger - 22 miliardy wyprodukowanych złączek!

Złączki z historią... W 2019 roku mija 110 lat od założenia pierwszego zakładu produkcyjnego przez Carla Bänningera. Przez ten czas firma przeszła długą drogę, rozwijając się i doskonaląc różnego rodzaju, rozłączne i nierozłączne, systemy połączeń do instalacji rurowych. W tym roku obchodzona jest rocznica 110 lat marki Conex Bänninger. Firma jest jednym z największych dostawców systemów połączeń do instalacji z miedzi i jej stopów. Założycielem i pomysłodawcą był Szwajcar Carl Bänninger, który w 1909 roku w Niemczech otworzył pierwszy zakład produkcyjny. Z kolei w 1919 r. w Birmingham powstała firma Conex. Firma przez lata się rozwijała i wprowadzała coraz nowsze rozwiązania w technice połączeń rurowych. Wiele z nich było rewolucyjnymi pomysłami. Przykładem może tu być N-Grip - pierwszy trzypunktowy system zaciskany stosowany w złączkach miedzianych wprowadzony w 1983 r. W roku 1994 nastąpiło połączenie marek Conex i Bänninger w IBP Group. Firma nabrała jeszcze większego „rozpędu”, wprowadzając od tego momentu, co kilka lat, nowe produkty w technice połączeń rurowych - w roku 2019, w którym obchodzona jest 110 rocznica istnienia firmy, wprowadzono złączkę >B< Sonic. Firma jest światowym partnerem i dostawcą 12 500 odmian złączek w 20 grupach produktowych. Posiada 300 dopuszczeń i certyfikatów na całym świecie. Do tej pory wyprodukowano 22 miliardy złączek. Oznacza to, że na jednego człowieka przypadają trzy złączki Conex Bänninger! Firma posiada 4 centra dystrybucyjne i obecna jest w ponad 100 krajach świata. Własne biura zlokalizowane są w Wielkiej

Brytanii, Niemczech, Francji, Włoszech Hiszpanii, Polsce, USA, Zatoce Perskiej i w Chinach. Powierzchnia produkcyjna wynosi ponad 70 000 m2. Jednym z zakładów należącym do Grupy IBP jest fabryka w Cordobie (Hiszpania). Złączki produkowano tu już w 1975 r. Zatrudnienie wynosiło wtedy 15 pracowników, a roczna produkcja sięgała 600 000 sztuk. Obec-

nie w zakładzie pracuje 240 pracowników, a roczna produkcja to... 250 000 000 sztuk złączek! Zakres produkcyjny obejmuje różne ich rodzaje: >B< MaxiPro, K65, >B< ACR, >B< Press Copper, serię 5000. Linie produkcyjne są wysoce zautomatyzowane, dzięki czemu większość procesu produkcyjnego wykonywana jest przez roboty. Jednak, jak mówi znane hasło: „Kontrola podstawą zaufania”, czujne oko człowieka czuwa więc nad poprawnością procesów. Zakład posiada system zarządzania jakością ISO 9001:2015 oraz ISO 14001. Jednym z innowacyjnych produktów, który firma wprowadziła w Polsce w

ubiegłym roku, jest system zaprasowywany >B< MaxiPro. Przeznaczony jest on do zastosowań w instalacjach klimatyzacyjnych i systemach chłodniczych. Wprowadzenie systemu >B< MaxiPro pozwoliło wyeliminować dotychczasowe lutowanie na twardo w instalacjach tego typu. System zaprasowywany >B< MaxiPro może być stosowany z miedzianymi rurami twardymi i miękkimi zgodnymi ze standardem PN-EN 12735-1 lub ASTM-B280 zarówno w instalacjach klimatyzacyjnych, jak i w systemach chłodniczych. Może on być stosowany w połączeniu z następującymi czynnikami chłodniczymi: R-1234yf, R-1234ze, R-125, R-134a, R-290, R32, R-404A, R-407A, R407C, R-407F, R-407H, R-410A, R-417A, R-421A, R-422B, R-422D, R-427A, R-438A, R-444A, R-447A, R-447B, R-448A, R-449A, R-450A, R-452A, R-452B, R-452C, R-454A, R-454B, R-454C, R-457A, R-459A, R-507A, R-513A, R-513B, R-600A i R-718. Łączniki wykonane są z miedzi (UNS C 12200 min 99,9% czystej miedzi) oraz posiadają wysokiej jakości czarny oring uszczelniający wykonany z HNBR. Na asortyment łączników składają się kolana, mufy, mufy redukcyjne, trójniki i kapy. Zakres średnic wynosi: 1/4, 3/8, 1/2, 5/8, 3/4, 7/8, 1, 1 1/8". Parametry pracy: maksymalne ciśnienie 48 barów w temperaturze 121 °C (250 °F); zakres temperatur od -40 do 140 °C. www.ibpgroup.com.pl

strony sponsorowane

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Gromadzenie i wykorzystanie wody deszczowej w domu i w ogrodzie - konieczność czy zachcianka?

System do deszczówki Deficyt zasobów wodnych, a także rosnące koszty wody wodociągowej wpływają na coraz większe zainteresowanie możliwościami wykorzystania wód opadowych. W poprzednim artykule pt. „Przetłaczenie w komorze” (opublikowanym w „Magazynie Instalatora” 5/2019 - przyp. red.) zapowiedziałem, że w kolejnym odcinku zajmę się szczegółowo pompami stosowanymi w przydomowych pompowniach ścieków: ich rodzajami, budową i parametrami. Widzę jednak obecnie olbrzymie zapotrzebowanie na wiedzę o systemach do zagospodarowania wody deszczowej. Temat, nomen omen, jak ulał pasuje do obecnej pogody - upałów i występującego coraz mniejszego ciśnienia w instalacjach wodociągowych. W tych przypadkach rezerwuar wody deszczowej w zbiorniku świetnie wpasowuje się w takie warunki atmosferyczne. A do tematu pomp wrócę za kilka miesięcy. Woda jest prostą kombinacją atomów wodoru i tlenu - H2O - czystą substancją, bez której życie na Ziemi nie byłoby możliwe. Jest bezcennym zasobem, koniecznym do życia wszelkich istot żywych, dlatego musimy ją chronić i umiejętnie wykorzystywać. W Polsce zapotrzebowanie na wodę pokrywane jest w coraz większym stopniu w oparciu o wody podziemne, a wyraźnie spada pobór wód z ujęć powierzchniowych. Pomimo stale zmniejszającego się zużycia wody, nadal jest ono wysokie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Woda dostarczana do polskich domów musi spełniać określone wymagania odnośnie do jakości. Ta, którą używamy do picia, wykorzystywana jest powszechnie również do innych celów gospodarczych, takich jak podlewanie ogrodów, mycie samochodów, pranie czy spłukiwanie toalet, gdzie tak wysoka jakość nie jest konieczna. W sytuacjach, kiedy nie jest wymagana jakość wody pitnej, rozsądne wydaje się wykorzystanie wody deszczowej, którą można zebrać z powierzchni dachów i tarasów,

a następnie gromadzenie jej w podziemnych zbiornikach w celu późniejszego jej wykorzystania. Deficyt zasobów wodnych, a także rosnące koszty wody wodociągowej wpływają na coraz większe zainteresowanie możliwościami wykorzystania wód opadowych. Obniżenie kosztów zaopatrzenia w wodę pojedynczych odbiorców wody wodociągowej nie jest jedynym pozytywnym wynikiem wykorzystania wód opadowych. Systemy zagospodarowania wód opadowych pozwalają ograniczyć ilość ścieków deszczowych poprzez ich okresową retencję w instalacjach indywidualnych, co daje możliwość ograniczenia kosztów związanych z rozbudową i modernizacją systemów kanalizacyjnych, stacji uzdatniania wody oraz może wpłynąć pozytywnie na stan jakości wód odbiorników, do których doprowadzane są wody opadowe.

Korzyści Korzyści wynikające z używania wody deszczowej: l oszczędzamy pieniądze, zużywając mniej wody wodociągowej, przez co jesteśmy bardziej niezależni od dostawców wody i nie narażamy się na systematyczne wzrosty cen; l pranie odzieży jest bardziej efektywne i pozwala na zmniejszenie ilości używanego proszku nawet do 50%, zapobieganie odkładaniu się kamienia w pralkach, a także zapobieganie odkładaniu się kamienia w toaletach; l miękka deszczówka zawiera mniej kamienia i jest szczególnie korzystna dla roślin; l aktywnie przyczyniamy się do ochrony środowiska i oszczędzamy cenne zapasy wody podziemnej;

l unikamy opłat związanych z odpro-

wadzaniem niewykorzystanej deszczówki do sieci kanalizacyjnej; l dzięki gromadzeniu deszczówki na miejscu - do ponownego jej wykorzystania - mniej obciążony jest system kanalizacyjny; deszczówka nie jest odprowadzana bezpośrednio do kanalizacji, co pomaga zredukować miejscowe podtopienia.

Wielkość opadu Na większości terytorium Polski (tereny nizinne) roczny opad kształtuje się na poziomie 500-600 mm, jedynie na terenach wyżynnych i górskich ilość ta zwiększa się aż do 1200-1300 mm; na terenach nadmorskich deszczu spada rocznie ok. 800-900 mm. Powyższe ilości wskazują, iż Polska należy do krajów posiadających niedobór wody opadowej. Wzrasta deficyt wody czystej, a zwiększające się zanieczyszczenie środowisko sprawia, iż koszty jej uzdatniania wzrastają z roku na rok. Staje się więc pewne, iż w latach kolejnych ceny wody będą systematycznie rosły, a co za tym idzie - poszukiwanie nowych sposobów jej oszczędzania oraz wykorzystania deszczówki staje się tematem naglącym.

Możliwości wykorzystania W gospodarstwie domowym z dziennego zużycia wody kształtującego się na poziomie 150 litrów na osobę - ponad 40 litrów zużywa się na spłukiwanie miski ustępowej (woda ta jest oczyszczona i przygotowana do celów spożywczych!). Pozostałe 110 litrów wykorzystuje się na takie aplikacje, jak: higiena osobista - 50 litrów, mycie naczyń - 12 litrów, cele spożywcze - 5 litrów oraz inne: pranie, mycie samochodu, porządki w domu i ogrodzie (wszystkie one zużywają resztę wody, czyli ponad 40 litrów). Podsumowując więc, widać wyraźnie, iż z dziennego zużycia około połowę wody można www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Systemy ogrodowe

zastąpić wodą niemającą jakości spożywczej czy deszczówką!

Rodzaje systemów Poprawnie zaprojektowany i wykonany z odpowiednich elementów system gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej będzie bezproblemowo funkcjonował przez wiele lat. Dostarczy on wodę o jakości odpowiedniej do większości zastosowań domowych. Jej jakość przewyższać będzie określoną w normach jakość wód w jeziorach. Ze względu na przeznaczenie wody systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej podzielić można na dwa główne rodzaje: l Systemy ogrodowe W ramach systemów deszczówka może być wykorzystywana do podlewania zieleni w ogrodzie, zmywania powierzchni zewnętrznych, np. tarasów lub podjazdów do garaży, a także do mycia samochodów. Coraz popularniejszym kierunkiem zastosowania tych systemów jest połączenie ich z automatycznym systemem nawadniającym wykorzystującym np. zraszacze wynurzane. l Systemy domowe (lub domowo-ogrodowe) Systemy te służą do gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej do zasilania spłuczek, pisuarów, a także pralek w budynkach. W wielu przypadkach systemy te obsługują również podlewanie trawników (w powiązaniu z automatycznymi systemami nawadniającymi) i prac na zewnątrz budynku. Systemy nazywane domowymi mogą być również stosowane w budynkach hotelowych, przemysłowych i biurowych, gdyż na rynku dostępne są elementy systemowe (filtry, centrale deszczowe) umożliwiające obsługę również i takich obiektów. Zasada działania systemów domowych stosowanych w obiektach większych jest jednak identyczna jak tych stosowanych w domach jednorodzinnych. www.instalator.pl

Rys. 1. System z pompą samozasysającą.

Rys. 2. System z automatyczną pompą zatapialną.

Rys. 3. System wyposażony w centralę deszczową.

Rys. 4. System wyposażony w pompę zatapialną.

W ramach systemów ogrodowych można wyróżnić kilka rodzajów. Jako kryterium podziału stosować można: l materiał, kształt i wielkość zbiornika, l zastosowany rodzaj filtracji (filtry przepływowe, gdy nadmiar wody odprowadzany jest do kanalizacji lub rowu; filtry zbierające, gdy przelew ze zbiornika połączony jest z układem rozsączającym wodę do gruntu), l lokalizacja filtra (wewnątrz lub na zewnątrz zbiornika), l kierunek odprowadzenie nadmiaru deszczówki, l lokalizacja pompy, l sposób dystrybucji wody. Ze względu na lokalizację systemu pompowego możemy rozróżnić dwa podstawowe jego rodzaje: l system wyposażony w pompę samozasysającą umieszczoną na powierzchni terenu l system wyposażony w automatyczną pompę zatapialną umieszczoną w zbiorniku.

Systemy domowe W ramach systemów domowych można wyróżnić kilka ich rodzajów. Jako kryterium podziału stosować można: l materiał, kształt i wielkość zbiornika, l zastosowany rodzaj filtracji (filtry przepływowe lub zbierające), l lokalizację filtra (wewnętrzne lub zewnętrzne), l kierunek odprowadzenie nadmiaru deszczówki, l rodzaj i lokalizację systemu pompowego, l rodzaj zastosowanego systemu uzupełniania systemu wodą wodociągową w okresach braku opadów. Rozpatrując kryterium lokalizacji systemu pompowego oraz elementów uzupełniania wodą wodociągową, możemy rozróżnić dwa główne systemy: l zawierające centralę deszczową ze zintegrowanym uzupełnianiem wodą wodociągową zlokalizowaną wewnątrz budynku, l zawierające pompę zatapialną umieszczoną w zbiorniku i systemu uzupełniania umieszczonych w budynku. Mariusz Piasny

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

przepompownia, odpływ łazienkowy, pompa ciepła

Nowości w „Magazynie Instalatora”

Viega stawia na kolor!

Nowoczesna przepompownia

Ogrzewanie powietrzem

Kolor powraca do świata łazienek, jednak nie w „pstrokatym” stylu lat 80., lecz jako spójna koncepcja, oparta na dozowanych z umiarem akcentach. Viega odpowiada na tren trend, oferując produkty z jednolitej gamy kolorystycznej do pryszniców, wanien i systemów podtynkowych. Pozwalają one projektować ciekawe aranżacje łazienkowe o bardziej „przytulnym” klimacie. Oferta firmy Viega obejmuje szereg produktów pozwalających na tworzenie stylowych realizacji. Można tu wymienić chociażby dobrany kolorystycznie nowy odpływ liniowy Advantix Cleviva, przyciski uruchamiające Visign for More i Visign for Style oraz komplety odpływowe do wanien i brodzików z serii Multiplex Trio, Multiplex i Tempoplex. Ponadto w przypadku zestawu Multiplex Trio wanna napełniana jest przez korpus przelewu, dzięki czemu możemy zrezygnować z tradycyjnej armatury, która często zakłóca spójność aranżacji. Viega oferuje zarówno szeroki wybór kolorów podstawowych, takich jak miedź, złoto, szampan, antracyt czy stal nierdzewna, jak i oryginalną paletę kolorów specjalnych, pozwalających spełnić nawet najbardziej indywidualne potrzeby klientów. l Więcej na www.instalator.pl

Nowa przepompownia Aqualift F Basic firmy KESSEL to kompaktowe i solidne urządzenie do odprowadzania ścieków domowych. Grube ścianki zbiornika gwarantują jego wytrzymałość, a dzięki teleskopowej nasadzie zabudowa w ziemi jest wygodna. Płaskie powierzchnie przeznaczone do nawiercenia otworów umożliwiają podłączenie dodatkowych dopływów bezpośrednio na miejscu budowy. Urządzenie jest wyposażone w pompę STF1300 przeznaczoną do ścieków zawierających fekalia. Dostępne wersje Mono lub Duo ze sterowaniem przy pomocy przełącznika pływakowego lub urządzenia sterującego sprawiają, że przepompownia Aqualift F Basic sprosta najróżniejszym wymaganiom. Obsługa urządzenia sterowniczego jest przyjazna dla użytkownika i intuicyjna. Dodatkowe bezpieczeństwo użytkowania zapewnia zintegrowana funkcja alarmowa. Swobodnie zawieszone pompy nie dotykają ścian zbiornika, dzięki czemu zapewniona jest odpowiednia izolacyjność akustyczna. Dzięki montażowi za pomocą szybkozłącza, pompa może zostać bardzo łatwo wyjęta i serwisowana. Szczególną zaletą jest gotowość urządzenia do działania bezpośrednio po podłączeniu (Plug&Play) oraz możliwość przezbrojenia wersji jednopompowej w dwupompową w trakcie użytkowania przepompowni. Obszerna oferta osprzętu pozwala doposażyć i modyfikować urządzenie w późniejszym terminie, co ułatwia konserwację i eksploatację urządzenia. l Więcej na www.instalator.pl

Pompa ciepła Logatherm WLW196i IR marki Buderus składa się z modułu pompy ciepła oraz modułu wewnętrznego. Oba urządzenia instaluje się wewnątrz budynku. Logatherm WLW196i IR czerpie powietrze z zewnątrz za pomocą systemu kanałów, który umożliwia jej montaż na kilka sposobów. Moduł pompy ciepła i moduł wewnętrzny łączy się ze sobą w miejscu montażu. Moduł wewnętrzny występuje w czterech wersjach: dwa kompaktowe rozwiązania typu „Tower” ze zintegrowanym zasobnikiem c.w.u. oraz dwa moduły do montażu naściennego. Każda z dostępnych mocy pomp ciepła może być wyposażona w jeden z czterech modułów wewnętrznych o unikatowym wyglądzie z frontem w kolorze czarnym. Daje to wiele możliwości konfiguracji i umożliwia optymalny dobór urządzenia do potrzeb podgrzewania c.w.u. oraz centralnego ogrzewania. Dodatkowo moduły wewnętrzne występują w wersji z wbudowanym dogrzewaczem elektrycznym o regulowanej mocy (maksymalnie 9 kW zależnej od zapotrzebowania), który zapewnia efektywne uzupełnienie pracy pompy ciepła. Alternatywnie moduł wewnętrzny może być podłączony do zewnętrznego źródła ciepła (np. kotła grzewczego). Zwiększa to jeszcze ilość dostępnych konfiguracji i umożliwia dobór najlepszego rozwiązania do konkretnej instalacji. Dodatkowo pompa Logatherm WLW196i IR pobiera energię grzewczą z powietrza i nawet przy temperaturze do -20 °C jest w stanie pokryć całe zapotrzebowanie na ciepło w sposób wydajny i przyjazny dla środowiska. l Więcej na www.instalator.pl www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Zagrożenie przepływem zwrotnym

Cofka nam niestraszna... Według obowiązującej normy PN EN 12056-4, mimo przeprowadzenia doboru urządzenia zgodnie z obowiązującymi zasadami techniki oraz przy dołożeniu wszelkiej staranności podczas zabudowy i eksploatacji może wystąpić przepływ zwrotny. Ze względów ekonomicznych nie ma możliwości wymiarowania kanalizacji deszczowej i mieszanej w taki sposób, aby podczas intensywnych, ponadprzeciętnych opadów zagwarantowane było niezakłócone odwadnianie. Podczas silnych opadów trzeba się zawsze z liczyć z możliwością spiętrzenia w kanale i wystąpienia przepływu zwrotnego w kanałach przyłączonych. Co istotne - przepływ zwrotny może wystąpić także z innych powodów, np. zatkania lub pęknięcia rury, uszkodzenia kanału czy też awarii pompy, jeśli system odwadniania jest podłączony do przepompowni. Niezależnie od przyczyny skutki tego zjawiska są następujące: zalane piwnice, zniszczone meble, wykładziny, urządzenia elektryczne, ociekające wodą sprzęty AGD oraz stres i koszty dla osób mieszkających w budynkach. Projektując instalację odwadniającą w budynkach, należy więc uwzględnić montaż właściwego urządzenia przeciwzalewowego - zaworu zwrotnego lub przepompowni. Przepisy normy PNEN 12056 mówią wyraźnie, że zawory zwrotne mogą być stosowane alternatywnie dla przepompowni pod warunkiem, że: l istnieje spadek do kanału; l pomieszczenia mają podrzędną funkcję; l liczba użytkowników jest niewielka; l dostępna jest inna toaleta powyżej poziomu zalewania. Wybór i zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń przeciwzalewowych zależą od wielu różnych czynników. Szczególnie należy zwrócić uwagę

na życzenia użytkowników, cechy obiektu odwadnianego, położenie kanału, rodzaj ścieków oraz obowiązujące normy i lokalne przepisy. Łatwiej oczywiście uwzględnić te wymagania podczas projektowania instalacji odwadniających w nowych budynkach niż przy wykonywaniu remontów w budynkach już istniejących, zagrożonych przepływem zwrotnym. W tym drugim przypadku często konieczne jest ponowne ułożenie przewodów odprowadzających ścieki. Te koszty zwracają się jednak szybko, jeśli pomyślimy o szkodach, jakie mogą wystąpić w wyniku zalania.

Projektowanie urządzeń przeciwzalewowych Pierwszym krokiem przy doborze właściwego urządzenia przeciwzalewowego jest ustalenie poziomu zalewania, czyli najwyższego poziomu, do którego może podnieść się woda w instalacji odwadniającej (rys. 1). W przypadku terenu płaskiego poziomem zalewania jest powierzchnia drogi (chodnik, ulica, pobocza), a w przypadku terenu nachylonego - górna krawędź najbliższej podłą-

czonej studzienki. Następnie trzeba ustalić te miejsca odpływu, które leżą poniżej poziomu zalewania i w związku z tym potrzebują zabezpieczenia. Jednocześnie warto w tym miejscu podkreślić, że miejsca odpływu, które leżą powyżej poziomu zalewania, nie mogą być odwadniane poprzez urządzenie przeciwzalewowe (rys. 3). W przypadku systemu rozdzielnego wodę deszczową i brudną należy odprowadzać osobno, natomiast w przypadku systemu mieszanego przez oddzielne przewody pionowe, zbiorcze i główne. Ze względów hydraulicznych przewody główne i zbiorcze muszą być, w miarę możliwości, prowadzone poza budynkiem w pobliżu kanału przyłączeniowego przy granicy posesji. Łączenie ich powinno zostać wykonane w studzience z kinetą przelotową, np. studzience przeciwzalewowej. Nieprzestrzeganie tych zasad może, w przypadku wystąpienia przepływu zwrotnego, doprowadzić do wewnętrznego zalania. Aby uniknąć takiej sytuacji, należy odwadniać przez urządzenia przeciwzalewowe wyłącznie miejsca odpływu zagrożone przepływem zwrotnym. Przy wyborze odpowiedniego urządzenia przeciwzalewowego duże znaczenie ma rodzaj ścieków, które będą przez to urządzenie przepływać. Rozróżnia się następujące rodzaje ścieków: l ścieki domowe z podziałem na „fekalne” (ścieki czarne) i „niefekalne” (ścieki szare); l woda deszczowa; l ścieki z separatorów tłuszczu; l ścieki z separatorów cieczy lekkich; l ścieki z urządzeń do wykorzystywania wody deszczowej; l ścieki z przydomowych oczyszczalni; l ścieki pochodzące z drenażu. W przypadku ścieków domowych istotne znaczenie ma dalszy podział na ścieki szare (z pralek, zlewów, umywalek, pryszniców) i ścieki czarne (z www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

toalet, pisuarów). Zastosowanie urządzeń przeciwzalewowych przeznaczonych do ścieków szarych (np. mechanicznych zasuw burzowych ze swobodnie zwisającą klapką) na przewodach pochodzących z toalet, prowadzi do spowolnienia prędkości przepływu, tworzenia się osadów, zakłócenia działania i należy to traktować jako błąd projektowy. W przypadku przewodów, które odprowadzają ścieki czarne, zaleca się więc stosowanie automatycznych zaworów, np. Staufix FKA (rys. 4). W tego typu urządzeniach w normalnym trybie klapy zwrotne są zawsze otwarte, dzięki czemu ścieki mogą swobodnie przepływać przez urządzenie. Kolejną kwestią jest wybór miejsca montażu. Urządzenia przeciwzalewowe mogą być montowane wewnątrz lub na zewnątrz budynków. Za montażem na zewnątrz budynków przemawia wiele czynników, takich jak: oszczędność powierzchni mieszkalnej lub użytkowej, brak hałasów powodowanych przez pracę urządzenia, brak rozprzestrzeniania się nieprzyjemnych zapachów i zanieczyszczeń w budynku podczas prac konserwacyjnych lub naprawczych oraz brak ryzyka szkód wywołanych przez wodę w wyniku nieszczelności urządzenia. Montaż w budynku ma jednak również swoje zalety, a decydując się na takie rozwiązanie, zyskuje się łatwy dostęp w celu kontroli i konserwacji oraz możliwość wczesnego rozpoznawania zakłóceń. Przy gęstej zabudowie jest to często jedyne rozwiązanie, jakie można zastosować. Kolejną rzeczą, którą trzeba rozważyć, dobierając właściwe urządzenie przeciwzalewowe, jest strategia zabezpieczenia, czyli określenie, czy miejsca odpływu mają być zabezpieczone pojedynczo czy zbiorczo (rys. 2). Za zabezpieczeniem pojedynczym przemawia optymalne dopasowanie do rodzaju ścieków oraz łatwa (zazwyczaj) instalacja w przypadku remontów, natomiast za zabezpieczeniem zbiorwww.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

czym optymalizacja nakładów budowlanych i konserwacyjnych. W kolejnym kroku należy ustalić zakres użytkowania. Jeśli w czasie wystąpienia przepływu zwrotnego użytkownicy mogą zrezygnować z korzystania z przyborów odwadniających (toalet, umywalek) znajdujących się

poniżej poziomu zalewania, wówczas wystarczy zamontować automatyczny zawór zwrotny, np. Staufix SWA lub FKA. Jeśli natomiast nie można zrezygnować z użytkowania wyżej wymienionych miejsc odpływu,

należy zainstalować przepompownię lub zawór zwrotny z pompą, który umożliwi odwadnianie także podczas przepływu zwrotnego. Pompa będzie wówczas tłoczyć ścieki albo poprzez pętlę przeciwzalewową (np. w urządzeniu Ecolift), albo w kie-

runku przepływu zwrotnego do kanału (np. w zaworze Pumpfix F). Ostatnim etapem projektowania instalacji przeciwzalewowej jest wybór konkretnego produktu. Wszystkie produkty zabudowane w instalacji odwadniającej są produktami budowalnymi i podlegają określonym przepisom. W przypadku zaworów zwrotnych zastosowanie mają przepisy normy PN-EN 13564, a w przypadku przepompowni przepisy normy PN-EN 12050. Jednak ze względu na postęp technologiczny, kwestie ekonomiczne, ochronę środowiska i oszczędzanie energii, konieczne jest, aby stosowano nowe materiały budowlane, tworzywa, elementy konstrukcyjne oraz przybory odwadniające. W związku z tym możliwe jest projektowanie i używanie innowacyjnych rozwiązań. Ich zastosowanie musi być jednak potwierdzone odpowiednią aprobatą lub - w przypadkach jednostkowych - pozwoleniem właściwego organu. Zasadniczo rozróżnia się trzy rodzaje produktów do ochrony przeciwzalewowej: l przepompownie do ścieków zawierających fekalia i bez fekaliów zgodnie z PN-EN 12056; l automatyczne i mechaniczne zawory zwrotne zgodnie z PN-EN 13564; l urządzenia przeciwzalewowe z indywidualnym dopuszczeniem, zawory zwrotne z pompą, przepompownie z zaworem zwrotnym (rys. 4). Produkty te różnią się pod względem konstrukcyjnego wykonania klap, pomp i pętli przeciwzalewowej oraz sposobem działania. Po zabudowie należy pamiętać o regularnej konserwacji przez wykwalifikowany personel, dzięki której zagwarantowane będzie niezawodne działanie urządzenia. Należy przy tym przestrzegać zasad konserwacji podanych przed producenta. Anna Stochaj Fot. Kessel.

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Pompy głębinowe, czyli jak dostarczyć wodę do domu...

Własne źródełko Celem tego artykułu jest opisanie procesu realizacji dostarczenia wody do instalacji w domu i ogrodzie za pomocą pomp głębinowych - tym samym skupimy się na tych aplikacjach, które najczęściej tego wymagają: ogrodowych i socjalno-bytowych. Czy Twój inwestor przygotowuje się do budowy wymarzonego domu na działce z dala od zwartej, wylanej betonem aglomeracji? Być może posiada już jego projekt? Jak będzie wyglądać tam kuchnia? Czy jedna łazienka będzie wystarczająca, a może jedna z wanną, a druga z natryskiem? Czy zaplanowany został już pas drzewek wzdłuż ogrodzenia z sąsiadem? Zielony dywan z trawy, na którym będzie się relaksować i po którym pierwsze kroki będą stawiać jego pociechy… Nie można jednak zapomnieć, że konieczne będzie doprowadzenie odpowiedniej ilości wody dla celów bytowo-gospodarczych, jak również nawadniania zieleni. Skąd tę wodę pozyskać? Możliwości mamy sporo i możemy je podzielić w zależności od przeznaczenia i uzbrojenia naszej posiadłości: l zagospodarowanie wody deszczowej, l wykonanie przyłącza do miejskiej/wiejskiej sieci wodociągowej, l wykopanie lub wywiercenie własnego ujęcia wody. Celem tego artykułu jest opisanie procesu realizacji dostarczenia wody do instalacji w domu i ogrodzie za pomo-

cą pomp głębinowych - tym samym skupimy się na tych aplikacjach które najczęściej tego wymagają: ogrodowych oraz socjalno-bytowych. Dzięki własnej studni kopanej lub studni głębinowej można uniezależnić się od drogiej wody użytkowej czy też dostępnej tylko w ograniczonym zakresie wody deszczowej. Do tłoczenia wód głębiowych oraz nawadniania większych powierzchni przydadzą się niezawodne i proste w użytkowaniu pompy głębinowe oraz niezbędny do ich efektywnej pracy osprzęt, na który zwrócę uwagę w dalszej części artykułu. Istnieje kilka czynników, które należy wziąć pod uwagę, wybierając typ i model pompy. Ważnym aspektem będzie: l średnica studni, l głębokość odwiertu studni, l poziom wody w studni, l objętość wody, która ma być tłoczona, l przyłączona sieć rurociągowa, l planowane zastosowanie (nawadnianie, zraszanie lub zaopatrzenie w wodę do celów mieszkaniowych). Pompy głębinowe 3" można stosować z rurami filtracyjnymi DN80, a pompy

3" lub 4" z rurami DN100 lub DN125. W przypadku zastosowania pomp głębinowych, które zainstalowane są na stałe w odwiercie, jakość wykonania urządzenia oraz gwarancja producenta stają się niezwykle ważnym aspektem ciągłości dostawy wody do domów i ogrodów. Dlatego też zastosowanie urządzeń renomowanej marki to bezpieczeństwo użytkowania oraz profesjonalna obsługa w przypadku konieczności napraw w serwisie. Przystępujemy więc do realizacji.

Pozwolenie czy zgłoszenie? Wykonanie własnej studni, pomimo iż będzie ona zlokalizowana na działce inwestora, wymagać będzie od niego spełnienia określonych formalności. Przede wszystkim Prawo wodne oraz Prawo geologiczne i górnicze nakładają konieczność uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenie to jest wymagane, gdy pobór wody ze studni będzie większy niż 5 m³ na dobę, jej głębokość przekroczy 30 m oraz jeżeli na działce planowane jest prowadzenie działalności gospodarczej i na jej cele będzie wykorzystywana woda ze studni. Jeżeli jednak planuje się wykonanie studni tylko i wyłącznie na własne cele użytkowe (niezależnie czy na nawadnianie, czy jako wodę pitną), wystarczające okaże się złożenie tylko zgłoszenia budowy wraz z ze szkicem usytuowania studni na działce oraz oświadczenie o jej własności. Dodatkowym aspektem, na który należy zwrócić uwagę, a który może zadecydować o zblokowaniu inwestycji, jest plan zagospodarowania przestrzennego, ze szczególną uwagą dotyczącą ochrony środowiska. Jeżeli działka nie ma żadnych specjalnych zapisów środowiskowych, i inwestor nie planuje na niej działalności gospodarczej, wydajność studni nie przekroczy 5 m3/h, a jej głębokość 30 m, zgłoszenie prac do odpowiedniego organu w gminie będzie www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

wystarczające i po 30 dniach (o ile nie będzie żadnych dodatkowych wymogów) możemy przystąpić do wiercenia.

Parametry instalacji Maksymalne zapotrzebowanie na wodę i minimalna wymagana wysokość ciśnienia są to dwie podstawowe wartości, które powinniśmy znać, przystępując do zadania, jakim jest wykonanie ujęcia wody na potrzeby własne inwestora. W przypadku standardowego domu jednorodzinnego możemy przyjąć, że wydajność studni i pompy w zakresie 1-3 m3/h, które to w zupełności pokryje maksymalne zapotrzebowanie na wodę. To oznacza, że dla 45-osobowej rodziny możemy przyjąć zapotrzebowanie na wodę 1,5 - 2,0 m3/h. Niemniej takie obliczenia powinny być wykonane przez projektanta instalacji (sytuacja idealna) bądź wykonawcę. W tej chwili coraz więcej firm specjalizujących się w wykonywaniu całych instalacji nawadniania ogrodów oraz wykonywania instalacji wewnętrznych wodociągowych określa na inwestora/użytkownika parametry wymaganego zapotrzebowania na wodę oraz konieczne ciśnienie wody. Na stronach internetowych producentów pomp coraz częściej możemy znaleźć minikalkulatory, za pomocą których można obliczyć potrzebne parametry. Dla przykładu wymagane zapotrzebowanie na wodę bytową dla domu jednorodzinnego, który jest wyposażony w: - baterię czerpalną zlewozmywaka (kuchnia), - zmywarkę do naczyń (kuchnia), - głowicę natrysku (łazienka), - płuczkę zbiornika WC (łazienka), - baterię czerpalną do natrysków (łazienka), - baterię czerpalną do umywalki (łazienka), wynosić będzie 0,54 l/s, co w przeliczeniu = 1,97 m3/h. Oddzielnie należy zwymiarować wydajność systemu nawadnia, liczbę sekcji, rodzaj zastosowanego systemu, wydajność i minimalne ciśnienia dla głowic tryskaczy. Tę część zalecam, aby była zwymiarowana i rozplanowana przez fachowego wykonawcę.

Wymagane parametry ciśnienia Znając ilość wody, którą chcemy doprowadzić do punktów czerpalnych, www.instalator.pl

musimy jeszcze pamiętać o ciśnieniu, z jakim woda będzie wypływa z baterii/kranu czy deszczownicy. W celu określenia, z jakim ciśnieniem ma pracować pompa, należy ustalić kilka parametrów, tj.: - odległość studni od domu, - wysokość budynku - wysokość od przyłącza do najwyższego punktu czerpalnego w budynku, - głębokość lustra wody, - średnicę rurociągu - mniejsza średnica rurociągu będzie stawiać większy opór przepływającej wodzie, większa średnica będzie mniejszym opornikiem, ale będzie generowała większy koszt, - rodzaj armatury - jakie minimalne ciśnienia wymagane jest dla pracy, np. deszczownicy w łazience; standardowo zaleca się przyjmowanie ciśnienia 1 bara dla punktu czerpalnego, tj. umywalki/głowicy natrysku. Zbyt niskie ciśnienie spowoduje, że woda nie będzie dostarczana do ostatnich punktów czerpalnych lub będzie, ale z bardzo małą wydajnością. Z drugiej strony zbyt duże ciśnienie (ponad 6 barów) będzie bardzo niekomfortowe dla użytkowania instalacji, a dodatkowo może prowadzić do uszkodzenia armatury. Te parametry należy na wstępie ustalić z projektantem lub wykonawcą instalacji. Na ich podstawie będziemy w stanie określić, czy ilość wody ze studni będzie wystarczająca, czy też nie, oraz jak dużą pompę będziemy musieli zakupić i zainstalować.

Parametry źródła wody l

Średnica odwiertu Średnica większości pomp 3" wynosi od 74-81 mm, pomp 4" już ok. 98 mm. Tym samym na wstępnym etapie należy określić odpowiednią średnicę naszej studni, aby nie doszło do niechcianych niespodzianek przy montażu. Największa i zasadnicza różnica miedzy pompą 3 a 4" to jej wydajność, czyli parametr bardzo nam potrzebny dla utrzymania komfortu dostawy

wody. W przypadku zapotrzebowania na wodę dla domów jedno- czy dwurodzinnych zastosowanie rur osłonowych 110 mm stanowi korzystną równowagę pomiędzy kosztami odwiertu, zakupu pompy oraz jej parametrami. l Badania jakości wody Badanie jakości wody jest szczególnie ważne w sytuacji, gdy chcemy wykorzystywać wodę z odwiertu do celów pitnych, kąpieli, do urządzeń, tj. zmywarki czy pralki. Należy wodę poddać badaniom fizyko-chemicznym, celem określenia składu. Jeżeli woda będzie dostarczana do instalacji wewnątrz budynku, a szczególnie na cele bytowe, przy dużej zawartości minerałów w wodzie, takich jak żelazo, magnez, związku siarki, zaleca się zastosowanie stacji uzdatniania wody. Można też zastosować niechemiczne metody jej uzdatniania (np. magnetyzery). l Wypłukanie studni z piasków i drobin montażowych Studnia po wykonaniu odwiertu powinna charakteryzować się klarowną wodą, pozbawioną frakcji ściernych w postaci piasków. Dlatego też ważne jest, aby zastosowana technologia wykonania odwiertu oraz instalacji rur osłonowych i rury filtracyjnej gwarantowała szczelność, wytrzymałość oraz jakość, która przełoży się na żywotność zarówno studni, jak i pompy oraz całej instalacji.

Wykonanie odwiertu Wykonanie odwiertu studni głębinowej powinno być zlecone specjalistom w tym zakresie. Dobra firma studniarska nie tylko dysponuje odpowiednim sprzętem, ale co najważniejsze - wiedzą i doświadczeniem o gruntach i warstwach wodonośnych na danym terenie. Stąd zaleca się zlecenie odwiertu lokalnym/regionalnych firmom studniarskim. Przy wykonywaniu odwiertu może się zdarzyć, iż na klasycznej głębokości wykonywania studni nie występuje warstwa wodonośna, tym samym konieczne będzie wykonywanie drugiego otworu w innym miejscu lub na niższej głębokości. I tu warto z góry „zakontraktować”, kto ponosi koszty wiercenia otworu studni w przypadku braku wody. Co powinna zrobić firma studniarska? Przede wszystkim kompleksowo wykonać odwiert studni wraz z jej uzbrojeniem, fachowym wprowadze-

miesięcznik informacyjno-techniczny

niem rury osłonowych oraz rury filtracyjnej. Przeprowadzić tzw. oczyszczające pompowanie celem usunięcia piasku i resztek pomontażowych ze studni. Określić dynamiczne lustro wody w warstwach wodonośnych, czyli głębokość, poniżej której powinna być zamontowana pompa głębinowa, jak również określić wydajność wykonanej studni. Jest to bardzo ważny parametr, ponieważ pozwoli nam określić, czy studnia w pełni zaspokoi zapotrzebowanie inwestora na wodę. Dodatkowo przy doborze pompy głębinowej musimy spełnić bardzo ważny warunek - wydajność pompy nie może być większa od wydajności studni. Na tym etapie kończy się zazwyczaj praca ekipy studniarskiej i dalsze prace mające na celu dostarczenie wody do punktów czerpalnych przejmuje wykonawca instalacji sanitarnej. Tym samym studniarze zabezpieczają studnię pod wykonanie przyłącza, a dalej niezbędne będzie wykonanie całego przełącza wodociągowego do domu i ogrodu.

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

pompy za pomocą przewodu elektrycznego silnika, ponieważ może to doprowadzić do uszkodzenia przyłącza lub miejsca przedłużenia przewodu. Fabrycznie większość pomp głębinowych wyposażonych jest w przewód zasilający o długości ok. 1,75 m, tym samym niezbędne będzie jego przedłużenie. Pamiętajmy, iż mówimy o przewodzie elektrycznym, który będzie zanurzony w wodzie, dlatego dla własnego bezpieczeństwa zalecam, aby zmiana kabla lub przedłużenie za pomocą mufy termokurczliwej przeprowadzone zostały przez autoryzowany serwis producenta urządzenia.

Zakup pompy I montaż Zakup pompy głębinowej oraz niezbędnego osprzętu warto zostawić po stronie wykonawcy instalacji, tak aby kompletny system współpracował ze sobą. Przez pojęcie systemu chciałbym zwrócić uwagę na kilka niezbędnych elementów, które będą decydowały o jakości i komforcie pracy instalacji oraz wypływie wody z kranu. Znając parametry instalacji (krok drugi), możemy w prosty sposób dobrać odpowiednią pompę głębinową. Tu należy zwrócić uwagę, że mówimy o urządzeniu, które na stałe będzie zainstalowane w studni. Dlatego, nie przepłacając oczywiście, warto postawić na jakość. Specjalistyczne hurtownie sanitarne są najlepszym miejscem na dobór pompy oraz niezbędnego osprzętu dodatkowego, a także finalny zakup kompletnego zestawu.

Ważna linka Pełen zestaw powinien składać się z dobrej jakości pompy głębinowej, linki zabezpieczającej oraz głowicy studni, do której podwieszona zostanie linka. Linka niezbędna jest do wprowadzenia oraz wyjęcia pompy w razie awarii lub rutynowych prac konserwacyjnych. Stanowczo nie można wyjmować

Armatura dodatkowa Mając pompę, odpowiedniej długości przewód elektryczny, linkę oraz głowicę studni, przydać się nam może również rura tłoczna, zazwyczaj wykonana tworzywa, np. PE. Do sterownia i zabezpieczenia pracy pompy niezbędne będzie zastosowanie dodatkowych urządzeń. Mam tu na myśli sterownik z przełącznikiem ciśnieniowym oraz zabezpieczeniem przez pracą na sucho. Przełącznik ciśnieniowy decyduje o poziomach włączenia i wyłączenia pompy. Dla przykładu wysyła nakaz pracy pompy przy spadku ciśnienia poniżej 1,5 bara oraz wyłączenia, gdy ciśnienie przekroczy 3,5 bara. W celu uniknięcia częstego załączania się pompy przy małym rozbiorze wody, niezbędne jest zastosowanie w instalacji zbiornika przeponowego o odpowiedniej pojemności.

Zadaniem zbiornika przeponowego jest zabezpieczenie instalacji przed niekontrolowanymi skokami ciśnienia w momencie załączania i wyłączania wysokociśnieniowej pompy głębinowej. Wielkość naczynia należy dobrać w taki sposób, aby częstotliwość włączeń i wyłączeń silnika pompy nie była wyższa niż 20 razy na godzinę. Dodatkowym elementem, na który warto zwrócić uwagę, jest zastosowanie stacji uzdatniania wody, która poprawi znacząco jakość wody pitnej (o ile będzie to wymagane po badaniach fizyko-chemicznych wody).

Falowniki Rozwiązaniem pozwalającym na zredukowanie liczby armatury, sterownia oraz wielkości zbiornika magazynującego jest zastosowanie pomp sterowanych zewnętrznym przetwornikiem częstotliwości. Dzięki tzw. falownikowi otrzymujemy bardzo stabilną pracę pompy, która niezależnie od ilości otwartych punktów czerpalnych będzie utrzymywała stałe ciśnienie tłoczenia. Tym samym nie dojdzie do wahań i uderzeń ciśnienia podczas załączania i wyłączania pomp z klasycznym sterowaniem bez regulacji obrotów. Dodatkowym atutem w tego typu sterowaniu jest możliwość zredukowania wielkości zbiornika do absolutnego minimum, czyli 2 litrów. Tym samym przestaje on pełnić rolę bufora przejmującego skoki ciśnienia podczas włączania i wyłączania pompy, a jedynie jest elementem zapewniającym stabilizację odczytu ciśnienia dla falownika. Ukryta w tym miejscu korzyść, którą otrzymujemy, to miejsce w pomieszczeniu technicznym. Pomimo kilku elementów, na które musimy zwrócić uwagę na początku, inwestycja w własne ujęcie wodne to czysta i zdrowa woda, która przeszła naturalny proces filtracji. Dodatkowo inwestor jest w pełni niezależny od zewnętrznych dostawców wody oraz otrzymuje niezwykle ekonomiczne rozwiązanie, szczególnie pod kątem kosztów eksploatacyjnych. Koszty odnoszą się jedynie do fazy inwestycji (wykonanie przyłącza wodociągowego to również dodatkowy koszt), oraz kosztu poboru prądu przez silnik pompy głębinowej. Bartosz Tywonek www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: uprzejmie prosimy o wpłatę 11 PLN/miesiąc (lub - 33 na kwartał, 66 na pół roku, 121 na cały rok)

Zamów drukowaną wersję „Magazynu Instalatora” na www.instalator.pl w części „Prenumerata”. Szybko i prosto!

W przypadku pytań prosimy o kontakt: tel. 58 306 29 27 e-mail: info@instalator.pl

„Magazyn Instalatora” - dobra, polska firma!

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Nowoczesne łazienki

Instalacyjny design Pamiętam hasło reklamowe, które propagowała jedna z firm: ,,Dzień zaczyna się i kończy w łazience”. Łazienka jest pierwszym pomieszczeniem, z którego właściciel domu/mieszkania musi skorzystać po przebudzeniu i ostatnim, w którym szuka odprężenia i relaksu. Urządzona z zaangażowaniem i dbałością o najmniejszy detal będzie służyła nam przez wiele lat. Budowa i aranżacja funkcjonalnej i nowoczesnej łazienki wcale nie jest sprawą łatwą. Pod uwagę należy wziąć wymagania wszystkich domowników, w szczególności osób niepełnosprawnych. Wyposażając nowoczesną łazienkę, staniemy przed bardzo wieloma dylematami. Pierwsze pytanie, jakie się nam nasunie, dotyczy wyboru: wanna czy prysznic? A może odwodnienie liniowe lub wpust podłogowy? Jaką ceramikę wybrać? Umywalkę nablatową czy wpuszczaną w blat, a może naszafkową? Spłuczka podtynkowa, a może kompaktowa? Na jakie kolory zdecydować się, aby pomieszczenie było ponadczasowe i jednocześnie funkcjonalne? Jakie kafelki i oświetlenie wybrać? Nowoczesna łazienka to przede wszystkim prostota, minimalizm, jasne lub bardzo wyraziste kolory i najczęściej meble o geometrycznych formach oraz ostro zarysowanych krawędziach. W nowoczesnych łazienkach ważna jest przestrzeń, która umożliwia pełną swobodę podczas zabiegów higienicznych. Bardzo ważny jest też dostęp do naturalnego światła, okno w

łazience to prawdziwy skarb. Światło dzienne daje możliwość aranżacji pomieszczenia z dużą ilością zieleni. Niestety większość współczesnych łazienek nie posiada okien. Nowoczesne łazienki zazwyczaj podzielone są na trzy strefy: przygotowania (umywalka z lustrem), toaletową oraz wypoczynkową - jeśli łazienka posiada dużą powierzchnię. W tego typu łazienkach o mniejszym metrażu strefę wypoczynkową zastępuje strefa z toaletą i bidetem. Decydując się na urządzanie nowej łazienki, powinniśmy zacząć od instalacji. Niedopuszczalne jest, aby w nowej łazience przewody wodociągowe i kanalizacyjne biegły po ścianach, a tak niestety coraz częściej oddawane są one w nowo wznoszonych budynkach (bo taniej i prościej). Wszystkie instalacje wodociągowo-kanalizacyjne powinny znajdować się w ścianach, szachtach lub pod podłogą. Instalacja elektryczna powinna być poprowadzona tam, gdzie będą się znajdowały punkty oświetleniowe i gniazdka. Należy pamiętać jednocześnie o prawidłowych odległościach od tzw. stref mokrych. Jednym z pierwszych zakupów do łazienki będą płytki i armatura. Nie polecam czytelnikom posiadającym małe łazienki bez okna zakupu glazury w kolorze czarnym lub bardzo ciemnym. Jest to nietrafiony pomysł. Pamiętać należy również, iż wszelkie ślady pochodzące od wody, mydła i kosmetyków będą bardzo widoczne na ciemnych płytkach, a to sprawi, iż łazienka będzie ciągle wy-

glądała jak brudna. W nowoczesnych łazienkach, gdzie dominuje minimalizm, zazwyczaj pojawiają się duże płytki w kolorze bieli i jej odcieniach oraz w różnych odcieniach szarości (beżowe, antracytowe, szare itp). Minimalistyczne wnętrza nie są pozbawione elementów dodających im koloru. Wyrazista barwa najczęściej pojawia się w formie dodatków i akcesoriów lub mebli. Do modnych nowoczesnych łazienek wkracza coraz więcej elementów z innych stylów wyposażenia wnętrz. Dużym powodzeniem cieszą się wzorzyste płytki cementowe lub gresowe nimi inspirowane oraz mozaiki. Operując kolorami i wzorami płytek, możemy optycznie wydzielić strefy w łazience. Najczęściej układa się je na posadzce albo też wyróżnia za ich pomocą część ściany (np. strefę prysznica lub spłuczkę podtynkową). Bardzo ciekawie w nowoczesnych łazienkach na ścianie wygląda również drewno. Dzięki niemu łatwo przełamać minimalistyczny chłód. Najlepsze do tego celu jest drewno egzotyczne odporne na wilgoć. Coraz większą popularnością w łazienkach cieszą się również płytki drewnopodobne. Ich wysoka jakość do złudzenia przypomina naturalne drewno, jednak nigdy go nie zastąpi. Do wykończenia można też wykorzystać cegłę oraz coraz popularniejsze fototapety i tapety do łazienki.

Uniwersalne kolory Kolory mają bardzo duży wpływ na charakter pomieszczenia, większość z nas maluje ściany w domu na jasne kolory. Biały to najczęściej spotykany kolor w aranżacji łazienki. Biel zawsze była ponadczasowa i uniwersalna. Kolor ten idealnie komponuje się z większością dodatków (armatura, meble łazienkowe, grzejniki itp.), posiada także istotną zaletę - optycznie powiększa przestrzeń małej łazienki. Biel www.instalator.pl

Porada od firmy:

miesięcznik informacyjno-techniczny

doskonale komponuje się chromowaną armaturą. Łazienka utrzymana w jasnej tonacji to naturalny wybór, jeśli zależy nam na uzyskaniu wrażenia przestronności, czystości i świeżości. Jest dobra dla osób, którym zawsze brakuje światła. Potrafi wydobyć optycznie z każdej przestrzeni dodatkowe centymetry, niezależnie od tego, czy aranżujemy niewielki metraż, czy duży salon kąpielowy. Należy jednak pamiętać, że biel w nadmiarze może spowodować, że nasze pomieszczenie będzie się wydawało zimne i mało przyjemne. Biała łazienka nie musi być nudna i pozbawiona kolorów. Kolorowe i drewniane dodatki oraz odpowiednie oświetlenie odmienią aranżację łazienki, nadając jej przytulny i nowoczesny charakter. Łazienka w podobnej tonacji upodobnia ją do reszty domu i nie podkreśla zanadto odmiennej funkcji tego pomieszczenia. Jasne wykończenie ścian i podłogi pozwala na harmonijne wtopienie w tło białej ceramiki sanitarnej.

Armatura łazienkowa Armatura łazienkowa w nowoczesnej łazience to przede wszystkim proste bryły o kwadratowych lub prostokątnych kształtach. Takie rozwiązania konstrukcyjne wiążą się z minimalistycznym trendem i funkcjonalnością. Proszę jednak zwrócić uwagę na powierzchnie płaskie w bateriach (korpusy, wylewki), aby uniemożliwiały gromadzenie się na nich wody. Wysychające krople wody na płaskich powierzchniach pozostawiają brzydki osad na powierzchni baterii i armatura ciągle jest brudna. Ciągłe czyszczenie baterii z osadów spowoduje szybsze zniszczenie powłoki chromoniklowej. Ostatnio coraz większą popularnością cieszą się eleganckie baterie kolumnowe montowane poza obrzeżem umywalki nablatowej. Wybierając takie rozwiązanie, użytkownik musi się liczyć z trudnościami w utrzymaniu ich w czystości. Zamykanie takiej baterii mokrą ręką powoduje spływ wody po korpusie do podstawy. Bateria u dołu jest ciągle mokra, a jej umycie, a przede wszystkim opłukanie ze środków czyszczących, zajmuje nam www.instalator.pl

dużo czasu. Lepszym rozwiązaniem jest montaż baterii do powierzchni umywalki. Dużym zainteresowaniem wśród kupujących cieszą się nowoczesne umywalki nablatowe, które pozwalają nam na wykorzystanie wolnej przestrzeni wokół umywalki. Do ich wytwarzania stosuje się coraz to nowsze kompozyty, dzięki którym łatwo uzyskać nowoczesne, asymetryczne formy, a umywalki są lekkie, solidne i dość cienkie. Ciekawym rozwiązaniem są umywalki nablatowe wykonane ze szkła lub ze stali nierdzewnej. Obok nich montuje się najczęściej baterie kolumnowe. Kamień w nowoczesnej łazience może zresztą zdobić nie tylko ściany, lecz także podłogę. Świetnie sprawdzi się również wykonany z kamienia blat łazienkowy pod umywalką. Oprócz granitu często wykorzystuje się marmur oraz trawertyn.

Meble łazienkowe Następnym krokiem w aranżacji nowoczesnej łazienki są meble łazienkowe. Możemy zdecydować się na gotowe komplety (albo samodzielnie je stworzyć z dostępnych ofert w sklepach) lub wykonać meble na zamówienie. Ciekawe meble łazienkowe oferują markowi producenci armatury sanitarnej. Meble łazienkowe muszą być wykonane z materiałów, które nie wchłaniają wody, co zwiększa ich trwałość i wytrzymałość. Meble do nowoczesnej łazienki powinny wyróżniać się elegancką prostotą. Ich ilość i rozmieszczenie należy dokładnie przemyśleć i dokładnie zaplanować, uwzględniając podejścia wodociągowe i odpływowe w ścianie. Jeśli decydujemy się na zakup gotowych mebli, najczęściej będzie to stojący lub wiszący słupek, szafka z lustrem (z oświetleniem LED lub bez) i szafka pod umywalkę. Bez problemu użytkownik zmieści w nich wszelkie niezbędne w łazience drobiazgi, ręczniki i kosmetyki. Idealnym rozwiązaniem jest zamówienie mebli łazienkowych na wymiar. Pozwoli to na maksymalne wykorzystanie wolnej przestrzeni w łazience. Bolesław Bąk

Czy podumywalkowe zawory kątowe mogą być designerskie? Firma ARCO, uznany światowy producent zaworów nieustannie inwestuje w rozwój nowych produktów z zakresu armatury instalacyjnej - firma przeznacza rocznie na tego typu działania 0,5 mln euro. Dzięki temu firma wypracowała ponad 40 patentów i wzorów użytkowych. To powoduje, że rozwiązania proponowane przez ARCO wpływają na rozwój całego sektora instalacyjnego. Zawory oprócz tego, że muszą spełniać swoje zadanie - odcinanie dopływu wody - powinny też być wygodne i niezawodne w obsłudze oraz... ładne. Armatura, szczególnie ta, którą stosuje się w kuchni czy łazience, często jest przecież montowana w eksponowanych miejscach. Przykładem zaworów, które doskonale łączą jakość i nowoczesny design jest linia produktowa Art firmy ARCO. Jednym z produktów tej linii jest zawór A·80 Lipstick o kształcie przypominającym szminkę. Lipstick posiada wykończenie chromowane polerowane oraz czarne matowe. Zawór wykonany jest z mosiądzu europejskiego CW617N i powstaje w procesie kucia na gorąco, co pozytywnie wpływa na wytrzymałość i trwałość produktu. Posiada on ponadto system antykamienny VITAQ, jedną z najważniejszych innowacji wprowadzonych w ostatnich latach przez ARCO, który chroni zawory przed osadzaniem się kamienia, dzięki czemu posiadają one 25-letnią gwarancję. Drogi czytelniku „Magazynu Instalatora” instalatorze, projektancie, sprzedawco - zachęcamy do polecenia inwestorowi/zamontowania tego wysokiej jakości i funkcjonalności zaworu kątowego, który dodatkowo będzie się też doskonale prezentował w łazience czy kuchni. www.valvulasarco.com rubryka sponsorowana

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce”? Wzrosty w Bosch Polska Bosch osiągnął w Polsce w 2018 roku skonsolidowany obrót w wysokości 5,4 mld złotych (1,27 miliardy euro), co oznacza trzyprocentowy wzrost w porównaniu do roku ubiegłego. Obroty netto Grupy Bosch w Polsce, z uwzględnieniem sprzedaży spółek nieskonsolidowanych i sprzedaży wewnętrznej, wyniosły w 2018 roku 8,6 mld złotych (2 miliardy euro). W 2018 roku Bosch zainwestował w Polsce ponad 660 milionów złotych (156 mln euro). Inwestycje dotyczyły przede wszystkim rozbudowy łódzkich zakładów produkcyjnych firmy BSH i centrów logistycznych we Wrocławiu i Łodzi centrum logistyczne w Łodzi posiada magazyn o powierzchni 77 tys. metrów kwadratowych i własną linię kolejową. Bosch w 2018 roku inwestował także w rozbudowę warszawskiego Centrum Kompetencyjnego IT, w którym zatrudnionych jest już około 300 osób.

Dział Termotechniki, będący częścią dywizji Energy and Building Technology, zakończył rok 2018 z bardzo dobrym wynikiem, odnotowując dwucyfrowy wzrost obrotów. Odpowiadając na potrzeby rynku, dział rozbudował Centrum Szkoleniowe Junkers-Bosch w Warszawie, poszerzając je o salę szkoleniową pomp ciepła. Termotechnika wzbogaciła także swoją ofertę, zarówno w obszarze produktów elektrycznych,

tj. pompy oraz pojemnościowe i przepływowe podgrzewacze ciepłej wody użytkowej, jak i produktów gazowych. W tym ostatnim segmencie wprowadzono na rynek nowe urządzenia spełniające najwyższe normy w zakresie poziomu emisji tlenków azotu, zgodnie z dyrektywą ErP. l Więcej na www.instalator.pl

Konferencja, pokaz, wycieczka i gala

24 maja odbył się finał V edycjiprogramu JUNKERS SZKOLI mającego na celu wspieranie i rozwój edukacji technicznej na poziomie szkół średnich. W programie wyłonionych zostało 15 laureatów. Najlepsza piątka otrzymała voucher na kurs i egzamin dający uprawnienia do wykonywania zawodu instalatora urządzeń grzewczych. Od początku istnienia programu w konkursie wzięło udział już ponad 1000 uczniów z całej Polski. JUNKERS SZKOLI to program edukacyjny, który marka JunkersBosch prowadzi we współpracy ze szkołami średnimi, kształcącymi na

Najwięksi dystrybutorzy narzędzi, elektronarzędzi i artykułów BHP spotkali się 17 maja br. w podwarszawskiej miejscowości Łomna Las. Okazją do wspólnego spędzenia czasu był dzień otwarty Profix. Cykliczna impreza każdego roku gromadzi blisko pół tysiąca firm branży narzędziowej z Polski i zagranicy. Tegoroczna edycja stała się też okazją do uczczenia zdobycia przez markę Proline Złotego Laura Konsumenta. Jesienią zeszłego roku Profix uroczyście przyjął do użytkowania nową część centrum logistyczno-handlowego w podwarszawskiej miejscowości Łomna Las. Zakończony pierwszy etap inwestycji znacząco zwiększył możliwości logistycznousługowe firmy. Przestrzeń magazynowa zwiększyła się do 20 000 m2. Powstał także specjalnie wydzielony budynek o powierzchni 3000 m2 przeznaczony na działalność serwisowo-badawczo-usługową. Swoją

kierunkach: technik gazownictwa, technik urządzeń sanitarnych i na kierunkach pokrewnych. Celem programu jest poszerzanie wiedzy uczniów w zakresie nowoczesnych urządzeń i systemów grzewczych. Uczestnicy zyskują przydatną na rynku pracy wiedzę ekspercką oraz biznesową. Program ma także na celu promocję zawodu instalatora urządzeń grzewczych. l Więcej na www.instalator.pl

siedzibę mają w nim trzy bardzo istotne dla klientów działy: serwis, dział logowania oraz jednostka badawczo-rozwojowa. W tym roku część konferencyjna odbyła się w specjalnie na tę okazję wydzielonej sferze nowej hali magazynowej. Kolejnym punktem programu był pokaz najnowszej kolekcji ubrań roboczych Lahti Pro, w którym zaprezentowano stylizacje przezna-

Junkers szkoli po raz piąty

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

czone do prac w okresie wiosennoletnim. Pokaz uatrakcyjniła grupa akrobatyczna. Akrobaci wystąpili w ubraniach roboczych Lahti Pro z linii slim-fit. Po konferencji zaproszeni mogli z przewodnikiem zwiedzić firmę. Trasa godzinnego spaceru rozpoczynała się w pomieszczeniach nowej wzorcowni, a wiodła przez stary i nowy magazyn. Część wieczorna konferencji odbyła się w hotelu Mazurkas w Ożarowie Mazowieckim. W czasie wieczornej gali wręczono statuetki Prolion 2019 dla firm oraz osób, które swoją pracą przyczyniły się do rozwoju marek własnych Profix. Wśród wyróżnionych znalazł się także Krzysztof Sobieraj, prezes zarządu Profix w latach 2010-2018. l Więcej na www.instalator.pl

Rynek PC w górę! Według opublikowanego raportu rynkowego PORTPC 2019 zawierającego wyniki badań rynku pomp ciepła w 2018 roku istnieją solidne podstawy do optymistycznych prognoz dalszego rozwoju branży w Polsce w najbliższych kilkunastu latach. Zgodnie z optymistycznym wariantem prognozy rozwoju rynku w 2030 roku będzie pracować ponad milion pomp ciepła do ogrzewania budynków. W 2018 roku rynek pomp ciepła typu powietrze/woda stosowanych do instalacji centralnego ogrzewania wzrósł o 31%, a sprzedaż wszystkich typów pomp ciepła związanych z centralnym ogrzewaniem wzrosła o 20%. Cały rynek pomp ciepła w Polsce odnotował wzrost na poziomie ok. +16%. Z rapotu wynika, że w roku 2018 sprzedano łącznie ok. 31 000 sztuk pomp ciepła. Obserwując sprzedaż pomp ciepła w latach 2010-2018, widoczny jest harmonijny i ciągły rozwój rynku. Godnym uwagi jest fakt, że rynek tych urządzeń w Polsce jest jedynym rynkiem w Europie, w którym zanotowano siedem lat z rzędu wzrosty sprzedaży liczby pomp ciepła. Wzrósł też znacznie udział pomp ciepła w nowych budynkach jednorodzinnych. Wg raportu w 2018 roku wynosił on 15%. Oznacza to że już w co siódmym nowym budynku www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

ogrzewanie realizowane jest przez pompę ciepła. W 2010 roku szacowano, że udział pomp ciepła w nowych budynkach wynosił poniżej 3%. W wariancie optymistycznym prognozy wzrostu rynku wykonanej przez PORTPC - w 2020 roku udział pomp ciepła w nowo budowanych budynkach jednorodzinnych może sięgać już poziomu 20-25%. Na podstawie odpowiedzi NFOSiGW w ramach informacji publicznej w sprawie złożonych wniosków w programie Czyste Powietrze na dzień 5 kwietnia 2019 r. szacuje, że aż 30% wniosków o dofinansowanie źródła ciepła w nowo budowanych domach dotyczy pomp ciepła.

100 lat PZITS Uroczyste obchody 100-lecia PZITS miały miejsce w Warszawie 10 maja 2019 roku. Gala jubileuszowa odbyła się w hotelu Lord przy alei Krakowskiej w Warszawie. Na część oficjalną składało się przedstawienie przez profesora Jana Pawełka rysu historycznego zrzeszenia, wystąpienia gości, w tym życzenia i gratulacje oraz wręczenie złotych Odznak Honorowych PZITS (z diamentem!) dla zasłużonych członków zrzeszenia. Po obiedzie zaprezentowano działalność Głównych Sekcji Branżowych. Wieczór zaś uświetniła uroczysta kolacja, na której nie obyło się bez wspomnień, koleżeńskich rozmów, wymiany doświadczeń, chóralnego

odśpiewania “Sto lat” oraz snucia ambitnych planów na przyszłość. Na tę okoliczność została również wydana jubileuszowa monografia, w której zawarto szereg archiwalnych zdjęć oraz wiele ciekawych informacji o działalności zrzeszenia w poszczególnych 21 oddziałach terenowych, 5 głownych sekcjach branzowych oraz 3 komisjach problemowych. l Więcej na www.instalator.pl

Dzień otwarty Würth Polska W maju br. odbył się dzień otwarty w gdańskim sklepie Würth Polska. Podczas wydarzenia profesjonaliści z różnych branż mieli okazję zapoznać się z nowościami firmy oraz nabyć produkty w promocyjnych cenach. Ważnym punktem tego spotkania były także szkolenia i prezentacje dla klientów przygotowane przez ekspertów Würth Polska. Firma zaopatruje przedsiębiorców w specjalistyczne produkty i rozwiązania dedykowane przemysłowi, motoryzacji, budownictwu, ciesielstwu, stolarstwu czy rolnictwu. Dzień otwarty Würth w gdańskim sklepie firmy spotkał się z dużym zainteresowaniem profesjonalistów nie tylko z Gdańska, ale i okolic. l Więcej na www.instalator.pl

Kotły w TOPTEN Polska Izba Ekologii (PIE) oraz Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii (FEWE) zapraszają do udziału w kolejnej, już VIII, edycji konkursu „TOPTEN Kotły grzewcze na paliwa stałe 2019”. Tegoroczna edycja Konkursu, podobnie jak poprzednia, obejmuje kotły grzewcze na paliwa stałe - kopalne oraz na biomasę drzewną, o znamionowej mocy cieplnej 500 kilowatów („kW”) lub mniejszej. Honorowego patronatu nad konkursem TOPTEN 2019 udzielili: Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, Minister Środowiska, Dyrektor Polskiego Centrum Akredytacji oraz Prezydent Miasta Katowice. Z prośbą o kontynuację patronatu honorowego zwrócono się także do Ministerstwa Energii. Patronat medialny nad konkursem sprawuje m.in. „Magazyn Instalatora”, Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych, Korporacja Kominiarzy Polskich oraz Izba Gospodarcza Sprzedawców Polskiego Węgla. Celem kontynuowanego Konkursu jest promowanie w Polsce, a także poza jej granicami, najbardziej efektywnych energetycznie i jednocześnie najmniej obciążających środowisko kotłów grzewczych małej mocy z paliw stałych, spełniających już wymagania Rozporządzenia Komisji UE 2015/1189. l Więcej na www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Sieć kanalizacyjna i bilans ścieków

Zliczanie ścieków W artykule postaramy się przybliżyć czytelnikom „Magazynu Instalatora” zasady poprawnego wykonania bilansu ilościowego ścieków dopływających do sieci kanalizacji sanitarnej oraz obiektów kanalizacyjnych na niej wybudowanych. Tylko poprawnie wykonany bilans ilościowy ścieków zapewni optymalne działanie sieci kanalizacji sanitarnej oraz obiektów na niej wybudowanych. Projektant i użytkownik ww. sieci kanalizacyjnej dowie się, jakie niezależne ilości obciążają tę sieć kanalizacyjną oraz jak je należy obliczać. Z treści artykułu wynika, jak ważne jest wnikliwe dokonanie analizy czynników wpływających na bilans ilościowy ścieków oraz jaki zakres powinna osiągnąć odpowiedzialność za wykonanie projektu, jego uzgodnienie, wydanie warunków technicznych i jego zaopiniowanie lub uzgodnienie. Do napisania przedmiotowej publikacji przyczyniły się zdarzenia, z którymi spotkamy się w naszym życiu zawodowym. Zdarzenia te dotyczą poprawnego wykonania bilansu ilościowego ścieków dopływających do sieci kanalizacji sanitarnej i obiektów kanalizacyjnych na niej wybudowanych, a więc z objętościowym natężeniem przepływu. Liczba zdarzeń wynikających z poprawności działania obiektów kanalizacyjnych utwierdziła nas w przekonaniu, że sprawa bilansu ilościowego, tj. poprawnego wykonania bilansu ilościowego ścieków, który będzie stanowił obciążenie sieci i obiektów kanalizacji sanitarnej, nie jest u nas powszechnie rozumiana i wymaga rozwiązania. Postanowiliśmy więc zasygnalizować kilka istotnych aspektów związanych z tym tematem. Treść publikacji wynika tylko i wyłącznie z naszych kilkudziesięcioletnich doświadczeń w projektowaniu, wykonawstwie i eksploatacji sieci oraz obiektów kanalizacyjnych / ściekowych i wodociągowych.

Koszty ponoszone na eliminację ułomności (nieuzyskanie wymaganych efektów w zaprojektowanym i wybudowanym obiekcie ściekowym/kanalizacyjnym) powodują, że próbujemy zasygnalizować problemy, na które należy zwrócić szczególną uwagę.

Odpowiedzialność i jej brak... Obecnie wydający warunki techniczne, uzgadniający projekt budowlany (PB) lub wykonawczy (PW), piszący specyfikację istotnych warunków zamówienia (SIWZ), piszący program funkcjonalno-użytkowy (PFU), projektujący oraz sprawdzający projekt nie ponoszą żadnej odpowiedzialności. Dlatego w niektórych naszych artykułach i publikacjach mówimy jednoznacznie - uważamy, że za podpisem oraz pieczątką określającą zakres uprawnień projektanta i sprawdzającego projekt oraz za narzucone projektantowi wymagania musi iść odpowiedzialność. Projektant nie musi obecnie myśleć (w kwestii wykonywanego projektu). Wprowadza do dokumentacji wszystkie życzenia wyartykułowane w ww. dokumentach przedstawionych przez zamawiającego. Natomiast (naszym zdaniem) projektant musi (powinien) inspirować inwestora i kreować jego wizję w zakresie prawidłowych oraz optymalnych technologicznie i konstrukcyjne rozwiązań, a nie pełnić funkcję kreślarza jego pomysłów, któremu się wydaje, że jest odpowiednio przygotowany do kreowania ww. rozwiązań. Projektant spełnia każde życzenie uzgadniającego, żeby

mógł projekt zakończyć i sprzedać. Stwierdzamy to, uczestnicząc niekiedy w różnych spotkaniach - wolimy i akceptujemy wypowiedzi osób niekiedy niekompetentnych, byle mieli usta pełne frazesów, od fachowców i zimnych realistów. Wolimy tych, którzy mówią to, co chcemy usłyszeć, od tych, którzy mówią nam prosto w oczy przykrą prawdę. Po oddaniu obiektu do użytkowania, gdy stwierdzimy, że nie uzyskamy założonych i wymaganych hydraulicznie, technologicznie i konstrukcyjnie parametrów, obraz, jaki widzimy, jest następujący: l projektant - przedstawia notatki służbowe, warunki techniczne, specyfikację istotnych warunków zamówienia, program funkcjonalno-użytkowy i twierdzi, że zaprojektował wszystko zgodnie z zapisami wynikającymi z tych dokumentów; l sprawdzający - to (kolejny kabaret!) kolega pracujący przy sąsiednim biurku, sprawdzający projekt koleżance/koledze i odwrotnie. Bardzo często osoby sprawdzające rozwiązania wodociągowo-kanalizacyjne posiadają doświadczenie w klimatyzacji, wentylacji lub centralnym ogrzewaniu czy inne, tzw. pokrewne; l wydający warunki techniczne, piszący specyfikację, uzgadniający lub opiniujący projekt narzuca projektantowi rozwiązania technologiczne, hydrauliczne oraz konstrukcyjne - bardzo często nie posiada doświadczenia w projektowaniu oraz branżowych uprawnień budowlanych. Jaki jest finał? Dodatkowe koszty, które ponosimy na doprowadzenie wybudowanego obiektu do wymaganej sprawności eksploatacyjnej. Gdy źle wykonałeś swoją pracę projektową lub odebrałeś błędnie wykonany obiekt albo narzuciłeś niepoprawne technicznie wymagania, to poniesiesz odpowiedzialność związaną z naprawą obiektu oraz www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

jego doprowadzeniem do wymaganych parametrów - skończy się bylejakość. Jednocześnie wiele osób dojdzie do wniosku, że muszą zmienić zakres swojej działalności zawodowej. Powodując indywidualną odpowiedzialność, wymusimy wysoką jakość wykonywanej pracy.

Definicje l

Przepływ - objętościowe natężenie przepływu - objętość cieczy przepływającej przez dany przekrój poprzeczny w jednostce czasu. l Przepływ szczytowy - maksymalna objętość cieczy przepływającej przez dany przekrój w jednostce czasu. l Warunki pogody bezdeszczowej czas, w którym opad deszczu lub topnienia śniegu nie ma istotnego wpływu na przepływ, np. okres bez opadów ciągłych powyżej 1 mm/d czy okres topnienia śniegu. l Przepływ w porze bezdeszczowej dopływ do obiektu kanalizacyjnego (np. przepompownia ścieków) lub obiektu ściekowego (oczyszczalnia ścieków), na który nie oddziaływuje opad deszczu lub topnienie śniegu. l Ścieki bytowo-gospodarcze - ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, osiedli mieszkaniowych i terenów usługowych, powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych; w Prawie wodnym ten rodzaj ścieków nazywamy bytowymi. l Ścieki komunalne - mieszanina ścieków bytowych, gospodarczych, przemysłowych, deszczowych i roztopowych. l Ścieki deszczowe / wody opadowe wody deszczowe oraz wody z topniejącego śniegu, spływające do kanalizacji z ulic, placów czy innych terenów. l Ścieki przemysłowe - ścieki odprowadzane z nieruchomości (obiektu), na której prowadzi się działalność przemysłową. l Obiekty kanalizacyjne - budowle na sieciach kanalizacyjnych służące do przepompowywania, podczyszczania i transportu (spławiania) ścieków. l Obiekty ściekowe - budowle technologiczne na terenie oczyszczalni ścieków. l WTP - Wytyczne Techniczne Projektowania. l PN-EN, PN - Polskie i Europejskie Normy. www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Skutki prawne Co wynika z przepisów prawnych obowiązujących w Polsce, w przypadku niepoprawnie zaprojektowanych, wykonanych i eksploatowanych obiektów kanalizacyjnych i ściekowych? Prawo Ochrony Środowiska (ustawa z dnia 27.04.2001 r.) [1] mówi: l art. 7 - kto powoduje zanieczyszczanie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczaniu; l art. 76 - nowo zbudowany lub przebudowany obiekt, zespół obiektów lub instalacja nie mogą być oddane do użytkowania, jeżeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska; l art. 323 - każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie - przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem, w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. Ustawa z dnia 07.06.2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków [2]: l art. 5.1 - przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma obowiązek zapewnić zdolność posiadanych urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych do realizacji dostaw wody w wymaganej ilości i pod odpowiednim ciśnieniem oraz dostaw wody i odprowadzenia ścieków w sposób ciągły i niezawodny, a także zapewnić należytą jakość dostarczanej wody i odprowadzanych ścieków.

Bilans Co powinien uwzględniać bilans ilościowy ścieków? Wybór sposobu ustalania ilości ścieków, miarodajnych do obliczeń obiektów kanalizacyjnych i ściekowych, zależy od wielu czynników, między innymi od: l dociekliwości projektanta w zakresie odpowiedzi, jakie ścieki

mogą być transportowane siecią kanalizacyjną oraz jaki będzie ich wpływ na obiekt na tej sieci wybudowany; l jakości wykonanej sieci kanalizacyjnej (dotyczy materiału, szczelności, spadków itd.); l usytuowania pokrywy włazów kanalizacyjnych w stosunku do niwelety nawierzchni drogowej / ulicznej; l poziomu ustabilizowanego zwierciadła wody gruntowej w stosunku do niwelety dna kanału, l obecności lub braku nieprawnych włączeń odpływów wód opadowych (rynny, rury spustowe) lub roztopowych (topnienie śniegi i lodu) z posesji do kanału lub przyłącza kanalizacji sanitarnej; l ilości ścieków, które można wtłoczyć do odbiornika rurociągu tłocznego, tj. do kanału grawitacyjnego, przepompowni (w przypadku ich szeregowych połączeń) lub oczyszczalni ścieków; l możliwości retencyjnych sieci kanalizacji sanitarnej doprowadzającej ścieki do projektowanego obiektu kanalizacyjnego usytuowanego na tej sieci; l wymaganego stopnia dokładności wykonania bilansu ilościowego. Inna dokładność obowiązuje w koncepcjach lub programach, inna w projektach budowlanych czy też wykonawczych; l charakteru i perspektyw rozwojowych kanalizowanej zlewni (miejscowości), np. czy miejscowość będzie się dynamicznie rozwijać; l itd. Ilości ścieków w poszczególnych zlewniach powinny być ustalane metodami odpowiadającymi rzeczywistości w tym obszarze występującej. Powszechnie stosowanym sposobem określenia bilansu ilościowego ścieków jest ich obliczenie na podstawie normatywów uzupełnionych danymi z literatury branżowej. Powyższe dane powinny być jednak uzupełnione o doświadczenia eksploatacyjne uzyskane z wydziałów eksploatacji sieci i obiektów kanalizacyjnych oraz o badania polowe prowadzone przez te wydziały. Taki sposób tworzenia bilansu ilościowego ścieków uważamy za dostatecznie pewny. W następnym artykule przedstawimy m.in. bilans ilościowy ścieków bytowo-gospodarczych. Roman Ćwiertnia Tomasz Ćwiertnia

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Chemia budowlana w łazience i kuchni

Remont nie taki straszny... Remont łazienki lub kuchni wydaje się koszmarem. Głębokość skucia Góry gruzu, skutych starych płytek, z którymi nie wiaGdy podejmujemy decyzję o usudomo co zrobić. Kurz i pył w całym mieszkaniu! Sa- waniu płytek, zawsze rodzi się pytanie, nitariat wyłączony na długie dni. Tak nie musi być. Sta- jak głęboko odkuć. Naturalnie trzeba usunąć samą płytkę, dobrze też jest usure płytki bardzo często doskonale trzymają się pod- nąć klej, do podłoża, które było na położa i czasem nie ma potrzeby ich usuwania. Wystarczy dobrać od- czątku - czyli tynku. Samą powierzchpowiedni klej i po prostu zacząć pracę. Ale zacznijmy od początku nię tynku przed wykonywaniem kolejnych prac należy wyrównać. Możemy się - kiedy płytki trzeba usunąć, a kiedy warto je zostawić? spotkać z takimi przypadkami, że tynk To ostatnie pytanie jest trochę filozoficzne. Nie skuwając płytek, będziemy mieć na pewno trochę mniejszy metraż łazienki, zrobi się po prostu trochę ciaśniej. Płytki też będą bardziej odstawać od ściany, czym będziemy narażać się na dodatkowe prace na pozostałej części ściany - zlicowanie z płaszczyzną płytek. Często też, nie usuwając starych płytek, „nie zgramy się” z poziomami podłogi. Atutem nieusuwania starych płytek jest zdecydowane przyspieszenie prac. Niestety skuwanie i wyrównywanie podłoża zajmuje niekiedy połowę czasu przeznaczonego na remont. Dodatkowo

cały gruz trzeba usunąć, czego nie da się zrobić, wyrzucając go do zwykłego śmietnika. Trzeba wynająć odpowiedni kontener, a odpady takie zutylizować, co oczywiście kosztuje. Niekiedy usunięcie płytek to konieczność, wtedy gdy remont jest na tyle głęboki, że oprócz zmiany płytek trzeba wymienić też wszelkie instalacje. W takim przypadku starych płytek po prostu nie opłaca się zostawiać. Inny przypadek, najbardziej oczywisty, to taki, gdy płytki się nie trzymają i odspajają od podłoża. Dlatego też wybór, co robić, trzeba podjąć indywidualnie, mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności.

też trzeba odkuć. Dzieje się tak wtedy, gdy tynk jest słaby, kruszy się. Nie warto go wtedy zostawiać, bo środki gruntujące mogą go wydatnie nie wzmocnić. W takich przypadkach odkrywamy surowy mur - który wymaga wyrównania. Jest możliwość, abyśmy przyklejali płytki bezpośrednio do cegły czy pustaka, jednak praca taka może być trudna, ze względu na duże nierówności podłoża i wysokie zużycie kleju. Dlatego też warto zastosować zaprawę wyrównawczą, a w przypadku dużych powierzchni ścian po prostu nową warstwę tynku. W przypadku podłóg, po usunięciu płytek i kleju, a czasem też i podłoża, warto zastosować wylewkę samopoziomującą. Będzie to zdecydowanie lepszym pomysłem niż męczenie się z wypoziomowaniem płytek klejem. Przypomnę, że zgodnie z technologią kleju nie można zastosować grubiej, niż przewiduje to producent. Zakres stosowania klejów dostępnych na rynku polskim wynosi od 5 do 20 mm. Dopiero na wyrównane podłoże możemy nakładać następne warstwy - hydroizolację czy klej. Te kolejne prace można zrobić po odpowiednim związaniu i wyschnięciu materiałów podłoża. Czas schnięcia zależy od stosowanego materiału. Gdy zależy nam na szybkim postępie prac, warto dopłacić do produktów szybkowiążących.

Grunt podłoża Fot. 1. Przed kolejnymi pracami zaleca się przygotować podłoże, stosując odpowiedni środek gruntujący.

Zanim zaczniemy wyrównywać podłoże, warto zastosować odpowiedni www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

grunt. Tych na polskim rynku jest bardzo wiele, chyba tyle ile klejów, i trudno nieraz dobrać odpowiedni. W takim przypadku trzeba kierować się kilkoma zasadami. Po pierwsze, na podłoża słabsze, wymagające wzmocnienia, należy zastosować środek o konsystencji wody. Ma on przeniknąć przez tynk oraz wylewkę i go wzmocnić. Grunty z kruszywem kwarcowym tego nie zrobią. Są gęste i tworzą powłokę, nie przenikając do gruntowanego elementu. Zresztą nie po to zostały wymyślone, mają za zadanie przede wszystkim stworzyć odpowiedni podkład pod kleje i wylewki dla gładkich podłoży. Znajdą na pewno zastosowanie na starych płytkach, gładkich betonach i np. na lamperiach olejnych. Najbardziej popularne wśród nich są grunty pod tynki cienkowarstwowe, jednak nie wszystkie się do tego celu nadają. Dlatego warto sprawdzić sobie w karcie technicznej, czy taki środek na pewno nadaje się na to podłoże, które mamy do zagruntowania. Idealne będą specjalne grunty kontaktowe, dedykowane takim trudnym miejscom. Dobrym rozwiązaniem mogą być grunty - koncetraty, których rozcieńczenie zależy od stanu podłoża. Po wyschnięciu i związaniu gruntu możemy przystąpić do kolejnych prac - wyrównania podłoża, o którym wspomniano powyżej.

Płytka na płytkę Jeśli płytki dobrze trzymają się podłoża i nie chcemy ich skuwać,

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

możliwe jest przyklejenie płytki na płytkę. Można to zrobić na kilka sposobów. Najważniejsze to odpowiednio dobrać zaprawę. Niestety wiele zapraw do tego typu zastosowań się nie nadaje. Zaprawa klejąca dla takiego przypadku musi charakteryzować się wysoką przyczepnością. Ten parametr jest konieczny, ponieważ płytki mają bardzo gładką powierzchnię, która skutecznie utrudnia adhezję czyli przyczepność. Dlatego też dobrym rozwiązaniem jest wybór kleju cementowego o oznaczeniu C2 S1, czyli zaprawy klejącej cementowej odkształcalnej o podwyższonych parametrach przyczepności > 1 MPa. Innym rozwiązaniem jest stosowanie klejów dyspersyjnych, mało popularnych, jednak posiadających wiele zalet. Oparte są na bazie specjalnych żywic oraz wypełniaczy, bez udziału cementu. Posiadają doskonałą przyczepność do wszelkich podłoży. Są one także bardzo wygodne w użyciu, ponieważ są w postaci gotowej do użycia i eliminuje się żmudne mieszanie, które dodatkowo jest przyczyną kurzu. Kleje dyspersyjne są wręcz idealne do układania płytek na najtrudniejsze podłoża, szczególnie na płyty OSB, a także do drobnych prac (kleje takie są często w małych opakowaniach). Przy ich stosowaniu należy pamiętać, że wiążą poprzez odparowanie wody, a więc przy klejeniu płytka na płytkę będą naprawdę długo schnąć. Klej ten nie odda wody zarówno do podłoża,

Fot. 2. Przed przyklejeniem płytek często trzeba usunąć starą okładzinę. www.instalator.pl

którym jest stara płytka, jak i też do nowej okładziny ceramicznej. Jeśli chcemy pracę przyspieszyć, dobrym rozwiązaniem są kleje szybkowiążące, oznakowane symbolem C2FT. Właśnie litera F oznacza szybkie wiązanie i wczesną przyczepność kleju. Kleje takie pozwalają znacząco usprawnić i przyśpieszyć prace glazurnicze, a co za tym idzie - szybciej zakończyć cały remont. Po kilku godzinach wystarczy tylko wypełnić spoiny fugą i zmyć całą powierzchnię wodą. Wyroby takie są idealne dla ciągów komunikacyjnych, korytarzy, podłóg, tam, gdzie możliwie szybko trzeba taką podłogę oddać do użytkowania, przynajmniej do ruchu pieszego.

Problem z aplikacją Przy bezpośrednim stosowaniu klejów na starych okładzinach ceramicznych pewnym problemem jest sama aplikacja, ponieważ klej roluje się, paca ślizga się po powierzchni starych płytek. Dokładnie taki sam problem występuje przy aplikacjach kleju na dobrze przyczepnych lamperiach olejnych. Dlatego też warto wykonać wcześniej warstwę kontaktową z kleju elastycznego lub z zaprawy uszczelniającej (dzięki której dodatkowo zaizolujemy podłoże). Warstwa taka jest szorstka i ułatwia aplikację zapraw. Najczęściej jednak warstwę sczepną wykonuje się z gruntów z kruszywem kwarcowym. To też dobry sposób. Do gruntowania takich zwartych i szczelnych podłoży nie nadają się zwykłe grunty. Jeśli zdecydujemy się na zastosowanie gruntu jako warstwy kontaktowej, warto dać mu czas na wyschnięcie i związanie. Zbyt szybkie przystąpienie do przyklejania płytek może skutkować odspojeniami płytki wraz z takim gruntem. Dlaczego? Ponieważ w każdym kleju jest woda, która może powodować rozmiękczenie gruntu, a tym samym utratę jego przyczepności. Zamiast warstwy kontaktowej można wykonać doszczelnienie podłoża (jeśli jest wymagane) z folii w płynie lub zaprawy polimerowo-cementowej - wtedy to ona będzie stanowić dobre podłoże pod klej do płytek. Doszczelnienie często jest konicznością, np. gdy nie ma pewności, czy w remontowanej ła-

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

krawędzi pacy, zaprawę klejącą nanosi się na każdą płytkę, cienką warstwą pokrywającą wszystkie wyprofilowania. Dopiero tak „przesmarowaną” klejem płytkę przykłada się do warstwy kleju naniesionego na podłoże i po odpowiednim rozsunięciu na szerokość spoiny silnie dociska.

Nie zapomnij o izolacji!

Fot. 3. Przy dużych płytkach zaleca się przesmarować jej spodnią stronę, płytka jest wtedy w pełni pokryta klejem. zience takie wykonano. Obecnie dobra izolacja łazienki to konieczność. Zamiast wykonywania warstw kontaktowych można jeszcze skorzystać z niektórych klejów, których aplikacja jest łatwiejsza, mają lepszą przyczepność i nie ślizgają się na powierzchni płytek. Takimi klejami na pewno będą kleje żelowe. Są one bardziej przyjazne w aplikacji, łatwiej się jej nanosi, mają dużo lepszą przyczepność do podłoża w trakcie nakładania oraz po związaniu. Dzięki ich stosowaniu przyspiesza się także prace, nie trzeba wykonywać warstw kontaktowych, a nie da się ukryć, że będzie to strata jednego dnia pracy. Trudnych podłoży nie należy się bać, trzeba tylko wybrać odpowiednią zaprawę klejącą.

Warunki wykonania Przy montażu płytek nie należy zapominać o podstawowych zasadach wykonawczych. Płytki o dużych wymiarach powinny być mocowane do podłoża tak, aby zaprawa klejąca pokrywała całą tylną powierzchnię płytki. Ogranicza się w ten sposób możliwość odspajania płytek. Takie same wymagania są stawiane w przypadku wykonywania wykładzin na zewnątrz budynków, w miejscach trwale wilgotnych oraz na podłogach intensywnie eksploatowanych - bez względu na wielkość płytek. Całkowite pokrycie zaprawą powierzchni płytki można uzyskać, stosując tzw. metodę kombinowaną nakładania kleju. Przygotowaną zaprawę rozprowadza się najpierw na podłożu przy użyciu stalowej pacy zębatej, następnie, przy użyciu prostej

Na koniec trochę o izolacjach. Jeśli wykonujemy głęboki remont i usuwamy wszystko, a następnie wykonujemy prace od zera, zawsze bardzo ważne jest odtworzenie izolacji przeciwwilgociowej. Wyroby wodoszczelne należy zastosować w strefie mokrej łazienek. Obejmuje ona miejsca, gdzie może wystąpić rozlewanie wody lub krótkotrwale silne zraszanie powierzchni wodą rozpryskową. Strefa ta sięga: l w przypadku umywalek i wanien kąpielowych bez natrysku - na wysokość co najmniej 50 cm powyżej najwyższego punktu czerpalnego (kranu), l w przypadku natrysków (także ściennych, np. nad wannami) na wysokość co najmniej 50 cm powyżej wylotu prysznica (także trzymanego nad głową przez osobę stojącą w wannie), natomiast na szerokość - co najmniej 50 cm z każdej strony poza umywalkę, wannę lub brodzik. Ponadto do strefy mokrej zalicza się całą podłogę i pas o wysokości co najmniej 10 cm na ścianach wokół podłogi, czyli miejsce, gdzie pralka może wylać swoją płynną zawartość. Pozostałe powierzchnie to strefa wilgotna, która nie wymaga wykonania izolacji. Często też wykańcza się takie powierzchnie innymi materiałami niż płytki: tynki dekoracyjne, farby, ale i drewno. Izolacje wykonuje się najczęściej z folii w płynie. Produkt ten zna każdy wykonawca. Jest gotowy do użycia, po wyschnięciu tworzy izolacyjną powłokę o bardzo dużej elastyczności. Folia w płynie nie jest niestety najlepszym wyrobem do niektórych typów podłoża. Nie sprawdzi się, gdy tynk czy wylewka są wilgotne lub gdy ich powierzchnia jest słaba. Folia w płynie nie przepuszcza wilgoci, a właściwie pary wodnej, tym samym może ulec odspojeniu. To samo ze słabymi podłożami - folia w płynie się od nich po prostu odkleja. Zresztą przy słabych podłożach pra-

ce glazurnicze to ryzyko. Słabe podłoże może po prostu nie przenieść obciążenia płytkami. O przygotowaniu podłoża była mowa wyżej. Oprócz folii w łazienkach często korzysta się z różnego rodzaju tzw. szlamów uszczelniających, czy też jak inni mówią - z zapraw polimerowo-cementowych. Zaprawy te są idealnym rozwiązaniem do prysznicy z odpływem bezpośrednio w podłodze. Dużym plusem stosowania tego typu zapraw jest prostota przygotowania podłoża. Podłogę należy oczywiście przeczyścić, odkurzyć, a następnie - zamiast gruntu - podłoże zwilżyć wodą. Na wilgotnym podłożu przyczepność takich izolacji jest lepsza. Zaprawy polimerowo cementowe są paroprzepuszczalne, dlatego też ściany czy wylewki nie wymagają pełnego wyschnięcia. To, jaki produkt zostanie użyty, zależne jest od obciążenia wodą oraz rodzaju podłoża. Im większe obciążenie wodą, tym lepiej zastosować izolacje szlamowe jedno- oraz dwuskładnikowe. Te produkty są idealne przy prysznicach z odpływem liniowym, wpustami bezpośrednio w podłodze. Każda zastosowana izolacja musi iść w parze z odpowiednim doszczelnieniem miejsc szczególnych w postaci odpowiednich taśm i przejść rurowych. Przy jakichkolwiek remontach w łazience odtworzenie izolacji, jeśli została usunięta, to konieczność. Zresztą nie ma co ukrywać, ale usunięcie płytek wraz z klejem zawsze spowoduje uszkodzenie hydroizolacji i warto podejść do nich jak do wykonywania od zera. Nieszczelna hydroizolacja to żadna izolacja. Z punktu widzenia trwałości wykonywanych warstw bardzo ważne jest też zastosowanie odpowiednich doszczelnień miejsc szczególnych.

Podsumowanie Bez względu na to, co chcemy zrobić, bardzo istotne jest przygotowanie podłoża, a więc jego gruntowanie, wyrównywanie. Będzie one gwarantem dobrej jakości wykonania kolejnych prac. Na nierównym podłożu izolowanie i klejenie płytek będzie trudne i z wielkim prawdopodobieństwem - wadliwie wykonane. Bartosz Polaczyk www.instalator.pl

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Innowacyjne - antykamienne zawory kątowe marki duro

Armatura na lata... Wysoka temperatura wody i jej znaczna twardość w połączeniu z niezbyt częstymi operacjami otwarcia i zamknięcia zaworu doprowadzają do zarastania kamieniem trzpienia, systemu zamykania, filtra i uszczelnień zaworu. Aby zminimalizować szkodliwe działanie osadów wapiennych, polecamy stosowanie zaworów antykamiennych duro serii SOLID, które po wielu latach użytkowania działają niezawodnie. Zawory kątowe duro przeznaczone są do montażu w instalacjach wodociągowych i dostępne są w następujących rozmiarach: 1/2 x 3/8", 1/2 x 1/2", 1/2 x 3/4" oraz 1/2 x 3/8 x 3/4". Cały typoszereg zaworów wyposażony jest w filtr i system zamykania, wykonane w technologii antykamiennej. Ich cechami charakterystycznymi są: l filtr z tworzywa POM umieszczony w króćcu odpływowym zaworu, l system zamykania na 1/4 obrotu realizowany przez głowicę ceramiczną o dużym współczynniku przepływu, l metalowe pokrętło o nowoczesnym wzornictwie zamocowane wkrętem ze stali nierdzewnej, l uszczelnienie trzpienia potrójnymi o-ringami, gwarantującymi szczelność od strony pokrętła, l korpus zaworu odkuwany z europejskiego mosiądzu CW617N, l powierzchnie oraz pokrętła zaworu śrutowane i chromowane, co zwiększa ich wytrzymałość. Precyzyjne działanie głowicy ceramicznej jest zapewnione z jednej strony przez pierścień dociskowy wy-

Fot. 1. SOLID. strony sponsorowane

konany z silikonu, który jest elastyczny, a przy nacisku ze stałą siłą ma możliwość kompensowania ewentualnych luzów mogących się pojawić w wyniku zużywania płytek ceramicznych. Z drugiej strony przez pierścień osadzony na trzpieniu pod pokrętłem, który zabezpiecza przed jego ewentualnym przesunięciem w stronę zamknięcia ceramicznego. Bardzo praktycznym rozwiązaniem jest zawór SOLID BIS 1/2 x 3/8 x 3/4", który służy do jedno-

Fot. 2. SOLID BIS. czesnego podłączenia baterii oraz pralki/zmywarki. Standardowo jest on wyposażony w adapter 3/8 x 3/4", przez co zawór może pełnić funkcję „prawego” lub „lewego” w zależności od miejsca zamontowania adaptera i odpowiedniego obrócenia zaworu. Dodatkowo każdy zawór wyposażony jest w zaślepkę, która odcina przepływ do momentu zamontowania pralki/zmywarki. Nowością wprowadzoną na rynek w 2018 roku jest zawór SOLID BIS PIONOWY 1/2 x 3/8 x 3/4", którego pionowe

przyłącze 3/4" odpowiada wymogom podłączania węży zasilających z elektrozaworem Aquastop. Oprócz normatywnej kontroli szczelności, zgodnie z deklaracją zgodności dla Europejskiej Dyrektywy Ciśnieniowej 97/23/WE art. 3 pkt. 3, jeden na 3000 zaworów duro podlega testowaniu:

Fot. 3. SOLID BIS PIONOWY. l

2000 cykli otwórz/zamknij; 5 s otwarty/5 s zamknięty pod ciśnieniem 3 barów; l po zakończeniu badania na 2000 cykli wykonywany jest test na szczelność pod ciśnieniem 12 barów. Wszystkie zawory przeznaczone są do wody pitnej, czego potwierdzeniem jest atest higieniczny Państwowego Zakładu Higieny nr BK/W/1172/02/2018. Producent udziela 5-letniej gwarancji na zawory. Przedstawione konstrukcje posiadają ochronę patentową na terenie Unii Europejskiej (patenty na wynalazek nr 228235 i 228217). W celu uzyskania dodatkowych informacji oraz podjęcia współpracy handlowej - prosimy o kontakt. l

Jakub Gronek

www.arka-instalacje.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Stabilizacja ciśnienia w instalacjach gazowych

Redukcja gazu

rów, oraz inne sprężyny przewidziane na inne ciśnienia wylotowe (np. 5-15 mbarów, 25-80 mbarów, 70-160 mbarów). Wygodniej i sprawniej przebiega dystrybucja, zakupy, montaż tego rodzaju armatury, jeśli producent ma w programie sprzedaży poszczególne wykonania dla różnych średnic. Na rynku nie są już rzadkością wykonania z różnymi zakresami regulacji.

zostaje niezawodna praca tych urządzeń i nie ma potrzeby instalowania zewnętrznego przewodu odprowadzającego na wylocie, ponieważ w przypadku pęknięcia membrany roboczej membrana bezpieczeństwa ograniczy wyciek gazu do otoczenia do wartości minimalnych zgodnych z aktualnymi wymogami prawa (zgodnie z pkt 6.2.3. normy PN-EN 13611:2015-10 Urządzenia zabezpieczające i sterujące do palników i odbiorników spalających paliwa gazowe i/lub płynne - Wymagania ogólne oraz dyrektywa) UE 2016/426 (GAR) oraz 2014/34/UE.

Budowa

Montaż i konserwacja

Standardowe reduktory ciśnienia wykonane są z aluminiowego korpusu oraz części wewnętrznych (z aluminium, stali i mosiądzu). Uszczelnienia, membrany wykonane są z tworzywa NBR. Część z dostępnych na rynku reduktorów ciśnienia to tzw. filtrostabilizatory wyposażone dodatkowo w filtry zapobiegające przedostaniu się zanieczyszczań do komory sprężyny, co ma zapewnić jak najdłuższą niezawodną pracę tych urządzeń. Wspominając o filtrze, należy podać dokładność filtracji, jaka w tym przypadku jest potrzebna. Jest to 50 μm. Filtry stosowane w filtrostabilzatorach przeważnie są filtrami progresywnym. Na wejściu zatrzymywane są cząstki większe niż 50 μm. W trakcie przepływu gazu w kierunku wyjścia wyłapywane są cząstki o wielkości 5-49 μm (cząstki mniejsze niż 5 μm nie zostaną wychwycone). Przekrój typowego reduktora ciśnienia z wbudowanym filtrem przedstawiono na rysunku przekroju. Przedstawiony model wyposażony jest w trzy membrany: membranę kompensacyjną, membranę roboczą oraz membranę bezpieczeństwa. Dzięki takiej budowie zapewniona

W przypadku montażu należy stosować odpowiednie zalecenia i wskazówki producentów armatury. Przykładowo: nie należy zapomnieć o konieczności montowania filtra przed reduktorem ciśnienia (o ile nie jest to kompaktowy filtostabilizator). Przed montażem reduktora należy sprawdzić czy rury są czyste i przebiegają liniowo, a instalacja i regulator nie są/będą poddawane jakimkolwiek naprężeniem. Reduktory ciśnienia należy montować w pozycji poziomej (na poziomo przebiegającej gałązce) zgodnie z kierunkiem strzałki na korpusie. Nie

W artykule omówiono istotny element ścieżek gazowych, jakim są reduktory ciśnienia gazu z uwzględnieniem aspektów związanych z projektowaniem, doborem, montażem, obsługą itp. Reduktory ciśnienia służą do stabilizacji/regulacji ciśnienia gazów, w tym powietrza.

Zgodnie z normą... Regulatory ciśnienia gazu są produkowane zgodnie z normą PN-EN 88-2:2007 (dyrektywa 2009/142/WE). Regulatory są przeznaczone do kompensacji ciśnienia wlotowego w systemach z automatycznymi palnikami gazowymi oraz do przemysłowych systemów dystrybucji gazu. Przeznaczone są zwyczajowo do gazów syntetycznych (gazu ziemnego), gazów neutralnych (metan), LPG i innych nieagresywnych gazów.

Jak to działa? Wymagane ciśnienie uzyskiwane jest przez zastosowanie właściwej sprężyny, bez konieczności dostarczania energii zewnętrznej. Są to tak zwane reduktory bezpośredniego działania. Dzięki sprężynie możliwa jest stabilizacja/redukcja wyższego ciśnienia wlotowego na odpowiednio niższe ciśnienie wylotowe. Zakres regulacji takich urządzeń musi zostać wybrany w zależności od zapotrzebowania, wymogów danej instalacji. Dostępne są reduktory redukujące ciśnienie z ciśnienia wlotowego 300, 500 mbarów, 1 bara czy nawet 4 barów na ciśnienia w zakresie od najniższego 5-15 mbarów, poprzez wiele różnorodnych zakresów ciśnienia, do ciśnienia na poziomie 330-450 mbarów. Część producentów dostarcza reduktory ze sprężyną standardową, przewidzianą na działanie w celu uzyskania ciśnienia wylotowego 10-30 mba-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Reduktory ciśnienia są urządzeniami bezobsługowymi. Zalecane są, tak jak w przypadku większości urządzeń, przeglądy kontrolne. Istnieje możliwość czyszczenia i wymiany filtra. W celu wyczyszczania filtra należy zdjąć pokrywę (9) i usunąć wkład (7). Przy wymianie filtra należy również wymienić uszczelkę (8) pokrywy filtra i następnie sprawdzić szczelność pokrywy.

należy ingerować, usuwać zaślepki/śruby króćca wyrównującego ciśnienia (na zdjęciu powyżej z żółtą zaślepką). Montując regulator, należy używać odpowiednich narzędzi oraz chronić przyłącza/korpus reduktora przed uszkodzeniem. Podczas montażu regulatora nie należy zakładać dźwigni –podważać górnej pokrywy. Zabrania się również podwieszania regulatora za obrzeże górnej pokrywy. Ze względu na to, że korpus wykonany jest z aluminium, należy unikać kontaktu do ścian, tynków itp. Zalecaną bezpieczną odległością od ściany jest minimum 50 mm. Nastawę odpowiedniego ciśnienia wykonujemy przy pomocy śruby 2 (rysunek - budowa filtrostabilizato-

ra), przekręcając ją zgodnie ze wskazówkami zegara (obrót zgodny ze wskazówkami zegara powoduje zwiększenie ciśnienia, obrót przeciwny do wskazówek zegara powoduje zmniejszenie nastawionej wartości ciśnienia). Aby możliwa była precyzyjna nastawa, zaleca się montaż manometrów gazowych przed i za reduktorem. Po wykonaniu nastawy należy ponownie umieścić śrubę (1) na swoim miejscu. Aby umożliwić swobodę późniejszej eksploatacji (wymianę filtra, czyszczenie, itp.), zaleca się zostawienie wolnej przestrzeni poniżej reduktora. Zachęca się, by pozostawić 400 mm wolnej przestrzeni, tak aby możliwe było późniejsze odkręcenie pokrywy znajdującej się na dnie.

Dobór i projektowanie Producenci reduktorów ciśnienia dostarczają odpowiedni charakterystyki - diagramy spadku ciśnienia w zależności od przepływu czy programy komputerowe służące do doboru reduktorów ciśnienia. Dobierając reduktory, należy zapewnić minimalny spadek ciśnienia. Zakładamy, że ciśnienie na wylocie ma stały parametr, jest to tzw. P2, na wejściu zaś ciśnienie P1 może się wahać (od wartości minimalnych do wartości maksymalnego ciśnienie wlotowego). W idealnych warunkach pracy (przy stałym P1) spadek ciśnienia jest arytmetyczną różnicą ciśnienia na wlocie (P1) i nastawionego ciśnienia (P2). Minimalne ciśnienie wejściowe określamy, dodając do wartości ciśnienia na wyjściu spadek ciśnienia przy określonym wymaganym przepływie odczytany z diagramu spadku ciśnienia dla konkretnej średnicy. Działanie filtroreduktorów zapewniona jest również przy bardzo niskim spadku ciśnienia, ale w celu osiągnięcia najlepszej charakterystyki działania zaleca się osiągnięcie spadku ciśnienia, które odpowiada minimum dwukrotnemu spadkowi określonemu na podstawie diagramów spadku ciśnienia. Reduktory ciśnienia to najczęściej kupowana armatura gazowa. W artykule powyższym omówiono istotny element ścieżek gazowych z uwzględnieniem aspektów związanych z projektowaniem, doborem, montażem, obsługą itp. W kolejnych miesiącach proszę oczekiwać podobnej charakterystyki pozostałych elementów nieomawianych dotychczas w aktualnym cyklu o armaturze gazowej. Joanna Pieńkowska

Diagram spadku ciśnienia dla przepływu różnych mediów gazowych. www.instalator.pl

Ilustracje z arch. Watts Polska.

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Wentylacja obiektów przemysłowych

Wyprowadzanie powietrza Obiekty przemysłowe są bardzo wymagającymi przestrzeniami. Znajdująca się w nich wentylacja powinna uwzględniać nie tylko zdrowie pracowników, ale i optymalne warunki dla funkcjonowania całego parku maszynowego. Tylko odpowiednia wymiana powietrza zadba o bezpieczeństwo, a także uchroni urządzenia przed częstymi awariami. Według raportu Cushman & Wakefield’s zasoby rynku magazynowego w Polsce przekroczyły w pierwszym półroczu powierzchnię 14,3 mln m², a nowych obiektów wciąż przybywa. Ta tendencja aktywizuje coraz więcej projektantów i instalatorów, którzy są odpowiedzialni za zapewnianie prawidłowego mikroklimatu wewnątrz budynków przemysłowych. W utrzymaniu odpowiednich warunków kluczowe jest osiągnięcie przepisowej wartości zanieczyszczenia w powietrzu na zawartym w przepisach pułapie bezpieczeństwa, który jest niższy od jego najwyższej dopuszczalnej wartości - NDS (średnia liczba ważona czynnika szkodliwego dla zdrowia w przestrzeni pracy. Jej wytyczne znajdują się w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeksu Pracy). W zapew-

nieniu bezpiecznych warunków wewnątrz obiektów wielkokubaturowych pomoże wentylacja strefowa oraz miejscowa, wykorzystująca kurtyny powietrzne.

Wentylacja strefowa W budynkach wielkokubaturowych istotne jest jak najskuteczniejsze zoptymalizowanie współczynnika IAQ (ang. Indoor Air Quality), który określa jakość powietrza wewnętrznego. Jedną z możliwości, która pomoże zoptymalizować ten parametr, jest wentylacja strefowa. Wykorzystywana jest przede wszystkim w obiektach, w których może dojść do niekontrolowanej emisji zanieczyszczeń, jak strefy przesypywania i pakowania, lakiernie czy spawalnie. Wentylacja strefo-

Fot. 1. Centrala wentylacyjna w hali Kokotów (z archiwum CentroClima).

wa swoje zastosowanie znajdzie w miejscach o niebezpiecznie wysokim współczynniku zanieczyszczeń powietrza. Dzięki niej tworzymy sektory, w których wszystkiego rodzaju pyły czy gazy zostają natychmiast wyeliminowane. Jej zaprojektowanie wymaga indywidualnego podejścia do specyfiki pomieszczenia, a także umiejętności przewidywania sytuacji, które potencjalnie mogą stanowić zagrożenie dla pracowników znajdujących się na terenie obiektu. Wykorzystanie wentylacji strefowej daje przede wszystkim możliwość przewietrzenia i odizolowania narażonych powierzchni na przekroczenie dopuszczalnych norm. W przypadku użytkowania wentylacji strefowej nie musimy intensywnie wentylować całego obiektu, tylko skupić się na wybranych miejscach, jak np. obszar spawania. Aby wentylacja strefowa w pełni spełniała swoje zadanie, jej uzupełnieniem powinny być miejscowe odciągi powietrza. Istotną kwestią, która zapobiega rozprzestrzenianiu się szkodliwych substancji i pyłów, są miejscowe odciągi, najczęściej montowane przy stołach roboczych. Jest to niezbędny element w przypadku stanowisk szlifierskich czy spawalniczych. Aby funkcjonował jak najlepiej, ważne jest sparowanie ich z wentylacją ogólną budynku. Częścią wentylacji miejscowej są także kurtyny powietrzne, do zadań których należy oddzielanie powierzchni o różnym zanieczyszczeniu powietrza lub innej temperaturze. Najczęściej umieszcza się je przy bramach wjazdowych, przy których dochodzi do gwałtownego mieszania się mas powietrza o różnej temperaturze. Jest to jedno z miejsc o największych stratach ciepła. Dlatego urządzenia te wyposaża się także w elementy grzewcze. Jeżeli nie zależy nam na zapewnieniu komfortu cieplnego, możemy zastosować tzw. kurtyny zimne, w których istotne jest zminimalizowanie strat energii elekwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Fot. 2. Wentylacja w hali produkcyjnej Kokotów (z archiwum CentroClima). trycznej, wynikających np. z długo otwartej bramy wjazdowej.

Dlaczego to takie ważne? Pod wpływem poruszających się osób czy działających maszyn zanieczyszczenia powietrza rozprzestrzeniają się po całym pomieszczeniu. Do głównych zadań wentylacji przemysłowej należy więc wyeliminowanie takiej sytuacji. Podczas opracowywania schematu wentylacji istotne jest zwrócenie uwagi na prądy konwekcyjne, które związane są z różnicami temperatur, i wykorzystanie tego zjawiska w trakcie tworzenia planu instalacji. Ważne jest także, aby montowane urządzenia, obok wysokiej wydajności, charakteryzowały się energooszczędnością. Przykładem może tu być realizacja systemu wentylacyjnego w jednej z hal, w której odbywa się montaż elementów elektronicznych. Najistotniejsze było tam dostarczenie ekonomicznych urządzeń i zaprojektowanie instalacji, tak aby generowała ona maksymalne oszczędności, jednocześnie pracując jak najbardziej efektywnie. Zaproponowane rozwiązanie zakładało wyko-

rzystanie dwóch central, które łącznie są w stanie przepracować 60 tys. m³/h, jednocześnie odzyskując ciepło i chłód. Ponadto urządzenia wyposażone zostały w komorę mieszania, chłodniconagrzewnicę freonową, a także sekcję chłodu. Zaletą takiego połączenia jest możliwość przenikania się dwóch strumieni - chłodnego świeżego powietrza oraz recyrkulacji ciepłego. Projektując instalację wentylacji w obiektach przemysłowych, warto uwzględniać ideę zrównoważonego biznesu, w myśl której działa coraz więcej przedsiębiorstw. Priorytetem jest bezpieczeństwo pracowników, ale także energooszczędność i minimalizowanie kosztów użytkowania oraz troska o środowisko naturalne.

Przyjazny odzysk ciepła Nowoczesne układy, w które coraz częściej wyposażane są centra przemysłowe, opierają się na technologii odzysku ciepła z powietrza wywiewanego, czyli z tzw. rekuperacji. Ponadto urządzenia mogą je odbierać z niektórych procesów technologicznych, a następnie przekazywać do ogrzania

Fot. 3. Kanały wentylacyne w obiektach przemysłowych (z arch. Shutterstock). www.instalator.pl

np. pomieszczeń socjalnych czy części biurowych. Dedykowane centrale posiadają również przestrzenie, w których może być ono przez jakiś czas magazynowane, dzięki temu nie ma konieczności wykorzystywania go na bieżąco. Centrale z odzyskiem ciepła to spora oszczędność w użytkowaniu. Rekuperacja ogrzewa powietrzem wywiewanym powietrze nawiewane, nie dopuszczając do zmieszania się dwóch strumieni. Warto pamiętać, że energooszczędne rozwiązania to nie tylko kwestia preferencji właściciela obiektu, ale także wymóg prawny, który musi być uwzględniony w projekcie. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury mamy obowiązek zapewnienia w obiektach niezamieszkałych układu z odzyskiem ciepła o sprawności przekraczającej 73% w przypadku wentylacji nawiewno-wywiewnej o wydajności powyżej 500 m³/h. Wartość ta systematycznie wzrasta od 2014 roku, kiedy sprawność minimalna miała wynosić 50%. Jest to odpowiedź władz na wciąż pogarszający się stan środowiska naturalnego. W przypadku projektowania wentylacji w obiektach o silnym zanieczyszczeniu powietrza należy pamiętać, aby przed wydaleniem na zewnątrz, przechodziło ono proces oczyszczania. W tym celu wykorzystuje się osadniki lub filtry suche i mokre. Magazyny, hale przemysłowe czy fabryki to często obiekty o mocnym zanieczyszczeniu powietrza. Stąd istotne jest zapewnienie w nich wydajnej i sprawnej wentylacji, która wyprowadzi zużyte powietrze na zewnątrz oraz oczyści i nagrzeje napływające. Poprawi to jakość i komfort pracy oraz zabezpieczy maszyny przed ewentualnymi awariami. Jarosław Hrehorowicz

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Wentylacja pod szczególną kontrolą

Czystość w kanale Wśród instalacji niezbędnych do prawidłowego działania budynku, obok instalacji grzewczej, elektrycznej, sanitarnej, instalacja wentylacyjna odgrywa decydującą rolę. Brak wentylacji w pomieszczeniach dyskwalifikuje możliwość korzystania z nich, nawet jeśli pozostałe instalacje zostaną wykonane prawidłowo. Istnieją obiekty, w których wentylacja powinna być traktowana priorytetowo, a takimi są pomieszczenia o podwyższonych wymaganiach. Prace nad nowymi wytycznymi do projektowania, wykonania, odbioru i eksploatacji instalacji wentylacji i klimatyzacji dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą prowadzone były od kilku lat przez zespół ekspertów pod przewodnictwem dr inż. Anny Charkowskiej z Politechniki Warszawskiej. W listopadzie 2017 roku po długim okresie konsultacji (m.in. ITB, MB oraz Głównego Inspektora Sanitarnego) wytyczne uzyskały rekomendację do stosowania jako materiał pomocniczy przy projektowaniu i modernizacji infrastruktury podmiotów wykonujących działalność leczniczą, wydaną przez MZ. Według najnowszych wytycznych systemy wentylacji i klimatyzacji w obiektach działalności medycznej muszą zapewnić: l czystość powietrza na wymaganym poziomie, określonym przez dopuszczalne stężęnie następujących zanieczyszczeń: cząstek stałych, drobnoustrojów, gazów anestezyjnych i oparów środków do dezynfekcji; w zależności od rodzaju pomieszczeń oraz ich funkcji, ze szczególnym uwzględnieniem wymagań dotyczących strefy czystej; l przeciwdziałanie przenoszeniu zanieczyszczeń drogą powietrzną poprzez: - zapewnienie wymaganego kierunku przepływu powietrza pomiędzy pomieszczeniami (kaskadowy układ ciąnienia powietrza), z zachowaniem kierunku przemieszczania się powietrza z pomieszczenia o wyższych wymaganiach czystości powietrza do pomieszczeń o niższych wymaganiach;

- utrzymanie odpowiedniej prędkości powietrza nawiewanego; - obniżenie stężenia zanieczyszczeń gazowych w powietrzu poprzez ich rozcieńczenie odpowiednią ilością powietrza zewnętrznego; l odprowadzenie wewnętrznych zysków ciepła i zysków wilgoci poprzez doprowadzenie wystarczającej ilości uzdatnionego powietrza z centrali klimatyzacyjnej (wentylacyjnej); l zapewnienie komfortowych warunków pobytu dla pacjenta i pracy dla personelu poprzez utrzymanie wymaganych warunków cieplno-wilgotnościowych w pomieszczeniach.

Klasy W obiektach służby zdrowia ze względu na przeznaczenie oraz wymagania związane z czystością powietrza (pyłową i mikrobiologiczną) pomieszczenia podzielono na następujące klasy: l Klasa S1 (z podklasami: S1a, S1b, S1c) - sale operacyjne (podział na podklasy w zależności od przeznaczenia i typów wykonywanych operacji). Głównym zadaniem systemu wentylacji i klimatyzacji w pomieszczeniu klasy S1 jest utrzymanie czystości powietrza w obszarze ściśle chronionym i chronionym. Realizacja przebiega przez utrzymanie nadciśnienia powietrza w stosunku do pomieszczeń przylegających; nawiew przez strop laminarny czystego powietrza o określonej stałej prędkości, w obszarze ściśle chronionym i o określonej różnicy wartości temperatury nawiewu i rzeczywistej temperatury w pomieszczeniu; rozcieńczenie

zanieczyszczeń (w tym gazów anestezyjnych) przez doprowadzenie odpowiedniej ilości powietrza zewnętrznego, o wymaganej czystości. Pomieszczenia i obszary zakwalifikowane do klasy S1 muszą być wyposażone w systemy klimatyzacji. l Klasa S2 - pomieszczenia o podwyższonych wymaganiach higienicznych, w tym: izolatki, oddziały anestezjologii i intensywnej terapii, sale pooperacyjne (sale nadzoru poznieczuleniowego), pomieszczenia przygotowania pacjenta, pomieszczenia przygotowania lekarza - wymagają zastosowania w systemie wentylacji trzystopniowej filtracji powietrza nawiewanego oraz jednostopniowej filtracji powietrza wywiewanego. W obszarach o dużym zapyleniu powietrza zewnętrznego, uprzemysłowionych i w dużych miastach zaleca się poprzedzenie filtra pierwszego stopnia filtrem zgrubnym. Dla zapewnienia odpowiedniej czystości powietrza w pomieszczeniach klasy S2, takich jak: izolatka, centralna sterylizatornia, sala intensywnej opieki medycznej, zaleca się zastosowanie śluzy z podciœnienieniem powietrza w stosunku do izolatki oraz nadciśnieniem w stosunku do innych pomieszczeń sąsiadujących. Wypływ nadmiaru powietrza kompensacyjnego powinien odbywać się systemowo (np. przez klapę upustową) lub przez szczelinę pod drzwiami, a nawiew powietrza do śluzy musi odbywać się przez nawiewniki w wykonaniu higienicznym z odpowiednim systemem filtracji. l Klasa S3 - separatki, oddziały zakaźne. Pomieszczenia klasy S3 wymagają zastosowania w systemie wentylacji przynajmniej dwustopniowej filtracji powietrza nawiewanego oraz przynajmniej jednostopniowej filtracji powietrza wywiewanego. Dla obszarów o dużym zapyleniu zewnętrznego powietrza stosuje się system filtracji analogiczny dla strefy S2. Zaleca się, www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

aby w wypadku nieużytkowania pomieszczenia zapewnić działanie wentylacji przez 60 minut po opuszczeniu pomieszczenia przez pacjenta i 30 minut przed przyjęciem kolejnego. l Klasa S4 - pozostałe pomieszczenia medyczne. Dopuszcza się tu zastosowanie miejscowych urządzeń chłodzących typu belki aktywne i sufity chłodzące, które powinny być wykonane w sposób zapobiegający kondensacji wilgoci z powietrza. Klimakonwektory oraz systemy chłodzące typu split mogą być stosowane pod warunkiem doprowadzenia do pomieszczenia odpowiedniej ilości powietrza zewnętrznego, zastosowania rozwiązań niedopuszczających do zalegania wody w tacy ociekowej urządzenia oraz umożliwienia łatwego dostępu służb technicznych szpitala dla potrzeb wykonywania regularnych kontroli ich stanu czystości. Urządzenia powinny posiadać atest PZH upoważniający do stosowania ich w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych. Stosowanie recyrkulacji powietrza w pomieszczeniach klasy S4 jest dopuszczalne, jednak ze względu na mieszanie powietrza z pomieszczenia z powietrzem uzdatnionym, doprowadzanym przez belki chłodzące aktywne lub klimakonwektory, należy wystąpić do właściwego - ze względu na lokalizację inwestycji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego z wnioskiem o udzielenie zgody na jej zastosowanie. Wszystkie elementy składowe systemu wentylacji i klimatyzacji powinny być łatwo dostępne do obsługi i czyszczenia oraz usytuowane tak, aby ograniczyć do minimum konieczność wchodzenia do pomieszczeń klasy S1, S2 i S3 na potrzeby eksploatacji, regulacji i czyszczenia. Jeżeli dostęp do takich elementów możliwy jest tylko poprzez pomieszczenia klasy S1, sale te powinny być czyszczone i dezynfekowane po każdych działaniach serwisowych.

Wymagania Urządzenia do uzdatnienia powietrza zewnętrznego (centrala lub szafa klimatyzacyjna) muszą znajdować się poza pomieszczeniami użytku medycznego, być łatwo dostępne dla personelu technicznego, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych oraz spełniać następujące wymagania: www.instalator.pl

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

wszystkie komponenty central klimatyzacyjnych i wentylacyjnych powinny spełniać wymagania norm PNEN 13093 oraz PN-EN 1886; l urządzenie powinno posiadać atest higieniczny PZH z zapisem: „przeznaczone do stosowania w systemach klimatyzacyjnych bloków operacyjnych i innych obiektów o podwyższonych wymaganiach higienicznych”; l centrale powinny zapewnić stały, jednokierunkowy przepływ powietrza przez cały system wentylacji; l każda centrala powinna posiadać swoją indywidualną kartę katalogową; l wszystkie powierzchnie wewnętrzne powinny być gładkie, pozbawione ostrych krawędzi oraz wykonane tak, aby zapobiegać rozwojowi na nich mikroorganizmów; l wszystkie powierzchnie wewnętrzne oraz elementy składowe (wymienniki, wentylatory) powinny być łatwo dostępne do czyszczenia i dezynfekcji; l nie powinno się stosować półzamkniętych profili lub połączeń, w których mogą gromadzić się zanieczyszczenia oraz takich, które są trudne do czyszczenia; śruby i inne podobne elementy konstrukcyjne nie powinny wystawać ze ścian wewnętrznych obudowy centrali; l materiały, z którymi ma kontakt uzdatnione powietrze, powinny być odporne na korozję i nie stwarzać zagrożenia emisji zanieczyszczeń stałych lub szkodliwych substancji chemicznych; l tace ociekowe powinny być odporne na korozję (np. stal nierdzewna 1.4301), zapewniać ciągły i całkowity odpływ kondensatu z urządzenia, odpływ z każdej tacy ociekowej powinien posiadać indywidualny syfon; l odprowadzenie kondensatu powinno być wykonane z rurociągów o średnicy co najmniej 40 mm; l wszystkie materiały włókniste i porowate, z wyjątkiem elementów wymiennych, takich jak wkłady filtracyjne, powinny być zabezpieczone odpowiednim, gładkim materiałem, odpornym na wielokrotne czyszczenie i ścieranie; l centrale powinny być wyposażone w okna inspekcyjne oraz oświetlenie wewnętrzne, w co najmniej sekcji wentylatorów, filtrów i nawilżacza; wielkość otworu inspekcyjnego powinna umożliwiać łatwą kontrolę wizualną wnętrza centrali i mieć średnicę co najmniej 150 mm (lub pole powierzchni odpowiadające oknu inspekcyjnemu o średnicy 150 mm);

jako uszczelnienie powinno się używać środków dopuszczalnych do zastosowania w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych; l filtry pierwszego i drugiego stopnia powinny być zamocowane w sposób umożliwiający ich wymianę od strony brudnej, tak aby przepływ powietrza przez centralę zapewniał doszczelnienie osadzenia filtra; l przepustnice zamykające otwory wlotowe i wylotowe powietrza nawiewanego i wywiewanego powinny spełniać wymagania szczelności klasy 2 (określonej zgodnie z normą PN-EN 1751); l szczelność obudowy centrali powinna odpowiadać wymaganiom co najmniej klasy L2(R) zgodnie z normą PN-EN 1886; l wytrzymałość mechaniczna obudowy centrali, odpowiadająca jej odporności na odkształcenia pod wpływem ciśnienia statycznego powietrza, powinna odpowiadać klasie co najmniej D2 zgodnie z normą PN-EN 1886; l izolacja cieplna centrali powinna zapewnić nie większe straty ciepła niż określone dla klasy T3 zgodnie z normą PN-EN 1886, a mostki ciepła nie większe niż określone dla klasy TB4 (TB3 w przypadku central przeznaczonych do montażu na zewnątrz) zgodnie z normą PN-EN 1886; l dopuszczalna wartość przecieku na filtrze określona jest jako 0,5% przepływu nominalnego zgodnie z normą PN-EN 1886; l centrale przeznaczone do montażu na zewnątrz powinny posiadać fabrycznie montowany daszek nad każdą sekcją centrali, posiadać odpowiednią izolację cieplną, być dodatkowo uszczelnione na połączeniach zewnętrznych. Siłowniki przepustnic powinny być zabudowane w urządzeniu lub zabezpieczone przed wpływem czynników zewnętrznych. Instalacje doprowadzające media do central oraz odprowadzające kondensat w wykonaniu zewnętrznym powinny być zabezpieczone przed zamarzaniem. Wszystkie powyższe założenia - wymienione w warunkach projektowania, doboru i wykonania instalacji - mają zapewnić maksymalny poziom bezpieczeństwa mikrobiologicznego i zapewnić odpowiednie warunki pracy personelowi medycznemu. Arkadiusz Kaliszczuk

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

Kominek i instalacje biwalentne - problemy prawne

OZE i biomasa Omawiając zagadnienia instalacyjne, można by stwierdzić jednoznacznie, że wiedza na temat budowy instalacji gazowych czy też słonecznych jest już powszechnie dstępna. Nic bardziej mylnego. 24 kwietnia 2015 roku Komisja Unii Europejskiej wydała rozporządzenie 2015/1185 w sprawie wykonywania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/215/WE, które dotyczyło wymogów ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stał. Wymogi zawarte w rozporządzeniu, a dotyczące informacji o produkcie, nakładają surowe ograniczenia od dnia 01.01.2022 r. na użytkowników, którzy mogą być „kontrolowani”, a następnie poddani presjom egzekucyjnym, np. przez Straż Miejską - Wydział Środowiska, za przekroczenie dopuszczalnych norm emisyjnych. Dotyczy to np. kominków na biomasę, których jednostkowy udział w bilansie energetycznym przekracza 6% w skali sezonu grzewczego. Warto zauważyć, że Komisja UE preferuje system wykorzystania gazu do ogrzewania pomieszczeń jako nośnik energii o korzystnych parametrach. Ocenie podlegać będą takie materiały palne, jak: l polana drewna o wilgotności < 25%, l drewno prasowane o wilgotności < 25%, l inna biomasa drzewna, l antracyt i węgiel chudy, l koks metalurgiczny, l półkoks, l węgiel kamienny, l brykiety z węgla kamiennego,

l l

brykiety z torfu, brykiety z mieszanego paliwa kopalnego, l inne paliwo kopalne, l brykiety z mieszanki biomasy i paliwa kopalnego, l inne mieszanki biomasy i paliwa kopalnego. Z powyższego zestawienia widać wyraźnie, że kominki zostały połączone z typowymi kotłami na paliwo stałe. Dziwi bardzo dokładna terminologia „źródła ciepła” jako miejscowego ogrzewacza pomieszczeń na paliwo stałe. Zatem polskie nazewnictwo za chwilę trafi do lamusa, bowiem okaże się, że kuchnia kaflowa babci - jest „kuchenką”, czyli „,miejscowym ogrzewaczem pomieszczeń z zamkniętą komorą spalania” (pkt 3 i pkt 4 artykuł 2 - definicje ww. Rozporządzenia UE). Jako ciekawostkę należy wskazać, że od 01.01.2022 roku trzeba będzie wykazać nie tylko paramenty maksymalne, ale też „sezonową efektywność energetyczną” z pomiarem: - emisji cząstek stałych [PM], - organicznych związków gazowych [OGC], - tlenku węgla [CO], - tlenku azotu [NOx]. Warto zastanowić się nad tym, kto będzie dokonywał takiej kontroli,

przed interwencją mobilnego laboratorium, np. Straży Miejskiej, która będzie w stanie dokładnie określić emisje spalin wraz z interpretacją obowiązujących przepisów, ale z brakiem wiedzy do parametrów technicznych budowy paleniska i przewodu spalinowego. Spalanie jest wszakże procesem złożonym i nie da się w dwóch pozycjach dokonać dokładnego wyliczenia wielkości konkretnego spalania. Zawsze będzie to obliczenie szacunkowe, zbliżone do przyjętych założeń i wskazanych parametrów. Aby dokonać rzeczywistych analiz konieczne będzie posiadanie profesjonalnej wiedzy i urządzeń pomiarowych. Przy takich trudnościach będziemy chyba od razu chcieli przestawić się na instalacje gazowe. Obecnie uzyskanie warunków technicznych, a także zwarcie umowy na przyłącze gazowe z sieci jest niemal formalnością. Zdecydowanie zatem zachęcam użytkowników do stosowania układów biwalentnych z wykorzystaniem wielu urządzeń grzewczych, w których zawsze możemy wskazywać marginalne wykorzystanie „kominka” jako „okazjonalnego ogrzewacza pomieszczeń”. Połączenie instalacji, np. z kolektorami słonecznymi i ogniwami PV, eliminuje wszelkie wątpliwości co do właściwego dbania o środowisko, z pominięciem bardzo kontrowersyjnych obliczeń. Zbigniew T. Grzegorzewski

Wyniki internetowej sondy: kwiecień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 4/2019 (Odprowadzanie ścieków w budynku) - decyduje liczba odsłon artykułu na www.instalator.pl) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl

www.instalator.pl

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

6-7.

9 201

miesięcznik informacyjno-techniczny 6-7 (250-251), czerwiec/lipiec 2019

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VII

miesięcznik informacyjno-techniczny

6/7 (250/251), czerwiec/lipiec 2019

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 502 748 741; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

VIII

AF-Anuncio Lipstick-Renders-POLONIA- 207x293.pdf

CMY

22/5/18

17:25