Poradnik ABC Magazynu Instalatora 11/2016 by Magazyn Instalatora

2016 6

● Złączki

do gazu ● Wodomierze ● Czyszczenie wentylacji ● Ogrzewanie elektryczne ● Miedź do gazu ● Odprowadzanie spalin ● Szkolenia

nr 112016

Spis treści Podłączenie do gazu - 4 Europejski Instytut Miedzi - 8 Geberit - 10 Henkel - 11 Giacomini - 12 Podłączanie grzejników - 13

Spis treści

SO LOW - innowacyjny odpływ - 14 Wodomierz ultradźwiękowy - 16 Czyszczenie w kanale - 19 Pomiar strumienia - 20 Pod prąd - 22 Montaż komina - 24

ISSN 1505 - 8336

Szkolenia - 27

nakład: 11 015 egzemplarzy

Praktyczny dodatek „Magazynu Instalatora“

Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski kom. +48 501 67 49 70, (redakcja-mi@instalator.pl) Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Ilustracje: Robert Bąk Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

Podłączenie do gazu

ABC instalacji gazowych

Jarosław Czapliński ● Co

wchodzi w skład instalacji gazowej? ● Z jakich materiałów wykonuje się instalację rurową? ● Jakich złączek można używać do łączenia instalacji gazowej? Instalacja gazowa to układ przewodów gazowych umieszczonych za kurkiem głównym, spełniających określone wymagania szczelności, prowadzonych na zewnątrz lub wewnątrz budynku wraz z urządzeniami do pomiaru zużycia gazu, armaturą i innym wyposażeniem oraz odbiornikami gazowymi zainstalowanymi zgodnie z potrzebami użytkowymi i przeznaczeniem budynku. W skład instalacji na paliwa gazowe wchodzą wszystkie jej elementy składowe zlokalizowane za kurkiem głównym, do których zalicza się: przewody gazowe; elementy składowe przewodów, takie jak złączki instalacyjne, zawory itp.; urządzenia

sygnalizacyjno-odcinające, jeżeli są zainstalowane; urządzenia pomiaru zużycia gazu, pomimo tego że nie stanowią własności właściciela budynku lub też zarządzającego; butle gazowe, jeżeli instalacja zasilana jest z indywidualnych butli instalowanych u odbiorców; urządzenia gazowe; przewody spalinowe lub powietrzno-spalinowe stanowiące element składowy urządzenia gazowego. Podstawą do projektowania i wykonywania instalacji gazowych jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z tym rozporządzeniem instalacje gazowe należy projektować, wykonywać oraz użytkować zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi i mienia oraz ochronę środowiska naturalnego. Instalacja gazowa w budynkach może być zasilana z sieci rozdzielczej gazu ziemnego niskiego lub średniego ciśnienia przez reduktor gazu. Gaz z sieci gazowej doprowadzony do zewnętrznej ściany budynku nie może mieć ciśnienia wyższego niż 500 kPa. Zawory redukcyjne mogą być instalowane wyłącznie na zewnątrz budynku i powinny być zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych i uszkodzeniami mechanicznymi. Do montażu instalacji gazowych należy stosować wyłącznie rury, łączniki, armaturę oraz urządzenia gazowe posiadające certyfikat na znak bezpieczeństwa B lub aprobatę techniczną.

www.instalator.pl

nr 112016

www.instalator.pl

równe 5 barów lub mniejsze. Zalecenia funkcjonalne. ● Rozdz. 7. § 164. 1. Przewodów instalacji gazowych nie należy prowadzić przez pomieszczenia mieszkalne oraz pomieszczenia, których sposób użytkowania może spowodować naruszenie stanu technicznego instalacji lub wpływać na parametry eksploatacyjne gazu. ● Rozdz. 7. § 164. 2. Zabrania się prowadzenia przez pomieszczenia mieszkalne przewodów instalacji gazowej z zastosowaniem połączeń gwintowanych, a także z zastosowaniem innych sposobów łączenia rur, jeżeli mogą one stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców. To tylko niektóre zapisy mówiące o kilku istotnych sprawach związanych z projektowaniem, prowadzeniem i zabezpieczeniem instalacji gazowych w budynkach. Ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy do budowy instalacji gazowych należy używać wyłącznie sprawdzonych i certyfikowanych materiałów oraz urządzeń. Takim materiałem jest stal. Przewody instalacji gazowych wykonane z rur stalowych są gwarancją bezpieczeństwa i trwałości instalacji gazowej. Grubościenne rury stalowe łączy się poprzez spawanie. Dopuszcza się również gięcie rur stalowych w granicach normy. W pozostałych przypadkach używa się łączników ze stali lub z żeliwa. Po wykonaniu całość instalacji należy pomalować farbą ochronną w kolorze żółtym. W przewodach rozprowadzających instalacji gazowych coraz powszechniej stosowanym materiałem jest również miedź. Wszystkie instalacje gazowe należy wykonywać tylko na podstawie projektu opracowanego przez projektanta, który posiada uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci,

ABC instalacji gazowych

Instalacja gazowa w budynku powinna być wykonana zgodnie z projektem. Wymagania dotyczące prowadzenia przewodów gazowych w budynkach również określają ww. rozporządzenia. Do najważniejszych wymagań należą: ● Rozdz. 7 § 163. 1.a Przewody instalacji gazowej powinny być wykonane w sposób zapewniający spełnienie wymagań szczelności i trwałości określonych w Polskiej Normie dotyczącej przewodów gazowych dla budynków. ● Rozdz. 7 § 163. 2. Przewody instalacji gazowej, począwszy od 0,5 m przed zewnętrzną ścianą budynku do kurków odcinających przed gazomierzami w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych lub do odgałęzień lokali użytkowych w budynkach użyteczności publicznej, powinny być wykonane z rur stalowych bez szwu bądź z rur stalowych ze szwem przewodowych - zgodnych z wymaganiami przedmiotowymi Polskich Norm - łączonych przez spawanie. ● Rozdz. 7. § 163. 4. W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, budynkach w zabudowie zagrodowej i budynkach rekreacji indywidualnej przewody instalacji gazowej, a w pozostałych budynkach tylko przewody za gazomierzami lub odgałęzieniami prowadzącymi do odrębnych mieszkań lub lokali użytkowych, powinny być wykonane z rur, o których mowa w ust. 2, łączonych również z zastosowaniem połączeń gwintowanych lub z rur miedzianych łączonych przez lutowanie lutem twardym. Dopuszcza się stosowanie innych sposobów łączenia rur, jeżeli spełniają one wymagania szczelności i trwałości określone w Polskiej Normie dotyczącej przewodów gazowych dla budynków. Mowa tu o normie PN-EN 1775:2009 Dostawa gazu. Przewody gazowe dla budynków. Maksymalne ciśnienie robocze

ABC Magazynu Instalatora

ABC instalacji gazowych

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

instalacji i urządzeń gazowych. Instalacje gazowe z miedzi projektuje się podobnie jak ze stali, uwzględniając różnice technologiczne wynikające z zastosowania innego materiału. Ze względu na obowiązujące w Polsce przepisy lutowane rury miedziane stosowane do instalacji gazowych można łączyć wyłącznie lutem twardym o temperaturze topnienia powyżej 650°C. Połączenie wykonane metodą lutowania twardego jest połączeniem nierozłącznym. Lutowanie wykonywane jest metodą kapilarnego połączenia kielichowego. Polega ono na tym, że szczelina między łączonymi elementami jest tak mała i równomierna, że powstaje efekt kapilarny. Dodatkowo w procesie lutowania zachodzi zjawisko dyfuzji cząsteczek łączonych elementów i lutu. Decydujący wpływ na jakość połączeń ma skład lutu, a przede wszystkim jego właściwości zwilżające i oczyszczające, które umożliwiają płynięcie i przyleganie lutu do powierzchni materiału. Do lutowania twardego łączników z miedzi stosuje się luty fosforowe (CuP) bez topnika i luty srebrne (AgCuZn) z topnikiem. Do lutowania twardego łączników z brązu i mosiądzu stosuje się luty srebrne i fosforowe z topnikiem. Elementy do lutowania muszą być specjalnie przygotowane. Cięcie rury miedzianej powinno być przeprowadzone z zachowaniem prostopadłości krawędzi cięcia do osi rury. Krawędź powinna być gładka, bez gratów, które powinny być usunięte, jeżeli wystąpią. Zdeformowane końce rury należy poddać kalibracji lub też obciąć. Powierzchnię łączonych elementów przed wykonaniem lutu należy odtłuścić trójchlorkiem etylu lub alkoholem etylowym. Lutowanie lutem twardym wymaga doświadczenia, dlatego też powinny wykonywać to tylko osoby posiadające odpowiednie umiejętności.

Innym dopuszczalnym sposobem łączenia przewodów miedzianych jest metoda zaciskowa. Stosuje się tu specjalne łączniki wyposażone w fabrycznie zamontowany o-ring uszczelniający z HNBR w żółtym kolorze. Jest to bardzo wytrzymały i odporny materiał, o właściwościach ognioodporności na poziomie lutów twardych. Złączki zaciska się na końcach łączonych przewodów za pomocą specjalistycznych narzędzi, tworząc trwałe, nierozłączne połączenie. Na podstawie wytycznych producentów oraz Aprobaty Technicznej wydanej przez Instytut Nafty i Gazu w Krakowie można stosować tę metodę w zakresie średnic przewodów 12-54 mm. Zwykle takie złączki posiadają wyraźnie widoczne oznaczenia w kolorze żółtym. Do połączeń rozłącznych stosuje się natomiast łączniki gwintowane z brązu lub mosiądzu. Jako materiał uszczelniający stosuje się niespiekane taśmy teflonowe, pasty doszczelniające oraz preparaty anaerobowe. Złącza można także uszczelniać metodą tradycyjną, korzystając z włókna konopnego. Zaleca się stosowanie jednorodności materiałowej. Najlepiej zastosować złączkę z takiego materiału, z jakiego wykonany jest króciec montażowy gazomierza. Stopy miedzi do produkcji łączników powinny mieć skład chemiczny gwarantujący odporność na odcynkowanie, dlatego w instalacjach gazowych zaleca się stosowanie łączników z brązu. Złączki mosiężne w czasie lutowania twardego bardzo szybko ulegają odcynkowaniu i tracą swoje właściwości wytrzymałościowe, ulegając szybkiej korozji. W instalacjach gazowych mogą być stosowane tylko wtedy, gdy nie biorą bezpośredniego udziału w procesie lutowania. W miejscach, gdzie spodziewane są znaczne zmiany temperatury, należy przewidzieć możliwość kompensacji wy-

www.instalator.pl

nr 112016

dzenia próby szczelności. Sposób przeprowadzenia tej próby określa Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. 1999 nr 74 poz. 836). Gaz ziemny, którego głównym składnikiem jest metan, nie jest trujący, ale przy zawartości w powietrzu powyżej 25% może oddziaływać dusząco i narkotyzująco na organizm człowieka (niedobór tlenu). Przy dłuższym przebywaniu w takiej atmosferze może nastąpić śmierć przez uduszenie. Przy stężeniu w granicach 5-15% tworzy się mieszanina wybuchowa, której zapłon może powstać nawet przy małym zaiskrzeniu. Gaz ziemny jest bezwonny i dlatego w celu jego wykrycia jest specjalnie nawaniany przy pomocy środka odoryzującego THT (tetrahydrotiofen). Dlatego ze względu na niebezpieczeństwo wybuchu przy eksploatacji instalacji gazowych należy bezwzględnie przestrzegać podstawowych zasad bhp i ppoż. Roboty na czynnych instalacjach gazowych należą do prac gazo-niebezpiecznych i powinny być wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Jarosław Czapliński Literatura: 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 ) z późniejszymi zmianami. 2. Instalacje gazów palnych technicznych oraz medycznych wykonanych z przewodów miedzianych. Wymagania techniczno-eksploatacyjne. PCPM Wrocław 2007 r.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

ABC instalacji gazowych

dłużeń cieplnych. Przewody instalacji miedzianych instalowane wzdłuż ścian na podporach lub podwieszane powinny być wykonane w zamocowaniach. Zamocowania powinny być instalowane w odległościach uwzględniających średnicę oraz lokalne warunki eksploatacji. Do montażu rur miedzianych w instalacjach gazowych dopuszczalne jest stosowanie tylko dybli i obejm wykonanych z materiałów niepalnych, np. miedzianych, mosiężnych lub ze stali nierdzewnej. Zalecane średnie odległości pomiędzy zamocowaniami to: 10 mm - 1,0 m; 12 i 15 mm - 1,25 m; 18 mm - 1,5 m; 22 mm - 2,0 m; 28 mm - 2,25 m; 35 mm - 2,75 m; 42 mm - 3,0 m; 54 mm - 3,5 m. Prowadzenie przewodów instalacji gazowych przez ściany nośne i działowe oraz przez stropy należy wykonywać w tulejach ochronnych wykonanych z materiałów innych niż stalowe, a końce wyprowadzeń należy dokładnie uszczelnić. Każda wykonana instalacja gazowa rozprowadzająca paliwa gazowe lub też inne rodzaje gazów przed oddaniem do eksploatacji powinna być poddana odbiorowi technicznemu. Odbiór instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych polega m.in na sprawdzeniu zgodności jej wykonania z projektem i wprowadzonymi zmianami w trakcie budowy, zgodności z obowiązującymi wymaganymi technicznymi, kontroli jakości wykonania i sprawdzeniu doboru materiałów i wyposażenia oraz certyfikatów dopuszczających. Jednak najważniejszą rzeczą, bez której nie można dokonać odbioru instalacji gazowej, jest wymóg przeprowa-

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC instalacji gazowych

Europejski Instytut Miedzi W instalacjach gazowych na paliwa gazowe oprócz rur ze stali węglowej powszechnie stosuje się także miedź z uwagi na jej doskonałe własności fizyczne i mechaniczne oraz mniejsze przekroje rurociągów w porównaniu z instalacjami wykonanymi ze stali węglowej. Rury miedziane stosowane w instalacjach gazowych charakteryzują się bardzo dobrą jakością gwarantującą dużą (nieograniczoną) trwałość i niezawodność instalacji, a także łatwość i prostotę montażu. Wszystkie wymagania dla rur do wykonywania instalacji gazowych zostały zawarte w Polskiej Normie PN-EN 1057. Rury te produkowane są w trzech stanach materiału: twardym (R 290), półtwardym (R 250) i miękkim (wyżarzonym - R 220). Jednak do tego typu instalacji, ze względów estetycznych, stosuje się rurę twardą lub rzadziej półtwardą, gdyż miedzianej instalacji gazowej nie można zakrywać (tynkować ani prowadzić w zamkniętych kanałach), zaś rura miękka byłaby po rozwinięciu pofałdowana. Rury do instalacji gazowych wykonane są ze stopu miedzi odtlenionej fosforem o skła-

dzie: Cu + Ag > 99,9%; fosfor 0,015% < P < 0,040%. Gatunek ten oznaczony jest symbolem CW024A (Cu-DHP). Wymagania wymiarowe rur dotyczą średnicy zewnętrznej i grubości ścianek. Dla rury miedzianej stosowanej w instalacjach gazowych min. grubość ścianki nie może być mniejsza niż 1 mm. Wymiary rur miedzianych stosowanych w instalacjach gazowych pokazano w tabeli. Jakość powierzchni to wymaganie istotne z punktu widzenia trwałości instalacji i dotyczy czystości powierzchni wewnętrznych i zewnętrznych w stosunku do zanieczyszczeń mechanicznych, jakie mogą być na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni rury, oraz obecności węgla na tych powierzchniach. Dopuszczalna ilość resztkowa węgla na wewnętrznych powierzchniach rur miedzianych nie może przekraczać 0,20 mg/dm2. Rura miedziana stosowana do instalacji gazowych powinna mieć trwałe oznaczenie, które jest łatwe do skontrolowania rury zarówno na etapie zakupu, jak i po jej zamontowaniu. Przykład oznaczenia rury miedzianej: numer normy, wg której jest

www.instalator.pl

nr 112016

Do instalacji gazowych stosuje się miedziane łączniki do lutowania kapilarnego, łączniki zaprasowywane z miedzi oraz łączniki z brązu z gwintem przyłączeniowym R/Rp, ze szczelnością uzyskaną na gwincie wg PN-EN 10226-1 oraz końcówką do lutowania kapilarnego lub końcówką do zaprasowywania. Łączniki są wykonywane zgodnie z normą PN-EN 1254-1, 2, 4. Dwa pierwsze łączniki służą do łączenia rur miedzianych, zaś trzeci do łączenia nagwintowanej rury stalowej z rurą miedzianą (lutowanej lub zaprasowywanej łącznikiem z gwintem i końcówką do lutowania lub zaprasowywania). Do łączenia możemy zastosować np. luty twarde CP 203 (L-CuP6) i CP 105 (LAg2P). Przy łączeniu elementów miedzianych topnik nie jest wymagany. Konieczny jest on w przypadku łączenia rury miedzianej z łącznikiem z brązu lub mosiądzu. Zalecany jest topnik FH 10. Należy pamiętać, że kryterium stosowania lutowania twardego w instalacjach z rur miedzianych wynika z przepisów ppoż., wg których szczelność instalacji powinna być zapewniona do temperatury 650°C, co umożliwi ewakuację ludzi z obiektu. Łączniki zaprasowywane stosowane w instalacjach gazowych wykonuje się z miedzi lub brązu. Łączniki te maja żółty o-ring z HNBR i dodatkowo, w celu identyfikacji, na powierzchni zewnętrznej oznaczone są żółtą kropką.

ekspert Kazimierz Zakrzewski Europejski Instytut Miedzi Sp. z o.o. www.instytutmiedzi.pl

www.instalator.pl

Kazimierz Zakrzewski

☎ 71 78 12 503 @

zakrzewski@instytutmiedzi.pl

ABC instalacji gazowych

wykonana rura (np. EN 1057), gatunek miedzi (np. Cu-DHP), wymiary (średnica zewnętrzna x grubość ścianki), stan twardości (np. stan twardy R 290), nazwa producenta, znaki jakości (np. RAL, DVGW), znak CE i numer aprobaty technicznej, kraj pochodzenia, data produkcji [miesiąc (1-12) i rok (00-99)]. Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce do wykonania wewnętrznej instalacji gazowej z rur miedzianych instalator ma do dyspozycji dwie metody łączenia: z zastosowaniem łączników lutowanych na twardo oraz z zastosowaniem łączników zaprasowywanych. Obie te metody są wymienione w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz. U. nr 75 poz. 690 z 202 z późniejszymi zmianami). Metoda lutowania na twardo jest wymieniona wprost, natomiast metoda zaprasowywania jest ujęta ogólnie jako metoda, która ma spełniać wymagania szczelności i bezpieczeństwa określone w polskich normach dotyczących instalacji gazowych. Łącznik zaprasowywany do instalacji gazowych po przebyciu badań i procesu certyfikacji powinien posiadać wymagane prawem oznaczenia (najczęściej na opakowaniu jednostkowym i bezpośrednio na łączniku) zawierające m.in. informacje o numerze Krajowej Deklaracji Zgodności, numerze Aprobaty Technicznej i numerze Certyfikatu oraz podstawowe dane techniczne.

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC instalacji gazowych

Geberit Na przestrzeni ostatnich lat nastąpiła duża zmiana w przepisach budowlanych oraz normach dotyczących instalacji gazowych wewnątrz budynków. Na mocy tych zmian, zawartych między innymi w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12.03.2009 r. (Dz. U. nr 56 poz. 461), miedziane zaciskowe systemy rurowe zostały dopuszczone do stosowania na równi z rurociągami stalowymi spawanymi i gwintowanymi oraz miedzianymi lutowanymi lutem twardym. W powstałe miejsce doskonale wpisuje się system miedzianych złączek zaciskowych Geberit Mapress Kupfer Gas, który jest specjalną wersją standardowego systemu Geberit Mapress Kupfer. Oprócz posiadania przez system do instalacji gazowych ważnej aprobaty technicznej Instytutu Nafty i Gazu - podstawowe różnice pomiędzy złączkami obu systemów wyglądają następująco: ● zastosowanie koloru żółtego na stemplu z wymaganymi informacjami systemu do instalacji gazowych, zgodnie z normą PNEN 1775:2009, w której to kolor żółty został określony jako kolor charakterystyczny dla instalacji gazowych, ● żółta uszczelka z materiału HNBR zapewniająca wymaganą normą szczelność instalacji w temperaturze 650°C w czasie

30 minut - zamiast standardowej czarnej uszczelki z CIIR z zakresem temperatur od -30 do +120°C, ● żółte zaślepki zabezpieczające złączkę przez ewentualnymi zanieczyszczeniami wnętrza przed montażem wskazują typ uszczelki na gazową HNBR, w odróżnieniu od białych zaślepek, które informują o standardowej czarnej uszczelce CIIR w złączce. Aby wykonać w pełni bezpieczną instalację gazową, zastosowanie wysokiej jakości produktu jest tylko jedną ze składowych. W normie PN-EN 1775:2009, dotyczącej przewodów gazowych dla budynków, zawarto dodatkowe wymagania dotyczące procedur i operacji podczas wykonywania połączeń zaciskowych w instalacjach gazowych. Wymaga się między innymi, aby głębokość wprowadzenia była wyraźnie zaznaczona celem wykazania pełnego wprowadzenia rury w złączkę. W tym celu firma Geberit opracowała niezwykle pomocny specjalny szablon do oznaczenia tej głębokości wsunięcia. Szablon ten stanowi standardowe wyposażenie każdego zestawu narzędzi do montażu systemu Mapress.

ekspert Zuzanna Łepkowska Geberit Sp. z o.o. www.geberit.pl

Zuzanna Łepkowska

☎ 22 37 60 129 @

zuzanna.lepkowska@geberit.com

www.instalator.pl

nr 112016

ABC Magazynu Instalatora

Henkel Polska Nie jest to mocną stroną „tradycyjnych” systemów. Na szczęście na rynku dostępna jest alternatywa. Firma Henkel zdecydowała się połączyć zalety pakuł i teflonu w produkcie Tangit UNI-LOCK. Podobnie jak pakuły, jest to przędza, ale poliamidowa, o bardzo wysokiej wytrzymałości. Jednocześnie nić jest łatwa i czysta w aplikacji, jak taśma teflonowa. Jest także gotowa do użycia - nie wymaga użycia pasty, a na dodatek daje możliwość korekty do 45°. W instalacjach gazowych Tangit UNILOCK ma dopuszczenia do zakresu temperatur od -20 do +70°C oraz obciążenia ciśnieniem do 5 barów. Tangit UNI-LOCK posiada pozytywną opinię Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (aktualnie Instytutu Nafty i Gazu - Państwowego Instytutu Badawczego) o możliwości bezpiecznego stosowania nici do połączeń gwintowych wewnętrznych instalacji gazowych. Tangit UNI-LOCK został również przetestowany odnośnie spełnienia wymogów EN 751-2 dla związków klasy ARP. Produkt może być również stosowany do instalacji wody pitnej, co zostało potwierdzone atestem PZH.

ekspert Rafał Wielgosz Henkel Polska sp. z o.o. www.henkel.pl

www.instalator.pl

Rafał Wielgosz

☎ 22 56 56 350 @

rafal.wielgosz@henkel.com

ABC instalacji gazowych

Uszczelnienia połączeń gwintowych w instalacjach gazowych muszą być dobrane z wyjątkową dbałością. Zaniedbania w tym zakresie potrafią skutkować rozszczelnieniem instalacji, a konsekwencje wycieku mogą prowadzić do zatrucia gazem lub nawet wybuchu. Materiały uszczelniające do metalowych połączeń gwintowych będące w kontakcie z gazami 1., 2. i 3. rodziny oraz gorącą wodą określa norma PN-EN-751-3:2005. Do uszczelnienia instalacji należy stosować tylko materiały posiadające dopuszczenie do danego rodzaju medium. Tradycyjnie w instalacjach gazowych stosuje się pakuły smarowane pastą lub taśmę teflonową. Obydwa systemy, choć tanie, mają istotne wady: ● uszczelnianie pakułami to praca „brudna”, związana z koniecznością użycia pasty. Ponadto wielu producentów nie zapewnia odpowiednich certyfikacji i dopuszczeń, co może wiązać się z problemami przy odbiorach instalacji; ● taśma teflonowa jest z kolei materiałem bardzo kruchym, śliskim. Skręcenie szczelnego połączenia w tym systemie bywa kłopotliwe. Nie daje również możliwości korekty wykonanego połączenia. Coraz większe znaczenie dla instalatorów mają łatwość i szybkość aplikacji, wpływające na ekonomię czasu pracy.

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

Giacomini

ABC instalacji gazowych

Każde urządzenie hydrauliczne czy gazowe powinno posiadać możliwość niezawodnego i łatwego łączenia/rozłączania z instalacją w celu konserwacji czy ewentualnej wymiany. konieczność zastosowania w instalacjach wszelakiego rodzaju tego typu łączeń jest oczywista dla każdego praktyka. W ofercie firmy Giacomini znajdziemy śrubunki z teflonowym uszczelnieniem gwarantujące łatwy montaż, szczelność i

wytrzymałość mechaniczną zarówno podczas montażu, jak i eksploatacji (np. możliwość wielokrotnego wykonywania cykli połączeń z zachowaniem pełnej szczelności). Poniżej przedstawię 10 powodów, dla których warto montować śrubunki Giacomini: 1. Wykonane z mosiądzu CW617N (Mo58) zgodnego z normą EN 12165. 2. Odporne na wysokie temperatury: zakres temperatury pracy 5÷160°C.

3. Opatentowana technologia uszczelnienia połączenia - pierścień teflonowy wprasowany w mosiężny korpus. 4. Śrubunki uniwersalne - możliwość pracy z mediami: woda, glikol, olej opałowy, węglowodory itp. 5. Nowość - śrubunki do gazu zgodne z Normą UNI 7129 odpowiednie dla wszystkich instalacji gazowych (dostępne średnice 1/2", 3/4", 1" - przedłużony, nieradełkowany gwint). 6. Certyfikat Państwowego Zakładu Higieny - śrubunki nadają się do instalacji wody pitnej. 7. Przyłącza gwintowane zgodne z normą EN 10226. (dostępne średnice od 3/8" do 2"). 8. Możliwość wielokrotnego rozłączenia przy zachowaniu jednakowej szczelności połączenia w całym okresie eksploatacji. 9. Odpowiednie do stosowania w instalacjach solarnych. 10. Niewielka siła potrzebna do wykonania szczelnego połączenia gwarantuje trwałość i niezawodność połączenia, eliminując niebezpieczeństwo „zapiekania” połączenia.

ekspert Sławomir Grzesik Giacomini Sp. z o.o. www.giacomini.com

Sławomir Grzesik

☎ 539 941 000 @ slawomir.grzesik@giacomini.com

www.instalator.pl

nr 112016

ABC Magazynu Instalatora

Podłączanie grzejników

www.instalator.pl

lizacja spowodowała, że wszyscy producenci dostarczają grzejniki z przyłączami, w których króćce zasilający i powrotny są oddalone od siebie o 50 mm. W zależności od producenta wkładki termostatyczne oraz związane z nimi głowice termostatyczne mogą być zlokalizowane u góry po prawej lub lewej stronie grzejnika. Warto upewnić się przed zakupem, czy dany model jest „odwracalny” i możemy zadecydować o stronie, po której znajdzie się głowica termostatyczna czy też należy to określić przy zamówieniu. Modele z podłączeniem oddolnym często są nazywane zintegrowanymi. W tych grzejnikach, w odróżnieniu od modeli z bocznym przyłączeniem, wkładka termostatyczna jest już na ich wyposażeniu, umieszczona w specjalnie przystosowanym do tego króćcu. Bardzo ważną rzeczą podczas montażu grzejnika jest jego właściwe zasilenie. Błędne podłączenie przewodów spowoduje spadek wydajności grzejnika nawet do 65% jego nominalnej wydajności, a dodatkowo niesie ryzyko powstawania w instalacji niepożądanych hałasów będących skutkiem niewłaściwego napływu wody na wkładkę zaworową. Osoby zastanawiające się nad modernizacją starej instalacji centralnego ogrzewania, gdzie wcześniej były zainstalowane grzejniki żeliwne mogą skorzystać z gamy grzejników płytowych nazywanych modernizacyjnymi. Są to produkty przeznaczone specjalnie do zastosowania, gdy gałązki przyłączeniowe są oddalone od siebie o 500 mm. Robert Skomorowski

ABC ogrzewanie

Jeszcze kilka lat temu najczęściej spotykanym podłączeniem było podłączenie boczne. Wraz z rozwojem technologii i przechodzeniem na nowe metody rozprowadzania instalacji po pomieszczeniach, grzejniki płytowe również ewoluowały i standardem stały się modele z podłączeniem od dołu. Dotyczy to prowadzenia rur w ścianach i podłączenia grzejnika za pomocą zaworu kątowego. Spotyka się jeszcze przewody wyprowadzane z podłogi i łączenie zaworami prostymi, jednak to rozwiązanie niesie ze sobą konieczność docinania posadzki, a także utrudnia utrzymanie czystości w pobliżu przyłącza. Najnowszą propozycją firm produkujących grzejniki płytowe są modele ze środkowym podłączeniem. Króćce są zlokalizowane u dołu grzejnika centralnie po środku jego długości. To rozwiązanie jest dużym ułatwieniem dla monterów wykonujących instalacje. Umożliwia poprowadzenie przewodów bez konieczności dostosowywania położenia podejścia w zależności od długości grzejnika. Zwykle grzejniki są instalowane pod oknami i w tej sytuacji wystarczy wyprowadzić przewody centralnie po środku szerokości okna. Bez względu na długość grzejnika, czy to będzie 50 czy 120 cm, zawsze będzie on zawieszony symetrycznie. Również dla użytkowników to rozwiązanie wydaje się optymalne, gdyż ewentualna zmiana grzejnika na inny model z podłączeniem środkowym czy zainstalowanie grzejnika o innych gabarytach nie będzie wymagała kosztownych przeróbek przyłącza. Ewentualnej korekcie może ulec odległość osi przyłącza od ściany. Norma-

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC instalacji w łazience - radzi Tycner

SO LOW - innowacyjny odpływ W ostatnich latach znacząco wzrosło zainteresowanie odpływami liniowymi. Z roku na rok rosną również wymagania klientów odnośnie zminimalizowania wysokości zabudowy, a jednocześnie zapewnienia wysokiej efektywności odprowadzania wody przy zachowaniu skutecznej bariery przeciw wydostawaniu się nieprzyjemnych zapachów z instalacji kanalizacyjnej. Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe kryteria firma Wirquin wprowadziła na rynek innowacyjny odpływ liniowy SO LOW. Jego główną zaletą jest jedynie 39 mm głębokości zabudowy w posadzce (pod powierzchnią płytek), co czyni go najniższym odpływem linowym na rynku. SO LOW wyposażony jest w opatentowany system zabezpieczający przed przedostawaniem się nieprzyjemnych zapachów, który dodatkowo umoż-

liwia czyszczenie odpływu od góry. Cechuje go również wysoka skuteczność odprowadzania wody, na poziomie 40 l/min. Ruszt i ramka wykonane zostały ze szczotkowanej stali nierdzewnej, z możliwością regulacji wysokości za pomocą specjalnych podkładek, co pozwala na dopasowanie do płytek o grubości od 6 do 14 mm. Dodatkowo w zestawie znajdziemy szablon ułatwiający wykonanie spadków w posadzce, który w połączeniu z wbudowanymi w korpusie oczkami poziomicy oraz regulowanymi od góry nóżkami, znacząco ułatwia poprawne ustawienie odpływu i uzyskanie właściwego pochylenia wylewki, koniecznego do swobodnego przepływu wody w kierunku kanału odpływowego. Wszystkie te rozwiązania techniczne czynią SO LOW odpływem idealnym, nie tylko dla osób planujących aranżację nowej łazienki, ale również dla wszystkich tych, którzy stają przed wyzwaniem remontu dotychczas użytkowanego, tradycyjnego prysznica. SO LOW dostępny jest w dwóch długościach rusztów: 210 i 500 mm. Produkt objęty jest 5-letnią gwarancją. Piotr Furgał

ekspert Piotr Furgał P.P.U.H. Wojciech Tycner www.tycner.com.pl

☎ 17 774 59 25 @ sprzedaz@tycner.com.pl

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC pomiaru mediów - radzi Apator Powogaz

Wodomierz ultradźwiękowy Idea przepływomierzy statycznych znana jest już od wielu lat, do tej pory najbardziej popularne zastosowanie technologii ultradźwiękowej to przetworniki do ciepłomierzy. Generalnie można przyjąć, że zasadą działania wodomierzy statycznych jest pomiar prędkości przepływu wody na podstawie różnicy w rozchodzeniu się fal ultradźwiękowych (wodomierze ultradźwiękowe) bądź elektromagnetycznych (wodomierze elektromagnetyczne). Każdy nowy produkt oparty na nowoczesnej technologii wymaga poniesienia większych nakładów inwestycyjnych niż na dotychczas stosowane klasyczne mechaniczne metody pomiaru. Jednak spojrzenie holistyczne i długoterminowe ujawnia wiele korzyści, które znacznie przewyższają koszty związane z zakupem wodomierza ultradźwiękowego. Oto kilka istotnych z punktu widzenia użytkownika powodów, aby rozważyć zastosowanie w praktyce po-

miarowej nowego wodomierza ultradźwiękowego Ultrimis-W, produkcji Apator Powgaz. ● Technologia Standardowa technologia pomiaru ultradźwiękowego wyróżnia się brakiem części ruchomych, a polega na tym, że dwie głowice ultradźwiękowe umieszczone w komorze pomiarowej, wysyłają w tym samym czasie sygnały biegnące w przeciwnych kierunkach, z których jeden podąża zgodnie z kierunkiem przepływu wody, a drugi w kierunku przeciwnym. Różnica czasu mierzona pomiędzy tymi sygnałami zostaje wykorzystywana do obliczenia natężenia przepływu i objętości wody. Pomiar ten pozwala wykryć oraz zliczyć przepływ w obu kierunkach. Do tej pory najbardziej popularnym sposobem pomiaru ultradźwiękowego był pomiar za pomocą wiązki bezpośredniej lub wiązki typu „U”.

www.instalator.pl

nr 112016

www.instalator.pl

Wykorzystanie ultradźwiękowej metody pomiaru oraz zastosowanie technologii WSonic z dedykowanym sposobem obróbki sygnału pomiarowego, pozwoliło uzyskać stabilność pomiaru w całym okresie użytkowania wodomierza, a tym samym odporność na wszelkiego rodzaju osady i minerały, tj. składniki wody mogące osiadać w komorze pomiarowej i wpływać na dokładność pomiaru. ● Kompaktowa budowa (materiał korpusu) Wszystkie elementy elektroniczne (radio) i część miernika są zintegrowane w jednej szczelnej obudowie (IP68 w standardzie). Wodomierze mogą być wykonane z korpusem z mosiądzu lub z kompozytu. ● Małe przepływy Wodomierze ultradźwiękowe są znacznie dokładniejsze od innych rozwiązań stosowanych na rynku, także przy pomiarze niewielkiego natężenia przepływu. Technologia W-Sonic pozwoliła uzyskać niespotykany dotąd niski próg rozruchu na poziomie 0,75 l/h (dla DN 15). ● Duży przepływ Wodomierze ultradźwiękowe z technologią W-Sonic i specjalnie ukształtowaną komorą pomiarową charakteryzują się wysoką odpornością na przepływy przeciążeniowe Q4, a nawet przepływy o większym natężeniu niż Q4. Występujące przy tych przepływach wysokie prędkości przepływu, mogą powodować uszkodzenia mechaniczne i nadmierne zużycie elementów komory pomiarowej, wysoki hałas i spadek ciśnienia po stronie wylotowej w innych klasycznych konstrukcjach wodomierzy.

ABC pomiaru mediów - radzi Apator Powogaz

W wodomierzu Ultrimis W zastosowano pomiar oparty o unikalny sposób przebiegu wiązki ultradźwiękowej (wiązka typu „W”) przez komorę pomiarową, zapewniający stabilność wskazań oraz błędów w całym zakresie pomiarowym. Wyróżniającymi cechami technologii W-Sonic są: - bardzo mała odległość pomiędzy głowicami ultradźwięków, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednio długiego przebiegu fali ultradźwiękowej w przepływającej wodzie; - możliwość wykonania znacznie mniejszej długości wodomierza niż przy innych sposobach przebiegu wiązki ultradźwiękowej; - brak zniekształcenia fali ultradźwiękowej (lustra specjalnej konstrukcji); - brak przesłon w przekroju przepływu; - brak wpływu zanieczyszczeń na pomiar samooczyszczanie elementów piezo i luster; - zastosowanie układu elektronicznego sterującego parametrami wiązki ultradźwiękowej, który uwzględnia starzenie się elementów piezo; - brak konieczności stosowania sitka i zaworu zwrotnego. ● Precyzja Dzięki zastosowaniu technologii W-Sonic uzyskano niespotykany zakres pomiarowy R = 800, dostępny w każdej pozycji pracy, co wyróżnia wodomierz UltrimisW wśród aktualnej oferty wodomierzy ultradźwiękowych na rynku. ● Stabilność pomiaru

ABC Magazynu Instalatora

ABC pomiaru mediów - radzi Apator Powogaz

●

nr 112016

Spadki ciśnienia Duże spadki ciśnień mogą powodować zakłócenia w systemie dystrybucji wody. Wodomierze ultradźwiękowe Ultrimis-W dzięki swojej konstrukcji minimalizują spadki ciśnienia na wodomierzu do wielkości poniżej 0,4 bara przy przepływie Q3. ● Bezproblemowość montażu Większość wodomierzy ma ograniczenia związane z dopuszczalną pozycją pracy i warunkami zabudowy, a nieprawidłowy montaż może być przyczyną niedokładności pomiaru lub przedwczesnego zużycia. Ultradźwiękowy wodomierz Ultrimis-W może pracować w każdej pozycji pracy, tj. poziomo, pionowo lub pochylony wraz z liczydłem skierowanym w górę, w dół lub na boki. Dzięki zastosowaniu technologii W-Sonic możemy zaproponować wodomierze o bardzo małym wymiarze długościowym dla poszczególnych średnic nominalnych. Dodatkowo nie są wymagane odcinki proste przed i za wodomierzem (U0 D0), a wodomierz nie posiada sitka ze względu na otwarty przelot komory pomiarowej. ● Przyjazny środowisku Wodomierz ultradźwiękowy Ultrimis-W, dzięki zastosowanej elektronice i rozwiązaniom programowym, charakteryzuje się bardzo niskim poborem prądu, dzięki czemu przewidywany czas pracy baterii wynosi 16 lat, a czas pracy baterii przy załączonym radiu - 12 lat. Bardzo niskie straty ciśnienia to oszczędność energii potrzebnej do zasilania pomp. Korpusy z kompozytu to gwarancja braku metali ciężkich w elementach mających kontakt z wodą, a niska masa to niewielki udział zapotrzebowania na materiały do wytworzenia wyrobu.

●

Wykrywanie kierunku przepływu oraz powietrza w instalacji wodnej Nawet jeśli wodomierz zostanie zainstalowany niezgodnie z oznaczeniem kierunku przepływu na korpusie, to dzięki wskazaniom animacji kierunku przepływu na panelu liczydła będzie możliwość uniknięcia tej nieprawidłowości poprzez demontaż i prawidłowe zamontowanie wodomierza. Ponadto informacja o niewłaściwym kierunku przepływu w trakcie eksploatacji jest cenną wskazówką o nieprawidłowości w działaniu sieci wodociągowej. Jeżeli wodomierz jest zdjęty nawet na chwilę lub nie płynie w nim woda, wówczas zostaje zasygnalizowany i zapisany ze stemplem czasowym alarm „brak wody”. Alarm „brak wody - czy brak przepływu” może być również stosowany do ostrzegania o obniżeniu ciśnienia i odprowadzeniu wody z układu dystrybucji. Może to być spowodowane wyciekami lub innymi zdarzeniami i może to być również powiadomienie o potencjalnym zanieczyszczeniu sieci. ● Przewaga ultradźwięków Jak widać, wodomierze ultradźwiękowe mają wiele zalet i mimo iż koszty ich zakupu są nieco wyższe niż liczników mechanicznych, to bezproblemowa eksploatacja, dostęp do alarmów i danych o dokonywanym pomiarze, a zwłaszcza precyzja pomiarów sprzyjająca pełniejszemu bilansowaniu zużycia wody w budynkach wielolokalowych są argumentami wskazującymi, że najlepszy wybór spośród innych ofert dostępnych na rynku to wodomierz ultradźwiękowy Ultrimis-W produkcji Apator Powogaz.

ekspert Marek Walczak Apator Powogaz www.apator.com

Marek Walczak

☎ 61 84 18 142 @

marek.walczak@apator.com

www.instalator.pl

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

Czyszczenie w kanale ●

unikamy kondensacji pary wodnej na wewnętrznych ściankach przewodów (wiązanie się zanieczyszczeń z wilgocią i osadzanie się ich na ściankach) przez otulanie przewodów odpowiednio dobranym materiałem izolacyjnym; ● poziome kanały wentylacyjne powinny być ułożone ze spadkiem co najmniej 5 promili w kierunku wentylatora; w najniższym punkcie kanału, przed wentylatorem powinien być wmontowany króciec odwadniający z zaworem lub syfonem z odprowadzeniem do kanalizacji; ● kanały pionowe powinny mieć w najniższym punkcie zamontowany króciec rewizyjny z zaworem (do odprowadzenia wody, płynów dezynfekacyjnych itp.); ● montujemy filtry na kratkach wywiewnych, ponieważ kratki i kanały wywiewne są najbardziej zanieczyszczonymi, oprócz filtrów, elementami instalacji wentylacyjnych; ● w instalacjach odpylających stosować w przewodach i na wlotach odpowiednie dla rodzaju pyłu duże prędkości powietrza, które zapewnią porywanie i unoszenie stałych cząsteczek. Cząsteczki te mogą osadzać się w przewodach i dlatego przy każdym odgałęzieniu umieszczać bardzo szczelny otwór rewizyjny. Otwory te, po wyłączeniu wentylatorów, umożliwią czyszczenie przewodów.

ekspert Krzysztof Nowak Uniwersal www.uniwersal.com.pl

www.instalator.pl

Dorota Węgrzyn

☎

32 203 87 20 wew. 102

@ krzysztof.nowak@ uniwersal.com.pl

ABC wentylacji

Powietrze zawiera zanieczyszczenia w postaci zawiesin ciał stalych (zapylenie powietrza w miastach wynosi średnio 0,25 do 0,5 mg/m3 i nawet więcej) i ciekłych (aerozole). W związku z powyższym powietrze nawiewane do pomieszczeń zarówno zewnętrzne, jak i recyrkulacyjne - powinno być oczyszczone. Instalacja wentylacyjna użytkowana przez dłuższy czas, mimo stosowania urządzeń filtrujących, ulega zanieczyszczeniu i należy ją oczyścić. Czyszczenie przewodów to brudna praca i jest wykonywana niechętnie, więc korzystniej jest zapobiegać zanieczyszczeniu wnętrza kanałów wentylacyjnych. Zapobiegamy, projektując instalację wentylacyjną, klimatyzacyjną lub odciągów miejscowych, kierując się następującymi zasadami: ● umożliwiamy łatwy dostęp do urządzeń i kanałów wentylacyjnych; ● dążymy do ograniczenia długości kanałów; ● przewody wentylacyjne wykonujemy z materiałów, które uniemożliwiają gromadzenie się pyłów; ● regularnie czyścimy filtry powietrza (ustalamy wg DTR dopuszczalną wartość spadku ciśnienia na filtrze), a co pewien czas wymieniamy je na nowe; ● dokładnie uszczelniamy złącza kanałów wentylacyjnych, aby zapobiegać przedostawaniu się tzw. fałszywego powietrza;

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC wodomierzy

Pomiar strumienia (1) Wodomierze można podzielić na dwa rodzaje w zależności od przeznaczenia i miejsca wbudowania: - mieszkaniowe jednostrumieniowe o wielkości Qn = 0,6, 1,0 i 1,5 m³/h, przeznaczone do zabudowy w mieszkaniu, szybie, w którym poprowadzone są instalacje, na klatce schodowej budynku, itp. - domowe o wielkości Qn = 2,5 m³/h oraz wielostrumieniowe o wielkościach Qn = 1,5; 2,5; 3,5; 6,0; 10 i 15 m³/h przeznaczone do zabudowy w budynku jedno lub wielorodzinnym (np. w piwnicy lub w studzience wodomierzowej). Wodomierze domowe należy instalować na instalacji wodociągowej lub przemysłowej wraz z odpowiednią armaturą przemysłową, tworzącą razem zestaw wodomierzowy, zgodnie z wymaganiami norm PN-ISO4064-2 Ad1 i PN-B10720. Podczas instalowania wodomierzy domowych należy przestrzegać ściśle określonych wymagań. Zestaw wodomierzowy powinien być zainstalowany w obiekcie w miejscu wyodrębnionym z pomieszczenia gospodarczo-użytkowego, w którym chroniony byłby przed mrozem oraz zabezpieczony od wpływów instalacji gazowej i elektrycznej. W przypadku braku takiego miejsca może być umieszczony w studzience wodomierzowej usytuowanej poza budynkiem (wtedy to zestaw powinien być zamontowany odpowiednio wysoko nad dnem studzienki, która wyposażona powinna być w osadnik lub odprowadzenie wody zabezpieczające go przed zalaniem). Miejsce wbudowania zestawu wodomierzowego w budynku

powinno być suche, odpowiednio oświetlone, łatwo dostępne dla montażu, demontażu, obsługi, konserwacji oraz odczytu wskazań wodomierza. Temperatura pomieszczenia nie powinna być niższa niż 4°C i nie większa od 50°C, zaś wilgotność względna powietrza do 80%, a jego wysokość nie mniejsza niż 1,8 m. Miejsce wbudowania powinno być zabezpieczone przed możliwością dostępu osób niepowołanych, które mogłyby uszkodzić przyrząd pomiarowy lub zakłócić jego prawidłowy odczyt. Wodomierze nie powinny być narażone na wstrząsy lub wibracje pracujących w pobliżu urządzeń (np. zestawy hydroforowe, sprężarki) oraz zalanie wodą i korozyjne działanie środowiska zewnętrznego. Miejsce instalacji powinno umożliwić łatwy odczyt wskazań wodomierza i umożliwiać odczyt numeru seryjnego. ● Wodomierze domowe Przewody wodociągowe powinny być tak poprowadzone, aby były całkowicie wypełnione wodą, bez możliwości tworzenia się poduszki powietrznej wewnątrz przewodu. Jeżeli gromadzenie się powietrza jest nieuniknione, po stronie dopływowej wodomierza należy zainstalować urządzenie usuwające powietrze z wody. Przewód wodociągowy przed i za zestawem wodomierzowym powinien być tak umocowany, aby jakikolwiek element zestawu wodomierzowego nie mógł zmienić swojego położenia pod zjawiskiem uderzenia hydraulicznego. Zaleca się montaż wodomierza w specjalnych konsolach wodomierzowych mocowanych do ściany.

www.instalator.pl

nr 112016

wanym zestawem wodomierzowym, po jego zakończeniu należy bezwzględnie oczyścić sito wodomierza i osadnika (np. filtr mechaniczny skośny lub osadnikowy, jeśli znajduje się on w zestawie wodomierzowym). Montaż wodomierza powinien być zgodny z przewidzianym przez producenta położeniem roboczym. Najdokładniejszy odczyt wodomierza jest w pozycji poziomej liczydła. Sposób wbudowania zestawu wodomierzowego w instalację wodociągową powinien uniemożliwiać nielegalny pobór wody przed wodomierzem. Jest to niedopuszczalne. Wodomierz i pozostałe elementy zestawu (zasuwy, zawory) wodomierzowego powinny być zainstalowane zgodnie z oznaczonym na nich kierunkiem przepływu wody naniesionym na korpusach tych urządzeń. Najczęściej jest to strzałka. Na wodomierz nie powinny oddziaływać w sposób ciągły naprężenia pochodzące zarówno od instalacji, jak i armatury wodomierzowej. Zestaw wodomierzowy należy montować w konsoli do wodomierza lub wykonać pod niego odpowiedni cokół albo specjalne podpory. W instalacji ciepłej lub gorącej wody, w którą wbudowano wodomierz, nie może występować cyrkulacja wody - Norma PN-98/B-01706 pkt. 2.2.2. W następnej części będę kontynuował tematykę. Bolesław Bąk

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora www.instalator.pl

ABC wodomierzy

Przed i za wodomierzem powinna być zainstalowana armatura odcinająca pełno przelotowa (zawory lub zasuwy). Kurki kulowe zainstalowane przed i za wodomierzem powinny być całkowicie otwarte podczas normalnej eksploatacji. Zdławienie przepływu na armaturze odcinającej powoduje nieprawidłowy odczyt wodomierza oraz generuje duży hałas przepływającej wody. Odcinki przewodu przed i za wodomierzem powinny być wykonane współosiowo jako odcinki proste, których długość powinna być nie mniejsza niż: - przed wodomierzem, odcinek L = 5 x D (D - średnica przewodu - rury), - za wodomierzem, odcinek L = 3 x D, liczonej od czoła korpusu wodomierza do czoła gniazda zaworu odcinającego. Przed i za wodomierzem nie powinno być żadnych nagłych zmian przekroju przewodu wodociągowego. W przypadku wbudowania wodomierzy przeznaczonych do poziomego instalowania odcinki przewodu powinny być usytuowane w poziomie. Przed zainstalowaniem wodomierza instalacja powinna być dokładnie przepłukana w celu usunięcia zanieczyszczeń mogących uszkodzić wodomierz lub spowodować ograniczenie przepływu. Na czas płukania instalacji zaleca się w miejsce wodomierza zamontować rurkę montażową. Zabezpieczy ona sito wlotowe w wodomierzu przed osadzeniem się zanieczyszczeń. W przypadku, kiedy nastąpiło płukania przewodów z zabudo-

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

Pod prąd ●

Arkadiusz Kaliszczuk

ABC ogrzewania

● Jakie

są zalety ogrzewania elektrycznego? ● Jakie wyróżniamy elektryczne systemy grzewcze? ● Kiedy warto skorzystać z tzw. II taryfy? Co przemawia za wyborem energii elektrycznej do ogrzewania? Są to według mnie: ● brak kotłowni i składów opału oraz szkodliwych dla nas i środowiska pozostałości procesu spalania, ● wysoki komfort termiczny uzyskany dzięki dużej wydajności urządzeń i dokładnym regulatorom temperatury, ● niski koszt inwestycyjny w porównaniu z tradycyjnymi systemami, ● niecentralne ogrzewanie, które umożliwia dowolne kształtowanie temperatury w każdym pomieszczeniu osobno, ● energooszczędność - realizowana dzięki zastosowaniu urządzeń o wysokiej sprawności, dostarczających tylko tyle ciepła, ile w danym momencie potrzebujemy i tylko tam, gdzie go potrzebujemy,

żadnych czynności konserwacyjnych - nie ma kosztownych wizyt serwisantów, ustawiania palników itp., ● obsługa takiego systemu ogranicza się najczęściej do nastawienia żądanej temperatury lub zaprogramowania właściwego zegara sterującego, ● jest to najbardziej przyjazny środowisku system, korzystający z wysoko przetworzonej energii, jaką jest energia elektryczna. Decydując się na ogrzewanie elektryczne, możemy skorzystać z szerokiego wachlarza systemów, które pozwolą wybrać ten spełniający nasze oczekiwania i zapewniający nam najwyższy komfort cieplny. Z dostępnych urządzeń można wymienić: ● elektryczne grzejniki konwekcyjne występują w wielu odmianach jako urządzenia stacjonarne - wieszane na ścianie, pełniące najczęściej rolę ogrzewania zasadniczego. W takim wykonaniu zaopatrzone są w doskonałe termostaty elektroniczne, które pozwalają uzyskać dokładność pomiaru temp. na poziomie 0,1°C, niskotemperaturowy element grzejny, który nie powoduje spalania kurzu. Występują również w wykonaniu bryzgoszczelnym, umożliwiającym stosowanie w łazienkach (klasa bryzgoszczelności IP24). Istnieją również grzejniki konwekcyjne przenośne. Posiadają mniej dokładne termostaty, możliwość transportu, wysokotemperaturowe elementy grzejne o dużej mocy (najczęściej do 2000 W). Są wykorzystywane jako źródło ciepła w okresach przejściowych, w domach ogrzewanych za pomocą wody, gdy nie załączono

www.instalator.pl

nr 112016

www.instalator.pl

●

ogrzewacze akumulacyjne - jak sama nazwa wskazuje, gromadzą ciepło w izolowanym termicznie bloku akumulacyjnym. Dzieje się to podczas pracy na tańszej, II taryfie nocnej. Ze względu na budowę bloku akumulacyjnego i sposób ogrzewania pomieszczenia wyróżniamy ogrzewacze z dynamicznym rozładowaniem i ogrzewacze statyczne. W pierwszych blok akumulacyjny jest typu zamkniętego, a powietrze przepływające przez blok i odpowiednio schładzane w komorze mieszania kierowane jest do pomieszczenia za pomocą wentylatorów - dynamicznie. W ogrzewaczach statycznych powietrze jest przepuszczane na zasadzie konwekcji przez blok akumulacyjny, który w tym wypadku jest otwarty. Ogrzewacze statyczne charakteryzują się mniej doskonałą izolacja termiczną, gdyż część ciepła emitowana jest poprzez promieniowanie podczerwone przez obudowę. Czasami spotyka się nazwę: ogrzewacze kanałowo-powierzchniowe. Sterowanie temp. odbywa się tu za pomocą wbudowanych lub zewnętrznych termostatów najczęściej elektromechanicznych. Aby właściwie wykorzystać dostęp do tańszej taryfy, istnieje możliwość zastosowania sterowania za pomocą czujnika pogodowego, dzięki któremu stopień naładowania bloku akumulacyjnego zależy od przewidywanej temperatury zewnętrznej. W grupie urządzeń elektrycznych służących ogrzewaniu pomieszczeń możemy wymienić jeszcze promienniki ciepła, które działają na zasadzie emisji fal podczerwonych, a także folie grzewcze, dmuchawy elektryczne, grzejniki i suszarki łazienkowe. Wybierając właściwy system elektrycznego ogrzewania pomieszczeń, powinniśmy kierować się kilkoma wytycznymi. Jakimi? O tym w kolejnej części. Arkadiusz Kaliszczuk

ABC ogrzewania

ciepła z elektrociepłowni lub uruchamianie systemu c.o. jest nieekonomiczne. ● ogrzewanie podłogowe - realizowane za pomocą przewodów grzejnych montowanych w fazie wykonywania wylewek oraz mat grzejnych stosowanych wszędzie tam, gdzie podniesienie poziomu podłogi nie jest możliwe. Montowane są w warstwie kleju do terakoty. Maty grzejne można stosować w nowo budowanych lub remontowanych pomieszczeniach - układać je można nawet na „stare” podłogi. Ogrzewanie to jest najbliższe idealnemu - powoduje równomierny rozkład temp. w pomieszczeniu, nie wysusza powietrza, jest niewidoczne - umożliwia swobodną aranżację pomieszczeń, a przyjemne ciepło płynące od dołu sprawi, że znajomi chętnie własnoręcznie sprawdzą, co tak grzeje. Ogrzewanie podłogowe doskonale nadaje się do zastosowania jako zasadniczy lub wspomagający system grzejny - np. mając grzejniki, można wykorzystywać ogrzewanie podłogowe jako tzw. efekt ciepłej podłogi. System sprawdza się zwłaszcza w łazience oraz wszędzie tam, gdzie decydujemy się zastosować kamienne posadzki. Jednak nie tylko terakota może być stosowana do wykończenia podłogi w tym sposobie ogrzewania. Z powodzeniem możemy używać również paneli, wykładziny dywanowej i drewna. Stosując te materiały, powinniśmy postępować zgodnie z zaleceniami producentów i wybierać produkty o odpowiednim przewodnictwie cieplnym. Do sterowania temp. powierzchni grzejnej służy cała gama wyrafinowanych, elektronicznych regulatorów. Dostępne są również w wersji z programatorami pracującymi w cyklu dobowo-tygodniowym. Możemy wybrać sterowniki z czujnikami powietrznymi albo podłogowymi - w zależności od przeznaczenia naszego systemu grzejnego.

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

ABC systemów odprowadzania spalin

Montaż komina Montaż komina jest niezmiernie istotnym elementem, gdyż od dokładności i prawidłowości wykonania będzie zależało bezpieczeństwo nasze i naszych bliskich oraz żywotność komina. Należy pamiętać, że montaż komina, który odbywa się z rażącym naruszeniem zapisów w instrukcji montażu i zasad sztuki budowlanej, może wiązać się z utratą gwarancji producenta. Jeżeli skutkiem tych błędów będą uszkodzenia, to może się okazać, że z problemem zostaniemy sami. Warunki gwarancji mogą być naprawdę bardzo różne. O ile budując komin z cegły (tradycyjny komin murowany), przysługują nam wyłącznie prawa z tytułu gwarancji i rękojmi na cegły, ewentualnie gwarancji na usługę wykonaną przez firmę budowlaną, to przy kominach systemowych (stalowych i ceramicznych) możemy liczyć na wieloletnią gwarancję producenta. Jest to na pewno ważny czynnik, który również należy brać pod uwagę przy wyborze komina do naszego domu. Zajmując się montażem komina, musimy po raz kolejny dokonać podziału kominów na tradycyjne murowane z cegły oraz kominy systemowe. Sposób ich montażu różni się znacznie, jednak łączy je konieczność uwzględnienia określonych elementów funkcjonalnych, których obecność w kominie jest obligatoryjna i wynika z obowiązujących przepisów. Decydując się na tradycyjny komin murowany, należy koniecznie zastosować cegłę pełną 12 cm, a w trakcie spoinowania nie można dopuścić do powstania jakichkolwiek pustych przestrzeni. Należy jednak uważać na ilość nakładanej zaprawy, gdyż jej nadmiar będzie w trakcie murowania tworzył liczne nierówności na wewnętrznej powierzchni,

a to może sprzyjać gromadzeniu się sadzy w trakcie eksploatacji, a także będzie powodować problemy w trakcie czyszczenia. Wykonanie komina murowanego najlepiej zlecić murarzowi z odpowiednimi kwalifikacjami i dużym doświadczeniem, gdyż jakość wykonania jest w tym przypadku szczególnie ważna. Chcielibyśmy również przypomnieć, że komin murowany to rozwiązanie przeznaczone wyłącznie do odprowadzania spalin z urządzeń grzewczych na paliwa stałe, generujących spaliny suche. W przypadku kominów systemowych montaż powinien się odbywać zgodnie z instrukcją dołączaną przez producenta i nie powinien nastręczać większych trudności nawet osobom o niewielkim doświadczeniu murarskim. Istnieją jednak punkty newralgiczne, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Bez względu na rodzaj komina systemowego (stalowy, ceramiczny) montaż odbywa się wg określonych zasad, a konfiguracja elementów składowych nie jest przypadkowa. Komin ceramiczny musi być osadzony na stabilnej podstawie. Z reguły muruje się go na wcześniej wykonanym fundamencie, który może być wykonany z cegieł lub pustaka kominowego wypełnionego zaprawą. Dalsze prace murarskie kontynuujemy dopiero w momencie, gdy fundament będzie związany. Wyjątek mogą stanowić kominy stalowe, które są konstrukcjami znacznie lżejszymi od kominów ceramicznych i niejednokrotnie montowane są po prostu do ściany za pośrednictwem uchwytów dystansowych. W dolnej części każdego komina odprowadzającego spaliny mokre powinien się znaleźć układ odpro-

www.instalator.pl

nr 112016

www.instalator.pl

datkowo usztywniające przewód. Podczas montażu stalowego komina nadciśnieniowego wykorzystuje się również uszczelki zapewniające wymaganą szczelność przewodu. Kolejnym ważnym etapem montażu będzie osadzenie przyłącza, gdzie docelowo wprowadzony będzie łącznik, którym produkty spalania są odprowadzane do komina. Lokalizacja trójnika nie może być przypadkowa i powinna być ustalona wcześniej z instalatorem urządzenia grzewczego. W przypadku kominka wartość ta z reguły wynosi ok. 180-200 cm od poziomu posadzki, podobne wysokości będą też odpowiednie przy kotłach gazowych wiszących, natomiast dla kotłów stojących wysokość przyłączenia do kominka wynika zazwyczaj z budowy konkretnego modelu kotła. Stalowy łącznik nie może być w sposób sztywny przyłączany do ceramicznego trójnika w kominie. Podczas montażu systemu powietrznospalinowego w budynku wielorodzinnym (do jednego komina podciśnieniowego podłączony będzie więcej niż jeden kocioł) należy zachować minimalną odległość wskazywaną przez producenta komina między otworem wyrównawczym ciśnienia a najniżej podłączonym urządzeniem grzewczym. Rzecz jasna są to jedynie przykładowe wskazówki, gdyż w każdym przypadku należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta. Montując komin wewnątrz budynku, istnieje konieczność przejścia przez strop (stropy) i połać dachu, a jednocześnie w żaden trwały sposób nie można połączyć komina z elementami konstrukcji budynku. Spełnienie tego warunku osiągniemy, stosując dylatację, czyli prowadząc komin przez otwory o wymiarach o 4-5 cm większych niż wymiar zewnętrzny komina. Wolną przestrzeń należy wypełnić niepalnym materiałem izolacyjnym (np. wełną mineralną). Nie można zapominać o zachowaniu określonych odległości od elementów łatwopalnych3, jeśli takie stanowią

ABC systemów odprowadzania spalin

wadzania skroplin. Nie ma takiego wymagania jedynie w przypadku kominów współpracujących z kotłami generującymi spaliny suche. Bez względu na tryb pracy wyposażeniem obowiązkowym każdego komina są otwory wycierowe lub rewizyjne zamykane szczelnymi drzwiczkami. Ich obecność umożliwia dostęp do przewodu, wykonywanie okresowych kontroli i np. usunięcie nadmiaru sadzy z komina. Montaż przewodów ceramicznych lub stalowych nie powinien powodować większych trudności, jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku kierunek montażu rury. Na przewodach producenci często umieszczają oznaczenie - w formie strzałki - wskazujące kierunek przepływu spalin, zgodnie z którym należy montować kolejne elementy. Dopuszczenie do odwrócenia wkładu może skutkować przenikaniem kondensatu na zewnętrzną powierzchnię przewodu w miejscu połączenia rur. Przewody ceramiczne łączy się specjalnymi spoiwami nakładanymi na złącze. Montaż rur stalowych jest znacznie łatwiejszy i ogranicza się do wetknięcia jednej rury w drugą. Na obwodzie stosuje się opcjonalnie opaski do-

ABC Magazynu Instalatora

ABC systemów odprowadzania spalin

ABC Magazynu Instalatora

nr 112016

element konstrukcji budynku. Tak wykonane przejście przez strop zapewni wymaganą sztywność komina i brak innych obciążeń. Kominy izolowane i przeznaczone do pracy w warunkach mokrych posiadają kanały przewietrzające, których zadaniem jest usuwanie nadmiaru wilgoci migrującej od wnętrza komina, a tym samym zabezpieczenie przed zniszczeniem materiału izolacyjnego. W związku z tym podczas montażu należy pamiętać, aby kanały przewietrzające były drożne na całej wysokości komina. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziemy zawsze w instrukcji montażu konkretnego modelu komina. Zakończenie każdego komina musi być wykonane w taki sposób, aby zabezpieczyć jego wnętrze przed zamoknięciem. Na przewody spalinowe prowadzone w obudowie nakłada się płytę przykrywającą, która zabezpieczy przestrzeń między wkładem a obudową. W zależności od konstrukcji systemu kominowego przestrzeń ta może być wypełniona wełną

mineralną (komin izolowany) lub pusta (np. koncentryczny komin powietrzno-spalinowy). Płyta przykrywająca często wykonywana jest bezpośrednio na budowie. W tym miejscu zwracamy szczególną uwagę na konieczność dylatowania przewodów ceramicznych i stalowych od elementów betonowych komina. Zasada ta nie ogranicza się jedynie do wykonania czapy kominowej, ale dotyczy wszystkich etapów montażu, na których istnieje zagrożenie kontaktem zaprawy z wkładem spalinowym. Rozszerzalność termiczna elementów składowych komina jest różna i trwałe połączenie może skutkować uszkodzeniem komina w trakcie eksploatacji. Wysokość komina ponad dachem powinna zależeć od kąta nachylenia połaci dachowej oraz rodzaju jej pokrycia. Konkretne wymagania znajdziemy w normie PN-89/B-10425 - Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze. Jeśli mamy do czynienia z kominem bez izolacji, to w przestrzeni nieogrzewanej (np. strych) oraz ponad dachem komin musi być zaizolowany, co ma przeciwdziałać nadmiernemu wychładzaniu spalin i problemom z zaburzeniami ciągu. Z kolei przy kominach prowadzonych w betonowych obudowach, po zakończeniu montażu, pustaki należy otynkować. Odcinek komina ponad dachem można oczywiście dodatkowo obudować w inny sposób (np. płytką, cegłą klinkierową, łupkiem, blachą), co zależy wyłącznie od preferencji inwestora. Właściwy montaż zapewnia nie tylko sprawne funkcjonowanie, ale również - a może przede wszystkim - gwarantuje bezpieczeństwo. Nieprzestrzeganie zasad podanych w instrukcjach montażu i wynikających z dobrej praktyki budowlanej może skutkować uszkodzeniami elementów kominowych lub nieprawidłowościami w funkcjonowaniu kominów. Łukasz Chęciński Mariusz Kiedos

www.instalator.pl

nr 112016

ABC Magazynu Instalatora

Ogólnopolskie, kompleksowe szkolenie dla monterów sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych. Termin: 24.094.12.2016 (6 zjazdów). Tematyka: kurs mistrzowski, kurs energetyczny w zakresie grup I, II, III, kurs lutowania ręcznego. Dodatkowo kurs przygotowawczy do egzaminu na uprawnienia budowlane w terminie 7-12.11.2016. Kontakt: 12 289 04 05, 12 288 33 95, anna.gawel@csz.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne Junkers prowadzone są w Centrach Szkoleniowych w Warszawie i Poznaniu oraz w Regionalnych Centrach Serwisowych Junkers w Krakowie, Opolu, Rzeszowie, Kielcach, Gdańsku, Olsztynie i Lublinie. Szkolenia autoryzacyjne są organizowane dla firm handlowych, instalacyjnych, serwisowych oraz projektowych. Szczegółowy terminarz: www.szkolenia-junkers.pl/szkolenia.htm

Zapraszamy na bezpłatne szkolenia dotyczące urządzeń marki Auer: kotłów kondensacyjnych, w tym kotła pulsacyjnego, pomp ciepła i systemów hydraulicznych. Dodatkowa tematyka: zasobniki ze stali kwasoodpornej marki Lapesa oraz folie grzewcze marki Felix. Miejsce: Ciepło-Tech sp.j., 55-020 Turów, ul. B. Chrobrego 33. Tel. 506 199 690, e-mail: biuro@cieplotech.pl Szkolenia oraz warsztaty praktyczne prowadzone są w czterech Centrach Szkoleniowych Buderus w: Warszawie, Tarnowie Podgórnym, Czeladzi i Gdańsku. W każdej chwili można zapisać się na szkolenie u lokalnego doradcy techniczno-handlowego. Szczegóły na: www.buderus.pl/o-nas/szkolenia/ Pentair Thermal Management Polska prowadzi bezpłatne szkolenia dla autoryzowanych instalatorów Raychem z zakresu ogrzewania podłogowego oraz instalacji grzewczych do ochrony dachów i rynien w warunkach zimowych. Zdobycie „Certyfikatu PRO Raychem” upoważnia do udzielania przedłużonej gwarancji producenta. Kontakt: 22 33 12 950; salesPL@pentair.com; www.pentairthermal.pl

www.instalator.pl

Szkolenia

Tematyka: systemy ogrzewania podłogowego, regulacja hydrauliczna i podpionowa, ogrzewanie ścienne, termostatyka, projektowanie instalacji w budynkach wysokościowych, kotłownie na biomasę. Kontakt: centrala@herz.com.pl, tel. 12 289 02 20. Prosimy o potwierdzenie uczestnictwa.