Magazyn Instalatora 3/2017M by Magazyn Instalatora

nakład 11 015

01 3. 2

miesięcznik informacyjno-techniczny

l Ring „MI”:

systemy rurowe

l Wydajność cieplna ogrzewanie ścienne

l PC na basenie l Wyginanie rur l Przyłącza gazowe l Tynk na ścianę

nr 3 (223), marzec 2017

ISSN 1505 - 8336

AF-Anuncio VITAQ POLONIA- 207x293.pdf

CMY

20/2/17

11:01

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Różnorodność systemów rurowych do instalacji wewnętrznych oferowanych na naszym rynku jest przeogromna. W niepamięć odeszły czasy jedynego i słusznego materiału - stali. Producenci i dystrybutorzy proponują wykonawcom, projektantom, inwestorom (czyli Państwu, naszym czytelnikom) systemy z miedzi, tworzyw sztucznych i różnych gatunków stali (nierdzewnej, czarnej, a także z tzw. ocynku). Każdy z tych materiałów ma swoje wady i zalety. Niekiedy występują ograniczenia co do zastosowania (a na etapie projektu trzeba o tych ograniczeniach pamiętać, gdyż naprawa, np. uszkodzonej instalacji ciepłej wody użytkowej, zwykle do łatwych nie należy). Każdą rurę prędzej czy później należy połączyć z drugą rurą albo elementem armatury. Do tego służą różnego rodzaju złączki. Do dyspozycji instalatorzy mają ogromny wybór: zaprasowywane, skręcane, klejone, lutowane... Oczywiście obowiązują tu bardzo restrykcyjne zasady dotyczące tego, co z czym można łączyć, jakich narzędzi używać itp. Warto zatem dokładnie znać zasady, którymi należy się kierować, stosując system danego producenta, jego wady, a przede wszystkim zalety. Na przykład: „Technologia zaprasowywania posiada oczywiste atuty. Należy do nich brak ryzyka pożaru, konieczności zapewnienia środków ochrony przeciwpożarowej oraz brak nieestetycznych śladów przypalenia lub lutowania. Na dodatek technika zaprasowywania jest nie tylko znacznie łatwiejsza w montażu, lecz dzięki cylindrycznemu prowadzeniu rury oraz opatentowanemu profilowi (...) również bezwzględnie bezpieczna”. Jak pisze autor artykułu pt. „Pewne podłączenie”: „Konstrukcje bezpiecznych elastycznych przewodów gazowych umożliwiają łatwy montaż urządzeń gazowych: kotłów centralnego ogrzewania, grzejników wody przepływowej, kuchni i kuchenek gazowych, szczególnie w nowoczesnej zabudowie mebli kuchennych. Zastosowanie metalowych elastycznych przewodów przyłączeniowych do instalacji gazowych znacznie skraca i ułatwia prace instalacyjno-montażowe urządzeń, powoduje zmniejszenie kosztów wykonania instalacji gazowych, poprawiając jednocześnie bezpieczeństwo ich użytkowania”. Więcej informacji na temat rodzajów przewodów znajdziecie Państwo na s. 66-68. Instalacja c.w.u, a także urządzenia, które są na niej zainstalowane, mogą być narażone na przykład na osadzanie się kamienia, tworzenie się biofilmu. Jak można temu zapobiegać? Zapraszam do lektury artykułów na s. 46-47 i 48-49. Sławomir Bibulski

Na okładce: © auremar/123RF.com

Ring „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych s. 6-17

l Armatura ze znakiem jakości (strony sponsorowane firmy Valvulas ARCO) s. 18 l Woda uzdatniona (strona sponsorowana firmy Herz) s. 20 l Obejmij mnie (strona sponsorowana firmy Gebo) s. 21 l Basen z funkcją „eco” s. 22 l Grzanie bez hałasu (Równoważenie instalacji) s. 24 l Ochrona przeciwporażeniowa s. 26 l Ochrona przed piorunem s. 29 l Wzrost sprawności (Ewolucja pomp ciepła) s. 32 l Naczynia przeponowe s. 34 l Odpowiadam, bo wypada... s. 36 l Instalacje a uzbrojenie terenu s. 38 l Rynek instalacyjno-grzewczy w IV kwartale 2016 r. s. 40 l Ścienne grzejniki płaszczyznowe o suchej konstrukcji s. 42 l Regulacja „podłogówki” s. 44

Zakamieniona instalacja s. 46

l Walka z kamieniem (Wewnętrzne instalacje wodociągowe) s. 46 l Zapobieganie zakamienieniu instalacji c.w.u. s. 48 l Stabilność w rurociągu (Jakość transportowanej wody a trwałość instalacji) s. 50 l Zaginanie rury (Tworzywa sztuczne w instalacjach) s. 52 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 54 l Przyłącza wodociągowe do budynków s. 56 l Tynki a ogrzewanie ścienne (Chemia budowlana) s. 58

Dyrektywa ErP i konieczność wymiany kotła s. 60

ISSN 1505 - 8336

l Turbo na kondensat s. 60 l Co tam Panie w „polityce”? s. 62 l Pompy ciepła i chłodzenie s. 64 l Metalowe elastyczne przyłacza gazowe s. 66

3 . 2

01 7

www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W kwietniu na ringu: kanalizacja wewnętrzna...

Ring „Magazynu Instalatora”: instalacje rurowe w budynku rura, złączka, system, tworzywowe, stalowe

KAN-therm Jak w kilku słowach można opisać bogatą ofertę systemu KAN-therm? Postaram się to zrobić w poniższym artykule ringowym, przedstawiając jednocześnie te cechy, które świadczą o jego wyjatkowości. System KAN-therm to: rury tworzywowe, w tym jednorodne oraz kompozytowe, rury stalowe cienkościenne, kształtki i złączki z tworzywa sztucznego oraz mosiądzu i stali. To też sprawdzone w szerokim spektrum zastosowań, różne i niezawodne techniki łączenia. System posiada szeroki zakres średnic od 8 nawet do 168 mm. Znajduje zastosowanie w standardowych instalacjach wody użytkowej, grzewczych i chłodzących oraz specjalistycznych instalacjach przemysłowych, technologicznych i gaśniczych. Nadaje się do wykorzystania wewnątrz budynków oraz w instalacjach zewnętrznych. Predysponowany jest dla budownictwa jedno- i wielorodzinnego, użyteczności publicznej, a nawet w rolnictwie… A wszystko to objęte nawet 15-letnią gwarancją jednego producenta! l Nowoczesne tworzywa w instalacjach System KAN-therm Push to jeden z pierwszych i chyba najbardziej rozpowszechniony na rynku, tworzywowy system instalacyjny dostępny w ofercie firmy KAN. Największą zaletą tego rozwiązania technicznego jest bezoringowy system łączenia rury z kształtką (połączenia samouszczelniające się). Taka

konstrukcja połączenia jest znacznie mniej podatna na tzw. błędy montażowe i trudne warunki panujące na budowie oraz umożliwia prowadzenie instalacji w szlichcie podłogowej lub pod tynkiem. W skład systemu wchodzą tworzywowe rury PE-Xc i PE-RT z osłoną antydyfuzyjną EVOH oraz kształtki wykonane z wytrzymałego

tworzywa PPSU lub wysokogatunkowego mosiądzu. Rury i kształtki dostępne są w zakresie średnic 12 - 32 mm i tu także doszukać się można kolejnych zalet systemu KAN-therm Push. Mowa o małych średnicach 12x2 lub 14x2 wykorzystywanych zarówno w instalacjach grzewczych jak i wody użytkowej. Stale rosnąca izolacyjność przegród budowlanych, a tym samym zmniejszające się zapotrzebowanie budynków na ciepło, przesuwają popu-

larność stosowanych rur ku mniejszym średnicom, a to automatycznie powoduje znaczne oszczędności na materiałach takich jak kształtki, izolacje termiczne, armatura czy chociażby grubość wylewki betonowej. Dostępność małych średnic umożliwia także zoptymalizowanie instalacji wody użytkowej już na etapie projektowania. Mniejsze średnice to mniejsza pojemność przewodów nieobjętych cyrkulacją i większa prędkość wody w rurach, dzięki czemu możemy zrezygnować z wykonywania tzw. odcinków cyrkulacyjnych przy jednoczesnym zachowaniu energooszczędności i wysokiego komfortu użytkowania instalacji. Dużo młodszym bratem bliźniakiem Systemu KAN-therm Push jest wprowadzony do oferty, stosunkowo niedawno, System KAN-therm Push Platinum. Wykorzystuje on te same kształtki, pierścienie nasuwane oraz tę samą technikę montażu. Nowością w tym systemie są tworzywowe rury kompozytowe PE-Xc/Al/PE-HD Platinum, z zewnętrzną warstwą aluminium. Taka konstrukcja rury pozbawia ją tzw. pamięci kształtu i nadaje jej właściwości Pytanie do... Który z producentów oferuje kompleksowo produkt, umożliwiający hydrauliczne zoptymalizowanie instalacji pod kątem zastosowania małych (12 mm) jak i dużych („GIGA”, 168 mm) średnic instalacyjnych? www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

plastycznych, a to oznacza, że można ją dowolnie formować. Rura nabiera właściwości rur wielowarstwowych, dzięki czemu zrezygnować można z konieczności stosowania niektórych kształtek. Rury Systemu KAN-therm Push Platinum dostępne są w zakresie średnic 14 - 32 mm. Technika montażu Systemu KAN-therm Push i KAN-therm Push Platinum zapewnia także uzyskanie minimalnego przewężenia średnicy w miejscu połączenia rury z kształtką, co znacznie wpływa na zminimalizowanie miejscowych strat ciśnienia. Oba powyższe systemy instalacyjne tj. KANtherm Push oraz KAN-therm Push Platinum mogą być stosowane w wewnętrznych instalacjach grzewczych oraz wody użytkowej, głównie jako przewody rozprowadzające w budownictwie wielorodzinnym i użyteczności publicznej lub jako kompletne systemy w budownictwie jednorodzinnym. System KAN-therm Press LBP to kolejne kompletne rozwiązanie techniczne z rodziny tworzywowych technologii Systemu KAN-therm. W jego skład wchodzą, bardzo popularne na rynku, rury wielowarstwowe PE-RT/Al/PERT oraz PEX/Al/PEX oraz kształtki mosiężne lub tworzywowe PPSU w zakresie średnic 16 - 63 mm. System wykorzystuje połączenia typu „Press” polegające na zaprasowaniu stalowego pierścienia na rurze i złączce wyposażonej w uszczelnienia o-ringowe. Połączenia tego typu także mogą być chowane w posadzkach podłóg i ścianach. Nowoczesna konstrukcja kształtek

KAN-therm Press LBP dostarcza wiele dodatkowych funkcji, które znacznie poprawiają bezpieczeństwo i wygodę montażu. Przykładem jest funkcja LBP, która zabezpiecza przed zalaniem w betonie połączeń niezaprasowanych - przeciek na kształtce/połączeniu uwidacznia się już podczas napełniania instalacji wodą (bez konieczności wytwarzania ciśnienia). Konstrukcja kształtek Press LBP to także uniwersalność stosowania szczęk zaciskowych - w tym przypadku www.instalator.pl

3 (223), marzec 2017

wykonawcy do montażu połączeń mogą wykorzystywać szczęki, o dwóch najbardziej popularnych na rynku, profilach zacisku „U” lub „TH”. System KANtherm Press LBP to rozwiązanie uniwersalne, które może być wykorzystywane do budowy instalacji grzewczych jak i wody użytkowej - zarówno rozprowadzeń lokalowych jak i głównych pionów i poziomów instalacyjnych. Kolejnym systemem instalacyjnym, zamykającym grupę rozwiązań tworzywowych, jest znany i stosowany od lat polipropylenowy System KAN-therm PP. Łączenie rur ze złączkami odbywa się poprzez zgrzewanie mufowe przy użyciu zgrzewarek elektrycznych. Do wyboru jest aż siedem rodzajów rur KAN therm PP, które różnią się grubością ścianek, a także konstrukcją: rury jednorodne PN10 (SDR11), PN16 (SDR7,4), PN20 (SDR6) oraz rury zespolone PN16 Stabi Al, PN20 Stabi Al i PN16 Glass, PN20 Glass. Na szczególną uwagę zasługują rury kompozytowe KAN-therm PP, zbrojone włóknem szklanym. Ta środkowa warstwa rur decyduje o ich wysokiej wytrzymałości i małej liniowej rozszerzalności cieplnej. Technika montażu rur PP Glass, w odróżnieniu od konstrukcji zbrojonej warstwą aluminium (Stabi Al), nie wymaga wykonywania uciążliwej, dodatkowej obróbki mechanicznej przed zgrzewaniem (nie używa się zdzieraków do usuwania warstwy Al). Z tego też względu taki rodzaj rur jest najbardziej popularny wśród samych wykonawców. Kształtki KAN-therm PP występują także w dwóch konstrukcjach: jednorodne oraz z mosiężnymi wtopkami (kształtki z gwintami). Dla produkcji tych drugich wykorzystuje się wysokiej jakości mosiądz. W odróżnieniu od wielu tanich, niskiej jakości systemów polipropylenowych, elementy mosiężne w kształtkach KAN-therm PP produkowane są ze stopów wolnych od metali ciężkich oraz pozbawione są dodatkowych warstw niklowych, bardzo szkodliwych dla zdrowia ludzkiego przy kon-

takcie z wodą pitną. Rury i kształtki Systemu KAN-therm PP dostępne są w zakresie średnic 16 - 110 mm i stosowane mogą być w instalacjach wewnętrznych w budownictwie, zwłaszcza w instalacjach wodociągowych. l Nowoczesna stal w instalacjach Stalowe Systemy KAN-therm to połączenie zalet tradycyjnych instalacji metalowych z nowoczesną techniką połączeń zaciskowych. Podstawową zaletą tych systemów instalacyjnych jest szybka i niezawodna technika łączenia „Press” (zaciskanie kształtki z uszczelnieniem o-ringowym na rurze) oraz wysoka odporność na ciśnienie i temperaturę. Zastosowane uszczelnienia z funkcją LBP, pozwalają na pracę systemów w temperaturach od 35°C do 200°C (krótkotrwale nawet do 235°C) i ciśnieniu do 16 barów (przy zastosowaniu szczęk prasujących typu „HP” nawet do 25 barów). System KAN-therm Steel to cienkościenne, precyzyjne rury oraz złączki produkowane z wysokiej jakości stali węglowej, pokrytej z zewnątrz antykorozyjną warstwą cynku. Elementy dostępne są w zakresie średnic 12 - 108 mm przy grubości ścianek od 1,2 do 2,0 mm. Z uwagi na materiał, z którego wykonane są elementy, System KANtherm Steel stosowany jest w wewnętrznych, zamkniętych ciśnieniowo instalacjach grzewczych oraz wody lodowej i sprężonego powietrza. System KAN-therm Inox to rury i kształtki wykonane ze stali nierdzewnej 1.4404 oraz 1.4521. W przypadku tego

pierwszego materiału, rury i kształtki występują w bardzo dużym zakresie średnic od 12 mm aż do 168 mm, przy grubości ścianek od 1,0 do 2,0 mm w przypadku największej średnicy. Zastosowany materiał rur i złączek pozwala na budowanie instalacji grzewczych, transportujących zarówno zimną i c.w.u. oraz media technologiczne w przemyśle (w tym instalacje pary wodnej). Mariusz Choroszucha

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Ring „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych rura, złączka, miedź, tworzywo, o-ring

Comap Wyróżniającym się na rynku produktem firmy Comap, posiadającym wyjątkowe cechy, godne zaprezentowania na ringu „Magazynu Instalatora”, jest SKINSystem. Firma Comap posiada w swojej ofercie wysokiej jakości systemy rurowe stosowane do instalacji ciepłej i zimnej wody użytkowej oraz instalacji c.o. Jednym z argumentów przemawiających za stosowaniem produktów marki Comap jest fakt posiadania bardzo bogatej oferty złączek do wykonywania instalacji z.w., c.w. i c.o. z rur miedzianych (w różnych technologiach: lutowanej, skręcanej lub zaprasowywanej) oraz z rur wielowarstwowych lub PE-X łączonych w technologii zaprasowywanej lub skręcanej. Jednym z wyróżniających się produktów, posiadających wyjątkowe cechy, godne zaprezentowania na ringu „Magazynu Instalatora”, jest SKINSystem.

Kompleksowe podejście SKINSystem jest to kompleksowe rozwiązanie, które zawiera złączki zaprasowywane SKINPress (mosiądz cynowany), SKINPress PPSU oraz rury wielowarstwowe MultiSKIN, BetaSKIN i rury PE-X BetaPEX. Szeroka gama produktów oraz szeroki zakres średnic rur i złączek (od 14 do 63 mm) pozwalają na wykonanie instalacji w większości obecnie budowanych budynków. Podstawowe parametry techniczne systemu:

l możliwe zastosowanie w instala-

cjach wody użytkowej, centralnego ogrzewania, w tym ogrzewania podłogowego l maksymalna temperatura pracy: 95°C, l maksymalne ciśnienie pracy: 10 barów. W przypadku innych czynników grzewczych niż woda wodociągowa lub specyficznych parametrów technicznych należy kontaktować się z producentem.

Pierścień VisuControl W złączkach zaprasowywanych, oferowanych w SKINSystem, zastosowano pierścień VisuControl pozwalający na łatwą i szybką ocenę, czy dokonano zaprasowania. W przypadku złączki mosiężnej, jak i wykonanej z PPSU, zastosowano specjalną ochronę o-ringu, która minimalizuje ryzyko uszkodzenia elementu uszczelniającego w czasie wprowadzania rury w złączkę. Kolejnym bardzo ważnym atutem złączki jest korpus wykonany z cynowanego mosią-

dzu. Cynowanie zabezpiecza korpus złączki przed korozją, która mogłaby pojawić się przy kontakcie mosiądzu z np. betonem. Innym elementem złączki, doskonale zabezpieczonym przed niekorzystnym wpływem środowiska, jest pierścień zaprasowywany, który został wykonany ze stali nierdzewnej.

Narzędzia w komplecie Dobry system rurowy to system, który można łatwo i szybko wykonać. Na pewno SKINSystem do takich należy - jest systemem opartym na złączkach zaprasowywanych, a zaprasowanie można wykonać sprawnie i szybko z zastosowaniem zaciskarek. Posiadamy Pytanie do... Jakie są zalety stosowania technologii pierścienia VisuControl? w ofercie urządzenia akumulatorowe, kablowe oraz ręczne. Wszyscy instalatorzy współpracujący z Partnerami Handlowymi Comap mają możliwość zakupu narzędzi do zaprasowywania na bardzo korzystnych warunkach.

Rodzaje rur Do systemu przystosowane są następujące rodzaje rur: l wielowarstwowe MultiSKIN4 (PEXc/Al/PE-Xc) - oferowane średnice 14, 16, 18, 20, 26 i 32 mm w zwojach oraz 40, 50 i 63 w sztangach, l wielowarstwowe BetaSKIN (PERT/Al/PE-RT) - oferowane średnice 14, 16, 18, 20, 26 i 32 mm w zwojach, l BetaPEX PEXb z warstwą antydyfuzyjną EVOH - oferowane średnice 16, 18, 20 mm w zwojach. Wszystkie rury z oferty Comap spełniają surowe normy europejskie oraz posiadają niezbędne certyfikaty upoważniające do sprzedaży i stosowania w naszym kraju oraz zapewniające o wysokiej jakości wykonania

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

i bezpieczeństwie użytkowania (szczególnie istotne przy stosowaniu do instalacji wody użytkowej). W związku z tym, że SKINSystem składa się z wysokiej jakości złączek i rur oferowanych przez Comap, producent udziela 10 lat gwarancji na cały system. Jest to bardzo mocny argument w rozmowach z klientem, tym bardziej że na naszym rynku oferowanych jest wiele produktów, których jakość pozostawia wiele do życzenia. Co bardzo ważne - firma Comap posiada ubezpieczenie produktowe, które w razie nieprzewidzia-

nej sytuacji jest w stanie pokryć roszczenia użytkowników/klientów.

Złączka do każdej instalacji Comap posiada w swojej ofercie m.in. gamę złączek miedzianych zaprasowywanych przeznaczonych do instalacji wodnych centralnego ogrzewania i wody użytkowej, instalacji solarnych oraz instalacji gazowych. Parametry pracy instalacji (temperatura i ciśnienie) oraz rodzaj

3 (223), marzec 2017

medium przesyłanego danym typem instalacji to podstawowe czynniki mające wpływ na wybór materiału o-ringu stosowanego w procesie produkcji złączek. Konstrukcja złączki oparta jest w każdym z trzech wymienionych przypadków na tym samym korpusie, natomiast materiał uszczelnienia jest dla każdego rozwiązania inny i odpowiedni dla krańcowych parametrów pracy lub - w przypadku złączek gazowych - rodzaju czynnika. Każdy typ złączek posiada cechowanie na korpusie, które ułatwia

„odczytanie” przeznaczenia złączki, a dodatkowym elementem ułatwiającym identyfikację określonego typu złączki jest kolor o-ringu. W przypadku dwóch pierwszych typów złączek można rozważać możliwość zastosowania złączki solarnej zamiast złączki do instalacji c.o., bo część zakresu parametrów pracy instalacji solarnej pokrywa się z zakresem parametrów pracy instalacji grzewczej. Dodatkowo mamy do czynienia z tym samym medium, czyli nie mamy destrukcyjnego działania czynnika grzewczego na materiał uszczelnienia. Ale gdybyśmy mieli do czynienia z instalacją c.w.u., to takiej zamiany nie można już zastosować, gdyż złączki solarne (z racji swojego podstawowego przezna-

czenia) nie posiadają atestu higienicznego zezwalającego na stosowanie w instalacjach wody użytkowej. Oczywiście, im wyższe, bardziej restrykcyjne parametry pracy, tym wyższym wymaganiom musi odpowiadać materiał stosowany do wykonania uszczelnienia (oringu). To ma natomiast bezpo-

średnie przełożenie na cenę materiału, z którego jest wykonany. W związku z tym producenci mogą zadawać sobie pytanie, czy rynek jest gotowy na stosowanie droższego materiału, np. dla złączek do instalacji c.o., po to, by w razie potrzeby móc zastosować je np. do wykonania instalacji solarnej? Moim zdaniem chyba jeszcze nie, tym bardziej że ilość wykonywanych obecnie instalacji grzewczych i wody użytkowej jest wielokrotnie wyższa niż instalacji solarnych. Dodatkowym elementem pozwalającym na rozróżnienie przeznaczenia złączek jest kolor pierścienia Visu-Control znajdującego się na korpusie złączki. Pierścień ten dla złączek do wody ma kolor zielony, dla złączek solarnych - biały, a dla gazowych - żółty. Pierścień Visu-Control pełni istotną rolę w czasie wykonywania prac instalacyjnych, gdyż pozwala na zidentyfikowanie w łatwy (wizualny) sposób połączenia niezaprasowanego. Zdarzało się, że instalator, mając do wykonania wiele zaprasowań, mógł przeoczyć jakieś połączenie i pozostawić je niezaprasowane. Przy wykonywaniu połączenia za pomocą złączki z pierścieniem VisuControl w czasie zaprasowywania szczęka zaciskająca obejmuje także pierścień Visu-Control i miażdży go, na skutek czego pierścień po zwolnieniu szczęki zaciskającej odpada od złączki. W ten sposób instalator nie ma wątpliwości, które połączenie zostało zaprasowane, a które nie. Artur Grabowski

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Ring „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych miedź, rura, złączka, legionella, c.w.u., c.o., gaz

Europejski Instytut Miedzi Miedź to materiał o doskonałych własnościach fizycznych. Powszechnie stosuje się ją do wykonywania instalacji zimnej i ciepłej wody oraz instalacji grzewczych i gazowych w budynkach mieszkalnych. Miedź swoją popularność zawdzięcza trwałości, niezawodności, odporności na wysoką temperaturę oraz korozję. Metal ten jest materiałem niepalnym i w odróżnieniu od tworzyw sztucznych nie wydziela szkodliwych gazów podczas pożaru. Miedź ma własności bakteriostatyczne i zapobiega rozwojowi bakterii legionelli w instalacjach wodnych. Ponadto jest łatwa w montażu i można ją łączyć za pomocą różnych technik - lutowania kapilarnego, zaciskania, zaprasowywania oraz połączenia skręcanego. To, co odróżnia rury miedziane od tych ze stali czy tworzywa, to małe przekroje i grubości ścianek. Jednak aby instalacje wykonane z rur miedzianych były trwałe i bezawaryjne, spełnionych musi być kilka warunków.

Instalacje zimnej i ciepłej wody Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi mamy trzy kryteria, które powinna spełniać woda płynąca przez instalacje z rur miedzianych wykonanych zgodnie z normą PN-EN 1057. Są to: l odczyn pH > 7, l zawartość jonów azotanowych powinna być mniejsza od 30 mg/l, l stosunek zasadowości ogólnej do jonów siarczanowych ma być większy od 2. Pytanie do... Jak prawidłowo powinna być oznaczona rura miedziana wykonana zgodnie z normą PN-EN 1057?

Stosowanie miedzi w instalacjach wody pitnej łączy się też ze spełnieniem kilku warunków. Po pierwsze: nie zaleca się stosowania kolanek (tylko łuki). Związane jest to z prędkościami przepływu wody, które są ograniczone do 1 m/s w poziomach i 2 m/s w podłączeniach punktów czerpalnych. Większe prędkości wywołują w miedzi korozję erozyjną. W celu ochrony instalacji przed zdzieraniem tlenkowej warstwy ochronnej obowiązkowo należy instalować filtr mechaniczny o zdolności zatrzymywania cząstek większych niż 80 μm. Po drugie: minimalna grubość ścianki rury miedzianej nie może być mniejsza niż 1 mm. Po trzecie: poszczególne odcinki instalacji łączy się tylko za pomocą lutowania miękkiego, gdy średnica rury jest mniejsza niż 28 mm, a dla średnic większych stosuje się lutowanie miękkie lub twarde. Alternatywną metodą łączenia jest zaprasowywanie. Po czwarte: woda do picia z instalacji miedzianych nie powinna zawierać więcej niż 2 mg/l jonów Cu2+. Takie stężenie jonów miedzi w instalacji wody pitnej może nastąpić, gdy woda w instalacji jest w długiej stagnacji, która w trakcie codziennego użytkowania instalacji jest niemożliwa. Warto też pamiętać, że przy łączeniu instalacji z miedzi i stali rury stalowe należy stosować tylko przed rurami miedzianymi, patrząc w kierunku przepływu wody. Dla rur, łączników oraz lutów, które stykają się z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi, wymagany jest Atest Higieniczny wydany przez Państwowy Zakład Higieny.

Instalacje grzewcze Instalacje grzewcze grzejnikowe wykonywane są najczęściej z rury twardej zgodnej z normą PN-EN 1057. Aby system grzewczy był bezawaryjny, warto przy instalowaniu zwrócić uwagę na kilka czynników. Z uwagi na rozszerzalność cieplną miedzi odcinki o długości powyżej 5 m powinny posiadać kompensację termiczną przez odpowiednie prowadzenie przewodów (kompensacja naturalna) lub przez stosowanie elementów kompensujących w instalacji. Przy zastosowaniu kompensatora osiowego mieszkowego należy przestrzegać zasady niezamykania dostępu do urządzenia. Przy przejściu rury przez ścianę należy instalację umieścić w rurze z PCV. W przypadku ogrzewania podłogowego można stosować rury miedziane w stanie miękkim, wykonane zgodnie z normą PN-EN 1057. Rura w stanie miękkim w kręgach produkowana jest do wymiaru 22 mm, jednak do ogrzewania podłogowego stosuje się rury o średnicy do 18 mm (6, 8, 10, 12, 15, 18 mm). Warto pamiętać, że gołych rur miedzianych nie wolno zalewać betonem. Na rynku dostępne są rury miedziane do ogrzewania

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

podłogowego w osłonie. Poza rurą instalacyjną (PN-EN 1057) stosuje się również rurę systemową, która może być stosowana tylko do wykonywania ogrzewania powierzchniowego i jest produkowana w wymiarach, które najczęściej wykorzystywane są w ogrzewaniu powierzchniowym: 12 x 0,7, 14 x 0,8, 15 x 0,8, 18 x 0,8. Dzięki specjalnym procesom produkcyjnym rury w postaci zwiniętego kręgu (najczęściej o długości 50 m) odznaczają się wyjątkową plastycznością i można je bez wysiłku odwijać oraz układać. Rura ta występuje zarówno w otulinie, jak i bez. Konieczne jest jednak, aby poszczególne elementy instalacji powierzchniowej łączyć ze sobą za pomocą lutowania twardego. Do ogrzewania powierzchniowego opracowano także innowacyjną rurę dwuwarstwową o cienkościennym rdzeniu miedzianym z trwale zespoloną osłoną z tworzywa sztucznego PERT. Rura ta jest ok. 50 procent lżejsza i 40 procent tańsza od klasycznej rury stosowanej w ogrzewaniu powierzchniowym. Zachowuje przy tym jednak pozostałe zalety, takie jak odporność na uszkodzenia mechaniczne, 100-procentowa antydyfuzyjność, odporność na korozję i nieograniczoną żywotność. W ogrzewaniu powierzchniowym najczęściej stosuje się rury o wymiarach: 14 x 2 i 18 x 2 (grubość ścianki miedzianej 0,35 mm). Poszczególne elementy instalacji łączy się przez zaprasowywanie. Do łączenia mogą być stosowane złączki producentów rury cienkościennej, jak również złączki innych

3 (223), marzec 2017

producentów systemów rurowych.Rurę cienkościenną można stosować

także do instalacji wodnych oraz ogrzewania tradycyjnego.

Instalacje gazowe W instalacjach gazowych na paliwa gazowe oprócz rur ze stali węglowej powszechnie stosuje się także miedź z uwagi na jej doskonałe własności fizyczne i mechaniczne oraz mniejsze przekroje rurociągów w porównaniu z instalacjami wykonanymi ze stali węglowej. Rury miedziane stosowane w instalacjach gazowych charakteryzują się bardzo dobrą jakością gwarantującą trwałość i niezawodność instalacji, a także łatwość i prostotę montażu. Do wykonywania instalacji można stosować rurę miedzianą w stanie twardym (R290) wykonaną zgodnie z normą PN-EN 1057 o grubości ścianki powyżej 1 mm. Elementy instalacji można łączyć lutowaniem twardym lub poprzez zaprasowanie specjalnego łącznika do gazu o żółtym o-ringu). Przy wykonywaniu instalacji gazowej należy pamiętać, że rur miedzianych nie można zakrywać i nie wolno ich montować na ścianach zewnętrznych budynku.

Instalacje gazowe podlegają procedurze sprawdzania. Reguluje ją Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. (Dz. U. nr 74 poz. 836 z 1999 z późniejszymi zmianami). Obok opisu przeprowadzenia próby szczelności instalacji gazowej (rodzaju próby głównej, ciśnień sprawdzających, opisu przyrządów pomiarowych) w cytowanym rozporządzeniu czytamy: „Z przeprowadzenia głównej próby szczelności sporządza się protokół, który powinien być podpisany przez właściciela budynku oraz wykonawcę instalacji gazowej”. W rozporządzeniu nie ma mowy o konieczności udziału strony dostawcy gazu w procedurze kontroli poprawności wykonania i szczelności układu gazowego. Można zatem stworzyć zarys schematu działania i odpowiedzialności w procesie budowy i uruchomienia instalacji gazowej. Wymienione niżej kolejno pary „proces - osoba odpowiedzialna” mogą przedstawiać się następująco: projekt instalacji gazowej - projektant, wykonanie instalacji gazowej - instalator, sprawdzenie zgodności wykonania z projektem i zmianami w trakcie budowy - kierownik budowy, zgodność wpisów w dzienniku budowy, zgodność z obowiązującymi wymaganiami, kontrola jakości wykonania i użytych materiałów - inspektor nadzoru/ kierownik budowy, próba ciśnieniowa -uprawniony instalator, protokół próby ciśnieniowej - uprawniony instalator, właściciel budynku (administrator), dostawa gazu, opomiarowanie - dostawca paliwa gazowego. W zależności od rodzaju i wielkości budowy przywołane funkcje w procesie budowlanym mogą być wymienne lub nie wymagane. Na fotografii 1 pokazano przykład oznaczenia rury miedzianej wykonanej zgodnie z PN-EN 1057: - numer normy wg której jest wykonana rura PN-EN 1057, - gatunek miedzi: Cu-DHP, - wymiary: średnica zewnętrzna x grubość ścianki, - stan twardości: stan twardy R 290, - nazwa producenta, - znaki jakości RAL i DVGW, - znak CE i numer aprobaty technicznej, - kraj pochodzenia, - data produkcji: miesiąc (1-12) i rok (00-99). Kazimierz Zakrzewski

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Dziś na ringu „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych rura, złączki, zaprasowywane, zaciskowe, rozłączne

Herz Herz to jeden z największych europejskich koncernów produkujących kompletne systemy do wewnętrznych instalacji sanitarnych. Mocną pozycję w ofercie firmy zajmuje system rur wielowarstwowych ze złączkami zaprasowanymi i zaciskowymi Herz PipeFix. W skład systemu Herz PipeFix wchodzi najwyższej jakości rura wielowarstwowa Herz PE-RT/Al/PE-HD łączona przy pomocy systemu złączek zaprasowywanych i zaciskowych. Rury wielowarstwowe firmy Herz przeznaczone są do instalacji grzewczych, chłodzących i wody pitnej. Znajdują także zastosowanie w instalacjach ogrzewania i chłodzenia powierzchniowego (podłogowe, ścienne, sufitowe), a także w instalacjach sprężonego powietrza i w innych pokrewnych instalacjach z nieagresywnymi mediami. System Herz jest ekonomiczny w użyciu, cechuje się wysoką jakością, niezawodnością i długą żywotnością. Ponadto zastosowane w nim materiały mogą być w całości poddane recyklingowi. Wielowarstwowe rury Herz produkowane są przy użyciu najnowocześniejszych technologii i w oparciu o wieloletnie doświadczenie i wiedzę. Rura Herz składa się z rury podstawowej z polietylenu, na którą nałożony jest płaszcz aluminiowy łączony wzdłużnie (doczołowo). Warstwa zewnętrzna tworzy tzw. rurę ochronną. Dzięki połączeniu materiałów o różnych właściwościach gotowy produkt łączy w sobie doskonałe właściwości tworzywa sztucznego ze sprawdzonymi zaletami aluminium. Stosowany proces produkcji pozwala uzyskać idealnie okrągły przekrój rury, który gwarantuje dokładne dopasowanie rur, niezależnie od sposobu ich łączenia. Do produkcji rur wielowarstwowych Herz stosuje się wyłącznie polietylen (PE). Polietylen PE jest tworzywem sztucznym o bardzo szerokiej gamie zastosowań, które po zużyciu może zostać pod-

dane recyklingowi. Po oddzieleniu od aluminium polietylen wykorzystywany jest np. zamiast oleju w spalarniach śmieci. Rury wielowarstwowe Herz z tworzywa sztucznego i aluminium składają się z 5 warstw, ponieważ należy jeszcze uwzględnić spoiwo pomiędzy poszczególnymi warstwami. Środkowa warstwa wykonana z aluminium zapewnia stabilność i 100% szczelność tlenową. W przypadku stosowania rur szczelnych na dyfuzję (tlenu i pary wodnej) nie ma konieczności rozdzielania systemu za pomocą wymienników ciepła. Rury dostarczane w sztangach lub w zwojach nadają się do łączenia za pomocą złączek zaprasowywanych lub skręcanych Herz. Połączenie rury Herz za pomocą złączki Herz zostało zbadane pod kątem zgodności z obowiązującymi normami i dopuszczone przez uznane zewnętrzne laboratoria badawcze w wielu krajach. System ten jest zarejestrowany pod nazwą Herz PipeFix. Dzięki warstwie aluminium rury zespolone Herz posiadają bardzo dobrą przewodność elektryczną w „kierunku wzdłużnym“. W „kierunku poprzecznym“ do osi rury warstwa polietylenowa pełni funkcję izolatora elektrycznego do napięcia ok. 35 000 V. Rury wielowarstwowe Herz z tworzywa sztucznego i aluminium stosuje się przede wszystkim w instalacjach ogrzewania podłogowego, ściennego, sufitowego i grzejnikowego. Rury Herz Pytanie do... Przy jakiej maksymalnej temperaturze czynnika grzewczego rury wielowarstwowe PE-RT/Al/PE-HD wykazują trwałość co najmniej 50 lat?

posiadają atest PZH, dlatego mogą być stosowane w instalacjach wody pitnej zarówno zimnej, jak i ciepłej wody użytkowej. Dzięki doskonałej odporności systemu rurowego Herz na środki przeciw zamarzaniu na bazie glikolu (np. etylenowego lub propylenowego) rury Herz znajdują szerokie zastosowanie w systemach chłodniczych „wody lodowej”, do schładzania ściennego, sufitowego, do zasilania fancoili. Rury Herz wykorzystywane są także do specjalnych zastosowań, m.in. w systemach ogrzewania murawy boisk czy w sufitach chło-

dzących, grzewczych lub chłodzącogrzewczych z wykorzystaniem płyt Fermacell. W płytach ogrzewania i chłodzenia ściennego montuje się rury Herz o wymiarach 10 x 1,3 mm. W niektórych państwach Europy Zachodniej rury Herz posiadają dopuszczenia do stosowania w instalacjach gazowych w budynkach. W systemach ogrzewania lub chłodzenia powierzchniowego znajduje zastosowanie rura wielowarstwowa Herz-FH z tworzywa sztucznego i aluminium z cieńszą warstwą aluminiową do łatwiejszego montażu.

Parametry pracy Wytrzymałość czasowa systemu rurowego określa, jakie jest dopuszczalne maksymalne naprężenie ścianki rury (ciśnienie wewnątrz rury) przy stałej temperaturze roboczej, które pozwala osiągnąć określony czas eksploatacji. Dzięki www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

dużej grubości przekładki aluminiowej rury Herz wykazują wysoką wytrzymałość na ciśnienie wewnętrzne, przez co są długowieczne. Wytrzymałość czasowa rur Herz w temperaturach obliczeniowych dla instalacji grzewczych oraz instalacji wody pitnej jest bardzo wysoka. Rura Herz składa się z kilku warstw, z różnych materiałów, których poszczególne współczynniki wytrzymałości sumują się na wytrzymałość całej rury. Zgodnie z obowiązującymi europejskimi normami żywotność rur wynosi ok. 50 lat. Właściwości polietylenu zastosowanego w rurach Herz zapewniają odporność rury wielowarstwowej na związki chemiczne zawarte w wodzie pitnej. Czynnik przepływający przez rury nie ma kontaktu z rurą aluminiową. Do zalet zastosowanego polietylenu należą neutralność smakowa i zapachowa, trwałość oraz duża obciążalność. Ponadto materiał ten jest bezpieczny w kontakcie z żywnością i może być poddany recyklingowi. W przypadku montażu rur w pomieszczeniach o wysokim stężeniu gazów agresywnych lub dużej wilgotności (stajnie, kuchnie, zakłady przemysłowe etc.) należy zabezpieczyć tylko metalowe elementy złączne. Odporność na promieniowanie UV zapewnia rura aluminiowa. Ze względu na brak dostępu promieni UV nie jest możliwy rozwój alg. Zewnętrzna rura ochronna z polietylenu o dużej gęstości posiada stabilność wystarczającą do montażu rur wielowarstwowych bez rur osłonowych w budynkach, bez konieczności stosowania dodatkowych zabezpieczeń. Dopuszcza się stosowanie elektrycznych taśm grzewczych chroniących rury wielowarstwowe Herz przed mrozem. Dla lepszego rozprowadzenia ciepła taśmy te mogą być przyklejane folią samoprzylepną.

Trwałe połączenia O trwałości systemu rurowego decyduje jakość zastosowanych rur oraz rodzaj i pewność połączeń. Złączki zaprasowywane Herz można szybko i cał-

3 (223), marzec 2017

kowicie bezpiecznie łączyć z rurami wielowarstwowymi Herz. Firma Herz, bazując na wieloletnim doświadczeniu w produkcji złączy rurowych, produkuje według własnych, opatentowanych rozwiązań wysokiej jakości radialne złączki zaprasowywane z mosiądzu odpornego na wypłukiwanie cynku z tuleją ze stali szlachetnej. Złączki te są niemal we wszystkich kształtach i rozmiarach dopuszczone do łączenia rur z tworzywa sztucznego w prawie wszystkich instalacjach w budynkach - analogicznie jak rury. Doświadczenie firmy Herz oraz 10-letnia gwarancja zapewniają bezpieczne użytkowanie systemu Herz PipeFix. Elementy przyłączeniowe do rur z tworzywa sztucznego Herz wykonywane są również jako złącza rozłączne. Do łączenia z rurami stosuje się także adaptery i śrubunki Herz. Przyłącze do rur z tworzywa sztucznego stanowi niezawodne połączenie rury z korpusem zaworu. W razie potrzeby połączenie takie można w każdej chwili rozłączyć. Złączy rozłącznych (skręcanych) nie można umieszczać pod tynkiem. Warunkiem za-

chowania idealnej szczelności złącza jest prawidłowy montaż przeprowadzony zgodnie z instrukcją montażu Herz. l Złącza nierozłączne: - złączki zaprasowywane do instalacji grzewczych można umieszczać w ścianie (pod tynkiem) lub w podłodze, - złączki zaprasowywane do instalacji sanitarnych można umieszczać w ścianie (pod tynkiem), w podłodze, - złączek zaprasowywanych przeznaczonych do instalacji doprowadzających ciepło bezpośrednio z niskopa-

rametrycznej ciepłowni lokalnej, węzła osiedlowego nie można umieszczać w ścianie (pod tynkiem) ani w podłodze. l Złącza rozłączne muszą być zawsze dostępne i widoczne, by można było zauważyć ewentualne nieszczelności. Herz posiada w swojej ofercie system składający się z uniwersalnych rur wielowarstwowych, złączek zaciskowych i zaprasowywanych w bardzo szerokim zakresie średnic, dzięki czemu w ramach jednego systemu można realizować różne instalacje w dużym zakresie średnic od DN 10 do DN 75. Z myślą o instalacjach sanitarnych złączki Herz wytwarzane są z mosiądzu, z którego nie wypłukują się związki cynku. Złączki systemu zaprasowanego Herz należy zaprasowywać za pomocą szczęk TH. W systemie łączenia wykorzystywane są dwa o-ringi, jeden z nich do uzyskania szczelności dla obciążeń dynamicznych, drugi dla obciążeń statycznych. Podwójne uszczelnienie z o-ringami stanowi 200% zabezpieczenie przed przeciekiem. W systemie zaprasowywanym Herz wykorzystywany jest specjalny kalibrator, którego konstrukcja także jest opatentowana. Nowa konstrukcja kalibratora pozwala dodatkowo na uzyskanie szczelności połączeń dopiero po zaprasowaniu. Po zmontowaniu połączenia, przed zaprasowaniem, połączenie wykazuje kontrolowany przeciek. Powyższe rozwiązanie ma chronić system przed pozorną szczelnością po jego montażu, w trakcie której połączenia niezaprasowane pozytywnie przechodzą próbę szczelności. Dzięki kontrolowanemu przeciekowi niezaprasowane połączenia wykazują przeciek. Tylko instalacja z połączeniami wykonanymi na 100% wykazuje szczelność. Szybki i łatwy montaż oraz przemyślana i zróżnicowana oferta programowa gwarantują pełną satysfakcję użytkownika, a 5 lat gwarancji potwierdza najwyższą jakość systemu. Aby zapewnić najwyższą jakość wykonawstwa, firma Herz uruchomiła w 2001 roku ogólnopolski program partnerski Klub Dobrego Fachowca Herz KDF. W programie KDF Herz potwierdza wydłużoną do 10 lat gwarancję, którą firma obejmuje wszystkie swoje produkty zastosowane w instalacjach. Grzegorz Ojczyk

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Dziś na ringu „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych system zaciskowy, rury, stal szlachetna

SANHA Firma SANHA od wielu lat zapewnia niezmiennie wysoką jakość w obszarze kompletnych systemów instalacyjnych. Nasze rury i złączki są znakomicie rozpoznawalne na rynku i cieszą się sporym uznaniem wśród firm instalacyjnych w całym kraju. Teraz, aby jeszcze bardziej ułatwić wybór instalatorom, nasza oferta została wzbogacona o dwa kolejne systemy instalacyjne - NiroTherm® i NiroTherm® Industry. Z reguły w zamkniętych systemach grzewczych mają zastosowanie rury i złączki ze stali węglowej ocynkowanej. Jeśli zapewniona jest prawidłowa eksploatacja instalacji, tj. brak dostępu tlenu, wymagana jakość wody, prawidło-

we prowadzenie i izolacja przewodów, nie powinno dojść do uszkodzeń i przerw w pracy instalacji. Bywa jednak tak, że warunki, w jakich pracują przewody instalacji, mogą spowodować ich uszkodzenia. Jeśli np. dojdzie do uszkodzenia czy zawilgocenia izolacji, bądź instalacja prowadzona jest bez zabezpieczenia w agresywnym środowisku, nie trzeba długo czekać na pierwsze usterki. W przypadku stosowania systemów ze stali węglowej w obszarach zagrożonych wilgocią, jak na przykład w jastrychu, może dojść do korozji zewnętrznej.

Dlatego zgodnie z normami krajowymi, zasadami sztuki instalatorskiej oraz wytycznymi SAHNA odnośnie izolacji rurociągów - należy zawsze zapewnić ochronę rur przed kontaktem z wilgocią. Nie jest to jednak sprawa prosta. Ochrona taka jest bowiem często kosztowna, czaso- i pracochłonna, lecz także - w natłoku prowadzonych prac budowlanych - narażona na uszkodzenie. Dlatego też alternatywą może być tu nasz nowy system ze stali szlachetnej NiroTherm®. Rury i złączki wykonane są tu ze sprawdzonego materiału, jakim jest stal nr 1.4301 wg PN-EN 1008 (AISI 304). Jest to stal nierdzewna chromowo-niklowa X5CrNi18-10 o wysokiej odporności na korozję w środowisku atmosferycznym wody i pary wodnej, roztworów alkaicznych oraz niektórych kwasów organicznych i nieorganicznych. Dzięki temu nowy system nadaje się do zastosowania szczególnie w obszarach zagrożonych wilgocią. Zapewnia pewne i bezpieczne połączenie bez ryzyka wystąpienia korozji zewnętrznej oraz z wyraźnie mniejszym nakładem na wykonanie izolacji przewodów. Seria 91 000 NiroTherm® to optymalne rozwiązanie dla instalacji grzewczych, chłodzących oraz sprężonego poPytanie do... Jakie są walory zastosowania stali szlachetnej 1.4301 w instalacjach rurowych wewnętrznych?

wietrza. Seria złączek wyposażonych w o-ring z EPDM nadaje się także do łączenia z szerokim asortymentem pozostałych rur systemowych z naszej oferty - NiroSan®, NiroSan®-ECO, NiroSan®-F i NiroTherm®. Seria 98 000 NiroTherm® Industry z o-ringiem z FKM i czerwonym oznakowaniem „HT” sprawdza się w zastosowaniach przemysłowych i w instalacjach transportujących media o wysokiej temperaturze. Obszary zastosowań: l otwarte i zamknięte instalacje grzewcze i chłodzące; l instalacje sprężonego powietrza do 25 mg oleju w m3 powietrza - seria 91 000; l instalacje sprężonego powietrza bez ograniczenia olejowej klasy czystości powietrza - seria 98 000; l instalacje przemysłowe;

Stosowana przez SAHNA stal szlachetna 1.4301 zapewnia najwyższą ochronę przed korozją zewnętrzną i wewnętrzną. Nie bez znaczenia jest również fakt, że cena tego materiału niewiele odbiega od cen rur i łączników ze stali ocynkowanej. Dzięki temu nakłady na prace izolacyjne są znacznie mniejsze niż w przypadku systemów ze stali węglowej. Redukuje to zatem czas i koszty pracy. Wychodząc naprzeciw nowym technologiom, wszystkie złączki serii Niro-Therm są dostępne jako pliki *.dwg 2D/3D oraz jako gotowe obiekty 3D w środowisku BIM. Jarosław Czapliński www.instalator.pl

TEMPOFLUX 2

SPŁUKIWANIE BEZPOŚREDNIE Z PODWÓJNYM PRZYCISKIEM

Spłukiwanie zawsze dostępne Podwójny przycisk 3 l/6 l z możliwością regulacji do 2 l/4 l Delikatne uruchamianie Niski poziom hałasu zgodny z normą Odporność na intensywne używanie Do kompletowania z miską ustępową z Inoxu

Prosta konserwacja

Więcej informacji na delabie.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Ring „MI”: systemy rurowe w instalacjach wewnętrznych złączka, rura, tworzywo, stal, miedź, z.w., c.w.u., c.o., gaz

Viega Viega oferuje szereg systemów złączek zaprasowywanych z wielu materiałów, umożliwiając dobór do każdego zastosowania - do wody użytkowej, gazu, ogrzewania oraz innych zastosowań w budynkach i obiektach przemysłowych. Systemy gwarantują najwyższe bezpieczeństwo, spełniają odpowiednie normy i oferują jakość „made in Germany”, która nie uznaje najmniejszych kompromisów. W asortymencie firmy Viega znajdują się systemy zaprasowywane z miedzi, stali nierdzewnej, stali czarnej oraz z tworzywa sztucznego. Technologia zaprasowywania posiada oczywiste atuty. Należy do nich brak ryzyka pożaru, konieczności zapewnienia środków ochrony przeciwpożarowej oraz brak nieestetycznych śladów przypalenia lub lutowania. Na dodatek technika zaprasowywania jest nie tylko znacznie łatwiejsza w montażu, lecz dzięki cylindrycznemu prowadzeniu rury oraz opatentowanemu profilowi SC-Contur również bezwzględnie bezpieczna. Technikę zaprasowywania bez problemów może stosować każdy instalator. Zaprasowywanie na zimno znacznie przewyższa inne metody pracy również pod względem czasu wykonania instalacji. W zależności od systemu można zaoszczędzić nawet do 80% czasu. W praktyce umożliwia to niezwykle efektywną pracę oraz realizację większej liczby zleceń w tym samym czasie. W efekcie każda instalacja to prawdziwy zysk i oszczędność. Technika zaprasowywania firmy Viega opiera się na metodzie podwójnego zaprasowania. Złączka jest zaprasowywana przed oraz za karbem (profil V), co zapewnia trwałe połączenie, odporne na skręcanie i siły wzdłużne. Największym autem techniki zaprasowywania pod względem bezpieczeństwa jest opatentowany przez fir-

mę Viega profil SC-Contur. Niezaprasowane przez przeoczenie złączki są w 100% nieszczelne, łatwo je zatem wykryć podczas próby szczelności. Każda złączka zaprasowywana Viega posiada czytelne oznaczenie. Kolory oznaczenia są uzależnione od poszczególnych obszarów zastosowania. Złączki do wody użytkowej oznaczone są kolorem zielonym, złączki do gazu kolorem żółtym, białym do instalacji solarnych, ciepłowniczych i niskociśnieniowych instalacji pary, niebieskim - złączki odtłuszczone, a czerwonym i czarnym złączki do instalacji grzewczych. Również przy doborze właściwego materiału uszczelniającego w firmie Viega liczy się najwyższa jakość. Tylko użycie wysokiej klasy elementów uszczelniających umożliwia bezawaryjną eksploatację instalacji przez cały cykl życia budynku. Zaledwie trzy różne elementy uszczelniające zapewniają właściwe rozwiązania do każdego zastosowania: EPDM stosuje się głównie do instalacji wody użytkowej i instalacji grzewczych, HNBR do instalacji gazowych, oleju opałowego i oleju napędowego, a FKM do zastosowań specjalnych w wyższym zakresie temperatur. Pytanie do... Jaki element złączki zapewnia wykrycie niezaprasowanych połączeń oraz całkowite bezpieczeństwo w budowanych instalacjach?

Miedź l Profipress to system łączenia rur mie-

dzianych nadający się do niemal wszystkich obszarów zastosowań: od wody użytkowej, ogrzewania i innych instalacji wewnętrznych, po systemy w obiektach przemysłowych. Złączki systemu Profipress wykonane są z miedzi i brązu. Oba materiały umożliwiają wykonanie higienicznej instalacji wody pitnej, oferując jednocześnie maksymalną niezawodność pod względem jakości materiałów, bezwzględną stabilność kształtu oraz długą trwałość. Ponadto wszystkie złączki wyposażone są w wysokiej klasy element

uszczelniający z EPDM. Szeroki asortyment, różne elementy i rozwiązania do każdego zastosowania są dostępne w średnicach od 12 do 108 mm. l Profipress G - system nadaje się do układania przewodów gazowych i posiada dopuszczenia do niemal wszystkich instalacji z mediami łatwopalnymi, zgodnie z wysokimi wymaganiami norm niemieckich i europejskich. System Profipress G obejmuje średnice od 12 do 54 mm. Złączki wyposażone są w żółty element uszczelniający HNBR - spełniający wymagania podwyższonej obciążalności cieplnej. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny l Profipress S - system złączek zapra-

sowywanych do zastosowań specjalnych. Profipress S gwarantuje bezpieczne połączenia przy wyższych temperaturach, np. w instalacjach solarnych lub niskociśnieniowych instalacjach pary. Złączki posiadają dopuszczenie do zastosowania w niskociśnieniowych instalacjach pary do temperatury 120˚C i przy ciśnieniu o wartości 1 bara. W przypadku sieci ciepłowniczych maksymalna temperatura robocza wynosi 140˚C, a maksymalne ciśnienie robocze 16 barów. System jest wyposażony w element uszczelniający FKM. Dostępny jest w średnicach od 12 do 35 mm z elementem uszczelniającym FKM zamontowanym fabrycznie. Przy średnicach od 42 do 108 mm złączki Profipress mogą być wyposażone w element uszczelniający z FKM.

3 (223), marzec 2017

Sanpress gwarantuje w ten sposób trwałe bezpieczeństwo pod względem zachowania jakości wody w instalacjach wody użytkowej i instalacjach przemysłowych. System składa się z niezwykle wytrzymałych i trwałych złączek z brązu oraz ekonomicznych rur ze stali nierdzewnej 1.4521 i 1.4401. Poszczególne elementy są dostępne w średnicach od 12 do 108 m.

Stal czarna l

rdzewnej do instalacji wody użytkowej najwyższej klasy. Rury z materiałów 1.4521 i 1.4401 łączy się w systemie Inox ze złączkami zaprasowywanymi ze stali nierdzewnej. System Sanpress

System Megapress umożliwia rezygnację z uciążliwego spawania, bowiem w końcu można bezpiecznie i ekonomicznie zaprasowywać również grubościenne rury stalowe. Jest to metoda nie tylko szybsza od spawania, ale także w 100% bezpieczna dzięki profilowi SC-Contur. System Megapress stosuje się do czarnych, ocynkowanych, lakierowanych przemysłowo lub powlekanych żywicą epoksydową rur stalowych. Dzięki systemowi Megapress nie są już konieczne czasochłonne przejścia gwintowane czy uciążliwe spawanie nowych i remontowanych instalacji grzewczych. Złączki Megapress są wykonane ze stali 1.0308, posiadają wysokiej

Inox spełnia najwyższe wymagania w zakresie zachowania jakości wody użytkowej oraz trwałości. Złączki zaprasowywane ze stali nierdzewnej wyposażone są w element uszczelniający z EPDM. System ten jest dostępny w średnicach od 15 do 108 mm i składa się z licznych łuków, kolanek, muf, złączek gwintowanych i armatury, dzięki czemu oferuje rozwiązanie do każdego zastosowania. l Sanpress to ekonomiczne rozwiązanie do wszystkich rodzajów instalacji wody użytkowej. Wszystkie elementy systemu są sprawdzone i atestowane.

klasy powłokę cynkowo-niklową oraz profilowy element uszczelniający z EPDM. Gwarantuje to maksymalne bezpieczeństwo, wytrzymałość i trwałość każdej instalacji. System Megapress jest dostępny w średnicach od 3/8 do 2". Złączki są oznaczone czarnym prostokątem: „Nie nadaje się do wody użytkowej“. l System Prestabo. Niezawodny i bezpieczny - to cechy systemów Viega szczególnie cenione przez fachowców. System połączeń zaprasowywanych Prestabo stanowi ekonomiczną alternatywę do instalacji grzewczych

Stal nierdzewna l Sanpress Inox - system ze stali nie-

www.instalator.pl

zamkniętych, zamkniętych obiegów chłodzących i instalacji sprężonego powietrza. System Prestabo jest wykonany ze stali ocynkowanej i łączy ten sprawdzony materiał z zaletami techniki zaprasowywania na zimno. Wersja ocynkowana zewnętrznie nadaje się do instalacji grzewczych i instalacji przemysłowych. Z dodatkowym płaszczem z tworzywa sztucznego nadaje się idealnie do instalacji natynkowych. Wersja ocynkowana zewnętrznie i wewnętrznie zapewnia dodatkowo optymalną ochronę przed korozją w instalacjach tryskaczowych i sprężonego powietrza. Szeroki wybór produktów Prestabo obejmuje złączki zaprasowywane i rury o średnicy od 12 do 108 mm. Zarówno złączki, jak i rury oznaczone są czerwonym symbolem: „Nie nadaje się do wody użytkowej“.

Tworzywo sztuczne l Pexfit Pro to bezpieczny system do

każdej instalacji wody użytkowej i instalacji grzewczej. Rury Pexfit Pro Fosta wykonane są z polietylenu siecio-

wanego z powłoką aluminiową stanowiącą barierę tlenową. Złączki systemu Pexfit Pro wykonane są z wysokiej klasy tworzywa PPSU oraz brązu, w połączeniu z tuleją zaciskową ze stali nierdzewnej zapewniają bezpieczne i trwałe połączenia w instalacjach. Złączki zaprasowywane i rury Pexfit Pro dostępne są w średnicach od 16 do 63 mm. Rury są sprzedawane w odcinkach, a przy średnicy do 32 mm również w krążkach w różnych wersjach, z rurą ochronną lub otuliną. Łukasz Szypowski

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Innowacje w instalacjach sanitarnych, gazowych i grzewczych firmy ARCO

Armatura ze znakiem jakości Firma Válvulas ARCO od rozpoczęcia swojej działalności, tj. od 1973 roku, postawiła na jakość, profesjonalną obsługę klienta i innowacje, dostarczając nowoczesne rozwiązania prawdziwych problemów użytkowników. Zakup mieszkania czy domu stanowi prawdopodobnie najwyższy koszt, z jakim wielu inwestorów musi zmierzyć się w ciągu całego swojego życia. Systemy dystrybucji substancji niestałych w mieszkaniu (zimna i ciepła woda, ogrzewanie i gaz) stanowią niewielki procent całkowitej wartości nieruchomości mieszkalnej i często są niewidoczne lub prawie niewidoczne, co mogłoby skłonić do stawiania mniejszych wymagań tego typu instalacjom. Podobnie jednak jak wszystkie inne elementy, które składają się na gospodarstwo domowe, powinny funkcjonować poprawnie i spełniać oczekiwania użytkownika końcowego. Nasza firma - Válvulas ARCO - od rozpoczęcia swojej działalności, tj. od 1973 roku, postawiła na jakość, profesjonalną obsługę klienta i innowacje, dostarczając nowoczesne rozwiązania prawdziwych problemów użytkowników. Przykładem może tu być zawór A·80 Twin posiadający jeden wlot oraz dwa wyloty, które otwiera się i zamyka niezależnie lub jednocześnie przy pomocy jednego uchwytu, w zależności od potrzeb użytkownika. Zastosowania zaworu A·80 Twin mogą być bardzo różne, np. sterowanie ujęciem wody w przypadku podwójnych umywalek lub w przypadku zlewu z systemem fil-

trującym. Dzięki wprowadzeniu na rynek tego produktu, ARCO ułatwia pracę instalatorom i zapewnia większy komfort użytkowania zaworu, gdyż ze względu na bardziej kompaktowe wymiary, zajmuje on mniej miejsca. Jedną z największych innowacji wprowadzonych na rynek przez firmę ARCO w ostatnich latach jest system VITAQ, który wychodzi naprzeciw dwóm podstawowym problemom w instalacjach: gromadzeniu się kamienia kotłowego będącego efektem twardej wody i/lub temperatury oraz rzadkiemu używaniu zamontowanych zaworów - co również powoduje osadzanie się minerałów wapiennych i trudności w operowaniu uchwytem oraz zmniejszenie przepływu wody. Nowy system VITAQ firmy ARCO zapobiega tego rodzaju niedogodnościom i przedłuża działanie zaworu. System polega na zastosowaniu trzpienia i kuli, produkowanych jako jeden element z polimeru zapobiegającego osadzaniu się kamienia. Dlatego ułatwia działanie zaworów i zapewnia 100% szczelność i niewielką utratę ciśnienia. System VITAQ - zastosowany do tej pory w ponad 155 produktach, takich jak: COMBI, Lavadora, MINI z filtrem, NANO, TAJO antykamienne, itd. - doskonale sprawdza się także na polskim rynku, gdzie kamień stanowi bardzo duże zagrożenie dla instalacji.

Dział badań i rozwoju firmy ARCO pracuje nad ciągłym udoskonalaniem produktów, mając na celu oferowanie klientom wyrobów coraz wyższej jakości, bezpieczeństwa ich użytkowania oraz dodatkowej gwarancji poza tą wymaganą prawem. Firma Válvulas ARCO udziela 25-letniej gwarancji na produkty serii VITAQ, a na pozostałe produkty gwarancji 10-letniej. ARCO jest firmą działającą na całym świecie i znaną ze swoich zaworów kulowych z serii A·80 otwieranych na ¼ obrotu - rozwiązania opatentowanego w 1982 roku. Ze względu na zapotrzebowanie naszych klientów na zawory z trzpieniem, które umożliwiają regulację przepływu, w 2016 r. firma ARCO wprowadziła na rynek nową linię zaworów regulacyjnych REGULA charakteryzujących się następującymi parametrami technicznymi: l ciśnienie nominalne: 16 barów; l próby ciśnieniowe: 25 barów; l zakres temperatur: zimna woda, ciepła woda do 95°C. Zawory te zaprojektowano tak, aby zminimalizować utratę ciśnienia przy wzroście przepływu w punkcie odbioru, zapewniając jednocześnie ich ciche funkcjonowanie. Innym innowacyjnym produktem wprowadzonym ostatnio na rynek przez firmę ARCO jest zawór ConeKta stosowany w wewnętrznych instalacjach sanitarnych. Służy on do odcinania dopływu wody do dwóch odbiorników, takich jak: umywalka, pralka, zmywarka, itp., bez konieczności montażu dodatkowej instalacji. W zaworze

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

zastosowano system VITAQ, który zapewnia ochronę przed osadzaniem się kamienia i umożliwia lekkie uruchamianie nawet po dłuższym czasie. ConeKta przeznaczona jest do instalacji z

wodą pitną, zimną oraz ciepłą do 95°C, a jej ciśnienie nominalne wynosi do 16 barów. Główny korpus zaworu stanowi jeden element, co zapobiega przeciekom. Zawór produkowany jest w pro-

3 (223), marzec 2017

cesie kucia na gorąco, w 100% w Hiszpanii, z mosiądzu europejskiego CW617N, co gwarantuje wysoką jakość. Jego kształt umożliwia ustawienie go w dowolnym kierunku (360°) względem punktu zasilania, a nachylone wyjście ułatwia połączenie do odbiornika i manewrowanie zaworem. Osiągnięcie maksymalnej efektywności energetycznej jest jednym z najważniejszych celów każdego gospodarstwa domowego, szczególnie zimą. Spadek temperatury powietrza niesie ze sobą znaczne wydatki związane ze wzmożonym użytkowaniem centralnego ogrzewania, co zmotywowało ARCO do wprowadzenia innowacji mających na celu ograniczenie zużycia energii cieplnej. Aby rozwiązać ten problem oraz ze względu na zaangażowanie firmy w ochronę środowiska, ARCO opracowało nową wersję serii zaworów grzejni-

kowych TEIDE Plus i TEIDE TERMO Plus. Te ręczne oraz termostatyczne zawory umożliwiają regulację zużycia ciepła w kaloryferach i w całych instalacjach grzewczych. Jedną z głównych zmian, jakie firma ARCO wprowadziła w tych seriach zaworów, jest zmniejszenie utraty ciśnienia o 40% względem poprzedniej wersji, osiągnięte dzięki większej regulacji przepływu. Nowe głowice termostatyczne mają ponadto większy zakres regulacji temperatury: od 12°C do 28°C, w tym także pozycję antyzamarzającą instalacji: 6°C oraz całkowite zamknięcie zaworu. Chcąc wprowadzić bardziej nowoczesne wzornictwo, ARCO przeprojektowało całkowicie także zewnętrzną część zaworów. W tym celu zastosowano ergonomiczne uchwyty z ukrytym systemem mocowania, dzięki czemu mają one czyste w formie zaokrąglone powierzchnie oraz elementy chromowane, które zapewniają większą trwałość i estetyczny wygląd. Inwestując każdego roku blisko pół miliona euro w innowacje, ARCO sukcesywnie wprowadza na rynek coraz więcej nowości z zakresu instalacji sanitarnych, gazowych i grzejnikowych. 200 patentów, 50 wzorów użytkowych oraz ponad 3000 pozycji produktowych to efekt ponad 40-letniego doświadczenia w przemyśle instalacyjnym. Innowacyjność to jedna z najistotniejszych cech firmy ARCO, która zawsze stanowiła dla niej motywację do podejmowania wyzwań, o czym świadczy ponad 40 wciąż aktualnych patentów. Innowacyjne produkty, takie jak ConeKta, TAJO PRO, A·80 Twin, rozdzielacze modułowe czy blokady zaworów gazowych, to przykłady produktów opatentowanych w ostatnich 5 latach. Jakość produktów ARCO potwierdzają liczne certyfikaty i aprobaty techniczne uzyskane w różnych krajach. Fakt, iż produkty ARCO spełniają różne wymogi w poszczególnych krajach świadczy o tym, że są uniwersalne i gwarantują odbiorcy końcowemu większą niezawodność. l

Joanna Kargul

www.valvulasarco.com

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Zespół do napełniania i uzupełniania instalacji Herz serii I 0321, I 0322

Woda uzdatniona Firma Herz wprowadziła na rynek zespół napełniania i uzdatniania instalacji c.o. serii 0321, 0322 przeznaczony do małych instalacji c.o. Parametry jakościowe oraz ilościowe wody wodociągowej określają przepisy oraz normy PN-92/B01706 (PN-B-01706:1992/Az1:1999). Analogiczna sytuacja była w przypadku parametrów technicznych wody do zasilania instalacji c.o. Norma PN-C-04607:1993 określała parametry dla wody do napełniania i uzupełniania instalacji centralnego ogrzewania oraz wody instalacyjnej. Norma przeznaczona była do projektowania i modernizacji instalacji c.o. Bazowała na podstawowych wskaźnikach charakteryzujących wodę, określała wymagania oraz systematykę badań. Niestety została ona wycofana 7.10.2015 r., bez pozostawienia normy, która by ją zastępowała. Na dzień dzisiejszy brakuje krajowej normy w tym zakresie i należy się posiłkować normami zagranicznymi lub wytycznymi producentów urządzeń, takich jak np. kotły lub/i komponenty instalacji c.o. Proces uzdatniania wody wodociągowej do wymagań instalacji c.o. nie jest prosty i zależy od wielu czynników. Podstawowymi są wymagania urządzeń i elementów instalacji oraz parametry techniczne wody z danej instalacji wody pitnej (tzw. wody świeżej). O ile wymagania instalacyjne można z pewnym przybliżeniem ujednolicić, to jakość wody wodociągowej jest sprawą indywidualną danej instalacji wodociągowej i zależy od źródła wody. Dlatego podstawą do doboru stacji do uzdatniania wody jest analiza fizyczno-chemiczna świeżej wody oraz przewidywana wydajność jej poboru. W praktyce dla małych instalacji c.o. stosuje się uproszczone rozwią-

zanie polegające na zastosowaniu zunifikowanych zespołów do napełniania instalacji zawierających - oprócz zaworu antyskażeniowego - złoże do uzdatniania wody wodociągowej na cele grzewcze. Należy zastrzec, że uzdatnianie wody wodociągowej z wykorzystaniem zunifikowanego złoża nie zawsze jest wystarczające. Dotyczy to sytuacji, gdy woda pobierana jest ze studni lub wodociągu i zawiera nietypowe składniki mineralne lub ich specyficzną kombinację. Firma Herz wprowadziła na rynek zespół napełniania i uzdatniania in-

stalacji c.o. serii 0321, 0322 przeznaczony do małych instalacji c.o. (rys.). Zespół napełniania i uzdatniania instalacji c.o. składa się z dwóch podstawowych elementów, tj. zespołu przyłączeniowego oraz złoża do uzdatniania. Zespół przyłączeniowy zawiera armaturę odcinającą po stronie wejścia i wyjścia wody, zawór antyskażeniowy klasy BA, reduktor ciśnienia z manometrem oraz wodomierz. Armaturę odcinającą tworzą zawory kulowe do odcięcia zespołu napełniania po stronie wejścia i wyjścia w celach serwisowych. Re-

duktor ciśnienia służy do zadania minimalnego ciśnienia w zasilanej instalacji. Zawór antyskażeniowy służy do skutecznej separacji zasilanej instalacji centralnego ogrzewania od instalacji wodociągowej oraz do ukierunkowania przepływu. Wodomierz ma za zadanie kontrolę ilości wprowadzanej wody do instalacji oraz do weryfikację poziomu zużycia złoża uzdatniającego. Złoże do uzdatniania wody znajduje się w pionowych walcowych pojemnikach (kartridżach). Kartridże są wymienne i dostarczane są w dwóch wielkościach. Mniejszy o nr katalogowym I 0321 10 do pracy ciągłej oraz większy o nr katalogowym I 0322 00 do pierwszego napełnienia instalacji. W wymiennych kartridżach znajduje się mieszanka jonowowymienna złóż żywicy oraz stabilizator pH. W trakcie przepływu wody wodociągowej przez złoże następuje jej uzdatnienie. Kartridże do napełniania są jednostkami demineralizacji w systemach uzupełniania wody grzewczej zgodnie z VDI 2035. Kartridż do pierwszego napełniania zawiera mieszankę żywic jonowymiennych oraz stabilizator pH, głównie demineralizuje wodę oraz jednocześnie alkalizuje ją do pH pomiędzy 8,2 a 8,7, w wyniku czego jej twardość jest redukowana do mniej niż 0,5° z resztkowym przewodnictwem poniżej 100 μS/cm. Jony powodujące korozję, takie jak chlorek oraz siarczan, są również usuwane, zapewniona jest trwała ochrona przed korozją bez udziału inhibitorów chemicznych. l

Grzegorz Ojczyk

www.herz.com.pl

strony sponsorowane

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Szybka naprawa uszkodzonych rurociągów wg Gebo

Obejmij mnie! Na obecną chwilę nadal duża część istniejących w naszym kraju instalacji, budowana jest w sposób tradycyjny, ze stalowych rur ocynkowanych. Oprócz szeregu zalet tych instalacji ich niewątpliwą wadą jest niska odporność na korozję, duże przewodnictwo cieplne oraz czasochłonność prac związanych z montażem. W przypadku uszkodzenia takiej instalacji dostęp do uszkodzonej rury może niekiedy przysporzyć instalatorowi nie lada trudności, a bezinwazyjna jej naprawa czasem jest wręcz niemożliwa. Czynności związane z naprawą, oprócz dodatkowych kosztów, wymagają poświęcenia dużej ilości czasu, a bywa, że nagwintowanie rury w trudno dostępnym miejscu może okazać się przeszkodą nie do pokonania. Dzięki produktowi firmy Gebo wykonanie naprawy uszkodzonego odcinka rury bez gwintowania, cięcia, lutowania i spawania nie jest problemem. Obejmy remontowe i remontowo-naprawcze Gebo Clamps (ANB, DSK) marki Gebo od ponad 20 lat pomagają instalatorom w codziennej pracy. Konstrukcja obejm Gebo Clamps zapewnia szybką i sprawną naprawę rur stalowych, nawet w najbardziej niedostępnych miejscach, a ich zastosowanie to oszczędność czasu i kosztów naprawy. Obejmę DSK montuje się na uszkodzonym odcinku rury w zaledwie kilka minut, na ogół bez potrzeby zamykania dopływu medium w rurze. W ten sposób instalator unika dodatkowych kosztów, pojawiających się w

strony sponsorowane

związku z ewentualną wymianą całej instalacji. Obejmy DSK posiadają szeroki zakres zastosowań: za ich pomocą sprawnie uszczelnimy otwory, spękania spowodowane przez korozję, również wzdłużną, uszkodzenia mechaniczne na instalacjach wodnych lub tymczasowo uszczelnimy instalacje sprężonego powietrza. Idealnie sprawdzają się również w uszczelnieniu dziur, pęknięć oraz wszystkich nieszczelności powstałych wskutek mrozu. Dopuszczalne ciśnienie pracy dla obejm to PN16 (woda), natomiast w przypadku zastosowania w instalacji sprężonego powietrza dopuszczalne ciśnienie pracy to PN10. Dodatkowo

DSK wyróżnia szeroka dostępność rozmiarów (zakres średnic: 3/8-4"), a materiał, z jakiego są wykonane (żeliwo ciągliwe), gwarantuje wieloletnią odporność i trwałość. W przypadku rozbudowy już istniejącej instalacji najbardziej optymalnym rozwiązaniem dla instalatora jest zastosowanie obejmy remontowo-naprawczej typu ANB. Wykonując dodatkowe odejście na rurach stalowych, instalator nie jest już zmuszony do korzystania z tradycyjnych metod, m.in. bez konieczności gwintowania, rozkręcania i przecinania rur, ponieważ

konstrukcja tych obejm wyposażona jest w dodatkowe boczne odgałęzienie z gwintem wewnętrznym. Dostępna jest również długa wersja obejmy, typ DS. Obejmę ANB z sukcesem zastosujemy, tworząc dodatkowe odgałęzienia w istniejącej instalacji wodnej lub przy budowie dodatkowych odprowadzeń w instalacjach sprężonego powietrza. Uszczelka zastosowana w obejmach Gebo Clamps wykonana jest z gumy EPDM. Produkty posiadają dopuszczenie do zastosowania w instalacjach wody, przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Atest Higieniczny wydany przez Państwowy Zakład Higieny). Użyte materiały: l górna część obejmy naprawczej: żeliwo ciągliwe (ANB, DSK) lub sferoidalne (DS) zgodnie z DIN EN 1563; l dolna część obejmy naprawczej: żeliwo ciągliwe (ANB, DSK) lub sferoidalne (DS) zgodnie z DIN EN 1563; l śruby: stal ocynkowana DIN 912, wytrzymałość 8.8; l tuleja uszczelniająca: guma EPDM, dopuszczenie do stosowania tworzyw sztucznych w systemach wody pitnej; l cynkowanie: powłoka galwaniczna zgodna z DIN 50961; l gwint: zgodnie z ISO 7/1 i/lub DIN EN 10226/1; Dokumentacja techniczna: l Aprobata techniczna: AT-158495/2016; l Atest higieniczny: HK/W/0890/01/2014; Wszelkich dodatkowych informacji na temat wspomnianych produktów udzieli Państwu Dział Obsługi Klienta firmy Gebo Technika International Sp. z o.o. www.gebo.com.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Podstawowe elementy układu hydraulicznego z pompą ciepła

Basen z funkcją „eco” W ostatnim już artykule z tej serii chciałbym omówić aspekty podłączenia ogrzewania basenu kąpielowego do systemu z pompą ciepła. Instalacje, w których spotykam się z ogrzewaniem basenów przez pompy ciepła, są stosunkowo nieliczne, niemniej jednak zdarzają się coraz częściej.

Dwie grupy Takie instalacje można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to taka, kiedy basen jest jednym z odbiorników ciepła i jest grzany niejako „przy okazji”; gdzie pompa ciepła często jest jedynym źródłem ciepła centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewa basen. Drugi typ instalacji to układy dedykowane, gdzie pompa lub pompy ciepła są wykorzystywane tylko do ogrzewania basenów. Z taką sytuacją mamy najczęściej do czynienia w obiektach komercyjnych lub podczas stosowania urządzeń kompaktowych (stricte basenowych) do ogrzewania basenów przydomowych. Odwołując się do omawianego w tej serii rozwiązania hydraulicznego pokazanego na schemacie, widzimy, iż jest on podłączony bezpośrednio na wyjściu z pompy ciepła. Z uwagi na efektywność pracy pompy ciepła każdy z głównych odbiorników ciepła powinien być grzany jako osobny priorytet. Priorytety powinny być zdefiniowane przez producenta lub możliwe do ustawienia przez instalatora/serwis.

ników. Znacznie lepiej jest zastosować układ priorytetów, gdzie pompa ciepła przełącza się w czasie tylko na jeden odbiornik ciepła. Wówczas pompa ciepła będzie pracowała ekonomicznie przez większość czasu na niskich parametrach pracy, a tylko czasowo przełączy się na odbiorniki wymagające wyższej temperatury zasilania.

Dobór elementów W sytuacji, kiedy ciepła woda użytkowa i centralne ogrzewanie wygrzane są do zadanych parametrów, pompa ciepła wyłącza wszystkie pompy obiegowe centralnego ogrzewania/ciepłej wody użytkowej i załącza pompę obiegową ogrzewania basenu (M19) i cała energia zostaje przekazana do wymiennika basenu (WT). Pompa M19 musi zostać tak dobrana, aby zapewnić wymagany, minimalny przepływ wody grzewczej przez skraplacz pompy ciepła. W urządzeniach kilkusprężarkowych możliwe jest progra-

mowanie ilości sprężarek pracujących na ogrzewanie basenu. Do tego należy zagwarantować, aby zarówno pompa M19, jak i wymiennik WT zostały dobrane tak, aby aktualna moc grzewcza pompy ciepła została odebrana, przy jak najniższej temperaturze zasilania. Powinniśmy dążyć do temperatur zasilania na poziomie 35-40°C. Za pompą M19 znajduje się zawór zwrotny KR. Wymiennik WT oddziela system grzewczy od wody basenowej, a po jego drugiej stronie znajdują się podzespoły hydraulicznej instalacji basenowej. PSB - pompa basenowa, KR zawór zwrotny, GTB - pomiar temperatury, SMF - zespół filtracyjny. Automatyka sterująca pompą ciepła powinna być w odpowiedni sposób skorelowana ze sterowaniem basenowym. Powinna ona otrzymać sygnał zapotrzebowania na ogrzewanie w momencie, kiedy należy ogrzewać basen, a jednocześnie pracuje pompa basenowa (PSB).

Zasilanie wentylacji Przy ogrzewaniu basenu często pojawia się również konieczność zasila-

Rys. Ogrzewanie budynku, przygotowanie ciepłej wody użytkowej i ogrzewanie basenu przy pomocy pompy ciepła powietrze/woda typu monoblok.

Prioryterty Hierarchia pracy może wyglądać następująco: I - ciepła woda użytkowa, II - centralne ogrzewanie, III - basen. Nie zaleca się układów stałotemperaturowych, gdzie pompa ciepła ogrzewa jeden bufor grzewczy do stałej temperatury, a następnie ciepło jest przekazywane do poszczególnych odbior-

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Schemat hydrauliczny pompy ciepła typu solanka/woda. Dwa obiegi grzewczo-chłodzące oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej i grzanie basenu. nia w ciepło centrali wentylacyjnych, w których wymagana temperatura zasilania oscyluje w granicach 40-50°C to również jest możliwe do zrealizowania, natomiast zalecane jest obniżenie tej temperatury do minimum. W sytuacji przełączenia pompy ciepła w tryb ogrzewania ciepłej wody użytkowej może wystąpić ryzyko zamrożenia wymiennika centrali w przypadku ujemnych temperatur zewnętrznych, do czego należy nie dopuścić przez zapewnienie ciągłego przepływu.

sokiego poziom izolacji termicznej niecki basenowej, zastosowanie przykrycia o wysokim poziomie izolacyjności oraz izolacja przewodów rurowych pomiędzy pompą ciepła a wymiennikiem basenowym. Należy zdać sobie sprawę, iż wydatek energetyczny przy ogrzewaniu wody w basenie stanowi wysoki koszt w bilansie energetycznym budynku i o ile wykonanie samego basenu zaliczamy do dóbr luksusowych, to również jego ogrzewanie dosyć często jest kolejnym luksusem. Aby koszty eksploatacji basenu były jak najniższe, niezbędny jest wysoki standard izolacji termicznej.

Temperatura zasilania

Dobór dolnego źródła

Bardzo duże znaczenie zawsze w przypadku wykorzystania pomp ciepła ma maksymalna temperatura zasilania systemu grzewczego. Nie inaczej jest w przypadku podgrzewania wody basenowej. Już na etapie projektu i wykonania niecki basenowej konieczne jest zapewnienie wy-

Bardzo ważnym elementem w instalacji gruntowych pomp ciepła jest prawidłowy dobór dolnego źródła ciepła, czyli ilości odwiertów lub kolektora płaskiego. W systemie z basenem dol-

ne źródło musi mieć znacznie większą wydajność z uwagi na czas pracy pompy ciepła. Zazwyczaj w instalacji monowalentnej pompa ciepła pracuje na poziomie 2000 godzin rocznie i do tego czasu pracy realizowany jest dobór dolnego źródła. W przypadku, kiedy w systemie znajdzie się basen, czas pracy pompy ciepła oraz wykorzystanie dolnego źródła znacznie rośnie. Konieczny jest dobór nie tylko mocy grzewczej pompy ciepła do uwzględnienia zapotrzebowanie na grzanie basenu, ale również zwiększenie wydajności dolnego źródła ciepła. W zależności od zapotrzebowania basenu wielkość dolnego źródła ciepła może być większa nawet o 50% w stosunku do porównywalnego obiektu bez basenu. Zwiększenie wydajności źródła ciepła wynika z faktu, iż baseny użytkowane są również w okresie letnim, kiedy w instalacji stricte grzewczej następuje regeneracja dolnego źródła. Istnieją na rynku systemy rewersyjnych pompa ciepła, które w trybie chłodzenia wykorzystują ciepła odpadowe zgromadzone w obiekcie do podgrzewania ciepłej wody użytkowej oraz basenu. Przy takich rozwiązaniach następuje kompensacja energii pozyskanej z obiektu do podgrzewania basenu, a co za tym idzie - „oszczędzanie” dolnego źródła ciepła. W przypadku obiektów komercyjnych stosuje się również wykorzystanie ciepła z wody „szarej”, czyli z pryszniców oraz popłuczyn basenowych. Układy takie są coraz częściej spotykane, wykorzystują one pompy ciepła typu grunt/woda, których dolnym źródłem jest energia zgromadzona w wodzie „szarej”, odzyskiwana poprzez rurowe wymienniki ciepła. Przemysław Radzikiewicz

3 .

Tych z Państwa, którzy jeszcze tego nie zrobili, prosimy o odnowienie „Prenumeraty - Gwarantowanej dostawy Magazynu Instalatora na 2017 rok”. 5-

ISS

d 11

nakła

833

d 11

150

015

c 201

rze

kła

1),

3 (21

miesię

cznik

inform

acyjno

11. 2015

-techn

iczny

czn

hni

tec

nr 11

no-

cyj

rma

(207),

listopa

d 2015

info

czn

się

mie

ISSN

1505

- 8336

Szczegóły na www.instalator.pl w zakładce „Prenumerata”.

w kó

: ie MI” śc g „ zanie Rin ad ka iki nn ła auli e mie ciep hydr zow a nie Wy sk G odzy ytko za g ad aże ch p łąc cz ow cja o y K G Przy ójcz ówn tala ie G Zab ne r ins raw G Cen dź w w p G Mie ny G Zmia

G prow d o

www.instalator.pl

G Ri

ng „M I”: og płaszc rzewa zyzno nie we lka z za

G Wa

ustaw

dym a G Fo to „antysmog ieniem G Aw woltaika owa” G Po arie wo G Łą wietrze domierz y G Ko czenie rui rury G Po miny pr r mpa

zy uszc belce zeln iona

Bądź pewien, że co miesiąc listonosz dostarczy „Magazyn Instalatora”! 23

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Równoważenie instalacji grzewczych w domach jednorodzinnych

Grzanie bez hałasu Celem równoważenia hydraulicznego jest zapewnienie optymalnego przepływu wody grzewczej w poszczególnych obiegach grzejnikowych. Optymalnego, czyli pozwalającego utrzymać komfort cieplny w pomieszczeniu.

obiegach grzejnikowych - system wskazuje optymalną nastawę wstępną na każdym grzejniku lub pętli grzewczej ogrzewania podłogowego. Pod względem sprzętowym system składa się z pompy, urządzenia Optymalne działanie instalacji tycznych lub zmieniamy średnicę mobilnego typu smartfon z zainstagrzewczej zależy od wielu czynni- kryz grzejnikowych. Metoda ta jest lowaną aplikacją oraz modułu koków. Prawidłowy dobór urządzeń, dość czasochłonna i nie gwarantuje munikacyjnego (fot.). Moduł koprojekt i wykonawstwo to elemen- optymalnego zrównoważenia. munikacyjny montowany jest bezty mające wpływ na jakość i efekDrugi sposób regulacji polega na pośrednio na pompie, a jego zadatywność instalacji. Ważnym ele- wykorzystaniu tabel doborowych niem jest przekazywanie paramementem mającym bardzo znaczący oferowanych przez producentów trów pracy pompy (wydajność, różwpływ na pracę instalacji jest regu- grzejników. Dla określonej wielko- nica ciśnień) z pompy do urządzelacja, a w szczególności równowa- ści grzejnika podawana jest wielkość nia mobilnego za pomocą technolożenie hydrauliczne. Celem równo- nastawy wstępnej na zaworze ter- gii bezprzewodowej Bluetooth. ważenia hydraulicznego jest za- mostatycznym. Wadą tej metody System, o którym piszę, składa się pewnienie optymalnego przepływu jest nieuwzględnianie strat ciśnienia z dwóch modułów funkcyjnych. Mowody grzewczej w poszczególnych w przewodach doprowadzających duł wykonawczy służy do bezpoobiegach grzejnikowych. Optymal- czynnik grzewczy, czyli nie uwzględ- średniego równoważenia instalacji. nego, czyli pozwalającego utrzymać niamy położenia grzejnika w sto- Natomiast moduł „projektowy” pokomfort cieplny w pomieszczeniu. sunku do pompy obiegowej. W efek- zwala na przybliżone wyznaczenie Równoważenie dokonuje się po- cie również musimy dokonać koń- przepływów nominalnych w poprzez nastawy wstępne na zaworach cowej regulacji „na wyczucie”. szczególnych grzejnikach. Jest to termostatycznych, a w przypadku Kolejną ciekawą metodę równo- szczególnie przydatne w przypadku starych instalacji za pomocą kryz dła- ważenia zaproponowała jedna z firm. równoważenia starszych instalacji, wiących w śrubunkach grzejniko- System ten znalazł zastosowanie w dla których nie posiadamy danych wych. Jeśli chodzi o duże instalacje instalacjach dwururowych wyposa- dotyczących zapotrzebowania na w domach wielorodzinnych czy bu- żonych w zawory termostatyczne z ciepło i parametrów grzejników. dynkach komercyjnych, wytyczne nastawą wstępną, grzejnikowych, System, o którym piszę, składa się pozwalające zrównoważyć hydrau- jak również w ogrzewaniu podłogo- z dwóch modułów funkcyjnych. Molicznie instalacje zawarte są w pro- wym. Metoda ta wykorzystuje moż- duł wykonawczy służy do bezpojektach. Nieco inaczej wygląda sy- liwości pompy elektronicznej po- średniego równoważenia instalacji. tuacja przy budynkach jednoro- zwalającej na kalkulacje przepływu Proces równoważenia podzielony dzinnych. Często zdarza się, że in- i strat ciśnienia w obiegu grzewczym. został na dwa etapy. Pierwszy etap stalacje wykonywane są bez szcze- Dzięki algorytmowi obliczeniowemu polega na wykonaniu pomiarów przegółowych projektów pozwalających zawartemu w aplikacji mobilnej oraz pływu i strat ciśnienia na każdym na optymalną regulację. W takiej sy- na podstawie pomiarów przepływu obiegu grzejnikowym. W praktyce tuacji, uruchamiając instalację, i strat ciśnienia w poszczególnych polega to na zamknięciu wszystmamy do wyboru trzy sposoby. kich obiegów za wyjątkiem jednego, w którym przeproTrzy sposoby wadzany jest pomiar. Po wykonaniu pomiarów na wszystPierwszy to „ na wyczukich obiegach przechodzimy cie”. Oceniamy pracę podo samego procesu równoszczególnych grzejników „na ważenia, czyli drugiego etapu. dotyk” i w zależności od tej Równoważenie przeprowaoceny zwiększamy lub dzane jest według zasady obozmniejszamy nastawy wstępwiązującej w pierwszym etane na zaworach termostapie. Polega na ustawieniu naFot. System do równoważenia hydraulicznego.

www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

stawy wstępnej w dowolnym położeniu, a system na ekranie naszego urządzenia mobilnego pokaże, czy nastawa jest prawidłowa, czy też należy dokonać korekty, zwiększając lub zmniejszając nastawę. Czynność tę powtarzamy do momentu, kiedy na ekranie ukaże się komunikat o poprawnym zrównoważeRys. Efety zrównoważenia hydraulicznego niu obiegu. Moduł „projektowy „natomiast pozwala na przybliżone wyznaczenie przeCzy są korzyści? pływów nominalnych w poszczególnych grzejnikach. Jest to szczePozostaje oczywiście pytanie, jakie gólnie przydatne w przypadku rów- korzyści otrzymuje użytkownik domu noważenia starszych instalacji, dla w wyniku przeprowadzenia równoktórych nie posiadamy danych do- ważenia instalacji grzewczej. Najtyczących zapotrzebowania na ciepło ważniejszą korzyścią jest oczywiście i parametrów grzejników. komfort cieplny we wszystkich użytSystem w oparciu o przyjęte jed- kowanych pomieszczeniach (rysunostkowe straty ciepła bunek). Ale to nie wszystko. Brak dynku i powierzchnie zrównoważenia hydraulicznego, pomieszczenia oblicza czego efektem może zapotrzebowanie na być niedogrzewanie ciepło. Po wybraniu z pewnych pomieszczeń proponowanej listy w budynku, skutkuje typu grzejnika, wprowadzeniu często wymianą pompy jego wymiarów oraz temperatury obiegowej na większą w wody grzewczej i wymaganej myśl dość powszechnej zasady, że za niedogrzetemperatury wewnętrznej alwanie odpowiada zbyt gorytm oblicza nominalny wymała lub wadliwie pramagany przepływ przez grzejnik. cująca pompa. Taka wyTak obliczone dane są podstawą miana może zaowocować podo przeprowadzenia optymalnej prawą komfortu cieplnego w niedoregulacji instalacji.

3 (223), marzec 2017

grzewanych pomieszczeniach przy jednoczesnym przegrzewaniu innych pomieszczeń. W efekcie użytkownik ponosi koszty wymiany pompy i dodatkowo wyższe koszty eksploatacyjne związane z większą mocą pompy obiegowej. Zrównoważenie instalacji pozwala więc na zastosowanie optymalnej wielkości pompy i wybór optymalnych parametrów pracy. Zrównoważona instalacja to również optymalne zużycie energii cieplnej, której nie marnujemy na przegrzewanie niektórych pomieszczeń.

Brak zrównoważenia Efektem niezrównoważenia instalacji bywa też nadmierny hałas w instalacji generowany przez zawory termostatyczne. Zawory termostatyczne pracują poprawnie w określonym przedziale ciśnień. Poza tym zakresem spada efektywność regulacji, mogą być również generowane uciążliwe dla użytkownika hałasy. Sądzę, że z opisanych powyżej powodów równoważenie instalacji, nawet w stosunkowo niewielkich obiektach jak domy jednorodzinne, ma sens i z pewnością podniesie komfort ogrzewania. Ryszard Gawronek

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Elektryka dla nieelektryków

Ochrona przeciwporażeniowa Porażenie prądem elektrycznym jest podstawowym zagrożeniem, na które narażeni są użytkownicy urządzeń i instalacji zasilanych z sieci elektroenergetycznej. Dlatego ważne jest zachowanie bezpieczeństwa jej użytkowania poprzez zastosowanie środków ochrony przeciwporażeniowej. Ochronę przeciwporażeniową można zdefiniować jako „zespół środków technicznych, które mają na celu zapobiec przepływowi prądu elektrycznego przez organizm lub ograniczyć jego wartość i czas przepływu do wartości nieszkodliwych dla życia”. Przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka powoduje powstanie w organizmie zmian szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych dla życia. Zjawisko to nazywa się porażeniem elektrycznym. Stosunkowo małe zagrożenie występuje przy urządzeniach zasilanych z baterii lub akumulatorów (sprzęt przenośny), co nie znaczy, że w urządzeniu nie może występować napięcie niebezpieczne dla życia (np. w starych przenośnych telewizorach występuje napięcie ok. 25000 V). Ocenia się, że prąd rażeniowy o wartości do 0,5 mA (miliampera) nie jest odczuwalny i nie wywołuje ujemnych skutków, nawet przy długotrwałym przepływie. Prądy o natężeniu 10-15 mA powodują odczuwalne oddziaływanie, ale wywołują odruch samouwolnienia, czyli jest to zakres, w którym prąd rzeczywiście „kopie”, powodując mimowolny skurcz mięśni i gwałtowny ruch prowadzący przeważnie do uwolnienia od oddziaływania prądu. Górna wartość prądu przemiennego, niewywołująca zatrzymania pracy serca, wynosi ok. 30 mA. Oczywiście podane wartości są wartościami przybliżonymi i zależą od indywidualnych uwarunkowań oraz od drogi przepływu prądu przez ciało człowieka. Szczególnie niebezpieczna sytuacja występuje, gdy na drodze przepływu znajduje się serce. Wte-

dy nawet prądy o mniejszej wartości mogą wywołać jego zatrzymanie.

Rodzaje ochrony W instalacjach niskiego napięcia wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje ochrony przeciwporażeniowej: l Ochrona podstawowa, przed dotykiem bezpośrednim - zapewniana przez odpowiednią izolację podstawową i obudowy lub barierki uniemożliwiające zetknięcie się z częściami czynnymi będącymi pod napięciem w warunkach normalnej pracy. l Ochrona przy uszkodzeniu, przed dotykiem pośrednim, której zadaniem jest zapewnienie dodatkowej ochrony użytkownika w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej i możliwości pojawienia się napięcia na elementach przewodzących urządzeń elektrycznych. l Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia - urządzenia zasilane napięciami do 12 V. l Ochrona uzupełniająca - jej zadaniem jest ochrona ludzi i zwierząt przed porażeniem prądem elektrycznym w przypadku uszkodzenia środków ochrony podstawowej i/lub ochrony przy uszkodzeniach. Prawidłowo zaprojektowana ochrona przeciwporażeniowa powinna składać się z odpowiedniej kombinacji dwóch elementów - środka ochrony podstawowej oraz dodatkowego środka ochrony przy uszkodzeniu jako drugiej linii ochrony w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej - roboczej. Podstawowym środkiem ochrony przed dotykiem bezpośrednim jest

izolowanie części pod napięciem poprzez użycie odpowiednich materiałów izolacyjnych odpornych na długotrwałe narażenia związane z temperaturą, starzeniem się i wstrząsami występującymi w czasie eksploatacji urządzeń. Drugim z podstawowych środków są różnego rodzaju osłony lub obudowy. Obudowy pełnią ważną rolę w ochronie przeciwporażeniowej i dlatego nie należy lekceważyć znajdujących się na nich ostrzeżeń nakazujących odłączenie urządzenia od zasilania przed zdjęciem obudowy. W przypadku, gdy niemożliwe jest użycie wspomnianych wyżej środków, urządzenie elektryczne umieszcza się poza zasięgiem bezpośredniego dotyku oraz zabezpiecza się dostęp do niego za pomocą odpowiednich przegród lub przesłony. Dwie części uważa się za jednocześnie dostępne, jeśli znajdują się one w odległości od siebie nie większej niż 2,5 m. Ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym przy uszkodzeniu (tzw. ochrona przed dotykiem pośrednim) uzyskujemy między innymi poprzez zastosowanie urządzeń powodujących samoczynne, szybkie wyłączenie zasilania urządzenia w przypadku, gdy na obudowie lub dowolnej dostępnej części tego urządzenia pojawi się niebezpieczne napięcie dotykowe, które mogłoby spowodować, w przypadku dotknięcia przez człowieka, przepływ prądu rażeniowego wywołującego niebezpieczne skutki. Dla przykładu czas wyłączenia urządzenia o napięciu znamionowym 230 V, w przypadku pojawienia się na jego obudowie napięcia zmiennego 50 V, powinien być nie dłuższy niż 0,4 s. Urządzeniami tymi są - w zależności od układu sieci elektrycznej - bezpieczniki, wyłączniki nadmiarowo-prądowe lub też wyłączniki różnicowoprądowe. www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

By urządzenia zabezpieczające prawidłowo zadziałało - tzn. by obwód został natychmiast wyłączony, w momencie, gdy na przewodzących elementach obudowy pojawi się napięcie - przewodząca obudowa urządzenia połączona jest dodatkowym przewodem uziemiającym ze stykiem ochronnym znajdującym się we wtyczce urządzenia lub też w przypadku urządzeń stacjonarnych połączona jest przewodem z siecią uziemiającą. Styk ochronny w gniazdku, w przypadku starszych instalacji elektrycznych opartych o wykorzystanie dwóch przewodów (układ typu TN-C), połączony jest z przewodem neutralnym, który w tym przypadku pełni również rolę przewodu ochronnego. W momencie uszkodzenia izolacji urządzenia i pojawienia się na jego obudowie niebezpiecznego napięcia obwód zamyka się poprzez uziemienie/przewód ochronno-neutralny i w obwodzie płynie prąd zwarciowy. Prąd ten powoduje zadziałanie bezpiecznika (przepalenie wkładki lub zadziałanie elektromagnesu rygla) i w efekcie odłączenie napięcia od uszkodzonego odbiornika. W przypadku obecnie stosowanych instalacji elektrycznych opartych o trzy przewody (układ typu TN-C-S) styk ochronny, a poprzez niego obudowa urządzenia, połączona jest z uziemionym przewodem ochronnym. Takie rozwiązanie umożliwia zastosowanie w chronionym obwodzie wyłączników różnicowoprądowych. Do rozwiązań określanych jako ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym przy uszkodzeniu zaliczane jest również zastosowanie podwójnej izolacji urządzeń. W tym przypadku oprócz izolacji podstawowej w urządzeniu stosuje się izolację dodatkową, zazwyczaj w postaci obudowy urządzenia wykonanej z materiału izolacyjnego. W przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej urządzenia rozwiązanie to eliminuje możliwość pojawienia się na jego obudowie niebezpiecznego napięcia. Urządzenia tak chronione łatwo można poznać po wtyczkach zasilających bez styków ochronnych oraz po specjalnym symbolu na obudowie urządzenia: dwóch kwadratów www.instalator.pl

3 (223), marzec 2017

(mniejszego i większego) umieszczonych jeden w drugim. Kolejnym sposobem ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym przy uszkodzeniu jest zastosowanie separacji elektrycznej. Urządzenia zasilane są wtedy przez specjalne, zazwyczaj przenośne, transformatory separacyjne o wzmocnionej izolacji między uzwojeniami, z tymże jeden transformator może zasilać tylko jedno urządzenie. W takim przypadku przy wystąpieniu zwarcia do obudowy chronionego urządzenia - w razie dotknięcia go przez człowieka - przez jego ciało popłynie jedynie niewielki prąd rażeniowy. Jest to spowodowane tym, że obwód elektryczny w tym przypadku zamyka się tylko przez pojemność przewodów oraz ich rezystancję. Aby rozwiązanie to było skuteczne, łączna długość przewodów zasilanych z jednego transformatora nie powinna być większa niż 500 m. Jest to rozwiązanie stosowane dość rzadko w Polsce, za wyjątkiem stoczni, natomiast powszechne stosowane jest na budowach, np. w UK, gdzie dodatkowo jeszcze stosuje się transformatory obniżające napięcie z 230 V do 110 V oraz specjalnie przystosowane do napięcia 110 V narzędzia elektryczne. Zadaniem ochrony uzupełniającej przed porażeniem prądem elektrycznym jest ochrona ludzi i zwierząt przed porażeniem prądem elektrycznym w przypadku uszkodzenia środków ochrony podstawowej i/lub ochrony przy uszkodzeniach oraz w przypadku nieostrożności użytkowników instalacji. Najczęściej w tym celu stosuje się wspomniane wyłączniki różnicowoprądowe o znamionowym prądzie różnicowoprądowym nieprzekraczającym 30 mA, a także - poprzez wykonanie dodatkowych połączeń - wyrównawcze ochronne pomiędzy przewodzącymi elementami wyposażenia pomieszczeń. Zaletą wykonania dodatko-

wych połączeń wyrównawczych jest fakt, że po pojawieniu się napięcia na jednym z urządzeń (w wyniku uszkodzenia izolacji) nie dojdzie do porażenia użytkownika, ponieważ dzięki metalicznemu połączeniu wszystkich elementów przewodzących pojawi się na nich takie same napięcie, czyli nie będzie spełnionego warunku różnicy potencjałów niezbędnych, aby przez ciało człowieka przepłynął prąd elektryczny.

Jak to działa? W uproszczeniu można powiedzieć, że działanie wyłącznika różnicowoprądowego polega na porównaniu ilości prądu „wpływającego” przewodem fazowym do zabezpieczanego obwodu zasilającego z ilością „wypływającego” przewodem neutralnym. W momencie gdy różnica między tymi wartościami ma ustaloną wartość, wyłącznik automatycznie odłącza zasilanie zabezpieczanego obwodu. Różnica w wartości przepływającego prądu świadczy o tym, że albo w obwodzie nastąpiło uszkodzenie izolacji i zwarcie pomiędzy przewodem fazowym i uziemiającym, albo też wystąpiło zwarcie przewodu fazowego poprzez przewodzące elementy z ziemią lub innymi uziemionymi elementami. W niektórych przypadkach część prądu wpływającego przewodem fazowym do obwodu może znaleźć sobie „ujście” poprzez rezystancję ciała człowieka, który nieopatrznie dotknął obudowy uszkodzonego urządzenia elektrycznego zasilanego z zabezpieczonego obwodu. Wartość różnicy prądu wywołującego zadziałanie wyłącznika różnicowoprądowego nazywana jest prądem różnicowym, a jego wartość, przy której zadziała wyłącznik i rozłączy obwód, zależy od zadań, jakie ma wypełniać. Jeśli wyłącznik różnicowoprądowy ma mieć zastosowanie jako element przeciwporażeniowy, różnicowy prąd zadziałania nie może być wyższy niż 30 mA, czyli maksymalna

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

zadziałać, identyfikując chwilowy prąd ładujący kondensator w urządzeniu jako prąd rażeniowy. Dlatego należy zwrócić uwagę, aby w zależności od potrzeb dobrać wyłącznik różnicowoprądowy o pożądanej charakterystyce. Z uwagi na kształt przebiegu prądu różnicowego, na który reagują wyłączniki różnicowoprądowe, ich konstrukcje można podzielić na 3 rodzaje: l wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu AC przystosowane do działania wyłącznie przy prądzie przemiennym sinusoidalnym (na ogół 50/60 Hz), l wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu A przystosowane do działania przy prądzie przemiennym sinusoidalnym (na ogół 50/60 Hz), jak również przy prądzie pulsującym stałym ze składową stałą nieprzekraczającą 6 mA, l wyłączniki różnicowoprądowe o wyzwalaniu typu B, których działanie jest zapewnione zarówno przy prądzie przemiennym sinusoidalnym (na ogół 50/60 Hz), jak i przy prądzie pulsującym stałym ze składową stałą nieprzekraczającą 6 mA oraz przy prądzie stałym o niewielkim tętnieniu niezależnie od biegunowości (uniwersalny). wartość prądu rażeniowego bezpiecznego dla człowieka. Wyłączniki różnicowoprądowe o prądzie różnicowym 500 mA stosowane są również w instalacjach elektrycznych w zastosowaniach zabezpieczających obiekty przed pożarem w przypadku zwarcia w obwodach. Z czasem na skutek starzenia się izolacji elektrycznej lub jej uszkodzenia w instalacji zaczyna przepływać prąd, którego wartość jest jeszcze zbyt mała, aby spowodować zadziałanie zabezpieczenia nadmiarowo-prądowego, lecz jest on na tyle duży, że może doprowadzić do lokalnego przegrzania przewodów, a w efekcie może być przyczyną powstania pożaru. O ile wyłącznik różnicowoprądowy dla zastosowań przeciwpożarowych stosuje się zazwyczaj jeden i ma on za zadanie zabezpieczyć wszystkie obwody wychodzące z rozdzielnicy, to w przypadku wyłączników różnicowoprądowych wykorzystywanych jako przeciwporażeniowe, o prądzie różnicowym zadziałania < 30 mA, zabezpieczały indywidualnie poszczególne obwody, tak aby zadziałanie jednego z

nich nie powodowało wyłączenia zasilania we wszystkich obwodach naraz. Ze względu na możliwość wyłączania prądów zwarciowych konstrukcje wyłączników różnicowoprądowych można podzielić na dwie grupy: l wyłączniki różnicowoprądowe bez wyzwalaczy nadprądowych - ich styki robocze nie są przystosowane do wyłączania prądów zwarciowych o dużych wartościach i wymagają one z reguły dobezpieczenia bezpiecznikiem lub wyłącznikiem nadmiarowo-prądowym. l wyłączniki różnicowoprądowe z wyzwalaczami nadprądowymi - są wyposażone, podobnie jak wyłączniki instalacyjne, w wyzwalacze nadprądowe (przeciążeniowe zwarciowe) o charakterystykach typu „B” lub „C”. Często stosowane są one w rozwiązaniach, gdy obwód zasila tylko jedno urządzenie, np. dla zabezpieczenia gniazdka pralki. Takie rozwiązanie oszczędza również miejsce w rozdzielnicy elektrycznej. Coraz szersze stosowanie urządzeń elektronicznych wyposażanych w kondensatory o dużych pojemnościach powoduje, że zwykłe wyłączniki różnicowoprądowe mogą niepotrzebnie

Układ testujący Każdy z wyłączników różnicowych wyposażony jest w układ pozwalający sprawdzić jego sprawność techniczną. Z uwagi na istotną role przeciwporażeniową, jaką pełni wyłącznik różnicowoprądowy w instalacji elektrycznej, jego działanie powinno być regularnie kontrolowane. Do sprawdzenia jego zdolności wyłączalnej służy układ kontrolny, modelujący uszkodzenie obwodu, składający się z przycisku kontrolnego oraz odpowiedniego rezystora wbudowanego w jego obudowę. Poprzez naciśnięcie przycisku kontrolnego wywołujemy powstanie prądu różnicowego o wartościach nieznacznie przekraczających wartość prądu pobudzenia wyłącznika. Niezwłoczne zadziałanie wyłącznika potwierdza jego sprawność mechaniczną. Większość producentów wyłączników różnicowoprądowych zaleca regularne, comiesięczne sprawdzanie poprawności działania wyłącznika różnicowoprądowego. Jarosław Pomirski www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Przestrzeń na dachu chroniona przed piorunem

Zwody ochronne W artykule chciałbym przedstawić zasady wyznaczania przestrzeni chronionych przed uderzeniem pioruna dla nadbudówek i elementów instalacji umieszczonych na dachach budynków. Współczesne budynki, w celu powiększenia powierzchni użytkowej wewnątrz, wyprowadzają na dach rozbudowane systemy instalacyjne. Systemy te posiadają często wiele podzespołów elektrycznych lub elektronicznych. Dlatego podczas projektowania ochrony odgromowej dla nowoczesnych budynków wymagana jest ścisła współpraca pomiędzy projektantem elektrykiem a projektantem innych instalacji rozmieszczonych na dachu budynku. Wzajemne konsultacje winny dotyczyć m.in. pomieszczeń z urządzeniami na poziomie dachu, np. pomieszczeń: silników dźwigowych, urządzeń wentylacji, ogrzewania i klimatyzacji oraz zbiorników wodnych i innych wystających elementów. Pozwala to na realizację ochrony nadbudówek oraz znajdujących się na dachu instalacji lub urządzeń przed bezpośrednim oddziaływaniem prądu piorunowego w sposób zoptymalizowany technicznie i finansowo. W normach z lat 80. XX wieku dotyczących ochrony odgromowej można było znaleźć zapis, że wszystkie metalowe części budynku, znajdujące się na powierzchni dachu (kominy, wyciągi, bariery itp.), powinny być połączone z najbliższym zwodem lub przeFot. 1. Bezpośrednie połączenie nadbudówek dachowych z siatką zwodów poziomych na dachu budynku.

wodem odprowadzającym. Stąd też do tej pory na dachu widzimy często takie przypadki (fot. 1).

Zagrożenia od pioruna Instalacje przewodzące, takie jak przewody elektryczne lub metalowe rury, które przebiegają od urządzeń dachowych do wnętrza budynku, mogą przenosić tam znaczną część prądu pioruna, co w przypadku bezpośredniego wyładowania systemu zwodów na dachu obiektu może prowadzić do: l uszkodzenia lub zniszczenia samego urządzenia oraz przyłączonych do niego instalacji, l zniszczenia instalacji i urządzeń wewnątrz obiektu budowlanego, l możliwości porażenia osób przebywających na dachu lub nawet wewnątrz obiektu w przypadku braku wyrównania potencjałów instalacji dochodzących do wnętrza budynku. W sytuacji przedstawionej na rysunku 1 przepływ prądu piorunowego w połączonych wewnętrznych częściach przewodzących może spowodować uszkodzenie obiektu lub jego zawartości. Może również wystąpić zagrożenie porażenia osób wewnątrz obiektu napięciem dotykowym. Przykładowo wbudowane w połać dachu klapy oddymiające powinny być chronione przed bezpośrednim wyładowaniem pioruna poprzez zwody pionowe z zachowaniem bezpiecznego odstępu separacyjnego „s” między zwodami pionowymi a urządzeniami dachowymi (zgodnie z normą PN-EN 62305-3).

nad dach urządzeń powinny mieć taką wysokość, aby poddawane ochronie urządzenie znajdowało się w całości w przestrzeni ochronnej zwodu pionowego, wyznaczonej metodą kąta ochronnego lub metodą toczącej się kuli. Należy pamiętać, że wartość kąta ochronnego dla zwodu pionowego maleje wraz z jego wysokością i uzależniona jest od przyjętej klasy urządzenia piorunochronnego (rys. 3). Metoda kąta osłonowego może być stosowana w przypadku prostych obiektów lub niewielkich części większych obiektów. Metoda ta nie jest odpowiednia dla obiektów wyższych niż promień toczącej się kuli, określony dla wybranego poziomu ochrony LPS. Norma wyraźnie mówi, że ochronie przed bezpośrednim wyładowaniem piorunowym podlegają nie tylko nadbudówki i urządzenia zawierające wyposażenie elektryczne, ale także płasko osadzone lub wystających urządzenia dachowe bez instalacji przewodzących. Zwody pionowe do ochrony płasko osadzonych lub wystających nad dach urządzeń powinny mieć taką wysokość, aby poddawane ochronie urządzenie znajdowało się w całości w wyznaczonej przez toczącą się kulę przestrzeni ochronnej zwodu pionowego lub w stożku o kącie ochronnym (rys. 5). W przypadku świetlików, lekkich kopuł czy też otworów wylotowych zamkniętych klapami projekt ochrony taFot. 2. Ochrona nadbudówek i instalacji dachowych za pomocą zwodów pionowych.

Dobór ochrony Zwody pionowe stosowane do ochrony płasko osadzonych lub wystających www.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

Rys. 1. Przykład zagrożenia instalacji wewnątrz budynku spowodowany przepływem części prądu piorunowego. kich klap powinien być przedyskutowany z nabywcą/właścicielem budynku w celu podjęcia decyzji, czy ich ochrona powinna być zapewniona w pozycji otwartej, zamkniętej i we wszystkich pośrednich pozycjach. Metalowe nadbudówki dachowe, które nie znajdują się w strefie osłonowej zwodów pionowych, nie wymagają dodatkowej ochrony, jeżeli ich wymiary nie przekraczają następujących wartości: l wysokość od poziomu dachu 0,3 m; l całkowita powierzchnia nadbudówki 1,0 m2; l długość nadbudówki 2,0 m. W przypadku niemetalowych nadbudówek dachowych, które nie znajdują się w przestrzeni ochronnej zwodów pionowych, dodatkowa nie jest wymagana, w przypadku gdy wysokość nadbudówki ponad powierzchnię dachu nie przekracza 0,5 m.

Ochrona komina Kominy wykonane z materiału izolacyjnego, gdy nie znajdują się w prze-

3 (223), marzec 2017

strzeni ochronnej układu zwodów, powinny być chronione z wykorzystaniem zwodów pionowych lub pierścieniowych na powierzchni szczytowej komina. Zgodnie z zaleceniami zapisanymi w załączniku A (normatywnym) trzeciego arkusza normy PN-EN 62305-3 - wysokość zwodu pionowego na kominie powinna być taka, by cały komin znalazł się w przestrzeni ochronnej zwodu. Jak wynika z analiz literaturowych, trafienie wyładowania piorunowego w komin z materiału nieprzewodzącego, który znajduje się poza strefą chronioną przez układ zwodów, jest możliwe z uwagi na to, że

Rys. 2. Przykład ochrony urządzenia na dachu budynku za pomocą zwodu pionowego. Chronione urządzenie znajduje się całkowicie wewnątrz przestrzeni chronionej a między zwodem pionowym a urządzeniem zachowano bezpieczny odstęp separacyjny s. wadzone elementy przewodzące (metalowe rury ze stali nierdzewnej) w celu zapewnienia wymaganego odstępu izolacyjnego pomiędzy zwodem a rurami, zastosowano zwód pionowy przymocowany do komina za pomocą wsporników izolacyjnych.

Małe nadbudówki

Rys. 4. Ochrona komina z materiału nieprzewodzącego z pomocą zwodu pionowego (zalecany odstęp e = 0,2 m). wewnętrzna powierzchnia komina pokryta jest warstwą przewodzącej sadzy. Na rysunku 4 pokazano konstrukcję zwodu pionowego na kominie murowanym z cegły. W przypadku kominów murowanych, do których zostały wpro-

Ochrona małych nadbudówek dachowych i innych urządzeń wymagających ochrony może być zrealizowana za pomocą różnego rodzaju zwodów pionowych, np. zwody o wysokości do ok. 1 m mocowane bezpośrednio na elementach konstrukcji dachu i połączone z urządzeniem piorunochronnym. W taki sposób można chronić np. kolektory słoneczne lub panele fotowoltaiczne na dachu spadzistym. Na dachach płaskich najczęściej stosujemy wolnostojące zwody pionowe o wysokości od ok. 1 do 3 m mocowane do betonowych podstaw. Przykład ochrony klimatyzatora za pomocą zwodu pionowego pokazano na rysunku 2. Ochrona wyższych urządzeń może być realizowana za pomocą zwodów izolowanych zamocowanych bezpośrednio do chronionych urządzeń (z wykorzystaniem elementów dystansujących z materiałów izolacyjnych). Niekiedy stosuje się także wolnostojące zwody o wysokości od kilku do kilkunastu metrów na specjalnej podstawie konstrukcyjnej (trójnóg z obciążnikami), które można ustawiać na dachach o pochyleniu do 10°.

Gdy dach jest metalowy...

Rys. 3. Maksymalne wartości kąta ochronnego odpowiadające klasom LPS.

Obiekty z metalowym dachem wymagają dodatkowej analizy pod kątem wykorzystywania przewowww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

dzącej powierzchni darównież znajdować się w chu, jako elementów naprzestrzeni ochronnej ukłaturalnych wykorzystywadu zwodów. W tym przynych do budowy urządzeń padku przewody zwodów piorunochronnych LPS powinny być połączone nie (ang. Lightning Protectylko z układem zwodów, tion System). W praktyce ale - jeżeli to możliwe - bezistnieją trzy możliwości: pośrednio z konstrukcją sta1. Metalowy dach wylową. Gdy są one połączone korzystany jako element z konstrukcją, to nie wymagają przestrzegania odurządzenia piorunochronstępów izolacyjnych. nego (producent dachu Przykład ochrony nadmusi potwierdzić możlibudówek dachowych oraz wość takiego wykorzystaelementów instalacyjnych nia dachu, gdyż w niektóna dachach z metalowym rych przypadkach, pomiRys. 5. Zewnętrzna ochrona odgromowa dla urządzeń pokryciem pokazano na fot. mo odpowiedniej grubości na dachu obiektu przemysłowego. 2. Zastosowane w tym przyblach pokrycia zapisanych w punkcie 3, producent wymaga 3. Metalowy dach spełnia wymogi padku zaciski umożliwiające połączewykonania klasycznej instalacji od- minimalnej grubości t zapisanej w ta- nie stojaka zwodu z pokryciem (rangromowej w celu zachowania gwa- beli 3 normy PN-EN 62305-3. W przy- tem) dachu muszą posiadać odporancji na swój wyrób). padku blachy stalowej lub ocynkowa- wiednio dużą powierzchnię styku, tak 2 Powierzchnia dachu chroniona za nej, by zapobiec przebiciu tej warstwy, aby nie występowało zagrożenie punktowego przegrzania w miejscu styku. pomocą zwodów (blacha zbyt cienka, minimalna grubość wynosi 4 mm. brak galwanicznej ciągłości połączeń poW przypadku urządzeń dachowych Krzysztof Wincencik między różnymi częściami dachu itd.). na obiektach stalowych powinny one

Viega Profipress

Nr 1 wśród profesjonalistów

viega.pl/Profipress

Połączenia zaprasowywane – ekonomiczne i bezpieczne Profipress to uniwersalny system kształtek zaprasowywanych z miedzi. Może być stosowany niemal do każdego rodzaju instalacji. Nowoczesna technologia gwarantuje krótszy czas montażu, a profil SC-Contur – maksimum bezpieczeństwa. Wszechstronność, profesjonalizm i ochrona – dzięki temu Profipress to zawsze doskonały wybór. Viega. Connected in quality.

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Pompy ciepła - ewolucja technologiczna

Wzrost sprawności Co czyni technologię pomp ciepła tak wyjątkową na tle innych źródeł ciepła? Przede wszystkim nieustający rozwój tej branży i zmiany technologiczne, które obserwujemy od „zarania dziejów” pomp ciepła, które aktualnie osiągają najwyższe klasy energetyczne wśród urządzeń grzewczych i zostały uznane za najlepszą dostępną technikę (BAT) przez Międzynarodową Agencję Energetyczną (MAE, z ang. International Energy Agency - IEA). Z roku na rok są to coraz bardziej precyzyjne, efektywne i inteligentne urządzenia. 15 lat temu współczynnik sprawności COP osiągany przez gruntowe pompy ciepła osiągał średnio wartość 4,2, 10 lat temu 4,5, a aktualnie 5,0. Najwyższy sezonowy współczynnik efektywności SCOP o wartości aż 5,7 (pompa ciepła F1255) wśród przetestowanych pomp ciepła wielu producentów, wskazuje niezależna instytucja, jaką jest Duńska Agencja Energetyczna*. Jeszcze 10 lat temu większość dostępnych w Polsce pomp ciepła to były urządzenia on/off o stałej mocy grzewczej. Ponadto pompy obiegowe stosowane w tych urządzeniach nie wykazywały najwyższej klasy efektywności i pracowały z ustawioną stałą wydajnością. Aktualnym trendem w rozwoju gruntowych pomp ciepła jest zastosowanie technologii inwerterowych sprężarek, co sprawia, że pompy ciepła osiągają bardzo wysoki średnioroczny współczynnik sprawności SCOP. Dzięki temu gruntowe pompy ciepła mają najwyższą klasę energetyczną A++ (w zestawie ze sterownikiem A+++ wg ErP), a rachunki za ogrzewanie domu pompą ciepła są najniższe z możliwych. Zastosowanie „inwerterowych sprężarek” oznacza nie tylko dostosowanie parametrów pracy do aktualnego zapotrzebowania na ciepło i co się z tym wiąże mniejsze zużycie energii, ale również brak konieczności stosowania dużego zbiornika buforowego, skrócenie czasu rozruchu systemu, dłuższą żywotność, osiągnięcie optymalnej

temperatury w krótszym czasie oraz cichą pracę na poziomie 20-30 dB(A). 15 lat temu większość pomp ciepła wyposażona była w sprężarki tłokowe. Aktualnie najczęściej wykorzystuje się sprężarki spiralne (scroll), które pracują zdecydowanie ciszej i charakteryzują się dłuższą żywotnością. Coraz częściej spotykamy się też z indywidualnymi opatentowanymi rozwiązaniami zastosowanymi u danego producenta, jak np. uszczelnienie w kierunku osiowym spirali (tzw. tip seal technology) w pompach wyposażonych w sprężarkę spiralną. Obecnie obserwuje się też rozwój pomp tzw. wysokotemperaturowych, w których stosowane są coraz nowsze czynniki chłodnicze. Pompy tego typu mogą osiągać do 75°C na zasilaniu systemu grzewczego, przy wyłącznym udziale sprężarki. Automatyka gruntowych pomp ciepła również przeszła niemałą rewolucję w kierunku „inteligentnych systemów grzewczych”. Urządzenie potrafi na bieżąco sterować wydajnością pomp obiegowych, utrzymując optymalną dla komfortu cieplnego i zużycia energii różnicę temperatur pomiędzy wejściem i wyjściem czynnika dolnego i górnego źródła, w zależności od trybu pracy (ogrzewanie, c.w.u, basen), aktualnych warunków panujących na zewnątrz i wewnątrz budynku oraz strefy klimatycznej. Powoduje to podwyższenie sprawności pomp ciepła, polepszenie komfortu w zakresie ciepłej wody użytkowej (o 11-15% więcej c.w.u.), a także uproszczenie procesu rozruchu, podczas którego instalator nie musi wykonywać optymalizacji i regulacji pracy pompy. Rozwój pomp ciepła podąża również w kierunku zdalnego sterowania i dostosowania do współpracy z inteligentnymi sieciami elektroenergetycznymi. Dlatego też sterowniki pomp ciepła wyposażane są w coraz to nowsze funkcje, takie jak: możliwww.instalator.pl

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Wykres 1. Porównanie współczynnika sprawności SCOP inwerterowej pompy ciepła i standardowych pomp ciepła, w instalacjach niskotemperaturowych (35°C) w klimacie zimnym. wość sterowania i monitoringu przez internet, zdalne sterowanie przez sieć GSM czy system inteligentnego zarządzania budynkiem oraz opcja SMART GRID i PRICE ADJUST, które w przyszłości dostosują pracę pompy ciepła do bieżących zmian cen energii elektrycznej.

Powietrzne pompy ciepła Producenci pomp ciepła ciągle pracują nad ich udoskonaleniem. Jest to szczególnie widoczne w segmencie pomp ciepła typu powietrze/woda. W ciągu ostatnich siedmiu lat zmieniał się zarówno współczynnik sprawności, jak i graniczna dolna temperatura pracy pomp ciepła oraz poziom hałasu, tak istotny w pompach powietrznych ze względu na występujący w nich wentylator. Cofając się wstecz o 15 lat, powietrzne pompy ciepła mogły pracować tylko do -10°C, 10 lat temu do -15°C, a 5 lat temu już do -20°C. Aktualnie w rozwoju powietrznych pomp ciepła dąży się do zachowania nominalnej wydajności i wysokiej temperatury zasilania systemu grzewczego, np. 63°C, nawet przy temperaturze powietrza zewnętrznego -25°C, przy jednocześnie cichej pracy wentylatora. Opanowanie konstrukcji sprężarek typu scroll z możliwością „wtrysku międzystopniowego” umożliwiło wyposażenie modułów chłodniczych pomp ciepła w dodatkowy wymiennik ciepła, zwany potocznie ekonomizewww.instalator.pl

rem, co w efekcie pozwoliło na uzyskanie efektu sprężania dwustopniowego przy zastosowaniu pojedynczej sprężarki. Umożliwia to niezawodną pracę pompy ciepła w temperaturze równej, a nawet niższej niż -20°C. Robiąc przegląd pomp ciepła oferowanych przez największych producentów w Polsce, można zauważyć, że większość powietrznych pomp ciepła wyposażonych jest w inwerterową sprężarkę oraz technologię zoptymalizowanego wtrysku pary EVI (z ang. Enchanced Vapour Injection) i pracuje do -25°C. Rozwiązaniem standardowym wśród powietrznych pomp ciepła stały się pompy rewersyjne, które z po-

wodzeniem podnoszą komfort cieplny w obiekcie również latem, zapewniając chłodzenie. Co więcej, nowoczesne, indywidualnie produkowane wentylatory ma możliwość dostosowania wydajności w zależności od zapotrzebowania na ciepło budynku, czego efektem jest obniżenie głośności pracy powietrznych pomp ciepła poniżej war-

tości 40 dB (A). Najwyższy odnotowany sezonowy współczynnik sprawności SCOP pompy ciepła typu powietrze/woda wynosi 5,05 (pompa ciepła F2120), co oznacza, że najlepsze powietrzne pompy ciepła, dostępne dzisiaj na polskim rynku, są w stanie zapewnić taki sam poziom oszczędności jak pompy gruntowe. Odpowiednio dobrana moc grzewcza tak zaawansowanej technologicznie pompy ciepła umożliwia zastosowanie jej również w systemie monowalentnym (jako jedyne źródło ciepła w budynku). W pompach ciepła zasilanych powietrzem zewnętrznym, pracujących w funkcji produkcji ciepła na potrzeby c.o., najczęściej stosowane są: R404A, R407C, R410A. Nowym rozwiązaniem, tzw. hybrydowym, promowanym jako idealne do termomodernizacji budynków, jest pompa ciepła powietrze/woda z jednostką wewnętrzną, z wbudowanym gazowym kotłem kondensacyjnym, pełniącym rolę szczytowego źródła ciepła. Rozwiązanie umożliwia obniżenie zarówno kosztów inwestycyjnych, jak i eksploatacyjnych w wyniku doboru pompy ciepła o mniejszej mocy grzewczej, pracującej z większą wydajnością w zakresie wyższych temperatur powietrza zewnętrznego.

Rynek pomp ciepła w Polsce Badania rynku pomp ciepła w Polsce prowadzone są przez PORT PC. W ciągu ostatnich sześciu lat rynek sprężarkowych, elektrycznych pomp ciepła wzrósł niemal trzykrotnie (wykres 2). W Polsce wciąż jeszcze jesteśmy w początkowej fazie rozwoju rynku pomp ciepła, jednak pomimo braku wsparcia dla tej technologii sprzedaż tych urządzeń z roku na rok jest coraz większa. Warto zwrócić uwagę na to, że największe zmiany w technologii pomp ciepła na przestrzeni ostatnich 15 lat zaszły w segmencie pomp powietrznych, co znajduje odzwierciedlenie w odnotowanym w zeszłym roku 70% wzroście rynku powietrznych pomp ciepła. dr inż. Małgorzata Smuczyńska * http://sparenergi.dk/forbruger/varme/varmepumper

miesięcznik informacyjno-techniczny

3 (223), marzec 2017

Kompensacja różnicy objętości cieczy w instalacji

Naczynia przeponowe Naczynie przeponowe jest urządzeniem niezbędnym w każdej instalacji grzewczej, chłodniczej, solarnej oraz wody użytkowej. We współpracy z innymi urządzeniami pełni kilka bardzo ważnych funkcji i odpowiada za bezpieczeństwo systemu oraz stabilizację ciśnienia. Naczynie przeponowe składa się ze stalowego zbiornika, który z jednej strony posiada przyłącze do instalacji a z drugiej strony zawór do napełniania lub upuszczania gazu. Fabrycznie naczynia napełniane są azotem do określonego ciśnienia wstępnego. Jest ono zależne od przeznaczenia, i tak dla c.o. jest to zazwyczaj 1,5 bara, dla cwu 3,5 bara, a w naczyniach solarnych 2,5 bara. Wewnątrz zbiornika znajduje się membrana oddzielająca część gazową od medium znajdującego się w instalacji. Zbiorniki do układów grzewczych przeważnie posiadają membranę z gumy SBR (kauczuk butadienowo-styrenowy) o odporności na temperatury do 100°C. Naczynia do wody użytkowej posiadają membranę z EPDM (kauczuk etylenowo-propylenowy) z dopuszczeniem do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia i wytrzymałością na temperatury do 100°C. Do systemów solarnych przeznaczone są zbiorniki z membraną EPDM HT (kauczuk etylenowo-propylenowy) z podwyższoną odpornością na temperatury do 140°C i z możliwością zastosowania mieszanki wody i glikolu w stężeniu do 50%. Naczynia przeponowe posiadają różny system montażu membrany. Najlepszym rozwiązaniem jest membrana o konstrukcji workowej, która całkowicie separuje czynnik znajdujący się w instalacji od ścianek naczynia. Bardzo często membranę tego typu można wymienić bez konieczności wymiany całego naczynia. Drugim stosowanym rozwiązaniem jest membrana na stałe wprasowana w naczynie, dzieląca je na dwie części. Minusem tego rozwiązania jest to, że czynnik znajdujący się w instalacji posiada stały kontakt z wykonanymi ze

stali, niezabezpieczonymi antykorozyjnie, ściankami zbiornika.

Zadanie dla naczynia Głównym zadaniem naczynia przeponowego jest kompensacja różnicy objętości cieczy powstałej wskutek zmian temperatury i stabilizacja ciśnienia. Wyobraźmy sobie instalację c.o. z naczyniem przeponowym. Objętość cieczy znajdującej się w tej instalacji będzie ulegać zmianie wraz ze wzrostem lub spadkiem temperatury. W sytuacji, kiedy instalacja nie pracuje i czynnik grzewczy jest zimny (posiada najmniejszą objętość), poduszka gazowa wypycha z naczynia czynnik grzewczy. W trakcie normalnej pracy instalacji naczynie częściowo się napełnia (ciecz zwiększa swoją objętość). W momencie awarii (nagły wzrost temperatury w instalacji) następuje praktycznie całkowite wypełnienie naczynia (nagły

Fot. 1. Szybkozłącze do naczynia przeponowego umożliwiające serwis bez konieczności demontażu naczynia (źródło: Ottone).

wzrost objętości cieczy) i jeżeli to nie wystarczy, otwiera się współpracujący ze zbiornikiem zawór bezpieczeństwa. W przypadku braku naczynia lub nieprawidłowej pracy, do czego wrócę później, w instalacji następowałyby nagłe skoki ciśnienia wraz z każdą zmianą temperatury lub niewielkim ubytkiem medium w instalacji.

Dobór Jak zatem prawidłowo dobrać, zamontować i ustawić naczynie przeponowe aby pracowało poprawnie i spełniało swoją funkcję? Przede wszystkim należy odpowiednio dobrać objętość naczynia do danej instalacji. Tę czynność wykonuje projektant według ściśle określonych wzorów. Do zadań instalatora należy prawidłowy montaż naczynia oraz odpowiednie ustawienie ciśnienia wstępnego.

Instalacje solarne Zacznijmy może od instalacji solarnych, których w ostatnim czasie przybywa coraz więcej. Naczynie w tego typu systemie ma za zadanie przejąć objętość płynu znajdującego się w panelach solarnych w przypadku wystąpienia tzw. stagnacji. Płyn zostaje z nich wtedy wypierany przez parę wodną i gromadzi się w naczyniu przeponowym. Bardzo ważne jest, aby naczynie było przygotowane na taką ewentualność, czyli posiadało wystarczająco dużo wolnej przestrzeni. Co to znaczy? Przy zimnym systemie ciśnienie wstępne w naczyniu powinno być o 0,3 bara niższe niż ciśnienie w instalacji. Wtedy przy normalnej pracy zbiornik częściowo wypełni się płynem i pozostanie rezerwa na przejęcie glikolu w przypadku nagłego wzrostu temperatury w układzie (stagnacji). Ważne, aby naczynie wzbiorcze zamontowane było po stronie zimnej, najlepiej króćcem do góry www.instalator.pl

Gwarantowana, comiesięczna dostawa „Magazynu Instalatora”: tylko 11 PLN/miesiąc Kliknij po szczegółowe informacje...