Magazyn Instalatora 6-7/2014 by Magazyn Instalatora

MI czerwiec__Layout 1 14-06-10 14:10 Page 1

nakład 11 015

4 201 6- 7.

miesięcznik informacyjno-techniczny

nr 6-7 (190-191), czerwiec - lipiec 2014

ISSN 1505 - 8336

l Ring „MI”: przygotowanie c.w.u.

l Szafka z pętelką „podłogówka”

l Brodziki l Komin ceramiczny l Certyfikat i OZE l Sondy pionowe l Silikony

Viega Advantix Vario

Ponadczasowy design w każdej formie i długości.

viega.pl/AdvantixVario

Jeden odpływ, wiele wariantów Pełna elastyczność: od wersji bardzo długich po krótkie, zawsze z dokładnością co do milimetra, z wariantem narożnym lub w kształcie litery „U” (na zdjęciu). Ponadczasowy, purystyczny design: ruszt ze stali nierdzewnej – matowy lub błyszczący oraz czarny lub biały – współgra ze wszystkimi płytkami podłogowymi. Wydajność do 2,4 l/s wystarczy nawet w przypadku deszczownic. Wyjmowany ruszt umożliwia proste czyszczenie odpływu. Typowe rozwiązanie firmy Viega. Viega. Liczy się pomysł!

MI czerwiec__Layout 1 14-06-11 17:31 Page 3

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 4

Treść numeru

Szanowni Czytelnicy Tym razem do walki na ringu zaprosiliśmy firmy z urządzeniami służącymi do przygotowania ciepłej wody użytkowej. Są więc podgrzewacze, kotły zasobniki, pompy ciepła... Do wyboru, do koloru. Coraz większą popularność zdobywają podgrzewacze do ciepłej wody użytkowej z pompą ciepła. Jak argumentuje jeden z autorów: „stopniowo zastępują tradycyjne, elektryczne podgrzewacze wody. Dzięki odzyskiwaniu energii z odnawialnego źródła, jakim jest powietrze, sprawność naszych urządzeń dochodzi nawet do 450%”. Od czego to zależy? O tym na stronach „ringowych”. Zgodnie z tym, co piszą uczestnicy, są też układy „kombinowane”: instalacja służąca do produkcji c.w.u. oparta na powietrznej pompie ciepła i gazowym kotle kondensacyjnym będzie miała w niedalekiej przyszłości coraz więcej zwolenników. Dodatkowe zalety środowiskowe, tj. brak emisji spalin w miejscu montażu oraz niewielkie rachunki za energię elektryczną, sprawią, że klienci będą chętnie montować takie układy”. Ale do jakiego rozwiązania przekonać inwestora? Może do zbiornika z wężownicą? Mają przecież swoje zalety: „Stosowana w naszych zbiornikach technologia przepływowego ogrzewania ciepłej wody w wymienniku miedzianym zapewnia ciepłą wodę już przy temperaturze 45/50°C. Jako jedyni na rynku producentów zbiorników zastosowaliśmy miedzianą wężownicę do ciepłej wody użytkowej”. Dlaczego miedź? Autor w szczegółach wyjaśni. Zapraszam do lektury. Według autora artykułu pt. „Efektywna praca PC” (s. 46-47): „Kwestia wypełnienia otworu wiertniczego w instalacjach sond pionowych jest jedną z bardziej kluczowych spraw dotyczących bezawaryjnego i efektywnego funkcjonowania dolnego źródła ciepła w układach gruntowych pomp ciepła”. W jaki sposób prawidłowo wypełnić odwiert pod dolne źródło pionowej, gruntowej pompy ciepła? Ufam, że materiał ten rzuci światło na ten element instalacji. Prawidłowo działająca wentylacja to taka, która powoduje wymianę powietrza w pomieszczeniach, gdzie przebywają ludzie czy zwierzęta, lub w pomieszczeniach, w których ze względu na procesy technologiczne wymiana powietrza jest niezbędna. O tym, że jest ona potrzebna, Czytelników „Magazynu Instalatora” przekonywać nie trzeba. Ale jak ją zaprojektować i wykonać, aby spełniała przynajmniej swoje podstawowe funkcje? Jak pisze autor w artykule pt. „Naturalnie czy mechanicznie?” (s. 62-63), zacząć trzeba od podstaw, od definicji... W instalacji solarnej kolektory i zasobnik to nie wszystko, choć są to dwa najważniejsze elementy. Niestety bez prawidłowego dobrania elementów mię-dzy nimi instalacja nigdy nie będzie funkcjonowała poprawnie. Dlatego głos w tej spawie zabrali eksperci w Poradniku ABC „Magazynu Instalatora”. Udanych(!) urlopów i do usłyszenia w sierpniu... Sławomir Bibulski

Na okładce: © Lulu Berlu - Fotolia.com

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 5

Mieszkaniowe węzły cieplne s. 48

l Warstwa ochronna (Co z tą korozją? - 2) s. 40 l Ochrona przed przegrzewem (Temperatura stagnacji a sprawność kolektora słonecznego - 2) s. 42 l Równe łokcie (Jak to dawniej bywało...) s. 45 l Podłogówka pod panelami s. 46 l Stabilne parametry (Instalacje z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi) s. 48 l Powietrze w kotłowni (Elementy instalacji, bez których kocioł nie będzie dział...) s. 50 l Sterowanie przepływami (Sprzęgła hydrauliczne) s. 52 l W gorącym strumieniu (Kotły stałopalne) s. 54 l Spadkobiercy (Zapis windykacyjny na rzecz instalatora) s. 56 l Nowości w „Magazynie Instalatora” s. 58

Ring „MI”: instalacja kanalizacyjna w budynku s. 6-25

l Bez przecieku (Zawory przelotowe w instalacjach wodociągowych - 2) s. 26 l Pętla przeciwcofkowa (Kanalizacja burzowa) s. 29 l Obniżka na twardości (Woda dla zastosowań przemysłowych - 3) l Co tam Panie w „polityce”? s. 32 l Akcesoria do zbiorników (Systemy gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej - 5) s. 34 l Niezawodne w każdej instalacji (strona sponsorowana firmy Arco) s. 35 l Marka z tradycjami (strony sponsorowane firmy Caleffi) s. 36 l Kropla drąży skałę (Dobra izolacja to nie wszystko) s. 38

Centrale z odzyskiem ciepła s. 66

ISSN 1505 - 8336

l Stabilizacja w kanale s. 60 l Instalacje oddymiające s. 62 l Powietrze ekstremalne s. 64 l Wymiana w centrali (Zużycie energii w systemach wentylacyjnych) s. 66 14 . 20 6-7 www.instalator.pl

Nakład: 11 015 egzemplarzy Wydawca: Wydawnictwo „TECHNIKA BUDOWLANA“ Sp. z o.o., 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/4. Redaktor naczelny Sławomir Bibulski (s.bibulski@instalator.pl) Z-ca redaktora naczelnego Sławomir Świeczkowski (redakcja-mi@instalator.pl), kom. +48 501 67 49 70. Sekretarz redakcji Adam Specht Marketing Ewa Zawada (marketing-mi@instalator.pl), tel./fax +48 58 306 29 27, 58 306 29 75, kom. +48 502 74 87 41. Kontakt skype: redakcja_magazynu_instalatora Adres redakcji: 80-156 Gdańsk, ul. marsz. F. Focha 7/5. Ilustracje: Robert Bąk. Materiałów niezamówionych nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 6

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „Magazynu Instalatora“ to miejsce, gdzie odbywa się „walka“ fachowców na argumenty. Każdy biorący udział w starciu broni swoich doświadczeń (i przeświadczeń...), swojego chlebodawcy bądź sponsora, swojej wiedzy i wiary. Przedmiotem „sporu“ będą technologie, materiały, narzędzia, metody, produkty, teorie - słowem wszystko, co czasem różni ludzi z branży instalatorskiej. Każdy z autorów jest oczywiście świadomy, iż występuje na ringu. W sierpniu na ringu: grzejniki specjalnego zastosowania (aluminiowe, stalowe, dekoracyjne, elektryczne, żeliwne, gazowe ogrzewacze wnętrz...)

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. podgrzewacze, odzysk energii, pompa ciepła, zbiornik

Ari ston Każdego roku miliony klientów na całym świecie wybierają produkty Ariston. Jest to dowód ogromnego zaufania do marki wprowadzającej innowacyjne rozwiązania, poprawiające komfort i bezpieczeństwo użytkowania. Połączenie tych cech wpływa na poprawę jakości życia.

Pytanie do... Jak szeroką ofertę produktową posiada Państwa firma w grupie podgrzewaczy c.w.u. z pompą ciepła?

koszty inwestycyjne przy niewykorzystanym potencjale urządzenia. Ariston posiada bardzo szeroką ofertę takich podgrzewaczy. Dostępne są urządzenia o pojemności od 80 do 300 litrów w wersji monobloc lub split. Monobloc to wersja zintegrowana, jeden moduł zawierający zbiornik połączony z pompą ciepła, cechujący się prostotą i niskimi kosztami montażu. W przypadku urządzeń monobloc zyskujemy możliwość wykorzystania powietrza wylotowego do

Fot. 1. Ariston: Podstawowe modele podgrzewaczy z pompą ciepła Ariston - każdy z nich występuje w zróżnicowanych pojemnościach.

Coraz większą popularność zdobywają podgrzewacze do ciepłej wody użytkowej z pompą ciepła, które stopniowo zastępują tradycyjne, elektryczne podgrzewacze wody. Dzięki odzyskiwaniu energii z odnawialnego źródła, jakim jest w przypadku urządzeń marki Ariston powietrze, sprawność tych urządzeń dochodzi nawet do 450%. Sprawność ta zależy głównie od dwóch parametrów: temperatury powietrza zasysanego oraz temperatury wody w zbiorniku. Generalnie im niższa temperatura wody i im wyższa temperatura powietrza, tym wyższa będzie sprawność urządzenia. Dlatego bardzo ważne przy zakupie urządzenia jest to, aby dobrze dobrać pojemność zbiornika do zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową. Przy zastosowaniu zbyt małego zbiornika spadnie komfort ciepłej wody użytkowej, z kolei przy za dużym zbiorniku rosną

schładzania czy też osuszania pomieszczeń. Powietrze może być zasysane z zewnątrz lub z pomieszczenia, przy czym w drugim przypadku długość przewodów zasysających/odprowadzających powietrze jest ograniczona i na przykład w modelu NUOS FS wynosi 46 m. Modulowany wentylator dopasowuje prędkość obrotową do warunków pracy stopnia odparowania czynnika grzewczego, gwarantując utrzymanie wysokiej sprawności. Drugą grupę stanowią urządzenia typu split - wersja z pompą ciepła montowaną na zewnątrz i zbiornikiem wewnątrz pomieszczenia. Mon-

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 7

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

taż tej wersji urządzenia wymaga użycia specjalistycznych urządzeń do podłączenia przewodów z czynnikiem grzewczym. W przypadku takiego rozwiązania nie możemy czerpać dodatkowej korzyści w postaci schładzania pomieszczeń, ale zyskujemy zalety w postaci: braku hałasu wewnątrz, mniejszych gabarytów jednostki wewnętrznej, łatwiejszego transportu.

siada też możliwość zaprogramowania częstotliwości dezynfekcji zbiornika oraz pracę pompy w trybie taryfy ekonomicznej. Dzięki przystosowaniu do pracy przy standardowym zasilaniu 230 V i niskiemu poborowi energii (od 250 do 750 W w zależności od modelu) urządzenia te mogą być instalowane praktycznie w każdym domu i mieszkaniu.

Trwałość i niezawodność

Oszczędności i komfort użytkowania Dzięki możliwości pracy w szerokim zakresie temperatur powietrza (już od -5 do 42°C) podgrzewacze z pompa ciepła Ariston gwarantują pracę z wysoką sprawnością przez praktycznie cały rok. Gdy niemożliwa jest praca w trybie pompy ciepła, na przykład ze względu na temperaturę powietrza poniżej -5°C, komfort ciepłej wody zapewnia wbudowana grzałka, która w wersji stojącej jest wykonana w technologii „suchej”, co z jednej strony wydłuża jej żywotność, z drugiej ułatwia wymianę - bez konieczności opróżniania zbiornika. Wersja podgrzewacza SYS umożliwia podłączenie dodatkowego źródła ciepła, na przykład kotła, kominka, systemu solarnego, co dodatkowo redukuje koszty podgrzania ciepłej wody użytkowej.

Fot. 2. Ariston: Kaskada 2 podgrzewaczy NUOS FS o pojemności 250 litrów wspomaganych systemem solarnym. Sterownik elektroniczny umożliwia pracę podgrzewacza w jednym z kilku trybów: od GREEN - gdzie pracuje tylko pompa ciepła, poprzez AUTO gdzie moduł urządzenia decyduje o włączeniu grzałki w celu podniesienia komfortu ciepłej wody użytkowej do trybu BOOST, czyli równoległej pracy pompy ciepła i grzałki. Sterownik po-

Fot. 3. Ariston: Nowość w ofercie Ariston - Podgrzewacz NUOS Primo - wersja wisząca, pojemność 80 litrów.

Na żywotność urządzenia duży wpływ ma zabezpieczenie antykorozyjne zbiornika. Dlatego w urządzeniach Ariston stosowana jest anoda aktywna PROTECH. Jest to system bezobsługowy, niewymagający okresowej kontroli i wymiany jak w przypadku tradycyjnych anod magnezowych. Anoda do swojej pracy potrzebuje napięcia około 5 V; w przypadku przerwy w zasilaniu zabezpieczenia antykorozyjne gwarantują zabudowane akumulatorki podtrzymujące przez minimum 16 godzin zasilanie anody. Kolejnym elementem przedłużającym żywotność zbiornika są dostarczane z urządzeniem złączki dielektryczne likwidujące zjawisko korozji elektrochemicznej. Wymiana ciepła odbywa się na skraplaczu owiniętym na zewnątrz zbiornika, co likwiduje negatywny wpływ wody nie ma ryzyka zakamienienia i perforacji. Na zbiornik podgrzewaczy Ariston udziela do 5 lat gwarancji obwarowanej koniecznością wykonania w tym okresie tylko jednego przeglądu przez Autoryzowany Serwis. Poniżej chciałbym odpowiedzieć na jedno z pytań postawionych w poprzednim ringu „Magazynu Instalatora”: l Pytanie: Jakiego rzędu oszczędności można uzyskać, wykorzystując do przygotowania c.w.u. powietrzną pompę ciepła? l Odpo wiedź: W po rów na niu do tradycyjnego podgrzewacza z grzałką elektryczną możliwe jest uzyskanie oszczędności na poziomie 80%, zakładając temperaturę powietrza na poziomie 25°C i temperaturę ciepłej wody 40°C. Marcin Mazur

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 8

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. kocioł, gazowy, kondensacja, pompa ciepła

Beretta W poniższym artykule chciałbym przedstawić rozwiązanie, które zdaniem producenta kotłów gazowych marki Beretta będzie coraz bardziej powszechnie stosowane w domach jednorodzinnych, a mianowicie podłączenie kondensacyjnego kotła gazowego z powietrzną pompą ciepła. Zaletami podłączenia do pracy w jednej instalacji kondensacyjnego kotła gazowego z powietrzną pompą ciepła są przede wszystkim: l ekonomia, l łatwość montażu, l łatwość użytkowania, l łatwość serwisu, l łatwość wymiany.

Ekonomia W chwili obecnej nośnik energii, jakim jest gaz ziemny, jest jednym z najtańszych dostępnych na rynku. Koszt wyprodukowania 1 kWh wynosi ok. 22 groszy brutto, co w porównaniu z prądem czy olejem opałowym daje różnicę ponad 2,5-krotną. W przypadku kotła na paliwo stałe z podajnikiem, pomimo tańszego surowca, koszt eksploatacji jest porównywalny z kosztem eksploatacji kondensacyjnego kotła gazowego. Ponieważ w budynkach jednorodzinnych ciepłą wodę użytkową najczęściej przygotowuje się w zasobnikach, dlatego też możliwe jest połączenie go z modułem grzewczym - pompą ciepła. Warto dodać, że koszt zamontowania pompy ciepła powietrze-woda w nowych instalacjach coPytanie do... Czy jest możliwość uzyskania od Państwa wykresu charakterystyki COP (nie samej wartości) dla różnych parametrów pracy (temperatur powietrza i wody)?

raz częściej jest niższy niż konkurencyjnej instalacji solarnej. Należy również zwrócić uwagę na możliwe sposoby dofinansowania oraz wpływ zastosowanej pompy ciepła na obniżenie zużycia energii końcowej dla budynku. Użycie pompy ciepła umożliwia wyłączenie kotła gazowego w okresie od kwietnia do października z produkcji c.w.u., co wydłuża żywotność kotła gazowego i jednocześnie podnosi sprawność systemu grzewczego budynku mieszkalnego przy jednoczesnym, bardzo wysokim komforcie użytkowania.

Montaż Dla instalatorów znacznie łatwiejszym rozwiązaniem jest zastosowanie pompy ciepła z wbudowanym zasobnikiem c.w.u. niż zamontowanie kolektorów słonecznych, ponieważ wszystkie elementy instalacji oraz źródła ciepła montowane są w kotłowni. Zatem instalatorzy nie muszą posiadać uprawnień do prac na wysokościach, niezbędnych przy mocowaniu stelaży na połaci dachowej do instalacji solarnej. Podłączenia kotła kondensacyjnego z zasobnikiem pompy ciepła dokonuje się poprzez zastosowanie dwóch połączeń hydraulicznych. Podłączenia elektryczne zazwyczaj wykonuje się, używając wtyczki podłączonej do gniazda elektrycznego 230 V, 50 Hz. Należy jeszcze pamię-

tać o odprowadzeniu wody, która wykropli się na parowniku pompy ciepła oraz kondensatu, który pochodzić będzie od kotła kondensacyjnego. W obydwu przypadkach powstające skropliny można odprowadzić bezpośrednio do kanalizacji.

Użytkowanie Cały system pracuje w sposób automatyczny, a mianowicie w przypadku, kiedy pompa ciepła nie może pracować (np. temperatura powietrza jest poniżej minimalnej wartości albo taryfa energii elektrycznej jest nieodpowiednia dzienna), uruchamia się kocioł kondensacyjny na potrzeby c.w.u. W tym przypadku to moduł pompy ciepła steruje pracą układu na potrzeby wody sanitarnej. Dodatkowym atutem tego rozwiązania jest możliwość wybrania sposobu i terminu wygrzewu instalacji sanitarnej (funkcja antylegionelli). Użytkownik, a właściwie instalator, podczas uruchomienia dokonuje nastaw parametrów. Tak więc cyklicznie, np. co dwa tygodnie, może zostać wy-

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 9

miesięcznik informacyjno-techniczny

grzana woda sanitarna do temperatury ok. 70°C w celu termicznej dezynfekcji wody w zbiorniku.

Serwis Ważnym aspektem jest serwis urządzeń, które wymagają przeglądów i ewentualnych napraw, dlatego też wybierając produkt, powinniśmy się kierować nie tylko ceną, ale również jakością i dostępnością obsługi serwisowej. Z punktu widzenia klienta ważne jest to, aby zarówno pompa ciepła, jak i kondensacyjny kocioł gazowy pracowały bez usterek, ale tak czy inaczej każdy produkt wymaga przeglądów i konserwacji. Dla pomp ciepła ważne jest nie tylko ustawienie odpowiednich parametrów pracy, ale również wyczyszczenie parownika sprężonym powietrzem tak, aby można było uzyskiwać wymianę ciepła na odpowiednim poziomie. Istotne jest również sprawdzenie stanu anody magnezowej w zasobniku c.w.u. przynajmniej raz na dwa lata. Ponieważ wszystkie te czynności nie wymagają wchodzenia na dach, co może mieć miejsce w przypadku instalacji solarnych, dlatego też przeglądy, a także ewentualne naprawy, nie będą problematyczne.

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

W odniesieniu do kotła kondensacyjnego chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że wymiana będzie polegała tylko na zmianie samego urządzenia i każdy inny model będzie pasował do instalacji, którą mamy w budynku. To samo dotyczy pompy ciepła, ponieważ większość z nich posiada wężownicę do podłączenia dodatkowego źródła ciepła (w naszym przypadku kotła kondensacyjnego) oraz podobne wymiary i przyłącza powietrzne, z którymi instalator nie będzie miał żadnych problemów. To rozwiązanie można uznać za optymalne w budynkach jednorodzinnych. Instalacja służąca do produkcji c.w.u. oparta na powietrznej pompie ciepła i gazowym kotle kondensacyjnym będzie miała w niedalekiej przyszłości coraz więcej zwolenników. Dodatkowe zalety środowiskowe, tj. brak emisji spalin w miejscu montażu, oraz niewielkie rachunki za ener-

gię elektryczną sprawią, że klienci będą chętnie montować takie układy. Warto dodać, że firma RUG Riello Urządzenia Grzewcze S.A. zapewnia kompleksowe rozwiązania oparte na produktach marki Beretta i profesjonalną obsługę serwisową. Poniżej chciałbym odpowiedzieć na jedno z pytań postawionych w poprzednim ringu „Magazynu Instalatora”: l Pytanie: Z jakimi innymi źródłami ciepła w instalacji może współpracować Państwa pompa ciepła? l Odpowiedź: Pompa ciepła marki Beretta może pracować ze wszystkimi źródłami ciepła, pod warunkiem że czynnikiem grzewczym (medium) będzie woda lub mieszanina woda-glikol propylenowy. Tak więc zarówno kotły na paliwo stałe oraz ciekłe, jak i gazowe są dobrymi dodatkowymi źródłami ciepła. Marcin Jóskowski

Hala C4 – Stoisko 430

Wymiana Należy również zastanowić się, co będzie za kilkanaście lat, jak będzie wyglądał nasz system instalacji, kiedy zajdzie potrzeba wymiany, jakie koszty w związku z tym poniesiemy i czy będzie to kłopotliwe czy nie. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 10

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. podgrzewacz, przepływowy, gazowy, pompa ciepła

Bu de rus Logamax Plus DB213 i Logamax DB213 to gazowe przepływowe podgrzewacze ciepłej wody użytkowej przeznaczone do zastosowań komercyjnych. Buderus oferuje także możliwość przygotowania c.w.u. z pompy ciepła. W obliczu problemu dostarczania dużych ilości bieżącej ciepłej wody klienci jak dotąd zmuszeni byli do korzystania z nieefektywnych rozwiązań technicznych, tj. pojemnościowych podgrzewaczy wody lub kotłów z zasobnikiem o dużej pojemności; rozwiązania te niewątpliwie dostarczają dużych ilości ciepłej wody, lecz z punktu widzenia komfortu użytkowania, opłacalności i kosztów utrzymania inwestycji są bardzo drogie w eksploatacji i wymagają dużo wolnej przestrzeni.

Zaawansowana seria Najbardziej zaawansowana seria pogrzewaczy ciepłej wody użytkowej marki Buderus jest alternatywą dla tradycyjnych rozwiązań i stanowi przełom technologiczny w tym segmencie rynku. Oferowane urządzenia: Logamax plus DB213 (jednostka kondensacyjna o sprawności 101%) oraz Logamax DB213 (jednostka konwencjonalna) pozwalają w sposób natychmiastowy dostarczać bardzo duże ilości c.w.u. bez strat energii związanych z jej przygotowaniem i magazynowaniem. Możliwość współpracy w kaskadzie do 12 urządzeń gwarantuje zwielokrotnienie przepływu nawet do 324 l/min. Podgrzewacze te zajmują przy tym bardzo niewiele miejsca. Obie jednostki oferują zestaw nowych funkcji, które czynią z tego podgrzewacza wyjątkowy produkt nadający się idealnie do zastosowań komercyjnych (ośrodki sportu i rekrePytanie do... Jakie są zalety stosowania powietrznej pompy ciepła do przygotowania c.w.u.?

acji, salony fryzjerskie oraz SPA, bary i restauracje, obiekty zakwaterowania, hotele oraz kampingi, myjnie samochodowe, zakłady produkcyjne, gospodarstwa rolne). Wymagana temperatura wody osiągana jest w maksymalnie krótkim czasie od momentu uruchomienia urządzenia i z uwagi na elektroniczną modulację palnika utrzymywana jest na zadanym poziomie, niezależnie od temperatury wody w sieci wodociągowej. Logamax plus DB213 oraz Logamax DB213 mają wentylator oraz zamkniętą komorę spalania, dzięki czemu pracują niezależnie od ilości powietrza w pomieszczeniu. Podgrzewacze dodatkowo zostały wyposażone w szereg czujników i zabezpieczeń, które kontrolują pracę urządzenia. Są to: czujnik jonizacyjny płomienia, czujnik temperatury wody na powrocie; czujnik temperatury w zamkniętej komorze spalania; czujnik przepływu wody; czujnik temperatury na wlocie i wylocie; zawór regulacyjny przepływu wody. Oba modele mogą bez problemu współpracować z instalacjami solarnymi oraz pompami ciepła, co pozwala znacząco ograniczyć koszty zużycia gazu. Podgrzewacze są przyjazne w obsłudze dzięki wyposażeniu w elektroniczny, wielofunkcyjny panel sterujący, który pozwala na odczyt bieżących warunków pracy, obsługę oraz sterowanie, a także diagnozowanie usterek.

wą, wykorzystując do tego celu energię cieplną z powietrza. Może być ono pobierane zarówno z pomieszczenia, w którym stoi pompa ciepła, jak i z pomieszczeń sąsiadujących lub spoza budynku dzięki kanałom powietrznym podłączonym do urządzenia. Ich maksymalna długość to 70 m, dlatego nie ma ograniczeń przy czerpaniu powietrza z dowolnego miejsca. Pompę ciepła można w okresie letnim wykorzystać również do chłodzenia nagrzanych pomieszczeń, kierując do nich schłodzone powietrze. Dostępne są dwa modele pomp ciepła: Logatherm WPT 270/2 I-S oraz Logatherm WPT 270/2 A-S, gdzie pierwszy pracuje do temperatury powietrza +5°C, a drugi nawet do temperatury -10°C. Emaliowany zasobnik zabezpieczony anodą o pojemności 270 litrów w pełni pokrywa całkowite zapotrzebowanie domu na ciepłą wodę użytkową. Jest on również wyposażony w wężownicę grzewczą o powierzchni 1,0 m2, która pozwala przyłączyć dowolne źródło ciepła. Maksymalna temperatura wody wytworzonej przez samą WPT 270/2 w zasobniku to 60°C,

Ciepła woda z pompy Pompa ciepła Buderus Logatherm WPT 270/2 do montażu wewnątrz budynku podgrzewa ciepłą wodę użytkowww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:08 Page 11

miesięcznik informacyjno-techniczny

przy dezynfekcji termicznej temperatura wody podnoszona jest do 70°C za pomocą dogrzewacza elektrycznego. Oprócz przygotowania urządzenia pod kątem hydraulicznym sterownik pompy ciepła został również przygotowany do współpracy z innymi źródłami ciepła. Przykładem może być instalacja pompy ciepła Logatherm i dowolna instalacja kolektorów słonecznych. Sterownik kontroluje, czy produkują one ciepło. Jeżeli instalacja solarna pracuje wydajnie, pompa ciepła nie uruchamia się. Oprócz instalacji solarnej pompa ciepła może współpracować z dowolnym kotłem grzewczym, który wykorzystuje do pomiaru ciepłej wody czujnik NTC. Dodatkowo automatyka sterująca posiada funkcje wykorzystywania energii elektrycznej produkowanej przez panele fotowoltaiczne. Współpracując z taką instalacją, wykrywa, kiedy produkowana jest energia ze słońca, i wykorzystuje ją do zasilania urządzenia. Kooperacja kotła stałopalnego z Logatherm WPT 270/2 jest również moż-

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

liwa. To rozwiązanie pozwala w okresie od wiosny do jesieni na brak konieczności uruchamiania kotła w celu podgrzewania ciepłej wody, co daje dużą wygodę użytkownikowi. W sezonie grzewczym, kiedy kocioł jest tradycyjnie uruchamiany, może on poprzez wężownicę podgrzewać zasobnik pompy ciepła. Nawet jeżeli kocioł wygaśnie w wyniku braku paliwa, urządzenie przejmie podgrzewanie c.w.u. Pompa ciepła do podgrzewania ciepłej wody użytkowej Logatherm WPT 270/2 sprawdza się świetnie jako samodzielny lub uzupełniający system przygotowania ciepłej wody w budynku mieszkalnym. Woda poprzez wykorzystanie technologii pomp ciepła podgrzewana jest bardzo ekonomicznie. Wysoka sprawność urządzenia sprawia, że koszty eksploatacji są bardzo niskie. Przy większym zapotrzebowaniu na wodę, poprzez odpowiednie połączenie hydrauliczne, możliwa jest praca pomp ciepła w kaskadzie. Urządzenia są produkowane w Unii Europejskiej i objęte są standardową gwarancją z możliwością przedłużenia do 5 lat.

Oprócz wymienionych rozwiązań firma Buderus posiada w swojej ofercie również inne rozwiązania służące podgrzewaniu ciepłej wody, np. kolektory słoneczne oraz podgrzewacze pojemnościowe, które mogą współpracować z różnymi źródłami ciepła. Grzegorz Łukasik

Tekst sponsorowany - ale jak pasuje do tematu! Nieprawdaż?

Węże przyłączeniowe do c.w.u. TAQ SUPER marki Tucai Węże przyłączeniowe hiszpańskiego producenta - firmy Tucai s.a. - cieszą się w Polsce dużą popularnością od ponad 12 lat. Atutami firmy są wysoka jakość oraz szeroka gama wyrobów. Produkowane węże do wody oferowane są w rozmiarach od 3/8 do 2''. Używany na oplot drut oraz zaciski wykonane są ze stali nierdzewnej AISI 304 i grubości 0,2 mm. Przewód wewnętrzny jest wytwarzany we własnej fabryce z czystego EPDM. Wszystkie węże są dopuszczone do kontaktu z wodą pitną. Przy wyborze węża warto zwrócić uwagę na dwie kwestie: l Jakość. Pamiętajmy, że wąż przyłączeniowy to mały element w instalacji, który większość swojego żywota pracuje pod ciśnieniem. l Przepływ. Bardzo ważne, aby wąż został dobrany zgodnie z wymaganym natężeniem przepływu. Podstawowa seria TAQ o średnicy wewnętrznej 8 mm i przepływie nominalnym 28 l/min (przy różnicy ciśnień 3 barów) jest dedykowana do przyłączania baterii, toalet, pisuarów. Standardowo dostępna w długościach od 10 do 200 cm. Zdarza się, że tymi wężami zostają przyłączane podgrzewacze wody i pomimo inwestycji w dobre urządzenia użytkownik nie ma zapewnionego komfortu. Warto przypomnieć, że przepływ baterii umywalkowych wynosi od 6 do 9 l/min, natomiast baterii wannowych od 20 do 24 l/min. Łatwo zawww.instalator.pl

uważyć, że przy korzystaniu z większej ilości przyborów węże tej serii nie sprostają zadaniu. Następna seria to TAQ SUPER o średnicy wewnętrznej 13 mm i przepływie nominalnym 65 l/min dedykowana do przyłączania klimatyzatorów, kotłów wiszących i podgrzewaczy wody. Standardowo dostępna w długościach od 15 do 100 cm (fot.). TAQ EXTRA to seria węży pełnoprzelotowych, w których średnica wewnętrzna węża rośnie ze zmianą średnicy przyłącza. Jest ona dedykowana do przyłączania kotłów, stacji hydroforowych oraz stacji klimatyzacyjnych. Standardowo dostępna w długościach od 30 do 100 cm, średnicach od 3/4 do 2'' i przepływach od 120 do 1050 l/min. Seria RIVER charakteryzuje się rozmiarami i przepływami jak wyżej przedstawiona seria TAQ EXTRA. Produkty tej serii posiadają oplot stalowy galwanizowany, co czyni je tańszymi. Węże o długościach niestandardowych fabryka produkuje na zamówienie. Temperatura maksymalna pracy wszystkich węży wodnych wynosi 110°C. Mogą one również być stosowane w instalacjach z glikolem oraz wodą lodową. Wszystkie wymienione grupy węży w oplocie ze stali nierdzewnej objęte są 10-letnią gwarancją. l Andrzej Pawłowski

www.arka-instalacje.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 12

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. magazyn ciepła, stacja, wymiennikowa, bufor, zasobnik

Herz Zasobniki magazynowe ciepła Herz nadają się do użytkowania we wszystkich rodzajach instalacji ogrzewczej, obojętnie czy są tam stosowane kotły grzewcze opalane paliwem stałym, gazem lub olejem opałowym, pompy cieplne, instalacje solarne, ogrzewacze gazowe lub grzejniki przepływowe. Obecnie coraz częściej koniecznością staje się kojarzenie, w ramach jednego systemu grzewczego, różnych źródeł ciepła. Oprócz energii z tradycyjnych kotłów należy uwzględnić ciepło z systemów zasilanych energią słońca, czasami z kominka lub innego źródła ciepła. W instalacjach kotłowych na biopaliwa stałe było to zawsze zagadnienie fundamentalne, dzięki czemu obecnie oferowane systemy posiadają bardzo bogate rozwiązania w tym zakresie. Pomimo iż zakres regulacji płynnej nowoczesnych kotłów na biopaliwa stałe jest bardzo szeroki i może wynosić od 25 do 100%, to optymalna sprawność kotłów jest w górnym zakresie mocy grzewczej. Aby urządzenia powyższe mogły pracować optymalnie, sugeruje się stosowanie buforów ciepła, które pozwalają na eksploatację kotłów przy optymalnym punkcie pracy z gwarancją stabilizacji w czasie, bez względu na zmienność w jego odbiorze.

Zasobniki magazynowe W ramach nowocześnie zaprojektowanego systemu grzewczego z buforem ciepła istnieje możliwość optymalizacji ogrzewania, związana ze zróżnicowaniem odbiorów czynnika grzewczego w zależności od rodzaju odbiorcy ciepła. Tak więc: czynnik o najwyższej temperaturze do obiegu przygotowania ciepłej wody użytkowej, czynnik o niższej tem-

peraturze do obiegów grzewczych. W przypadku rezygnacji z tradycyjnego rozdzielacza, można także zróżnicować wpięcia do buforu ciepła obiegów ogrzewania np. w górną część wpiąć obieg grzejnikowy, w niższą obieg ogrzewania podłogowego. Spójna gospodarka ciepłem możliwa

jest dzięki zastosowaniu buforów ciepła firmy Herz, zwanych także zasobnikami wody grzewczej. Zasobniki magazynowe ciepła Herz nadają się do użytkowania we wszystkich rodzajach instalacji ogrzewczej, obojętnie czy są tam stosowane kotły grzewcze opalane paliwem stałym, gazem lub olejem opaPytanie do... W jaki sposób zastosowanie zasobników magazynowych wpływa na komfort pracy instalacji c.w.u.?

łowym, pompy cieplne, instalacje solarne, ogrzewacze gazowe lub grzejniki przepływowe. Zasobnik magazynowy zwiększa pojemność buforową instalacji i tym samym zwiększa ekonomiczność i trwałość instalacji oraz zmniejsza emisję substancji szkodliwych. Zasobniki buforowe mogą być również łączone w baterie zasobników. Produkowane są zasobniki buforowe PUB 800 5000 na wodę grzewczą i zasobniki PUB-S 800 5000 na wodę grzewczą i wodę z instalacji solarnych z gładkorurowym wymiennikiem ciepła. Zarówno zasobnik buforowy, jak i solarny wymiennik ciepła (PUB-S) wykonane są ze stali S235JR. Zasobnik jest z zewnątrz zabezpieczony przed korozją. W solarnym wymienniku ciepła przyłącza mają średnicę 1” i wykonane są z gwintem wewnętrznym. Zbiorniki magazynowe posiadają izolację cieplną o grubości 100 mm z folią szarą i pokryciem zewnętrznym. Maksymalne ciśnienie pracy wynosi 3 bary, maksymalna temperatura 90°C. Wymiary zewnętrzne zbiorników są zoptymalizowane pod względem możliwości wprowadzenia do pomieszczeń komunikacją ogólną, bez konieczności wykonywania specjalnych otworów technologicznych. Oczywiście dotyczy to zbiorników o mniejszej pojemności. Średnica i ilość króćców przyłączeniowych pozwala na swobodne podłączenie źródeł ciepła i odbiorników o dużej mocy grzewczej. Laminarne wprowadzenia mediów grzewczych pozwalają na stratyfikacje temperatur czynnika grzewczego. Zastosowanie zasobników buforowych Herz pozwala na ekonomiczną eksploatację i spójną gospodarkę ciepłem w systemie grzewczym z wieloma źródłami i wieloma odbiornikami ciepła. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 13

miesięcznik informacyjno-techniczny

Sprawna wymiana Herz posiada w ofercie nowoczesne stacje wymiennikowe serii Standard, Deluxe oraz Projekt. Stacje wymiennikowe firmy Herz to urządzenia służące do przygotowywania ciepłej wody użytkowej w sposób dynamiczny, bez konieczności jej magazynowania. Stacje wymiennikowe serii Standard, Deluxe oraz Projekt firmy Herz działają znacznie sprawniej niż zasobniki c.w.u., które podgrzewają wodę przed użyciem i magazynują ją. Stacja wymiennikowa Herz jest załączana dopiero wtedy, gdy pojawia się pobór ciepłej wody użytkowej. Stacje wymiennikowe Herz zapewniają stałą temperaturę oraz stabilną ilość ciepłej wody, także w przypadku różnej ilości działających jednocześnie punktów czerpalnych. Dodatkowo pozwalają zasilać instalację centralnego ogrzewania w systemie etażowym, co umożliwia z jednej instalacji centralnego ogrzewania budynku zasilanie instalacji centralnego ogrzewania w mieszkaniu oraz instalacje

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

przygotowania ciepłej wody użytkowej. Zalety stacji wymiennikowych firmy Herz: l możliwość indywidualnego ogrzewanie pomieszczeń oraz wytwarzania c.w.u., l dynamiczne dopasowanie stacji do zmiennego zapotrzebowania na c.w.u., l możliwość jednoczesnego przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania pomieszczeń, l możliwość indywidualnej nastawy wg życzeń użytkowników, l minimalne wymiary, l nie wymaga zbiornika c.w.u., l w wymienniku ciepła, w wyniku utrzymywania stałej temperatury, zmniejsza się ryzyko występowania bakterii Legionella oraz tworzenia się zwapnień, l niska temperatura powrotu czynnika grzewczego, l minimalne straty ciepła w systemie, l prosta obsługa instalacji w mieszkaniu, l optymalny komfort ciepła.

Parametry pracy stacji wymiennikowych Herz: l minimalne ciśnienie wody zimnej: 2,5 bara, l temperatura wody zimnej: 10°C, l wy daj ność przy go to wa nia c.w.u.: 13 [l/min], l stru mień czyn ni ka grzew cze go: 600 [l/min]. Aby uwzględnić różnorodne potrzeby klientów, firma Herz oferuje stacje Deluxe i Projekt. Stacje Deluxe przeznaczone są dla wymagających klientów i dodatkowo wyposażone są w regulator strefowy oraz zawór regulacyjny z funkcją odcięcia. Stacje Projekt przeznaczone są dla budownictwa wielorodzinnego. Stacje wykonywane są w standardzie ekonomicznym i zawierają podstawowe wyposażenie. Oferowane stacje wymiennikowe Herz charakteryzują się wysokimi walorami użytkowymi, zaś oferowane wersje wykonania pozwalają zaspokoić szeroką gamę klientów firmy Herz. Grzegorz Ojczyk

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 14

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie c.w.u. pompa ciepła, powietrze-woda, odnawialne,

Jun kers Marka Junkers, dostawca innowacyjnych urządzeń grzewczych, posiada wiele rozwiązań służących podgrzewaniu ciepłej wody. Na tym ringu chciałbym wystawić do walki pompy ciepła i gazowe podgrzewacze wody. Jednym z nich są produkowane w Europie pompy ciepła do podgrzewania ciepłej wody typu Supraeco W SWO 270-2X oraz Supraeco W SWI 270-2X. Cechą charakterystyczną pomp ciepła tego typu jest „całkowita integracja”, co oznacza, że oprócz swojej oczywistej zalety, czyli bardzo efektywnego wytwarzania energii cieplnej, są one również przystosowane do współpracy z innymi źródłami ciepła. Może to być dowolny kocioł, instalacja kolektorów słonecznych, a nawet współpraca z panelami fotowoltaicznymi. Przy podłączeniu dowolnej instalacji słonecznej (kolektorów słonecznych lub fotowoltaicznych) regulator pompy ciepła sprawdza, czy produkowana jest darmowa energia z tych źródeł. Jeśli tak jest, wykorzystuje ją maksymalnie. Jeżeli do pompy ciepła podłączony jest kocioł, pompa ciepła decyduje, kiedy ma się uruchomić i przy jakiej temperaturze powietrza.

montażu hydraulicznego (pompę ciepła podłącza się jak standardowy zasobnik ciepłej wody), podłączenie elektryczne nie sprawia żadnych problemów. Urządzenie wyposażone jest w przewód elektryczny zakończony wtyczką, którą podłącza się bezpośrednio do gniazdka elektrycznego. W ofercie są dostępne dwa modele: SWO - oznacza pompę ciepła, której

Tanie podgrzewanie

minimalna temperatura powietrza zasysanego w czasie pracy to -10°C, w przypadku modelu SWI jest to +5°C. Dodatkowo obudowa pompy ciepła pozwala na podłączenie kanałów i pobieranie powietrza z dowolnego miejsca, ponieważ ich łączna długość może sięgać nawet 70 m. To pozwala na wykorzystanie pompy ciepła do chłodzenia pomieszczeń nagrzanych promieniami słonecznymi lub osuszania wilgotnych miejsc (piwnicy, pralni). Co więcej, cyrkulowanie powietrza

Oprócz zalet związanych ze sterowaniem nowa pompa ciepła osiąga jeszcze wyższą sprawność działania, co oznacza jeszcze tańsze podgrzewanie wody. Współczynnik wydajności grzewczej urządzenia sięga 4,3. Urządzenie wyposażone jest w emaliowany zasobnik z wężownicą o pojemności 270 litrów, który zabezpieczony jest anodą. Gruba izolacja zapewnia niskie straty ciepła. Modułowa budowa urządzenia pozwala na rozłączenie pompy ciepła od zasobnika, co jest szczególnie przydatne podczas transportu. Dodatkowo, oprócz łatwego

wpływa na poprawę jego jakości. Dodatkową zaletą pompy powietrznej Supraeco W jest łatwy w obsłudze inteligentny sterownik z wyświetlaczem LCD pozwalający: programować czas pracy oraz okres wakacyjny, kontrolować zużycie energii, przeprowadzać dezynfekcję termiczną w wyznaczonym czasie oraz wprowadzać wiele innych regulacji. Pompa ciepła idealnie sprawdza się w budynkach jedno- i wielorodzinnych, w obiektach użyteczności publicznej, zakładach pracy oraz pensjonatach. Postawienie kilku pomp ciepła w kaskadzie, umożliwia zapewnienie ciepłej wody obiektom nawet o dużym zapotrzebowaniu na wodę. Na urządzenie obowiązuje do 5 lat gwarancji. Innymi bardzo popularnymi urządzeniami proponowanymi przez markę Junkers są podgrzewacze przepływowe, które podgrzewają taką ilość wody, jaka jest niezbędna do zaspokojenia bieżących potrzeb, i zużywają energię tylko na tę ilość wody, jaka jest użyta, a nie na jej magazynowanie i przesył lub cyrkulację. Do dyspozycji są m.in. podgrzewacze gazowe.

Wybór podgrzewacza gazowego

Pytanie do... Na co należy zwracać uwagę, dobierając urządzenie do przygotowania c.w.u.?

W budynkach, w których jest dostęp do gazu ziemnego, można stosować przepływowe podgrzewacze gazowe marki Junkers. Istotnym warunkiem, jaki trzeba spełnić przed ich wykorzystaniem, jest odpowiednia wentylacja pomieszczenia, w którym znajduje się podgrzewacz. W przypadku urządzeń z otwartą komorą spalania, m.in. seria HydroSmart oraz MaxiPower, niezbędny jest komin, przez który wyprowadzane będą na zewnątrz spaliny. W przypadku wystąpienia ewentualnych problemów z wentylacją lub brakiem komina można skorzystać z podgrzewaczy z zamkniętą komorą spalania - seria Celwww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 15

miesięcznik informacyjno-techniczny

sius. Wyrzut spalin może być wtedy również realizowany poprzez wyprowadzenie poziome przez ścianę. Dysponujemy rozwiązaniami dedykowanymi dla klientów indywidualnych oraz obiektów przemysłowych. Przepływowe podgrzewacze gazowe mogą dostarczać ciepłą wodę dla mieszkania, domu lub obiektu sportowego czy przemysłowego. Na rynku oferowane są urządzenia o różnej mocy, ale ponad 90% montowanych urządzeń to podgrzewacze o mocy 17-19 kW (np. model WRP 11-2B). Są one wybierane dlatego, że taka moc w zupełności wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na c.w.u., ponieważ rzadko się zdarza, aby domownicy jednocześnie korzystali z kilku punktów poboru wody. W przypadku, gdy podgrzewacz ma dostarczać ciepłą wodę równocześnie np. do wanny i zlewozmywaka lub są w domu dwie łazienki, zalecany jest montaż podgrzewaczy o większej mocy - 22-24 kW (np. modele WRDP 14-2B, WTD 14 AM1). Jednoczesne korzystanie z dwóch i więcej punktów poboru zawsze jednak spowoduje ograniczenie strumienia ciepłej wody, nawet w przypadku zastosowania urządzeń o większej mocy. W wielu przypadkach miejsce montażu gazowego podgrzewacza wody narzuca lokalizacja komina, ale warto pamiętać, że w eksploatacji ważna jest odległość urządzenia od punktów poboru wody - powinna być ona jak najmniejsza, a przewody powinny być dobrze zaizolowane. Jeśli jest to kilka metrów, to za każdym otwarciem kranu tracimy parę litrów wody, zanim dotrze ta o zadowalającej nas temperaturze. W ofercie marki Junkers są również podgrzewacze gazowe dużej mocy w wersji kondensacyjnej i konwencjonalnej. Jedno urządzenie o mocy 50 kW może dostarczyć ponad 25 l/min, czyli 1,5 m3/h. Dodatkowo urządzenia można łączyć w kaskady. Podgrzewacze Celsius Pur i Star idealnie nadają się do obiektów, gdzie potrzebne są duże, często krótkotrwałe pobory ciepłej wody, np. obiekty sportowe, obiekty przemysłowe czy gowww.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

spodarstwa rolne, ponieważ nie trzeba gromadzić wody w zasobnikach ciepłej wody. Jest to oszczędność energii: brak strat ciepła w zasobniku oraz powierzchni, brak konieczności stosowania zasobników wodnych.

Pamiętaj o tym! Aby zapewnić komfortową, oszczędną oraz długą eksploatację, należy prawidłowo dobrać urządzenie. Wybór idealnego podgrzewacza będzie uwarunkowany wieloma czynnikami. Przepływowe podgrzewacze gazowe, potocznie nazywane termami, mają szereg rozwiązań wpływających

na ekonomiczne zużycie gazu, np. elektroniczną modulację płomienia. Istnieje również grupa term, która

wyposażona jest w elektroniczną regulację temperatury z dokładnością do 1°C. Użytkowanie takiego podgrzewacza jest bardzo wygodne i dużo bardziej ekonomiczne. Co zaś tyczy się podniesienia komfortu oraz pełnego bezpieczeństwa użytkowania, zalecane są podgrzewacze z zamkniętą komorą spalania. W takich modelach specjalny wentylator sprawia, że powietrze potrzebne do spalania gazu pobierane jest z zewnątrz budynku, a spaliny powstałe ze spalania gazu nie przedostają się do pomieszczenia. Dzięki temu nie jest potrzebna dodatkowa wentylacja, pomieszczenie nie jest wychłodzone oraz jest całkowicie wolne od jakichkolwiek ubocznych efektów spalania gazu, czyli czadu. Biorąc pod uwagę fakt, że rachunki za użytkowanie podgrzewacza przepływowego mogą być nawet kilkukrotnie mniejsze, należy umieścić podgrzewacz nie dalej niż 6 metrów od punktów poboru wody, względnie od najczęściej wykorzystywanego punktu poboru wody. Istotnym warunkiem, jaki musi być spełniony przed wykorzystaniem podgrzewacza przepływowego, jest minimalny przepływ oraz ciśnienie zimnej wody. Wartości te różnią się w zależności od rodzaju podgrzewacza oraz jego mocy. Dla uproszczenia można przyjąć, iż minimalny przepływ zimnej wody zasilającej podgrzewacz powinien wynosić 2,5 l/min, zaś jej ciśnienie ok. 0,2 bara. W większości domów jedno- lub wielorodzinnych przyłączonych do wodociągów miejskich warunki te są spełnione.

Komfortowe wykorzystanie Proponujemy podgrzewacze marki Junkers z elektroniczną regulacją temperatury z dokładnością do ±1°C. Ustawiając żądaną temperaturę, podgrzewacz sam będzie dobierał moc i przepływ dzięki automatycznej regulacji mocy i przepływu tak, abyśmy na wyjściu ciepłej wody mogli cieszyć się komfortową, zadaną temperaturą. Piotr Brzozowski

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 16

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. zasobnik, ciepła woda, zbiornik, nierdzewna

lapesa lapesa Grupo Empresarial S.L. jest hiszpańskim producentem zasobników ciepłej wody użytkowej, zbiorników LPG, zbiorników na paliwa ciekłe i gazy kriogeniczne. Jest to przedsiębiorstwo rodzinne założone w 1964 roku, a więc w tym roku obchodzi 50 rocznicę istnienia. lapesa to obecnie trzy zakłady produkcyjne i biura centralne o łącznej powierzchni 55 000 metrów kwadratowych, zlokalizowane w hiszpańskim mieście Saragossa, obecność na 5 kontynentach świata i pół wieku doświadczenia. Zbiorniki lapesa projektowane są przez zespół najwyższej klasy inżynierów, a jednym z najważniejszych celów przedsiębiorstwa jest ciągłe udoskonalanie swoich produktów i dostosowywanie się do zmieniających się wymagań rynkowych. To, co przede wszystkim wyróżnia grupę lapesa, to doskonałe opanowanie technologii produkcji zasobników ze stali kwasoodpornej Inox 316L o pojemności od 80 do 5000 l. Stal kwasoodporna Inox 316L to stop chromo-niklowo-molibdenowy zapewniający dwukrotnie lepszą ochronę przeciw działaniu związków chlorku niż stal nierdzewna Inox 304L i zupełnie nieporównywalny poziom trwałości w porównaniu do stali emaliowanej i kotłowej. Zasobniki wykonane ze stali kwasoodpornej Inox 316L to najwyższy poziom ochrony, higieny i trwałości. Na naszym rynku dostępne są zasobniki ze stali Inox ale jej jakość jest na tyle niska, że konieczny jest montaż anody magnezowej - w zasobnikach lapesa nie jest to konieczne.W tej technologii wykonywana jest gama zasobników c.w.u., która na polskim rynku najmocniej reprezentowana jest przez płaszczowe zasobniki serii GX-S/D/DEC, wielofunkcyjne zasob-

To wielofunkcyjne zbiorniki przeznaczone do współpracy z wieloma źródłami ciepła jednocześnie o pojemności od 250 do 2000 l. Zbiorniki wyposażone są w wewnętrzne zasobniki c.w.u. (system „zbiornik w zbiorniku”) ze stali kwasoodpornej INOX 316L, trap rewizyjny i wymiennik spiniki GX-P/PAC oraz zasobniki bufo- ralny (w zależności od modelu). Garowe Master. ma zbiorników podzielona jest na mol Seria GX-S/D/DEC dele GX-P i GX-PAC: Są to płaszczowe zasobniki c.w.u. l GX-P - modele wyposażone w węwykonane ze stali kwasoodpornej Inox żownicę znajdującą się w komorze 316L lub nierdzewnej Inox 304L. otaczającej wewnętrzny zasobnik; Płaszczowy wymiennik ciepła to przeznaczone do instalacji z układaprzede wszystkim dużo większa pomi solarnymi, pompami ciepła, kowierzchnia wymiany ciepła w porów- minkami z płaszczem wodnym lub naniu do wymienników spiralnych, a kotłami stałopalnymi, co za tym idzie - możliwość bardziej l GX-PAC - zasobniki przeznaczone efektywnego ogrzewania wody niż- do instalacji z pompami ciepła lub inszym parametrem grzewczym, czyli nymi źródłami ciepła. dodatkowa ekonomia. Wszystkie l Seria Master wymienniki płaszczowy mają pofaGama zasobników buforowych lowaną powierzchnię i trap rewizyj- przeznaczonych do użytku w budynny ułatwiający inspekcję i kach wielomieszkaniowych, przemyczyszczenie zasobsłowych i użytkowych o pojemnonika. To zresztą ści od 1500 do 5000 l. Zbiorniki nie jest tak bardzo ze stali emaliowanej i Inox spełpotrzebne, ponieważ woda krążąniają wszelkie warunki dla c.w.u. i sysca stale w zasobniku uniemożlitemów akumulacji, wykorzystując wia odkładanie się kamienia. Sewszelkie dostępne źródła energii, ria S/D/DEC posiada wysow szczególności źródła energii kiej klasy izolację termiczną odnawialnych. Modele z wbupiankę poliuretanową 45 dowanym systemem spiralkg/m³, zapobiegającą utracie nych wymienników ciepła energii. Dodatkowym atuposiadają zestaw kolektorów tem zasobników jest efektywny sys- typu „Meccano” oraz wężownice ze tem zapobiegania Legionelli. Podsta- stali INOX 304L. System ten umożliwowe modele serii noszą oznaczenie wia dostosowanie wymiany ciepła do „S”. Modele „D” umożliwiają opcjo- dostępnej w danym momencie mocy nalny montaż grzałki, a modele i ułatwia prace obsługowe. Dostępne „DEC” posiadają grzałkę elektryczną są 3 opcje wykonania: stal kwasoodw standardzie. Pojemność zasobni- porna Inox, stal emaliowana, stal kotłowa z możliwością montażu grzałek ków wynosi od 80 do 600 l. o mocy do 184 kW. l Seria GX-P/PAC Wyłącznym przedstawicielem lapePytanie do... sa Grupo Empresarial S.L. w Polsce Jakie są zalety wykorzystania jest firma Ciepło-Tech Sp.j. do budowy zbiorników stali Paweł Orzechowski kwasoodpornej Inox 316L? www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 17

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. zbiornik, zasobnik, Legionella, wymiennik, miedź

Noel W naszych urządzeniach zastosowaliśmy innowacyjną technologię przepływowego ogrzewania ciepłej wody w wężownicy miedzianej. Co to daje? Gwarancję otrzymania świeżej wody! Rury miedziane w instalacjach wody pitnej ograniczają powstawanie biofilmu oraz hamują rozwój bakterii. Technologia przepływu ciepłej wody użytkowej powoduje, iż nie występuje zjawisko „stania” wody w zbiorniku, nie zachodzi tzw. zjawisko starzenia się wody, dzięki temu zapobiegamy rozwojowi bakterii Legionella. Bieżącą wodę otrzymujemy w czasie rzeczywistym, non stop, z wydajnością nie mniejszą niż 24 l/min. Tymczasem stosując tradycyjny zasobnik ciepłej wody, gdzie wężownicę nagrzewają ciepłą wodę użytkową, pamiętać trzeba o nagrzewaniu w całości zasobnika (powyżej temperatury 70ºC) celem powstrzymania rozwoju bakterii chorobotwórczych.

prawdę możliwości przegrzania wody, zabezpieczając się tym samym przed rozwojem bakterii Legionelii.

Miedziana wężownica Stosowana w naszych zbiornikach technologia przepływowego ogrzewania ciepłej wody w wymienniku

Cenny przykład W okresie letnim, kiedy dolna wężownica pracuje z kolektorami słonecznymi, zasobnik pracuje w 100%. Nagrzewa się w całości i nie trzeba pamiętać o przegrzewaniu wody. W tym okresie nie brakuje ciepłej wody. Woda w zasobniku stoi, czeka na pobranie, w nocy wychładzając się, co powoduje poranny problem braku ciepłej wody. Ale co się dzieje w sezonie zimowym? W zasobniku pracuje wtedy tylko górna wężownica zasilana przez inne źródło ciepła. Powoduje to nagrzanie wody w zasobniku tylko do połowy i uzyskanie małej ilości ciepłej wody, niewystarczającej na potrzeby użytkowników. Na dodatek pozostaje problem zimnej wody w dolnej części zasobnika. W zasobniku nie mamy tak nawww.instalator.pl

miedzianym zapewnia ciepłą wodę już przy temperaturze 45/50°C. Jako jedyni na rynku producentów zbiorników zastosowaliśmy miedzianą wężownicę do ciepłej wody użytkowej. Miedź, czyli naturalny pierwiastek stosowany od ponad 10 tysięcy lat, posiada dużą odporność na korozję, jest najlepszym przewodnikiem ciepła. Rury miedziane są wytwarzane z naturalnego, nieszkodliwego dla zdrowia metalu. Nie dodaje się do nich żadnych sztucznych domieszek Pytanie do... Jakie są zalety wykorzystania miedzi w instalacjach c.w.u.?

i dodatków organicznych, które mogłyby przenikać do wody pitnej. Miedź jest bardzo trwała, odporna na wysoką i niską temperaturę. Wężownice wykonane z tego surowca posiadają właściwości bakteriostatyczne, hamują rozwój bakterii. Badania wykazały, że rury miedziane w instalacjach wody pitnej ograniczają powstawanie biofilmu oraz hamują rozwój bakterii Legionella. Cechą szczególną zbiornika buforowego Noel z wężownicą do przepływowego ogrzewania c.w.u. jest bardzo krótki czas nagrzewania wody. Otrzymujemy nieograniczoną ilość wody ciepłej od razu, od momentu użytkowania, bez przerw na nagrzanie czy dogrzanie ciepłej wody. Nie jesteśmy ograniczeni pojemnością zbiornika w celu uzyskania bieżącej wody, jak to jest w przypadku zasobników na ciepłą wodę. Noel - firma specjalizująca się w produkcji zbiorników buforowych z miedzianą wężownicą do ciepłej wody, których głównymi funkcjami są: przepływowe ogrzewanie ciepłej wody użytkowej (klasa A+, wydajności ciepłej wody użytkowej, wg Dyrektywy 2010/30/EU o oznakowaniu energetycznym), łączenie wielu źródeł ciepła (pompa ciepła, system solarny, piec gazowy, system ogrzewania kominkowego, kocioł na paliwo stałe) z odbiornikami ciepła (ogrzewanie ścienne, ogrzewanie podłogowe, grzejniki), akumulacja energii cieplnej ze źródeł ciepła, zwiększenie bezpieczeństwa działania systemu. Jacek Krzeszowiak

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 18

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI” przygotowanie i dystrybucja c.w.u. ciepła woda, pompa ciepła, zasobnik, skraplacz

NIBE-BIAWAR Firma NIBE-BIAWAR od wielu lat pracuje nad niezawodnymi sposobami przygotowania c.w.u., a dzięki najnowszym zdobyczom techniki i wieloletniemu doświadczeniu stale powiększa swoją ofertę produktową. Tu chcielibyśmy jednak skupić się na naszym najnowszym produkcie - powietrznej pompie ciepła do c.w.u. Ze względu na sposób przygotowania ciepłej wody użytkowej możemy wyróżnić dwa podstawowe sposoby jej przygotowania - pojemnościowy i przepływowy. Obecnie w większości domów jedno- i wielorodzinnych oraz budynków użyteczności publicznej podgrzew wody realizowany jest za pomocą urządzeń pojemnościowych wyposażonych np. w grzałkę elektryczną lub w wężownicę spiralną zasilaną z zewnętrznego źródła ciepła, jakim jest kocioł gazowy, stałopalny lub olejowy. Aby jednak uzyskać największe oszczędności przygotowania c.w.u., przy minimalnym wpływie na środowisko, doskonałym rozwiązaniem jest zainstalowanie nowoczesnej pompy ciepła do c.w.u. OW-PC 270.1 R marki BIAWAR. Jak wiadomo, obecnie jednymi z najbardziej wydajnych, a zarazem najprężniej rozwijających się urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii, są pompy ciepła. Stanowią one ekologiczne i przede wszystkim ekonomiczne rozwiązania do ogrzewania oraz chłodzenia pomieszczeń, jak i przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Zasada działania pompy ciepła z pewnością jest nam wszystkim doskonale znana, jednak gwoli krótkiego przypomnienia - głównym zadaniem pompy ciepła jest przekazanie energii pozyskanej przy niskich temperaturach (np. z powietrza otaczającego) na poziom o temperaturze wyższej, co umożliwi jej dalsze wykorzystanie. Urządzenie serii OW-

-PC 270.1 R korzysta z tej technologii, dzięki czemu pozwala w bardzo ekonomiczny i przyjazny dla środowiska sposób ogrzać wodę nawet dla 4-5-osobowej rodziny.

Cechą istotną pompy ciepła BIAWAR jest to, iż skraplacz, w którym krąży czynnik chłodniczy, nie jest zanurzony w zbiorniku (co przy rozszczelnieniu mogłoby stanowić zagrożenie), a obiega go na zewnętrz w postaci specjalnej, aluminiowej wężownicy.

Dołączane kanały powietrzne Pompę ciepła OW-PC 270.1 R można wykorzystywać już przy temperaturze -5°C, a im wyższa temperatura za-

Kompaktowa budowa Pompa ciepła OW-PC 270.1 R jest urządzeniem kompaktowym - wyposażonym w 285-litrowy emaliowany zbiornik, który posiada dodatkowo zintegrowaną wężownicę grzewczą o powierzchni 0,8 m2. Zastosowanie wężownicy w zbiorniku ciepłej wody pozwala na pełną integrację pompy ciepła z istniejącą już instalacją grzewczą. Urządzenie może współpracować z instalacją solarną, kotłem stałopalnym, kominkiem z płaszczem wodnym itp. Zimą główne źródło ciepła w budynku może wspomagać pompę w przygotowywaniu c.w.u., a latem lub w okresach przejściowych, gdy kocioł pracowałby nieekonomicznie, podgrzewem wody zajmuje się wyłącznie moduł chłodniczy pompy ciepła umiejscowiony w górnej części urządzenia. Zbiornik pompy ciepła wyposażony jest, oprócz wężownicy grzewczej, w dodatkową grzałkę elektryczną o mocy 1,5 kW, która w zależności od zapotrzebowania może wspomagać podgrzew c.w.u., a przede wszystkim umożliwia przeprowadzenie termicznej dezynfekcji zbiornika. Pytanie do... Gdzie produkowana jest Państwa pompa ciepła: w Europie czy w Azji?

sysanego powietrza, tym wydajniej pracuje pompa ciepła. Zintegrowany z pompą ciepła zbiornik pozwala na uzyskanie wody użytkowej o temperaturze +55°C dzięki samej pompie, a maksymalnie nawet 65°C (przy udziale wbudowanej grzałki elektrycznej). Nie bez znaczenia jest również możliwość dowolnej konfiguracji urządzenia www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 19

miesięcznik informacyjno-techniczny

poprzez dołączalne kanały powietrzne. W tym przypadku pompa ciepła ma możliwość wykorzystywania powietrza zewnętrznego, powietrza otaczającego lub powietrza z sąsiednich pomieszczeń. Zapewnia to przede wszystkim swobodę wyboru miejsca ustawienia, a poprzez różnorodność sposobów doprowadzenia powietrza daje szeroką gamę zastosowań i dodatkowych funkcji - oprócz przygotowywania c.w.u. m.in. przewietrzanie pomieszczeń i schładzanie powietrza bez ponoszenia dodatkowych kosztów.

Inwestycja w pompę ciepła Na tym etapie chciałbym odpowiedzieć na pytanie, dlaczego warto zainwestować w pompę ciepła do ciepłej wody użytkowej. Otóż zużycie energii potrzebnej do przygotowania c.w.u. w typowym budynku mieszkalnym pochłania sporą część wydatków (nawet ponad 20%) na energię w bu-

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

domowym. Najistotniejszym parametrem, który sprawia, że ogrzewanie wody przy pomocy OW-PC 270.1 R staje się ekonomiczne, jest współczynnik efektywności COP, który dla tego urządzenia wynosi 3,54 (dla temperatury powietrza 15°C i temperatury wody 45°C). Tak wysoka efektywność sprawia, iż koszty zużycia energii elektrycznej potrzebnej do przygotowania c.w.u. w typowym budynku jednorodzinnym są ponad trzykrotnie niższe w porównaniu do elektrycznego ogrzewacza wody. Wynika to przede wszystkim z tego, iż niemal 70% energii cieplnej jest pozyskiwane z otoczenia, a reszta dostarczana jest w postaci energii elektrycznej doprowadzanej do sprężarki pompy ciepła. Dodatkowym atutem są relatywnie niskie koszty inwestycyjne i prosty montaż urządzenia, zwłaszcza w stosunku do częściej stosowanych do

230 V/50 Hz oraz odpowiednie podłączenie kanałów powietrznych i wężownicy grzewczej. Zastosowany w pompie ciepła regulator OPTIMA 170 zapewnia łatwą obsługę oraz umożliwia wybór pomiędzy różnymi trybami pracy pompy (automatyczny, ogrzewanie grzałką, funkcja automatycznego wygrzewu anty-legionella, a także możliwość zaprogramowania okresu niskiej taryfy itp.). Wbudowany wentylator może pracować w trzech różnych trybach prędkości, dzięki czemu mamy możliwość zmiany ilości przepływającego przez pompę powietrza. Zastosowanie powietrznej pompy ciepła do c.w.u. jest wydajniejszym i z pewnością tańszym systemem niż system solarny, ze względu na prostszą instalację, niższe nakłady inwestycyjne oraz zdecydowanie mniejszą zależność od warunków pogodowych. W tym przypadku nie jest ważna wielkość nasłonecznienia, pogoda, pora dnia i nocy - jak przy kolektorach słonecznych. Jedynym ograniczeniem jest temperatura doprowadzanego powietrza - dla jednostki OW-PC 270.1 R jest to zakres od -5°C do 35°C. Dodatkowo pompa ciepła umożliwia montaż niemal w dowolnym pomieszczeniu budynku, podczas gdy posadowienie płyt solarnych wymaga specjalnych warunków ekspozycji, a im dalej od nich zlokalizowany zbiornik solarny, tym droższa instalacja i większe straty energii.

Europa kontra Azja

Rys. Najpopularniejsze sposoby podłączenia pompy ciepła na c.w.u. ze względu na doprowadzenie i odprowadzenie powietrza dynku. Naturalne jest więc poszukiwanie przez użytkowników alternatywnych i ekonomicznych źródeł energii cielnej, które w wyraźny sposób wpłyną na minimalizację kosztów eksploatacji. Zastosowanie pompy ciepła OW-PC 270.1 R z pewnością korzystnie wpłynie na poprawę bilansu energetycznego w gospodarstwie www.instalator.pl

tej pory systemów solarnych. Pompa ciepła OW-PC 270.1 R jest kompaktowym urządzeniem o wymiarach pozwalających na bezproblemowy transport do większości pomieszczeń, a jej instalacja jest szybka, prosta i nie wymaga wysokich nakładów - wystarczają jedynie podłączenie zimnej i ciepłej wody, odpływ kondensatu, zasilanie

Pompa ciepła OW-PC 270.1 R marki BIAWAR produkowana przez europejskiego lidera w technologii pomp ciepła, szwedzką firmę NIBE, to bez wątpienia najwłaściwszy wybór wśród tego typu urządzeń dostępnych na polskim rynku. Pomimo zalewających nasz rynek pomp ciepła do c.w.u. importowanych z Chin oferujemy urządzenie konkurencyjne cenowo, które gwarantuje bezawaryjne, ekonomiczne i ekologiczne użytkowanie przez wiele lat. Cena katalogowa pompy BIAWAR OW-PC 270.1 R wynosi jedynie 7500 zł netto. Karol Łapiński

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 20

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. wymiennik, ciepło, zintegrowany, podgrzewacz, przepływowy

Oven trop Oventrop oferuje stosunkowo szeroki wybór produktów znajdujących zastosowanie w domowych instalacjach zaopatrzenia w wodę. Głównym zagrożeniem występującym w systemach przygotowania i dystrybucji ciepłej wody użytkowej jest kolonizacja zbiorników i rur instalacji przez zagrażające zdrowiu bądź życiu użytkowników instalacji bakterie. W poprawnie zaprojektowanej instalacji ciepłej wody użytkowej nie ma tzw. stref i działek martwych, w których wskutek choćby czasowego braku przepływu następowałaby stagnacja wody i podwyższenie ryzyka rozrostu bakterii. Jednak - pomimo staranności na etapie projektowania instalacji wykonanej wg modelu tradycyjnego - nie jesteśmy w stanie w 100% wykluczyć zanieczyszczenia pałeczkami Legionelli. Głównym źródłem ryzyka zagrożenia higienicznego są w takich systemach zasobniki, w których magazynuje się wodę pitną. To w nich, w razie braku rozbioru, woda może ulegać zanieczyszczeniu bakteriologicznemu.

Właściwa temperatura Kolejnym ważnym aspektem z punktu widzenia zagrożenia higienicznego w instalacjach wody użytkowej (zarówno ciepłej, jak i zimnej) jest zapewnienie odpowiednich temperatur - woda zimna nie powinna być cieplejsza niż 20°C, woda ciepła powinna mieć temperaturę minimum 55°C. Na utrzymanie odpowiedniej temperatury ma wpływ wiele różnych czynników, jak np. standard izolacji cieplnej, temperatura zasilania instalacji, nagrzewanie się pionów wodnych w szachtach, w których prowadzone są rury centralnego ogrzewania itp. Niestety na wymienione czynniki nie zawsze mamy wpływ na etapie projektowania instalacji. Przypadki zakażeń i zachorowań na chorobę zwaną legionellozą notowane są w Polsce przez PZH i NIZP od roku

2006. W oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. (z późniejszymi zmianami) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wykonywane są analizy w obiektach użyteczności publicznej, w tym przede wszystkim w szpitalach. W wyniku nowelizacji przepisów oraz stwierdzenia tzw. dodatnich wyników analiz instalacji zasiedlonych przez bakterie Legionella zwiększa się świadomość społeczeństwa w zakresie konieczności zapobiegania możliwości rozwoju tych groźnych bakterii. Dodatkowym bodźcem, skutecznie motywującym administratorów obiektów użyteczności publicznej, są pierwsze wyroki sądowe, które zapadły w konsekwencji stwierdzenia zaniedbań skutkujących uszczerbkiem na zdrowiu ich użytkowników. Przykładem może być wygrany proces mieszkańca spółdzielni mieszkaniowej w Lublinie, który w wyniku przebytego atypowego zapalenia płuc spowodowanego bakterią Legionella jest całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji. W tym przypadku zasądzone zostało zadośćuczyPytanie do... Jakie dwa rozwiązania oparte na zasadzie przepływowego podgrzewu wody mogą zostać zastosowane w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych lub użyteczności publicznej?

nienie finansowe na rzecz poszkodowanego (Sąd Apelacyjny w Lublinie, Sygn. akt I ACa 90/13). Na etapie projektowania i wykonawstwa instalacji istotne jest zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych, które służą minimalizacji ryzyka skolonizowania instalacji przez opisane bakterie. Oventrop oferuje produkty pozwalające na realizację tego celu w praktyce. Głównym założeniem inżynierów pracujących nad ich rozwojem jest przygotowanie wody pitnej bez potrzeby jej magazynowania.

Podgrzew przepływowy Firma dostarcza rozwiązania zarówno na potrzeby domów jedno- lub dwurodzinnych, jak i obiektów o większej kubaturze, przeznaczonych do użytkowania przez większą liczbę ludzi (w tym obiektów użyteczności publicznej). Najnowocześniejsze z nich działają w oparciu o podgrzew wody w trybie przepływowym w zintegrowanym wymienniku ciepła. Przygotowanie wody pitnej odbywa się bez konieczności jej magazynowania. W momencie wystąpienia zapotrzebowania na wodę (np. rozbioru na którymś z punktów czerpalnych) na wymiennik jest kierowane ciepło z obiegu grzewczego. Woda pitna ulega podgrzaniu i natychmiastowemu zużyciu, a pobór ciepła ustaje natychmiast po zamknięciu rozbioru. Jednym z urządzeń wykonanych w oparciu o podgrzew przepływowy są moduły świeżej wody o nazwie Regumaq - kompaktowe grupy pompowo-wymiennikowe (fot. 1), wyposażone we wszystkie elementy wykonawcze, kontrolne i sterujące niezbędne do prawidłowego funkcjonowania instalacji ciepłej wody użytkowej. Moduły Regumaq przeznaczone są do montażu w kotłowniach lub innych pomieszczeniach www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 21

miesięcznik informacyjno-techniczny

technicznych, a rola instalatora ogranicza się do doprowadzenia rur na stronie pierwotnej (podłączenie wody zimnej i ciepła technologicznego) oraz wtórnej (rozprowadzenie po budynku, w razie potrzeby z rurą cyrkulacyjną). Jedno urządzenie wystarczy do obsługi domu jedno- lub dwurodzinnego; po zestawieniu w kaskadę możliwe jest przygotowanie ciepłej wody na potrzeby większych budynków mieszkalnych lub obiektów użyteczności publicznej.

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

mentowce wypoczynkowe). Problem magazynowania dużych ilości wody pitnej na potrzeby takich budynków staModuł Regumaq w nieco innym nowi ogromny problem higieniczny w wykonaniu wchodzi w skład centrali tradycyjnych systemach instalacyjnych. grzewczej Regucor WHS, produkowa- Ze względu na dużo większe zapotrzenej z myślą o użytkownikach mniej2 szych instalacji (np. domy jedno- lub dwurodzinne). Centrala umożliwia podłączenie kilku różnych źródeł ciepła (instalacji solarnej, pompy ciepła, kotła gazowego, olejowego, kominka czy kotła na paliwo stałe), jego magazynowanie, zaopatrzenie w ciepło instalacji grzewczej i przygotowanie ciepłej wody w trybie przepływowym. Moduł świeżej wody zamontowany w centrali grzewczej Regucor WHS (fot. 2) pozwala na podgrzanie od 10 do 30 l wody na minutę. Istotne zalety urządzenia: l modułowa konstrukcja, l optymalnie dobrane urządzenia do bowanie na wodę spore są też objętomagazynowania i odbioru ciepła, ści wody magazynowanej. Zasobniki są l wszystkie przewody powrotne (z miejscem szczególnie narażonym na rydwóch obiegów grzewczych i pod- zyko skażeń zagrażających zdrowiu i żygrzewacza wody) podłączono z ciu ludzi korzystających z takich buuwzględnieniem warstwowego roz- dynków. Oventrop od wielu lat dostarkładu temperatury w buforze. Zapewnia to stabilność warstwowania temperatury istotną w instalacji ciepłej wody z cyrkulacją, l podłączenie grup pompowych do najniższej warstwy zasobnika skutkuje najniższymi z możliwych stratami ciepła (praca w niskim przedziale temperatur), l wysoka sprawność energetyczna, l obniżenie nakładu pracy i kosztów związanych z wykonaniem instalacji dzięki wstępnie zmontowanym grupom pompowym, ukrytemu prowadzeniu rur i możliwości połączenia z instalacją na jednym poziomie. Przepływowy podgrzew wody znajduje również zastosowanie w budynkach wielorodzinnych, względnie obiektach użyteczności publicznej o specjalnym przeznaczeniu (np. aparta- Instalacja w trybie podgrzewu wody

Centrala grzewcza

www.instalator.pl

cza produkty znajdujące zastosowanie w instalacjach, w których magazynowanie ciepłej wody nie występuje.

Węzły cieplne Najbardziej znane z nich są mieszkaniowe węzły cieplne Regudis W, dostępne obecnie w wielu wariantach. Poszczególne warianty różnią się rozwiązaniem systemu grzewczego (ogrzewanie podłogowe, grzejnikowe itp.); w każdym z nich wbudowany jest wymiennik, w którym woda podgrzewana jest w trybie przepływowym. Ciepło w wymaganej ilości dostarczane jest do wymiennika przez instalację grzewczą, woda zimna do podgrzania przez instalację wodną. Podgrzewem c.w.u. w stacji Regudis steruje proporcjonalny regulator przepływu z hydraulicznym systemem sterowania, niewymagający zasilania energią zewnętrzną. Uruchomienie dowolnego punktu rozbioru po stronie ciepłej wody powoduje przekierowanie części zimnej wody do wymiennika ciepła, w którym jest ona podgrzewana. W czasie podgrzewu wody użytkowej obieg grzewczy systemu zasilającego grzejniki bądź ogrzewanie podłogowe zostaje przerwany (tzw. priorytet c.w.u.). Mieszkaniowe węzły cieplne Regudis z oferty Oventrop z powodzeniem zdobywają rynek polski. Oprócz higienicznego, przepływowego podgrzewu wody użytkowej zapewniają wysoki komfort użytkowania - niezależną regulację temperatury wody pitnej i sterowanie obiegiem grzewczym. Użytkownicy pracującej instalacji doceniają stabilność temperatury ciepłej wody osiągniętą dzięki zamontowaniu w każdym z węzłów regulatora różnicy ciśnień, wspomagającego pracę regulatora proporcjonalnego oraz chroniącego obieg grzewczy przed krytycznym wzrostem ciśnienia dyspozycyjnego. Przepływowy podgrzew wody staje się standardem w technice instalacyjnej w krajach takich jak Niemcy czy Austria. Na rynku polskim do takiej sytuacji jeszcze daleko, ale mamy nadzieję, że również polska branża instalacyjna przekona się z czasem do jego wdrożenia. Oventrop służy listą referencyjną oraz wsparciem merytorycznym. W przypadku pytań i wątpliwości pozostajemy do Państwa dyspozycji. Joanna Pieńkowska

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 22

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. przepływowe, ogrzewacze, ciepła woda, elektroniczny

Stiebel Eltron Z okazji 90-lecia marki Stiebel Eltron podczas tegorocznych targów Instalacje w Poznaniu, które odbyły się w dniach 8-11.04.2014 r., miała miejsce światowa prapremiera nowej, jubileuszowej serii ogrzewaczy przepływowych. Urządzenia charakteryzują się nowoczesną linią, funkcjonalnością oraz przystępnymi cenami. Ogrzewacze przepływowe znajdują zastosowanie w miejscach, gdzie występuje indywidualne zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową. Są montowane w punkcie poboru lub w bezpośredniej jego bliskości. Pozwala to na prawie całkowite zredukowanie strat cieplnych, a co za tym idzie - na oszczędność w zużyciu energii i wody. Oszczędzanie energii podczas prysznica jest kwestią regulacji. Elektroniczne ogrzewacze wody odgrywają ogromną rolę w efektywnym wykorzystaniu energii elektrycznej i wody w domu. Generują gorącą wodę do łazienki natychmiast, bez zbędnych strat energii, bez fazy rozgrzewania. Ogrzewacz zainstalowany w bezpośrednim sąsiedztwie prysznica pozwala na zredukowanie zużycia wody do minimum dzięki krótkim dystansom. Zastosowanie w pełni elektronicznego podgrzewacza

wody umożliwia oszczędność nawet do 30% wody i energii w porównaniu do urządzeń hydraulicznych. Wpływ na to mają inteligentne sterowniki mocy grzewczej i szybkości przepływu. Przy wyborze odpowiedniego urządzenia ważne są nie tylko zewnętrzne wymiary oraz wygląd, ale również funkcje i parametry techniczne. Podstawowe kryteria, od których zależy temperatura na wyjściu z urządzenia to: wydajność (l/min), temperatura na wlocie zimnej wody (°C) oraz moc grzewcza urządzenia (kW).

stosowane w inteligentnych ogrzewaczach. Pozwala na płynne dopasowanie mocy do chwilowych potrzeb oraz na utrzymanie priorytetu stałej temperatury do osiągnięcia mocy maksymalnej. Elektroniczna regulacja przepływu to także funkcja w najlepszych ogrzewaczach, gdzie jest utrzymany priorytet stałej temperatury nawet po osiągnięciu mocy maksymalnej. Należy również zwrócić uwagę na ilość punktów poboru. Im mniejsza, tym optymalniejszy może być dobór mocy ogrzewacza sterowanego hydraulicznie. Im większa ilość punktów poboru oraz prawdopodobieństwo jednoczesnego czerpania ciepłej wody, tym istotniejsze staje się inteligentne sterowanie mocą i regulowanie przepływu. Elektroniczne syste-

Moc, wydajność, komfort... Moc powinna być dobrana do maksymalnego zapotrzebowania na ciepłą wodę. W praktyce moc jest zwykle ograniczona dostępnością energii: zasilanie 3-fazowe, przekrój przewodów elektrycznych oraz amperaż bezpieczników. Wydajność ciepłej wody zależy bezpośrednio od mocy urządzenia. Różnice jakościowe lub konstrukcyjne wpływają tylko i wyłącznie na komfort poboru, a nie na ilość i temperaturę ogrzewanej wody. Przepływ i ciśnienie włączające są istotnymi parametrami decydującymi o komforcie poboru wody. Ich niskie wartości skracają czas reakcji urządzenia. Wartości minimalne rosną z mocą ogrzewacza. Elektroniczne sterowanie mocą jest www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 23

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

my wykrywania pęcherzyków powietrza, systemy odkrytej grzałki odpornej na zawapnienie oraz zintegrowane programy diagnostyczne to kolejne funkcje, które niewątpliwie wpływają na komfort użytkowania.

Pytanie do... Czy na wybór modelu ogrzewacza przepływowego mają wpływ przede wszystkim kryteria techniczne?

zapamiętania indywidualnie nastawionych temperatur, tryb Eco, WelNowości lness oraz pilot dostarczany wraz z urządzeniem. Sterowany mikroproZ okazji 90-lecia marki Stiebel El- cesorem zawór gwarantuje uzyskanie tron podczas tegorocznych targów temperatury wody z dokładnością Instalacje w Poznaniu, które odbyły 0,5°C nawet przy maksymalnym się w dniach 8-11.04.2014 r., miała przepływie. Elektroniczne ogrzewamiejsce światowa prapremiera no- cze przepływowe nowej generacji wej, jubileuszowej serii ogrzewaczy posiadają możliwość wyboru mocy przepływowych. Urządzenia charak- grzewczej 18, 21 lub 24 kW w jedteryzują się nowoczesną linią, funk- nym urządzeniu. Jest to moc przełącjonalnością oraz przystępnymi ce- czalna w zależności od potrzeb użytnami. Seria jubileuszowa to 5 modeli kownika. Każdy model jest wyposazróżnicowanych pod względem żony w system odkrytej grzałki o dufunkcji oraz konstrukcji: cztery mo- żej odporności na zakamienienie. dele elektroniczne (PER, PEO, PEY, Ogrzewacze są przystosowane do PEG) i jeden hydrauliczny (PHB). bezpośredniego podłączenia do inNajbardziej zaawansowanym urzą- stalacji z PCV oraz posiadają stopień dzeniem w kolekcji jest model PER ochrony IP 25. Urządzenia będą dooferujący wiele komfortowych funk- stępne w sprzedaży od lipca 2014 r. cji, w tym: dwa przyciski służące do Joanna Radzimirska

Tekst sponsorowany - ale jak pasuje do tematu! Nieprawdaż?

Optymalna instalacja wodociągowa w systemie KAN-therm Push Bezoringowy system instalacyjny KAN-therm Push składa się z rur PE-Xc i PE-RT o średnicach 12, 14, 18, 25 i 32 mm oraz kształtek z nowoczesnego tworzywa PPSU lub mosiądzu. Dzięki walorom higienicznym oraz wysokiej wytrzymałości temperaturowej i ciśnieniowej rur i kształtek, przeznaczony jest zarówno dla wewnętrznych instalacji wodociągowych, jak i instalacji grzewczych. Połączenia uzyskuje się poprzez wciśnięcie rozszerzonej końcówki rury na złączkę, a następnie nasunięcie mosiężnego pierścienia, dzięki czemu rura ściśle przylega do powierzchni złączki bez dodatkowych uszczelnień. Taki sposób łączenia umożliwia prowadzenie instalacji w szlichcie podłogowej i pod tynkiem bez żadnych ograniczeń. Współczesne instalacje grzewcze i wodociągowe projektowane są z uwzględnieniem coraz bardziej wyśrubowanych wymogów dotyczących materiało- i energochłonności. Z tego też powodu coraz większe znaczenie ma optymalizowanie oporów przepływu w instalacji. W instalacjach KAN-therm Push opory te są znacznie ograniczone z uwagi na gładkość powierzchni wewnętrznych rur, a przede wszystkim ze względu na charakterystyczną konstrukcję bezoringowych kształtek. Ponieważ rura przed połączeniem ze złączką jest kielichowana, po zaciśnięciu różnica pomiędzy wewnętrznymi średnicami www.instalator.pl

rury i złączki jest nieduża, a to skutkuje niewielkimi oporami hydraulicznymi na połączeniu. Precyzyjny dobór średnic rur może przynieść znaczne oszczędności przy zachowaniu, a nawet polepszeniu warunków eksploatacji instalacji. Stąd też obecność w systemie KAN-therm Push rur PE-RT i PE-Xc o średnicach 12x2 i 14x2 mm do zasilania grzejników i urządzeń wodociągowych. W instalacjach grzewczych rurami o średnicy 12x2 mm można, z uwzględnieniem ekonomicznych jednostkowych strat ciśnienia, bez problemu podłączyć grzejniki o mocy nawet 1300 W. Ponadto lepsze są warunki do samoodpowietrzania się instalacji. Rury 12 i 14 mm, dzięki korzystnej proporcji średnicy do grubości ścianki, posiadają większą odporność na ciśnienie wewnętrzne. Dodatkowo niższy jest koszt materiałów, mniejsze też powinny być nakłady na robociznę. Zastosowanie w instalacjach wodociągowych średnic rur 12x2 i 14x2 przynosi dodatkowy korzystny efekt - pozwala na wydłużenie odcinków instalacji c.w. bez dodatkowego przewodu cyrkulacyjnego. Wynika to ze zredukowania pojemności wodnej rurociągów i zachowania wymaganej przepisami objętości 3 litrów na dłuższym odcinku instalacji. l Piotr Bertram

www.kan.com.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 24

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. Legionella, energooszczędne, przygotowanie, moduł, c.w.u.

Ta co no va Bezpiecznemu i ekonomicznemu przygotowaniu c.w.u. w obiektach przemysłowych i użyteczności publicznej stawiane są wysokie wymagania. Wykorzystując produkty marki Taconova jesteśmy w stanie je spełnić. Bezpiecznemu i ekonomicznemu przygotowaniu ciepłej wody użytkowej w obiektach przemysłowych i użyteczności publicznej stawiane są wysokie wymagania, które trudno czasem ze sobą pogodzić: l higienicznie czysta woda pitna, l możliwość przygotowania dużej ilości ciepłej wody w krótkim czasie z uwagi na duży równoczesny pobór przez wielu użytkowników instalacji, l długie przestoje, nawet kilkudniowe. Do przygotowania ciepłej wody użytkowej niezbędny jest dodatkowy zbiornik lub stosowny zbiornik kombinowany ze zintegrowanym podgrzewem wody użytkowej. Przy tym rozwiązaniu podgrzewane są setki litrów wody i czasami magazynowane przez kilka dni. Stanowi to stagnację w czystej postaci. Podstawowy warunek, jaki należy spełnić przy przygotowaniu ciepłej

wody w zasobniku, to przeciwdziałanie zagrożeniu Legionellą. By spełnić te wymagania, należy w centralnych instalacjach przygotowania ciepłej wody użytkowej: l stosować materiały z atestem higienicznym, l utrzymywać odpowiednią temperaturę w instalacji (wody zimnej < 20°C, wody ciepłej ≥ 55°C), włącznie z przeprowadzeniem równoważenia hydraulicznego systemów cyrkulacyjnych, l zaizolować rurociągi i armaturę, l zli kwi do wać wszel kie za sto iska wody, l zlikwidować ślepe odcinki rur, l zapobiec procesom korozji i tworzenia złogów, osadów.

C.w.u. wedle zapotrzebowania Istnieje natomiast możliwość przygotowania żądanej ilości ciepłej wody użytkowej poza zasobnikiem za pomocą grupy pompowej z wymiennikiem, przy jednoczesnej dostępności zbiornika buforowego do celów grzewczych. Taki zasobnik umożliwia podłączenie instalacji solarnej, kotła gazowego lub olejowego, kotłów na pelet czy pomp ciepła i zapewnia jednocześnie ich ekonomiczną pracę (np. wydłużenie czasu pracy palników). W tej konfiguracji możemy zrezygnować z bufora c.w.u. i uzyskaną w ten sposób powierzchnię wykorzystać na przykład do montażu kolejnych lub większych zbiorników buforowych do celów grzewczych. Także dodatkowe armatury do regulacji wielkości przepływu i temperatury (w małych instalacjach) stają się zbytecz-

ne, co nie tylko znacząco redukuje niezbędną przestrzeń montażową, ale i koszty inwestycyjne. Regulowany elektronicznie moduł świeżej wody TacoTherm Fresh podgrzewa wodę użytkową na zasadzie przepływu za pomocą energii pochodzącej ze zbiornika buforowego. Dodatkowy zbiornik na ciepłą wodę użytkową jest tym samym już niekonieczny.

Bezpiecznie i higienicznie Moduł świeżej wody TacoTherm Fresh (fot. 1) stosowany jest wszędzie tam, gdzie z uwagi na higienę użytkowania i zmienne, krótkotrwałe zapotrzebowanie na ciepłą wodę zrezygnowano z magazynowania ciepła w zbiorniku buforowym. TacoTherm Fresh stosowany jest w instalacjach o nieregularnym lub małym poborze ciepłej wody użytkowej, od których oczekuje się wolnego od Legionelli zaopatrywania w ciepłą wodę. Za pomocą programu temperaturowego elektronicznego sterownika możemy ustawić temperaturę wody na wylocie równą 45 do 55°C. Krótki czas reakcji sterownika chroni użytkownika przed ewentualnymi oparzeniami. Odpowiada za to czujnik temperatury TacoControl, który ciągle mierzy temperaturę i wielkość przepływu (co sekundę cztery razy temperaturę i dwa razy przepływ), zamontowany na odpływie ciepłej wody użytkowej z wymiennika płytowego, w połączeniu z pompą obiegową o regulowanej bezstopniowo liczbie obrotów. Eliminuje to konieczność stosowania np. zaworów termostatycznych. Pytanie do... W jaki sposób Państwa produkty zapobiegają rozwojowi bakterii Legionella w instalacji? www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 25

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

szachtów instalacyjnych, bo „odpada” kompletna para rurociągów.

Elektroniczna regulacja przyczynia się ponadto do tego, iż po stronie pierwotnej do wymiennika płytowego dopływa tylko taka ilość wody grzewczej, jaka jest potrzebna do podgrzania aktualnie pobieranej ilości wody użytkowej. To umożliwia stałe utrzymanie możliwie największej różnicy temperatur, ogranicza temperaturę powrotu wody grzewczej do bufora (do wartości nie wyższej niż 20°C) i redukuje stopień wytrącania kamienia na wymienniku. Ten sposób podgrzewania wody użytkowej jest niezależny od rodzaju zastosowanego źródła ciepła.

Zdecentralizowane ogrzewanie c.w.u. Do pokrycia zapotrzebowania na ciepłą wodę pitną pojedynczych jednostek mieszkaniowych, Taconova uzupełnia asortyment o węzeł jednofunkcyjny TacoTherm Fresh Femto (fot. 2) i dwufunkcyjny TacoTherm Dual do zdecentralizowanego zaopatrywania w ciepłą wodę w obiektach budownictwa mieszkaniowego. Użycie modułu świeżej ciepłej wody bądź dwufunkcyjnego węzła mieszkaniowego umożliwia rezygnację z dużych centralnych instalacji magazynowania wody pitnej i tym samym minimalizuje niezbędne nakłady związane z ochroną przed bakteriami Legionella. Zastosowanie modułów świeżej wody TacoTherm Fresh Femto lub dwufunkcyjnych węzłów mieszka-

Wysoka wydajność c.w.u.

2 niowych TacoTherm Dual pozwala na wykonanie instalacji 3- lub 4-rurowej (piony), co przekłada się na możliwość rezygnacji z instalacji rozdzielczej i cyrkulacyjnej ciepłej wody użytkowej. To znacząco upraszcza projektowanie - oszczędność nakładów pracy na wymiarowanie rurociągów i określenie niezbędnych wielkości przepływów w instalacji cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. Na etapie wykonawstwa zmniejszają się nakłady finansowe na materiały instalacyjne, dotyczące w szczególności zakupu rur, pomp i niezbędnych armatur, zmianie ulega również niezbędny czas montażu. Decentralne podgrzewanie wody użytkowej redukuje ponadto wielkość niezbędnych

3 www.instalator.pl

Moduł świeżej wody TacoTherm Fresh Exa (fot. 3) posiada, mimo małych rozmiarów, dużą wydajność zgodnego z zapotrzebowaniem przygotowania ciepłej wody, jaka jest wymagana w budynkach komercyjnych. Dzięki temu zmagazynowana w zasobnikach np. solarna energia cieplna może być efektywnie wykorzystana do wspomagania ogrzewania budynku. Firma Taconova posiada w swojej ofercie szeroką paletę modułów świeżej wody o wydatku do 200 l/min, także w wersjach z pompami elektronicznymi o wysokiej sprawności. TacoTherm Fresh stanowi doskonałe uzupełnienie modułów ładowania warstwowego TacoSol Load w instalacjach solarnych. Zalety modułów świeżej wody Taconova: l ma ła po jem ność wo dy użyt ko wej, ograniczona do wymiennika i rurociągów, l ma łe za po trze bo wa nie na ener gię przy ewentualnej termicznej dezynfekcji, l brak występowania wody stojącej, l oszczędność miejsca, l prosty i szybki montaż, l dokładna regulacja temperatury wody dopływającej do wylewek, l ni ski koszt pod grza nia wo dy użyt kowej, l w peł ni au to ma tycz na i bez ob słu gowa praca, l pro gra mo wal na ter micz na de zyn fekcja, l elek tro nicz na re gu la cja tem pe ra tury i przepływu. Zastosowanie: l znacząco nieregularnie użytkowane obiekty: sale sportowe, baseny, część sanitarna zakładów przemysłowych, instalacje z długimi przerwami w dostarczaniu ciepła, szpitale, szkoły, domy starości itp., l obiekty o małym zużyciu c.w.u., l z od na wial ny mi źró dła mi ener gii, np. pompami ciepła i zbiornika buforowego. Rafał Kowalski

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 26

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Dziś na ringu „MI”: przygotowanie i dystrybucja c.w.u. kocioł, zasobnik, pompa ciepła, bufor, warstwowe

Vies smann Niezależnie od potrzebnej ilości ciepłej wody Viessmann oferuje kompletne rozwiązania systemowe do jej ogrzewania, odpowiednie dla każdego obiektu. Właściwie dobrane zapewniają wysoki komfort ciepłej wody ogrzewanej z jednego lub wielu źródeł ciepła. Zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową często decyduje o sposobie jej przygotowania i zastosowanych rozwiązaniach. Może mieć znaczący wpływ na potrzebną moc grzewczą kotła, pojemność zasobnika lub podgrzewacza. Nie bez znaczenia będzie również wykorzystanie odnawialnych źródeł energii dla obniżenia kosztów jej ogrzewania.

stali nierdzewnej. Mimo małego zasobnika kocioł o mocy do 24 kW w ciągu pierwszych 10 minut może dostarczyć 160 litrów ciepłej wody ogrzewanej od 10 do 45°C. Jeśli mamy do dyspozycji trochę więcej miejsca, możemy zastosować stojące kotły kondensacyjne z zabudowanym zasobnikiem 100 litrów: Vitodens 222-F, Vitodens 333-F; z za-

Kocioł i c.w.u. Najprostszym sposobem na ogrzewanie wody użytkowej jest dwufunkcyjny kocioł przepływowy, np. Vitopend 100-W i kondensacyjny Vitodens 100-W. Dla większego komfortu i dostępnej ilości c.w.u. kocioł powinien współpracować z podgrzewaczem pojemnościowym lub zasobnikiem warstwowym. W zależności od rodzaju i ilości zastosowanych źródeł ciepła konieczne mogą być zasobniki buforowe wody grzewczej, które oprócz magazynowania ciepła łatwo można wykorzystać również do ogrzewania wody użytkowej. Zasobniki warstwowe c.w.u. zabudowane w kotle, mimo małej pojemności, pozwalają korzystać z dużej ilości c.w.u. Kocioł i zasobnik są ciekawym rozwiązaniem dla budynków, gdzie nie przewidziano tradycyjnej kotłowni i gdzie mamy do dyspozycji ograniczoną ilość miejsca do zamontowania kotła. Wyjątkowo mało miejsca potrzebują wiszące kotły kondensacyjne Vitodens 111-W i 222-W z zabudowanym zasobnikiem 46 litrów, wykonanym ze

sobnikami 170 litrów w Vitodens 242F i 220 litrów w Vitodens 343-F, do których można podłączyć instalację kolektorów słonecznych. Łatwo znajdziemy miejsce na kocioł Vitodens, bo potrzebuje mało miejsca i można go zabudować po bokach.

Zasobniki i podgrzewacze W kotłach dwufunkcyjnych przepływowych i z zasobnikami warstwowymi woda użytkowa ogrzewana jest przez wymiennik płytowy. Jeśli mamy twardą wodę wodociągową, optymalnym rozwiązaniem będzie zastosowanie zmiękczacza wody Aquahome. Pytanie do... Jakie są zalety zewnętrznych wymienników ciepła?

Zmiękczacz nie tylko zapobiegnie odkładaniu kamienia na powierzchni wymiennika, ale zapewni odpowiednią jakość wody do mycia, kąpieli, prania i gotowania. Innym rozwiązaniem może być zastosowanie kotła stojącego, np. Vitodens 222-F w wersji z zabudowanym podgrzewaczem pojemnościowym 130 litrów, wyposażonym w wężownicę grzewczą, lub kotła z tradycyjnym podgrzewaczem c.w.u., w którym wężownica w mniejszym stopniu jest wrażliwa na odkładanie kamienia. W domach jednorodzinnych i większych obiektach woda użytkowa może być ogrzewana przez kocioł grzewczy w podgrzewaczu Vitocell (100 do 1000 litrów): płaszczowym, z 1 lub 2 wężownicami (również z zabudowanym osprzętem instalacji solarnej). Wykonane są one ze stali nierdzewnej lub zabezpieczone przed korozją podwójną warstwą emalii ceramicznej i anodą ochronną (magnezową lub bezobsługową). Dla większego zapotrzebowania na wodę podgrzewacze można łączyć ze sobą w kaskadę, uzyskując odpowiednią pojemność wody. Dla większego zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową odpowiednim rozwiązaniem mogą być zasobniki Vitocell 100-L o pojemności 500, 750 i 1000 litrów. Woda użytkowa ogrzewana jest przez zewnętrzny wymiennik ciepła i magazynowana w zasobniku. Do współpracy z Vitocell 100-L dostępne są zestawy z wymiennikami płytowymi i osprzętem do warstwowego ładowania zasobnika - Vitotrans 222 o mocy grzewczej do 240 kW. Do współpracy z pompą ciepła zasobnik można wyposażyć dodatkowo w lancę ładującą i grzałkę elektryczną. Zaletą zewnętrznych wymienników ciepła jest perspektywa wyboru dowolnej wielkości powierzchni wymiennika. Dzięki temu możliwe jest przekazywanie sporych mocy bez dużych spiętrzeń temperatur, np. w inwww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 27

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

stalacji z pompą ciepła. Zastosowanie lancy ładowania pozwala na zmniejszenie prędkości wlotowej podgrzanej wody. W ten sposób zostaje utrzymane uwarstwienie termiczne w zbiorniku.

Zasobniki uniwersalne Zasobniki multiwalentne (uniwersalne) pełnią dwie funkcje: akumulatora ciepła i jednocześnie podgrzewacza wody użytkowej. Vitocel 340M/360-M o pojemnościach 750 i 950 litrów idealnie nadają się do podłączenia wielu źródeł ciepła, np. kotła na paliwo stałe, gazowego, olejowego i kolektorów słonecznych. Całą pojemność zasobnika zajmuje woda grzewcza. Woda użytkowa ogrzewana jest przepływowo w specjalnej karbowanej wężownicy ze stali nierdzewnej, która biegnie wzdłuż całej wysokości zasobnika. Takie rozwiązanie pozwala na zachowanie niskich strat postojowych, a także eliminuje konieczność wygrzewu antybakteryjnego. Zasobniki uniwersalne zastępują dwa urządzenia: akumulator ciepła i podgrzewacz wody użytkowej. Dzięki króćcom rozmieszczonym na różnych wysokościach efektywnie wykorzystują różne temperatury wody grzewczej ogrzewanej przez kilka źródeł ciepła. Pozwalają również w łatwy i nie zajmujący wiele miejsca sposób wykorzystać kolektory słoneczne do wspomagania ogrzewania budynku i wody użytkowej. Tylko 1,5 m2 powierzchni podłogi tyle potrzebuje centrala grzewcza Vitosolar 300-F, która integruje ze sobą zasobnik uniwersalny Vitocell 340-M 750 litrów z wysoko sprawnym kotłem kondensacyjnym Vitodens 200W lub 300-W oraz osprzętem wyposażenia kotłowni. Wszystko zmontowane w jedną całość i gotowe do podłączenia do instalacji.

Bufor c.o., również do c.w.u. Zasobniki buforowe Vitocell oferowane są o pojemnościach od 200 do 950 litrów, przy czym tylko 200litrowe mają trwale przymocowaną izolację cieplną z twardej bezfreonowej pianki PUR. Dla łatwiejszego wniesienia w zasobnikach o pojemnościach od 400 do 950 litrów płaszcz izolacji cieplnej dostarczany jest osobno. Wykonany jest on z www.instalator.pl

włókien poliestrowych, o bardzo dobrych własnościach izolacji cieplnej i możliwościach recyklingu.

pła w formie wężownicy, do podłączenia np. kolektorów słonecznych. Wężownica ma powierzchnię wymiany ciepła 1,8 i 2,1 m2, co pozwala na podłączenie kolektorów słonecznych o powierzchni około 12-20 m2. Pozwala to efektywnie wykorzystać energię słoneczną do wspomagania ogrzewania budynku, gdyż zasobniki mają bardzo mała stratę postojową, która wynosi zaledwie 1,63-1,67 kWh/24 h. Zasobniki Vitocell 160-E wyposażone są dodatkowo w system rozładowujący ciepło z instalacji solarnej. Woda ogrzana przez kolektory trafia od razu do górnej części zasobnika i może zostać natychmiast wykorzystana. Pozwala to jeszcze efektywniej spożytkować energię z kolektorów słonecznych. Stosując dodatkowo tzw. moduł świeżej wody, ciepło zmagazynowane w zasobniku można łatwo wykorzystać do ogrzewania wody użytkowej. Nie mamy tutaj efektu magazynowania c.w.u., bo jest ona ogrzewana w sposób przepływowy w wymienniku płytowym. W ten sposób w instalacji mamy tylko jeden zbiornik jako akumulator ciepła, który możemy również wykorzystać do komfortowego i higienicznego ogrzewania wody użytkowej, o wydajnościach c.w.u.: 30, 50 lub 67 l/min i z możliwością podłączenia cyrkulacji wody użytkowej.

Pompa ciepła do c.w.u.

Zasobniki Vitocell 140-E/160-E dostępne są o pojemnościach 750 i 950 litrów. Wyposażone w wymiennik cie-

Najniższe koszty ogrzewania c.w.u. zapewnia powietrzna pompa ciepła Vitocal 161-A. Przy stosunkowo niskim koszcie inwestycji samodzielnie ogrzeje wodę użytkową przez cały rok. Może również współpracować z kotłem grzewczym lub kolektorami słonecznymi. Pompa może pobierać powietrze bezpośrednio z zewnątrz budynku, z pomieszczenia, w którym się znajduje, lub dodatkowo wykorzystywać ciepło z powietrza usuwanego z budynku przez instalację wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Vitocal 161-A sama może pełnić funkcję wentylacji mechanicznej wywiewnej dostosowanej do potrzeb użytkowników. Wysoki komfort c.w.u. gwarantuje zasobnik o pojemności 300 litrów, w którym woda użytkowa może być ogrzewana przez samą pompę ciepła nawet do temperatury 65°C. Krzysztof Gnyra

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 28

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ring „MI”: przygotowanie ciepłej wody użytkowej pompa ciepła, c.w.u., grzałka, wspomaganie, powietrzna

CTA Firma CTA, szwajcarski producent pomp ciepła, ma w swojej ofercie pompę powietrzną do produkcji c.w.u. CBEW WP 300. Montaż pompy ciepła do wody użytkowej polega tylko na podłączeniu wody i zasilania, jak dla ogrzewacza elektrycznego. Jest to rozwiązanie konkurencyjne dla systemu kolektorów słonecznych. Urządzenie to, wyposażone w zasobnik o pojemności 258 litrów, wykorzystuje powietrze wewnętrzne bądź zewnętrzne do temperatury nawet 10°C, podgrzewając ciepłą wodę do temperatury 62°C. Ilość wyprodukowanej ciepłej wody (przy temperaturze otoczenia 20°C, wilgotności względnej 70% i podgrzewie wody z 15 do 47°C) wynosi 850 litrów/dobę. Dodatkowo każda pompa ciepła ma wbudowaną grzałkę elektryczną, która może służyć do wspomagania ogrzewania, np. do uzyskania jeszcze wyższych temperatur ciepłej wody. W związku z tym, iż wewnątrz zasobnika zamontowana jest wężownica o powierzchni 1 m2, pompa ciepła może współpracować z innymi systemami ogrzewania wody użytkowej. Szczególnie korzystne jest połączenie z kotłem na paliwo stałe, którego rozpalanie w okresie letnim tylko w celu podgrzania ciepłej wody, nie jest zajęciem przyjemnym. Pompa ciepła produkuje ciepłą wodę w sposób bezobsługowy od maja do września. W okresie grzewczym, woda ogrzewana jest poprzez wężownicę, niejako przy okazji palenia w kotle. Jeśli planujemy ogrzewanie domu przy pomocy pompy ciepła to, z punktu widzenia kosztów eksploatacji, korzyst-

ne jest rozdzielenie systemu ogrzewania wody grzewczej od wody użytkowej. Pompa ciepła odpowiedzialna za ogrzewanie, pracując na niskim para-

metrze wody grzewczej (np. 38°C dla ogrzewania podłogowego), pracuje z największą efektywnością. Na potrzeby ciepłej wody użytkowej, której koszty ogrzewania stanowią ok. 15-20% całych kosztów związanych z ogrzewaniem, pracuje oddzielna pompa ciepła. Ponieważ montaż pompy ciepła do wody użytkowej polega tylko na podłączeniu wody i zasilania, jak dla zwykłego ogrzewacza elektrycznego, zastosoPytanie do... Kiedy pompa ciepła jest rozwiązaniem korzystniejszym od kolektorów słonecznych?

wanie tego urządzenia jest rozwiązaniem konkurencyjnym dla systemu kolektorów słonecznych, których montaż jest dużo bardziej skomplikowany. Dodatkowymi korzyściami wynikającymi z zastosowania powietrznej pompy ciepła do wody użytkowej, jest możliwość osuszania wilgotnych miejsc lub schładzania wyznaczonych pomieszczeń poprzez skierowanie tam, odpowiednimi kanałami, wlotu lub wylotu powietrza z pompy ciepła. Mamy więc urządzenie łatwe w montażu, niedrogie w zakupie, tanie w eksploatacji i bezobsługowe. Parametry techniczne: l moc grzewcza: 1,7 kW, l pobór mocy sprężarki: 600 W, l moc grzałki elektrycznej: 2 kW, l COP (temp. pow. +7°C/temperatura ciepłej wody 53°C): 2,5, l COP (temp. pow. +15°C/temperatura ciepłej wody 54°C): 2,8, l pojemność: 258 l, l produkcja ciepłej wody (przy temperaturze otoczenia 20°C, wilgotności względnej 70% i podgrzewie wody z 15°C do 47°C): 850 l/24h, l zakres nastaw temperatury ciepłej wody: 35-62°C, l temperatura ochrony przed Legionellą: 65°C, l średnica kanałów powietrza: 160 mm, l przepływ powietrza: 200-300 m3/h, l temperatura powietrza zasilającego: od -10 do 35°C, l poziom hałasu: 63,1 dB(A), l powierzchnia wężownicy: 1 m2, l straty ciepła (powietrze +15/ciepła woda 55°C): 0,7 kWh/24h, l zasilanie : 230 V/50 Hz, l wymiary (średnica x wysokość): 707 x 1916 mm, l waga: 155 kg. Generalnym przedstawicielem marki CTA jest firma Astat. Piotr Kuligowski www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 29

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Poczta „Magazynu Instalatora”

Ko lek tor do po rów na nia W poniższym materiale chciałbym się odnieść do treści zamieszczonych w artykule pt. „Waty na dachu” zamieszczonym w „Magazynie Instalatora” 8/2013 na s. 42-44. W artykule tym autorzy porównują wydajność wybranych rodzajów kolektorów słonecznych, wyprowadzając różnorakie wnioski w oparciu o własne obliczenia. Tymczasem od dłuższego czasu możliwe jest porównanie uzysku solarnego poszczególnych typów kolektorów słonecznych przy wykorzystaniu pełnej wersji certyfikatu Solar Keymark [1]. Na ostatniej stronie certyfikatu znaleźć można prognozowaną wielkość rocznego uzysku solarnego kolektora słonecznego dla czterech wybranych lokalizacji instalacji solarnych (Ateny, Davos, Sztokholm, Würzburg). W tabeli dla porównania przedstawiono porównanie uzysku energetycznego wybranego polskiego kolektora płaskiego (u góry) i chińskiego kolektora próżniowego (u dołu) bez podawania nazw producentów. Czytelnik może więc porównać uzyski roczne kolektorów słonecznych, które posiadają Solar Keymark. Oczywiście musi porównać obiektywnie. Jeśli czytelnik będzie uważał, że trzeba porównać na przykład kolektory o podobnej powierzchni brutto , to wybierając kolektory KS2300 o łącznej powierzchni brutto 4,62 m2 będzie musiał porównać je z kolektorami JXSPC-15 o identycznej łącznej powierzchni brutto. Jedyny problem stanowi pytanie, czy produkt kupowany na rynku posiada parametry identyczne z tymi, które podane są w dokumencie. Zapis, który znajduje się w szczegółowym sprawozdaniu z badań kolektora słonecznego, będącym podstawą wystawienia znaku www.instalator.pl

Solar Keymark: „podane wyżej dane dotyczą jedynie kolektora, który dostarczony został przez zleceniodawcę do badań. Rzeczywiste osiągi kolektora mogą znacznie odbiegać od podanych w certyfikacie”, wyjaśnia wszystko. Oznacza to, że od uczciwości producenta i zapewnienia powtarzalności produkcji zależy, czy sprzedawany produkt jest identyczny z tym, który uzyskał Solar Keymark. Na stronie jednego z producentów kolektorów słonecznych znajdziemy następującą informację: „W 2009 roku zostają zakończone prace nad kolekto-

rem 4020 S, który zostaje wysłany do instytutu celem określenia jego efektywności”. Wszyscy czekali z niecierpliwością na wyniki. Kiedy nadeszła wiadomość wszyscy ze zdumieniem przeczytali, że wystąpił błąd aparatury pomiarowej i proszą o dwa kolejne kolektory. Okazało się później, że uzyskany wynik wydawał się dla pracowników laboratorium niemożliwym - stąd powtórne testy, które potwierdziły najwyższy wynik w historii certyfikacji kolektorów. Udało się! 85% efektywności oznaczało najefektywniejszy kolektor na świecie! [2]. Czy podany tekst jest prawdziwy? Korzystamy z [3] i stwierdzamy, że istniał wówczas na rynku kolektor o wyższej sprawności! Równocześnie zastrzeżenia budzi podana przez producenta w tekście sprawność 85%. Korzystając z bazy danych umieszczonej na stronie internetowej tego produ-

centa [4] okazuje się, że sprawność optyczna tego kolektora podana w podsumowaniu wyników badań jest niższa i nie przekracza 85%! Co ciekawe, analizując podsumowanie wyników badań stwierdzamy, że w 2012 roku (podana data badań to 13.03.2012 r.) badano kolektor słoneczny wyprodukowany w 2008 roku (year of production)? Idąc dalej tym tropem sięgamy do wyżej wymienionej bazy danych Solar Keymark [4] i stwierdzamy, że podana tam wartość sprawności optycznej analizowanego kolektora słonecznego jest jeszcze niższa i nie przekracza 84%! W tym materiale oraz liście opublikowanym w „Magazynie Instalatora” 4/2014 („Połączenia w absorberach”, s. 16-17 - przyp. red.) przedstawiłem przykłady budzących wątpliwość artykułów porównujących kolektory słoneczne, których celem jest udowodnienie wyższości produktów oferowanych przez określonych producentów. Wszystkie te porównania wychodzą między innymi z założenia, że oferowane na rynku kolektory posiadają parametry zgodne z tymi, które podane są w dokumencie Solar Keymark. Dlaczego więc zdarzają się przypadki, że kolektor posiada Solar Keymark, a nie osiąga wydajności podanej w tym dokumencie? Ten problem wymaga osobnej analizy. dr inż. Jerzy Chodura Li te ra tu ra: [1] so lar key.dk/so lar key mark da ta/qCol lec tor Cer ti fi ca tes/Sho wQCol lec tor Cer ti fi ca te sTa ble.aspx [2] www.watt.pl/pl/firma/historia.html [3] www.dincertco.de/logos/0117S783%20F.pdf [4] www.watt.pl/pl/imagesdb_aed848b1a13a 3a82476fa36fc5ea3151.pdf [5] www.dincertco.de/logos/0117S825%20F.pdf

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 30

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Projekt ustawy o OZE - bliżej realizacji

Instalator do przeszkolenia Odnawialne źródła energii stały się naszą codziennością. Nikogo nie dziwią ani kolektory, ani też ogniwa fotowoltaiczne. Na koniec roku przekazano wersję rządową 4.2 w sprawie projektu ustawy OZE do Kancelarii Premiera RP, a już 22.04.2014 r. premier parafował wskazany dokument, przekazując go do Komisji Sejmowej. Czyżby zatem nastąpił przełom? Odnawialne Źródła Energii - OZE, jak sama nazwa wskazuje, są grupą różnych składowych sektora energii samoodtwarzalnej. W grupie tej coraz częściej dominują kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne. Jednakże od czasu sporządzenia pierwszego projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii, jaki mogłem napisać, wskazywałem na konieczność rozdzielenia sektora przemysłowego od sektora rzemieślniczo-gospodarczego. Z jednej strony trzeba się cieszyć, że kolejne pieniądze pojawiają się na wykorzystanie energii słonecznej, gdzie 100 mln zł NFOŚiGW przeznaczył na energetykę prosumencką. Tak wyszukana nazwa wymaga wyjaśnienia. Oferowane środki są skierowane głównie do osób prawnych, takich jak: wspólnoty mieszkaniowe - WM, spółdzielnie mieszkaniowe - SM, czy też organy samorządowe, które chcą na swoich nieruchomościach solarów lub wiatraków. Najważniejszy jest jednak trend wsparcia rzeczywistego, który trwa nieprzerwanie od 1995 r., kiedy właśnie NFOŚiGW w Warszawie zorganizował na I Międzynarodowych Targach w Pałacu Kultury i Nauki spotkanie, gdzie zainicjowano temat „kredytu na kolektory słoneczne”. Nieżyjący już J. Pusiak - dyrektor I Oddziału BOŚ na ul. Wilanowskiej, późniejszy prezes NFOŚiGW, był prekursorem tego pomysłu, który nota bene zrodził się w 4-osobowej grupie na ul. Bartyckiej w EKOPANie. Pomysł już wówczas okazał się hitem na miarę czasu, ale obecne wsparcie wydaje się mu dorównywać. Pamiętajmy jednakże, że dużo zależy od nas

samych, a także o właściwym opracowaniu projektowym i założeniu realizacyjnym. Warto bazować na układach biwalentnych, wykorzystujących kilka rodzajów źródeł energii. Nowością jest wspieranie działań na poziomie 100% środków kwalifikowanych, odnoszących się do: l kolektorów słonecznych płaskich i tubowych, l ogniw PV, l małych siłowni wiatrowych, l pomp ciepła, l małych biogazowi, l układów mikrogeneracyjnych. Inwestycje dotyczą jednakże domów jednorodzinnych i wielorodzinnych. Od 26 maja br. rusza nabór dla zainteresowanych jednostek - „Prosument”. Budżet docelowy opiewa na kwotę 600 mln zł. Czas realizacji programu obejmuje lata 2014-2010, ale wykonanie zadania będzie przysługiwało jednostkom, które do 2018 r. będą miały zawartą umowę kredytową. Przyjmuje się ambitne założenia zwiększenia wykorzystania w skali roku do blisko 360 MW, co powinno dać wymierny efekt ekologiczny na poziomie zmniejszenia emisji CO2 o 165 tys. ton/rok. Powyższe informacje przekazała PAP. Według oceny Opimal Energy, co trzeci Polak nie wie, jakie są rodzaje odnawialnych źródeł energii. Nie potrafi podać nawet jednego przykładu wykorzystania OZE w naszym kraju. Większość ankietowanych - ok. 56% wskazuje, że energia odnawialna pochodzi głownie z siłowni wiatrowych, zaś 53% wskazuje na kolektory słoneczne i ogniwa PV. Grupa 36% badanych wskazuje zaś na energetykę wodną.

Są też przykłady pozytywne. Wskazując w 1998 r. (działania w ramach programu Eureka) możliwości funkcjonowania ponad ustalonymi ramami projektu na Klaster Innowacyjny, nie myślałem, że uda się wcielić go w życie. A jednak taka inicjatywa dochodzi do skutku. Na terenie okolic Przemyśla tworzy się podwaliny „polskiej doliny krzemowej” (na przykładzie USA). Zielona Dolina Przemyśla ma swoich udziałowców w postaci 25 firm. Przy projekcie swoje zainteresowanie wykazuje Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza (dane od Prezydenta Przemyśla Roberta Chomego).

Rola instalatora Jak to wygląda z pozycji instalatora? Prawdę powiedziawszy, jestem pełen wątpliwości, a wręcz przerażenia, że od 1.01.2015 r. zacznie się rewolucja w świecie wykonawców OZE. Wówczas mają zacząć funkcjonować systemy kwalifikacji zawodowych, które opierać się będą o specjalny system ewidencji scentralizowanych danych w Urzędzie Dozoru Technicznego. Dla lepszego zobrazowania sytuacji zachęcam do zapoznania się z opisem podanym w projekcie ustawy. W szczególności chodzi o jej rozdział 7 „Warunki i tryb wydawania certyfikatów instalatorom mikroinstalacji i małych instalacji oraz akredytowania organizatorów szkoleń” i artykuły od 131 do 153. Z uwagi na ogromną objętość treść tych artykułów została przedstawiona w internetowym wydaniu „Magazynu Instalatora” na www.instalator.pl. Zachęcam do zapoznania się z tymi dokumentami. Są naprawdę istotne! W zakresie tych przepisów można podać szereg wątpliwości z retorycznym pytaniem: o co tak naprawdę chodzi? W rozmowach w Ministerstwie Gospodarki zapewniano mnie, że jest to działanie mające na celu zwiększenie jakości wykonywanych www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 22:42 Page 31

miesięcznik informacyjno-techniczny

usług oraz forma pomocy dla wykonawców instalacji. Szczerze powiem, że żadna z tych argumentacji nie była dla mnie trafna, kiedy dokonujemy konfrontacji wiedzy instalatora z 20-letnim doświadczeniem i młodego człowieka rozpoczynającego działalność zawodową po szkoleniu.

Cie szyć się czy mar twić? Czy można zatem cieszyć się z wprowadzanych zmian, czy raczej martwić? Mówiąc obrazowo, jak zwykle mamy przykład „kija” i „marchewki”. Z jednej strony mamy pewnego rodzaju wsparcie, ale z drugiej strony, niestety, musimy liczyć się z obostrzeniami na rynku instalacyjnym. W moim odczuciu większość instalatorów zachowa zdrowy rozsądek i nadal będzie wykonywać instalacje zgodnie ze sztuką budowlaną, na bazie dotychczasowych doświadczeń. Z tego tytułu nie może być karana, zaś przepisy nie działają wstecz, a to spowoduje, że może właśnie społeczeństwo zacznie bardziej znacząco doceniać instalatorów bardziej wiekowych. Oczywiście inaczej będzie wyglądała budowa instalacji średnich i dużych z dotacjami unijnymi. Tutaj na pewno nastąpią największe zmiany. Niemniej jednak okaże się, podobnie jak to było z wprowadzaniem termomodernizacji, że więcej zamieszania będzie wokół spraw ogólnych niż przy analizie samych obiektów wraz ich rozliczeniem. Uważam, że opierając się na doświadczeniach USA i Niemiec, ten trend rozdzielania kontroli na poszczególne sektory, wraz z dozorem tych sektorów nad prawidłowym wykonywaniem zadań, jest bardziej skuteczny i uczciwy. Każdemu bowiem instalatorowi zależy na dobrym przygotowaniu zawodowym, a nie tylko na zdobyciu samego świadectwa, które nie osłoni od kłopotów w przypadku wadliwego wykonania instalacji. Decyduje zatem doświadczenie, wiedza techniczna oraz umiejętności instalatorsko-budowlane.

Pod su mo wa nie Podsumowując, można zdecydowanie być optymistą, ale też należy wykazywać stanowczy sprzeciw dla przepisów, które już na starcie obnażają nieprawidłowości dyskwalifikujące zawodowców, i to z wieloletnim doświadczeniem. Jestem przekonany, że ustawa musi zawierać miejsce na wyrugowanie tej luki prawnej, bowiem w przeciwnym wypadku będziemy instalować kolektory słoneczne na takiej samej zasadzie, na jakiej funkcjonują korporacje taksówkowe - licencjonowane i wolne od ograniczeń. Rynek zaś sam będzie najlepszym barometrem właściwych proporcji popytu i podaży oraz obsługi instalacyjnej certyfikowanej oraz ogólnej. Jestem zwolennikiem szkoleń i podnoszenia kwalifikacji, ale też jestem obrońcą tych, którzy latami zdobywali swoją wiedzę i na chwilę obecną nie muszą już udowadniać społeczeństwu, że potrafią prawidłowo montować instalacje słoneczne. Pamiętajmy, że Internet za nas nie wybuduje instalacji, a jedynie umiejętna ręka i wiedza instalatora. Mam również nadzieję, że pojawi się dyskusja samych zainteresowanych, którzy na samą myśl o płaceniu niemałych pieniędzy za kolejne certyfikaty zaczną zastanawiać się nad zasadami funkcjonującymi w naszym państwie. dr inż. Zbigniew Tomasz Grzegorzewski www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 32

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Mieszkaniowe węzły cieplne i ogrzewanie podłogowe

Szafka z pętelką Instalacjom grzewczym stawiane są coraz wyższe wymagania w zakresie oszczędności kosztów energii i efektywności, wprowadzane są nowe normy i przepisy, w wyniku których producenci rozwijają i wprowadzają nowe innowacyjne systemy przygotowania i dystrybucji ciepła. Tylko odpowiednio dobrane mieszkaniowe węzły cieplne i systemy ogrzewania podłogowego mogą spełnić te wymagania. W obecnych czasach, gdy na rynku mamy bardzo wiele produktów i systemów do wyboru, istotna jest znajomość i zrozumienie innowacyjnych systemów i rozwiązań. Mieszkaniowe węzły cieplne znajdują zastosowanie w budynkach wielorodzinnych. Zdobywają one coraz większą popularność ze względu na coraz wyższe wymagania higieniczne stawiane instalacjom wody pitnej oraz potrzebę minimalizowania strat ciepła na przesyle czynnika grzewczego. Mieszkaniowe węzły cieplne pozwalają przygotować ciepłą wodę użytkową oraz dostarczyć ciepło na potrzeby instalacji grzejnikowej dla konkretnego mieszkania. Ciepło przygotowywane centralnie zostaje dostarczane do wymiennika płytowego, na którym ma miejsce podgrzew wody w trybie przepływowym. Zastosować można różne źródła ciepła, wykorzystując przykładowo kocioł gazowy lub olejowy, pompę ciepła, źródła geotermalne, ciepło dostarczane przez przedsiębiorstwo ciepłownicze czy kocioł na paliwo stałe. Różne źródła ciepła osiągają swoją najwyższą efektywność przy różnych temperaturach systemu. Niskie temperatury systemu, w szczególności niska temperatura powrotu, zwiększają efektywność źródeł odnawialnych. W przypadku zastosowania bufora z warstwowaniem strefowym jesteśmy w stanie wykorzystać ciepło o różnych temperaturach dostarczane przez różne źródła ciepła.

W przypadku zastosowania mieszkaniowych węzłów cieplnych poszczególne mieszkania z centralą grzewczą połączone są przewodami instalacji grzewczej: zasilania i powrotu oraz wody zimnej. Ze względu na specyfikę podgrzewu wody na wymiennikach, uzyskujemy niskie temperatury powrotu obiegu grzewczego, w granicach 20-30°C. Dzięki temu minimalizujemy straty ciepła związane z przesyłem ciepła. Brak jest również prowadzenia rur ciepłej wody oraz cyrkulacji, w wyniku czego zredukowana zostaje powierzchnia rur oddających ciepło do otoczenia. Brak jest również kosztów związanych z pracą pompy cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. Wszystkie wymiennikowe węzły mieszkaniowe działają w oparciu o zasadę przepływowego podgrzewu wody użytkowej. W szafce umiejscowionej na klatce schodowej lub w obrębie mieszkania/pokoju hotelowego znajdują się wszystkie elementy po-

Fot. 1 Mieszkaniowy węzeł cieplny (z arch. Oventrop).

trzebne do przygotowania wody użytkowej oraz do dostarczenia ciepła na potrzeby instalacji grzewczej: wymiennik płytowy, zawory regulacyjne służące zrównoważeniu instalacji względem innych mieszkań, zawory odcinające, proporcjonalny regulator przepływu z hydraulicznym systemem sterowania dbający o natychmiastowe przygotowanie odpowiednich ilości ciepłej wody, regulator temperatury c.w.u., regulator temperatury pomieszczeń, przyłącza rurowe, regulator różnicy ciśnień, czujnik temperatury. Większość elementów regulacyjnych działa bez potrzeby dostarczania energii elektrycznej.

Innowacyjność W przeciwieństwie do tradycyjnego rozwiązania dystrybucji ciepłej wody użytkowej oraz instalacji grzewczej instalacja oparta o wymiennikowe węzły cieplne z tzw. indywidualną dystrybucją posiada wiele zalet. Wymienić należy szczególnie te z zakresu oszczędności energii, komfortu i higieny: l Redukcja strat ciepła na przesyle. Temperatura zasilania 60-65°C. Przy temperaturze powrotu rzędu 20-30°C uzyskujemy bardzo niskie straty ciepła (ze względu na mniejsze różnice względem temperatury otoczenia). l Brak strat ciepła związanych z magazynowaniem ciepłej wody. l Brak strat ciepła na przepływie wody w instalacji cyrkulacji wody pitnej. l Brak potrzeby dostarczania energii do pracy pompy cyrkulacyjnej. l Możliwość zastosowania nowoczesnych źródeł ciepła oraz wykorzystania ciepła dostarczanego przez przedsiębiorstwa energetyki cieplnej. l Ze względu na niską temperaturę powrotu/dłuższe czasy pracy palnika wyższa efektywność kotłów ochronna przed poparzeniem i nadmiernym odkładaniem się kamienia kotłowego. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 33

miesięcznik informacyjno-techniczny

l Brak zagrożenia higienicznego związanego z magazynowaniem wody. l Wyższy komfort instalacji grzewczej (ze względu na stałą temperaturę zasilania). Możliwość indywidualnej regulacji temperatury pomieszczeń, również poza okresem grzewczym. l Możliwe rozliczenie kosztów energii i wody zgodnie ze zużyciem.

Tradycja i nowoczesność W przypadku budynków remontowanych mieszkaniowe węzły ciepła współpracują po stronie mieszkania z instalacją grzejnikową. Na grzejnikach zamontowane są głowice termostatyczne, które w przypadku braku zapotrzebowania na ciepło odcinają przepływ czynnika grzewczego. W budynkach nowo budowanych wykonywana jest coraz częściej instalacja ogrzewania podłogowego. W przeciwieństwie do grzejników instalacja taka charakteryzuje się bardzo dużą bezwładnością i tutaj konieczne

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

jest zastosowanie odpowiednio szybko działającej regulacji. Tradycyjna instalacja ogrzewania podłogowego wyposażona jest w belkę rozdzielacza zasilającego i powrotnego, napędy zamontowane są na zaworach, wszystko umiejscowione w szafce rozdzielaczowej. Możliwe jest rozwiązanie sterowania w takim systemie za pomocą rozprowadzonych odpowiednio podtynkowo kabli lub w oparciu o system radiowy. Instalację działającą w oparciu o tradycyjną koncepcję systemu ogrzewania podłogowego wraz z mieszkaniowymi węzłami cieplnymi zaprezentowano na rysunku 1. W tradycyjnym rozwiązaniu rury zasilania i powrotu prowadzone są korytarzem. Występują przy tym relatywnie duże straty lub, jak ktoś woli, zyski energii. Analizując przepisy i wymogi, w których duży nacisk kładzie się na oszczędność energii, zwrócić trzeba uwagę na bezrozdzielaczowe ogrzewanie podłogowe, w przypadku którego unikamy wspo-

Fot. 2. Regulator „Unibox E BV” ze zintegrowanym opatentowanym by-passem pozwalający wykonać bezrozdzielaczową instalację ogrzewania podłogowego zgodnie z DIN EN 1264 (z arch. Oventrop). mnianych problemów. W takich rozwiązaniach zbędna jest belka zasilająca, gałązka zasilająca i elementy elektryczne, a stosujemy mechaniczne regulatory temperatury. Chłodne przewody powrotne dochodzą do belki zbierającej, zamontowanej pod

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 34

miesięcznik informacyjno-techniczny

mieszkaniowym węzłem cieplnym. Na belce powrotnej odbywa się równoważenie hydrauliczne poszczególnych obiegów między sobą (rys. 2). Na rysunku 3 przedstawiono bezrozdzielaczowy wariant ogrzewania podłogowego. Rozwiązanie takie przeznaczone jest głównie do budynków użyteczności publicznej (budynków biurowo-administracyjnych), gdzie duże powierzchnie przedzielone zostały ściankami działowymi. Rozdziału czynnika grzewczego (zasilanie pętli) dokonuje się z użyciem zaizolowanych rur z trójnikami, ułożonych bezpośrednio w wylewce. W przypadku ułożenia przewodów zgodnie z założeniami Tichelmanna istnieje możliwość podłączenia dowolnej ilości obiegów grzewczych. Bezrozdzielaczowa instalacja ogrzewania (chłodzenia) płaszczyznowego posiada względem tradycyjnych wykonań wiele zalet w aspekcie komfortu, oszczędności energii i zdrowia: l oszczędność energii ze względu na zastosowanie regulatora „Unibox E BV” z by-passem - szczególnie w przypadku zastosowania pomp ciepła lub kotłów kondensacyjnych; l ograniczenie niekontrolowanego oddawania ciepła od nagrzanej szafki rozdzielacza i podłóg pomieszczeń, przez które prowadzone są dolotowe odcinki pętli; l w pomieszczeniu, w którym umieszczono szafkę rozdzielacza (korytarz, przedpokój), montuje się niezależną regulowaną pętlę grzewczą; l re gu la cja tem pe ra tu ry pomieszczenia z użyciem mechanicznych re-

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Rys. 1. Mieszkaniowy węzeł cieplny współpracujący z tradycyjnie rozwiązanym systemem ogrzewania podłogowego.

Rys. 2 Ogrzewanie podłogowe działające w oparciu o regulatory „Unibox E BV” wraz z rozdzielaczem bez belki zasilającej.

Rys. 3 Bezrozdzielaczowa instalacja ogrzewania podłogowego działająca w oparciu o regulatory „Unibox E BV”.

gulatorów niewymagających zasilania elektrycznego i niewymagających konserwacji; l wzmocnienie efektu tzw. samoregulacji oraz poprawa jakości regulacji temperatury poprzez zastosowanie mechanicznie konby-passu trolowanego („Unibox E BV”); l szybsze nagrzewanie powierzchni po fazie osłabienia (w przypadku „Unibox E BV”) poprzez podtrzymanie minimalnego nagrzania płyty (w zwykłym trybie pracy płyta nie wychładza się całkowicie); l brak potrzeby dostarczania energii elektrycznej do pracy siłowników, regulatorów, brak występowania pola magnetycznego; l in sta la cja bez szu mo wa - brak dźwięku działania elementów wykonawczych, np. napędu; l brak kosztów związanych z konserwacją elementów sterowania zasilanych energią elektryczną. Nowoczesne, innowacyjne rozwiązania instalacyjne, takie jak mieszkaniowe węzły cieplne współpracujące przykładowo z instalacją grzania/chłodzenia płaszczyznowego, spełniają wszystkie wymagania, jakie stawiane są nowoczesnym elementom instalacji wewnętrznych: redukują straty ciepła na przesyle czynnika, minimalizują zagrożenie higieniczne instalacji wody pitnej, zapewniają wyskoki komfort użytkowania itp. Ze względu na rosnące wymagania, pojawiające się coraz ostrzejsze przepisy, to właśnie tego rodzaju rozwiązania już teraz budzą i będą budzić w przyszłości zainteresowanie wielu projektantów, instalatorów czy samych inwestorów. Joanna Pieńkowska www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 35

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Zapytano mnie - mogą zapytać i Ciebie. Można skorzystać!

Odpowiadam, bo wypada... Szanowna Redakcjo, Korzystam w domu (od sierpnia 2012 roku) z pompy ciepła do ogrzewania wody użytkowej. Dodatkowo do zasobnika przyłączony jest piec gazowy, który w zimnej porze roku podgrzewa wodę. Zasobnik jest wykonany ze stali nierdzewnej. Jako zabezpieczenie przeciwkorozyjne zastosowana jest anoda magnezowa. Ostatnio, niestety, pojawiły się wycieki wody z otworów przy króćcach (najpierw przy króćcach od wężownicy i doprowadzeniu wody zimnej, a ostatnio przy zaworze bezpieczeństwa). Czy jest jakaś zasada dotycząca żywotności anody magnezowej i zapobieganiu takiej korozji? Czy korozja elektrochemiczna, która doprowadzi do dziur w spawach (podejrzewanych o bycie najsłabszym elementem zbiornika), jest możliwa w tak krótkim czasie (niecałe 18 miesięcy) od momentu rozpoczęcia użytkowania urządzenia? Będę wdzięczny za informację. Pozdrawiam serdecznie Z poważaniem, Michał Gruziel Szanowny Panie, Woda wodociągowa nie jest „czystym” H2O, znajdziemy w niej rozpuszczone sole, co sprawia, że woda jest swego rodzaju elektrolitem. Właściwości korozyjne wody wzrastają wraz ze wzrostem jej temperatury. Z tego względu większość spotykanych na rynku zasobników ciepłej wody użytkowej wyposażana jest w zabezpieczenia antykorozyjne. Najczęściej zbiorniki ciepłej wody użytkowej ze względów ekonomicznych wykonywane są ze stali węglowej. Aby zabezpieczyć stal przed korozyjnym działaniem wody, jest ona separowana od kontaktu z wodą poprzez powlekanie stali warstwą emalii lub farby antykorozyjnej albo poprzez ocynkowanie. Jest to tzw. ochrona bierna, która nie daje 100% skuteczności. W celu wydłużenia żywotności zbiornika stosuje się również ochronę czynną. Najpopularniejszą metodą jest zastowww.instalator.pl

sowanie elementu z materiału bardziej podatnego na korozję niż materiał, z którego wykonano zbiornik. Takim elementem są anody magnezowe. Magnez jest bardziej podatny na korozję niż stal. W wyniku zamontowania anody magnezowej w zbiorniku ciepłej wody użytkowej następuje przepływ elektronów z anody magnezowej w kierunku zbiornika. Tym samym stal ze zbiornika jest chroniona przed korozją, ale rozpuszczeniu ulega anoda magnezowa. Ponieważ taniej jest wymienić anodę magnezową niż cały zbiornik, zjawisko to jest jak najbardziej pożądane. Jeśli anoda magnezowa ulegnie całkowitemu rozpuszczeniu, stal ze ścianek zbiornika nie będzie chroniona i, zależnie od właściwości korozyjnych wody, szybciej lub później ulegnie uszkodzeniu. Anoda magnezowa powinna być tak zamontowana, aby miała stały kontakt z płaszczem zbiornika. Jest to ważny warunek, gdyż spotyka się anody magnezowe montowane w plastikowych korkach, gdzie mamy dodatkowe połączenie „elektryczne” anody z płaszczem zbiornika. Jeśli takiego połączenia nie byłoby, to jest to równoznaczne z sytuacją, jakby wcale anody nie było … Atomy magnezu z anody łączą atomy tlenu, zanim te ostatnie utlenią atomy żelaza, czyli zapobiegają powstawaniu tlenków żelaza, a więc rdzy. Magnez jest znacznie aktywniejszym elektrochemicznie metalem niż większość innych metali, nie wyłączając żelaza. Można powiedzieć, że magnez łatwiej od pozostałych metali pozbywa się elektronów, dlatego też reakcje magnezu w zbiorniku będą miały niejako priorytet nad reakcjami pozostałych metali (w tym stali) wchodzących w skład zbiornika. Oczywiście nie oznacza to, że magnez będzie powodował zanikanie istniejących już ognisk korozji - spotyka się i takie opinie wśród instalatorów. Być może u autora zapytania anoda ochronna zdążyła się zużyć i korozji zaczął ulegać materiał zbiornika lub z jakichś powodów nie było styku anody ze

stalą płaszcza zbiornika? Niestety nie można jednoznacznie stwierdzić, jaka jest żywotność anody magnezowej. Dobrą praktyką jest jej wizualne sprawdzenie, czyli wyjęcie ze zbiornika i ocenienie stanu anody przynajmniej raz w roku przy okazji zalecanego corocznego przeglądu kotła. Instrukcje producentów podgrzewaczy mogą zalecać jedynie sprawdzenie natężenia prądu na anodzie, jednak jak podpowiadają doświadczeni instalatorzy i serwisanci, nie zawsze pomiar jest wiarygodny i bez „oglądnięcia” anody nie objedzie się. Jak wspomniano na wstępie, woda użytkowa zawiera rozpuszczone związki soli. Kationy i aniony mogą występować w różnych ilościach i w różnym składzie, zależnie od ujęcia wody. Niestety nie można jednoznacznie stwierdzić, że okres użytkowania 18 miesięcy jest na tyle krótki, że anoda powinna „wytrzymać”. Należy zadać pytanie, czy stan anody był oceniany po ok. roku eksploatacji zasobnika? Niektórzy producenci zalecają w swoich dokumentacjach kontrolę anody raz na 2 lata, inni raz na 18 lub 15 miesięcy. Rozwiązaniem problemu zbyt szybko rozpuszczającej się anody magnezowej może być jej wymiana na anodę tytanową. Tytan, jako materiał bardzo odporny na korozję elektrochemiczną i niepodlegający zużyciu w przypadku stosowania go jako materiału anody, ma jedną wadę - wysoką cenę. Anoda tytanowa jest tzw. anodą aktywną - stosowany jest układ elektroniczny zasilany z sieci. Anoda magnezowa na skutek różnicy potencjałów niejako sama wytwarza przepływ prądu. Z pewnością jest to rozwiązanie wygodniejsze od anody magnezowej, bowiem anoda tytanowa jest niewymienna i powinna wystarczyć na ok. 10 lat. Wadą poza wysokim kosztem zakupu jest na pewno konieczność podłączania jej do układu zasilającego, który może być źródłem awarii. dr inż. Paweł Kowalski

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 36

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Spawanie stali

Cyn ko wa nie ognio we W artykule poniższym chciałbym zasygnalizować, na co należy zwracać szczególną uwagę podczas spawania elementów stalowych, które mają być cynkowane po spawaniu. W jednym z wcześniejszych artykułów wspominaliśmy o problemie korozji elementów stalowych i metodach ich ochrony. Jako jeden ze skuteczniejszych sposobów ochrony elementów stalowych przed korozją wymieniliśmy ochronę katodową polegającą na nakładaniu powłok anodowych na element chroniony. Najczęściej stosowaną powłoką anodową jest powłoka cynkowa. Omówiliśmy problematykę łączenia elementów już ocynkowanych za pomocą technologii spawalniczych. Nie zasygnalizowałem natomiast, na co należy zwracać szczególną uwagę podczas spawania elementów stalowych, które mają być cynkowane po spawaniu.

Proces cynkowania Cynkowanie ogniowe jest znane niemal od 200 lat, jednak silny rozwój tej metody zabezpieczania przed korozją datuje się na lata 50. ubiegłego wieku. W silnie rozwijających się po wojnie ośrodkach przemysłowych nie zwracano najmniejszej uwagi na zanie-

Fot. 1. Miejsce spoiny na powierzchni, gdzie wyraźnie widać grubszą warstwę warstwy cynku pomimo wcześniejszego zeszlifowania lica spoiny na „zero”.

czyszczenie środowiska. Takie podejście spowodowało, że stężenie czynników silnie agresywnych w powietrzu było na tyle duże, że problem korozji konstrukcji stalowych stał się znaczącym i wymagającym znalezienia szybkiego remedium. Takim właśnie remedium okazały się powłoki anodowe, w tym cynkowa, które przez dziesiątki lat uległy modyfikacjom i nowym opracowaniom zapewniającym bardzo dobre własności antykorozyjne w określonych warunkach eksploatacji. Dzisiaj większość konstrukcji stalowych eksploatowanych w warunkach atmosferycznych wymaga zastosowania powłok cynkowych lub lakierniczych, w pewnych wypadkach nawet obu. Proces cynkowania ogniowego przebiega w kilku etapach: l przygotowanie powierzchni, przeważnie poprzez obróbkę strumieniowo-ścierną, l odtłuszczanie w substancjach organicznych, l trawienie w roztworze kwasu chlorowodorowego, l topnikowanie, l suszenie, l cynkowanie. Temepratura procesu cynkowania zanurzeniowego wynosi 445-455°C. Tak więc elementy podczas cynkowania narażone są silny szok temperaturowy prowadzący często do odkształcenia konstrukcji lub nawet jej pękania. Powodzenie procesu cynkowania ogniowego uzależnione jest w znacznej mierze od prawidłowego sposobu przygotowania konstrukcji do cynkowania.

Zmiany grubości i jakości Pierwszą sprawa, na którą zwrócimy uwagę, to wyraźne zmiany grubo-

ści i jakości powierzchni cynku w miejscu występowania spoiny, nawet wówczas, gdy lico spoiny zostało dokładnie zeszlifowane (fot. 1). Główną przyczyną zjawiska jest intensywne „narastanie” powłoki cynkowej na powierzchni stali, w której zawartość cynku mieści się w przedziale 0,03÷0,12% i powyżej 0,3%. W stalach zawierających takie ilości krzemu reakcja żelazo-cynk przebiega szczególnie silnie, tak że udział stopu żelazowo-cynkowego w powłoce cynkowej będzie wyższy niż normalnie. W skrajnym przypadku powłoka cynkowa może składać się całkowicie ze stopu żelazowo-cynkowego. Zjawisko to nazywa się efektem Sandelina i charakteryzuje się tym, że powłoka jest najczęściej matowo-szara, chropowata, nierównomierna, bardzo krucha, a przez to wrażliwa na odkształcenia i uszkodzenia mechaniczne. Nawet jeśli w zastosowanym materiale podstawowym zawartość krzemu jest odpowiednia, to musimy jeszcze pamiętać o tym, że również w zastosowanym spoiwie zawartość krzemu powinna spełniać ww. warunki. Tymczasem w większości spoiw przeznaczonych do spawania metodą MAG stali niestopowych zawartość krzemu wynosi 0,6÷1,0%. Są jednak dostępne na rynku druty elektrodowe, w których zawartość krzemu nie przekracza 0,4%, a w samej spoinie jego zawartość ulegnie dalszemu zmniejszeniu poniżej 0,3%. W powszechnie dostępnych na rynku elektrodach otulonych zawartość krzemu wynosi 0,2÷0,6 dla elektrod rutylowych i powyżej 0,3% dla elektrod zasadowych. Jak zatem widać w większości materiałów dodatkowych do spawania, zawartość krzemu jest dosyć duża i nie jest to dziwne, ponieważ krzem jest świetnym odtleniaczem stali i zapewnia zredukowanie tlenków żelaza występujących w spoinie. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 37

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Fot. 2. „Niezamknięcie” spoiny (a) oraz konsekwencje nieszczelności spoiny (b).

Zamykanie spoin Następna rzecz, na którą koniecznie należy zwrócić uwagę podczas wykonywania konstrukcji stalowych poddawanych później cynkowaniu ogniowemu, jest „zamykanie” spoin. Tzn. w przypadku kiedy wykonujemy np. spoiny pachwinowe, muszą być one wykonane wokół elementu spawanego. Pozostawienie którejś krawędzi niezaspawanej (uszczelnionej), jak na fot. 2a, będzie powodowało, że kąpiel trawiąca, w której konstrukcja jest zanurzana przed cynkowaniem, wpłynie w szczeliny i podczas cynkowania (ok. 450°C) może wywołać nadmierny wzrost ciśnienia, a w konsekwencji odkształcenia, a nawet rozrywanie spoin lub wyciekanie kwaśnego roztworu trawiącego po procesie cynkowania, w trakcie eksploatacji konstrukcji, i szybkie korodowanie powłoki cynkowej a następnie stali (fot. 2 b). Należy pamię-

www.ariston.com

tać o tym, że wszystkie spoiny muszą być dokładnie „zamknięte”. Do szczeliny złącza teowego nie może dostać się substancja trawiąca.

Otwory technologiczne Kolejna sprawa, o której musimy pamiętać podczas cynkowania elementów o przekrojach zamkniętych, to otwory technologiczne. Kiedy profile będą szczelnie pozamykane, to nagły wzrost temperatury i ciśnienia wewnątrz profili z pewnością spowoduje w najlepszym razie ich duże spęczenie. Ponadto otwory technologiczne pozwolą na swobodne wpłynięcie i wypłynięcie kąpieli cynkowej i utworzenie powłoki również od strony wewnętrznej profilu.

Oczyszczanie powierzchni Wprawdzie elementy stalowe poddawane cynkowaniu przechodzą

przez proces trawienia i chemicznego usuwania niepożądanych zanieczyszczeń, to jednak kąpiele trawiące nie usuną tlenków manganu i krzemu (ceramiczne wysepki) pojawiających się na powierzchni lica spoiny, szczególnie tej wykonanej metodą MAG. Dlatego musimy pamiętać o mechanicznym usunięciu zanieczyszczeń trwałych. Najlepiej konstrukcję przed cynkowaniem należy poddać oczyszczaniu poprzez obróbkę strumieniowo ścierną. Jeżeli nie mamy takiej możliwości to powierzchnie lica spoiny oczyszczamy poprzez szczotkowanie, szlifowania, młotkowanie itp.

Kreda zamiast markera I na zakończenie pamiętajmy o dosyć prozaicznej sprawie, a będącej przyczyną naszego częstego rozgoryczenia po procesie cynkowania. Otóż nie każdy marker, którym często opisujemy elementy konstrukcji podczas spawania, jest usuwalny w kąpieli trawiącej przed cynkowaniem. Niestety często po wyciągnięciu konstrukcji z kąpieli cynkowej na jej powierzchni wyraźnie widzimy ślady po naszych oznaczeniach. Bezpieczniej zatem stosować zwykłą kredę do opisywania konstrukcji lub sprawdzone markery, które łatwo dają się usunąć podczas trawienia konstrukcji przed cynkowaniem. dr inż. Maciej Różański

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 38

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Rynek instalacyjno-grzewczy w I kwartale 2014 r.

Do bry start! Po ciężkim dla branży 2013 roku powiało optymizmem. Praktycznie wszyscy respondenci wskazywali na wzrosty w branży w porównaniu do analogicznego okresu w 2013 roku. Pierwszy kwartał 2013 roku ze względów pogodowych, ale nie tylko, był bardzo ciężki, zdaniem niektórych wręcz katastrofalny dla branży instalacyjno-grzewczej. Na szczęście druga połowa roku przyniosła przyspieszenie, dzięki któremu udało się zniwelować dużą część strat z pierwszego półrocza, dlatego dwucyfrowe wzrosty w branży należy traktować ostrożnie i skupić się przede wszystkim na utrzymaniu tendencji wzrostowych, które są faktem i mają do tego także potencjał na przyszłość. Dają się zauważyć lepsze nastroje wśród instalatorów, co jest odzwierciedleniem większej liczby zapytań ofertowych, wzrostu zamówień u projektantów oraz powrotu do wstrzymanych realizacji inwestycji. Praktycznie we wszystkich obszarach dała się odczuć tendencja wzrostowa. Jednak skala wzrostu była bardzo zróżnicowana w zależności od regionu kraju, jak i rodzaju firmy. Zauważono, że po dobrych dwóch pierwszych miesiącach w marcu dało się zauważyć lekkie przyhamowanie. Także skala wzrostu w wypadku firm handlowych wydawała się wyższa niż w przypadku firm producenckich, co wydaje się logiczne, bo tzw. zatowarowanie magazynów należało najpierw upłynnić, żeby złożyć u producentów zamówienia na kolejne dostawy. Daje się odczuć także większą dyscyplinę finansową. Problemy płatnościowe, które miały miejsce w zeszłym roku, uległy przyhamowaniu, jednak w dalszym ciągu należy zwracać na to uwagę, ponieważ handel hurtowy w branży budowlanej, w tym obrót materiałami instalacyjno-grzewczymi, jest obarczony w dalszym ciągu dużym ryzykiem. Tego typu problemy były

powodem pewnych roszad w grupie dystrybutorów na rynku hurtowym. Także walka cenowa z poprzedniego roku, w sytuacji nieco lepszej koniunktury, dała uzasadnienie do odrabiania strat marży i zainicjowała próby korekt cenowych w górę, z różnym zresztą skutkiem. To także jest pewna motywacja dla hurtowni instalacyjnych, aby zatowarowywać się jeszcze po starej niższej cenie. Niemniej jednak nie należy tego przyjmować jako odwrotu od walki cenowej na rynku, która trwała także w I kwartale 2014 roku. Daje się również zauważyć próby porządkowania przez firmy polityki sprzedaży po 2013 roku. Ogólna sytuacja w budownictwie i makroekonomii przekładała się także na rozwój sytuacji w branży instalacyjno-grzewczej. Wzrost ilości przetargów w branży budowlanej jest widoczny w branży instalacyjno-grzewczej. Trwająca od kilku miesięcy pozytywna tendencja w budownictwie mieszkaniowym, które jest podstawowym odbiorcą indywidualnych urządzeń grzewczych, bezpośrednio przekłada się na wzrost sprzedaży i lepsze wyniki tej branży. Wzrost koniunktury konsumenckiej ma wpływ na chęć inwestowania w nowe urządzenia oraz napędza rynek wymian, który na początku roku wydał się nieco mniejszy z uwagi na słabą zimę i mniejsze obciążenie urządzeń grzewczych, które podczas eksploatacji mogą ulegać awarii i muszą być wtedy wymienione na nowe. W tym przypadku łagodna zima pozwoliła na kontynuację bez większych przeszkód prac instalacyjnych, co pozwoliło wy-

równać ewentualne straty na rynku wymian. Optymizm w branży jest ponadto oparty na informacjach napływających od deweloperów, dotyczących wzrostu ilości rozpoczynanych budów i wchodzenia w fazę wykończeniową budów rozpoczętych w 2012 roku, kiedy miał miejsce wzrost w tym zakresie. Ogólnie ostrożnie, po uwzględnieniu wszystkich czynników, można założyć wzrost rynku instalacyjno-grzewczego realnie na poziomie 5-10%, chociaż nie brakowało opinii o porównywalnej wielkości rynku do poziomu z I kwartału 2013 roku. Jak kształtowała się sytuacja w wybranych grupach produktowych? l Pompy ciepła Pompy ciepła są traktowane praktycznie jako jedyna grupa produktowa, gdzie zdaniem sporej części respondentów następują wzrosty. Jedyną kwestią jest określenie poziomu tych wzrostów, ponieważ tym razem nie brakowało opinii o lekkich spadkach. Wydaje się to normalne, biorąc pod uwagę wysokie wzrosty sprzedaży pomp ciepła w poprzednich latach. W ten sposób baza odniesienia dla wzrostu jest wyższa i dużo trudniej jest uzyskiwać kilkudziesięcioprocentowe wzrosty. Dlatego bezpieczniej będzie przyjąć stabilizację rynku pomp ciepła na poziomie od spadku 5% do wzrostu 5% w zależności od rodzaju pompy. Warto odnotować, że pompy ciepła pojawiły się w przetargach publicznych do wyposażenia obiektów użyteczności publicznej. Można także wyczuć pewne oczekiwanie potencjalnych inwestorów na program Prosument firmowany przez NFOŚIGW. Jednak ostatnie zmiany w zasadach programu wymuszające na inwestorze instalacje urządzeń do produkcji energii elektrycznej i wykluczające samodzielną instalację www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 39

miesięcznik informacyjno-techniczny

źródeł ciepła z OZE mogą spowodować, że rozbudzone apetyty na program Prosument jako system wsparcia dla pomp ciepła mogą zakończyć się rozczarowaniem. l Kolektory słoneczne W tej grupie towarowej po raz pierwszy od kilku miesięcy przeważały opinie o pewnym wzroście tego rynku, procentowo nawet wyższym niż w przypadku pomp ciepła, co też zdarza się po raz pierwszy od bardzo długiego czasu. Z pewnością wzrost spowodowany jest innymi warunkami instalacji w tym roku w porównaniu do 2013 roku, kiedy jeszcze w marcu panowała w Polsce głęboka zima uniemożliwiająca jakiekolwiek prace instalacyjne na dachu. W tym roku łagodna aura pozwoliła na montaż kolektorów praktycznie już od lutego. Ponadto perspektywa wygaśnięcia programu wsparcia dla kolektorów słonecznych, która jest oczekiwana w połowie roku, najpóźniej latem, jest pewną motywacją dla inwestorów. Niejasne zasady nowego programu Prosument nie zachęcają, aby czekać z decyzją instalacji kolektorów do jesieni. Ponieważ prawdopodobnie obligatoryjnie prosument będzie zobowiązany do udziału w produkcji minimum 20% energii elektrycznej, wzrasta zainteresowanie kolektorami hybrydowymi oraz panelami fotowoltaicznymi jako pewnymi rozwiązaniami, które pomogą skorzystać z nowego programu wsparcia. Sporo widać na rynku tanich kolektorów produkcji dalekowschodniej o wątpliwej jakości, ponieważ ich kryterium zakupu jest wyłącznie cena. W tej sytuacji można zaryzykować stwierdzenie, że rynek kolektorów słonecznych wzrósł na poziomie 25%. Należy jednak odnotować, że stosunkowo sporo było ocen w zakresie od stagnacji po 5%. l Kotły gazowe wiszące W tej grupie towarowej zanotowano wzrosty, zdaniem niektórych nawet dosyć znaczne. Dał się zaznaczyć stały wzrost sprzedaży kotłów z zamkniętą komorą spalania oraz, co było spodziewane, kotłów kondensacyjnych. Natomiast pewną nowością było ożywienie w sprzedaży konwencjonalnych kotłów wiszących. Może to być spowodowane dwoma przyczynami. Jedną z nich może być schyłek żywota technicznego kotłów montowanych w połowie i pod koniec lat 90. Zakłada się żywotność kotła na ok. 10 www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

lat. Te kotły mają już po 15-20 lat, dlatego, jak się wydaje, przyszedł czas na ich wymianę. Drugą przyczyną może być wejście w życie rozporządzeń unijnych dot. Ecodesignu, zgodnie z którymi od września 2015 roku nie będzie można sprzedawać kotłów konwencjonalnych z otwartą komorą spalania. Dlatego, mając na uwadze problemy konstrukcyjne związane z przebudową instalacji np. kominów na technologię kondensacyjną, u wielu użytkowników wymiany mogą być realizowane z zapasem, co mogłoby oznaczać na krótko pewien renesans kotłów konwencjonalnych w zakresie rynku wymian. Natomiast tzw. nowe instalacje będą bazować na kotłach kondensacyjnych. Ocena rynku była różna i wahała się od 5% do 30% wzrostu dla kotłów konwencjonalnych i 530% dla kotłów kondensacyjnych. Ogólnie bezpiecznie można przyjąć wzrost sprzedaży kotłów wiszących rok do roku na poziomie 20-30%. l Przepływowe podgrzewacze do wody W tej grupie produktowej po stałych spadkach zapanowała stagnacja, a nawet lekki przyrost sprzedaży, na co wpływ miały z pewnością warunki pogodowe oraz, podobnie jak w przypadku kotłów konwencjonalnych, pierwsza fala wymian urządzeń montowanych w połowie lat 90., kiedy montowano ich prawie 200 tys. rocznie. Można przyjąć, że sprzedaż gazowych przepływowych podgrzewaczy do wody wzrosła w granicach 0-5%. l Gazowe kotły stojące Większość respondentów wskazywała ogólnie na lekkie spadki sprzedaży kotłów stojących. Biorąc pod uwagę, że taka tendencja trwa już od dłuższego czasu, to w praktyce nie powinno się tych kotłów więcej sprzedawać, tymczasem takie urządzenia są w ofercie prawie wszystkich dostawców kotłów na naszym rynku. Z pewnością tendencja spadkowa jest redukowana przez niewielkie wzrosty sprzedaży stojących kotłów kondensacyjnych. Można przyjąć ogólny 5% spadek dla tej grupy produktowej, przy równoczesnym 5% wzroście gazowych stojących kotłów kondensacyjnych. l Grzejniki W grupie towarowej grzejników po trudnym 2013 roku dało się zauważyć lekkie odbicie i przyrost sprzedaży, nawet pomimo korekt cen w górę wprowadzonych przez praktycznie wszyst-

kich producentów po erozji cenowej z 2013 roku. Z pewnością wpływ na to miała sprzyjająca pogoda, dzięki której na początku roku kończono tematy rozpoczęte jeszcze pod koniec 2013 roku. Rynek inwestycyjny ustabilizował się na względnie wysokim poziomie. Można przyjąć wzrosty rzędu 10-15% dla grzejników stalowych oraz 20-25% dla grzejników aluminiowych. l Inne produkty Dał się zauważyć zdecydowany wzrost rzędu 15-20% dla elementów instalacji, także wod.-kan. oraz ogrzewania podłogowego. W przypadku kotłów na paliwa stałe sytuacja jest stabilna, ale były także głosy o dość znacznych wzrostach, szczególnie w grupie kotłów na biomasę. Pozytywne tendencje w budownictwie mieszkaniowym, które zarysowały się w drugim półroczu 2013 roku i zostały utrwalone w I kwartale 2014 roku, wskaźniki koniunktury konsumenckiej oraz nastroje w branży pozwalają mieć nadzieję, że nadchodzący rok powinien być raczej pozytywny dla rozwoju rynku instalacyjno-grzewczego. Także pogoda od początku 2014 roku jest łaskawa dla instalatorów i budowlańców. Otwarcie nowej perspektywy budżetowej dla dofinansowań z UE pozwoli na ponowne uruchomienie inwestycji infrastrukturalnych w Polsce, co przełoży się według ekonomistów na ok. 3% wzrost gospodarczy. Szacuje się, ze dzięki temu w 2014 roku produkcja budowlana ponownie osiągnie dodatni wynik, chociaż na poziomie jednocyfrowym. W budownictwie mieszkaniowym także nastąpiły wzrosty w ilości wydawanych pozwoleń na budowę i ilości rozpoczynanych budów. Biorąc pod uwagę przesunięcie w procesie inwestycyjnym, branża instalacyjno-grzewcza jest w fazie tzw. wykończeniówki, można liczyć na dużą ilość obiektów do wyposażenia. Pewnym uzupełnieniem może być zwiększony rynek modernizacji i wymian starych urządzeń na nowe, spowodowany wzrastającymi nastrojami konsumenckimi i zwiększonymi dochodami ludności (efekt wzrostu gospodarczego) oraz faktem, że po wrześniu 2015 roku nie będzie można sprzedawać już kotłów konwencjonalnych, co może spowodować do tego czasu koniunkturę na tego typu urządzenia. Janusz Starościk, SPIUG

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 40

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Odnawialne źródła energii - pompy ciepła (1)

Al ter na ty wa w ogrze wa niu Jednym z powodów napisania tego artykułu jest potrzeba podtrzymania pozytywnej opinii dotyczącej celowości zastosowania pomp ciepła do ogrzewania budynków. Podważają ją bowiem wadliwie zaprojektowane czy wykonane realizacje. Jedną z takich wadliwie wykonanych realizacji poznałem ostatnio na Wybrzeżu. Nie będę przytaczał bliższych danych, gdyż problem warto oceniać ze względu na jego naturę ogólną. Wadliwie działające systemy grzewcze z pompą ciepła zniechęcają inwestorów do podejmowania podobnych zadań, a nawet prowadzą do wycofywania się z już podjętych i zatwierdzonych inwestycji. Szczególnie dotkliwy dla rozwoju rynku pomp ciepła jest właśnie ten drugi aspekt sprawy, gdy negatywne skutki nielicznych, wadliwych realizacji obciążają swoją złą opinią większość innych firm instalacyjnych, wykonujących solidne i poprawnie działające systemy grzewcze. Inwestorzy zazwyczaj nie posiadają wystarczająco szerokiej wiedzy o systemach grzewczych z pompami ciepła, która mogłaby ich ustrzec przed zastosowaniem niewłaściwych rozwiązań dla ich obiektów. Są zdani na wiedzę (lub niewiedzę) i doświadczenie (lub ich brak) wykonawcy oferującego wykonanie instalacji. Właśnie niewiedza o złożoności działania systemów z pompą ciepła stanowi tutaj sedno problemu. Błędem jest bezpośrednie przenoszenie znanych z doświadczenia zasad, odnoszących się do klasycznych źródeł ciepła, jak kotłownie olejowe lub gazowe, na bardziej złożone systemy grzewcze z pompami ciepła. Istnieje wiele systemów pracy pomp, a jeszcze więcej kryteriów doboru właściwego systemu ich pracy, zależnych od instalacji grzewczej budynku i od jego otoczenia. Dla przykładu warto zauważyć, że ze względu na niezawodność pracy dolnego źródła ciepła studnie wody gruntowej, jako systemy

kiwaniami. Istnieją jednak inwestycje, gdzie występują problemy z prawidłowym działaniem systemu grzewczego. Wina tej nieprawidłowości w działaniu leży często po obu stronach - tak wykonawcy, jak i inweotwarte, są bardziej zależne od zmien- stora. Po stronie wykonawcy winą jest ności w czasie lokalnych warunków najczęściej zbyt pobieżna analiza naturalnych niż systemy zamknięte możliwości zastosowania systemu z kolektorów gruntowych czy systemy pompami ciepła, nieoptymalny dobór powietrzne. Dużym problemem jest dolnego źródła ciepła i niedocenienie niezrozumienie różnicy pomiędzy po- znaczenia instalacji grzewczej budynszczególnymi systemami odzysku cie- ku we współpracy z pompą ciepła. pła ze środowiska naturalnego. Pozornie wydawałoby się, że najDla inwestora, niezagłębiającego się ważniejszym elementem całego syszbyt obszernie w zasady działania systemu jest pompa ciepła. Nic bardziej temów grzewczych z pompami ciepła, mylnego. Dlaczego? Końcowym efekbłędem będzie zbyt powierzchowne i tem ogrzewania jest wymagana temproste pojmowanie idei działania takie- peratura pomieszczeń. Na tę tempego systemu. Dlatego postaram się po- raturę ma głównie wpływ: niżej o przybliżenie tej problematyki. l konstrukcja przegród budowlanych Żyjemy w czasach dużej niestabil- i jakość ich wykonania, ności kosztów ogrzewania. Stabilny l odpowiedni dobór powierzchni jest tylko wzrost cen paliw. Dotyczy ogrzewalnych grzejników do wymagato wszystkich paliw, stałych, płyn- nych spadków temperatury przez nych, gazowych, a także energii elek- pompę ciepła i temperatur wewnętrztrycznej, która jest w naszym kraju nych pomieszczeń. także produktem wytwarzanym w Jest też szereg innych czynników, jak większości w procesie spalania. Nie- sposób użytkowania budynku, wymagapewność cen paliw pogłębiają także nia indywidualne mieszkańców odnoniektóre czynniki polityczne. Świado- śnie temperatury wewnętrznej, zużycie mość ta dociera w coraz większej skali ciepłej wody użytkowej i wiele innych. do inwestorów szukających obniżenia Są to tylko przykłady, których teoria nie kosztów ogrzewania. jest w stanie uchwycić na etapie proPoważną i coraz powszechniejszą al- jektu. Dlatego przy oferowaniu pompy ternatywą w oszczędności kosztów ciepła należy uzyskać jak najwięcej inogrzewania jest zastosowanie pompy formacji, nawet pozornie błahych. Nie ciepła w systemie grzewczym domów zawsze jest to możliwe, gdyż wielu pojednorodzinnych. Dotyczy to szczegól- tencjalnych inwestorów traktuje ofertę nie domów luksusowych, gdzie możli- jako naukę przed wyborem systemu wości finansowe inwestorów pozwalają grzewczego. Po stronie inwestora wina na myślenie o oszczędzaniu. Obserwu- leży w tym, że zbijając koszty inwestyje się także coraz większe zainteresowa- cji „do bólu”, zmusza wykonawcę do nie ogrzewaniem z pompami ciepła stosowania jak najtańszych rozwiązań i większych obiektów, jak bloki mieszkal- produktów nie zawsze odpowiadająne, szkoły czy hotele. Próbuje się także cych standardowi wymaganemu przez zastosować pompy ciepła do ogrzewania pompę ciepła. Odwołując się do porówistniejących bloków mieszkalnych. nań - za cenę fiata chciałby mieć merW domach jednorodzinnych szereg cedesa. W salonie samochodowym jest pomp ciepła pracuje zgodnie z ocze- to oczywiście niemożliwe. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 41

miesięcznik informacyjno-techniczny

Obiegi System grzewczy z pompą ciepła możemy podzielić na trzy główne obiegi: l tzw. górne źródło ciepła - tzn. wysokotemperaturowa wewnętrzna instalacja grzewcza budynku i przygotowania ciepłej wody użytkowej, l pompa ciepła, l tzw. dolne źródło ciepła, tzn. niskotemperaturowa instalacja poboru ciepła ze środowiska.

Górne źródło ciepła Instalacja wewnętrzna centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody musi być dostosowana do możliwości grzewczych pompy ciepła, a więc nominalnego przepływu przez parownik i spadki temperatury w skraplaczu. Instalacja dolnego źródła musi być dostosowana do możliwości odbioru parownika pompy ciepła, a więc nominalny przepływ czynnika. Po spełnieniu tych warunków w nowo projektowanych instalacjach pompa ciepła pracuje bezawaryjnie z oczekiwanym efektem finansowym, który dotyczy kosztów ogrzewania. Występują natomiast problemy z istniejącymi budynkami, szczególnie nowymi, gdzie instalacja dostosowana jest do nowoczesnej termoizolacji i współpracy z kotłem olejowym czy gazowym i wykonana jest z cienkich rur miedzianych. Przy pozostawieniu najczęściej przewymiarowanych grzejników w rurach mogą występować szumy ze względu na dwukrotnie wyższe przepływy. Mniejszy problem występuje z budynkami starej generacji. Budynki te są coraz częściej po termoizolacji, a więc istniejąca instalacja przystosowana jest do ok. dwukrotnie wyższej mocy grzewczej niż wymagana. Zakładając jeszcze powszechne przewymiarowanie grzejników, instalacje takie

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

spełniają na ogół wymagania współpracy z pompą ciepła pod warunkiem ich dobrego stanu technicznego.

Pompa ciepła Drugim z podstawowych obiegów systemu grzewczego z pompą ciepła jest sama pompa ciepła. Jej dobór zależy od wymagań wewnętrznych instalacji grzewczych. Częstym błędem, pod względem efektów ekonomicznych, jest dobór przewymiarowanej pompy ciepła. Należy zdecydowanie odróżnić kilowaty od kilowatogodzin. Kilowaty rzutują na koszty inwestycyjne, natomiast kilowatogodziny na koszty eksploatacyjne. Należy więc wybrać rozsądny kompromis pomiędzy tymi kosztami. Dobierając przewymiarowaną pompę, nie zmniejszamy lub zmniejszamy bardzo nieznacznie koszty ogrzewania, natomiast zdecydowanie zwiększamy koszty inwestycyjne. Niezmiernie ważne jest też prawidłowe działanie automatycznej regulacji poprzez czasowe ustawienie regulatora pompy ciepła do wymaganych temperatur pomieszczeń i temperatury ciepłej wody. Standardowe, fabryczne ustawienia nie zawsze odpowiadają indywidualnym wymaganiom użytkownika. Należy też poinformować go, że każde zwiększenie wymaganej temperatury pomieszczenia o 1ºC zwiększa koszty ogrzewania, zależnie od rodzaju grzejników (podłogowe, grzejnikowe) od 1 do 2%.

Dolne źródło ciepła Najważniejszym z podstawowych obiegów systemu grzewczego z pompą ciepła jest tzw. dolne źródło ciepła. Jest to energia cieplna czerpana ze środowiska naturalnego. Łącznie z energią potrzebną do napędu sprężar-

ki „przepompowywana” jest na wyższy, użyteczny poziom temperatury, zastępując energię pochodzącą ze spalania w konwencjonalnych systemach grzewczych. Istnieją dwa hydrauliczne rodzaje dolnego źródła: l źródło pracujące w obiegu otwartym, l źródło pracujące w obiegu zamkniętym. Podstawową różnicą pomiędzy tymi grupami jest to, że źródło pracujące w obiegu otwartym ma bezpośredni kontakt ze środowiskiem naturalnym, a więc poddane jest różnego rodzaju, często nieprzewidywalnym wpływom warunków zewnętrznych, natomiast prawidłowo wykonane dolne źródło w obiegu zamkniętym ciepła ma kontakt pośredni ze środowiskiem poprzez wymiennik. Wpływ warunków zewnętrznych jest niewielki. Do dolnych źródeł ciepła w systemie otwartym możemy zaliczyć: l powietrze, l wody powierzchniowe pobierane bezpośrednio ze zbiorników wodnych i do nich zrzucane. Do dolnych źródeł ciepła w systemie zamkniętym możemy zaliczyć: l kolektory gruntowe poziome, l kolektory poziome umieszczone w zbiornikach wodnych, l ko lek to ry grun to we pio no we (sondy ziemne). Znane są też inne rodzaje dolnych źródeł ciepła, które wykorzystują ciepła odpadowe z procesów technologicznych, są to jednak rozwiązania o charakterze indywidualnym. Przejdźmy teraz do omówienia zalet i wad poszczególnych rodzajów dolnych źródeł ciepła. W kolejnej części omówię m.in. obiegi otwarte i zamknięte dolnego źródła ciepła. Mirosław Kozłow

Wy ni ki in ter ne to wej son dy: kwiecień (głosowanie na najpopularniejszy wśród internautów tekst ringowy zamieszczony w „Magazynie Instalatora“ 4/2014) Jeśli nie walczysz sam na ringu, pomóż zwyciężyć innym. Wejdź na www.instalator.pl www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 42

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Jakie będzie ogrzewanie budynków w przyszłości - elektryczne?

Promienne ciepło Planując obecnie sposób ogrzewania nowych budynków, warto sobie zadać pytanie: czy te systemy ogrzewania, które do tej pory były planowane, następnie projektowane i realizowane, będą sprawdzały się w najbliższej przyszłości, czyli za 5, 10, 15 lat? Pytanie postawione powyżej pada niebezpodstawnie. Wynika z obserwacji zmieniających się technologii grzewczych, wprowadzania coraz to nowocześniejszych i wydajniejszych urządzeń do ogrzewania i sterownia, jak również najnowszych przepisów, warunków technicznych i norm zmierzających do zaostrzenia parametrów związanych z izolacją termiczną przegród budynku, a także tendencji do wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Wszystkie te działania zarówno techniczne, jak i prawne zmierzają do tego, aby budynki „przyszłości” były ogrzewane przysłowiową żarówką, aczkolwiek także w zakresie oświetlenia technologia tak się rozwinęła, że popularne jeszcze nie tak dawno żarówki z żarnikiem wolframowym (które dawały trochę ciepła) odchodzą do lamusa, a obecnie zaczyna dominować oświetlenie LED z pomijalnym wydzielaniem się ciepła.

Nowe standardy Od 1 stycznia 2014 roku weszły przepisy o nowych standardach energetycznych budynków, zamieszczone w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, z późniejszymi zmianami. Zmiany te mają wpływ na standard energetyczny budynków nowych i przebudowywanych oraz dotyczą tych, w których następuje zmiana sposobu użytkowania, ich rozbudowa lub nadbudowa. Mamy więc sytuację, że projektowanie w/w budynków wyrażane

w świadectwie charakterystyki energetycznej musi być dostosowane do nowych przepisów, a konkretnie do planowania wskaźnika EP, czyli wielkości rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną, która to obrazuje potrzebną energię, aby zaspokoić potrzeby danego budynku w zakresie jego ogrzania, wentylacji, ciepłej wody użytkowej, a także chłodzenia i oświetlenia. Wskaźnik EP wyraża się w ilości kWh/m2 powierzchni użytkowej i na 1 rok, czyli w skrócie kWh/(m2 * rok), co oznacza ilość energii, którą zużyje dany budynek w ciągu roku, przeliczając na 1 m2. Od stycznia tego roku zostaje wprowadzony wskaźnik EP max., co oznacza, że jego przekroczenie nie jest możliwe. Skutkuje to mianowicie niezgodnością z prawem, a co za tym idzie niemożliwością wydania pozwolenia na użytkowanie budynku, w którym wskaźnik EP max. jest przekroczony. Warto też zauważyć, że EP max. wraz z upływem lat ulega zmniejszeniu w niektórych typach budynku prawie dwukrotnie, a w stosunku do większości budynków użyteczności publicznej jest on bardzo rygorystycznie ustanowiony już od stycznia 2014. Jeśli chodzi o konkrety, EP max. na potrzeby ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej dla budynku mieszkalnego jednorodzinnego wynosi od 1 stycznia 2014 - 120 kWh/(m2 * rok), od 1 stycznia 2017 r. - 95 kWh/(m2 * rok), od 1 stycznia 2021 r. - 70 kWh/(m2 * rok), a dla budynków mieszkalnych wielorodzinnych odpowiednio do lat wyżej podanych 105, 85 i 65 kWh/(m2 * rok). Warto też przytoczyć dane wskaźnika EP max. dla większości budynków uży-

teczności publicznej (z wyjątkiem budynków opieki zdrowotnej), który, jak pisałem powyżej, jest ustanowiony jeszcze bardziej rygorystycznie i tak od 1 stycznia 2014 r. wynosi on 65 kWh/(m2 * rok), od 1 stycznia 2017 r. - 60 kWh/(m2 * rok), od 1 stycznia 2021 r. (a dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będące ich własnością od 1 stycznia 2019 r.) 45 kWh/(m2 * rok). Oczywiste jest więc, iż tendencja dalszego zmniejszania wskaźnika EP max. w miarę upływu lat jest tylko kwestią czasu. Te zmiany mają prowadzić do tego, aby budynki przyszłości stanowiły dobrze zaizolowane ze wszystkich stron „termosy”. Komfort użytkowania ma być zapewniony przez wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z rekuperacją oraz sterowaniem elektronicznym takich budynków. Zmierzamy do tzw. domów „inteligentnych”, w których jeśli będzie potrzebne ogrzewanie, to w minimalnym zakresie, a wtedy zupełnie wystarczające i ekonomiczne, zarówno inwestycyjnie, jak też w eksploatacji, będzie wyłącznie ogrzewanie elektryczne. Najkorzystniejsze dla człowieka jest ogrzewanie podłogowe. Poza komfortem ciepłej podłogi gwarantuje ono bliski profilowi idealnemu rozkład ciepła najkorzystniejszy dla człowieka pod względem fizjologicznego rozkładu temperatury jego ciała (rys.). Ogrzewanie elektryczne jest najtańszym w inwestycji ogrzewaniem, niewymagającym budowy dodatkowych pomieszczeń (kotłowni) oraz systemów kominowych i jest ogólnie dostępne, bo chyba trudno w obecnych czasach wyobrazić sobie budynek bez dostępu energii elektrycznej. Poza tym niskie zapotrzebowanie budynku na energię do jego ogrzewania, co wynika z konieczności dostosowania się parametrów energooszczędności budynków do przepisów prawa, sprawi, że nasze rawww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 43

miesięcznik informacyjno-techniczny

chunki za prąd wydawane na samo ogrzewanie będą wyjątkowo niskie, a może nawet mniejsze niż te, które będziemy ponosić na używanie urządzeń elektronicznych i AGD, bez których coraz trudniej nam funkcjonować, aby żyć komfortowo. Domy przyszłości to domy bez zasilania w takie źródła energii jak gaz, olej, czy też kotłownie MPEC, obecnie tak popularne szczególnie w budownictwie mieszkalnym wielorodzinnym. Wystarczać będzie nam energia elektryczna, która zasili urządzenia codziennego użytku oraz zapewni ciepło pomieszczeń, głównie w zakresie komfortu ciepłej podłogi oraz ogrzania wody i obsługi wentylacji z rekuperacją. Przyszłe budynki będą miały na tyle dużą bezwładność cieplną, że nawet wielogodzinne zaniki prądu nie wpłyną negatywnie na komfort cieplny użytkowania. W ostateczności dłuższy brak energii elektrycznej może być uzupełniony przez montaż agregatów prądotwórczych, których moc będzie zależała od wielkości budynku, lecz w przeliczaniu na jego m2, przy coraz bardziej rygorystycznych przepisach oszczędzania energii nie będzie potrzeby instalowania urządzeń o wielkich mocach, a w przypadku domów jednorodzinnych wystarczą agregaty podtrzymujące wyłącznie oświetlenie i pracę wentylatorów mających niewielkie moce w systemie wentylacji.

Zalety Powyżej zostały wymienione tylko niektóre z zalet elektrycznego ogrzewania podłogowego, a mianowicie: l równomierny, zbliżony do idealnego rozkład temperatury, l niskie koszty inwestycyjne w system grzewczy - ogrzewanie elektryczne jest najtańszym inwestycyjnie na rynku sposobem ogrzewania, l brak potrzeby budowy pomieszczeń na kotłownie i kominy dymowe, co pozwala na znaczne zmniejszenie kosztów inwestycyjnych całego budynku, l po wszech na do stęp ność ener gii elektrycznej, www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l niskie koszty eksploatacji dzięki ni-

skiemu zapotrzebowaniu na energię do ogrzewania oraz ze względu na możliwość skorzystania z dwukrotnie tańszej taryfy nocnej, szczególnie przy elektrycznym podłogowym ogrzewaniu akumulacyjnym, l zapewnienie komfortu ciepłej podłogi, tak docenianej przez człowieka, szczególnie przy „zimnych” posadzkach. Poza tymi zaletami są również inne: l ogrzewanie podłogowe jest niskotemperaturowe, grzejnikiem jest powierzchnia podłogi, co stwarza właściwy mikroklimat (brak efektu spalania i unoszenia się kurzu oraz wysuszania

powietrza) i właściwe dobranie mocy grzejnej do dużej, jak na podłogę, dostępnej powierzchni grzejnej, l ogrzewanie podłogowe emituje ciepło głównie poprzez promieniowanie i tym sposobem jest podwyższona temperatura płaszczyzn w pomieszczeniu, co sprawia, że temperaturę powietrza możemy obniżyć bez szkody na komforcie cieplnym, a to daje dodatkowe wymierne korzyści finansowe w postaci mniejszych rachunków za wykorzystywanie energii elektrycznej do ogrzewania, l zalecane są dla alergików, ponieważ nie występuje zjawisko suchej destylacji kurzu oraz nie ma kontaktu powietrza z metalowymi powierzchniami grzejników naściennych nagrzewających się do temperatur powyżej 55°C i gdzie przy przewadze jonów dodatnich nad ujemnymi pojawia się

odczucie duszności oraz suchości w drogach oddechowych, l niewidoczność systemu grzejnego w postaci przewodów lub mat grzejnych skrytych w podłodze, l widoczne jedynie sterowniki (i to niekoniecznie, jeśli umieścimy je w skrzynce rozdzielczej z innymi urządzeniami sterowania elektrycznego budynku) pozwalają na precyzyjną elektroniczną regulację systemu, dostosowując potrzebne parametry do naszego komfortu, l estetyka pomieszczeń, gdyż nie ma potrzeby zabudowy rur c.o. gazu i często wystających poza obrys ścian kominów, l proste sterowanie i obsługa, l wysoka jakość produktów elektrycznego ogrzewania podłogowego, o czym może świadczyć udzielana gwarancja, wynosząca u większości producentów tego systemu 20 lat, podczas gdy producenci kotłów, pomp ciepła i innych urządzeń grzewczych oferują maksymalnie 5 lat, l żywotność systemu wynosi ponad 50 lat, co można stwierdzić po nadal pracujących systemach ogrzewania podłogowego zamontowanych przez pierwszych jego producentów, kiedy inne systemy oceniają żywotność swoich urządzeń na 15-20 lat, a tendencja jest raczej malejąca, aby za wszelką cenę sprzedaż tych urządzeń wzrastała (widać to po jakości produkowanych kotłów - nie tylko dawniej, ale i dziś, a paradoksem jest, że kupując obecnie taniej niż kiedyś, pomimo lepszych parametrów elektro-technicznych, otrzymujemy gorszą jakość produktu), l ekologiczność systemu w miejscu jego eksploatacji, a poza nią obowiązek stosowania filtrów przez zakłady produkujące energię elektryczną, które to znacząco ograniczają emisję spalin, l system jest bezpieczny - wynika to z obowiązku podpięcia go nie tylko pod wyłączniki nadmiarowo-prądowe, lecz też pod różnicowoprądowe o czułości D ≤ 30 mA. Jacek Karpiesiuk Ilu stra cje z ar chi wum: Elek tra i Elek tra Kar do.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 44

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Zawory czterodrogowe Herz serii 2138

Mieszanie i rozdzielanie W odpowiedzi na rosnące wymagania rynku instalacyjnego firma Herz wprowadziła rodzinę zaworów czterodrogowych 2138 w zakresie średnic od DN 15 do DN 32. Są to zawory regulacyjne nowej generacji, mogą współpracować z napędami ręcznymi i siłownikami elektrycznymi.

Oferowane zawory regulacyjne stanowią najnowocześniejsze rozwiązania firmy Herz w zakresie armatury regulacyjnej. Zawory regulacyjne serii 2138 charakteryzują się dużą niezawodnością pracy, prostotą budowy i zabudowy oraz minimalnymi wymiarami geometryczZawory czterodrogowe serii 2138 Zawory serii 2138 mogą współpra- nymi. Technologia ich wykonywazostały zaprojektowane do zastosowa- cować z napędami ręcznymi lub si- nia pozwala na automatyzację pronia w instalacjach dukcji, co oprócz wygrzewczych oraz chłosokiej jakości wykodzących (tzw. wody lonania pozwala uzydowej) do stałej konskać wysoką powtatroli lub regulacji temrzalność. Efektem peratury czynnika końcowym są zawory o bardzo dobrych wagrzewczego lub chłolorach użytkowych dzącego. Mogą pracoprzy rozsądnej cenie. wać jako zawory mieszające lub rozdzielająParametry pracy zace. Najczęściej znajduworów 2138: ją zastosowanie w Zwór czterodrogowy (a) i siłownik elektryczny (b). Seria 2138. l ciśnienie nominalne: obiegach hydraulicz10 barów, nych kotłowych jako zabezpieczenie łownikami elektrycznymi obrotowy- l temperatura pracy: -10÷110°C, przed tzw. zimnym powrotem czynni- mi w standardzie regulacji trójpunk- l maksymalna, chwilowa temperatuka grzewczego. towej (fot. b). Zawory z napędami ra pracy: 120°C, Korpusy zaworów wykonane są z ręcznymi serii 2138 mogą pracować l moment obrotowy: < 5 Nm, kutego mosiądzu CW602N zgodnie w dowolnej pozycji, natomiast jeśli l kąt obrotu elementu zamykającez normą EN 12420. Element zamy- są wyposażone w siłowniki elek- go: 0÷90°, kający odlewany jest natomiast z mo- tryczne, nie zaleca się zabudowy z l medium: woda, wodny roztwór glisiądzu CC754S zgodnie z normą kolu o stężeniu do 50%. EN 1982 metodą kokilową. EleZastosowanie: regulacja strumiement zamykający obrabiany jest nia czynnika grzewczego, chłodząmechanicznie dla nadania mu odcego, instalacje kotłowe. powiedniego kształtu oraz odpoParametry pracy siłownika wiedniej gładkości poprzez szlifoelektrycznego: wanie, a następnie jest polerowal moment obrotowy: 5 Nm, ny. Jako uszczelnienie zastosowal kąt obrotu elementu zamykająno o-ringi wykonane z tworzywa cego: 0÷90°, sztucznego EPDM. Trzpienie oraz l czas pełnego otwarcia: 140 s, tuleje wykonano z mosiądzu l napięcie sterujące: 230 V, 50 Hz, CW614N zgodnie z normą ENl rodzaj regulacji: trójpunktowa. -12164. Króćce posiadają przyłącza l Grzegorz Ojczyk gwintowane z gwintem wewnętrz- Charakterystyka hydrauliczna regulacji. www.herz.com.pl nym zgodnie z normą ISO 7-1. Zawory czterodrogowe serii 2138 siłownikiem w pozycji wiszącej (si(fot. a) posiadają specjalnie drążone za- łownik poniżej zaworu) za względu wieradło w postaci walca dla uzyskania na możliwość przeniknięcia konwłaściwej charakterystyki hydraulicz- densatu lub czynnika do wnętrza sinej istotnej w trakcie regulacji (rys.). łownika w trakcie wycieku.

strony sponsorowane

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 45

strony sponsorowane miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Powietrzne pompy ciepła Vitocal marki Viessmann

Tanie ogrzewanie c.w.u. Największe oszczędności przy ogrzewaniu wody użytkowej można uzyskać, stosując powietrzną pompę ciepła do c.w.u. Vitocal 161-A. Pompa ciepła Vitocal 161-A tanio ogrzewa wodę użytkową, zapewniając jednocześnie wysoki komfort jej korzystania. Dodatkowa korzyść to wyższa sprawność głównego źródła ciepła, kotła grzewczego lub pompy ciepła, które pracują z wyższą sprawnością, dostarczając ciepło tylko na potrzeby ogrzewania budynku. Przy temperaturze powietrza 15°C i dla mocy grzewczej 1670 W pompa ciepła potrzebuje jedynie 510 W energii elektrycznej. Efektywność na poziomie 3,7 (300 litrów c.w.u. ogrzewane od 15 do 45°C) oznacza, że koszt jej podgrzania wynosi 2 zł. Dla porównania - kotłem gazowym 3 zł, olejem opałowym lub propanem 4,8 zł, energią elektryczną 7,3 zł.

Komfortowy zbiornik Zabudowany w Vitocal 161-A zbiornik 300-litrowy zapewnia wysoki komfort ciepłej wody, nawet dla 5osobowej rodziny. Woda użytkowa może być w nim ogrzewana przez pompę ciepła nawet do temperatury 65°C (w trybie pracy tylko pompa ciepła). Temperatura wody użytkowej kontrolowana jest przez dwa czujniki temperatury - w zależności od potrzeb wymagana temperatura

wody może być kontrolowana przez górny lub dolny czujnik temperatury. Dla podniesienia komfortu można zastosować dodatkowo grzałkę elektryczną 1500 W, dzięki której uzyskamy jeszcze wyższe temperatury c.w.u. oraz szybsze jej dogrzewanie.

Pompa i wentylacja Przy stosunkowo niskim koszcie inwestycji Vitocal 161-A może samodzielnie ogrzewać wodę użytkową przez cały rok. Może również współpracować z kotłem grzewczym lub kolektorami słonecznymi. Pompa wykorzystuje ciepło powietrza z pomieszczenia, w którym się znajduje (minimalna kubatura 20 m3), obniżając w nim wilgotność i temperaturę. Za pomocą przewodów wentylacyjnych może pobierać powietrze z innych pomieszczeń w budynku lub z zewnątrz domu. Może również współpracować z instalacją wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, w jeszcze większym stopniu wykorzystując ciepło z powietrza usuwanego z budynku. Zabudowany w pompie wentylator umożliwia uzyskanie przepływu powietrza do 300 m3/h, przy sprężu dyspozycyjnym 150 Pa. Dzięki temu Vitocal 161-A może być stosowana do kontrolowanej wentylacji kilku pomieszczeń o całkowitej powierzchni do ok. 200 m2 (przy 0,5krotnej wymianie powietrza).

Dostosowanie do potrzeb

ko jej temperatura spadnie poniżej temperatury wymaganej (poniżej progu włączenia). W trybie automatycznym regulator włącza wentylator tylko przy podgrzewie wody użytkowej i reguluje jego prędkość obrotową w zależności od zapotrzebowania na ciepło. Tryb wentylacji umożliwia stałą wentylację pomieszczeń przy stałej prędkości obrotowej wentylatora lub z wykorzystaniem różnej prędkości obrotowej wentylatora w ustawionych okresach czasu dla poszczególnych dni tygodnia. Dla maksymalnego obniżenia kosztów ogrzewania c.w.u. Vitocal 161-A przygotowana jest do współpracy z „inteligentną siecią” i korzystania z własnego prądu, z własnej elektrowni słonecznej przy zastosowaniu systemu fotowoltaicznego Viessmann - Vitovolt 200. l

Krzysztof Gnyra

www.viessmann.pl

Eksploatację pompy ciepła można dostosować do różnych potrzeb. We wszystkich trybach pracy woda użytkowa ogrzewana jest, kiedy tylstrony sponsorowane

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 46

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Wypełnienie odwiertów sond pionowych

Efek tyw na pra ca PC Kwestia wypełnienia otworu wiertniczego w instalacjach sond pionowych jest jedną z bardziej kluczowych spraw dotyczących bezawaryjnego i efektywnego funkcjonowania dolnego źródła ciepła w układach gruntowych pomp ciepła. Coraz częściej stosuje się „chłodzenie geotermalne” („free cooling”) oraz połączenie „ogrzewania i chłodzenia geotermalnego”. Nowoczesne systemy muszą być przygotowane również na szybką regenerację dolnego źródła ciepła, czyli gruntu, np. poprzez wykorzystanie nadwyżki ciepła pochodzącego z kolektorów słonecznych. W powyższym aspekcie wypełnienie sond pionowych nabiera jeszcze większego znaczenia dla niezawodności funkcjonowania instalacji przez kilkadziesiąt lat. Możliwe ryzyka, jakie mogą się pojawić przy braku lub niewystarczającej ilości materiału wypełniającego, są następujące: l osiadanie materiału wypełniającego poniżej górnej rzędnej terenu, l uciekanie materiału wypełniającego do warstw wodonośnych, l mieszanie się wód gruntowych z różnych warstw wodonośnych, l przedostawanie się zanieczyszczeń powierzchniowych do warstw wodonośnych, l przestrzenie powietrzne, l brak połączenia z gruntem, l rysy i pęknięcia na skutek kurczenia się materiału wypełniającego. Dobre połączenie sondy z gruntem daje nam przede wszystkim: l obniżenie oporu termicznego otworu wiertniczego,

Fot. 1. Na wylocie wierconego otworu należy zwrócić uwagę na to, aby zawiesina posiadała wymaganą gęstość!

l wzrost efektywności termicznej, l uszczelnienie przewierconych po-

ziomów wodonośnych.

Jak profesjonalnie wypełnić odwiert? Wypełnianie otworu wiertniczego należy przeprowadzić zgodnie z VDI 4640 cz. 2 tak, aby zapewnić trwałe, stabilne fizycznie i chemicznie połączenie sondy z otoczeniem skalnym. Fachowcy z branży pomp ciepła najczęściej powołują się w tym zakresie na wytyczne niemieckiego stowarzyszenia inżynierów VDI, ponieważ w polskich regulacjach budowlanych niestety brakuje podobnych zapisów. Dopiero od niedawna funkcjonuje na polskim rynku nowa literatura w tej materii. Są to „Wytyczne projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła cz. 1 Dolne źródła do pomp ciepła”, wydane przez Polską Organizację Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) w październiku 2013 r. Zapisy w tych wytycznych bazują w dużej mierze na ww. wytycznych VDI i stanowią niewątpliwie „kamień milowy” dla polskiego rynku pomp ciepła. Dlatego w umowie inwestora z firmą wykonawczą warto powołać się na zapisy tych wytycznych, żeby zagwarantować sobie odpowiednie wykonanie dolnego źródła ciepła oraz uniknąć w przyszłości ewentualnych problemów z ich eksploatacją. Wypełnienie otworu wiertniczego należy wykonać od głowicy sondy w górę otworu z wykorzystaniem rury wypełniającej. W literaturze branżowej opisuje się tę procedurę jako metodę kontraktor. Proces wypełniania odwiertu „od dołu” gwarantuje całkowite usunięcie płuczki (powstałej podczas wier-

cenia otworu) i musi trwać do momentu, gdy gęstość aplikowanego materiału wypełniającego oraz tego, który wypływa na górze otworu, będzie jednakowa. Rurę wypełniającą można wyciągać z otworu sukcesywnie w trakcie wypełniania lub pozostawić wypełnioną na stałe w otworze. W przypadku suchych otworów wiertniczych należy wypełnić sondę wodą najpóźniej przed wypełnieniem otworu. Aby nie przekroczyć dopuszczalnego ciśnienia, zaleca się, szczególnie dla sond o długości powyżej 150 m, całkowite odpowietrzenie sond przed wypełnieniem otworu, dokładne uszczelnienie i użycie ciśnieniomierza do kontroli ciśnienia wewnętrznego. Podczas wypełniania otworu nie może ono przekroczyć 21 barów. W wypełnieniu otworu sondy nie mogą znajdować się pęcherzyki powietrzne ani puste przestrzenie. W przypadku ich powstania będą one izolować przewód sondy pionowej, ograniczając w znaczący sposób efektywność wymiany ciepła pomiędzy czynnikiem roboczym (np. glikolem) a gruntem. Współczynnik przewodzenia ciepła dla powietrza [l = 0,02 W/(m * K)] jest kilkudziesięciokrotnie niższy niż dla dedykowanego materiału wypełniającego. Z tego względu należy dołożyć wszelkich starań, żeby uniknąć pustych przestrzeni w odwiercie z sondą. Wyłącznie należycie przeprowadzona aplikacja sondy i wypełnienie otworu zgodnie z wytycznymi PORT PC lub VDI 4640 zapewnia odpowiednie funkcjonowanie szczególnie głębszych sond.

Fot. 2. Dystansownik - zabezpieczenie przed zwarciami termicznymi oraz ułatwienie montażu rury iniekcyjnej. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 47

miesięcznik informacyjno-techniczny

Jaki wybrać materiał wypełniający? Warto zwrócić uwagę na stosowany przez firmę wiercącą materiał do wypełnienia przestrzeni otworu wiertniczego. Należy zweryfikować jego właściwości w zakresie następujących parametrów: l przewodność cieplna - współczynnik ≥ min. 1 W/(m * K), a najlepiej ok. 2 W/(m * K) - sprawdzony w warunkach laboratoryjnych; l brak szkodliwego wpływu na środowisko - przystosowanie do nieograniczonego stosowania w wodzie gruntowej oraz znikoma zawartość chromu zgodnie z Dyrektywą UE 2003/53/WE; l brak kurczenia się w czasie poprzez proces oddawania wody - najlepiej znikoma lub całkowity brak zawartości bentonitu. Bentonit w przypadku zbytniego wysuszenia ma właściwość kurczenia się i oddawania wody, co powoduje, że powstają puste przestrzenie; l niski współczynnik przepuszczalności wody kf < 1 * 10-9 m/s, co zapewnia dobry efekt uszczelnienia i szybkie tward-

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

nienie, również pomiędzy poszczególnymi warstwami wodonośnymi, l właściwość tiksotropowa, która gwarantuje szybkie krzepnięcie po iniekcji w otworze wiertniczym oraz brak roznoszenia materiału wypełniającego do wód gruntowych; l mrozoodporność przy 10 cyklach zamrażania i odmrażania dla -15°C - zapewnia długotrwałe i całkowite związanie sondy z górotworem. Zaleca się stosowanie wyłącznie dedykowanych materiałów wypełniających, które spełniają powyższe parametry. Przygotowywanie tzw. mieszanek na budowie jest obciążone możliwym błędem przy doborze i utrzymaniu odpowiednich proporcji poszczególnych składników. Ponadto tego typu mieszanka nie będzie zweryfikowana laboratoryjnie pod kątem optymalnego, z góry założonego współczynnika przewodności cieplnej. Ważnym aspektem wykonawczym jest ponadto stosowanie dystansowników montowanych na przewodach sondy pionowej w odległościach min. co 2 m. Zadaniem dystansowników jest utrzymanie stałej odległości pomię-

dzy przewodami zasilania i powrotu sondy pionowej, tak żeby ustrzec instalację przed tzw. zwarciami termicznymi, czyli negatywnym przekazywaniem ciepła z przewodu zasilania pompy ciepła do przewodu powrotu. Spełniają one również rolę ułatwiającą wprowadzenie dodatkowej rury do iniekcji materiału wypełniającego. Musimy zatem pamiętać o tym, że tylko kompletny system „Sonda - Materiał wypełniający - Górotwór” posiada odpowiednio wysoki współczynnik przewodzenia ciepła dzięki trwałemu i całkowitemu związaniu sondy z górotworem, czego potwierdzeniem jest zmierzony na drodze testów parametr - opór termiczny otworu wiertniczego < 0,09 (m * K)/W. Dodatkowo przed odbiorem i uruchomieniem całej instalacji należy przeprowadzić próbę szczelności, np. zgodnie z PN-EN 805. Należy również sprawdzić, czy we wszystkich sondach odbywa się równomierny przepływ i sporządzić protokół z próby szczelności. Jakub Koczorowski Fot. z arch. RE HAU.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 48

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Jestem za, a nawet przeciw, czyli pokojowe rozmowy o technologiach

Brodzenie w łazience Mnogość rozwiązań dostępnych na rynku pozwala zaprojektować łazienkę w sposób indywidualny, dostosowany do potrzeb użytkownika. W przypadku prysznica mamy szeroki wybór aranżacji przestrzeni łazienki: kabinę prysznicową możemy wyposażyć w brodzik lub zamontować odpływ prysznicowy na poziomie posadzki. Każde z rozwiązań posiada wiele zalet i jest możliwe do zrealizowania w wielu wariantach.

Kabina z brodzikiem...

emont łazienki jest już skończony, płytki położone i pozostaje zamontować kabinę prysznicową. Najmniejszy zakres prac wiąże się z montażem kabin ramowych, które są dostarczane już zmontowane lub częściowo zmontowane. Kupując taką kabinę, należy się liczyć z dużym opakowaniem, które nie zmieści się do typowego samochodu osobowego. Wysokiego stopnia precyzji wymaga instalacja kabin bezramowych, nie tylko w zakresie umiejętności, ale również przygotowania ścian. Popularnym rozwiązaniem łączącym interesujący design, funkcjonalność i prosty montaż są kabiny półramowe. Kabiny tego typu są wygodne w transporcie i można je zamontować z użyciem tradycyjnej wiertarki, poziomicy i śrubokręta. Osoba remontująca łazienkę, oprócz wyboru kształtu i sposobu otwierania kabiny, stoi przed dylematem montażu kabiny na brodziku lub bezpośrednio na podłodze. Szeroka oferta rozmiarów, kształtów i materiałów, z których wykonane są brodziki, niewątpliwie zachęca do wyboru takiego rozwiązania. A jakie są zalety montażu kabiny na brodziku? l Atrakcyjna cena Podstawowym atutem wyboru takiej opcji jest niska cena brodzika w porównaniu z kosztami przygotowania podłogi do bezpośredniego montażu kabiny. Brodziki z akrylu lub konglomeratu dostępne są zarówno w tradycyjnych kształtach (półokrągły i kwadratowy) i rozmiarach 80 lub 90 cm, jak i w kształcie prostokątnym, przy czym rozmiary rozpoczynają się od 75 x 90 cm do 120 x 90 cm. Przystosowane są do montażu w rogu łazienki, we wnęce lub przestrzeni (np. kabina prostokątna w kształcie litery U). Na rynku znajdziemy tradycyjne brodziki akrylowe lub konglomeratowe, które swym wzornictwem doskonale sprawdzają się jako uzupełnienie nowoczesnych kabin prysznicowych. Na rynku dostępne są brodziki akrylowe typu Kaskada lub Galaxy, które wzmocnione są włóknem szklanym i dostępne w wielu opcjach montażu:

...bez brodzika

ardzo popularnym rozwiązaniem do wykonania prysznica bez brodzika jest odpływ liniowy, który pozwala na swobodną aranżację wnętrza. Obecnie dostępne, markowe odpływy liniowe oferują bogactwo akcesoriów. Dzięki temu możliwe jest wykonanie różnych wariantów: długich, krótkich, narożnych lub w formie litery „U”. Odpływ liniowy stosowany do wykonania prysznica bez brodzika może posiadać elementy dodatkowe. Mogą to być np.: l elementy zamykające - przy jego zastosowaniu możemy uzyskać wydłużenie odpływu przy montażu jednostronnym (w niektórych modelach do 140 cm); w przypadku montażu dwustronnego możemy uzyskać odpływ do 160 cm; l łącznik - w przypadku połączenia dwóch odpływów tego typu możliwe jest uzyskanie odpływu o długości 240 cm; dodatkowo, wykorzystując dwa elementy zamykające, można uzyskać odpływ o długości 280 cm; jednocześnie wydajność odwodnienia podwaja się, osiągając imponujące parametry: od 0,8 do 1,6 l/s; możliwa jest także (przy pomocy łącznika) realizacja bardzo krótkiego odpływu o długości od 80 cm, charakteryzującego się wysoką wydajnością odpływu; wysoką wydajność odpływu można w tym wypadku osiągnąć poprzez połączenie dwóch odpływów, skróconych do długości 30 cm; l łącznik kątowy (np. 90˚) - umożliwia łączenie odpływów pod kątem prostym; dzięki temu rozwiązaniu możliwe jest uzyskanie odpływu narożnego lub w kształcie litery „U”. Realizację odprowadzenia wody z poziomu posadzki w przypadku kabiny prysznicowej bez brodzika można uzyskać także za pomocą odpływów punktowych. Zastosowanie specjalnych nasadek pasujących do odpowiednich odpływów umożliwia osiągnięcie idealnie jednolitej posadzki. Niektóre dostępne na rynku rozwiązania zamiast tradycyjnego rusztu posiadają wkładkę do wypełnienia płytkami. Dzięki temu odpływ staje się niemal niezauwww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 49

miesięcznik informacyjno-techniczny

Kabina z brodzikiem...

- do wpuszczenia w podłogę, - do obmurowania i obłożenia płytką, - na montażu na nóżkach z panelem, - brodziki samonośne tworzące z panelem nierozłączną całość. Brodziki konglomeratowe wykonane są ze zmielonego dolomitu i żywicy poliestrowej w technologii „czystego lania”. Ten typ brodzika odznacza się większą odpornością i bardziej nowoczesnym designem. Niska wysokość brodzika umożliwia wpuszczenie go w podłogę (tworząc bezbarierowe wejście), instalację bezpośrednio na podłodze lub na nóżkach z panelem. Posiadaczy małych łazienek z pewnością ucieszy oferta głębokich brodzików. Brodzik typu Sabina przeznaczony jest z uwagi na swoją wysokość, do łączenia z kabinami o obniżonej wysokości (170 cm). Brodzik taki wyposażony w syfon ClickClack pozwala na napuszczenie wody i kąpiel małych dzieci lub np. namoczenie prania. I tak w zależności od sposobu montażu i typu brodzika możemy uzyskać efekt podłogi bezbarierowej doskonałej do łazienki, z której korzystają osoby starsze lub niepełnosprawne. Możemy wybierać sposób szerokiej oferty tradycyjnych brodzików o głębokości 5 lub 9 cm, aż do brodzików głębokich, które zastąpią wannę w małej łazience. l Szybki i łatwy montaż Sam montaż brodzika w łazience obłożonej płytką zajmuje od kilkunastu minut (brodzik samonośny z panelem) do godziny (brodzik konglomeratowy z nóżkami i panelem). Jeśli natomiast uwzględnimy koszty prac budowlanych, wówczas okaże się, że brodziki typu PU (samonośne) są najtańszym i najprostszym rozwiązaniem. Pamiętajmy, że samodzielne wymurowanie brodzika z płytek lub przygotowanie podłogi pod montaż odpływu liniowego zajmuje z reguły około 3 dni roboczych. l Komfort na co dzień Brodzik warto wybrać również ze względu na jego łatwe czyszczenie. Niezależnie od materiału, z jakiego jest wykonany, nawet przy intensywnej eksploatacji brodzik wyczyścimy dostępnymi środkami czyszczącymi. Dużo trudniej usunąć będzie osady z mydła i nieczystości z płytek oraz fug w kabinach osadzonych bezpośrednio na podłodze. Dużo osób odrzuca brodzik akrylowy w obawie przed pleśnią i bakteriami. Markowe brodziki akrylowe z reguły wykonane są ze specjalnego materiału z antybakteryjnymi właściwościami, np. materiał Antibac w brodzikach Ravak. Doskonałym wyborem przy instalacji brodzika jest wykorzystanie specjalnych listew maskujących, które nie tylko pomagają estetycznie uszczelnić brodzik, ale pozwolą również uniknąć zarastania pleśnią szczeliny między ścianą a brodzikiem. Część brodzików wyposażona jest w tzw. powierzchnię antypoślizgową, która poprawia bezpieczeństwo w trakcie kąpieli oraz jest o wiele bardziej estetyczna i higieniczna niż kupna mata antypoślizgowa. Jedynym minusem brodzika jest jego kolor, który wyraźnie odcina się na tle podłogi łazienki, zakłócając jej design. Jednak duży wybór kształtów, rozmiarów oraz niska cena produktu i łatwy montaż sprawiają, że brodzik prysznicowy nadal jest najczęściej wybieranym rozwiązaniem przy zakupie kabiny czy drzwi prysznicowych. l Robert Jaroń, Ravak Polska www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

...bez brodzika

ważalnym elementem posadzki. Możliwość stosowania różnorodnych materiałów wykończeniowych, takich jak płytki ceramiczne, kamień czy szklane dekory, daje architektom wnętrz nieograniczone możliwości aranżacji. Nasadka renomowanego producenta wytrzymuje obciążenie do 300 kg i można ją wypełnić każdym materiałem o grubości od 5 do 30 mm. Woda odpływa poprzez wąską, umieszczoną na całym obwodzie krawędź pomiędzy pokrywą a posadzką. Pomimo jej niewielkiej szerokości wydajność odpływu może wynosić od 0,4 do 0,5 l/s. Klient może zawsze dobrać odpowiedni do określonej sytuacji montażowej korpus podstawowy, wersję uszczelnienia, nasadkę i ruszt. Odpowiednio dobrane ruszty nadają się zarówno do super płaskich odpływów łazienkowych o wysokości montażowej np. 62 lub 70 mm, jak i do modeli o wysokiej wydajności, używanych w obiektach użyteczności publicznej. Stosowane są również z powodzeniem w odpływach przeciwpożarowych, balkonowych i tarasowych, zawsze stanowiąc atrakcyjny element aranżacji. Decydując się na kabinę prysznicową bez brodzika, musimy pamiętać o odpowiednim uszczelnieniu posadzki. Odpływy markowych producentów posiadają specjalne kołnierze wraz z matami uszczelniającymi, które pozwalają uzyskać szczelne połączenie wpustu z folią w płynie. Innym pomysłem na aranżację łazienki jest zastosowanie kabiny prysznicowej z brodzikiem płaskim lub głębokim. Tutaj także mamy bardzo szeroki zakres produktów, z których możemy skorzystać. Dostępne są odpływy brodzikowe do brodzików o otworze o różnych średnicach, np.: 52, 65 i 90 mm. W przypadku wyboru brodzika głębokiego odpływy brodzikowe umożliwiają spiętrzenie wody do wysokości 100 mm. Dzięki temu dzieci mogą się wygodnie w nim kąpać. W odpływach brodzikowych do brodzików o otworze odpływowym ø90 mm na uwagę zasługują odpływy, które charakteryzują się wysoką wydajnością odpływu oraz wyrafinowanym wzornictwem. Pokrywy odpływów cechuje piękna forma, prosty montaż i stabilne mocowanie. Nadają się one idealnie do odbioru wody pryszniców strumieniowych oraz deszczownic. Syfony te mają bardzo prostą konstrukcję, która umożliwia wyczyszczenie syfonu od góry. Do czyszczenia syfonów nie należy stosować środków żrących (o pH ≤ 4). Ta sama zasada tyczy się także wpustów podłogowych punktowych i liniowych. Środki chemiczne mogą uszkodzić elementy odpływu, powodując tym samym utratę jego szczelności. W konsekwencji wiąże się to z dodatkowymi kosztami i poważnymi pracami remontowymi w łazience. Na uwagę zasługują też odpływy o niskiej wysokości zabudowy (tylko 60 mm). Są to idealne rozwiązania, które sprawdzają się podczas modernizacji łazienki. Mimo niewielkich rozmiarów odpływu wysokość zasyfonowania wynosi 30 mm, przy wydajności odpływu 0,5 l/s. l Łukasz Szypowski, Viega

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 50

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Program wsparcia dla instalatorów

W zasięgu Euro Program COSME to jeden z programów unijnych, który ma na celu zwiększenie konkurencyjności i trwałości przedsiębiorstw, w tym tych instalacyjnych. Na jego realizację przewiduje się środki w wysokości ok. 2,3 mld euro. Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw instalacyjnych oraz innych małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) stanowi instrument finansowania. W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej L 347 z dnia 20 grudnia 2013 r. zostało opublikowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1287/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME 2014-2020). Szczegółowe cele Programu COSME to: l poprawa dostępu MŚP do finansowania w formie instrumentów kapitałowych i dłużnych, l poprawa dostępu do rynków, w szczególności unijnych, ale również na poziomie globalnym, l poprawa ramowych warunków konkurencyjności i trwałości przedsiębiorstw unijnych, w szczególności MŚP, w tym w sektorze turystyki, l krze wie nie przed się bior czo ści i kultury przedsiębiorczości. Program COSME ma na celu wspieranie działalności innowacyjnej, zapewnianie lepszego dostępu do środków finansowych oraz świadczenie usług wsparcia dla biznesu na poziomie regionalnym. Ponadto ma on zachęcać do szerszego i lepszego wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), wspomagać rozwój społeczeństwa informacyjnego oraz promować wzmożone wykorzystanie energii odnawialnej i efektywność energetyczną. Składają się na niego trzy programy operacyjne:

Program na rzecz przedsiębiorczości i innowacji (EIP), l Program na rzecz wspierania polityki w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT PSP), l Inteligentna energia - program dla Europy (IEE). Z założenia mają przyczyniać się one do poprawy konkurencyjności przedsiębiorstw oraz wspierać ich zdolność innowacyjną w danych obszarach prowadzonej działalności. Koperta finansowa na wdrożenie programu COSME wynosi 2 298,243 mln EUR według cen aktualnych, z czego co najmniej 60% EUR przeznacza się na instrumenty finansowe. Roczne środki zatwierdzane są przez Parlament Europejski i Radę w granicach wieloletnich ram finansowych. Kopertę finansową utworzoną na podstawie niniejszego rozporządzenia można również wykorzystać do pokrycia wydatków związanych z pracami w zakresie przygotowania, monitorowania, kontroli, audytu i oceny, które są niezbędne do zarządzania programem COSME i osiągania jego celów. W szczególności pokryje ona – w sposób racjonalny z punktu widzenia kosztów - wydatki poniesione z tytułu badań, spotkań ekspertów, działań informacyjnych i komunikacyjnych obejmujących między innymi informowanie przedsiębiorstw o priorytetach politycznych Unii w zakresie, w jakim są one związane z ogólnymi celami programu COSME – wydatki związane z sieciami informatycznymi służącymi przede wszystkim wymianie i przetwarzaniu informacji wraz z wszelkimi innymi wydatkami na pomoc techniczną i administracyjną poniesionymi przez Komisję w związku l

z zarządzaniem programem COSME. Wydatki te nie przekraczają 5% wartości koperty finansowej.

Cztery działania Program COSME składa się z czterech głównych działań, z których każde podzielone jest na zadania szczegółowe, co ma służyć bardziej precyzyjnej realizacji założeń całego programu: l Poprawa warunków konkurencyjności i trwałości działających w UE przedsiębiorstw, w tym funkcjonujących w sektorze turystyki: a) poprawa i wzmocnienie konkurencyjności i trwałości unijnych przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP; b) opracowanie nowych strategii na rzecz konkurencyjności, w tym poprawa projektowania, wdrażania i oceny polityk wpływających na konkurencyjność i trwałość przedsiębiorstw, zwiększenie programów i działań na rzecz MŚP, a także zapewnienie rozwoju odpowiedniej infrastruktury, rozwój klastrów i sieci biznesowych na światowym poziomie; c) zwiększenie inicjatyw przyspieszających powstawanie konkurencyjnych branż. l Wspie ra nie two rze nia i roz wo ju MŚP: a) wsparcie dla otoczenia biznesu, b) pomoc młodym przedsiębiorcom, a także nowym i potencjalnym przedsiębiorcom, w tym kobietom, które zamierzają otworzyć swoją własną firmę, c) tworzenie krajowych programów szerzących wiedzę na temat zakładania własnej działalności gospodarczej. l Poprawa dostępu MŚP do finansowania w formie kapitału własnego i pożyczek: a) dostęp do funduszy dla nowo powstałych małych i średnich przedsiębiorstw, b) pomoc w tworzeniu transgranicznych przedsiębiorstw. www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 51

miesięcznik informacyjno-techniczny

Poprawa dostępu do rynków wewnątrz UE, jak i na świecie a) wsparcie sieci Enterprise Europe Network, b) zwiększenie dostępu MŚP do jednolitego rynku, c) pomoc dla MŚP w dostępie do rynków poza Unią, d) poprawa współpracy przemysłowej, w tym zwiększenie dialogu z krajami trzecimi. Ważne! Uwzględniając powyższe cele, odbiorcami programu będą trzy grupy podmiotów: l przedsiębiorstwa, które będą miały możliwość dofinansowania swojej działalności, l obywatele, którzy będą mogli liczyć na pomoc przy zakładaniu swojej firmy, l władze państw członkowskich, którym inicjatywy podejmowane w ramach programu będą pomagały w urzeczywistnianiu niezbędnych reform na rynku. Budżet programu to 2522 mln euro. Instrumenty finansowe będą obsługiwane przez grupę Europejskiego Banku Inwestycyjnego działającą na rzecz Komisji (inne działania mogą być zarządzane przez agencję wykonawczą). W celu realizacji programu Komisja będzie przyjmować roczne programy prac. Oprócz wszystkich państw członkowskich UE w programie będą mogły wziąć udział kraje przynależące do EFTA, które jednocześnie są członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Skorzystać z programu będą mogły także inne kraje europejskie, jednak po wcześniejszym zweryfikowaniu sytuacji na rynku danego państwa i podpisaniu odpowiedniej umowy. Jeżeli chodzi zaś o kraje przystępujące, kraje kandydujące i potencjalnych kandydatów, państwa te mogą uczestniczyć w COSME zgodnie z ogólnymi zasadami i warunkami uczestnictwa tych krajów w programach unijnych ustanowionych w odpowiednich umowach ramowych oraz decyzjach. Z kolei w przypadku państw biorących udział w programie Europejska Polityka Sąsiedztwa, ich uczestnictwo będzie możliwe po uprzednim sprawdzeniu kwalifikowalności danego państwa. Podmioty mające siedzibę w innych państwach trzecich będą mogą uczestniczyć w działaniach prowadzol

www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

nych w ramach programu COSME, ale nie będą uprawnione do otrzymywania środków finansowych od Unii Europejskiej, z wyjątkiem sytuacji, w których będzie to niezbędne dla potrzeb programu, w szczególności w zakresie konkurencyjności i dostępu do rynku dla przedsiębiorstw działających w UE. Program COSME powinien zatem pomóc w uporaniu się z niedoskonałościami rynku mającymi wpływ na konkurencyjność gospodarki UE w skali globalnej, co upośledza zdolność przedsiębiorstw, w szczególności MŚP, do konkurowania z przedsiębiorstwami w innych częściach świata. Program COSME pokazuje, jakie działania służą osiąganiu konkretnych celów, całość koperty finansowej przeznaczonej na ich osiągnięcie, minimalną kopertę finansową na instrumenty finansowe, różne typy środków wykonawczych oraz przejrzyste ustalenia dotyczące monitorowania i oceny, a także ochrony finansowych interesów Unii.

Cele COSME ma na celu wzmocnienie konkurencyjności i trwałości unijnych przedsiębiorstw, krzewienie kultury przedsiębiorczości oraz wspieranie tworzenia i rozwoju małych oraz średnich przedsiębiorstw. Cele te zostaną osiągnięte poprzez: l poprawę dostępu do finansowania dla małych i średnich przedsiębiorstw, l po pra wę do stę pu do ryn ków we wnątrz Unii, ale także na poziomie globalnym, l poprawę warunków ramowych działalności przedsiębiorstw, l promowanie przedsiębiorczości i kultury przedsiębiorczości. Program trwa przez 7 lat, tj. do roku 2020. Informacje na temat Programu COSME i innych funduszy UE, a także praktycznego wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw, można uzyskać od sieci Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE, od lokalnych partnerów sieci Enterprise Europe Network w ponad 600 biurach w UE i poza nią, współfinansowanych przez Program COSME. Informacje dostępne są również na stronie internetowej programu: ec.europa.eu/enterprise/cosme.

Dostęp do funduszy COSME odbywa się: l za pośrednictwem lokalnego partnera sieci Enterprise Europe Network, l poprzez lokalnych pośredników finansowych gwarancji kredytowych lub kapitału podwyższonego ryzyka (www.access2finance.eu), l poprzez zaproszenia do składania wniosków lub zaproszenia do składania ofert, opublikowane na stronie programu. Komisja Europejska jest odpowiedzialna za sporządzanie rocznych priorytetów programu, ale jego realizacja jest częściowo przekazana agencji wykonawczej, Europejskiej Agencji ds. MŚP (EASME). Instrumenty finansowe Cosme będą prowadzone przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI). Całkowity budżet Programu Cosme na 7 lat (2014-2020) to ok. 2,3 mld euro. Duża część środków z budżetu (60% minimum) zostanie przydzielona do obsługi instrumentów finansowych. COSME przewiduje następujące rodzaje wsparcia: l udzielanie gwarancji kredytowych dla MŚP mających trudności w uzyskaniu pożyczki z systemu bankowego, l zapewnienie kapitału dla funduszy, kapitału podwyższonego ryzyka dla małych i średnich przedsiębiorstw, l dostęp do bezpłatnych informacji praktycznych i bezpośrednich usług dla firm szukających partnerów, finansowania, informacji na temat nowych rynków, programów unijnych i prawodawstwa, l działania mające na celu zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz poprawę warunków ramowych dla przedsiębiorstw, l benchmarking i badania w celu pogłębienia wiedzy i monitorowania sektorów przemysłu na poziomie europejskim, światowym lub związanym z MŚP polityką w Europie. Przemysław Gogojewicz Pod sta wa praw na: Roz po rzą dze nie Par la men tu Eu ro pej skie go i Ra dy (UE) nr 1287/2013 z dnia 11 grud nia 2013 r. usta na wia ją ce pro gram na rzecz kon ku ren cyj no ści przed się biorstw oraz ma łych i śred nich przed się biorstw (CO SME) (2014–2020) i uchy la ją ce de cy zję nr 1639/2006/WE.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 52

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Świeże, świeższe i najświeższe (a także prosto z... konserwy) informacje z instalacyjnego rynku

Co tam Panie w „polityce“? Obroty w górę Grupa Bosch rozpoczęła rok 2014 podwyższeniem obrotów. W pierwszym kwartale obroty wzrosły o ok. 7%. W tym roku przedsiębiorstwo spodziewa się wzrostu obrotów o około 3-5%. Podobnie jak w poprzednim roku, także w pierwszym kwartale 2014 znaczący wzrost odnotował dział techniki motoryzacyjnej. Wyraźny wzrost obserwuje się także w pozostałych działach przedsiębiorstwa. Wśród regionów szczególnie dobrze rozwija się region Azji i Pacyfiku. Przedsiębiorstwo planuje dalszą poprawę wyniku w ciągu roku 2014. Jednym z ważnych obszarów przyszłego wzrostu obrotów Grupy są produkty i usługi wykorzystujące internet. Grupa Bosch, posiadając know-how w dziedzinie sprzętu oraz szerokie kompetencje technologiczne, jest dobrze przygotowana do tego zadania. W 2013 roku obroty Bosch zwiększyły się o 3,1%, do 46,1 mld EUR (obroty ubiegłoroczne po dostosowaniu: 44,7 mld EUR). Wynik ten uwzględnia rezygnację z branży fotowoltaiki krystalicznej oraz efekty konsolidacyjne wynikające ze zmiany metod stosowanych w sprawozdawczości finansowej, a także ubiegłoroczne akwizycje. Z pominięciem efektu różnic kursowych obroty wzrosły o 6,3%. Silna waluta europejska znacząco obciążyła obroty przedsiębiorstwa ujemnymi efektami różnic kursowych w wysokości ok. 1,5 mld EUR. Zysk spółki Bosch w odniesieniu do dochodu przed odliczeniem podatków i odsetek (EBIT), liczony bez dodatkowych obciążeń ze strony fotowoltaiki, wyniósł 6%. Odpowiada to wartości EBIT 2,8 mld EUR. Na poprawę dochodu największy wpływ miał pozytywny rozwój działu techniki motoryzacyjnej.

Regionem wzrostu numer jeden dla Grupy Bosch nadal pozostaje Azja. Do roku 2020 przedsiębiorstwo planuje podwoić obroty w tym regionie. Także w Ameryce Północnej i Południowej obroty powinny ulec podwojeniu do końca bieżącej dekady. Oprócz rozbudowy mocy produkcyjnych przedsiębiorstwo umacnia także swoje lokalne działania w obszarze badań i rozwoju. W najbliższych latach Bosch planuje znacząco zwiększyć obroty również w Afryce. W Europie, pomimo utrzymującej się słabej koniunktury, Bosch zamierza osiągnąć wzrost wyższy niż rynek. W 2014 roku Bosch przewiduje zwiększenie zatrudnienia, zwłaszcza w regionie Azji i Pacyfiku. W sumie na całym świecie ma zostać zatrudnionych ok. 9000 osób z wykształceniem wyższym. W 2013 roku zatrudnienie w Grupie Bosch wzrosło o ok. 8500 osób, do 281 000 osób (ubiegłoroczne zatrudnienie po dopasowaniu: 273 000 pracowników).

Nagroda dla firmy Viega

wykonania i relację ceny do jakości. Nagrodę przyznano za wprowadzone na rynek w 2013 r. wersje specjalne Advantix Vario, pozwalające na projektowanie niezwykle wydajnych i atrakcyjnych wizualnie odwodnień. W imieniu firmy Viega nagrodę odebrał Jacek Lange, dyrektor Viega Sp. z o.o. Advantix Vario jest pierwszym odpływem liniowym na rynku, którego długość można płynnie regulować w zakresie od 120 do 30 cm. Nagrodę w konkursie „Łazienka Wybór - Roku 2014” przyznano firmie Viega za wersje specjalne, czyli nowe elementy konstrukcyjne wprowadzone w 2013 r. Dzięki nim można z łatwością zaprojektować odwodnienia o długości nawet do 280 cm, umieścić odpływ w narożniku albo ułożyć go w kształcie litery „L” lub „U”. Aby umożliwić idealne wkomponowanie odpływu w posadzkę Viega poszerzyła również paletę kolorystyczną rusztów i osłon do Advantix Vario. Oprócz wersji matowej i błyszczącej stali nierdzewnej w ofercie są teraz także elementy białe i czarne.

W tegorocznej edycji konkursu „Łazienka Wybór - Roku 2014” wzięło udział 47 producentów i marek, zgłaszając 134 produkty. Najlepsze z nich wyłoniła kapituła konkursu, składająca się z 18 osób, związanych z branżą łazienkową i wzornictwem. Jury przyznało 18 wyróżnień i 17 nagród głównych. Wręczenie nagród miało miejsce podczas Forum Branży Łazienkowej w warszawskim hotelu Sheraton. Główną nagrodę w bardzo mocno obsadzonej kategorii „Instalacje łazienkowe” otrzymał odpływ liniowy Advantix Vario firmy Viega. Przy ocenie jurorzy uwzględniali przede wszystkim walory wzornicze produktów, zaawansowane rozwiązania technologiczne, jakość www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 22:36 Page 53

miesięcznik informacyjno-techniczny

Za si lacz z me da lem Fla go wy mo del za si la cza on -li ne (VFI) z se rii Po wer li ne Gre en 33 mar ki Ever zo stał wy róż nio ny Zło tym Me da lem MTP pod czas te go rocz nych Mię dzy na ro do wych Tar gów Ener ge ty ki Expo po wer. Eks perc kie ju ry kon kur su do ce ni ło uni kal ne po łą cze nie no wo cze snych tech no lo gii.

Tren dy zmian cen ma te ria łów bu dow la nych W kwiet niu 2014 r., w po rów na niu do po przed nie go mie sią ca, wzro sły ce ny mat. ścien nych ce ra micz nych (+5,2%), na rzę dzi i sprzę tu bu dow la ne go (+2,2%), si li ka tów (+0,9%), su chej za bu do wy (+0,3%) i sto lar ki otwo ro wej, pa ra pe tów (+0,1%). Spa dły ce ny po kryć i fo lii da cho wych, ry nien (-1%), ga zo be to nów (-0,7%) i izo la cji wo do chron nych (-0,3%). Ce ny w 3 po zo sta łych gru pach nie zmie ni ły się. W ka te go rii „in ne” wzro sły ce ny farb, la kie rów, ta pet (+6,8%), ce men tu, wap na (+0,7%) i wy ro bów sta lo wych (+0,5%). Spa dły ce ny in sta la cji i tech ni ki grzew czej, ka na li za cji, od wod nień, wen ty la cji (-4,9%), pły tek ce ra micz nych, wy po sa że nia ła zie nek i kuch ni (-0,7%) oraz kost ki bru ko wej (-0,5%). Ce ny bram, ogro dzeń nie zmie ni ły się. Wskaź nik opty mi zmu zwią za ne go ze wzro stem licz by po zwo leń na bu do wę miesz kań ogó łem wy da nych w okre sie sty czeń -ma rzec 2014 r., w po rów na niu z ana lo gicz nym okre sem ro ku po przed nie go, przy jął war tość plus 15,5%, ale w ka te go rii miesz kań w bu dow nic twie in dy wi du al nym mi nus 3,7%. Rów no le gle w za kre sie miesz kań ogó łem, któ rych bu do wę roz po czę to dy na mi ka wy nio sła plus 49,4%, a w ka te go rii miesz kań w bu dow nic twie in dy wi du al nym plus 37,4%. Przy cho dy PSB S.A. (cen tra li) ze sprze da ży ma te ria łów bu dow la nych (do sie ci Gru py PSB) w kwiet niu 2014 r. by ły o po nad 11% wyż sze niż przed ro kiem oraz o 6% wyż sze niż w mar cu 2014 r. Sprze daż po czte rech mie sią cach 2014 ro ku by ła wyż sza o 31% od osią gnię tej w ana lo gicz nym okre sie ro ku po przed nie go. www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Zie lo ne świa tło dla fo to wol ta iki UE, któ rej udział w świa to wym ryn ku fo to wol ta iki wy no sił 73,6% w ro ku 2011, te raz się ga za le d wie 26,5% z mo cą za in sta lo wa ną ok. 10 GWp. Więk szość państw człon kow skich UE al bo wy co fa ło al bo sil nie zre du ko wa ło sys te my za chęt in we sty cyj nych, aby z po wro tem wy mu sić kon tro lę nad roz wo jem sek to ra i ogra ni czyć spe ku la cyj ny tok my śle nia, w du żym stop niu od po wie dzial ny za do tych cza so wy wzrost ryn ku. Ko mi sja Eu ro pej ska we zwa ła do zmniej sze nia po zio mu bodź ców in we sty cyj nych. Su ge ru je, że wraz z roz wo jem tech no lo gii, ener ge ty ka od na wial na po win na być pod po rząd ko wa na me cha ni zmom ryn ko wym, a w koń co wej ana li zie ta kie wspar cie po win no zo stać znie sio ne cał ko wi cie. Rów no cze śnie, stra te gie ame ry kań ska, chiń ska i ja poń ska są dia me tral nie róż ne od obec nej po li ty ki KE. Trzej li de rzy

na świa to wych ryn kach wciąż do fi nan so wu ją roz wój sek to ra sło necz ne go. Je śli uwzględ ni się trend na ryn ku i cią gły spa dek kosz tów sło necz nej ener gii elek trycz nej, re ce sja na ryn ku UE nie po trwa dłu go. Wie lu ana li ty ków już te raz li czy na nie wiel ką po pra wę, naj wcze śniej w 2014 ro ku. Prze łom ro ku 2013-2014 to oży wie nie sek to ra fo to wol ta icz ne go w Pol sce. Od no to wa no du ży przy rost in sta la cji przy łą czo nych do sie ci ty pu on -grid. Obec nie jest ich 29, a ich moc to 3,8 MWp. W za awan so wa nej fa zie re ali za cji są pro jek ty na łącz ną moc oko ło 10 MW (mię dzy in ny mi: Gier czy ce 1,4 MWp, Gryź li ny 1 MWp, Pod la sie So lar Park łącz nie 7 MWp). Po nad to w kra ju dzia ła rów nież oko ło 250 elek trow ni ty pu off -grid. Ich moc to oko ło 2,8 MWp. Łącz nie więc w Pol sce, mi mo bra ku od po wied nie go me cha ni zmu wspar cia, dzia ła ją już elek trow nie PV o mo cy 6,6 MWp, a to do pie ro po czą tek! Źró dło: IEO

Jun kers na Wy spie Wiel ka noc nej Żad nej kon ku ren cji jak okiem się gnąć. Czy nie jest to ma rze niem każ dej oso by pro wa dzą cej wła sną dzia łal ność go spo dar czą? Chi lij skie mu in sta la to ro wi urzą dzeń do pod grze wa nia wo dy i tech ni ki so lar nej uda ło się je speł nić. Wy spa Wiel ka noc na le ży na Oce anie Spo koj nym i wcho dzi w skład te ry to rium Chi le. Jest jed nym z naj bar dziej od da lo nych od resz ty cy wi li za cji za kąt ków świa ta. Lot na nią z San tia go trwa pra wie pięć go dzin. Aby do stać się z niej na Ta hi ti po trze ba sze ściu go dzin. Obec nie na Wy spie Wiel ka noc nej miesz ka oko ło 5800 osób, w tym Lu is Diaz i je go ro dzi na. Lu is Diaz jest je dy nym fa chow cem na Wy spie Wiel ka noc nej in sta lu ją cym urzą dze nia do pod grze wa nia wo dy i ko lek to ry sło necz ne. Od kil ku lat Lu iso wi Dia zo wi po ma ga w pra cy je go syn Fa bian, któ ry po dob nie jak oj ciec, jest za chwy co ny so lid no ścią in sta lo wa nych urzą dzeń. Zwy kle in sta lo wa ne są one na ze wnątrz bu dyn ku. Wa run ki kli ma tycz ne są spe cy ficz ne: po wie trze jest wil got ne i ma wy so ką za war tość so li. Oka zu je się, że w ta kim kli ma cie urzą dze nia mar ki Jun kers wy ka zu ją się wy jąt ko wą trwa ło ścią. Urzą dze nia mar ki Jun kers cie szą się po pu lar no ścią tak że w kon ty nen tal nej czę ści Chi le. Chi lij czy cy ma ją więk szą si łę na byw czą niż na przy kład miesz kań cy Bra zy lii czy Mek sy ku.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 54

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

W sieci bez błędów (4)

Skrzynia pełna... wody Na jakie cechy warto zwrócić uwagę, wybierając konkretne rozwiązania systemów zagospodarowania wód opadowych, a w szczególności skrzynek rozsączających danego producenta? Postaram się odpowiedzieć na to pytanie w poniższym artykule. Postępująca urbanizacja otoczenia, uszczelnianie powierzchni miejskich poprzez budowę nowych placów, parkingów oraz dróg stwarza potrzebę zagospodarowania wód opadowych. W przypadku konieczności zagospodarowania deszczówki na miejscu stajemy przed wyborem odpowiedniej technologii zagospodarowania wody deszczowej. Jedną z nich, oferowaną przez wielu producentów, są skrzynki rozsączające.

spodarowania wód opadowych. Ponieważ do dnia dzisiejszego nie opracowano normy dot. budowy systemów zagospodarowania wód opadowych, istnieje wielka różnorodność, związana z konstrukcją, wymiarami oraz rodzajem i funkcją skrzynek rozsączających. W celu łatwiejszego ustalenia, który z producentów dysponuje technologią spełniającą oczekiwania coraz to bardziej wymagających inwestorów, warto ustalić kilka kryteriów ułatwiających ich wybór.

wierzchni przylegania opony 0,6 m, długość powierzchni przylegania opony 0,2 m). W większości przypadków minimalne przykrycie określane jest na poziomie 0,4 m dla obciążeń komunikacyjnych do 2,5 tony oraz 1,0 m dla obciążeń komunikacyjnych SLW 60. Natomiast maksymalne przykrycie warstwą gruntu wraz z dodatkowym obciążeniem komunikacyjnym oscyluje w granicach 3,0 m. Podane wielkości mogą różnić się w zależności od danego producenta, jednak ww. wielkości są określane jako parametry minimalne.

Dopuszczenia i RAL

Dla zapewnienia prawidłowej oceny przez inwestora wartości danego Konstrukcja skrzynek rozwiązania kluczowym dokumenW zależności od warunków gruntotem opisującym cechy danego systewo-wodnych oraz wymagań zarządcy Podczas analizy ofert poszczegól- mu jest Aprobata Techniczna, wydasieci kanalizacji deszczowej mogą być nych producentów warto sprawdzić, wana przez Instytut Techniki Buwykonywane zbiorniki rozsączające, jakie minimalne i maksymalne zagłę- dowlanej w Warszawie. Natomiast retencyjne oraz układy mieszane re- bienia może przenieść dany układ coraz częściej dokumentem potwiertencyjno-rozsączające. Do dzającym jakość danego budowy zbiorników najrozwiązania jest znak jakoczęściej wykorzystuje się ści systemów zagospodaskrzynki o różnych kształrowywania wody deszczotach i wymiarach, wykonawej (Regenwassersystene z polipropylenu. me), nadawany przez NieSkrzynki układa się na miecki Instytut Gwarancji warstwie wyrównującej, Jakości i Oznakowania tworząc bryłę o dowolnym RAL (RAL Deutsches Inkształcie i wysokości okrestitut für Gütesicherung ślonej przez danego pround Kennzeichnung e.V.) ducenta. W zależności od i chroniony jako wspólny przyjętego sposobu zagoznak towarowy zarejestrowany w Niemieckim spodarowania wody deszUrzędzie ds. Patentów i czowej zbiornik owija się Znaków Towarowych geowłókniną, uzyskując zbiornik rozsączający, lub Fot. 1. Budowa zbiorników retencyjnych z elementami płuczącymi. (Deutschen Patent- und zgrzewa folią PVC, Markenamt). Rozwiązania PEHD, uzyskując zbiornik retencyj- systemu skrzynek rozsączających, posiadające oba takie dokumenty odny. Na jakie cechy warto zwrócić uwa- zwłaszcza w przypadku obciążenia noszące się do konkretnego typu gę przy wyborze konkretnych rozwią- gruntem wraz z dodatkowym obciąże- skrzynek oraz systemów zagospodazań danego producenta? niem komunikacyjnym SLW 60 (tj. rowania wód opadowych w znaczący Na rynku europejskim występuje ciężar całkowity 600 kN, nacisk na sposób potwierdzają najwyższą jaok. 30 producentów systemów zago- jedno koło 100 kN, szerokość po- kość wyrobu budowlanego.

Rozsączanie i retencja

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 55

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Fot. 2. Budowa zbiorników rozsączających.

Zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Analizując budowę poszczególnych systemów zagospodarowania wód opadowych, możemy wydzielić trzy typy systemów. Pierwszy z nich to skrzynki nieposiadające możliwości inspekcji oraz czyszczenia hydrodynamicznego, często używane w rozwiązaniach przydomowych, w konfiguracjach kilku modułów połączonych ze sobą bezpośrednio i podłączonych do

np. kamerą CCTV, do wnętrza zbiornika wykonanego ze skrzynek. Trzecią grupą najbardziej zaawansowanych systemów skrzynek, często wykorzystywanych dla odwadniania dużych obiektów budowlanych, są skrzynki posiadające w swojej budowie specjalne kanały inspekcyjne, ułatwiające przegląd wnętrza zbiornika kamerą, a także umożliwiające efektywne i potwierdzone badaniami czyszczenie hydrodynamiczne WUKO. Omawiana grupa systemów skrzynek posiadających w swojej budowie specjalne za-

Fot. 3. Układanie skrzynek rozsączających. kanalizacji deszczowej. Druga grupa to bardziej zaawansowane technologicznie układy skrzynek, które posiadają specjalne otwory w kształcie owalnym lub prostokątnym i dają możliwość bezpośrednio zaglądnięcia, www.instalator.pl

bezpieczenia przed zanieczyszczonymi wodami opadowymi jest najbardziej efektywnym rozwiązaniem chroniącym geowłókninę separacyjną, w którą owinięty jest zbiornik rozsączający, przed procesem występującym

we wszystkich systemach skrzynkowych, czyli kolmatacją. Zjawisko to polega na stopniowym zatykaniu się porów tkaniny separacyjnej na styku skrzynek rozsączających z warstwą ziemi. Proces ten trwający kilka lat przy silnie zanieczyszczonej zlewni może skutkować powstaniem nieprzepuszczalnego filtru, uniemożliwiającego infiltrację wody. Dlatego też podczas wyboru danego rozwiązania istotną cechą jest rzeczywista możliwość sprawnego czyszczenia danego układu, przekładająca się na bezpośredni czas żywotności danego systemu. Dobrze dobrany układ studni podczyszczających oraz elementów inspekcyjno-kontrolnych, a także prawidłowa konserwacja w trakcie użytkowania w znaczący sposób wydłuża czas eksploatacji danego systemu.

Wartość rynkowa Ostatnim kryterium istotnym w doborze danego systemu zagospodarowania wód opadowych jest cena. Ponieważ każdy producent skrzynek posiada swój własny wymiar, kształt oraz pojemność, aby móc ze sobą porównać różne systemy zagospodarowania wód opadowych według ww. kryteriów, tj.: konstrukcji skrzynek, dokumentów dopuszczających do stosowania w budownictwie oraz znaku jakości RAL oraz wyposażenie w zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami, konieczne jest przeliczenie wartości danego systemu zagospodarowania wód opadowych jako wolumen metrów sześciennych danego zbiornika czy to służącego do rozsączania, czy retencjonowania i sprawdzenia najkorzystniejszej oferty cenowej oferowanej przed danego producenta z uwzględnieniem minimalnych paramentów, jakie powinny być stawiane takim rozwiązaniom. Podsumowując, myślę, iż artykuł ten przybliżył Państwu tematykę i pomoże w trafniejszym doborze skrzynkowych systemów zagospodarowania wód opadowych. Jednakże należy podkreślić tutaj, iż jest to dziedzina bardzo dynamicznie rozwijająca się, dająca nowe możliwości, a zawarte w niej wskazówki oraz kryteria doboru przełożą się na właściwy wybór danego rozwiązania i producenta. Grzegorz Pliniewicz

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 56

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Systemy połączeń w instalacjach rurowych z PP-R

Pew ny zgrzew Podstawowym i najbardziej newralgicznym elementem instalacji rurowych są stosowane systemy połączeń. W instalacjach wodociągowych i ogrzewczych wykonanych z polipropylenu może być stosowany system połączeń poprzez złączki zgrzewane polifuzyjnie lub elektrooporowe (tzw. elektromufy) oraz złączki wyposażone w element gwintowany (tzw. złączki z wtopką). Do średnicy 40 mm rury i kształtki można zgrzewać ręcznie, w przypadku średnic większych, w celu zapewnienia odpowiedniego docisku i współosiowości zgrzewanego miejsca, należy stosować zgrzewarki warsztatowe stacjonarne. Poniżej postaram się przybliżyć Państwu wszystkie etapy procesu zgrzewania na zgrzewarce przenośnej (jedno- lub trójmatrycowej).

Przygotowanie l Na

początku należy zamocować na zgrzewarce odpowiednie nasadki grzewcze (uprzednio sprawdzając ich stan techniczny oraz czystość). Powinny być one odpowiednio dobrane do łączonej średnicy rury. Zgrzewarki trójmatrycowe, które można wyposażyć jednocześnie w trzy pary matryc, pozwalają na wykonywanie zgrzewów na trzech wybranych dowolnie średnicach rur. Pozwala to zaoszczędzić dużo czasu na wymianie gorących kamieni grzewczych. l Podłączyć zgrzewarkę do sieci 230 V z bolcem ochronnym i umieścić ją w miejscu oddalonym od materiałów i substancji łatwopalnych. Zgrzewarka powinna być zainstalowana w gnieździe blaszanej podstawy lub wyposażona w podstawkę wykonaną ze stalowych prętów. Im cięższa i większa podstawa, tym lepsza. Podczas wyciągania rury i złączki z kamieni grzewczych jest ona bardziej stabilna. Niektórzy producenci zgrzewarek produkują podstawy z możliwością dociskania jej kolanami poprzez specjalne grube nakładki elastyczne (fot.) Urzą-

dzenia nie należy montować w imadle, gdyż grozi to jego uszkodzeniem. Miejsce wykonywania zgrzewu nie powinno być narażone na przeciągi oraz gwałtowne zmiany temperatury otoczenia. Temperatura powietrza powinna być wyższa od +5°C. W przypadku występowania ww. sytuacji należy stosować namiot ochronny, wydłużając jednocześnie czas wykonania połączenia. l Jeżeli wskaźnik kontrolny termostatu zgaśnie, to temperatura zgrzewania (260°C) została osiągnięta. Aby upewnić się, czy temperatura matryc grzewczych jest właściwa, można skontrolować ją poprzez zetknięcie termometru kontaktowego z powierzchnią płyty grzewczej. Temperaturę matryc grzewczych można skontrolować również za pomocą pirometru. l Przed obcięciem przewodu na odpowiednią długość należy doliczyć długość odcinka, który wprowadzimy do wnętrza zgrzewki (z obu stron przewodu). Następnie należy obciąć rurę na żądaną długość przy pomocy odpowiednich nożyc do rur z tworzyw sztucznych lub obcinakiem krążkowym wyposażonym w kółko tnące do

Fot. Masywna, z możliwością docisku do podłogi kolanami, zgrzewarka trójmatrycowa.

tworzyw. Nie wolno ciąć rur z tworzywa sztucznego piłką do metalu lub drewna. Cięcie rury należy wykonać prostopadle do jej osi. l W zależności od średnicy rury należy dobrać odpowiednią złączkę, której średnica jest kompatybilna ze zgrzewanym przewodem. l Suchą (bez strzępiących się włókien) ściereczką bawełnianą należy wytrzeć wszelkie ślady zanieczyszczeń. Następnie końcówkę zgrzewanego przewodu oraz koniec złączki należy odtłuścić. Najlepiej wykonać to przy użyciu preparatu o nazwie „Tangit” lub czystym spirytusem. Przed wykonaniem zgrzewu należy również upewnić się, czy wewnątrz rury lub złączki nie znajdują się jakieś zanieczyszczenia mechaniczne, które w przyszłości mogłyby zablokować lub utrudnić przepływ. Wybrany odcinek przewodu nie powinien być uszkodzony mechanicznie, nie może też posiadać na swej powierzchni nacięć, wgnieceń oraz trwałych zmian i przebarwień spowodowanych kontaktem z substancjami mogącymi doprowadzić do jego destrukcji. Niedopuszczalne jest instalowanie rur (w szczególności w instalacjach wodociągowych), które miały kontakt z substancjami ropopochodnymi lub tłuszczami i rozpuszczalnikami. Wszystkie tworzywa sztuczne posiadają własności absorpcji zapachów. Śladowa ilość substancji ropopochodnych może doprowadzić w sposób trwały do pogorszenia jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Do zgrzewania nie należy również używać rur, które były poddane przez dłuższy czas działaniu promieniowania UV. l Aby prawidłowo przeprowadzić czynność zgrzewania, wskazane jest zaznaczenie na powierzchni rury (ołówkiem lub mazakiem) głębokość zgrzewania (zgodnie z tabelką dostarczoną przez producenta systemu). Pozwoli to na uniknięcie przekroczenia głębokości zgrzewu, co w konsekwencji może doprowadzić do znacznego zwężenia www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 57

miesięcznik informacyjno-techniczny

przekroju lub w przypadku zbyt długiego nagrzewania do całkowitego zaślepienia rury. Koniec przewodu nie może być dociśnięty aż do oporu w kształtce, lecz powinna być zachowana wolna szczelina o szerokości min. 2 mm. Uwaga! Jeżeli instalator nie posiada dostatecznej wprawy w łączeniu zgrzewanych elementów i istnieje groźba poparzenia, to należy włożyć na ręce skórzane rękawice ochronne. Polecam cienkie rękawice wykonane ze skóry cielęcej. Bezwzględnie nie wolno używać rękawic gumowych.

Zgrzewanie właściwe Przystępując do zgrzewania, warto zastanowić się raz jeszcze, czy wybraliśmy właściwą złączkę i w którym kierunku będziemy prowadzić dalszą część instalacji. W połączeniach zgrzewanych nie ma możliwości wymiany złączki. Raz dokonane połączenie nie jest nierozbieralne i nie ma możliwości korekty położenia poszczególnych elementów. l Jeżeli łączona rura jest dość długa i ciężka, a połączenie wykonujemy na stole montażowym lub podłodze, zaleca się podłożenie pod jej środek ciężkości podpory, tak aby oś przewodu pokryła się z osią matrycy grzewczej i złączki. Ułatwi to instalatorowi osiowe wprowadzenie rury do matrycy i odciąży rękę. W przypadku łączenia bardzo długich odcinków nieodzowna będzie pomoc drugiej osoby. l Umieszczamy koniec rury i złączkę w końcówkach grzewczych. Kształtkę wciskamy na trzpień nasadki z jednej strony, zaś w tuleję nasadki wprowal

www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

elementów. Dobrze jest jeszcze przez chwilę przytrzymać zgrzewane elementy, aby zapobiec wysunięciu się przewodu rurowego ze złączki. l Po upływie czasu chłodzenia połączenie jest gotowe. Czasy technologiczne rozgrzewania, zgrzewania (łączenia), korekcji oraz stygnięcia muszą być podane w wytycznych producenta systemu. Należy pamiętać, że różne średnice rur potrzebują innych czasów technologicznych. Czas ten może ulec wydłużeniu na skutek niskiej temperatury otoczenia oraz wiatru nawet do 50%. Nie należy wykonywać zgrzewania PP przy temperaturze dzamy rurę. Obie czynności należy wy- poniżej +4°C. W przypadku stosowakonać jednocześnie, nie obracając ele- nia rur z PP o cieńszych ściankach (np. mentów łączonych. Kształtkę, która na typoszereg PN10) należy najpierw trzpieniu się chwieje, należy wyrzucić wcisnąć kształtkę na trzpień nasadki jako niespełniającą wymagań jakościo- grzewczej, a następnie w połowie czawych. To samo odnosi się do rury. Za- su rozgrzewania (liczonego od molecam stosowanie rur oraz złączek tego mentu całkowitego wsunięcia kształtsamego producenta. Nie stracimy ki na nasadkę) przystępujemy do wówczas gwarancji na cały system. wprowadzania w nasadkę grzewczą rul Po odpowiednim dla danej średnicy ry i rozgrzewamy ją zgodnie z czasami czasie nagrzewania (patrz tabela pro- zawartymi w dołączonej tabeli. Pozoducenta systemu), liczonym od chwili stałe czynności pozostają bez zmian. pełnego wsunięcia elementów insta- l Wykonane połączenie powinno zolacyjnych w nasadkę grzewczą, wyj- stać nieruchome, by uzyskać prawimujemy z nasadki rozgrzane elemen- dłową wytrzymałość. Proces stygnięty i przez wciśnięcie kształtki w rurę, cia powinien odbywać się w sposób osiowo bez obracania jednego ele- naturalny, tj. bez użycia wody lub mentu wobec drugiego, dokonujemy schładzania zimnym powietrzem. Uwaga! Czas rozgrzewania liczony szczelnego połączenia. Czynność należy wykonać w sposób płynny i moż- jest od momentu, w którym rura i złączliwie jak najszybciej. ka zostały umieszczone w matrycy. l W pierwszych 2-3 sekundach po doW kolejnym artykule omówię m.in. konaniu połączenia mamy jeszcze łączenie rur zespolonych (wielowarmożliwość niewielkiej korekty kąta stwowych) z polipropylenu. położenia złączki na rurze. NiedopuszAndrzej Świerszcz czalne jest skręcanie osiowe spajanych

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 22:37 Page 58

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

re gu la tor, so lar ny, prze pły wu, pod grze wacz, pal nik, pe let

No wo ści w „Ma ga zy nie In sta la to ra” Re gu la to ry prze pły wu Fir ma Herz uzu peł ni ła swo ją ofer tę o no wą se rię re gu la to rów prze pły wu Herz Com bi Va lve. Są to re gu la to ry prze pły wu pro por cjo nal ne, bez po śred nie go dzia ła nia w wy ko na niu koł nie rzo wym. Re gu la to ry Com bi Va lve Herz naj czę ściej znaj du ją za sto so wa nie w obie gach pier wot nych wy mien ni kow ni lub wę złów cie płow ni czych, in sta la cjach cie pła tech no lo gicz ne go, na grzew ni cach po wie trza cen tral wen ty la cyj nych, a tak że w in sta la cjach wo dy lo do wej, chłod ni cach po wie trza cen tral kli ma ty za cyj nych oraz w obie gach grzew czych i chło dzą cych kli ma kon wek to rów wen ty la to ro wych (fan co ili). Ro dzi nę re gu la to rów Herz Com bi Va lve cha rak te ry zu je du ży za kres śred nic - od Dn15 do Dn125 oraz sze ro ki za kres re gu lo wa nych prze pły wów - od 0,15 do 80 m3/h przy za kre sie kVs od 2,5 do 180. Re gu la to ry Com bi Va lve pro du ko wa ne są z przy łą cza mi koł nie rzo wy mi w kla sie ci śnie nio wej 16 ba rów, a na spe cjal ne za mó wie nia moż li wa jest rów nież do sta wa w kla sie ci śnie nio wej 25 ba rów. Kor pu sy re gu la to rów wy ko ny wa ne są z że li wa sza re go, któ re na ży cze nie klien ta mo gą być wy -

ko na ne tak że z że li wa sfe ro idal ne go lub ze sta li szla chet nej.

Re gu la tor so lar ny Re gu la tor so lar ny Del ta Sol® CS Plus mar ki Re sol zo stał spe cjal nie za pro jek to wa ny do ste ro wa nia, za po mo cą re gu la cji pręd ko ści ob ro to wej, pom pa mi o wy so kiej spraw no ści w stan dar do wych in sta la cjach so lar nych i grzew czych. Po sia da on dwa wyj ścia PWM i jed no do dat ko we wej ście na czuj nik

spa la nia. Oprócz wy so kiej spraw no ści spa la nia się ga ją cej 99%, to uni ka to we roz wią za nie tzw. pal ni ka ro ta cyj ne go, za pew nia per ma nent ne sa mo oczysz cza nie się z po pio łu po wsta ją ce go w trak cie spa la nia. W li nii Re vo za im ple men to wa ny zo stał sys tem szyb kie go roz pa la nia. Po dob nie jak w li nii X roz pa la nie, czysz cze nie, kon tro la pło mie nia i start po za ni ku na pię cia są au to ma tycz ne. Moż na za sto so wać pa li wo w po sta ci agro pe le tu, pe le tu drzew ne go ni skiej ja ko ści, pe stek oraz owsa.

Oszczęd ność i bez pie czeń stwo

Grund fos Di rect Sen sorTM VFD, któ ry umoż li wia pre cy zyj ny po miar cie pła. Me nu w za le d wie ośmiu kro kach pro wa dzi przez naj waż niej sze dla pierw szej kon fi gu ra cji usta wie nia. Szcze gó ło we in for ma cje na te mat pro duk tu i sze ro kiej ga my pro duk tów fir my Re sol do stęp ne są na stro nie in ter ne to wej.

Jun kers roz sze rzył ofer tę swo ich ga zo wych prze pły wo wych pod grze wa czy wo dy o no we urzą dze nie, Ma xi Po wer WP 11B. Ma ono moc 19,2 kW i mo że pod grzać do 11 li trów wo dy w cią gu mi nu ty. Dla te go wy daj nie za opa tru je w cie płą wo dę dwa punk ty po bo ru, na przy kład umy wal kę i prysz nic. Je go kom pak to we wy mia ry po zwa la ją na in sta lo wa nie go na wet w nie wiel kich po miesz cze niach. Urzą dze nie wy po sa żo ne jest w wę żyk cie płej i zim nej wo dy oraz ze staw dwóch ba te rii R20. Pod grze wacz Ma xi Po wer WP 11B ma au to ma tycz ny za płon elek tro nicz ny i za si la ny jest ba te ryj nie. Umiesz czo ne na

Pal nik ro ta cyj ny Li nia Re vo to in no wa cyj ne pro duk ty fir my Pel lasX na ryn ku świa to wym. Ich wy jąt ko wość po le ga na bar dzo za awan so wa nej tech no lo gii ro ta cyj nej ko mo ry

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 59

miesięcznik informacyjno-techniczny

jego obudowie pokrętła pozwalają w prosty sposób regulować moc palnika i temperaturę przepływającej wody. Dzięki modulacji mocy i z uwagi na brak palnika zapalającego, Maxi Power WP 11B pracuje dużo oszczędniej niż podgrzewacze konwencjonalne. Brak płomyka dyżurnego ogranicza zużycie gazu, w porównaniu do urządzeń ze świeczką, aż do 70 m3 rocznie. Konstruktorzy podgrzewacza zastosowali w nim rozwiązania zapewniające użytkownikowi bezpieczeństwo. Wyposażyli WP 11B w elektrodę jonizacyjną, która zapobiega utlenianiu się gazu w przypadku braku płomienia, a także w układ kontroli spalin wyłączający urządzenie w przypadku nieprawidłowego odprowadzania spalin oraz w ogranicznik temperatury zabezpieczający wymiennik ciepła przed przegrzaniem. Podgrzewacz Maxi Power WP 11B fabrycznie dostosowany jest do spalania gazu ziemnego GZ50, jednak można go przezbroić na inne rodzaje gazu, w tym na gaz płynny. Marka Junkers udziela do pięciu lat gwarancji na urządzenie.

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Nowe ogrzewacze wody Ogrzewacze przepływowe znajdują zastosowanie w miejscach, gdzie występuje indywidualne zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową. Są montowane w punkcie poboru lub w bezpośredniej jego bliskości. Pozwala to na prawie całkowite zredukowanie strat cieplnych, a co za tym idzie, na oszczędność w zużyciu energii i wody. Z okazji 90-lecia marki Stiebel Eltron podczas tegorocznych targów Instalacje w Poznaniu, w dniach 8-11. 04. 2014 r. odbyła się światowa prapremiera nowej, jubileuszowej serii ogrzewaczy przepływowych. Urządzenia charakteryzują się nowoczesną linią, funkcjonalnością oraz przystępnymi cenami. Seria jubileuszowa to 5 modeli różnicowanych pod względem funkcji oraz konstrukcji: cztery modele elektroniczne: PER, PEO, PEY, PEG i jeden hydrauliczny: PHB.

Najbardziej zaawansowanym urządzeniem w kolekcji jest model PER oferujący wiele komfortowych funkcji, w tym: dwa przyciski służące do zapamiętania indywidualnie nastawionych temperatur, tryby Eco i Wellness oraz pilota dostarczanego wraz z urządzeniem. Sterowany mikroprocesorem zawór gwarantuje uzyskanie temperatury wody z dokładnością 0,5°C nawet przy maksymalnym przepływie. Elektroniczne ogrzewacze przepływowe nowej generacji posiadają możliwość wyboru mocy grzewczej 18, 21 lub 24 kW w jednym urządzeniu. Jest to moc przełączalna w zależności od potrzeb użytkownika. Każdy model jest wyposażony w system odkrytej grzałki o dużej odporności na zakamienienie. Są przystosowane do bezpośredniego podłączenia do instalacji z PCV oraz posiadają stopień ochrony IP 25. Urządzenia będą dostępne w sprzedaży od lipca 2014 r.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 60

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Wymagania stawiane pomieszczeniom higieniczno-sanitarnym

Bez poślizgu... Wymagania co do wykończenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych są jasne i proste: ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego do wysokości co najmniej 2 m powinny mieć powierzchnie zmywalne i odporne na działanie wilgoci. Natomiast posadzki pralni, łazienki, umywalni, kabiny natryskowej i ustępu powinny być zmywalne, nienasiąkliwe i nieśliskie. Wymagania, jakim podlegają wszystkie budynki w Polsce, opisane są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Rozporządzenie to ustala warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i związane z nimi urządzenia, ich usytuowanie na działce budowlanej oraz zagospodarowanie działek przeznaczonych pod zabudowę. Rozdział 6 tego dokumentu mówi o wymaganiach dla pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Zgodnie z nim - do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych zalicza się: łaźnie, sauny, natryski, łazienki, ustępy, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, jak też pomieszczenia służące do odkażania, oczyszczania oraz suszenia odzieży i obuwia, a także przechowywania sprzętu do utrzymania czystości. Wymagania co do wykończenia takich pomieszczeń są jasne i proste: ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego do wysokości co najmniej 2 m powinny mieć powierzchnie zmywalne i odporne na działanie wilgoci. Natomiast posadzki pralni, łazienki, umywalni, kabiny natryskowej i ustępu powinny być zmywalne, nienasiąkliwe i nieśliskie.

Zmywalne, nieśliskie, nienasiąkliwe... Najlepszym wykończeniem zapewniającym zmywalność i odporność na działanie wilgoci są płytki

ceramiczne. Ale nie tylko one. Przypomnijmy sobie lamperie olejne z dawnych lat. Je też można łatwo zmywać i są one odporne na działanie wilgoci. Dziś powoli lamperie odchodzą do lamusa. Co do odporności na działanie wilgoci to rozporządzenie mówi tylko o powierzchni, nic o podłożu, czyli tynku. A te mogą być różne: odporne na wodę - cementowe i cementowo-wapienne oraz nieodporne na wodę - gipsowe. Gipsowe materiały raczej nie będą tam wskazane, woda może penetrować mikropęknięciami w fudze i... zaczyna się kłopot. Oczywiście można temu zaradzić i stosować hydroizolacje, ale... zastosowanie odpowiedniego produktu na wcześniejszym etapie wykonawstwa będzie tańsze niż późniejsze kombinowanie. Między płytkami a tynkiem musi być łącznik, czyli klej. Jego rodzaj zależny jest od rodzaju płytek i podłoża. Płytki, które mamy do dyspozycji, to ceramika, terakota, klinkier, gres i kamień naturalny. Jeśli z trzema pierwszymi radzą sobie zwykle nawet te najbardziej podstawowe kleje, czyli zwykle oznakowane C1 (podstawowe parametry, przyczepność > 0,5 MPa), to z pozostałymi rodzajami płytek już nie. Płytki gresowe to materiały o bardzo ograniczonej nasiąkliwości, ich powierzchnia jest bardzo gładka. Powoduje to, że okładziny takie wymagają klejów modyfikowanych specjalnymi dodatkami - polimerami, co zwiększa przyczepność zaprawy do powierzchni płytki. Najlepsze kleje to te klasy minimum C2 (podwyż-

szone parametry). Oczywiście trudno znaleźć dokładne informacje o szczegółowym składzie produktu na opakowaniu, dlatego najlepiej po prostu czytać zapisy o możliwościach stosowania danego wyrobu, nie tylko te, które są na froncie opakowania. Każdy producent wymienia dokładnie, do jakich rodzajów podłoży oraz płytek nadaje się dana zaprawa klejąca. Jeżeli mamy jakieś wątpliwości, należy poprosić o konsultację sprzedawcę lub doradcę, którzy na pewno chętnie udzielą nam informacji. Inny typ płytek ceramicznych, który staje się coraz bardziej popularny, to płytki ze spieków kwarcowych, które mają formaty nawet 100 x 300 cm, a grubość kilka milimetrów. Płytki takie wymagają już klejów odkształcalnych, są one dodatkowo oznakowane symbolem S1 (odkształcalne - ugięcie na próbce od 2,5 do 5 mm) oraz S2 (wysoce odkształcalne - ugięcie powyżej 5 mm). Pozostaje jeszcze kamień naturalny, ten zwykle przykleja się na klej biały (zmniejsza ryzyko przebarwień, wykwitów), ale w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych ściany powinny być z materiałów nienasiąkliwych, a więc nasiąkliwe skały, takie jak marmur czy piaskowiec, nie bardzo się nadają. Płytki z nienasiąkliwych skał nie potrzebują klejów białych dozbrajanych trasem, wystarczą szare takie jak do gresu. Pozostaje jeszcze fuga - zgodnie z wymaganiami musi być zmywalna, a więc wystarczy zwykła cementowa o zwiększonej hydrofobowości. Takie wyroby ma w swojej ofercie każdy producent (fuga taka oznakowana jest symbolem normowym W). Można także zastosować wyroby epoksydowe. Epoksydy są zdecydowanie bardziej odporne na intensywne ścieranie niż fugi cementowe, warto je też stosować w miejscach, gdzie będzie przewidziane czyszczenie mechaniczne wraz z agresywnymi deterwww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 61

miesięcznik informacyjno-techniczny

gentami (spoina cementowa z czasem może ulec wytarciu, przebarwieniu). Wyroby epoksydowe są też odporne na wiele chemikaliów. Fugi epoksydowe twardnieją poprzez reakcję chemiczną, a więc są bardziej wymagające dla wykonawcy niż wyroby cementowe. Połączenie dwóch składników powoduje, że zaczyna się nieodwracalna reakcja chemiczna. Niezmycie pozostałości fugi epoksydowej w odpowiednim czasie spowoduje, że trwale przyczepi się ona do powierzchni płytki, a wtedy niestety pozostaje usuwanie mechaniczne (czasem wystarczy użyć specjalnych czyścików, które zmiękczają powierzchnie zabrudzenia, jednakże ma to sens na małych powierzchniach).

Podłoga antypoślizgowa Przejdźmy do posadzek. Zgodnie z rozporządzeniem w pralni, łazience, umywalni, kabinie natryskowej i ustępie powinna być zmywalna, nienasiąkliwa i nieśliska. Jeśli chcielibyśmy zastosować płytki, to powinny być antypoślizgowe. Antypoślizgowość płytek wyznaczana jest na podstawie norm niemieckich DIN, w których decydującym parametrem jest krytyczny kąt poślizgu. W użyciu są dwie normy: DIN 51 097 „Określenie poślizgu na mokrej powierzchni, na których chodzi się bosą nogą” oraz DIN 51 130 „Określenie właściwości poślizgu do pomieszczeń roboczych i powierzchni ze zwiększonym ryzykiem poślizgnięcia się”. Jeśli chodzi o powierzchnie łazienek, umywalni czy kabin natryskowych najważniejsze będą parametry z normy DIN 51 097, a ta dzieli płytki na trzy grupy: A - kąt poślizgu 12-18˚ (szatnie, brodziki i baseny < 80 cm głębokości), B - kąt poślizgu 18-24˚ (prysznice, sauny, schody i powierzchnie wokół basenów), C - kąt poślizgu > 24˚ (schody do wody i podwodne). Druga z wymienionych norm dotyczy powierzchni suchych, a więc np. pralni czy ustępów, a także pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych doprowadzających do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Parametry z tej normy często możemy spotkać na opakowaniach płytek dostępnych w sklepach. Norma ta dzieli płytki na kilka grup R9 (kąt poślizgu 6-10˚), R10 (kąt poślizgu 1019˚), R11 (kąt poślizgu 19-27˚), R12 (kąt poślizgu 17-35˚) i R13 (kąt pośliwww.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

zgu >35˚). Płytki o kącie poślizgu < 6˚ nie są klasyfikowane. Jeżeli płytki są szkliwione, muszą być także odporne na ścieranie. Ścieralność określa zmianę powierzchni szkliwa płytek pod wpływem użytkowania. Jest sześć klas ścieralności oznakowanych od 0 do 5. Dla klasy 0 płytki nie są przeznaczone na podłogi, klasa 5 przeznaczona jest do powierzchni podłóg, gdzie będzie wzmożony ruch pieszy i dodatkowo na podłogę wnoszony jest materiał ścierający (piasek, błoto itp.). Odporność na ścieranie jest bardzo ważna wszędzie tam, gdzie będzie czyszczenie mechaniczne, oraz w miejscach ciągów komunikacyjnych. Kolejny element to klej do płytek, tutaj postępujemy podobnie jak w przypadku opisanym wcześniej. Inne przypadek to miejsca, gdzie może być kontakt z agresywnymi chemikaliami czyszczącymi, tutaj zastosowanie mogą mieć kleje chemioodporne. Nie będzie to już klej cementowy, a na bazie żywic reaktywnych, czyli najczęściej epoksydowy. Producenci takich wyrobów wykonują badania ich odporności na najbardziej popularne czynniki agresywne, np. kwas solny, azotowy, siarkowy oraz zasady itp. i w karcie technicznej takiego wyrobu zawsze dokładnie jest opisane, na jakie czynniki i o jakim stężeniu wyrób jest odporny. Kleje takie, tak jak opisane wcześniej fugi, twardnieją pod wpływem reakcji chemicznej, mają najwyższe przyczepności i wytrzymałości, jednakże ze względu na pewne rygory technologiczne posługiwać się nimi mogą tylko profesjonaliści (klej twardnieje chemicznie nieodwracalnie, dlatego należy ściśle przestrzegać instrukcji producenta i od razu usuwać zanieczyszczenia). Klej to nie wszystko, wykończeniem płytek jest fuga. Ponieważ zgodnie z rozporządzeniem powierzchnia ma być nienasiąkliwa, wykorzystuje się tu tylko wyroby epoksydowe.

Silikony Do wykończenia miejsc szczególnych - połączenia podłogi i ściany czy też połączeń dwóch ścian - ze względu na panujące tam naprężenia będą wykorzystywane silikony. Silikony, tak jak wyroby epoksydowe, są nienasiąkliwe i łatwe do czyszczenia. Ich naturalną cechą jest fakt, że są trwale elastyczne i stanowią ochronę przeciw-

wilgociową. Bardzo dobrze przyczepiają się do wszystkich materiałów, nie tylko mineralnych, ale także do szkła, białej ceramiki, wyrobów akrylowych, metalu, płytek ceramicznych i wielu innych. Podstawową cechą, która decyduje o ich właściwościach technicznych, jest sposób utwardzania. Rozróżniamy dwa rodzaje silikonów: kwaśne i neutralne. Oba rodzaje mas sieciują, czyli utwardzają się poprzez kontakt z wilgocią zawartą w powietrzu. W praktyce budowlanej spotyka się podział mas silikonowych ze względu na funkcjonalność, a więc spotykamy: l silikony sanitarne - przeznaczone są do łaźni, łazienek, ubikacji, kuchni, czyli do pomieszczeń o podwyższonej wilgotności. W swoim składzie muszą zawierać środki zwiększające odporność na działanie mikroorganizmów. l silikony szklarskie - posiadają zwiększoną przyczepność do gładkich powierzchni. l silikony budowlane - o szerokim spektrum zastosowań, przeznaczone przede wszystkim do wypełniania zarysowań i pęknięć w murach. Neutralne, nie powodują korozji otaczających materiałów. l silikony do kamienia - do spoinowania i uszczelniania okładzin z kamienia naturalnego, nie powodują jego przebarwienia. Sposób utwardzania jest neutralny. Są to produkty wodo- i mrozoodporne. l silikony wysokotemperaturowe charakteryzują się wysoką odpornością na działanie temperatury, przy krótkotrwałym działaniu nawet do 350˚C, zwykłe silikony posiadają odporność do 150-180˚C. l silikony dekarskie - przeznaczone do uszczelnień obróbek blacharskich. l silikony do wanien i brodzików akrylowych - opis mówi sam za siebie. Bardzo ważna jest także odporność na korozję biologiczną. Dotyczy to nie tylko takich pomieszczeń, ale całego budynku. Zgodnie z rozporządzeniem „do budowy należy stosować materiały, wyroby i elementy budowlane odporne lub uodpornione na zagrzybienie i inne formy biodegradacji, odpowiednio do stopnia zagrożenia korozją biologiczną”. O zapisie tym należy pamiętać szczególnie przy doborze fug, silikonów. Niektóre silikony mogą szybko ulegać biodegradacji. Bartosz Polaczyk

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 62

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Wentylacja budynków mieszkalnych (1)

Naturalnie czy mechanicznie? Zgodnie z definicją wentylacja jest to przepływ powietrza pomiędzy pomieszczeniami a otoczeniem na zewnątrz. Prawidłowo działająca wentylacja to taka, która powoduje wymianę powietrza w pomieszczeniach, gdzie przebywają ludzie czy też zwierzęta, lub też w pomieszczeniach, w których ze względu na procesy technologiczne wymiana powietrza jest niezbędna. Napływające z zewnątrz powietrze zapewnia wymianę zużytego i zanieczyszczonego na świeże, niezbędne do oddychania oraz prawidłowej i bezpiecznej pracy urządzeń zużywających powietrze. Jest to szczególnie ważne w sytuacji dodatkowych zanieczyszczeń, takich jak dym papierosowy, opary substancji chemicznych, pyły itp. W prawidłowo działającej wentylacji pożądanym kierunkiem przepływu powietrza jest: napływ świeżego powietrza poprzez otwory wentylacji nawiewnej i usuwanie powietrza zanieczyszczonego otworami wentylacji wywiewnej. Częstym jednak zjawiskiem jest odwrotny kierunek przepływu powietrza, przy niedostatecznej wielkości otworów nawiewnych lub też ich całkowitym braku powietrze jest wtłaczane do pomieszczeń poprzez kratki wentylacyjne mające w założeniu pracować jako wentylacja wywiewna. Żeby nie wdawać się już w szczegółowe rozważania na temat temperatury, wilgotności czy też gęstości powietrza wewnętrznego i zewnętrznego - od których zależy skuteczność i kierunek przepływu powietrza - możemy w sposób uproszczony zdefiniować, że kierunek przepływu powietrza przez urządzenia wentylacyjne zależny jest od różnicy ciśnień atmosferycznych wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia. Należy również zauważyć i podkreślić niebagatelny wpływ na funkcjonowanie wentylacji wywierany przez zainstalowane w mieszkaniach urządzenia grzewcze pobierające powietrze niezbędne do spalania. Czy będą to w starszych budynkach piece akumulacyjne (kaflowe), w których spala się węgiel, drzewo, eta-

żowe kotły c.o. zasilane paliwem stałym lub gazem, czy też będą to gazowe grzejniki wody przepływowej zainstalowane w kuchniach lub łazienkach służące do przygotowania ciepłej wody użytkowej. W tych to pomieszczeniach (mieszkanie powinniśmy traktować jak pomieszczenie, ponieważ wszystkie pomieszczenia w mieszkaniu tworzą system naczyń połączonych i obniżenie ciśnienia w którymkolwiek z pomieszczeń powoduje natychmiastowe obniżenie ciśnienia w pozostałych pomieszczeniach), w przypadku braku dostatecznej ilości powietrza do spalania i wobec braku wentylacji nawiewnej, powietrze najczęściej wtłaczane jest do wnętrza kratkami wentylacyjnymi - mówimy wtedy o odwrotnym ciągu wentylacji. Z punktu widzenia praw fizyki jest to działanie naturalne i normalne, które jednak wśród użytkowników wentylacji może wywoływać uczucie dyskomfortu, jako że wentylacja, wdmuchując powietrze do mieszkania, wpycha je ze wszystkimi składnikami znajdującymi się ponad dachem (dym z sąsiednich kominów dymowych, zapachy kanalizacyjne z odpowietrzenia kanalizacji itp.). Idealna byłaby zatem sytuacja, gdyby w wyniku powstałego w mieszkaniu podciśnienia otworami wentylacji nawiewnej zostało zassane z zewnątrz świeże i czyste powietrze, a następnie otworami wentylacji wywiewnej

z mieszkania zostałoby usunięte zużyte powietrze. Niestety ten typ wentylacji niesie ze sobą wzrost kosztów ogrzewania pomieszczeń, powszechne stało się zatem uszczelnianie pomieszczeń. Realizuje się to wieloma metodami, np. poprzez dokładanie warstw izolacyjnych na ściany budynku, stosowanie do wykończeń powierzchni materiałów nieprzepuszczalnych lub stosowanie hermetycznej stolarki otworowej o niezwykle niskich współczynnikach infiltracji powietrza. Na efekty wbrew pozorom nie trzeba długo czekać. Pierwsze widoczne objawy złej wentylacji to: l skropliny pary wodnej na szybach, l pleśń pojawiająca się w narożach ścian zewnętrznych, l ciąg wsteczny powietrza przez kratki wentylacyjne (objawia się między innymi wlot pyłów, zapachy potraw czy papierosów w budynkach wielopiętrowych), l niewłaściwie funkcjonujące urządzenia grzewcze - dymienie w przypadku urządzeń zasilanych paliwami stałymi lub też gaśnięcie urządzeń gazowych z wbudowanymi zabezpieczeniami; cofanie się spalin do pomieszczeń.

Ilość powietrza Dostępna literatura na temat wentylacji podaje minimalne ilości powietrza dla jednej osoby na godzinę. Polskie przepisy precyzują: „strumień powietrza zewnętrznego doprowadzanego do

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 63

miesięcznik informacyjno-techniczny

pomieszczeń niebędących pomieszczeniami pracy powinien odpowiadać wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej wentylacji, przy czym w mieszkaniach strumień ten powinien wynikać z wielkości strumienia powietrza wywiewanego, lecz być nie mniejszy niż 20 m3/h na osobę przewidywaną na pobyt stały w projekcie budowlanym”.

Rodzaje wentylacji mechanicznej Pierwsze niewidoczne objawy złego funkcjonowania wentylacji to: zmęczenie, częste bóle głowy, podrażnione błony śluzowe, choroby układu oddechowego, alergie, niszczenie ścian budynku. To w przypadku, gdy w pomieszczeniach brak jest jakichkolwiek urządzeń grzewczych zasilanych paliwem stałym, płynnym lub gazowym i pobierających powietrze niezbędne do spalania z pomieszczenia. W przypadku pomieszczeń, w których zainstalowane są urządzenia grzewcze, najczęstszym skutkiem złego funkcjonowania wentylacji jest zatrucie tlenkiem węgla. Zatem w celu uniknięcia przypadkowości w działaniu wentylacji grawitacyjnej można i należy stosować wentylację mechaniczną. W zależności od kierunku przepływu powietrza w stosunku do wentylowanego pomieszczenia rozróżnia się wentylację mechaniczną: l nawiewną - dostarczanie powietrza odbywa się w sposób mechaniczny, a usuwanie grawitacyjnie w sposób naturalny, l wywiewną - powietrze usuwane jest mechanicznie (wentylator wyciągowy lub kanałowy), w sposób naturalny napływa do pomieszczenia otworami wentylacji nawiewnej l nawiewno-wywiewną - w tym przypadku dostarczanie i usuwanie powietrza odbywa się w pełni mechanicznie. W zależności od różnicy ciśnień wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia wentylacja jest: l nadciśnieniowa - przy której strumień objętości powietrza nawiewanego jest większy od strumienia objętości powietrza wywiewanego, l podciśnieniowa - gdzie strumień objętości powietrza nawiewanego jest mniejszy od strumienia objętości powietrza wywiewanego. W zależności od sposobu wymiany powietrza wentylację mechaniczną możemy podzielić na: www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l ogólną - zapewniającą równomierną wymianę powietrza w całym pomieszczeniu, l miejscową - przeciwdziałającą zanieczyszczeniu powietrza w miejscu ich wydzielania, do wentylacji miejscowej zaliczamy min.: - odciągi miejscowe - urządzenia służące do usuwania zanieczyszczeń bezpośrednio w miejscu ich powstawania, np. okapy nadkuchenne, wentylatorki kanałowe, - nawiewy miejscowe stosowane do wytwarzania w określonym miejscu warunków odmiennych od tych, które panują w całym pomieszczeniu, - kurtyny powietrzne, stosowane do ochrony pomieszczeń przed przenikaniem zimnego powietrza zewnętrznego (w okresie zimy) bądź gorącego (w okresie lata) przez często otwierane bramy i drzwi wejściowe w budynkach przemysłowych lub użyteczności publicznej. Oczywiście podział wentylacji można prowadzić dalej, przyjmując

coraz to inne kryteria. Możemy jeszcze wymienić wentylację z chłodzeniem czy też wentylację z ogrzewaniem powietrza, wentylację z osuszaniem czy też z nawilżaniem, w zależności od potrzeb z podwyższoną zawartością tlenu itp. W kolejnej części m.in. omówię wymagania Polskich Norm dotyczących wentylacji w budynkach mieszkalnych odnośnie strumieni powietrza. Jan Budzynowski Li te ra tu ra: 1. Roz po rzą dze nie Mi ni stra In fra struk tu ry w spra wie wa run ków tech nicz nych, ja kim po win ny od po wia dać bu dyn ki i ich usy tu owa nie. 2. Pol ska Nor ma PN -83/B -03430 Wen ty la cja w bu dyn kach miesz kal nych za miesz ka nia zbio ro we go i uży tecz no ści pu blicz nej. Wy ma ga nia. 3. Wen ty la cja gra wi ta cyj na. Opa liń ski, Rab czak. 4. Kom pen dium ogrzew nic twa i kli ma ty za cji, Reck na gel, Spren ger Schra mek.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 64

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Kontrole okresowe przewodów kominowych

Mistrz na dachu W artykule poniższym chciałbym przedstawić czytelnikom „Magazynu Instalatora” procedury dotyczące okresowych kontroli przewodów kominowych. Podstawy prawne i techniczne projektowania, budowy, odbioru i użytkowania przewodów kominowych zawarte są w: l ustawie Prawo budowlane, l polskich i europejskich normach zharmonizowanych, l aktach wykonawczych do prawa budowlanego m.in.: rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, rozporządzeniu MSWiA w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych. Wymagania ogólne zawarte w PB określone są w artykule 5.1.: „Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając: 1) spełnienie wymagań podstawowych dotyczących: a) bezpieczeństwa konstrukcji, b) bezpieczeństwa pożarowego, c) bezpieczeństwa użytkowania, d) odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, e) ochrony przed hałasem i drganiami, f) odpowiedniej charakterystyki energetycznej budynku oraz racjonalizacji użytkowania energii”. Z kolei artykuł 62 PB omawia kwestie użytkowania obiektów: l Art.62.1. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę: 1) okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

a) elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu, b) instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska, c) instalacji gazowych oraz przewodów kominowych - dymowych, spalinowych i wentylacyjnych; l Art.62.2. Obowiązek kontroli, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, nie obejmuje właścicieli i zarządców: 1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych; 2) obiektów budowlanych: a) budownictwa zagrodowego i letniskowego, b) wymienionych w art. 29 ust. 1. Art. 62. 3. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli: (…) 3) okresowej w zakresie, o którym mowa w pkt 1, co najmniej dwa razy w roku, w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m2; osoba dokonująca kontroli jest zobowiązana bezzwłocznie pisemnie zawiadomić właściwy organ o przeprowadzonej kontroli; Uprawnienia wymagane przez prawo określone są jednoznacznie w artykule 62.2 Prawa budowlanego: „Kontrolę stanu technicznego przewodów kominowych, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c, powinny przeprowadzać: 1) osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim - w odniesieniu do przewodów dymo-

wych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych; 2) osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności - w odniesieniu do przewodów kominowych, o których mowa w pkt 1, oraz do kominów przemysłowych, kominów wolno stojących oraz kominów lub przewodów kominowych, w których ciąg kominowy jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych. Czynności kontrolne wykonuje osobiście osoba wskazana w ustawie.

Dlaczego kominiarz? Osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim są jedyną grupą zawodową, której obowiązujący standard kształcenia jest całkowicie zgodny z wymaganiami stawianymi przy konserwacji i kontroli przewodów kominowych. Wieloletni system kształcenia, stopniowany egzaminami na uprawnienia czeladnicze i mistrzowskie, zapewnia gruntowne przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wydania oceny stanu technicznego przewodów kominowych oraz daje kwalifikacje do bezpiecznej pracy na wysokości przy wykorzystaniu specjalistycznych narzędzi.

Procedury kontrolne Podstawą przeprowadzenia kontroli okresowej przewodów kominowych jest umowa lub zlecenie (pisemne lub telefoniczne) zawarte z właścicielem/zarządcą obiektu. Przed zawarciem umowy zleceniodawca powinien upewnić się, iż zleceniobiorca posiada wymagane uprawnienia mistrza kominiarskiego. Zleceniodawca zobowiązany jest do zapewnienia dostępu do wszystkich części wspólnych obiektu i do poszczególnych lokali. W obowiązujących aktach prawnych brak jest zapisów określających procedury przeprowadzania okresowych kontroli przewodów kominowych, jak www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 65

miesięcznik informacyjno-techniczny

również wzorów protokołów pokontrolnych. Jedynie ogólne zasady przeprowadzania okresowych kontroli zapisane są w rozporządzeniu MSWiA w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999 r. nr 74 poz. 836). W związku z powyższym KKP ma opracowane: l Regulamin Czynności Kominiarskich, l Konspekt przeprowadzania okresowej kontroli przewodów kominowych, l Wzory protokołów pokontrolnych, które znajdują się w systemie szkoleń rzemiosła kominiarskiego. Kontrola powinna być przeprowadzona w sposób zapewniający uzyskanie wszelkich informacji służących do określenia sprawności przewodów kominowych oraz podłączeń i możliwości ich bezpiecznego użytkowania przez czas wskazany w ustawie.

Zakres czynności kontrolnych Badanie drożności przewodów kominowych. l Badanie prawidłowości podłączeń, w tym: - ilości i rodzaju podłączeń - palenisk grzewczych, kratek wentylacyjnych do jednego przewodu kominowego, - stanu technicznego drzwiczek rewizyjnych, - stanu technicznego łączników, rur zapiecowych, - prawidłowości zainstalowanych kratek wentylacyjnych (wielkości ich powierzchni chłonnej), - określenie, czy w lokalu istnieją urządzenia wymuszające ciąg kominowy w przypadku, gdy istnieją paleniska obsługiwane ciągiem grawitacyjnym lub gdy urządzenia te funkcjonują w przewodach wentylacji zbiorczej. l Sprawdzenie, czy jest zapewniony stały dopływ powietrza zewnętrznego koniecznego do prawidłowej cyrkulacji powietrza w lokalu. l Badanie prawidłowości ciągu kominowego. l Badanie stanu technicznego kominów ponad dachem, w tym głowic kominowych, ścian kominowych nad dachem i na strychu, nasad kominowych oraz prawidłowości wylotów przewodów. l Badanie prawidłowości dostępu do przeprowadzania kontroli przewodów l

www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

kominowych, w tym stanu technicznego: włazów, drabin, ankrów itp., ław kominiarskich. l Ocena szczelności przewodów kominowych - zgodnie z PN. l Ocena innych nieprawidłowości mogących mieć wpływ na zagrożenie bezpieczeństwa mieszkańców. Wyżej opisany zakres kontroli może być rozpisany bardziej szczegółowo. Niezależnie od rozbudowania przedmiotowego zakresu mistrz kominiarski dokonujący kontroli w pełni odpowiada za wydaną ocenę stanu technicznego przewodów kominowych.

Kontrola i czyszczenie

Okresowa kontrola przewodów kominowych powinna być połączona z ich okresowym czyszczeniem. Podstawą prawną do wykonywania kontroli jest rozporządzenie MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. nr 109 poz. 719): §. 34. u.1. W obiektach lub ich częściach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinoDokumentacja techniczna wych w okresach ich użytkowania: 1) od palenisk zakładów zbiorowego Po wykonaniu przeglądu - kontroli żywienia i usług gastronomicznych - co przewodów kominowych - należy spo- najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepirządzić Protokół z Okresowej Kontroli sy miejscowe nie stanowią inaczej; Przewodów Kominowych zawierający: 2) od palenisk opalanych paliwem l wszystkie zapisy obowiązujące przy stałym niewymienionych w pkt 1 - co drukach ścisłego zarachowania, najmniej raz na 3 miesiące, l charakterystykę obiektu uwzględ3) od palenisk opalanych paliwem niającą rodzaj przewodów komino- płynnym i gazowym niewymienionych wych, w pkt 1 - co najmniej raz na 6 miesięcy. l ocenę usunięcia uchybień zawartych 2. W obiektach lub ich częściach, o w protokole z poprzedniej kontroli których mowa w ust. 1, usuwa się zaokresowej, nieczyszczenia z przewodów wentylal wykaz ewentualnie stwierdzonych cyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli usterek w odniesieniu do obowiązują- większa częstotliwość nie wynika z cych przepisów, warunków użytkowych l termin usunięcia stwierdzonych 3. Czynności, o których mowa w uchybień, ust. 1 i 2, wykonują osoby posiadające l jednoznaczną ocenę dalszej możlikwalifikacje kominiarskie. wości użytkowania przewodów komi4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się nowych pod kątem generowania za- przy usuwaniu zanieczyszczeń z przegrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i wodów dymowych, spalinowych i mienia, wentylacyjnych budynków mieszkall podpis z pieczątką kierownika zenych jednorodzinnych oraz obiektów społu kontrolnego - mistrza kominiar- budowlanych budownictwa zagrodoskiego wraz z numerem posiadanych wego i letniskowego. uprawnień.

Załączniki do protokołu W wyniku ustaleń między zleceniodawcą a wykonawcą można dołączyć: l listę potwierdzonych przez lokatora czynności kontrolnych w lokalu, l wykaz lokali, w których wydano zalecenia dla lokatora dotyczące nieprawidłowości w użytkowaniu urządzeń grzewczych i wentylacyjnych, l dokumentację fotograficzną lub filmową wadliwych elementów przewodów kominowych lub ich osprzętu. Do sporządzanego protokołu w przypadku konieczności należy dołączyć dokumentację graficzną.

Bez czyszczenia

W przypadku samodzielnego wykonania czyszczenia przewodów kominowych i wystąpienia zdarzenia skutkującego stratami materialnymi firma ubezpieczeniowa ma podstawę do odmowy ewentualnych roszczeń, a właściciel ponosi również odpowiedzialność karną za zdarzenie. Od czynności czyszczenia w ramach okresowej kontroli można odstąpić: na wyraźne życzenie zleceniodawcy albo gdy odbywa się ono w innym okresie. Mirosław Antos

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 66

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

Ceramika izostatyczna w systemach odprowadzania spalin

Bez piecz ny ko min W technice kominowej coraz popularniejszym rozwiązaniem stają się trójwarstwowe kominy systemowe złożone z ceramiki, izolacji z wełny mineralnej i pustaków keramzytobetonowych. Na polskim rynku istnieje wiele certyfikowanych trójwarstwowych kominów systemowych złożonych z ceramiki, izolacji z wełny mineralnej i pustaków keramzytobetonowych. Ciekawym rozwiązaniem są systemy kominowe zawierające ceramikę izostatycznie prasowaną, nazywaną potocznie „ceramiką izostatyczną”. Niniejszy artykuł przedstawia wpływ zastosowania ceramiki izostatycznie prasowanej na bezpieczeństwo użytkowania komina. Zakłada się, że zastosowanie ceramiki izostatycznie prasowanej poprawia bezpieczeństwo użytkowania komina, dlatego w artykule podjęto próby weryfikacji tej tezy w oparciu o własne badania empiryczne autora. Ponadto, w oparciu o literaturę i badania innych autorów, zweryfikowano hipotezę, że ceramika izostatyczna jest bardziej odporna na szoki termiczne niż ceramika tradycyjna.

Technologia Technologia produkcji wyrobów ceramicznych zasadniczo składa się z trzech podstawowych faz: przygotowania surowca, formowania kształtek, wypalania. Technologia produkcji wyrobów prasowanych izostatycznie polega na formowaniu kształtek w specjalnie zaprojekto-

wanej do tego celu prasie. Surowiec jest dokładnie suszony, a następnie podawany do prasy w formie suchego proszku. Ściskany jest w formach pod bardzo wysokim ciśnieniem. Po formowaniu wypraska od razu trafia do wypalania. Proces ten różni się od formowania hydraulicznego właśnie momentem suszenia. Tradycyjną ceramikę formuje się z wilgotnej masy, a następnie wypraski są suszone i dopiero wypalane.

Kluczowe suszenie Proces suszenia ma kluczowe znaczenie dla właściwości wyrobu końcowego. Podczas suszenia tradycyjnych wyrobów ceramicznych woda odparowuje z wyprasek, pozostawiając po sobie liczne pory. Wiele z tych porów pozostaje obecna również po zakończeniu procesu wypalania w postaci zamkniętych i otwartych porów, a także mikropęknięć. Te ostatnie powodują obniżoną wytrzymałość mechaniczną i termiczną wyrobu, a także stanowią główną przyczynę pojawiania się pęknięć podczas użytkowania [1]. W ceramice izostatycznej suszenie odbywa się jeszcze przed formowaniem, a zatem pory i mikropęknięcia związane z procesem suszenia wyprasek nie występują. Jest to pierwszy czynnik wpływają-

cy na zwiększoną wytrzymałość ceramiki prasowanej izostatycznie. Drugi czynnik związany jest bezpośrednio z technologią formowania. Obróbka za pomocą jednoosiowego prasowania hydraulicznego (konwencjonalna metoda) jest zadowalająca przy formowaniu małych elementów. Jednak podczas produkcji długich rur lub kompleksowych części tarcie matrycowe skutkuje nierównomiernym zagęszczeniem materiału [3]. To z kolei powoduje naprężenia podczas pracy wyrobu i skutkuje również pojawianiem się mikropęknięć, a w konsekwencji uszkodzeniami wyrobu. Natomiast podczas prasowania izostatycznego surowiec jest ściskany równomiernie ze wszystkich stron. Tarcia mechaniczne w zasadzie nie występują, w wyniku czego powstaje homogeniczna struktura materiału. Największym atutem prasowania izostatycznego jest jednorodne zagęszczenie, które skutkuje przewidywalnym i powtarzalnym skurczem podczas dalszego procesu spiekania. Dzięki temu wyrób charakteryzuje się wysoką odpornością mechaniczną i termiczną.

Właściwości Ceramika izostatycznie prasowana jest przede wszystkim materiałem o niskiej nasiąkliwości i wysokiej odporności na szoki termiczne. Czyni ją to idealnym materiałem do zastosowania w technice kominowej. Poniżej omówione zostaną podstawowe właściwości ceramiki izostatycznie prasowanej pod kątem jej przydatności do zastosowania w produkcji kominów systemowych. l Nasiąkliwość Wartość współczynnika nasiąkliwości jest pochodną gęstości i porowatości materiału ceramicznego. Jak opisano w poprzednim rozdziale, ceramika izostatyczna charakteryzuje się mniejszą porowatością niż tradywww.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 67

miesięcznik informacyjno-techniczny

cyjna ceramika plastyczna. Stąd też bardzo niskie wartości nasiąkliwości. Według badań, zgodnie z normą EN 13063-2+A1:2007, współczynnik nasiąkliwość ceramiki izostatycznie prasowanej może wynosić poniżej 1%. To bardzo dobry wynik w porównaniu do ceramiki plastycznej, która osiąga wartości na poziomie nawet 7%. Niska wartość tego współczynnika ma znaczący wpływ na odporność na szoki termiczne wyrobu. Jeżeli ceramika jest nasiąknięta wodą, po poddaniu jej gwałtownemu wzrostowi temperatury w jej porach następują mikrozagotowania, skutkujące powstawaniem pęknięć. l Od por ność na szo ki ter micz ne i obciążenia mechaniczne Materiały ceramiczne ogólnie są materiałami kruchymi, tzn. posiadają wysoką wytrzymałość na ściskanie, ale niską wytrzymałość na rozciąganie. Podstawowym objawem zniszczenia materiału ceramicznego jest powstawanie pęknięć. Pęknięcia ceramiki powstają w wyniku obciążenia mechanicznego albo szoku termicznego. Pojawiają się w miejscach występowania porów, mikropęknięć lub nierównomiernego zagęszczenia materiału [1]. Dlatego tak ważna jest właściwa mikrostruktura ceramiki. Jak wcześniej omówiono, technologia produkcji ceramiki izostatycznie prasowanej zapewnia jej optymalną strukturę. Potwierdzają to również badania wykonane przez Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych [5]. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń stwierdzono, że próbki prasowane izostatycznie wykazały się większą wytrzymałością mechaniczną, wyższą gęstością właściwą oraz mniejszym rozrostem faz krystalicznych od próbek ceramiki formowanej hydraulicznie. l Po zo sta łe wła ści wo ści ce ra mi ki izostatycznej Poza tymi najważniejszymi właściwościami ceramikę izostatyczną charakteryzują również: - stosunkowo mała pojemność cieplna, - mały ciężar, - szybki i prosty montaż, - możliwość stosowania w technologiach renowacyjnych, - odporność na działanie kondensatu. Podsumowując, ceramika izostatycznie prasowana jest nowoczesnym materiałem bardzo wysokiej jakości, www.instalator.pl

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

który idealnie nadaje się do zastosowania w technice kominowej.

System kominowy W tej części omówiona zostanie budowa systemu kominowego na przykładzie komina zbudowanego na bazie izostatycznej ceramiki. Komin ten składa się z pustaka keramzytobetonowego, wełny mineralnej dopasowanej do średnicy komina, rur i trójników ceramicznych produkowanych w technologii izostatycznej, a także akcesoriów spakowanych w pakiet montażowy. l Izolacja kominowa W ceramicznych systemach kominowych stosuje się przede wszystkim izolacje z wełny mineralnej. Jest to bardzo popularny materiał izolacyjny ze względu na swoje niewątpliwe zalety, do których należą: - łatwa obróbka i montaż, - dobra izolacyjność cieplna (współczynnik przenikania ciepła l wynosi od 0,031 do 0,045 W/m * K) [2], - niepalność, - paroprzepuszczalność, - nieszkodliwość. Należy jednak uważać na jakość stosowanej wełny mineralnej. Pomimo że materiał ten jest niepalny, to stosowane w jego produkcji lepiszcze bywa różnej jakości i nie zawsze spełnia wszystkie normy bezpieczeństwa. Z doświadczeń wynika, że niewłaściwej jakości lepiszcze może się palić w stosunkowo niskich temperaturach (nawet około 300ºC), doprowadzając do wzrostu temperatury na zewnątrz komina, a także do rozpadu struktury samej izolacji. Warto więc zwracać szczególną uwagę na źródło pochodzenia wełny mineralnej: używać produktów renomowanych firm, dbających o jakość swoich wyrobów. Kolejnym czynnikiem decydującym o funkcjonowaniu izolacji kominowej jest jej grubość. Izolacyjność cieplna rośnie wraz ze wzrostem grubości izolacji. Należy zauważyć, że systemy kominowe oparte na cienkościennej ceramice izostatycznej mają (przy wykorzystaniu tego samego pustaka) więcej przestrzeni na izolację niż systemy z grubościenną ceramiką plastyczną. l Obudowy kominów ceramicznych Na bezpieczeństwo systemu kominowego duży wpływ ma obudowa

i materiał, z jakiego jest zbudowana. Najczęściej jest wykonywana z betonów lekkich na bazie keramzytu, ale do jej budowy są również używane inne materiały, jak np. pollytag. Materiał, z którego zbudowana jest obudowa, ma kluczowy wpływ na jej współczynnik przenikania cieplnego i wytrzymałość. Najbardziej pożądaną obudową jest taka, która jest bardzo dobrym izolatorem, a jednocześnie posiada dużą wytrzymałość na ściskanie. Może to być np. obudowa wykonana z pustaków keramzytu drobno- i średnioziarnistego, który pozwala uzyskać l ~ 0,1 W/(m * K). Keramzyt jest lekkim kruszywem budowlanym otrzymywanym przez wypalanie łatwo pęczniejących glin i iłów w piecach obrotowych (1200°C). To materiał obojętny chemicznie, bezwonny, który posiada wysoką izolacyjność cieplną, odporność na czynniki chemiczne i atmosferyczne oraz grzyby, owady i gryzonie. Jest materiałem pozbawionym związków palnych, mrozoodpornym, posiada małą nasiąkliwość i szybko oddaje wilgoć [4]. Keramzyt stosowany przez nas w frakcji 4-8mm waży 350 kg/m3. Na rynku można spotkać też pustaki kominowe produkowane z pollytagu lub „ciężkiego” keramzytu o gęstościach przekraczających 700 kg/m3. Dwukrotnie większy ciężar nasypowy powoduje znacznie obniżoną izolacyjność obudowy. Coraz częściej spotykamy się z wyrobami produkowanymi przez lokalne betoniarnie, których jakość i parametry pozostawiają wiele do życzenia, brak badań i certyfikatów jest normą, liczy się tylko cena. Żniwo problemów powstałych z zastosowania wyrobów bez certyfikatu zbieramy z pierwszymi mrozami.

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:09 Page 68

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

tury dopuszczone przez normę. Jak widać, w obydwu próbach temperatura w rejonie pęknięcia jest znacznie wyższa niż w pozostałych częściach komina. O ile podczas próby T600 temperatura ta mieści się jeszcze w bezpiecznym zakresie, o tyle w czasie pożaru sadzy przegrzanie może być tragiczne w skutkach. Wynika z tego, że pęknięcia ceramiki mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo użytkowania komina. Należy więc stosować ceramikę jak najwyższej jakości. Ceramika izostatyczna, która jest mniej narażona na pęknięcia w porównaniu do ceramiki tradycyjnej, daje większe bezpieczeństwo jej użytkownikom.

Podsumowanie

Wówczas pojawiają się zapytania użytkowników kominów: „Co zrobić, kiedy ściana jest zmrożona i występuje wsteczny ciąg?”. Obudowa jest integralną częścią systemu kominowego, odpowiadającą za szereg jego cech funkcjonalnych. Dlatego nie można jej lekceważyć.

Jakość a bezpieczeństwo Jak powszechnie wiadomo, pęknięcia ceramiki stanowią duży problem dla użytkownika komina, wymagają bowiem natychmiastowej wymiany pękniętych elementów. Nieszczelności będą powodowały przenikanie wilgoci do zewnętrznych warstw systemu kominowego i jego stopniową degradację. Ważniejsze jest jednak to, że pęknięcia ceramiki mogą bezpośrednio zagrażać bezpieczeństwu użytkowania komina. Na stanowisku prób ogniowych przeprowadzono testy z

udziałem pękniętej rury ceramicznej w kominie. Zbudowano komin do próby zgodnie z wytycznymi normy EN 13063-1:2007. Na wysokości pierwszego stropu celowo zamontowano rurę ceramiczną z pęknięciem wzdłużnym o długości około 20 cm. Na konstrukcji drewnianej w odległości 50 mm od komina, naprzeciwko miejsca występowania pęknięcia, dokonywano pomiaru temperatury. Pomiary były sprawdzane również w innych częściach komina, gdzie nie było pęknięć ceramiki. Wykonano dwie próby cieplne komina, jedną jak dla temperatury roboczej T600 (czyli w 700ºC do ustabilizowania się temperatury na zewnątrz komina), a drugą dla pożaru sadzy (czyli 30 minut w temperaturze 1000ºC). Wyniki pomiarów przedstawiono na wykresach. Linia o kolorze zielonym odzwierciedla temperatury w pobliżu pęknięcia. Linia czerwona wskazuje tempera-

Zauważyć należy, że pozytywnie zweryfikowano zarówno hipotezę o wysokiej odporności mechanicznej i termicznej ceramiki izostatycznej, jak i tezę mówiącą o tym, że zastosowanie ceramiki izostatycznej przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa użytkowania systemów kominowych. Technologia produkcji i wyjątkowe właściwości wyrobów wytwarzanych metodą prasowania izostatycznego zmniejszają ryzyko pojawiania się pęknięć we wnętrzu komina, a zarazem przegrzewania się na jego powierzchni. dr Paweł Jarzyński Li te ra tu ra: 1. M. Ma dej, „Ba da nie od por no ści na pę ka nie ma te ria łów ce ra micz nych”, KMIMP AGH, Kra ków 2010. 2. MI WO - Sto wa rzy sze nie Pro du cen tów Weł ny Mi ne ral nej: Szkla nej i Skal nej, http://www.mi wo.pl/1_39_Wła ści wo ści.html (30.08.2013). 3. „Pod sta wy teo re tycz ne pra so wa nia izo sta tycz ne go”, http://wi cha ry.eu/prze mysl/pra sy -izo sta tycz ne/pod sta wy -teo re tycz ne -pra so wa nia -izo sta tycz ne go (30.08.2013). 4. Por tal Po wia to wych In spek to ra tów Nad zo ru Bu dow nic twa, http://www.pinb.pl/in dex.php?mn=pre zgeo&se l1=2433&se l2=p (30.08.2013). 5. „Wpływ tech no lo gii na wy bra ne wła ści wo ści ce ra mi ki wę gli ka krze mu” (SIC), red. K. Per kow ski, Pra ce In sty tu tu Ce ra mi ki i Ma te ria łów Bu dow la nych, nr 7, War sza wa -Opo le 2011.

Czy jesteś już naszym fanem na Facebooku? www.facebook.com/MagazynInstalatora 68

www.instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:10 Page 69

l DODATEK OGŁOSZENIOWY „MAGAZYNU INSTAL ATORA“

4 201 6 - 7.

miesięcznik informacyjno-techniczny 6-7 (190-191), czewiec - lipiec 2014

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:10 Page 74

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:10 Page 71

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

III

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 15:10 Page 72

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 20:29 Page 73

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Nie uznajem y komprom isów!!! Każdy n asz mod e l to najlepsz e rozwią zania dwutłokowy podajnik paliwa 100% zabezpieczenie przed cofnięciem się żaru na miał, ekogroszek, pellet...

żeliwny podajnik ślimakowy modulowana moc palnika żeliwny ruszt w komplecie

sterowanie pogodowe palenisko ze stali żaroodpornej automatyczna rozpalarka

ZZapraszmy apraszmy instalatorów instalatorów ddoo w współpracy spółpracy

www.kotrem.pl www.kotrem.pl

MI czerwiec__Layout 1 14-06-09 22:39 Page 74

miesięcznik informacyjno-techniczny

6-7 (190-191), czerwiec-lipiec 2014

l DODATEK OGŁOSZENIOWY MAGAZYNU INSTALATORA tel. 58 306 29 75; e-mail: ogloszenia@instalator.pl

Porównanie ogrzewaczy wody Seria jubileuszowa

Charakterystyka produktów

LaT

PElNYCH ENERGII PER Elektroniczna regulacja przepływu



Elektroniczne sterowanie mocą



PEO

PEY

PEG



PHB



Hydrauliczne sterowanie Wybór temperatury: Bezstopniowo, 30 - 60°C



 

2 stałe temperatury: 42°C i 55°C 4 stopnie mocy: 2 wybierane ręcznie, 2 włączane hydraulicznie w zależności od wielkości przepływu wody 2-kolorowy, wielofunkcyjny, podświetlany wyświetlacz LCD

  

2-kolorowy wyświetlacz LCD Bezprzewodowy pilot zdalnego sterowania



Możliwy wybór mocy: 18/21/24 kW w jednym urządzeniu



Funkcja ECO



2 pamięci temperatur



Blokada przed dziećmi



43°C - ochrona przed poparzeniem



Współpraca z kolektorami słonecznymi



Funkcja Wellness, program kąpielowy



Elektroniczny system wykrywania pęcherzyków powietrza



System odkrytej grzałki o dużej odporności na zakamienienie



Przystosowanie do bezpośredniego podłączenia instalacji PCW



Ułatwiony, szybki montaż



Stopień ochrony IP 25



REVOLVING REVOLUTION

PALNIKI NA PELLET

REV

alternatywa dla ogrzewania olejem, gazem oraz węglem

LIDER PALNIKÓW NA PELLET

Pellas X Revo

Pellas X EcoNET

Panel pokojowy Pellas X EcoSterTOUCH

Palnik Pellas X Revo jest innowacyjnym produktem na rynku światowym, jego przełomowość polega na bardzo zaawansowanej technologii rotacyjnej komory spalania. Oprócz wysokiej sprawności spalania sięgającej 99%, to unikatowe rozwiązanie tzw. palnika rotacyjnego, zapewnia permanentne samooczyszczanie się z popiołu pozostającego w trakcie spalania.

Zaawansowany moduł komunikacyjny umożliwiający zdalne zarządzanie pracą kotła przez Internet za pomocą intuicyjnego programu komputerowego. Użytkownik ma możliwość sterowania parametrami: Î regulacji temperatur Î pracy pomp i mieszaczy Î podglądu stanów pracy regulatora

Dodatkowe funkcje: Î rejestracja kluczowych parametrów pracy regu-

latora Î przejrzysta wizualizacja historii pracy kotła

w postaci wykresów

NOWA GENERACJA PALNIKÓW Î Technologia spalania nadciśnieniowego – brak

zagrożenia cofnięcia płomienia Î Opatentowany system mieszania paliwa w ko-

morze paleniskowej – znacznie wydłuża czas bezobsługowej pracy Î Kontrola procesu spalania przy użyciu szeroko-

pasmowej sondy LAMBDA Î Automatyczna praca: rozpalanie, czyszczenie,

kontrola płomienia

PRODUCENT PELLASX Sp. z o.o. Sp. k. 64-920 Piła, ul. Szybowników 39/10 tel.: +48 67 214 71 32 e-mail: info-pl@pellasx.eu

Pellas X EcoNET