IZENAK:________________________________________ ________________________________________________ _______________________________ TALDEA:_________________ Maite Domínguez
HARREMANA ETA KOORDINAZIOA 1. Harremana eta koordinazioa, izaki bizidunetan. 2. Estimulu errezeptoreak 3. Koordinazio-sistemak 4.Nerbio-sistema
5. Sistema endokrinoa 6. Lokomozio-aparatua 7. Landareen erantzunak estimuluekiko
1. Harremana eta koordinazioa, izaki bizidunetan HARREMAN-FUNTZIOA da
betetzeko ELEMENTUAK
KANPO-BARNE INGURUNEKO
ESTIMULUAK dira
da
ERREZEPTOREAK dira
PORTAERA ETA MOLDAERA INFORMAZIOA JASO
ERANTZUNAK GAUZATZEN
INTERPRETATU HAUTEMATEA eta
ERREAKZIO GISA
dituzten gertatzen diren ALDAKETAK
dituzten EGITURAK eta
MOTAK
ere da
eta AGINTEA bidali
ANIMALIETAN
KANPO ESTIMULUEI ematen zaizkien
egiten den EGITURAK ANIMALIETAN
MOTAK
dira
LANDARE. HAZIZ
horretarako GURUINAK
LOKOMO. APA
ANIMALI bereiztuz
BIOTIKOAK NERBIO ZENTROETARA SISTEMA ENDOKRINOA
GURUINEK
IKASIA
2. Estimulu-errezeptoreak
deritze
bereizten dira KOKAPENAREN arabera
arabera
zein BARNEESTIMULUAK HAUTEMATEKO
KANPOERREZEPTOREAK
KIMIKOAK hala nola
daude
daude ORGANISMOAREN BARNEAN
BEROA (TERMIKOAK)
INGURUNEKO SUBSTANTZIA.
UKIPEN (AZALA)
ARGIA HAUTEMAN AZALA
IKUSMENA hala nola
jasoz
jasoz
KANPOESTIMULUAK
BARNEESTIMULUAK
esaterako
esaterako
GOSEA
DASTAMEN ZELULAK SOINU (BELARRIA)
OZELOAK (ARTROP.)
3. Koordinazio-sistemak KOORDINAZIO-SISTEMAK
beharrezkoak dira
LANDAREEK dituzte NERBIO-SISTEMA
egin daitezen
SUBSTANTZIA KIMIKOAK (HORMONAK)
osatuta bidez direla
eta UNE EGOKIAN
ERREGULATUZ ETA KONTROLATUZ
sortuz ERREGULATU ETA KONTROLATZEN
ditu arduratzen diren ZELULA OSO ESPEZIALIZATUAK
ORGANISMOAREN FUNTZIOAK
bidez FUNTZIOAK KOORDINATU
4. Nerbio-sistema
NERBIO-SISTEMA (N.S.)
deritzo
FUNTZIONAMENDUA
bereizten ditugu ORNOGABEEN (N.S.)
NERBIO ZENTROETARA
dira
dira
ESTIMULUA HAUTEMAN
eratutako
hemen
ORGANO EFEKTORETARA direla
KONPLEXUAK ORGANO ETA EGITURAK
eratzen dituzte
dute
bihurtu
direla INFORMAZIOA JASOTZEAZ INFORMAZIOAREN INTERPRETAZIOAZ
prestatu
NERBIOAK
arduratzen direla
GONGOILSISTEMAK
eta eraman
direla GARUNA eta BIZKARREZURMUINA
ERANTZUN EGOKIA agintea eman
hauek ERANTZUNA GAUZATU eginez
eratutako NERBIO SAREA
hauetan ateratzen dira
daramatzate INTERPRETATU (AZTERTU)
NERBIO-BULKADAK
eta
GORPUTZ-ATAL GUZTIETARA
ERANTZUNA bidali
BORONDATEZ. EKINTZAK
5. Sistema endokrinoa
6. Lokomozio-aparatua
LOKOMOZIO-APARATUA(K) eratuta
ematen die ANIMALIEI
GURUIN ENDOKRINOZ
bereizten ditugu ORNOGABEETAN izanik
dutela
eta sortzen dituztela
oro har kontrolatuz
MUGIMENDUAK
dituela
egiteko direla ODOLEAN GARRAIATUZ
AUKERA sorraraziz N.S. baino
dituela
osaturik
FUNTZIOAK
betez
ahalbidetuz
ARTIKULAZIOEZ
HAZKUNTZA organismotik dabiltzan
ERANTZUN MOTELAGOAK eta DENBORA LUZEAGOKOAK
LOKOMOZIOA
FUNTZIOAK
LOKOMOZIOA EUSKARRI BABESA (ORGANOAK)
erabiliz
7. Landareen erantzunak estimuluekiko
dira
MOTAK
izan daitezke hainbat
ANIMALIENAK
MUGIMENDUA
baino hala nola
isuriz
MOTELAGOAK dira gehienetan loturik
dira
IRAUNKORRAK MEKANIKOAK
eragiten dute
IRAGANKORRAK izan daitezke POSITIBOAK
eragina izanik LANDAREAREN BIZI-FUNTZIOAK
BEROA (TERMIKOAK) HIDRIKOAK
LANDARE HORMONAK
nagusiki batean
FOTOTROPISMOA
LANDAREAREN HAZKUNTZAN TIGMOTROPISMOA
hala nola FRUITUAK -LORAK
1.- Lotu gezien bidez kontzeptuak, azaltzen den adibideari jarraituz: Estimulua Substantzia gaseosoa Argia Substantzia likidoa Ukimenezkoa Soinua
Errezeptorea Begia Belarria Mihia Sudur-hobiak Larruazala
Zentzumena Entzumena Usaimena Ukimena Dastamena Ikusmena
2.- Definitu kontzeptu hauek: a) Errezeptoreak. ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... b) Mugimenduzko erantzuna. ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... c) Harremana. ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... d) Estimulua. ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... e) Ikasitako portaera. ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................
3.- Kaio handiaren mokoak orin gorrixka bat du. Orin hori kumeentzako estimulua da, leku horretan mokoarekin kolpa dezaten. Portaera horrek gurasoek jandako elikagaiak berriro ahora ekartzea eragiten du, eta janari hori kumeei ematea. Erantzun galdera hauei: a)Kumeek janaria lortzeko orin gorrian mokoka aritzen direnean, zer portaera mota ikusten duzu? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b) Kumeak orin gorri horretan mokoka aritzeko estimulua kanpo-estimulua ala barruestimulua da? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. c) Zer erantzun eragiten du gurasoengan? Zer koordinazio-sistemak esku hartzen du erantzun horretan? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 4.- Azaldu zer erreakzio izaten duen harrapari batek harrapa dezakeen harrapakin bat ikusten duenean. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 5.- Deskribatu ornogabe gehienek duten lokomozio-aparatua. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................
6.- Taula honek animalien nerbio-sistema eta hormona-sistema konparatzen ditu. Osatu. Ezaugarriak Nerbio-sistema Hormona-sistema Zer bide erabiltzen du Nerbioak Odola Zeren bidez helarazten du Hormonak Erantzunaren lastertasuna Erantzunaren iraupena
Laburra
Zer funtzio erregulatzen eta koordinatzen du
7.- Idatzi izenak ornodunen nerbio-sistemaren eskema anatomiko honetan eta azaldu laburki nola funtzionatzen duen. 7
6 ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 8.- Adierazi zer fenomeno gertatzen den kasu hauetan: a)Eguneko beroak tulipen loreak irekitzen laguntzen du. ................................................................................................................................................................. b) Landareen sustraiak ura dagoen lurzoruko guneetarantz hazten dira. ................................................................................................................................................................. c) Landareen erantzun iraunkorrak, hainbat estimuluri erantzunez landarea norabide jakin batean haztea eragiten dutenak. ................................................................................................................................................................ d) Eguzki-lore luzearen loreak itxi egiten dira, hodeiek zerua estaltzen dutenean. .................................................................................................................................................................
9.- Azaldu kontzeptu hauen arteko aldeak: a) Errezeptorea eta efektorea. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b) Nerbio-sistema eta sistema endokrinoa ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. c) Mugimenduzko erantzuna eta erantzun hormonala. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. d) Nerbio-zentroak eta nerbioak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 10.- Adierazi animalien efektore hauek zer erantzun motari dagozkion, eta azalpena eman. a) Guruinak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b) Giharrak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 11.- Osatu esaldi hauek hitz egokia idatziz: a) Sistema .................................................... hormonak ekoiztuz erregulatzen eta koordinatzen ditu funtzioak. b) ....................................................informazioa nerbio-bulkaden bidez helarazten berezitutako zelulak dira. c) ....................................................-sistemaren erantzunak laburrak dira, eta sistema erantzunak iraunkorrak dira. d) Sistema endokrinoa ..................................... ................................ osatuta dago. e)Animaliek bi ....................................................-sistema dituzte: sistema endokrinoa eta nerbio-sistema.
12.- Osatu animalien errezeptoreei buruzko taula hau: Errezeptoreak Kokapena Ezaugarriak Bero-errezeptoreak
Ahoa eta sudurra
Ukimen, presio, mina, mugimendu eta soinuarekiko sentikorrak. Argi-errezeptoreak
13.- Gepardoek ehizan erakusten diete kumeei zazpi hilabete bete ondoren, eta irakaspena urtebetez luzatzen da, gutxi gorabehera. a) Zer jokabide izaten dute gepardokumeak beren kabuz, gurasoen laguntzarik gabe, ehizan hasten direnean? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ b) Gepardoaren zer errezeptorek sumatuko dute inguruan dagoen harrapakina, edo harrapakin horren mugimenduak? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ c) Zer erantzun sortuko du egoera horrek gepardoan? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ 14.- Lotu gezien bidez kontzeptuak dagokien lokomozio-aparatuarekin. Hezurrak • Mudak • Giharrak • Exoeskeletoa • Bizkarrezurra • Burezurra •
• Ornogabeen lokomozio-aparatua • Ornodunen lokomozio-aparatua
15.- Idatzi izenak eskema anatomiko hauetan eta konparatu animalia talde hauen nerbio-sistemak.
........................................nerbio-sistema
....................................nerbio-sistema
................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 16.- Definitu kontzeptu hauek: a) Geotropismoa. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ b) Nastiak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ c) Estimulu hidrikoak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................ d) Tropismoa. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ........................................................................................................
17.- Jarri laukitxo bakoitzean sistema bakoitzari dagozkion ezaugarriak:
nerbio-bulkaden bidez erregulatzen eta koordinatzen du; hazkuntza erregulatzen du; erantzun azkarrak kontrolatzen ditu; erantzun iraunkorrak kontrolatzen ditu; lokomozioa erregulatzen eta koordinatzen du; hormona-ekoizpenaren bidez rregulatzen eta koordinatzen du; neuronaz osatuta dago; guruin endokrinoz eratuta dago.
Sistema endokrinoa
18.- Definitu kontzeptu hauek: a) Portaera. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b) Koordinazioa. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. c) Erantzuna. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. d) Estimulua. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 19.- Kontzeptuak alderatu: Nerbioak
Endoeskeletoa
Nerbio-erantzuna
20.- Lotu organo, zelula-egitura edo mugimendu mota bakoitza dagokion organismoari edo zelulari. a)Gazela 1) Flagelua b)Gau-lorea 2) Pseudopodoak c)Espermatozoidea 3) Nastiak d)Bakterioa 4) Gorputz-adarrak e)Paramezioa 5) Tropismoa f)Okertutako zuhaitza 6) Zilioak 21.- Hauetako zein ekintza helarazten dituzte nerbio motorrek? Zein, zentzumennerbioek? a) Hatz batean ziztada bat sentitzea:....................................................................... b) Burua atzerantz mugitzea:....................................................................................... c) Zure jolaskidea arriskuren batez ohartaraztea:…………………………………………….. d) Jertse baten kolore gorria:…………………………………………………………………………………. e) Neska baten perfumea usaintzea:.......................................................................... f) Bostekoa ematea bostekoa ematen dizunari:....................................................... 22.- a) Zertarako balio du harreman-funtzioak izaki bizidunen artean? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................……………………………………………………….. b) Zer elementuk hartzen dute esku harremanean? * * * * 23.- Osatu eskema hau, izaki bizidunen arteko harremanaren elementuak idatziz: 6
24.- Azaldu nola funtzionatzen duen nerbio-sistemak. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 25.- Osatu esaldiak. a) Zentzumen-organoak kanpo-estimuluak hautematen dituzten ......................................................... dira. b) Nerbio-sistemak organismoaren funtzioak ............................................... eta ........................................................ ditu, ...................................................... bitartez. c) Sistema endokrinoa ….................................................................... osatzen dute. Guruin horiek ..……………………….. izeneko substantzia kimikoak sortzen dituzte. d) Artropodoak ….......................... egiten dira mudari esker. e) Intsektuetan, buruko gongoilek…................................... eratzen dute. 26.- Definitu kontzeptu hauek. a) Exoeskeletoa. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b) Kanpo-errezeptorea. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. c) Neurona. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. d) Ekintza erreflexuak.
................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 27.- Adierazi esaldi hauek zuzenak ala okerrak diren, «Z» edo «O» letren bidez. ................a) Borondatezko mugimenduak giharren bitartez gauzatzen dira. Giharrak uzkurtu edo erlaxatu egiten dira. ................b) Lokomozio-aparatua substantzia kimikoak sortzen dituen organo multzoa da. Substantzia horiek mezulari-lana egiten dute. ................c) Hezurrak elkarren artean lotzen dira artikulazioen bitartez. ................d) Substratuari finko bizi diren animaliek estalki malguak dituzte mugitzeko. ................e) Inguruan zenbait estimulu izanez gero, animaliak lekualdatu egiten dira, erreakzio modura. 28.- Osatu taula hau, ornodunen nerbio-egitura motak aintzat hartuta. Nerbio-egiturak
Funtzioa
Nerbio-zentroak
Nerbioak
29.- Zein dira lokomozio-aparatuaren osagai nagusiak? *......................................................... *......................................................... 30.- Zer estimulu mota hautematen dituzte landareek? *......................................................... *......................................................... *......................................................... *......................................................... *......................................................... *......................................................... 31.- Zer alde dago landareen tropismo positiboaren eta negatiboaren artean? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................
32.- Intsektuen exoeskeletoak, gogorra eta zurruna izateaz gain, artikulazio arinak ditu. Zer onura ematen dizkie egitura horrek intsektuei? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 33.- Izaki bizidunentzat beharrezkoa da ingurunearekin eta beste izaki bizidunekin harremana edukitzea. Begiratu marrazki honi eta erantzun.
11 1 a) 0 Zer harreman dago animalia hauen artean? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .. b).. Nola hautematen du gazelak lehoinabarra inguruan dagoela? Eta lehoinabarrak? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .... 34.- Defini itzazu:. a)Estimulua:.......................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b)Erantzuna:......................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 35.- Begiratu berriro 33. ariketako marrazkiari, eta lotu zutabe hauek.5.6 a)Estimulua 1)Lehoinabarrak gazela hautematen du. b)Erantzuna 2)Lehoinabarra gazela zelatatzeko prestatzen da. c)Informazio-lanketa 3)Lehoinabarra gazela ehizatzen hasten da. 5 Lekualdatzeek sortzen dituzten erantzunak positiboak (estimulura hurbildu) edo negatiboak dira (estimulutik urrundu). • Zer erantzun mota du lehoinabarrak?:………………………………………………………………… • Eta gazelak?:..................................................................................................................
36.- Tropismoa da bi zutabe hauen gaia. Ezkerrekoan hainbat tropismo mota daude, eta eskuinekoan tropismo mota horiei dagozkien definizioak. Lotu bi zutabeak. a-Geotropismoa 1-Ekintza mekanikoek eragindako erantzuna. b-Fototropismoa 2-Substantzia kimiko batek eragindako erantzuna. c-Kimiotropismoa 3-Argiak eragindako erantzuna. d-Tigmotropismoa 4-Grabitateak eragindako erantzuna. 37.- Tropismoa positibotzat hartzen da, landarea estimulu alderantz hazten bada, eta negatibotzat estimulutik urruntzen bada. Begiratu eskema honi eta pentsatu pinuak nola erantzuten duen argiaren aurrean. a) Zer tropismo motak dira? ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. b)Zeintzuk dira estimuluak?
..................................................................................................................................................... ....................................................................................... c) Adierazi tropismo hori positiboa edo negatiboa den: –Zurtoinean:................................................. –Sustraietan:.............................................. 2 1
338.- 8Nastiak dira bi zutabe hauen gaia. Lotu bi zutabeak. Ezkerrekoan hainbat nastia mota daude, eta eskuinekoan, nastia mota horiei dagozkien definizioak. a-Sismonastiak b-Kimionastiak c-Fotonastiak
1-Substantzia kimikoen estimuluek eragindako erantzunak. 2-Argi-estimuluek eragindako erantzunak. 3-Kolpeek edo astinduek eragindako erantzunak..-
39.- Osatu zentzua izango duen paragrafoa, hitz hauek erabiliz: nerbioek, garuna, nerbio-zentroek eta bizkarrezur-muina.
Nerbio-sistema ............................................................... eta ................................ osatzen dute. Lehenengoek (adibidez, ......................... eta ......................................... ) informazioa aztertu eta erantzunak erabakitzen dituzte. Bigarrenek informazioa eramaten dute.
40.- Osatu eskema hitz hauek erabiliz: nerbio motorrak, garuna, nerbio-sistema nagusia, zentzumen-nerbioak, nerbio-sistema periferikoa.
41.- Bilatu errezeptoreen eta efektoreen definizioa. Lotu bi zutabe hauek, gezien bidez. 3
442.- Biribildu zirkulu gorri batekin errezeptoreekin harremana izan dezaketen hitzak, eta zirkulu urdin batekin efektoreekin harremana eduki dezaketenak.
1
443.- Osatu eskema hitz hauek erabiliz: lokomozio-sistema, hormonak, hezurrak, tendoiak, giharrak, sistema endokrinoa.
44.- Bilatu hitz hauek zure ikasliburuan edo entziklopedia batean. • Hormona:............................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................................………………………………………. • Tendoia:.............................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................……………………………………………………….. • Guruin endokrinoa:........................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................……………………………………………………….. 7 645.- Osatu taula hau, adieraziz zer zentzumenek eta zer errezeptoreek hautematen dituzten inguruko informazio horiek, ugaztunetan. INFORMAZIOA
ZENTZUMENA
ERREZEPTOREA
Tenperatura Objektuen forma Argiak eta itzalak Elikagaiak dituzten substantziak Inguruko bibrazioak Aireko substantzia kimikoak Objektuen koloreak Presioa 46. Adierazi beheko ekintza hauek borondatezkoak ala oharkabekoak diren. a) b) c) d) e) f)
Untxiek, sasien artean hotsen bat entzunez gero, burua bihurtzen dute ............................................ Tximinoek, besoan sastada bat sumatuz gero, azkar-azkar kentzen dute. ........................................... Katamotzak goizean goiz ibaiertzera joaten dira, ura edatera. .............................................................. Lehoien bihotz-taupadak bizkortu egiten dira, gazelak harrapatu nahian atzetik doazenak............ Elefanteek ia gorputzeko tenperatura berbera izaten dute beti. .......................................................... Koalek gozo-gozo laztantzen diete azala kumeei. ........................................................................................
g) Hontzek begiak mugitzen dituzte etengabe, harrapakinik baden ikusteko.
..................................
47. Azaldu zer ondorio atera daitekeen bi marrazki hauetatik.
48.- Ugaztunek bost sentzumen dituzte: ikusmena, entzumena, dastamena, usaimena eta ukimena. Zure ustez, horietatik zein bi zentzumenek ematen dute inguruneari buruzko informazio gehien?
49.- Ornodunen gorputzeko zer organotara bidaltzen dute informazioa zentzumenorganoek? Zer egiten du organo horrek zentzumen-organoetatik jasotako informazioarekin?
50.- Adierazi zein den estimulua(1) eta zein erantzuna(2), egoera hauetako bakoitzean. a) Kanpoan oso tenperatura hotza denean, muskerrak ezkutuan gorde, eta geldigeldi geratzen dira, energia kontsumoa ahalik eta gehiena murrizteko (1)................................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... (2)............................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . b) Lur-zizareek argitik ihes egiten dute, eta hezetasun bila, lur hezean barrurantz ezkutatzen dira (1)................................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... (2)............................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . c) Marmokek, beste animalia bat ukituz gero, zeluletako batzuetan duten harizpi bat jaurtitzen dute, eta haren bidez, likido erresumingarri bat injektatzen diote animalia horri. (1)................................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... (2)............................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . d) Kamaleoiak, inguruan harrapakinen bat dagoela susmatuz gero, kamuflatu egiten dira, dauden lekuko tonu berberak hartuz. (1)................................................................................................................................................ ..................................................................................................................................................... (2)............................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . 51. Izaki bizidun guztiak gai dira beste banako batzuetan portaera jakinak eragingo dituzten estimuluak sortzeko. Hori izaki bizidunen arteko komunikazio mota bat da. Adierazi zer esanahi izan dezaketen gertaera hauek: a) Tximinoek garrasi egiteak. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... b) Inurriek feromonak sortzeak.
..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... c) Zenbait hegazti arrek luma koloretsuak izateak. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... d) Zenbait arrain emek sabel konkortua izateak. ..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................