Maite DomĂnguez
MATERIAREN EGOERA FISIKOAK (ariketak) 1.- Egin ezazu materiaren hiru egoera fisikoei buruzko ondorengo eskema: Materiaren egoera fisikoak
Nolakoa da masa? Nolakoa da bolumena?
Nolakoa da forma?
2.- Zirkuluek materiaren partikulak adierazten dituzte, eta marra txikiek partikulen mugimendua. Zein da irudi bakoitzari dagokion egoera fisikoa? 1.- _________________ 2.- _________________ 3.- _________________ 3.- Osa ezazu honako eskema hau:
4.- Zer egoera fisikotan daude ondorengo materiak giro tenperaturan?
olioa:__________________
altzairuzko objektuak: __________________
butanoa bonbonatik irten ondoren: __________________
petrolioa: __________________
puxika baten barruan dagoen materia: __________________ 5.- Osatu ondorengo taula:
Solidoak Likidoak Gasak
Masa Finkoa
Bolumena
Forma
Aldakorra
6.- ZER GERTATZEN DA? Bete itzazu hutsuneak ondorengo hitzak erabiliz: Hedapena - Isurketa - Ezer ez - Uzkurdura • Metalezko zilindro bat ez zen eraztun batetik pasatzen. Ordu batzuetan izozkailu baten barruan egon ondoren eraztunaren zehar igaro daiteke:________________ • Termometro bateko merkurio-maila igotzen denean 20ºC markatik 80ºC markara:_________________ • Ontzi bateko ura beste ontzi zabalagora igarotzen denean:________________ • Itxitako xiringa bateko uretan enboloa sakatzen denean:________________ • Termometro bateko merkurio-maila 20ºC markatik -5ºC markara jaisten denean:_________________ • Itxitako xiringa bateko uretan enboloa ateratzen denean:___________________ 7.- ZER GERTATZEN DA? Bete itzazu hutsuneak ondorengo hitzak erabiliz:
Fusioa - Solidotzea - Lurrunketa - Kondentsazioa - Irakitea Sublimazioa • Kandela bateko argizaria urtzen denean:_____________ • Sumendi bateko laba hoztu eta gogortzen denean:________________ • Kandela bateko argizaria hoztu eta gogortzen denean:________________ • Putzu bateko ura lehortzen denean:_______________ • Belarrako ihintza lehortzen denean eguzkiaren eraginez:_________________ • Labe garai bateko burdina berotzean, likido bihurtzen denean:________________ • Neguko goiz hotz batean gure hatsa (arnasa) ikusten dugunean:_________________ • Sukaldean berotzen dagoen zopan burbuiak ikusten ditugunean:_________________ • Estalki gabeko frasko bateko kolonia urrundik usaintzen dugunean:________________ • Kotxe baten barruko kristaletan lurrina pilatzen denean:________________ • Alkanforrezko bolatxoak uda igaro ondoren txikitu egin direnean:________________ • Izozkailu baten barruko hormak izotzez estaltzen direnean:________________ • Gatza berotzean likido egoerara pasatzen da:________________ • Ontzi batetan alkohola dugu, estalkia kentzen badugu alkohola desagertzen da eta ontzia lehor geratzen da:________________ • Izozkailuan botila bete ur sartzen dugu. Ateratzen dugunean izotzez beteta dago:_______________ • Elurra berotzen badugu ur-likido bihurtzen da:_______________ • Hodei bateko ur tantak txingor bihurtzen direnean:__________________ 8.- Zer esaten du teoria zinetikoak? *
* 9.- Nolako forma dute likidoek?.
Likido bat ontzi batetik beste batera igarotzen badugu, likidoaren masa edo bolumena aldatzen dute? Zerk aldatzen du?
10.- Osa ezazu egoera fisiko-aldaketen honako eskema hau:
SOLIDOA A
LIKIDOA
GASA
11.- Teoria zinetikoan oinarrituta, nola azaldu ahal duzu saltxitxa beroa usaindu ahal izatea?
12.- Egia (E) ala gezurra (G)?
(Burdina labe garaietan lortzen da egoera likidoan. Hozten denean solidotu egiten da) • • • • • •
Burdin solidoaren masa likidoarena baino handiagoa da. Burdin solidoaren bolumena likidoarena baino txikiagoa da. Burdin-partikulak likido-egoeratik solido-egoerara pasatzen dira. Solido-egoeran burdin-partikulak ez dira mugitzen. Solido-egoeran burdin-partikulak likido-egoeran baino lotutago daude. Solido-egoeratik likidora igarotzeari fusioa deritzo.
13.- Egia (E) ala gezurra (G)? • Airez betetako puxika baten masa hutsik dagoen puxikarena baino handiagoa da. • Xiringa baten enboloa sakatzean barruko airearen bolumena handitzen da. • Ontzi bat koloniaren estalkia zabaltzean, usaina gelaren toki guztietara heltzen da. • Gorputz baten tenperatura jaistean partikulen arteko distantziak handitzen dira. 14.- Urrezko eraztun bat berotzen dugunean, urrea dilatatzen da, honegatik.... Handitzen da Urrearen masa Urrearen bolumena Urrearen partikulakopurua Urrearen partikulen arteko distantziak Partikula bakoitzeko bolumena Partikulen mugimendua Urrearen tenperatura
Txikitzen da
Ez da aldatzen
15.- Metalezko esfera batek 8 cm3 –ko bolumena eta 76 kg-ko masa du. Urtu ondoren 10 cm3 –ko bolumena du. Erantzun galdera hauei: a) Esferaren masa aldatu al da urtu ondoren? Zergatik?.
b) Zer dentsitate izango du metalak solido-egoeran?
c) Zer dentsitate izango du metalak likido-egoeran? 16.- Idatzi aladaketa bakoitzaren izena: Hasierako egoera Solidoa Solidoa Gas-egoera Likidoa Likidoa
17.- Osatu ondorengo taula: Adibideak
Aldaketa
Amaierako egoera Likidoa Gas-egoera Likidoa Gas-egoera Solidoa
Osatu esaldiak
Izotz koskor bat izotzgailutik ateratzen dugunean.
Ura egoera _________-tik egoera _______-ra pasatzen da. Egoera-aldaketa honi _______________ deritzo.
Un putzu bat “desagertzen denean”.
Ura egoera _________-tik egoera _______-ra pasatzen da. Egoera-aldaketa honi _______________ deritzo.
Gurina solidoa urtzen denean tostada beroa ikutzean.
Gurina egoera _________-tik egoera _______ra pasatzen da. Egoera-aldaketa honi _______________ deritzo. Ura egoera _________-tik egoera _______-ra pasatzen da. Egoera-aldaketa honi _______________ deritzo.
Izotzgailuan izotz koskorrak egiten ditugunean.
18.- Nolako aldaketak dira? Jar ezazu X leku egokietan: Aldaketa Aldaketa fisikoa kimikoa
Paper bat mozten dugu. Izotz koskorra urtzen da.
Baloi bati ostikada bat ematen diogu.
Egurra erretzen dugu.
Sagar bat usteltzen da
Trenbideak dilatatzen dira.
Landareek fotosintesia egiten dute.
Harri bat zatitzen dugu kolpeka.
Trenbideak oxidatzen dira.
Poxpolu bat pizten dugu.
Puxika puzten dugu.
Malguki bat luzatzen dugu.
Digestioa egiten dugu.
Buztinezko ontzia egiten dugu. .