Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s by Maters & Hermsen Bedrijfsjournalistiek

Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s ‘Belangrijkste gemeenteraadsperiode sinds 1945 vraagt om heldenmoed’

‘Dit is té belangrijk voor politieke spelletjes’

Information overload? ‘Je kunt niet alles weten’

Inhoudsopgave

Colofon

Pag 3

Voorwoord

Concept en redactie:

Pag 4

#DDD2014 Wat twitterden de raadsleden?

Pag 5

Klaar voor de start? Met welke verwachtingen klopten de harten van de raadsleden?

Pag 6

Maters & Hermsen Journalistiek, Leiden Art direction & opmaak:

Pankra, Den Haag

From The Hague with love! ‘Haagse’ sprekers ontmoeten 250 raadsleden

Pag 9

Gelukkig hebben we de foto’s nog

Pag 10

De experts

Pag 13

Kruisbestuiving en andere goede goede gesprekken.

Pag 14

Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?

Pag 16

Wat deden de wethouders

Pag 18

Wat deden de beleidsambtenaren?

Pag 20

Af! Wat vonden de raadsleden van pagina 5 van de dag?

Fotografie:

Marc de Haan en Arno Massee, Leiden In opdracht van het Ministerie van BZK en de VNG

De inspiratie opnieuw beleven In het hele land zijn gemeenten voortvarend aan de slag om de decentralisaties op het gebied van zorg, jeugd en werk te laten slagen. Er zit veel positieve energie bij gemeenten! Er wordt enthousiast en proactief gewerkt met de implementatie van de 3 Decentralisaties. De Decentralisaties Dag in Den Bosch was bedoeld om even terug te gaan naar de praktijk en een kijkje te nemen achter de voordeur in uw gemeente. En vervolgens om goede voorbeelden te delen met collega’s, en inspiratie op te doen om zo de omvangrijke operatie te ondersteunen. In nauwe samenwerking tussen het Rijk en de VNG is deze Decentralisaties Dag georganiseerd. Het programma is ontworpen met alle betrokken ministeries, de VNG en individuele gemeenten. Uiteindelijk lieten meer dan 1000 beleidsambtenaren, 250 gemeenteraadsleden en 150 wethouders zich inspireren in verschillende programmaonderdelen. In deze uitgave Op woensdag 28 mei vond De Decentralisaties Dag plaats in kunt u terug zien hoe dat er uit zag. ’s-Hertogenbosch. Een dag vol inspiratie en informatie die gemeenten helpt om de drie decentralisaties zo goed mogelijk in te voeren. Uit de vele positieve reacties die we die dag hebben gehoord blijkt dat veel deelnemers het een nuttige dag hebben gevonden. Daar zijn wij blij Er waren deze dag drie speciale programma’s opgesteld één voor mee. Want ook wij weten dat de invoering van de decentralisaties geen ambtenaren één voor wethouders en één voor raadsleden. makkelijke opgave is. We hopen daarom dat dit digitale magazine helpt om de inspiratie en de energie van De Decentralisaties Dag opnieuw te Bedankt voor uw aanwezigheid beleven en verder te verspreiden, ook bij uw collega’s die niet in Den Bosch aanwezig waren. Wij wensen u de komende maanden veel succes met de verdere invoering AmbtenarenRaadsledenWethoudersvan de decentralisaties. programma

programma

Karin Sleeking (Vereniging Nederlandse Gemeenten) Laurette Spoelman (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) Ronald Plasterk

Martin van Rijn

Jetta Klijnsma

Fred Teeven

Annemarie Jorritsma

Wat twitterden raadsleden over De Decentralisaties Dag?

#DDD2014 Helma Pluk @Helma_Pluk

Han Vonk @hanvonk

Ingrid van Dillen @ingridvandillen

Peter Flohr @pflohr

Aanwezig op transitiedag, inspirerende discussies over zorg en participatie. Goede voorbeelden uit gemeenten #DDD2014 #raadcuijk

Professioneler is niet altijd beter de kosten bij brandweer drie keer hoger en toch zelfde aantal branden. #IraHelsloot #DDD2014

#DDD2014 Pas op voor incidentenpolitiek, volg niet de pers, maar de burger, anders gaan we straks vanzelf weer centraliseren @irahelsloot

SETA-wonen in #loonopzand gelanceerd als voorbeeld van een nieuwe woonwijk zorgneutraal EN energieneutraal www.setawonen.nl #DDD2014

Marianne vd Watering @NLmarianne

Jeroen v/d Heuvel @jeroenLux

Interessant 3D raadsledenprogramma decentralisatiedag #DDD2014 #tafel24

Bedankt voor de #DDD2014! Leuke inzichten en aanwinst voor het netwerk! #raadsleden

Leo Stehouwer @leostehouwer

Actieprogramma (ALB)

Weer wat geleerd: professionaliteit geeft geen beter product. Politiek moet tegenwicht bieden aan de professional. #DDD2014

@actieprogramma

D66 Heusden @D66Heusden

Raadslid.nu @RaadslidNu

Tip van raadslid Marieke Witzel: je hoeft niet het wiel zelf uit te vinden #DDD2014

Oproep @VNGemeenten voorzitter @alebbink aan gemeenteraad: niet alleen controleren maar meedenken met de wethouder #DDD2014

Kaderstellende rol raad versterken door bij een voorstel keuzemogelijkheden aan te bieden op hoofdlijnen. #DDD2014 Regionaal platform raad

Klaar voor de start? Op De Decentralisaties Dag volgden raadsleden in de avonduren hun eigen programma. Met welke verwachtingen arriveerden de raadsleden op 28 mei in Den Bosch?

‘Iets nieuws horen’ Wat hoopt u te horen vandaag? ‘De laatste stand van zaken. De decentralisaties rollen in hoog tempo op gemeenten af en ik hoop meer details te horen over de voortgang.’

-Van den Raadslid: Jenny Assink am) nd rke We A, Bogert (CD

Tip! Kijk op pagina 16 of de verwachtingen uitkwamen!

Wat hoort u liever niet? ‘Dat we nog verder moeten bezuinigen. Natuurlijk moeten we de zorg betaalbaar houden en bezuinigingen zijn onvermijdelijk, maar de botte bijl moet in de kast blijven staan.’ Wanneer is deze dag geslaagd? ‘Als ik nieuws heb gehoord. En als ik interessante contacten heb gelegd met collega-raadsleden die me inspirerende praktijkvoorbeelden aan de hand doen.’

Raadslid: Jan Puper

(midden, Liberale Volks partij, Roermond)

‘Hoop onze koffer te vullen’ Mag ik u wat vragen? ‘Nou, met uw welnemen betrek ik deze heren er graag bij. Ik ben gezamenlijk op pad met collega Chrit Achten van D66 en Jos de Kunder van Groen Links. Dat is tekenend. Op deze dossiers vinden we samen onze weg!’ In meervoud dan. Wanneer is deze dag voor jullie geslaagd? ‘Ik nodig u graag uit voor onze persconferentie in Hotel Centraal om 22.00 uur. Nee, dat is een grapje. Ik hoop dat we met een koffer gevuld met goede ideeën terugkeren naar Limburg. Zelf hoop ik vooral op voorbeelden over financiële voorzieningen die gemeenten kunnen treffen rond onvoorziene transitiekosten. De veranderingen zijn mooi, maar ook in de overgangsfase moeten risico’s beheersbaar blijven.’

‘Harde toezeggingen graag’

Raadslid: Wil van Soest

(Partij voor de Ouderen, Amsterdam)

Wat hoopt u vandaag te horen? ‘Cijfers! Duidelijkheid. Hoe gaan geldstromen verlopen? Hoe moeten gemeenten begrotingen inrichten?’ Wat zou deze dag geslaagd maken? ‘Toezeggingen. Ik hoop dat mevrouw Jorritsma het voortouw neemt om bewindslieden harde garanties te laten geven. Daar acht ik haar zeker toe in staat. In Amsterdam praten we over grote getallen en bedragen en de belangen zijn groot. Zeker voor onze achterban.’

“DEN HAAG” ZOEKT DIALOOG MET RAADSLEDEN

‘Loslaten is een kunst’ Tijdens De Decentralisaties Dag gingen Haagse bewindslieden en topbestuurders het gesprek aan met 250 raadsleden. Wat was hun boodschap aan de raadsleden? ‘Staar je niet blind op 01 01 15. Dan begint het pas.’ Op De Decentralisaties Dag maakten sprekers ‘vanuit het landelijk perspectief’ een rondgang langs drie zalen gevuld met drie soorten toehoorders. Tussen de beleidsambtenaren en de wethouders in, wisselden minister Plasterk en staatssecretaris Van Rijn van gedachten met raadsleden. Namens de VNG namen Jantine Kriens en Annemarie Jorritsma deel aan de sessie. Staatssecretaris Klijnsma kon het door files niet op tijd halen. Op twee manieren maakten de raadsleden kennis met de bewindslieden en de VNG’ers. Op het podium spraken de hoogwaardigheidsbekleders om de

beurt met spreekstalmeester Bart Eigeman. Tussen de interviews door schoven de bewindslieden en VNG’ers aan bij raadsleden aan ronde tafels. Daar ontmoetten zij telkens negen of tien raadsleden in een gesprek van tien minuten. Bart Eigeman: ‘Tien minuten? Is dat niet een beetje kort? Ja misschien, maar onthoud: niet het Rijk maar de gemeenten zijn aan zet. Het Rijk en VNG ondersteunen waar nodig, maar zijn geen tafelgenoten! Decentraliseren, weet je wel?’ Raadsleden konden in de gesprekken lokale situaties in de etalage zetten en daaraan, eventueel, een

hulpvraag koppelen. Vanaf het podium nam coördinerend minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) alvast een voorschot. ‘Het Rijk moet loslaten. Niet door te deconcentreren, maar door te decentraliseren. We hebben altijd de neiging om vanuit het kabinet en het parlement te bekijken of we geld uitgeven aan de juiste dingen, maar dat moeten we leren loslaten. Maar we moeten als Rijk ook niet zeggen: hier heb je het hele bedrag in handen, bekijk het maar. We moeten, in goede samenspraak tussen het Rijk en gemeenten, de vinger aan de pols houden. Want dit wordt een kwestie van jaren. Staar je niet blind op 01 01 15. Dan begint het pas.’

Actieve rol raadsleden Ook Annemarie Jorritsma bood de helpende hand. ‘We willen vanuit de VNG met name de nieuwe raadsleden snel “op vlieghoogte” brengen. Daar organiseren we van alles voor.” Jorritsma pleitte voor een actieve rol van raadsleden in het proces van decentralisaties. ‘Normaal gesproken voeren wethouders uit en controleert de raad. Maar in deze fase doen raadsleden er verstandig aan om nauw bij de decentralisaties betrokken te zijn. Dan heb je het

over vragen als: hoe gaan we nou met cliëntenraden om? Hoe gaan we met incidenten om? Zeker in de eerste fase van de transitie, want reken er maar op: die incidenten gáán er komen.’ Staatssecretaris Van Rijn werd positief verrast door de plannen en projecten die raadsleden inbrachten tijdens de rondetafelgesprekken. ‘Ik hoorde bijvoorbeeld net over een gezamenlijk forum waar raadsleden, ambtenaren en het college samen informatie delen.’ Van Rijn vindt het belangrijk om oog te hebben voor zulke best practices. ‘In alle discussies die ik voer over de decentralisaties, word ik vaak geconfronteerd met voorbeelden die mis dreigen te gaan. Zeker ook in de media. Ik voel in hoge mate de noodzaak om juist in deze fase naar goede voorbeelden te kijken. Om te leren van elkaar.’ Dat belang werd gedeeld door Jantine Kriens. De voorzitter van de directieraad van de VNG gaf aan nog eens goed te gaan kijken naar haar middelen die het delen van kennis bevorderen.

‘Heldenmoed’ Bart Eigeman, tot voor kort wethouder in Den Bosch en 3D-expert, toonde zich in het raadsledenprogramma een bevlogen spreekstalmeester die behendig door de zaal laveerde, interactie bevorderde en niet te beroerd was om ook zijn eigen enthousiasme over de decentralisaties te etaleren. Zo vergeleek hij de decentralisaties met energie-opwekking. Dat kan centraal en onzichtbaar (een energiecentrale) of lokaal, goedkoop en slim (met zonnepanelen). Een andere quote: ‘We zoeken geen organisaties die netwerken, maar een netwerk dat zich organiseert’. En passant rekende hij af met tv-interviewer Sven Kockelmann die onlangs enigszins bezorgd vroeg of zoiets belangrijks als de 3D’s wel aan gemeenteraden kon worden overgelaten. ‘Met jullie heldenmoed gaat het goedkomen!’, hield Eigeman de raadsleden voor.

Chips, helemaal vergeten te vragen aan de minister!

controle of mensen echt wel recht op hebben op een voorziening levert dat geld op. Hoe het wel moet? Vraag gewoon: wat heb je nodig.’ Dan valt onze blik op Nozem, waarschijnlijk de guitigste geleidehond van het land. Om de nek van Nozem hangt een bordje met “Niet aaien” en dat is niets minder dan een Tantaluskwelling. Anne heeft een visuele handicap. ‘Ik zit in de Wajong. Maar nu ik ben gekozen in de raad word ik enorm gekort. Ik houd me dus bezig met de herstructurering van het sociale domein, maar daardoor trap ik zelf in een klassieke armoedeval. Zou daar niet wat voor te regelen zijn?’ We vragen Anne waarom ze dát niet heeft aangekaart bij Plasterk, de minister die zojuist tien minuten lang pal naast haar zat. ‘Ja chips’, floept Anne eruit. ‘Het ging best snel en het is natuurlijk een particuliere kwestie. Ik vond het ook niet netjes ten opzichte van die andere raadsleden. Maar ik had het eigenlijk moeten doen hè?’

We kennen het gevoel allemaal. Je rijdt naar huis na een intensieve vergadering en pas in de auto bedenk je wat je eigenlijk had moeten zeggen. Dat gevoel bespeurt de verslaggever bij Anne van de Klundert uit Tilburg. We gaan naast haar zitten, op een stoel die nog warm is van minister Plasterk. Anne, namens Groen Links in de raad gekozen, heeft duidelijke ideeën. over de decentralisaties in het sociale domein. Ze is een warm voorstander en vindt het hoog tijd dat de zorg de omslag maakt van wantrouwen, naar vertrouwen. ‘Dat wantrouwen rond indicatie-stellingen is duur want het vraagt om bureaucratie. Als je stopt met de wantrouwige

5 tips: Bij de slager

De simulatie: Bij de slager Interessant experiment in het raadsledenprogramma was het onderdeel “Bij de Slager” In een simulatie wordt Jack, een fictief raadslid van de lokale partij Burgerbelangen, bij de slager aangesproken door bezorgde bewoonsters uit zijn gemeente. Voor de nagebootste gesprekken tekenden “verander-acteurs” van Het Consulaat. In de eerste simulatie probeert raadslid Jack met holle frases vol jargon zijn verantwoordelijkheid af te wentelen. Jack: ‘De zaak met het PGB zit zo, dat het geld nu gerealloceerd wordt voor andere doeleinden’. Bezorgde moeder: ‘Gerealloceerd? U bent er toch voor ons? Ik heb op u gestemd!’. Uiteindelijk wordt het raadslid gered door de bel van de slager. ‘Mag ik vijf hertenbiefstukjes?’

Na die eerste aanzet is het de beurt aan de zaal. Raadsleden mogen zelf bedenken hoe Jack beter kan reageren. De suggesties uit de zaal worden daadwerkelijk uitgespeeld. Zo kopt Jack een voorzet in uit de zaal. ‘Misschien moet u een afspraak maken met jeugdzorg!’. Bezorgde moeder: ‘Jeugdzorg? Die halen mijn kinderen uit huis’. Zo ontdekken de raadsleden -vrij letterlijk- spelenderwijs wat wèl en wat niet werkt.

•W at werkt: Blijf in uw rol. U bent raadslid! Geen professionele hulpverlener. En evenmin een beleidsambtenaar. En u bent ook geen werkgever van zorgprofessionals. • Wat werkt: Nodig mensen uit om hun verhaal te doen in een persoonlijk gesprek. Bij de slager ga je toch wat ongemakkelijk de diepte in. • Wat werkt: Doorverwijzen. Het raadslid als “reisleider”. Maar let op: dan moet het raadslid wel “de weg weten”. • Wat soms werkt: bezorgde bewoners uitnodigen om hun verhaal te vertellen op partijbijeenkomsten of in een burgerforum. • Wat niet werkt: Uw rol bagatelliseren en verantwoordelijkheden afschuiven. Het “daar ga ik niet over” en “deze trein is niet meer te stoppen”.

D E EX P ERTS

Albert-Jan Kruiter: ‘Gemeenten worden ontwikkelorganisaties’ Albert Jan Kruiter, van het Instituut voor Publieke Waarden, begon met een felicitatie aan de raadsleden. ‘Jullie waren op 19 maart allemaal winnaars op de belangrijkste gemeenteraadsverkiezingen ooit gehouden.’

Vervolgens confronteerde Kruiter zijn gehoor met het torenhoge belang van de komende vier jaar. ‘Jullie krijgen de kans om de verzorgingsstaat van de toekomst mede vorm te geven. En misschien wel een nieuwe fase in de democratie.’ De noodzaak van die transitie is evident, aldus Kruiter. ‘Het CPB becijfert dat als we op de oude voet doorgaan in 2040 een gemiddeld opgeleide Nederlander veertig procent van zijn inkomen kwijt is aan de verzorgingsstaat. En dat is nog exclusief de reguliere belastingen.’ Kruiter roemt dan ook de kansen van decentralisatie. ‘Kijk naar de WMO: een daverend succesverhaal.’

raadsleden daarmee om moeten gaan, schetst Kruiter aan de hand van een metafoor. Kruiter houdt het boek Zen en de Kunst van het Motoronderhoud van Robert Pirsig omhoog. Daarin maken een vader en een zoon een motortocht door Amerika. ‘De één rijdt op een Yamaha. Perfect afgesteld, een blauwdruk van een motor, weinig onderhoud. De ander rijdt op een BMW. De berijder zegt te houden van de “dynamische kwaliteit”. De BMW vraagt om accommoderen, om bijsturen. Gemeenten waren een Yamaha, maar ik wens u veel plezier op uw nieuwe BMW!” In de vragenronde had Kruiter nog een tip voor de raadsleden. ‘Ga niet mee in de gekte om je te richten op 1 januari 2015. U heeft een informatie-achterstand die u voor die datum niet inloopt. Richt uw focus op 2018. Vraag uzelf af: wat voor verzorgingssamenleving willen we dan zijn?’

Nederland heeft volgens Kruiter één van de meest gecentraliseerde overheden ter wereld. Tijd om dat te veranderen. De voordelen schetst Kruiter aan de hand van cijfers. Op 1.000 huishoudens telt Nederland 25 probleemgezinnen die te maken hebben met meer dan 25 instanties. Deze gezinnen kosten minstens 100 duizend euro per jaar. En de gemeente gaat straks 80 procent van die kosten voor zijn rekening nemen.’

‘Veel plezier op uw nieuwe BMW’ Kruiter: ‘Wat voor soort raadsleden heeft die belangrijke omslag nodig? Raadsleden die het gemeentebestuur in staat stellen om te ontwikkelen. De gemeente wàs een uitvoeringsorganisatie en wordt een ontwikkelorganisatie.’ Hoe

Marieke Witzel:

‘Je kunt niet alles weten’ Spreekster Marieke Witzel gaf collegiale tips. Als raadslid en fractievoorzitter in de gemeente West Maas en Waal vertegenwoordigt ze FD Maasdorpen, een lokale lijstverbinding van vijf dorpslijsten. Daarnaast ondersteunt Witzel als VNGtrainee de directeur Sociale Pijler.

Marieke relativeerde de information overload die op raadsleden afkomt. ‘Vooral tegen nieuwe raadsleden wil ik zeggen: gun jezelf de tijd. Neem het jezelf niet kwalijk dat je het niet allemaal weet.’ Witzel adviseert raadsleden om niet alle bijeenkomsten af te gaan. Een valkuil waar ze zelf tijdens haar eerste raadsperiode wel in stapte. ‘Ik ging ik alle sessies, congressen en meetings af, maar daar heb je een dagtaak aan en tijd is beperkt.’ Witzel hield haar gehoor voor om het leuk te houden, te focussen en om waar mogelijk werk te verdelen. ‘Helaas, dit geldt niet voor de eenmansfracties.’

gemeenten die decentralisaties in regionaal verband oppakken, gaf Witzel de tip om informeel overleg te bevorderen. ‘Wij hebben een informeel platform waarin raadsleden uit alle tien deelnemende gemeenten elkaar ontmoeten, zodat we kunnen afstemmen.’ In antwoord op een vraag uit de zaal, zei ze hierover: ‘Tien amendementen bij tien deelnemende wethouders maken meer indruk dan één.’ Over die gemeenschappelijke regelingen gaf Witzel verder de tip om “uitstapmomenten” vast te leggen. ‘Dat doen we bijvoorbeeld in de gemeenschappelijke regeling rond de Participatiewet. Dat voorkomt dat we ons voor veel geld uit moeten kopen als het verkeerd loopt.’

Dat betekent niet dat Witzel het niet belangrijk vindt om goed geïnformeerd te zijn. Integendeel. Maar je moet het slim aanpakken. ‘De decentralisaties worden bij ons regionaal opgepakt in de regio Rivierenland. Ik heb ontdekt dat regionale voorstellen in de gemeente Culemborg twee weken eerder op de agenda staan dan bij ons. Die vergaderingen worden uitgezonden op internet en die kijk ik altijd. Heel handig.’

Tenslotte gaf Witzel aan om het contact met de samenleving intensief te houden. ‘Er zit meer kracht in burgers dan je vaak denkt. Bij organen als de WMO-adviesraad, een vertegenwoordigingsorgaan van de WWB, maar zeker ook bij verenigingen in dorpen en wijken. En last but not least: ‘Keep calm and enjoy. Houd het leuk voor jezelf.’

‘Ik gun u een goede griffier’ Tip: Witzel kan raadsleden de Verder gunt Witzel haar collega’s ‘net zo’n goede griffier’ als in haar eigen gemeenteraad. ‘De leidende rol van de griffier is belangrijk.’ Zo gaat in West Maas en Waal elk raadsvoorstel gepaard met keuzemogelijkheden. Witzel: ‘We maken verschillende modellen en geven consequenties. Dat helpt enorm om de kaderstellende rol te kunnen vervullen.’ Aan

uitgave ‘De raad in Stelling: het spoorboekje’ (van de gemeenten Westerveld, De Wolden en Meppel) warm aanbevelen. ‘Ik heb daar heel veel aan gehad.’

Frank Rozenberg: ‘Gooi geen olie op het vuur’ Frank Rozenberg ging in zijn voordracht in op de rol die raadsleden kunnen spelen de grote decentralisaties in het sociale domein. Rozenberg was zelf raadslid voor Gemeentenbelangen in Leidschendam-Voorburg en is in die gemeente sinds kort wethouder (Financiën, Jeugd, Sport en Cultuur). Ook geeft hij masterclasses namens de VNG. ‘De opgave waar u voor staat is balanceren’, hield Rozenberg de raadsleden in de zaal voor. ‘Balanceren tussen het budget, de kwaliteit van de zorg die je als gemeente wilt leveren, de hoeveelheid zorg en de organisatie daarvan.’ Vervolgens ging Rozenberg in op die onderwerpen op de balans. Samengevat: het budget wordt hoe dan ook minder en de kwaliteit moet gelijk blijven. Rozenburg: ‘Dus blijven er twee sturingsmogelijkheden over. Door mensen in hun eigen kracht te zetten en minder dure voorzieningen in stand te houden, daalt de zorghoeveelheid. En dan is er de organisatie die anders moet. Als raadslid weet u dus waarop u wel en niet moet sturen.’

Rozenburg pleitte voor “rolzuiverheid”. ‘Waar bent u van? Van de kaderstelling, van de controle en de volksvertegenwoordiging. U bent niet de wethouder, geen ambtenaar en geen hulpverlener. Houd u zichzelf aan die rol.’ Daarnaast raadde hij raadsleden aan om bij de decentralisaties een leidende rol te nemen en om te sturen op hoofdlijnen.

menwerken. ‘Investeer in overleg. Hoe? Simpel. Vraag griffiers om bijeenkomsten te organiseren.’ Tenslotte ging Rozenberg in op de politieke verhoudingen. ‘Bent u in harmonie met uw college of staat u in de vechtstand. Ik raad u het eerste aan: harmonie. En niet alleen omdat

‘Ga geen robbertjes politiek uitvechten over 3D’s’ Rozenberg reikte als tip aan om te letten op consistentie. ‘Volgt de beleidsnota de kadernota? En volgt de verordening op logische wijze de beleidsnota?’ Ook dat is een wapen tegen de vaker benoemde information overload. Bij Rozenberg kwam ook de regionale samenwerking kwam ter sprake. Rozenberg adviseerde raadsleden van harte om zelf ook regionaal te gaan sa-

ik hier nu als wethouder sta. Ga geen robbertjes politiek uitvechten over 3D’s. Natuurlijk, er zullen fouten worden gemaakt. Er gaan schrijnende situaties komen. Hoe ga je daarmee om? Bent u olie op het vuur of pakt u het als raad verantwoordelijk op om zaken in het juiste vaarwater te krijgen? Mijn advies: trek samen op.’

IRA HELSLOOT OVER SCHIJNVEILIGHEID EN INCIDENTENPOLITIEK

‘U kunt niet alle risico’s dichtregelen.’ De meeste respons uit de zaal kreeg Ira Helsloot. De hoogleraar “Besturen van veiligheid” aan de Radbouduniversiteit prentte de raadsleden in om zich niet blind te staren op risico’s en de overdadige beheersing daarvan. ‘Fout gaat het toch.’ ‘Ik ga problemen schetsen’, kondigde

Daar wordt zo veel geld over de balk

Helsloot maar meteen aan. ‘En u heeft

gegooid.’

regentenmoed nodig om die transitie tot een succes te maken.’ De hoogleraar,

Hoe het wel moet? Raadsleden moeten

die in het verleden een hoge ambte-

zinvol omgaan met risicobeheersing.

naar was voor het brandweerkorps in

Helsloot gaf tips. Bijvoorbeeld over de

Amsterdam, pleit voor gezond verstand.

angst voor uitvergrote incidenten in

Als voorbeeld noemt hij het vier ogen

de media. ‘Gewone mensen lezen de

principe (alleen zorg verlenen als een

krant heel anders hoor. U kunt zich

ander meekijkt). ‘Dat is mooi, maar als

beter oriënteren op wat de samenleving

het budget voor de zorg wordt gehal-

vindt. In burgerpanels. Kijk naar de in-

veerd wordt het lastig. Wel vinden we

dicatiestelling in Engeland. Die worden

branden.’ Kansrijk vindt Helsloot het

het belangrijk. We leggen budgetnor-

in Engeland beoordeeld door werkgroe-

dat gemeenten letten op hun eigen cen-

men en protocollen op waarvan we

pen waarin professionals zitten én bur-

ten. ‘Dat werkt aantoonbaar. Het is goed

stiekem hopen dat zorgprofessionals ze

gers.’ Ook nuanceert de hoogleraar de

dat de 3D’s uit het eigen gemeentefonds

negeren.’

inzet van adviseurs. ‘Wij adviseurs, wij

worden betaald. En pas op als iemand

zijn gevaarlijk. Die dienen hun eigen

uit Den Haag met de beste bedoelingen

Met een verwijzing naar, volgens

belangen. Vraag een “adviseur blauwe

zegt dat-ie de vinger aan de pols wil

Helsloot, het onzinnige bordje met

boskabouters” naar blauwe boskabou-

houden.’ Tenslotte gaf de hoogleraar

‘nooduitgang’ erop, kregen raadsleden

ters, nou dan weet je het wel.’

aanbevelingen over het heikele onder-

het beeld geschetst dat zij risico’s niet kunnen “dichtregelen”. Helsloot: ‘Althans, niet zonder een bak ellende qua financiën, uitvoeringsproblemen en

‘Wij adviseurs zijn gevaarlijk.’

werp van regionale samenwerking. ‘Echte samenwerking bestaat niet. Jullie moeten wel de druk erop houden rond de 3D’s.’

ethische grenzen.’

Ook waarschuwt Helsloot met nadruk

En zo rekende Helsloot in hoog tempo

voor doorgeschoten professionalise-

Het verhaal van Helsloot sloeg aan en

en doorspekt met humorvolle oneliners

ringsdrang. ‘Elke professional wil ver-

leidde tot levendige discussies aan de

af met schijnveiligheid. ‘Na elk incident

der professionaliseren. Maar dat dient

ronde tafels. Een raadslid vanuit de zaal:

hebben we de neiging om te zeggen: dit

niet altijd het maatschappelijk belang.

‘Ja, dít spreekt me aan. Aandacht voor

nooit weer. “Die put gaan we dempen!”

Ik kom uit de brandweer en daar zijn

veiligheid leidt tot een groter gevoel

Maar de wereld is een gatenkaas van

we het sinds 2000 veel professioneler

van onveiligheid. Misschien moeten

putten waar kalveren in verdrinken.

gaan doen. Het is ook drie keer zo duur

wij er ook aan leren wennen dat er af en

Het dempen van die ene put is zinloos.

geworden. En we blussen niet meer

toe “Enschede” is.’

K RUI S B ESTUI VI N G EN ANDERE GOEDE TAFELGESP REKKEN

Raadsleden leren van… raadsleden Afgaand op de reacties na afloop werden de meeste raadsleden ook zeer geïnspireerd door hun “soortgenoten”. Vooral tijdens het buffet was er volop ruimte voor uitwisseling van praktijkvoorbeelden en inzichten. Tijdens de plenaire sessie werkten raadsleden onderling aan ronde tafels ideeën uit. Daar zaten hele opvallende tussen (“denk eens aan de eettafels van Geer & Goor in hun tv-programma met eenzame ouderen), licht cynische (“laat de vertrokken Rabobank-directeur als vrijwilliger gaan werken in de schuldsanering) maar ook zeer bruikbare ideeën. Zo vallen we in een ontspannen onderhoud tussen Oost en West. Bert Terlouw

(raadslid én statenlid namens D66) vertelt geanimeerd over een schoolvoorbeeld uit zijn eigen gemeente Raalte. Ozo Verbindzorg heet het, heel bottom up ontstaan in een buurtdorp waar het verzorgingshuis werd gesloten. Ouderen kunnen thuis blijven wonen dankzij een simpel maar effectief netwerk van mantelzorgers en professionals die slim monitoren. Bert vindt een dankbaar gehoor bij Ans Schrijver, van de lokale

partij ONS uit Voorschoten. Ans: ‘Dit is fantastisch.’ Op haar beurt vertelt Ans over de manier waarop haar raad overlegt met ambtenaren rond de decentralisaties. ‘De decentralisaties worden opgepakt in een bestuurlijk netwerk met Wassenaar, Voorburg, Leidschendam en wij. Als participant heb je al snel het gevoel dat je op afstand staat en daarom hebben we een informeel platform opgericht waarin beleidsambtenaren en raadsleden elkaar bijpraten. Samen.’ Nu is het de beurt aan Bert om bewonderend te fluiten. ‘Wij zitten ook in zo’n samenwerkingsverband, met Deventer en Olst-Wijhe, en dit is precies wat er bij ons aan schort. Informeel overleg, samen optrekken met beleidsambtenaren. Dit ga ik aankaarten.’

Ontbrekende kennis Waren het allemaal raadsleden aan de ronde tafels? Nee! Aan tafel 26 heeft een dappere burger geheel zelfstandig zijn weg naar Den Bosch gevonden. ‘Ik ben een infiltrant’, zegt Johan Wolters met een glimlach. De Arnhemmer is gehandicapt en las in een nieuwsbrief over deze bijeenkomst. ‘Ik meldde me aan en mocht gewoon komen.’ In een vragenronde geeft Bart Eigeman hem wat spreektijd. Johan is uitgesproken kritisch. ‘Als ik eerlijk ben, ben ik blij dat ik niet in de gemeenten woon van alle raadsleden die ik hier hoor praten. Het gebrek aan kennis is schrijnend!’ Het leidt tot geroezemoes in de zaal. Aan tafel 26 zeggen enkele tafelgenoten diplomatiek ‘zichzelf niet te herkennen in de woorden’. Johan, onverstoorbaar: ‘Als de

VNG een ervaringsdeskundige zoekt om de kant van de zorgbehoevende burger te belichten, dan doe ik dat met liefde. Ze mogen me altijd bellen.’ Bijval voor de kritische Johan is er ook. ‘Johan heeft best een punt’, erkent Loes van Zwieten, raadslid in Drimmelen. Loes is een nieuwkomer in de raad voor de lokale Lijst Harry Bakker. ‘Ik heb best moeite om de decentralisaties bij te benen’, erkent ze. ‘De inhoudelijke kennis van structuren doe ik stapje bij stapje op. Ik was laatst bij de Raad op Zaterdag en dat was echt super. Maar feit is: als lid van een lokale partij is het best moeilijk. Ik ga graag naar praktijkdagen waar ik instrumenten krijg aangereikt.’

Wethouders: ‘We willen duidelijkheid en dóórgaan’ Zo’n 150 wethouders – van Bellingwolde tot Brunssum – schuiven aan bij het 3D Diner waar ze met elkaar ervaringen uitwisselen over de decentralisaties. Tussen de gangen door spreken bewindslieden om daarna aan tafel verder te discussiëren. De tiende stoel aan elke ronde tafel is gereserveerd: bewindslieden en Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) brengen de avond roulerend door om zoveel mogelijk wethouders te spreken. Plasterk trapt af. “Dit is het grootste verandertraject in het binnenlands bestuur van de afgelopen decennia. U bent bestuurder, maar ook onderdeel van het democratisch proces. Hoe gaat u de raadsleden erbij betrekken?” Zowel de minister als de wethouders beseffen dat de raad in korte tijd veel informatie tot zich moeten nemen en het drukke maanden worden. Volgens staatssecretaris Van Rijn is een rustige landing van de decentralisaties mogelijk, als we allemaal ‘normaal blijven doen’.

Aannames Het SCP bestudeert de sociale staat van Nederland. Putters: “Het gaat goed met veel Nederlanders, maar bij 6 à 7 procent stapelen de problemen zich op, zoals bij bijstandsmoeders en niet-Westerse allochtonen.” Putters waarschuwt: “Onder het beleid liggen veel aannames. Zijn mantelzorgers inderdaad bereid om zorg te verlenen? En kunnen mensen op verschillende terreinen echt meer zelf doen? Er zijn ook mensen die niet kunnen participeren.” Ook vraagt Putters

zich af of de gemeente weet wat burgers willen. “Het lokale bestuur moet meer doen, maar niet voor de burgers denken. Voor je het weet ga je voor mensen bepalen wat participatie is, terwijl je juist oproept tot zelfredzaamheid.” Putters vraagt de wethouders of ze voldoende kennis in huis hebben. “Laat ons weten wat u nodig van de landelijke kennisinstituten.” Aan tafel praat Putters verder over de keukentafelgesprekken. “Elke gemeente moet daar zijn eigen weg in vinden, want elke politieke partij zal de rol van de overheid anders zien. Streef je als gemeente een bevoogdende rol na, of moeten mensen een appel doen op hun buren?” De wet-

Best practices Annemarie Jorritsma sluit de avond af. “Om te voorkomen dat elke gemeente opnieuw het wiel moet uitvinden, willen we de best practices toegankelijk maken. Dé methode is: ga met elkaar in gesprek. Ook beleidsambtenaren hebben behoefte om ervaringen uit te wisselen. Bij raadsleden proef ik de grootste onzekerheid. Mensen, denk om die Raad! Betrek zowel de coalitie als de oppositie bij het proces. De verschillen tussen politieke partijen komen later wel tot uiting.”

houders merken dat raadsleden door de bomen het bos niet meer zien. Wethouder Evers uit Onderbanken: “We nemen ze zelf niet genoeg bij de hand. Als er een regionaal overleg gepland staat over de Participatiewet, dan moet je vóóraf om tafel gaan met de raden om de kaders af te spreken. Nu informeren we de raad pas na afloop.” Aan tafel veel wethouders uit kleine gemeenten. Allemaal kunnen ze nauwelijks iets zelf doen, omdat het ontbreekt aan expertise en mankracht. Kleine gemeenten moeten de handen ineen slaan. Putters voorspelt dat het de komende jaren veel interessanter wordt om bij een gemeente te werken dan in Den Haag. “De tv staat bij jullie.”

Medicijn “Desespereer niet, ga vrolijk door.” Staatssecretaris Klijnsma spreekt. “Er mag best eens iets misgaan. Aan het einde van de rit zijn mensen beter af met het concrete van de gemeente dan met het abstracte van de rijksoverheid.” Ze roept de wethouders op om ook aandacht te schenken aan mensen met een psychische of psychiatrische aandoening. “Zij komen moeilijk aan de bak, terwijl werk voor hen vaak écht een medicijn is. Werk is de beste zorg.” Aan tafel gaat het gesprek verder. Wethouder Balk uit Waalre vindt het een goede zaak dat er op dit moment zoveel zaken tegelijkertijd gebeuren, zoals de ontwikkeling naar passend onderwijs. “Als je vanuit je vroegere jeugd in aanraking komt met mensen met een beperking, is het later ook vanzelfsprekender om iemand met een beperking aan te nemen.”

Plasterk, tot slot: “We hebben overwogen om een toetsmoment in te bouwen, maar gemeenten willen weten waar ze aan toe zijn. Het is beter om nu door te gaan. Wel wordt er in samenspraak met de VNG een transitiecommissie aangesteld.” Tot slot roept de minister de wethouders op om de ruimte te zoeken. “Heeft u toch veel last van regeltjes, zoek dan de marge op. Ga er relaxed mee om.”

Inspiratie en informatie in dagprogramma voor beleidsambtenaren Decentraliseren is niet per se makkelijk, maar op vele plaatsen in het land werken mensen hard om er een succes van te maken. Die boodschap bleef hangen na het dagprogramma op de Decentralisaties Dag. Meer dan duizend beleidsambtenaren, dienstverleners in de vakgebieden werk, zorg en jeugd, rijksambtenaren en gemeenteraadsleden lieten zich inspireren en informeren. De bezoekers woonden allemaal een centrale inspiratiesessie bij, keken aan de hand van acteurs mee aan de keukentafel, wisselden aan ronde tafels ervaringen en best practices uit en konden in twee ronden kiezen uit 31 presentaties over aan de werk, zorg en jeugd gelieerde onderwerpen. In de inspiratiesessie gaat het over kansen en mogelijkheden om de decentralisaties te laten slagen. Dat het niet makkelijk is en dat er nog veel onzekerheid is op verschillende niveaus gaan de presentatoren en sprekers niet uit de weg. Maar cultuurpsycholoog, oud Eerste-Kamerlid en co-presentator Jos van der Lans laat zich in de inspiratiesessie niet voor niets een optimist noemen. â&#x20AC;&#x153;Nu is er een kans om eindelijk iets te doen aan de bureaucratie van de verzorgingsstaat â&#x20AC;?, stelt hij. Trendwatcher Philip Idenburg doet in de sessie uit de doeken dat de overheid een enorme transformatie staat te wachten: van de top-down geregelde verzorgingsstaat werd de overheid al meer toezichthouder in de periode van marktwerking in de jaren â&#x20AC;&#x2122;90 van de vorige eeuw. De decentralisaties kunnen alleen slagen, betoogde Idenburg, wanneer overheid en burger erin slagen om duurzaam als partners samen te werken. De mate waarin die transformatie lukt,

bepaalt volgens Idenburg het slagen van de decentralisaties. Als snapte hij best dat de aandacht van gemeenten en Rijk nu vooral uitgaan naar de transitie, naar het overdragen van regels en budgetten.

Inspiratie uit het land Aan de keukentafel op het podium kwamen daarna inspirerende voorbeelden uit het hele land voorbij die tonen dat de decentralisaties kunnen slagen. Zo schrapte de Drentse gemeente Noordenveld onnodige processen uit de Wmo-dienstverlening. De klanttevredenheid ging omhoog, het aantal aanvragen dat wacht op behandeling drastisch omlaag en de antwoordpe-

oog voor wie we het doen. Het gaat om de burgers”, stelt een ronde-tafelvoorzitter. “In tijden van onzekerheid en verandering hebben organisaties de neiging zich naar binnen te keren. Maar het is de bedoeling om de burger te blijven informeren en ondersteunen.”

riode is gemiddeld twee weken, terwijl zes weken is toegestaan. “Laat de decentralisatie maar komen”, blaakte Greta Hoving uit de noordelijke gemeente van het zelfvertrouwen. Verpleegkundige Emile de Roy van Zuydewijn richtte in 2005 zijn eigen thuiszorgorganisatie op in Amsterdam. Hij bedacht de wijkverpleeghulp, iemand die cliënten meerdere soorten persoonlijke zorg biedt, zodat er niet dagelijks zeven verschillende mensen over de vloer komen, bij wijze van spreken. Inmiddels heeft emile.nu vijf teams van zorgverleners en ‘poetshulpen’ actief in Amsterdam. Doordat de teams uit studenten bestaan, is de zorg niet alleen persoonlijk, maar ook nog goedkoop.

Blik op de keukentafel In nagespeelde cases kwamen alle ambtenaren in aanraking met de werkelijkheid van de keukentafel. Nou ja, werkelijkheid: acteurs speelden

waargebeurde cases na achter de voordeuren van het 3D Dorp. Want regels bedenken en uitvoeren op het stadhuis moet gebeuren, maar wat zeg je precies als je aan de keukentafel zit tegenover een mens van vlees en bloed? Belangrijkste les/tip uit de cases: vraag ook naar zaken die je niet hoort maar wel ziet, want zonder dat ‘kader’ te kennen, is de kans op een geslaagd resultaat erg klein.

Uitwisselen Aan ronde tafels ontmoetten de congresgangers elkaar om geconcentreerd concrete ervaringen en tips uit te wisselen. Een greep uit de gehoorde adviezen: ga in een gemeente na welke vormen van hulp en zorg al worden geboden, bijvoorbeeld door de kerk. Sluit daarbij aan, dat is beter en efficiënter dan dezelfde hulp vanuit de gemeente te organiseren. En misschien een voor de hand liggende: “Verlies niet uit het

In 31 verschillende presentaties kwamen zeer uiteenlopende aspecten van de komende decentralisaties nog een aan de orde. ‘Hoe ga je om met de gemeenteraad’ was een onderwerp, ‘De rol van de wijkverpleegkundige in sociale teams’ kwam aan de orde, er was aandacht voor de ‘Top 10 valkuilen van transitiemanagement’, maar het ging ook over de decentralisaties in relatie tot mensenrechtenverplichtingen.

Beginnen Pas toen VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma, minister Ronald Plasterk, staatssecretaris Martin van Rijn en topambtenaar Bernard ter Haar aan het eind van het dagprogramma op het podium verschenen, bleek dat de decentralisaties wat gemeenten betreft nog niet helemaal in kannen en kruiken zijn. Een vraag aan minister Plasterk luidde wat hij van plan was te doen met het advies van de Algemene Rekenkamer om een time-outmoment in te bouwen. Daar voelt Plasterk niets voor. “We houden voortdurend de vinger aan de pols, niet op één peilmoment in het najaar”, antwoordde hij. “En op 1 januari is het natuurlijk niet klaar, dan gaat het pas beginnen.”

Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?

En, kwamen de verwachtingen van raadsleden (zie pagina 5) uit? Volgt nog via Ellen en Eus.

-Van den Raadslid: Jenny Assink am) nd Bogert (CDA, Werke

Raadslid: Jan Puper

(midden, Liberale Volks partij, Roermond)

‘Nuttige adviezen’

‘Geen politiek bedrijven’

‘Het was een waardevolle bijeenkomst, zeker voor nieuwe raadsleden. Hoewel ik geen nieuwe feiten hoorde, kreeg ik wel de bevestiging dat mijn gemeente op de goede weg is. En ik een paar nuttige adviezen gehoord. En het netwerken was belangrijk. Ik voerde goede gesprek met raadsleden uit Oss en Schijndel.’

‘Samen met mijn collega’s kregen we onze opvatting bevestigd dat de raad in haar voorbereiding op de transities, geen politiek moet bedrijven. Samen met het collega’s en het ambtelijk apparaat moeten we zorgen dat we er klaar voor zijn. Later zal de uitvoering zeker politieke accenten krijgen. Opvallend was dat onze tafelgenoten nog totaal geen idee hadden van transitiekosten.’

‘Viel tegen’

Raadslid: Wil van Soest

(Partij voor de Ouderen Amsterdam)

‘Het viel mij tegen. Sommige voordrachten vond ik lastig te verstaan. Ik vroeg concreet naar liften die nu uit de AWBZ worden betaald, maar kreeg geen antwoord. Mijn hoop dat wij meer informatie zouden krijgen kwam niet uit. Ik heb geen cijfers of toezeggingen gehoord, dus veel wijzer ben ik niet geworden. Nog voor het eten zijn mijn collega en ik vertrokken’