I Spod lustra wody. Ustawy regulujące wydobywanie kopalin z wód

SPOD SPOD LUSTRA LUSTRA WODY WODY

Ustawy regulujące wydobywanie kopalin z wód

Marcin Staniszewski

Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

Czy istnieje możliwość, że podmiot zainteresowany wydobyciem kopalin z dna wód lub znajdujących się pod nimi gruntów, musi zdobyć aż dwa pozwolenia na ową działalność? Wygląda to bowiem tak, jakby w pewnych kwestiach zakres Prawa geologicznego i górniczego wyraźnie krzyżował się z Prawem wodnym…

Pierwszym i podstawowym aktem, który opisuje wydobywanie kopalin ze złóż, jest ustawa Prawo geologiczne i górnicze (PGiG). Znajdziemy w niej regulację procedury oraz warunków związanych z udzielaniem koncesji za wydobywanie kopalin. PGiG nie określa przy tym, czy mowa tutaj o wydobyciu ich z podziemi czy również spod wody. Można więc sądzić, że omawiana

Fot. 123rf.com

ustawa powinna uwzględniać także wydobywanie kopalin z wód. I faktycznie tak jest, jednak z pewnym znaczącym zastrzeżeniem: otóż inna ustawa – Prawo wodne – obejmuje przepisy dotyczące wydobywania wód z kamienia, piasku, żwiru oraz innych materiałów (katalog jest otwarty). Ten akt prawny wskazuje również, że aby móc je wydobywać, należy uzyskać wcześniej tzw. pozwolenie wodoprawne.

Inna interesująca kwestia to status wód podziemnych, w tym termalnych, solankowych i leczniczych. Jeżeli na naszym terenie będą znajdować się na takie wody i zamierzamy je wydobywać, prawdopodobnie będziemy musieli uzyskać odpowiednie zezwolenia lub koncesje. Co jednak będzie podstawą w tym przypadku – Prawo wodne czy PGiG? Wygląda to bowiem tak, jakby zakres obu ustaw wyraźnie się krzyżował, w związku z czym zastosowanie jednej z nich nie wyklucza zastosowania drugiej.

Kopalina w definicji ustawy PGiG: wydobywanie kopalin jako sposób korzystania z wód

Według PGiG złoże kopaliny to naturalne nagromadzenie materiałów, skał i pozostałych substancji, których wydobycie może dawać korzyści gospodarcze. Poza kamieniami i metalami będzie to np. ropa naftowa lub gaz. W ustawie nie ma wskazania, gdzie taka kopalina musi się znajdować – na lądzie czy w wodzie. Istnieje więc możliwość, że kopalina będzie zlokalizowana na dnie jeziora, morza, potoku, rzeki, albo w znajdującym się pod nimi podłożu. Zgodnie z ustawą PGiG, kopalina wydobyta to kopalina odseparowana (oddzielona) od danego złoża.

Czy w tym przypadku uwzględnia się więc Prawo wodne? Owszem – Prawo wodne uwzględnia kilka rodzajów korzystania z wody: • powszechne (korzystanie z wód dostępnych powszechnie, służące do zaspokajania potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz, na zasadach określonych w przepisach odrębnych, amatorskiego połowu ryb), • zwykłe (używanie wody będącej prywatną własnością dla celów gospodarstwa domowego lub rolnego), • tzw. szczególne korzystanie z wody.

Regulację dotyczącą szczególnego korzystania z wody znajdziemy w artykule 34 Prawa wodnego. W ramach tego przepisu wymienia się jako formę szczególnego korzystania z wody wydobywanie z wód powierzchniowych, w tym morskich wód zewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, a także wód morza terytorialnego, żwiru, piasku, kamienia i innych materiałów

Z kolei według artykułu 389 Prawa wodnego, do szczególnego korzystania z wód trzeba uzyskać pozwolenie wodnoprawne.

Obowiązek uzyskiwania pozwoleń i koncesji

Jak widać, zgodnie z omawianymi aktami prawnymi, do wydobycia kamienia, piasku, żwiru oraz innych materiałów z wód, należy uzyskać pozwolenie wodnoprawne. Czy w takim razie łączy się go z obowiązkiem zdobycia koncesji na podstawie PGiG?

Zarówno piasek, kamień, żwir, jak i inne materiały są kopalinami i to niezależnie od tego, skąd je wydobywamy. Za to ich wydobycie, według artykułu 21 ust. 1 pkt 2 PGiG, wymaga uzyskania koncesji – tak samo zresztą, jak ich poszukiwanie oraz rozpoznawanie.

Można więc sądzić, że z zasady, aby pozyskać kopaliny z wód, należy uzyskać nie tylko pozwolenie wodnoprawne, ale i koncesję. Trzeba jednak zauważyć kilka ważnych niuansów: • PGiG dotyczy jedynie wydobycia kopalin ze złóż, nie odnosząc się przy tym do wydobycia kopalin nie ze złoża. W rezultacie można przyjąć, że jeśli nie mamy do czynienia ze złożem (ponieważ wydobycie nie ma związku np. z wymierną korzyścią gospodarczą), wystarczy okazanie pozwolenia wodnoprawnego. Do takiej sytuacji może dojść np. wtedy, gdy wydobywamy na bardzo małą skalę, wyłącznie na potrzeby dotyczące gospodarstwa domowego lub rolnego. • Co więcej, wydobycie wyłącznie na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego może budzić wątpliwości w kwestii obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Otóż nie jest oczywiste, czy wówczas będzie to jeszcze forma szczególnego korzystania z wody (które wymaga pozwolenia), czy może mieści się jeszcze w zakresie „zwykłego” korzystania z wody.

Ponadto w artykule 23 ust. 1 pkt 2 PGiG oraz art. 34 pkt 8 Prawa wodnego znajdują się kolejne ciekawe zapisy. Pierwszy z nich dotyczy wydobywania kopalin z gruntów pod wodami śródlądowymi, za to drugi – wydobywania kopalin z wód.

Na podstawie tego można wnioskować, że być może to sposób wydobycia kopalin decyduje o konieczności posiadania koncesji lub zezwolenia. Wydobycie z gruntu może oznaczać wydobycie dokonywane od strony wód, z dostępem do nich, np. poprzez drążenie pod dnem zbiornika wodnego, ale idących od szybu górniczego, który znajduje się na brzegu. Wówczas wydobycie podlegałoby pod PGiG, nie zaś pod Prawo wodne (choć wydanie koncesji i tak wymaga wtedy skonsultowania się z organem właściwym dla wydania pozwolenia wodnoprawnego).

Za to konieczność zdobycia pozwolenia wodnoprawnego pojawiłaby się np. w momencie, w którym wydobycie miałoby miejsce od strony lustra wody, tj. np. poprzez szyb wiertniczy zlokalizowany nad powierzchnią zbiornika lub przez wybieranie złoża kopaliny zalegającego na, bądź pod dnem zbiornika za pośrednictwem sprzętów pływających lub zamontowanych na lądzie.

W ŚWIETLE USTAWY

Według PGiG złoże kopaliny to naturalne nagromadzenie materiałów, skał i pozostałych substancji, których wydobycie może dawać korzyści gospodarcze

Fot. 123rf.com

Oprócz tego istnieje pogląd, zgodnie z którym wydobycie kopalin z wód znajdujących się w wyrobiskach górniczych nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego. Wynika to z faktu, że ograniczenie związane ze szczególnym korzystaniem z wody odnosi się wyłącznie do zbiorników naturalnych, a nie tych, które powstają dopiero w ramach robót. Trzeba jednak pamiętać, że pogląd ten wzbudza pewne wątpliwości i kontrowersje wśród prawników i urzędników.

Kwestia statusu wód podziemnych

Jeśli chodzi o wody podziemne, z reguły wydaje się, że ich wydobycie podlega wyłącznie Prawu wodnemu. I faktycznie, według artykułu 5 PGiG, wody nie stanowią kopalin, z wyłączeniem wód leczniczych, termalnych i solankowych. W odniesieniu do tych trzech kategorii wód stosuje więc nie Prawo wodne, tylko PGiG.

Do wydobycia tego typu wód należy zatem uzyskać koncesję wydawaną przez marszałka województwa. Czasem uzyskanie takiej koncesji wymaga spełnienia dodatkowych obowiązków, np. przedstawienia projektu zagospodarowania złoża.

***

Podsumowując, dokonanie wydobycia materiałów z dna zbiornika wodnego może wymagać wszczęcia dwóch procedur administracyjnych. Bywa więc, że konieczne jest uzyskanie zarówno pozwolenia wodnoprawnego, jak i koncesji, co może generować dodatkowe koszty i problemy. Warto jednak pamiętać o wielu wyjątkach, które pozwalają na wydobycie wyłącznie na podstawie jednego z tych aktów administracyjnych, albo w całości eliminują potrzebę ich uzyskania. Mimo to owe wyjątki często są niejednoznaczne i mogą wzbudzać uzasadnione wątpliwości.

Można sądzić, że z zasady, aby pozyskać kopaliny z wód, należy uzyskać nie tylko pozwolenie wodnoprawne, ale i koncesję