Wie zijn wij? Wat is er aan de hand? Mutaties? Culturele verloedering?
Zijn wij cultuurbarbaren?
Portret van een barbaar • De surfer/De horizontale mens (google> hun hoofdstad,hun keizerlijke paleis)
• De ervaring (hun zuurstof> snelheid, multitasken, altijd in beweging) • ‘Opoffering’ van de ziel (intensiteit ipv diepgang, de betekenis zit in de intensiteit en niet in de verdieping)
• Hang naar spektakel (essentieel voor ervaring en snelheid) • Belevingswijze (film> hun manier van beleven, vanuit meerdere gezichtspunten belicht. Snelheid en afwisseling)
• Verhouding met het verleden (veleden tijd> zoals het woord het al aangeeft. Ze nemen mee wat ze willen houden in een nieuw jasje)
• Zoeken naar verschil (betekenis/ontwikkeling ligt in het verschil, niet in de vooruitgang. Bijv. mode> jeans vs minirok)
Nico Thöne. (2012). Diepte is een optische illusie Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Heersende mutaties • • • • • • •
het oppervlak in plaats van de diepgang snelheid in plaats van reflectie sequentie in plaats van analyse surfen in plaats van verdieping communicatie in plaats van uiting/expressie multitasking in plaats van specialisatie plezier in plaats van inspanning
Nico Thöne. (2012). Diepte is een optische illusie
Angst voor culturele verloedering Fastfoodrestaurants
Realityshows
Kinderen lezen niet meer
Megaboekhandels
Europese wijn > bezield
Californische wijn > zielloos
Culturele rooftocht Is er een culturele rooftocht bezig gedreven door ‘vijanden van de cultuur’. Door barbaren? • • • • • • • •
Vercommercialisering (wijn> kwantiteit vs. kwaliteit) Technologische vernieuwingen (wijn> ambachtelijke kennis) Modern taalgebruik (wijn > eenvoudige, directe taal) Keuze voor spektakel (wijn> spektakel vs. diepgang) Vermenigvuldiging van het ritueel (voetbal > veelheid) Middelmatigheid (voetbal > iedereen moet alles kunnen) Snelheid (voetbal > genialiteit - traag, middelmatigheid - snel) Sequentie (moet energie opleveren> ervaring door een reeks, een
weg door het leven)
Weg romantiek! Volgens Baricco zijn de nieuwe barbaren revolutionair omdat ze zich langs de oppervlakte van de wereld bewegen en betekenis scheppen door dingen te combineren. Begrip ontstaat niet door te analyseren, maar door verbanden te leggen, niet door zaken te coderen of decoderen, maar door ze in een verstaanbare taal om te zetten. Een beschaving die romantische concepten zoals 'zonder inspanning geen prijs', en 'zonder diepgang geen ziel', overboord gooit. Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Nieuw landschap Het resultaat is een nieuw landschap waar kennen verwant is met het snel doorklieven van het menselijk weten, “waarbij de verspreide banen die we ideeën, of feiten, of personen noemen opnieuw worden gereconstrueerd”. Termen als 'surfen' en 'navigeren' passen daarbij: “Oppervlakken in plaats van dieptes, reizen in plaats van omlaag duiken, spelen in plaats van lijden”. Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
De horizontale mens Daarvoor hebben de barbaren volgens Baricco de horizontale mens bedacht, iemand die “over de oppervlakte reist, over de huid van de wereld, in plaats van die vervloekte diepte in te moeten�.
Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Wat betekent dit voor de kunst?
Het einde van kunst? Vele (kunst)historici, filosofen en critici schreven in de jaren ‘80 en ‘90 over het einde van de kunst. • Hans Belting – Das Ende der Kunstgeschichte (1983) • Arthur Danto – The End of Art (essay, 1984) • Gianni Vattimo – The End of Modernity (1985) hoofdstuk: The Death and Decline of Art
• Francis Fukuyama – The end of history (1992)
Mutatie van kunst? Kunst verandert en ook de manier waarop we naar kunst kijken. Veel, snel en spectaculair. Onderscheid hoge – lage cultuur was ooit duidelijk. Dat is verleden tijd. Kunstenaars husselen elementen uit de elitaire en populaire cultuur schaamteloos door elkaar. Is dat erg? Is het een teken van deze tijd? Zijn wij (jij, ik de kunstenaar) allemaal cultuurbarbaren?
Sarah’s barbaren (2011-2012, VPRO)
Hoge of lage kunst?
'Oude Meesters door Nieuwe Meesters‘, ING en Rijksmuseum
| min: 0:45 – 1:15 / 2:20 - 3:12
Hoge of lage kunst?
Banksy, Art of War. Israëlische muur, Westelijke Jordaanoever. | min: 0:24 – 1:30
Hoge of lage kunst?
Banksy, A portrait of a woman wearing a gas mask. Metropolitan Museum of Art, New York
Hoge of lage kunst?
Ed Templeton (skater/fotograaf), Beautiful Losers. MOCA, Los Angelos | min 19:58-22:08
Wat betekent dit voor onderwijs?
Aansluiten bij nieuwe beschaving? Beweging, multitasking, ervaring opdoen en een zoektocht naar 'doorgangssystemen'; dat zijn elementen die volgens Baricco wijzen op een “diepgaande transformatie die is gedicteerd door een nieuw idee van ervaring. Een nieuwe lokalisatie van betekenis. Een nieuwe vorm van waarnemen. Een nieuwe techniek van overleven. Ik wil niet overdrijven, maar ik zou bijna zeggen: een nieuwe beschaving�.
Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Connectivisme
Altermodernisme
Oude wereld loslaten… Degene die het cultuur- en onderwijsbeleid bepalen zouden moeten begrijpen dat het ‘redden van het verleden’ niet is wat er zou moeten gebeuren. Het is juist zaak om met het heden aan de slag te gaan en ervoor waken dat de intelligentie wordt beschermd tegen het gevaar van pure, gemakkelijke commercie.
Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Waar staan we? Zijn we anno 2014 nog in staat tot het bereiken van diepgang? Ondergaan we plunderingen of beleven we cultuurveranderingen? Is er in de moderne tijd nog wel plaats voor bezieling? Gaat er iets dood of ontstaat er nieuw leven?
Hoe ziet 2026 eruit? Volgens Baricco is er in 2026 een geheel nieuwe cultuur ontwikkeld. “In 2026 is de hoge cultuur tot het besef gekomen dat de betekenis van dingen niet in de diepte ligt, maar aan de oppervlakte. Het was niet zozeer een vergissing om te geloven in een ultieme betekenis, maar wel om die naar de diepte te verbannen.” “vrijwel elke scheidslijn tussen hoge en lage kunst vervaagt omdat er geen laag en hoog meer is (…).” Nico Thöne. (2012). Diepte is een optische illusie Allesandro Baricco. (2009/2012). De Barbaren
Zijn wij cultuurbarbaren?
Bronnen Boeken Barrico, A. (2009-2012). De Barbaren. De Bezige Bij, Amsterdam. Gielen, P (2013). Creativiteit en andere Fundamentalismen. Mondriaan Fonds, Amsterdam. Thöne, N. (2012). Diepte is een optische illusie. Academie voor Beeldende vorming, Tilburg. Bewegend beeld Banksy, Art of War. Channel 4 News. (min: 0:24 – 1:30) https://www.youtube.com/watch?v=XXSg8BApBwA Oude Meesters door Nieuwe Meesters, ING en Rijksmuseum. (min: 0:45 – 1:15 / 2:20 - 3:12)
https://www.youtube.com/watch?v=4ZbNaRWzhK0 Sarah’s barbaren (2011-2012). VPRO, Hilversum. (min 19:58-22:08) http://www.npo.nl/sarah-s-barbaren/21-09-2011/VPWON_1156497