18 minute read
DOSSIER
Liefde is… weten of je moet loslaten
Scheiden of blijven? Veel koppels worstelen op een gegeven moment, al dan niet tijdelijk, met deze vraag. En wat als je partner de relatie beëindigt zonder dat je er iets over te zeggen hebt? Drie getuigenissen over hoe je – al dan niet samen – verder kan.
Tekst Nathalie Dirix en Geertrui Nees • Illustratie Flore Deman
MIEKE (75) EN LUK (75) ZIJN AL MEER DAN 50 JAAR EEN KOPPEL
Mieke: “Luk en ik hebben elk ons temperament. In het begin trokken die verschillen ons aan. Maar toen we gingen samenwonen, zorgde dit voor botsingen. Met de tijd zijn we erin geslaagd onze verschillen als een verrijking te zien. Als een soort spiegel die we elkaar voorhouden en die ons helpt uit te groeien tot wie we werkelijk zijn.” “Elkaar onthalen, elkaar durven uit te dagen en elkaar begeleiden: voor mij vormen deze drie werkwoorden de essentie van een relatie die je als mens doet groeien. Daarmee bedoel ik dat je elkaar warmte wil geven, het goede van de andere wil zien en dat benoemt. Dat je de andere zijn of haar groeikansen durft te laten zien. En dat je elkaar vooral niet loslaat, ondanks de verschillen.” Luk: “Een leven lang gelukkig samenleven, dat wilden we allebei. We wisten alleen niet hoe. Hoe konden we mijn streng verantwoordelijkheidsgevoel en Miekes gevoel voor lichtheid met elkaar verzoenen? Hoe konden we elkaars verschillen niet als een bedreiging maar verrijking zien? De organisatie Encounter (beweging die zich inzet om de communicatie binnen relaties te versterken, red.) heeft ons geholpen die vragen helder te krijgen. We leerden dat het mogelijk is binnen een relatie volledig jezelf te zijn en je tegelijkertijd met de andere verbonden te voelen.” “Het begint met de andere te laten weten wat je denkt en voelt. Regelmatig maken we tijd om in een schriftje op te schrijven wat er in ons omgaat. Door dat met elkaar te delen, ga je elkaar steeds beter begrijpen. Stilaan ontstaat er niet alleen meer begrip voor elkaar, je gaat ook verandering bij jezelf toelaten. Dankzij Mieke kan ik nu met een zekere lichtheid in het leven staan. En zo is lichtheid iets geworden dat we samen kunnen beleven.” Mieke: “Luks gevoel voor orde en structuur heeft een positieve invloed op mijn zijn. Vroeger was ik wat slordig en dat leidde soms tot conflicten. Toch is het goed dat die er waren. Zo komt er een dialoog op gang, waardoor je elkaar beter leert kennen en nog meer gaat waarderen. Onze verschillen zijn we steeds meer gaan zien als een kans om nog dichter bij elkaar te komen. Vandaag zou ik durven te zeggen dat het niet onze gelijkenissen, maar net onze verschillen zijn die ons het meest verbinden.” “De aantrekkingskracht van ons anders zijn: daar schuilt voor mij het mysterie van de ander. Vroeger ging men er in relatietherapie van uit dat je jezelf moest blijven en daarin vooral geen toegevingen mocht doen. Bij Encounter benadrukt men ook het belang van jezelf zijn en inzicht in jezelf hebben, maar men ziet het eerder als een fundament van waaruit je een brug naar de andere kunt slaan. Zo ervaar ik het ook: stilstaan bij je eigen gevoelens is belangrijk, maar ze met elkaar delen en empathisch luisteren is dat ook. Een sterke band tussen twee mensen begint met een sterke verbinding met jezelf.” Luk: “De schriftjes helpen ons; we hebben intussen een boekenkast vol geschreven. De thema’s zijn met de jaren niet echt veranderd. Wel valt op dat we met de jaren met meer mildheid en dankbaarheid naar elkaar gingen kijken. Liefde is een werkwoord, een cyclische beweging van romance en teleurstelling. Ik heb nog momenten dat ik me echt heel verliefd voel op Mieke. Dat is mooi aan liefde: elkaar weer vinden na spanningen. Wanneer je beslist je eigen gelijk opzij te zetten en te luisteren naar de ander, dan kies je voor de band tussen jou en je partner. Ook dat is liefde. Met ouder worden komt er meer verdieping in de relatie. We beseffen dat onze band in dit leven is wat er echt toe doet. De dichter Huub Oosterhuis zegt het treffend: ‘Jij die mij ik maakt.’ Het is de verbinding tussen ons die mij maakt tot wie ik ben.” Mieke: “Jij maakt mij. En ik maak jou tot de persoon die je kan zijn, door altijd weer op elkaar af te stemmen en in dialoog te gaan. Ons doel is niet steeds meer op elkaar te gaan lijken. Belangrijk is dat we elkaars verschillen leren zien, verdragen, waarderen en integreren in een complementair geheel. Daar ligt voor ons de echte schoonheid van een liefdevolle relatie.”
Meer info over Encounter vind je via de website www.encountervlaanderen.be
▲
NAOMI GEENS (34), MAMA VAN LAYA (10) EN LINUS (8), GEZINSPARTNER VAN STEVE (47)
“Steve en ik hebben elkaar leren kennen op reis. We werden snel verliefd, gingen enkele jaren later samenwonen en kregen twee kinderen. Naast een liefdesrelatie werden we ook op professioneel vlak partners. Na negen jaar kwamen we onverwachts in een relatiecrisis terecht toen Steve gevoelens kreeg voor een andere vrouw. Dat was voor mij een grote shock. We gingen door een periode van onduidelijkheid en ik was bang ons gezin te verliezen. We hadden beiden nood aan ruimte, maar wilden niets overhaast beslissen, dus besloot ik eerst te verhuizen naar de zolderkamer en enkele maanden later schakelden we over op birdnesten (waarbij de kinderen in het huis blijven wonen en de ouders week om week verhuizen, red.). Dat was een zware periode, maar ik zou het achteraf gezien opnieuw doen. We hadden die tijd nodig om door onze emoties te gaan en alle mogelijkheden te ontdekken. Uiteindelijk trok ik dat niet meer, emotioneel, dus gingen we apart wonen en stapten we in een systeem van co-ouderschap.” “Twee jaar later kwam de loft een verdieping hoger vrij: nu wonen Steve en ik boven elkaar en kunnen onze kinderen zich vrij bewegen tussen de beide huishoudens. We zijn geen romantische partners meer, maar willen niet alle aspecten van onze relatie overboord gooien. Het was niet altijd een gemakkelijk proces, maar bijna alles wat ik vreesde te verliezen, blijkt nu opnieuw mogelijk: we vormen op onze eigen aparte manier een gezin.” “De sleutel in ons verhaal is dat we vrij snel de keuze hebben gemaakt de situatie te aanvaarden en verantwoordelijkheid te nemen voor ons eigen pad. Ik nam eerst de ruimte om mijn verdriet en kwaadheid een plek te geven. Ik onderzocht mijn pijn en ging hiermee aan de slag. Ik had in mijn slachtofferrol kunnen blijven en boos kunnen blijven op hem omdat ons gezin ‘kapot’ ging, maar dat had me veel energie gekost die me niets had opgeleverd, behalve kwaadheid en verdriet. De tijd die vrijkwam doordat ik niet meer elke dag moest instaan voor de kinderen, ging ik gebruiken om mijn leven vorm te geven zoals ik wilde. Zo zag ik in dat onze crisis een cadeau kon zijn. Ik keek eerlijk naar mezelf in plaats van te focussen op hem. In zekere zin is het net de liefde voor hem én voor mezelf die me heeft geholpen om hem los te laten.” “We zijn allebei enorm gegroeid als persoon. Door alle lagen heen gaan bracht ons veel innerlijke rust. Er is amper nog strijd of conflict. We kunnen op een veel vrijere manier met elkaar relateren en daar plukken onze kinderen de vruchten van. De woonvorm waar we nu in zitten, bracht ook voor hen echt rust.” “Voor de buitenwereld lijken wij vaak nog één gezin, omdat we bijvoorbeeld weer samen op vakantie gaan. Maar we hebben ieder ons huishouden. We zijn elk de helft van de week verantwoordelijk voor de kinderen, al gaan we hier flexibel mee om. Ze kunnen vrij binnenlopen bij de ander voor een knuffel of babbeltje. Die nabijheid en flexibiliteit doet hen goed. Er zijn drie basisregels: je gaat geen koeken eten bij de andere ouder als het eten je hier niet bevalt; je gaat niet binnenlopen om op de iPad te zitten; en heb je ruzie met de ene ouder, dan loop je niet zomaar weg naar de andere ouder, maar klaren we dit eerst samen uit. Zo zorgen we dat we elk onze dynamiek met de kinderen behouden, maar kunnen we elkaar als ouder wel ondersteunen.” “Onze situatie is niet zwart-wit, waardoor mensen het niet altijd begrijpen, maar voor ons klopt het en dat is het belangrijkste. Voor ons is het helder dat we nog veel voor elkaar kunnen betekenen, hoewel we geen romantische partners meer zijn.”
Je kan Naomi’s verhaal lezen in haar boek Over scherven en geluk. Meer info via www.schervenengeluk.be
ILSE ORGANE (45) MAMA VAN FELIX (12), SINGLE
“Ik ben sinds vijf jaar single en voor mij is dat best lang, want sinds mijn vijftiende heb ik altijd in een relatie gezeten. Het waren nooit scharrels, want ik was altijd op zoek naar echte verbinding. Na een relatie van vijf jaar, waarvan eentje getrouwd, ben ik gescheiden. Daarna heb ik de vader van mijn zoon ontmoet. Samen vormden we tien jaar een koppel, tot ik verliefd werd op iemand anders. Ik heb toen besloten om mijn verliefdheid te volgen. Met hem heb ik een jaar samengewoond, waarna we nog een knipperlichtrelatie hebben gehad van vijf jaar. Mijn gevoelens voor hem waren enorm intens, wat het moeilijk maakte om hem los te laten. Nadien heb ik nog een relatie gehad van enkele maanden, maar daar was ik op dat moment duidelijk nog niet klaar voor. Het was toen pas dat het me na al die tijd begon te dagen: ik ben nog nooit echt alleen geweest. Wat wil ík eigenlijk echt? Zowel privé als professioneel heb ik voor mezelf gekozen. De nood aan alleen zijn drong zich op en daar moest ik gehoor aan geven.” “Ondertussen heb ik vijf jaar geen relatie meer gehad en dat bevalt me eigenlijk prima. Ik heb beseft dat ik nooit heb geweten wat het was om enkel met mezelf rekening te houden. In mijn relaties voelde ik altijd de nood om me te moeten verantwoorden tegenover mijn partners. Die behoefte kwam niet per se van hen, maar legde ik mezelf op. Ik ervaar nu een rust die ik voordien nooit heb gekend. Alleen zijn werkt heel verslavend. Het is ook gemakkelijker en minder complex. Daardoor vraag ik me soms ook weleens af of ik niet alleen blijf uit angst om nog eens gekwetst te worden. Al wil ik niet te lang in die gedachte blijven hangen, want er is ook wel echt die vrijheidsstrijder in mij die erg geniet van mijn leven nu. En dan voed ik haar liever dan mijn angst.” “Eenzaam voel ik mij absoluut niet. Ik heb een warme vriendenkring die zo’n belangrijke plek in mijn leven inneemt dat een liefdesrelatie niet meer zo noodzakelijk blijkt. Ook bij mijn ouders en mijn zus kan ik altijd terecht. Zij geven mij de geborgenheid die ik anders uit een relatie zou halen.” “En toch is het dubbel... Want hoewel ik ontzettend van mijn vrijheid geniet, voel ik ook liefde in mij die ik graag aan een ander wil geven. Ik heb nog veel vragen. Wat is liefde juist? Is het de drang om te zorgen? Nood aan het fysieke? Ik mis het lichamelijke, maar vind daten zo vermoeiend. Een onenightstand zegt me niet veel. Ik heb echt een connectie nodig voor ik mij seksueel kan openstellen. Ik sta intussen wel open voor iemand nieuw, maar voor ik me opnieuw aan een ander geef, wil ik eerst een antwoord vinden op mijn vragen. Ik wil tot mezelf komen en weten waarvoor ik sta.” “Ook mijn verworven vrijheid wil ik niet zomaar opgeven. De afgelopen jaren heb ik geleerd wat voor mij werkt en wat niet. Ik zou bijvoorbeeld niet meer willen samenwonen. Ik heb echt nood aan mijn eigen stek. Ik verlang wel naar een passionele verbinding, maar heb geen behoefte meer aan een volledig gedeeld dagelijks leven.” “Ik merk dat de impulsiviteit waarmee ik vroeger aan een relatie begon, overgegaan is naar een meer bewuste terughoudendheid. Het is een zoektocht naar een juist evenwicht tussen het willen geven van mijn liefde en het behouden van mijn vrijheid. En momenteel voel ik niet de bereidheid om echt tijd te maken voor iemand anders. Misschien is dat nog dat stukje angst om gekwetst te worden, maar dat is voor mij het teken dat ik nog een proces heb af te leggen voor ik verder kan met iemand anders. Laat me dus nog maar even mijn eigen pad volgen.”
Een relatie die de tijd weet te trotseren, daar verlangen de meesten onder ons nog altijd naar. Maar in hoeverre is dat anno 2022 realistisch? Relatietherapeut Ann Van de Velde klinkt positief. “Het is een kwestie van de moed vinden om telkens opnieuw met elkaar te herbeginnen.”
Tekst Nathalie Dirix
Wat is een belangrijk basisprincipe van een duurzame relatie?
“In elke relatie loopt het weleens fout. Maar je wil vooral niet op die imperfecties blijven focussen. Zoals een Engelse uitdrukking zegt: ‘To heal a wound you have to stop touching it.’ Op een bepaald moment moet je je over je kwetsuren heen kunnen zetten, het verleden loslaten en samen een nieuwe start maken.” “Natuurlijk vraagt dat een oprechte inzet van beide partners. Dat begint meestal met een open gesprek over wat er fout liep. Cruciaal is dat je je daarin eerlijk en kwetsbaar naar elkaar toe durft op te stellen. Probeer de andere te begrijpen en zet hem of haar vooral niet vast in het verleden. Want zo ontneem je elkaar de kans om aan jullie relatie te werken.”
Wat wil je vooral niet doen?
“Een gebrek aan openheid legt een hypotheek op de relatie. Soms zie ik dit bij koppels waarvan een van de partners met een verslaving kampt. Wanneer die in het geniep weer aan zijn of haar verslaving toegeeft, ontstaat er wantrouwen. Om dat te herstellen heeft de partner ontzettend veel begrip en inlevingsvermogen in de situatie van de andere nodig. Soms kan de partner dat gewoon niet opbrengen.”
Scheiden of toch bij elkaar blijven, vragen veel koppels zich weleens af. Wanneer kan een scheiding een oplossing zijn?
“Een scheiding dringt zich op zodra de partners niet meer bereid zijn zich te engageren voor de relatie. Wanneer ze elkaar blijven beschuldigen en geen verantwoordelijkheid opnemen voor het eigen aandeel in de relatie, dan is het engagement zoek. Soms gebeurt het tijdens de relatietherapie dat een van de partners zich bewust wordt dat hij of zij niet langer in de relatie wenst te investeren. Dit zie je bijvoorbeeld als er geen intimiteit of affectie meer is of als de relatie al heel lang ‘leeg’ is en op een dood spoor zit. Dan kan het proces van elkaar definitief loslaten starten. En dat kan heilzamer zijn dan elkaar te blijven bevechten.” “Een scheiding dringt zich ook op als er te weinig emotionele veiligheid binnen het koppel is, zelfs na een intensieve relatietherapie. Dat kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld een complex trauma, hardnekkige verslavingsproblemen of geweld. Dan is het aangeraden dat de partners een individueel therapietraject volgen om aan zichzelf te werken.”
Toch zie je dat de meeste mensen, ook na slechte ervaringen, blijven verlangen naar een relatie. Hoe komt dat?
“Dat verlangen is eigen aan onze menselijke natuur. De mens streeft al eeuwenlang naar een geborgen band met de andere. Wij noemen dat liefde. Feit is dat we die veilige gehechtheid die de liefde ons biedt, nodig hebben om als mens te overleven.” “Een diepe connectie met een andere persoon helpt ons ook om sterker te staan in deze wereld. Want een duurzame relatie biedt een veilige thuishaven van waaruit je de wereld rondom jou kunt verkennen. Ze biedt een geborgenheid waarbinnen jij jezelf kunt ontplooien en kunt worden wie je werkelijk bent.”
Datingsites doen ons geloven dat er een instant match bestaat. Hoe realistisch is dit?
“Ik wil niet veralgemenen, maar de kans is vrij reëel dat je op deze sites mensen treft die al flink wat teleurstellingen opgelopen hebben. Vergeet niet dat vooral de positieve kwaliteiten van potentiële partners in de kijker gezet worden. Ik vergelijk het graag met een uitstalraam waarin mensen zich als een schitterende diamant presenteren.” “In werkelijkheid hebben we echter allemaal ook onze achterkamertjes. De plek waar onze kwetsuren verborgen zitten. En die gegarandeerd naar boven zullen komen, wanneer je een relatie aangaat. Het ‘perfecte plaatje’ biedt nog geen garantie op een duurzame relatie. Relaties die standhouden, bouw je meestal langzaam op. Door over wat er diep in je leeft, in alle vertrouwen durven te praten.”
In welke mate vormen twee totaal verschillende persoonlijkheden een hindernis voor een duurzame relatie?
“Partners zijn altijd totaal verschillend. In het begin van een relatie gaat er van die verschillen vaak een aantrekkingskracht uit, maar met de tijd worden ze soms een bron van irritatie.
Daardoor kan er afstand ontstaan. En dat wil je voorkomen, wil je de dans der liefde aan de gang houden. Met elkaar in dialoog gaan zal je daarbij helpen. Negatieve interactiecirkels kun je doorbreken door met elkaar te spreken en naar elkaar te luisteren. Belangrijk is dat dit op een zachte manier gebeurt.” “Want als we boos zijn, kunnen we zaken op een beschuldigende of eisende manier zeggen. Waardoor de andere zich gaat terugtrekken en het gesprek blokkeert. Ik besteed veel aandacht aan het benoemen van gevoelens naar elkaar toe. Vaak zal je merken dat er een diepere emotie aan de basis van het gedrag ligt. Zowel de partner die boos reageert als de partner die zich terugtrekt, is bang om de andere te verliezen. Eigenlijk zeggen ‘Je moet je ze allebei op een onrechtstreekse ma nier: hou van me.” - op een bepaald “Sue Johnson, een Canadese psychotherapeut, benadrukt het belang van het stilleggen van dit patroon van el- moment over je kaar beschuldigen en zich terugtrekken. Om zo opnieuw met elkaar in kwetsuren heen verbinding te komen en onze diepmenselijke behoefte in vervulling te zien gaan. Want waar is het ons om kunnen zetten’ te doen? We willen antwoord op de vraag: ben jij er voor mij, als ik jou nodig heb? Want dan pas kunnen we ons veilig gehecht voelen.”
Kunnen we ook vanop afstand, bijvoorbeeld in een latrelatie, dicht bij de andere staan?
“Absoluut. Alles wordt bepaald door de intensiteit van aandacht die je de andere geeft. En dus kan je ook vanop afstand heel nabij zijn. Net zoals het kan dat je met iemand in hetzelfde huis woont en totaal geen verbinding voelt. Het gevoel van nabijheid kan trouwens over de dood heen blijven bestaan. Ook wanneer iemand er fysiek niet meer is, kun je een band behouden.”
Wat is volgens jou de voornaamste reden dat er vandaag zo veel relaties op de klippen lopen?
“We zouden ons de vraag mogen stellen of we vandaag niet te snel van jas veranderen (lacht). Maar ik wil niemand met de vinger wijzen. Want we leven in een heel veeleisende maatschappij. De lockdown heeft daarenboven de druk nog verhoogd.” “We kunnen er niet omheen dat we veel individualistischer zijn gaan leven. We zijn een heel pak veeleisender geworden voor onze relatie en ons gezin. En dat creëert spanningen die we ook nog eens zelf moeten oplossen. Precies omdat we zo op onszelf teruggeplooid zijn. Voor steeds meer koppels is de druk gewoon te hoog.”
Is verliefdheid een must voor een duurzame relatie?
“Het is zonder meer een bonus. In een relatie wisselen romance en ontgoocheling elkaar af. In een relatie die al vele jaren duurt, kan verliefdheid opnieuw opduiken. Ik ervaar het soms wanneer ik mijn partner een lezing hoor geven. Dan kan ik opnieuw de kriebels in m’n buik voelen (lacht).” “Vaak worden we verliefd op een facet van de andere waarin we zelf niet zo goed zijn. Het knappe is dat het ons aanzet om daar zelf beter in te worden. Dat is het mooie aan relaties. Ze doen ons groeien. Ze laten ons steeds meer worden wie we in wezen zijn.” “Ken je het liedje ‘Jij bent het beste wat mij is overkomen’ van Paul van Vliet? Dat raakt de kern. Het gaat over een koppel dat elkaar de ruimte geeft om te groeien, zodat ze in verbondenheid de beste versie van zichzelf kunnen worden.”
Is vriendschap geen prima basis voor een duurzame relatie?
“Dat kan zeker. Ik zou vooral aan de huidige jonge generatie willen zeggen: durf te springen. Je kan niet alles in een relatie contractueel vastleggen. Zet in op vertrouwen. Zoals trapezisten in het circus doen. Ze durven te springen, omdat ze weten dat de andere klaarstaat om hen op te vangen.”
Kan je een paar tips meegeven voor koppels die graag samen oud willen worden?
“Blijf naar elkaar luisteren. Blijf het open gesprek met elkaar aangaan. Vergeet de kleine rituelen niet. Zoals elkaar een kus geven bij het thuiskomen. Spreek je dankbaarheid uit. Het helpt om elkaar niet als een vanzelfsprekendheid te zien. Blijf elkaar ook aanraken. En elkaars verschillen waarderen. Toon je als koppel naar de buitenwereld. Maak voldoende tijd voor ‘wij’.” ■
Ann Van de Velde werkt als psychotherapeute met EFT of Emotionally Focused Therapy. Meer info via www.eft-belgium.org
