6 minute read
CULTUUR
Yasmina El Messaoudi, journalist bij Radio 2, groeide op tussen twee culturen: haar vader komt uit het Rifgebergte in Marokko, haar moeder uit een klein Vlaams dorpje. In het gezin werden nooit vragen gesteld over de mengelmoes aan talen, gebruiken en religies. Maar daarbuiten voelde Yasmina zich nergens volledig thuis. In haar debuut Straatkat gaat ze op zoek naar haar eigen plek onder de sterren en tussen de mensen.
Tekst Selma Franssen • Foto Wannes Vanvoorden
Dat Yasmina El Messaoudi ooit een boek zou schrijven, mocht geen verrassing heten. Naast haar werk als journaliste en presentatrice voor radio en televisie, schreef ze al jaren reportages en columns voor onder meer Charlie Magazine, Flair, De Morgen en De Standaard. Ook haar moeder, schrijfster en verhalenvertelster Mim Van Keer, zag dat haar dochter talent voor het geschreven woord had. “Mijn moeder was trots op mijn columns. Ze knipte ze uit en stuurde ze naar vrienden en online plaatste ze ontroerende reacties onder mijn stukjes”, vertelt Yasmina. “Zij wist dat er een boek in mij zat, voordat ik het zelf besefte. Korte stukken schrijven is één ding, maar een boek schrijven is van een andere grootorde. Ik heb altijd met bewondering naar auteurs gekeken. Ik wist immers hoeveel uren en hoeveel toewijding er in een boek kruipen. Als mijn moeder thuiskwam van haar werk, zat ze tot ’s avonds laat te tokkelen achter haar computer. Zo heeft ze vier boeken gepubliceerd.”
UITLAATKLEP Op een gegeven moment werd Yasmina’s moeder ongeneeslijk ziek. “De Standaard had me een maand voor haar dood gevraagd of ik een column wilde schrijven over hoe ik die tijd beleefde. Aanvankelijk had ik geweigerd. Ik wilde niet met het verdriet en het aanstaande afscheid geconfronteerd worden. Ik vluchtte weg door veel uit te gaan en weinig te praten over wat ik echt voelde. Ik vond het onderwerp bovendien te intiem. Tegelijkertijd kón ik over niets anders schrijven, want als je moeder sterft, voelt al het andere in je leven plots zo klein en banaal.” Haar columnreeks voor De Standaard hielp Yasmina om stil te staan bij haar gevoelens en werd een uitlaatklep voor haar emoties. Daarnaast nam het documenteren van deze periode uit het leven van haar moeder een van Yasmina’s grootste angsten weg: dat ze zou vergeten hoe de laatste uitstapjes met haar moeder verliepen, waarover hun gesprekken gingen, hoe haar gezicht eruitzag. “Ik schreef om te herinneren. Soms deed ik dat zelfs zittend naast het bed van mijn moeder, terwijl zij sliep”, zegt Yasmina. Ook na het overlijden van haar moeder in 2019 ging Yasmina door met schrijven, voor zichzelf. Toen ze stukjes aan vrienden liet lezen, bleken die een gevoelige snaar te raken. Ze moedigden haar aan om te blijven schrijven en haar werk op te sturen naar uitgevers. Ook die bleken in haar verhaal iets te zien dat meer lezers zou kunnen beroeren. “Door de gesprekken met mijn uitgever werd ik enthousiast over alle andere verhalen die ik nog zou kunnen vertellen. Want eigenlijk is het bijzonder hoe in ons gezin veel verschillen samenkwamen, zonder dat daar ooit een punt van werd gemaakt. Zo stonden de bijbel en de koran naast elkaar, en mijn papa, die moslim is, trouwde voor de kerk. Ik weet nog goed hoe hij voor mijn mama, mijn broer en mij croque-monsieurs stond te maken met plastic handschoentjes aan, zodat hij het varkensvlees niet hoefde aan te raken (lacht). Met alle polarisatie die we vandaag in politiek en media zien, zou je bijna vergeten dat deze verhalen er ook zijn. Zo ontstond het idee om een boek te schrijven, dat uiteindelijk Straatkat werd.” Een belangrijk thema werd je plek onder de sterren vinden. Haar gezin was de enige plek waar Yasmina zich helemaal thuis voelde. Wanneer ze in het dorp van haar moeder of bij familie van haar va-
der in Molenbeek was, ontbrak er altijd een stukje. Het maakte dat ze misschien meer dan anderen op zoek ging naar haar identiteit. “Mijn ouders hadden allebei een groep met wie ze zich sterk verbonden voelden. Ik heb dat nooit gekend – misschien was ik er daarom zo door gefascineerd. Tegelijkertijd had ik angst om afgewezen of verlaten te worden. Ik bleef daarom rondfladderen tussen verschillende woonplekken, vrienden en werkgevers: ik heb nooit een vaste vriendenkring gehad en heb lang als freelancer gewerkt.” VAN ALLES EEN BEETJE Opgroeien tussen twee werelden bracht echter niet alleen vertwijfeling met zich mee. Als je van alles een beetje bent, kunnen veel mensen zich in jou herkennen en jij jezelf in hen. “Dat komt in mijn werk van pas, want als journalist moet je snel verbinding kunnen leggen met de heel uiteenlopende mensen die je interviewt. Het door het leven trekken als ‘Straatkat’ heeft misschien ook wel geleid tot mijn voorliefde voor katjes op de dool: ik heb al heel wat straatkatten een pleegthuis geboden via vzw Het Kattenkabinet (lacht).” STRAATKAT Door het schrijven van Straatkat vielen die verschillende puzzelstukjes die Yasmina’s leven vormen samen. Ze begon verbanden te zien die haar eerder niet waren opgevallen – en die haar hielpen in het verwerkingsproces. “Al schrijvende werd duidelijk waarom ik me na het overlij-
‘Bij ons thuis stonden den van mijn moeder enorm de bijbel en de koran ontheemd heb gevoeld. Als kind vond ik het al naast elkaar’ moeilijk als mijn papa een paar maanden naar Marokko vertrok, want dan waren we niet meer compleet. Het verlies van mijn moeder bracht dat soort gevoelens van verdriet en verlatingsangst in het kwadraat terug. Nu begreep ik waarom: zij vormde zo’n belangrijke schakel in het veilige nest dat mijn enige echte thuis vormde.” Toen Straatkat begin dit jaar zijn weg vond naar de boekwinkels, voelde dat voor Yasmina bijna als een tweede afscheid. “Tijdens het schrijven was mijn moeder enorm aanwezig: ik haalde herinneringen op, las haar kattenbelletjes en de aantekeningen die ze voor me achterliet in de laatste roman die ze me cadeau gaf. Ook heb ik haar eigen boeken regelmatig opnieuw opengeslagen. Zij had de mooiste pen ter wereld – wat een talent. Toen Straatkat af was, moest ik zowel het manuscript als mijn moeder loslaten.” JE EIGEN THUIS MAKEN Heeft Yasmina sindsdien haar thuis gevonden? De inleiding van Straatkat, geschreven door Xavier Taveirne, geeft een deel van het antwoord. Yasmina noemt de presenator liefkozend ‘mijn straathond’. “Omdat hij een warme, trouwe vriend is, die minder ver rondzwerft dan ik (lacht). Xavier is een rots in de branding als ik weer eens wegdrijf, een van de mensen bij wie ik een stukje thuis gevonden heb. Hij was een van de eersten aan wie ik Straatkat liet lezen. Ook Xavier was een buitenbeentje dat er op school niet helemaal bij hoorde en hij bleek de eenzaamheid die ik als kind voelde te herkennen. Dat is het mooie aan goede vrienden – ze laten je zien dat je niet alleen bent met jouw grootste, meest beangstigende emoties.” Niet alleen goede vrienden blijken zich in Straatkat te herkennen. In haar mailbox vond Yasmina al verschillende berichten van mannen van zestig plus die troost vonden in haar verhaal. “Maar ook van een vrouw wier dochter met een Egyptenaar trouwde. Het lezen van Straatkat had haar geholpen om de ervaringen van haar kleinkinderen, die net als ik een dubbele achtergrond hebben, beter te begrijpen. En tot mijn verbazing verscheen er een lovende recensie op de Vlaamsgezinde nieuwssite Doorbraak.” Yasmina ziet de positieve reacties uit uiteenlopende hoek als een compliment. Ze wilde met Straatkat geen beschuldiging of politieke aanklacht schrijven, wel een boek dat bruggen bouwt. “Sinds de Marokkaanse en Turkse migratie naar België is er een nieuwe maatschappelijke context ontstaan, met als logisch gevolg dat er kinderen opgegroeid zijn die een mengelmoes aan culturen hebben meegekregen. Ik wilde vertellen hoe ik dat ervaren heb en laten zien dat er meer is dat ons verbindt dan ons verdeelt, ongeacht onze achtergrond. Want als er een ding is dat ik geleerd heb uit het schrijven van dit boek, dan is het wel dat er zoiets bestaat als universeel verdriet om iemand die je verliest.” ■
