Głos Nauczycielski
nr 25
21 czerwca 2017
Spotkania z arteterapią
www.glos.pl
15
Warsztat 8. Ja i mój wiersz
Rola nauczyciela, rodzica i lekarza Wiele wymienionych zadań nie należy do nauczyciela i nieporozumieniem jest oczekiwać, że weźmie on na siebie organizację procesu odchudzania ucznia. To zadanie należy do jego rodziców i opiekunów. Nauczyciel może jednak (taktownie i empatycznie) zwrócić rodzicom uwagę na problem, podsunąć im pomysły, jak sobie radzić i gdzie szukać pomocy, wspierać ich oraz dziecko, przeciwdziałać złemu traktowaniu dzieci z otyłością lub nadwagą przez rówieśników, a także przyczynić się do organizacji działań profilaktycznych w szkole. Wszystkie działania wobec dziecka powinny zawsze być podjęte w porozumieniu z lekarzem. Nauczyciele i rodzice z reguły nie są ekspertami i brak im kompetencji do diagnozowania dziecka, układania mu jadłospisu czy określania prawidłowej wagi i czasu jej osiągnięcia. I dziecko, i rodzice będą też potrzebować informacji o tym, jak radzić sobie z napadowym głodem. Udzielić ich może np. psycholog pracujący z osobami cierpiącymi na zaburzenia żywienia. Jeśli te napady stanowią poważny problem, warto rozważyć uczestnictwo dziecka w regularnej psychoterapii (otyłość może być efektem problemów emocjonalnych), czasem może jednak wystarczyć jednorazowa lub kilkukrotna konsultacja. ◘
Wyraź siebie słowami Ostatni przystanek na trasie podróży w głąb siebie to warsztaty „Ja i mój wiersz”. Wszystko zaczęło się od gazet i nożyczek. Potem była kartka, klej i zestaw słów do wykorzystania... MARTA FLORKIEWICZ-BORKOWSKA* Inspirację do tego warsztatu zaczerpnęłam ze strony facebookowej „Wycinki w termosie”. Zależało mi, abyśmy tym razem pracowały słowem… w dosłownym tego słowa znaczeniu. Trochę inny sposób na wyrażenie siebie, swoich myśli, refleksji, swojego postrzegania siebie i świata wokół. Wykorzystanie gotowych zestawów słów, wyrażeń lub zdań zapewnia bezpieczeństwo, jednocześnie pobudzając kreatywność. Wszystko zaczęło się oczywiście od gazet i nożyczek. Tutaj główną rolę odgrywają pojedyncze słowa, wyrażenia, zwroty, a nawet zdania. Ważne, aby były wyjęte z kontekstu, oderwane od większej części. Potem była kartka papieru, klej i zestaw słów do wykorzystania. Na koniec konfrontacja, prezentacja, głośne czytanie, analiza, zadawanie pytań.
Część I – rozgrzewka Wprowadzenie: Na początku krótko wprowadziłam uczennice w temat zajęć. Powiedziałam im, że skonfrontujemy się z wierszem dadaistycznym oraz podałam cel zajęć i jaki będzie efekt końcowy. Następnie przeczytałam definicję dadaizmu. Można się tu posłużyć różnymi definicjami, np. tą zaczerpniętą z Wikipedii: dadaizm (dada) to „międzynarodowy ruch artystyczno-literacki w sztuce XX wieku, którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu artystycznego, zerwanie z wszelką tradycją i swoboda twórcza odrzucająca istniejące kanony” (pl.wikipedia.org/wiki/Dadaizm). Na koniec porozmawiałyśmy o pisaniu wierszy, o rodzajach wierszy, o naszych ulubionych wierszach. Pytania kluczowe: Po co pisze się wiersze? Kto może pisać wiersze? Czy kiedykolwiek pisałyście wiersze? Ważne, aby na zakończenie rozgrzewki jasno wybrzmiało, że wiersze może pisać każdy, że wiersze to indywidualny twór, sposób na wyrażanie siebie i swojego stosunku do świata. W ten sposób wzmacniamy gotowość do tworzenia własnych wierszy w dalszej część zajęć i dajemy przestrzeń do swobodnych działań kreatywnych.
Część II – działanie Ludzie wiersze piszą… Od zawsze. Piszą wiersze, opowiadania, piosenki, książki. W ten sposób wyrażają
MATERIAŁY AUTORKI
Dziecko powinno też uczestniczyć w zajęciach WF, ale tak, by proponowano mu aktywność dostosowaną do jego możliwości. Lepiej, jeśli dziecko przez jakiś czas ma taryfę ulgową, niż gdyby miało się całkowicie zniechęcić do zajęć. Przekonajmy też rodziców, by nie zwalniali dziecka z WF. Ale jednocześnie musimy zapewnić mu przyjazne środowisko do ćwiczeń – zdecydowanie przeciwdziałając wyśmiewaniu go przez rówieśników podczas WF i poza nim. Jednocześnie w szkole powinny być prowadzone działania edukacyjne i profilaktyczne: promujące aktywność fizyczną i aktywny styl życia (w tym ograniczenie czasu spędzanego przed telewizorem czy komputerem na rzecz ruchu na świeżym powietrzu); edukujące w zakresie zdrowego żywienia, umiejętności przyrządzania zdrowych posiłków i czytania etykiet, informacji o szkodliwym działaniu słodyczy i tzw. fast foodów; edukujące w zakresie działania reklam – często nie mówią one całej prawdy, a reklamowane jako „zdrowe” słodycze i przekąski mogą w rzeczywistości szkodzić (np. kremy do pieczywa, słodkie płatki do mleka czy batony mające „dodać energii”); zwiększające dostępność zdrowych i jednocześnie smacznych przekąsek (np. w sklepiku szkolnym). Należy pamiętać, by przekaz nigdy nie był stygmatyzujący dla osób z nadwagą.
Najpierw musimy powycinać z gazet różnej wielkości i koloru słowa, zwroty, wyrażenia a nawet całe zdania. Im więcej tego mamy tym lepiej. Potem z wyciętych karteczek układamy swój wiersz. Jeden dłuższy lub kilka krótszych refleksji
siebie, przekazują jakąś część siebie innym. Czasem nawet tę najbardziej skrywaną. Gdybyś Ty miała wyrazić siebie, co byś napisała? Ile słów byś potrzebowała? Jakie by te słowa były? Co by wyrażały? A może chcesz wyrazić swój stosunek do świata lub zdarzeń wokół? Ilu słów potrzebujesz tym razem? Wskazówka jednego z inicjatorów dadaizmu Tristana Tzary: „Chcąc stworzyć wiersz dadaistyczny, weź gazetę. Weź też nożyczki. Wybierz artykuł, który odpowiadałby długości twojego wiersza. Wytnij artykuł. Następnie powycinaj z artykułu poszczególne słowa i włóż je do torby. Potrząśnij delikatnie torbą. Następnie po kolei wyciągaj z torby słowa. Zapisz wszystko na kartce. Wiersz będzie podobny do ciebie”. Do tej części zajęć należy się przygotować. Wcześniej musimy powycinać z gazet różnej wielkości i koloru słowa, zwroty, wyrażenia a nawet całe zdania. Im więcej mamy, tym lepiej. Następnie są dwa sposoby realizacji: 1. każda osoba losuje określoną liczbę wyciętych karteczek i z nich układa swój wiersz w dowolnej konfiguracji – zastrzegamy, że należy wykorzystać wszystkie wylosowane słowa, zwroty i wyrażenia; 2. każda osoba dostaje od nas bliżej nieokreśloną liczbę karteczek ze słowami i sama wybiera, które z nich wykorzysta. Wówczas można stworzyć jeden dłuższy wiersz lub kilka krótszych refleksji. Wspólnie z moimi uczennicami zdecydowałyśmy się na wariant drugi. Dziewczynkom bardzo zależało na możliwości doboru słów. Jest jeszcze trzecia opcja: każdy uczestnik dostaje od nas kilka kartek wyrwanych z różnych gazet, albo jedną gazetę i sam, przeglą-
dając nagłówki, artykuły, reklamy, wycina jego zdaniem interesujące słowa, wyrażenia i/lub zdania, które później wykorzysta do tworzenia własnego wiersza. Jest to najdłuższa część warsztatów i tutaj nie należy dawać zbyt mało czasu. Musimy wziąć pod uwagę czas potrzebny na myślenie, wybranie kontekstu, refleksję – a to jest często najtrudniejsze. Warto także pokazać kilka oryginalnych „wycinków w termosie” jako inspirację do własnych działań.
Część III – prezentacja Wszystkie stworzone wiersze, jak zwykle, prezentujemy na podłodze. Uczestniczki kolejno podchodzą, czytają wiersze. Dyskutujemy na temat tych wierszy, zadajemy pytania i wyrażamy swoje opinie. Pytania pomocnicze: Który wiersz podoba Wam się najbardziej? Który przemawia do Ciebie? Który trafia do Ciebie w szczególny sposób? Dlaczego? Co zwróciło Twoją szczególną uwagę? Czy to zadanie było dla Was proste? Co było najtrudniejsze w tworzeniu wiersza? Co Ci się podobało? Zapraszamy chętne osoby do przeczytania swojego wiersza na głos. Ważne, aby później poddać przeczytany wiersz refleksji. Zarówno twórca może opowiedzieć o swoim wierszu z wasnej perspektywy, jak i pozostali uczestnicy mogą wyrazić swoje skojarzenia, spostrzeżenia. W ten sposób zwracamy uwagę na różne punkty widzenia, na różnice w postrzeganiu świata przez pryzmat tego samego. Instrukcja: „Teraz wszystkie wasze wiersze połóżcie na ziemi. Pooglądajcie je, przeczytajcie. Jakie macie refleksje? Czy któryś z wierszy
wydaje się Wam inny niż wszystkie lub szczególnie do Was trafia? Co jest w nim charakterystycznego? Czy któraś chciałaby podzielić się z innymi refleksjami dotyczącymi tego ćwiczenia?”.
Refleksja na zakończenie Nie spodziewałam się tak dosadnego podejścia do tematu. Niektóre wiersze miały głęboko ukryty przekaz. Niektóre były bezpośrednie, niektóre wymagały zastanowienia. Ponownie trudnością okazał się brak schematu, jednak dziewczęta dużo szybciej uporały się z tym problemem niż na początku naszych spotkań. Zauważyłam, że z większą łatwością i lekkością podchodzą do nieszablonowych zadań i aktywności. ◘
Niezbędnik informacyjny Uczestnicy: uczennice z III klasy gimnazjum Miejsce: sala lekcyjna Materiały: czasopisma i gazety, klej, nożyczki, białe kartki A4 Czas działania: dwie godziny Inspiracje: www.facebook.com/ wycinkiwtermosie *Marta Florkiewicz-Borkowska – nauczycielka języka niemieckiego i zajęć technicznych w Publicznym Gimnazjum nr 3 w Pielgrzymowicach. Trenerka edukacyjna, ekspertka w Centrum Edukacji Obywatelskiej, edukatorka w zakresie nowoczesnych rozwiązań w edukacji, autorka artykułów dotyczących wykorzystania nowoczesnych technologii w edukacji. Fanka nauki metodą projektu. Propagatorka wykorzystywania gier planszowych i zabaw aktywizujących w edukacji. Prowadzi blogi: „deutschfun” o języku niemieckim oraz „handmade” o zajęciach technicznych. Należy do społeczności Superbelfrzy RP.