มติชน I ฉบับพิเศษ
การก่อสร้างพระเมรุมาศ ของในหลวง รัชกาลที่ 9 ซึ่งเป็น พระเมรุมาศที่มีขนาดใหญ่ที่สุดใน ประวัติศาสตร์ จึงใช้เหล็กรูปพรรณ เพือ่ สร้างความมัน่ คงแข็งแรงและรองรับ นํ้าหนักโดยใช้โครงสร้างฐานรากรับ เสา ฐานแบบแผ่กระจายนํ้าหนักแนว ราบและใช้นอตยึดกับเสาพระเมรุมาศ ทั้ง 4 มุม ระบบโครงสร้างดังกล่าวช่วย ให้การก่อสร้างเป็นไปอย่างรวดเร็ว และง่ายต่อการรื้อถอน
ธ เสด็จสู่... สวรรคาลัย พระเมรุมาศที่เด่นตระหง่านอยู่ ณ ท้องสนามหลวง เตือนให้คนไทยทุกคนทราบถึงวาระแห่งพระราชพิธีสําคัญ ที่ใกล้ เข้ามา เป็นวาระที่พสกนิกรชาวไทย จะร่วมใจกันแสดงความอาลัยถวายพระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นที่รักและเคารพสักการะ เป็นศูนย์รวมจิตใจมหาชนที่ผูกพันกันอย่างลึกซึ้งยาวนาน ตลอด 70 ปีแห่งรัชสมัย มติชน I ฉบับพิเศษ
พระเมรุมาศ ซึง่ ทุม่ เทสร้างสรรค์อย่างสุดฝีมอื สือ่ ความหมายแทนใจทุกดวงของคนไทยทุกหนทุกแห่ง ทีต่ อ้ งการถวาย พระเกียรติ แสดงถึงความสํานึกรําลึกในพระมหากรุณาธิคุณ ความจงรักภักดี ผ่านความวิจิตรตระการ ความสวยงาม และสง่างาม ความละเอียดอ่อนลงตัวของทุกรายละเอียดในสิ่งก่อสร้างที่เป็นเสมือนเขาพระสุเมรุในแดนแห่งสรวงสวรรค์ ถนนทุกสายมุ่งสู่ท้องสนามหลวง ตั้งแต่วันที่ 13 ตุลาคม 2559 เพื่อถวายสักการะพระบรมศพ ที่ประดิษฐาน ณ พระที่น่ังดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง บัดนี้เดือนตุลาคม 2560 ถนนทุกสายที่มุ่งสู่ท้องสนามหลวงจะ แน่นขนัดยิ่งขึ้น ด้วยพสกนิกรที่มุ่งหน้ามาถวายความจงรักภักดีในวาระแห่งการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งจะมีพระเมรุมาศเป็นจุดศูนย์กลาง
Editor’s Note Contents
มติชนได้ตดิ ตามรวบรวมรายละเอียดและความคืบหน้าต่างๆ ของการก่อสร้างพระเมรุมาศ และนํามารวบรวมตีพมิ พ์ เพือ่ ให้ผอู้ า่ นได้ทราบข้อมูลข่าวสารและเก็บไว้เป็นทีร่ ะลึกถึงหน้าประวัตศิ าสตร์แห่งการรวมใจ พร้อมใจถวายความอาลัยแด่ ในหลวง รัชกาลที่ 9 ผู้ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณอย่างสุดพรรณนาแก่คนไทยทุกคน
กองบรรณาธิการมติชน
09
40
48
บทนำ�
จิตรกรรม
ร�ชรถร�ชย�นฯ
14
46
52
พระเมรุม�ศ
ภูมิทัศน์
พระบรมโกศ
25 ประติม�กรรม
ผู้ผลิต บริษัท มติชน จำ�กัด (มห�ชน) 12 ถนนเทศบ�ลนฤม�ล ประช�นิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2589-0021 ต่อ 1235 โทรส�ร 0-2589-5818 แม่พิมพ์สี-ข�วดำ� กองง�นเตรียมพิมพ์ บริษัท มติชน จำ�กัด (มห�ชน) 12 ถนนเทศบ�ลนฤม�ล ประช�นิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 2400-2402 พิมพ์ที่ โรงพิมพ์มติชนป�กเกร็ด 27/1 หมู่ 5 ถนนสุข�ประช�สรรค์ 2 ตำ�บลบ�งพูด อำ�เภอป�กเกร็ด จังหวัดนนทบุรี 11120 โทรศัพท์ 0-2584-2133, โทรส�ร 0-2582-0597 จัดจำ�หน่�ยโดย บริษัท ง�นดี จำ�กัด (ในเครือมติชน) 12 ถนนเทศบ�ลนฤม�ล ประช�นิเวศน์ 1 เขตจตุจักร กรุงเทพฯ 10900 โทรศัพท์ 0-2580-0021 ต่อ 3350-3353 โทรส�ร 0-2591-9012
พระเมรุมาศในงานพระราชพิธี ถวายพระเพลิงพระบรมศพ ในหลวง รัชกาลที่ 9 ทรงบุษบก 9 ยอด 7 ชั้นเชิงกลอน มีลักษณะ โดดเด่น คือ เป็นพระเมรุมาศชั้นเดียว สอดรับกับความเชื่อที่ได้รับอิทธิพล มาจากพุทธศาสนาที่ยึดคติไตรภูมิ โดยเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลางของภูมิ ทั้งสาม มีฐานกว้าง 55.18 เมตร และ สูง 59.60 เมตร
ธ เสด็จสู่...
สวรรคาลัย การก่อสร้างพระเมรุมาศ สิ่งปลูกสร้างประกอบพระเมรุมาศในงานพระราชพิธีถวาย พระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 เสร็จสมบูรณ์พร้อมสำ�หรับงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ ในหลวง รัชกาล ที่ 9 ระหว่างวันที่ 25-29 ตุลาคม 2560 ทั้งงดงาม สง่า และเป็นไปตามโบราณราชประเพณี โดยตลอดปีที่ผ่านมา ภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ต่างร่วมแรงร่วมใจกันถวาย งานอย่างสุดความสามารถ เพื่อให้การเสด็จสู่สวรรคาลัยในครั้งสุดท้าย เป็นไปอย่างสม พระเกียรติ ด้วยถือเป็นครั้งแรกในรอบ 67 ปี ที่มีการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิง พระบรมศพพระมหากษัตริย์ โดยครัง้ หลังสุดคืองานพระราชพิธถี วายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8 ในปี 2493
พระเมรุมาศครัง้ นี้ ยึดหลักราชประเพณีโบราณตาม สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยศึกษารูปแบบพระเมรุมาศ ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 และพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8 ตลอดจนยึดหลักไตรภูมติ ามคัมภีรพ ์ ระพุทธ ศาสนา และความเชื่อว่าพระมหากษัตริย์คือสมมติเทพ ตามระบบเทวนิยม ทีม่ แี นวคิดว่าพระนารายณ์อวตารลง มาเป็นพระมหากษัตริย์ จากแนวคิดดังกล่าว นํามาสูพ ่ ระเมรุมาศทรงบุษบก 9 ยอด 7 เชิงกลอน โดยบุษบกประธาน เปรียบดั่งเขา พระสุเมรุ ส่วนอีก 8 มณฑปที่อยู่รายรอบ หมายถึงเขา สัตบริภณ ั ฑ์ อันหมายถึงระบบจักรวาล ทุกแนวคิดในการ ออกแบบลวดลาย ประติมากรรม ตลอดจนจิตรกรรม อยู่บนฐานความเชื่อที่ว่าพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 คือพระนารายณ์ที่ อวตารลงมาจากทิ พ ยสถานเพื่ อ ปราบความยากจน ทํ า ให้ ป ระชาชนอยู่ ดีมี สุ ข ลื ม ตาอ้ า ปากได้ ลวดลาย ประกอบไม่วา่ ชัน้ ฐาน หรือประติมากรรม ชัน้ ครุฑ ชัน้ เทพ ชั้นเทวดา ตลอดจนสัตว์หิมพานต์ ล้วนสะท้อนถึงระบบ จักรวาลที่มีเขาพระสุเมรุเป็นศูนย์กลาง
การก่ อ สร้ า งพระเมรุ ม าศในครั้ ง นี้ ยั ง สะท้ อ น โครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดําริของในหลวง รัชกาล ที่ 9 กว่า 4,000 โครงการ ผ่านงานเขียนภาพจิตรกรรม ฝาผนังในพระที่นั่งทรงธรรม และฉากบังเพลิง ตลอด จนการจั ด ภู มิ ส ถาปั ต ยกรรมรอบพระเมรุ ม าศ เพื่ อ ให้ ป ระชาชนสั ม ผั ส ได้ ถึ ง โครงการอั น เนื่ อ งมาจาก พระราชดําริ พระเมรุมาศ ในรัชกาลที่ 9 นับว่ามีความพิเศษ มากที่สุดในประวัติศาสตร์ โดยมีขนาดใหญ่กว่าพระ เมรุ 4 ครั้งหลังที่ผ่านมา ใช้พื้นที่สําหรับประกอบพระ ราชพิธีถึง 3 ใน 4 ของบริเวณท้องสนามหลวง มีชั้น เชิงกลอนมากที่สุดถึง 7 ชั้น อาคารประกอบโดยเฉพาะ พระที่นั่งทรงธรรม มีขนาดใหญ่ที่สุด ที่สําคัญ เป็นการ ผสมผสานของศิลปะชั้นสูงในแขนงต่างๆ มาประยุกต์ เข้ากับโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริกว่า 4,000 โครงการได้ อ ย่ า งกลมกลื น และถ่ า ยทอดพระราช กรณียกิจของพระองค์ท่านได้อย่างงดงาม และเป็นรูป ธรรม เพือ่ ร่วมถวายอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 กษัตริย์นักพัฒนา ที่ นานาอารยประเทศต่างยกย่องว่าเป็น “King of Kings” สู่สวรรคาลัย...