rega 58

‫سياسى‪،‬فيكرى‪،‬شيكاريية‬

‫‪2013/1/5‬‬ ‫پەرلەمانێک بۆ خزمەتی هاواڵتی نەک حزب‬

‫‪13‬‬

‫‪58‬‬

‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫ماكوان كةريم‬

‫سةرنووسةر‬ ‫هؤشيار حةمةئةمين‬ ‫بة ِريَوةبةري نووسين‪:‬‬ ‫سةنطةر بيالل‬ ‫‪07702175858‬‬

‫پێشمەرگەی حیزب نەك گەل‬

‫‪20‬‬

‫دەنگی هەر سێ حیزبەکە بۆ کاکەحەمە بوو‬

‫‪26‬‬

‫ئەو هێزەی بە خوێن سوریای ئازاد کرد‬

‫‪30‬‬

‫بة ِريَوةبةري كارط َي ِريي‬ ‫كاروان رةحمان‬ ‫‪07702461727‬‬ ‫راويَذكاري ياسايي‪:‬‬ ‫بةختيار عةلي عةبدو َلآل‬ ‫هة َلةضن‪:‬‬ ‫ه َيمن مةنصور‬ ‫ديزاين‪ :‬توانا ئةحمةد‬ ‫‪www.regamedia.com‬‬ ‫‪info@regamedia.com‬‬ ‫ئؤفيسي نةرويج‬ ‫‪004747364535‬‬ ‫ناونيشان‬ ‫نووسينطةىسةرةكى‪:‬سل َيمانى‪-‬‬ ‫َ‬ ‫رةشةمؤل‪-‬نهؤمىدووةم‬ ‫تةالرى‬ ‫ئؤفيسى(‪)248‬‬‫ضاث‬ ‫ضاثخانةي كوردستان‬ ‫كؤمثانياي ن َيوةند بؤ ضاث و بآلوكردنةوة‬ ‫‪07701517533‬‬ ‫نرخ‬ ‫تيراذ‬ ‫‪07504612568‬‬ ‫(‪)1500‬‬ ‫(‪)6000‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪1‬‬

‫ی بۆ كێییه‌؟‬ ‫میراته‌كه‌ی‌ تاڵه‌بان ‌‬

‫كوڕەكـانی تاڵەبانی ئەتوانن جێگەی باوكـ‬ ‫ڕێگا‪ :‬تایبەت‬ ‫هه‌م���وو بۆچوون���ه‌كان ب���ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ئاراس���ته‌یه‌دا ده‌ڕۆن كه‌جارێك��� ‌‬ ‫ی‬ ‫تر ج���ه‌الل تاڵه‌بانی‌ س���كرتێر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیش���تمان ‌‬ ‫ی یه‌كێت��� ‌‬ ‫گش���ت ‌‬ ‫ێ بێته‌وه‌ نێو‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬ناتوان ‌‬ ‫ملمالنێی ‌ه سیاسییه‌كان‪ ،‬كه‌ئێستا‬ ‫له‌ملمالنێییه‌كی‌ سه‌ختدای ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌رگدا‪.‬‬ ‫ی سیاس���ی‌ و‬ ‫ی مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ئه‌ندامان ‌‬ ‫ی له‌هه‌موو‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س باشتر ئه‌و ‌ه ده‌زانن كه‌جارێك ‌‬ ‫تر تاڵه‌بان���ی‌ ناتوانێ‌ بێته‌وه‌ نێو‬ ‫ی‬ ‫كای ‌ه سیاس���ییه‌كان‪ ،‬به‌و پێیی ‌ه ‌‬ ‫مه‌رگی‌ ئ���ه‌و له‌ئان و س���اتدایه‌و‬ ‫ی تێدا نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ی كفتوگۆ ‌‬ ‫بوار ‌‬ ‫هه‌م���وو ناوه‌ن���ده‌ سیاس���ی و‬ ‫ڕۆژنامه‌وانییه‌كانی‌ ئه‌مڕۆ‪ ،‬باس‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫له‌و ‌ه ده‌ك���ه‌ن ك���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫كورسیی ‌ه زێڕینه‌ك ‌ه به‌خت یاوه‌ر ‌‬ ‫كێ‌ ده‌ب���ێ‌‪ ،‬ئاخۆ كه‌س���ێك هه‌ی ‌ه‬ ‫ش���وێنی‌ ئ���ه‌و س���ه‌رۆك كۆمار ‌ه‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫بگرێت���ه‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر چی‌ وه‌اڵم ‌‬ ‫پرس���یار ‌ه كه‌م تازۆر دراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نابێت ئه‌وه‌شمان له‌یاد بچێ‬ ‫ی ل ‌ه‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫ی مانه‌وه‌ ‌‬ ‫ك ‌ه به‌درێژا ‌‬ ‫ی‬ ‫پۆسته‌كه‌یدا‪ ،‬هه‌میشه‌ ڕووبه‌ڕوو ‌‬ ‫ئ���ه‌و ڕه‌خنه‌ی��� ‌ه بووه‌ت���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌رێم و‬ ‫كه‌نه‌یتوانی‌ كێش���ه‌كان ‌‬ ‫ی بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌غداد یه‌كال ‌‬

‫ی‬ ‫ی یه‌كێتی‌ نیشتیمان ‌‬ ‫ل ‌ه ئه‌ده‌بیات ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬ئه‌و كه‌سه‌ی‌ خه‌بات ‌‬ ‫چه‌ك���داری‌ نه‌كردبێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌و ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی هاتن ‌ه پێشه‌وه‌ ‌‬ ‫كه‌مترین چانس ‌‬ ‫ی سیاس���ی‬ ‫هه‌یه‌ ب���ۆ نێو مه‌كته‌ب ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و حزب���ه‌‪،‬‬ ‫و س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫بۆی��� ‌ه بینیم���ان دكت���ۆر به‌رهه‌م‬ ‫ی شه‌شه‌میدا‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی‌ كابینه‌ ‌‬ ‫ئه‌س���پی‌ خه‌یاڵیان پێ ت���اوده‌داو‬ ‫به‌رده‌وام گورزی‌ كه‌مه‌ر شكێنیانی‬ ‫‌له‌الیه‌ن دۆست و نه‌یاره‌كانییه‌و ‌ه‬ ‫ی ده‌كرا‪.‬‬ ‫ئاراسته‌ ‌‬ ‫ده‌سنیش���انكردنی‌ كۆس���ره‌ت‬ ‫ی‬ ‫ی سكرتێر ‌‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫ڕه‌سوڵ‪ ،‬جێگر ‌‬ ‫ی وه‌ك���و براگه‌وره‌ی���ه‌ك‪،‬‬ ‫یه‌كێت��� ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ناوه‌ند ‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌نجوومه‌ن ‌‬ ‫ی جه‌الل‬ ‫حزبه‌وه‌‪ ،‬ت���ا گه‌ڕاندنه‌وه‌ ‌‬ ‫ی ئه‌رك‬ ‫ی و جێبه‌جێكردن ‌‬ ‫تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی سێیه‌م‪،‬‬ ‫و ڕاسپارده‌كانی‌ كۆنگره‌ ‌‬ ‫له‌الی���ه‌ن ناوبراوه‌وه‌‪ ،‬زه‌نگێك ‌ه ك ‌ه‬ ‫ێ بێته‌و ‌ه‬ ‫ی ناتوان ‌‬ ‫چیتر تاڵه‌بان��� ‌‬ ‫ی صیراعه‌كه‌‪.‬‬ ‫نێو حه‌له‌به‌ ‌‬ ‫ی له‌ئێس���تادا كۆسره‌ت‬ ‫ئه‌گه‌رچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كێت ‌‬ ‫ڕه‌س���وڵ س���ه‌ركردایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كات و وه‌ك���و كه‌س���ی‌ یه‌كه‌م ‌‬ ‫ئ���ه‌و حزب���ه‌ ده‌ستنیش���انكراوه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ل���ه‌ واقیع���دا كۆس���ره‌ت‬ ‫ی یه‌كه‌می‌ نییه‌ بۆ‬ ‫ڕه‌سوڵ چانس��� ‌‬ ‫ئ���ه‌و س���ه‌ركردایه‌تییه‌‪ ،‬پێ ده‌چێ‬ ‫هه‌ڵبژاردن���ی‌ ناوب���راو ته‌نها بۆ‬ ‫ی بااڵنس���ی‌ هێزبێ‌‪ ،‬یاخود‬ ‫ڕاگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نه‌خوازراو كه‌به‌كۆتا ‌‬ ‫ڕووداوێك ‌‬

‫ی بێت��� ‌ه كایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رنا‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫ت���ه‌واوی‌ خوێندن���ه‌وه‌كان ب���ه‌و‬ ‫ئاراس���ته‌یه‌دان ك ‌ه دكتۆر به‌رهه‌م‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی وه‌رگرتن ‌‬ ‫گه‌وره‌ترین چانس ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫میراته‌ ‌‬ ‫ئ���ەی ب���ۆ کۆس���رەت ل���ەم‬ ‫س���ەروبەندەدا خێ���را کرای���ە‬ ‫سکرتێری یەکێتی؟ (ڕیگا) پێیوایە‬ ‫لەبەرئەوەی باشترین کۆکەرەوەی‬ ‫خەڵکی هەولێرە‪ ،‬یەکێکە لە پایە‬ ‫گەورەکان���ی ش���اری هەولێر بۆ‬ ‫یەکێت���ی‪ ..‬هۆکاری ت���ری ئەوەی‬ ‫کە چانس���ی ئ���ەوەی نەبوو ببێتە‬ ‫سکرتێر بە هۆکاری ئەوەی لە ناو‬ ‫مەکتەبی سیاس���ی و رەفیقەکانی‬ ‫خۆیدا‪ ،‬کۆسرەت تۆراوە ئەوانیش‬ ‫لەو ت���ۆراون ب���ە تایب���ەت مەال‬ ‫بەختیار و ئەرسەالن بایز‪ ،‬چونکە‬ ‫لەگەڵ خودی نەوشیروان مستەفادا‬ ‫دامەزرێن���ەری ئ���ەم گۆڕانە بوون‬ ‫بەهەردووال ئەم گۆڕانە پێکهات کە‬ ‫پێکهاتەی ڕەگ و ریفۆرمخوازەکانی‬ ‫و ڕابون���ی ن���او یەکێت���ی بوون‪،‬‬ ‫ئەودەم���ەی ک���ە خ���ودی جەالل‬ ‫تاڵەبانی توانی کۆسرەت رەسوڵ‬ ‫بوەستنێت لە هەنگاونانی لەگەڵ‬ ‫نەوشیروان موستەفادا‪ ،‬ئەمە ئەو‬ ‫کلیل���ی دەرگایەیە کە پێمان دەڵێت‬ ‫کۆس���رەت بۆ ل���ە ن���او یەکێتیدا‬ ‫تارادەیەك بێدەنگەو بێنازیش���ە‪،‬‬ ‫هەر بۆ ڕازی کردنی دڵی کۆسرەت‬ ‫رەسوڵ بوو کە کورەکەیان بۆ کردە‬

‫ک��وڕەک��ان��ی تاڵەبانی زۆر بەكەمی دێنە ن��او ج��ەم��اوەرەوە‪،‬‬ ‫ل��ەڕۆژگ��ارە سەختەكانی یەكێتیدا هیچ وجوودێكیان نەبووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫یەكێتییەكان لەوەسفیاندا دەڵێن تاوەكو ئێستا فیشەكێكیان نەتەقاندووە‬ ‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫كـیـان بگرنەوە؟‬ ‫ئەندامی سەرکردایەتی‪.‬‬ ‫ل���ە الیەک���ی تریش���ەو م���ەال‬ ‫بەختیار خۆی ب���ە میراتگری ئەو‬ ‫یەکێتی���ە دەزانێت‪ ،‬لەس���ەرەتای‬ ‫دروس���ت بوونی ئااڵی شۆڕش���ەو‬ ‫رەخنەی ئاراستەی شاگردو وەستا‬ ‫دەکات‪ ،‬ک���ە ج���ەالل تاڵەبانی و‬ ‫نەوشیروان موس���تەفا بوو راستی‬ ‫ئەم باس���ەش دەتوانن لە گۆڤاری‬ ‫هەڵوێس���تی زمانحاڵ���ی ئ���ااڵی‬ ‫ش���ۆڕش بخوێنن���ەوە‪ ،‬بێدەن���گ‬ ‫بوونی لەم کاتەدا نایەوێت دەنگی‬ ‫گ���ۆڕان و ئەندامی تری لە یەکێتی‬ ‫لێبکرێت���ەوە‪ ،‬چونک���ە یەکێك لە‬ ‫ناکۆکیەکانی نەوشیروان موستەفا‬ ‫لە ن���او یەکێتی���دا خ���ودی مەال‬ ‫بەختیار بوو‪ ،‬ک���ە پیانوابوو دەم‬ ‫لە هەمو شتێك دەکوتێت پێویستە‬ ‫ڕێ���گای لێبگرێ���ت‪ ،‬خ���ودی مەال‬ ‫بەختیاریش خۆی پێشمەرگەیەکی‬ ‫خۆشەویس���تی ناو یەکێتی بووە‬ ‫تارادەی���ەك خەڵکانێکی زۆر گوێی‬ ‫بۆدەگرن و پێگ���ەی بەهێزە لەناو‬ ‫ئەو رێکخراوەدا‪.‬‬ ‫کەواتە شەری ناوخۆی یەکێتی‬ ‫جارێ دەستی پێنەکردوە کە تەوەری‬ ‫ش���ەرەکان ئەم کەس���انەن‪(..‬مەال‬ ‫بەختیار‪ ،‬بەرهەم ساڵح‪ ،‬کۆسرەت‬ ‫رەس���وڵ‪ ،‬هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد)‬ ‫هەرچەندە کەس���ایەتیەکانی تری‬ ‫ناو پەیوەستن بەم کەسایەتیانەوە‬ ‫لەگ���ەڵ ڕەچاوی ئ���ەوەی خەڵکی‬ ‫سەربەخۆی تێدایە بەاڵم پێناچێت‬ ‫زۆر ح���ەز ب���ەو ملمالنێیە بکەن‪،‬‬ ‫گومانی تێ���دا نیە رێ���گا پێیوایە‬ ‫تەوەری ت���ر پێدەچێت دروس���ت‬ ‫ببێ���ت لەداهات���وادا ل���ە نێوانی‬ ‫ناوبراوان���ی مەکتەبی سیاس���ی و‬

‫ئةم جارة نةخؤشييةكةي جديية‬

‫(فوئاد مەعصوم و عەدنان موفتی‬ ‫و خەت���ە جەاللیەکەی ناو یەکێتی‬ ‫کە زۆری���ان بریتین لە ئەندامانی‬ ‫سەرکردایەتی یەکێتی)‪..‬‬ ‫هەرچەن���دە خ���ۆدی ج���ەالل‬ ‫تاڵەبانی پێیخۆش بوو کە بەرهەم‬ ‫ساڵح بکرێتە جێگری خۆی‪..‬‬ ‫ی له‌كۆبوونه‌وه‌كانیدا‬ ‫به‌و پێییه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌میشه‌ دكتۆر به‌رهه‌م ‌‬ ‫تاڵه‌بان ‌‬ ‫‪،‬‬ ‫ی خ���ۆی‌ داده‌نا ‌‬ ‫له‌ده‌سته‌ڕاس���ت ‌‬ ‫ی بووه‌‪‌ ،‬ل ‌ه‬ ‫زۆر جار هاوس���ه‌فه‌ر ‌‬ ‫ڕێككه‌وتنه‌ ستراتیژییه‌كه‌یش���یدا‬ ‫ی بوو ‌ه‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫كاندی���دی‌ خ���ود ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت لەكابینه‌ ‌‬ ‫بۆ س���ه‌رۆك ‌‬ ‫ی گرنگتر‬ ‫شه‌ش���ه‌مدا‪ ،‬له‌هه‌م���وو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌قوتابییه‌كی‌ گوێڕایه‌ڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تاڵه‌بان ‌‬ ‫نێ���و قوتابخانه‌ك���ه‌ ‌‬ ‫بووه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاریگه‌رترین گورز‬ ‫ئه‌و كێشه ‌كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ی‌ به‌رهه‌م‬

‫ساڵح و ماڵی‌ ئیبراهیم ئه‌حمه‌ده‌‪،‬‬ ‫ی شه‌خس���ی‌ له‌نێوان‬ ‫كه‌وه‌كو ڕقێك ‌‬ ‫هێرۆخ���ان و دكت���ۆر به‌رهه‌م���دا‬ ‫هه‌رم���اوه‌‪ ،‬ئەم���ەش ل���ە چەند‬ ‫راگەیاندن و نوسراوێکدا ئاماژەی‬ ‫پێکراوە‪.‬‬ ‫گۆڕان و یەکێتی‪..‬‬ ‫خەڵکانیك پێیان وایە کە مردنی‬ ‫تاڵەبانی سودی بۆ گۆڕانەو خراپی‬ ‫بۆ پارتی و یەکێتیە‪..‬‬ ‫چونکە خەڵکی کورد بە گش���تی‬ ‫ل���ە دەوری ن���او مێ���ژوو خەبات‬ ‫و رەم���ز کۆدەبێت���ەوە‪ ،‬لە دوای‬ ‫مردن���ی تاڵەبان���ی رەمزیك���ی وا‬ ‫بەهێز نیە لە ش���اری س���لێمانی‬ ‫بێجگە لەنەوش���یروان موستەفا‪،‬‬ ‫هەرچەن���دە نەوش���یروانیش هەر‬ ‫پەروەردەک���راوی دەس���تی خودی‬ ‫تاڵەبانییەو لە ساڵەکانی (‪ )٦٦‬وە‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪3‬‬

‫َ‬ ‫نةبيت‬ ‫هةموو كات دةورم‬ ‫قةرةبالغ بووة َئيستا َ‬

‫یاخود لەس���ەردەمی (جەاللیەوە)‬ ‫زمانحاڵ���ی جەاللی���ەکان بووە‬ ‫ل���ە باڵەخانەکەی تۆفی���ق قەزاز‬ ‫گۆڤ���اری ڕزگاری دەردەک���رد‪..‬‬ ‫کەواتە هەم���وو ئەندامانی یەکێتی‬ ‫ئێستایشی لەگەڵ بێت نەوشیروان‬ ‫مس���تەفایان خۆش دەوێت‪ ،‬دوای‬ ‫مردنی تاڵەبانی یەکێتی وەك لیمۆ‬ ‫دەگوش���رێت زۆرب���ەی ئەندامانی‬ ‫دەگەرێنەوە الی گۆڕان‪ ،‬گۆڕانیش‬ ‫زۆر ئاس���ودەن بەو مێژوە نوێیەی‬

‫كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ‬ ‫ی‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌‬ ‫چانس ‌‬ ‫نیی ‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫سه‌ركردایه‌تییه‌‪،‬‬ ‫پێ ده‌چێ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ناوبراو ته‌نها بۆ‬ ‫ی‬ ‫ڕاگردنی‌ بااڵنس ‌‬ ‫هێزبێ‌‬ ‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫بۆ خۆیان دروس���ت کردوە بەالی‬ ‫کەمەوە ئەو ئەندامە گەندەاڵنەشی‬ ‫کە پێش���تر لە ن���او یەکێتی بوون‬ ‫ئێستا چونەتە الی گۆڕان‪ ،‬ئەو دیدو‬ ‫بۆچونە الی خەڵکی دروس���تکردوە‬ ‫کە ئیت���ر تۆبەیان ک���ردوەو پاك‬ ‫بوونەتەوە وەك مەسیحیەکان لە‬ ‫ئاوی گۆڕان خۆیان مەسح کردوەو‬ ‫پاك بوونەت���ەوەو تۆبەیان قبوڵ‬ ‫بووە‪.‬‬ ‫پارتی و یەکێتی‪..‬‬ ‫بارزان���ی ح���ەز ب���ە بەهێزی‬ ‫یەکێتی دەکات و دەش���یەوێت ئەو‬ ‫هاوپەیمانی���ە بپارێزێت‪ ،‬چونکە‬ ‫پارت���ی پێیوای���ە هەرچ���ۆن بێت‬ ‫لەگۆڕان باش���ترن‪ ،‬بە سروشتی‬ ‫خۆی���ان هەموو پارتی وا هەس���ت‬ ‫دەک���ەن ک���ە تاڵەبان���ی گۆڕانی‬ ‫دروست کردبێت واجیهەیەکی نوێی‬ ‫تاڵەبانی���ە‪ ،‬ئەوەی کە خۆی بۆی‬ ‫نەکرا لەگەڵ یەکێتی���دا بیکات بە‬ ‫نەوشیروان موس���تەفای دەکات‪،‬‬ ‫هەر بۆیە دەیەوێت ئەو کۆمەڵەی‬ ‫کەماوەت���ەوە ل���ە ن���او یەکێتیدا‬ ‫خەریکە لەناو بریاری پارتیدا ون‬ ‫دەبن‪ ،‬پارتی بۆ خۆی لە ئێستادا‬ ‫وەك خەڵکی ش���ەقامەکان دەڵێن‬ ‫فیلی ن���او س���احەیە‪ ،‬گۆڕانیش‬ ‫دەیەوێت هەرچ���ۆن بووە لە فیلی‬ ‫بخات و وەك هەم���وو هێزەکانی‬

‫تری ناوچەکە تەماشا بکرێت‪.‬‬ ‫یەکێتی دوای مردنی تاڵەبانی‬ ‫هەندێك پیانوایە کە بەتەواوەتی‬ ‫یەکێت���ی نامێنێ���ت و هەندێكی تر‬ ‫پێیانوای���ە ل���ە ری���زی حیزبێکی‬ ‫وەك زەحمەتکێش���ان و حس���دك‬ ‫و بزوتن���ەوەدا خۆی دەبینێتەوە‪،‬‬ ‫(ڕێ���گا) ئ���ەوە تێدەپەرێنێ���ت‪،‬‬ ‫پێیوایە ک���ە یەکێت���ی وەك ناوو‬ ‫رەمز خەڵکی هەر خۆشی دەوێت‪،‬‬ ‫خەڵکێک ل���ە ناو س���احەکەدا تا‬ ‫رادەیەك لە دەوریدا دەمێنێتەوەو‬ ‫س���تراتیژی خۆی هەر دەمێنێت‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم پێدەچێت ببێتە واجیهە بۆ‬ ‫دەواڵت���ان یان بۆ حیزبی گەورەی‬ ‫تر‪ ،‬چونکە خودی جەالل تاڵەبانی‬ ‫ئەو پیاوەیە کە لە ‪ ١٤‬س���اڵیەوە‬ ‫خەبات و شۆرش دەکات تا گەیشتە‬ ‫لوتکەی دەسەاڵت ئەوەی ویستی‬ ‫بۆی هاتە ئەنجام‪ ،‬پێویس���تە ئەم‬ ‫پیاوەش وەك خۆی بناسێنین‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی زیاتر لەالی خوێنەری ڕێگا‬ ‫ئاشنا بێت‪..‬‬ ‫جەالل تاڵەبانی کێیە؟‬ ‫ج���ەالل تاڵەبان���ی ن���اوی‬ ‫(عەالئەدی���ن)ە‪ ،‬ک���وڕی ش���ێخ‬ ‫حوس���امەدینی تاڵەبانی���ەو ل���ە‬ ‫ش���ێخانی تەریقەت���ی قادرین لە‬ ‫باکوری شاری کەرکوك نیشتەجێن‬ ‫لە دێیەك بەناوی کلکان کەس���ەر‬ ‫بە کۆیس���نجاقە نزیكی دەریاچەی‬ ‫دووکانە‪..‬‬ ‫ڕێکەوتی ‪١٢‬ی تشرینی دووەمی‬ ‫س���اڵی ‪ ١٩٣٣‬لە گون���دی کلکانی‬ ‫بن���اری چیای کۆس���رەت لەدایک‬ ‫بووە‪ .‬س���ەرەتای منداڵی ھەر لەو‬ ‫گوندە دەبێ‪ ،‬پاشان کاتێک باوکی‬ ‫دەبێت���ە ڕێبەری تەکیەی تاڵەبانی‬ ‫لە کۆیە‪ ،‬بە ماڵەوە دەچنە ئەوێ‬ ‫و خوێندنی س���ەرەتایی لەو شارە‬ ‫تەواو دەکات‪.‬‬ ‫ناوی عەالئەدینی زوو لە خۆی‬ ‫کردۆتەوە ل���ە تەمەن���ی چواردە‬ ‫ساڵیەوە چۆتە ناو رێزەکانی پارتی‬ ‫واتا س���اڵی ‪ ١٩٤٧‬بەسەرکردایەتی‬

‫مەال مستەفای بەرزانی‬ ‫ج���ەالل تاڵەبانی ل���ە تەمەنی‬ ‫‪ ١٤‬س���اڵیەوە کاری سیاسی دەست‬ ‫پێکردوە لەسەرەتای پەنجاکانەوە‬ ‫یەکێ���ك بووە ل���ە دامەزرێنەرانی‬ ‫قوتابیان و الوانی کوردستان‪ ،‬کە‬ ‫ئۆرگانێکی ناوخۆی پارتی بووە‪.‬‬ ‫لەناو پارتیدا زوو بەرزکراوتەوە‬ ‫بووە بە ئەندامی لیژنەی مەرکەزی‬ ‫لە ساڵی ‪.١٩٥١‬‬ ‫ئەودەم���ەی ک���ە خرای���ە ئەو‬ ‫پۆستە تەمەنی ‪ ١٨‬ساڵ بوو لەبەر‬ ‫لێهات���ووی خۆی ئەو پۆس���تەیان‬ ‫دایە‪.‬‬ ‫ج���ەالل تاڵەبان���ی لە س���اڵی‬ ‫‪١٩٥٣‬دا ویس���تی بچێت���ە زانک���ۆ‬ ‫بەشی پزیش���کی بەاڵم بەهۆکاری‬ ‫چاالکی سیاسی ڕێگەی پێنەدراو لە‬ ‫بەشی پارێزەری وەرگیرا ئەودەمە‬ ‫س���ەردەمی فەرمانڕەوای مەلەکی‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ل���ە دوای تەواوبوونی لە زانکۆ‬ ‫لە ش���اری بەغدا هەر لەوێ بووە‬ ‫س���ەرباز لە س���وپای عێراقدا لە‬ ‫س���اڵی ‪ ١٩٥٩‬دا ئەو س���ەردەمە لە‬ ‫دوای ‪ ١٨‬س���اڵیەوە دەبوو خەڵکی‬ ‫سەربازی بکات‪.‬‬ ‫م���ام ج���ەالل وەك بەرپرس���ی‬ ‫کەتیبەی س���ەربازی مودەرەعە لە‬ ‫س���اڵی ‪ ١٩٦١‬خزمەتی بە سوپای‬ ‫عێراق کردوە‪.‬‬ ‫بەش���دار بووە لە ڕاپەرین دژی‬ ‫حکومەتەکەی عەبدولکەریم قاسم‬ ‫و پاشان ئینقالبەکەی عەلی قاسم‪.‬‬ ‫پاشان کرایە نوێنەری کورد بۆ‬ ‫گفتوگۆ لەگ���ەڵ حکومەتە نوێکەی‬ ‫عەبدولس���ەالم ع���ارف لەس���اڵی‬ ‫‪١٩٦٣‬دا‪.‬‬ ‫لە دوای س���اڵێك وات���ا ‪١٩٦٤‬‬ ‫لەگ���ەڵ مەال مس���تەفای ب���ەرزان‬ ‫دژایەتی کەوتە نێوانیان‪.‬‬ ‫بەس���ەرکردایەتی‬ ‫پاش���ان‬ ‫(ئیبراهیم ئەحەم���ەد)ی خەزوری‬ ‫ب���ۆ یەک���ەم ج���ار مەکەتەب���ی‬ ‫سیاس���ی پارتی���ان دروس���تکرد‬

‫جيطةي باوكي دةطريَتةوة؟‬ ‫ئايا َ‬

‫بەس���ەرکردایەتی خ���ەزوری ب���ۆ‬ ‫ئەوەی س���نوری دەس���ەاڵتی مەال‬ ‫مس���تەفا کەم بکەن���ەوە‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫ه���ۆکاری کاریزمای مەالمس���تەفا‬ ‫نەیانتوان���ی‪ ،‬ئەگەرچ���ی ئەمان‬ ‫زۆریش بوون‪ ،‬بەاڵم مەالمس���تەفا‬ ‫بەهێ���ز تر بوو ل���ە رووی پێگەی‬ ‫جەماوەری���ەوە هەمویانی پەراوێز‬ ‫کردو بە ستافێکی نوێوەوە جێگای‬ ‫ئەوانی پرکردەوە‪.‬‬ ‫ل���ە پاش���اندا ناس���ران ب���ە‬ ‫جەاللی���ەکان‪ ،‬ب���ەاڵم لە س���اڵی‬ ‫‪١٩٧٠‬دا ب���ە تەواوەت���ی نەم���ان و‬ ‫کۆتاییان ه���ات واتا (حەل بوون)‬ ‫ئەو سەردەمە بە هۆکاری ‪١١‬ئازار و‬ ‫دانپێدانانی حوکمی زاتی بۆ کورد‬ ‫ئەوان کۆتاییان هات‪..‬‬ ‫لەدوای کۆتایی شۆرشی کوردی‬ ‫وەك پارتی���ەکان دەڵێن نس���کۆ و‬ ‫غەیری ئەوانیش دەڵێن ئاشبەتاڵ‬ ‫و پەیماننام���ەی جەزائی���رو‬ ‫پشتێکردنی شاهی ئێران بۆ کێشەی‬ ‫کورد شۆرش���ی مەالمستەفا کۆتای‬ ‫هات رووخا‪.‬‬ ‫ل���ە دوای ئ���ەوەی بەرەنگاری‬ ‫پێش���مەرگە نەما بوو ل���ە رووی‬ ‫چەکداریەوە بەرانب���ەر حکومەتی‬ ‫عێراقی‪..‬‬ ‫لە ساڵی ‪ ١٩٧٥‬بە سەرکردایەتی‬ ‫ج���ەالل تاڵەبان���ی هێزێکی نوێ‬

‫دروس���تکرا بەن���اوی یەکێت���ی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان‪.‬‬ ‫ئایا كوڕەكانی تاڵەبانی جێگای‬ ‫باوكیان دەگرنەوە؟‬ ‫كوڕەكان���ی تاڵەبان���ی ب���ە‬ ‫پێچەوان���ەی فەرمانڕەواكان���ی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستەوە‪ ،‬كەمترین‬ ‫چانس���ی هاتن���ە پێش���ەوەیان‬ ‫هەیە ب���ۆ س���ەر كورس���ییەكەی‬ ‫باوكیی���ان‪ ،‬ئەگەرچ���ی ئ���ەوان‬ ‫كوڕی س���ەرۆك كۆماری عێراق و‬ ‫سكرتێری گش���تی یەكێتین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نەیانتوانی���وە جێگ���ەی خۆی���ان‬ ‫لەدڵی جەماوەرەكەیاندا بكەنەوە‪،‬‬ ‫كوڕەكان���ی تاڵەبان���ی زادی‬ ‫پەروەردەیەكی ناسكی ئەوروپین‪،‬‬ ‫ئەوان هەمیشە لەژیانێكی خۆش و‬ ‫كەش و هەوایەكی سەرمایەداریدا‬ ‫ژیان دەگوزەرێنن‪ ،‬ڕەنگە ئێس���تا‬ ‫زیانی ئ���ەو پەروەردەكردنەیان بۆ‬ ‫ێ كە لە ئەدەبیاتی تاكی‬ ‫دەركەوتب ‌‬ ‫كوردیدا كەم تازۆر قس���ەی لەسەر‬ ‫كراوە‪.‬‬ ‫ئ���ەوان زۆر بەكەم���ی دێن���ە‬ ‫ناو جەم���اوەرەوە‪ ،‬ل���ەڕۆژگارە‬ ‫س���ەختەكانی یەكێتی���دا هی���چ‬ ‫وجوودێكی���ان نەب���ووە‪ ،‬بۆی���ە‬ ‫یەكێتییەكان لەوەس���فیاندا دەڵێن‬ ‫تاوەك���و ئێس���تا فیش���ەكێكیان‬ ‫نەتەقاندووە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪5‬‬

‫دكتۆر كەمال سەید قادر‪:‬‬

‫مـەسرور بارزانی‌و ئازاد بەرواری لەنەمسـا‬ ‫دیداری‪ :‬سەنگەر بیالل‬

‫دكتۆر كەمال سەید قادر‪ ،‬لەم‬ ‫دیمانەیەدا لەگەڵ گۆڤاری ڕێگا‪،‬‬ ‫باس لە بێ ئەمەكی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان دەكات‪،‬‬ ‫بەرامبەر خوێنی باوكی‪ ،‬باس‬ ‫لەوەش دەكات «بەهۆی زیندانی‬ ‫كردنم لەالیەن پارتییەوە‪ ،‬مەسرور‬ ‫بارزانی‌و ئازاد بەرواری لەنەمسا‬ ‫سەروشەقی باشیان خوارد»‪،‬‬ ‫لەدرێژەی دیمانەكەیدا دكتۆر كەمال‬ ‫دەڵێت «یەكێتی دوای مام جەالل‬ ‫عەورەتی دەردەكەوێت»‪.‬‬ ‫دكتۆر كەمال باس لەهۆكاری‬ ‫دەركردنەكەی دەكات لە زانكۆی‬ ‫سلێمانی‌و دەڵێت «یەكێتی بەڕێی‬ ‫كردم‪ ،‬یا باشترە بڵێم كاك‬ ‫كۆسرەت‪ ،‬چونكە جارێكییان‬ ‫نەچوومە پێشوازی‪ ،‬ئێرەیی‬ ‫زۆریشیان پێ دەبردم»‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬دەمەوێت لەزاری خۆتەوە‬ ‫بزانم دكتۆر كەمالی سەید قادر كێیە؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬لەدایك بووی هەولێر‪،‬‬ ‫هەڵگری ب��ڕوان��ام��ەی دك��ت��ۆرام لە‬ ‫یاسای دەستور‪ ،‬كوڕی شەهیدم‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬باوكت شەهیدی كێیە؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬كوردایەتی‪ ،‬لەڕیزەكانی‬ ‫پارتی‌و باڵی مەكتەبی سیاسی‪،‬‬ ‫خەباتی كردووە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬پارتی تا چەندە حورمەتی‬ ‫خەباتی باوكتی گ��رت��ووە؟ یاخود‬ ‫پرسیارەكە فراوانتر بكەم‪ ،‬ئەحزابی‬ ‫ك��وردی تا چ ئەندازەیەك ڕێز لە‬ ‫شەهیدەكانیان دەگرن؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬بەڕێژەی جیاجیا‪ ،‬زۆر‬ ‫كەم‪ ،‬لەهەموویان خراپتر یەكێتییە‪،‬‬

‫‪6‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫بەگوێرەی ئەزموونی خۆم سەبارەت‬ ‫بەپارتی نەك هەر ڕێزی لەخەباتی‬ ‫دە ساڵەی باوكم نەگرتووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫زیندانیشی ك��ردم‪ ،‬چونكە كێشەی‬ ‫ئەخالقییان هەیە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ه��ەرچ��ەن��دە ل��ەت��ەوەری‬ ‫باسەكە دوورم دەخ��ات��ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باسی كێشەی ئەخالقیت كرد لەناو‬ ‫پارتیدا‪ ،‬كێ بەهۆكاری ئەو كێشە‬ ‫نائەخالقییانە دەزانیت؟‬ ‫د‪.‬ك��������ەم��������ال‪ :‬ه���������ەردەم‬ ‫سەركردایەتییەكەیان‪ ،‬خوارەوە چاو‬ ‫لەسەرەوە دەك��ات‪‌ ،‬وەك پێوەری‬ ‫دابونەریتی عەشایەری‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬بەووتەكانی تۆبێت پارتی‬ ‫حیزبێكی عەشایەرییە؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬ب��ەڵ��ێ ب��ەڕادەی��ەك��ی‬ ‫زۆری�������ش‪ ،‬چ��ون��ك��ە دەس�����ەاڵت‬ ‫میراتگرییە‪ ،‬زۆر مەركەزییە‪ ،‬كەس‬ ‫پەرستییە‪ ،‬دیموكراسی ناوخۆ‬ ‫بوونی نییە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ب���ەاڵم ه��ەس��ت ناكەیت‬ ‫ئ����ەم خ���وێ���ن���دن���ەوان���ە ت��ەن��ه��ا‬ ‫ب��ی��روب��اوەڕی خ��ۆت بێت‪ ،‬چونكە‬ ‫لەهەڵبژاردنەكانی پێشوودا ئێمە‬ ‫بینیمان پارتی متمانەی زۆرینەی‬ ‫جەماوەری بەدەست هێنا؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬ل��ەو ب���اوەڕەدام كەوا‬ ‫ڕێ��ژەی��ەك��ی زۆری ئ��ەو دەنگانە‬ ‫تەزویرن‪ ،‬من خۆم خەڵك دەناسم‬ ‫چەندها جار دەنگی داوە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ئ���ەی ئ���ەم دەس����ەاڵت‌و‬ ‫هەیمەنەیەی پ��ارت��ی دیموكراتی‬ ‫كوردستان تا كەی بەردەوام دەبێت؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬ب��ەس��ێ ڕێ��گ��ا پارتی‬ ‫لەدەسەاڵت دەكەوێت‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬یان جەماوەر ڕایاندەماڵێت‬ ‫بۆ زبڵدانی مێژوو‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬ی��ان هێزێكی دەرەك��ی‬

‫دەیانبەزێنێت‪.‬‬ ‫س��ێ��ی��ەم‪ :‬ی��اخ��ود خ��ۆی��ان ‌وەك‬ ‫ڕێكخراوێكی مافیایی لەنێو خۆیاندا‬ ‫لەسەر دابەشكردنی داهاتی دزرا‌و و‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬یەكتر كەل‌و كرۆم دەكەن‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ب��ۆئ��ەوەن��دە ڕەشبینی‬ ‫بەرامبەر پارتی‪ ،‬لەكاتێكدا یەكێتیش‬ ‫بەئەندازەی پارتی ب��ەش��دارە لەو‬ ‫دەسەاڵت‌و فەرمانڕەوایەتییەدا؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬یەكێتی ئەو گرنگییەی‬ ‫نەماوە‪ ،‬بووەتە پاشكۆی پارتی‪،‬‬ ‫بۆیە شایەنی ئ��ەوە ن��ی ی��ە زۆر‬ ‫بیری لێ بكەیتەوە‪ ،‬پاش مردنی‬ ‫مام جەالل عەورەتیان بەتەواوەتی‬ ‫بەدیار دەكەوێت‪ ،‬پارتی بەیەكجاری‬ ‫لووشیان دەدات‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬كەواتە یەكێتی دوای مام‬ ‫ج��ەالل نامێنێت‪ ،‬ی��ان پەڕوباڵی‬ ‫دەكرێت؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬نەخێر‪ ،‬لەو باوەڕەم‬ ‫ت��ەن��ه��ا ن����اوەك����ەی دەم��ێ��ن��ێ��ت‪،‬‬ ‫ل���ەدەورووب���ەری ه��ێ��رۆخ��ان‌و مەال‬ ‫بەختیاری خ���ەزوری‪ ،‬ئەوانی تر‬ ‫مۆڵەت ‌وەردەگرن‪ ،‬یاخود حیزبێكی‬ ‫نوێ دادەمەزرێنن ‌وەك نەوشیروان‬ ‫مستەفا‪ ،‬یاخود دەچنە ناو پارتی‌و‬ ‫گ��ۆڕان��ەوە‪ ،‬ی��ان ئ��ەوەت��ە دەچنە‬ ‫خەوێكی قووڵەوە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬قسەیەك هەیە دەگوترێت‪:‬‬ ‫دوای م��ام ج���ەالل‪ ،‬ن��ەوش��ی��روان‬ ‫مستەفا یەكێتی دەگرێتەوە دەست‪،‬‬ ‫بۆچوونی بەرێزت؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬بەشی هەرە زۆری یەكێتی‬ ‫لەسلێمانی دەبێتە پشكی نەوشیروان‬ ‫مستەفا‪ ،‬لەهەولێر كاك كۆسرەت‪،‬‬ ‫تاڕادەیەك ڕۆشنبیرەكانی كەركوك‬ ‫بۆ دكتۆر بەرهەم دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬پێتوایە لەئایندەدا گۆڕان‬ ‫دەبێتە بەدیلێك بۆ پارتی‌و یەكێتی؟‬

‫سەرو شەقی باشیان خوارد‬ ‫د‪.‬ك���ەم���ال‪ :‬ن��ەخ��ێ��ر‪ ،‬چونكە‬ ‫گ���ۆڕان ‌وەك��و سێنتێزی یەكێتی‌و‬ ‫نوێخوازی نەیتوانی خۆی لەالیەنە‬ ‫نەرێنییەكانی یەكێتی ڕزگار بكات‪،‬‬ ‫ئەمەش دی��اردەی بنەماڵەی پێوە‬ ‫دیارە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ك��ەواب��وو ئیسالمییەكان‬ ‫دەبنەوە جێی ئومێد؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬ئیسالمییەكان تەنها‬ ‫بەپاڵ پشتی ئەمریكا‪ ،‬ئەگەر نا‬ ‫پارتی پەلوپۆیان دەكات‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئەمریكا بۆ؟ ئەی نابینی‬ ‫ئەمریكا لەهەموو شوێنێكی دونیادا‬ ‫موحارەبەی ئیسالمییەكان دەكات؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬نەخێر موحارەبەی‬ ‫ئیسالم ن��اك��ات‪ ،‬لەهەر شوێنێك‬ ‫ببینێت ئیسالمییەكان س��وودی‬ ‫پێدەگەیەنن هاوكارییان دەك��ات‪،‬‬ ‫لە ئەفغانستان ‌وابوو‪ ،‬لە میسرو‬ ‫لیبیاو سوریاش هەر‌وایە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ب��ەاڵم لە میسرو سوریاو‬ ‫لیبیا ج��ەم��اوەر ڕاپ��ەڕی��ن‪ ،‬ئ��ەوە‬ ‫ك����ەی ب���ەره���ەم���ی ئ��ەم��ری��ك��ای��ە؟‬ ‫لەئەفغانستانیش ئەمریكا الفاوی‬ ‫خوێنی دروستكردووە‪.‬‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬لەگەڵ ئەوەشدا بەبێ‬ ‫كۆمەكی ئەمریكا نەیاندەتوانی بێنە‬ ‫سەر حوكم‪‌،‬وەك جەزائیر‪ ،‬بەئاگرو‬ ‫ئاسن ڕێگەیان لێ دەگیرا‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬ك���ەواب���وو س��ی��اس��ەت��ی‬ ‫ه��ەر یەكێك ل��ەو ‌وواڵت��ان��ە دژی‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی��ی��ەك��ان��ی ئەمریكا‪،‬‬ ‫دۆخەكە دەگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی‬ ‫سفر؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬بەڵێ‪ ،‬ئ��ەو دەستەی‬ ‫دەی���ب���ەخ���ش���ێ���ت‪ ،‬دەت���وان���ێ���ت‬ ‫‌وەریبگرێتەوە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬ب��اب��ێ��ی��ن��ە س���ەر چەند‬ ‫پ��رس��ی��ارێ��ك��ی ت��ای��ب��ەت ب��ەخ��ۆت‪،‬‬

‫من ئ���ازادم ل��ەوەی چی دەپرسم‪،‬‬ ‫تۆش ئ��ازادی لەوەاڵمدانەوەیان‪،‬‬ ‫لەئێستادا بەچییەوە سەرقاڵیت؟‬ ‫د‪.‬كەمال‪ :‬ئێستا سێ كتێبم لەژێر‬ ‫دەستە لەسەر یاسا‪‌ ،‬وا خەریكە‬ ‫تەواویان دەكەم‪ ،‬كتێبەكان بەزمانی‬ ‫كوردین‪ ،‬چونكە سەرچاوەی لەم‬ ‫جۆرە كەمە بەزمانی ئێمە‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬پ��ێ��م‌واب��ێ��ت م��اوەی��ەك‬ ‫لەمەوبەر لەزانكۆی سلێمانی ‌وانەت‬ ‫دەگ��ووت��ەوە‪ ،‬ب��ەاڵم بۆ لەئێستادا‬ ‫لەوێ نەماویت؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪‌ :‬وەاڵ یەكێتی بەڕێی‬ ‫كردم‪ ،‬یا باشترە بڵێم كاك كۆسرەت‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ج��ارێ��ك��ی��ی��ان ن��ەچ��ووم��ە‬ ‫پێشوازیی‪ ،‬ئیرەیی زۆریشیان پێ‬ ‫دەبردم‪ ،‬چونكە منی كوڕە شەهید‌و‬ ‫جوتیار‪ ،‬خاوەنی دوو دكتۆرا بووم‪،‬‬ ‫ئەوانیش نیمچە نەخوێندەوار‪ ،‬هەر‬ ‫باشبوو نەیان كوشتم‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬تۆ ئەزموونی تاڵت هەیە‬ ‫لەگەڵ دەسەاڵتدارانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئەمە بۆ؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬بەهیچییان نازانم‪،‬‬ ‫حسابی زوڕنایەكیان بۆ ناكەم‪،‬‬ ‫چونكە چاك ڕەچەڵەكی سیاسییان‬ ‫دەناسم‪ ،‬ئەوانە لەئەسڵدا بەكرێ‬ ‫گیراون‪ ،‬خەڵك داینەناون‪ ،‬بۆیە‬ ‫ڕێ��زم بۆیان نی ی��ە‪ ،‬كاتی خۆی‬ ‫چەند بەڵگەنامەیەكم لەسەریان باڵو‬ ‫كردەوە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬باسی بەڵگەنامەت كرد‪،‬‬ ‫لەسەر ئ��ەو بەڵگەنامانە پارتی‬ ‫حوكمی س��ی س��اڵ��ی دای‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دواجار ئازاد بووی‪ ،‬لوغزی حوكم‬ ‫دان‌و ئازادبوونت چی بوو؟‬ ‫د‪.‬ك�����ەم�����ال‪ :‬ح��وك��م��دان��ەك��ە‬ ‫ب��ەدەس��ت خ��ۆی��ان ب���وو‪ ،‬چونكە‬ ‫دادوەر پارتییەكی گەندەڵ بوو‪،‬‬

‫يةكيتي لةزانكؤ دةريكرد‪ ،‬ثارتيش لةوآلت‬ ‫َ‬

‫ب��ەردان��ەك��ەی��ش��م بەپاڵەپەستۆی‬ ‫دەرەك��ی ب��وو‪‌ ،‬وەك پاڵەپەستۆی‬ ‫ئەمریكا‌و نەمسا‪ ،‬پارتی تەنها‬ ‫شەرمەزاری بۆ مایەوە‪ ،‬فەقیرانە‬ ‫دوای لێدانیشیان خوارد لەنەمسا‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬مەبەست لەوانەی لێدانیان‬ ‫خوارد كێبوون؟‬ ‫د‪.‬ك��ەم��ال‪ :‬بەڕێز ك��اك مەسرور‬ ‫بارزانی‌و بەڕێز كاك ئازاد بەرواری‪،‬‬ ‫ك��ەس��ەرو شەقی باشیان خ��وارد‪،‬‬ ‫لەسەر زیندانی كردنی من‪ ،‬چونكە‬ ‫موستەحەق بوون‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئێمە شتێكمان نەماوە‪،‬‬ ‫‌وێڕای سوپاس‌و پێزانینمان‪ ،‬ئەگەر‬ ‫پرسیارێكت پێباش بووبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫من پەیم پێنەبردبێت‪ ،‬فەرموو‪.‬‬ ‫د‪.‬ك���ەم���ال‪ :‬س���ەرچ���اوم‪ ،‬زۆر‬ ‫بەخێر بێیت‪ ،‬ڕاستەوخۆ‌وەاڵمی‬ ‫پرسیارەكانتم دایەوە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪7‬‬

‫غیابی مام جەالل‪،‬‬

‫هەرێم بەرەو هەڵدێر دەبات یان بەغدا؟‬ ‫راپۆرتی‪ :‬كاروان هەورامی‬ ‫دەسەاڵتەكانی تاڵەبانی دەبەخشرێتە‬ ‫جێگرەكەی‬ ‫ل�����ەدوای ت��ێ��ك��چ��وون��ی ب���اری‬ ‫تەندروستی ج��ەالل تاڵەبانی‪،‬‬ ‫س��ەرۆك ك��ۆم��اری عێراق بەهۆی‬ ‫جەڵتەی دەماغەوە‪ ،‬پێشبینییەكان‬ ‫س����ەب����ارەت ب���ەج���ێ���گ���رەوەی‌و‬ ‫داواك��اری��ی��ەك��ان بۆ پڕكردنەوەی‬ ‫پۆستەكەی زیادی كردووە‪.‬‬ ‫بەپێی م��ادەی ‪75‬ی دەستوری‬ ‫عێراق‪ ،‬لەباری نائامادەبوونی‬ ‫س��ەرك��ۆم��ار ی���ان چ���ۆڵ ب��وون��ی‬ ‫پ��ۆس��ت��ەك��ەش��ی��دا ل���ەب���ەر ه��ەر‬ ‫هۆكارێك بێت‪ ،‬جێگرەكەی جێگای‬ ‫دەگرێتەوە تا ئەوكاتەی لەماوەی‬ ‫‪ 30‬رۆژدا پەرلەمان سەركۆمارێكی‬ ‫ن���وێ ه��ەڵ��دەب��ژێ��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەگ��ەر‬ ‫سەركۆماریش جێگری نەبێت ئەوا‬ ‫سەرۆكی پەرلەمان دەسەاڵتەكانی‬ ‫دەگرێتەدەست‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی دەس���ت���وری ع��ێ��راق‪،‬‬ ‫جێگرەكەی دەسەاڵتەكانی سەرۆك‬ ‫كۆمار ‌وەردەگ��رێ��ت‪ ،‬پسپۆڕێكی‬ ‫یاساییش جەخت لەوەدەكاتەوە‬ ‫تەنها لەباری مردن یان ئاماژەدانی‬ ‫خ��ۆی ك��ە ناتوانێت پۆستەكەی‬ ‫بەرێوەببات‪ ،‬پەرلەمان دەتوانێت‬ ‫پۆستەكەی تاڵەبانی پڕبكاتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەح��م��ەد ش��ەب��ەك‪ ،‬پسپۆڕی‬ ‫یاسایی‪ ،‬رونیدەكاتەوە جیاوازی‬ ‫لەنێوان نائامادەبون‌و چۆڵبوونی‬ ‫پ��ۆس��ت��ی س���ەرك���ۆم���اردا ه��ەی��ە‪،‬‬ ‫ن��ائ��ام��ادەب��وون پ��ەی��وەس��ت نییە‬ ‫بەكاتەوەو كەس ‌وەك سەركۆماری‬ ‫نوێ هەڵنابژێردێت‪ ،‬بەاڵم چۆڵبوون‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫لەكاتێكدایە كە سەركۆمار بمرێت‪،‬‬ ‫یان بەنامەیەك ئاماژە بەوەبكات‬ ‫ناتوانێت ل��ەم��ەودوا پۆستەكەی‬ ‫بەرێوەببات‪.‬‬ ‫شەبەك‌وتی «لەئێستادا جێگری‬ ‫سەركۆمار تەواوی دەسەاڵتەكانی‬ ‫تاڵەبانی پێدەدرێت كە سەركۆمار‬ ‫هەیەتی»‪.‬‬ ‫ڕایدەگەیەنێت‬ ‫یاساناسێكش‬ ‫دەستور كاتێك باسی جێگرتنەوەی‬ ‫سەرۆك كۆماری كردووە لە ماوەی‬ ‫مانگێكدا پۆستەكەی چۆڵبێت بەهۆی‬ ‫‌وازهێنان‪ ،‬یاخود مردن یان ڕاپۆرتی‬ ‫پزیشكی ك��ە س���ەرۆك ناتوانێت‬ ‫بەردەوام بێت لە كارەكەی‪ ،‬ئەوكات‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان ل��ە م���اوەی مانگێكدا‬ ‫كەسێكی نوێ دیاری دەكات‪.‬‬ ‫حاكم شێخ لەتیف‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق‬ ‫رای��گ��ەی��ان��د‪ ،‬دەس��ت��ور ج��ی��اوازی‬ ‫ك��ردووە لە نێوان (غیاب)‌و (خلو)‬ ‫‌واتە‪ :‬چۆڵبوونی پۆست‪.‬‬ ‫ناوبراو ‌وتیشی «ئەوەی ئێستا‬ ‫ه��ەی��ە چ��ۆڵ��ب��وون��ی پۆستەكەی‬ ‫تاڵەبانی نییە كە بە پێی مادەی‬ ‫‪ 75‬كاتییە‌و جێگری سەرۆك كۆمار‬ ‫جێگەی دەگرێتەوە چەندیش درێژ‬ ‫بێت»‪.‬‬ ‫حاكم شێخ لەتیف دەربارەی باری‬ ‫ئێستای جەالل تاڵەبانیش بۆ ریگا‬ ‫‌وتی «دەبێت لە كۆتایی چارەسەردا‬ ‫ڕاپ��ۆرت��ی لیژنەی پزیشكی بڵێت‬ ‫چاك نابێتەوە‪ ،‬ئەوكات پەرلەمان‬ ‫لە ماوەی مانگێكدا كەسێكی تر بۆ‬ ‫سەرۆكی كۆمار دیاریدەكات»‪.‬‬ ‫دەوڵەتی یاسا چاوی‬ ‫لەكورسییەكەی تاڵەبانیە‬ ‫لیستەكەی‌ مالیكی‪ ،‬داوای‬

‫دان��وس��ت��ان ل��ەس��ەر پۆستەكە ‌‬ ‫ی‬ ‫تاڵەبانی دەك����ات‪ ،‬لەحاڵەتی‬ ‫دەستبەردار بوونی لەو پۆستە بەهۆی‬ ‫ناجێگیری باری تەندروستییەوە‪،‬‬ ‫ئەوەش لەكاتێكدایە پۆستەكە بەپێی‬ ‫تەوافقی سیاسی‌و ئیستیحقاقی‬ ‫نەتەوەیی دراوە بەكوردو لەئێستادا‬ ‫جێگرەكەی‌ كارەكانی رادەپەڕێنێت‪.‬‬ ‫س���ەرك���ردەی���ەك���ی‌ دەوڵ���ەت���ی‌‬ ‫یاسا‪ ،‬رایدەگەیەنێت لەحاڵەتی‌‬ ‫دەس��ت��ب��ەردارب��وون �ی‌ تاڵەبانیدا‬ ‫لەپۆستی‌ س��ەرۆك كۆمار‪ ،‬مەرج‬ ‫نییە ئەو پۆستە بدرێتەوە بەكوردو‬ ‫دەبێت دانوستانی‌ لەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫هەرچەندە جەختدەكەنەوە هیچ‬ ‫كەس لەو پۆستەدا جێگەی‌ تاڵەبانی‬ ‫ناگرێتەوە‪.‬‬ ‫سەعد مەتڵەبی‌‪ ،‬لەلێدوانێكیدا‬ ‫‌‌وتی «ئەگەر مام جەالل نەیتوانی‌‬ ‫بگەڕێتەوە بۆ پۆستەكەی‌ ئەوكات‬ ‫دەب��ێ��ت جارێكیتر دان��وس��ت��ان‬ ‫بكرێتەوە لەنێوان پێكهاتەكاندا بۆ‬ ‫پڕكردنەوەی‌ ئەو پۆستە»‪.‬‬ ‫هەرەوەها جەخت لەوەدەكاتەوە‬ ‫م���ەرج نییە دوای‌ تاڵەبانی‌‬ ‫پۆستی‌ سەرۆك كۆمار بدرێتەوە‬ ‫بەكورد بەپاساوی ئ��ەوەی‌ كورد‬ ‫پ��اب��ەن��دن��ەب��ووە ب��ەدەس��ت��ورو‬ ‫رێككەوتنە سیاسییەكانەوە‪.‬‬ ‫سلێمان عەبدوڵاڵ‪ ،‬ئەندامی‬ ‫ئەنجوومەنی ب��ااڵی رێكخستنی‬ ‫یەكێتی رایگەیاند باسكردنی‬ ‫پێدانی پۆستەكەی تاڵەبانی بە‬ ‫عەرەبی سووننە فەرمی نییە‌و تا‬ ‫ئێستا هیچی لەسەر باس نەكراوە‪،‬‬ ‫چونكە ئێستا باری تەندروستی مام‬ ‫جەالل لە رادەیەكی زۆر باشدایەو‬ ‫ئومێدی نزیكی گەرانەوەی بۆسەر‬

‫كارەكەی هەیە‪.‬‬ ‫سلێمان ع��ەب��دوڵ�ڵا ب��ۆ رێگ‌ا‬ ‫وت���ی «ج����ۆن ب��ای��دن ب��ەن��اوی‬ ‫ئەمریكاوە دڵنیایی‌و هۆشداریدا‬ ‫كە ئەلتەرناتیڤێك بۆ مام جەالل‬ ‫لەئارادا نییە»‪ ،‬كاتێك ‌وتی «تۆ‬ ‫چاك دەبیتەوەو دەگەرێتەوە سەر‬ ‫شوێنەكەی خۆت»‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫یەكێتی رایگەیاند جاری پێشووش‬ ‫عەرەبە شۆڤینیستەكان هەوڵی‬ ‫زۆریاندا مام جەالل نەبێتەوە بە‬ ‫سەرۆك كۆمار‪.‬‬ ‫ئارێز عەبدڵاڵ بۆ رێگا ‌وتی‬ ‫«پێداگری الیەنە سیاسیەكانی‬ ‫كوردستان‌و كەسایەتی مام جەالل‬ ‫ئەوەی سەلماند مام جەالل هەر‬ ‫بە سەرۆك كۆمار دەمێنێتەوە»‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ەك��ەی سەركردایەتی‬ ‫ئاشكرایدەكات ئێستا كۆمەڵێك‬ ‫الیەن‌و كەسایەتی لەناو پرۆسەی‬ ‫سیاسی عێراق هەن هەوڵدەدەن‬ ‫پێگەی كورد لە بەغدا الواز بكەن‌و‬ ‫هەوڵدەدەن لەسەر مافە رەواكانی‬ ‫گەلی كوردستان سازش لەنێوان‬ ‫خۆیاندا بكەن‪.‬‬ ‫الی خۆشیەوە سەرۆكی‌ دیوانی‌‬ ‫سەرۆكایەتی‌ هەرێمی‌ كوردستان‬ ‫ئ��ەو ه��ەوااڵن��ەی‌ رەت��ك��ردەوە كە‬ ‫ئاماژە بە بوونی رێككەوتنێك‬ ‫لەنێوان سەركردایەتی‌ ك��وردو‬ ‫لیستی‌ ع��ێ��راق��ی��ەدا دەك���ەن بۆ‬ ‫كاندیدكردنی‌ ئەیاد عەلالویی بۆ‬ ‫ی ج��ەالل تاڵەبانی‌‌و‬ ‫جێگرتنەوە ‌‬

‫‌وەرگرتنی‌ پۆستی‌ سەرۆك كۆمار‪.‬‬ ‫د‪.‬ف��وئ��اد حوسێن‪ ،‬سەرۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫دی��وان �ی‌ سەرۆكایەتی‌ هەرێمی‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان ل��ە لێدوانێكیدا‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە‌و دەن��گ��ۆی��ە ‌وتی‌‬ ‫«ئەو راپۆرتە رۆژنامەوانیانەی‌‬ ‫كە باس ل��ەوەدەك��ەن رێككەوتن‬ ‫لەنێوان سەرۆكایەتی‌ هەرێم‌و‬ ‫لیستی‌ عێراقیەدا هەیە بۆ ئەوەی‌‬ ‫ئ��ەی��اد ع��ەل�لاوی��ی ب��ۆ پۆستی‌‬ ‫سەرۆك كۆمار كاندیدبكرێت هیچ‬ ‫بنەمایەكی‌ نی یە»‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەردان��ی��دا ب��ۆ سلێمانی‬ ‫م��ەس��ع��ود ب���ارزان���ی‌‌و‌وەف���دی‌‬ ‫ب���ااڵی‌ مەكتەبی‌ س��ی��اس��ی‌‌‪ ،‬لە‬ ‫كۆنفرانسێكی‌ رۆژنامەنووسیدا‪،‬‬ ‫بارزانی‌ ڕایگەیاند‪ ،‬پزیشكەكان‬ ‫پێیان ڕاگەیاندوون كە تەندروستی‌‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان��ی‌ ب��ەرەوب��اش��ب��وون‬ ‫دەچێت‪ ،‬ب��ەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫نەخۆشییەكە جدییە‌و ئاسان‬ ‫نییە‪ ،‬دەبێت هەموو ئەگەرێك‬ ‫ل��ەب��ەرچ��او بگیرێت‪ ،‬ب��ارزان �ی‌‬ ‫‌وتیشی‌‪ ،‬ئێستا كاتی‌ ئەوەنی‬ ‫یە باس لەجێگرەوەی تاڵەبانی‌‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫كورد‪ :‬پۆستی‌ سەرۆكایەتی‌‬ ‫كۆمار ئیستیحقاقی‌ كوردە‬ ‫ئەندامێكی‌ ئەنجومەنی‌ نوێنەران‬ ‫لە لیستی‌ هاوپەیمانی‌‪ ،‬جەخت‬ ‫لەسەر ئەوە دەكاتەوە دەوڵەتی‬ ‫یاسا ناتوانێت كورد لەو پۆستە‬ ‫بێبەشبكات‪.‬‬ ‫بورهان محەمەد ف��ەرەج ‌وتی‬

‫«پۆستی‌ سەرۆكایەتی‌ كۆمار‬ ‫ئیستیحقاقی‌ ك��وردەو دەوڵەتی‌‬ ‫یاسا ناتوانێت كورد بێبەشبكات‪،‬‬ ‫ئ���ەگ���ەر ب���ی���ان���ەوێ���ت ك���ورد‬ ‫لەئیستیحقاقی‌ خۆی‌ بێبەشبكات‬ ‫ئەوە مانای‌ پارچە پارچە بوونی‌‬ ‫خاكی‌ عێراقە»‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو‌وت��ی��ش��ی «ئ��ەگ��ەر‬ ‫تاڵەبانی‌ نەیتوانی‌ بگەڕێتەوە بۆ‬ ‫پۆستەكەی‌ كورد گفتوگۆ لەگەڵ‬ ‫لیستی‌ هاوپەیمانی‌ نیشتیمانیدا‬ ‫دەكات نەك دەوڵەتی‌ یاسا»‪.‬‬ ‫ئ��ارێ��ز ع��ەب��دوڵ�لا‪ ،‬ئەندامی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی‪ ،‬دەربارەی‌‬ ‫ئ���ەگ���ەری‌ گ��رف��ت دروس��ت��ك��ردن‬ ‫ل���ەب���ەردەم ك��ان��دی��دی‌ ك���ورددا‬ ‫ب���ۆ ج���ێ���گ���رەوەی‌ ت��اڵ��ەب��ان �ی‌‬ ‫لەالیەن دەوڵەتی‌ یاساوە ‌وتی‬ ‫«سەرلەبەری‌ پرۆسەی‌ سیاسی‌‬ ‫ع��ێ��راق لەغیابی م��ام ج��ەالل��دا‬ ‫گۆڕانكاری‌ بەسەردا دێت»‪.‬‬ ‫ئارێز عەبدوڵاڵ پێیوایە بوونی‬ ‫مام جەالل لە بەغداد كاریگەری‬ ‫زۆری هەیە‪ ،‬ئەگەر مام جەالل‬ ‫نەیتوانی ئەو ئەركە لە ئەستۆ‬ ‫بگرێتەوە‪ ،‬بێگومان پێداگیری‬ ‫لەسەر ئەو رێككەوتنەی رابردووە‬ ‫دەكەینەوە كە هەمانە‌و پێویستە‬ ‫س��ەرۆك كۆمار ك��وردێ��ك بێت‪،‬‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی هاوسەنگی‬ ‫پێكهاتەی سیاسی‌و‬ ‫حوكم لە عێراقدا‬ ‫راب���گ���ی���رێ���ت‌و‬ ‫الی���ەن���ێ���ك‬

‫ئارێز عەبدوڵاڵ ‪:‬‬ ‫پێداگ���ری الیەن���ە سیاس���یەكانی‬ ‫كوردستان‌و كەس���ایەتی مام جەالل‬ ‫ئەوەی س���ەلماند مام ج���ەالل هەر‬ ‫ب���ە س���ەرۆك كۆم���ار دەمێنێتەوە‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪9‬‬

‫بەسەر الیەنێكی تردا زاڵ‌و بەهێز‬ ‫نەبێت‬ ‫مام جەالل لەكاری سیاسی دوور‬ ‫دەكەوێتەوە‬ ‫ی‬ ‫سەرۆكی‌ ئەنجومەنی‌ ناوەند ‌‬ ‫یەكێتیی‌ نیشتیمانی‌ كوردستان‪،‬‬ ‫رایگەیاند تیمی‌ پزیشكی‌ جەالل‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان��ی‌ س�����ەرۆك ك��ۆم��ار‬ ‫ت‬ ‫روون��ی��ان��ك��ردووەت��ەوە دەب��ێ� ‌‬ ‫تاڵەبانی‌ دوو مانگ پشوو بدات‌و‬ ‫لەكاری سیاسی دوور بكەوێتەوە‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ع��ادل م���وراد راگ��ەی��ان��د تیم ‌‬ ‫ی‬ ‫پزیشكی‌ تایبەت بە چارەسەركردن ‌‬ ‫سەرۆك كۆمار باسی‌ لەوەكردووە‬ ‫تاڵەبانی‌ ب��ەب��اش�ی‌ چ��ارەس��ەر‬ ‫‌وەردەگرێت‪ ،‬بەاڵم دەبێت ماوەی‌‬ ‫دوو مانگ پشوو بدات‌و دوور بێت‬ ‫لە كاری‌ سیاسی‪.‬‬ ‫الیەنە سیاسییەكان‪ :‬غیابی‬ ‫تاڵەبانی قەیرانەكان قوڵتر‬ ‫دەكاتەوە‬ ‫جەختدەكەنەوە‪،‬‬ ‫الیەنەكان‬ ‫نەبوونی تاڵەبانی لەپۆستەكەیدا‬ ‫كاریگەری لەسەر پرۆسەی‌ سیاسی‬ ‫عێراق دەبێت‌و دەڵێن ئەستەمە‬ ‫ی‬ ‫كەسێكی تر بتوانێت شوێنەكە ‌‬ ‫بگرێتەوە‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سەعد مەتڵەبی ‌‌وتی «تاڵەبان ‌‬ ‫ك��ەس��ای��ەت��ی��ی��ەك�ی‌ ب��ەه��ێ��زە بۆ‬ ‫ئ��ەوەی‌ پۆستی‌ س��ەرۆك كۆمار‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ب��ات‌و ه��ی��چ كەسێك‬ ‫ناتوانێت جێگەی‌ بگرێتەوە»‪.‬‬ ‫ه�����اوك�����ات‬ ‫ئ�������ارێ�������ز‬

‫عەبدواڵ جەخت دەك��ات��ەوە هیچ‬ ‫كەسێك ل��ەع��ێ��راق��دا ناتوانێت‬ ‫بۆشایی‌ تاڵەبانی‌ پڕبكاتەوە‪،‬‬ ‫ئاماژە بەوەشدەكات ئومێد هەیە‬ ‫بۆ گەڕانەوەی‌ تاڵەبانی‌ بۆ سەر‬ ‫كارەكەی‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ‌وتیشی «دووری‌ مام‬ ‫ج��ەالل كاریگەری‌ زۆری‌ دەبێت‬ ‫لەسەر پرۆسەی‌ سیاسی‌ عێراق‌و‬ ‫پەیوەندییەكانی‌ نێوان هەرێم‌و‬ ‫ناوەند»‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی‌ ف��راك��س��ی��ۆن � ‌‬ ‫یەكگرتووی‌ ئیسالمی‌ كوردستان‬ ‫لە پەرلەمانی‌ عێراق ڕایگەیاند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب��ەه��ۆی‌ ن��ەب��وون�ی‌ ڕێ��گ��ەچ��ارە ‌‬ ‫‌واقیعی‌‌و جدی‌ بۆ قەیرانە یەك‬ ‫لەدوای‌ یەكەكان‪ ،‬پرۆسەی‌ سیاسی‌‬ ‫لە عێراق بەرەو ئاڵۆزبوونی‌ زیاتر‬ ‫هەنگاو دەنێت‪.‬‬ ‫بەكر حەمە س��دی��ق‪‌ ،‬وتیشی‬ ‫«ج���ەالل ت��اڵ��ەب��ان �ی‌‪ ،‬س��ەرۆك‬ ‫كۆماری‌ عێراق پارێزەری‌ پرۆسەی‌‬ ‫سیاسی‌ عێراقە‪ ،‬چونكە بە یەك‬ ‫چاو تەماشای‌ هەمووان دەكات‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ب��ەاڵم ل���ەدوای‌ نەخۆشكەوتن ‌‬ ‫ی‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان �ی‌ پ��ڕۆس��ەی‌ سیاس ‌‬ ‫هیوایەكی‌ گەورەی‌ لەدەستداوە»‪.‬‬ ‫یەكێتی‪ :‬تاڵەبانی ئومێدی‬ ‫الیەنەكانە‬ ‫ئ���ارێ���ز ع��ب��دال��ل��ه ئ��ەن��دام��ی‬ ‫س����ەرك����ردای����ەت����ی ی��ەك��ێ��ت��ی‬ ‫روون���ی���دەك���ات���ەوە م���ام ج��ەالل‬ ‫ك���اری���گ���ەری ل���ەس���ەر الی��ەن��ە‬ ‫سیاسیەكان زۆر ب��ووە چ ‌وەك‬

‫سەرۆك كۆمار‪ ،‬چ‌وەك كەسایەتی‬ ‫خۆی‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو ‌وتیشی «یەكێك لە‬ ‫هۆكارەكانی گەورەتر نەبوونی‬ ‫قەیرانەكان‌و ئومێدی الیەنەكان‬ ‫ب��وو ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی ئەو‬ ‫قەیرانانەی كە لە عێراقدا هەن‪،‬‬ ‫پێش نەخۆشیەكەش كۆمەڵێك‬ ‫هەنگاوی ناو توانی سەركەوتن‬ ‫بەدەستبهێێت‪ ،‬ب��ەاڵم بەداخەوە‬ ‫پێش ئ��ەوەی پەیامەكەی بگاتە‬ ‫ئەنجام دووچاری ئەو نەخۆشیە‬ ‫بوویەوە‪ ،‬غیابی‌و ئامادەنەبوونی‬ ‫لەناو پرۆسەی سیاسی عێراق‬ ‫ل���ەس���ەر پ��ۆس��ت��ی ح��وك��م��ران��ی‬ ‫بەدڵنیاییەوە كاریگەری دەبێت لە‬ ‫ئێستا‌و ئایندەی عێراق»‪.‬‬ ‫وتیشی «هەموومان ئەزانین‬ ‫م���ام ج����ەالل چ ب��ۆش��ای��ی��ەك��ی‬ ‫دروستكردووەو كاریگەری چی یە‪،‬‬ ‫پەیامەكەی ئەو روون‌و ئاشكرابووە‬ ‫لەبەر ئەوەی هەركەسێك پەرۆشی‬ ‫‌واڵت‌و گ��ەل��ەك��ەی بێت ئەبێت‬ ‫دەستبەرداری ئەو پەیامەی مام‬ ‫جەالل نەبێت»‪.‬‬ ‫ب���ە ب�����ڕوای ئ��ەن��دام��ەك��ەی‬ ‫سەركردایەتی یەكێتی ئاسان نی‬ ‫یە كەسێك بتوانێت شوێنی مام‬ ‫جەالل بگرێتەوە ‌وتیشی «كێشەكە‬ ‫لەوەدایە ئەو كاریگەرییە گەورە‌و‬ ‫ئ���ەزم���وون‌و گفتوگۆ زۆر‌و پر‬ ‫لە دونیا دیدەییەی م��ام جەالل‬ ‫هەیبووە ئاسان نییە كەسێك‬ ‫بتوانێت شوێنی بگرێتەوەو پڕی‬

‫حاكم شێخ لەتیف‪:‬‬ ‫لە ‪2010‬ـەوە زۆر هەوڵیدا كەس بە قسەی‬ ‫نەكردو دەسەاڵتەكانی سەرۆك كۆمار‬ ‫شكڵین‌و بڕیار الی حكومەت‌و مالكییە‌و‬ ‫بە قسەی كەس ناكات‬ ‫‪10‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬م��ەس��ەل��ەك��ە خ��ودی‬ ‫كەسایەتیەكەیە»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «ی��ەك��ێ��ت �ی‌و الی��ەن��ە‬ ‫سیاسییەكانی ت��ری كوردستان‬ ‫ئەوپەری هەوڵدەدەن ئەو پەیامەی‬ ‫مام جەالل بە ئەنجام بگەیەنن»‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی��ت��ری��ش��ەوە سلێمان‬ ‫ع���ەب���دواڵ ی���ون���س‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی‬ ‫ئەنجوومەنی ب��ااڵی رێكخستنی‬ ‫یەكێتی سەبارەت بە هەوڵەكانی‬ ‫تاڵەبانی لە بەغدا رایگەیاند‬ ‫«ن��ەخ��ش��ە رێ��گ��ای م���ام ج��ەالل‬ ‫نەخشە رێگای سەرۆكی هەرێم‌و‬ ‫هەموو هێزە سیاسیەكانی هەرێم‌و‬ ‫عێراقە»‪.‬‬ ‫س��ل��ێ��م��ان ‌وت��ی��ش��ی» نەخشە‬ ‫رێ��گ��اك��ەی م��ام ج���ەالل نەخشە‬ ‫رێ��گ��ای��ەك��ە ل��ە ب���ەرژەوەن���دی‬ ‫ب��ااڵی خەڵكی ه��ەرێ �م‌و عێراق‌و‬ ‫ب����ەرژەوەن����دی دی��م��وك��راس��ی‌و‬ ‫گۆرانكاری ئیداریدایە لەنەخشەی‬ ‫سیاسی عێراقدا‌و لەبەرژەوەندی‬ ‫عێراقی تەوافوقی‌و هاوچەرخدایە‬ ‫بۆیە تەسور ناكەم ئاسان بێت‬ ‫تەجاوزی رێبازو فكرو نەخشە‬ ‫رێگای مام جەالل بكرێت لە الیەن‬ ‫هیچ كەسێكەوە»‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارێك‪ :‬قوڵبوونەوەی‬ ‫قەیرانی ع��ێ��راق پ��ەی��وەن��دی بە‬ ‫نەخۆشیەكەی تاڵەبانیەوە نی یە‬ ‫حاكم شێخ لەتیف‪ ،‬ئەندامی‬ ‫پەرلەمانی ع��ێ��راق‌و پسپۆر لە‬ ‫یاسای دەستووری رایدەگەێنێت‬ ‫لەگەڵ ئەوەی خەباتی تاڵەبانی لە‬ ‫گۆرپانی سیاسی عێراقدا ئینكاری‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ب��ەاڵم قوڵبوونەوەی‬ ‫قەیرانی عێراق هیچ پەیوەندی‬ ‫بە نەخۆشیەكەی ئەوەوە نی یەو‬ ‫لەوە گەورەترە‪.‬‬ ‫حاكم شێخ لەتیف ب��ۆ رێگا‬ ‫‌وت��ی��ش��ی «ل���ە ‪2010‬ەوە زۆر‬ ‫هەوڵیدا كەس بە قسەی نەكردو‬ ‫دەس��ەاڵت��ەك��ان��ی س���ەرۆك كۆمار‬ ‫شكڵین‌و ب��ڕی��ار الی حكومەت‌و‬ ‫مالكییە‌و بە قسەی كەس ناكات»‪.‬‬

‫ناوبراو وتیشی «ئەوەی دەڵێت‬ ‫نەخۆشیەكەی تاڵەبانی كاریگەری‬ ‫هەیە ئەوە بازدانە بەسەر كێشەو‬ ‫موشكلیەكاندا‪‌،‬وەگەرنا دوو ساڵ‌و‬ ‫نیوە ئەو هەوڵ دەدات‌و كەس بە‬ ‫قسەی ناكات لەبەر ئەوە بڕیارەكان‬ ‫بەدەست ئەو نین‌و كێشەكان الی‬ ‫كوتلە سیاسییەكانە‌و ئەوانیش‬ ‫بەقسەی ناكەن»‪.‬‬ ‫ب���ە پ���ێ���چ���ەوان���ەش���ەوە ئ��ەو‬ ‫پ���ەرل���ەم���ان���ت���ارە پ��ێ��ی��وای��ە‬ ‫سەركردەكانی كورد نەك قەیرانیان‬ ‫چ���ارەس���ەر ن���ەك���ردووە بەڵكو‬ ‫قەیرانیان بۆ كورد خوڵقاندووە‪.‬‬ ‫ح��اك��م شێخ لەتیف جەخت‬ ‫ل����ەوەدەك����ات����ەوە س��ی��اس��ەت��ە‬ ‫چەوتەكانی ئ��ەوان ك��وردی بەم‬ ‫رۆژە گ��ەی��ان��دووەو ‌وتیشی «لە‬ ‫‪2002‬ەوە خەڵك هاوار دەكەن ئێوە‬ ‫دەرۆن بەغداد دروست دەكەن چەقۆ‬ ‫لەملی كورد دەسوون»‪.‬‬ ‫شێخ لەتیف ‌وتیشی «عێراق‬ ‫دی��م��وك��راس�ی‌و‬ ‫نابێتە‌واڵتێكی‬ ‫ك��وردی��ش ق��ەت نابێتە شەریكە‬ ‫بریار‪ ،‬ئێمە هەمیشە‌وەك میوان‬ ‫تەماشا دەكرێین‪ ،‬دەبوو یەكسەر‬ ‫لەگەڵ روخانا كێشەكانی خۆمان‬ ‫ی��ەك�لا ب��ك��ەی��ن��ەوە بەتایبەتی‬ ‫مەسەلەی زەوی‌و خاك»‪.‬‬ ‫بە ب��ڕوای ئ��ەو پەرلەمانتارە‬ ‫دەسەاڵتی كوردی لە بەغداد شوێن‬ ‫پۆست‌و پارە كەوتوون لوبارەوە‬ ‫‌و‌وت����ی «ئ�����ەوان خ���ۆی���ان‌وەك‬ ‫فەیلسوف‌و حەكیمی سیاسەت‬ ‫تەماشا دەك��رد‌و خەڵكانی تریش‬ ‫كە رەخنەیان لێدەگرتن بە نەزان‌و‬ ‫لە دونیا نەگەیشتوویان دەزانین‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دەرك���ەوت ئ���ەوان خۆیان‬ ‫سیاسەتێكی زۆر هەڵەیان پەیرەو‬ ‫كردووەو لنگاوقوچ لە سیاسیەت‬ ‫گەیشتوون»‪.‬‬ ‫خانمی یەكەم جێگەی سەرۆك‬ ‫كۆمار دەگرێتەوە‬ ‫مایكل رۆبن توێژەر لەپەیمانگەی‬ ‫(ئینتەر پ��رای��س)ی ئەمریكی‌و‬

‫ش���ارەزا لە سیاسەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‌و عێراق رایدەگەیەنێت‬ ‫رەمزیەتی سەرۆكێكی ژن لەعێراقدا‬ ‫پۆزەتیڤەو دەڵێت «ئەگەر هێرۆخان‬ ‫پۆستی سەرۆكایەتی‌وەربگرێت‪،‬‬ ‫ئەنجامەكان جیاواز دەبن»‪.‬‬ ‫ل��ەوت��ارێ��ك��ی��دا رۆب����ن‪ ،‬كە‬ ‫لەگۆڤاری كۆمێنتری ئەمریكی‬ ‫باڵویكردووەتەوە‪ ،‬بەناونیشانی‬ ‫(ئایا عێراق سەرۆكێكی ژنی‬ ‫دەبێت؟) باس لە ئەگەری بوونی‬ ‫سەرۆكێكی ژن ب��ۆ داه��ات��ووی‬ ‫ع��ێ��راق دەك����ات‌و ن���اوی هێرۆ‬ ‫ئیبراهیم ئ��ەح��م��ەد‪ ،‬خانمی‬ ‫ی��ەك��ەم��ی ع��ێ��راق دەهێنێت‪،‬‬ ‫‌وەك جێگرەوەیەك بۆ پۆستی‬ ‫سەرۆك كۆماری عێراق‪ ،‬ئەوەش‬ ‫لەحاڵەتی باش نەبوونی باری‬ ‫تەندروستی تاڵەبانی‪ ،‬كە ئێستا‬ ‫بۆ چارەسەر لەئەڵمانیایە‪.‬‬ ‫رۆبن دەڵێت «چەند كوردێكی‬ ‫عێراقی لە بۆچوونەكانی خۆیاندا‬ ‫دەربارەی كاندید بۆ ئەو پۆستە‪،‬‬ ‫ناوێكی تریان پێشنیار كردووە‪،‬‬ ‫هاوسەرەكەی جەالل تاڵەبانی‪،‬‬ ‫هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد‪“ ،‬هێرۆ‬ ‫خان بۆ ماوەیەكی درێژ هێزێكی‬ ‫سەرەكی ب��ووە لەناو یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستاندا‪ .‬هێزی‬ ‫ئەو تەنیا لەسەر پەیوەندییە‬ ‫هاوسەرییتەكەی رانەوەستاوە‪،‬‬ ‫بەڵكو بەڕاشكاوی لەسەر توانای‬ ‫خۆشی»‪.‬‬ ‫ل����ەگ����ەڵ ئ�������ەوەی رۆب����ن‬ ‫دەڵ��ێ��ت پۆستی سەرۆكایەتی‬ ‫ت��ەش��ری��ف��ات��ی��ی��ە‌و س��ەرۆك��ی‬ ‫پەرلەمان دەس��ەاڵت��ی زیاتری‬ ‫ه���ەی���ە‌و س���ەرۆك���ی داه���ات���وو‬ ‫زیاتر گیرۆدەی بەربەستەكان‬ ‫دەب��ێ��ت ل���ەوەی ك��ە ب��ۆ ج��ەالل‬ ‫تاڵەبانی هەبوو‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫هێرۆخان پۆستی سەرۆكایەتی‬ ‫‌وەربگرێت‪ ،‬ئەنجامەكان جیاواز‬ ‫دەبن‪ .‬رەمزیەتی سەرۆكێكی ژن‬ ‫لەعێراقدا پۆزەتیڤە»‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪11‬‬

‫ئەگەری ئەوە هەیە ‪ ٣‬مانگی تر‬ ‫مامۆس��تا کرێکار ئازاد بکرێت‬ ‫ڕێگا‪ :‬تایبەت‬ ‫لەدوای ئەوەی دادگای تەمیزی‬ ‫نەرویجی بڕیاری دەرکرد لەسەر‬ ‫م‪.‬ک��رێ��ک��ار ک��ە م���اوەی دووس��اڵ‬ ‫و دەم��ان��گ زی��ن��دان��ی سەپاند‬ ‫بەسەریدا‪ ،‬پێشتریش دواک��اری‬ ‫گ��ش��ت��ی داوای ح�����ەوت س��اڵ‬ ‫زیندانی کردبوو بۆ م‪.‬کرێکار‪،‬‬ ‫لەلێدوانێکیدا بۆ ڕاگەیاندنەکان‬ ‫داواک��اری گشتی بەناوی (ماریت‬ ‫باکەڤیگ) دەڵ��ێ��ت‪ :‬ڕاس��ت��ە من‬ ‫داوای ‪ ٧‬ساڵم کردوە بۆ کرێکار‬ ‫بەاڵم بەو بڕیارە رازیم کە ‪٢‬ساڵ‬ ‫و ‪ ١٠‬مانگە‪ ،‬ب��ەاڵم بە هۆکاری‬ ‫ئەوەی کەهیچ تۆمەتێکی تیرۆری‬ ‫لەسەری ساغ نەبۆتەوە تەنها بەو‬ ‫ماوەیە زیندانی کرا کە دووساڵ‬ ‫و دەمانگە‪ ،‬لەکاتێکدا م‪.‬کرێکار‬ ‫ساڵێك زی��ات��ری لەحوکمەکەی‬ ‫لەزینداندا بردۆتە سەر‪.‬‬ ‫لەوواڵتی نەرویج ساڵیك بە‬ ‫‪ ٩‬مانگ زیندانی دەژمێرێت خودی‬ ‫کرێکاریش وا بۆ ماوەی ‪ ١١‬مانگە لە‬ ‫زیندانی نەرویجدایە‪ ،‬لەسەرەتاوە‬ ‫بەتۆمەتی تیرۆر دوای ئ��ەوەی‬ ‫نەتوانرا بەسەریدا ساغ بکرێتەوە‬ ‫قورسترین سزایاندا بەسەریدا‬ ‫ئەویش تەنها هەرەشەکردن بوو‬ ‫لە سێ کوردو سەرۆكی حیزبێك‬ ‫(ئ��ارن��ا س��ۆل��ب��ێ��رگ)و س��ەرۆک��ی‬ ‫حکومەتی پێشوو (بۆندەڤیك)‬ ‫ه��ەم��وو ئ��ەم��ان��ە ئ��ەگ��ەر وەك‬ ‫خەڵکی ئاسایی مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫ب��ک��رای��ە دەب����وو ت��ەن��ه��ا ش��ەش‬ ‫مانگ حوکم بدرێت بەگوێرەی‬ ‫یاسای ئەو وواڵتە یاساناسێکی‬

‫‪12‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫سي مانطي تر ميدياكان ئاوةدان دةكةمةوة‬ ‫َ‬

‫نەرویجی لەلێدوانێکیدا ئەوەی‬ ‫روون���ک���ردەوە ک��ە ئ��ەو سزایەی‬ ‫دراوە ب��ەس��ەر ک��رێ��ک��اردا زۆرە‬ ‫چونکە ئەو بەرائەتی لەتیرۆر‬ ‫دەرچ����ووەو مەترسی گ���ەورەی‬ ‫نییە‪ ،‬لەبەرئەوە دەبوایە حوکمی‬ ‫زیندانیکردنەکەشی کەمتر بوایە‬ ‫لەوەی بەسەریدا سەپێنراوە‪ ،‬کە‬ ‫دوو ساڵ و دەمانگە!‬ ‫لەوواڵتی نەرویجدا هەر کەس‬ ‫دوو لەسەر سێی زیندانەکەی تەواو‬ ‫بکات و هیچ کێشەیەکی لەناو‬ ‫زینداندا دروست نەکردبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫بەشەی کەدەمێنێتەوە ڕەوان��ەی‬ ‫ماڵی دەک��ەن بەو مەرجەی لەو‬ ‫ماوەیەدا هیچ کێشەیەک دروست‬

‫ن��ەک��ات‪ ،‬ئ��ەم��ەش ه��ەم��وو کەس‬ ‫دەگرێتەوە مەگەر دەسەاڵتدارانی‬ ‫نەرویج هەر سیاسیانە مامەڵە‬ ‫بکەن لەگەڵ کێشەی مامۆستادا‬ ‫و نەیانەوێت ئەو مافە بدەن بە‬ ‫م‪.‬کرێکار و وەک هەموو مافەکانی‬ ‫تری پێشێلی بکەن‪ ،‬ئەو کاتیش‬ ‫حوکمەکە ه��ەر ساڵێک و چەند‬ ‫مانگێکی دەمێنێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫بەشێوەیەکی یاسایی مامەڵەی‬ ‫لەگەڵ دۆسیەکەدا بکرێت ئەوا‬ ‫م��اوەی چەند مانگێکی ت��ر‪ ،‬کە‬ ‫سێ مانگ بۆ شەش مانگ دەبێت‬ ‫زیندانکردنەکەی‪ ،‬پ��اش ئ��ەوە‬ ‫م‪.‬کریکار ئازاد دەبێت کە ئەگەری‬ ‫ئەمەیان زیاترە‪.‬‬

‫ێ سەرۆكن‬ ‫لیژنەكانی پەرلەمانی كوردستان ب ‌‬

‫گۆڕان ئامادەیە سەرۆكایەتی چەند‬ ‫لیژنەیەك بكات‬

‫ڕاپۆرتی‪ :‬كاروان موحەمەد‬ ‫ل���ە ك���ات���ێ���دا پ��ەرل��ەم��ان��ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان كەمتر ل��ە ساڵیكی‬ ‫م���اوە ب��ۆ ت��ەواوك��ردن��ی خولی‬ ‫سێیەم‪ ،‬بەاڵم چەند لیژنەیەكی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ك���وردس���ت���ان تا‬ ‫ئێستا بێ س��ەرۆك��ن دواب���ەدوای‬ ‫چەند ئ��اڵ��وگ��ۆڕی��ەك لەپۆستە‬ ‫ب��ااڵك��ان��ی هەرێمی كوردستان‬ ‫لەنێوان پارتی‌و یەكێتیدا لەوانە‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬كەچی‬ ‫دەبوو كەم‌و كوڕی‌و كەلێنەكانی‬ ‫چ��ارەس��ەرب��ك��ردب��ای��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫مانەوەو كەڵەكەبوونی كێشەكان‬ ‫جار لەجار وەك خۆی ئاڵۆزتر‬ ‫دەبن‌و كێشەی تریش دەخرێنەڕوو‬ ‫لێژنەی یاسایی لەپەرلەمان كە‬ ‫بەلێژنەی فلتەر دادەنرێت بۆ هەر‬ ‫پ��ڕۆژە یاسایەك لەو دەزگایە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم دوای ئ���ەوەی س��ەرۆك��ی‬ ‫لێژنەی پێشوو كرایە وەزیری داد‬ ‫لەو ساتەوە شوێنەكەی بە بەتاڵی‬ ‫م��اوەت��ەوەو پەرلەمانتارێكیش‬ ‫ئاماژە بەوە دەكات »كە لێژنەی‬ ‫یاسایی سەرۆكایەتی لەنێوان‬ ‫دووالی���ەن���ی دەس�����ەاڵت ه��ەی��ە‬ ‫لەسەر وەرگرتنی سەرۆكایەتی‬ ‫لێژنەكە»‪.‬‬ ‫ڕێباز فەتاح ئەندامی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان لەفراكسیۆنی گۆڕان‬ ‫لەلێدوانێكیدا بۆ گۆڤاری رێگا‬ ‫وتی »لێژنەی یاسایی لەنێوان‬ ‫ئەو دوو الیەنە تەنانەت الیەنێكی‬ ‫دیاریكراویشدا ملمالنێ هەیە‪،‬‬

‫بۆیە ئەمەش یەكالیی نەبۆتەوە»‪.‬‬ ‫ل�������ەب�������ارەی ل���ێ���ژن���ەی‬ ‫تەندروستیشەوە كە سەرۆكی ئەو‬ ‫لێژنەیە بۆتە جێگری سەرۆكی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪،‬بەاڵم ئەو‬ ‫پەرلەمانتارەی گۆڕان كە هاوكات‬ ‫ئەندامی لێژنەی تەندروستیشە‬ ‫وت��ی »ئ��ەگ��ەرچ��ی قسە لەسەر‬ ‫ئ��ەوە ك��راوە گ��ۆڕان وەك مافی‬ ‫خۆی سەرۆكایەتی ئەو لێژنەیەی‬ ‫پێبدرێت بەگوێرەی ئیستیحقاقی‬ ‫هەڵبژاردن ب��ەاڵم تەنها بەڵێن‬ ‫بوو نەبۆتە كردار ئامادەنەبوون‬ ‫پێمانی ب���دەن ب��ەو لێژنانەی‬ ‫كاریگەریان هەیە»‪.‬‬ ‫ل�����ەالی�����ەك�����ی دی�����ك�����ەوە‬ ‫پەرلەمانتارێكی كۆمەڵ هۆكاری‬ ‫ئ���ەو كەلێنە ل��ە پ��ەرل��ەم��ان��ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ۆ كەمتەرخەمی‬ ‫سەرۆكایەتی دەگێڕێتەوە»‪.‬‬ ‫س�����ەرگ�����وڵ ق�����ەرەداغ�����ی‬ ‫پەرلەمانتاری كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫بۆ رێگا وتی »هۆكاری مانەوەی‬ ‫كەمتەرخەمی و گ��وێ��ن��ەدان بە‬ ‫لێژنەكان كە ئایا كارایەو چۆن‬ ‫دەگوزەرێت چونكە بەپێی پەیڕەوی‬ ‫ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫ئەندامانی لێژنە ك��ۆدەب��ن��ەوە‬ ‫دەتوانن بەتەوافوق بەپێی كورسی‬ ‫لیستەكان س��ەرۆك دی��اری بكەن‬ ‫كە بە پلەیەك كەمتەرخەمی بۆ‬ ‫لیستی كوردستانی دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ه��ەڵ��ب��ژاردن لەلیستەكان‬ ‫دەبێت بە ئامادەبوونی سكرتێری‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بێت»‪.‬‬ ‫قەرەداغی وتیشی »ماوەیەكی‬

‫زۆرە لەكاتێكدا سەرۆكی لێژنەی‬ ‫تەندروستی بۆتە جێگری سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬كە تا ئێستا فەراغی‬ ‫دروس��ت��ك��ردووە س��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫پەرلەمان كەمتەرخەمە لەیەكالیی‬ ‫ن���ەك���ردن���ەوەی س��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫لێژنەكە»‪.‬‬ ‫ج��ێ��گ��ری س���ەرۆك���ی لیستی‬ ‫كوردستانیش ئاماژە بەوە دەكات‬ ‫»سەرۆكایەتی پەرلەمان ئایا‬ ‫كەمتەرخەمە لەدیاری نەكردنی‬ ‫سەرۆكایەتی لێژنەكان»‪.‬‬ ‫ع��وم��ەر ن��ورەددی��ن��ی ب��ۆ ڕێگا‬ ‫ڕوون�����ی ك�����ردەوە »ل��ەم��ان��گ��ی‬ ‫حەوتەوە تا مانگی یازدە چاوەڕێی‬ ‫بەشداربوونی ئۆپۆزسیۆن بوون بە‬ ‫تایبەتی گۆڕان بۆ ئەوەی بەشداری‬ ‫ل���ەو ل��ێ��ژن��ان��ەدا ب��ك��ات‪،‬ب��ەاڵم‬ ‫س��ەرئ��ەن��ج��ام ب��ەش��دارن��ەب��وون‬ ‫پاش ئەوەی هەندێك گۆڕانكاری‬ ‫لەلێژنەكان ك���راوە م��اوەت��ەوە‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژاردن‬ ‫بۆ سەرۆكی لێژنەكان بكات»‪.‬‬ ‫نورەددینی وتیشی »ئێمە وەكو‬ ‫لیستی كوردستانی پێمانباشە ئەو‬ ‫دەرفەتە لەئارادا بێت الیەنەكان‬ ‫ب��ەش��دارب��ن ئ��ەم��ەش پێویستە‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان ئەو كارە‬ ‫بكات»‪.‬‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ت��ارێ��ك��ی دی��ك��ەش‬ ‫بۆچوونی وایە »هەر لەسەرەتاوە‬ ‫هەندێك لەلێژنەكان بە تایبەتی‬ ‫لێژنەی نەزاهە وەك نەبوون وایە‬ ‫كە لێژنەی نەزاهە نەیتوانیوە‬ ‫ڕۆڵی خۆی بگێڕیت لە چاودێری‬ ‫كردنی دۆخەكە»‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪13‬‬

‫خەلیل عوسمان پەرلەمانتاری‬ ‫فراكسیۆنی كوردستانی لەسەر‬ ‫لیستی یەكێتی بۆ ڕێگا ئاماژە‬ ‫ب���ەوە دەك���ات »ب��ەپ��ل��ەی یەكەم‬ ‫ه��ۆك��اری پ��ڕن��ەك��ردن��ەوەی ئەو‬ ‫لێژنانە بۆ ئەو بارودۆخەی ناو‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان‌و كەمتەرخەمی ئەو‬ ‫كاتەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان دەگەڕێتەوە كە نازانم‬ ‫بۆچی یەكالیی ن��ەك��ردەوە‪ ،‬كە‬ ‫ح��ەق ب��وو ب��ەوەی ئ��ەو لێژنانە‬ ‫سەرۆكایەتیان هەبێت»‪.‬‬ ‫ئ��ەو پەرلەمانتارەی یەكێتی‬ ‫باسی ل��ەوەش ك��رد «ئەگەرێك‬ ‫هەیە ل��ەم م��اوەش��دا گ���ۆڕان كە‬ ‫داوای���ان ك��ردب��وو سەرۆكایەتی‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ل��ێ��ژن��ەی��ان پێبدرێت‬ ‫لەوانەیە سەرۆكایەتی پەرلەمانی‬ ‫كوردستانیش هەوڵی پڕكردنەوەی‬ ‫بدات»‪.‬‬ ‫هاوكات ڕێباز فەتاح دەڵێت‬ ‫»ئێمە س��ەرۆك��ای��ەت��ی لێژنەی‬ ‫الوەكی‌و بێ كاریگەرمان ناوێت ‌و‬ ‫قبولی ناكەین وەكو خێر هەندێ‬ ‫لێژنەی ناكاریگەرمان پێبدرێت»‪.‬‬

‫ثةرلةماني كوردستان‬

‫‪14‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫دەرب����ارەی لێژنەی ن��ەزاه��ەو‬ ‫كاریگەری لەسەر لێپرسینەوە‪،‬‬ ‫سەرگۆاڵ قەرەداغی وتی» خولی‬ ‫ئێستا بەرەو كۆتایی دەروات كە‬ ‫لەم خولەدا ئەو لێژنەیە دروست‬ ‫ك��را پێم وای��ە دان��ان��ی لێژنەی‬ ‫نەزاهە لەپەرلەمان یەكێك بوو‬ ‫ل��ەو بانگێشانە دەس����ەاڵت بۆ‬ ‫لێپرسینەوە لە گەندەڵكاران‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لەیەكەم هەنگاودا داوای‬ ‫ڕاپۆرتەكانی دیوانی چاودێری‬ ‫داراییمان كرد ئەوەش بەڵگە بوو‬ ‫لەسەر ئ��ەوەی نیەتی دەس��ەاڵت‬ ‫چاكسازی نیە تەنها جوانكاریە‬ ‫نایەوێ لێژنەی نەزاهە ئەكتیڤ‬ ‫بێت «‪.‬‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ت��ارەك��ەی گ���ۆڕان‬ ‫ل���ەب���ارەی ل��ێ��ژن��ەی ن��ەزاه��ەوە‬ ‫پێی وای��ە »ل��ەپ��اش كاركردنی‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان لەهەوڵی‬ ‫الواز كردنی ئەو لێژنەیە بووە‬ ‫هیچ ئیڕادەیەكیش نیە بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو لێژنەیە رۆڵ��ی خۆی ببینێ‬ ‫باشترین بەڵگەش ش��اردن��ەوەی‬ ‫ئەو راپۆرتانەی دیوانی چاودێری‬

‫دارای��ی بوو كە هاتە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان كە هەوڵی الواز كردنی‬ ‫لێژنەكەدرا وەك ئێستا دەیبینین‬ ‫بەدڵنیاییەوە ب��اوەڕم��ان وای��ە‬ ‫الیەنی زۆرینە بەو ئاراستەیەیە‬ ‫لەپەرلەمانی كوردستان دەزگایەكی‬ ‫كاریگەر نەبێت دەسەاڵت بەشێوەی‬ ‫سیستەماتیك گەندەڵی پەردەپۆش‬ ‫دەكات»‪.‬‬ ‫پاش چەندین گرفتی ئاڵۆزی‬ ‫ن��ێ��وان دەس���ەاڵت‌و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بڕیاردرابوو ڕەشنووسی دەستوری‬ ‫ه��ەرێ��م بگەڕێتەوە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان بەاڵم ئەویش تا ئێستا‬ ‫هیچ باس‌و خواسێكی لەبارەوە‬ ‫نەكراوە»‪.‬‬ ‫ل�����ەم ڕووەوە خ��ەل��ی��ل‬ ‫عوسمان پەرلەمانتاری یەكێتی‬ ‫لەفراكسیۆنی كوردستانی وتی»‬ ‫ت��ا ئێستا هیچ ئامادەكاریەك‬ ‫نیە ب��ۆ گ��ەڕان��ەوەی ڕەشنوسی‬ ‫دەستوور بگەڕیتەوە بۆ پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەداخ��ەوە‬ ‫ن��ەگ��ەڕاوت��ەوەو ئ��ەگ��ەر ن��ا هیچ‬ ‫ئیشكالیەتێكی قانونی نیە»‪.‬‬

‫دكتۆر موسەننا‪:‬‬

‫سەركەوتنی ئیسالمییەكانی‬

‫كوردستان ئایندەیەو زۆر دوور نییە‬ ‫دیمانە‪:‬كارزان عوسمان كەالری‬ ‫لەم دیمانەیەدا بەڕێز دكتۆر‬ ‫موسەننا ئەمین ئەندامی‬ ‫سەركردایەتی یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمی كوردستان و شارەزا‬ ‫لەبواری سیاسی میسردا‬ ‫وەاڵمی چەند پرسیارێكی‬ ‫تایبەتی گۆڤاری ڕێگا دەداتەوە‬ ‫كەتایبەتن بەبارودۆخی واڵتی‬ ‫میسرو سەركەوتنی ئیخوان‬ ‫موسلمین لەو واڵتە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئەگەر بەشێوەیەكی‬ ‫گشتی ب��اس لەپشێوییەكانی‬ ‫ئەم دواییەی واڵت��ی میسرمان‬ ‫بۆ بكەیت؟ ئ��ەو ڕاگەیەنراوە‬ ‫دەستورییە ئەو ناڕەزایەتییەی‬ ‫بەدوای خۆیدا هێنا هۆكار چی‬ ‫بوو؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫واڵتێكی وەكو میسر دوای زیاتر‬ ‫لەشەست ساڵ‪ ،‬لەژێردەستی‬ ‫سەربازو حوكمێكی دیكتاتۆری‪،‬‬ ‫ڕژێمێكی ك��راوەی شۆڕشگێڕی‬ ‫دێتە سەردەسەاڵت‪ ،‬شۆڕشێك‬ ‫ه��ەم��وچ��ی��ن و ت��وێ��ژەك��ان‬ ‫وئ���ای���دۆل���ۆژی���اك���ان ت��ی��اي��دا‬ ‫بەشداربون‪ ،‬ئاستی چاوبڕینە‬ ‫دەس�����ەاڵت ل��ەه��ەم��وو هێزە‬ ‫سیاسیەكان دەگ��ات��ە لوتكە‪،‬‬ ‫دەن��گ��دان‪،‬‬ ‫سروشتییەكاتی‬

‫هێزێكی دیاریكراوی سیاسی‪،‬‬ ‫دێتە سەردەسەاڵت‪ ،‬هێزەكانی‬ ‫دیكە خۆیان بەدۆڕاو سەیربكەن‪،‬‬ ‫هەندێك ل��ەو هێزانە هێزی‬ ‫سیاسی تەندروستن و تێدەگەن‬ ‫گەمەی سیاسی دیموكراتیانە‬ ‫پێویستی بەڕۆحێكی ڕیازییە‪،‬‬ ‫ب��ۆ قبوڵكردنی كەسی ب��راوە‬ ‫ڕێزگرتن لێی و پێدانی ئەو‬ ‫كاتە پێویستییەتی بۆ ئەوەی‬ ‫س��ەرك��ەوت��ن ب��ەدەس��ت بهێنن‬ ‫و داه����ات و دەس���ك���ەوت بۆ‬

‫واڵت بەدەستبهێنێت‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��دا ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك‬ ‫حزبی دیكە بەدگومانن لەو‬ ‫هێزەی گەشتوەتە سەركورسی‬ ‫دەس�������ەاڵت‪ ،‬ب��ەش��ێ��وازێ��ك��ی‬ ‫ت���ەن���دروس���ت ت��ەع��ب��ی��ر ل��ەو‬ ‫دەسەاڵتە دەكەن و پێیان وایە‬ ‫واڵت ب��ۆ ق��ەی��ران دەڕوات‪،‬‬ ‫ئ��ەوان��ەش پەنا دەب��ەن��ە بەر‬ ‫ناڕەزایەتی و خۆپیشاندان‪،‬‬ ‫خۆپیشاندانیش چەند شێوازێك‬ ‫لەخۆ دەگرێت‪ ،‬هەندێك لەو‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪15‬‬

‫هێزانە دەچنە سەرشەقام و‬ ‫تەعبیر لەهێزێكی سیاسی‬ ‫دەك����ەن ل��ەچ��وارچ��ێ��وەی��ەك��ی‬ ‫ئاشتیخوازانە‪ ،‬هەندێك هێزی‬ ‫س��ی��اس��ی دی��ك��ە پ��ەن��ا دەب���ەن‬ ‫ب��ۆ بەكارهێنانی كۆمەڵێك‬ ‫كەسی ڕژێمی پێشوو‪،‬ئەمانە‬ ‫كۆمەڵە ڕێكخراوێكی مافیای‬ ‫مونەزەمن و دەیان ساڵ ڕژێمی‬ ‫پێشوی میسر بۆ خۆی بەكاری‬ ‫ه��ێ��ن��اون ب��ۆ سەركوتكردنی‬ ‫نەیارەكانی‪ ،‬ئەوەی ئەو هێزە‬ ‫مافیایانە بۆ ڕژێمی پێشویان‬ ‫دەك��رد‪ ،‬هێزەكانی ڕژێ��م ئەو‬ ‫ك��ارەی نەدەكرد‪،‬دیمەنی ئەو‬ ‫پشێوییەی ل��ەواڵت��ی میسر‬ ‫دروس������ت ب�����وو‪ ،‬ه���ەم���ووی‬ ‫ئەتوانین بەپشێوی وەسفی‬ ‫بكەین‪ ،‬هەندێك سیمایەكی‬ ‫دیموكراسیانەی ه��ەب��وو كە‬ ‫بریتی ب��وو لەخۆپیشاندان‪،‬‬ ‫هەندێكی دیكە بیست و هەشت‬ ‫ب��ارەگ��ای ئیخوان موسلمین‬ ‫دەسوتێنن و بەدەیان كەسیان‬ ‫ك��وش��ت‪،‬ل��ەب��ەردەم ق��ەس��ری‬ ‫ئیتحادی و چەندین كەسی دیكە‬ ‫لەشوێنە جیاوازەكاندا بوونەتە‬ ‫قوربانی‪ ،‬ئەم مەشهەدە بەسێ‌‬ ‫گروپ دەكرێت‪ ،‬عەلمانییەكی‬ ‫توندرەو كە پێیان‬ ‫وای�����ە ئ��ەم‬ ‫ه���ێ���زەی‬

‫دەس�����ەاڵت�����ی وەرگ�����رت�����وە‬ ‫مەترسیدارن و دژی ئازادییەكانن‬ ‫و ب��ەه��ەم��وو ش��ێ��وەی��ەك ئەم‬ ‫دەس���ەاڵت���ەی���ان پ��ێ‌ رەف���زە‪،‬‬ ‫بەشێكی دیكەیان عەلمانییە‬ ‫م��ی��ان��ڕەوەك��ان��ن و ب��اوەڕی��ان‬ ‫بەگەمەی دیموكراسی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەمانكاتدا بەدگومانن‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر ئیسالمییەكان وا‬ ‫دەزانن ئیسالمییەكان هێزێكن كە‬ ‫دیموكراسییان پێ قبوڵ نییە‪،‬‬ ‫ئەم بیركردنەوەش سەقەتە‪،‬‬ ‫هەندێكی دیكەشیان بەشێكن‬ ‫لەئیسالمییە توندڕەوەكان و‬ ‫هەندێك سیاسی ئیسالمی كە‬ ‫ئەزمونی سیاسی نییەو وەعد‬ ‫ئ���ەدەن و ه��ەڕەش��ە ئ��ەك��ەن و‬ ‫دەی��ان شتی دیكە‪ ،‬ئەمەشیان‬ ‫هەر ناتەندروستە‪ ،‬بەم شێوەیە‬ ‫دی��م��ەن��ەك��ە تێكەڵ دەب��ێ��ت و‬ ‫ئ��ەوەن��دەی دیكە ئەو حاڵەتی‬ ‫بەدگومانییەی كە لەنێوانیاندا‬ ‫هەیە قوڵتر ئەبێتەوە‪ ،‬گروپێكی‬ ‫دیكەش ل��ەو خۆپیشاندانانە‬ ‫دەردەك����ەوێ‌‪ ،‬گ��روپ��ی ڕژێمی‬ ‫پ��ێ��ش��ون و ئ����ەو گ��روپ��ەش‬ ‫بەشێوازێكی سیاسی ئەیانەوێت‬ ‫جارێكی دیكە لەڕێگەی ئەم‬ ‫بگەڕێنەوە‬ ‫خۆپیشاندانانەوە‬ ‫ن���او گ��ۆڕەپ��ان��ی س��ی��اس��ی و‬ ‫دەسەاڵت وەربگرن‪ ،‬دەیانەوێت‬ ‫لەڕێگەی ئەو خۆپیشاندانانەوە‬ ‫ئەو كارە بكەن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئیخوان موسلیمن چۆن‬

‫ت��وان��ی ببێتە هێزی یەكەمی‬ ‫سەر گۆڕەپانی سیاسی واڵتی‬ ‫میسرو ل��ەو واڵت���ەدا زۆرب��ەی‬ ‫زۆری دەسەاڵتەكان وەربگرێت؟‬ ‫هۆكاری چییە هەندێك واڵت‬ ‫م��ەت��رس��ی خ��ۆی��ان دەردەب����ڕن‬ ‫لەبەرامبەر وەرگرتنی دەسەاڵت‬ ‫لەالیەن ئیخوان موسلمیینەوە‬ ‫بەتایبەتی وەرگرتنی پۆستی‬ ‫سەرۆكی واڵت لەالیەن موحەمەد‬ ‫مورسییەوە؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��ەس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫ه���ۆك���اری گ��ەش��ت��ی ئ��ی��خ��وان‬ ‫موسلیمن ب���ەدەس���ەاڵت‪ ،‬خۆ‬ ‫ئیخوان موسلمین لەمەریخەوە‬ ‫دانەبەزیون‪ ،‬ئیخوان هێزێكی‬ ‫خەباتگێڕی ئ��ەو واڵت��ەی��ەو‬ ‫دەیان ساڵە دژی زوڵم و ستەم‬ ‫خەبات دەكات و لەو پێناوەشدا‬ ‫ق��ورب��ان��ی��ی��ەك��ی زۆری�����داوە‪،‬‬ ‫دەی��ان ه��ەزار زیندانی سیاسی‬ ‫و ت��ەع��زی��ب��دراو وب��ەه��ەزاران‬ ‫لەسێدارە دراوی هەیە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫مەحرومكراوی سیاسیشی هەیە‬ ‫كە قەدەغەكرابوو بگەڕێنەوە‬ ‫واڵت و هەزاران خەڵكیان هەیە‬ ‫ئەحكامی ناهەقیان لەسەر‬ ‫دەرچوە‪ ،‬خەڵكێكی زۆری سجنی‬ ‫عەسكەری ك���راون‪ ،‬خەیرەت‬ ‫شاتر كەپێش موحەممەد مورسی‬ ‫ك��ان��دی��د ب��وو ب��ۆ وەرگ��رت��ن��ی‬ ‫پۆستی دەسەاڵتی سەرۆكی واڵت‬ ‫چ���واردە س��اڵ زیندانی ب��وو‪،‬‬ ‫موحەممەد مورسی خۆی دە ساڵ‬

‫ئیسالمییەكانی كوردستان باوەڕیان‬ ‫بەشۆڕشی جەماوەری نییە كە شۆڕشێك‬ ‫ئەوان بیكەن دژی دەسەاڵتێكی‬ ‫دیاریكراو‬ ‫‪16‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫لەزینداندابوو‪ ،‬ئەمانە لەناو‬ ‫زیندانەوە هاتونەتە كۆشكی‬ ‫سەرۆكایەتی‪ ،‬لەبەر ئەوە ئەڵێم‬ ‫ئیخوان موسلمین لەو واڵتەدا‬ ‫سێ‌ شەرعییەتی گرنگیان هەیە‪،‬‬ ‫یەكەمیان شەرعییەتی خەباتێكی‬ ‫مێژوی درێژخایەنی دەیان ساڵ‬ ‫دژ بەدیكتاتۆری و ئیستبداد‪،‬‬ ‫كەئەو هەموو قوربانییەی داوە‬ ‫ل��ەو پێناوەدا كەباسمكردن‪،‬‬ ‫شەرعییەتی دووەم بریتییە‬ ‫شۆڕشگێڕی‪،‬‬ ‫لەشەرعییەتی‬ ‫ئەگەر ئیخوان موسلمین نەبوایە‬ ‫بەزمانی ئەحمەد شەفیق خۆی‬ ‫دەی��وت و دان��ی ب��ەوەدا دەنێت‬ ‫و دەڵ���ێ���ت‪ :‬ئ��ەگ��ەر ئیخوان‬ ‫موسلمین ن��ەب��وای��ە شۆڕشی‬ ‫واڵت��ی میسر سەرنەدەكەوت‪،‬‬ ‫ش��ەرع��ی��ی��ەت��ی س��ێ��ی��ەم��ی��ش‬ ‫شەرعییەتی دی��م��وك��راس��ی و‬ ‫دەنگدان و سندوقەكانی دەنگدان‬ ‫و هەڵبژاردنە‪ ،‬لەبەر ئەم سێ‌‬ ‫شەرعییەتە كۆ دەنگی هەیەو‬ ‫شاهیدی ئەوە دەدەن كە ئیخوان‬ ‫هەر سێ‌ شەرعییەتەكەی هەیە‪،‬‬ ‫هەر لەبەر ئەم شەرعییەتانەش‬ ‫بوو ئیخوان موسلمین گەشتنە‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬ ‫ڕێ��گ��ا‪ :‬م��وح��ەم��ەد م��ورس��ی‬ ‫سەرۆكی ئێستای واڵتی میسر‬ ‫زۆرجار جەختی لەوەدەكردەوە‬ ‫ك��ەن��اب��ێ��ت ق����ەزا ت���ەداخ���ول‬ ‫لەسیاسەتدا بكات بۆچی؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫ل���ەب���ەرئ���ەوەی دەس���ەاڵت���ی‬ ‫دادوەری سروشتی وایە نابێت‬ ‫سیاسی بێت‪ ،‬ئەبێت سروشتی‬ ‫لەدەسەاڵتەكەی دیكە جیابێت‪،‬‬ ‫كە بوو بەسیاسی كراو‪ ،‬ئەوا‬ ‫موزایدەی سیاسی پێوە ئەكرێت‬ ‫و موساوەماتی پێوە ئەكرێت‪،‬‬ ‫تۆ ئەتوانی لەڕووی سیاسییەوە‬ ‫ئەتوانی موساوەمە بكەیت و‬

‫گرەو لەسەر كارتی فشار بكەیت‬ ‫و ت��ەن��ازول بكەیت لەكاتی‬ ‫پێویستدا‪ .‬بەاڵم لەناو یاسادا‬ ‫ئەمانە نییە‪ ،‬یاسا یاسایە‪ .‬یاسا‬ ‫شتەكان وەكو خۆی ئەبینێت‪،‬‬ ‫بەبێ‌ هیچ جۆرە مەسەلەیەك‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە سروشتی دەزگای‬ ‫دادوەری‪ ،‬ئەبێت سروشتێكی‬ ‫یاسای هەبێت‪ ،‬نەك سیاسی‪،‬‬ ‫نابێت دادوەری تەداخول بكات‬ ‫لەبەڕێوەبردنی واڵتـدا‪ ،‬مەگەر‬ ‫لەڕوی ئەوەوە نەبێت‪ ،‬چەندێك‬ ‫ئ��ەو ب��ەڕێ��وەب��ردن��ە یاساییە‬ ‫یاخود نا‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫كەموحەمەد مورسی ئەیەوێت‬ ‫ئ���ەو واڵت����ە رێ��ك��ب��خ��ات��ەوە‪،‬‬ ‫هەڵنەوەشێتەوە‪،‬‬ ‫دەزگاكانی‬ ‫س��ن��وری پ��ەی��وەن��دی��ی��ەك��ان��ی‬ ‫ن��ێ��وان ئەنجومەنی دادوەری‬ ‫و دەزگ��اك��ان��ی تەشریعی و‬ ‫دەزگای تەنفیزی جیا ئەكاتەوە‬ ‫ل��ەی��ەك��ت��ری‪ ،‬ئ����ەوە ئ��ەرك��ی‬ ‫خۆیەتی لەو واڵتە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫دەستورێك نییە ئ��ەو ك��ارەی‬ ‫كردبێت‪ ،‬خۆی لەئەسڵدا ئەبێت‬ ‫دەس��ت��ور ئ��ەو ك���ارە ب��ك��ات و‬ ‫سنوری دەسەاڵتەكان لەیەكتری‬ ‫جیابكاتەوە‪ ،‬بەاڵم لەحاڵتێكی‬ ‫وادا‪ ،‬كەدەستور نەبوو سەرۆكی‬ ‫واڵت پێویست ب��وو ئیعالنی‬ ‫دەستور دەربكات‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو كارانە نەكرێت‪ ،‬هەندێك‬ ‫ل��ەداوەرەك��ان��ی واڵت��ی میسر‬ ‫بەشێكی گرنگیان پاشماوەكانی‬ ‫ڕژێمی پێشوو بوون‪ ،‬ئەیانویست‬ ‫دەزگ��ای دادوەری بەكاربهێنن‬ ‫بۆ قۆڵ بەستكردنی مورسی و‬ ‫حكومەتەكەی و دەسەاڵتەكەی‪،‬‬ ‫ب��ڕی��ار واب��و ل��ە ‪2‬ی ‪ 12‬هەر‬ ‫سێ‌ موئەسەسەكەی میسر بەر‬ ‫ق��ەی��ران ب��ك��ەون‪ ،‬یەكێك لەو‬ ‫موئەسەسەی‬ ‫موئەسەسانە‪،‬‬ ‫نوسینەوەی دەستوور بوو و‬

‫موئەسەسەی مەجلیسی شورا‬ ‫كەهەڵبژێردراوی خەڵكی میسر‬ ‫ب���وو‪ ،‬پ��اش��ان موئەسەسەی‬ ‫كەبڕیارەكانی‬ ‫سەرۆكایەتی‬ ‫هەڵوەشێتەوە‪ ،‬ویستیان ئەم‬ ‫سێ‌ موئەسەسەیە قۆڵ بەست‬ ‫ب��ك��ەن‪ ،‬ب���ەو ه��ۆی��ەوە واڵت‬ ‫ئەكەوتە بەر قەیرانێكی گەورە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوە موحەمەد مورسی‬ ‫مەجبور ب��وو ئ��ەو بڕیارانە‬ ‫دەرب��ك��ات‪ ،‬ب��ۆ ئ���ەوەی دام و‬ ‫دەزگاكانی واڵتەكەی بپارێزێت‪،‬‬ ‫ل��ەق��ۆن��اغ��ی ش��ەرع��ی��ی��ەت��ی‬ ‫شۆڕشگێڕیەوە بڕواتە قۆناغی‬ ‫شەرعییەتی دەستوری‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬تاچەند پێكهاتەو الیەن‬ ‫و نەتەوەو ئاینە جیاوازەكانی‬ ‫واڵتی میسر لەو دەستورییەی‬ ‫ئێستا رازی���ن؟ دەرئەنجامی‬ ‫دەن���گ���دەران نیشانەی رازی‬ ‫بونیانە بەو دەستورە؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫دەن��گ��دان��ی‬ ‫بەدڵنیییاییەوە‬ ‫هاواڵتیانی میسر بەدەستور‬ ‫ب���ەڕێ���ژەی ‪ %64‬ك��ەدەك��ات��ە‬ ‫كەنزیكەی ‪ 3/2‬دەن��گ��ەك��ان‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ە ب��ەڕاس��ت��ی بەڵگەیەكی‬ ‫ئاشكرایە‪،‬كەزۆرینەی‬ ‫زۆر‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ی م��ی��س��ر ل��ەگ��ەڵ‬ ‫ئ��ەو دەس��ت��ورەن وهاواڵتیانی‬ ‫میسریش ل��ەگ��ەڵ ئاشتی و‬ ‫ق��ۆن��اغ��ی گ��واس��ت��ن��ەوەن بۆ‬ ‫قۆناغی دەستوربون‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫قۆناغی ڕاگواستنی دەس��ەاڵت‬ ‫بەجێ‌ بهێڵن‪ ،‬وەشۆڕش بڕواتە‬ ‫شكڵ وەرگ��رت��ن ل��ەدەس��ت��ورو‬ ‫ش���ێ���وازودام���ەزراوەی ن��وێ‌‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی مسریش ئەو قۆناغە‬ ‫بەجێ‌ بهێڵن بۆ گەشەسەندن‬ ‫ل���ەب���وارەك���ان���ی س��ی��اس��ی و‬ ‫ئابوری‪ ،‬دەنگدانی هاواڵتیانی‬ ‫میسریش‪،‬دەنگدان بوو بەئاشتی‬ ‫و ت��ەب��ای��ی و س��ەرك��ەوت��ن��ی‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪17‬‬

‫ش���ۆڕش‪،‬ب���ەو چاكسازییەی‬ ‫ئ��ەو دەس��ت��ورە دەی��ك��ات‪ ،‬هەر‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی ئ���ەو دەس��ت��ورە‬ ‫دەسەاڵتەكانی سەرۆكی واڵت‬ ‫ب��ەڕی��ژەی ‪ %40‬كەمدەبێتەوە‬ ‫ئ��ەم��ەش وەاڵم��ێ��ك��ە ب��ۆ ئ��ەو‬ ‫كەسانەی كە دەیانوت دەستوری‬

‫دەوڵەتێكی‬ ‫وەكو میرنشینی‬ ‫ئیماراتی عەرەبی‬ ‫ترسی هەیە‬ ‫لەوەی كەئیخوان‬ ‫موسلمین‬ ‫گەشەبسەنێت‬ ‫لەناوچەكەدا‪،‬‬ ‫دەرئەنجام‬ ‫میرنشینەكە‬ ‫بۆخۆیان تەسلیم‬ ‫بەهەندیك‬ ‫چاكسازی‬ ‫ببن‪ ،‬كەئێستا‬ ‫نایانەوێت بیكەن‬ ‫واڵت دیكتاتۆر دروست ئەكات‪،‬‬ ‫چونە قۆناغی جێبەجێكردنی‬ ‫ئەو دەستورە وایكرد دەسەاڵتی‬ ‫س���ەرب���ازی ك��ۆت��ای ه���ات كە‬ ‫هاواڵتیانی میسریش زیاتر‬ ‫ل��ە ش��ەس��ت س��اڵ��ە ل��ەالی��ەن‬ ‫سەربازەوە حوكم دەكرێن‪ ،‬بۆیە‬

‫‪18‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫موحەمەد مورسی سەربەهێزی‬ ‫ئیخوان موسلمین لەكاتێكی زۆر‬ ‫پێوانەیدا توانییان ئەو واڵتە‬ ‫لەژێردەستی حوكمی سەربازی‬ ‫دەربهێنن وتوانییان دەستورێكی‬ ‫نوێی بۆ دابمەزرێنن‪ ،‬دوسێ‌‬ ‫هەڵبژاردن و ڕاپ��رس��ی گرنگ‬ ‫ئ��ەن��ج��ام ب����دەن وت��وان��ی��ی��ان‬ ‫مەجلیس ش���وراو دەس��ەاڵت��ە‬ ‫تەشریعیەكانی پێ‌ بسپێرنەوە‪،‬‬ ‫ئەمانە هەموی قۆناغی گرنگ‬ ‫ب���وون لەقۆناغی ڕاگواستن‬ ‫ب��ڕاو زۆر بەسەركەوتوانەش‬ ‫قۆناغەكان كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬لەكاتی نوسینەوەی‬ ‫عەلمانییەكان‬ ‫دەس���ت���ووردا‬ ‫بەشداری نوسینەوەیان كرد؟‬ ‫ئ��ەگ��ەر ب��ەش��داری��ی��ان��ك��ردوە‬ ‫لەنوسینەوەی ئەو دەستورەدا‬ ‫ب��ۆچ��ی ل���ەم دوای������ەدا دژی‬ ‫ئەوەستانەوە؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫تاوەكو دە تا پانزە ڕۆژ پێش‬ ‫ئ��ەوەی دەس��ت��ور بەتەواوەتی‬ ‫تەسلیمی سەرۆكی واڵت بكرێت‪،‬‬ ‫هەموو ئەو هێزە سیاسیانەی‬ ‫كەپاشەكشەیانكرد‪ ،‬هەمویان‬ ‫ب��ەش��دارب��ون چ��ی ئ��ەوان��ەی‬ ‫نوێنەری عەلمانییەكان بوون و‬ ‫چی ئەوانەی نوێنەری كەنیسەی‬ ‫مەسیحی بوون‪ ،‬هەموو ئەوانە‬ ‫ب���ەش���دارب���وون‪ ،‬ه��ەت��ا ئ��ەو‬ ‫كاتەی كە ویستیان گۆڕانكاری‬ ‫ل��ەن��اودەس��ت��ورەك��ەدا بكەن و‬ ‫ب��ەرەو ئ��ەوەی بەرن كەخۆیان‬ ‫ئەیانەوێت بەشداربون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەم دوایە زانییان كەهەندێك‬ ‫ل���ەم���ادەك���ان ك��ە ژم���ارەی���ان‬ ‫دوانزە مادە بوو سیاغەكانیان‬ ‫ب��ەدڵ نییە بۆ ئ��ەوەی بیكەنە‬ ‫نەوعێك لەپاڵەوانێتی سیاسی‬ ‫ب��ۆ خ��ۆی��ان چ��ون��ە دەرەوەو‬ ‫خۆیانكردە پاڵەوان لەو خەڵكەو‬

‫ن��اڕەزای��ەت��ی��ی��ەك��ان��ی خۆیان‬ ‫دەربری‪ ،‬ئەمە ڕاستی و دروستی‬ ‫شتەكەیە كەتەنها ئیسالمییەكان‬ ‫ئەو دەستورەیان نەنوسییەوە‬ ‫وە نوچە نەزەری هەموو هێزە‬ ‫سیاسییەكانی تێدایە‪.‬‬ ‫ڕێ����گ����ا‪ :‬ل���ەئ���ێ���س���ت���ادا‬ ‫مەسیحییەكانی میسر وەكو‬ ‫پ��ێ��ك��ه��ات��ەی��ەك��ی ئ���ەو واڵت��ـ��ە‬ ‫ت���اچ���ەن���د ب���ی�ل�ای���ەن ب���وون‬ ‫لەرەوشی واڵتـی میسر؟ لەو‬ ‫كەدەستوریان‬ ‫ئەنجومەنەی‬ ‫مەسیحییەكان‬ ‫ن��وس��ی��ی��ەوە‬ ‫كشانەوە بە بۆچونی بەڕێزتان‬ ‫لەنوسینەوەی دەستوردا مافیان‬ ‫دیاری نەكرابوو؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫ئەو مافەی كەمەسیحییەكانی‬ ‫میسر هەیانبوو لەدەستوری‬ ‫ساڵی ‪ 1971‬میسردا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ب��ەراوردی بكەین بەو مافانەی‬ ‫كەئێستا ل��ەدەس��ت��وری نوێدا‬ ‫هەیان بوو‪ ،‬دەستوری ئێستا‬ ‫زۆر پێشكەوتوترەو مافیانی‬ ‫زی��ات��ر داوەو ه��ەم��وو مافە‬ ‫گرنگەكانیانی دی��اری��ك��ردوەو‬ ‫وەكو هاواڵتی سەیری كردون‪،‬‬ ‫ئ��ەو دەس��ت��ورە ب��ۆ موسڵمان‬ ‫ن��ەن��وس��راوەت��ەوە‪ ،‬بەڵكو بۆ‬ ‫س��ەرج��ەم هاواڵتیانی واڵتـی‬ ‫میسر نوسراوەتەوە بەمەسیحی‬ ‫و موسڵمان و سەرجەم ئاین و‬ ‫پێكهاتەكانەوە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫كەنوێنەرایەتی مەسیحییەكانی‬ ‫واڵتی میسرییان دەكرد و لەو‬ ‫دانیشتنانە نەیانتوانی تاوەكو‬ ‫كۆتای ب���ەردەوام ب��ن‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەندێك هۆكاری نامەوزوعییان‬ ‫باسدەكرد‪ ،‬ئەوەندەی تەعبیر‬ ‫ب���وو ل��ەب��ی��رك��ردن��ەوەی��ەك��ی‬ ‫پراگماتیكانە ب��ۆ نەوعێك‬ ‫لەگەڕان ب��ەدوای بەرژەوەندی‬ ‫زیاتر یان بۆ نەوعێك بۆ گەڕان‬

‫بەدوای مافی زیاترداو فشاری‬ ‫زیاتر‪ ،‬هەمو ئەوانەش تەعبیر‬ ‫نەبوو لەمەزڵومییەتێك لەو‬ ‫دەستورە‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬ئ����ەو ك��ەس��ان��ەی‬ ‫ك����ەڕاب����ەرای����ەت����ی ه��ێ��زە‬ ‫ع��ەل��م��ان��ی��ی��ەك��ان��ی��ان دەك���رد‬ ‫بەبۆچونی بەڕێزتان دەستی‬ ‫دەرەكییان لەپشتەوە نەبو؟‬ ‫ئ��ەگ��ەر دەس��ت��ی دەرەك��ی��ی��ان‬ ‫لەپشتەوە بوبێت ئەتوانی‬ ‫ئەو دەستانە ئاشكرا بكەیت و‬ ‫ئامانجی ئەو دەستانە چی بوو؟‬ ‫دكتۆر موسەننا ئەمین‪ :‬گومانی‬ ‫تێدانییە ئ��ەو گۆڕانكارییە‬ ‫ڕیشەییەی كە لەواڵتی میسردا‬ ‫ڕوویداوە هێزە ئیسالمییەكانی‬ ‫ه��ێ��ن��اوەت��ە س���ەردەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫م��ەت��رس��ی دروس�����ت ئ��ەك��ات‬ ‫ب��ۆ كۆمەڵێك ئایدۆلۆجیا‪،‬‬ ‫لەناوچەكەو كۆمەڵێك دەوڵەت‪،‬‬ ‫وەك��و ئیسرائیل و میرنشینە‬ ‫ع��ەرەب��ی��ی��ەك��ان و ئ��ی��م��ارات‬ ‫لەسەروی هەمویانەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫دەوڵەت و میرنشینانە بمانەوێ‌‬ ‫و نەمانەوێ س��ود وەردەگ��رن‬ ‫لەو ژینگەیەی دروستدەبێت لەو‬ ‫واڵت��ە‪ ،‬ئەو ناڕەزایەتیانەش‬ ‫ئەوان دروستی ناكەن‪،‬گومانی‬ ‫تێدانییە ئەوە ناڕەزایەتییەكی‬ ‫ن���اوخ���ۆی واڵت���ی میسرین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئ��ەوان پشتیوانی دەكەن‬ ‫و ق��ۆرغ��ی ئ��ەك��ەن و ئەچنە‬ ‫س��ەرخ��ەت ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو ج��ۆرە‬ ‫ن��اڕەزای��ەت��ی��ان��ەوە پشتیوانی‬ ‫ئ���ەوان ڕۆڵ���ی لەگڕسەندنی‬ ‫ئ��ەو ناڕەزایەتیانەدا هەیە‪،‬‬ ‫وەك����و واڵت����ی ئ��ی��س��رائ��ی��ل‪،‬‬ ‫بەرژەوەندییەكانیش دی��ارە‪،‬‬ ‫سەركەوتنی ئیسالمییەكانیش‬ ‫وات���ە ن��ەم��ان��ی ئیسرائیل و‬ ‫الوازبونی ئیسرائیل بەالیەنی‬ ‫ك��ەم‪ ،‬وات��ە گ��ۆڕان��ی بااڵنسی‬

‫هێز لەناوچەكە كەئەمانەش دژ‬ ‫بەئیسرائیلەو هەموی دیارە‪،‬‬ ‫دەوڵەتێكی وەك��و میرنشینی‬ ‫ئیماراتی عەرەبی ترسی هەیە‬ ‫ل���ەوەی كەئیخوان موسلمین‬ ‫گەشە بسەنێت لەناوچەكەدا‪،‬‬ ‫میرنشینەكە‬ ‫دەرئ���ەن���ج���ام‬ ‫بۆخۆیان تەسلیم بەهەندیك‬ ‫چ��اك��س��ازی ب��ب��ن‪ ،‬كەئێستا‬ ‫نایانەوێت بیكەن‪ ،‬لەسەروی‬ ‫ئەمانەشەوە هەندێك واڵت هەیە‬ ‫دەرئەنجامەكانی‬ ‫ئەیانەوێت‬ ‫بەهاری عەرەبی ناشرین بن‪.‬‬ ‫لەدەرەئەنجامەكانی‬ ‫ڕێگا‪:‬‬ ‫ب��ەه��اری ع��ەرەب��ی دەرك���ەوت‬ ‫ئەوەی كەدەسەاڵت وەرئەگرێت‬ ‫ئیسالمییەكانن و هەرئەوانیش‬ ‫ڕێبەری شۆڕشەكان بوونە‪ ،‬پێت‬ ‫وای��ە لەكوردستانیش بەهۆی‬ ‫كاریگەری بەهاری عەرەبییەوە‬ ‫ل��ەئ��ای��ن��دەدا ئیسالمییەكانی‬ ‫كوردستان دەسەاڵت وەربگرن و‬ ‫پیادەی بكەن؟‬ ‫دكتۆر موسەننا ئەمین‪ :‬من‬ ‫دڵنیام ل��ەوە ئ��ەو ئایندەیە‬ ‫زۆر دور نییەو نزیكە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ�����ەوەی ك��ەئ��ی��س�لام��ی��ی��ەك��ان‬ ‫و غ���ەی���ری ئیسالمییەكان‬ ‫ئ��ەه��ێ��ن��ێ��ت��ە س����ەردەس����ەاڵت‬ ‫بریتییە لەبوونی ژینگەیەكی‬ ‫دیموكراسی و ت��ەن��دروس��ت‪،‬‬ ‫ب���ەڕاس���ت���ی ئ�����ەوەی ئێستا‬ ‫ل��ەن��اوچ��ەك��ەدا سەرئەكەوێت‬ ‫پێش ئیسالمییەكان‪ ،‬ئیرادەی‬ ‫گ���ەالن و دی��م��وك��راس��ی��ی��ەت و‬ ‫ئ��ازادی��ی و ك��ەرام��ەت و مافی‬ ‫م��رۆڤ ئ��ەوان��ە س��ەردەك��ەون‪،‬‬ ‫سەركەوتنی ئەوانە سەركەوتنە‬ ‫بۆ ئیسالمییەكان‪ ،‬سەركەوتنە‬ ‫ب��ۆ ه��ەم��وو ئ��ازادی��خ��وازان‪،‬‬ ‫بەدڵنییاییەوە من ئەڵێم ئەو‬ ‫دژایەتییەی كە لێرە دەكرێت بۆ‬ ‫میسر لەڕێگەی ڕاگەیاندنێكی‬

‫چەواشە ك��ارەوە هەر بۆ ئەو‬ ‫دوو ئامانجەیە كەباسم كرد‪،‬‬ ‫یەكەم ئەیانەوێت هاواڵتیان بێ‬ ‫ئومێد بكەن لەبەهاری عەرەبی‬ ‫خۆی و لەشۆڕشی ئازادیخوازی‬ ‫و دیموكراسییەت‪،‬بەدەرلەوەی‬ ‫كێی هێناوەتە سەردەسەاڵت‪،‬‬ ‫الیەنی دوەمیشی بۆ ئەوەیە‬ ‫هاواڵتییان ب�ێ‌ ئومێد بكەن‬ ‫لەهێزێكی سیاسی گرنگی ئەو‬ ‫واڵتە‪ ،‬ئەم واڵتەو واڵتەكانی تر‬ ‫هەموی ئیسالمییەكانن‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬وەرگرتنی دەس��ەاڵت‬ ‫ل����ەئ����ای����ن����دەدا ل����ەالی����ەن‬ ‫ئیسالمییەكانی كوردستانەوە‬ ‫لەڕێگەی شۆڕشێكی جەماوەری‬ ‫هاوشێوەی واڵتی میسر ئەبێت‬ ‫یان لەڕێگەی دەنگدانەوە ئەبێت؟‬ ‫دك��ت��ۆر م��وس��ەن��ن��ا ئەمین‪:‬‬ ‫ك��وردس��ت��ان‬ ‫ئیسالمییەكانی‬ ‫باوەڕیان بەشۆڕشی جەماوەری‬ ‫نییە كە شۆڕشێك ئەوان بیكەن‬ ‫دژی دەسەاڵتێكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم ئ��ەك��رێ��ت رۆژگ�����اری‬ ‫كەبەشێوەیەكی‬ ‫ئ���ەوەه���ات‬ ‫ئاشتیخوازانە شەقام هەمووی‬ ‫ب��وروژێ��ت ل���ەدژی دەس��ەاڵت��ی‬ ‫سیاسی و هێزە سیاسییەكان‬ ‫بگەیەنە ئ��ەو قەناعەتەی كە‬ ‫ئەم دەسەاڵتە گەندەڵەو ئەبێت‬ ‫ڕابماڵرێت و تەواوببێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئیرادەی میلەتێكە نەك ئیرادەی‬ ‫ئیسالمییەكان‪ ،‬نابێت ئێمە‬ ‫ئیسالمییەكان بەتەنها ئەو‬ ‫ج��ۆرە بڕیارانە ب��دەن لەبری‬ ‫میللەتێك‪ ،‬من قەناعەتیشم وایە‬ ‫ئەو ژینگەییەی لەو واڵتانەی‬ ‫وەكو میسر هەیە‪ ،‬ئەو ژینگەیە‬ ‫لێرە ب��وون��ی نییە‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫وای��ك��ردوە كەئیسالمییەكان و‬ ‫غەیری ئیسالمییەكان رۆڵێكی‬ ‫گرنگ بگێڕن لەچارەنوسی ئەم‬ ‫واڵتە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪19‬‬

‫بەهۆی نـ‬

‫تـائێستاش مـ‬ ‫ڕاپۆرتی‪ :‬كەیوان گەرمیانی‬

‫َثيشمةرطة َ‬ ‫سالَيكي تري َتيثة ِراندو هةر بةنيشتماني نةكرا‬

‫پاش تێپەڕبونی زیاتر لەبیست‬ ‫ساڵ بەسەر دەسەاڵتی كوردیدا‪،‬‬ ‫ت��ا ئێستا دەس���ەاڵت���ی ك���وردی‬ ‫نەیتوانیوە هێزێكی نیشتمانی‬ ‫پێكەوە بنێت‪ ،‬نەبونی هێزێكی‬ ‫یەكگرتوی نیشتمانی یەكێكە لەو‬ ‫بابەتە زیندوو هەستیارانەی كە‬ ‫هەمیشە باسی لێوە دەكرێت‪،‬‬ ‫مامۆستایەكی زانكۆ پێیوایە ئەمڕۆ‬ ‫ئەو هێزە دروستبكرێت لە سبەی‬ ‫باشترە‪ ،‬چاودێرێكی سیاسیش‬ ‫ئ��ام��اژە ب���ەوەدەك���ات نەبوونی‬ ‫هێزێكی نیشتمانی هەمیشە ترسی‬ ‫شەڕی ناوخۆمان دەبێت‌و ئەندام‬ ‫مەكتەب سیاسیەكیش بۆچونی‬ ‫وای��ە ب��ۆ پاراستنی كوردستان‬ ‫ئ���ەو ه��ێ��زە زۆر پێویستە‪،‬‬ ‫ڕۆژنامەنووسێكیش دەڵێ «دەبێت‬ ‫ئەو هێزە بێالیەن بێت ئەوا ترسی‬ ‫دووب��ارەب��ون��ەوەی ش��ەڕی ناخۆ‬ ‫نامێنێت»‪.‬‬ ‫ل����ەدوای ڕاپ��ەڕی��ن��ی ب��ەه��اری‬

‫‪20‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫ساڵی ‪ 1991‬كە خەڵكی كوردستان‬ ‫داینەمۆی ئەو ڕاپەڕینە مەزنە‬ ‫ب���وون‪ ،‬خەڵكی ل��ەچ��اوەڕوان��ی‬ ‫ئەوەدابوون كەوا سەرجەم هێزە‬ ‫كوردستانییەكان بتوانن پێكەوە‬ ‫هێزیكی یەكگرتووی نیشتمانی‬ ‫بەبێ‌ جیاوازی‌و وەالئیان بۆ هیچ‬ ‫الیەن‌و حیزبێك پێكەوە دروست‬ ‫بكەن بۆ پاراستنی كوردستان‪،‬‬ ‫لەمەڕ هەر مەترسییەكی ناوخۆیی‬ ‫ی��ان دەرەك����ی‪ ،‬بەتایبەتی تر‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ئ��ەم دوو هێزە‬ ‫لەهەموو هێزەكانی دیكە هێزی‬ ‫چەكداریان زۆرت��ر ب��ووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم چاوەڕوانییە پێچەوانەكەی‬ ‫راس��ت دەرچ��وو‪ ،‬نەك نەتوانرا‬ ‫هێزێكی یەكگرتوو پێكبهێنرێت‬ ‫بۆ پاراستنی سەروماڵ‌و گیانی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬بەڵكو هەر حیزبەو‬ ‫س�����ەرۆك ه���ۆزێ���ك‌و س���ەرۆك‬

‫بنەماڵەیەك كومەڵێك هێزی‬ ‫چەكداری بۆ خۆی پێكەوەنا بوو‪،‬‬ ‫هیچكام ل��ەو هێزانەش كاریان‬ ‫پاراستنی كوردستان نەبوو‪ ،‬بەم‬ ‫هۆیەوە پەرتەوازەییەكی گەورە‬ ‫هاتە ئ���اراوە‪ ،‬سەرەنجامەكەی‬ ‫ئ��ەوەی ب��ەدوای خۆیدا هێنا ئەم‬ ‫هێزانە بۆ یەكال كردنەوەی كێشە‬ ‫ناوخۆییەكان بەكارهێنرا‪.‬‬ ‫شەڕی ناوخۆی ‪ 1990‬بەدواوە‬ ‫لە نێوان هێزە كوردستانییەكان‬ ‫بەتایبەتی شەری ناوخۆی نێوان‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كورستان‌و‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫بەڵگەی نەبونی هێزێكی نیشتمانی‬ ‫یەكگرتوی كوردستانی ب��ووە‪،‬‬ ‫نەبونی ئ��ەو ه��ێ��زەش بۆ یەك‬ ‫خاڵی ج��ەوه��ەری دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەوی��ش ئ��ەوەی��ە ئ��ەو هێزانە‬ ‫نەتوانرا وا دروس��ت بكرێن كە‬ ‫تەنها كاریان پاراستنی كوردستان‬ ‫بێت‪ ،‬بەرژەوەندی میللەت لە پێش‬ ‫هەموو بەرژەوەندییەكانەوەبێت‪،‬‬ ‫ب��ەڵ��ك��و ك����اری ئ���ەو ه��ێ��زان��ەو‬ ‫كوشتوبڕی یەكتری‪ ،‬لەپێناو‬ ‫پاراستنی ب��ەرژەوەن��دی سەرۆك‬ ‫ح��ی��زب‌و س����ەرۆك ب��ن��ەم��اڵ��ەو‬ ‫عەشیرەت بوون‪ ،‬لەبری شەڕكردن‬ ‫بو پارستنی خاكی نیشتمان‪،‬‬ ‫ك��ەچ��ی ش��ەڕك��را ب��ۆ پ��اراس��ت��ی‬ ‫بەرژەوەندی حیزب‪ ،‬سەركردەی‬ ‫حیزبەكانیش تاوانباری یەكەمی‬ ‫دروس�����ت ن��ەك��ردن��ی هێزێكی‬

‫ـەبوونی هێزێكی نیشتیمانییەوە‪،‬‬

‫ـەترسییەكانی شەڕی ناوخۆ بەردەوامن‬ ‫یەكگرتوی نیشتمانین‪.‬‬ ‫چ��اودێ��رێ��ك��ی س��ی��اس��ی پێی‬ ‫وایە یەكێك لە ناتەواوییەكانی‬ ‫كوردستان ئەوەیە‪ ،‬كە هێزەكانی‬ ‫یەكیاننەگرتوەو‬ ‫پێشمەرگە‬ ‫نەبوونەتە هێزێكی نیشتمانی‪،‬‬ ‫ئەمە لە كاتێكدا كە لەساڵی ‪1998‬‬ ‫هەردوو سەرۆكی كورد‪ ،‬مەسعود‬ ‫ب��ارزان��ی‌و ج��ەالل تاڵەبانی لە‬ ‫كۆبونەوەیەكدا لەگەڵ وەزی��ری‬ ‫دەرەوەی ئەمریكا ئۆڵبرایت‪،‬‬ ‫ئ���ەو دوو س���ەرۆك���ە پەیمانی‬ ‫ئەوەیان پێدا كە بۆ م��اوەی دە‬ ‫م��ان��گ‪ ،‬ه��ەم��وو دام��ودەزگ��اك��ان‬ ‫بەهێزی پێشمەرگەوە یەكبخەن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دوای ئ��ەو ه��ەم��وو ساڵە‬ ‫ئەم پەیمانە جێبەجێ‌ نەكراوە‪،‬‬ ‫ئەمەش لەكاتێكدایە كە حكومەتی‬ ‫عێراق ل��ەدوای پرۆسەی ئازادی‬ ‫عێراقەوە‪ ،‬بەچەند ساڵێكی كەم‬ ‫تاڕادەیەك هێزێكی یەكگرتووی‬ ‫دروست كردوە‪.‬‬ ‫نەبوونی هێزێكی نیشتمانی‬ ‫هەمیشە مەترسی بەدوای خۆیدا‬ ‫دەهێنێت‌و چاودێرێكی سیاسی‬ ‫پێی وای��ە‪ ،‬دەبێت هەموو ئەو‬ ‫هێزانەی ئێستا لە كوردستاندا‬ ‫هەن بكرێنە هێزێكی یەكگرتوی‬ ‫نیشتمانی‌و ئەو هێزانە لە دەستی‬ ‫حیزب دەربكرێن‪ ،‬مانەوەی ئەو‬ ‫هێزانە لەدەستی حیزبدا جێگەی‬ ‫مەترسییە‪ ،‬مەسعود عەبدولخالق‬ ‫چ��اودێ��ری س��ی��اس �ی‌و خ��اوەن��ی‬ ‫دەزگای ستاندەر‪ ،‬لە لیدوانێكیدا‬ ‫بۆ ڕێگا ب��اس ل��ەوە دەك��ات كە‬ ‫«ه��ەت��ا ه��ێ��زی چ��ەك��دار لەژێر‬

‫دەستی حیزبدا بێت‪ ،‬مەترسی‬ ‫ش��ەری ب��ڕاك��وژی ل��ە ئ��ارادای��ە‪،‬‬ ‫هێنانە كایەی شەڕیش لەزەرەری‬ ‫هاواڵتیانی كوردستان‌و هەموو‬ ‫الیەنەكانە‪ ،‬ئەو هێزانە زۆرجار‬ ‫بۆ یەكالكردنەوەی بەرژەوەندی‬ ‫حیزبەكان كاریان كردوەو بۆ پرسە‬ ‫نیشتمانییەكان بەكارنەهێنراون‪.‬‬ ‫ئێستا كاتی ئەوە هاتوە ئەو هێزانە‬ ‫یەك بخرێن‪ ،‬ئەو هێزە چەكدارانە‬ ‫دەبێت دەست‌و بردی لێبكرێت‪ ،‬تا‬ ‫بكرێنە هێزێك كە تەنها خەمیان‬ ‫پاراستنی نیشتمان بێت‌و تەنها‬ ‫بەرژەوەندی نیشتمانییان بەالوە‬ ‫گرنگ بێت»‪.‬‬ ‫دوای ل��ە زی��ات��ر ‪ 20‬س��اڵ لە‬ ‫دەس��ەاڵت��ی ك��وردی‌و ئ��ەو هەموو‬ ‫مەترسیانەی توشی كورد دەبن‌و‬ ‫ه��ەرەش��ەی��ەی گ����ەورەن ب��ۆی‪،‬‬ ‫ب��ۆ ب��ەرپ��ەرچ��دان��ەوەی هەموو‬ ‫ئەو مەترسیانە پێوێستە پەلە‬ ‫بكرێت لە دروستكردنی هێزێكی‬ ‫یەكگرتوی نیشتمانی‪ ،‬حسێن‬ ‫ئیسماعیل ئیبراهیم‪ ،‬مامۆستای‬ ‫زانكۆ‪ ،‬لە زانكۆی سەالحەدین‬ ‫دەڵێت «ئ��ەو هێزانە لەئێستادا‬ ‫دروست بكرێن باشترە تا سبەینێ‌‪،‬‬ ‫چونكە سەركەوتنی كورد زامنتر‬ ‫دەكات‪ ،‬لە كوردستاندا ئەو هێزە‬

‫چەكدارانەی كە هەن هەریەكەیان‬ ‫وەالئ��و ئینیتمای بۆ حیزبەكەی‬ ‫خ��ۆی هەیە‪ ،‬ل��ەدروس��ت كردنی‬ ‫ه��ێ��زی نیشتمانی دەب��ێ��ت ئەو‬ ‫وەالئە بۆ حیزب نەمێنێت»‪ .‬ئەو‬ ‫مامۆستایەی زانكۆ ئەوەشی وت‬ ‫»لە دروستكردنی هێزی نیشتمانی‬ ‫دەبێت ئ��ەو هێزە تەنها وەالئ��و‬ ‫ئینتمایان بۆ نیشتمان هەبێت‪،‬‬ ‫ن��ەك حیزب‪ ،‬چونكە وەالئیان‬ ‫ب��ۆ نیشتمان هەبێت ئ��ام��ادەن‬ ‫گیانی خۆیان بۆ نیشتمان بكەنە‬ ‫قوربانی»‪.‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ێ��ك��ی پ��ەرل��ەم��ان��ی‬ ‫كوردستانیش پێی وایە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫وایكردوە هەرێمی كوردستان هەتا‬ ‫ئێستا هێزێكی نیشتمانی نەبێت‪،‬‬ ‫بەندە بەتێڕوانینی هەردوو حیزبی‬ ‫دەسەاڵتدارە‪ ،‬یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان‌و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬عەبدواڵی مەالنوری‪،‬‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫لە فراكسیۆنی گۆڕان دەڵێت » ئەو‬ ‫دوو حیزبە بەرژەوەندی نەتەوەی‌و‬ ‫نیشتمانی لە بەرژەوەندی حیزبی‬ ‫خۆیاندا دەبیننەوەو الیانوایە‬ ‫هەرشتێك بۆ بەرژەوەندی ئەوان‬ ‫بوو‪ ،‬ئیتر ئەوە لەبەرژەوەندی‬ ‫میللەتە‪ ،‬بۆیە دروس��ت كردنی‬

‫مەسعود عەبدولخالق‪:‬‬ ‫هەتا هێزی چەكدار لەژێر دەستی حیزبدابێت‪،‬‬ ‫مەترسی شەری بڕاكوژی لەئارادایە‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪21‬‬

‫هێزی نیشتمانی بۆ بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەییەو ئەوان بەرپرسیاری‬ ‫سەرەكین بۆ دروستكردنی ئەو‬ ‫هێزە نابێت هێز بۆ ئەوان بێت‌و‬ ‫بۆ بەرژەوەندی حیزبی بەكاری‬ ‫بهێنن‪ ،‬بەڵكو ئەو هێزە هێزی‬ ‫میلەتە‪ ،‬داب��ەش بونی هێزێكی‬ ‫زۆری چ��ەك��دار بەسەر ه��ەردوو‬ ‫حیزبی دەسەاڵتدار لەسەر ئاستی‬ ‫ن��اوخ��ۆ ئ��ەم هێزانەی بێالیەن‬ ‫نەكردوە»‪.‬‬ ‫عەبدواڵ دەڵێت »دەبێت ئەو‬ ‫هێزانە بكرێنە هێزێكی نیشتمانی‪،‬‬ ‫چونكە ل��ەڕاب��ردوودا ئەم هێزانە‬ ‫بۆ ی��ەك�لاك��ردن��ەوەی كێشەكانە‬ ‫بەكارهاتون‪ ،‬وەك شەڕی ناوخۆ‬ ‫كەبۆ بەرژەوەندی حیزبی هەزاران‬

‫عەبدواڵی مەالنوری‪:‬‬ ‫ئەو دوو حیزبە‬ ‫بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەیی‌و‬ ‫نیشتمانی لە‬ ‫بەرژەوەندی‬ ‫حیزبی خۆیاندا‬ ‫دەبیننەوەو الیان‬ ‫وایە هەرشتێك‬ ‫بۆ بەرژەوەندی‬ ‫ئەوان بوو‪،‬‬ ‫ئیتر ئەوە‬ ‫لەبەرژەوەندی‬ ‫میللەتە‬ ‫‪22‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫گەنج كرانە قوربانی»‪.‬‬ ‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی پێی‬ ‫وایە‪ ،‬رۆژ بەڕۆژ مەترسیەكان بۆ‬ ‫سەر كوردستان چڕتردەبێتەوەو‬ ‫پێویستە ك��ورد وریابێتەوە لەو‬ ‫مەترسانەو هێزێكی یەكگرتوی‬ ‫ه��ەب��ێ �ت‌و چیتر پ���ەرت���ەوازەی‬ ‫لەناو هێزی چەكداردا نەمێنێت‪،‬‬ ‫هێزەكان لە دەوری بەرژەوەندییە‬ ‫نەتەوەییەكاندا بن‪.‬‬ ‫دڵشاد گەرمیانی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫م��ەك��ت��ەب��ی س��ی��اس��ی ك��ۆم��ەڵ��ی‬ ‫ئیسالمی وتی »ئێستا لەهەموو‬ ‫كاتێك گرنگترە ك��ورد هێزێكی‬ ‫یەكگرتوی نیشتمانی هەبێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی هەر مەترسیییەك ڕووی‬ ‫لەهەرشوێنێكی هەرێمی كوردستان‬ ‫ك��رد‪ ،‬ئەو هێزانە لەو شوێنەدا‬ ‫ڕۆڵی خۆیان بگێڕن‌و نەهێڵن ئەو‬ ‫مەترسییە ببێتە واقیع‪ ،‬لەكاتی‬ ‫دروستكردنی ئەو هێزە یەكگرتووە‪،‬‬ ‫دەبێت ئەو هێزە تەنها كار بۆ‬ ‫نەتەوەییەكان‌و‬ ‫بەرژەوەندییە‬ ‫پاراستنی دەستكەوتەكان بكات‪،‬‬ ‫ئەگەر ئ��ەو هێزانە دروستكرا‪،‬‬ ‫نابێت هەر كەسەو بەئارەزووی‬ ‫خۆی هێز بۆ ناوچەكانی خۆی‬ ‫بەكاریبهێنێت‪،‬‬ ‫بجوڵێنێت‌و‬ ‫لەكاتی دروستكردنی ئەو هێزە‬ ‫ك��اری وابكرێت‪ ،‬ئ��ەوا ئەو كاتە‬ ‫ئەو هێزانە ناتوانن ببنە هێزێك‬ ‫خەمیان تەنها پاراستنی نیشتمان‬ ‫بێت‌و ئەركی نیشتمانی خۆیان‬ ‫بگێڕن»‪.‬‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی ئاماژە‬ ‫ب��ەوەدەك��ات‪ ،‬نەبونی هێزێكی‬ ‫یەكگرتوو كە هێزی میللەت نەبێت‪،‬‬ ‫نەك زیانی زۆرە بەڵكو بووەتە‬ ‫هۆی ئەوەی ناحەزو نەیارەكانمان‬ ‫حساب بۆ هەرێمی كوردستان‬ ‫ن��ەك��ەن‪ ،‬دروستكردنی هێزێكی‬ ‫نیشتمانی پێویستەو دەبێت كاری‬ ‫ئەو هێزانە دەست وەردان��ی تێدا‬

‫نەبێت‪ ،‬سیروانی كوێخا نەجم‪،‬‬ ‫ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان وتی » دەبێت‬ ‫كاربكرێت بۆ هێزێكی یەكگرتوو‪،‬‬ ‫وە ئەو هێزە ئەبێت هێزی میللەت‬ ‫بێت‌و ك��ەس دەس��ت وەرن��ەدات��ە‬ ‫كاروبارەكانیانەوەو تەداخولی‬ ‫هیچ كێشەیەكی ناوخۆی نەكەن»‪.‬‬ ‫ه���ەم���وو ئ����ام����اژەك����ان تا‬ ‫ئێستا ل���ەدروس���ت ن��ەك��ردن��ی‬ ‫هێزیكی یەكگرتووی نیشتمانی‬ ‫ڕوو ل��ەی��ەك��ێ��ت �ی‌و پ��ارت��ی��ی��ەو‬ ‫بەبەرپرسیاری سەرەكی دادەنرێن‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەی ئ��ام��اژەك��ان ئەو‬ ‫ئەندامەی سەركردایەتی یەكێیتی‬ ‫دەڵێت «هەموو الیەنەكان بەرپرسن‬ ‫لە نەبونی هێزێكی نیشتمانی‪،‬‬ ‫لەسەروی هەمووشیانە یەكێتی‌و‬ ‫پارتی بەرپرسیاری یەكەمن»‪.‬‬ ‫ڕۆژنامەنوسێكیش جەخت لەوە‬ ‫دەكاتەوە كە ئەبێت هێزی نێشتمانی‬ ‫كاتێك دروست بكرێت كەیەكێتی‬ ‫نیشتمانی ك��وردس��ت��ان‌و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان هەیمەنەیان‬ ‫نەبێت بەسەر ئەو هێزەوەو ئەو‬ ‫هێزە ل��ە ه��ەم��وو الیەنەكانی‌و‬ ‫خەڵكی بێالیەنیشی تێدا بێت‪،‬‬ ‫خالد حەمید‪ ،‬ڕۆژنامەنوس دەڵێت‬ ‫»بێالیەن بونی هێزێكی نێشتمانی‬ ‫وادەكات كە جارێكی دیكە مەترسی‬ ‫ش���ەڕی ن��اوخ��ۆ ن��ەك��رێ �ت‌و هێز‬ ‫بۆ بەرژەوەندییە حیزبییەكان‬ ‫بەكارنەهێنرێت‌و نەبنە دەسكەالی‬ ‫حیزب»‪ ،‬دروستكردنی هێزێكی‬ ‫نیشتمانی ل���ەو ج���ۆرە بەبێ‬ ‫سەركردەیەكی بێالیەن كێشەی بۆ‬ ‫دروس��ت دەبێت‪ ،‬كەسی بێالیەن‬ ‫سەركردایەتی هێزێكی نیشتمانی‬ ‫بكات‪ ،‬ئەوا تەنها خەمی پاراستنی‬ ‫نیشتمان‌و خزمەتكردنی ئەو‬ ‫هێزەیە بۆ بەردەوامی‌و بەرگری‬ ‫كردن لەبەرامبەر هەر ئەگەرێكی‬ ‫نەخوازراو»‪.‬‬

‫ئاشتی عەزیز‪:‬‬

‫تا ئێستا‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫هەستی بەوە‬ ‫نەكردووە تەشكیلەی‬ ‫سیاسی گۆڕاوە‬

‫لەم چاوپێكەوتنەیدا ئاشتی عەزیز‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬لەفراكسیۆنی گۆڕان‪ ،‬هێما‬ ‫بۆ كۆمەڵێ پرس و بابەتی هەنووكەی دەكات كە پەیوەندارە بەچارەنووسی دانیشتوانی هەرێمی‬ ‫كوردستانەوە‪ ،‬وەباسیش لەوە دەكات كە «دانووستاندنەكانی نێوان هەرێم و بەغداد‪ ،‬لەسەر ئەساسی‬ ‫شەخصی و حزبی كراوە»‬ ‫ئاشتی عەزیز پەرلەمانتاری گۆڕان‪ ،‬ڕوونیشی كردەوە »دكتۆر ئەرسەالن بایز تەنها ئیدارەی كات دەکات‬ ‫و هیچ جیاوازییەكی نییە لەگەڵ دكتۆر كەمال كەركوكی « پێشی وایە»پەیوەندی نێوان سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم‌و پەرلەمانی كوردستان پەیوەندیەكی شەرمنانەیە»‪.‬‬ ‫دیداری‪ :‬بڕوا هەولێری‬ ‫ڕێگا‪ :‬نەگەڕانەوەی ڕەشنوسی‬ ‫دەستووری هەرێم بۆ پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬خ��ول��ی ئێستای‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان چەند‬ ‫م��ان��گ��ێ��ك��ی م�����اوە‪ ،‬ه��ۆك��اری‬ ‫ن��ەگ��ەڕان��ەوەی ئ��ەو ڕەشنووسە‬ ‫چییە؟‬ ‫ئ��اش��ت��ی ع���ەزی���ز‪ :‬ب��ەب��ڕوای‬ ‫م��ن پ��ەرل��ەم��ان��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫لەخولی سێیەمدا دوو دەستەی‬ ‫سەرۆكایەتی بینی‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەزۆر كات بەڕێكردن لەپەرلەمانی‬ ‫كوردستان تێپەڕی و یاساكانیش‬ ‫كە ڕەهەندی نیشتیمانیان هەیە‪،‬‬ ‫كاتی كەم م��اوە‪ ،‬نەك بەتەنها‬ ‫دەستوور چەندین یاسای تر‪،‬‬ ‫ك��ەڵ��ەك��ەب��وون‌و ت���ۆزی لەسەر‬

‫نیشتووە‪ ،‬ئ���ەوە گ��ەورەت��ری��ن‬ ‫ئ���ام���اژە ب����وو‪ ،‬ك��ە ئ���ەم دوو‬ ‫سەرۆكایەتیە تەواوكەری یەك‬ ‫ستراتیژن گەرچی هەریەكەیان‬ ‫ئیعالنی ی��ەك ج��ۆر بەرنامەی‬ ‫ك���اری���ان ك�����رد‪ ،‬ب��ەت��ای��ب��ەت‬ ‫لەناوەڕاستی ئەم كابینەیە‪ ،‬یان‬ ‫لەم سەرۆكایەتییەی ئەرسەالن‬ ‫ب��ای��زە‪ ،‬ب���ەب���ڕوای م��ن تەنها‬ ‫د‪.‬ئەرسەالن ئیدارەی كات دەكات‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ب��ڕوان��اك��ەم ئ���ەم چەند‬ ‫مانگەی م��اوە ئیدارەكردنەكەی‬ ‫كاتی لەڕێگەی متمانەوە بێت‪،‬‬ ‫لەڕێگەی باوەڕی تەواو ئەندامانی‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان‌و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ەوە‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە لەهەموو شوێنێك‬ ‫هەرا لەسەر ئەوە بەرزبۆتەوە‪،‬‬ ‫ك��ە ئ��ەرس��ەالن بایز ب��ە تەنها‬ ‫سەركەوتوو بووە لەبەڕێكردنی‬

‫ك��ات��دا‪ ،‬ن��ەك لەئیدارەكردنی‬ ‫ب��ەرن��ام��ەك��ان��ی پ��ەرل��ەم��ان��دا‪،‬‬ ‫بەڵكو بە پێچەوانەوە زۆرێ��ك‬ ‫ل��ەب��ەرن��ام��ەك��ان��ی خ��ەف��ەك��ردو‬ ‫شاردیەوە‪ ،‬نەیتوانی بەدەنگێكی‬ ‫ڕاش��ك��اوان��ەوە بڵێت پەرلەمان‬ ‫ببێتە شوێنێك وەاڵم���ی پرسە‬ ‫چارەنوسەكان ب��دات��ەوە بەبێ‬ ‫ت���رس‌و ب��ەب��ێ دەس��ت��ێ��وەردان��ی‬ ‫حیزبی‪ ،‬بتوانی ه��ەم��وو ئەو‬ ‫پرسانەی بێنێتەوە ناو پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬كەچی نەیتوانیوە‪،‬‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە ل��ەس��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫پێشووتردا جۆرێك لەڕاشكاوی‬ ‫هەبووبێ‪ ،‬كە كەمال كەركوكی‬ ‫ئاماژەی بەوە كردبێت دەستور‬ ‫ن��اگ��ەڕێ��ت��ەوە ن��او پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪،‬ب��ەاڵم لەكاتێكدا‬ ‫یەكێكی تر دەڵ��ێ‪ ،‬بەڵێ ئێمە‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪23‬‬

‫پشتگیری دەكەین‪ ،‬یان بەالیانەوە‬ ‫هێلی سوور نیە بۆ گەڕانەوەی‬ ‫دەس����ت����وور‪ ،‬ب��ۆی��ە ه����ەردوو‬ ‫س��ەرۆك پەرلەمان تەواوكەری‬ ‫ی��ەك ستراتیژ ب���وون‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫میكانیزمیان بۆ ئیدارەكردنیان‬ ‫لەستراتیژییەكەدا جیاوازە‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬تا ئێستا سەرۆكایەتی‬ ‫ه��ەرێ��م ن��ەچ��ۆت��ە پ��ەرل��ەم��ان‬ ‫خیتابێكی سیاسی بدات‪ ،‬تەنها‬ ‫لەرێگەی بەیانەوە رای خۆیان‬ ‫دەردەب��ڕن‪ ،‬لێرەدا پەرلەمان چ‬ ‫ڕۆڵێكی ماوە‪ ،‬كە سەرۆكی هەرێم‬ ‫تا ئێستا چ��اوی بە پەرلەمان‬ ‫نەكەوتووە؟‬ ‫ئاشتی عەزیز‪ :‬پەیوەندی نێوان‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‌و پەرلەمانی‬

‫سیستەمی سەرۆكایەتی بڕوات‪،‬‬ ‫ن��ەك سیستەمی پەرلەمانی‪،‬‬ ‫تا ئێستا سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫ه��ەس��ت��ی ب�����ەوە ن����ەك����ردووە‬ ‫تەشكیلەی سیاسی گ��ۆڕاوە‪ ،‬كە‬ ‫(‪ 50‬بە ‪ ) 50‬بوو زۆرترین ڕای‬ ‫جەماوەر لەپەرلەمانەوەیە‪ ،‬نەك‬ ‫پەرلەمانی كوردستان‪ ،‬چونكە‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم لەحیزبێكی‬ ‫دیاری كراوەوە ڕەنگی داوەتەوە‪،‬‬ ‫بەسەر پۆستەكەیدا‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫بابەتێكە بەپالنە‪ ،‬زیاتر كار‬ ‫بۆ ئ��ەوە دەكرێت هەرێم بەرەو‬ ‫سەرۆكایەتی بڕوات‪.‬‬ ‫ڕێگا‪ :‬ئێوە وەك پەرلەمانی‬ ‫كوردستان دەزان��ن تەشكیالتی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم چۆنە هەم‬

‫هەردوو سەرۆك پەرلەمان تەواوكەری‬ ‫یەك ستراتیژ بوون‪ ،‬بەاڵم میكانیزمیان بۆ‬ ‫ئیدارەكردنیان لەستراتیژییەكەدا جیاوازە‬ ‫كوردستان بەداخەوە پەیوەندیەكی‬ ‫شەرمنانەیە‪ ،‬ڕاستەوخۆ نیەو‬ ‫تا ئێستا سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫نەیتوانیوە ل��ەڕێ��گ��ەی وت��اری‬ ‫سیاسی موخاتەبەی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان بكات وە خاڵێكی تر‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم تا ئێستا‬ ‫نەیتوانیوە جۆرێك لەهەماهەنگی‬ ‫نێوان گوتاری سیاسی خۆی‌و‬ ‫پەرلەمانی كوردستان بەرنامەی‬ ‫هاوبەشیان هەبێ‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫ه��ەری��ەك��ەی��ان ل����ەوادەی خۆی‬ ‫گوتاری سیاسی پێشكەش دەكەن‬ ‫بە جیاواز و دوور لەیەك‪ ،‬كە‬ ‫ئەمە ئاماژەیە ل��ەوەی كە جێ‬ ‫بەجێ كردنی سیاسەت لەناو‬ ‫هەرێم كار بۆ ئەوە دەكرێت بەرەو‬

‫‪24‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫ل���ەڕووی ب��ڕی��ارو ه��ەم ل��ەڕووی‬ ‫ئیدارەوە؟‬ ‫ئاشتی عەزیز‪ :‬لەڕاستیدا تەنها‬ ‫یەك ڕەنگ لەسەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫ڕەنگی داوەت��ەوە‪ ،‬كە گوزارشت‬ ‫دەك��ات لەسەرۆكایەتی هەرێم‪،‬‬ ‫ئەگەر سەیری یاساكەش بكرێت‬ ‫كە یاسایەكە زیاتر دەسەاڵتی زۆر‬ ‫دەدات بە خ��ودی س��ەرۆك خۆی‬ ‫نەك سیستەمێكی ڕاوێ��ژك��اری‪،‬‬ ‫زیاتر بەرەو بڕیاری تاكەكەسی‬ ‫‌و ت��اك ڕەه��ەن��دی دەڕوات‪،‬ب���ۆ‬ ‫یەك حیزبی ئاشكراو دیاریكراو‬ ‫لەناو سەرۆكایەتی هەرێم دا‬ ‫رەنگی داوەت���ەوە وەگ ل��ەوەی‬ ‫هەست بە چەند حیزبێك بكرێت‬ ‫نەگ الی ئەندامانی پەرلەمانی‬

‫ك��وردس��ت��ان بەڵکو الی هەموو‬ ‫خەڵك دەرەكیان ب��ەوە ك��ردووە‬ ‫كە بەردەوام یەك كەس تەمسیلی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم دەكات‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬م���ام���ەڵ���ە ك��ردن��ی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم لەسەر یەك‬ ‫ستراتیژ دژ بەبەرامبەرەكانی و‬ ‫بەبێ پرسی پەرلەمانی كوردستان‬ ‫بڕیار دەردەكات ئەمەش بێ دەنگ‬ ‫كردنی پەرلەمان نیە كە هیچ‬ ‫قسەیەكی نەبێ؟‬ ‫ئاشتی ع��ەزی��ز‪ :‬كێشەكانی‬ ‫هەرێم لەگەڵ حكومەتی ناوەندی‬ ‫دوو ڕەه��ەن��دی هەیە یەكێكیان‬ ‫ئەوەیە كە نكۆڵی ناكرێت لەوەی‬ ‫كێشە نیە لەگەڵ حكومەتی ناوەند‬ ‫چونكە من دژی ئەو ئاڕاستانەم‬ ‫ك��ە ه��ی��چ م��ەت��رس��ی ل��ەن��ێ��وان‬ ‫حكومەتی ناوەندی‌و هەرێم بەدی‬ ‫ناكرێت‪ ،‬بە دیوێكی تردا جۆرێك‬ ‫ل��ەس��ی��ن��اری��ۆ ه��ەی��ە ب��ەڕاس��ت��ی‬ ‫هەندێك بابەت هەیە دەبێتە هۆی‬ ‫ئ��ەوەی هەڵەی لەسەر دروست‬ ‫ب��ك��رێ��ت‪ ،‬ب���ەاڵم ل��ەب��ەرام��ب��ەردا‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە كێشەو گرفتی زۆر‬ ‫هەبێت لەناو هەرێمی كوردستاندا‬ ‫ب��ۆ نمونە ل��ەم كێشەی نێوان‬ ‫هەولێرو بەغدا بۆمان دەركەوت‬ ‫س��ەرۆك��ای��ەت��ی ه��ەرێ��م چەندە‬ ‫دوورە لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫كە كۆمەڵێك بڕیاری داوە پێش‬ ‫وەخت كۆمەڵێك دەزگایان پەراوێز‬ ‫خستووە كە بابەتی جەوهەری‬ ‫ب��ووە لەسیاسەتی حكومەتی‬ ‫ن��اوەن��دی‌و حمكومەتی هەرێمدا‬ ‫دوات��ر جۆرێك لەناشەفافی و‬ ‫ناڕوونی هەیە لەنێوان سیستەمی‬ ‫سیاسی لەهەرێمی كوردستان‬ ‫پەرلەمان ئاگای لەسەرۆكایەتی‬ ‫ه���ەرێ���م ن��ی��ە س��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫هەرێمیش هەندێك كار دەكات‬ ‫بەبێ گ��ەڕان��ەوە بۆ پەرلەمانی‬ ‫كوردستان كە پێویستە بەپێی ئەو‬

‫دەستورەی هەیە بەتایبەتی خودی‬ ‫پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستان‬ ‫جەخت ل��ەوە دەكاتەوە كە ئەو‬ ‫ڕەشنوسەی دەستور ڕەشنوسێكی‬ ‫سەركەوتووە وەك پێوەرێك بۆ‬ ‫دەس��ت��وری ك��وردس��ت��ان ‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫لەدەستوردا ئاماژە بەوە كراوە‬ ‫كە لە پرسە چارەنوسسازەكاندا‬ ‫بەبێ گ��ەڕان��ەوە ب��ۆ پەرلەمان‬ ‫ب��ەاڵم هێشتا دەستورێك خۆی‬ ‫ڕیفراندۆمی بۆ ن��ەك��راوە خۆی‬ ‫الدەدا لەو ئاستەیدا كۆمەڵێك‬ ‫كەسایەتی سیاسی هەیە ڕۆڵیان‬ ‫ه��ەب��ووە لەدانوستانەكاندا چ‬ ‫ل��ەن��او حكومەتدا بێت یاخود‬ ‫لەناو حیزبەكان ئاماژەیەكی‬ ‫گەورەیە كە تا ئێستا پەیوەندییە‬ ‫سیاسیەكان ‌و دانوستانەكان‬ ‫لەنێوان حكومەتی ن��اوەن��دی‌و‬ ‫پ���ەرل���ەم���ان ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی‬ ‫سیستەماتیك نیە لەسەر بنەمای‬ ‫شەخس ك���راوە نەیانتوانیوە‬ ‫پ����ەی����وەن����دی دان���وس���ت���ان���ی‬ ‫دام���ەزراوەی���ی دروس���ت بكەن و‬ ‫ب��ەروون��ی ئاشكرای بكەن بۆیە‬ ‫تەقینەوەیەكی گەورەبوو لەدوای‬ ‫دروس��ت بوونی ئەو كێشەیە كە‬ ‫هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان‬ ‫ب��ە پ��ەرل��ەم��ان‌و ئۆپۆزسیۆن‌و‬ ‫شەقامیشەوە لەوە تێگەیشتن‪،‬‬ ‫كە تا ئێستا دانوستانەكان لەسەر‬ ‫ئەساسی شەخسە حیزبێكی دیاری‬ ‫ك��راو بەڕێوەی دەب��ات ئێستاش‬ ‫ئەوانەی نوێنەرایەتی دەكەن لە‬ ‫دانوستانەكاندا خەڵكانێك پۆستی‬ ‫فەرمیان نیە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫ئەوانەی بەشدار دەبن پێویستە‬ ‫پۆستێكی ف��ەرم��ی��ان هەبێت چ‬ ‫لەناو حكومەتدا وەكو دەسەاڵتی‬ ‫ج��ێ��ب��ەج��ێ ك����ردن ی���ان ل��ەن��او‬ ‫پەرلەمانی كوردستاندا بەو پێیەی‬ ‫ئەو كەسە هەر شكستەكی هێنا‬ ‫لەئیدارەكردنی دانوستانەكاندا‬

‫سیغەیەكی ڕەسمی هەبێت بۆ‬ ‫ڕووبەڕووبوونەوەو لێپرسینەوە‬ ‫ل��ەب��ەردەم پ��ەرل��ەم��ان��دا‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫كاتێك كادیرێكی حیزبی بۆ‬ ‫دانوستان دەچێ ئەگەر سبەینێ‬ ‫شكست بێنی چۆن ڕووب��ەڕووی‬ ‫لێپرسینەوە ببێت‪.‬‬ ‫ڕێ����گ����ا‪ :‬پ���ێ���ت وای������ە ل���ەو‬ ‫دانوستانەنەدا كە بەزۆری پارتی‬ ‫سەرپشك بووە و شكستی هێناوە؟‬ ‫ئاشتی ع��ەزی��ز‪ :‬پێشتر بەر‬ ‫لەوەی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێم بێت دەمانبیني‬ ‫لەسەر ئاستی هەرێم نوێنەرایەتی‬ ‫دیبلۆماسی هەرێمی كوردستانی‬ ‫دەكرد لەدەرەوە بە هەمان شێوە‬ ‫ئێستا بەرهەم سالح كارەكتەرێكی‬

‫كوردستانە‪ ،‬ب��ەو پێییە ئ��ەوان‬ ‫خاوەنی جومگە سەرەكییەكانی‬ ‫دەسەاڵتن لەهەرێمی كوردستاندا؟‬ ‫ئاشتی ع��ەزی��ز‪ :‬شكستەكان‬ ‫ڕێك ناخەم لەپاڵ سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێمدا بەڵكو نەبوونی نارۆشنی‬ ‫لەپەیوەندیە‬ ‫دام���ەزراوەی���ی���ە‬ ‫س��ی��اس��ی��ەك��ان��دا چ ل��ەن��ێ��وان‬ ‫پەرلەمان‌و حیزبەكاندا‪ ،‬چونكە‬ ‫زۆرجار الیەنەكانی ئۆپۆزسۆنیش‬ ‫داوایان لێدەكرێت هەماهەنگ بن‬ ‫سەرۆكایەتی‬ ‫لەدانیشتنەكانی‬ ‫هەرێمدا دواتر پاشگەز دەبنەوە‬ ‫بەشدار نابن وەك پەیوندیەكانی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم ‌و پەرلەمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ئ��ای��ا چ��ەن��د ج��ار‬ ‫س���ەرۆك���ی ه���ەرێ���م س���ەردان���ی‬

‫لەم كێشەی نێوان هەولێرو بەغدا‬ ‫بۆمان دەرك��ەوت سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫چەندە دوورە لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫لەدانوستانەكاندا‬ ‫س��ەرەك��ی��ە‬ ‫دەب��ێ ئەویش پۆستێكی فەرمی‬ ‫هەبێت كە بەشدار دەبێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ه��ەر دان��وس��ت��ان��ێ��ك پ��ەرل��ەم��ان‬ ‫ئاگادار نەبێت لەسیاسەتی ئەو‬ ‫دانوستانەدا الیەنە شاردراوەكانی‬ ‫میللەت‌و ڕۆژن��ام��ە لێ ئاگادار‬ ‫نەبێت بەبڕوای من بەر لەوەی هەر‬ ‫كارێكی تێدا بكرێت دانوستانێكی‬ ‫شكست خ����واردووە لەكاتێكدا‬ ‫دەستەو تاقمێك بڕیار لەهەموو‬ ‫سیاسەتی هەرێمی كوردستان بە‬ ‫ڕووی ناوەخۆو دەرەوە دەدات كە‬ ‫ئەوە سەركەوتوو نیە‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ا‪ :‬ك���ەوات���ە ك���ۆی ئ��ەو‬ ‫شكستانەی ل��ەس��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫هەرێم‪ ،‬پشكی پارتی دیموكراتی‬

‫پەرلەمانی كوردستانی كردووە؟‬ ‫چ��ەن��دج��ار ڕاس��ت��ەوخ��ۆ وت��اری‬ ‫سیاسی‌و ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی لەگەڵ‬ ‫ئەندامانی پ��ەرل��ەم��ان دا باس‬ ‫ك��ردووە؟ ڕاوێ��ژی بە ئەندامانی‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ك��ردووە؟‬ ‫بۆیە ئێمە ئاگاداری سیاسەتی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم نین تەنها‬ ‫ئەمانە كۆمەڵێك ه��ۆك��ارن كە‬ ‫وت��اری سیاسی پچڕاوە بەهۆی‬ ‫نەبونی شەفافیەتەوە چ لەنێوان‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‌و پەرلەمانی‬ ‫كوردستاندا ی��ان سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم‌و حیزبە سیاسیەكاندا بۆیە‬ ‫گوتاری شەقام‌و دەس��ەاڵت��داران‬ ‫پچڕاوە بە ئۆپۆزسیۆنیشەوە‪،‬‬ ‫چونكە شەفافیەت نیە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪25‬‬

‫پاش كۆمەڵ و یەكگرتوو‪ ،‬پاشقول لەكێی تر دەگـ‬

‫محەم��ەدی حـاجی مەحمود بەرنـ‬ ‫راپۆرتی‪ :‬دلێر عەبدوڵاڵ‬ ‫حزبی سۆسیالیست دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ەس��ەرۆك��ای��ەت��ی‬ ‫م��ح��ەم��ەدی ح��اج��ی م��ەح��م��ود‪،‬‬ ‫بەرنامەو پالنی نوێی پێیە بۆ‬ ‫هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمان‬ ‫و پاش پاشقول گرتن لەكۆمەڵ و‬ ‫یەكگرتووی ئیسالمی‪ ،‬بەتەمای‬ ‫ئ��ەوەی��ە حزبی تر بۆ مانەوەی‬ ‫بەكاربهێنێت‪،‬‬ ‫كورسییەكانی‬ ‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی ئەو‬ ‫حزبەش دەڵێت «بەرنامەو پالنی‬ ‫نوێمان هەیە بۆ هەڵبژاردن»‪.‬‬ ‫سۆسیالیست لەچییەوە بۆچی!‬ ‫حزبی سۆسیالیست دیموكراتی‬ ‫ك����وردس����ت����ان ل���ەس���ەرەت���ای‬ ‫دەستپێكردنەوەی شۆڕشی نوێی‬ ‫ك���وردو پ��اش هەڵگیرسانەوەی‬ ‫ش����ەڕی دژی رژێ���م���ی ب��ەع��س‬ ‫ل��ەس��ااڵن��ی حەفتاكانی دەی��ەی‬ ‫راب��ردوو‪ ،‬وەك هێزێكی گەورەو‬ ‫كاریگەر لەسەر گۆڕەپانی سیاسی‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەرك����ەوت و پاش‬ ‫راپەڕینەكەی بەهاری ساڵی ‪1991‬‬ ‫یەكێك ب��وو ل��ەو حزبانەی كە‬ ‫ركابەرێكی س��ەرەك��ی یەكێتی و‬ ‫پارتی بوو‪ ،‬كە چەندان كەسایەتی‬ ‫ن���اوداری سیاسی لەریزەكانیدا‬ ‫بوون و سەركردایەتیان دەكرد‪،‬‬ ‫لەوانە دكتۆر مەحمود عوسمان و‬ ‫رەول مامەندو دەیانی تر‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەچەندین هۆكاری جیا گەورەیی‬ ‫ئ��ەم ح��زب��ە درێ����ژەی نەكێشاو‬ ‫هەرزوو هەڵوەشایەوە‪.‬‬ ‫م��ح��ەم��ەدی ح��اج��ی مەحمود‬

‫‪26‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫لةميذوودا‬ ‫كورتترين هاوثةيماني َ‬

‫سكرتێری ئێستای ئ��ەو حزبە‬ ‫پێی وای��ە كە هۆكاری سەرەكی‬ ‫الوازبوونی حزبەكەی بۆ الوازی‬ ‫سەركردایەتی ئەوكات دەگەرێتەوە‬ ‫كە نەیاتوانی بریاری چارەنووس‬ ‫ب��دەن بەتایبەت لەسەروبەندی‬ ‫هەڵبژاردنی یەكەمی كوردستان‪.‬‬ ‫ئەو لەبەشێكی بەرگی چوارەمی‬ ‫كتێبەكەیدا دەڵێت «هەڵبژاردنی‬ ‫یەكەمی پەرلەمانی كوردستان‬

‫رۆڵ��ێ��ك��ی س��ەرەك��ی ه��ەب��وو لە‬ ‫الوازب��وون��ی ح��زب‪ ،‬ل��ەو كاتەدا‬ ‫ساختەكارییەكی زۆر دەك��راو‬ ‫نوێنەرانی ئێمەش پێشوەخت‬ ‫بنكەكانی دەنگدانیان جێدەهێشت‬ ‫ئەمەش بووە هەلێك بۆ یەكێتی و‬ ‫پارتی و حزبەكانی تر ساختەكاری‬ ‫بكەن‪ ،‬جگەلەوەش سەركردایەتی‬ ‫ئەوسا ب��ری��اری گونجاوی نەدا‬ ‫لەبارەی چۆنیەتی بەشداریكردن‬

‫ـرێت؟‬

‫ـامـەو پالنی نوێی بۆ هەڵبژارن پێیە‬

‫لە هەڵبژاردنەكە»‪.‬‬ ‫كێ خۆری سۆسیالیستی‬ ‫ئاواكرد؟‬ ‫ب���ەو ه��ۆك��اران��ەی ب��اس��ك��ران‬ ‫و چ���ەن���دان���ی ت�����ر‪ ،‬ح��زب��ی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی‬ ‫سۆسسیالیست‬ ‫ك��وردس��ت��ان ه��ەڵ��وەش��ای��ەوەو‬ ‫ه��ەرزوو خۆری ب��ەرەو ئاوابوون‬ ‫رۆش����ت‪ ،‬ب���ەاڵم ج��ارێ��ك��ی ت��رو‬ ‫بەشێوازو ناوێكی تر‪ ،‬ئەو حزبە‬

‫سەریهەڵدایەوەو محەمەدی حاجی‬ ‫مەحمود كە یەكێك بوو لەفەرماندە‬ ‫س��ەرب��ازی��ی��ەك��ان‪ ،‬س��ەرل��ەن��وێ‬ ‫حزبەكەی دروستكردەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێگەو ئاستێكی الواز كە تا‬ ‫ئێستاشی لەگەڵدا بێت گۆڕانكاری‬ ‫بەسەردا نەهاتووە‪.‬‬ ‫بەپێی بەڵگەنامە مێژووییەكان‬ ‫و گ��ێ��ڕان��ەوەك��ان��ی م��ح��ەم��ەدی‬ ‫حاجی مەحمود‪ ،‬ئ��ەوەی حزبی‬ ‫سۆسیالیستی بەرەو نەمان برد‪،‬‬ ‫یەكگرتنی ب��وو لەگەڵ پاسۆك‬ ‫و پاشان تێكەڵبوونی بەپارتی‪،‬‬ ‫ك��ە ئ��ەم��ەش ب��ووە ه��ۆی ئ��ەوەی‬ ‫زۆرێك لەسەركردەكانی وازبهێنن‬ ‫و زۆرێكی تریش تێكەڵ بەحزبە‬ ‫سیاسیەكانی تر بن بەتایبەتی‬ ‫یەكێتی وەك عەدنان موفتی و‬ ‫چەندانی تر‪.‬‬ ‫كاكە حەمە ئامادەیە وازبهێنێت‬ ‫م��ح��ەم��ەدی ح��اج��ی مەحمود‬ ‫ك��ە دام���ەزرێ���ن���ەرەوەی حزبی‬ ‫س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت دی��م��وك��رات��ی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬بەناچاری لەپۆستی‬ ‫سكرتێری حزبەكەدا ماوەتەوەو‬ ‫وەك خ���ۆی دەڵ��ێ��ت ئ��ام��ادەی��ە‬ ‫وازبهێنێت ئەگەر یەكێك هەبێت‬ ‫بێتە شوێنەكەی‪.‬‬ ‫ئ��ەو ل��ەوب��ارەوە دەڵێت «بەر‬ ‫ل����ەدام����ەزران����دن����ەوەی ح��زب��ی‬ ‫سۆسیالیست داوام لەچەندان‬ ‫سەركردە كرد ببنە سكرتێر بەاڵم‬ ‫كەس وەاڵمی نەدامەوە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئەگەر یەكێك هەبێت ئامادەم واز‬ ‫لەو پۆستە بهێنم»‪.‬‬ ‫ب��ەپ��ێ��چ��ەوان��ەی ن���اوب���راو‪،‬‬

‫سەركردەكانی ئەو حزبە پێیان‬ ‫ب��اش نیە كاكە حەمە واز لەو‬ ‫پۆستە بهێنێت و دژی ئ��ەوەن‬ ‫كەسێكی تر بكرێتە سكرتێر چونكە‬ ‫ئەو بەشیاوتر دەزانن‪.‬‬ ‫ل��ەم��ب��ارەوە عەبدوڵاڵ حاجی‬ ‫م��ەح��م��ود ئ��ەن��دام��ی مەكتەبی‬ ‫س��ی��اس��ی ح��زب��ی سۆسیالیست‬ ‫ب��ەرێ��گ��ای وت « ك��ەس��ای��ەت��ی‬ ‫سكرتێری حزب كەسایەتییەكی‬ ‫كاریگەرە بۆ حزبەكە لەگۆڕەپانی‬ ‫سیاسی كوردستان‪ ،‬جگەلەوەش‬ ‫كەسایەتییەكی دی���اری لەناو‬ ‫ك���ۆم���ەاڵن���ی خ��ەڵ��ك��دا ه��ەی��ەو‬ ‫ل��ە ئێستاشدا ك��ە لەقۆناغی‬ ‫ب��زووت��ن��ەوەی رزگ��اری��خ��وازی‬ ‫نیشتمانیداین پێویستی زۆرمان‬ ‫ب��ەو ه��ەی��ەو رەن��گ��ە لەئێستادا‬ ‫كەس نەتوانێت هاوشێوەی ئەو‬ ‫كاریگەری هەبێت»‪.‬‬ ‫سۆسیالیست‪ ،‬حزبێكی بچوك و‬ ‫قەبارەیەكی گەورە‬ ‫ئ������ەوەی ب����ووەت����ە م��ای��ەی‬ ‫سەرسامی ه��ەم��ووان و زۆرێ��ك‬ ‫ل��ەچ��اودێ��ران��ی ش��ۆك ك���ردووە‪،‬‬ ‫ئەوەیە كە حزبی سۆسیالیست‬ ‫حزبێكی بچوك و پێگە الوازە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمیشە لەهەڵبژاردنەكاندا‬ ‫یەكێكە لەبراوەكان و لەقەبارەی‬ ‫خۆی زیاتر دەنگ و كورسی هەیە‪.‬‬ ‫بەپێی وتەی چاودێرانی سیاسی‪،‬‬ ‫رێ��ك��ەوت��ن��ە س��ەرك��ەوت��ووەك��ان��ی‬ ‫ئ��ەو حزبە ل��ەگ��ەڵ الیەنەكانی‬ ‫بەرامبەری و بەرنامەو پالنیان‬ ‫بۆ هەڵبژاردن هۆكاری سەرەكی‬ ‫ب��ردن��ەوەی حزبی ن��اوب��راوە لەو‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪27‬‬

‫پرۆسەیەدا‪ ،‬ئەگەرچی ئەوان بە‬ ‫ب��ەراورد لەگەڵ مێژوو خەباتیان‬ ‫دەستكەوتێكی ئەوتۆیان نییە‪.‬‬ ‫ل���ەم���ب���ارەوە ع��ەل��ی ك��ەری��م‬ ‫چاودێری سیاسی بەرێگای وت‬ ‫«بەبۆچوونی من ئەوە ئەو حزبە‬ ‫كوردستانیانە كە دەكرێ بەحزبە‬ ‫ناسەرەكییەكان ناویان ببەین‪،‬‬ ‫بەدەستیان هێناوە زۆر كەمەو‬ ‫شایانی باس نییە بەسێ پێوەر‪،‬‬ ‫بەپێوەری مێژوو و ماندوبونیان‪،‬‬ ‫بەپێوەری ئەو پارەو تێچوونەی‬ ‫ك��ردووی��ان��ە بۆ هەڵبژاردنەكان‬ ‫لەهەموو روویەكەوە‪ ،‬بەپێوەری‬ ‫ملمالنێی سیاسی كە پەیوەندی‬ ‫ب��ە پ����رۆژەو ب��ەن��م��ون��ەو فكرو‬ ‫كەسایەتییەكانەوە هەیە‪ ،‬نەك‬ ‫قەبارەو ژم��ارەی ئەندام‪ ،‬بۆیە‬ ‫حزبە الوەكییەكانی كوردستان لەو‬ ‫سێ ئاستەدا سەركەوتوو نەبون و‬ ‫شتێكیان نەهێناوە شایانی باس‬ ‫بێت»‪.‬‬

‫كي ئامادةية بؤ شويَنةكةم با دةست َ‬ ‫هةلب ِريَت‬ ‫َ‬

‫‪28‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫سۆسیالیست پاش كۆمەڵ و‬ ‫یەكگرتوو پاشقول لەكێ دەگرێت؟‬ ‫م��ح��ەم��ەدی ح��اج��ی مەحمود‬ ‫ل��ەه��ەڵ��ب��ژاردن��ی راب������ردووی‬ ‫پەرلەمانی كوردستاندا زیرەكانە‬ ‫ب��ەرن��ام��ەو پ�لان��ەك��ان��ی خ��ۆی‬ ‫ب��ەك��اره��ێ��ن��او ت��وان��ی ق��ەب��ارەی‬ ‫حزبەكەی لەپەرلەمانی كوردستان‬ ‫زی���اد ب��ك��ات‪ ،‬ئ��ەوی��ش بەهۆی‬ ‫ئەنجامدانی رێكەوتنێكی سیاسی‬ ‫لەگەڵ دوو حزبە ئیسالمییەكە‬ ‫«كۆمەڵ و یەكگرتوو»‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو كە پێش هەڵبژاردن‬ ‫ب��ەرەی��ەك ب��وو ل���ەدەس���ەاڵت و‬ ‫هاوپەیمانی یەكێتی و پارتی بوو‪،‬‬ ‫ب��ەالم بۆ ئەو هەڵبژاردنە بووە‬ ‫نەیارو لەگەڵ كۆمەڵو یەكگرتوو و‬ ‫زەحمەتكێشانی قادر عەزیز رێكەوت‬ ‫و بەرەی چوار حزبەكەیان پێكهێنا‬ ‫كە بەسەركەوتنی محەمەدی حاجی‬ ‫مەحمودو ق��ادر عەزیزو شكستی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ و ی��ەك��گ��رت��وو كۆتایی‬

‫پێهات و ه��ەرزوو ئەو بەرەیەش‬ ‫هەڵوەشایەوە‪.‬‬ ‫ب��ەرای چ��اودێ��ران��ی سیاسی‪،‬‬ ‫ئ��ەو بەرەیە هیچ شتێك نەبوو‬ ‫جگەلە تەڵەیەك بۆ كۆمەڵ و‬ ‫یەكگرتوو‪ ،‬بەڵگەش ب��ۆ ئ��ەوە‬ ‫ئەنجامدانی هاوپەیمانیەكی نوێی‬ ‫حزبی سۆسیالیست دیموكراتی‬ ‫كوردستان بوو لەگەڵ یەكێتی و‬ ‫پارتی پاش هەڵبژاردن‪.‬‬ ‫لەبارەی ئەوەی كە پێكهێنانی‬ ‫بەرەی چوار حزبەكە پالن بوو‪،‬‬ ‫ئەندامەكەی مەكتەبی سیاسی‬ ‫سۆسیالیست وتی «هەر حزبێك‬ ‫بۆ هەڵبژاردن بەرنامەو پالنی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬ئەوەی ئێمە كردمان‬ ‫ئامانجمان لێی چاكسازی بوو‬ ‫لەحوكمڕانی و باشتركردنی ژیانی‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان‪،‬‬ ‫رەن��گ��ە ك��ۆم��ەڵ و یەكگرتووش‬ ‫بەهەمان شێوە ئەو ئامانجیان‬ ‫بووبێت»‪.‬‬

‫نهێنییەكی ئاشكرا نەبوو‬ ‫ئەگەرچی زۆرێ��ك پێیانوایە‬ ‫كە دروستبوونی چوار حزبەكە‬ ‫كوردستانییەكە‪ ،‬پالنێكی كاكە‬ ‫ح��ەم��ەو ق��ادر ع��ەزی��ز ب��ووە بۆ‬ ‫م��ان��ەوەی��ان لە ن��او پەرلەمان‬ ‫لەرێی پچڕینی چەند كورسییەكی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ و ی��ەك��گ��رت��وو‪ ،‬ب��ەالم‬ ‫نهێنییەكی ئاشكرا نەبوو بووەتە‬ ‫دیوێكی تری ئەو پرسە‪.‬‬ ‫بەپێی وت��ەی سەرچاوەیەك‬ ‫لەیەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫ك��ە نەیویست ن���اوی ئاشكرا‬ ‫بكرێت‪ ،‬یەكێتی و پارتی هانی‬ ‫محەمەدی حاجی مەحمودیان داوە‬ ‫تا بەرەیەكی ئۆپۆزسیۆن لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵ و یەكگرتوو پێكبهێنن‬ ‫لەپێناوی ئ���ەوەی كاریگەری‬ ‫لەسەر پێگەی بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫دروستبكەن كە وەك لیستێكی‬ ‫نەیاری دەسەاڵت خۆی راگەیاند‪.‬‬ ‫ئ���ەو س��ەرچ��اوەی��ە وتیشی‬ ‫«یەكێتی و پ��ارت��ی ویستیان‬ ‫ل��ەق��ورس��ای��ی هەڵوێستەكەی‬ ‫گ���ۆڕان ك��ەم��ب��ك��ەن��ەوەو لەرێی‬ ‫ئەو بەرەیەوە وا بكەن هاواڵتی‬ ‫دەنگ بەگۆڕان نەدات‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫پاش شكستی یەكێتی و پارتی‬ ‫ل��ەو هەوڵەیان چ��وار حزبەكە‬ ‫هەڵوەشایەوە»‪.‬‬ ‫بۆ ئەو پرسە‪ ،‬عەبدوڵاڵ حاجی‬ ‫مەحمود وتی «ئێمە لەبەرژەوەندی‬ ‫گەل و خزمەتكردنی خەڵك هیچ‬ ‫ئامانجێكمان نییە‪ ،‬رەنگە هەبێت‬ ‫بپرسێت بۆچی لەرووداوەكانی‬ ‫شوباتی ساڵی ‪ 2011‬هەڵوێستی‬ ‫سۆسیالیست بەو ج��ۆرە بوو‪،‬‬ ‫بۆیە من پێت دەڵێم كە ئەوە‬ ‫ب��اش��ت��ری��ن ه��ەڵ��وێ��س��ت ب��وو‪،‬‬ ‫خزمەتێكی زۆر باشی بە دۆخەكە‬ ‫كرد‪ ،‬كە ئەگەر بەپێچەوانەوە‬ ‫ب���ووای���ە ل��ەوان��ەی��ە كێشەكە‬ ‫گەورەتر بووایە»‪.‬‬

‫رەخنە لە سۆسیالیست و‬ ‫هاوشێوەكانی دەگیرێت‬ ‫بەرای چاودێرانی سیاسی كارتە‬ ‫ناوخۆیی و دەرەكییەكانی حزبەكانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ك��اری��گ��ەری خراپی‬ ‫هەیەو ناسنامەی ناجێگری بەوا‬ ‫دەبەخشێت‪ ،‬هەروەك ئەوەی عەلی‬ ‫كەریم دەڵێت «لەكوردستان سیاسەت‬ ‫پ��ێ��وەرو س��ت��ان��داردی دی��اری��ك��راوی‬ ‫نییەو گ��ەم��ەك��ردن ل��ەس��ەر كارتە‬ ‫ناوخۆیی و دەرەكییەكان‪ ،‬بۆ هەموو‬ ‫پارتە سیاسییەكان ناسنامەیەكی‬ ‫ناجێگری پ��ێ بەخشیوون‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە زۆر لەپارتە سیاسییەكان‬ ‫پاكانەی بونیان دیار نییەو خاوەنی‬ ‫پرسێكی دیاریكراو نین‪ ،‬كە جیابێ‬ ‫لەپارتەكانی ت��ر‪ ،‬بەمەش حزب‬ ‫لەكوردستان هێشتا نەبووەتە پرۆژە‬ ‫كە لەسەر زەمینی پراكتیكی هێڵی‬ ‫كارو رەوتی بیری روون و چەسپاو‬ ‫بێت‪ ،‬حزبێك بە ‪ 40‬ساڵ خەبات‬ ‫ئەندامێكی لەپەرلەمان بێت‪ ،‬ئەوە چ‬ ‫دەستكەوتێكە»‪.‬‬ ‫بەرنامەو پالنی نوێی محەمەدی‬ ‫حاجی مەحمود‬ ‫م��ح��ەم��ەدی حاجی مەحمود كە‬ ‫ف��ری��ادرەس��ی حزبەكەیتی و ئەو‬ ‫تاكە ه��ۆك��اری م��ان��ەوەی��ەت��ی بەو‬ ‫قەبارەو شێوەیە لەسەر گۆڕپانی‬ ‫سیاسی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ەرن��ام��ەو‬ ‫پالنی نوێی دان��اوە بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫داهاتویی پەرلەمانی كوردستان و‬ ‫ئەمجارە بەشێوەیەكی تر حزبەكەی‬ ‫دەردەخات‪.‬‬ ‫بەپێی زانیارییەكان‪ ،‬ناوبراو‬ ‫رێكەوتنێكی لەگەڵ یەكێتی و پارتی‬ ‫ئەنجامداوە بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو‪،‬‬ ‫بەپێی ئ��ەو رێكەوتنەش قەبارەی‬ ‫ح��زب��ەك��ەی گ��ۆڕان��ك��اری ب��ەس��ەردا‬ ‫نایەت و وەك خۆی دەمێنێتەوە‪،‬‬ ‫لەبەرامبەردا پێویستە لەسەر حزبی‬ ‫سۆسیالیست پاڵپشتی دەس��ەاڵت‬ ‫بكات و هاو هەڵوێست بێت لەگەڵیدا‪،‬‬

‫ه���ەروەك چ��ۆن ل��ە رووداوەك��ان��ی‬ ‫راب���ردووی ش��اری سلێمانی (‪17‬ی‬ ‫شوبات و رۆژانی دوایی) محەمەدی‬ ‫حاجی مەحمودو حزبەكەی هاو‬ ‫هەڵوێست بوون لەگەڵ دەسەاڵت‪.‬‬ ‫ل���ەوب���ارەوە ع��ەب��دوڵ�ڵا حاجی‬ ‫م��ەح��م��ود وت���ی «ب��ەدڵ��ن��ی��ای��ی��ەوە‬ ‫بەرنامەو پالنی نوێمان پێیە بۆ‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن‪ ،‬ئێمە دەم��ان��ەوێ��ت‬ ‫پێگەمان زی��ات��ر بێت لەپرۆسەی‬ ‫سیاسی‪ ،‬كە ئەمەش بەدینایەت تا‬ ‫لەناو پەرلەماندا بوونمان نەبێت‪،‬‬ ‫بوونیشمان لەناوەندی سیاسی و‬ ‫بریاردان لەبەرژەوەندی خەڵك و‬ ‫جەماوەرەو هەمووانیش ئەوەمان لێ‬ ‫چاوەڕێ دەكەن»‪.‬‬

‫محەمەدی حاجی مەحمود‪:‬‬

‫بەر‬ ‫لەدامەزراندنەوەی‬ ‫حزبی سۆسیالیست‬ ‫داوام لەچەندان‬ ‫سەركردە كرد‬ ‫ببنە سكرتێر بەالم‬ ‫كەس وەالمی‬ ‫نەدامەوە‪،‬‬ ‫ئێستاش ئەگەر‬ ‫یەكێك هەبێت‬ ‫ئامادەم واز لەو‬ ‫پۆستە بهێنم‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪29‬‬

‫سوریا‌و هێمای جەنگی سێیەمی جیهانی‬ ‫كاوە هاوڕاز‬ ‫ڕازێكی بەرایی‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ڕوس���ی���ای ف��ی��دراڵ‬ ‫لەسەرەتای سەرهەڵدانی شۆڕشی‬ ‫گ��ەل��ی س��وری��اوە ڕۆڵێكی ج��ودا‌و‬ ‫جیاوازی لە واڵتانی تر لەئاستی‬ ‫ئ��ەم مەسەلەیەدا ه��ەب��ووە‪ ،‬نەك‬ ‫ه��ەر لەبەر ئ��ەوەی كە سوریا لە‬ ‫مێژە هاوپەیمانێكی ستراتیژی‬ ‫تەقلیدی ڕووسیایە لەناوچەكەدا‪،‬‬ ‫بەڵكو لەبەر چەند ئەرزشێكی تری‬ ‫بەرژەوەندی خوازییە كە تێكگیرانی‬ ‫بەرژەوەندی یە هەرێمی‌و ئابووری‬ ‫یەكانیشیان لەگەڵ ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫خۆرئاواو كەنداودا دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫ه��ەرب��ۆ ن��م��ون��ەش ل��ەڕوان��گ��ەی‬ ‫‌وت���ەو ل��ێ��دوان��ەك��ان��ی لێپرسراوە‬ ‫ڕووسەكانەوە كە تەواو پێچەوانەی‬ ‫ڕەوت���ی ئ��اش��ك��راك��راوی ئەمریكا‌و‬ ‫خۆرئاواو دەوڵەتانی تری عەرەبی‬ ‫هاوڕێیانە‪ ،‬بەڕاشكاوی دی��ارە كە‬ ‫‌وێڕای ئەوەی (ژێربەژێر‌و بەپەنهانی)‬ ‫بەردەوامیشن لەسەر ناردنی چەك‌و‬ ‫تەقەمەنی زی��ات��ر ب��ۆ ڕژێمەكەی‬ ‫(ب��ەش��ار ئ��ەس��ەد) دەردەك��ەوێ��ت كە‬ ‫چەندین ب��ەرژەوەن��دی ئ��اب��ووری‌و‬ ‫بازرگانی خۆیان خستووەتە پێش‬ ‫ئازار‌و مەینەتییەكانی گەالنی شۆڕش‬ ‫گێڕ‌و ئازادی خوازی سووریا‪.‬‬ ‫پێدەچێت پ��ێ داگ���ری ه���ەردوو‬ ‫بەرەی (الیەنگرانی ڕژێمی سوریا)‬ ‫و (الیەنگرانی بەرەی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫س����وری����ا)ش‌و ن��اوچ��ەك��ە (وات���ە‬ ‫ن��اوچ��ەی ڕۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت)‬ ‫ب���ەرەو پەرەسەندنی ناهەمواری‬ ‫ڕووب��ەڕووب��وون��ەوەی سەربازی لە‬ ‫نێوان چەند الیەنێكی گەمەكاری‬ ‫س��ەرس��اح��ەی س��وری��اش��دا بێت‌و‬ ‫دوورنی یە بگاتە سەر سنورەكانی‬ ‫نێوان ڕووسیا‌و ئێرانیش‪ ،‬كە ئەم‬

‫‪30‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫دوو ‌واڵتە بەرگری لە سنورەكانیان‬ ‫ب��ەش��داری ڕاس��ت��ەوخ��ۆی ملمالنێ‬ ‫جەنگییەكان بكەن‪.‬‬ ‫موشەكی پاتریۆت‌و هێمای‬ ‫تەنگژەكان‬ ‫وەك پێشتر‌وتمان هەر لەسۆنگەی‬ ‫بەرپرسانی بااڵی ڕووسیاوەو جەخت‬ ‫كردنەوەیان لەسەر ئ��ەوەی گوایە‬ ‫(ت��ەن��گ��ژەی س��وری��ا) ب��ەدەس��ت تێ‬ ‫‌وەردانی سەربازی چارەسەر ناكرێت‌و‬ ‫‌وەك دەشڵێن دەبێت بانگەواز بكرێت‬ ‫بۆ سازكردنی گفتوگۆ لەنێوان ڕژێم‌و‬ ‫بەرهەڵستكارانی دا‌و لەسەر بنچینەی‬ ‫ڕێكەوتن نامەی (جنێف)یش بێت‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا هەریەكە لە ئەمریكاو‬ ‫پەیمانی (ناتۆ)ی سەربازیش سوورن‬ ‫لەسەر دانانی موشەكی (پاتریۆت)‬ ‫لەسەر سنووری سوریاو توركیا بەبێ‬ ‫گوێ دانە هەڕەشەكانی هەریەكە لە‬ ‫ڕووسیاو چین‪ ،‬سەركردەی ڕووس‬ ‫(پۆتن)‌و سەركردە سەربازییەكانی‬ ‫ڕووس��ی��اش ب��ەچ��اك��ی پ��ەی ب��ەوە‬ ‫دەب��ەن كە مەبەست لەدانانی ئەم‬ ‫موشەكانە لە سنووری ‌واڵتەكانی‬ ‫خۆشیان تەنها بۆ تەنگژەی سوریا‬ ‫نی یە‪ ،‬بەڵكو بۆ ئاڕاستە كردنیانە‬ ‫لەوێوە بۆ ئێران لەالیەكەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫(ڕووسیا)ش لەالیەكی ترەوە‪ ،‬هەر‬ ‫ئەم مەسەلە ئاشكراو ڕوونەش ‌وای‬ ‫لە سەرۆك ئەركانی سوپای ئێران‬ ‫كرد كە بەڕاشكاوی لە تازەترین‬ ‫لێدوانی دا ئاماژە بەوەدەكات كە‬ ‫هەریەكە لە ‌واڵتەكەی خۆی‌و ‌واڵتی‬ ‫ڕووسیاو چین یش ڕێگا ن��ادەن بە‬ ‫ڕووخاندنی ڕژێمی سووریا‪ ،‬هەر‬ ‫دەس��ت تێوەردانێكی سەربازی لە‬ ‫سووریادا دەبێتە هۆی هەڵگیرسانی‬ ‫جەنگی سێ یەمی جیهانی‪.‬‬ ‫ب����ەڕای ئ��اگ��ای��ان��ی س��ی��اس��ی‪،‬‬ ‫لەوانەیە سیاسەتمەدارانی ئەمریكا‌و‬ ‫سەركردەكانی پەیمانی ناتۆش ئەم‬ ‫لێدوانەی سەرۆكی ئەركانی سوپای‬

‫ئ��ێ��ران بكەنە بەهانەیەكی چاك‬ ‫بەرلەوەی بیر لە بەزاندنی سنوری‬ ‫سوریاش لەژێر هەر پاساوێكی تردا‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان ه���ەرەس���ی یەكێتی‬ ‫سۆڤیەتی ج���اران‌و پارچە پارچە‬ ‫بوونی كۆمارەكانی ت��ری‪ ،‬مانای‬ ‫ئەوە ناگەیەنێت كە ڕوسیا بەتەواوی‬ ‫لەبەردەم ئەمریكادا چۆكی دادابێت‌و‬ ‫كڕنوشی بۆ بردبێت‪.‬‬ ‫یان لەبەردەم پەیمانی سەربازی‬ ‫ناتۆدا بەزیی بێت‪ ،‬بەڵكو تەواو بە‬ ‫پێچەوانەوەیەو ‌وای لە حكومەتی‬ ‫ڕوسیا كردووە بە جددی هەوڵ بدات‬ ‫بۆ تازە كردنەوەی چەكەكانی‌و بەرەو‬ ‫پێش بردنیان‌و ناردنی كەشتی گەلی‬ ‫جەنگیش (ناوبەناو) بۆ بەندەری‬ ‫(گ���رگ���وس)ی س���وری���ا‌و‪ ،‬پ��اش��ان‬ ‫پتەوكردنی پەیوەندی یە ئابووری‌و‬ ‫سەربازییەكانیشی لەگەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێراندا‪ ...‬دیارە ئێرانیش‬ ‫بە جددی لەالیەن خۆیەوە پەرەی‬ ‫زیاتری بە چەكە سەربازی یەكانی‬ ‫داوەو لەم دواییانەشدا توانیویەتی‬ ‫چەندین ف��ڕۆك��ەی بێ فڕۆكەوانی‬ ‫ئەمریكی بخانە خوارەوەو دەستیان‬ ‫بەسەردا بگرێت‪.‬‬ ‫ڕۆڵی ئەوروپا لەم نێوەندەدا‬ ‫واڵت��ان��ی ئ���ەورووپ���ا بەگشتی‬ ‫پێویستیان بە غازی ڕووسیا هەیەو‬ ‫ئ��ەگ��ەر ئ��ەم غ��ازەی��ان ل��ێ ببڕێت‬ ‫(بەهەر هۆیەكیش بێت) ئەوا هیچ‬ ‫الیەن‌و دەوڵەتێكی تر بەدی ناكەن‬ ‫كە ئەم پێویستیەیان بۆ پڕ بكاتەوەو‬ ‫زیانەكانیشیان بۆ قەرەبوو بكاتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە پێ دەچێت كارگەو كۆمپانیا‬ ‫پیشەسازی یەكانیشیان ڕووبەڕووی‬ ‫شكستێكی ت��ەواو ببێتەوە‪ ،‬وێڕای‬ ‫س��ەرم��او ل��ەرزی��ن��ی گەلەكانیان‬ ‫ل��ە زستانێكی س���اردی سەختدا‪،‬‬ ‫چونكە لە حاڵەتی بەرپابوونی ئەم‬ ‫جەنگە (ئیقلیمی)یان جیهانییەدا‬

‫هيماكاني جةنط‬ ‫سورياو َ‬

‫ل��ەوان��ەی��ە ن��ەوت��ی دەوڵ��ەت��ان��ی‬ ‫كەنداو بە ئاگری سووپای ئێران‬ ‫بسوتێت‪ ،‬جا ئایا سیاسەتمەدارانی‬ ‫ئەمریكا‌و ئەوروپاش كە لە پەیمانی‬ ‫ناتۆدا كۆبونەتەوە چاوی ژیری‌و‬ ‫دووربینی‌و ‌واقیع بینی تەواویان‬ ‫بكەنەوە لەئاست دەرەنجامی ڕووداوە‬ ‫ترسناكەكانی جەنگدا‌و لە پێناو‬ ‫كێشەیەكی ‌واڵتێكی ‌وەك سوریادا‬ ‫گ��ەورەت��ری��ن تەنگژە‌و كارەساتی‬ ‫مرۆیی لە چەرخی نوێدا بخوڵقێنن‪.‬‬ ‫ی����ان ئ���ەگ���ەر ئ��ەم��ری��ك��ا ل��ەو‬ ‫ب��ڕوای��ەداب��ێ��ت گ��وای��ە دەت��وان��ێ��ت‬ ‫كاریگەری مووشەكە ڕووسی یەكان بە‬ ‫موشەكەكانی (پاتریۆت)ی دامەزراو‬ ‫ل��ەس��ەر س��ن��ووری ن��ێ��وان سوریا‌و‬ ‫توركیا پوچەڵ بكاتەوە‪ ،‬ئەی داخۆ‬ ‫توركیا لە چ دۆخێكدا خۆی ببینێتەوە‬ ‫كە هاو سنوری ڕووسیایەو لە یەكەم‬ ‫ساتی هەڵگیرسانی جەنگدا (خوا‬ ‫نەخواستە ) یەكەمین قوربانی جەنگ‬ ‫دەبێت ‌وەك چەند‌واڵتێكی عەرەبی‬ ‫ناوچەكەش كە زیاتر خەون بە هاتنە‬ ‫ئارای حوكمێكی عادیالنەی ئیسالمی‬ ‫یەوە دەخوازن دوای شكستی ڕژێمە‬ ‫عەلمانییە عەرەبییەكانی ئەڵقە‬ ‫لەگوێی ڕۆژهەاڵت‌و ڕۆژ ئاوا‪.‬‬ ‫بۆیە هەر الیەنێك ئەگەر بیر لە‬ ‫هێرشبردنە سەر سووریا بكاتەوە‬

‫بێ ئ��ەوەی لە ه��زری حساباتیدا‬ ‫هەڵوێستی ڕووسیاو چین‌و ئێرانی‬ ‫بەهەند نەگرتبێت (بەتایبەتیش‬ ‫الیەنێكی ‌وەك دەوڵ��ەت��ی ت��ورك)‬ ‫ئەوا خۆی دەبێتە یەكەم قوربانی‬ ‫ڕووداوەكان‪ ،‬دیارە سیاسەتمەدارانی‬ ‫ڕۆژئاواش پێویستە بەچاكی مێژوو‬ ‫بخوێننەوەو ت��اوو توێی ئ��ەوەش‬ ‫بكەن كە كاتێك (ناپلیۆن) ویستی‬ ‫بە سوپا زەبەالحەكەیەوە بچێتە‬ ‫نێو (مۆسكۆ)ی پایتەختی ڕوسیاوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشكست‌و بەزینەوە گەڕایەوەو‬ ‫ه��ەزاران سەربازیشی لەو پێناوەدا‬ ‫كردە قوربانی‌و هەر ئەم فاكتەرەش‬ ‫ب���ووە ئ��اك��ام��ی ه���ەرەس هێنانی‬ ‫سوپاكەی (ناپلیۆن) ل��ە جەنگی‬ ‫(وات���رل���ۆ)داو‪ ،‬پاشان ب��ووە هۆی‬ ‫ڕووخانی‌و بەدیل گیرانی‪.‬‬ ‫هەر لە جەنگی دووەمی جیهانیش دا‬ ‫سوپای سووری ڕووس ڕۆڵێكی گرنگی‬ ‫گێڕا لە ڕوخاندنی ئەڵمانیای نازیداو‬ ‫یەكەمین سوپای هاوپەیمانانیش‬ ‫بوو كە چووە نێو شاری (بەرلین)‬ ‫ی پایتەختی ئەڵمانیاوە‪ ،‬بەمەش‬ ‫(هیتلەر)ی دكتاتۆری ناچاركرد كە‬ ‫دوای ئەوەی گوللەیەكی نا بەسەری‬ ‫خۆشەویستەكەیەوە‪ ،‬خۆشی بەو‬ ‫جۆرە لەناو ببات‪.‬‬ ‫ه���ەر س���ەب���ارەت ب��ە وت��ەك��ەی‬

‫ئ��ەم دوای��ی��ەی س���ەرۆك ئەركانی‬ ‫سوپای ئێرانیش ئ��ەوا پێناچێت‬ ‫جەنگی جیهانی سێ یەم ڕووب��دات‬ ‫لەكاتێكدا ئەگەر یەكە سەربازی‬ ‫یەكانی پەیمانی ژوورووی ئەتڵەسی‬ ‫(ناتۆ) هێرش بكاتە سەر سووریا‬ ‫بەمەبەستی ڕوخ��ان��دن��ی ڕژێمی‬ ‫ئێستای ئ��ەو‌واڵت��ە‪ ،‬وەل��ێ بڵێین‬ ‫جەنگ‌و ملمالنێ خوێناوییەكان‬ ‫لەنێوان بەرەی ئۆپۆزسیۆنی سوریا‌و‬ ‫لەنێوان پاشماوەی سوپاكەی ڕژێمی‬ ‫س��وری��ادا ل��ە قۆناغێكی دژواردا‬ ‫بێتە كایەوەو بە دەست تێوەردانی‬ ‫یارمەتی سەربازی الیەنە ئیقلیمی‌و‬ ‫ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی ی��ەك��ان��ی��ش زی��ات��ر‬ ‫سوپای ئ���ازادی س��وری��او سوپای‬ ‫ڕژێ���م ب��ەی��ەك��دا ب��درێ �ت‌و ل��ەب��اری‬ ‫هاوسەنگیش دەربچێت‌و بۆ دواجار‬ ‫س��وپ��ای ڕژێ���م ‌ورەی نەمێنێت‌و‬ ‫ه��ەرەس بهێنێت‌و تێكبشكێت‪ ،‬پێ‬ ‫دەچێت ئەم حاڵەتە تراژیدییە تا‬ ‫نزیكەی ساڵێكی تریش بخایەنێت‪،‬‬ ‫جا ئایا شێخانی شكۆداری كەنداو‬ ‫بەتایبەتیش (قەتەر) بەردەوام دەبن‬ ‫لە دابینكردنی ئەركە قورسەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی س��وری��ا‪ ،‬ی��ان لە‬ ‫ژمارەیەكی هاوكێشە سیاسییەكانی‬ ‫نێوان خۆرهەت‌و خۆرئاوادا خۆیان‬ ‫دەبیننەوە‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪31‬‬

‫تاڵەبانی یەكێتی بۆ‬

‫هیرۆ ئیبراهیم ئەحمەد‪ ،‬یـەكەم س‬

‫نەوشیروان مستەفاو مەسعود مسـتەفـ‬

‫ئا‪:‬ناسیح عەبدولرەحیم‪-‬‬ ‫هەڵەبجەی شەهید‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫ل��ە ئێستادا ب��ووەت��ە گۆڕەپانی‬ ‫ملمالنێەكی س��ەخ��ت ل��ە ن��ێ��وان‬ ‫ب���زووت���ن���ەوەی گ�����ۆران‌و پ��ارت��ی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬بەتایبەتیتر‬ ‫لە نێوان خودی مەسعود بارزانی‌و‬ ‫ن��ەوش��ی��روان م��س��ت��ەف��ادا‪ ،‬چونكە‬ ‫چارەنووس‌و داهاتووی دەسەاڵتی‬ ‫س��ی��اس��ی��ی‌و ئ���ی���داری ه��ەری��ەك‬ ‫ل��ە پ��ارت�ی‌و ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‬ ‫بەندە بە‌وەالئی ئایندەی یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان بۆ الیەكیان‪،‬‬ ‫بۆیە دەكرێت بپرسین نەوشیروان‬ ‫مستەفاو مەسعود مستەفا كامیان‬ ‫سكرتێری یەكێتی دی��اری دەك��ەن؟‬ ‫چونكە ه��ەر كەسێكیان بتوانێت‬ ‫سكرتێری یەكێتی دیاری بكات ‌واتە‬ ‫ئایندەی سیاسی خ��ۆی مسۆگەر‬ ‫كردووە‪ .‬ئەی تاڵەبانی یەكێتی بۆ‬ ‫كێ بەجێ دەهێڵێت‌و یەكێتی دەداتە‬ ‫دەستی كام الی��ان؟ تاڵەبانی هەتا‬ ‫زیندوو بوو یەكێتی دابووە دەستی‬ ‫پارتی‌و حیزبەكەی تاڵەبانی ‌وەك‬ ‫ك��ەرەف��ان��ەی��ەك��ی ش��ەم��ەن��دەف��ەری‬ ‫لێهاتبوو پارتی بۆ كوێی بویستایە‬ ‫یەكێتی بە شوێنیەوە بوو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫تەنها ل��ەب��ەر ئ���ەوەی تاڵەبانی‬ ‫خەونەكانی بەدەست بهێنێت ئەی‬ ‫دوای ن��ەم��ان �ی‌و ك��ۆت��ای��ی هاتنی‬ ‫تەمەنی دەسەاڵتدارێتی خۆی یەكێتی‬ ‫دەداتە دەستی كێ؟ ئایا یەكێتی چۆن‬ ‫بەجێدەهێڵێت؟‬

‫‪32‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫بەیاننامەكەی مەكتەبی سیاسی‬ ‫یەكێتی لە نێوان موجامەلەی‬ ‫پارتی‌و خەڵەتاندنی‬ ‫پ����اش ن��ەخ��ۆش��ك��ەوت��ن��ەك��ەی‬ ‫تاڵەبانی‌و ڕەوانەكردنی بۆ ئەڵمانیا‬ ‫ئ��ێ��وارەی ڕۆژی (‪)2012/12/22‬‬ ‫مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان كۆبوونەوەیەكی ئاسایی‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دا‪ ،‬ك���ۆس���رەت ڕەس���وڵ‬ ‫عەلی جێگیری یەكەمی تاڵەبانی‬ ‫سەرپەرشتی كۆبوونەوەكەی كرد‪،‬‬ ‫لە پ��اش كۆبوونەوەكە مەكتەبی‬ ‫سیاسی بەیاننامەكەی باڵوكردەوە‬ ‫كە بەهیچ شێوەیەك ئاماژەی بەوە‬ ‫نەكردبوو كە كۆسرەت ڕەسوڵ عەلی‬ ‫سەرپەرشتی كۆبوونەوەكەی كردووە‬ ‫یان ‌وەك كەسی یەكەمی یەكێتی لە‬ ‫غیابی تاڵەبانی دەستبەكار دەبێت‪،‬‬ ‫چونكە بەپێی پ��ەی��ڕەوی ناوخۆی‬ ‫یەكێتی جێگیری ی��ەك��ەم ئیش‌و‬ ‫ك��ارەك��ان��ی حیزب ڕادەپ��ەڕێ��ن��ێ�ت‌و‬ ‫كەسی یەكەمە لە غیابی سكرتێری‬ ‫گشتی‪ ،‬بەالغی كۆتایی دانیشتنی‬ ‫م‪ .‬س یەكێتی كە كۆسرەت رەسول‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی دەك����رد چ��ەن��دی��ن‬ ‫خویندنەوە هەڵدەگریت‪ ،‬هەروەها‬ ‫لەو بەیاننامەیەدا موجامەلەیەكی‬ ‫زۆری پارتی تیدابوو‪ ،‬خوێدنەوەیەك‬ ‫بۆ بەیاننامەكە بكەیت دەبینیت‬ ‫كە ئەو بەیاننامەیە بەتەواوی بۆ‬ ‫ڕەوان���دەن���ەوەی نیگەرانییەكانی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‌و خودی‬ ‫مەسعود بارزانییە‪ ،‬ئ��ەو بەالغە‬ ‫كێ نوسیویەتی؟ ئایا موجامەلەی‬ ‫پارتی ب��وو بۆ ئ��ەوەی غافڵگیری‬ ‫بكەن لەوەی كە دانیشتنی كۆسرەت‬ ‫رەسوڵ لە شوینەكەی تاڵەبانی بە‬

‫ئاسایی ‌وەربگرێت؟ یان تێكشاندنی‬ ‫هەیمەنەی كۆسرەت ڕەس��ول بوو‬ ‫كە لە یەكەم سەركردایەتی گرتنە‬ ‫دەستی یەكێتی بە تەنازول نامەیەك‬ ‫دەرگ���ای ب��ۆ پ��ارت��ی ك���ردەوە‌و ئەم‬ ‫بەیانامەیە بۆ ئەوەیە بە جەماوەری‬ ‫یەكێتی بڵێن كۆسرەت رەسوڵ ئەو‬ ‫كەسە نییە بتوانێت یەكێتی لە ژێر‬ ‫چنگی پارتی رزگار بكات؟ ئایا خۆ‬ ‫نزیك كردنەوەی ئەو ئەندام مەكتەب‬ ‫سیاسیانە نییە كە دەیانەوێت لە‬ ‫پارتی نزیك ببنەوە‌و موجامەلەی‬ ‫بكەن؟‬ ‫دەستەواژەی (برا گەورە) لێدان‬ ‫بوو لە مەسعود بارزانی یان‬ ‫كۆسرەت ڕەسوڵ؟‬ ‫ل��ە ڕێ��ك��ەوت��ی ‪ 12/24‬دوو ڕۆژ‬ ‫دوای ك��ۆب��وون��ەوەك��ەی مەكتەبی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئەنجومەنی ن��اوەن��دی‬ ‫یەكێتی ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر‬ ‫دانانی كۆسرەت ڕەسوڵ بە سیفەتی‬ ‫(ب��را گ���ەورە)‪ ،‬بەكار هێنانی ئەم‬ ‫دەستەواژەیە بۆخۆی مەدلولی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە لە دونیای سیاسیدا‬ ‫دەستەواژەی براگەورە هیچ پێناسێكی‬ ‫نییە‌و شوێن ناگرێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەری‬ ‫ئ��ەوە هەیە ئ��ەو دەس��ت��ەواژەی��ە بە‬ ‫مەبەست بەكارهێنرا بێت‌و دوو‬ ‫خوێندنەوە هەڵدەگرێت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫كۆسرەت ڕەس��ول لەوە تێبگات كە‬ ‫ئەو ڕەزامەندی خۆدی خۆی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەوە ئەمری ‌واقیع‌و یەكەمین‬ ‫كەسی دوای تاڵەبانی‌وای كردووە تۆ‬ ‫لەوێدا بیت‪ ،‬یان پەیامێك بوو خودی‬ ‫كۆسرەت رەسوڵ عەلی لەالیەن نەیارە‬ ‫ناوخۆیەكانی یەكێتی‪ ،‬مەسعود‬ ‫بارزانی لە پەیجی تایبەتی خۆیدا‬

‫كێ بەجێ دەهێڵێت‬

‫سەرۆك كۆماری ژن لە مێژووی عێراقدا‬

‫ـا كامیان سكرتێری یەكێتی دیاری دەكەن‬ ‫داوای یەكڕیزی لە یەكێتی كردبوو‪،‬‬ ‫هەروەها بەڵێنی ئ��ەوەی پێدابوون‬ ‫كە ‌وەك ب��راگ��ەورەی��ەك ئامادەیە‬ ‫هاوكاری یەكێتی بكات‪ ،‬ئەگەرێكی‬ ‫تریش ئەوەیە كە ئەم دەستەواژەیە‬ ‫پەیامێك بێت بۆ مەسعود بارزانی كە‬ ‫یەكێتی برا گەورەیی تۆی پێ قبوڵ‬ ‫نییە‪ ،‬پێدەچێت بەكارهێنانی ئەو‬ ‫دەستەواژەیە كە كۆسرەت رەسوڵ‬ ‫عەلی ‌وەك برا گ��ەورە قبوڵكراوە‬ ‫ڕەفزكرندێكی ئەدەبیانەی مەسعود‬ ‫ب��ارزان��ی بووبێت‪ ،‬ئ��ەو پەیامەی‬ ‫پێ گەیاند كە یەكێتی براگەورەیی‬ ‫لەدەرەوەی خۆی قبوڵ ناكات‪.‬‬ ‫چی بارزانی هێنایە سلێمانی؟‬ ‫یەكێك لەو هۆكارانەی كە‌وای‬ ‫كرد مەسعود بارزانی بە پەلە‌و پاش‬ ‫كۆبوونەوەكەی مەكتەب سیاسیی‬ ‫یەكێتی خۆی بگەیەنێتە سلێمانی‌و‬ ‫لەگەڵ ئەندامانی مەكتەب سیاسیی‬ ‫ئەو حیزبە كۆببێتەوە‪ ،‬دانیشتنی‬ ‫كۆسرەت ڕەسوڵ بوو لە شوێنەكەی‬ ‫تاڵەبانی‌و قبوڵكردنی بوو لەالیەن‬ ‫ئەندامانی تری یەكێتەوە‌و نەبوونی‬ ‫دەنگێكی ن��اڕەزای��ی ئەوتۆ كە ئەم‬ ‫ك��ارەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی‬ ‫بەالی بارزانییەوە‌وەك مەترسییەك‬ ‫حسابی بۆ كرا‪ ،‬لەبەر ئەوەی ترسی‬ ‫ئ���ەوەی ه��ەی��ە یەكێتی تەسلیمی‬ ‫كۆسرەت رەس��وڵ بكرێت‌و ئەویش‬ ‫تەسلیمی هاوخەباتە دێرینەكەی‬ ‫ب��ك��ات‌و یەكێتی ب��ە ئ��اراس��ت��ەی‬ ‫نزیكبوونەوە لە بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫ب��ەرێ��ت‪ .‬ك��ەوات��ە هاتنی ب��ارزان��ی‬ ‫ب��ۆ سلێمانی ب��ۆ خ��ەم‌و پەرۆشی‬ ‫یەكێتی‌و نەخۆشیەكەی تاڵەبانی‬

‫كي دياري دةكات؟‬ ‫ضارةنووسي حزبةكةي‪َ ،‬‬

‫نەبوو‪ ،‬بەڵكو بۆ ڕێگری كردن بوو‬ ‫لەو مەترسییەی كە سەرەتاكەی بە‬ ‫دانیشتنی كۆسرەت ڕەسوڵ عەلی لە‬ ‫شوێنەكەی تاڵەبانی دەستی پێكرد‬ ‫ك��ە ئ��ەگ��ەری ئ��ەوەی��ەی هەیە ئەم‬ ‫سەرەتایە ‌وەك سەرەتای كۆتایی‬ ‫هەیمەنەی دەسەاڵتی خۆی دەست‬ ‫پێبكات‪.‬‬ ‫یەكێتی چی لێ بەسەر دێت؟‬ ‫ئەو پرسیارەی یەكێتی چی لێ‬ ‫بەسەر دێت پاش تاڵەبانی تەنها‬ ‫پ��رس��ی��اری��ك ن��ی��ی��ە‪ ،‬چ��ون��ك��ە ئ��ەم‬ ‫پرسیارە لەو جۆرە پرسیارانەیە كە‬ ‫پێش‌وەاڵم زنجیرەیەك پرسیاری تر‬ ‫بەدوای خۆیدا دەهێنێت‌و كە هەركات‬ ‫بۆ ‌وەاڵم��ی پرسیارێكیان دێیتە گۆ‬ ‫چەندین پرسیاری تر دێتە پێشەوە‪،‬‬ ‫یەكێك لەو قسەو باسە گەرمانەی كە‬

‫بەردەوامی هەیە ئەویش ئەوەیە كە‬ ‫یەكێتی پاش تاڵەبانی بەرەو كوێ‬ ‫دەڕوات‌و چارەنووسی چی دەبێت‪،‬‬ ‫دوو ئەگەر هەیە ئەویش ئەوەیە‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئەزمەی‬ ‫كۆچی دوای تاڵەبانی تێدەپەڕێنێت‌و‬ ‫لەپاش مەرگی تاڵەبانی دەكەوێتەوە‬ ‫سەر سكەی خ��ۆی‪ ،‬ئەوانەی ئەم‬ ‫ب��ۆچ��ون��ەی��ان ه��ەی��ە پیانوایە كە‬ ‫كۆمەڵگای كوردی تاكە شتێك كە هەتا‬ ‫ئێستا توانبێتی لە هەرشتێكیتر زیاتر‬ ‫یەكێتی نێوان هێزو الی��ەن‌و چین‌و‬ ‫توێژەكان دروست بكات كارەسات‌و‬ ‫تراژیدیایە‪ ،‬مردنی تاڵەبانیش بۆ‬ ‫خودی یەكێتی ئەمڕۆ‌وەك كارەسات‌و‬ ‫ێ دەڕوانرێت‪ ،‬هەر‬ ‫تراژیدیایەك لێ ‌‬ ‫ئەمەشە پێیان ‌وای��ە یەكێتی پاش‬ ‫تاڵەبانی ‌وەك خۆی دەمێنێتەوە‌و‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪33‬‬

‫هەڵناوەشیتەوە‪ ،‬ئەگەرێكی دیكە‬ ‫ئ��ەوەی��ە ك��ە یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان هەڵدەوەشێـەوە‌و شتێك‬ ‫نامێنێت بەناوی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەگەر هەڵوەشایەوە‬ ‫چ ج���ۆرە ه��ەڵ��وەش��ان��دن��ەوەی��ەك‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئاراستەی سەركردایەتی‌و‬ ‫باڵەكانی ب��ەرەو ك��وێ دەبێت؟ لە‬ ‫دەرەوەی یەكێتی كێن ئ��ەو هێزو‬ ‫الیەنانەی لەگەڵ مانەوەی یەكێتین‬ ‫بە یەك پارچەیی؟ ئەی ئەو هێزو‬ ‫الیەنانە كێن كە دەیانەوێت یەكێتی‬ ‫پارچە پارچە بكەن؟ لە سەر ئاستی‬ ‫ناوخۆی یەكێتی ئایا هیچ باڵێكی‬ ‫لەگەڵ مانەوەیەی یەكێتیدایە یان‬ ‫لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی یەكێتیدایە؟‬ ‫چارەنووسی سەركردایەتی‌و مەكتەب‬ ‫سیاسییەكانی یەكێتی چی دەبێت‬ ‫لەدوای هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی؟‬ ‫ئەگەری هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی‬ ‫بە هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان فەراغی ئەمنی‬ ‫ئ��ی��داری سیاسی دروس��ت دەبێت‪،‬‬ ‫ئێستا یەكێتی‌و پ��ارت��ی شەریكە‬ ‫دەس���ەاڵت���ن ك��ات��ێ��ك ی��ەك��ێ��ك لە‬ ‫شەریكەكان نەمێنێت‌و بڕواتە دەرەوە‬ ‫ئۆتۆماتیكی ئەویتریان دەبێتە‬ ‫خ��اوەن��ی ڕەه���ای دەس����ەاڵت‪ ،‬ئەم‬ ‫فەراغەش دەبێت پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان ‌وەك خاوەنی دەسەاڵتی‬ ‫سیاسیی‌و سەربازی‌و ئیداری پڕی‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬ب��ەم شێوەیەش پارتی‬ ‫دەبێت دەسەاڵتی سیاسیی‌و ئیداری‌و‬ ‫سەربازی سنوری هەرێمی سەوزی‬ ‫تەسلیم بكرێت‌و تاكە هێزێك ئەو‬ ‫مافەی هەبێت ئەو فەراغە پڕبكاتەوە‬ ‫پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستانە‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆخۆی گەڕانەوەیە بۆ خاڵی‬ ‫سەرەتای سەرەتاكان كە چی قائیدو‬ ‫قەواعیدی یەكێتی پێی رازای نین‌و‬ ‫زەرمەند دەبن‪ ،‬هەم ئۆپۆزسیۆنیش‬ ‫بەگشتی لەگەڵ ئ��ەوەدا نییە ئەو‬ ‫فەراغە ئەمنی‌و ئیداری‌و سیاسییە‬ ‫دروس��ت ببێت‌و زەمینە بۆ پارتی‬ ‫خ��ۆش بكات پ��ڕی بكاتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی كە ببێتە‬

‫‪34‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫هۆی دروست بوونی فەراغی ئیداری‌و‬ ‫سیاسی‌و ئەمنی‪ ،‬بەهیچ شێوەیەك‬ ‫ڕوونادات‪.‬‬ ‫دانیشتنە نهێنیەكانی نێوان‬ ‫تاڵەبانی‌و بارزانی؟‬ ‫یەكێك لەو مەترسیانەی كە ئەمڕۆ‬ ‫لەسەر پارتی هەیە كۆتای هێنانە‬ ‫بە ڕێكەوتننامەی ستراتیژی نێوان‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬ئەم ڕێكەوتنە‬ ‫ئەگەر چی السەنگی هێز‌و دەسەاڵتی‬ ‫تێدا بەدی دەكرێت‪ ،‬بەاڵم چی پارتی‬ ‫ئەو هێزەی كە بااڵدەستە پێویستی‬ ‫پێی هەیە‌و چی یەكێتیش كە ئەو‬ ‫هێزەیە هەست بە مەغدوری دەكات‬ ‫پێویستی پێی هەیە‪ ،‬ڕێكەوتنامەی‬ ‫س��ت��رات��ی��ژی ئ��ەگ��ەر ل��ەس��ەرەت��ادا‬ ‫دڵخوازانە بووبێت بۆ ئەوەی هەردوو‬ ‫هێزەكە ‌وەك خۆیان بمێننەوە بەم‬ ‫قەبارەی ئێستایانەوە كەچی ئێستا‬ ‫ڕێكەوتنامەی ستراتیژی بۆ ئەوەیە‬ ‫ك��ە ه���ەردوو هێزەكە نەسرێنەوە‬ ‫ل��ەس��ەر گ��ۆڕەپ��ان��ی ك��وردس��ت��ان‪.‬‬ ‫پرسیارەكە ئ��ەوەی��ە ئایا یەكێتی‬ ‫چی دەس��ت دەكەوێت لە درێ��ژەدان‬ ‫بەم ڕێكەوتننامە ستراتیژییە؟ ئەی‬ ‫پارتی چی دەست دەكەوێت؟ یەكێتی‬ ‫چ��ی ل��ەدەس��ت دەدات ئ��ەی پارتی‬ ‫چی لەدەست دەدات؟ چارنووسی‬ ‫ه��ەردووالی��ان چی لێ بەسەر دێت؟‬ ‫ئەم پرسیارنە بە ئەگەر نەبێت‌وەاڵم‬ ‫نادرێتەوە‪ ،‬چونكە ڕێكەوتنامەی‬ ‫نێوان یەكێتی‌و پارتی ئەوەندەی‬ ‫ڕێكەوتننامەیەكی نێوان بنەماڵەی‬ ‫ت��اڵ��ەب��ان�ی‌و ب��ارزان��ی��ی��ە ئ��ەوەن��دە‬ ‫ڕێكەوتنێكی نێوان پارتی‌و یەكێتی‬ ‫نییە؟ ئایا تاڵەبانی دوا ڕۆژی‬ ‫بنەماڵەكەی‌و خێزانەكەی داوەت��ە‬ ‫دەست كێ؟ چ زەمانێكی ‌وەرگرتووە‬ ‫لە بزووتنەوەی گۆڕان بۆ پاراستنی‬ ‫دەس��ەاڵت‌و پلەو پایەی ئەندامانی‬ ‫بنەماڵەكەی؟ چارەنوسیان بەرەوە‬ ‫كوێ دەڕوات؟‬ ‫پارتی‌و هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی‬ ‫پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستان‬ ‫لەگەڵ هەڵوەشاندنەوە‌و پارچە‬

‫پارچە بوونی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا نییە‪ ،‬چونكە لەو‬ ‫كاتەدا زۆرب��ەی قەواعیدی یەكێتی‬ ‫كە هاوسۆزی بزووتنەوەی گۆڕانن‬ ‫دەچ��ن��ە پ��اڵ ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‬ ‫بەمەش بااڵنسی هێز لە سلێمانیدا‬ ‫بەالی نەیارێكی سەرسەختی پارتیدا‬ ‫دەشكێتەوە‪ ،‬بۆیە پارتی ناچارە‬ ‫بەهەموو شێوەیەك پشتگیری لە‬ ‫مانەوەی یەكێتی بكات‪ ،‬بەاڵم لێرەدا‬ ‫دەك��رێ��ت ئ���ەوەش بپرسین پارتی‬ ‫پشتگیری چ ج��ۆرە مانەوەیەكی‬ ‫یەكێتی دەك��ات؟ چونكە مانەوەی‬ ‫یەكێتی ب��ەم شێوەیەی ئێستا كە‬ ‫تاڵەبانی لە ژیاندا ماوە جیاوازە‬ ‫لەو مانەوەی یەكێتی لە سەردەمی‬ ‫دوای تاڵەبانی؟‬ ‫دانیشتنە نهێنیەكانی ئەم‬ ‫دوایەی نێوان تاڵەبانی‌و‬ ‫نەوشیروان مستەفا‬ ‫دانیشتنەكانی ئەم دوایانەی نێوان‬ ‫نەوشیروان مستەفاو تاڵەبانی‌و‬ ‫بەنهێنی هیشتنەوەی ناوەڕۆكی ئەو‬ ‫كۆبوونەوانە بووەتە هۆی ئەوەی‬ ‫كە پارتی نیگەران بێت لە ئایندەی‬ ‫یەكێتی لەدوای تاڵەبانی‪ ،‬یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان چیتر شتێكی‬ ‫ن��ەم��اوە ن��اچ��اری بكات ت��ەن��ازول‬ ‫بكات بۆ پارتی‪ ،‬ئەو كۆبونەوانە‬ ‫پێدەچێت تاڵەبانی زەمانەتێكی لە‬ ‫نەوشیروان مستەف‌ا وەرگرتبێت بۆ‬ ‫بنەماڵەكەی كە لە شەپۆلی ناڕەزایی‬ ‫خەڵكی كوردستان بیانپارێزێت‪،‬‬ ‫هەروەها لە چاوچنۆكی هەندێك‬ ‫سەركردەی یەكێتی بیانپارێزێت‪،‬‬ ‫ئ��ەم زەم��ان��ەت ‌وەرگ��رت��ن��ەش بەبێ‬ ‫پێدانی گرەنتی ئاراستەی یەكێتی‬ ‫دوای تاڵەبانی نابێت‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫ن��ەوش��ی��روان مستەفا بتوانێت‬ ‫زەمانەتی بنەماڵەی تاڵەبانی بكات‌و‬ ‫بیانپارێزێت پێدەچێت تاڵەبانی‬ ‫پێش م��ردن��ی ئ��اراس��ت��ەی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستانی دیاری كردبێت‬ ‫بەشێوەیەك كە پێكەوە كۆتایی بهێنن‬ ‫بە دەسەاڵت‌و هەیمەنەی بنەماڵەی‬ ‫بارزانی‪.‬‬

‫بزوتنەوەی گۆڕان‌و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بۆچی لە یەك لیستی ڕازی بوون‬ ‫یەك لیستی لە ناوچە جێناكۆكەكان‬ ‫بەگشتی‌و شاری كەركوك بەتایبەتی‬ ‫بۆ ئەوەیە كە دەسەاڵتی كەركوك‌و‬ ‫خانەقین ب��ۆ یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان مسۆگەر بكرێت‌و چاوی‬ ‫لەسەر دەسەاڵتداریەتی سلێمانی‬ ‫نەمێنێت‪ ،‬ئەمەش ملمالنیەی ناوخۆی‬ ‫نێوان بزووتنەوەی گ��ۆڕان‌و یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان ناهێڵێت لەسەر‬ ‫موڵكداریەتی شاری سلێمانی كە ئەم‬ ‫شارە لەڕووی ئیداریەوە بەدەستی‬ ‫یەكێتیەوە‌و ل���ەڕووی ج��ەم��اوەرو‬ ‫هەیمەنەوە بەدەست بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕانەوەیە‪ .‬سەردانی نەوشیروان‬ ‫مستەفا بۆ ك��ەرك��وك دابەشكردنی‬ ‫جەبهەكە لە نێوان گ��ۆران‌و یەكێتی‬ ‫ب��ۆ ملمالنیی پ��ارت��ی‌و بنەماڵەی‬ ‫بارزانی‪ ،‬یەكێك لەو ئەگەرانەی كە‬ ‫هەیە ئەوەیە كە یەكێتی نیشتمانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان‬ ‫ڕێكەوتبن لەسەر دابەشكردنی هەرێمی‬ ‫سەوز بۆ ئەوەی هەریەكەیان لەشوێنی‬ ‫خ��ۆی��ەوە ملمالنێی پارتی بكات‪،‬‬ ‫ئەوەیش ئەوەیە كە شەڕو ملمالنێی‬ ‫پارێزگای سلێمانی بۆ بزووتنەوەی‬ ‫گ��ۆڕان بەجێ بهێڵێت‌و یەكێتی لە‬ ‫كەركوك ئەو ملمالنێیە بكات‪ ،‬هەر‬ ‫ئەمەش بوو كە نەوشیروان مستەفاو‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان بڕۆنە كەركوك‌و‬ ‫پشتیوانی‌و پشتگیری خ��ۆی��ان بۆ‬ ‫پارێزگاری كەركوك دەرببڕن لەدژی‬ ‫ئۆپەراسیۆنی دیجلە‪ ،‬چونكە ئەگەر‬ ‫ئ��ۆپ��ەراس��ی��ۆن��ی دیجلە دەس��ەاڵت��ی‬ ‫كەركوكی بكەوتبایەتە دەست ئەوا‬ ‫یەكێتی دەگەڕایەوە بۆ سلێمانی‪.‬‬ ‫بەرهەم ساڵەح كاندیدەكەی پارتی‬ ‫چانسی بەدەست هێنانی پۆستی‬ ‫سەرۆك كۆمار‬ ‫یەكێك لەو كەسانەی كە ئێستا‬ ‫خ��ۆی ئ���ام���ادەك���ردووە ب��ۆ ئ��ەوەی‬ ‫بچێتە شوێنەكەی تاڵەبانی‪ ،‬بەرهەم‬ ‫ئەحمەد ساڵەح‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی‬ ‫سیاسی یەكێتیە كە بەرهەم هەر لە‬ ‫س��ەف��ەرەك��ەی پێشوتری تاڵەبانی‬

‫بۆ ئەڵمانیا كەوتەوە جموجوڵ بۆ‬ ‫ئ���ەوەی پۆستی س���ەرۆك كۆماری‬ ‫عێراق لە دوای تاڵەبانی بۆ ئەو‬ ‫بێت‪ ،‬بەرهەم ساڵەح بۆ ئەو مەبەستە‬ ‫هەوڵی بەدەستهێنانی ڕەزام��ەن��دی‬ ‫ئەمەریكیەكانی بەدەست هێناوە‪،‬‬ ‫هەروەها لەبەر ئەوەی ئێستا بەالی‬ ‫توركیاو پارتیدا دەچێت ڕەزامەندی‬ ‫ئەوانیشی بەدەست هێناوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئ���ەوەی دەم��ێ��ن��ێ��ت��ەوە ئ��ەوەی��ە كە‬ ‫ئایا یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫ڕەزام��ەن��دە لەسەر ‌وەرگرتنی ئەو‬ ‫پۆستە لەالیەن بەرهەم ساڵەحەوە‪،‬‬ ‫بەپێی بارو زرووفی ئێستای بەرهەم‬ ‫ساڵەح ‌وا دەردەك��ەوێ��ت كە یەكێتی‬ ‫ڕێگە ن���ادات ب��ەره��ەم ئ��ەو پۆستە‬ ‫‌وەربگرێت‪ ،‬هەڵەی گەورەی بەرهەم‬ ‫س��اڵ��ەح ئ��ەوەی��ە ك��ە پێش یەكێتی‬ ‫هەوڵی ئەوەی دا كە پارتی‌و بنەماڵەی‬ ‫بارزانی ڕازی بكات‪ ،‬بەاڵم یەكێتی بۆ‬ ‫ئ��ەوەی پیالنی پارتی سەر نەگرێت‬ ‫گڵۆپی س���وری ب����ەڕووی ب��ەره��ەم‬ ‫ساڵەح هەڵكردو ئێستا قسە لەسەر‬ ‫هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد دەكرێت كە‬ ‫شوێنی تاڵەبانی بگرێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لە ئەگەری گرتنە دەستی ئەو پۆستە‬ ‫لەالیەن هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەدەوە‬ ‫پۆستی سكرتیری گشتی یەكێتی بۆ‬ ‫كۆسرەت ڕەس��وڵ دەمێنێتەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫گۆڕانكاریانەش جێگەی دڵخوازی‬ ‫پارتی‌و بنەماڵەی ب��ارزان��ی نییە‪،‬‬ ‫هەربۆیە ڕێبوار كەریم‌وەلی نوسەری‬ ‫نزیك لە پارتی لە‌وتارێكیدا ئەوەی‬ ‫ئاشكرا ك��ردووە كە پێویستە پارتی‬ ‫ڕەزام��ەن��د بێت ل��ەو كاندیدەی كە‬ ‫یەكێتی بۆ شوێنەكەی تاڵەبانی‬ ‫دەشتنیشانی دەكات‪ ،‬ئەمەش بۆخۆی‬ ‫پەیامێكی توندی پارتییە بۆ یەكێتی‪،‬‬ ‫پرسیارەكە ئەوەیە كە ئایا یەكێتی بە‬ ‫كاندیدەكەی پارتی بۆ پۆستی سەرۆك‬ ‫كۆماری عێراق ڕازی دەبێت؟‬ ‫كۆسرەت ڕەسوڵ سكرتێری‬ ‫یەكێتی‌و هیرۆ ئبرایم ئەحمەد‬ ‫سەرۆك كۆماری عێراق دەبێت‬ ‫دوای��ن ئەنجام كە پێی بگەین‌و‬ ‫لەهەموو ئ��ەگ��ەرەك��ان زی��ات��ر بێت‬

‫ئەوەیە كە یەكێتی ڕیكەوتن لەسەر‬ ‫ئ���ەوەی ك��ە ئ��ەو ك��ەس��ەی پۆستی‬ ‫س���ەرۆك ك��ۆم��اری ی��ان پۆستێكی‬ ‫بااڵی حكومی ‌وەردەگرێت پێویستە‬ ‫پۆستی سكرتێری گشتی یەكێتی‬ ‫‌واز لێ بهێنێت‪ ،‬بەم پێیەش بە پێی‬ ‫پەیڕەوەی ناوخۆی یەكێتی كۆسرەت‬ ‫ڕەس��وڵ ئێستا بە فیعلی سكرتێری‬ ‫گشتی یەكێتیە‌و لەناوخۆی یەكێتی لە‬ ‫هەموویان زیاتر ئەو چانسەی هەیەو‬ ‫خ��ودی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەدیش‬ ‫لە نێوان بەرهەم ساڵح‌و كۆسرەت‬

‫بەكار هێنانی‬ ‫دەستەواژەی (برا‬ ‫گەورە) بۆخۆی‬ ‫مەدلولی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە لە‬ ‫دونیای سیاسیدا‬ ‫دەستەواژەی‬ ‫براگەورە هیچ‬ ‫پێناسێكی نی یە‌و‬ ‫شوێن ناگرێت‬ ‫ڕەس��وڵ بە بێ دوو دڵ��ی كۆسرەت‬ ‫ڕەس��وڵ عەلی پێ قبوڵە لەبەر ئەو‬ ‫ملمالنییە گەورەیەی لەنێوان بەرهەم‌و‬ ‫هیرۆدا هەیە‪.‬‬ ‫هەروەها كۆسرەت ڕەسوڵ عەلی‬ ‫‌وەك دكتۆر بەرهەم چاوی لە پۆستی‬ ‫س��ەرۆك كۆماری نییە‌و ڕەزامەندە‬ ‫ئ��ەو پۆستە ب��ۆ ه��ێ��رۆ ئیبراهیم‬ ‫ئەحمەد بێت‪ ،‬ئەمەش دەكرێت ‌وەك‬ ‫ڕێكەوتنێكی نێوان كۆسرەت ڕەسوڵ‬ ‫عەلی‌و هیرۆ ئیبراهیم ئەحمەد بێت‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪35‬‬

‫ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی حیزبی زەحمەتكێشانی كوردستان‪:‬‬

‫مەرج نییە ئەو سێ حیزبە لەسەر سە‬ ‫سیاسیەكان هاوهەڵوێست بـ‬

‫مامۆستایەكی زانكۆ‪:‬‬

‫ئەگەر هاوپەیمانیی نێوان یەكێتی‌و پارتی بۆ‬ ‫دەسەاڵت بێت‪ ،‬ئەوە هـاوپەیمانی حیزبە بـچ‬ ‫الیەنەكانی ئۆپۆزسیون بۆ چاكسازیكردنە لـ‬

‫ڕاپۆرتی‪ :‬ئەنوەر حمەغەریب‬ ‫لەپاڵ ڕێككەوتنی ستراتیژی‬ ‫نێوان یەكێتی‌و پارتیداو هەروەها‬ ‫دابەشبوونی ملمالنێ سیاسیەكان‬ ‫بەسەر ئۆپۆزسیۆن‌و دەسەاڵتداو‬ ‫پەراوێزخستنی چەند حیزبێكی‬ ‫دیكەی سیاسی كە ئەوانیش لەئێستا‬ ‫ڕێككەوتنامەیەكەوە‬ ‫ل��ەڕێ��گ��ەی‬ ‫دەیانەوێت لەو نێوەندەدا لەسەر‬ ‫ه��ەم��وو پێشهات‌و ڕووداوەك����ان‬ ‫هەڵوێست‌و ب��ۆچ��وون��ی سیاسی‬ ‫خۆیانیان هەبێت‪ ،‬بۆیە بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە لەئێستادا ه��ەری��ەك‬ ‫ل���ە ح��ی��زب��ی زەح��م��ەت��ك��ێ��ش��ان��ی‬ ‫كوردستان‌و حیزبی شیوعی‌و حیزبی‬ ‫سۆشیالست دیموكراتی كوردستان‬ ‫ب��ەرەی��ەك��دان‪ ،‬ئەمە لەكاتێكدایە‬ ‫هەریەك لە یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫كوردستان‌و كۆمەڵی ئیسالمیش‬ ‫كارنامەی هاوبەشیان هەیە‪ ،‬لەم‬ ‫ڕاپۆرتەی گۆڤاری ڕێگادا بۆچوونی‬ ‫چەند الیەنێكی سیاسی لەسەر‬ ‫ئەو ڕێككەوتن‌و هاوپەیمانێتیەی‬ ‫ئەو حیزبە سیاسیانە دەكەین كە‬ ‫لەئێستادا دەیانەوێت پێكیبێنن‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫هیوا سەید سەلیم‪ ،‬ئەندامی‬ ‫م��ەك��ت��ەب��ی س��ی��اس��ی ح��ی��زب��ی‬ ‫زەح��م��ەت��ك��ێ��ش��ان��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫پێیوایە‪ ،‬دوای چەندین كۆبوونەوە‬ ‫لەنێوان حیزبەكانی (شیوعی‌و‬ ‫سۆسیالست)‬ ‫زەحمەتكێشان‌و‬ ‫ئێستا ب��اس لە هاوپەیمانییەك‬ ‫یان بەرەیەكی تازە دەكرێت‪ ،‬ئایا‬ ‫پێتان ‌وا نییە ئەمە تەقلیدێكی‬ ‫رێكەوتنە ستراتیژیەكەی پارتی‌و‬ ‫یەكێتییە‪ ،‬یان چاولێكردنی هێزە‬ ‫ئیسالمیەكانە‪ ،‬كەئێستا باس‬ ‫ل���ەب���ەرەی ه��اوب��ەش��ی ئیسالمی‬ ‫دەكرێت؟ ئەو ئەندامەی مەكتەبی‬ ‫س��ی��اس��ی زەح��م��ەت��ك��ێ��ش��ان‌وت��ی‬

‫«بەڵێ لە رۆژگارێك كە ناوچەكە‬ ‫بە گشتی‌و رۆژهەاڵتی ناوەند بە‬ ‫تایبەتی كەوتبووە ژێر كاریگەری‬ ‫س��ەره��ەڵ��دان��ی ب��ەه��اری گ��ەالن‌و‬ ‫سەرنجام بە تیاچوونی دەسەاڵتی‬ ‫چەندین دیكتاتۆر شكایەوە لە‬ ‫نێوخۆی هەرێمی كوردستانیش‬ ‫رووداوەك��ان��ی ‪17‬ی شوبات‌و ئەو‬ ‫لێكترازانەی ك��ەوت��ب��ووە نێوان‬ ‫هێزو الیەنە سیاسیەكان بە دەرك‬ ‫ك��ردن بەهەستیاری قۆناغەكەو‬ ‫دروستكردنی كۆدەنگیەكی سیاسی‬ ‫كە خزمەت بە یەكڕیزی‌و خیتابێكی‬ ‫سیاسی عەقاڵنی بكات لە كوردستان‬ ‫هەرسێ حیزبی (زەحمەتكێشان‌و‬

‫رجەم پرسە‬ ‫ـین‬

‫دابەشكردنی‬ ‫چووكەكان‌و‬ ‫ـە دەسـەاڵتدا‬

‫ش��ی��وع �ی‌و س��ۆس��ی��ال��س��ت) چەند‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی��ەك��م��ان س����ازدا‪،‬‬ ‫سەرەنجام لەسەر ئەوە رێككەوتین‬ ‫كە لیژنەیەكی كاری هاوبەشمان‬ ‫هەبێت ئەو لیژنەیەش تەنها بۆ‬ ‫هاوهەڵوێستی سیاسی بوو لەسەر‬ ‫ئەو پرسانەی كە هەر سێ المان كە‬ ‫دیدی هاوبەشیان لەسەر هەیە‪.‬‬ ‫هەر بۆیە لە یەكەم كۆبوونەوەی‬ ‫خۆیدا لیژنەی ك��اری هاوبەشی‬ ‫(ش���ی���وع���ی‌و س��ۆس��ی��ال��س��ت‌و‬ ‫زەحمەتكێشان) لە رێگەی بەالغێك‬ ‫دی��دی خۆی بۆ گۆرانكارییەكانی‬ ‫ناوچەكە دەربڕی‌و ئومێدی خواست‬ ‫كە ئەو گۆڕانكاریانە بەخزمەتی‬

‫دیموكراسی تەواو بێت‪ ،‬لە نێوخۆی‬ ‫كوردستان ئ��ەو لیژنەیە لەسەر‬ ‫پ��رس��ی چ��اك��س��ازی‌و بنبڕكردنی‬ ‫دی���اردەی گەندەڵی‌و رێكخستنی‬ ‫نێوماڵی كوردی پێداگری كرد»‪.‬‬ ‫ه����ی����وا س����ەی����د س���ەل���ی���م‬ ‫ل���ەدرێ���ژەی ق��س��ەك��ان��ی��دا ل��ەم��ەڕ‬ ‫ئ��ەو هەنگاوانەیانەوە تاچەند‬ ‫لەڕێككەوتنەوە نزیكەو ئەگەری‬ ‫هاوپەیمانێتی لێدەكرێت ‌وتی «لە‬ ‫هیچ ی��ەك ل��ە كۆبوونەوەكانی‬ ‫ن��ێ��وان ئ���ەو س��ێ ح��ی��زب��ە قسە‬ ‫لەسەر هاوپەیمانی یان بەرەیەكی‬ ‫س��ی��اس��ی ن���ەك���راوە‪ ،‬ئ����ەوەی تا‬ ‫دوای���ی���ن ك���ۆب���وون���ەوە ه��ەب��وو‬ ‫هاوهەڵوێستی سیاسی ب��وو‪،‬‬ ‫كە لە دوای��ی��ن كۆبوونەوەشمان‬ ‫لەسەر هاوهەڵوێستی سیاسیش‬ ‫رای جیای لێكەوتەوە‪ ،‬بە تایبەت‬ ‫لەسەر پرسی دەستوور لە هەرێمی‬ ‫كوردستان ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ‬ ‫روون��ك��ردن��ەوەك��ان��ی ه��ەری��ەك لە‬ ‫حیزبی زەحمەتكێشانی كوردستان‌و‬ ‫حیزبی شیوعی كوردستان بۆتان‬ ‫روون دەبێتەوە كە مەرج نیە ئەو‬ ‫سێ حیزبە لەسەر سەرجەم پرسە‬ ‫سیاسیەكان هاوهەڵوێست بین‪،‬‬ ‫بەڵكو هەوڵ هەیە بۆ هاوهەڵوێستی‬ ‫سیاسی‪ ،‬بەاڵم كاتێك زانیمان كە‬ ‫هەڵوێستەكانمان لێك دوورن‌و‬ ‫ریكناكەوین بۆ ئەو هاوهەڵوێستیە‬ ‫س��ی��اس��ی��ە ب��ی��ر ل���ە گ��ۆڕی��ن��ی‬ ‫میكانیزمەكەمان دەكەینەوە»‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەك��ی دی���ك���ەوە فاتیح‬ ‫ڕەوف‪ ،‬ئەندامی مەكتەبی سیاسی‬ ‫حیزبی سۆسیالست دیموكراتی‬ ‫كوردستانییش لەمەڕ كۆبوونەوەی‬ ‫هەرسێ حیزبەوە بۆ ڕێگا دواو‬ ‫‌وت���ی «ل��ەم��ی��ان��ەی پێكهینانی‬ ‫لیژنەیەك‪ ،‬كە ه��ەر سی حیزب‬ ‫ل��ەچ��وارچ��ی��وەی (ل��ی��ژن��ەی ك��اری‬ ‫هاوبەش) كۆبونەتەوەو لەساتی‬ ‫س���ەره���ەڵ���دان���ی ئ���ەو ش��ەپ��ۆل��ە‬

‫خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ان��ەی ك��ەزی��ات��ر‬ ‫ب��ە(ب��ەه��اری ع��ەرەب��ی) ن��اس��راو‪،‬‬ ‫ب��ووە مایەی ڕوخاندنی بەشێك‬ ‫لەسیستەمی سیاسی دەسەاڵتدارانی‬ ‫عەرەبی‌و لە چەند ناوچەیەكیش‬ ‫ت��ا ئ��ەم��رۆ ئ��ەو خۆپیشاندانانە‬ ‫دریژەی هەیەو لە هەندێك ‌وواڵت‬ ‫خۆپیشاندان گ��ۆردرا بە كردەوەی‬ ‫س��ەرب��ازی‌و ڕووی راستەقینەی‬ ‫دەسەاڵتدارانی عەرەبیان پیشانی‬ ‫دونیادا‪ ،‬لەهەرێمی كوردستانیش‬ ‫لەوسات‌و ‌وەختەدا خوپیشاندان‬ ‫سەریهەڵدا‌و دواتریش بەئاقاری‬ ‫توندوتیژیدا رۆش �ت‌و لەناویاندا‬ ‫كۆمەڵێك لە هاوواڵتیان شەهیدو‬ ‫بریندار بوون‌‪ ،‬كە جێگای نیگەرانی‬ ‫ه��ەم��ووالی��ەك ب���وو‪ ،‬ب��ەج��ی��اواز‬ ‫لەو تیڕوانینانەی (ئۆپوزسیۆن‌و‬ ‫دەس��ەاڵت)‪ ،‬پێمانوابوو پێویستە‬ ‫ئ��ەو دەستكەوتانەی كەبەدەست‬ ‫هاتوون لەم هەرێمەدا بەرهەمی‬ ‫خ��ەب��ات‌و ماندوبون‌و تێكۆشانی‬ ‫سەرجەم تاكەكانی نەتەوەكەمانەو‬ ‫بەمافی ڕەوای خۆمانی دەزانین‬ ‫ك��ە پ��ارێ��زگ��اری ل��ێ بكەین‪ ،‬تا‬ ‫ئ���ەم���رۆش ئ���ەو ق��ۆن��اغ��ەن��ەم��ان‬ ‫بەمەترسیدارترین قۆناغ زانیوە‪،‬‬ ‫ك��ە داگ���ی���رك���ەران ه��ەم��ی��ش��ە لە‬ ‫ب��ۆس��ەدان ب��ۆ لەبەینبردنی ئەم‬ ‫دەسكەوتانەی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫جا بۆ یەكخستنی تیروانین‌و ئایدیا‬ ‫جیاوازەكان لەنێو ماڵی كوردیدا‬ ‫گفتوگۆكردنمان بەتاكە ڕێگا زانیوە‬ ‫ب��ۆ چ���ارەس���ەری كێشەكانمان‪،‬‬ ‫هاوكات بەپێوستمان زانیوە دەبێت‬ ‫دەسەاڵتداران هەموو تواناكانیان‬ ‫بخەنەگەڕ بۆخزمەتی زیاتری‬ ‫خەڵكی كوردستان‌و گەشەسەندنی‬ ‫زیاتری خزمەتگوزاری‌و چاكسازی‬ ‫ل��ەت��ێ��ك��ڕای دام‌و دەزگ��اك��ان��ی‬ ‫حكومەتدا‌و هەوڵدان بۆ بنەبركردنی‬ ‫گەندەڵی‪ ،‬كە ت��ەواوی كایەكانی‬ ‫تەنیوەتەوە‪،‬‬ ‫كۆمەڵگاکەمانی‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪37‬‬

‫ئەمەش پێوستی بەپشوو دریژی‬ ‫ه��ەی��ە ن���ەك پ��ەن��ا ب��ردن��ەب��ەر‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی‌و ت��ەخ��وی��ن كردنی‬ ‫یەكتری‪.‬‬ ‫جا بۆ ئ��ەم مەبەستە لەنێوان‬ ‫(حیزبی سوسیالیست دیموكراتی‬ ‫ك���وردس���ت���ان‌و ح��ی��زب��ی شیوعی‬ ‫كوردستان‌و حیزبی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستان) تاوتوێی ئەم رەوتەی‬ ‫ك��ارك��ردن��ەك��راو (ل��ی��ژن��ەی ك��اری‬ ‫هاوبەش ) پێكهینرا‪ ،‬كە بەبڕوای‬ ‫ئێمە هەر هەنگاوێك ببیتە مایەی‬ ‫یەخستنی ن��ێ��وم��اڵ��ی ك���وردی‌و‬ ‫پاراستنی دەسكەوتەكان‌و پاراستنی‬ ‫( گیان‌و ماڵی) هاوواڵتیان بەمافی‬

‫ب����ەزۆری دەزان�����ن‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫نیوەی خاكی پیرۆزی كوردستان‬ ‫ن���ەگ���ەراوەت���ەوە س���ەر هەرێمی‬ ‫كوردستان‌و بەناوچە دابڕێنراوەكان‬ ‫لە چوارچێوەی دەستوری عێراقدا‬ ‫بە ماددەی ‪ 140‬ناوزەند دەكریت‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا جێ بەجی كردنی ئەم‬ ‫ماددەیەش خواست‌و داواكاریەكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان مەیسەر ناكات‪.‬‬ ‫جا هەرهەنگاوێكی هاوشێوەی‬ ‫(لیژنەی ك��اری ه��اوب��ەش)ی هەر‬ ‫سی الیەنی سیاسی بێت باشتر‬ ‫‌وایە هەموو الیەك پشتگیری بكات‌و‬ ‫بەرز بنرخێنرێت كە ئومیدەوارین‬ ‫ل��ەداه��ات��وودا هەنگاوی باشتری‬

‫ئازاد حەسیب قەرەداغی‪:‬‬

‫هیچ یەكێك لەو هاوپەیمانێتییانە كە‬ ‫بیركراوەتەوە لە پێكهێنانیان‌و هێشتا لە‬ ‫قۆناغی ئاڵووێردی قسەوباسدان‪‌،‬وەك‬ ‫ئەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان‌و‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەرناچن‬ ‫رەوای خۆمانی دەزانین لەڕیزی‬ ‫پێشەوەدا دەب��ی��ن‪ ،‬چونكە تاكە‬ ‫هەنگاوی هەموو الیەنە سیاسیەكان‬ ‫ل��ەم ق��ۆن��اغ��ەدا دەب��ێ��ت خەریكی‬ ‫یەكخستن‌و رێكخستنی نێوماڵی‬ ‫كوردی بن‌و گیانی نیشتمان پەروەری‬ ‫ببوژیننەوە بۆ ئ��ەوەی جاریكی‬ ‫تر نەهێڵین داگیركەران پێبخەنە‬ ‫سەرخاكی پ��ی��رۆزی كوردستان‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش ‌وەك دەبینین ئەوەی‬ ‫بەدەیان ساڵ بەرخودان‌و تێكۆشان‌و‬ ‫فیداكاری‌و بەخشینی گیانی پاكی‬ ‫هەزاران لە رۆلەكانی ئەم نەتەوەیە‬ ‫بەدەست هاتووە بە ڕەوای نازانن‌و‬

‫‪38‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫ب��ەدوادا بێت كە لەخزمەتی گەلی‬ ‫كوردستاندا بێت»‪.‬‬ ‫ئ����ازاد ح��ەس��ی��ب ق���ەرەداغ���ی‪،‬‬ ‫ئ��ەن��دام��ی مەكتەبی ڕاگەیاندنی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانیش لەو‬ ‫ب��ارەوە بۆ ڕێگا دواو ‌وتی «هیچ‬ ‫یەكێك لەو هاوپەیمانێتییانە كە‬ ‫بیركراوەتەوە لە پێكهێنانیان‌و‬ ‫هێشتا ل��ە قۆناغی ئ��اڵ��ووێ��ردی‬ ‫قسەوباسدان‪‌ ،‬وەك ئەوەی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دەرناچن‪،‬‬ ‫چونكە هەر لەبناغەوە پەیوەندی‬ ‫نێوان ئ��ەم حیزبانە‌وەك ئ��ەوەی‬

‫پارتی‌و یەكێتی نی یە‌و ئەو ئامانجە‬ ‫سیاسی‌و ئیدارییانەشیان نی یە‬ ‫بۆ چۆنێتی حوكمڕانی كە پارتی‌و‬ ‫یەكێتی ه��ەی��ان��ە‪ .‬ب��ۆی��ە ئەمەی‬ ‫ئەمان زیاتر هاوپەیمانێتی قۆناغی‬ ‫هەڵبژاردن دەبێت بۆ كۆكردنەوەی‬ ‫ت��وان�ا‌و دەنگەكانیان لە دەوری‬ ‫بەرنامەیەك كە خاڵی هاوبەشی‬ ‫تێڕوانینی ئەو حیزبانەیە‌و دەرفەتی‬ ‫ئەوەیان پێدەدات لە پەرلەماندا‬ ‫فراكسیۆنێك پێكبهێنن‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫لە هەندێك ك��ات��دا‌و بۆ هەندێك‬ ‫رووداو یان بابەتی سیاسیش بتوانن‬ ‫هاوهەڵوێست بن‪ .‬تەنانەت ئەگەر‬ ‫زیاتر لەمەش رۆچنە خوارەوە بەرەو‬ ‫پێكهێنانی رەوتێكی دیاریكراوی‬ ‫سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە رەوتی چەپ یان ئیسالمی‪،‬‬ ‫ئ���ەوە ب��ە ب���ڕوای م��ن ئاساییە‌و‬ ‫باشتریشە ك��ە ژی��ان��ی سیاسی‬ ‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان چ��ڕ بێتەوە‬ ‫لە چەند رەوتێكی دیاریكراودا كە‬ ‫دەرەنجام توانای ئەوەیان هەبێت‬ ‫گوزارشت لە رەوتێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫بكەن‌و ببنە هێزێكی كۆمەاڵیەتی كە‬ ‫هەر یەكەیان پۆلێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ل��ەدەور كۆبێتەوە‪ .‬ئ��ەم حاڵەتە‬ ‫دروستترە ل��ەوەی ئێستا هەیە‌و‬ ‫ب��ەه��ۆی پ���ەرت���ەوازەی���ی‌و زۆری‬ ‫حیزبەكانەوە هەندێك (دوكانی‬ ‫حیزبیی)یش بۆیان چۆتە سەر‌و‬ ‫توانیویانە ل��ەو قەرەباڵغییەدا‬ ‫بازاڕێك بۆ خۆیان گ��ەرم بكەن‪،‬‬ ‫ئەوسا كە چەند رەوتێكی سیاسی‬ ‫دیاریكراو دروست ببێت ئەو دوكانە‬ ‫حیزبیانە ب��واری ب��ازاڕ گەرمییان‬ ‫نامێنێت‌و بە ناچاری دەپوكێنەوە‬ ‫یان دەپوكێنرێنەوە‪.‬‬ ‫دی��م��وك��راس��ی ی���ەك كلێشەی‬ ‫هاوشێوەی رەها نی یە بۆ هەموو‬ ‫كات‌و شوێنێك‪ ،‬گرنگترین خەسڵەتی‬ ‫ئەرێنی دیموكراسی ئ��ەوەی��ە كە‬ ‫پرۆسەیەكی رێژەییە‌و دەتوانرێت‬

‫لەگەڵ بارودۆخ‌و جۆری كولتوور‌و‬ ‫بەهاكانی ه��ەر كۆمەڵگایەكدا‬ ‫داڕشتنەوەی نوێی بۆ بكرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئاساییە كە لە هەندێك ‌واڵت��دا‬ ‫هاوپەیمانیی ب��ەر لەهەڵبژاردن‬ ‫لەنێوانی حیزبەكاندا دەكرێت‌و لە‬ ‫هەندێكی ت��ردا هاوپەیمانی دوای‬ ‫هەڵبژاردن بۆ پێكهێنانی حكومەت‬ ‫دەكرێت‌و لە هەندێكی تر نە ئەویان‌و‬ ‫نەئەمیان دەكرێت‪ ،‬هەمووشی هەر‬ ‫دیموكراسییە‌و ناتوانرێت بگوترێت‬ ‫ئەم شێوازانە دیموكراسی نین‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوەی لە هەرێمی كوردستانیشدا‬ ‫دەكرێت لە چوارچێوەی شێوەیەك‬ ‫ل��ە شێوەكانی پراكتیزەكردنی‬ ‫دیموكراسی دەرناچێت‌و بۆ ژیانی‬ ‫سیاسی‌و پ��رۆس��ەی دیموكراسی‬ ‫نەرێنی نی یە»‪.‬‬ ‫تانیا محەمەد‪ ،‬مامۆستای زانكۆش‬ ‫ئ��ەو ج��ۆرە لێك نزیكبونەوەیەو‬ ‫هاوپەیمانێتی دروستكردنە لەنێوان‬ ‫حیزبەكاندا بەحاڵەتێكی سروشتی‬ ‫دەزانێت‌و دەڵێت «پێم‌وایە دروست‬ ‫ب��وون��ی هاوپەیمانی ل��ە نێوان‬ ‫الیەن‌و حیزب‌و رەوتەكاندا بۆ خۆی‬ ‫حاڵەتێكی سروشتییە‌و دروس��ت‬ ‫بوونی هاوپەیمانی لە الیەن حیزبە‬ ‫بچووكەكان هاوپەیمانی نێوان‌و‬ ‫الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن هەنگاوێكی‬ ‫سیاسیانەیە‌و میكانیزمێكی شەرعییە‬ ‫بۆ روب��ەرو بونەوە یاخود فشار‬ ‫دروست كردن لە سەر دەسەاڵت بۆ‬ ‫ئەنجامدانی چاكسازی لە سەرجەم‬ ‫كایەكانی حكومەت‌و دەسەاڵتدا‪،‬‬ ‫بۆیە ئەگەر هاوپەیمانیی نێوان‬ ‫یەكێتی‌و پارتی بۆ دابەشكردنی‬ ‫دەسەاڵت بێت ‪ ،‬ئەوە هاوپەیمانی‬ ‫حیزبە بچووكەكان‌و الیەنەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بۆ چاكسازیكردنە لە‬ ‫دەسەاڵتدا‪.‬‬ ‫ت��ەه��ا س��ل��ێ��م��ان‪ ،‬ئ��ەن��دام��ی‬ ‫كۆمیتەی ناوەندی حیزبی شیوعی‬ ‫كوردستانیش ب��ەم ج��ۆرە دواو‬

‫‌وت��ی «ئ��ەوەی (حیزبی شیوعی‪،‬‬ ‫شۆسیالیست)‬ ‫زەحمەتكێشان‌و‬ ‫هاوپەیمانی یان پێكهێنانی بەرە‬ ‫ن��ی ی��ە‪ ،‬بەڵكو ئ��ەوە ب��ۆ ساڵی‬ ‫ڕابردوو دەگەڕێتەوە كە لە مانگی‬ ‫‪ 2011-8‬پاش گفتوگۆكردن‌و بیروڕا‬ ‫گ��ۆڕی��ن��ەوە لیژنەیەك ب��ە ن��اوی‬ ‫لیژنەی كاری هاوبەش لە نێوان‬ ‫هەرسێ‌ حیزب پێك هات‪ .‬پێكهێنانی‬ ‫ئەم لیژنەی ك��اری هاوبەشە بۆ‬ ‫ب��ی��روڕا گ��ۆڕی��ن��ەوەو هەڵوێست‬ ‫‌وەرگرتنە لە سەر كۆمەڵێك پرس‌و‬ ‫بابەتی هاوبەش چ لە سەر ئاستی‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان چ لەسەر‬ ‫ئاستی عێراق‪ ،‬جا ئەگەر پێویست‬

‫كاری هاوبەشی ئەم سێ‌ حیزبەوە‬ ‫ن��ی ی���ە‪ ،‬ه��ەم��وو حیزبێكیش‬ ‫سەربەست‌و ئ��ازادە لەوەی چۆن‌و‬ ‫بە چ پێوەرو میكانزمێك لەگەڵ كێ‌‬ ‫كۆ دەبێتەوە‪ ،‬یان كۆ نابێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم گرنگە پێوەری بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەیی‌و نیشتمانی بۆ هەموو‬ ‫دانیشتن‌و كۆبوونەوەیەك لەبەر‬ ‫چاو بگیرێ‌‪.‬‬ ‫پرۆسەی دیموكراسی‌و ژیانی‬ ‫حیزبی لە كوردستان جگە لەوەی‬ ‫چەندین هەنگاوی بڕیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتا ئاستەنگ‌و بەربەستی‬ ‫زۆری��ش��ی ل��ە پێش م���اوە‪ ،‬پێش‬ ‫هەموو شتێك پێویستە تێكڕای‬

‫تەها سلێمان‪:‬‬

‫ئەوەی (حیزبی شیوعی‪ ،‬زەحمەتكێشان‌و‬ ‫شۆسیالیست) هاوپەیمانی یان پێكهێنانی بەرە‬ ‫نی یە‪ ،‬بەڵكو ئەوە بۆ ساڵی ڕابردوو دەگەڕێتەوە‬ ‫كە لە مانگی ‪ 2011-8‬پاش گفتوگۆكردن‌و بیروڕا‬ ‫گۆڕینەوە لیژنەیەك بە ناوی لیژنەی كاری هاوبەش‬ ‫لە نێوان هەرسێ‌ حیزب پێك هات‬ ‫بكات هەرسێ‌ حیزب هەڵوێستی لە‬ ‫بارەوە بگرن‪ ،‬یان لەگەڵ سەرجەم‬ ‫حیزب‌و الیەنە كوردستانییەكان‪.‬‬ ‫بۆ بەشی دووەمی پرسیارەكەشت‪،‬‬ ‫نەخێر ئەمە السایی كردنەوە نی‬ ‫یە‪ ،‬بەڵكو پێویستییەو ئەگەریش‬ ‫پێویست بكات لەوە زیاتریش زۆر‬ ‫سرووشتییە چەند حیزبێك لە‬ ‫سەر كۆمەڵێك پرس كۆببنەوەو‬ ‫هەڵوێستی هاوبەشییان هەبێت‌‪.‬‬ ‫رێكەوتنی نێوان پارتی‌و یەكێتی‬ ‫یان هەوڵدانی ئیسالمییەكان بۆ‬ ‫درووستكردنی هاوپەیمانی بە هیچ‬ ‫شێوەیەك پێوەندی بە لیژنەی‬

‫حیزب‌و الیەن‌و قەوارە سیاسییەكان‬ ‫یەكتر ق��ب��وڵ ب��ك��ەن‌و ل��ە رێگای‬ ‫قبوڵكردنی یەكترەوە‪ ،‬دەتوانرێت‬ ‫پ��رۆس��ەی دی��م��وك��راس��ی قوڵتر‬ ‫بكرێتەوەو ژیانی حیزبایەتیش‬ ‫دیموكراتیزەتر بكرێت‌‪ .‬ئەم لێك‬ ‫نزیك ب��وون��ەوەو ك��ۆب��وون��ەوەو‬ ‫دانیشتن‌و گفتوگۆیانەو بە هەند‬ ‫وەرگرتنی كاریگەری ئەرێنی لە سەر‬ ‫ئەم پرسە دەبێت‌و پێویستە‌وەك‬ ‫ئ��ەزم��وون دەستمان پێوەیبێت‌و‬ ‫‌وەك كلتوور لە ژیانی سیاسی‌و‬ ‫حیزبایەتیماندا‬ ‫دی��م��وك��راس�ی‌و‬ ‫قوڵتری بكەینەوە»‪.‬‬ ‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫‪39‬‬

‫محەمەدی ئیسالمی‌و‬ ‫محەمەدی عەلمانی‬ ‫ماكوان كەریم‬ ‫وشەی محەمەد لە زمانی عەرەبید‌ا واتا‬ ‫كەسێك كە سوپاسی زۆر بكرێت‪ ،‬یاخود‬ ‫زۆر سوپاس كراوبێت‪ ،‬پێچەوانەی ناوی‬ ‫محەمەد كەسێكە كە زەم كراوبێت‪‌،‬واتا لە‬ ‫زمانی عەرەبیدا پێدەترێت (مذمم)‪.‬‬ ‫شەری ئەم جارە لە میسر تاڕادەیەك‬ ‫لە نێوانی دوو محەمەددا بوو‪( ،‬مورسی)‌و‬ ‫(بەرداعی)‪ ..‬هەر لەسەرەتاوە دیار بوو‬ ‫رەمزی عەلمانیەكان ئێسك قورس‌و رەزا‬ ‫تاڵ بوو‪ ،‬ئەوانەشی كە عەلمانی بوون‬ ‫خۆشییان لەبەرداعی نەدەهات‪ ،‬چونكە‬ ‫گۆشكراوی عەرەبی نەتەوەی سەردەمی‬ ‫ناسری‌و ئیشتراكی ب��وون‪ ،‬دەیانزانی‬ ‫لە كاتی كاروباریدا لەبواری نەوەویی‬ ‫جیهانیدا لەو دەزگایەدا چەندە خزمەتی‬ ‫ب��ەرۆژئ��اواو ئیسرائل‌و ئەمریكا كرد‬ ‫بەتایبەتی‪ ،‬ئەمەش‌وایكردوە كە بەرادعی‬ ‫زۆر موزمیم بێت‌و زەم كراوبێت لەناو‬ ‫كۆمەڵگاكەی خۆیدا‪ ،‬ب��ەاڵم چیدەكەی‬ ‫لەناو ئ��ەو بێكەسییەی عەلمانیدا!‬ ‫ئ���ەوەی ك��ە ب���ارز ب���وون بەرادعییە‬ ‫كەدیارە كێیە‪ ،‬ناسراوە‌و عەمر موسا‬ ‫بە فلول ناسراوە ‌واتا (لەگەڵ رژێمی‬ ‫پێشودا بووە)‌و ناسریەكان رەمزەكەیان‬ ‫(محەمەد كەباجی صابر) بوو ناوبانگی‬ ‫هەبوو لەموخەدەرات و بەناوبانگترین‬ ‫لەجەبهەی ئینقازی میسر (حەمدین‬ ‫صباحی) بوون كە ئەویش ناوبانگێكی‬ ‫باشی هەیە لە ناو میسردا بە برلسكۆنی‬ ‫عەرەب ناسراوە‪.‬‬ ‫محەمەد مورسی‪ ،‬ئەو پیاوە بەهێزە‬ ‫بوو كە لەكاتی ئەو هەموو گۆڵمەزەی‬ ‫عەلمانیەكانی میسر‌و ئەو ڕاگەیاندنە‬ ‫شەیتانیەكان زۆر (دیموكراسیانە)‌و‬ ‫ب��ە زم��ان��ی س���ەردەم مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫نەیارانی ك��رد‪ ،‬بەڵكو دەت��وان��م بڵێم‬ ‫باوكانە لەگەڵ نەیارەكانی جواڵیەوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە ویستیان ئیستفزازی ئیخوان‌و‬ ‫سەلەفیەكان بكەن بە تایبەت پارتی‬

‫‪40‬‬

‫ذمارة (‪)5(..)58‬ي كانووني دووةمي (‪)2013‬‬

‫(ئ���ازادی‌و دادپ���ەروەری) كە ئیخوانن‌و‬ ‫پارتی (نور) كە سەلەفین زۆر ئارامانە‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵ رەوش��ەك��ەدا كردو‬ ‫دانیان بەخۆیاندا گرت‪ ،‬ئەمەش ژیری‌و‬ ‫هەڵسوكەوتی ئیسالمیان دەردەخات لە‬ ‫میسر لەبەرامبەر خەڵكانی عەلمانیخواز‬ ‫كە داوای مەدەنیەتیان دەك���رد‪ ،‬لەو‬ ‫ن��ێ��وەن��دەدا رۆژنامەنوسێك ك��وژرا‪،‬‬ ‫سەرەتا جەبهەی ئینقازو زۆرێكی تر‬ ‫لە پ��ارت��ەك��ان‌و بەتایبەت پارتەكەی‬ ‫ب��ەرداع��ی ب��ەن��اوی «دەس���ت���ور» زوو‬ ‫ویستیان تەبەنی بكەن بۆ خۆیان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دوای��ی دەرك��ەوت ئیخوانەو بەدەستی‬ ‫ئاژاوەچیە عەلمانیەكان شەهید كراوە‪،‬‬ ‫تەنها یەك رۆژ لە رۆژنامەكانی گروپی‬ ‫نەخێردا باسكراو دوایی بێدەنگ بوون‬ ‫لە خوێنەكەی‪ ،‬ئیتر بۆ دواجار مورسی‬ ‫نوێنەری خۆی ناردە الی خێزانەكەی‪،‬‬ ‫پاشان ئاشكرابوونی ئەو هەشت كەسەی‬ ‫كەچوونە بەردەم بارەگای پارتی (وەفد)‪،‬‬ ‫زانرا لە الیەن مەباحسی میسرەوە كە‬ ‫بەڵتەجیەكانی فلول ب��وون‪ ،‬هەموو‬ ‫گەندەڵیەكان لە میسردا ئاشكرا بوو‬ ‫ك��ە عەلمانین‪ ،‬ب��ۆی��ە ئیسالمیەكان‬ ‫س��ەرك��ەوت��ن‪ ،‬زۆری��ن��ەش دەن��گ��ی��دا بە‬ ‫دەستور لە (‪ )٪٦٤‬دەنگدەرانی گروپی‬ ‫(بەڵێ) بوون‪.‬‬ ‫پرسیار لێرەدا ئەوەیە عەلمانیەكانی‬ ‫تری ئەم الوال ‌وەك شیوعیە كۆنەكان‬ ‫ئەگەر لە مۆسكۆ بەفر بباریبا ئەوا‬ ‫لە ش���ارەزوری الی خۆمان چەتریان‬ ‫هەڵئەداو پاڵتۆیان لەبەر دەكرد‪.‬‬ ‫دەبیستین زۆر ب��ە ش���ان‌و باڵی‬ ‫عەلمانیانی میسر هاتن‪ ،‬زۆری��ش لە‬ ‫جیهاندا مانشێتی گۆڤارو رۆژنامەكان‬ ‫بە دەستوری میسریان دەگوت (دەستوری‬ ‫ب��ی��اب��ان‌و دواك����ەوت����وو و رج��ع��ی)‪،‬‬ ‫رۆژنامەكانی ئەوروپا لە ئەڵمانیاوە‬ ‫ب��ەه��ەر چ������واردەوردا دەی��ان��ن��ووس��ی‬

‫دەستوری ئیخوان دەستوری ئیسالمە‌و‬ ‫‌وواڵت پارچە پارچە دەك��ات‪ ،‬چونكە‬ ‫رۆژئاوا هەمیشە بەدوای ئەوەدا دەگەڕێت‬ ‫كە ‌وواڵت��ی موسڵمانان پارچەپارچە‬ ‫بكات‪ ،‬لەسەرەتاوە پالنی بۆ دارشتوە‪،‬‬ ‫ئەمریكا یارمەتی‌و مەعونەی خۆی بڕی‬ ‫بەئاشكرا كۆنگرێسی ئەمریكا ڕاگەیاند‪،‬‬ ‫بەاڵم گەل داوای كرد كە محەمەد مورسی‬ ‫ئیسالمی دەوێ��ت‪‌ ،‬وەاڵمی پرسیارەكەم‬ ‫ه���ەر پ��رس��ی��ارێ��ك��ی ت���رە؟ خ���ۆی زی��ت‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬بە پێوەری دیموكراسی بێت‪،‬‬ ‫دەبوو هەموو پشتگیری زۆرینەی گەلتان‬ ‫بكردایە‪ ،‬یان دیموكراسیەكە بانێكەوە‬ ‫دووهەوا‪.‬‬ ‫دەلێگەڕێن شەش مانگە ئەم مورسیە‬ ‫لەسەر كورسیە با چ��وار ساڵی خۆی‬ ‫تەواو بكات‪ ،‬ئەوكات بڕیاربدەن‪.‬‬ ‫كۆتای ‌ووت��ەم بۆ عەلمانیەكانە‪..‬‬ ‫بیرتانە كاتێك‪ ..‬ئۆردۆغان‌و حیزبەكەی‬ ‫هاتنە سەر دەسەاڵت هەموو دەتانگوت‬ ‫«توركیا ب����ەرەودواوە دەڕوات»‪ ،‬خۆ‬ ‫ئیسالمی ب���وون‪ ،‬ب��ەدرێ��ژای مێژووی‬ ‫توركیا نەتوانراوە خزمەت بە توركیا‬ ‫بكرێت لە هەموو روەكانیەوە لە رووی‬ ‫سیاسی‌و ئابوری و كۆمەاڵیەتی‪ ،‬تەنانەت‬ ‫گەشت‌و گوزاریش لە هەموو دەسەاڵتە‬ ‫عەلمانیەكانی پێش خۆی باشتر بووە‪،‬‬ ‫حیزبە ئیسالمیەكەی داد‌و گەشە‪.‬‬ ‫كۆتای ‌ووت��ەم بۆ خەڵكی بەگشتی‬ ‫ع��ەرزت��ان دەك���ەم‌و جەخت دەك��ەم��ەوە‬ ‫ب��ەه��اری ع��ەرەب��ی‪ ،‬چ���رۆی ئیسالمی‬ ‫پشكوت‪ ،‬س��ەردەم��ی ئیسالمیە ب��اوە‪،‬‬ ‫مۆدێلی عەلمانیەت ب��ەروە ئ��اوا بوون‬ ‫دەچێت‪.‬‬