بةشداربوواني ئةم ذمارةية: ط���ؤظ���اريَ���ك���ي ش���ةرع���ي���ي وةرزي���ي���ة سالَي دووةم-ذمارة ( .. ) 7ثايزي1434ي كؤضي 2012ي زاييني
خاوةني ئيمتياز ماكوان كةريم makwan.karim@gmail.com
سةرنووسةر بةهيَز ئةحمةد 07702452669 بة ِريَوةبةري كارط َي ِريي رةحمان كاروان عةبدو ِ 07702461727 ديزاين توانا ئةحمةد ثةيوةندييةكان لة ِريَطةي سةرنووسةرةوة دةبن ث َيطةي ئةليكترؤنيي ريَطا www.regamedia.com ئيمةي َلةكاني ريَطاي شةرع regaishare@yahoo.com regai.shar3@hotmail.com نووسينطةي سةرةكي: سليَماني -تةالري رةشةمؤ َ ل نهؤمي دووةم ئؤفيسي ()248 نرخ )3000( :دينار
م .كريَكار حةمزة بةرزنجي كاوة هاو ِراز م .ئارام فةريق هةردي صابر سةلمان ناصح مةال ئةحمةدي قاميشي موحةممةد مةال مةحمود تاوطؤزي د .خاليد موحةممةد صالَح باوكي ئةسماء ثيَشةوا موحةممةد م .سةرباز موحةممةد حةسةن م .شيَخ ئيبراهيم م .موسليمي رزطاري شيروان شارةزووري نوور -سويد ذيان حةيدةر موحةممةد د .كاوة فةرةج سةعدون ئةندازيار خاليد بةرزنجي ثيَشةنط عةبدولَآل
كؤمثانياي ن َيوةند بؤ ضاث و بآلوكردنةوة سل َيماني07701517533 : هةول َير07504612568 : ضاثخانةي كةمال
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
1
ثيست رَِ ناوي بابةت
ناوي نووسةر
الثة ِرة
بانطخوازانى ر َيبازى خواويستىء دلَسؤزييان بؤ مرؤظايةتى.
سةرنووسةر
4-3
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت.
تايبةت بة ِر َيطاي شةرع
21-5
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَو َيست وةرطرتن.
م .كر َيكار
27-22
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي.
و :حةمزة بةرزجني
48-28
بونياد َيك بؤ ئةوينء ..س َي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا.
ن :كاوة هاو ِراز
58-49
م .ئارام فةريق :ئيبنوتةمييية بؤضووني زؤربةي زاناياني ه َيناوةو دةفةرمو َيت: «هةركةس َيك جو َينبدات بةث َيغةمبةري خوا ( )jحوكمةكةي كوفرةو حةددةكةيشي كوشتنة»
ئا .ديدار :كارزان عومسان كةالري
61-59
بةخشني لةث َيناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا.
ن :سةيد شؤ ِرش
67-62
ر َينماييةكاني زةكاتدان.
ن :هةردي صابر
79-68
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا.
سةملان ناصح
84-80
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
موحةمةد مةال مةمحود تاوطؤزي
91-85
سةرةتاي بانطةوازي ث َيغةمبةر ()jو دامةزراندني ئيدارةو ر َيكخسنت.
ن :ماكوان كةريم
98-92
د .خاليد موحةممةد حَ صال :سةروةريي دةسةآلتي خوداو بةرنامةكةي لةسةر تاكء َ كؤمةلَطةكان ،يةكةم بنةماي باوة ِربوونء ضلةثؤثةي كاري سياسيية. روونكردنةوةي حوكمي طو َي ِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة موسولمَ اننشينةكاندا.
ئا .ديدار :بةهمةن ئيرباهيم
102-99
ئا :بةه َيز ئةمحةد
111-103
زؤربةي مامؤستاياني ئاييينء هةند َيك اليةني ئيسالمي لةسياسةتةكاني جولةكةء ئةمريكا ب َيئاطان! بؤ ب َيداركردنةوةي موسولمَ انانء هؤشياركردنةوةي سةرطةردانان.
باوكي ئةمساء
113-112
ث َيشةوا موحةممةد
115-114
هةلَسةنطاندني ثرؤذة ياساي ثاراستين ثريؤزيية ئايينييةكان.
ئا .ديدار :جيهاد ئيرباهيم
118-116
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذ َين. كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
م .موسليمي رزطاري
127-119
ث َيطةي زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان لةن َيوةندي زانستةكاني سةردةمدا.
و .شريوان شارةزووري
131-128
ئيعجازي زانسيت لةنةخشةسازيي سرتاتيذيء ئامادةكردني بودجةدا.
ئا :نوور -سويد
133-132
ث َيضانةوةى ئامسانء زةوى.
ئا :ذيان حةيدةر موحةممةد
135-134
وةآلم َيك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا.
ن :د .كاوة فةرةج سةعدون ئةندازيار خاليد بةرزجني و :ث َيشةنط عةبدولَآل
146-136 148-147
شو َينكةوتنى كام لةم سيانة ر َيبازى موسولمَ انة :كةسةكان ،شتةكان ،بريوباوة ِر؟
مةال ئةمحةدي قاميشي
150-149
بيست طوم ِراكةرترين فةتوا لةم َيذووى هاوضةرخدا.
2
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سةرنووسةر
بانطخوازاني رَيبازي خواويسيتء َ دلسؤزييان بؤ مرؤظايةتي هلل رب العاملني والصالة والسالم على سيد املرسلني حممد ()h بسم اهلل الرمحن الرحيم ،احلمد وعلى آل ه وصحب ه ومن اتبعهم بإحسان إىل يوم الدين ،أما بعد: ئاشكراية ضؤن َيتيي بريكردنةوةو تيرَ ِوانيين مرؤظ سنووري كةسايةتيي ئةو مرؤظة دياريدةكات، ضونكة ثاشان هةلَو َيستء رةفتارةكاني لةتيرَ ِواننيء بريوباوة ِرييةوة سةرضاوةدةطرن ،بةم ث َيوةرة دةبينني بانطخوازاني ر َيبازي خواويسيت بةدر َيذايي م َيذوو بةش َيوةيةك كةسايةتييان دا ِر َيذراوةو ثةروةردةكراون كة ئةوثة ِري تواناي خؤيان بةكاره َيناوة بؤ خزمةتكردنء بةدةسته َيناني سةرفرازي بؤ مرؤظايةتي ،ئةمةيش بةرهةمء ثةر َيزي بةرنامةيةك بووة كة خاوةنةكةي خواي ثةروةردطاري ب َيهاوتاية ،خوايةك كة خاوةني هةموو ناوة ضاكء سيفةتة بةرزو ثريؤزةكانةو مرؤظةكان لةهةموو سات َيكياندا ث َيويستييان بةئةوة ،لةبةرئةوة تةنها ضاوة ِر َيي دلَسؤزيء مرؤظدؤسيتء راستطؤيي لةشو َينكةوتووة راستةقينةكاني ئةو دةكر َيت ،م َيذووي مرؤظايةتي بةشانازييةوة ئةم راستييةي سةملاندووةو بةهةزاران منوونةي تؤماركردووة كة دلَسؤزييء راستطؤييان بة ِرادةيةك بووة تةنانةت هةولَيانداوة بؤ رزطاركردني ناحةزو نةيارةكانيشيان لةنةفاميء خراثةكاري ،بؤئةوةي لةم تاقيكردنةوةيةي ذياني دونيا سةربةرزانة دةربضنء لةثاشة ِرؤذيشدا ثاداشيت نةب ِراوة لةالي خواي بةخشندة وةربطرن. يةك َيك لةو بانطخوازة دلَسؤزانةو ثةيامبةرة مرؤظدؤستانة ث َيغةمبةر (نوح)ي سةروةرمانة (سةالمي خواي ل َيب َيت) ،ئةم مرؤظة بة ِر َيزة سةرة ِراي ئةو هةموو رةفتارو طوفتارة ناثةسةندانةي كة طةلةكةي بةرامبةريان دةنواندو بةضةندين ش َيوة ئازارياندةداو ماندووياندةكرد ،كةضي ئةم ث َيشةوا دلَسؤزة دةيفةرمووَ [ :وإِ ِّني ُك َّل َما َد َع ْو ُت ُه ْم ِل َت ْغ ِف َر هَُل ْم] (نوح :من اآلية .)7واتة: بة ِراسيت من هةموو جار َيك كةبانطمدةكردن بةبةردةوامي تا ل َيياخنؤشبيت .لة ِراستيدا مرؤظ سةرسامدةب َيت لةم جؤرة هةلَو َيستانة كة لةتواناي شو َينكةوتوواني هيض ر َيضكةو بريدؤزةيةكيرتدا نيية كة بةو ش َيوةية رةفتاربكاتء ساآلن َيكي دوورو در َيذ ئةوثة ِري ماندووبوونء ئازارو ناسؤر بض َيذ َيت بؤ رزطاركردني كؤمةلَ َيك ،ئةوانيش بةنةشياوترين ش َيواز دذايةتيبكةن ،كةضي ئةميش بفةرمو َيت :ئةي خواي ثةروةردطار من كة بانطمكردوون بةبةردةوامي بؤئةوةية تؤ ل َيياخنؤشبيتء هيض مةبةست َيكيرتم ث َيياننةبووة. َ يةك َيكيرت لةو مرؤظة خواويستانةي كة لةذياني دونياو لةثاش مردنيشي بةدلسؤزييةوة هةولَيداوة بؤ رزطاركردني طةلةكةي بريتيية لةو ثياوة بة ِر َيزةي كة قورئاني ثريؤز ضريؤكةكةي بؤ تؤماركردووين لةسورةتي (يس)دا ،كات َيك طةلةكةي دوو ث َيغةمبةريان بؤ رةوانةكرابوو، ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
3
ئةوانيش ب ِروايانث َينةكردن ،خواي طةورة س َييةم ث َيغةمبةري بؤ ثشتطريييكردنيان رةوانةكرد، ئةوانيش هةر بةدرؤياخنستنةوةو دذيانوةستانةوة ،ئةميش زؤر بةثةلةو طرجوطؤلَييةوة لةوثة ِري شارةوة هات بؤاليانء داوايل َيكردن شو َينيانبكةونء تةنها خوابثةرسنت ،بةآلم ديارة ئةو خةلَكة ستةمكارة هةلَساون بةشةهيدكرنيء ئةميش كات َيك كة فةرموويل َيكراوة بض َيتة بةهةشتةوة ،س��ةرة ِراي رةفتاري نامرؤظانةي ئ��ةوان ،ه َيشتا ئةواني لةيادنةكردووةو هةر بةدلَسؤزييةوة وتويةتي :خؤزطة قةومةكةم بيانزانياية سةرةجنامي ئيمان ضؤنةو كةوتومةتة ناو ض نازو نيعمةت َيكةوة بةهؤي ئةوةي كة ثةروةردطارم ل َيمخؤشبووةو خستومييةتيية ريزي يل ْاد ُخل جَْ [ق َ ال َّن َة َق َال َيا َل ْي َت َق ْو ِمي ر َيزل َيطرياوانةوة ،هةروةكو لةقورئاني ثريؤزدا هاتووةِ : ِ َي ْع َل ُم َ *با َغ َف َر ِلي َر ِّبي َو َج َع َلن ِم َن المُْ ْك َر ِم َ ون مَِ ني] (يس .)27-26 :نووسةرو بريياري بة ِر َيزي يِ ئيسالم ،سةييد قوتيب رةمحةتي ،لةذ َير ئةشكةجنةي ستةمكارانداء لةوثة ِري ناسؤريء ذاندا دةيفةرموو« :حنن نريد خريا للبشرية ،مهما آذونا» ، .واتة :ئ َيمة ئاسوودةييء ضاكةكارميان بؤ مرؤظايةتي دةو َيت ،هةرضةندة ئازاريشمانبدةن. بةلَ َي بة ِراسيت تةنها شو َينكةوتوواني ر َيبازي خواويسيت توانيويانةو دةتوانن مرؤظايةتي رزطاربكةنء ئاسوودةيي دونياو دوا ِرؤذي��ان بؤ بةرجةستةبكةن ،ضونكة كاآل لةقةد باآليةء كةسان َيك شو َينكةوتووي ر َيباز َيك بن كة خواي ب َيهاوتا خاوةنيةتي ،هةر ضاكةكاريء دلَسؤزييان ل َيضاوة ِر َيدةكر َيت ،بةث َيضةوانةوة ئةوانةي كةنةفامء سثلَةو نةزانن بةرامبةر بةخواي باآلدةسيت ب َيهاوتا ،ئةوانة دذ بةخودي خؤياننء لةطةأل خؤيشياندا راستناكةن ،كةواتة ضؤن دةتوانن لةطةأل كةسانيرتدا دلَسؤزبنء ضاكةكاري بنو َينن بةرامبةريان ،وةكو وتراوة« :مرؤظي نةفام دذ بةخؤيةتي ،ضؤن دةب َيت بةدؤسيت تؤ».
4
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت تايبةت بة ِر َيطاي شةرع
بةشي يةكةم
بسم اهلل الرمحن الرحيم ُ ً ْ هلل حَ ْ ُ َ َ ان ا َ َ َ َّ هلل نَم ُد ُه وَن ْستِعين ُه ون ْستغف ُرهُ ،ونعوذ با ِ حل ْمَد ِ ُ ُ ُ َ ْ ِناَ ،م ْن َيهِْدِه اهلل فال أعمال ِّئات ْ رور أنف ٍسنا ِ وم ْن َسي ِ ِم ْن ش ِ ْ َ َ هاد َي لهُ .وأشهد َّ أن ال إله إال ُمِض َّل َلهَُ ،وَم ْن ُيضِلِل فال ِ اهلل وحده ال شريك له ،هو حسبنا ونعم الوكيل وأشهد َّ أن حممداً عبده ورسوله هو قائدنا وأسوتنا صلى اهلل وسلم عليه وعلى آله وأصحابه وأتباعه إىل يوم الدين. تو ُت َّن ِإلاَّ ين آَم ُنوا َّات ُقوا اللهََّ َح َّق ُتَق ِاتِه َولاَ مَ ُ َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ َوَأ ْن ُت ْم ُم ْسِل ُم َ ون اس َّات ُقوا َرب ُ يا أيُّها َّ دة س ِ واح ٍ الن ُ َّك ْم الذي َخَلَق ُك ْم ِم ْن َن ْف ٍ ونسا ًء َّ َ وات ُقوا رياً ِ وخَل َق ِمنها َز َ وجها وَب َّث ِمنهُما ِر َجاالً َكث َ إن َ َ كان ُ ونِبِه واأل ْر َحاَم َّ اهلل َ اهلل الذي َتساَءلُ َ عليك ْم َرقيَب ًا الذين آمنوا اتقوا َ يا أيُّها َ صِل ْح اهلل و ُقولوا َقوالً َس َ ديداًُ ،ي ْ َ ُ ْ َ َ ُ ُ ُ َ َ َل ُك ْم أعماَل ُك ْم وَيغِف ْر لك ْم ذنوَبك ْم َوَم ْن ُيِطِع اهلل ورسول ُه فق ْد َفاَز َفوَزاً َعظيم ًا َِ ، ري ا َ أص��د َق ا َ بعدَّ : هلِدي تاب اهلل أما ُ حل ِ فإن َْ ديث ِك ُ َّ وخ َ َ ُ ور محُ ْ َدثاتها، َه ْد ُي حممد صلى اهلل عليه وسلم وش َّر اال ُم ِ ٍ َ ٌ ٌ ُ ُ َّ َّ َّ َ َ لاَ َ اللة يف الن ِار. و ُك َّل محُ ْ َدث ٍةِب ْدَعة َوكلِب ْدَع ٍة ض لة ،وكل ض ٍ ثَيشةكي ..زؤر سوثاسي خ��واي ط��ةورة دةك��ةم كة منةتء بةخششي خؤي بةسةرداِرشتم بؤ ئامادةكردنء َي���ان�����ي ئ����ةم ب���اس���ة ط��رن��ط��ة ،دي�����ارة ئ���ةم���ةي كة وةرط � رَِ بامسانكردووة لةطرنطرتين بةشةكاني ئاييين ئيسالمةء هيض شتَيك لةمة طرنطرتو ط��ةورةت��ر نييةء هيض كارَيك �ي ب��وون��ي ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي بةهةموو وةرن��اط�يرَي��ت ب��ةب� َ َ بةشةكانييةوة ،دةتوانني زؤر بةسنطفراوانيء بَيدوودلي َبلَيني :يةكخواثةرسيت؛ هةموو ئيسالمةكةيةَ ، بةلطةيش بؤ سةملاندني ئةم راستيية ،لةقورئانء سوننةتدا زؤرن. ئ��ةوةي زؤر هانيدام بؤ ئامادةكردنء وةرطيرَِاني ئةم بابةتة ،طرنطيي ئ��ةم باسة ب��وو لةقورئانء سوننةتداو بَيئاطايي تاكي كورد بوو بةطشيت لةم بارةيةوة ،كة دينيان تةنها واناسيوةو ثَييانواية تةنها :نوَيذ ،رؤذوو ،زةكات، حةج ...هتد .دةطرَيتةوة ،ئةمةيش بؤ كةمتةرخةميي هيض ك��ةس ن��اط��ةِرَي��ت��ةوة تةنها راطةياندني ئيسالميء زاناو بانطخوازةكان نةبَيت! ضونكة ئَيستا لةكوردستاندا حَ بؤخواسولاوةكان بةثةجنةكاني دةست زاناو بانطخوازة
دةذميرَ رَينء َ كةنالةكاني راطةياندنيش زؤر بةكةمي بايةخ بةبابةتة شةرعيية طرنطةكان دةدةن، زؤربةي كاتي ثةخشكردنيان بةشيت كةم بايةخةوة يرؤدةدةن ،زان��او بانطخوازةكانيش زؤر مةودايةكي ب��ةف� ِ كةميان هةية لةبانطةوازدا ،خؤيشيان لةبابةتي حاكمييةت الدةدةن ،بؤية زؤرَيك لةتاكي كورد َ دةلينَ :دينء سياسةت دذي يةكرتين!. داواك��ارم لةخواي بَيهاوتا نييةمتان خاوَينبكاتةوة بؤ خ��ؤي ،ئ��ةم كارةيشم ل�َي��وةرط� َ �ريء جَيطةي س��وودي خوَينةران بَيت (إن ش��اء اهلل) ،داواي��ش��م لةخوَينةراني سةنطني ئةوةية كة زؤر ب��ةوردي ئةم باسة خبوَيننةوةو َ لةطةل قورئانء سوننةتء تَيطةيشتين بةراورديبكةن ثَيشينة ضاكةكاندا ،جا ئةطةر ثَيضةوانةي بؤضووني ئ��ةوان ب��وو! با وةري��ن��ةط��رنء بةديارييش ب��ؤم بنيرَ نةوة بؤئةوةي مين كةم فاميش لَييسوودمةندمب ،ئةوةندةي ب���ؤم ك��راب �َي��ت ئ��اي��ةت��ةك��امن ب���ةِروون���ي دي���اري���ك���ردووةو ف���ةرم���وودة راس����تء درووس��ت��ةك��امن ه �َي��ن��اوة ،خؤيشم زؤر لةثَيضةوانةكةيان ب��ةدوورط��رت��ووة ،بةتَيطةيشتين ثَيشينة ضاكةكامنان وةرمطيرَِاون بؤ زماني كوردي ،ئةو سةرضاوانةيش سوودملَيوةرطرتوون ،ئ��ةوةن��دةي بؤم كرابَيت لةثةراوَيزةكانداو هةندَيكيشيامن لةكؤتاييدا نوسيوة. ديارة ئةم باسة زياد لةسةدو ثةجنا الثةِرةيةء (إن شاء اهلل) بةطوَيرةي توانا لةم ميمبةرة دليرَ ةوة بلاَ ودةبَيتةوة. خ�����واي ط������ةورة زةويء ئ���امس���ان���ةك���انء م����رؤظء ثةريشي بةديهَيناوة ،تةنها بؤ ي��ةك مةبةست ،هةموو ثَيغةمبةرانيشي نارد بةفةرمايشيت خؤي تةنها بؤ يةك مةبةست كة لةئاطري دؤزةخ دةمانثارَيزَيتء طرةنيت بةهةشيت ثانء بةرينمان بؤ دةكات ،وة كليلي خؤشيء كامةرانيية لةذياني سةرزةويشداء بةبَيئةوة ذيان خؤشي تَيدانابَيتء مرؤظةكان وةك ئ��اذةآلن��ي��ان لَيدَيت َ بةلكو خراثرتيش ،زةوييش وةك دارستاني لَيدَيتء هةركةس بةهَيزبوو ئةوا دةسةآلتدارة ،خزمايةتيء دؤستايةتيء خؤشةويستيي هةموو ئةمانة لةناودةضن ،ئةوةيش كة خ��وا فةرمانيثَيكردووين بريتيية لةيةكخواثةرستيي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
5
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
خواي بَيهاوتا (التوحيد اهلل). ب����اوةِرب����وون ب��ةي��ةك��خ��واث��ةرس��ت��ي��ي خ����واي ط����ةورة، طرنطييةكي ضارةنووسسازة ،ضونكة ئاِراستةي مرؤظ دياريدةكاتء سةرةجنامةكةيشي يان بةهةشيت بةرينء رةزامةنديي خواي طةورة يان دؤزةخي نةبِراوةو خةشمء رقي خواي ثايةبةرزة. خ� َ �ةل��ك ل��ةك��ؤنء ن��وَي��دا خ��واي��ان ن��اس��ي��وةء ب��اوةِري��ان بةبووني هةبووة ،ضونكة باوةِر داخوازييةكي سروشتيي مرؤظة ،بؤية ئيسالم جةخت لةسةر بووني خواي طةورة ن��اك��ات ،ب� َ �ةل��ك��و طرنطيي بةضؤنَيتيي ناسيين خ��واي ط��ةورة دةدات ،ضونكة ئادةميزاد ل��ةم الي��ةن��ةوة توشي َ هةلدَيردةبَيت. ثَيش هاتين ئيسالم ،ع��ةرةب��ةك��ان ب��اوةِري��ان بةخوا ه��ةب��وو ،ب���ةلاَ م ل��ةه��ةم��ان ك��ات��دا ش�تي دي��ك��ةي��ان دةك��ردة هاوبةشي ،سا َ بةلكو لةخواي طةورة نزيكيانبكاتةوة. بؤية لةزؤربةي ولاَ تانء لةناو طةالندا يةكخواثةرستان زؤر دةط���م���ةن ب�����وون ،ب���ةه���ؤي ش��َي��وَي��ن��ران��ي ئايينة ئ��امس��ان��ي��ي��ةك��ان��ةوة ك��ة دذ ب��ةي��ةك�تري دةوةس��ت��ان��ةوة، بؤمنوونة :جولةكةكان دةيانوت :عوزةير (علية السالم) كوِري خواية ،طاورةكان دةيانوت :عيسا (علية السالم) ك����وِري خ��واي��ة ،ع��ةرةب��ةك��ان��ي��ش ك��ةع��ب��ةي ث�َي��ش��ةوام��ان ئيرباهيمي بتشكَينيان ث�ِرك��ردب��وو لةبت ك��ة ذم��ارةي��ان ( )360دةب����وو ،س�����ةرةِراي ئ��ةم��ةي��ش فريشتةكانيان ك��ردب��ووة كضي خ��وا .بؤية خ��واي ط��ةورة كؤتا ن� رََي�راوي خؤي بؤ سةرزةوي نارد بؤئةوةي َ خةلكي لةتاريكييةوة دةربهَينَيت بؤ نوري ئيسالم. َ -ئاشكراية ل��ةو ك��ات��ةدا خةلكانَيكي زؤر كةم ل��ةش��اري مةككةدا يةكخواثةرست ب��وون وةك :زةي��دي َ هاوةلي بةِرَيزي كوِري عةمري كوِري نوفةيل ،كة باوكي ثَيغةمبةر ()h؛ سةعيدي كوِري زةيد بوو ،ئةم ثياوة بةِرَيزة لةسةر رَيبازي ثَيغةمبةر ئيرباهيم (عليه السالم) مابووةوة ،هةروةها زاناي بةِرَيز وةرةقةي كوِري نةوفل- يش بةهةمان شَيوة بوو( .وشهد شاهد من أهلها). -يةكخواثةرسيت لةزمانةوانيدا :يةكخواثةرسيت ي��ان يةكتاثةرسيت ل����ةِرووي زم��ان��ةوان��ي��ي��ةوة مةبةست لةثةرستين خواي تاكء تةنهاية ،كة حةمتةن ثةرستين خواي ط��ةورة ل��ةدواي ناسيين دَي��ت .لةزماني عةرةبيدا (وح��د وش��ةي (التوحيد)ي بؤ دان���راوة ،س��ةرض��اوةك��ةي ّ يوحد توحيدا)ة كة بةماناي :كردي بةيةك ،بةيةكي زاني، ّ بةيةكي دانا ،دَيت. َ ئةم تةنها ناسينةيش نابَيت بةلكو دةبَيت شتَيكيش بةدرؤ بزانيتء باوةِريثَينةكةيت ،وة شتَيكيش بةِراست بزانيتء باوةِريثَيبكةيت .بؤمنوونة :كاتَيك َ دةل�َي�ين: (ال إله إال اهلل) دةبَيت والَييتَيبطةينء بيضةسثَينني كة هيض 6
ثةرسرتاوَيكي بةحةق نيية تةنها (اهلل) نةبَيت. ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ل������ةزاراوةي ش���ةرع���دا :بريتييةلةبةتةنها ناسيين خ��واي ط���ةورة ،لة ث��ةروةردط��ارَي�تي، ثةرسرتاوَييت ،ناوو كردارو بةرنامةدياريكردندا. زانايان وشةي ئيمانء تةوحيدو عةقيدةيان بؤ ئةم باسة بةكارهَيناوة ،لةثَيناسةي باوةِردا راجوَيي هةية لةنَيوان ط��روث��ةك��ان��دا ،ئ���ةوةي ك��ة ئةهلي سوننةتء جةماعةت لةسةري كؤن ثَيناسةي ب��اوةِر بةم شَيوةيةية( :اإلق��رار بالقلب ،والنطق باللسان ،والعمل باجلوارح) .واتة :وتةية بةزمانء باوةِرة َ بةدلء كردةوةيةبةئةندامةكاني لةش. ب���اوةِر تةنها ضةند وش��ةي��ةك نيية ب��ةزم��ان بوترَيت، ضونكة مرؤظي دووِروو هةميشة بانطةشةي ب��ِرواداري [وِم� َ�ن خ��ؤي دةك��ات ،ب��ةلاَ م خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��تَ : َّ اس َم ْن َي ُق ُ ب ْؤِمِن َ ني] ول آَم َّناِباللهَِّ َوِبا ْلَي ْوِم آْالِخِر َوَما ُه ْممِ ُ الن ِ َ َ (البقرة .)٨ :وات��ة :لةخةلكيدا كةسانَيك ه��ةن دةل�َي�نَ : باوةِرمان هَيناوة بةخواو رؤذي دواييء باوةِرداريش نني. لةنَيو ئيماندارانيشدا باوةِر جياوازيي هةية ،هةيانة زؤر ئيماندارةء هةيشيانة كةمرت ،كةواتة :ئيمان زيادو كةم دةكاتء لةوبارةيةوة َ بةلطةيش لةقورئانء سوننةتدا زؤرة. ه��ةروةه��ا ب���اوةِر تةنها تيرَِوانينَيكي بَيبةرهةمء راو سةرجنَيكي س��اردوس �ِر نيية دةرب����ارةي راستييةكان، ض��ون��ك��ة زؤر ك���ةس ث��ةي��ي��ان ب��ةِراس��ت��ي��ي��ةك��ان ب����ردووةو دل��ن��ي��اب��وون ك��ة راس��ت�ن ،ب����ةلاَ م ن��ك� َ َ �ؤل��ي��ي��ان��ل�َي��ك��ردوونء ستةمكارييء خؤبةزلزاني بةرضاوياني تاريككردووة، خ��واي ط���ةورة دةرب����ارةي ف�يرع��ةونء شوَينكةوتوواني اسَت ْيَقَن ْتَها َأ ْن ُف ُس ُه ْم ُظ ْل ًما [و َج َح ُدوا ِبَها َو ْ دةفةرموَيتَ : َو ُع ُل ًّوا َفا ْن ُظ ْر َكي َ ان َع ِاقَب ُة مْ ُ ال ْفِسِد َ ْف َك َ ين] (النمل.)١٤ : َ نكؤلييان لةئايةتةكان كردو باوةِريانثَينةهَينانء واتة: َ لةناخيشةوة دلنيابوون كة راسنت ،بةهؤي ستةمكارييء لووتبةرزييةوة باوةِرياننةهَينا. ه��ةروةه��ا ب���اوةِر ضةند ك���ردةوةو درومش �َي��ك نيية كة ئةطةر ئةجنامبدرَيت بةسبَيت ،ضونكة هةموو كةسَيكي فَيَلباز -ب��ؤ رووث��ام��اي��ي -دةت��وان �َي��ت ه��ةم��ان ك���ردةوة ئةجنامبدات كة باوةِردارَيكي راستةقينة ئةجناميدةدات، ني خَُ وةك خواي طةورة دةفةرموَيتِ[ :إ َّن مْ ُ الَن ِافِق َ ادع َ ُون يِ الصلاَ ِة َقا ُموا ُك َسالىَ ُيَرا ُء َ ون ُو َخ ِ اد ُع ُه ْم َوِإَذا َقا ُمواِإلىَ َّ اللهََّ َوهَ َّ اس َولاَ َي ْذ ُك ُر َ ون اللهََّ ِإلاَّ َقِليلاً ] (النساء .)١٤٢ :واتة: الن َ لاَ َ دووِرووةكان -بةنيازي خؤيان -خوا دةخةلةتَينن ،بة م خوا َ هةلوةشَينةرةوةي ثيالني ئةوانة ،ئةوانة كة بؤ نوَيذ هةلدةسنت ،رووثامايي بؤ َ بةتةمبةلي َ َ َ خةلك هةلدةسن دةكةنء بةكةمي نةبَيت يادي خوا ناكةن. كةواتة باوةِر :ئةو هةستء نةستة بةرزو ثريؤزةية كة لةناخي م��رؤظ��دا جَيطريدةبَيتء تَيكِراي دةروون��ي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
دادةطرَيتء هةميشة بةزماني دةريدةبِرَيتء تينوتةوذم دةدات بةهةموو ئةندامةكانيء وا لةمرؤظ دةكات كة هةر سةرمايةيةكي بةنرخي هةية لةطيانء َ مالء كةسوكاري لةثَيناويدا بةختيانبكات ،ضونكة بةاليةوة لةهةموويان بةنرخرتة. ئ��ةم روون��ك��ردن��ةوةي��ةم دةرب���ارةي ئيمان ثَيباشبوو، ضونكة سةرةتايةك دةبَيت بؤ بابةتةكةمان كة بةشَيكي هةرة طةورةي باوةِرة ،بطرة هةموو باوةِرة. يةكخواثةرستيي خ���واي ط���ةورة دةك��رَي��ت بةضةند بةشَيكةوةء هةموويان بؤ بةيةكناسيين خواي طةورةو تةنها ملكةضيي ئةو دَين لةهةموو بوارةكاني ذياندا. -يةكخواثةرسيت لةثةروةردطارَييت (الربوبية)دا. -يةكخواثةرسيت لةثةرسرتاوَييت (األلوهية)دا. -ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ل���ةن���اوو ك�����ردار (األمس����اء والصفات)دا. -يةكخواثةرسيت لةدةسةآلتدارَييت(احلاكمية)دا. -م���ةزن���يء ث���اداش�ت�ي ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي :وةك بامسانكرد كة خواي ط��ةورة هةموو بوونةوةري بؤ ئةم مةبةستة بةديهَيناوة ،ثَيغةمبةر ( )hبةِرَينموونيي خ����واي ث����ةروةردط����ار ب���ان���ط���ةوازي دي��ن��ك��ةي دةك����ردء َ هاوةلة بةِرَيزو ناوازةكاني دةكرد ،ئةوة بوو رَينموونيي َ سيانزة س��ال لةمةككة ث��ةروةردةي��دةك��ردن لةسةر ئةم دةرسة طةورةية تا بةجوانرتين شَيوة بيطةيةنَيت بةئَيمة وةك ضؤن خواي طةورة فييكردووة ،بؤية جَيطةي زؤر خَ دلؤشيية بؤ موسولمَ انة سةرِراستة لةخواترسةكان كة ئ��ةم دينةمان وةه��ا ب��ةو شَيوة ثاكة ثَيطةيشتووةو زاناي زؤر لةخواترسء زيرةك روونيانكردؤتةوة بؤمان، ثَيويستة س���وذدةي شوكر ببةين ب��ؤ خ��واي ط���ةورة كة هيدايةتيداوين ل��ةس��ةر ئ��ةم رَي��ب��ازة ث���اكء بَيخةوشة، َ لةهاوةل بؤ خوا ثَيوستيشة زؤر برتسنيء خؤمان بثارَيزين دانان (الشرك) ،وة ضؤن نةترسني؟! لةكاتَيكدا ئيرباهيم َ خةليلولآل دةترسَيت لةم كارة قَيزةونةوةو دوعادةكات كة َ ربياردان بؤ خواي طةورة خؤيشيء نةوةكانيشي لةهاوةل ِ خواي بَيهاوتا بثارَيزَيت ،وةك خواي طةورة دةفةرموَيت: ن َأ ْن َن ْع ُبَد َ اج ُنبيِْن َوَبيِ َّ صَناَم] (إبراهيم .)٣٥ :واتة: ال ْ [و ْ َ خؤمء نةوةكانيشم بثارَيزة لةوةي كة بتةكان بثةرستني. ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ط��ةورةت��ري��نء ب��اش�تري��نء ضاكرتين زان��ي��اري��ي��ةء ه��ي��ض زان��ي��اري��ي��ةك ث �َي��ي��ن��اط��ات ،ضونكة ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ث��ةي��وةس��ت��ة بةناسيين خ���واي ط��ةورة لةناوو كردارء فةرمانيداء مافةكاني لةسةر بةندةكانء مايف بةندةكان لةسةر خوا .باشرتين ئةوةنيية كة هةندَيك كات سودت ثَيدةطةيةنَيتء هةندَيك كات نايطةيةنَيت!، َ بةلكو باشرتين ئةوةية هةموو كات بةسودبَيتء قازاجنت ثَيبطةيةنَيت ،لةهةموو كاتَيكدا دةتوانيت خواي طةورة
بثةرستيتء هةموو كات ئاطادارتةء ضاودَيريتدةكات، زانيارييةكةي باشرتين زانياريية لةبوونةوةردا وة هةر ئةم مةبةستةيشة (آية الكرسي ،البقرة )255 :باشرتين َ ثياهةلداني ئايةتي قورئانة ،ضونكة هةمووي وةصفء خ���واي ط��ةورةي��ة ،وة س��ورةت��ي (اإلخ��ل�اص) ب��ةرام��ب��ةرة بةسَييةكي قورئان. -راس���ت���َي���ت���ي���ي ي���ةك���خ���واث���ةرس�ت�ي :ب����ؤئ����ةوةي يةكخواثةرسيت بةديبهَينرَيت ،ثَيويستة دروومشةكةي ب��زان�ين ك��ة باوةِرهَينانة ب��ة (ال إل��ه إال اهلل) ك��ة ط��ةورةي ه��ةم��وو ك��ارةك��ان��ة ،خ���واي ط����ةورة ك��ارَي��ك َ قبولناكات بةبي ئةمة ،وة هةر لةبةندةكاني لةسةرةتا تا كؤتايي َ ب��ؤ ئ��ةم مةبةستةيش ثةيامبةراني ن����اردووةء كتَيبء فةرمايشيت خؤي ثَيياندا ن��اردووة ،وةك خ��واي طةورة اس َ��أ ْل َم ْن َأ ْر َس ْلَنا ِمن َقبِْل َك ِمن ُّر ُسِلَنا [و ْ دةفةرموَيتَ : الرّحمْ َِن آلهِ َ ًة ُي ْعَب ُد َ ون] (الزخرف.)45 : َأ َجَع ْلَنا ِمن د ِ ُون َ وات��ة :لـــةئوممةتاني ثةيامبةرانَيـــك بةرلةتؤ ن� رََي�راون بثرســـة :ئايا جطة لةخواي بةخشندة ،بِريارماندابوو َ َ بثةرسرتي؟! وات��ة :ثةيامبةران هةموو كؤمةلةخوايةك يةكدةنطن بؤ يةكخواثةرسيتء دوورط��رت��ن لةشَيوازي بتثةرسيت ،ديارة هيض ثَيغةمبةرَيك نةنيرَ راوة .وة خواي �ول ط��ةورة دةفةرموَيتَ : [وَم��ا َأ ْر َس ْلَنا ِمن َقبِْل َك ِمن َّر ُس� ٍ ون] (األنبياء: وحي ِإَليِْه َأَّن � ُه لاَ ِإَل �َه ِإَاّل َأَن��ا َف ْ ِإل ُن ِ اع ُب ُد ِ .)25وات��ة :لةثَيش تؤيشةوة -ئ��ةي ثَيغةمبةر ()h هةر ثةيامبةرَيكمان ن��اردووة ،وةحييء سروومشان بؤ كردووة كة :هيض ثةرسرتاوَيك جطة لةمن نيية ،جا كةواية هةر بةتةنها من بثةرسنت. كاري هةموو ثَيغةمبةران هةر ئةمة بووة كة طةلةكانياني ل�َي��ئ��اط��ادارب��ك��ةن��ةوة وةك خ���واي ك����ارزان دةف��ةرم��وَي��ت: اجَتِن ُبو ْا [وَلَق ْد َبَع ْثَنا فيِ ُكِّل أَُّم ٍة َّر ُس��والً َأِن ْ اع ُب ُدو ْا اللهَّ َو ْ َ َّ الطا ُغ َ وت( ]...النحل.)36 : وات��ة :بةِراسيت بؤ ناو هةموو ئوممةتء نةتةوةيةك لةهةموو سةردةمَيكدا ثةيامبةرَيكمان ناردووة بؤئةوةي ثَي َ يانبلَيت :تةنها خ��وا ب��ث��ةرس�تنء ل��ةت��اغ��وتء ياسا َ ثوضةلةكان دووربن. َ َ دووخالة( :خواثةرسنتء وةالناني تاغوت) بةل َي ئةو ك��ة ه��ةر ثَيغةمبةرةي داوي��ةت��ي بةطوَيي ئوممةتةكةي خؤيدا بناغةي طشت ئايينةكانء دي�ني ئيسالميشة، خ���واي ط���ةورة ئ���ةوةي زؤر روون��ك��ردؤت��ةوة ك��ة هةموو ثَيغةمبةران وتوويانة بةطةلةكانيان :تةنها خوا بثةرسنتء واز لةخواكانيرت بهَينن. (ال إله إال اهلل) درومشي يةكخواثةرستيية ،واتة :هيض خ��واي��ةك نيية شايستةي ث��ةرس�تن بَيت ب��ةح��ةق ،جطة لةخواي طةورة لةفةرمانء بِريارو حوكمدا .ئةمةيش دوو بةشة ،يةكةم( /ال إله إال اهلل) ،دووةم( /حممد رسول اهلل).
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
7
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
(ال إله إال اهلل) يةكةمنيء طةورةترين ثايةية لةئيسالمداء دةكةوَيتة ثَيش :نوَيذ ،رؤذوو ،زةك��ات ،ح��ةجء هةموو شتَيكي ديكة لةم دينةدا ،هةركةسَيك لةقورئان رامبَينَيت بَيطومان تَيبينيي ئةو بايةخة مةزنة دةك��ات كة كتَييب خوا بةضةمكي يةكخواثةرسيت داوة كة (ال إله إال اهلل) درومشةكةيةتي ،بةشَيوةيةك كة كةلَينَيكي هةرة طةورةي لةسةرتاثاي قورئاندا داطريكردووة ،هةرضةندة لةسورةتة مةككةييةكاندا توندتر جةختيلةسةردةكاتةوة ،رةنطة وا بةزةينماندا بَيت ئ��ةو بايةخة بَيوَينةيةي لةكتَييب خ��وادا بةضةمكي (ال إله إال اهلل) دراوة لةبةرئةوةية كة: لةطةلياندا دواوة َ َ خةلكَيكي ئةوانةي قورئان لةسةرةتاوة ه��اوب��ةش��ث��ةرس��ت��ب��وون ،ب��ؤي��ة وا ش��ي��اوب��ووة ك��ة زي��ات��ر بةضةمكي (ال إله إال اهلل) بياندوَينَيت بؤ راستكردنةوةي َ َ طةندةلةكانيان. ثوضةلء بريوبؤضوونة بريوباوةِرة ب����ةلاَ م ب��ةردةوام��ب��وون��ي ب��اس��وخ��واس��ي ئ���ةم ضةمكة لةسورةتة مةدينةييةكانيشدا ،لةثاش دامةزراني باوةِرو َ َ دةولةتي ئيسالميء كؤمةلطةي ئيسالميء بةرثابووني َ ثابةندبووني ئةو كؤمةلطةية بةئةركء ثَيداويستييةكاني ئ��ي��س�لامء ل���ةس���ةرووي ه��ةم��ووي��ش��ي��ان��ةوة ك��ؤض��ك��ردنء جيهادكردن لةثَيناوي خوادا ،ئةمانة هةموويان َ بةلطةي روونء ئ��اش��ك��ران ب��ؤ ط��رن��ط��يء م��ةزن��ي��ي ئ���ةم ضةمكة، تةنانةت بةطوَيرةي ئةو بِروادارانةيش كة خواي طةورة لةسةرةتاي ئايةتة مةدةنييةكان بة [َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ ين آَم ُنوا] دةيدواندن. جا ضةمكي (ال إله إال اهلل) طوفتارَيك نيية بؤ كاتء
ساتَيك بَيتة بةر باسانء دواتر لةوَيوة بطوَيزرَيتةوة بؤ َ كةسانيرتَ ، لةطةل هةموو باسةكاندا بةلكو فةرمايشتَيكة جَيطؤِركَيدةكاتء هيض كاتَيك نابِرَيتةوة. رةن���ط���ة ئ����ةم ئ��اي��ةت��ة ث��ي��رؤزة ب� َ ��ةل���ط���ةي���ةك ب���َي���ت بؤ بؤضوونةكةمانء يةكاليشيدةكاتةوةَ[ ،ي��ا َأ ُّيَها الَِّذ َ ين ِه اب الَِّذي َن َّز َل َعَلى َر ُسولِ آَم ُنوا ِآم ُنوا ِباللهَِّ َوَر ُسولِ ِه َوا ْلِكَت ِ اب الَِّذي َأ ْن�َ�ز َل ِم ْن َقب ُ ْل َوَم ْن َي ْك ُف ْر ِباللهَِّ َوَملاَ ِئَكِتِه َوا ْلِكَت ِ ض� َّ �ل َ َو ُك ُتِبِه َو ُر ُس�ِ�ل�ِ�ه َوا ْل �َي� ْ�وِم آْالِخ ِ��ر َفَق ْد َ ض�َل�اَلاً َبِعي ًدا] (النساء .)١٣٦ :وات��ة :ئ��ةي ئ��ةوان��ةي باوةِرتانهَيناوة، باوةِربهَينن ب��ةردةوام دامةزراوبن لةسةر ئيمان بةخواو ثَيغةمبةرةكةيء ب��ةو قورئانةيش ك��ة ل��ةم��اوةي ضةند َ سالَيكدا دايبةزاندووة بؤ ثَيغةمبةرةكةيء بةو كتَيبانةيش ك��ة ثَيشرت رةوان��ةي��ك��ردوون ،ج��ا ئ���ةوةي باوةِرينةبَيت بةخواو فريشتةكانيء كتَيبةكانيء ثَيغةمبةرانيء رؤذي دوايي ،ئةوا بةِراسيت طومِرابووة بةئةوثةِري طومِرايي. ليرَ ةدا ئةوانةي كة بؤ بِرواهَينان بانطدةكرَين هةر خودي بِروادارانن ،ئةو شتانةيش كة بؤ بِرواثَيهَينان بانطدةكرَين ثَيشرت ئةمان باوةِري تةواويان ثَييان هةبووة ،ئةوانة بؤ باوةِر بةخواو ثَيغةمبةرةكةي ()hء ئةو قورئانةي كة بؤ سةر ثَيغةمبةرةكةي ( )hدابةزاندووة ،بانطدةكرَين، ه��ةروةه��ا ئ��ةو كتَيبانةي ك��ة ثَيشرت ن��اردوون��ي .خ��واي الر ُس ُ ول طةورة لةثَيشدا لةبارةيانةوة فةرموويةتي[ :آَم َن َّ با أُ ْنِز َلِإَليِْه ِم ْن َربِِّه َو مْ ُ ال ْؤِم ُن َ ون ُك ٌّل آَم َن ِباللهَِّ َوَملاَ ِئَكِتِه مِ َ َو ُك ُتِبِه َو ُر ُسِلِه لاَ ُنَف ِّر ُق َبينْ َ َأ َح ٍد ِم ْن ُر ُسِلِه َوَقالُوا سمَِ ْعَنا ْك مَْ َوَأ َط ْعَنا ُغ ْفَراَن َك َربََّنا َوِإَلي َ ري] (البقرة.)٢٨٥ : الِص ُ
موس َ ول م ا ن د ةب َ ي ت ثَيش ب ا و ة ر ه َ ي ن ا ِ ن ب ة خ بةت ة واي طةورة، وا و ي ي ل ة ط ش ت تاغوتة ك ا ن د و و رب َ ي ت، خؤ ديارة واتاي ( ال إل ه إ ال ا هلل ) يةكةمجا ر ن ة ف ي ك ر د ن ء هةموو دةسةلاَ الداني ت دا ر ة ملهو ِرء ت ا غ و ت ة ك ان ي د ون ي تة سل اية ،ثاشان ي م ب و و ن ء ب ا و ة ِرهَينانة بة خ وا ي ت ا ك ء ت ةنها
8
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
وات��ة :ثَيغةمبةرو ئيمانداران ب��اوةِري��ان هةية بةوةي لةاليةن ثةروةردطاريانةوة هاتؤتةخوارةوة ،هةموويان ب�����اوةِري�����ان ب���ةخ���واو ف��ري��ش��ت��ةك��ان��يء ك��ت �َي��ب��ةك��ان��يء َ –دةلينَ -هيض جؤرة جياوازييةك ثَيغةمبةرةكاني هةيةو ناكةين لةنَيوان هيض ثَيغةمبةرَيك لةثَيغةمبةرةكاني خوادا –لةباوةِردا ،-ه��ةروةه��ا وت��ي��ان :ط��وَي �ِراي� َ �ةلء ملكةضني بؤ بةديهَينةرمان -ث��ةروةردط��ارا لَيخؤشبووني تؤماندةوَيتء سةرئةجنام هةر بؤ الي تؤية طةِرانةوة. كةواتة ضةمكي (ال إله إال اهلل) ضةمكَيكي هةميشةيية ربواياني بؤ بانطناكرَيت تا لةذياني مرؤظايةتيدا ،تةنها بَي ِ َ هاوةلثةرستانيشي بؤ بانطناكرَيت باوةِريثَيبهَينن وة تةنها لمَ َ تا بريوباوةِريان راستبكةنةوة ،بةلكو موسو انانيشي بؤ بانطدةكرَيتء وةبريياندةهَينرَيتةوة ،تا بةزيندوويي ل� َ �ةدل��ي��ان��دا مبَينَيتةوةء ل��ةوي��ذدان��ي��ان��دا بضةسثَيت ،تا لةذياني رؤذانةياندا كاريطةربَيتء لَييساردنةبنةوةء لةداخوازييةكانيشي بَيئاطانةبن. شايةمتان (ال إل��ة إال اهلل حممد رس��ول اهلل) هةمووروك��ن��ةك��ان��ي�تري��ش��ة :ش��اي��ةمت��ان��ه�َي��ن��ان ب���ةزم���ان دةب �َي��ت َ لةطةلدابَيت بةو ناديارانةي ثَيغةمبةر باوةِربوونيشي ( )hباسيكردوون ،لةِراستيدا شايةمتانةكة خؤيشي باوةِرهَينانة بةناديار ،راستة ثَيغةمبةر ( )hدياربووة، بةلاَ م باوةِرهَينان بةوةحي كة لةخواوة بؤي هاتووة هةر ن��ادي��ار -غ��ةي��ب -ب���ووة ،دي��س��ان لةِراستيدا شايةمتان روكنةكانيرتي ب��اوةِر دةطرَيتةوة ،باوةِرهَينان بة :خوا، فريشتةكان ،كتَيبةكاني خوا ،نيرَ راوةكاني ،رؤذي دوايي، قةدةر .بةم شةشة دةوترَيت روكنةكاني باوةِر كة لةبازنةي ش��اي��ةمت��ان��ةك��ةداي��ة ،ب��ؤي��ة ه��ةرك��ةس�َي��ك شايةمتانةكةي ب��ةك��ردةوة ضةسثاند ئ��ةوا ثَينج روك��ن��ةك��ةي�تري ب��اوةِر جَيبةجَيدةكات ،ئةطةر كةسَيك سةرِراستانة شايةمتانيهَينا ئيسالم واي بؤ حسَيبدةكات كة باوةِري بةِروكنةكانيرتي ب��اوةِر هَيناوة ،ضونكة بةسروشيت ك��ات وت�ني( :ال إله إال اهلل) كةخؤي باوةِرهَينانة بةيةكخواثةرستيي خواي طةورةو وتين( :حممد رسول اهلل) باوةِرهَينانة بةهةموو ثَيغةمبةران ..هةركةسيش باوةِري بةثَيغةمبةران هَينا، وات��ة :ب��اوةِري بةو فريشتانةيش هَيناوة كة ثَيغةمبةر ( )hباسي فةرموون ،فريشتةي ثةيامهَينةربَيت يان ئةوانيرت ،هةركةسيش ب���اوةِري ب��ةخ��واو ثَيغةمبةرانء فريشتةكان هَينا ،بَيطومان باوةِريش بةوةحي دةهَينَيت، ئةمةيش واتة :ب��اوةِري بةكتَيبة ئامسانييةكان هَيناوة، هةركةسيش باوةِري بةخواو ثَيغةمبةرانء فريشتةكانء كتَيبة ئامسانييةكان هَينا ،ب���اوةِر ب���ةِرؤذي دواييش دةهَينَيت ،ضونكة باوةِرهَينان ب��ةِرؤذي دواي��ي بةشَيكة لةباوةِرهَينان ب��ةدةس��ةلاَ تء ضاكةي خ��واي دادث��ةروةر، ه���ةروةه���ا ث �َي��غ��ةم��ب��ةرانء ك��ت�َي��ب��ة ئامسانييةكانيش
َ هةواليانداوةثَيمانء باسي قةزاو قةدةريان بؤ كردووين، كة لقَيكة لةباوةِرهَينان بةخواي طةورة ..ضونكة ئةوةي باوةِري بةزانسيت ئةزةليء بَيسنوورو ويستء ئريادةو دةس��ةلاَ ت��ي بَيهاوتاي خ��وا هَينا ،كة شت لةنةبوونةوة دةهَينَيتة ب��وون ،رووداوةك���ان دةهَينَيتء دةب��ات ،ئةوا خؤي لةخؤيدا باوةِري بةقةزاو قةدةر هَيناوة. شَيواندن لةهةر روكنَيك لةِروكنةكاني باوةِردا روبدات م��ان��اي واي���ة :بناغةي ب���اوةِر هةرةسيهَيناوةو ب���اوةِري رماوة! بةثَيضةوانةيشةوة ثاش تَيطةيشنت لةِروكنةكانء ب��اش ث��اب��ةن��دب��وون ث�َي��ي��ان��ةوة م��ان��اي واي���ة :شايةمتان ثتةوراطرياوةو خةم لةِرماني نابَيت. خواي طةورة شةهادةي واي ناوَيت كة تةنها بةخواي بزانني لةعيبادةتةكانداَ ، بةلكو هةموو شتَيك كة كردمان َ لةطةل يان بينيمان يان بيستمان دةبَيت بةراورديبكةين قورئانء سوننةتي ثاكي ثَيغةمبةر ( )hئةطةر لةطةلَ ئ��ةو دوو سةرضاوةية س��ازا ئ��ةوا وةري��دةط��ري��ن ئةطةرنا ئ��ةوا دوور ف�ِرَي��ي��دةدةي��ن ،ئينجا م��ان��اي (ال إل��ه إال اهلل) دَيتةبوون ،بَيطومان ئةم وشة ثريؤزة هةر ضوار بةشةكةي يةكخواثةرسيت دةطرَيتةوة بؤية ثَييدةوترَيت :وشةي يةكخواثةرسيت ،وة يةكةم ثايةو طةورةتني ثايةي ئيسالمة كة خواي طةورة دةربارةي طةورةييء مةزنيي ئةم وشةية دةفةرموَيتَ : ُو َو مْالَلاَ ِئَك ُة َوأُولُو [شِهَد اللهَُّ َأ َّن ُه لاَ ِإَلَهِإلاَّ هَ ُو ا ْلَعِزي ُز الحْ َِكي ُم] (آلعمران: ا ْلِع ْلِم َقِائ ًماِبا ْلِق ْسِط لاَ ِإَلَهِإلاَّ هَ .)18واتة :خوا شايةتيداوة كة هيض ثةرسرتاوَيك نيية خؤي نةبَيت ،هةروةها فريشتةكانء خاوةن زانستةكان شايةتييانداوة –واتة :باوةِري ضةسثاويان هةية( -خوا) هةميشة دادث��ةروةري��ي راط��رت��ووة ،هيض ثةرسرتاوَيكي بةِراسيت نيية جطة لةو خوايةي شكؤمةندو كاربةجَيية. -كؤتاييش هةردةبَيت بةيةكخواثةرسيت بَيت، وةك ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :من مات وهو يعلم أن ال إله إال اهلل دخل اجلنة» رواه املسلم .واتة :ئةوةي مردوو دةي��زان��يء ب���اوةِري واب��وو كةهيض خوايةك نيية جطةلة َ بةدلنياييةوة دةبَيت بةهةموو(اهلل) دةضَيتة بةهةشتةوة َ مةرجةكانييةوة بَيت ،-نةك كابرا بلَيت( :ال إله إال اهلل) ء حزبَيك يان كةسَيك يان بةرنامةيةك لةجَيطةي خواو بةرنامةي خوا دابنَيت ،ئةمة ض باوةِربوونَيكة؟! وةهةروةها دةفةرموَيت« :لقنوا موتاكم ال إله إال اهلل» املسلم .واتة: (ال إله إال اهلل) بدةن بةطوَيي مردووةكانتاندا -ئةوانةي كة لةسةرةمةرطدان .-وة ئةم طوتنة ئاساننيية هةركةسَيك ل��ةدون��ي��ا ل��ةذي��ان��ي رؤذان���ةي���دا يةكخواثةرستييةكةي تةواونةبَيت ناتوانَيت َ بيلَيت .هةروةها دةفةرموَيت« :من كان آخر كالمه ال إله إال اهلل دخل اجلنة» رواه أب��وداود واحلاكم وقال الشيخ األلباني :صحيح .واتة :هةركةسَيك كؤتا وش��ةي (ال إله إال اهلل) بَيت دةضَيتة بةهةشتةوة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
9
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
ثَيويستة ل��ةم ف��ةرم��وودة ث�يرؤزان��ة بةجواني تَيبطةين، �ةل��ة ك��ةس��ان�َي��ك ب��ةه� َ ض��ون��ك��ة ئ���ةم ف��ةرم��وودان��ة ك��ؤم� َ �ةل��ة لَييانتَيطةيشتوون ،كابرا لةذياني دونيايدا هيض َ طوي دةلينَ :ئةوةنيية َ بةفةرمانةكاني خوا نادات ،بةلاَ م َ دةلَيت: (ال إله إال اهلل) كةواتة موسولمَ انة!! بؤية ثَيويستة وةك زؤر ب��ةِرَي��ز (وةه�ب�ي ك���وِري مونةبيهــ) لَييتَيبطةين كة كابرايةك لَيثرسي« :ئايا (ال إله إال اهلل) كليلي دين نيية؟ واتة :هةرضي بكةم دةضمة بةهةشتةوة ،ضونكة َدةلَيم: (ال إله إال اهلل) -ئيمام وةه��ب ف��ةرم��ووي :مةطةر هةموو كليلَيك ددان��ي نيية؟ ئةطةر بةكليلَيكةوة هاتي ددان��ي هةبوو ،ئةوا دةرطات بؤ دةكرَيتةوة ،بةآلم ئةطةر دداني نةبوو ئةوا ناكرَيتةوة». ب��ةب �َي��ب��وون��ي ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ه��ي��ض ك����ردةوةي����ةك قةبولناكرَيتء ثَيويست بةهيض َ َ بةلطةيةك ناكات ،ضونكة َ بةلطةمان زؤر هَينايةوة. باشرتين زيكر (ال اله إال اهلل)ية كة َ خةلكي ئةجناميدةدةن وةك ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :أفضل الذكر ال إله إال اهلل» رواه الرتمذي وإبن ماجة .واتة :باشرتين يادكردني خواي طةورة (ال إله إال اهلل)ية. ه��ي��ض ش��ت�َي��ك نيية ث �َي��ش ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي -وة نة لةدوايشييةوةية ،-يةكةم شتَيك كة ثَيغةمبةر ()h بانطي َ خةلكي بؤ كرد ئ��ةوة بوو كة شاهيديبدةن هيض خوايةك نيية شايستةي ثةرسنت بَيت جطة لة (اهلل) وة موحةممةد-يش ( )hنيرَ راوي خواية .ثَيغةمبةر ()h دةفةرموَيت« :أُم��رت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن ال إله إال اهلل» .وات��ة :فةرمامنثَيكراوة كة جةنطبكةم تا َ خةلكي ش��اي��ةت��ي��دةدةن ك��ة هيض خ��واي��ةك نيية جطة لة (اهلل) -واتة :دةسةآلتي حوكمِراني بطرمةدةست ئةوسا كي باوةِردةهَينَيت يان نا ،ئازادةء بةويسيت خؤيةتي، َ ضونكة تؤبزيكردن لةديندا نيية -وةه��ةرةوةه��ا كاتَيك َ هاوةلي بةِرَيز موعازي كوِري جةبةلي ثَيغةمبةر ()h نارد بؤ يةمةن ثَييفةرموو« :إنك تأتي قوما أهل الكتاب فليكن أول ما تدعوهم إليه شهادة أن ال إله إال اهلل وأن حممدا رسول اهلل )...البخاري /كتاب مغازي (.)4086 َ كؤمةلَيك لةخاوةن ثةيامةكان ،با واتة :تؤ دةضيتة ناو يةكةم شتَيك كة بانطياندةكةيت بؤي شايةتيدان بة (ال إله إال اهلل) بَيت. خَ ي��ةك��خ��واث��ةرس��ت��ان دل��ؤش�تري��ن ك��ةس��ن ب��ةت��ك��اك��ردن (الشفاعة)ي ثَيغةمبةر ( ،)hه��ةر بةيةكخواثةرسيت بةر تكاي ثَيغةمبةر ( )hدةكةوين وةك ئةبوهورةيرة الناس َ فاعتك ثرسياري لَيكردو وت��يَ« :م��ن أسَع ُد بش ِ ِ القيامة؟ ق��ال رس� ُ الناس هلل ( ... :)hأسَع ُد ي��وَم �ول ا ِ ِ ِ ُ َ خالصا من القيامةَ ،من قال ال إلَه إال اهلل، فاعيت يوَم ِ ً بش َ خَ قلبه» .صحيح البخاري .واتة :كَيية دلؤشرتين كةس ِ 10
بةتكاي تؤ لةِرؤذي دواييدا؟ فةرمووي :خَ دلؤشرتين كةس (خ� َ �ةل��ك) بةتكاكردمن ل���ةِرؤذي دواي��ي��دا ئ��ةو كةسةية كة دليةوة زؤر َ دةلَيت( :ال إلَه إال اهللُ) لةناخي َ َ بةدلسؤزي. كةواتة ئَيستا روونء ئاشكراية كةسَيك بةر تكاكردني ثَيغةمبةر ( )hدةكةوَيت كة يةكخواثةرست بَيت ،ئيرت بةطوَيرةي بةهَيزيي باوةِري ،خواي طةورة لةهةموو شتَيك َ ربياردان نةبَيت بؤ خواي بَيهاوتا. خؤشدةبَيت لةهاوةل ِ يةكخواثةرستيي ب��ةه�َي��ز ش��ةي��ت��ان الوازدةك�����ات:بةيةكخواثةرستييةكي بةهَيزةوة شةيتان الوازدةب�َي��ت ل��ةه��ةم��وو ب������اوةِرة خ��راث��ة ش��ةي��ت��ان��ي��ي��ةك��ان��دا ،ب� َ �ةل��ك��و ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي ق����ةلاَ ي خ���واي ط���ةورةي���ةء ه��ةرك��ةس بِرواتة ناوييةوة ثارَيزراودةبَيت لةشةيتانء ناتوانَيت َ لةخشتةي ب� َ ه��ةول��دةدات ب���ةلاَ م هةرطيز ��ةري ،شةيتان ناتوانَيت ،شةيتان خؤيشي دةزانَيت وةك خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :ق َ جِع َ اد َك ني ِإلاَّ ِعَب َ ال َفِبِع َّزِت َك لأَُ ْغِوَي َّن ُه ْم َأ مْ َ ِم ْن ُه ُم مْ ُ ال ْخَلِص َ ني] (ص .)83-82 :واتة :شةيتان وتي: لاَ سوَيند بةدةسة تي بَيسنوورت شةرتبَيت هةرهةموويان طومِراو س��ةرط��ةردان بكةم ،مةطةر ئةو بةندانةت كة تؤ بةثاكي دةث��ةرس�تن .ئةوانة خ��ؤت ئةيانثارَيزيتء من، دةسةلاَ مت بةسةرياندا نيية .خواي طةورة وةصفي بةندة ْس َل ُه يةكخواثةرستةكان دةكاتء دةفةرموَيتِ[ :إ َّن ُه َلي َ ين آَم ُنوا َوَعَلى َربِِّه ْم َيَتَو َّك ُل َ ُس ْل َطا ٌن َعَلى الَِّذ َ ون] (النحل: .)٩٩وات��ة :ضونكة بَيطومانة كة -شةيتان -هيض زؤرو دةسةلاَ تَيكي بةسةر ئةوانةدا نيية كة بِروايانهَيناوة تةنها ْس بةثةروةردطاريشيان ثشتدةبةسنت .يان [ِإ َّن ِعَب ِ ادي َلي َ َل َك َعَليِْه ْم ُس ْل َطا ٌن َوَكَفىِبَرب َ ِّك َوِكيلاً ] (اإلسراء .)٦٥ :واتة: بةِراسيت بةندةكاني من -ئةي شةيتاني نةفرينلَيكراو- َ هةولوكؤششي تؤ هيض دةسةلاَ تي تؤيان لةسةرنابَيتء كاريانتَيناكاتء ثةروةردطاري تؤ -ئةي ئيماندار -بةسة بؤ ثاراستنت. ئ���ةوةي زؤر جَيطةي س��ةرجن��ة ئَيستايش شةيتانة مرؤظكردةكان ئ��ةوةي خراثةبَيت لةوآلتدا -بةتايبةتي دةزط��اك��ان��ي راط��ةي��ان��دن -ب�َل�اَ وي��دةك��ةن��ةوة وةك ئ��ةوةي جَينشيين شةيتان بن. ه������ةردوو ئ��ي��م��ام��ة ب���ةِرَي���زةك���ة ب���وخ���اريء موسليم لةفةرموودةيةكي هاوبةشدا دةط�ِرََي�ن��ةوة كة ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي« :من شهد أن ال إله إال اهلل وحده ال شريك له ،وأن حممداً عبده ورسوله ،وأن عيسى عبد اهلل ورسوله وكلمته ألقاها إىل مريم وروح منه ،واجلنة حق، والنار حق ،أدخله اهلل اجلنة على ما كان من العمل» .واتة: هةركةس شايةتيدا كة :غةيري خواي طةورة خوايةكيرت نيية شياوي ثةرسنت بَيت ،ت��اكء تةنياو بَيهاوبةشة، موحةممةديش ( )hبةندةي خوايةو خؤي ناردوويةتي، عيسايش بةندةو ثَيغةمبةري خوايةو ئةو ناردوويةتيء
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
بةبِريارو فةرماني ئةو بووةو هاويشتوويةتيية ثزداني خاتوو م��ةري��ةمء رؤحَيكة لةاليةن خ��ؤي��ةوةو ،ددانيش بنَيت بةِراسيتء دروستيي بةهةشتء دؤزةخدا ..ئيرت ك��اروك��رداري هةرضؤنَيك ب�َي��ت ،خ��واي ط���ةورة دةيباتة بةهةشتةوة. ثَيويستة وةك زان��اي��امن��ان ل��ةم ف��ةرم��وودة ث�يرؤزان��ة تَيبطةين كة روونيانكردوونةتةوة بؤمان ،لةكؤتايي ئةم فةرموودةيةدا ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :أدخله اهلل اجلنة على ما كان من العمل» .وات��ة :ئيرت كاروكرداري هةرضؤنَيك ب�َي��ت ،خ��واي ط���ةورة دةيباتة بةهةشتةوة. دةي��ب��ات��ة ب��ةه��ةش��ت��ةوة دواي س��زادان��ي ل��ةس��ةر هةموو تاوانةكان كة كردوويةتي ،نةك َبلَيني :هةركةس ئةوانةي وت ئيرت دةضَيتة بةهةشتةوة!! -خ��واي��ش لَيخؤشبوو دان���اي���ةء ل��ةه��ةرك��ةس خ���ؤي ب��ي��ةوَي��ت خ��ؤش��دةب �َي��تء هةركةسيش خؤي بيةوَيت سزايدةدات.- ع���ةب� َ ��دول�ل�آي ك�����وِري ع���ةم���ري ك�����وِري ع����اص (خ���وا لَييانِرازيبَيت) َ دةلَيت :ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتى: وحا (عليه السالم) مَ َّ لا َح َ ضَر ْت ُه ا ْلَوَفا ُة ب اللهَِّ ُن ً «ِ ...إ َّن َنيِ َّ ْ ْك ا ْلَوِص َّيَة :آ ُم ُر َكِباثنَينِْ َ ،وَأ ْنَه َ اص َعَلي َ َق َ اك ال لاِ بِْنِهِ:إ ِّني َق ٌّ للهَُّ ْ او َ ْع السبَ ات َّ َعِن اثنَينِْ ،آ ُم � ُر َك ِبلاَ ِإَل �َه ِإلاَّ ا َ ،فِ��إ َّن َّ السَم َ ْع َل ْو ( ُوِضَع ْت ِك َّف ٍة َو ُوِضَع ْت لاَ ِإَلَهِإلاَّ اللهَُّ َوالأََْرِض َ السبَ ني َّ فيِ ْع او ِ السبَ ات َّ فيِ ِك َّف ٍةَ ،ر َج َح ْتِبِه َّن لاَ ِإَلَه َإلاَّ اللهََُّ ،وَلو َأ َّن َّ السَم َ ُن لاَ ِإَلَهِإلاَّ اللهَُّ صَم ْته َّ َوالأََْرِض َ السبَ ني َّ ْع) ُك َّن َح ْلَق ًة ُم ْبَهَم ًة َق َ ْح َ صلاَ ُة ُك ِّل َش ْي ٍء َوِبَها ُي ْرَز ُق ان اللهَِّ َوحِ َ ب ْمِدِهَ ،فِإ َّنَها َ َو ُسب َ اك َعِن ِّ خْ َ ال ْل ُقَ ،وَأ ْنَه َ الش ْرِك َوا ْلِك رِْب» أخرجه أمحد والبخاري يف األدب امل��ف��رد .134 :وات���ة :ثَيغةمبةرى خ��وا نوح (سةالمى خواى لَيبَيت) كاتَيك سةرةمةرطى نزيكبوويةوة ب��ةك��وِرةك��ةى ف���ةرم���وو :م��ن راس���ث���اردةك���ةى خ��ؤم��ت بؤ دةطيرَِمةوة ،بةدووشت فةرمانتثَيدةكةم ،فةرمانتثَيدةكةم بة (ال إله إال اهلل) ،ضونكة ئةطةر حةوت ئامسانةكانء حةوت زةوييةكان خبرَيتة تاى تةرازوويةكةوةو (ال إله إال اهلل)يش خبرَيتة تايةكيرتةوة ،تاى (ال إله إال اهلل) قورسرتدةبَيت، ئ���ةط���ةر ح����ةوت ئ��امس��ان��ةك��ةو ح����ةوت زةوي��ي��ةك��ةي��ش َ ئةلقةيةكى داخ��راوب��وواي��ة (ال إل��ه إال اهلل وسبحان اهلل وحبمده) دةيشكاندن ضونكةئةوةنوَيذى هةموو شتَيكة، هةر بةوةيش بةديهَينراو رؤزي��دةدرَي��ن ،ه� َ �اوةل بؤ خوا بِرياردانء لةخؤباييبوونيشت لَيقةدةغةدةكةم. ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :إن اهلل سيخلص رج ً ال من أميت يوم القيامة على رءوس اخلالئق ،وينشر عليه تسعة وتسعني سج ً ال كل سجل مثل مد البصر ،ويقول اهلل عز وجل :أفلك عذر؟ أظلمك كتبيت احلافظون؟ فيقول العبد :ال يا رب ،فيقول اهلل جل وعال :أفلك عذر؟ فيقول: ال يا رب ،فيقول اهلل عز وجل :بلى إن لك عندنا حسنة فتخرج بطاقة فيها :أشهد أن ال إله إال اهلل وأشهد أن حممداً
عبده ورسوله ،فيقول اهلل عز وجل :أحضر وزنك فإنك ال تظلم ،فيقول العبد :يا رب وما هذه البطاقة مع هذه السجالت؟ فيقول اهلل جل وعال :أحضر وزنك فإنه ال ظلم عليك اليوم ،يقول :فتوضع السجالت يف كفة والبطاقة يف كفة ،ق��ال :فطاشت السجالت ،وثقلت البطاقة ،فإنه ال يثقل مع إسم اهلل شيء» .رواه أمحد صحيح على شرط مسلم ،وة زؤريرت ..واتة :خواى طةورة لةِرؤذى قيامةت بةندةيةك رزطارئةكات )99( ،سجيل دةخاتة ثَيش ضاوي هةموو دروستكراوَيكى ،هةر سجيلَيك هَيندةي تيرَِوانيين ضاو درَيذة ،خواى طةورة ثَييدةفةرموَيت :هيض عوزرَيكت ه��ةي��ة ،ف��ري��ش��ت��ةك��امن س��ت��ةم��ي��ان��ل�َي��ك��ردووي��ت؟ ب��ةن��دةك��ة َ دةل���َي���ت :ن��ةخ� رََي� ث���ةروةردط���ارم ،دي��س��ان خ���واي ط��ةورة َ بةلكو عوزرَيكتدةفةرموَيت :هيض عوزرَيكت هةية؟ َ هةبَيت ياخود ستةمَيكيان لَيكردبيت -بةندةكة دةلَيت: نةخيرَ ثةروةردطارم ،خواى طةورة دةفةرموَيتَ : بةل َي ،تؤ ضاكةيةكت لةالمان هةية كة بيتاقةيةك دةردةهَينَيت كة تَييدا نوسراوة (أشهد أن ال إله إال اهلل وأشهد أن حممدا رسول اهلل) ،خواى طةورة دةفةرموَيت :خؤت ئامادةبكة تؤ هةرطيز ستةمتلَيناكرَيت ،بةندةكة َ دةلَيت :ثةروةردطارم َ ل��ةط��ةل ئ���ةم ه��ةم��وو س��ج��ي�لان��ة؟! ئ���ةم ب��ي��ت��اق��ةي��ة ضيية خ��واى ط��ةورة ثَييدةفةرموَيت :خؤت ئامادةبكة ئةمِرؤ َ ناكري ،ئينجا خواي طةورة سجيلةكان دةخاتة ستةمتلَي دةستَيكيء بيتاقةكةيش دةخاتة دةستَيكيرتييةوة ،خيرَ ا سجيلي تاوانةكان بةئامساندا ئ���ةِرواتء بيتاقةكةيش ق��ورس��دةب �َي��ت ل��ةس��ةر ك�َي��ش��ان��ةك��ة ،هيض شتَيك ل��ةط� َ �ةل ناوهَيناني خوا قورسرتنابَيت -واتة :هيض شتَيك لةناوى خوا قورسرتنيية .-ئةمة يةكخواثةرستيي خواي طةورةية، هيض جَيطةي سةرسوِرمان نيية ،ضونكة بةطةورةِراطرتين خ���واي ب �َي��ه��اوت��ا ب� َ ��ةدل���س���ؤزيء س��ةرِراس��ت��ي��ي��ةوة ئ��ةوة دةرئةجنامةكةيةتي ،ئيمامي بةِرَيز ئيبنولقةييم دةربارةي ئ��ةم فةرموودةية دةف��ةرم��وَي��ت« :نهَينيي ط��ةورة ل��ةوةي كة كارتي ئةم كابراية قورسبوو هةموو سجيلةكانيرتي فِرَيدا تةنها يةكخواثةرستيية بةلاَ م َ بةدلسؤزييةوة بوو، ك��ة ئ��ةط��ةر سنطة طةرديلةيةكي خبرَيتة س��ةر شاخَيك لةتاوانء طوناه هةمووي دةشكَينَيتء دةيسوتَينَيت، ض��ون��ك��ة ئ����ةوة ن����وري ي��ةك��خ��واث��ةرس��ت��ي��ي��ة ك���ة ه��ةم��وو تاريكستانيء تةمةكان روناكدةكاتةوة» .بؤية دةبَيت م ِاتي للِهَِّ َر ِّب َبلَينيُ [ :ق ْل ِإ َّن َ صلاَ ِتي َو ُن ُسِكي َومحَ ْ َي َ اي َومََ ِك أُِم ْر ُت َوَأَنا َأ َّو ُل مْ ُ يك َل ُه َوِبَذل َ ني .لاَ َشِر َ ال ْسِلِم َ ال َ ني] ا ْلَع مَِ َ (األنعام .)١٦٣-١٦٢ :واتة :بل َي :بةِراسيت نوَيذو حةجء درومشةكانيء -سةرجةم ضاكةو بةندايةتيم -هةروةها ذيانء مردمن تايبةتة بؤ خواي ثةروةردطاري جيهانيان. ئ��ةو زات��ة هيض ه� َ ��اوةلء هاوبةشَيكي نيية -ن��ة س��ةرؤك حزبَيك كة وةك خوا دةثةرسرتَيتء هةموو فةرمانةكاني
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
11
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
جَيبةجَيدةكرَين-و من ب��ةوة فةرمامنثَيدراوة ،وة من نةبَيت ،نابَيت داواي ب��اران يان رزقء رؤزي لةكةسيرت بكةين جطة لة (اهلل) ،نابَيت هيض بكةين بةقورباني تةنها يةكةم كةسي موسولمَ انامن. ثَيويستة ئَيستا هةر ئَيستا بريَيك لةم ئايةتة ثريؤزة بؤ ئ��ةو نةبَيت ،نايشبَيت سوَيند بةهيضيرت جطة لةو بكةينةوة كة خواي طةورة فةرمامنانثَيدةكات كة وابنيء خبؤين ،ب��ةم ج��ؤرة يةكخواثةرسيت دةب�َي��ت بةطوفتارو ك��ردار .مةرجَيك لةمةرجةكان زانستة ،زؤر ثَيويستة ثرسيار لةخؤمان بكةين كة ئايا ئَيمة واين؟! مةرجةكاني (ال إله إال اهلل) :هةركةسَيك شايةتيبداتء ج��وان لةماناكةي تَيبطةين ،بةوةرطرتنء رةتكردنةوة، َبلَيت( :ال إله إال اهلل) دةبَيت ئةم مةرجانةي تَيدابَيت ،ئةطةر ئةمةيش هةموو ثةرسرتاوةكانيرت رةددةك��ات��ةوةء هةر يةكَيك لةمانةي تَيدانةبَيت ئةوا بةئيماندار دانانرَيتء ئةمةيش ث��ةرس�تراوَي��ت��ي��ي خ��واي ط���ةورة جَيطريدةكات بةبي دةستنوَيذ ل� َ باوةِري تةواونييةَ ، ���ةدل����دا ،وة ئ��ةم��ةي��ش دؤس��ت��اي��ةت��يء دوذم��ن��اي��ةت��ي بةل َي وةك ضؤن نوَيذ َ َ قبولنييةو ئ��ةجن��ام��ن��ادرَي��ت ،ه��ةروةه��ا شايةتومانيش دياريدةكات ،دؤستايةتي بؤ خواو ثَيغةمبةرةكةي ()h بةبي بووني ئةم مةرجانةي خوارة َ باتلةو و موسولمَ انان ،وة دوذمنايةتيي ئةوةي كة خواي طةورة مةرجي هةيةء َ دوذمنايةتيكردووة .كةواتة دةبَيت زانستمان هةبَيت بةشايةتوماني حةقيقي هةذمارناكرَيت. )1زانست (العلم) :ثَيويستة لةسةر ئةو كةسةي كة بةوةرطرتنء رةدك��ردن��ةوة .خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت: �اع�َل� ْم َأ َّن�� ُه ال ِإَل��َه ِإالَّ اللهَُّ] (حممد .)19 :وات��ة :بزانة شايةتيدةدات زانياريي هةبَيت بةثَيضةوانةكانيء زانسيت [َف� ْ هةبَيت ب���ةوةي ئ��ةم وش��ةي��ة ض ف��ةرم��ان�َي��ك ه� َ �ةل��دةط��رَي��ت كة هيض ثةرسرتاوَيك نيية جطة لة (اهلل) .ب��ةم شَيوةية لةوةرطرتنء رةت��ك��ردن��ةوة ،دؤستايةتيء دوذمنايةتي مةبةسيت ئةم فةرموودةية دَيتةدي كة ثَيغةمبةري خوا (ال��والء وال�ب�راء)دا ،وش��ةي يةكخواثةرسيت بريتيية لة )h( :دةفةرموَيت« :من مات وهو يعلم أنه ال إله إال اهلل رةتكردنةوةي هةموو بةخوداكراوةكان ئةوانةي خؤيان دخل اجلنة» .مسلم .واتة :هةركةسَيك مبرَيتء بزانَيت ك��ردووة بةخودا بةسةر َ خةلكييةوة –وةك :بتةكان كة هيض ثةرسرتاوَيك نيية جطة لة (اهلل) دةضَيتة بةهةشتةوة. َ )2 دلنيابوون (اليقني) :ئةمةيش وات��اي ئةوةية كة ك��راون بة خ��وا ،دةس��ةآلت��داري تاغوت كة خؤي ك��ردووة َ بةخوا ...تاد ،-.وة وةرطرتنء رازيبوون بةثةرسرتاوَييت بةدل بِروايثَيبكرَيتء هيض طومانَيك بةرامبةري نةمَينَيت، (األلوهية)ي خواي طةورة .ئةمةيش دةبَيت تةنها عيبادةت ضونكة خواي طةورة دةفةرموَيتِ[ :إ مََّ نا مْ ُ ون الَِّذ َ ال ْؤِم ُن َ ين ِه ُث َّم مَ ْ ل َي ْرَتا ُبوا] (احلجرات .)١٥ :واتة: بؤ خواي طةورة بكةينء نابَيت جطة لةو بثةرستني ،دةبَيت آَم ُنواِباللهَِّ َوَر ُسولِ لةكةسيرتيش نةترسني جطة لة (اهلل) ،ثةنايش بؤ (اهلل) هةر ئةوانة باوةِردارن كة باوةِريان بةخواو ثَيغةمبةرةكةي نةبَيت بؤ كةسيرت نةبةين ،فةرمانبةرداري كةسيرت نةبني ( )hهَيناوة ،ثاشان طومانيشيان نةماوةَ . دلنيابوون جطة لة (اهلل) ،خؤمان ملكةضنةكةين تةنها بؤ (اهلل) نةبَيت ،ه��ةم��وو ب���اوةِر دةط��رَي��ت��ةوة ،وةك ض��ؤن ئيمام ب��وخ��اري َ هاوةلي زؤر بةِرَيز تةواوي كاروباري خؤمان بة كةس نةسثيرَ ين تةنها (اهلل) لةصةحيحةكةي خؤيدا هَيناويةتي كة َ ريازيبَيت) فةرموويةتي: نةبَيت ،داوا لةكةس نةكةينء نةثاِرَيينةوة تةنها لة (اهلل) عةبدولآلي كوِري مةسعود (خوا لَي ِ َ «اليقني هو اإلميان كله» .واتة :دلنيابوون هةموو باوةِرة .هةركةسَيك وتي( :ال إله إال َ اهلل) ،دةبَيت َ لةطةل بةدلنيابوونةوة بَيت َ هةلسان بةجَيبةجَيكردني فةرمانةكانيء ش��وَي��ن��ك��ةوت�ني ب� َ �ةل��ط��ةك��ان ،ه���ةر ب��ةه��ؤي ئةو كةسة ي يا سا طرنطيي ئةمةيشةوةية كة ثَيناسةي ئيمان و ش ة ري ع ة ت لةيةكَيكيتري بريتيية ل��ة« :اإلق����رار بالقلب ،والنطق غةيري خوا و ل ة غ ةي ر ي ئ ة ب��ال��ل��س��ان ،وال��ع��م��ل ب����اجل����وارح» .وات���ة: و رَيطةيةوة بةدل -واتة :تةواو َ بِرياردان َ وةربطرَيت دلنيابَيت-و ك ة خ وا خ ؤ ي ث َي وتين بةزوبانء بةجَيهَيناني فةرمانةكان يناساندووين كة رَيطةي ث َ ي غ ة م ب ة ر ة ك ةي بة ئةندامةكاني ل��ةش .ثَيغةمبةر ()h ةتي ( )hئةوا ئةو كةسة دةفةرموَيتَ« :أ ْشَه ُد َأ ْن لاَ ِإَلَه ِإلاَّ اللهَُّ َوَأ ِّني ب ةب ةن د ة ي خ وا ي تا َر ُس ُ اك ول اللهَِّ ،لاَ َي ْلَقى اللهََّ ِبِهَما َع ْب ٌد َغيرَْ َش ٍ كء تةنها ناذمَيررَ ي ت َف ُي ْح َج َب َعِن الجْ َ َّنِة» .واتة :شايةتيدةدةم كةهيض خوايةك نيية جطة لة (اهلل) منيش رةوان���ةك���راوي خ���وام ،ه��ةرك��ةس ب��ةم دوو 12
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
وتةيةوة بطةِرَيتةوة بؤ الي خواو طوماني نةبَيت .رَيطةي بةهةشيت لَيناطريَيت .كةواتة َ دلنيابوون ئةوةنيية كة كابرا بةزمان بلَيَتء بةدلَ باوةرِي ثَيينةبَيت. َ )3رازي��ب��وون (ال��ق��ب��ول) :رازي��ب��وون ب���ةدلء زوب���ان، واتة :رازيبني بةهةموو ئةو شتانةي كة لة (ال إله إال اهلل) دا ه��ةنء دةبَيت هةموو فةرمانةكاني جَيبةجَيبكةين، رازي��ب��وون بةهةموو ئ��ةو شتانةيش رَيطرييلَيكردووين َ ناكري باوةِر بةهةندَيكيان بكةينء كة توخنيانبكةوين، ب��اوةِر بةهةندَيكيرتيان نةكةين! وةك جولةكة كة ب��اوةِر بةهةندَيكيان دةهَيننء ب��اوةِر بةهةندَيكيرتيان ناهَينن! بؤية خواي ط��ةورة بةئَيمةيشء ئةوانيش دةفةرموَيت: اب َوَت ْك ُف ُر َ [َأَف ُت ْؤِم ُن َ ْض َفَما َجَزا ُء َم ْن ونِبَبع ِ ْض ا ْلِكَت ِ ونِبَبع ٍ َي ْفَع ُل َذل َ الد ْنَيا َوَي ْوَم ا ْلِقَياَمِة ُيَر ُّد َ ِكِم ْن ُك ْمِإالَِّخ ْز ٌي فيِ الحْ َ َي ِاة ُّ ون للهَُّ ْم ُل َ ون] (البقرة.)85 : اب َوَما ا ِبَغ ِاف ٍل َع َّما َتعَ ِإلىَ َأ َش ِّد ا ْلَعَذ ِ واتة :ضؤن رةواي هةقة باوةِرتان بةبةشَيكي بةرنامةكةي ت���ةورات -كتَيبةكاني خ���وا -ه��ةب�َي��تء بةبةشَيكيرتي كافربنء حاشايلَيبكةن؟! هةرطيز شيت وا ناطوجنَيت، ديارة هةركةسَيكتان كارو رةفتاري ئاوا بكاتء ثةمياني خؤي َ هةلوةشَينَيتةوة ،هةر لةم ذياني دنيايةدا ريسواو زةليل دةبَيتء لةِرؤذي قيامةتيشدا بةتوندي سزادةدرَيت، هةرطيز خوايش لةهيض كاروكردةوةيةكي ئَيوة ،بَيئاطاو َ غافل نيية. ئ���ةو خ���اآلن���ةي ل��ة (ال إل���ه إال اهلل)دا ه���ةن ه��ةرك��ات فةرماني شتَيكيان ثَيكردين ،دةبَيت بيكةينء هةركات َ بةرهةلستيي شتَيكيان ك��رد ،دةبَيت نةيكةين ،ضونكة ئةمِرؤ لةنَيو موسولمَ اناندا زؤرَي��ك ه��ةن َ دةل�َي�نَ ( :ال إله َ مامةلة إال اهلل)! كةضي ش���ةراب (ع���ارةق) دةخ��ؤن��ةوةء ب��ةِري��ب��اوة دةك���ةن ،خ �َي��زانء كضةكانيان ب��الاَ ث��ؤش نني، ئةطةر ثرسياريانلَيبكةيتَ ، دةل�َي�نَ :كاكة ئةمة جياوازة، ئةمة شتَيكةو ئةوةيش شتَيكيرتة! يان لةهةمووي زةقرتو بَيشةرمانةتر ئ��ةوةي��ة كة بةرنامةو ياساو رَيسايةكي بةرهةمي َ عةقلي مرؤظيان لةبري ياساو رَيساي خواي طةورة -كة بةديهَينةري مرؤظء َ عةقليشييةتي -هَيناوةء جَيبةجَييدةكةن ،كةواتة باوةِريان بةخواو ثَيغةمبةر ()h هةية ب��ةلاَ م بةياساو رَيساكةي نا!! ئةمة ض باوةِرَيكة؟! هةروةك خواي بَيهاوتا دةفةرموَيتَ[ :أَف ُت ْؤِم ُن َ ْض ون ِبَبع ِ ِك ِم ْن ُك ْمِإالَّ ْض َفَما َجَزا ُء َم ْن َي ْفَع ُل َذل َ اب َوَت ْك ُف ُر َ ا ْلِكَت ِ ونِبَبع ٍ الد ْنَيا َوَي ْوَم ا ْلِقَياَمِة ُيَر ُّد َ ِخ ْز ٌي فيِ الحْ َ َي ِاة ُّ اب ونِإلىَ َأ َش ِّد ا ْلَعَذ ِ ْم ُل َ ون] (البقرة .)85 :ئايا ئَيوة َوَم��ا اللهَُّ ِبَغ ِاف ٍل َع َّما َتعَ باوةِرتان بةهةندَيكي كتَييب خوا هةيةو كةضي باوةِرتان بةهةندَيكيرتي نييةو كاريثَيناكةن؟! ئايا دةبَيت سزاي ئةو كردةوة ناشايستةي كة هةندَيكتان دةيكةن ،ضي بَيت؟! جطة لةسةرشؤِريء رووِرةشي لةذياني دنياداو لةِرؤذي دواييشدا دووضاري خراثرتينء ثِر ئازارترين سزاي خودا
دةبنةوة ،وة نةبَيت خودا لةكارو كردةوةكانتان بَيئاطابَيت، َ بةلكو زان��او ئاطادارة بةهةموويان .هؤكاري ئةمةية كة دوذمنامنان سةركةوتوون بةسةرماندا ،سةركةوتووبوون لةوةدا كة كتَييب خواي طةورة (قورئان)يان والَيكردووة ك��ة ت��ةن��ه��ا ب��ؤ ث��رس��ةك��ان خب��وَي��ن��رَي��ت ،ق��ورئ��اخن��وَي��ن�َي��ك وةك ط��ؤران��ي ب��ؤي��ان ب�لاوَي��ن�َي��ت��ةوة ،ئ��ةو ك��ةس��ان��ةي كة لةضواردةوةريدانء طوَييلَيدةطرن لَييتَيناطةن ،قورئانيان والَيكردووة كة تةنها بؤ سةر رةفةكان بَيتء بؤ خيرَ و فةِر لةئالتونء زيو َ لةمالاَ ندا هةبَيت ،يان ئايةتَيك َ لةمالةكاندا َ هةلدةواسن ...تاد .بؤية ماناو ناوةرؤكي (ال إله إال اهلل) يان زؤر دوورخستؤتةوة لةماناو مةبةستة سةرةكييةكةي خ��ؤي ،ئ��ةو زةليلييةي ئَيستا دةيبنني لةناو ئوممةتي موسولمَ اني خاوةن شارستانَييتء خاوةن هَيزي خؤي، ه��ةم��ووي بةهؤي ثشتكردنة ئ��ةم دينةو نةطةِرانةوةية ب���ؤي ،ئ��ا ب��ةم ج���ؤرة س���ةرش���ؤِرو ث��ارض��ةث��ارض��ةب��ووي��نء هةموومان خةمي َ مالء ولاَ تي خؤمانةء طوَينادةين بةبراو خوشكانيرتمان. كةواتة دةبَيت لةهةموو ضةمكةكاني ذياندا بطةِرَيينةوة بؤ الي ئيسالم ،نابَيتء ناطوجَيت ديين تةواوو بَيخةوشي ئيسالم حةثسبكةين لةمزطةوتةكانداء موسولمَ انان لةمزطةوتةكان نةيةنةدةرةوةو ئاينيء بةرنامةي ذيامنان كة ئيسالمة لةمزطةوتةكاندا حةثسبكةينء لةبازرطانيدا بةئيسالم حوكمنةكةين! ي��ان ل��ةث��ةروةردةو فيرَ كردندا هةر حسابيشي بؤ نةكرَيت ..ئةمة ئةو دةردة طةورةية كة جولكةو نةصرانييةكاني تَيكةوت ،ئةوانيش هةر ئ��ةم ك��اران��ةي��ان دةك���ردء لةهةندَيكدا ب��اوةِري��ان��دةك��ردء فةرمانةكانيان جَيبةجَيدةكرد ،ب���ةلاَ م لةهةندَيكيرتدا فةرمانبةردارييان نةدةكرد –واتة :لةكتَيبةكاني خوادا َ لةطةل هةرضييان ثَيخؤشبوواية دةيانكرد ،هةرضيش ه���ةواو ئ���ارةزووي���ان���دا ن��ةط��وجن��اي��ة ن��ةي��ان��دةك��رد -بؤية خواي ثةروةردطار ئاطادارماندةكاتةوة كة نةكةين وةك ئ��ةوان ب�ين ،ئةطةر واب�ين ئ��ةوا س��زاي سةخت لةدونياو دواِرؤذدا ضاوةِريمَ انة ،بِروانة ئةم ئايةتةو بةروارديبكة َ اب َوَت ْك ُف ُر َ لةطةل ئَيستامانداَ[ :أَف ُت ْؤِم ُن َ ون ون ِبَبع ِ ْض ا ْلِكَت ِ ْض َفَما َجَزا ُء َم ْن َي ْفَع ُل َذل َ ِك ِم ْن ُك ْم ِإالَّ ِخ ْز ٌي فيِ الحْ َ َي ِاة ِبَبع ٍ للهَُّ الد ْنَيا َوَي ْوَم ا ْلِقَياَمِة ُيَر ُّد َ ُّ اب َوَما ا ِبَغ ِاف ٍل ونِإلىَ َأ َش ِّد ا ْلَعَذ ِ ْم ُل َ ون] (البقرة .)85 :واتة :ئايا ئَيوة باوةِرتان َع َّما َتعَ ب��ةه��ةن��دَي��ك ل��ةب��ةرن��ام��ةي خ��وا ه��ةي��ةو ك��ةض��ي ب��اوةِرت��ان بةهةندَيكيرتي نييةو كاريثَيناكةن؟! ئايا دةبَيت سزاي ئ��ةو ك��ردةوة ناشايستةي كةهةندَيكتان دةي��ك��ةن ،ضي بَيت؟! جطة لةسةرشؤِريء رووِرةشي لةذياني دنياداو، لةِرؤذي دواييشدا خراثرتينء ثِر ئازارترين سزاي خودا ..وةنةبَيت خودا لةكارو كردةوةكانتان بَيئاطابَيتَ ، بةلكو زاناو ئاطادارة بةهةمووي.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
13
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
ئةمةي كة بامسانكرد مةرجي سَييةمة لةمةرجةكاني (ال إله إال اهلل) ،دةبَيت ب��اوةِرو يةكخواثةرسي هةمووي ثَيكةوة وةرطرين ،دةبَيت رازيبني كة مايف ياسادانانء بِرياردانء حوكمِراني هةر بؤ (اهلل)ية ،نابَيت هيض ياسايةك ببَيت تةنها ياساي (اهلل) نةبَيت ،وةهيض دةستورَيك نابَيت تةنها دةس��ت��وري (اهلل) ن��ةب�َي��ت ،هيض ث��اش��او س��ةرؤكء ك��ارب��ةدةس��ت�َي��ك م��ايف ب��ةرن��ام��ةداِرش��ت��ن��ي��ان نيية ،ئةطةر ريازينةبني .كةواتة دةبَيت رازيبوون، وايانكرد دةبَيت ثَي ِ رازيبوونبَيت بةهةموو ئةو شتانةي كة (ال إله إال اهلل) َ َ لةدةولةت بةرهةلستيدا ،نابَيت دين هَيناوني لةفةرمانء ي��ان دي��ن لةحوكمء سياسةت جيابكةينةوة ي��ان كاري ثَينةكةين ،ضونكة خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :يا َأ ُّيَها الس ْلِم َك َّ الَِّذ َ اف ًة] (البقرة .)٢٠٨ :واتة: ين آَم ُنوا ا ْد ُخ ُلوا فيِ ِّ ئةي طةلي خ��اوةن ب��اوةِران! دةبَيت هةمووتان ئامادةي ضوونةناو فةرماني خوابن لةهةموو اليةنةكانييةوة .كاتَيك خواي طةورة فةرمان لةسةر شتَيك دةدات ،كةس بؤي نيية قسةي تَيدابكات ،وة ئةطةر ثَيغةمبةر ( )hلةبابةتَيك فةرمايشيت فةرمووبوو كةس بؤي نيية رةخنةيلَي َ بطري يان زيادو كةمي بكات .خؤ ئةطةر لةباسَيكدا يان كارَيكدا راجوَييمان كةوتة نَيوان ،دةبَيت خ�رََي�ا بطةِرَيينةوة بؤ الي فةرماني خ��واو ثَيغةمبةر ( )hوةك خ��واي طةورة دةفةرموَيتَ[ :يا َأ ُّيَها الَِّذ َ ين آَم ُنوا َأِطيعُوا اللهََّ َوَأِطيعُوا الر ُس َ ِي الأَْ ْمِر ِم ْن ُك ْم َفِإ ْن َتَناَز ْع ُت ْم فيِ َش ْي ٍء َف ُر ُّدو ُه ول َوأُول َّ للهَّ للهَّ ِإلىَ ونِبا ِ َوا ْلَي ْوِم آْالِخِر َذل َ ولِإ ْن ُك ْن ُت ْم ُت ْؤِم ُن َ ِك و ا ِ الر ُس ِ َ َّ َخيرٌْ َوَأ ْح َس ُن َت ْأِويلاً ] (النساء .)٥٩ :واتة :ئةي ئةوانةي ب��اوةِرت��ان��ه �َي��ن��اوة ،ف��ةرم��ان��ب��ةردارو ط��وَي�ِراي� َ �ةل��ي��ي خ��واو طوَيِر َ ايةليي ثَيغةمبةرو فةرمانِرةواكان بكةن كة لةخودي خؤتانن -لةبريوباوةِرو ثابةنديدا ،-خؤ ئةطةر لةشتَيكدا ب��وو بةكَيشةتان دةرب���ارةي حوكمي خ��واي��ي ،ئ��ةوا ئةو كَيشةية بطيرَِنةوة بؤ الي خواو ثَيغةمبةرةكةي (– )h كة قورئانء سوننةت دةطةيةنَيت ،-ئةطةر ئَيوة باوةِرتان بةخواو ب��ةِرؤذي قيامةت هةية- ،رةفتاركردنتان -بةو شَيوةية ضاكرتينء جوانرتين سةرضاوةية بؤ ضارةسةري كَيشةكانتان. خ��ؤ ئ��ةط��ةر خ���واي ط����ةورةو ث�َي��غ��ةم��ب��ةرةك��ةي ()h فةرمانَيكيان دةركرد طرَي َ وطؤلَيك لةدلمَ اندا دروستبوو ئةوا بِرواداري راستةقينة نني ،وةك خواي طةورة دةفةرموَيت: ي ِّك ُم َ [َفلاَ َوَرب َ ِّك لاَ ُي ْؤِم ُن َ يما َش َجَر َب ْيَن ُه ْم ُث َّم ون َح َّتى حَُ وك ِف َ ما َق َ ْت َو ُي َس ِّل ُموا َت ْسِلي ًما] ضي َ ي ُدوا فيِ َأ ْن ُفِسِه ْم َحَر ًجا مِ َّ لاَ جَِ (النساء .)٦٥ :وات��ة :نةخيرَ ،سوَيند ب��ةث��ةروةردط��ارت ئ��ةوان��ةي -اليف ب���ِرواداري ل �َي��دةدةن -بِرواناهَينن هةتا لةهةموو كَيشةيةكدا كة روودةدا لةنَيوانياندا تؤ نةكةن ب��ةدادوةرو طوَيِر َ ايةلي تؤ نةكةن ،دواي ئةوةيش نابَيت َ لةدلء دةروونياندا هيض ناِرةزاييةك دروستببَيت بةرامبةر 14
ئةوةي كة داوةرييت لةسةر كردووةو دةبَيت بةتةواويي تةسليمء رازي بن. )4ملكةضكردنء ثابةندبوون (اإلنقياد واإلذع���ان): م��ل��ك��ةض��ك��ردنء ث��اب��ةن��دب��وون ب��ةم��ان��اي (ال إل��ه إال اهلل) وة ئ��ةم��ةي��ش هيض س���وود ب��ةخ��اوةن��ةك��ةي ناطةيةنَيت، ه��ةت��ا ملكةضنةبَيت ،ملكةضييش ئ��ةوةي��ة :ب��ةت��ةواوي خؤي بداتة دةست خواي ط��ةورةو ثابةندبَيت بةبِريارو [وَأِني ُبواِإلىَ فةرمانةكانييةوة ،خواي طةورة دةفةرموَيتَ : َرب ُ ص ُر َ ون] ْل َأ ْن َي ْأِتَي ُك ُم ا ْلَعَذ ُ ِّك ْم َوَأ ْسِل ُموا َل ُهِم ْن َقبِ اب ُث َّم لاَ ُت ْن َ (الزمر .)٥٤ :واتة :بطةِرَينةوة بؤ الي ثةروةردطارتانء طةردنكةضي ئةو بن .ئةم طةردنكةضبوونةيش مةرجي خ��ؤي ه��ةي��ة :ي��ةك��ةم /رازي��ب��وون��ة ب��ةب��ةرن��ام��ةو شةرعي خواء سةرثَيضيكردنء رةدكردنةوةي هةرضي بةرنامةو دةستورو شةعي ترة جطة لةبةرنامةي خوا ،وةك بةرنامةي: دميوكراسي ،عةلةماني ،شيوعي ،سؤشياليسيت ...هتد. دووةم /نابَيت هيض ئاينيء بةرنامةيةك َ قبولبكةين تةنها ئةوة نةبَيت كة خواي طةورة دايناوةء رونيشيكردؤتةوة ل��ةس��ةر زوب��ان��ي باشرتين ب��ةدي��ه�َي��ن��راوي س����ةرزةوي كة ثَيغةمبةرمان موحةمـمـةدة ( .)hح���ةلاَ َل ئ��ةوةي��ة كة خوا حةلاَ َليكردووة ،حةراميش ئةوةية كة خواي طةورة حةراميكردووة ،ئةمةيش ناطؤِرَيت بةهيض دةسةلاَ تدارو َ كؤمةلء بةرنامةيةكيرت كة فةرمانةكانيان وةك ياسا ليذنةو دابنرَين ،بَيئةوةي طوَيبدةنة وتةي خواو ثَيغةمبةرةكةي ( .)hب� َ �ةل��ك��و ه��ةردةب �َي��ت ح����ةلاَ َل ئ��ةوةب �َي��ت ك��ة خ��وا حةلاَ َليكردووةء حةراميش ئةوةبَيت كة خواي بَيهاوتا حةراميكردووة ،ليرَ ةدا شتَيك دَيتةوة ثَيشةوة ،ئةويش طوفتارو ك��رداري هةندَيك َ خةلكة ،بطرة لةسةركردةي حزبة ئيسالمييةكانيشدان كة خؤيان بةدميوكراسيدا �ةل��واس��ي��وةء َ ه� َ دةل�َي��نَ « :ئ��ي��س�لام خ���ؤي دميوكراسيية ي��ان ه��اوت��ان» ،ئ��ةم قسةية ي��ان ل��ةزؤرزان��ي��ي��ةوةي��ة يان لةنةزانينةوة ،ضونكة ئ��ةوةي ئةلفء بَيي ئيسالمةتي خوَيندبَيت ،دةزانَيت كة ئةم دوو بةرنامةية هاوتانني، ضونكة زؤرب��ةي ئ��ةوةي خوا حةراميكردووة ،لةئاييين دميوكراسيدا ح��ةلاَ َل��ك��راوة بةناوي ئ��ازادي��ي��ةوة ،خواي ط��ةورة زيناو مةييء ...هتد .حةرامكردووةو سزاي بؤ بكةراني ئامادةكردووة ،ب��ةلاَ م لةدميوكراسيدا شوَيين تايبةتييان بؤ دروستدةكةن يان هةر زؤر بَيئةدةبانة وةك ئ� َ �اذةل ب���ةردراون ،ئاخر ئيسالم ل��ةك� َ �ويء دميوكراسي لةكوي؟!! ئةم بابةتة زؤر َ َ َ دةطري بةلاَ م بؤ بةرضاوِرووني هةل هيَندة بةسة ،لةيةكخواثةرسيت لةحاكمييةتدا زياتر باسيدةكةين ،إن شاء اهلل. )5راستطؤيي (ال��ص��دق) ل��ةب��اوةِرب��وون بة (ال إل��ه إال اهلل) :يةكَيكيرت لةمةرجةكاني (ال إله إال اهلل) ئةوةية كة بةِراستطؤييء سةرِراسيت ب��اوةِر بةماناكةي بهَينرَيت،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
(ال إل��ه إال اهلل) س��ود بةهيضكةس ن��اط��ةي��ةن�َي��ت ئةطةر َ لةطةلدا نةبَيت ،وة راستطؤيي مةرجَيكي راستطؤيي هةرة طةورةي (ال إله إال اهلل)ية جا ئةطةر كةسَيك بةزوبان باوةِريثَيهَيناو َ بةدلء كردةوة ثَيضةوانةي بوو! ئةوا ئةو كةسة دووِروو (منافق)ة ،وةك خواي بَيهاوتا دةفةرموَيت: ول اللهَِّ َواللهَُّ [ِإَذا َجاَء َك مْ ُ ون َقالُوا َن ْشَه ُد ِإ َّن َك َلَر ُس ُ الَن ِاف ُق َ للهَُّ َي ْعَل ُم ِإ َّن� َ�ك َلَر ُسولُ ُه َوا َي ْشَه ُد ِإ َّن مْ ُ الَن ِافِق َ اذ ُب َ ون] ني َلَك ِ (املنافقون .)١ :وات��ة :كاتَيك كة دووِرووان دَينةالت َ دةلينَ شايةتيدةدةين كة بةِراسيت تؤ ثَيغةمبةري خوايت وة ديارة خوايش دةزانَيت كة تؤ رةوانةكراوي ئةويت، وة خوا شايةتيدةدات كة بَيطومان دووِرووان درؤزن��ن. َ كؤمةلة وتيان« :نشهد أنه ال إله إال اهلل وأنك رسول ئةم لاَ َ اهلل» ،بة م تةنها بةزوبان وتيانء بةدلء كردةوةكانيان باوةِرياننةهَينا. خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :أ َحِس َب َّ اس َأ ْن ُيترَْ ُكوا الن ُ ونَ ،وَلَق ْد َفَت َّنا الَِّذ َ َأ ْن َي ُقولُوا آَم َّنا َو ُه ْم لاَ ُي ْفَت ُن َ ين ِم ْن َقبِْلِه ْم اذِب َ َفَلَي ْعَلَم َّن اللهَُّ الَِّذ َ ني] (العنكبوت: صَد ُقوا َوَلَي ْعَلَم َّن ا ْلَك ِ ين َ .)3-2واتة :ئايا َ خةلكي وادةزانن كة وازيانلَيدةهَي َ نري ئ���ةط���ةر ت��ةن��ه��ا ب� َ ���ل�َي�نَ :ب���ِروام���ان���ه���َي���ن���اوة ئ��ي�تر ئ����ةوان تاقيناكرَينةوة ،سوَيند بةخوا بَيطومان كةساني ثَيش ئةمامنان تاقيكردةوة -ئةمانيش تاقيدةكةينةوة -ئينجا بَيطومان خوا ئةو كةسانةي راستيانكرد دياريدةكاتء درؤزنةكانيش دياريدةكات –واتة :دةناسرَين.- َ لةخةلكي هةن كة لةِرؤذطاري ئَيستايشماندا زؤرَي��ك َ تةنها بةزومان َ دةلينَ ( :ال إله إال اهلل)و بةدلء كردةوةكانيان باوةِريثَيناكةن ،ديارة ئةمة تةنها زمان راهاتنةء كاري [وِم� َ�ن مونافيقةكانة ،وةك خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��تَ : َّ اس َم ْن َي ُق ُ ب ْؤِمِن َ ني] ول آَم َّناِباللهَِّ َوِبا ْلَي ْوِم آْالِخِر َوَما ُه ْممِ ُ الن ِ َ (البقرة .)٨ :واتة :لةناو خةلكيدا هةندَيك كةس هةية كة َ دةلَيت :بِروامانهَيناوة بةخواو بةِرؤذي دوايي ،لةكاتَيكدا َ دةخةلةتَيننء ئةوان بِروادارنني .ديارة ئةم كةسانة خؤيان وادةزان���ن خ��واي ط���ةورةو موسولمَ انان نايانناسن يان ئاطايان لَييان نيية ،نةخيرَ ،سوَيند بةخوا خواي طةورة بةنهَينييةكاني َ دليانء لةوةيش ثةنهانيرت ئاطادارة ،وة موسولمَ انانيش زؤرباش دةيانناسن ،ضونكة ئايةتةكاني خواي ط��ةورةو فةرموودة شريينةكاني ثَيغةمبةر ()h زؤر ضاك بؤيان رونكردوونةتةوة .راستطؤيي مةرجَيكي َ كؤمةلَيك فةرموودةي هةرة مةزنة بةهؤي ئةم مةزنييةوة زؤر دةرب��ارةي راستطؤيي هاتوون( ،إن شاء اهلل) ضةند دانةيةكيان باسدةكةين .ئيمام بوخاري لةفةرموودةيةكي موعازي كوِري جةبةلةوة بؤمان دةطيرََِيتةوة كة ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :من شهد أن ال إله إال اهلل وأن حممداً رسول اهلل صدق ًا من قلبه حرمه اهلل على النار» البخاري: .128وات����ة :ه��ةرك��ةس �َي��ك ش��اي��ةت��ي��ب��دات ب����ةوةي هيض
ثةرسرتاوَيك نيية جطة لةخواو شايةتيبدات كة موحةممةد ( )hن� رََي�راوي خواية ،بةِراستطؤييء َ لةدلييةوة بَيت ن���ةك س���ةرزارةك���يء هيض ك����رداري ث �َي��ن��ةك��ات ،-ئ��ةواخواي طةورة ئاطري دؤزةخي لَيياساغدةكات .كابرايةك هاتة خزمةتي ثَيغةمبةر ()hء دةرب���ارةي ثايةكاني ب���اوةِر لَييثرسي ،ئينجا كاتَيك ثَيغةمبةر ( )hبؤي ص «واللهَِّ لاَ َأِز ُ يد َعَلى َهَذا َولاَ َأ ْن ُق ُ روونكردةوة ،كابرا وتيَ : ال َر ُس ُ ِم ْنهَُ .فَق َ صَد َق َأ ْو َد َخ َل الجْ َ َّنَة» ول اللهَِّ (َ )hأ ْفَل َحِإ ْن َ متفق عليه .واتة :سوَيند بةخوا نة لةوة زيــــاددةكـــةمء نة لَييشي كةمدةكةمةوة ،ثَيغةمبةر ( )hفةرمووي: ئةطةر راستبكات رزطاريدةبَيت يان دةضَيتة بةهةشتةوة. )6ن��ي��ازث��اك��يء َ دل���س���ؤزي (اإلخ���ل��اص) :يةكَيكيرت لةمةرجةكاني وتين (ال إله إال اهلل) نيازثاكيء َ دلسؤزيية، ضونكة راستطؤييء َ دلسؤزي ثَيوستييةكي هةميشةيي بةبي يةكَيكيان شايةمتانةكة نايةتةديَ ، بةلكو يةكرتن كة َ هةردةبَيت هةردووكيان ثَيكةوة جَيبةجَيبكرَين ،ضونكة يةكَيكيان بَيئةويرت هيض سوودَيكي نيية ،وةك نوَيذو َ وةرناطريي، دةستنوَيذ وان كة نوَيذ بَيدةستنوَيذ نابَيتء وةهةروةها ..ئةمانةيش وان جا ئةطةر كةسَيك بةزوبان شايةتوماني هَيناو ب� َ ��ةدلء ك���ردار ب��اوةِري��ن��ةك��رد ،يان ك��رداردةك��ات ب��ةلاَ م َ لةدليدا ب��اوةِري ثَيينةبووبَيت ئةوا دووِرووة. لاَ َ هةركةسيش ب��ةزوب��ان وت��ي ،ب���ة م ن��ي��ازء دلسؤزيي ب��ؤ خ���واي ب �َي��ه��اوت��ا ن���ةب���وو ،ئ���ةوا ه� َ �اوةل��ث��ةرس��ت��ة ،وة َ هاوةلثةرستيش دوو جؤرن بضووكء طةورة. هةموو ثَيغةمبةران بؤ ئةوة نيرَ راون بؤ طةلةكانيان كة بةنيازثاكيء َ دلسؤزي خواي طةورة بثةرسنت ،وةك خواي [وَما أُِم ُرواِإلاَّ ِلَي ْع ُب ُدوا اللهََّ خُ ْ مِلِص َ ني طةورة دةفةرموَيتَ : الصلاَ َة َو ُي ْؤ ُتوا َّ الزَكاَة َوَذل َ ِك ِد ُ الد َ َل ُه ِّ ين ين ُحَنَفاَء َو ُيِقي ُموا َّ ِّمِة] (البينة .)٥ :واتة :لةهةمان كاتدا -لةتةوراتء ا ْلَقيَ ئينجيلدا -فةرمانيانثَينةدرابوو بةوةنةبَيت كة بةتةواوي هةموويان خوابثةرسنتء بةثاكيء َ دلسؤزيء ملكةضي فةرمانبةرداري ئاينيء بةرنامةكةي بنبء البدةن لةهةموو ئايينَيكء تةنها ثابةندي ئاييين ئيسالم بن ،نوَيذيش َ لةمالء سامانيان بةِرَيكوثَيكي ئةجنامبدةن ،زةكاتيش دةرب��ك��ةن ،ئ��ةوةي��ة ئاييين نامة راس���تء بةنرخةكاني خ��وا ب��ةو ش�َي��وةي��ةي ب��ؤي��ان روون��ك��راوةت��ةوةو ه��ةر ئةو خواثةرسيتء يةكالبوونةوةو نوَيذو زةكاتدانةية ئاييين ثايةدارو راست. لةفةرموودةيةكدا كة ئيمام بوخاري ريوايةتيكردووة، ئةبوهرةيرة ثرسياريكرد لةثَيغةمبةر (« :)hيا رسول اهلل! من أسعد الناس بشفاعتك يوم القيامة؟ فقال (:)h من قال :ال إله إال اهلل خالص ًا من قلبه» واتة :ئةي نيرَ راوي خ��وا ،ك�َي�نَ خَ دل��ؤش�تري��ن كةسانن بةتكاكردنت ل���ةِرؤذي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
15
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
قيامةتدا؟ فةرمووي ( :)hهةركةس َبلَيت“ :ال إله إال دلسؤزيي َ اهلل” بةنيازثاكيء َ لةدلييةوة. )7خؤشويسنت (احملبة) :مةرجَيكي دي لةمةرجةكاني (ال إل��ه إال اهلل) خؤشويستنة ،خؤشويستين ئ��ةم وتة ش�يري��ن��ةو ن���اوةرؤك���ةك���ةي و ئ���ةوان���ةي ث��اب��ةن��دي��دةب��نء رقبوونةوة لةوانةي سةرثَيضيء دذايةتي دةكةن .زؤرَيك َ لةخةلكي وا خؤيان دةردةخةن كة خواو ثَيغةمبةرةكةيان ( )hخ��ؤش��دةوَي��ت ،وة خ��واي ط��ةورةي��ش ب��ةم ئايةتة ثريؤزة تاقيياندةكاتةوة ،وةك دةفةرموَيتُ [ :ق ْلِإ ْن ُك ْن ُت ْم ُوني حُيِْبب ُ ُّون اللهََّ َف َّ تب َ ْك ُم اللهَُّ] (آلعمران .)٣١ :واتة: حُِ اتِبع ِ َ ئ��ةي ثَيغةمبةر ( )hثَييانبل َي :ئةطةر ئَيوة خواتان خ��ؤش��دةوَي��تء -ئ��ةت��ان��ةوَي��ت لَيينزيكببنةوة -دةبَيت ث��ةي�ِرةوي لةشةريعةتء بةرنامةكةي من بكةن ،ئةوسا خوايش ئ�َي��وةي خ��ؤش��دةوَي��ت .ئ��ةم ئايةتة زؤر روونء ئاشكراية كة خؤشةويستيي خوا ئةوةية شوَيين بةرنامةو شةريعةتيرت نةكةوين ،وةك :عةلةماني ،دميوكراسي، شيوعي ،سؤشياليسيتء ...ه��ةر بةرنامةيةكيرت جطة لةبةرنامةي خواي ط��ةورة .خواي ط��ةورة زؤر بةنايابء تةواوي بةرنامةي بؤ داناوين ،وةك دةفةرموَيت[ :ا ْلَي ْوَم ت ْم ُت َعَلي ُ َأ ْكَم ْل ُت َل ُك ْم ِديَن ُك ْم َوَأ مْ َ ْمتيِ َوَرِض ُ يت َل ُك ُم ْك ْم ِنعَ الإِْ ْس �َل��اَ َم ِدي � ًن��ا] (امل��ائ��دة .)٣ :وات���ة :ئ��ةم �ِرؤ ئاينيء بةرنامةكةتامن تةواوكردووة بؤتانء ضاكةو بةهرةي خؤم ب��ةت��ةواوي رشتووة بةسةرتانداو رازي��ب��ووم كة ئيسالم ئايينتان بَيت .ئةم روونكردنةوةو تةواوكردنة كة خواي طةورة باسيفةرمووة نابَيت ،ئةطةر سوننةتي ثَيغةمبةري
سةروةرمان ( )hنةبَيت ،وةك خواي طةورة دةفةرموَيت: الر ُس ُ ول َف ُخ ُذو ُه َوَما َنَها ُك ْم َع ْن ُه َفا ْنَتهُوا َو َّات ُقوا [وَما آَتا ُك ُم َّ َ للهَّ َ َ َ ْ َّ �اب] (احل��ش��ر .)٧ :وات���ة :وة � ق � �ع � ل ا �د � ي �د � ش ا ن إ ُ ِ ِ ِ اللهََّ ِ هةرضي ثةيامبةر ( )hثَييدان وةريبطرن -واتة :بةضي فةرمانيثَيكردن ،لةهةرشتَيكدابَيت جَيبةجَييبكةن ،-وة رَييشي لةهةر شتَيك لَيطرتن ،ئَيوةيش دةستيلَي َ هةلطرنء خؤتان لةخةشمء غةزةبي خوا بثاَيزن بةجَيبةجَيكردني فةرمانةكانيء وازهَينان لةقةدةغةكراوةكاني ،بةِراسيت خوا سةخت َ تؤلةية ،قاري لةهةركةسَيك طرت رزطارينابَيت. بةجواني ئةم بةرنامةيةي روونكردؤتةوة بؤ بةندةكاني وةك خؤي دةفةرموَيتَ[ :كَذل َ ِك ُيَبينِّ ُ اللهَّ َل ُك ْم آَي ِاتة َلَع َّل ُك ْم َتعِْق ُل َ ون] (البقرة .)٢٤٢ :واتة :ئا بةوشَيوة جوانء نايابة خ��واي ط���ةورة ئايةتةكاني خؤيتان ب��ؤ روون��دةك��ات��ةوة بؤئةوةي ذيربنء بريوهؤشتان خبةنةكار. خؤشويسنت ضةند مةرج َيكي هةية ،وةك: أفةرمانبةرداريي هةموو ئةو شتانةي كة لةاليةن ) خواي طةورةوة هاتوون لةفةرمانء رَيطري ،با ثَيضةوانةي هةواو ئارةزووي خؤتء حزبء طروثةكةيشت بَيت ،وة بوغزاندني هةموو ئةو شتء كةسانةي كة خواي طةورة دةيانبوغزَينَيت ،خؤشويستين هةموو ئةوانةيش كة خواي طةورة خؤشيدةوَين ،هةرضةندة ثَيضةوانةي هةواو ئ���ارةزووت بَيت .خ��واي ط��ةورة لةوةصفي موسولمَ انة [وِم َن سةرِراستةكاندا بةسةر بَيباوةِراندا دةفةرموَيتَ : للهَّ َّ يبُّوَن ُه ْم َك ُح ِّب ا ِ اس َم ْن َي َّتِخ ُذ ِم ْن د ِ الن ِ ُون اللهَِّ َأ ْنَ��دا ًدا حُِ للِهَّ َوالَِّذ َ ين آَم ُنوا َأ َش ُّد ُحبًّا ِ] (البقرة .)١٦٥ :واتة :هةندَيك
يةك ة م د ي ا ر د ة ي ن ا س ينةوةي س ر و َ و ش ت ي ك ؤ م ةل َ بريتيية ل ة و ة ي ك ة طةي موسولمان، د ةب َ ي ت ئةو كؤم َ ةل ط ة ي ة ل ة ه ة لةس ة ر َ ر ي س ا ي خ وا موو كاروبارَيكيدا ث ةرستي دا م ة َ ز ر ي ت ء ئ ة و جؤر (ال إله إ ال ا هلل م ة ثةرستنةي كة ح م د رسول ا هلل ) ي ل ة ب ي ر وب ا و ة ثةرس ت ن ي و ة ك: ن َ و ِرو دروشمةكاني ي ذ ،رؤذوو، ق و رب ان ي ك ر د ن ء. ..تاد .ت بةهة م ا ن ش َ ي َيدادةردةكةوَيت، و ة ل ة ي ا س او شةريع ة ت ي ش دا د ة رب ك ة َ ويت
16
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
لةخةلكي هةية ل��ةط� َ َ �ةل ئةوةيشدا تَينافكرَيت تا خوا بةتةنها بثةرستَيت ،هَيشتا ضةند هاوتاو هاوبةشَيكي بؤ دادةنَيت ،خؤشياندةوَين وةك خؤشةويستيي خودا، ب��ةلاَ م ئةوانةيش وا باوةِريانهَيناوة ،خوايان لةهةموو شتَيك زياتر خؤشدةوَيت .ن��وري ض��اوم ،خؤشةويستم ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :كل أميت يدخلون اجلنة إال من أب��ى ،قالوا :وم��ن يأبى يا رس��ول اهلل؟! ق��ال :من أطاعين دخل اجلنة ،ومن عصاني فقد أبى» البخاري: .6737واتة :هةموو ئوممةتةكةم دةضَيتة بةهةشتةوة، كي تةنها ئةو كةسة نةبَيت كة سةرثَيضيدةكات ،وتيانَ : سةرثَيضيدةكات ئةي نيرَ راوي خوا؟ فةرمووي :هةركةسَيك طوَيِر َ ايةليي مين كرد دةضَيتة بةهةشتةوة ،وة هةركةسَيك فةرمانةكاني مين جَيبةجَينةكرد ئةوا سةرثَيضيكردووة. بخؤشةويسيت بؤ ثَيغةمبةر ( )hبةوة دةبَيت ) َ َ كة زؤر بةتينرتبَيت لةنةفسي خؤتء مالء مندالء دايكء باوكت .ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :اليؤمن أحدكم حتى أك��ون أح��ب إليه من نفسه وماله وول��ده والناس أمجعني» البخاري .ئَيستا زؤرَيك لةموسولمَ انان وا خؤيان دةردةخ��ةن كة ثَيغةمبةري خوايان ( )hخؤشدةوَيت، بةلاَ م لةِراستيدا ئاكارو رةفتاري رؤذانةيان ثَيضةوانةي ئ���ةوةم���ان ث���َي� َ ��دةل�َي�نَ ،ت��ةن��ه��ا ب����ةدةم خ��ؤش��ي��ان��دةوَي��ت، ئاشكراية خؤشويستين ثَيغةمبةر ( )hتةنها بةزوبان ن��اب�َي��تَ ، بةلكو س��ةرِراس��ت��ان��ة شوَينكةوتين ثَيغةمبةر ( )hئةوثةِري خؤشةويستيية بؤ ئةو ،هةموو زانايان لةسةر ئ��ةوة كؤكن كة خؤشويستين ثَيغةمبةر ()h شوَينكةوتنيةتي بةِراسيت .خواي ط��ةورة دةفةرموَيت: َّ ب َأ ْولىَ ِب مْ ُ ال ْؤِمِن َ ني ِم ْن َأ ْن ُفِسِه ْم] (األحزاب .)٦:واتة: [النيِ ُّ ثَيغةمبةر ( )hنزيكرتة لةئيمانداران لةخودي خؤيان – واتة :دةبَيت لةخؤيان زياتر خؤشيانبوَيتء فةرمانةكاني لةسةرووي فةرمانء داخوازيي خؤيانةوة بَيت.- ريازيبَيت) ضةند جوان ئيمام ئيبنولقةييم (خ��وا لَي ِ دةف��ةرم��وَي��ت« :إن شجرة احملبة ل��و غرست يف القلب، وسقيت مباء اإلخ�لاص ،وغذيت مبتابعة سيد الناس؛ أمثرت كل أنواع الثمار ،وآتت أكلها كل حني بإذن ربها، فهي شجرة أصلها يف قرار القلب ،وفرعها يتصل بسدرة املنتهى». )8ب���اوةِرن���ةب���وون ب��ةت��اغ��وتء ك��وف��ران��ةث �َي��ك��ردن��ي: (ط��اغ��وت) وشةيةكة لةضاوطي (طغيان) وةرط�ي�راوة كة بةواتاي لةسنووردةرضوون دَيت ،تاغوت ئةو كةسةيةكة لةسنووري خوا دةرضَيتء بةرنامةضةوتةكان َ قبولدةكات. ثةرستين خوا ناكرَيت ،ئةطةر موسولمَ ان بَيباوةِرنةبَيت بةهةموو تاغوتةكان ،وةك خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :فَم ْن َي ْك ُف ْرِب َّ وت َو ُي ْؤِم ْنِباللهَِّ] (البقرة .)256 :واتة :ئينجا الطا ُغ ِ ربوابَيت بةتاغوتء باوةِر بةخوا بهَينَيت. هةركةسَيك بَي ِ
ل�رََي�ةدا خ��واي ط��ةورة ب��اوةِرن��ةب��وون بةتاغوتي خستؤتة ثَيش ئيمانهَينان بةخوا ،واتة :تا كوفر بةتاغوت نةكةين باوةِردارنني ،ئةمةيش كاري هةموو ثَيغةمبةران بووة كة بةطةلةكانيان وتووة باوةِر بةتاغوت مةكةن ،وةك خواي اع ُب ُدوا [وَلَق ْد َبَع ْثَنا فيِ ُك ِّل أُ َّم ٍة َر ُسولاً َأِن ْ طةورة دةفةرموَيتَ : اجَتِن ُبوا َّ الطا ُغ َ وت ] (النحل .)٣٦ :واتة :بةِراسيت اللهََّ َو ْ بؤ ناو هةموو ئوممةتء نةتةوةيةك لةهةموو سةردةمَيكدا ثةيامبةرَيكمان ن���اردووة ،ب��ؤئ��ةوةي ثَي َ يانبلَيت :تةنها َ ثوضةلةكانيان بةدووربن. خوابثةرسنتء لةتاغوتء ياسا َ َ دووخالة -خواثةرسنتء وةالناني تاغوت -كة بةل َي ئةو هةر ثَيغةمبةرَيك داويةتي بةطوَيي ئوممةتةكةي خؤيدا، بناغةي طشت ئايينة ئامسانييةكانء ديين ئيسالميشة. ��راَه فيِ ِّ ين َق ْد الد ِ خ��واي طةورةيش دةفةرموَيت[ :لاَ ِإ ْك َ للهَّ الر ْش ُد ِم َن ا ْلَغ ِّي َفَم ْن َي ْك ُف ْر ِب َّ وت َو ُي ْؤِم ْن ِبا ِ الطا ُغ ِ َتَبينََّ ُّ للهَُّ ْ صاَم لهََ ا َوا سمَِ ي ٌع َفَقِد ْ اسَت ْم َس َك ِبا ْل ُع ْرَوِة ا ْل ُوثَقى لاَ ا ْنِف َ َعِلي ٌم] (البقرة .)٢٥٦ :وات��ة :بةهيض جؤرَيك زؤرك��ردن لةوةرطرتين بريوباوةِري ئيسالمدا نيية -دينداري بةزؤر نابَيت بكرَيتء دين بةزؤر نادرَيت بةسةر هيضكةسدا،- ضونكة بةِراسيت رَيبازي ضاكء درووست ،روونء ئاشكرا ب��ووةو جيابؤتةوة لةطومِراييء سةركةشي ،جا ئةوةي باوةِرينةبَيت بةتاغوت –كة بريتيية لةهةموو رَيطةو رَيبازو هَيزو بةرنامةو الدانء بتَيك-و باوةِري دامةزراو بهَينَيت بةخوا ،جا بَيطومان ئةوكةسة دةستيطرتووة بةبةهَيزترين هؤكاري رزطارييةوة ،شوَيين دامةزراوترين بريوباوةِر كةوتووة ،كةهيض ثسانء َ هةلوةشاندنةوةيةكي بؤنييةو هةميشة ثتةوو دام���ةزراوة ،خ��واي طةورةيش بيسةرو زاناية. هةموو ياساو دةستوورَيكي ئيسالمي ثريؤز راستء هةقة ،ئيرت جطة ل��ةو ،طشت دةس��ت��وورو بةرنامةيةكيرت ن��اِراس��تء طومِرايية ،موسولمَ ان دةبَيت ثَيش ئيمانء باوةِرهَينان بةخواي طةورة ،بةتةواويي لةطشت تاغوتةكان دووربَيت ،خؤ ديارة واتاي (ال إله إال اهلل)يش بؤ يةكةجمار ن��ةف��ي��يء الدان����ي ه��ةم��وو دةس����ةلاَ ت����دارة م��ل��ه��وِرةك��انء تاغوتةكاني دنياية ،ثاشان تةسليمبوونء باوةِرهَينانة [والَِّذ َ ين بةخواي تاكء تةنيا .خواي طةورة دةفةرموَيتَ : اجَتَن ُبوا َّ الطا ُغ َ وها َوَأَنا ُبواِإلىَ اللهَِّ لهَُ ُم ا ْل ُب ْشَرى وت َأ ْن َي ْع ُب ُد َ ْ ُون ا ْلَق ْو َل َفَي َّتِبع َ ين َي ْسَتِمع َ اد .الَِّذ َ ولئ َك ُون َأ ْح َسَن ُه أُ ِ َفَب ِّش ْرِعَب ِ للهَُّ لأْ الَِّذ َ اب] (الزمر-17 : ين َهَدا ُه ُم ا َوأُ ِ ولئ َك ُه ْم أُولُو ا َ ْلَب ِ .)18واتة :ئةو كةسانةي كة توخين تاغوت نةكةوتوون، ض ج��اي ئ���ةوةي بيثةرسنت ،ئ��ةوان��ة ئ��ةو ك��ةس��ان��ةن ،كة بةرةو خوا طةِراونةتةوة ،مذدةيانلَيبَيت ..مذدةيش بدة بةو عةبدانةم ،كة َ طوي لةقسان دةطرن ،بةلاَ م ضاكرتينيان دةطرنة َ طويء شوَينيدةكةون ،ئةوانة ئةو كةسانةن كة َ خوا رَينماييكردوونء ئةوانةيشن خاوةني دلء ذيري.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
17
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
كةوابوو ئةوكةسانةي دوورن لةتاغوتء توخنيناكةونء غةيري خواي طةورة ناثةرسنت ،هةرئةوانةن كة بةرةو خواي ط��ةورة طةِراونةتةوةو كِرنووشي ملكةضيء ثةرستنيان تةنها ب��ؤ ئ��ةو دةرب���ِري���وة .ت��اغ��وت ه��ةم��وو دةس��ةلاَ ت �َي��ك دةطرَيتةوة كة شةريعةتةكةي لةخواوة وةرنةطرتبَيت، بؤية هةرجؤرة لةسنووردةرضوونَيك ،هةر لةحةقالدانَيك، دةستدرَيذيكردنة س��ةر دةس����ةلاَ تء خوايةتيي خ��واي طةورة ،دةستدرَيذيية بؤ سةر حاكمَيتيي خواي طةورة، ئ��ةم��ةي��ش ن���اِرةوات���ري���نء ن��اق��ؤلاَ ت��ري��ن دةس��ت��درَي��ذي��ي��ةء لةهةموو ستةمء لةسنوور دةرضوونَيك خراثرتة. خ���واي ط���ةورة دةره���ةق بةئةهلي كيتاب (جولةكةو [إت� ُ ديانةكان) دةف��ةرم��وَي��ت :خَّ َ ��ذوا َأ ْح�َب��اَر ُه� ْم َو ُر ْهَباَن ُه ْم َأ ْرَب���ابً���ا ِم� ْ ُون اللهَِّ] (ال��ت��وب��ة .)٣١ :وات����ة :حيربو ��ن د ِ راهيبةكانيان -كة ثياوة دينييةكانيانن -لةجَيي خواي ط��ةورة دادةن��ا .خؤ نةياندةثةرسنت -بةماناي كِرنووش بؤ ب��ردنَ - بةلكو ياساو رَيساو شةريعةتيان لَييانةوة وةردةط��رت ،خواي ط��ةورة ئةمةيشي بةعيبادةت لةسةر دان��انء بةموشريكيشي ناساندن ،ضونكة ئ��ةو َ خةلكة طومِراية تاغوتيان دةثةرست ،واتة :ئةو دةسةلاَ تدارانةي بةناوي خ��واوة لةسنووري بةندايةتيء ئةركي خؤيان دةردةضوون ،خؤ ئةو َ خةلكة طومِرايانة نوَيذو رؤذوويان بؤ ئ��ةو حيربو قةشةو راهيبانة ئةجنامنةدةداَ ، بةلكو ملكةضييان بؤ دةردةبِرين ،طوَيِر َ ايةليي ئةوانيان دةكرد، ئ��ةم��ةي��ش ث��ةرس��ت��ن��ةو ب��ؤ غ��ةي��ري خ���واي ث���ةروةردط���ار ئةجنامدةدرا ،بةمةيش ئةو ثةرستيارانة لةديين خواي طةورة دةضوونةدةرةوة .وةك ئيمام ترمزي لةعةدييةوة َي�َي��ت��ةوةو َ دةل�َي��ت: ل�ةس�ةر زاري ثةيامبةر ( )hدةي��ط� رَِ «خاضَيكم لةملدابوو ضوومة خزمةتي ثَيغةمبةر (،)h [إت� ُ ك��ة م�ني دي���ت ،ئ���ةم ئ��اي��ةت��ةي خ���وَي���ن���دةوة :خَّ َ ����ذوا ُون اللهَِّ( ]...التوبة.)31 : َأ ْحَباَر ُه ْم َو ُر ْهَباَن ُه ْم َأ ْرَبابًا ِم ْن د ِ عةديي ك��وِري حاتةم وتي :ثَيغةمبةري خوا ( )hكوا ئ��ةوان حيربو راهيبةكاني خؤيانيان ك��ردب��وو بةخوا؟! ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويَ : بةل َي ئةوان حةراميان بؤ حةلاَ َلدةكردنء حةلاَ َليشيان لَيحةرامدةكردن ،ئةمانيش ثةيِرةويياندةكردن وات��ة« :ملكةضي تةعليماتةكانيان ب��وونء ثَييةوة ثابةنددةبوون-ئةمةيش ثةرستين ئةو حيربو راهيبانةية». مةبةسيت بانطةوازي خوايي روونء ئاشكراية ،ماناي دينداري بؤ خواي طةورة روونء ئاشكراية كة بريتيية لةسةندنةوةي دةس���ةلاَ ت لةبةندة ملهوِرو تاغوتةكانء َي�ان���ةوةي ب��ؤ خ���واي ث���ةروةردط���ار ،ئ��ةط��ةرض��ي ل��ةالي ط� رَِ تاغوتةكاني ئةمِرؤ ماناو مةبةسيت دينداريء بانطةوازي خ��واي��ي ب��ةخ��راث��ةك��اري دادةن���رَي���ت ،وةك لةفةرهةنطي سياسيي ئةمِرؤدا َ دةلينَ « :حماولة لقلب نظام احلكم». 18
هةولدانة بؤ َ َ هةلطيرَِانةوةي سيستمي حوكمي وات��ة: ولاَ ت! .لةاليةكيرتةوة بِروانة ئةم طفتوطؤيةي سةييدونا َ [وَق َ وسى موسا لةطةل فريعةونء دارودةستةكةيدا َ ال ُم َ َياِف ْرَع ْو ُنِإ ِّني َر ُس ٌ ال َ ني] (األعراف.)١٠٤ : ول ِم ْن َر ِّب ا ْلَع مَِ وات��ة :موسا ف��ةرم��ووي :ئ�ةي ف�يرع�ةون! بَيطومان من [وَق َ ��ال راس��ث��اردةي ث �ةروةردط��اري طشت جيهانةكامنَ . ال�َُل� ِم� ْ�ن َق� ْ�وِم ِف� ْرَع� ْ�وَن َأَت َ مْأََ ��ذ ُر ُم َ وسى َوَق� ْ�وَم� ُه ِل ُي ْفِس ُدوا فيِ ض َوَيَذَر َك َوآلهِ ََت َك] (األعراف .)١٢٧ :واتة :هةندَيك الأَْ ْر ِ ل��ةدةس��ةلاَ ت��داران��ي دارودةس��ت��ةي ف�يرع��ةون وت��ي��ان :ئايا (ه��ةروا بةئاساني) واز لةموساو قةومةكةي دةهَينيت ب��ؤئ��ةوةي خ��راث��ةو ت���اوان بضَينن ل��ةم زةوي���ي���ةداو واز لةخوايةتي تؤ بهَينن؟! س��ي��س��ت��م��ي ن��ةف��ام��ي ل���ةس���ةر ئ���ةو رَي���س���او ب��ن��اغ��ةي��ة دادةمةزرَيت كة يةكَيك لة بةندةكاني خوا ،خؤي لةوانيرت دةكاتة خ��وا! لةسيستمي ئيسالمييشدا خوايةتي خوا ثةرسنتء ياسادانان -هةر هيي خ��واي ط��ةورةي��ة ،كةدةسةلاَ تي بةسةر هةموو بوونةوةردا هةيةو دةسةلاَ تي ب��ةس��ةر ب��ةن��دةك��ان��ي��دا وةك��ي��ةك��ة ..ئ��ةو ج��ادوط��ةران��ةي ب��اوةِري��ان بةخوايةتيي خ��واي ث��ةروةردط��اري جيهانيان هَينا ،تةسليم ب���ةدةس���ةلاَ تء خ��واي��ةت��ي خ���واي ط��ةورة بوون ،بةمةيش ئيعالني ئةوةيان كرد كة لةذَير ركَيفء دةسةآلتي الدةري تاغوت دةرضوون ،كة مايف خوايةتيي خواي طةورةيان بؤ خؤيان زةوتكردووة ،ئةو جادووبازانة بؤ دذايةتيء بةدرؤخستنةوةي سةييدونا موسا هاتبوونة م���ةي���دان ،دواي��ئ��ةوةي��ش ك��ة م��وس��ولمَ ��ان��ب��وون زان��ي��ي��ان جةنطي داهاتوويان لةثَيناوي عةقيدةداية ،دةيانزاني هةربةوةندةي ئةم عةقيدة دينيية ئاشكرابكرَيت ،ئةمة نيشانداني مةترسيي دذوارو ه��ةِرةش��ةي ك��اري��ط��ةرء كاراي هةية لةدةسةلاَ تي تاغوتةكان ،بطرة هةر بةوةندةي ئيعالنبكرَيت كة خواي طةورة خواي هةموو جيهانيانة، هةرئةوةندة رةفزي دةسةلاَ تي ئةو تاغوتانةية ..ثاشان فريعةون ثَييوتنِ[ :إ َّن َ ل ْك ٌر َمَك ْر مُ ُ تو ُه فيِ مَْ هذا مََ الِديَنِة ِل ُت ْخِر ُجوا ِم ْنَها َأ ْهَلَها] (األع��راف )١٢٣ :واتة :ئةمة هةر فاكوفيكي خؤتانة بةِراسيت -ئَيوةو موسا -نةخشةتان بؤ كَيشاوة ،تا دانيشتوواني ولاَ ت ئاوارةبكةنء بيانبةنة دةرةوة ..ئةمةيش ه��ةروةك��و ئ��ةو تؤمةتانة واي��ة كة نوي دةخيةنة َ تاغوتاني سةردةمي َ ثال ئةوكةسانةي ،كة ثَيناسةي خوايةتييان بةمانا راستةكةي روونكردؤتةوة، ئةم تؤمةتة دزَيوانة دةخةنة َ ثال زاناو بانطخوازةكان .. مةطةر فريعةون نةيدةوتِ[ :إ ِّني َأ َخ ُ اف َأ ْن ُيَب ِّد َل ِديَن ُك ْم َأ ْو اد] (غافر .)٢٦ :واتة :بةِراسيت ض ا ْلَف َس َ َأ ْن ُي ْظِهَر فيِ الأَْ ْر ِ من دةترسم كة دينةكةتان -بةرنامةي ذيانء رَيبازتان- بطؤِرَيت يان بكةوَيتة خراثةكارييةوة لةم ولاَ تدا! مةطةر ئةم قسة هيضوثووضانة هيي ش��ةِرخ��وازة رقنةكان نني؟
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
ك��ة ب����ةِرووي ث��اك��ي ك��ؤم� َ �ةل��ي ح���ةقء رةوادا دةك��رَي��ن؟ مةطةر هةرهةمان ثِروثاطةندةي فريودانء قسةي لوسي خَ َ هةل َ كؤمةلي ك��اف��ران نيية لةهةموو كاتء ةلةتاندني شوَينَيكدا؟ َ بةل َي هةرهةمان وتةكاني ثَيشوون!! هةمان َ َ قسةوقسةلؤكن ..هةمان تؤمةتي ن��اِرةوان هةلوَيستء ..ه��ةم��ان ثَيناسةو دي���دن ،ه��ةرك��ات�َي��ك ض��اك��ةخ��وازيء ش����ةِرخ����وازي دةب���ةرَي���ك���ِرادةض���ن ،ئ��ةم��ان��ةي��ش دي��س��ان بةكاردةهَينرَينةوة ..كؤننابن ..ئةم تانةو بوختانانة َ لةطةل ضةرخي زةماندا دةضةرخينَ . تاغوت َدةل َيت :من ديندارترم! هةر تاغوتَيك ،كة رَيي خواويستيي نيشاندةدرَيتء ئامؤذطاريدةكرَيت ،ه��ةواو نةفسي ب��ةدك��اري ناهَيَلَيت ط��وَي��ب��ي��س�تي ه����ةق ب���َي���تء ه����ةر س���وردةب���َي���ت ل��ةس��ةر ديكتاتؤريء فريعةونَييتء خؤثةسةندييةكةي ،مةطةر نابينيت فريعةون دةي��وتَ[ :م��ا أُِري� ُ�ك� ْم ِإلاَّ َما َأَرى َوَما َأ ْهِد ُ يك ْم ِإلاَّ َسِب َ اد] (غافر .)٢٩ :واتة :تةنها ئةو الر َش ِ يل َّ رَييةتان نيشاندةدةم كة خ��ؤم دةيبينم ،خؤيشم جطة لةِرَيي سةرفرازي هيضيرتتان نيشاننادةم! َ بةل َي تاغوتان هةر رَيي سةرفرازييء ئاسودةييء بةختةوةري دةبيننء ه��ةر ئ��ةوةي��ش نيشاني ج��ةم��اوةرةك��ة دةدةن!! ديوتانة بةدرَيذايي مَيذوو تاغوتَيك راي كةسَيكي حةقخوازي بةِراست زانيبَيت جطةلةوةي خؤي هةيةتي؟! جا ئةطةر طوَييان بؤ َ خةلك بطرتايةو هَيندة خؤثةرستنةبووناية، بؤضي دةبوونة تاغوت؟ تاغوت سورة لةسةر ناِرةوايي َ لةبةرهةلستيي ب��ان��ط��ةوازي خ��واي خ��ؤيء كةللـةِرةقة ثةروةردطاري جيهانيان ،ضونكة زؤر ضاك دةزانَيت كة ئةم بانطةوازة خؤي لةخؤيدا جةنطي ريشةكَيشكردني ئةوي بةدةستةوةية ..ناهَيَلَيت شةريعةتة تةزويرةكةي مبَينَيت ..بةمةيش ت��ةخ��تء ت��ةراج��ي دةس��ةلاَ ت��ةك��ةي ه� َ �ةل��دةت��ةك�َي��ت ،بؤية بةهيض ج��ؤرَي��ك ن��اب�َي��تء نابينيت َ بةخةلكي ب��دات َبلينَ ( :ال إله إال اهلل) .. تاغوتَيك رَيطة َ مةطةر ل��ةو ك��اتء شوَينانةدا ،كة خةلكي حةقيقةتء راستَيتيي ئ��ةم شايةتومانة ن��ازان��ن َ .. دلنيان كة ئةو جةماوةرة زؤرة نازانَيت (ال إله إال اهلل) واتاي ضية؟! بؤية دلنيان َ ل��ةو ك��اتء شوَينةدا رَي���دةدةن ،ضونكة َ خةلكي هةروةك ويردَيكي زيكري سةرزوبان ،ئةو رستةية َ دةلينَ ، ئةمةيش هيض جؤرة زيانَيك لةبووني تاغوتء دةسةلاَ تي نادات ،بؤية تاغوتان هةر هةقيان بةسةر ئةوانةوة نيية، كة س��ةرزارةك��يء بَيتَيطةيشنت َ دةل�َي�نَ ( :ال إل��ه إال اهلل)، َ كؤمةلَيكي خواويسيت سةرِراست ،بةِراسيت بةآلم ئةطةر لةواتاي دينء شايةمتان تَيطةيشنت ،حةمتةن تاغوتان تةحةمولي بونيان ناكةن ..ضونكة تاغوت ئةو جةماوةرو َ خةلكةي بةخوايةتييةكي تةزوير بؤ خؤي قؤرغكردووة! بةوةي دةسةلاَ تي حاكمَيتييةكةي كة دةبوو بةطوَيرةي
شةريعةتةكةي ئيسالم بَيت ،بةفريودان يان بةزؤر بةسةر خةلكةدا سةثاندووةو َ ئةو َ خةلكةكةيشي كردؤتة كؤيلةو بةندةي خؤي( .طريق الدعوة يف ظالل القرآن /أمحد فائز). ئةمانة مةرجةكاني يةكخواثةرسيت ب��وون ك��ة زؤر بةتوندي بة (ال إله إال اهلل)ةوة ضةسثاونء دةبَيت لةهةموو كةسَيكدا كة َبلَيت( :ال إله إال اهلل) بَينةدي ،جا هةركةس ئةم مةرجانةي هَينايةدي ئةوا شايستةي بةهةشتة بةثَيي فةرموودةكان .ئةطةر كةسَيك وتي( :ال إله إال اهلل) بةزمانيء َ بةدلء كرداري ثَيضةوانة بوو ،ئةوا بةكؤِراي زانايان (ال إله إال اهلل)كةي هيض سوودينابَيت بؤي لةدواِرؤذدا ،لةدونيا سوديدةبَيت بؤي ،ضونكة مونافيقةكان ثارةدةبةخشن تةنها بؤ ريابازي -ثارةكةيان دةِروات -بةلاَ م ناوبانطَيك َ لةطةل بةدةستدةهَينن ،وة جيهاددةكةن وةك دةيانكرد ثَيغةمبةر ( )hب��ةلاَ م بؤ ريابازي ب��وو ،بةوةيش بةشة دةستكةوتي جةنطيان دةستدةكةوت ..وة خواي طةورة دةربارةي ثاشةِرؤذيشيان دةفةرموَيتِ[ :إ َّن مْ ُ الَن ِافِق َ ني فيِ ال� َّ�د ْرِك الأَْ ْسَفِل ِم َن َّ ريا] (النساء: تَد لهَُ ْم َنِص ً الن ِار َوَل ْن جَِ .)١٤٥ب��ةِراس�تي دووِرووةك������ان لةضيين ه��ةرةخ��واري ن���او دؤزةخ�������دانء ه��ةرط��ي��ز ب��ؤ ئ����ةوان ثشتيوانَيكت دةستناكةوَيت. (ال إله إال اهلل) بةرنامةي ذيانة: خواثةرسيت ..ئةمة نيوةي روكين يةكةمي شايةمتانة ك��ة عةقيدةي ئيسالمييةء ل��ةب�ِري��اري (ال إل��ه إال اهلل)دا دةردةك���ةوَي���ت ،نيوةكةيرتي ئ��ةم روك��ن��ةي��ش ل��ة (حممد رس��ول اهلل)دا دةردةك���ةوَي���ت ك��ة بريتيية ل��ةوةرط��رت�ني خواثةرستييةكة لةثَيغةمبةرةوة (.)h َ دلي ثِر ب��اوةِري موسولمَ ان ئةوةية كة ئةم رَيسايةي بةهةردوو بةشةكةيةوة تَيداضةسثيبَيت ،ضونكة هةموو بنةماكانيرتي باوةِرو روكنةكانيرتي ئيسالمةتي هةر لةم هةلدةهَينجرَينء لقء َ رَيسايةوة َ ضلي ئةون ..باوةِرهَينان بةخوا ،كتَيبة ئامسانييةكان ،ثَيغةمبةران ،رؤذي دوايي، خيرَ و شةِري قةزاو قةدةر ،نوَيذ ،رؤذوو ،زةكات ،حةج، هةروةها سزاكانء سنووري ح��ةرامء ح��ةلاَ َل ،س��ةوداء َ مامةلةي بازاِر ،رَيسادانانء تةوجيهاتة ئيسالمييةكان، هةرهةموويان لةسةر رَيساي خواثةرسيت دادةمةزرَين. سةرضاوةي لَيوةرطرتنيشيان ثَيغةمبةرةكةي خواية ()h َ كؤمةلطةي موسولمَ انيش ئةوةية كة ئةم رَيسايةو و بةس، َ هةموو لقء ضلةكاني تَيدادرةوشابَيتةوة ،ضونكة مومكني َ َ بةكؤمةلطةي ئيسالمي دابنرَيت كة كؤمةلطةيةك نيية هيض ئةم رَيسايةي تَيدا نةدرةوشابَيتةوة. شايةمتان (ال إله إال اهلل و حممد رسول اهلل) بناغةي ت���ةواوي ب��ةرن��ام��ةي ذي��ان��ة ك��ة ه��ةم��وو ذي��ان��ي ئوممةتي موسولمَ اني لةسةر دادةم��ةزرَي��ت ،ئةستةميشة ذياني ئيسالمي بَيتةكايةوة ثَيشئةوةي ئةو رَيساية ضةسثيبَيت
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
19
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
..هةروةها ئةستةميشة ذيانَيك كة لةسةر رَيسايةكيرتي غةيري ئةو رَيساية دروستبووبَيتء ئيسالمييش بَيت! ت��اك��ةك��ان م��وس��ولمَ ��ان��ن ،ب���ةلاَ م دةس��ةلاَ ت��ي حوكمِرانيئيسالمي نيية .-ديسان ه��ةر زؤر ئةستةميشة ذياني ئيسالمي لةسةر رَيسايةكيرت يان ضةند رَيسايةكيرتي شانبةشاني (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل) دامبةزرَيت، َ مـــةحـــالــة. خواي طةورة دةفةرموَيتِ[ :إِن الحْ ُ ْك ُم ِإلاَّ للِهَِّ َأ َم��ر َألاَّ ِّين ا ْلَق ِّي ُم َو ِلك َّن َأ ْكَثَر َّ اس لاَ َت ْع ُب ُدوا ِإلاَّ ِإ َّي��ا ُه َذِل� َ�ك الد ُ الن ِ َي ْعَل ُم َ ون] (يوسف .)٤٠ :وات��ة :حوكمكردن تةنها هيي خواية كة فةرمانيداوة نابَيت جطة لةو هيضيرت بثةرسنت ئةوةيش ديين راستء درووستة. َ َ َ َ َ �اع الر ُسول فق ْد أط� َ هةروةها دةفةرموَيتَ[ :م� ْ�ن ُيِطِع َّ َ اللهََّ] (النساء .)٨٠ :واتة :ئةوةي طوَيِرايةليي ثَيغةمبةر ( )hبكات ،ئةوا طوَيِر َ ايةليي خواي كردووة .لةم بِريارة ربو كاريطةرةوة ضةند َ خالَيك وةردةطريَيت كة كورتء بن ِ َ ثَيويستة هةلوَيستماني -دةربارةي كَيشة سةرةكييةكاني حةقيقةتي ئةم دينةو بزووتنةوة واقيعييةكةي ئيسالمي- َ كؤمةلطةي موسولمَ اني لةسةر دامبةزرَيت كة سرووشيت ثَيدةناسينةوة. َ يةكةم دي���اردةي ناسينةوةي سرووشيت كؤمةلطةي َ كؤمةلطةية موسولمَ ان ،بريتيية ل��ةوةي كة دةبَيت ئ��ةو ل��ةه��ةم��وو ك��اروب��ارَي��ك��ي��دا ل��ةس��ةر رَي��س��اي خ��واث��ةرس�تي دامةزرَيتء ئةو جؤرة ثةرستنةي كة شايةمتان (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل)ي تَيدادةردةكةوَيت ،ئةم ثةرستنةيش ل��ة :ب�يروب��اوةِر ،درومش��ي ثةرسنت وةك :ن��وَي��ذ ،رؤذوو، قوربانيكردنء...تاد .وة ياساو شةريعةتدا دةردةكةوَيت. )1ئةو كةسةي باوةِري بةتةنهايي خواي طةورة نةبَيت، ئةوا بةبةندةي خواي تاكء تةنها ناذميرَ رَيت .خواي طةورة ال اللهَُّ لاَ َت َّتِخ ُذواِإلهََينِْ ْاثنَينِْ ِإ مََّ [وَق َ ُوِإل ٌه نا هَ دةفةرموَيتَ : لأْ َ َ َ ض َول ُه َو ِ او ِ ون َ .ول ُه َما فيِ َّ اح ٌد َفِإي َ َّاي َفا ْرَه ُب ِ السَم َ ات َوا ْر ِ للهَّ ُ َ َّ َ َ َ الد ُ اصبًا أفغيرَْ ا ِ تتق َ ون] (النحل .)52-51 :واتة: ِّين َو ِ بِرياري بووني دوو خوا مةدةن ،ضونكة خوا يةكةو هةر لةمنيش برتسن ،خوا ئةو زاتةية كة خاوةني ئامسانةكانء زةوييةء هةرضيش تَييانداية ،حوكم تايبةتة بةوةوة ،ئايا ئَيوة غةيري خوا دةثةرسنت؟! )2ئ��ةو كةسةي درومش��ة ثةرستنةكان لةبةرخاتري يةكَيكيرت جطة لةخوا بكات ،ئةوا بةبةندةي تاكوتةنهاي خ��وا ن��اذم� رََي�رَي��ت ،خ��واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��تُ [ :ق� ْ ��لِإ َّن ال َ ني ()١٦٢ م ِاتي للِهَِّ َر ِّب ا ْلَع مَِ َ صلاَ ِتي َو ُن ُسِكي َومحَ ْ َي َ اي َومََ ُ َ َ َ َ مْ ُ ُ َ َ َ َ ُ ِك أِم � ْرت َوأن��ا أ َّول ال ْسِلِم َ ني (])١٦٣ لاَ شِريك ل ُه َوِبذل األن��ع��ام .وات��ةَ :بل َي نوَيذو ثةرستنمء ذي��امنء م��ردمن بؤ َ هاوةلي نيية، خواي ثةروةردطاري جيهانييانة ،كة هيض لمَ وافةرمامنثَيدراوةء منيش يةكةمني موسو امن. 20
)3ئةو كةسةي ياساو شةريعةت لةيةكَيكيرتي غةيري َ وةربطريء لةغةيري ئةو رَيطةيةوة وةربطرَيت كة خواوة خوا خؤي ثَييطةياندووين كة رَيطةي ثَيغةمبةرةكةيةتي ( )hئ���ةوا ئ��ةو ك��ةس��ة ب��ةب��ةن��دةي خ���واي ت���اكء تةنها ّين َما مَ ْ ناذميرَ َ ل َي ْأَذن ريَ[ :أ ْم لهَُ ْم ُشَرَكا ُء َشَرعُوا لهَُمِّم َن ِ الد ِ ِبِه َّ اللـهُ] (شورى.)21 : َ واتة :يان َ هاوةلي واي هةية ،كة ياساو هةلبةتة خوا شةريعةتيرتي بؤ ئ��ةوان دان���اوة ل��ةو ب��واران��ةدا ،كة خوا َ الر ُس ُ ول َف ُخ ُذو ُه َوَما َنَها ُك ْم [وَما آَتا ُك ُم َّ مؤلةتيثَينةداونَ : َع ْن ُه َفانَتهُوا] احلشر.)7 :وات��ة :ثَيغةمبةر ( )hضيتان َ بةرهةلستيي ضيشي ريازيية ،وةريبطرن، بؤ دةهَينَيتء ثَي ِ لَيكردن ،وازيلَيبهَينن. َ َ كؤمةلطةي موسولمَ ان ئاوا دةبَيت ..ئةو كؤمةلطةيةي ك��ة تةنها خ��وا دةث��ةرس��ت �َي��ت ،ئ��ةوةي��ة ك��ة دةب �َي��ت ئةو خ��واث��ةرس��ت��ي��ي��ةي ل��ةه��ةم��وو ش��ت �َي��ك��دا دةرب���ك���ةوَي���ت: ل���ةب�ي�روب���اوةِرو ه��ةس��ت��وه��ؤش��ي ت��اك��ةك��ان��ي ،ل��ةدرومش��ي َ كؤمةلكارييةكانيدا . . ثةرستنةكاني ،لةياساو ريسا هةريةك اليةن لةم اليةنانة ،دوابكةوَيت يان لةسةر بناغةي خواثةرسيت دانةمةزرَيت ،ئةمة ئةوة دةطةيةنَيت كةهةموو س��رراوةت��ةوة، ئيسالم الدراوةو هةموو ئيسالم لةبووندا ِ ضونكة روك�ني يةكةمي ئيسالم كة (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل)ةكةية السةنطبووة. كة ومتان :خواثةرسيت لةبريو ب��اوةِردا دةردةكةوَيت، دةب�َي��ت ئ��ةوةي��ش ب��زان�ين ك��ة داخ��ؤ ب�يروب��اوةِري ئيسالم ضييةو ضؤنة؟ * بريوباوةِر :بريتيية لةو هةستوهؤشةي سةرئةجنامي وةرطرتين حةقيقةتةكاني عةقيدة لةسةرضاوة خواييةكةوة دروستدةبَيت كة لةبريو ئيدراكي مرؤظدا ثةيدادةبَيت، ئةوجا بةطوَيرةي ئ��ةوة م��رؤظ هةست بةحةقيقةتي خوا َ لةطةل دةطوجنَينَيت ،هةروةها دةكاتء بريوهؤشي خؤي هةست بةحةقيقةتي ئ��ةو ط��ةردوون��ة دةك���ات ك��ة تَييدا دةذي- ،دي��ارو نادياري -هةروةها هةست بةحةقيقةتي ئةو ذيانة دةكات ،كة ئةم سةر بةوة -لةديارو نادياردا- ه���ةروةه���ا ه��ةس��ت��ك��ردن ب��ةح��ةق��ي��ق��ةت��ي خ���ؤي . .وات���ة: حةقيقةتي خودي مرؤظ ..ئينجا لةسةر بناغةو بةطوَيرةي َ لةطةل خوا دةطوجنَينَيت تةوجيهاتي بريوباوةِري رةفتاري بةشَيوةيةك كة خواثةرسيت تَيدادةربكةوَيتء رةفتاري َ َ كؤمةلء لةطةل ط��ةردوونء جيهاني زي��ن��دةوةرانء تاكء دام���ودةزط���اي م��رؤظ��اي��ةت��ي دةط��وجن�َي��ن�َي��ت ،بةشَيوةيةك ك��ةه��ةم��وو س���ةرض���اوةو ئ��ةص�َ�ل �َي��ك��ي ل��ةدي��ن��ةك��ةي خ��وا وةردةط����رَي����ت -ب����ةو رَي��ط��ةي��ةي ك��ة ث �َي��غ��ةم��ب��ةر ()h رايطةياندووة -تا خواثةرسيت تَيدابضةسثَيت .. ئ��ةو ب�يروب��اوةِرة ب��ةم ج��ؤرة هةموو ضاالكييةكي ذيان دةطرَيتةوة ،ئةمة بوو راظةي ئايديؤلؤذيي ئيسالمي.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي واتاو جؤرةكاني يةكخواثةرسيت
َ كؤمةلطةي موسولمَ ان ئةطةر بِريار لةسةر ئةوة درا كة َ ئاوادةبَيت ..دةبَيت بزانرَيت ئايا ضؤن ئةو طؤمةلطةية ثَيكدَيتء رَيبازي ئةو ثَيكهاتنة ضؤنة؟ َ َ َ كؤمةلطةية كاتَيك ثَيكدَيت كة :كؤمةلَيك خةلك ئةو بِرياردةدةن ،كة ثةرستين تةواويان بؤ خوا بَيتء بةس، بةهيض جؤرَيك هيض ثةرستنَيكيان بؤ غةيري ئةو نةبَيت ..نة لةبريوباوةِرياندا نة لةدرومشي ثةرستنياندا ،نة َ كؤمةلة دةبَيت لةياساو سيستمي حوكمياندا .ئةوجا ئةو بكةوَيتة رَيكخستين هةموو طؤشةيةكي ذياني بةطوَيرةي َ كؤمةلة ئةو بناغة تايبةتييةي خواثةرسنت ..دةبَيت ئةو وي����ذدانء َ دلء دةروون��ي��ان ثاكبكةنةوة ل��ةب��اوةِرك��ردن بةخوايةتيي هةرشتَيكيرتي غةيري خوا –ئةو شتةيش َ ل��ةط��ةل خ���وا ب �َي��ت ي���ان ك��ةم�تر ل���ةو -دةب��َي��ت درومش���ي ثةرستنةكانيان ثاكبكةنةوة لةوةي لةبةرخاتري هةرشتَيك َ لةطةل خوا يان كةسَيك غةيري خوا بكرَيت -ئةوشتةيش بَيت يان كةمرت لةو -هةروةها دةبَيت ياساو شةريعةتيان ل��ةوة ثاكبكةنةوة ك��ة لةغةيري خ��وا وةري��ب��ط��رن ،ج��ا ض حوكمي ي��اس��او رذيمَ �َي��ك بَيت شانبةشاني تةعليماتي َ وةربطريي ،ض هةر ياساو رذيمَ َيكيرت شةريعةتةكةي خوا َ وةربطرييء ئيسالم خبرَيتة الوة ،تةنها ئةو كاتةيش ئةو لمَ َ َ َ كؤمةلة بةموسو ان دةدرَينة قةلةمء ئةو كؤمةلطةيةي ئةو َ َ بةكؤمةلطةي موسولمَ ان دادةنرَيت. كؤمةلة دروستيدةكةن َ َ لةخةلكي بينَ ء بِرياربدةن كؤمةلَيك بةلاَ م ثَيشئةوةي كةتةنها خ��وا -ب��ةو شَيوةيةي باسكرا -بثةرسنت ئةوة ب��ةم��وس��ولمَ ��ان ن��ادرَي��ن��ة ق� َ ��ةل���ةم ،ه���ةروةه���ا ث�َي��ش��ئ��ةوةي ك��ؤم� َ �ةل �َي��ك��ي وا ذي��ان��ي خ��ؤي��ان ل��ةس��ةر ب��ن��اغ��ةي خ��وا َ كؤمةلطةي موسولمَ انيان ثَينايةتة ثةرسيت رَيكبخةن، كايةوة ،ضونكة يةكةمني رَيسا كة ئيسالمةكةي لةسةر َ كؤمةلطةي موسولمَ اناني دام���ةزراوة ،ئةوةية كةدةبَيت لةسةر بنياتبنرَيت كة (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل)ية َ كؤمةلَيكدا بَيتةدي دةبَيت بةهةردوو بةشةكةيةوة لةذياني ..ك��ةواب��وو ثَيشئةوةي بري ل��ةدام��ةزران��دن��ي سيستةمي َ كؤمةلطةي موسولمَ ان كؤمةآليةتيي ئيسالميء ثَيكهَيناني –كة ل��ةس��ةر ب��ن��اغ��ةي ئ���ةو سيستةمة دادةم����ةزرَي����ت- َ بايةخبدري بةِرزطاركردني بكرَيتةوة ،ثَيويستة يةكةجمار َ كؤمةلةكة لةثةرستين غةيري خوا، ويذداني ئةنداماني لةهةرشَيوةيةكدابَيت لةو شَيوانةي بامسانكردن -ثاشان دةبَيت ئ��ةو ئةندامانةي ويذدانيان لةثةرستين غةيري َ لةكؤمةل (اجلماعة)يةكي موسولمَ اندا خوا رزطاركردووة- َ ك��ؤب��ب��ن��ةوة ..ئينجا ل��ةم ك��ؤم��ةل��ةي��ةي ئةندامةكانيان ويذداني خؤيان لةثةرستين غةيري خوا رزط��ارك��ردووة لةبريوباوةِرو ثةرسنتء ياساو وةرطرتنياندا -دةشَيتَ كؤمةلطةي ئيسالمي ثَيكبهَينرَيت ،ئةو كاتةيش هةركةس َ كؤمةلطةيةدا ب��ذيء هةركةس رازيبوو كة ويسيت ل��ةو
َ كؤمةلطةيةي بةعةقيدةو ثةرسنتء ياساو شةريعةتي ئةو َ لةسةر بناغةي خواثةرسنت دام��ةزراوة ،يان بلَيني كة (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل)ي تَيداضةسثَينراوة ،دَيتء َ كؤمةلطةيةوة. دةضَيتة ريزي ئةنداماني ئةو لمَ َ دروستبووني يةكةمني كؤمةلي موسو ان كة يةكةمني َ كؤمةلطةي موسولمَ اني لَيثَيكهات ،بةو شَيوةيةبوو ..بؤية َ كؤمةلَيكي موسولمَ انء ثَيكهاتين دروستبووني هةموو لمَ َ كؤمةلطةيةكي موسو ان ،هةر دةبَيت بةو شَيوةية هةموو بَيت. لمَ َ َ كؤمةلطةي موسو ان لةوةوة بنياتدةنرَيت كة خةلكي _ض تاك بن ض كؤ _ لةثةرستين غةيري خواوة بطةِرَينةوة بؤ ثةرستين خواي تاكء تةنهاي بَي َ هاوةل ،هةروةها لةوةوة ثَيكدَيت ئةم جؤرة تاكء كؤيانة بِرياردةركةن كة دةبَيت حكومةتَيكي خؤيان هةبَيت تا سةرثةرشتيي كارةكاني ذيانيان بكات كة لةسةر بناغةي ئةو ثةرستنة تايبةتيية َ كؤمةلطةيةكي دامبةزرَيت ،ئةو كاتة لةدايكبوونَيكي نوَيي َ ن� َ لةكؤمةلطة جاهيلييةكةوة �وي دَي��ت��ةك��اي��ةوة ،ك��ة ه��ةر لاَ طوَيزراوةتةوةء ئَيستا ئةم وا رووبةِروويبؤتةوة ،بة م عةقيدةيةكي ن� َ ��ويء سيستمَيكي ن��وَي��ي ذي���ان ،لةسةر بناغةي ئةو عةقيدةية دامةزراوة كةبريتيية لة بِرياري( :ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل). َ لةوانةية ئةوكاتة –ي كة كؤمةلطةي ئيسالمي ثَيكدَيت- َ كؤمةلطة جاهيليية كؤنةكة ،بةهةموو ئةندامةكانييةوة َ كؤمةلطة ئيسالميية ن��وَي��ي��ةك��ةوة يان بَينة نَيو ري��زي لمَ َ َ لةوانةية ثةميان لةطةل كؤمةلطة موسو انة نوَييةكة ببةسنت ،لةوانةيشة بةربةرةكانَييبكةن ،ئةطةرضي ضةند وةخ��ت��ة م �َي��ذووي رَي��ب��ازي خ��واوي��س�تي ه���ةرواب���ووة ،كة َ َ لةطةل كؤمةلطةي جاهيلي ب���ةردةوام جةنطي سةخيت َ كؤمةلطةي موسولمَ اندا ك��ردووة لةهةموو قؤناغةكاني َ كؤمةل_ هيرَ شي دروستبوونيدا _ ض تاك تاك بووبن ض َ طةورةطةورةي هَيناوةتة سةر ثَيشِرةواني ئةم كؤمةلطة ن��وَي��ي��ة ،ئ���ةم ناكؤكييانةيش ك��ةب��ةدرَي��ذاي��ي م �َي��ذووي ب��ان��ط��ةوازي ئيسالمي رووي���ان���داوة ،ه��ةر ل��ةس��ةردةم��ي نوحةوة (سةالمي خواي لَيبَيت) تا سةردةمي موحةممةد َ ( )hبَيجياوازي ،شتَيكي َ كةكؤمةلطة بةلطةنةويستة نوَييةكةي موسولمَ انان ن��ة دادةم���ةزرَي���تء ن��ة ب�ِري��اري بوونيشي دةدرَيتء دانيثَيدادةنرَيت ،تا نةبَيتة خاوةني هَيز ..هَيزي بريوباوةِر ،هَيزي خووِرةوشتء ورة بةرزي، َ كؤمةلكاريء هةموو جؤرة هَيزي رَيكخسنتء بونيادي لمَ َ كؤمةلطة موسو انة دةطةيةنَيتة ئةو هَيزةكانيرت ،كة ئةو َ َ ئاستةي بتوانَيت بةسةر كؤمةلطةي جاهيليدا زالبَيت، ي��ان ه��ةر هيض نةبَيت هَيزَيكي واب �َي��ت ت��وان��اي ئ��ةوةي َ كؤمةلطةي جاهيلي رابطرَيتء هةبَيت كة ت��ةوذمء تيين َ بةرهةلستييبكات ( .معامل يف الطريق /سيد قطب).
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
21
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ َ َ بنةماكاني ديدو هةلويست وةرطرتن كر َيكار
بةشي يةكةم
ثابةندبوون بةقورئانء سوننةتةوة ،طرنطرتين سيماو َ كؤمةلكاريي رةس��ةنء خؤسازدانَييت ،ضونكة جةوهةري َ كؤمةلء بزاوتَيكي ئيسالمي بةطوَيرةي تَيطةيشنتء هةموو ثابةنديي سةركردايةتييةكةي ب��ةق��ورئ��انء سوننةتء ئةوانةي ثابةندييان ثَييانةوة هةيةو بةهةندوةرطرتنيان بؤيان هةية ئاِراستةي ئةندامانيان دةك��ةنء وزةكانيان بؤ ئاماجني ش��ةرع ب��ةط��ةِردةخ��ةن ،زان�ينء ثابةندبووني سةركردةو ئةندامانيش بةقورئانء سوننةتةوة ،تاقة زامنة دواي خ��واي ث��ةروةردط��ار ..بؤ الس��ةن��طء الِر َي نةبوون. ئ��ةو ك��ؤم� َ �ةلء بزاوتانة كةمنني كة بةبةرنامةي ئيسالمء حوكمي ش��ةرع َ خةلكيان ك��ؤك��ردةوةو دواي زؤرب���وونء ثةلوثؤهاويشنت -يان دةركةوتنء هةندَيك دةستكةوت- ب��ةرن��ام��ةو ئ����الاَ و س�ترات��ي��ذي��ي��ةك��ةي��ان ط�����ؤِري ،ت��ةن��ان��ةت نةبوونة (تةبليغي سياسي)يش! ..بؤية بةِراست زاننيء ش���ارةزاب���وونء ثابةندبووني ه��ةم��وو موسولمَ انَيك ،بةم ئوصوليانةي كة ديدو َ َ هةلوَيستمانة –كة بنةما سةرةكيية مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةتن -لةكاريطةرترين َ َ كؤمةلكارييء جورئةتي شاهيديدانء خالي س��ازدان��ي بزاوتي دامةزراندنةوةي دارولئيسالمةكةمانة ..هةرجؤرة خةمساردييةك لةخوَيندنء ثابةندبوون ثَييانةوة ،درزو كةلينَ ء َ قليشي دذوار ،لةمةنهةجء ثةيكةري رَيكخسنتء رَي���ب���ازي س�ترات��ي��ذمي��ان��دا دروس���ت���دةك���اتء ل��ةل��وت��ك��ةي حَ بؤخواسولانةوة ،داماندةبةزَينَيتة ثابةندييء دينداريء َ سةوداومامةلةي تةنازولء ناو مةزاختانةي موساوةمةو بةزيويي ثاشةكشةوانان ..ئةوسايش رةن��جء خوَيين ع���ةزي���زامن���ان ل���ةدةس���ت���دا ن��ام �َي��ن �َي��تء الِريء ن��اح��ةزو بةكرَيطرياوان ،دةبنة خاوةنيء ئَيمةيش رةنج بةخةساريي دونياو ضاوشؤِريي قيامةمتان بؤدةمَينَيتةوة ..خوانةكات.. َ ضةثةل دةِروات ،سيستمَيكيرتي سيستمَيكي عةلةمانيي ض��ةث� َ �ةل�تر ب��ةن��اوَي��ك��ي ئيسالميء درومش �َي��ك��ي ت��ةزوي��ري �يء ل��ةس��ةر ئ�َي��س��كء ثروسكي ئيسالمييانة دَي��ت��ةث �َي��ش� َ لاَ شةهيدانء زام��ي بريندارانء ثةككةوتووان ،قة يةكيرت ب��ؤ ك��وف��ري دةرةك����ي دادةم���ةزرَي���ن���َي���تء ج��ط��ةرس��وت��اوو كؤستكةوتوو هةناسةساردةكانيش ،هيضكةس نابَيت الب��ك��ات ب��ةالي��ان��ةوة َ .. ئاقليش ئ��ةو كةسةية ك��ة رةجن��ي 22
فةرهاديي َ خةلكانيرتي ضاولَيبَيت!! ثابةندبوون ب��ةق��ورئ��انء سوننةت؛ دي��دو َ هةلوَيسيت ئةهلي س��ون��ن��ةتء جةماعةتة ك��ة ك��ؤم� َ �ةل��ة س��ةرف��رازةك��ة (ال��ف��رق��ة ال��ن��اج��ي��ة)ن ك��ة ل��ةف��ةرم��وودةك��ةي ثَيغةمبةري خ��وادا ( )hهاتووة“ :إن هذه األمة ستفرق على إحدى 1 وسبعني فرقة ،كلها يف النار إال واح��دة ،وهي اجلماعة”. َ كؤمةل، واتة :ئةم ئوممةتةيش دابِردةبَيت بؤ حةفتاويةك هةموويان دؤزةخيني جطة لةيةكَيكيان كة (اجلماعة)ية. َ لةعةبدولآلي ك��وِري ع��ةروةوة (خوا ترمزيش بةمةرفوعي َي�َي��ت��ةوة ،ثَيغةمبةري خ��وا ()h لَييانِرازيبَيت) دةي��ط� رَِ دةيفةرموو« :ليأتني على أميت ما أتى على بين إسرائيل حذو النعل بالنعل حتى إن كان منهم من أتى أمه عالنية لكان يف أميت من يصنع ذلك وإن بين إسرائيل تفرقت على ثنتني وسبعني ملة وتفرتق أميت على ثالث وسبعني ملة كلهم يف النار إال ملة واحدة قالوا ومن هي يا رسول اهلل قال ما أنا عليه وأصحابي» 2.واتة :هةرضي بةسةر بةنوئيسرائيل (جولةكةكان)دا هاتووة بةسةر ئوممةتةكةي منيشدا دَيت، شوَينثَيي نةعل لةشوَينثَيي نةعلدا دادةنرَيت! تةنانةت َ لةطةل دايكي خؤي ئةطةر يةكَيك ل��ةوان بةئاشكرا زينا بكات ،لةم ئوممةتةي منيشدا كةسي وا ثةيدادةبَيت كة َ كؤمةلةوة، واب��ك��ات .بةنوئيسرائيل ب��وون بةحةفتاودوو َ كؤمةلةوة ،هةر بةحةفتاوسي ئوممةتةكةي منيش دةبَيت َ هةموويشيان دةضنة ئاطري دؤزةخةوة يةكَيكيان نةبَيت. َ كؤمةلة كامةية ئةي ثَيغةمبةري خوا ()h؟ وتيان :ئةو َ كؤمةلةيانة لةسةر ئةو بةرنامةيةن كة ئةمِرؤ فةرمووي :ئةو منء ياوةرامن لةسةرين. َ كؤمةلة سةرفرازةكة هةرئةوةية هةردوو ماناكة يةكة، ك��ة شوَينكةوتووي ئ��ةو رَي��ب��ازةي��ة ك��ة ثَيغةمبةري خوا ()hء ي���اوةران���ي ب���ةِرَي���زي ل��ةس��ةري��ب��وون ،ئ��ةوان��ي��ش َ كؤمةلة هةقناسةكةن كة ئةبوشامة لةكتَييب (احل��وادث البدع)دا فةرموويةتي“ :هةركاتَيك فةرمانَيك هاتة ثَيش ب��ؤض��وون��ة ري���زي (اجل��م��اع��ة)ء ث�َي��وةث��اب��ةن��دب��وون��ي ،ئ��ةوا مةبةست لةثابةندبوون ،شوَينكةوتين خ��ودي حةقة ،با ثابةندو شوَينكةوتووانيشي كةمنبء ثَيضةوانةكارانيشي زؤر ،تةماشاي زؤرينةيةك ناكرَيت كة بيدعةضنيء دواي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَويَست وةرطرتن
سةردةمي ياوةران ثةيدابوون”. عةمري كوِري مةميوني ئةزةدي دةفةرموَيت“ :لةيةمةنةوة ه��اوِرَي��ي��ةت��ي م��ةع��ازم ك��رد ،ل�َي��ي��دوورن��ةك��ةومت��ةوة ت��ا ئةو ساتةي لةشام بةخاكمسثارد ،ثاش ئةويش شةرعناسرتين َ عةبدولآلي ك��وِري كةسم ط��رتء لةخزمةتيدا مامةوة كة ريازيبَيت) ،طويمَ لَيبوو دةيفةرموو: مةسعود بوو (خوا لَي ِ (ع��ل��ي��ك��م ب��اجل��م��اع��ة ف���أن ي��د اهلل م��ع اجل��م��اع��ة) -وات����ة: َ لةطةل ب��ةج��ةم��اع��ةت��ةوة ثابةندبن ،ضونكة دةس�تي خ��وا جةماعةتداية .رؤذَيكيش طويمَ لَييبوو دةيفةرموو( :س ُيلى عليكم والة ،ي��ؤخ��رون ال��ص�لاة ع��ن م��واق��ي��ت��ه��ا ،فصلوا ال��ص�لاة مليقاتها ،فهي الفريضة ،وص��ل��وا معهم فإنها لكم نافلة) -وات���ة :كاربةدةستانَيك دةب��ن��ة بةرثرستان ك��ة ن��وَي��ذةك��ان لةكاتي خؤياندا ن��اك��ةنء دواي��ان��دةخ��ةن، ئَيوة نوَيذي خؤتان لةكاتةكاني خؤياندا بكةن ،بةوةيش ف��ةرزةك��ةت��ان بةجَيدةهَينن ،ل��ةط� َ �ةل ئةوانيشدا نوَيذةكة بكةنةوة ،ئةوة بؤ ئَيوة بةسوننةت هةذماردةكرَيت .-ومت: ئ� َ �ةري ي��اوةران��ي موحةممةد ( )hمن تَيناطةم ضؤمنان ئ��اِراس��ت��ةدةك��ةن .ف���ةرم���ووي :ب��ؤض��ي؟ ض��ي ب����ووة؟ ومت: َ كؤمةلكارييم ثَيدةدةيت كةثَيوةي فةرماني ثابةندمبء هانيشمدةدةيت لةسةري ،كةضي دواتر دةفةرموَيت :نوَيذةكةي خؤت بةتةنها بكة! ئ��ةوةي��ش ف��ةرزةك��ةي��ة ،ل��ةط� َ �ةل ئ��ةوان��دا ب��ةج��ةم��اع��ةت بيكة ،حوكميشي سوننةتة! َ ئ���ةري ع��ةم��ري ك���وِري م��ةمي��ون، ف���ةرم���ووي: وامدةزاني َ ئاقلرتين كةسي ئةم ناوضةيةيت، دةزانيت جةماعةت ضيية؟ ومت :نا ،فةرمووي: زؤري����ن����ةي ج���ةم���اع���ةت���ي خ� َ ��ةل���ك���ي ل��ةس��ةر (جةماعةت) نةماون! جةماعةت ئةوةية :كة ل��ةس��ةر ح��ةق بيت ب��ا بةتةنها ه��ةر خؤيشت بيت». لةِريوايةتَيكيرتدا هاتووة( :فضرب علىفخذي وقال :وحيك ،أن مجهور الناس فارقوا اجلماعة ،وأن اجلماعة ما وافق طاعة اهلل عز وج��ل) .وات��ة :كَيشاي ب��ةِرامن��داء فةرمووي: داماو ،جةماوةري َ خةلكي لةِريزي (جةماعةت) َ لةطةل ةكةدا نةماوة ( ..جةماعةت) ئةوةية كة طوَيِر َ ايةليي خواي طةورةداية. نةعيمي ك��وِري حةمماديش دةفةرموَيت: (يعين :إذا فسدت اجلماعة ،فعليك مبا كانت عليه اجلماعة قبل أن تفسد ،وإن كنت وحدك، فإنك أنت اجلماعة حينئذ) 3.وات��ة :مةبةست كؤمةلة َ َ خةلكةكة لةِرَيبازةكة لةوةية ئةطةر الياندا ،تؤ ثَييةوة ثابةندبة ،وةكو ئةو كاتةي هةموواني لةسةربوون ثَيش الدانةكةيان ،با
بةتةنهايش بيت ،ئةو ساتة تؤ (جةماعةت)يت. ئيمام بوخاري لةعيمراني ك��وِري حةصينةوة (خواَي�َي��ت��ةوة ك��ة ثَيغةمبةري خ��وا ()h يرازي��ب�َي��ت) دةي��ط� رَِ ل�َي� ِ دةيفةرموو« :خري أميت قرني ،ثم الذين يلونهم ،ثم الذين يلونهم ،قال عمران :فال أدري ذكر بعد قرنه قرنني أو ثالثا، ثم إن بعدكم قوما يشهدون وال يستشهدون ،وخيونون واليأمتنون ،وينذرون واليفون ،ويظهر فيهم السمن» .واتة: باشرتين س��ةردةم سةردةمةكةي منة ،ثاشان سةردةمي ئةوانةي بةدوايدا دَين ،ثاشان ئةوانةي بةدواياندا دَين. عيمران دةفةرموَيت :نازامن دواي سةردةمةكةي خؤي دوو سةردةميرتي باس فةرموو يان سيانة ،ثاشان فةرمووي: َ خةلكانَيك دواي ئَيوة دَين بَيئةوةي ثَييانبوترَيتء بَيئةوةي ش��اي��ةت�بن ،ش��اه �َي��دي��دةدةن ،خيانةتدةكةنء دةستثاكي ناثارَيزن ،نةزر لةخؤدةطرنء نايبةنةسةرَ ، قةلةوييشيان لةناودا بلاَ ودةبَيتةوة. مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت هةر مةنهةجةكةي ثَيغةمبةري خوا ()hو ياوةراني بةِرَيزَييت ،كة تا رؤذي قيامةت باشرتين نةوةي ئةم ئوممةتةن (خوا لَييانِرازيبَيت)
كاتَيك د َ ةل ي َ ي ن: ئ ة م دي ن ة شةريعةت ة حةقةكةي خواي طةورةي ة، ما نا ي و اي ة با و ة ر ِ مانواية كةغةير ي ئةم دينة هةموو دينء َ ديدَيكيتر ناهةقييةو باتلء طوم ر اي ي ة، ِ ه ة ر ك ة س ي َ ك رَيبازَي ك ي ت ر ي غ ةي ر ي ئ ي سالم بؤ سة ر ف را ز ي ب َ ط ر ي ت ةب ة ر، حةتمة ن ن ش و س ت ي ب ة س ة ردادَيتء َ وَيلدةبَيت.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
23
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَويَست وةرطرتن
..طرنطيي زانيين ئ��ةم مةنهةجةو فةرزَيتيي فيرَ بووني لةوةداية كة دةزانني ئةم ئوممةتة ثاش كؤضيدواييكردني ثَيغةمبةري خوا ( )hدةستةو تاقمي زؤري لَيجودابؤوة، َ كؤمةلَيك جياوازي لَييةوة ثةيدابوو ،كة لةسةر رَيي هةر يةكَيكيان شةيتانَيك دانيشتووةو َ خةلكي بانطهَيشتدةكات َ َ كؤمةلةيش كؤمةلةي الي خ��ؤي ،ه��ةر بؤ دي��دو راي ئ��ةو رَي���س���او ش���َي���وازي ت��اي��ب��ةت��ي ب��ؤ ت �َي��ط��ةي��ش�تنء ش �َي��وةي َ كؤمةلكاريي خؤي داِرش��ت��ووةو ثابةندبوونء بانطةوازو هةريةكةيان بةشَيوازَيكي سةربةخؤ ئيستيدالل دةكات، كؤمةل َ َ خةلك لةسةر مةنهةجي ثَيغةمبةري خوا تةنها يةك َ ()hو رَيباز (ديدو هةلوَيست)ي ماوةتةوة كة بريتيية لةو َ كؤمةلة سةرفرازة (الفرقة الناجية)ي كة بامسانكرد. ل��ةوةوة رووندةبَيتةوة كة سةرفرازيي دنياو قيامةتي موسولمَ اني س��ةرِراس��تء دي��ن��دار ،ل��ةزان�ينء ف� رََي�ب��وونء ثابةندبوونيداية بةو مةنهةجء رَيبازو بنةماو رَيسايانةوة. ت[:وَأَّن َهَذا ِصَر ِاطي ُم ْسَتِقي ًما خواي طةورة دةفةرموَي َ �س� ُب� َ�ل َف�َت�َف�َّ�ر َق ِب� ُ�ك� ْم َع� ْ�ن َسِب ِيلِه] َف��اَّت�ِ�ب� ُع��و ُه َوال َتَّتِبعُوا ال� ُّ (األن��ع��ام .)١٥٣ :وات��ة :ئ��ا ئةمة رَي��ب��ازة راس��ت��ةك��ةي منة دةشوَينيكةون ،شوَيين رَيضكةكان مةكةون كة لةِرَيبازي خوا دوورتاندةخاتةوةو تةفرةقةتان تَيدةخات. ريوايةتي ئيبنومةسعوديش بؤ فةرموودةكة رؤشنة كة هةر لةسةر ئةم تةوةرة باسةيةء دةفةرموَيتَ« :ع ْن َعبِْد اللهَِّ الَ :خ َّط َلَنا َر ُس ُ ُود َق َ ول اللهَِّ (َ )hي ْو ًما َخ ًّطاَ ،و َخ َّط بِْن َم ْسع ٍ الَ :هَذا َسِب ُ ينِه َخ ًّطاَ ،و َخ َّط َع ْن َي َس ِارِه َخ ًّطاُ ،ث َّم َق َ يل َع ْن يمَِ ِ اللهَُِّ ،ث َّم َخ َّط ُخ ُط ً وطا َفَق َ يل ِم ْنَها الَ :هِذِه ُس ُب ٌلَ ،عَلى ُك ِّل َسِب ٍ ْطا ٌن َي ْدعُوِإَليِْهَ ،وَقَرَأ [َأ َّن َهَذا ِصَر ِاطي ُم ْسَتِقي ًما َف َّ َشي َ اتِبعُو ُه 4 َ الس ُب َل]» .واتة :ثَيغةمبةري خوا ( )hهَيلَيكي َولاَ َت َّتِبعُوا ُّ [وَأَّن بؤ كَيشاو ئةو ئايةتةي خوَيندةوة كة دةفةرموَيتَ : َهَذا ِصَر ِاطي ُم ْسَتِقي ًما َفاَّتِبعُوهُ] ثاشان ضةند خةتَيكيرتي لةماليةوة كَيشاو فةرمووي :ئةمة رَيضكةكانة لةسةر هةر رَيضكةيةك شةيتانَيكي لَييةو بانطهَيشتدةكات بؤ دؤزةخ. «فإ َّن ُه َم ْن َيِع ْ ش ثَيغةمبةري خوا ( )hدةفةرموَيتِ :ِم ْن ُك ْم َف َسيرََ ى ْ ْك ْمِب ُس َّنتيِ َ ،و ُس َّنِة خْ ُ رياَ ،فَعَلي ُ الَلَف ِاء إخِتال ًفا َكِث ً ني َبعِْديَ ،فَع ُّ ضوا َعَل ْيَها ِب َّ ين مَْ الهِْد ِّي َ اشِد َ اجذَ ،وِإيَّا ُك ْم الر ِ َّ النَو ِ 5 ُ َ ورَِ،إ َّن ُك َّل محُ ْ َدَث ٍة َضالَل ٌة» .واتة :هةركةسَيك م األ ات ث د ِ َ ْ َومحُ ُ ِ لةئَيوة تةمةني درَيذبَيت ،ناكؤكيء جياوازيي زؤر دةبينَيت، لةبةرئةوة ثابةندبن بةِرَيبازةكةي خؤمء رَيبازو رةويةي َ قةثال خةليفة ثَيطةيشتووة هيدايةتدراوةكاني دواي من، هؤشداريتاندةدةمي كة بةو رَيبازةدا بكةنء بةرينةدةن، َ نةكةونة شيت داهَينراوي نوَيوة ،ضونكة هةموو داهَينراوَيك طومِرايية ..ئةمةيش دةقَيكيرتةو ئةوة دةسةملَينَيت كة تةفرةقة دةكةوَيتة ئوممةتةوةو شاِرَيي قوتاربوونيش تةنها رَيبازةكةي ثَيغةمبةري خواية ( ،)hئةمما رَيضكةو رَيبازو َ كؤمةلة جياوازةكانيرت دي��دو بةرنامةي دةس��ت��ةو تاقمء 24
هةموويان ئاِراستةي شةيتانيء فاكوفيكي ئةون ،خواي [وَمن َيع ُ ْش طةورة ئةم حةقيقةتة ئاوا باس دةفةرموَيتَ : َعن ِذ ْكِر الرَّحمْ َِن ُنَقي ْ ِّض َل ُه َشي َ ُو َل ُه َقِر ٌ ين * َوِإ َّن ُه ْم ْطا ًنا َفهَ ون َأ َّنهُم ُّم ْهَت ُد َ ْس ُب َ ون] (الزخرف َلَي ُ السِب ِ صدُّوَن ُه ْم َعِن َّ يل َوحَي َ .)٣٧-٣٦:وات��ة :هةركةسَيك ل��ةف��ةرم��انء ي��ادي خواي ط��ةورة تةوةالبَيت ،ئَيمة شةيتانَيكي بؤ دةكةينة بةديل كة هاودةنطء هاوِرَيي بَيت ،ئةوانيش لةِر َي الياندةدةنء وايش بةتةمان هيدايةت دراوبنء وادةزانن لةسةر رَيبازي حةقن!. ئ��ي��ب��ن��وِرةج��ةب دةف���ةرم���وَي���ت« :ري���واي���ةت���ي سةحيح يرازي��ب �َي��ت) ه���ات���ووة كة ل��ةئ��ي��ب��ن��وم��ةس��ع��ودةوة (خ���وا ل �َي� ِ دةيفةرموو :ئَيوة ئَيستا لةسةر ديين سروشيت خؤتانن، ئةوةيش بزانن كة شيت داهَينراوتان دَيتة بةردةستء دةكةونة ناوي ،جا كة داهَينراو (بيدعة)تان بيين ،وةرنةوة سةر ثةمياني سةردةمي يةكةم».6 ئيمام بوخاري لةسةييدونا حوزةيفةوة ريوايةتيكردووة كة دةيفةرموو« :يا معشر القراء إستقيموا ،فقد َسَب ْقتم سبقا بعيدا ،فإن أخذمت ميينا ومشاال لقد ضللتم ضالال بعيداً» .7 وات��ة :دةستةي قورئانةوانان ،س��ةرِراس��تء ثابةندبن، ئَيوة لةثَيشةنطييدا زؤر ضوونة ثَيش ،هؤشداربن ،بةالي َ قوولء راستء ضةثدا الدةن ،دةكةونة طومِراييةكي زؤر الِرَييةكي زؤر دوورةوة. ريازيبَيت) بةم ئيمام شاتيب هةر لةحوزةيفةوة (خوا لَي ِ لةفزة هَيناويةتييةوة« :إتقوا اهلل يا معشر القراء ،وخذوا طريق من كان قبلكم ،فلعمري لئن اتبعتموه لقد َسَب ْقتم سبقا بعيدا ،ولئن تركتموه ميينا ومش��اال لقد ضللتهم ضالال بعيدا» . 8 واتة :هؤ دةستةي قورئانةوانان لةخودابرتسنء رَيبازي ئةوانةي ثَيش خؤتان بطرنةبةر ،بةخوا ئةطةر لةسةر رَيبازي ئةوان بِرؤن ،ئةوا لةثَيشِرةوَيتيدا زؤر دةضنة ثَيش ،ئةطةر راستء ضةث بكةنء لَييالدةن بةخوا دةكةونة طومِراييةكي ق� َ �وولء دذوارةوة .ئةمة بةدرؤخستنةوةيةكي ئاشكراو راش��ك��اوي ئ��ةو موحليدو بَيدينانةي ئ��ةم سةردةمةية كة َ دةلينَ “ :بَيديين ثَيشكةوتنةو ديندارَييت كؤنةثةرستيية”. ديارة كة سةييدونا حوزةيفة روونء ئاشكرا دةفةرموَيت: “ث�َي��ش��ك��ةوت��ن ل��ةث��اب��ةن��دب��وون��داي��ة ب��ةِرَي��ب��ازي ي����اوةرانء ش��وَي��ن��ك��ةوت�ني ش����ةرع����ةوة” .ئ��ةوةي��ش��ي ل���ةو ئ��اي��ةت��ةوة وةرطرتووة كة خواي ط��ةورة تَييدا دةفةرموَيتَ[ :نِذي ًرا لن َشاء ِم ُ لِّ ْلَب َشِر * مِ َ نك ْم َأن َيَتَق َّدَم َأ ْو َيَتَأ َّخَر] (املدثر: .)٣٧-٣٦وات����ة :ئ���ةم ث��ةي��ام��ة ه��ؤش��داري��ي��ة ب��ؤ ه��ةم��وو م��رؤظ��اي��ةت��ي ه��ةرك��ةس�َي��ك ك��ةدةي��ةوَي��ت ثيشكةوتووبَيت ي��ان دواك��ةوَي��ت ..ثَيشكةوتنء ثَيشكةوتنخوازيي وا لةشوَينكةوتين رَي��ب��ازي ثيغةمبةرةكةي خ��وادا (،)h
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَويَست وةرطرتن
دواك��ةوت��ووي��يء كؤنةثةرستَيتييش وا لةثَيضةوانةيدا. َ رَي��ب��از -دي��دو ه� َ كؤمةلي س��ةرف��راز (الفرقة �ةل��وَي��س��ت-ي الناجية) كة هةر ئةهلي سوننةتء جةماعةتة ،ثابةندبوونة بةقورئانء سوننةتةوة ،ئةم رَيبازو مةنهةجةيش رَيساي خؤي هةية ،كة بةكورتي خؤيانء َ بةلطةكانيان لةهةشت ب��ن��ةم��ادا دةخ��ةي��ن��ةِروو ،ل��ةط� َ �ةل ه��ةن��دَي��ك ل��قء ض�َ�ل��دا كة لَييانةوة جوَيدةبَيتةوة ،مةبةستيش لةم باسكردنة ئةوةية كة موسولمَ انان وةك��و (زان��س��ت) فيرَ يبنبء َ هةلوَيستمان ي��ةك��دةخ��ات ،وام��ان��ل �َي��دةك��ات وةك���ي���ةك ب���ِروان�ي�نء ي��ةك ثَيناسةمان بؤ شتةكان هةبَيتء َ هةلوَيسيت تاكو كؤمان َ بةلطةبَيت لةسةر (وحدة الفهم ،وحدة املسار)مان ،واتة: هةلوَيستَ ، يةك ديدو يةك َ بةلكو إن شاء اهلل خوا دةكات ئَيمةيش دةبينة خشتَيكي ق���ةلاَ ي خيالفةت ك��ة لةسةر مةنهةجي ثَيغةمبةري خوا رؤشندةبَيتةوة إن شاء اهلل. ثابةندبوون بةقورئانء سوننةتةوة ،وةك ئةوةي ديدو َ هةلوَيستة ،تاكة رَيبازَيكة كة دينةكةمان بةبنةماو رَيسا نةطؤِرةكانييةوة دةث��ارَي��زَي��ت ،ئ��ةو بنةماو رَيسايانةي َ كؤمةلي يةكةمي ئيسالمةتي لةسةر ثَيكهات كة ثَيغةمبةري ثَيشةوا ()hء ياوةرانَييت (خوا لَييانِرازيبَيت) .ئةطةر مةبةست لةجيهادكردن دةرخستين حةقيقةتي دينةكة بَيت وةك��و خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيتُ [ :ه� َ�و الَّ�ِ�ذي َأ ْر َس� َ�ل َر ُسوَل ُه ِبالهُْ َدى َوِدي�ِ�ن الحْ َ � ِّ ِّين ُك ِّلِه َوَل ْو �ق ِل ُي ْظِهَر ُه َعَلى الد ِ َكِرَه مْ ُ ال ْشِر ُك َ ون] (الصف .)٩ :واتة :ئةوة خواي طةورةية ك���ةن�رََي�راوي خ��ؤي ب��ةرَي��ن��م��اي��ي خ��واي��يء دي�ني راس��تء دروس��ت��ةوة ن��اردووة تا بةسةر هةموو دي��نء ديدَيكيرتدا سةريبخات ،با موشريكةكانيش ثَييانناخؤشبَيت .ئيدي ضؤن كةسَيك كة دينةكة نازانَيتء لةبنةماو رَيساكاني ش��ارةزاي��ي نيية دةتوانَيت ئةم دينة س��ةرخ��ات؟! كة ئةو ب��ؤخ��ؤي ن��ازان�َي��ت رةس���ةنء ن��اِرةس��ةن��ةك��ةي كامةية ،يان ئ��ةس�َ�ل��ةك��ةي ك��ام��ةي��ةو بيدعة ئ��ي��زاف��ةك��راوةك��ان��ي س��ةري كامةية ،ضؤن دةتوانَيت دينةكة سةرخاتء روونيكاتةوة؟! ئةدي كةسَيك خؤي ئةم دينةي وةكو (زانستء ثةروةردة) وةرن��ةط��رت��ووةو ثَيوةيثابةندنيية ،ض��ؤن دةبَيتة ئاميرَ ي سةرخستين ئةم دينة؟! ئةمة نامومكينة ،ئةمة ثَيضةوانةي َ كؤمةلطةية ،نابينيت رَيساي طةردوونء ذيانء طؤِرانكاريي خواي طةورة ضؤن جةخت لةسةر (ئيمانء عةمةلي صاحل) ي موسولمَ انان دةكاتةوة بؤ سةرختين دينةكةو طةيشتنة ين آَم ُنوا ِم ُ [وَع� َ�د اللهَُّ الَِّذ َ نك ْم دةس��ةلاَ ت ،كة دةفةرموَيتَ : ات َلَي ْسَت ْخِلَف َّنهُم فيِ َ ض] (النور.)٥٥ : الصالحِ َ ِ َوَعِم ُلوا َّ األ ْر ِ لمَ َ واتة :خواي طةورة ثةميانء بةلَيين بةو موسو انانة داوة كة دةيانطةيةنَيتة تةمكنيء دةس��ةلاَ ت لةسةرزةوي كةباوةِريانهَيناوةو كردةوة ضاكةكان ئةجنامدةدةن. ئ��ةو هةشت بنةمايةي مةنهةجي ئةهلي سوننةت –كة ِر َيساكاني ثابةندبوون بةقورئانء
سوننةت-ن ئةمانةن: بنةماي يةكةم /ئةم شةريعةتة دينة حةقةكةي خواي طةورةية: ئةم شةريعةتةي ئيسالم هةر ئةو دينة حةقةي خواي ريازيبووة ببَيتة بةرنامةي هةتاهةتايي ثةروةردطارة كةثَي ِ م���رؤظ ،ت��ا رؤذي دواي���ي شةريعةتَيكيرتي ب��ةدوادان��اي��ات كة نةسخيبكاتةوة ،وةكو كة بةم شةرعة شةريعةتةكاني ثَيشووتر نةسخبوونةتةوة ،ه��ةروةك��و كة ثَيغةمبةرمان م��وح��ةمم��ةد ( )hك��ؤت��ا ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ��واي��ةو ل���ةدواي جةنابي ،كةسيرت بةثَيغةمبةرَييت نايةت: 1 -1كة َ دةلَيني :دينة حةقةكةي خواي طةورة ،ماناي واية باوةِرمانواية كةغةيري ئةم دينة هةموو دينء ديدَيكيرت ناهةقييةو ب��ات� َ�لء طومِرايية ،هةركةسَيك رَيبازَيكيرتي غةيري ئيسالم بؤ سةرفرازي بطرَيتةبةر ،حةمتةن نشوسيت ب��ةس��ةردادَي��تء وَي�َ�ل��دةب�َي��ت ،خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت: [َفَم َ ْد الحْ َ ِّقِإالَّ َّ الضالل] (يونس .)٣٢ :واتة :لةحةق اذا َبعَ [واللهَُّ َ برتازَيت طومِراييء وَيليية .هةروةها دةفةرموَيتَ : ُونِه ال َي ْق ُ ض َ ين َي ْدع َ َي ْقِضي ِبالحْ َ ِّق َوالَِّذ َ ون ِب َش ْي ٍء ُون ِمن د ِ ري] (غافر .)٢٠ :وات��ة :خواي ِإ َّن اللهََّ َُه��و َّ السِمي ُع ا ْلَبِص ُ ط��ةورة بةحةق دادوةري���ي دةك��اتء حةق دةضةسثَينَيت، ئةو كةسانةي هانا بؤ غةيري ئةو دةبةن ،داوةريي بةهيض ناكةن ،خواي طةورة بيسةرو بيناية. هةروةها دةفةرموَيتُ : [ث� َّ�م َجَع ْلَن َ اك َعَلى َشِريَع ٍة ِّم َن َ األ ْمِر َف َّ ين ال َي ْعَل ُم َ اتِب ْعَها َوال َت َّتِب ْع َأ ْهَواء الَِّذ َ ون] (اجلاثية: .)١٨وات��ة :ثاشان تؤمان خستة سةر شةريعةتَيك دةي سا شوَينيكةوة ،شوَيين هةواو هةوةسي ئةوانة مةكةوة كةنازانن. -٢ئ��ةم دي��ن��ة شةريعةتي خ���واي ك��ردط��ارة ،كةخؤي دةزانَيت ضي لةبةرذةوةنديي ئةو َ خةلكةية لةدنياو رؤذي دوايياندا ،خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :أال َي ْعَل ُم َم ْن َخَل َق اللِط ُ ُو َّ يف خْ َ ري] (امللك .)١٤ :واتة :ضما ئةو خوايةي الِب ُ َوهَ دروس��ت��ي��ك��ردوون ن��ازان �َي��ت؟! خ��واي ط���ةورة نةرمونيانء شارةزاية. ي ُل ُق َكَمن الَّ خَ ْ هةروةها دةفةرموَيتَ[ :أَفَمن خَ ْ ي ُل ُق َأَفال َتَذ َّك ُر َ ون] (النحل .)١٧ :واتة :ضما ئةوةي بةديدةهَينَيت وةكو ئةوةية بةديناهَينَيت؟! وة ئةطةر ئَيوة بريناكةنةوةو ت �َي��ن��اف��ك��رن؟! ئ��ةم��ة ش��ةري��ع��ةت��ي خ����واي ف���ةرم���ان���ِرةواو ْس اللهَُّ ِبَأ ْحَكِم الحْ َ ِاكِم َ ني] (التني.)٨ : دادث��ةروةرةَ[ :أَلي َ واتة :مةطةر خواي طةورة راسترتين فةرمانِرةوانيية؟! ئةمة شةريعةتي خواي كارزانء بةتوانايةِ[ :لَت ْعَل ُموا َأ َّن اللهََّ َعَلى ُك ِّل َش ْي ٍء َقِدي ٌر َوَأ َّن اللهََّ َق ْد َأ َح َ اطِب ُك ِّل َش ْي ٍء ِع ْل ًما] (الطالق: .)١٢وات���ة :ب��ؤئ��ةوةي َ دلنيابن ك��ةخ��واي ط���ةورة بةسةر هةموو شتَيكدا بةتوانايةو ثةي بةهةموو شتَيك دةبات. ئةمة شةريعةتي خواي بةبةزةييء ميهرةبانةَ[ :فاللهَُّ َخيرٌْ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
25
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَويَست وةرطرتن
الراحمِِ َ ني] (يوسف .)٦٤ :واتة :خواي ُو َأ ْر َح ُم َّ َح ِاف ًظا َوهَ طةورة باشرتين ثارَيزطارةو هةر ئةويش لةهةموو خاوةن بةزةييةكان بةبةزةييرتة ،لةبةر ئةمانةية كةنابَيتء ناشَيت غةيري خواي زاناو تواناو دانا ياساو رَيسا داِرَيذَيتِ[ :إِن الحْ ُ ْك ُمِإالَّ للِهَِّ] (يوسف .)٤٠ :واتة :حوكمكردن تةنها مايف خوايةو بةس ..ئةمةيش لةتةوحيدي ثةروةردطارَيتيية ل��ةب��ةرئ��ةوةي��ش ك��ةخ��واي ث���ةروةردط���ار ش���ارةزات���رة لةمبةرذةوةندييدياريكردندا بؤ َ خةلكي ،شةريعةتةكةيشي بؤ هَينانةديي بةرذةوةندييةكاني مرؤظايةتي دان��اوة تا لةذياني دنياو دواِرؤذياندا دةستيانبكةوَيت ،بةثَيضةوانةي ب��ةرن��ام��ةي داِرَي�����ذراوي م��رؤظ خ��ؤي كةكةموكورتةو هيض ب��ةرذةوةن��دي��ي��ةك��ي قيامةتييانةي م���رؤظ رةض��اون��اك��ات، بؤية نابَيت ئةم شةريعةتة وانيشاني َ خةلكي بدرَيتةوة كةبةرذةوةنديي دونيايان بؤ دةهَينَيتةديء كَيشةكانيان ثارسةنطانة ض��ارةس��ةردةك��ات ،وةك��و خ��اوةن��ي مةنهةجة ���ل �َي�نَ ء دةي����ك����ةن ،ب� َ دةس���ت���ك���ردةك���ان دةي� َ �ةل��ك��و دةب��َي��ت وان��ي��ش��ان��ب��درَي��ت��ةوة ك��ةب��ةرذةوةن��دي��ي��ةك��ان��ي مرؤظايةتي لةدونياو قيامةتدا بةم شةريعةتةوة بةندةو ضارةنووسي سةرةكيشي وةك��و ئيبنوخةلدون َ دةل �َي��ت« :ثةيوةستة بةثابةندييء ضةسثاندني ئةم شةريعةتةوة».9 يب َ اجَلَة خواي طةورة دةفةرموَيتِ[ :إ َّن َه ُؤالء حُِ ُّون ا ْلَع ِ َوَي� َ ����ذ ُر َ ون َوَراء ُه���� ْم َي� ْ�و ًم��ا َثِقيال] (اإلن��س��ان .)٢٧ :وات��ة: ئةوانة هةر ذياني دونياكةيان دةوَي��ت كة زوو دةستيان لَييطريدةبَيت ،بةلاَ م رؤذَيكي سةختء دذواريان وازلَيهَيناوة [وَلِـك َّن َأ ْكَثَر َّ اس لاَ َي ْعَل ُم َ ون * ..هةروةها دةفةرموَيتَ : الن ِ الد ْنَيا َو ُه ْم َعِن آْالِخَرِة ُه ْم َغ ِاف ُل َ َي ْعَل ُم َ اه ًراِّم َن الحْ َ َي ِاة ُّ ون] ون َظ ِ لاَ َ (ال���روم .)٧-٦ :وات��ة :ب��ة م زؤرب���ةي خةلكي ث��ةي بةوة نابةنء نازانن ،ضونكة تةنها َ روالةتي ذياني دونيا دةزاننء ل��ةِرؤذي دوايي بَيخةبةرن .هةروةها [َب ْل ُت ْؤِث ُر َ ون الحْ َ َياَة ُّ الد ْنَيا * َو آْالِخَ��ر ُة َخيرٌْ َوَأ ْبَقى] (األعلى .)١٧-١٦ :واتة: لاَ ب��ة م ذياني دونيايان دةخةنة ثَيش رؤذي دواييانةوة، هةرضةندة رؤذي دواي��ي باشرتو ن��ةب�ِراوةي��ة ..هةروةها ال ْوِت َوِإ مََّ س َذِائَق ُة مَْ نا ُتَو َّف ْوَن أُ ُجوَر ُك ْم دةفةرموَيتُ [ :ك ُّل َن ْف ٍ َي ْوَم ا ْلِقَياَمِة] (آل عمران .)١٨٥ :واتة :هةرضي نةفسَيك هةية -هةموو كةس -هةردةبَيت شةرابي مةرط بنؤشَيت، جا لةِرؤذي دواييدا ثاداشيت خؤتان وةردةطرنةوة. -٣مايف ياساو رَيسادانان بؤ مرؤظايةتي ،مايف خواي كردطارةو بةس ،تةنها ئةويشة كةِرَيساي ذياني هةموو مةخلوقةكاني دياريكردووة ،هةركةسَيك ئةم مافة بؤ خؤي دياريكات يان بؤ كةسانيرت ئةوا خؤي بةناحةق خزاندؤتة ثةروةردطارَييتء خوايةتيي خواي طةورةوة .خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :ألاَ َل ُه خْ َ ال ْل ُق َوالأَْ ْم ُر] (األعراف .)٥٤ :واتة: سةرجني ئ��ةوةب��دةن كةتةنها خ��واي ط��ةورة خةلقدةكاتء فةرمانيش دةردةك���ات .ه��ةروةه��ا [ِإِن الحْ ُ � ْ�ك� ُم ِإالَّ للِهَِّ َأَم�َ�ر 26
ْ َّ ِّين الَق ِّي ُم َوَلِك َّن َأ ْكَثَر َّ ََ َ َّ َ اس َال الن ِ أال ت ْع ُب ُدوا ِإال ِإ َّي��ا ُه ذلِك الد ُ ْ َي ْعَل ُم َ ون] (يوسف .)٤٠ :مايف فةرمانِرةواييء رَيساداِرشنتء حوكمكردنء دادوةري��ي��ك��ردن هيي خ��واي��ةو ب��ةس ،ئةو فةرمانيداوة كة غةيري ئةو بةهيض شَيوةيةك نةثةرستني، ئا ئةوةيشة ديين راستء دروست ،بةلاَ م زؤرينةي َ خةلكي ثةي ب��ةوة نابةنء نازانن .ئةمما ئةو كةسانةي بةياساو رَيسا داِرش��ت��ن��دا دةخ���وازن ئ��ةو فةرمانة ل��ةخ��واي ط��ةورة بسةننء بؤ خؤياني زةوتبكةن ،خ��واي ط��ةورة بةشةريك (هاوبةش)و ئةرباب (طةورةي طوَيِر َ ايةلكراو) ناساندووني، ّين َما وةك دةفةرموَيتَ[ :أ ْم لهَُ ْم ُشَرَكا ُء َشَرعُوا لهَُم ِّم َن ِ الد ِ ل َي ْأَذنِبِه َّ مَ ْ اللـهُ] (الشورى .)٢١ :يان طواية شةريكيان بؤ خوا داناوة كةياساو رَيساي دينء ديديان بؤ دادةِرَيذَيت بةشَيوةيةك كة خواي ط��ةورة رَييثَيناداتء َ قبوليناكات. هةروةها دةفةرموَيت :خَّ َ [ات ُذوا َأ ْحَباَر ُه ْم َو ُر ْهَباَن ُه ْم َأ ْرَبابًاِّمن مَ ُون َّ اللِـه] (التوبة .)٣١ :واتة :مالء قةشةكاني خؤيانيان دِ ثياواني ديين جولةكةو ديان -لةجياتيي خوا دةكردةطةورةي طوَيِر َ ايةليكراوي خؤيان! دان��ن��ان ب����ةوةدا ك��ةت��ةن��ه��ا خ���واي ط����ةورة م���ايف ي��اس��او رَي��س��ادان��ان��ي ه��ةي��ةو م��ل��ك��ةض��يء ط��وَي �ِراي� َ �ةل��ي��دةرب �ِري�ني ت����ةواو ل��ةم��ةدا ت��ةوح��ي��دي خ��واي��ةت��ي��ي خ���واي ط��ةورةي��ة �ي ئ��ةم دان��ث �َي��دان��انء كةموسولمَ انَيتيي هيضكةس ب��ةب� َ ملكةضيية دروستنابَيتء وةرناطريَيت ،بؤية خواي طةورة اهِليَِّة َي ْب ُغ َ دةفةرموَيتَ[ :أَف ُح ْكَم الجْ َ ِ ون َوَم ْن َأ ْح َس ُن ِم َن اللهَِّ وق ُن َ ون] (املائدة .)٥٠ :واتة :ضما حوكمي ُح ْك ًما لَِّق ْو ٍم ُي ِ �ي هةية حوكمي لةحوكمي جاهلييةت دةخ���وازن؟! جا ك� َ َ خواي طةورة ضاكرتبَيت بؤ كةسانَيك كة دلنياييان هةبَيت. ريازيبووة كة -٤ئةمة ئةو دينةية كةخواي ط��ةورة ثَي ِ َ كؤمةلطةي مرؤظايةتي ببَيتة بةرنامةو رَيباز ،كة هيض بؤ َ بةرنامةو رَيبازَيكيرتي غةيري ئةمةي خواي ثَيقبولنيية، ئ��ةم��ةي��ش ب��ؤ ه��ةم��وو ك���اتء ش��وَي��ن�َي��ك��ة .خ���واي ط���ةورة دةربارةي دةفةرموَيتُ [ :ق ْل َيا َأ ُّيَها َّ اسِإ ِّني َر ُس ُ ول اللهَِّ الن ُ َ َ ِإَلي ُ جيعًا] (األعراف .)١٥٨ :واتة :بل َي ئةي خةلكينة، ْك ْم مَِ من ن� رََي�راوي خ��واي ط��ةورةمء بؤ هةر هةمووتان ن� رََي�راوم. [وَما َأ ْر َس ْلَن َ ريا اس َبِش ً هةروةهادةفةرموَيتَ : اكِإَاّل َكاَّف ًةِلّلَّن ِ َ َوَن ِ��ذي�� ًرا] (س��ب��أ .)٢٨ :وات���ة :ب��ؤ ه��ةره��ةم��وو خةلكيمان بةمذدةدةرو هؤشدةر ناردوويت. ثَيغةمبةري خ��وا ( )hجةنابيشي دةف��ةرم��وَي��ت: « ...وكان النيب يبعث إىل قومه خاصة و بعثت إىل الناس عامة» .10واتة :هةر ثَيغةمبةرَيك بةتايبةتي بؤ قةومةكةي خ��ؤي دةن�رََي�را ،ب��ةلاَ م من بةطشيت بؤ هةرهةموو َ خةلكي نيرَ راوم. [وَمن لةبةر ئةمةية كةخواي ثةروةردطار دةفةرموَيتَ : اآلخ� َ�رِة ِم َن �لام ِدي ًنا َفَلن ُي ْقَب َل ِم ْن ُه َو ُه�َ�و فيِ ِ َي ْبَتِغ َغيرَْ اِإل ْس ِ خْ َ اسِر َ ين] (آل عمران .)٨٥ :وات��ة :هةركةسَيك غةيري ال ِ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مةنهةجى ئةهلى سوننةتء جةماعةت؛ بنةماكاني ديدو هةلَويَست وةرطرتن
ئيسالم بكاتة دي��نء دي��دي -بةرنامةو رَي��ب��ازي -بةهيض شَيوةيةك لَييوةرناطريَيتء حةمتةن ل���ةدواِرؤذدا لةِريزي [وَمن زيانلَيكةوتوواندا دةبَيت .هةروةها دةفةرموَيتَ : َي ْك ُف ْر ِبِه ِم َن َ اب َف َّ النا ُر َم ْوِع ُدهُ] (هود .)١٧ :واتة: األ ْح� َ�ز ِ َ هةركةسَيك لةتاقمء دةستةو كؤمةلةكان ثَييكافربَيت ئةوا حةمتةن ئاطري دؤزةخ جَيوِرَيي دةبَيت. ريازيبَيت) ئيمام موسليم لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِللهَّ دةيطيرََِيتةوة كة ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرمووي« :وا ِ صَرِان ٌّي ُث َّم ال ُي ْؤِم ُن ِبي ال َي ْسَم ُع ِبي ِم ْن أُ َّمتيِ َيه ِ ُود ٌّي َأ ْو َن ْ ِإال َد َخ َل َّ الناَر» 11واتة :سوَيندبةخوا هةر جولةكةو ديانَيك باسي مين ثَيبطاتء باوةِر بةثَيغةمبةرَيتييةكةم نةهَينَيت، ئةوا دةضَيتة ناو دؤزةخةوة. ئيبنوعومةريش خوا لَييان ِرازي بَيت لةفةرمودةي�ات� َ�ل َّ اس َح َّتى (م��ةرف��وع)دا دةفةرموَيت« :أُِم��� ْر ُت َأ ْن أَُق� ِ الن َ َي ْشَه ُدوا َأ ْن َالِإَلَهِإالَّ اهللُ 12....واتة :فةرمامنثَيكراوة لةطةلَ خةلكيدا جبةنطم تا شايةتيدةهَيننء َ َ دةلينَ ( :ال إله إال اهلل) واتة :هيض خوايةك نيية بةِراسيت شاياني خوايةتي بَيت، جطة لةخواي ثةروةردطار. -٥ئ���ةم ئ��ي��س�لام��ة ش��ةري��ع��ةت�َي��ك��ةو ت��ا رؤذي دواي���ي دةم�َي��ن�َي��تء نةسخنابَيتةوة ،ضونكة ثَيغةمبةري خوا ( )hكؤتا ن� رََي�راوي خ��واي ط��ةورةي��ة .ثَيغةمبةري خوا ( )hدةف���ةرم���وَي���ت« :ك��ان��ت ب��ن��و إس��رائ��ي��ل تسوسهم يب َخَلَف ُه نيب وأنه النيب بعدي» متفق األنبيا ُء ك ّلما َهَل َك ن ٌ عليه .وات��ة :ثَيغةمبةراني خ��واي ط��ةورة سةركردايةتيي بةنوئيسرائيلييةكانيان دةك����رد ،ه��ةرك��ة ثَيغةمبةرَيك كؤضيدواييدةكرد ،ثَيغةمبةرَيكيرت بةدوايدا دةهات ،بةلاَ م ثَيغةمبةرَيك لةدواي من نايةت. ْ ثَيغةمبةري خوا ( )hدةفةرموَيتُ« :بِعث ُت بني َيَدِيوحده ال شريك له» 13.واتة: بالسيف ،حتى ُيعَبَد اهللُ َ الساعة َّ َّ بةمششيرَ ةوة بةثَيغةمبةرَييت رَن�َي�راومء نزيكم لةكؤتايي زةمانء هاتين قيامةت ،بؤم هاتووة تا خواي طةورة بةتاكء ثاكي بثةرسرتَيتء شةريكي بؤ بِريارنةدرَيت. -٦ل���ةب���ةرئ���ةوةي ش��ةري��ع��ةت�َي��ك��ي ك��ؤت��اي��ي��ةو دةب �َي��ت هةرمبَينَيت ،خواي ط��ةورة زةمانةتي ثاراستين كردووة لةهةر ج��ؤرة طؤِرينَيكي تا رؤذي قيامةت .خ��واي طةورة ن� ُ�ن َن َّز ْلَنا ِّ دةفةرموَيتِ[ :إ َّن��ا حَ ْ الذ ْكَر َوِإ َّن��ا َل ُه لحََ ِاف ُظ َ ون] (احل��ج��ر .)٩ :وات���ة :ئَيمة خ��ؤم��ان ق��ورئ��امن��ان ن��اردؤت��ة خ����وارةوةو خؤيشمان بةتةئكيدي ث��ارَي��زط��اري ئ��ةوي��ن. ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��تُ [ :ر ُس�ًل�اً ُمَبِّشِر َ ين َو ُم��ن�ِ�ذِري� َ�ن ِلَئَاّل َي ُك َ ْد ال ُّر ُسِل] (النساء.)١٦٥ : اس َعَلى َهِّ الل ُح َّج ٌة َبعَ ون لِلَّن ِ واتة :نيرَ راوانَيكمان بةسيفةتي مذدةدةرو هؤشدةر نارد تا َ خةلكي بةهانةيان دواي هاتين ئةو نيرَ راوانة الي خواي طةورة نةمَينَيت. ل��ةب��ةرئ��ةوةي��ة كةشةريعةتي ئيسالم ل��ةه��ةم��وو ج��ؤرة
دةس��ت��ت �َي��وةردانء طؤِرانكارييةك دوورةو ث��ارَي��زراوة تا بةبةلطةي رؤذي قيامةت ل��ةس��ةر َ َ خةلكي مبَينَيت .لةو ه��ؤك��اران��ةي خ���واي ط���ةورة ئ��ةم دي��ن��ةي ث�َي��دةث��ارَي��زرَي��ت كؤمةلة َ َ خةلكَيكي موسولمَ اني ديندارو ورةبةرز ئةوةية كة َ ثَيوةي ثابانددةبنء لةناو خةلكيدا بانطهَيشيت بؤدةكةنء راي���دةث���ةِرَي���ن���ن ،ه���ةروةك���و ك��ة ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا ()h فةرمويةتي« :ال َتَز ُ اهِر َ ين َعَلى الحْ َ ِّق، ال َطِائَف ٌة ِم ْن أُ َّمتيِ َظ ِ للهَّ ْ ال َي ُ اه ُر َ ون ض ُّر ُه ْم َم ْن َخاَلَف ُه ْم َح َّتى َيأِت َي َأ ُْم��ر ا ِ َو ُْه��م َظ ِ 14 اس» متفق علية .واتة :دةستةيةك لةئوممةتةكةم َعَلى الَّن ِ ب���ةردةوام ثابةندييان بةدينةكةوة دةمَينَيتء فةرماني خ��وا جَيبةجَيدةكةن ،ئ��ةوةي ثشتيوانييانلَيناكات يان ثَيضةوانةكاريي بةرامبةريان دةكات زيانيان ثَيناطةيةنَيت، ئةمانة كةلةناو َ خةلكيدا دي��ارو ن��اس��راون ،تا ئةوكاتةي بِرياري خواي طةورة دَيت هةروا دةمَيننةوة. ئيمام ش��ات�بي دةف��ةرم��وَي��ت“ :ئ���ةم شةريعةتة ث�يرؤزة لةكةموكورتي دوورة ،ه��ةروةك��و كةثَيشةواكةي ()h دوورة ل��ةط��ون��احء ك��ةم��وك��ورت��ي ،ئوممةتةكةيشي لةبةر ئةو ك��ؤِرا (ئيجماع)ةي ثَيوةيثابةندبوون ،ديسان دوورن كؤمةلَيك َ َ بةلطةي بؤ لةكةموكورتيء سةرثَيضي» .ئينجا قسةكاني هَيناوةتةوة 15رةمحةتي خواي لَيبَيت.
ثةراو َيزةكان: طياويةتييةوة، َريازيب َيت) رَ ِ -1ئيبنو ئةبوعاصم لةموعاوييةوة (خوا لي ِ ش َيخ ئةلباني لةتةخرجيي فةرموودةكاني (كتاب السنه)ي ئيبنو ئةبوعاصمدا بةسةحيحي ناساندووة (ذمارةكةي ،٦٥لةالثة ِرة ٣٣ داية). -2بة ِريوايةتةكانيرت دةضيَتة ثلةي (حةسةن). -3املنتظم يف تأريخ امللوك واألمم /إبن اجلوزي. -4ئيمام ئةمحةدو نةسائي فةرمودةكةيان ريوايةتكردووةو ئيسنادةكةيشي سةحيحة. طياو َيتييةوةو دةرهةقي -5ترمزي لةعيازي كو ِري سارييةوة رَ ِ دةفةرمو َيت( :حسن صحيح). -6جامع العلوم واحلكم (ص.)٢٣٥ -7بوخاري ،ذمارة (.)٧٢٨٢ -8الشاطيب :اإلعتصام (.)٣٣٧/٢ -9مقدمة إبن خلدون ،ص).١٩١ -10متفق عليه. -11رواة أمحد. -12متفق عليه ،بوخاري ( ،)١١/١موسليم (.)٢٠٠/١ -13ئةمحةدو ئةبوداودو شيَخي ئةلباني بةسةحيحيان ناساندووة. -14متفق عليه. -15الشاطيب :املوافقات ( )٥٨/٢ط .دار املعرفة 1395 ،هـ.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
27
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
28
ن :يوسف بن عبداهلل بن يوسف الوابل
و :حةمزة بةرزجني
بسم اهلل الرمحن الرحيم احلمد هلل والصالة والسالم على رسول اهلل وعلى آله وصحبه ومن وااله ... رؤذي دوايي راستييةكي قورئانييةو لةبريخؤبردنةوةو خؤطَيلكردن لةئاستدا مايةي ناِرةحةتيي دنياييء لةكيسضووني قيامةتَيكي نةبِراوةية ،يةكَيكة لةثاية َبلندو ثتةوةكاني ئيمان ،كة بةبَيبووني ئيمان بةم بةشة طرنطة، مرؤظ هةست بةبةرةآليي دةكاتء ضاودَيريي نامَينَيت بةسةر خؤيداو َ جلةوي دةداتة دةسيت نةفسي سةرشَيتء ضاوبرسي .لةبةرئةوة ثَيمباشبوو موسولمَ اناني كورد بةم اليةنة طرنطة ئاشنابكةمء ئةم زجنرية بابةتةي (رؤذي دوايي لةذَير رؤشنايي قورئانء سوننةتدا) ثَيشكةشبكةم كة ثَيكهاتووة لةسآ زجنرية-1 :نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي -2 .نيشانة طةورةكاني رؤذي دوايي-3 .قيامةتي طةورةو ناِرةحةتييةكاني. جا ئةمةيش زجنريةي يةكةمةو باس لةو نيشانة بضووكانة دةكات كة لةبةردةم قيامةتدانء زؤربةيان روويداوةو بةردةوام روودةدات تا تَيكضووني شريازةي بوونةوةرو لةناوضووني .ئةمةيش لةكتَييب (أشراط الساعة) وةرمطرتووة كة لةاليةن (يوسف بن عبداهلل بن يوسف الوابل)ةوة دانراوة ،لةسةر ئةمة ماجستيرَ ي وةرطرتووة بةثلةي ناياب لةمانطي موحةِرمي َ سالي ( 1404ك) لةزانكؤي (أم القرى /كلية الشريعة /فرع العقيدة) ،منيش وةرمطيرَِاوةتة سةر زماني كوردي بةكةمَيك كورتكردنةوةو روونكردنةوةي ثَيويستةوة ،داواكارم لةخواي بَيهاوتا بيكاتة ضاكةيةك لةضاكة كةمةكامن. هاتنةديي ئةم نيشانانة َ بةلطةية لةسةر راستطؤييء ئةمينيي ثَيغةمبةر ( )jلةطةياندي ثةيامةكةيداء بةشَيوةيةكي تةواو َ هاوةلةكاني لةهةموو ئاشوبةو فيتنةيةك ريازيبَيت) لَيئاطاداركردوونةتةوة .ئةوةتا حوزةيفة (خوا لَي ِ دةفةرموَيت“ :ثَيغةمبةري خوا ( )jوتارَيكيبؤداين هيض شتَيكي بةجَينةهَيشت تا َ هةلساني قيامةت ،ئيال باسيكرد ،ئةوةي لةبةريكرد لةبةريكردو ئةوةي برييضؤوة برييضوويةوة ،وة كة دةطةم بةشتَيك كة بريمضووبَيتةوةو ثَيغةمبةر ( )jباسيكردبَيت ،ئةينامسةوة هةروةكو ضؤن ثياوَيك ثياوَيك ئةناسَيتةوة كاتَيك لَييدووركةوتبَيتةوةو دوايي بيبينَيتةوة” .البخاري ( -494/11مع الفتح) ومسلم ( -15/18مع شرح النووي).
وة رؤذَيكي تةواو ثَيغةمبةر ( )jوتاريدا بؤ هاوةآلن ،تا لَييئاطاداريانبكاتةوة ،ئةبو زةيد؛ عةمري كوِري ئةختةبي ريازيبَيت) فةرمووي“ :ثَيغةمبةر ()j ئةنساري (خوا لَي ِ نوَيذي بةيانيي ثَيكردينء سةركةوتة سةر مينبةرو وتاري بؤ داين تا نيوةِرؤ هات ،ئةوجا نوَيذي بؤ كردينء ثاشان سةركةوتة سةر مينبةر وتاري بؤ داين هةتا عةسر هات، ثاشان نوَيذيكرد ،ثاشان سةركةوتةوةو وتاري بؤ داين تا َ َ دايين بةهةموو ئةوشتانةي كة هةية، هةوالي رؤذئاوابوو، شارةزاترينمان ئةوةمانة كة زؤري لَيلةبةركردوة” .مسلم ( -16/18مع الشرح النووي). وة زانايان زؤر كتَيبيان لةسةر ئةم نيشانانة نوسيووةو بةضةند جؤرَيك ثؤلَينيانكردووة ،هةندَيكيان كردوويانة بةسي بةشةوة ،بةم جؤرة: َ ئةو نيشانانةي روويداوة ،ئةوانةي ئَيستا روودةدةن، ئةو نيشانانةي كة هَيشتا نةهاتوونةتةديء رووياننةداوة، َ بةالم لةمةيشدا لةسةر هةندَيك نيشانةيان سووكة جياوازييةكيان هةية لةمةسةلةي روودانء روونةدانياندا. وة هةركةسَيك ئارةزووي زياتر شارةزايي هةية ،با بطةِرَيتةوة بؤ سةرضاوةكان. لمَ خواي طةورة يارمةتيدةري هةموو موسو انَيك بَيت لةكاري خةيرداو كارمان بؤ ئاسانبكاتء لةو ئاشووبانة مبانثارَيزَيت كة لةبةردةم قيامةتدان. ئةمانةيش نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايني: -1هاتين ثَيغةمبةري خوا (:)j ريازيبَيت) فةرمووي :ثَيغةمبةري لةئةنةسةوة (خوا لَي ِ خوا ( )jفةرموويةتي“ :بعثت أنا والساعة كهاتني .قال: وضم السبابة والوسطى” .مسلم (.)90-89/18 واتة :من نيرَ رام لةطةأل قيامةتدا بةم جؤرة ،فةرمووي ثةجنةي شايةمتانء ناوةِراسيت لةيةك دا. ضونكة دواي هاتين ئةمء ثَيش هاتين قيامةت، ثَيغةمبةري تر نيية. -2كؤضيدواييكردني ثَيغةمبةري خوا (:)j «عن عوف بن مالك (رضي اهلل عنه) قال :قال رسواهلل (( :)jإعدد ست ًا بني يدي الساعة :موتي .»...البخاري (.)277/6 واتة :شةش نيشانة بذميرَ ة ثَيش قيامةت: كؤضيدواييكردني خؤم... -3فةحتكردني (بيت املقدس):
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
«عن عوف بن مالك (رضي اهلل عنه) أنه قال :قال رسواهلل (( :)jإعدد ست ًا بني يدي الساعة ... :فذكر منها :فتح بيت املقدس» .البخاري (.)277/6 واتة :شةش نيشانة بذميرَ ة لةبةردةم قيامةتدا :لةوانة... فةحتكردني بةيتوملةقديس. ئةمةيش لةسةردةمي عومةري كوِري خةتابدا روويداو َ لةسالي ()16ي كؤضيدا فةحتي بةيتوملةقديسي كرد. عومةر خؤي ضوو لةطةأل َ خةلكةكةدا رَيكةوتء فةحتيكردو لةجولةكةو طاور ثاكيكردةوةو مزطةوتَيكي تَيدا دروستكرد. (البداية والنهاية.)57-55/7 : -4تاعوني عةمواس: عةمواس شارَيكة لةفةلةستني ،ئةم شارة شةش ميل لة رةملة-وة دوورة ،لةسةر رَيطةي بةيتوملةقديسة .ثَيغةمبةر ( )jفةرموويةتي :شةش نيشانة بذميرَ ة لةثَيش قيامةتدا، لةوانة ..« :ثم موتان يأخذ فيكم كقعاص الغنم» .البخاري .277/6 َ واتة :مردنَيكي زؤرو بةكؤمةل تياتاندا روودةدات وةكو دةردي قيعاصي مةِرو ماآلت ،كة نةخؤشييةكة تووشي طيانلةبةر دةبَيتء شتَيك لةلووتييةوة دَيتةدةرةوةو لةثِر دةمرَيت. َ ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت« :ئةلينَ ئةم نيشانةية لةعةمواس دةركةوت لةسةردةمي خيالفةتي عومةردا، ئةمةيش لةدواي فةحتي بةيتوملةقديس روويدا» .فتح الباري.278/6 : َ لةسةر راي مجهوري زانايان ،ئةمة لةسالي ()18ي كؤضيدا لةعةمواس روويداء ثاشان لةشامدا بآلوبووةوة. زؤرَيك لةهاوةآلنء غةيري ئةوانيش مردنَ . ئةلينَ ذمارةي مردووةكان طةييشتة ( 25هةزار) موسولمَ ان ،لةوانةيش: ئةبوعوبةيدةي عامري كوِري جةِراح-ي ئةميين ئةم ريازيبَيت) .معجم البلدان-157/4 : ئوممةتة بوو (خوا لَي ِ ،158البداية والنهاية.94/7 : -5زؤربوونء بآلوبوونةوةي سامانء وةرنةطرتين خيرَ و زةكات: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسواهلل ( )jقال: «ال تقوم الساعة حتى يكثر فيكم املال ،فيفيض حتى يهم رب املال من يقبله منه صدقة ويدعــى عليه الرجل .فيقول: ال أرب لي فيه »} .البخاري .82-81/13 :ومسلم.97/7 : واتة :قيامةت َ هةلناسَيت هةتا سامان لةناوتاندا زؤردةبَيتء لَييدةِرذَيت ،هةتا وايلَيدَيت خاوةن سامان هاواردةكات تا كةسَيك خيرَ ي لَيوةرطرَيت ،وة كابرايةك بانطدةكات بؤي ،ئةويش َ دةلَيت :ثَيويستيم ثَيينيية. وة دةفةرمووَيت( :ليأتني على الناس زمان يطوف الرجل فيه بالصدقة من الذهب ثم الجيد أحدا يأخذها منه) .مسلم: .96/7
واتة :زةمانَيك دَيت بةسةر َ خةلكيدا كة ثياو بةسةدةقةي َ ئالتوونةوة دةطةِرَيت تا كةسَيك لَييوةرطرَيت ،كةسي دةستناكةوَيت كة لَييوةرطرَيت. ئةمةيش لةسةردةمي عومةري كوِري عةبدولعةزيزدا روويدا ،لةكاتي طرتين ساماني فارسء رؤمةكاندا ،كة كةس ثارةي وةرنةدةطرت .وةهةروةها ئةمةيش ئاماذةية بؤ زةماني مةهديء عيسا كة ماألء سامان زؤردةبَيت .واهلل أعلم( .فتح الباري.)88-87/13 : {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسواهلل ( « :)jتقيء األرض أفالذ كبدها أمثال األسطوان من الذهب والفضة» » .قال :فيجيء القاتل فيقول :يف هذا قتلت .وجييء القاطع فيقول :يف هذا قطعت رمحي .وجييء السارق فيقول :يف هذا قطعت يدي .ثم يدعونه فال يأخذن منه شيئا} .مسلم .98/15 :وانظر فتح الباري.88/13 : واتة :زةوي كانزاي ناوسكي خؤي فِرَيدةدات َ لةئالتونء زيو بةوَينةي عةمود .فةرمووي :جا ثياوكوذ دَيتء َ دةلَيت: خةلكم كوشت ،وة بةزةييثضِرَين دَيتء َ لةبةرئةمة َ دةلَيت: لةبةرئةمة قةتعي سيلةي رةمحم كرد .وة دز دَيتء َ دةلَيت: لةبةرئةمة دةستم بِرا ،ثاشان بانطياندةكةن بؤئةوةي بيبةن، كةضي هيضي لَي َ هةلناطرن. ئيبنوحةجةر دةفةرمووَيت“ :ئةطوجنَيت ئةمة لةكاتي َ َ خةلكةوة بَيت سةرقالبووني دةركةوتين دؤزةخء لةمةحشةردا ،بةآلم ئةمة ئةوةيش دةطةيةنَيت كة لةزةماني مةهديء عيسادا بَيتء لةهةردوو زةمانةكةدا روودةدات بةهؤي دوو هؤي جياوازةوة ،واهلل أعلم. -6دةركةوتين ئاشوبةكان (الفنت): (الفنت) كؤي فتنةية ،واتة :تاقيكردنةوة ،ثاشان لةتاقيكردنةوةوة ناونراوة بةناخؤشي ،ثاشان ئةم ناوة نرا لةناخؤشيء خراثةي وةكو تاوانء كوفرو كوشتارو غةيري ئةمانةيش لةشيت ناخؤش. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: بادروا باألعمال فتنا كقطع الليل املظلم .يصبح الرجل مؤمنا وميسي كافرا .أو ميسي مؤمنا ويصبح كافرا .يبيع دينه بعرض من الدنيا} .مسلم.133/2 : واتة :كردةوة ثَيشبخةن ثَيش هاتين طةلةئاشوبَيك كة وةكو تاريكايي شةوي تاريكة ،كة تيايدا ثياو بةياني ئيماندارةو ئَيوارة كافرة ،يان ئَيوارة ئيماندارةو بةياني كافرة .دينةكةي دةفرؤشَيت بةكةمَيك لةدونيا. ريازيبَيت) فةرمووي: لةئةبوموساي ئةشعةرييةوة (خوا لَي ِ ثَيغةمبةر ( )jفةرموويةتي« :لةبةردةم قيامةتدا ئاشوبة هةية ،وةكو شةثؤلي شةوي تاريك ،ثياو تيايدا بةياني ربوادةبَيتء ئَيوارة بِروادارةو بةياني بِروادارةو ئَيوارة بَي ِ ربوادةبَيت ،دانيشتوو ضاكرتة لةوةي بةثَيوةيةو ئةوةي بَي ِ بةثَيوةية باشرتة تيايدا لةثيادةو ثيادة باشرتة تيايدا
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
29
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
َ لةهةولدةر بؤ ئاشوبة ،كة ئةو كاتةيش ئَيوة كةوانةكانتان بشكَيننء َ تالي كةوانةكانتان بثضِرنء مششيرَ ةكانتان بةبةرد بشكَينن .وة ئةطةر كةسَيك هاتة ذوورةوة بؤت – بتكوذَيت -با وةكو ضاكرتيين دوو كوِرةكةي ئادةم بيت”. مسند اإلمام أمحد .408/4 :وسنن أبي داود337/11 : وسنن إبن ماجة ،1310/2 :ومستدرك احلاكم،440/4 : وقال :هذا حديث صحيح اإلسناد ومل خيرجاه .وسكت عنه الذهيب ،واحلديث صححه األلباني ،أنظر :صحيح اجلامع الصغري.)2045( 193/2 : وة لةم كاتانةدا هةر جارَيك فيتنةيةك دةردةكةوَيت، بِروادار َ دةلَيت :ئةمة تياضووني منة ،ثاشان الدةضَيتء َ دةلَيت :ئةمة ...ئةمة... دانةيةكيرت دةردةكةوَيتء تياضووني مين تَيداية. ضارةسةري ئةمةيش بةئيمان بةخواو رؤذي دواييء َ بةكؤمةلي موسولمَ انانةوة دةبَيت -ئةطةرضي ثةيوةستبوون كةميش بوون -ئةوانيش بريتني لةئةهلي سوننةت .وة دووركةوتنةوة لةفيتنةو ثةناطرتن بةخوا لَيي ،وةك ثَيغةمبةر ( )jدةفةرمووَيت« :ثةنابطرن بةخوا لةو فيتنةيةي كة ديارةو ئةوةيشي كة ثةنهانة .مسلم.202/17 : لةو فيتنةو ئاشوبانةيش: أ -دةركةوتين فيتنة لةِرؤذهةآلتةوة{ :عن أبن عمر (رضي اهلل عنهما) أنه مسع رسول اهلل ( )jوهو مستقبل الشرق، يقول“ :أال إن الفتنة ها هنا .أال إن الفتنة ها هنا ،من حيث يطلع قرن الشيطان”} .البخاري )45/13( :ومسلم.)31/18( : واتة :لةئيبنوعومةرةوة فةرموويةتي :كة طوَيي لةثَيغةمبةر ( )jبووة لةكاتَيكدا روويكردؤتة رؤذهةآلتء فةرموويةتي :فيتنةو ئاشووب ليرَ ةوةية ،فيتنة ليرَ ةوةية، ليرَ ةوة شاخي شةيتان دةردةكةوَيت. ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت“ :يةكةم فيتنة سةرضاوةكةي لةِرووي رؤذهةآلتةوة بووة ،وة ئةمةيش بووة هؤي ناكؤكيي نَيوان موسولمَ انان ،وة ئةمةيشة كة شةيتان ثَييخؤشةو ثَي خَ يدلؤشدةبَيت ،وةهةروةها بيدعةيش هةر لةوَيوة بوو كة دةركةوت” .فتح الباري.)47/13( : َ هةر لةعيرَ اقةوة كة لةِرووي رؤذهةالتداية ،ئةمانة دةركةوتن( :اخلوارج ،الروافض ،الباطنية ،القدرية، اجلهمية ،املعتزلة.)... ، فارسة لةِرووي لةِرؤذهةآلتةوة، ئةمانةيش ئاطرثةرستةكانةوة دةركةوتن( :الزردشتية ،املانوية، املزدكية ،اهلندوسية ،البودية ،القاديانية ،البهائية.)... وة دةركةوتين تةتار لةضةرخي ()17ي كؤضيدا لةِرؤذهةآلتةوة بوو ،كة كوشتارَيكي زؤر لةسةردةستياندا روويدا ،وة شيوعي ضةقةكةي روسياو ضني بوو كة لةِرؤذهةآلتدان ،وة دةجاليش لةِرؤذهةآلتةوة دةردةكةوَيت. ريازيبَيت): ب -كوذراني عومساني كوِري عةففان (خوا لَي ِ 30
ريازيبَيت) ،فيتنةي ئةمةيش دواي كوذراني عومةر (خوا لَي ِ َ سةريهةلداو بانطخوازاني ئاشووب دةركةوتن، طةورة لةوانةي كة ئيمانيان نةضةسثابوو لةدووِرووةكانيش، ريازيبَيت) دةرطايةكي قاميبوو ضونكة عومةر (خوا لَي ِ َ كاتَيك شكاو وةفاتيكرد ،فيتنة سةريهةلدا ،لةحوزةيفةوة ريازيبَيت) ريازيبَيت) عومةري كوِري خةتاب (خوا لَي ِ (خوا لَي ِ فةرمووي“ :كامتان وتةي ثَيغةمبةرتان ( )jلةبةرة دةربارةي فيتنةو ئاشوبة؟ حوزةيفة فةرمووي :من ضؤن فةرموويةتي ئاوةها لةبةرمة ،وتيَ : بيل َي ،بةِراسيت بةجورئةتي ،ثَيغةمبةر( )jفةرموويةتي :فيتنةي ثياو لةناو كةسوكارء َ مالء دراوسَيي ،نوَيذو خيرَ و فةرمانكردن بةضاكةو نةهيكردن لةخراثةكةي دةيسِرَيتةوة .وتي :ئةوة نالَيمَ ، َ بةلكو ئةوةي كة وةكو شةثؤلي دةريا دَيت؟ وتي: ئةي ئةمريي بِرواداران تؤ خةمت نةبَيت لَيي ،لةنَيوان تؤو ئةو فيتنةيةدا دةرطايةك هةية داخراوة .فةرمووي :ئايا ئةو دةرطاية دةكرَيتةوة يان دةشكَيت؟ فةرمووي :نةخيرَ َ بةلكو دةشكَيت .فةرمووي :ئةمة ناخؤشرتة ،ضونكة ئةطةر شكا جارَيكيرت داناخرَيتةوة .ومتان :ئايا عومةر دةيزاني دةرطاكة كَيية؟ فةرموويَ : بةل َي ،هةروةكو ضؤن دةزانَيت دواي بةياني شةو دَيت ،من قسةيةكم بؤ كرد َ هةلةنةبوو، ويستمان كة ثرسياري لَيبكةينء فةرمامنان بة(مةسروق ) كرد ثرسياري لَيكردو وتي :دةرطاكة كَيية؟ فةرمووي: عومةرة” .البخاري )603/6( :ومسلم.)17-16/18( : ريازيبَيت) وة لةعيرَ اقء ميسرةوة بؤ ئيمام عومسان (خوا لَي ِ كؤبوونةوة بةبيانووي ئةوةي ئةبَيت دابِرَينرَيت لةخيالفةت، َ لةمالةكةي خؤيدا لةمةدينة ضونكة ئةم زالمَ ة ،هةر بؤية ضوونة ذوورةوة بؤيء شةهيديانكرد ،وة ئةم تاقيكردنةوةية ريازيبَيت) بةثَيي وتةي تايبةت بوو بةئيمام عومسان (خوا لَي ِ ثَيغةمبةر ( )jكة فةرمووبووي“ :إئذن له وبشره باجلنة، معها بالء يصيبه” .البخاري.)48/13( : واتة :رَييثَيبدة بَيتة ذوورةوةو مذدةيبدةرآ بةبةهةشت، َ لةطةلة تووشي دةبَيت .ئةمةي بةئةبوموساي بةلاَ يةكي ئةشعةري فةرموو ،لةكاتي لةدةرطاداني عومسان (خوا ريازيبَيت) لةو باخةي كة ثَيغةمبةر ( )jتَييدا دانيشتبوو. لَي ِ ج -جةنطي (اجلمل) :كاتَيك ئيمام عومسان (خوا ريازيبَيت) كوذراَ ، خةلكي هاتن بؤ الي ئيمام عةلي (خوا لَي ِ ريازيبَيت) لةمةدينةو وتيان“ :دةستتبهَينةو بةيعةتت لَي ِ َ بدةينآ .فةرمووي :با راوَيذ بةخةلكي بكةم ،هةندَيكيان وتيان :ئةطةر َ خةلكي بطةِرَينةوة شارةكانيان بةهؤي ريازيبَيت) كةس ليرَ ة نامَينَيتء كوذراني عومسانةوة (خوا لَي ِ دووبةرةكيء فةساد دةقةومَيت” .وة زؤريانلَيكرد تا َ قبوليكردو بةيعةتيانثَيدا -لةوانةي بةيعةتيانثَيدا (تةحلةو ريازيبَيت) ثاشان ضوون بؤ مةككة بؤ زوبةير) بوون (خوا لَي ِ ريازيبَيت) .ثاش عةمرةكردنء عائيشةيان ثَيطةيشت (خوا لَي ِ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
طفتوطؤيةكي زؤر لةسةر كوذراني عومسان ،روويانكردة بةسرة ،وة داوايان لةئيمام عةلي كرد كة بكوذاني عومسانيان تةسليمبكات ،ئةمةيش بؤ حَ سولكردن بوو، ريازيبَيت) وةآلمينةدانةوة ،ضونكة بةآلم ئيمام عةلي (خوا لَي ِ ضاوةِرواني كةسوكاري عومساني دةكرد كة حوكم بهَيننة الي ،ئةطةر ضةسثا كة يةكَيك بينراوة عومساني كوشتبَيت لي بَيت) َ تؤلةي لَيبكاتةوة. (رةزاي خواي َ لةبةرئةوة ئةوانةي كة بةبكوذي عومسان ناوبرابوون كة لةكوشتنةكةي دةرضوون ،ترسان بؤ كوشتنةوةيان كؤببنةوة ،بؤية لةنَيوان هةردووالدا جةنطيان بةرثاكرد. (فتح الباري.)54059/13 : َ ئةمةيش ثَيغةمبةر ( )jهةواليداوة كة لةنَيوان عةليء ريازيبَيت) شتَيك روودةدات .وة ئةمةيشي عائيشةدا (خوا لَي ِ ثَيشرت بةعةلي فةرمووبوو. لةئةبورافيعةوة ،ثَيغةمبةري خوا ( )jبةعةلي كوِري ئةبوتالييب فةرموو“ :لةنَيوان تؤو عائيشةدا شتَيك روودةدات .فةرمووي :من ئةي ثَيغةمبةري خوا؟! فةرمووي: بةلآَ ،فةرمووي :ضؤن لةكاتَيكدا من دؤسترتينيامن ئةي ثَيغةمبةري خوا .فةرمووي :نةخيرَ .بةآلم ئةطةر ئةوة روويدا، بيطةيةنةرةوة شوَيين ئةميين خؤي” .مسند اإلمام أمحد: ( )393/6واحلديث حسن ،أنظر :فتح الباري.)55/13( : َ بةلطةيش لةسةر ئةوةي كة عائيشةو تةحلةو زوبةير بةلكو بؤ حَ (خوا لَييانِرازبَيت) بؤ جةنط دةرنةضوون َ سولي نَيوان موسولمَ انان ضوون :لةِرَيطةي قةيسي كوِري حازمةوة ريازيبَيت) طةييشتة فةرمووييةتي“ :كاتَيك عائيشة (خوا لَي ِ الي هةندَيك َ مالي (بةني عامر) سةط ثَييوةِري ،فةرمووي: ئيرَ ة ض ئاوَيكة؟ وتيان( :احلوأب)ة -كة شوَينَيكي نزيكي بةسرةية ،ئاوي عةرةبةكان بوو لةنةفاميدا ،وة ئةكةوَيتة سةر رَيطةي هاتوضؤي مةككةوة بؤ بةسرة -فةرمووي :وا طومان ئةبةم بطةِريمَ ةوة ضاكة .زوبةير ثَييفةرموو :نةخيرَ ئَيستا نا ،ثَيشكةوة تا َ خةلكي بتبيننء خواي طةورة نَيوانيان ضاكبكات بةهؤي تؤوة .فةرمووي :واطومان ئةبةم كة بطةِريمَ ةوة ضاكة .لةثَيغةمبةرم ( )jبيستووة كة فةرموويةتي(( :كيف بإحداكن إذا نبحتها كالب احلوأب)). واتة :ضؤن ئةبَيت يةكَيك لةئَيوة -لةخَيزانةكاني -كاتَيك كة سةطي حةوئةب ثَييدةوةِرَيت” .واتة :ئاي خَيزانةكامن واي لةو رؤذةي كةوا سةطي حةوئةب بةيةكَيتان ئةوةِرَيت.- مستدرك احلاكم .120/3 :قال إبن حجر :سنده على شرط الصحيح) أنظر :فتح الباري 55/13وقال اهليثمي( :رواه أمحد وأبويعلى والبزار ورجال أمحد رجال الصحيح) جممع الزوائد 234/7 :واحلديث يف مسند اإلمام أمحد .52/6 وة لةِريوايةتَيكي ئةلبةزار لة ئيبنوعةباسةوة ،ثَيغةمبةري خوا ( )jبةخَيزانةكاني فةرموو“ :أيتكن صاحبة اجلمل األدب خترج حتى تنبحها كالب احلوأب ،يقتل عن ميينها
وعن مشاهلا قتلى كثرية .وتنجو من بعد ماكادت” .فتح الباري 55/13 :وقال إبن حجر :رجاله ثقات ...وصححه األلباني ،أنظر :سلسلة (م/1ج-4ج )233-223/ 5حديث رقم (.)475 واتة :كامتان بن خاوةني حوشرتي ئةدةب ،واتة :حوشرتة زؤر دةموضاو توكنةكة ،دةردةضَيت تا سةطي حةوئةب ثَييدةوةِرَيت ،لةِراستء لةضةثييةوة زؤر دةكوذرآ ،وة ثاشئةوةي خةريكبوو ثَيوةبَيت ،رزطاريدةبَيت. د -جةنطي (صفني) :جطة لةجةنطي ئةجلةمةل لةنَيوان هاوةآلندا ،ثَيغةمبةر ( )jئيشارةتي بؤكردووةو فةرموويةتي« :التقوم الساعة حتى تقتتل فئتان عظيمتان يكون بينهما مقتلة عظيمة ،دعواهما واحدة» .البخاري: 8/13ومسلم.13-12/18 : َ واتة :قيامةت َ هةلناسَيت تا دوو كؤمةلي طةورة َ لةطةل يةكرتدا ،كوشتارَيكي زؤر طةورة جةنطدةكةن لةنَيوانياندا روودةدات ،داواكارييان يةكة. َ َ ريازيبَيت) كؤمةلةيش ئةو دوو كؤمةلي عةلي (خوا لَي ِ َ َ و ئةوانةي لةطةليدابوون ،وة كؤمةلي موعاوية (خوا ريازيبَيت)و ئةوانةي َ لةطةليدابوون بوو. لَي ِ وةكو ئةحلافيز ئيبنوحةجةر باسيدةكات لة (فتح الباري: )85/13دا. ئةلبةزار طيرَِاوَيتييةوة بةسةنةدَيكي جةييد لةزةيدي كوِري وةهب ،كة فةرمووي“ :ئَيمة لةالي حوزةيفةدا بووين، فةرمووي :ئَيوة َ حالتـان ضؤنبَيت كاتَيك ديندارةكانتان دةردةضنء بةمششيرَ دةدةن لةدةموضاوي يةكرتي؟ وتيان: فةرمامنان بةضي ثَيدةكةيتء ضي بكةين؟ فةرمووي: َ كؤمةلة بكةن كة بانطةوازي بابةتةكةي عةلي تةماشاي ئةو دةكاتء ثابةندي بن ،ضونكة بَيطومان ئةو لةسةر هةقة”. (فتح الباري.)85/13 : ئةم جةنطة طةورةية لة(صفني) كةشوَينَيكة لةالي كةناري فوراتداء لةالي رؤذئاواوة نزيكي (الرقة)يةو كؤتا شوَيين عرياقء يةكةم زةويي شامة .لةمانطي زيلحيجةي َ سالي ()36ي كؤضي رويداو زياد لة( )70تَيكِرذان روويداو نزيكةي ( )70هةزار لةهةردووال كوذران .ئةمةيش نة ريازيبَيت) ويستيان لَيينةبوو، عةليء نة موعاوية (خوا لَي ِ َ بةلكو لةناو هةردوو سوثاكةدا خاوةن ئارةزووي تَيدابوو َ هةولي بةرثاكردني جةنطيان دةدا .تا وايلَيهات لةدةسيت عةليء موعاوية دةرضوو. شَيخولئيسالم ئيبنوتيميية دةفةرموَيت“ :زؤربةي هةلبذاردبوو ،نة طوَيِر َ ئةوانةي لةهةردووال جةنطيان َ ايةليي عةلييان دةكرد نة موعاوية .وة عةليء موعاوية زؤر داواي وةستاندني جةنطيان دةكرد لةبةر زؤريي كوذراوةكان ،بةآلم كة ئاشوبةكة طةورةبوو ،كاربةدةستان ناتوانن ئاطرةكة بكوذَيننةوة ،وة هةندَيك لةوانةي لةهاوةآلن بوونء سووربوون
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
31
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
لةسةر جةنطكردن ،لةمنوونةي (األشرت النخعي ،هاشم بن عتبة املرقال ،عبدالرمحن بن خالد بن الوليد ،أبي األعور السلمى) بوون ،هةندَيكيان َ هةولي سةرخستين عومسانيان ئةدا بةهةموو شَيوةيةكء هةندَيكيرتيان لَي َ يهةلدةهاتن ،وة هةندَيك عةلييان سةردةخستء هةندَيكيرت لَي َ يهةلدةهاتن. َ كؤمةلي موعاوية تايبةت بؤ موعاوية نةبوو، ثاشان جةنطي َ بةلكو لةبةر هؤكاريرت بوو .كوشتاري فيتنة وةك كوشتاري نةفاميية ،مةبةستء بريوباوةِري خاوةناني رَيكناكةوَيت، هةروةك (زوهري) دةفةرموَيت :فيتنة قةوماو هاوةآلني ثَيغةمبةري خوا ( )jزؤرو بآلوبوون ،وة كؤبوونةوة لةسةرئةوةي كة هةموو خوَين يان َ مال يان ناموسَيك بةربكةوَيت بةهؤي تةئويلي قورئانةوة ،ئةوة بةزايةضووة.. ئةمةيان دابةزاندووة بؤ ثلةي نةفامَييت” .منهاج السنة إلبن تيمية.224/2 : ه -دةركةوتين خةواريج :سةرةتاي دةركةوتنيان دواي تةواوبووني جةنطي (صفني)و رَيكةوتين َ خةلكي عرياقء شام بوو لةسةر حوكمكردن لةنَيوان هةردووالدا .وة لةكاتي طةِرانةوةي ئيمام عةلي بؤ كوفة ،خةواريج لَييجيابوونةوة كة لةسوثاكةيدا بوون -وة دابةزينة شوَينَيك كةثَييدةوترا (حةروراْ) كة طوندَيكة دوو ميل لةكوفةوة دوورة ،وة بةهؤي ئةمةيشةوةية ثَيياندةوترَيت (حةرورية) و ذمارةيان ئةطةيشتة ( )8هةزار وة وتراوة كة ( )16هةزار ريازيبَيت) بؤ بوون .ئيمام عةلي ئيبنوعةباسي نارد (خوا لَي ِ َ َ لةطةلي طةِرانةوةو لةطةل كردنء هةندَيكيان اليانء قسةي َ هاتنةوة ذَير تاعةتي عةلي ،لةناو خةوارجيدا بالوبوويةوة كة عةلي ثةشيمانبؤتةوة لةحوكمكردنةكةي ،بؤية هةندَيكيان طةِرانةوة ذَير طوَيِر َ ريازيبَيت) ،وة ايةليي عةلي (خوا لَي ِ ئةويش وتارَيكي بؤدان لةمزطةوتي كوفةدا ،لةضواردةوري مزطةوتةكةوة هاواريانئةكرد( :الحكم إال هلل) :حوكم نيية تةنها بؤ خوا نةبَيت .وة وتيان :هاوبةشت بؤ خوا ثةيداكردووةو بةثياو حوكمتكردووةو بةقورئان حوكمتنةكردووة .ئيمام ريازيبَيت) ثَييوتن“ :سآ شت هةية بؤ ئَيوة عةلي (خوا لَي ِ لةسةرمان :رَيي مزطةوتتان لَيناطرين .وة رَيي غةنيمةت بةركةوتنتان لَيناطرين كآ بةشيدان .وة دةستثَيشخةريي جةنطتان لةطةأل ناكةين ،مادام فةسادنةنَينةوة”. ثاشان كؤبوونةوةو هةر موسولمَ انَيك بةالياندا تَيبثةِرياية َ عةبدولآلي كوِري خةبابي كوِري ئةرةتء ئةيانكوشت ،وة خَيزانةكةي بةالياندا تَيثةِرين ،ئةوانيش كوشتنيانء سكي َ ذنةكةيان َ مندال لةسكيدا بوو .كاتَيك هةلدِري ،لةكاتَيكدا ريازيبَيت) بةمةي زاني ئةمريوملوئمينني ئيمام عةلي (خوا لَي ِ وة ثرسياريلَيكردن كة كآ كوشتين؟ وتيان :هةموومان كوشتمانن. ريازيبَيت) خؤي ئامادةكرد بؤية ئيمام عةلي (خوا لَي ِ بؤ جةنطء لةجةنطَيكي طةرمي بةناوبانطدا ثَييانطةييشت 32
لةنةهرةوان كة نزيكة لةبةغدادو تَيكيشكاندنء كةمَيكيان نةبَيت دةربازيان نةبوو ،ثَيغةمبةر ( )jباسي ئةمانةي كردووة كة دةردةكةون ،حافز ئيبنوكةسري زياد لة()30 فةرموودةي هَيناوة لةسةريان كة لة(الصحاح والسنن واملسانيد)دا هاتوون ،لةوانة: لةئةبوسةعيدي خودرييةوة :كاتَيك ثرسياريلَيكرا دةربارةي ئةحلةرورية؟ فةرمووي“ :نازامن ئةحلةرورية ضيية، لةثَيغةمبةرم ( )jبيستووة كة فةرموويةتي :لةم ئوممةتةدا نةيفةرموو تيايدا -طةلَيك دةردةضنئَيوة بةخيلي بةنوَيذةكانيان دةبةن لةضاو نوَيذةكانتاندا، وة قورئاندةخوَيننء لةقوِرطيان بةرزنابَيتةوة ،لةدين دةردةضن ،وةك ضؤن تري لةكةوان دةردةضَيت” .البخاري: .283/12 وة ثَيغةمبةر ( )jفةرماني بةكوشتنيان كردووة، ريازيبَيت) فةرموويةتي“ :طوَيم لةثَيغةمبةر عةلي (خوا لَي ِ ( )jبوو ،دةيفةرموو :لةئاخرزةماندا طةلَيك ثةيدادةبن، تةمةنيان كةمةو طةجننء نةفامء كةمذيرين ،بةآلم قسةكانيان لةضاكرتيين قسةي َ خةلكة ،ئيمانيان لةقوِرطيان بةرزنابَيتةوة ،لةدين دةردةضن وةكو ضؤن تري لةكةوان دةردةضَيت( ...فأينما لقيتموهم فاقتلوهم ،فإن يف قتلهم ألجرا ملن قتلهم يوم القيامة) البخاري ( )283/12ومسلم (.)169/7 واتة :لةهةر شوَينَيك ثَييانطةييشنت بيانكوذن ،ضونكة لةكوشتنياندا ثاداشت هةية بؤ بكوذانيان لةِرؤذي دواييدا. ئيمام بوخاري دةفةرموَيت “ :ئيبنوعومةر (خوا ريازيبَيت) خةوارجيي بةخراثرتيين َ خةلكي دةزانيء لَي ِ دةيفةرموو :ئةوان ئايةتانآ لةسةر كافران دابةزيوون بةسةر ئيمانداراندا دةيانشكاندنةوة” .البخاري ( )282/12وقال إبن حجر :سنده صحيح (فتح الباري.)286/12 : وة ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت“ :بةآل بةسةرياندا طةورةببوو وة بريوباوةِرة ثيسةكةيان بآلوببووةوة ،رةمجي ذنء هةلطرتبوو ،دةسيت دزيان لةبن َ ثياوي زيناكةريان َ باليةوة دةبِري ،وة نوَيذيان لةسةر ئافرةتي حةيزدار واجبكردبوو لةكاتي حةيزدا ،وة هةركةس وازي لةفةرمانكردن بةضاكةو رَيطريكردن لةخراثة بهَينايةو تواناي هةبوواية ،بةكافريان دةزاني ،ئةطةر تواناي نةبوواية ئةيانووت :طوناهي طةورةي كردووة ،وة حوكمي طوناهي طةورة الي ئةوان حوكمي كافري هةية ،وة وازيان َ لةمالي (ئةهلي زييمة)و ثَيوتنيان َ خةلكي اليةنطري ئيسالميان هَينابوو بةتةواوي ،وة َ ئةزيةتدةدا بةكوشنتء طرتنء تاآلنكردني ماليان” (فتح الباري.)285/12: َ كؤمةلة بةردةوام دةردةكةون تا دةجال بةئةخري وة ئةم كةسيان دةطات{ .سنن إبن ماجة( )61/1( :ح )174 واحلديث حسن ،أنظر( :ص .ج .ص) (( )362/6ح )8027
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
لأللباني}. و -جةنطي (احلرة) :ئةم جةنطة لةنَيوان َ خةلكي مةدينةو َ لةسالي ()63 سوثاكةي يةزيدي كوِري موعاويةدا روويدا ي كؤضيداء لةهاوةآلنء موهاجريو ئةنصار ( )700كةس كوذرانء لةغةيري ئةوانيش ( )10هةزار كوذران. وة سةعيدي كوِري موسةيةب دةفةرموَيت“ :فيتنةي يةكةم َ هةلطريسا لةوانةي كة بةشداري جةنطي ئوحديان كردبوو ،كةسيان نةمان .ثاشان فيتنةي دووةم روويداو لةبةشداربوواني حودةيبيية كةسيان نةمان .وة طومامنواية َ لةخةلكيدا ،ضاكةكان ئةطةر فيتنةي سآيةم رووبدات نامَينن”. ئةلبةغةوي دةفةرموَيت“ :فيتنةي يةكةم مةبةسيت كوذراني عومسانةو فيتنةي دووةم مةبةسيت (احلرة)ية”. (شرح السنة.)395/14 : ز -فيتنةي وتين (قورئان مةخلوقة) :دواي ئةمة لةسةردةمي عةباسييةكاندا فيتنةي وتين :قورئان مةخلوقة ،دةركةوت ،لةوانةي ئةمةيان ئةوت ،مةئموني خةليفةي عةباسي بوو كة ثشتطرييي ئةمةي كردو لةمةدا شوَيين (جةهميية ،موعتةزيلة) كةوت كة ئةمانة طرنطييانئةدا بةم فيكرةو بآلويانئةكردةوة ،تا وايلَيهات زؤرَيك لةزاناياني ئيسالم ،توشي ناخؤشيء تاقيكردنةوة هاتن ،وة بةهؤي ئةمةوة زؤر بريو بؤضوون هاتة ناو موسولمَ انانةوة كة لةئيسالمدا نيية .ئةمةو زؤرَيك لةفيتنة دةركةوتنء دةردةكةون بةبَيشومارو بةهؤي ئةم فيتنةيةو غةيري ئةمةيشةوة موسولمَ انان بةشبةشبوون بؤ ضةندين َ كؤمةلي زؤر كة هةريةكةيان بانطةوازدةكات بؤ الي خؤيء دةلَيت :من لةسةر هةقمء غةيري من َ َ باتلة. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “افرتقت اليهود على إحدى أو إثنتني وسبعني فرقة .وتفرقت النصارى على إحدى أو إثنتني وسبعني فرقة .وتفرتق أميت على ثالث وسبعني فرقة} .الرتمذي 398-397/7 :وقال: حديث حسن صحيح .وسنن أبي داود 340/12 :وسنن إبن ماجة 1321/2 :واحلديث صحيح ،انظر( :ص .ج .ص) (358/1ح .)1094 واتة :جولةكةكان بةشبةشبوون بؤ حةفتاو يةك يان َ كؤمةل .وة طاورةكان بةشبةشبوون بؤ حةفتاو حةفتاو دوو يةك يان حةفتاو دوو كؤمةأل .وة ئوممةتةكةم بةشبةشدةبَيت َ كؤمةلةوة. بةحةفتاو سآ َ عةبدولآلي كوِري حلي فةرمووي: وة لةئةبوعامر َ “لةطةل موعاوييةي كوِري ئةبوسفياندا حةمجانكرد ،كاتآ طةيشتينة مةككةو نوَيذي نيوةِرؤي كرد وةستاو فةرمووي: ثَيغةمبةري خوا ( )jفةرموويةتي :طاورو جولةكة لةدينةكةياندا دابةشبوون بةحةفتاو دوو ميللةتةوة .وة ئةم ئوممةتةيش دابةشدةبَيت بةحةفتاو سآ ميللةتةوة -واتة:
ئارةزووةكان -هةموويان لةئاطردان تةنها يةكَيكيان نةبَيت، َ كؤمةلي موسولمَ انان .وة ئةويش (ئةجلماعة)ية ،واتة: لةئوممةتةكةمدا طةلَيك ثةيدادةبن شوَيين ئةو ئارةزووانة دةكةون هةروةكو ضؤن نةخؤشيي (الكلب) شوَيين سةط دةكةوَيتء تا نةيكوذَيت لَيينابَيتةوةو هيض دةمارو جومطةيةكي نامَينَيت ئيال تَييدةضَيت .سوَيند بةخوا ئةي مةعشةري عةرةب! ئةطةر َ هةلنةسن بةجَيبةجَيكردني ئةوةي كة ثَيغةمبةرةكةتان ( )jهَيناويةتي ،ئةوا غةيري لةخةلكي لةثَيشرتن كة ثَي َ َ يهةلنةسن” .مسند أمحد: ئَيوة 102/4وسنن أبي داود 342-341/12 :ومستدرك احلاكم: 102/4واحلديث صححه األلباني وذكر طرقة يف (س .أ. ص) ورد على من طعن فيه .أنظر السلسلة (م/2ج)23-14/3 (ح .)204 ح -شوَينكةوتين رَيضكةي ئوممةتاني ثَيشوو: ريازيبَيت) لةثَيغةمبةرةوة ()j لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ فةرموويةتي“ :قيامةت نايةت ،تاكو ئوممةتةكةم رَيطةي سةردةمةكاني ثَيشوويان بستبةبستء َ بالبةباأل دةطرن. وتيان :ئةي ثَيغةمبةري خوا ( )jوةكو فارسء رؤم. فةرمووي :ئةي كآ َ ئةلَيم جطة لةوانة» .البخاري.300/13 : وة لةِريوايةتَيكيرتدا لةئةبوسةعيدةوة« :ومتان :ئةي ثَيغةمبةري خوا ( )jمةبةستت جولةكةو طاورة؟ فةرمووي: ئةي كآ؟!” .البخاري 300/13ومسلم .220-219/16 وة فةرمووي“ :بستبةبستء َ بالبةباأل ،هةتا ئةطةر خؤيان بكةن بةكوني بزن مذةيشدا ،ئَيوةيش شوَينياندةكةون”. ئيمام نةوةوي ئةفةرموَيت“ :مةبةست لةبستبةبستء بال َ َ بةبال وةكو منوونة هَينانةوةية بةسةختيي شوَينكةوتنيانء موافةقةتيان لةتاوانء الداندا ،نةك لةكوفركردندا .ئةمةيش موعجيزةيةكي رووني ثَيغةمبةرة ( )jضونكة ئةوة روويدا كة ثَيغةمبةر ( )jفةرمووي». شرح النووي ملسلم.220-219/16 : -7دةركةوتين بانطةوازكاراني ثَيغةمبةرايةتي: ئةميش نزيكةي ( )30درؤزنن ،هةندَيكيان لةسةردةمي هاوةآلندا دةركةوتنء ئَيستايش دةردةكةون .مةبةستيش لةوانةية كة زؤر كةس دواياندةكةون. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) عن النيب ( )jقال: “التقوم الساعة حتى يبعث دجالون كذابون قريب من ثالثني كلهم يزعم أنه رسول اهلل”} .البخاري 616/16 :ومسلم: .46-45/18 واتة :قيامةت َ هةلناسَيت هةتا ضةند فَيَلبازو دةجالَيكي درؤزن ثةيدادةبن كة نزيكةي ( )30سي كةسن ،هةموويان َ دةلينَ :ثَيغةمبةرين. لةوانة (موسةيلةمةي كةززاب) بوو كة لةسةردةمي ئةبوبةكردا بةدةسيت هاوةآلن لةجةنطي يةمامةدا كوذرا ،وة (األسود العنسي) لةيةمةن ،ئةميش هاوةآلن كوشتيان .و
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
33
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
(سجاح) كة شوويكرد بةموسةيلةمة ،وة كاتَيك موسةيلةمة كوذرا ،طةِرايةوة بؤ ئيسالم .وة (طليحة بن خويلد األسدي) بةآلم دوايي بةضاكي طةِرايةوة بؤ ئيسالم .وة (املختار بن أبي عبيد الثقفي) وة (احلارث الكذاب) لةخيالفةتي عةبدوملةليك دةرضوو كوذرا .لةخيالفةتي عةباسيشدا َ كؤمةلَيك دةركةوتن ،وة لةسةردةمي نوَيدا (مريزا ئةمحةد قادياني) لةهيندو هةندَيكيرت دةركةوتن. وة لةوانةيش ضواريان ذن بوون :لةحوزةيفةوة (خوا ريازيبَيت) ثَيغةمبةر ( )jفةرموويةتي“ :لةئوممةتةكةمدا لَي ِ درؤزنء دةجاالن ( )27دانةنء ضواريان ذننء من (خامت النبيني)م لةثاش من ثَيغةمبةر نيية” .مسند أمحد396/5 : وهو صحيح ،أنظر :صحيح اجلامع الصغري ( 97/4 :ح: .)4134 -8بآلوبوونةوةي ئاسايش: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jالتقوم الساعة حتى يسري الراكب بني العراق ومكة، الخياف إال ضالل الطريق”} .مسند أمحد.371-370/2 : قال اهليثمي :رواه أمحد ورجاله رجال الصحيح. واتة :قيامةت َ هةلناسآ هةتا ثيادة لةنَيوان عيرَ اقء مةككةدا دَيتء لةكةس ناترسَيت جطة لةونبووني رَيطة نةبَيت. ريازيبَيت) روويدا. وة ئةمة لةزةماني هاوةآلندا (خوا لَي ِ هةروةها لةسةردةمي مةهديء عيسادا (عليه السالم) روودةدات. -9دةركةوتين ئاطري حيجاز: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى خترج نار من أرض احلجاز ،تضيء أعناق اإلبل ببصرى”} .البخاري 78/13 :ومسلم.30/18 : واتة :قيامةت نايةت تا ئاطرَيك لةزةويي حيجازةوة بةرزنةبَيتةوة ،ملي حوشرت لةبوسرا رووناكدةكاتةوة. بوسرا :شارَيكة لةشام ،ثَييدةوترآ (حوران) .وة ئةمة ئةو ئاطرة بوو كة لةناوةِراسيت سةدةي ()7ي كؤضيدا لةسالي ()654ي كؤضي دةركةوت كة َ َ خةلكي سةرسامكرد، ئةمة ئةو ئاطرة نيية كة لةئاخرزةماندا دةردةكةوَيتء َ خةلكي راودةنَيت بؤ مةحشةر. -10جةنطكردن لةدذي تورك: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى يقاتل املسلمون الرتك ،قومَا وجو ُههُم كاألجمان املطرقة يلبسون الشعر ،وميشون يف الشعر”}. صحيح املسلم.37/18 : لمَ واتة :قيامةت َ هةلناسَيت هةتا موسو انان جةنطنةكةن لةطةأل توركدا ،كة طةلَيكن روويان وةكو َ قةلغاني دووضني ثانةو موو لةبةردةكةنء موو لةثَيدةكةن .واتة :ثؤشاكء كآلشيان لةموو دروستكراوة ،ئةمةيش روويداو موسولمَ انان 34
لةسةردةمي هاوةآلندا جةنطيانكرد لةطةأل توركةكاندا كة لةسةردةمي يةكةمي خيالفةتي بةنوئومةييةء لةعةهدي ريازيبَيت). موعاوييةدا بوو (خوا لَي ِ َ وة تةتةرةكانيش بةسةرؤكايةتيي جةنطيزخان لةسالي ()656ي كؤضيدا بةغداد-يان كاولكردو موعتةصةم-يان كوشت كة كؤتا خةليفةي عةباسييةكان بوو ،لةبةرئةوة ئةبَيت تةتةرةكان (مةغؤل) كة لةضةرخي ()17ي كؤضيدا ثةيدابوون لةتوركةكان بن ،ضونكة لةسةردةمي ئيمام نةوةويدا ثةيدابوون ( )676-631كؤضي .كة خيالفةتي عةباسييان لةناوبرد .ئيمام نةوةوي دةفةرموَيت“ :هةموو سيفةتةكاني فةرموودةكةيان تيادابوو” .دوايي زؤرَيكيان هاتنة ناو ئيسالمةوةو فةحتي زؤر شوَينيان كرد. -11جةنطكردن لةدذي عةجةم: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن النيب ( )jقال: “التقوم الساعة حتى تقاتلوا خوزا وكرمان من األعاجم ،محر الوجوه فطس األنوف ،صغار األعني ،كأن وجوههم اجملان املطرقة ،نعاهلم الشعر} .البخاري 604/6 :مع الفتح. واتة :قيامةت َ هةلناسَيت هةتا لةطةأل (خوزاو كرمان) ي فارسدا جةنطنةكةن كة دةموضاويان سوورةو لوتيان داتةثيوةو ضاويان بضووكةو روويان وةكو َ قةلغاني دوو ضني وايةو ثَيآلويان لةمووة. -12فةوتاني ئةمانةت: ريازيبَيت) ثَيغةمبةر ()j لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ فةرموويةتي“ :ئةطةر ئةمانةت فةوتا ئةوا ضاوةِرواني قيامةت بة .وتي :ضؤن ئةفةوتَيت ئةي ثَيغةمبةري خوا؟ فةرمووي :ئةطةر كاروبار دراية دةسيت غةيري ئةهلي خؤي ئةوا ضاوةِرواني قيامةت بة” .البخاري.333/11 : َ وة لةفةرموودةيةكيرتدا دةفةرموَيت“ :وايلَيدَيت ئةلينَ : لةنةوةي فآلندا ثياوَيكي ئةمني هةية”. -13نةماني زانستء دةركةوتين نةفامي: {عن أنس (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “من أشراط الساعة أن يرفع العلم ويثبت اجلهل”} .البخاري: 178/1ومسلم.222/16 : واتة :لةنيشانةكاني قيامةت ئةوةية كة زانست َ هةلدةطريَيتةوةو نةفامي جَييدةطرَيتةوةو دةضةسثَيت. وة نةماني زانست بةنةماني زاناكان دةبَيت. َ ريازيبَيت) دةفةرموَيت: عةبدولآلي كوِري مةسعود (خوا لَي ِ “قورئان لةناوتاندا نامَينَيت –كةسَيك -شةو لةبةريكردووةو لةسنطي ثياوان دةردةضآء لةسةر زةويشدا هيضي نامَينَيت” .رواه الطرباني ورجاله رجال الصحيح غري شداد بن معقل وهو ثقة (جممع الزوائد) .330-329/7قال إبن حجر :سنده صحيح ولكنه موقوف (فتح الباري) .16/13 (قلت ومثله اليقال بالرأي فحكمه حكم املرفـوع). ئيبنوتةمييية دةفةرموَيت“ :لةئاخرزةماندا قورئان
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
لةموصحةفء لةسنطدا َ هةلدةطريآء ءشةء ثيتَيكيشي لةسنطء لةموصحةفيشدا لَينامَينَيتةوة” .جمموع فتاوى إبن تيمية (.)199-198/3 وة لةمةيش طةورةتر ناوي خوا لةسةرزةويدا نابرآ. {عن أنس (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال“ :التقوم الساعة حتى ال يقال يف االرض :اهلل اهلل” .مسلم .178/2 ئيبنوكةسري دةفةرموَيت“ :لةماناي ئةم فةرموودةيةدا دوو قسة هةية :يان ئةوةتا ئينكاريي خراثةكاري ناكرَيت. مسند أمحد ( )182-181/11شرح أمحد شاكر وقال: أسناده صحيح. يان زيكري خوا نامَينَيتء ناوي نازانرآ ،ئةميش بةهؤي فةسادي ئةو كاتةوة دةبَيت” .النهاية (الفنت واملالحم .)186/1 -14زؤربووني ثؤليسء يارمةتيدةراني ستةمكاران: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jصنفان من أهل النار مل أراهما :قوم معهم سياط كأذناب البقر يضربون بها الناس ”...مسلم .190/17 واتة :دوو كؤمةأل هةن لةئةهلي ئاطر تائَيستا نةمديون، طةلَيك كة قامضييان ثَيية وةكو كلكي مانطا واية لة َ خةلكي ثَيدةدةن.”... ئةوةتا لةم رؤذةدا بةئاشكرا ديارةو ئةطةر ئاطات لةخؤت نةبَيت ئةوا لةو قامضييانة دةخؤيت. -15بآلوبوونةوةي زينا: {عن أنس (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “إن من أشراط الساعة- ... :فذكرمنها :-ويظهر الزنا”}. البخاري .178/1ومسلم .221/16 َ واتة :لةنيشانةكاني قيامةت- ...كؤمةلَيكي باسكرد لةوانة :-زينا دةردةكةوَيت. وة دواي نةماني ئيمانداران خراثةكاران دةمَيننء وةكو طوَيدرَيذ سواري يةكرتي دةبن ،كة دةفةرموَيت« :وة خراثةكاراني َ خةلكي دةمَيننء وةكو هَيسرت سواري يةكرتي دةبنء رادةبوَيرن ،لةسةر ئةوان قيامةت َ هةلدةسَيت» مسلم .70/18 وة ثَيغةمبةر ( )jدةفةرموَيت“ :سوَيند بةو زاتةي رؤحي مين بةدةستة ،ئةم ئوممةتة تةواونابَيت هةتا ثياو دةضَيتة سةر ئافرةتء لةسةر رَيطةدا زيناي َ لةطةلدا دةكاتء دةيدات بةزةويدا ،وة لةوكاتةدا ضاكرتيين َ خةلكي ئةوةية كة َ دةلَيت :ئةوة نةدةبوو لةثشيت ئةو ديوارةوة زينات َ لةطةلدا بكرداية!” .رواه أبويعلى قال اهليثمي :ورجاله رجال الصحيح .جممع الزوائد .331/7 -16بآلوبوونةوةي سوو: {عن إبن مسعود (رضي اهلل عنه) عن النيب ( )jأنه قال: “بني يدي الساعة يظهر الربا} .رواه الطرباني كما يف الرتغيب والرتهيب للمنذري 9/3وقال :رواته رواة الصحيح.
واتة :لةبةردةم قيامةتدا سوو دةردةكةوَيت. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “ليأتني على الناس زمان اليبالي املر ُء مبا أخذ املال، أمن حالل أم من حرام” .البخاري .213/4وسنن النسائي (.)243/7 َ واتة :زةمانَيك دَيت بةسةر خةلكيدا طوَينادات بةوةي َ َ لةحةآلل يان حةرام. مالي لةكوَيوة دةستكةوتووة ،ئايا َ حةآللكردني: -17دةركةوتين مؤسيقاو {عن سهل بن سعد أن رسول اهلل (“ :)jسيكون يف آخر ًَُ ُ وقذف ،ومسخ ،قيل ومتى ذلك يارسول خسف، الزمان ٌ والقينات” .رواه إبن ماجة اهلل؟ قال“ :إذا ظهرت املعازف يف (سننه) طرفا من أوله ،1350/2وقال اهليثمي( :رواه الطرباني .وفيه عبداهلل بن أبي زياد .وفيه ضعف ،وبقية الرجال إحدى الطريقني رجال الصحيح) (جممع الزوائد) ( )10/8وقال األلباني :صحيح ،أنظر (ص .ج .ص) (( )216/3ح .)3559 واتة :لةئاخرزةماندا رؤضووني زةويء فِرَيدانء طؤِراني َ خةلكي بؤ سةر شَيوةي بةرازو مةميون روودةدات .وتيان: كةي ئةمة دةبَيت ئةي ثَيغةمبةري خوا ()j؟ فةرمووي: ئةطةر مؤسيقاو طؤرانيبَيذاني ئافرةت دةركةوتن. (املعازف) :بريتيية لةئاميرَ ةكاني َ طالتةوطةث وةكو عودو تةنبورو دةف ..وة هةموو يارييةكي مؤسيقاو ذةنني. أنظر (النهاية يف غريب احلديث) .230/3 َ حةآللكردنيةتي لةاليةن ضةند وة لةمة سةخترت كةسَيكةوة{ ..عن أبي مالك األشعري (رضي اهلل عنه) أنه مسع النيب ( )jيقول“ :ليكونن من أميت أقوام يستحلون احلر واحلرير واخلمر واملعازف .}...البخاري .15/10 واتة :لةئوممةمتدا طةالنَيك ثةيدادةبن كة زيناو ئارةقء َ حةآللدةكةن. ئاوريشمء مؤسيقا وة ئيبنوحةزم ثَييواية ئةم فةرمودةيةي ئيمام بوخاري ثضِراوةو لةنَيوان بوخاريء (صدقة بن خالد)دا كة راوييةكي فةرمودةكةية نةطةيشتووة .بةآلم ئيبنولقةييم بةرثةرضي ئةمةي داوةتةوةو لةشةش رووةوة سةملاندوويةتي كة ئةم فةرمودةية صةحيحةو طوماني تَيدانيةء قسةكةي َ بةتالة .أنظر (تهذيب السنن) ئيبنوحةزم لةم بارةيةوة (.)272-270/5 َ -18زؤربووني خواردنةوةي ئارةقء حةآللكردني: ئةميش بةدةركةوتين خواردنةوةو ناوناني بةغةيري َ بةحةآللزانينييةتي لةالي ناوي خؤي ،لةمةيش سةخترت هةندآ َ خةلكي{ .عن عبادة بن الصامت قال :قال رسول اهلل (“ :)jلتستحلن طائفة من أميت اخلمر بإسم يسمونها إياه”} .مسند أمحد ( )318/5بهامشه منتخب كنز العمال، وسنن إبن ماجة ( )1123/2قال إبن حجر يف الفتح (:)51/10 سنده جيد ..واحلديث صححه األلباني أنظر (صحيح
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
35
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
اجلامع الصغري) (( )14-13/5ح.)4945 : َ كؤمةلَيك ثةيدادةبن كة ئارةق واتة :لةئوممةتةكةمدا َ ينَ حةآللدةكةنء بةغةيري ناوي خؤي ناويدةن . ئةوةتا لةم رؤذةدا بةخواردنةوةي بَيهؤشكةر َ دةلينَ : (املشروبات الروحية!!). َ -19رازاندنةوةي مزطةوتةكانء نةخشونيطاركيشاني: وة لةوانة رازاندنةوةي مزطةوتء نةخشكردنء فةخركردن ثَيوةي. {عن أنس (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى يتباهى الناس يف املساجد” .مسند أمحد ( -134/3بهامشه منتخب كنز العمال) قال األلباني: (صحيح) .أنظر :صحيح اجلامع (( )174/6ح.)7298 : هةلناسَيت هةتا َ واتة :قيامةت َ خةلكي (تباهي) لةمزطةوتدا دةكةن ،بوخاري دةفةرموَيت :ئةنةس فةرمويةتي: دةيِرازَيننةوة ..ثاشان ئاوةداني ناكةنةوة كةمَيك نةبَيت .. وة (التباهي بها) :طرنطيدانة بةِرازاندنةوةي. ئيبنوعةباس دةفةرموَيت“ :دةيِرازَيننةوة هةروةكو ضؤن طاورو جولةكة ئةيِرازَيننةوة” .البخاري ( -539/1مع الفتح). ريازيبَيت) وة عومةري كوِري خةتتاب (خوا لَي ِ نةهيكردووة لةزةخرةفةي مزطةوتةكان ،ضونكة ئةمة َ خةلكي َ مةشغولدةكات لةنوَيذةكانيان ،وة لةكاتي فةرمانكردنيدا بةتازةكردنةوةي مزطةوتي ثَيغةمبةر ( )jفةرمووي“ :أكن الناس من املطر ،وإياك أن حتمر أو تصفر فتفنت الناس”. البخاري ( - 539/1مع الفتح). َ َ َ واتة :وا دروستيبكةن كة خةلكي بثاريزيت لةباران ،بةآلم نةكةي سووركاري يان زةردكاري بكةيتء َ خةلكي تووشي ئاشووبةبكةيت .وة رازاندنةوةي مزطةوت بةتاعةتء عيبادةت دةبَيت نةك بةبؤياخكردني. ئةملةناوي دةفةرموَيت“ :ئةو رايةي كة شافيعي لةسةرة ئةوةية كة :رازاندنةوةي مزطةوت -ئةطةر كةعبةيش بَيت- َ َ بةموتلةقي حةرامة ،بةآلم بةغةيري ئةم بةئالتون يان زيو، دووانة مةكروهة” .فيض القدير (.)367/1 -20بةرزكردنةوة لةخانووبةرةدا: “ ...وأن ترى احلفاة العراة العالة رعاء الشاء يتطاولون يف البنيان” .مسلم ( -158/1مع شرح النووي). واتة :يةكَيك لةنيشانةكاني -قيامةت -ئةوةية كة مرؤظي ثَيثةتيء رووتي شواني مةِروماآلت بيناكانيان بةرزدةكةنةوة. َ َ ئةم فةرموودةيةيش كاتيك ثيغةمبةر ( )jفةرمووي كة جربيل ثرسياريكرد دةربارةي نيشانةكاني رؤذي دوايي. -21دايك دةبَيتة خزمةتكاري كضةكةي خؤي: هةر لةفةرموودة درَيذةكةي جربيلدا هاتووة كة ثَيغةمبةر ( )jفةرمووي ...“ :وسأخربك عن أشراطها :إذا ولدت األمة ربها” .البخاري ( )114/1ومسلم ( )158/1ويف رواية ملسلم: 36
(إذا ولدت األمة ربتها) .مسلم (.)163/1 واتة :لةو نيشانانةي كة ثَي َ َ تبلَيم ئةوةية كة :دايك ئةبيتة خزمةتكاري كيذةكةي خؤي. َ َ واتة :كضةكةي بةشَيوةيةكي ناشريين مامةلةي لةطةلدا دةكاتء فةرمان ئةدات بةسةريدا. -22زؤربووني كوشتار: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى يكثر اهلرج .قالوا :وما اهلرج يارسول اهلل؟ قال :القتل ،القتل” .مسلم (.)13/18 َ واتة :قيامةت ناية هةتا هةرج زؤرنةبيت .وتيان :هةرج ضيية ئةي ثَيغةمبةري خوا ()j؟ فةرمووي :كوشتارة، كوشتارة. َ لةئةبوموساوة لةثيغةمبةرةوة ( )jفةرموويةتي: “لةبةردةمي قيامةتدا هةرج هةية؟ وتيان :هةرج ضية؟ فةرمووي :كوشتارة ،وتيان :زياد لةوةي كة ئَيمة دةيكوذين َ لةسالَيكدا زياد لةحةفتا هةزار دةكوذين؟ فةرمووي: كة َ ئةو كوشتارو هةرجة كوشتاري موشريكني نيية ،بةلكو كوشتاري خؤتانة .وتيان :باشة ئةو رؤذة َ عةقلمان ماوةو عةقلي زؤربةي َ لةطةلمَ انة .فةرموويَ : خةلكي ئةو زةمانة دادةمالرآ .وة َ َ خةلكَيكي بَيعةقأل جَيدةطرنةوة ،وة زؤربةيان وادةزانن لةسةر حةقنء حةقيان بةدةستة ،كةضي حةقيان بةدةستنيية” .مسند اإلمام أمحد ( )414/4و (سنن إبن ماجة ،1309/2ح )3959واحلديث صحيح ،أنظر :صحيح جامع الصغري ( ،193/2ح.)2043 َ وة لة ئةبوهورةيرةوة فةرمووي :ثيغةمبةر ()j فةرموويةتي“ :سوَيند بةو خوايةي نةفسي مين بةدةستة، دونيا كؤتايينايةت هةتا رؤذَيك دَيت بةسةر َ خةلكيدا كة بكوذ نازانَيت بؤضي كوشتوويةتي ،وة كوذراو نازانَيت بؤضي كوذراوة! وتيان :ئةمة ضؤن دةبَيت؟ فةرمووي: هةرجة ،بكوذو كوذراو لةناو ئاطردان” .مسلم ( )35/18مع شرح النووي. ئةمةيش روويدا لةدواي شةهيدكردني ئيمام عومسان ريازيبَيت)و هةتا ئَيستايش هةر بةردةوامة. (خوا لَي ِ لةصدقةي كوِري ئةملوسةناوة ئةفةرموَيت“ :ريباحي كوِري حارس بؤي باسكردين لةئةبوبوردةوة فةرمووي: لةكاتَيكدا من لةبازاِردا وةستابووم ،لةئيمارة زياد ،لةو كاتةدا دةستَيكم كَيشا بةوةي ترمدا لةسةرسوِرماندا. ثياوَيك لةئةنصار كة باوكي هاوةآليةتيي ثَيغةمبةري ( )jكردووة فةرمووي :لةضي سةرتسوِردةمَينَيت ئةي ئةبوبوردة؟ ومت :سةرمسوِردةمَينَيت لةطةلَيك دينيان يةكة، ثَيغةمبةريان يةكة ،بانطةوازيان يةكةَ ، بةلطةو حوجةيان َ كؤمةلَيكيان كوشتاري يةكة ،غةزايان يةكة ،كةضي كؤمةلَيكيان َ َ َ َ حةآللدةكةن! فةرمووي :سةرتسوِرنةمينيت ،من طوَيم لةباوكم بووة َ هةوالي ثَيداوم كة طوَيي لةثَيغةمبةر بووة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
( )jفةرمويةتي :ئوممةتةكةم ئوممةتَيكي رةمحثَيكراوة، لةدواِرؤذدا عةزابء ناِرةحةتيي لةسةرنيية ،بةآلم عةزابيان لةكوشتارو زةمينلةرزةء ئاشوبةداية” .مستدرك احلاكم ( )254-253وقال :صحيح اإلسناد ومل خيرجاه ووافقه الذهيب ،واحلديث صحيح .أنظر( :سلسلة األحاديث الصحيحة ،م.)686-684 / وة لةِريوايةتَيكيرتدا لةئةبوموساوة“ :ئوممةتةكةم ئوممةتَيكي رةمحثَيكراوة ،لةقيامةتدا عةزابي لةسةرنيية َ بةلكو عةزابي لةدنيادا لةكوشتارو ئاشوبةو زةمينلةرزةداية”. مسند اإلمام أمحد ( )410/4واحلديث صحيح .أنظر :صحيح اجلامع الصغري ( ،104/2ح .)1734 -23نزيكبوونةوةي كات: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jالتقوم الساعة حتى ...يتقارب الزمان” .البخاري ( 82-81/13مع الفتح). َ واتة :قيامةت هةلناسآ تا ...كاتء زةمان نزيكنةكةوَيتةوة. {وعن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال رسول اهلل (:)j (التقوم الساعة حتى يتقارب الزمان .فتكون السنة كالشهر، ويكون الشهر كاجلمعة ،وتكون اجلمعة كاليوم ،ويكون اليوم كالساعة ،وتكون الساعة كإحرتاق السعفة} .مسند أمحد ( )538-537/2ورواه الرتمذي عن أنس ،جامع الرتمذي (-625-624/6مع حتفة األحوذي) .قال إبن كثري :إسناده على شرط مسلم ،قال اهليثمي :رجاله رجال الصحيح .وقال األلباني :صحيح .أنظر صحيح اجلامع الصغري ( ،175/6ح .)7299 َ واتة :قيامةت هةلناسآ تا زةمان نزيكنةكةوَيتةوة، بةجؤرَيك َ سال دةبَيت بةمانطء مانط بةهةفتةو هةفتة دةبَيت بةِرؤذو رؤذيش وةك سةعاتَيكي لَيدَيتء سةعاتَيكيش َ لةطةالو كةمدةبَيتةوةو دةبَيتة ماوةي سوتاني ثةِرةيةك السكي دارخورما. ئةميش لةاليةن زانايةوة ضةند واتايةكي بؤ لَيكدراوةتةوة، لةوانة :بةرةكةت كةمدةبَيت لةو زةمانةدا ،يان ئةمة كاتي هاتين مةهديء عيساية (سةالمي خوا لةسةريانبَيت) كة دنيا خؤشدةبَيتء كاتة ناخؤشةكان درَيذدةبَيت لةاليان. يان بةهؤي هؤكارة ثَيشكةوتووةكاني طواستنةوةوة -وةكو سةيارة ،تةيارة -... ،كاتةكان كةمدةبنةوة يان هةرخؤي كاتةكة خيرَ ا دةِروات. -24نزيكبوونةوةي بازاِرةكان: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى تظهر الفنت ويكثر الكذب وتتقارب األسواق”} .مسند أمحد .519/2قال اهليثمي :رواه أمحد ورجاله رجال الصحيح غري سعيد بن مسعان وهو ثقة .جممع الزوائد .327/7
واتة :قيامةت َ هةلناسَيت تاوةكو ئاشوبة دةرئةكةوآء درؤكردن زؤردةبَيتء بازاِرةكان نزيكدةبنةوة لةيةكرتي. لةم رؤذةدا بازاِرةكان نزيكبوونةتةوة لةسآ رووةوة: )1خيرَ ايي زانست كة تيايدا زيادةي نرخء كةمبووني تَيداية. )2خيرَ ايي رؤيشنت لةبازاِرَيكةوة بؤ بازاِرَيكيرت ئةطةرضي زؤر دووريشنب لةيةكرتييةوة. )3نزيكبوونةوةي هةندَيكيان لةهةندَيكيانةوة لةنرخداو َ لةخةلكي بؤ هةندَيكيان لةزيادكردنء شوَينكةوتين هةندَيك كةمكردني نرخدا .واهلل أعلم. -25دةركةوتين هاوبةشدانان بؤ خوا لةم ئوممةتةدا: {عن ثوبان (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “إذا وضع السيف يف أميت مل يرفع عنها إىل يوم القيامة. وال تقوم الساعة حتى تلحق قبائل من أميت باملشركني وحتى تعبد قبائل من أميت األوثان”} .سنن أبي داود 324-322/11وجامع الرتمذي 466/6وقال الرتمذي :هذا حديث صحيح ،وصححه األلباني يف صحيح اجلامع الصغري ،174/6ح .)7295 واتة :ئةطةر مششيرَ و جيهاد دابةزي بؤ نةتةوةكةم لةسةري النابرآ هةتا رؤذي قيامةت .وة قيامةت نايةت تا َ كؤمةلَيك لةنةتةوةكةم ئةكةونة شوَيين موشريكني .وة هةتا ضةند تريةيةك لةئوممةتةكةم بتدةثةرسنت. وة فةرمووي“ :شةوو رؤذ الناضَيت هةتا التء عوززا جارَيكيرت دةثةرسرتَينةوة .”...مسلم .18/22 -26دةركةوتين خراثةكاريء بضِراندني بةزةييء خراثيي دراوسَييةتي: {عن عبداهلل بن عمرو (رضي اهلل عنهما) أن رسول اهلل ( )jقال“ :التقوم الساعة حتى يظهر الفحش والتفاحش وقطيعة الرحم وسوء اجملاورة»} .مسند أمحد 31-26/10 شرح أمحد شاكر .وقال :إسناده صحيح .ومستدرك احلاكم .76-75/1 َ واتة :قيامةت هةلناسآ تاكو دةمثيسيء خراثةكاريء بضِراندني بةزةييء خراثيي دراوسَييةتي دةرنةكةوآ. -27طةجنبوونةوةي ثريةكان: {عن إبن عباس (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “يكون قوم خيصبون يف آخر الزمان ،بالسواد كحواصل احلمام اليرحيون رائحة اجلنة” .مسند أمحد (،156/4 ح )247حتقيق وشرح أمحد شاكر وقال :صحيح .وسنن أبي داود (.)266/11 واتة :لةئاخرزةماندا طةلَيك ثةيدادةبن كة رةنطي رةش بةكاردةهَيننء سةرو ريشي ثيرَِةشدةكةن وةكو طةردني كؤتر .بؤني بةهةشت ناكةن. َ ئةمةيش زؤر ديارة لةناو خةلكيداو مةبةست لةبؤياخكردنء تاشيين ئةم الو الي ريشيانةو بةسةر
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
37
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
ضةناطةيانةوة تؤزآ دةهَيَلنةوة .واهلل أعلم. ئيبنوجةوزي دةفةرموَيت“ :ئةطوجنَيت ماناي -بؤني بةهةشت ناكةن -لةبةر كردةوةيةك يان بريوباوةِرَيك بَيت كة هةيانة ،نةك لةبةر عيللةتي بؤياخكردنةكة ،وة ئةطوجنَيت بؤياخكردنيش شَيوةيةك بَيت لةسيمايان هةروةك لةباسي خةوارجيدا فةرمووي :سيمايان سةرتاشينة ،ئةطةرضي سةرتاشني خؤي لةخؤيدا حةرامنيية” .املوضوعات إلبن اجلوزي .55/3 َ َ لةطةل ئةم وتةيةيشدا نةهيكراوة لةبؤياخكردني بةالم سةرو ريش بةِرةنطي ِرةش. لي بَيت) ئةبوقوحافة ،باوكي لةجابرةوة (ِرةزاي خواي َ ريازيبَيت) رؤذي فةحتي مةككة ،هاتء ئةبوبةكر (خوا لَي ِ سةرو ريشي وةكو (ثغامة) -كة دارَيكي طوألء بةر سثيية وةكو بةفر واية -سثي بوو ،ثَيغةمبةر ( )jفةرمووي: َ “غيرّ وا هذا بشيء واجتنبوا السواد” .مسلم .79/14 واتة :ئةمة بةشتَيك بطؤِرنء ئاطاتان لةِرةش بَيت، بةكارينةهَينن. -28زؤربووني رةزيلي: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال“ :من أشرط الساعة أن يظهر الشح”} .رواه الطرباني يف األوسط ،قال اهليثمي: رجاله رجال الصحيح غري حممد بن احلارث بن سفيان وهو ثقة .جممع الزوائد .327/7 واتة :لةنيشانةكاني قيامةت ئةوةية كة رةزيلي دةردةكةوَيت. -29زؤربووني بازرطاني: {عن عبداهلل بن مسعود (رضي اهلل عنه) عن النيب ()j أنه قال« :بني يدي الساعة ،تسليم اخلاصة ،وفشو التجارة، حتى تشارك املرأة زوجها يف التجارة» .مسند أمحد (333/5 شرح أمحد شاكر) وقال :إسناده صحيح .ومستدركاحلاكم .446-445/4 واتة :لةبةردةمي قيامةتدا ئةم نيشانانة هةن :سآلوكردني تايبةتي كة تةنها بؤ ناسياو دةبَيت .وة بآلوبوونةوةي بازرطاني ،هةتا ئافرةت بةشداري ميرَ دةكةي دةكات لةبازرطانيدا. -30زؤربووني زةمينلةرزة: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “التقوم الساعة حتى تكثر الزلزال”} .البخاري .82-81/13 واتة :قيامةت َ هةلناسآ تا لةرينةوةي زةوي زؤرنةبَيت. {وعن سلمة بن نفيل السكوني قال :كنا جلوسا عند رسول اهلل (- ... )jفذكر احلديث ،وفيه -:وبني يدي الساعة موتان شديد وبعده سنوات الزلزال”} .مسند اإلمام أمحد ،104/4قال اهليثمي :رواه أمحد والطرباني والبزار وأبويعلى ورجاله ثقات /جممع الزوائد .306/7 َ بةكؤمةل مردنَيكي زؤر واتة :ثَيش هاتين قيامةت 38
ثةيدادةبَيتء دةردةكةوَيتء دواي ئةوةيش ضةند َ سالَيكي ثِر لةزةمينلةرزة دَيت. ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت“ :لةزؤرَيك لةوآلتةكاني باكورو رؤذهةآلتء رؤذئاوا زؤر زةمينلةرزة روويداوة ،بةآلم ئةوةي دةردةكةوَيت ئةوةية كة مةبةست بةزؤربووني ،واتة: مشولييةتيء بةردةوامَيتييةتي” .فتح الباري .87/13 َ وة تةئيدي ئةمةيش ئةم فةرموودةيةية :لةعةبدولآلي ريازيبَيت) فةرمووي“ :ثَيغةمبةر ()j كوِري حوالة (خوا لَي ِ دةسيت خستة سةر سةرم -يان سةرشامن -فةرمووي :ئةي كوِري حوالة! ئةطةر بينيت خيالفةت لةسةر زةوي -أرض املقدسة -دابةزيوة ،ئةوا لةرينةوةو ناِرةحةتيء شيت طةورة نزيكبووةتةوة ،وة قيامةتيش لةو رؤذةدا نزيكرتة َ لةخةلكييةوة لةدةسيت من لةسةر سةرت” .مسند أمحد 288/5وسنن أبي داود 210- 209/7ومستدرك احلاكم 425/45وقال :هذا حديث صحيح اإلسناد ومل خيرجاه. ووافقه الذهيب وصححه األلباني ،أنظر( :ص .ح .ص) ،263/6ح.)7715 -31دةركةوتين رؤضوونء بوون بةمةميونء بةرازو فِرَيدان: {عن عائشة (رضي اهلل عنها) قالت :قال رسول اهلل (:)j “يكون يف آخر هذه األمة خسف ومسخ وقذف ،قالت :قلت يارسول اهلل! أنهلك وفينا الصاحلون؟ قال :نعم إذا ظهر اخلبث”} .سنن الرتمذي ،418/6قال األلباني :صحيح. أنظر :صحيح جامع الصغري ( ،358/6ح.)8012 واتة :لةكؤتايي ئةم ئوممةتةدا رؤضوونء بوون بةمةميونء بةرازو بةردبارين بةسةر َ خةلكيدا روودةدات. ومت :ئةي ثَيغةمبةري خوا ( )jئايا ئَيمة تيائةضني لةكاتَيكدا ثياوضاكامنان تَيدامابَيت؟ فةرموويَ : بةل َي، ئةطةر خراثةكار زؤربوو. وة لةوانةي كة طؤِرانء فِرَيدان لةسةريان رووئةدات (الزنادقة والقدرية) كانن: {عن عبداهلل بن عمر (رضي اهلل عنهما) قال :مسعت رسول اهلل ( )jيقول“ :إنه سيكون يف أميت مسخ وقذف وهو يف الزندقية والقدرية” .مسند أمحد ( ،74-73/9ح )6208 حتقيق أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح. ئةو سوثايةيش كة دةضَيت بؤ طرتين مةككة ،رؤدةضَيتء ئةم سزايةيش بؤ تاوانباراني ئةهلي مؤسيقاو شةراخبؤرانة بةِرؤضوونء طؤِراني شَيوةو َ روالةتيان .وة ئةم طؤِرانةيش مةبةسيت دميةني َ روالةتيية كة دةبن بةمةميونء بةراز، دليان وةكو َ مةبةست لةمةعنةويية كة َ دلي مةميونء بةرازي َ حةآللء حةرامء ضاكء خراث ناكةن. لَيدَيتء جياوازيي واهلل أعلم. -32نةماني ثياوضاكان: {عن عبداهلل بن عمرو (رضي اهلل عنهما) قال :قال رسول
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
اهلل (“ :)jالتقوم الساعة حتى يأخذ اهلل شريطته من أهل األرض فيبقى فيها عجاجة ال يعرفون معروفا وال ينكرون منكرا”} .مسند أمحد ( )182-181/11شرح أمحد شاكر... وقال :إسناده صحيح .ومستدرك احلاكم (.)435/4 واتة :قيامةت َ هةلناسآ هةتا خواي طةورة ئةهلي ضاكةو دين لةسةر زةويدا ناهَيَلَيتء جطة لةبَينرخء بَيخةيرةكان زياتر كةس نامَينَينن ،بةجؤرَيك ضاكة نازاننء ئينكاريي خراثة ناكةن. وة نةماني ثياوضاكان لةكاتي زؤربووني تاواندا دةبَيت كة دةيبيننء بةرطرييلَيناكةن وةكو لةفةرموودةكةدا هاتووة“ :ثرسياريان لةثَيغةمبةر ( )jكرد :ئايا تيادةضني ئةطةر ثياوضاكانيشمان تَيدابَيت؟ فةرموويَ : بةل َي ،ئةطةر خراثة زؤربوو» .البخاري (.)11/13 -33بةرزبوونةوةي ثلةي بَينرخان: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال رسول اهلل (:)j “إنها ستأتي على الناس سنون خداعة ،يصدق فيها الكاذب ويكذب فيها الصادق ،ويؤمتن فيها اخلائن ،وخيون فيها األمني ،وينطق فيها الرويبضة ،قيل :وماالرويبضة؟ قال: السفيه يتكلم يف أمر العامة”} .سنن اإلمام أمحد (-37/15 - 38شرح وتعليق أمحد شاكر) وقال :إسناده حسن ومتنه صحيح ،وقال إبن كثري :هذا إسناد جيد .ومل خيرجوه من هذا الوجه. خَ َ َ َ واتة :ضةند سالَيكي هةلةلةتَينةري ثِر لةفَيل بةسةر َ خةلكيدا رادةبورن كة تيايدا درؤزن دةبَيتة راستطؤ الي َ خةلك ،وة راستطؤ بةدرؤزن ناودةبرآء خيانةتكار بةئةمنيء ئةمني بةخائن ناودةبرآ .وة (الرويبضة) تيايدا دةكةوَيتة قسة .وتيان :روةيبيزة ضيية؟ فةرمووي :مرؤظي بيرََِيزو بَينرخة ،قسة لةبابةتي طشتيي َ خةلكي دةكاتء خؤي تَي َ هةلدةقورتَينَيت. يان دةفةرموَيت“ :ئةطةر كاروبار دراية دةسيت غةيري خاوةني خؤي ،ئةوا ضاوةِرواني قيامةت بكة” .البخاري (.)332/11 {عن حذيفة بن اليمان (رضي اهلل عنه) أن النيب ( )jقال: «التقوم الساعة حتى يكون أسعد الناس بالدنيا لكع إبن لكع»} .مسند اإلمام أمحد ( .)389/5ورمز له السيوطي يف (اجلامع الصغري) بالصحة ( )202/4وقال األلباني( :صحيح)، أنظر :صحيح اجلامع الصغري ( ،177/6ح.)7308 هةلناسآ هةتا خَ واتة :قيامةت َ دلؤشرتين كةس بةدونيا، بيرََِيزي كوِري بيرََِيزي كؤيلةية. وايلَيدَيت كة بةثياوَيك دةوترَيت ضةند بةِرَيزة ..ضةند َ مسقالة دةنكآ باشة ..ضةند زيرةكة ..كةضي بةئةندازةي لةخةردةل ئيمان َ لةدليدا نيية .البخاري ( )333/11ومسلم (.)170-167/2 -34سآلوكردن تةنها بةهؤي ناسراوييةوة دةبَيت:
{عن إبن مسعود قال :قال رسول اهلل (“ :)jإن من أشراط الساعة أن يسلم الرجل على الرجل اليسلم عليه إال للمعرفة”} .مسند أمحد ( )326/5قال أمحد شاكر :إسناده صحيح. واتة :لةنيشانةكاني قيامةت ئةوةية كة ثياو سآلو لةثياو ناكات ،مةطةر لةبةر ناسياوي بَيت. كة ئةمةيش ثَيضةوانةي سوننةتة كة دةبَيت بؤ رةزامةنديي خوا سآلو لةنةناسء ناسراويش بكرَيت. -35وةرطرتين زانست لةبضوكان: {روي اإلمام عبداهلل املبارك بسنده عن أبي أمية اجلمحي (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال« :إن من أشراط الساعة ثالثا :إحداهن أن يلتمس العلم عند األصاغر.}».. كتاب الزهد إلبن املبارك (ص ،21-20ج )61قال األلباني: صحيح .أنظر :صحيح اجلامع الصغري ( ،243/2ح.)2203 واتة :لةنيشانةكاني قيامةت سيانن :يةكَيكيان ئةوةية َ لةمنالةوة وةردةطريآ. كة زانست َ وة ثرسياركرا لةئيمام عةبدولآلي كوِري موبارةك دةربارةي بضوكةكان؟ فةرمووي« :ئةوانةن كة بةِرةئي خؤيان قسةدةكةن ،بةآلم بضوكَيك كة طةورة ريوايةتي لَيوةبكات، بضووك نيية». وة لةمةدا فةرموويةتي« :ئةمانة زانستيان لةبضوكةوة ثَيطةييشتووة ،واتة :ئةهلي بيدعة» .حاشية كتاب الزهد، ص.31 ريازيبَيت) فةرموويةتي: وة ئيبنومةسعود (خوا لَي ِ َ «خةلكي بةردةوام لةخةيردان مادام زانستيان لةهاوةآلني موحةممةد ()jو طةورةكانيانةوة ثَيبطات ،بةآلم هةركات زانستيان لةبضوكةكانةوة ثَيطةيشتء ئارةزوويان جيابوويةوة ،بةهيالكدا ئةضن” .كتاب الزهد إلبن املبارك (ص ،281ح .)815قال النوجيري :رواه الطرباني يف (الكبري) و(األوسط) وعبدالرزاق يف (مصنفه) بنحوه .وإسناده صحيح على شرط مسلم) إحتاف اجلماعة .424/1 -36دةركةوتين ئافرةتاني ثؤشتةي رووت: َ لةعةبدولآلي كوِري عةمرةوة (خوا لَييانِرازيبَيت) فةرمووي“ :طوَيم لةثَيغةمبةر ( )jبووة فةرموويةتي: لةكؤتايي ئومةتةكةمدا ثياوانَيك ثةيدادةبن كة سواري كؤثانَيكي بةرزدةبن كة لةكؤثاني حوشرت دةضَيت ،لةبةردةم دةرطةي مزطةوتةكاندا دادةبةزن ،ذنةكانيان ثؤشتةي رووتن، لةسةر سةريان وةكو سةري حوشرت واية ،نةفرينيانلَيبكةن، ضونكة نةفرةتلَيكراون .ئةطةر لةدواي ئَيوة ئوممةتَيك لةئوممةتةكان ببواية ،ئةوا ذنةكانتان خزمةتي ذنةكانيان دةكردن ،هةروةك ضؤن ذناني ئوممةتاني ثَيش خؤتان خزمةتتان دةكةن” .مسند اإلمام أمحد ( ،36/12ح)7083 حتقيق أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
39
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
“صنفان من أهل النار مل أراهما :قوم معهم سياط كأذناب البقر يضربون بها الناس .ونساء كاسيات عاريات مميالت مائالت ،رؤوسهن كأسنمة البخت املائلة ،وال يدخلن اجلنة وال جيدن رحيها ،وإن رحيها ليوجد من مسرية كذا وكذا”}. مسلم (.)190/17 َ واتة :دوو كؤمةل هةن لةئةهلي ئاطر كة نةمديون: َ َ لةخةلكي كؤمةلَيك قامضييان ثَيية وةكو كلكي مانطا واية، ثَيئةدةن .وة ذنانَيكي ثؤشتةي رووت ،كة بةلةجنةوالر دةِرؤن ،سةرسةريان وةك ثشيت حوشرت لَيدةكةن – واتة: طةورةي دةكةن بةهؤي كؤكردنةوةي قذيان لةسةر سةريانء دةيبةسنت -ناضنة بةهةشتةوةو بؤنيشيناكةن ،لةكاتَيكدا كة بؤني بةهةشت لةدووريي ئةوةندةو ئةوةندةوة هةستيثَيدةكرآ. ثؤشتةي رووتيش واتة :ثؤشاك لةبةردةكةن ،بةآلم زؤر تةنكء نةرمةو دايانناثؤشَيت وةك زؤربةي كراسي ذناني ئةم سةردةمة .احلالل واحلرام يف اإلسالم /د .يوسف القرضاوي ،ص.83 يان ثؤشتةن بةآلم ثؤشاكةكانيان تةسكةو لةشيان لَييةوة ديارة ،يان هةندآ لةلةشي دةردةخات وةكو سرتَيج و ثانتؤأل .بِروانة :شرح النووي ملسلم (.)190/17 -37راستدةرضووني خةوني بِروادار: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “إذا إقرتب الزمان مل تكد رؤيا املسلم ،تكذب وأصدقكم رؤيا أصدقكم حديثا .ورؤيا املسلم جزء من مخس وأربعني جزءآ من النبوة” .البخاري ( )404/12ومسلم ( )20/15وهذا لفظ مسلم ولفظ البخاري ...“ :مل تكد رؤيا املؤمن تكذب ... وماكان من النبوة فأنه ال يكذب”. لمَ واتة :كة قيامةت نزيكبووةوة خةوني موسو ان درؤدةرناضآ ،وة راسترتين كةستان لةقسةدا راسترتين خةوني دةبَيت .وة خةوني موسولمَ ان بةشَيكة لةضلء ثَينج بةش لةثَيغةمبةرايةتي. وة لةفزي بوخاري بةم شَيوةيةية ... :خةوني بِروادار درؤدةرناضآ ...وة ئةوةي لةثَيغةمبةرايةتي بَيت درؤدةرناضَيت. زانايان لةسةر دياريكردني ئةم كاتة ضةند وتةيةكيان هةية: يةكةم /ئةمة لةكاتَيكدا دةبَيت كة قيامةت نزيكدةبَيتةوةو زؤربةي زانايان دةمرن .ئيبنوحةجةر ئةم رايةي تةرجيحكردووة. لمَ َ دووةم /لةكاتي كةمبوونةوةي موسو انانء زالبووني كوفرو نةفاميء فيسقداية بةسةر ئةو موسولمَ انانةي كة زيندوون ،وة ئةم دوو وتةية كاتي ديارينةكراوة. سَييةم /ئةمة تايبةتة بةزةماني عيساوة (علية خةلكي ئةوكاتة ضاكرتين َ السالم) ضونكة َ حاليان هةيةو 40
راستطؤترينن ،بؤية خةويان راستدةردةضَيت .واهلل أعلم. أنظر :فتح الباري (.)407-406/12 -38زؤربووني نووسنيء بآلوبوونةي: {يف حديث إبن مسعود (رضي اهلل عنه) عن النيب ()j قال“ :إن بني يدي الساعة ...ظهور القلم”} .مسند امحد ( ،334-333/5ح )3870شرح أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح. واتة :لةبةردةم قيامةتدا ضةند نيشانةيةك هةية ،لةوانة: ...دةركةوتين َ قةلةم. دةركةوتين َ قةلةميش بةماناي دةركةوتين نووسنيء بآلوبوونةوةي دَيت ،واهلل أعلم .أنظر( :شرح مسند أمحد) ألمحد شاكر .334/5 -39ثشتطويخَ ستين ئةو سوننةتانةي كة ئيسالم هاني ئةجنامداني داون: وة لةوانة{ :عن إبن مسعود (رضي اهلل عنه) قال :مسعت رسول اهلل ( )jوهو يقول“ :إن من أشراط الساعة أن مير الرجل باملسجد ،ال يصلي فيه ركعتني” .صحيح إبن حزمية ( )284-283/2وعلق عليه األلباني فقال :إسناده ضعيف ولكن له ولغالبه طرق أخرى .وذكر يف السلسلة الصحيحة أن له طريقـا أخرى عن إبن مسعود يتقوي بها .ويف رواية: “ ...أن جيتاز الرجل باملسجد فال يصلي فيه” .رواه البزار. وصحح اهليثمي هذه الرواية يف جممع الزوائد (.)329/7 وعن أبن مسعود أيضا قال“ :إن من أشراط الساعة أن تتخذ املساجد طرقا” .منحة املعبود يف ترتيب مسند الطيالسي ( )212/2ومستدرك احلاكم ( )446/4وقال :هذا حديث صحيح اإلسناد وقال الذهيب موقوف .وعن أنس (رضي اهلل عنه) يرفعه إىل النيب ( )jقال“ :إن من أمارات الساعة أن تتخذ املساجد طرقـ ًا”} .هةمان سةرضاوةي ثَيشوو. واتة :لةنيشانةكاني قيامةت ئةوةية :ثياو بةالي مزطةوتدا دةِرواتء دوو ركات نوَيذي تَيداناكات -يان مزطةوت دةكرَيت بةِرَيطة.- ئةمةيش ثَيضةوانةي ئةم فةرموودةيةية{ :قال (“ :)jإذا دخل أحدكم املسجد فال جيلس حتى يركع ركعتني”}. واتة :ئةطةر يةكَيك لةئَيوة ضووة مزطةوتةوة با دانةنيشَيت هةتا دوو ركات نوَيذي سآلوي مزطةوت (حتية املسجد) دةكات. ئةوةتا لةم رؤذطارةدا مزطةوت كراوةتة رَيطةو دوو دةرطاي لةسةر درووستكراوةو هاتوضؤي ثَيدادةكرآ ،يان كراوةتة شوَيين سةيرانء طةشيت نةفامان .الحول والقوة إال باهلل العلي العظيم. -40طةورةبووني مانطي يةك شةوة: {عن عبداهلل بن مسعود (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jمن إقرتاب الساعة انتفاخ األهلة”} .رواه الطرباني يف الكبري .قال اهليثمي :فيه عبدالرمحن بن يوسف ذكر له
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
يف ميزان هذا احلديث وقال :أنه جمهول (جممع الزوائد /3 )146وقال األلباني :صحيح ،أنظر :صحيح اجلامع الصغري ،214-213/5ح .)5774 واتة :لةنيشانةي نزيكبوونةوةي قيامةت ،ئاوساني مانطي يةك شةوةية. بةشَيوةيةك طةورة دةردةكةوَيت كة لةيةك شةوةداية، خةلك َ َ دةلينَ دوو شةوةية .ئةمةيش عيبارةتة لةطةورةبووني (هيالل) لةكاتي دةركةوتنيدا .واهلل أعلم . -41زؤربووني درؤو َ دلنيانةكردنةوة لةطةياندني هةواأل: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) عن رسول اهلل ( )jأنه قال“ :سيكون يف آخر أميت أناس حيدثونكم مل تسمعوا أنتم وال آبائكم ،فإياكم وإياهم” .مسلم ( .)78/1ويف رواية“ :يكون يف آخر الزمان دجالون كذابون ،يأتونكم من األحاديث مبا مل تسمعوا أنتم وال آباؤكم ،فإياكم وإياهم ،اليضلونكم وال يفتنونكم} .مسلم (.)79-78/1 َ ربي درؤزنن، واتة :لةئاخرزةماندا كةسانَيك ثةيدادةبن قؤل ِ قسةيةكتان بؤ دةكةن كة ئَيوةو باوكانتان نةتانبيستووة، ئاطاتان لةخؤتانء ئةوان بَيت ،طومِراتاننةكةنء تووشي ئاشووبةتان نةكةن. {وعن عامر بن عبدة قال :قال عبداهلل بن مسعود (رضي اهلل عنه)“ :إن الشيطان ليتمثل يف صورة الرجل :فيأتي القوم ،فيحدثهم باحلديث من الكذب ،فيفرتقون ،فيقول الرجل منهم :مسعت رج ً ال الأعرف وجهه وال أدري ما إمسه حيدث”} .مسلم (.)79/1 َ ريازيبَيت) واتة: عةبدولآلي كوِري مةسعود (خوا لَي ِ فةرمووي :شةيتان خؤي دةخاتة شَيوةي ثياوَيكةوةو َ كؤمةلَيكء قسةيةكي درؤيان بؤ دةكاتء دوايي دةضَيتة الي َ بآلوةيلَيدةكةن .ثياوَيك لةوانة دةلَيت :طوَيم لةكابرايةك بوو كة نازامن دةموضاويء نايناسمء ناوي نازامن ،ئةم قسةيةي دةوت. {عن عبداهلل بن عمرو بن العاص (رضي اهلل عنهما) قال: “إن يف البحر شياطني مسجونة أوثقها سليمان ،يوشك أن خترج فتقرأ على الناس قرآنا”} .مسلم (.)80-79/1 َ عةبدوللاَ ي كوِري عةمري كوِري عاص (خوا واتة: ريازيبَيت) فةرمووي :لةدةريادا ضةندين شةيتاني بةندكراو لَي ِ هةن كة سولةميان ثَيغةمبةر (علية السالم) بةستونييةتةوة، نزيكة دةربضنء قورئان بةسةر َ خةلكيدا خبوَيننةوة. ئيمام نةوةوي دةفةرموَيت“ :واتة :شتَيك بةسةر َ خةلكيدا دةخوَينَيت كة قورئان نييةو َ دةلَيت :ئةمة قورئانة بؤئةوةي هةل َ بخةلةتَينَيتء ئةوانيش َ هةل َ خةلكي عةوام َ َ ناخةلةتينَ ”. شرح النووي ملسلم (.)80/1 َ ئةم نيشانةيش ئةمِرؤ زؤر بآلوة كة هةر هةوالةو باسدةكرآء نازانرآ راستة يان درؤ ،هةر ئةوترآ وتيان ...يان َ ئةلينَ ...يان ئةيانوت.
-42زؤربووني شايةتيداني درؤو شاردنةوةي شايةتيي هةق: {يف حديث عبداهلل بن مسعود (رضي اهلل عنه) قوله (:)j “إن بني يدي الساعة ... :شهادة الزور وكتمان شهادة احلق”} .مسند اإلمام أمحد ( )333/5شرح أمحد شاكر وأنه صحيح. واتة :لةبةردةم قيامةتدا ...شايةتيي درؤو شاردنةوةي شايةتيي هةق ثةيدادةبَيت. واتة :درؤكردني بةئةنقةست لةشايةتيداندا. ريازيبَيت) فةرمووي“ :ئَيمة لةئةبوبةكرةوة (خوا لَي ِ لةخزمةتي ثَيغةمبةردا ( )jبووين ،فةرمووي :ئايا ثَي َ تانبلَيم طةورةي طوناهة طةورةكان ضيية؟ -سآ جار دووبارةي كردةوة .. -هاوبةشدانان بؤ خوا ،وة ئازارداني دايكء باوك ،وة شايةتيداني درؤ يان قسةي درؤ .وة راكشابوو دانيشتء بةردةوام دووبارةي دةكردةوة ،تا ومتان :خؤزطة بَيدةنطدةبوو” .البخاري ( )261/5ومسلم (.)82-81/2 -43زؤربووني ئافرةتانء كةمبوونةوةي ثياوان: {عن أنس (رضي اهلل عنه) قال :ألحدثنكم حديثا ال حيدثكم أحد بعدي .مسعت رسول اهلل ( )jيقول“ :من أشراط الساعة أن يقل العلم ويظهر اجلهل ،ويظهر الزنا، وتكثر النساء ،ويقل الرجال .حتى يكون خلمسني إمرأة القيم الواحد”} .البخاري ( -178/1مع الفتح) ومسلم (.)221/16 واتة :ئةنةس فةرمووي :فةرموودةيةكتان بؤ باسدةكةم هيضكةس دواي من بؤتان باسناكات ،طويمَ لَيبوو ثَيغةمبةر ( )jدةيفةرموو :لةنيشانةكاني قيامةت :زانست كةمدةبَيتء نةفامي دةردةكةوَيت .زينا دةردةكةوَيتء ئافرةت زؤردةبَيتء ثياوان كةمدةبنةوة ،هةتا بؤ ثةجنا ئافرةت يةك ثياويان دةبَيت كة بةسةرياندا بطةِرَيتء كاريان بؤ جَيبةجَيبكات. َ ئةلينَ “ :هؤكاري كةمبوونةوةي ثياو ،لةبةر زؤربووني ئاذاوةية كة ثياو زؤر دةكوذرآ ،ضونكة ئةهلي جةنطن”. أنظر :التذكرة (ص )639وشرح النووي ملسلم (-96/7 )97وفتح الباري (.)179/1 ئةم ذمارةيةيش كة بريتيية لةثةجنا ،راستَييت نيية، َ بةلكو مةجازييةو مةبةست زؤريية ،وةك لةفةرموودةكةي ريازيبَيت) ...“ :ويرى الرجل ئةبوموسادا هاتووة (خوا لَي ِ يتبعه أربعون إمرأة يلذن به” .مسلم (.)96/7 واتة :دةبينيت ثياوَيك ضل ئافرةت شوَينيكةوتوونء لةزةتي لَيدةبينن. كةواتة :ئةمة مةجازيية لةزؤريدا .فتح الباري (،)179/1 واهلل أعلم. وة ئيحتيمالة هؤيةكةي لةبةر زؤريي لةدايكبووني مَييةو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
41
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
كةم لةدايكبووني نيرَ ةوة بَيت .فتح الباري (.)179/1 -44زؤربووني مردني لةناكاو: {عن أنس بن مالك (رضي اهلل عنه) يرفعه إىل النيب ()j قال“ :إن من أمارات الساعة... :أن يظهر موت الفجأة”}. قال اهليثمي :رواه الطرباني يف الصغري واألوسط عن شيخه اهليثم بن خالد املصيصي وهو ضعيف .جممع الزوائد ( )325/7وقال األلباني:حسن .أنظر( :ص .ج .ص) ( ،214/5ح.)5775 واتة :لةنيشانةكاني قيامةت... :مردني لةناكاو دةردةكةوَيت. َ ئةمةيش زؤرةو لةناو خةلكيداء ثَييدةوترآ( :السكتة القلبية) .ئيمام بوخاري (رةمحةتي خواي لَيبَيت) دةيفةرموو: إغتنم يف الفراغ فضل ركوع فعسى أن يكون موتك بغته كم صحيح رأيت من غري سقم ذهبت نفسه الصحيحة فلته. َ بةتاليدا ضةمينةوةيةك بةفرسةت بزانة، واتة :لةكاتي ضونكة لةوانةية مردنت لةناكاوبَيت ،ضةند كةسي لةش ساغم بيين كة نةخؤشيشي نةبوو لةثِر لةشساغيي لةدةستداو رؤيشتء مرد. ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت“ :لةسةرسوِرهَينةرةكانة كة خؤيشي توشيهات” .واتة :ئيمام بوخاري خؤيشي ئةم دةردة يان هاوشَيوةي ئةمةي توشهات .هدى الساري مقدمة فتح الباري ،ص.481 َ -45رووداني نةناسينةوةي يةكرتي لةنَيوان خةلكيدا: {عن حذيفة (رضي اهلل عنه) قال“ :سئل رسول اهلل ()j عن الساعة؟ فقال :علمها عند ربي ،الجيليها لوقتها إال هو، ولكن أخربكم مبشاريطها ،وما يكون بني يديها :إن بني يديها فتنة وهرجا ،قالوا :يارسول اهلل الفتنة قد عرفناها، فاهلرج ماهو؟ قال :بلسان احلبشة :القتل ،ويلقي بني الناس التناكر .فال يكاد أحد أن يعرف أحدا”} .مسند اإلمام أمحد ( )389/5قال اهليثمي :رواه أمحد ورجاله رجال الصحيح. جممع الزوائد (.)309/7 واتة :ثرسياركرا لةثَيغةمبةر ( )jدةربارةي قيامةت؟ فةرمووي :عيلمي الي خواية ،كةس كاتةكةي ئاشكراناكات َ هةوالي نيشانةكانيتان دةدةمآو ئةوةي جطة لةو .بةآلم من لةبةردةميدا روودةدات ،لةبةردةم قيامةتدا ئاشوبةو هةرج هةية ،وتيان :ئةي ثَيغةمبةري خوا ( :)jئاشوبةمان زاني ئةي هةرج ضيية؟ فةرمووي :بةزوباني حةبةشي، واتة :كوشتار .وة هةروةها نةناسينةوة لةنَيوان َ خةلكيدا روودةدات ،بةجؤرَيك كةس كةس ناناسَيتةوة. ئةميش بةهؤي نةبووني ثةيوةنديي برايةتيي ئيمانيء زالبووني بةرذةوةنديي دنياييةوة بةسةر َ َ خةلكيدا دةبَيت. 42
-46طةِرانةوةي زةويي عةرةبي بؤ سةوزاييء رووبار: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى تعود أرض العرب مروجآ وأنهارا”}. مسلم ( - 97/7مع شرح النووي). واتة :قيامةت َ هةلناسآ تا جارَيكيرت زةويي عةرةب بةسةوزاييء رووبار شيندةبَيتةوة. كةواتة كاتي خؤي زةويي عةرةب شينبووةو دوايي وشكيكردووةو دووبارة شيندةبَيتةوة. موعازي كوِري جةبةل دةيطيرََِيتةوة كة ثَيغةمبةري خوا ( )jلةجةنطي تةبووكدا فةرمووي“ :سبةينآ ئَيوة (إن شاء اهلل) دةضنة سةر ضاوطي تةبووك ،وة ئَيوة ناطةنة سةري هةتا رؤذ نيوةدةبَيت لةضَيشتةنطاودا ،جا هةركةس لةئَيوة طةييشتة سةري ،بةهيض شَيوةيةك دةستنةدات لةئاوةكةي هةتا من دَيم .ئَيمةيش ضووينء دوو ثياو لةئَيمة ثَيشرت طةييشنت ،وة ضاوطةكةيش وةكو قةيتان ئاوي كةمي ثيادةِرؤيشت .دةفةرموَيت :ثَيغةمبةر ( )jثرسياريلَيكردن: ئايا هيض دةستتان بؤ ئاوةكة برد؟ .وتيانَ : بةل َي ،ثَيغةمبةر ( )jقسةي زؤري ثَيوتنء ئةوةي خوا ويستيلَيبوو ثَييوتن .دةفةرموَيت :ثاشان بةمست كةمكةم لةئاوةكةيان َ هةلطؤست هةتا كرديانة شتَيكةوة .دةفةرموَيت :ثاشان ثَيغةمبةر ( )jدةستء دةموضاوي تَيدا شؤردو كردييةوة ناوي ،ئيرت ئاوةكة بةخؤِر دةهاتةخوارةوة ،يان دةفةرموَيت: بةلَيزمة دةهاتةخوارةوة ،هةتا َ خةلكةكة لَيياخنواردةوة ثاشان ثَيغةمبةر ( )jفةرمووي :ئةي موعاز نزيكة ئةطةر تةمةنت درَيذبوو ،ئةبينيت كة ئيرَ ة ثِربووةتةوة لةئاوو سةوزايي” .مسلم ( -41-40/15مع شرح النووي). -47زؤربووني بارانء كةمبوونةوةي رووةك: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jالتقوم الساعة حتى متطر السماء مطراً ّ التكن منها بيوت املدر ،وال ّ تكن منها إال بيوت الشعر”} .مسند أمحد ( ،291/13ح )7554شرح أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح .وهو يف جممع الزوائد ( )331/7قال اهليثمي :رواه أمحد ورجاله رجال صحيح. واتة :قيامةت َ هةلناسآ تا لةئامسان بارانَيك دةبارَيتء مالي قوِري طوندو دآ لَييناثارَيزرَيت .وة هيض َ َ مالَيك لَييثارَيزراونابَيت جطة َ لةمالَيك دروستكرابَيت لةموو. {وعن أنس (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “التقوم الساعة حتى ميطر الناس مطرا عاما ،وال تنبت األرض شيئا”} .مسند أمحد ( )140/3ذكره اهليثمي وقال: رواه أمحد والبزار وأبويعلى ..ورجال اجلميع ثقات( .جممع الزوائد )330/7 ،وقال إبن كثري :إسناده جيد ومل خيرجوه من هذا الوجه (النهاية /الفنت واملالحم )180/1حتقيق :د. طه زيين. َ َ واتة :قيامةت هةلناسآ تا بارانَيك لةخةلكي دةبارَيت
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
بةطشيتء زةوي هيض رووةكي لَيناِروَيت. {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ()j قال“ :ليست السنة بأن المتطروا ،ولكن السنة أن متطروا ومتطروا وال تنبت األرض شيئا”} .مسلم ( -30/18مع شرح النووي). واتة :سوننةتي خوايي وانيية كة باران نةبارَيت بؤتان. بةآلم سوننةت واية كة باران دةبارَيتء دةبارَيت بؤتانء كةضي زةوي هيضي لَيناِروَيت. َ -48دةركةوتين شاخَيكي ئالتوون لةفوراتدا: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى حيسر الفرات عن جبل من ذهب ،يقتتل الناس عليه ،فيقتل من كل مئة تسعة وتسعون ،ويقول كل رجل منهم :لعلي أكون أنا الذي أجنو”} .البخاري ()78/13 ومسلم (.)18/18 َ َ واتة :قيامةت هةلناسآ تا فورات شاخَيكي ئالتون دةردةخاتء َ خةلكي لةسةري جةنطدةكةن ،لةهةموو سةد كةسَيك نةوةدو نؤي دةكوذرآء هةموو يةكَيكيان َ دةلَيت: َ بةلكو من مب ئةوةي كة رزطاري دةبَيت. وة ئةم شاخة َ ئالتوونةيش مةبةست لةنةوت نيية وةكو (أبو عبية) دةفةرموَيت لةتةعليقيدا لةسةر (النهاية /الفنت واملالحم /إبن كثري) ..ئةمةيش لةضةند روويةكةوةية: ) 1دةقي فةرموودةكة دةفةرموَيت :شاخَيك َ لةئالتوون، نةوت َ ئالتوون نيية. ) 2ثَيغةمبةر ( )jدةفةرموَيت :لةناو ئاوةكةدا دةردةكةوَيتء َ خةلكي دةيبينن ،بةآلم نةوت لةزةويدا بةئاميرَ دةردةهَينرآ. ) 3ثَيغةمبةر ( )jبةتايبةتي باسي فورات دةكات، وة نةوت لةزؤر شوَيين دنيادا دةردةهَينرَيت لةدةرياو وشكانيدا. َ َ ) 4ثَيغةمبةر ( )jهةواليداوة كة خةلكي يةكرتي دةكوذن لةسةر ئةو َ ئالتوونة ،ئةمةيش ناطوجنَيت لةكاتي دةرهَيناني نةوتدا رووبدات لةفوراتء غةيري ئةويشدا، َ َ لةطةل ئةوةيشدا نةهيكردووة لةوةي كة هةركةسآ بةلكو ئةو رؤذة ئامادةبوو لَي َ يهةلطرآ: {عن أبي بن كعب (رضي اهلل عنه) قال :اليزال الناس خمتلفة أعناقهم يف طلب الدنيا .إني مسعت رسول اهلل ()j يقول“ :يوشك الفرات أن حيسر عن جبل من ذهب .فمن حضره فال يأخذ منه شيئا”} .مسلم ( -19/18مع شرح النووي). َ واتة :ئوبةيي كوِري كةعب فةرمووي :بةردةوام خةلكي مليان جياية لةداواكردنء َ هةلثةياندا بؤ دونيا ،من طوَيم لةثَيغةمبةر ( )jبووة فةرموويةتي :نزيكة فورات َ لةئالتوون دةرخبات ،هةركةس وشكبكاتء شاخَيك َ ئامادةي بوو با هيضي لَيهةلنةطرآ.
َ لةطةل مرؤظدا: -49قسةكردني دِرندةو بَيطيان ريازيبَيت) فةرموويةتي: لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ «طورطَيك هات بؤ الي شواني رانَيكء مةِرَيكي فِراند، شوانةكةيش شوَينيكةوت تا لَييسةندةوة ،دةفةرموَيت: طورطةكةيش ضووة سةر بةرزاييةكء لةسةر ضؤك دانيشتء كلكي كردة ذَير خؤيء وتي :خوا رؤزييةكي دابووثَيمء ضووم بؤي ،كةضي تؤ لَيتسةندم .ثياوةكة وتي( :يا أهلل)!! سوَيند بةخوا شيت وةكو ئةمةي ئةمِرؤم نةبينيوة طورطَيك قسةبكات!! طورطةكة وتي :لةمة سةيرتر َ هةوالي ثياوَيكة لةدارخورماكاني نَيوان (احلرتني) داية ئةوةي روويداوةو ئةوةي روودةدات ثَي َ تدةلَيت .وة ئةم ثياوةيش جولةكة بوو هات بؤ الي ثَيغةمبةري خوا ()jو َ هةوالةكةي ثيرَِاطةياند ،ثَيغةمبةريش ( )jبةِراسيت داناو ثاشان ثَييفةرموو( :إنها أمارة من أمارات بني يدي الساعة، قد أوشك الرجل أن خيرج فال يرجع حتى حتدثه نعاله وسوطه ما أحدث أهله بعده)” .رواه إمام أمحد ،مسند أمحد ( ،203-202/15ح )8049حتقيق وشرح أمحد شاكر .قال: إسناده صحيح. واتة :ئةمة نيشانةيةكة لةنيشانةكاني قيامةت .نزيكة َ لةمال دةرضَيتء ناطةِرَيتةوة هةتا هةردوو نةعل و ثياو َ قامضييةكةي هةوالي ثَيدةدةن كة كةسوكارةكةي دواي خؤي ضييانكردووة. وة لةِريوايةتَيكيرتيدا لةئةبوسةعيدي خودرييةوة...{ : فذكر القصة إىل أن قال :قال رسول اهلل (“ :)jصدق والذي نفسي بيده ،التقوم الساعة حتى يكلم السباع اإلنس ،ويكلم الرجل عذبة سوطه ،وشراك نعله ،وخيربه فخذه مبا أحدث أهله بعده”} .مسند أمحد ( )84-83/3وقال األلباني :هذا سند صحيح رجاله ثقات رجال مسلم غري القاسم هذا (أحد رواة احلديث) وهو ثقة إتفاقا .وأخرج له مسلم يف املقدمة... أنظر سلسلة األحاديث الصحيحة ( ،31/1ح )122ورواه الرتمذي ( )409/6وقال :هذا حديث حسن صحيح. واتة :ضريؤكةكةي طيرَِايةوة تا فةرمووي ثَيغةمبةر ( )jفةرموويةتي :راستيكرد ،سوَيند بةو زاتةي نةفسي مين بةدةستة ،قيامةت َ هةلناسآ تا دِرندة قسة لةطةأل مرؤظ دةكةنء ثياو قامضييةكةي قسةي لةطةأل دةكاتء هةروةها شرياكي نةعلةكةي -كة ئةو دةزووةية دةكةوَيتة نَيوان ثةجنة طةورةو ثةجنةي ثةناي ثآ -وة ئةذنؤي خؤي ثَي َ يدةلَيت كةخَيزانةكةي دواي خؤي ضيكردووة. -50ئاواختواسنت بةمردن لةبةر سةختيي بةآل: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى مير الرجل بقرب الرجل فيقول :ياليتين مكانه”} .البخاري ( 82-81/13مع الفتح) ومسلم (.)34/18 واتة :قيامةت َ هةلناسآ هةتا ثياو بةالي طؤِري ثياوَيكيرتدا تَيثةِردةبَيتء َ دةلَيت :خؤزطة من لةشوَيين
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
43
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
ئةودا بووماية. وة لةئةبوهورةيرةوة فةرموويةتي :ثَيغةمبةر ()j فةرموويةتي“ :سوَيند بةو خوايةي نةفسي مين بةدةستة، دنيا ناِرواتء تةواونابَيت هةتا ثياو بةالي طؤِرَيكدا دةِرواتء خؤي بةسةريدا ئةتلَينَيتةوةو َ دةلَيت :خؤزطة من لةجَيي خاوةني ئةم طؤِرة بووماية ،ضونكة دين بؤ ئةو غةيري بةآل هيضيرتنيية” .مسلم (.)34/18 ئةمةيش لةبةر زؤريي ئاشوبةيةو بؤ طشت شوَينء كاتَيك نييةَ ، بةلكو تايبةتة بؤ ضةند شوَينَيك. َ ريازيبَيت) عةبدوللاَ ي كوِري مةسعود (خوا لَي ِ فةرموويةتي“ :زةمانَيك دَيت بةسةرتاندا ئةطةر يةكَيك لةئَيوة مردن ببينَيت دةفرؤشرآ ئةوا دةيكِرَيت”. وةكو وتراوة :وهذا العيش ماال خري فيه أال موت يباع فأشرتيه( .فيض القدير.)418/6 : واتة :وة ئةم ذيانةيش خيرَ ي تيانيية ئةوة مردنَيك نيية بفرؤشرآ تا بيكِرم. َ بةشَيوةيةك زةمانَيك دَيت بةسةر خةلكيدا ئاوات بةدةجال دةخوازَيت: {عن حذيفة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (:)j “يأتي على الناس زمان يتمنون فيه الدجال ،قلت :يارسول اهلل بأبي وأمي مم ذاك؟ قال :مما يلقون من العناء والعناء”}. رواه الطرباني يف األوسط والبزار بنحوه ورجاهلما ثقات. أنظر جممع الزوائد (.)285-284/7 واتة :زةمانَيك دَيت بةسةر َ خةلكيدا ئاوات بةدةججال دةخوازن تيايدا ،ومت :ئةي ثَيغةمبةري خوا ( )jدايكء باوكم بةفيداتبَيت ،ئةوة لةبةرضيية؟ فةرمووي :لةبةر ئةو هةموو بةآلو ناِرةحةتييةية كة تووشيان دةبَيت. لمَ -51زؤربووني رؤمء جةنطكردنيان لةطةأل موسو اناندا: رؤم :لةوةضةي عةيصي كوِري ئيسحاقي كوِري ئيرباهيم-ن (عليهم السالم). (املستورد القرشي) لةالي عةمري كوِري عاسدا (رةزاي لي بَيت) فةرمووي{ :مسعت رسول اهلل ( )jيقول: خواي َ “التقوم الساعة والروم أكثر الناس” .فقال له عمرو :أبصر ما تقول :قال :أقول مامسعت من رسول اهلل( .})jمسلم (.)22/18 واتة :طوَيم لةثَيغةمبةر ( )jبووة فةرموويةتي :قيامةت دَيت لةكاتَيكدا رؤم زؤرتريين َ خةلكيية ،عةمر ثَييفةرموو: ئةلَييت .فةرمووي :ئةوة َ بزانة ضي َ ئةلَيم كة لةثَيغةمبةرم ( )jبيستووة. وة لةفةرموودةي عةويف كوِري ماليكي ئةشجةعيدا لي بَيت) هاتووة كة فةرمووي :ثَيغةمبةر (رةزاي خواي َ ( )jفةرموويةتي“ :أعدد ستا بني يدي الساعة- ...:فذكر منها ..-ثم هدنة تكون بينكم وبني بين األصفر ،فيغدرون، فيأتونكم حتت مثانني غاية ،حتت كل غاية ،إثنا عشر ألفا”. 44
البخاري ( -277/6مع الفتح). واتة :ثاشان هودنةيةك روودةدات لةنَيوان ئَيوةو نةوةي ئةلئةصفةردا ،واتة :رؤم .كة غةدريلَيدةكةنء بؤتاندَين لةذَير ( )80ئاآلدا ،لةذَير هةر يةكَيكياندا ( )12هةزاريان َ لةطةلة. وة لةجابري كوِري سةمرةوة لةنافيعي كوِري عوتبةوة، فةرموويةتي“ :ئَيمة لةطةأل ثَيغةمبةردا ( )jبووين ..ضوار وشةم لةبةركرد كة بةدةستم ذماردمن ،فةرمووي :جةنط لةطةأل نيوةدوورطةي عةرةبي دةكةنء خوا فةحتيدةكات بؤتان ،ثاشان جةنط لةطةأل فارس دةكةنء خوا فةحتيدةكات. ثاشان جةنط لةطةأل رؤم دةكةنء خوا فةحتيدةكات، ثاشان جةنط لةطةأل دةججال دةكةنء خوا فةحتيدةكات. ئةفةرموَيت :نافيع فةرمووي :ئةي جابر! دةججال نابينني دةركةوآ تا رؤم فةحتدةكرآ” .مسلم (.)26/18 وة وةسفي جةنطةكةيش هاتووة لةفةرموودةيةكدا لةيةسريي كوِري جابرةوة كة دةفةرموَيت“ :بايةكي سوور لةكوفة َ هةليكرد ...وة ثياوَيك هات بةبَيئيش جطةلةوةي عةبدولآلي كوِري مةسعود! قيامةت َ َ هةلسا ... ئةيوت :ئةي َ فةرمووي :عةبدولآلي كوِري مةسعود راكشابوو ،دانيشتء فةرمووي :قيامةت َ هةلناسآ هةتا -دةطاتة ئةوةي كة- مريات بةشناكرَيتء خَ دلؤشنابن بةتاآلنيي جةنط ..وة بةدةسيت روويكردة شامء فةرمووي :دوذمنَيك بؤ ئةهلي ئيسالم كؤدةبنةوةو ئةهلي ئيسالم بؤيان كؤدةبَيتةوة، ومت :مةبةستت رؤمة؟ فةرموويَ : بةل َي ،وة تيايدا جةنطء كوشتارَيكي سةخت رووئةدات .بؤية موسولمَ انان ثةميانء مةرج دةطرن بؤ مردن كة بةبراوةيي نةبَيت نةطةِرَينةوة. جةنطدةكةن هةتا شةودادَيت .بؤية هةردووال جةنطِرادةطرن َ كؤمةلةيش نامَينن! ثاشان بةبَيرباوةيي .وة ئةم موسولمَ انان ثةمياندةدةن بؤ مردن كة بةبراوةيي نةبَيت نةطةِرَينةوة .جةنطدةكةن هةتا شةودادَيت .بؤية هةردووال َ كؤمةلةيش نامَينن .ثاشان جةنطِرادةطرن بةبَيرباوةيي ،ئةم موسولمَ انان ثةمياندةبةستنةوة لةسةر مردن كة بةبراوةيي نةبَيت نةطةِرَينةوة .جةنطدةكةن هةتا شةو دادَيت .بؤية َ كؤمةلةيش هةردووال جةنطِرادةطرن بةبَيرباوةيي .وة ئةم نامَينن .وة لةِرؤذي ضوارةمدا ثامشاوةكةي ئةهلي ئيسالم بؤيان رادةثةِرنء خواي طةورة دوذمنيان دةدؤِرَينَيتء كوشتارَيك دةقةومَيت .يان فةرمووي :شيت وا نابينرآ .يان فةرمووي :شيت وا نةبينراوة ،هةتا َ بالندة دةربازينابَيتء دةكةوَيتةخوارةوة ثَيشئةوةي لَييانِرةتبَيت .وة ئةوةي كة سةد كوِر بوون لةيةك كةس زياتريان نامَينَيتةوة ،ئيرت بةضي غةنيمةتَيك خَ دلؤشنبء ضي مرياتييةك بةشبكةن؟! كاتَيك ئةمان لةم َ حالةتةدان ،طوَييان لةناخؤشييةك لةمة خراثرتو طةورةتر ئةبَيت ،يةكَيك هاواردةكاتء َ دةلَيت: دةججال لةناو كةسوكارتاندا ثةيدابووةو دةركةوتووة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
َ ثشتهةلدةكةنء ( )10دة ئةوةي لةدةستيانداية فِرَييدةدةنء سوارضاك دةنيرَ ن .ثَيغةمبةر ( )jفةرموويةتي :من ناويان ئةزامنء ناوي باوكيان دةزامنء رةنطي ئةسثةكانيشيان دةزامن ضؤنة .كة لةو رؤذةدا ضاكرتين سوارضاكن لةسةرزةويدا. يان لةو رؤذةدا لةضاكرتين سوارن لةسةرزةويدا” .مسلم (.)24/18 وة ئةم كوشتارةيش لةشام روودةدات ثَيش هاتين دةججالء موسولمَ انان سةردةكةون بةسةر رؤمداو خؤيان بؤ فةحتي قوستةنتينيية ئامادةدةكةن: ريازيبَيت) ثَيغةمبةري خوا ()j لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ فةرموويةتي“ :قيامةت نايةت هةتا رؤم لةئةعماق -كة نزيك دابقة لةنَيوان حةلةبء ئةنتاكية داية لةشام يان دابق دَييةكة لةنزيك حةلةب -دائةبةزن سوثايةك لةمةدينةوة بؤيان دةردةضَيت لةضاكرتيين َ خةلكي زةوين لةو كاتةدا .كاتَيك دةطةن بةيةكرتي رؤمةكان َ دةلينَ :وازمانلَيبهَينن با ئةوانةي لةخؤماننء طرتووتانن لةالي ئَيوةن جةنطيان لةطةأل بكةين. موسولمَ انانيش َ دةلينَ :نةخيرَ ،سوَيند بةخوا واز لةئَيوةو براكامنان ناهَينني جةنطيان لةطةأل بكةن .سَييةكي سوثاكة دادةبةزنء َ هةلدَين كة هةرطيز خوا لَيياخنؤشنابَيت ،وة سَييةكيرتيان جةنطدةكةنء دةكوذرَين كة ضاكرتين شةهيدن لةالي خوا ،وة سَييةكيرتيان سةردةكةونء هةرطيز دواي ئةمة توشي ئاشووبة نايةنء فةحتي قوستةنتينيية دةكةن. لةكاتَيكدا غةنيمةتةكان بةشدةكةن ،كة مششيرَ ةكانيان َ هةلواسيوة بةزةيتونةكاندا ،شةيتان تياياندا هاواردةكات: كة مةسيحي دةججال لةناو كةسوكارياندا دةركةوتووة. بؤية دةردةضن ،وة ئةمةيش درؤية .وة كاتَيك دَينة شام، ئةوسا دةججال دةردةضَيت .كاتَيك ئةوان بؤ جةنط خؤيان ئامادةدةكةنء ريزةكانيان رَيكدةخةن ،وة كاتَيك قامةت دةكرآ بؤ نوَيذ عيساي كوِري مةريةم (علية السالم) دادةبةزَيت .مسلم .22-21 /18 ريازيبَيت) كة ثَيغةمبةر ()j وة لةئةبودةردائةوة (خوا لَي ِ لمَ فةرموويةتيَ : “مؤلطةو شاري موسو انان رؤذي جةنطةكة لةزةوي (غوتة)داية لةشارَيك ثَييدةوترَيت دميةشق .كة لةضاكرتيين شارةكاني شامة” .سنن أبي داود (406/11 مع عون املعبود) واحلديث صحيح .أنظر :صحيح اجلامع الصغري ( ،218 /2ح.)2112 -52فةحتكردني قوستةنتينيية: شارَيكي رؤمةو ئَيستا ناسراوة بة ئةستنةبول، لةشارةكاني توركيايةو زوو ثَييدةوترا :بيزةنتة ،ثاشان ثاشا قوستةنتيين طةورةي رؤم ديوارَيكي طةورةي بةضواردةوريدا كردو ناوينا قوستةنتينييةو كردي بةثايتةخيت ثاشايةتي ،لةِرؤذهةآلتء باكورييةوة دةريايةو لةِرؤذئاواو باشورييةوة لةوشكانيداية .معجم البلدان .348-347/4
ئةميش دواي فةحتي رؤمة ثَيش هاتين دةججال ،كة موسولمَ انان لةجةنطة طةورةكةي رؤمدا سةردةكةون دوايي بةبي بةرةو فةحتكردني قوستةنتينيية دةضن ،ئةويش َ جةنطء تةنها بةتةكبريو تةهليلة دةيطرن. ريازيبَيت) كة ثَيغةمبةر ()j لةئةبوهورةيةوة (خوا لَي ِ فةرمويةتي“ :شارَيكتان بيستووة كة اليةكي لةوشاكانيء اليةكي لةدةرياداية؟ وتيانَ : بةل َي ئةي ثَيغةمبةري خوا، فةرمووي :قيامةت نايةت هةتا حةفتا هةزار لةنةوةي َ لةطةلياندا ،كاتَيك جةنطدةكةنء ئيسحاق ئةجةنطن دائةبةزن بةضةك جةنطناكةنء ترييش ناهاوَيذن ،تةنها َ ئةلينَ ( :ال إله إال اهلل واهلل أكرب) .اليةكي ئةكةوَيت – سةور، كة يةكَيكة لةِراويياني فةرموودةكة ،دةفةرموَيت :نازامن ئيلال فةرمووي :ئةو اليةي كة لةدةرياداية ئةكةوَيت- ثاشان دووبارة َ ئةلينَ ( :ال إله إال اهلل واهلل أكرب) ،اليةكةيرتي ئةكةوَيتء ئةشكَيت ،ثاشان َ دةلينَ ( :ال إله إال اهلل واهلل أكرب)، دةرطا دةكرَيتةوةو دةضنة ذوورةوةو بةغةنيمةت دةيطرنء فةحتيدةكةن .لةو كاتةدا كة غةنيمةتةكة بةشدةكةن يةكَيك هاواردةكاتء َ دةلَيت :دةجال دةرضوو .ئةوانيش هةموو شتَيك جَيدةهَيَلنء دةطةِرَينةوة” .مسلم .44-43 /18 وة ئةم بةنوئيسحاق-ةيش كة قوستةنتينيية دةطرن بةشَيكي لةو رؤمانانةن كة ئيمانيانهَيناوة ثاش فةحتكردني رؤم ،ضونكة رؤم لةنةوةي (عةيصي كوِري ئيسحاقي كوِري ئيرباهيمي خةليلن عليهم السالم) ئةمةيش رةئي ئيبنوكةسريةو َ بةلطةيشي ئةوةية كة مةدحيانكراوة لةفةرموودةي (املستود القرشي)دا كة فةرموويةتي: “لةثَيغةمبةرم ( )jبيستووة كة فةرموويةتي :قيامةت هةلدةسَيت كاتَيك رؤم زؤرتريين َ َ خةلكن .عةمري كوِري دةلَييت .فةرمووي :ئةوة َ عاص فةرمووي :بزانة ضي َ دةلَيم كة لةثَيغةمبةرم ( )jبيستووة .فةرمووي :ئةطةر ئةوةت وتبَيت ئةوا ضوار سيفةتي ضاكيان تَيداية :ئةوان بةحيلمرتيين َ خةلكن لةكاتي ئاشوبةدا ،وة زوو هؤشياردةبنةوة لةدواي َ لةخةلكي دةطةِرَينةوة سةر جةنط موسيبةت ،وة زووتر دواي َ كؤلدانيان لَيي ..وة ضاكن بةرامبةر هةذارو هةتيوء الواز ..ثَينجةميشيان زؤر جوانة كة لةهةموو كةس زياتر َ بةرهةلستيي ستةمي ثادشا دةكةن” .مسلم .22/18 -53دةرضووني قةحتاني: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )jقال: “التقوم الساعة حتى خيرج الرجل من قحطان يسوق الناس بعصاه” .مسند أمحد ،103/18ح .9395والبخاري 76/13 مع الفتح .ومسلم 36/18مع شرح النووي. َ هةلناسآ تا ثياوَيك لةقةحتان واتة :قيامةت َ دةردةكةوَيتء خةلكي بةطؤضانةكةي راثَيضدةكات. قورتوبي دةفةرموَيت“ :مةبةست لة(يسوق الناس بعصاه) ايةلبووني َ كينايةتة بؤ طوَيِر َ خةلكي بؤي ،بةمنوونة باسي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
45
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
طؤضاني هَيناوةء ديارة لةباسي ئةمةيشدا َ بةلطةية لةسةر رةقيء تونديي بةرامبةريان” .التذكرة ،ص.635 وة ئةم رةقيء توندييةيشي تةنها بةرامبةر بةتاوانبارانة، حَ سالةو حوكم بةدادثةروةري ضونكة خؤي ثياوَيكي بةلطةيش ئةوةية كة ئيبنوحةجةر َ دةكاتَ ، نةقليكردووة لة :نوعةميي كوِري حةمادةوة كة لةِروويةكي بةهَيزةوة َ لةعةبدولآلي كوِري عةمرةوة كة باسي طيرَِاويةتييةوة خةليفةكاني كردووة ثاشان فةرموويةتي“ :وة ثياوَيكيش لةقةحتان”. هةروةها{ :ما أخرجه بسند جيد عن إبن عباس أنه قال فيه“ :ورجل من قحطان كلهم صاحل”} .فتح الباري .535 /6 َ عةبدولآلي كوِري عةمري كوِري عاص باسي وة كاتَيك ئةو خيالفةتةي كرد كة ثاشايةكي قةحتان دةبَيت .موعاوية توِرةبوو َ هةلساو ستايشي خواي كرد كة شايستةي خوا بَيتء ثاشان فةرمووي“ :أما بعد ...ثَيمطةيشتووة كة ثياوانَيك لةئَيوة هةن قسةيةك دةكةن لةقورئاندا نييةو لةثَيغةمبةرةوة ( )jنةهاتووة .ئةوانة نةفامانتانن، دةخيلتانبم ئةو ئاواتةي كة خاوةنةكةي طومِرادةكات نةيكةن ،ضونكة من بيستوومة لةثَيغةمبةر ( )jكة فةرموويةتي( :إن هذا األمر يف قريش اليعاديهم أحد إال كبه اهلل على وجه ،ما أقاموا الدين)” .البخاري (.)533-532/6 واتة :ئةم كارو بةِرَيوةبردنة دةبَيت لةناو قوِرةيشدا بَيتء هيضكةس نيية كة دذايةتييان بكات ئيلال خوا بةدةمدا ئةيدات بةزةويدا ،بةمةرجَيك هةتا ئةوان دين بضةسثَينن. وة ئةوةي كة موعاوية ئينكارييكرد ،بووني خيالفةتةكةي بوو نةك َ خةلك واطومانببةن كة لةغةيري قوِرةيشدا جائيزة، لةطةأل ئةوةي ئينكاريي دةرضووني قةحتاني نةكرد لةوتارةكةيداو فةرمووي( :ما أقاموا الدين) .خؤ ئةطةر دينيان نةضةسثاند ،ئةوا دةضَيتة دةست كةسَيكيرت ،وةكو روويدا( .فتح الباري (.)115/13 وة ئةلقةحتاني ئةو (اجلهجاهـ)ة نيية كة لةئاخرزةماندا دةردةكةوَيت ،ضونكة قةحتاني لةمرؤظة سةربةستة ئازادةكانة ،لةبةرئةوةي نةسةبي بؤ قةحتان دةطةِرَيتةوة كة نةسةبي ئةهلي يةمةن لة{محر ،كندة ،هةمةدان ،غةيري ئةمانيش بؤيدةطةِرَينةوة}( .فتح الباري 545/6و .)78/13 بةآلم جةهجاه كؤيلةيةَ ، بةلطةيش: {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (“ :)jاليذهب الليل والنهار حتى ميلك رجل من املوالي، يقال له :جهجاه”} .مسند أمحد ( ،156/16ح )8346شرح وتعليق أمحد شاكر .وقال :إسناده صحيح ،واحلديث يف صحيح مسلم ( )36/18بدون لفظ( :من املوالي). واتة :شةوو رؤذ ناِرواتء كؤتايياننايةت هةتا يةكَيك مولك دةطرَيتةدةست ثَي َ لةكؤيلةكان َ يدةلينَ :جةهجاهـ. -54جةنطكردن لةطةأل جولةكةدا: 46
َ لةطةل ئةو يةهودييانةي ئةمة جةنطكردني موسولمَ انانة كة لةسةربازةكاني دةججالنء سةربازةكاني عيسا (علية السالم) َ لةطةليان بةجةنطدَين .هةتا دارو بةرد هاواردةكةن: ئةي موسولمَ ان ئةي بةندةي خوا ئةمة جولةكةية وةرة بيكوذة .لةزةمةني ثَيغةمبةردا ( )jموسولمَ انان جةنطيان لةطةأل كردنء بةسةرياندا سةركةوتنء لةنيوة دوورطةي عةرةبي دةريانكردن ،وةك ثَيغةمبةر ( )jدةفةرموَيت: “ألخرجن اليهود والنصارى من جزيرة العرب .حتى ال أدع إال مسلما” .مسلم(.)92/12 واتة :جولةكةو طاورةكان لةنيوةدوورطةي عةرةبي دةردةكةم .هةتا موسولمَ ان نةبَيت نايهَيَلمةوة. بةآلم ئةمة ئةو جةنطة نيية كة لةنيشانةكاني قيامةتة، ضونكة ئةوةيرتيان لةكاتي دةرضووني دةججالء دابةزيين عيساداية (علية السالم). {عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) عن رسول اهلل ()j قال“ :التقوم الساعة حتى يقاتل املسلمون اليهود ،فيقتلهم املسلمون .حتى خيتيبء اليهودي من وراء احلجر والشجر. فيقول احلجر أو الشجر :يامسلم! ياعبداهلل! هذا يهودي خلفي ،فتعال فاقتله .إال الغرقد فإنه من شجر اليهود”}. البخاري ( -103/6مع الفتح) ومسلم ( )445-444/18وهذا لفظ املسلم. لمَ َ واتة :قيامةت هةلناسآ تا موسو انان جةنط لةطةأل جولةكةدا دةكةنء هةتا جولةكة لةثشيت بةرد يان دارَيكةوة خؤي حةشاردةداتء بةردةكة يان دارةكة َ دةلَيت :ئةي موسولمَ ان! ئةي بةندةي خوا! ئةمة جولةكةيةكة لةثشيت منةوة وةرة بيكوذة .جطة لةداري ئةلغةرقةد ،ضونكة ئةمة لةداري جولةكةية. ئيمام نةوةوي دةفةرموَيت“ :غةرقةد جؤرة دارَيكي دِركاويية ،ناسراوة لةوآلتي (بيت املقدس)و هةر لةوآ جةنطي كوذراني دةججالء جولةكة روودةدات” .شرح مسلم (.)45/18 وة قسةكردني دارو بةردةكةيش حةقيقيية ،وةكو ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت .أنظر :فتح الباري (.)610/6 -55ثاكبوونةوةي مةدينة لةخراثةكارانء كاولبووني لةئاخرزةماندا: َ ثَيغةمبةري خوا ( )jهةواليداوة كة هةركةسَيك لةمةدينة دةرضَيت خواي طةورة لةو باشرت دةخاتةوة جَيي. وة لةنيشانةكاني قيامةتة كة لةخراثةكاران ثاكدةبَيتةوة، هةروةكو ضؤن كورةي ئاسنطةرو موشةدةمة ئاسن لةذةنطء ثيسي ثاكدةكةنةوة. ريازيبَيت) فةرموويةتي: لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ “زةمانَيك دَيت بةسةر َ خةلكيدا ،ثياو ئامؤزاو نزيكةكاني بانطدةكات :وةرن بؤ خؤشي ،وةرن بؤ خؤشي .وة مةدينةيش بؤ ئةوان ضاكرتة ئةطةر بيانزانياية .سوَيند بةو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
خوايةي نةفسي مين بةدةستة ،هيض كةسَيك بةئارةزوو لةمةدينة ناضَيتة دةرةوة ،ئيلال خواي طةورة لةو باشرت دةخاتةوة جَيي .وة مةدينةيش وةكو موشةدةمة واية ثيسي دةردةكاتة دةرةوة ،قيامةت نايةت هةتا مةدينة خراثةكاران دةردةكات ،هةروةكو ضؤن كورةي ئاسنطةر ثيسي لةئاسن دةردةكات” .مسلم (.)153/9 وة ئيبنوحةجةر دةفةرموَيت“ :ئةمةيش ئيحتيمالة لةهةردوو زةماني ثَيغةمبةر ()jو سةردةمي دةججال- يشدا بَيت ،بةآلم لةو بةينةدا نةخيرَ ،ضونكة زؤرَيك لةهاوةآلن لةدواي ثَيغةمبةر ( )jلةمةدينة دةرضوون وةك: (موعازي كوِري جةبةل ،ئةبوعوبةيدة ،ئيبنومةسعودو تايةفةيةك ..ثاشان عةلي ،تةحلة ،زوبةير ،عةمار ،غةيري ئةمانةيش” .فتح الباري (.)88/4 بةآلم دةرضووني َ خةلك بةطشيت لةمةدينة ئةوة لةنزيكي قيامةتء ئاخرزةمانداية: لةئةبوهورةيرةوة فةرموويةتي“ :طويمَ لَيبوو ثَيغةمبةري خوا ( )jدةيفةرموو“ :مةدينة بةجَيدةهَيَلن لةسةر ضاكرتين َ حالَيك كة هةيةتي ،هيضي تَيدانامَينَيتةوة جطة لةدِرندة -دِرندةي ضنطدارو َ بالندة -وة كؤتا كةس كة حةشردةكرآ دوو شواني مةدينةن ،ئةيانةوَيت بضنة مةدينةوة ،مةِرةكان ثَيشي خؤيان ئةدةن ،دةبينن َ ضؤلة، كاتَيك دةطةنة (ثنية الوداع) بةسةر دةموضاودا دةكةون”. البخاري ( -90-89/5مع الفتح). ريازيبَيت) ثَيغةمبةري وة لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ خوا ( )jفةرموويةتي“ :مةدينة لةسةر ضاكرتين شَيوة جَيدةهَيَلن ،هةتا سةط يان طورط دةضَيتة ناوييةوةء ميز دةكات بةسةر ثايةكاني مزطةوت يان بةسةر مينبةردا. وتيان :ئةي ثَيغةمبةري خوا ،بةرووبووم لةو زةمانةدا بؤ كَيية؟ فةرمووي :بؤ َ بالندةو دِرندةية” .املوطأ ()888/2 لإلمام مالك .قال إبن حجر :رواه مجاعة من الثقات خارج املوطأ (فتح الباري.)90/4 ، ئيبنوكةسري دةفةرموَيت“ :مةبةست لةوةية كة مةدينة بةئاوةداني دةمَينَيتةوة لةِرؤذاني هاتين دةججالدا ثاشان لةزةماني عيسايشدا (علية السالم) هةتا لةوآ وةفات دةكاتء دةنَيذرَيت ..ثاشان دواي ئةمة وَيراندةبَيت”. النهاية /الفنت واملالحم (.)158/1 ئةمةيش لةدواي هاتين عيساو دةججالداية .ئيحتيمالة لةكاتي دةركةوتين ئاطرةكةوة بَيت كة َ خةلكي راودةنَيت، ضونكة لةدوايةوة قيامةت دَيت وةكو فةرموودةكةي ثَيشوو كة باسي شوانةكةي كرد .واهلل أعلم. -56هاتين بايةكي بؤخنؤش بؤ طيانكَيشاني بِرواداران: وة لةسةرزةويدا كةسَيك نامَينَيت َبلَيت( :اهلل ،اهلل). وة خراثةكاران نةبَيت هيضكةس نامَيننء لةسةر ئةوان قيامةت َ هةلدةسآ .لةسيفةتي ئةم بايةدا هاتووة كة:
لةئاوريشم نةرمرتة ،ئةمةيش لةبةزةيي خواي طةورةوةية بؤ بةندة ضاكةكاني لةو زةمانة ثِر لةئاشوبةو خراثةدا. وة لةفةرموودة درَيذةكةي (نواس بن مسعان)دا هاتووة لةباسي دةججالء دابةزيين عيساو هاتين يةئجوجء مةئجوجدا“ :كة خواي طةورة بايةكي بؤخنؤش دةنيرَ آو َ لةبنباليانء رؤحي هةموو بِروادارو موسولمَ انَيك دةيدات دةكَيشَيتء خراثةكاران دةمَيننةوةء وةكو ضوارثآو طوَيدرَيذ رادةبوَيرن ،لةسةر ئةوان قيامةت َ هةلدةسآ”. مسلم (.)70/18 َ ريازيبَيت) وة لةعةبدولآلي كوِري عةمرةوة (خوا لَي ِ فةرموويةتي“ :ثَيغةمبةري خوا ( )jفةرمووي :دةججال دةردةضَيت - ...فةرموودةكةي باسكرد .. :وةتيايدا هاتووة كة ... -:وة خواي طةورة عيساي كوِري مةريةم دةنيرَ َيت كة لةعوروةي كوِري مةسعود دةضَيتء دةججال لةناودةبات ،ثاشان َ خةلكي حةوت ساأل دةمَيننةوة ،كة لةبةيين هيض دوو كةسَيكدا دوذمنايةتي نيية .ثاشان خواي طةورة بايةكي سارد لةالي شامةوة دةنيرَ َيت ،هيض َ مسقالة زةِرةيةك لةخيرَ كةسَيك لةسةرزةويدا نامَينَيت كة يان ئيماني تَيدابَيت ئيلال رؤحي دةكَي َ شري .هةتا ئةطةر يةكَيك لةئَيوة بضَيتة ناو ورطي شاخةوة ،دةضَيتة ذوورةوة بؤي ،هةتا رؤحي دةكَيشَيت” .مسلم ( -76-75/18مع شرح النووي). ئةمةيش لةدواي هاتين عيساو كوذراني دةججالء لةناوضووني يةئجوجئ مةئجوجةوةية .هةروةها هاتين ئةم نيشانةية دواي هَ هةلاتين خؤرة لةخؤرئاواوةو دواي دةركةوتين (دابة)كةو دواي هةموو نيشانة طةورةكانة. (فيض القدير.)417/6 َ وة ئةمةيش دذايةتيي نيية لةطةل ئةو فةرموودةيةدا كة دةفةموَيت“ :التزال طائفة من أميت يقاتلون على احلق ظاهرين إىل يوم القيامة” .مسلم ( .)193/2ويف رواية...“ : ظاهرين على احلق اليضرهم من خذهلم ،حتى يأتي أمراهلل وهم كذلك” .مسلم (.)65/13 َ كؤمةلَيك لةئوممةتةكةم دةجةنطنء لةسةر واتة :بةردةوام حةقن ،دوذمنايةتيء ثشتبةردانيان زيانيان ثَيناطةيةنَيت تا فةرماني خوا دَيت ،ئةمان ئاوا دةمَيننةوة. ضونكة (أمر اهلل) واتة :تا فةرماني خوا دَيت .لةم فةرموودةيةدا هاتين ئةو بايةية .شرح النووي ملسلم ( )132/2وفتح الباري (.)85،19/13 وة ئةم باية وةك لةفةرموودةدا هاتووة ،لةشامةوة دَيت ،لةفةرموودةيةكدا هاتووة كة ئةبوهورةيرة (خوا ريازيبَيت) فةرموويةتي“ :خوا بايةك لةيةمةنةوة دةنيرَ َيت لَي ِ َ َ لةئاوريشم نةرمرتة ،هيض كةسَيك ناهَيلَيتةوة كة مسقالة زةِرةيةك لةئيمان َ لةدليدابَيت ئيلال رؤحي دةكَيشَيت”. مسلم (.)132/2
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
47
نيشانة بضووكةكاني رؤذي دوايي
واتاي ئةمةيش بريتيية لةوةي: ) 1ئيحتيمالة دوو (با) بَيت :شاميء يةمةني. ) 2وة ئيحتيمالة لةيةكَيكيانةوة دةستثَيبكاتء بطاتة ئةويرتيانء لةوَيوة بآلوبَيتةوة .واهلل أعلم .شرح النووي ملسلم ( )132/2وأشراط الساعة وأسرارها (ص/)89-88 شيخ حممد سالمة جرب. َ حةآللكردني بةيتوحلةرامء روخاندني كةعبة: -57 َ كةس نيية بةيتوحلةرام حةآللبكات جطة لةئةهلةكةي، وة ئةهلةكةيشي موسولمَ انةكانن( .فتح الباري.)462/3 ، وة ئةطةر َ حةآلليانكرد ئةوا تووشي هيالكةت دةبن .ثاشان َ لةخةلكي حةبةشة دةردةضَيت كة ثَييدةوترَيت: ثياوَيك (ذوالسويقتني) واتة :خاوةني دوو قاضة باريكةكة .دَيتء كةعبة دةِروخَينَيتء بةردبةرد الي دةباتء َ هةليدةداتة خوارةوة .ئةو ثةردةيةي ثَييةوةيةتي لَييدةكاتةوةو ثؤشاكةكةي دادةِرنَيت ،ئةمةيش لةئاخرزةمانداية .كاتآ كة لةسةرزةويدا كةسَيك نيية َبلَيت( :اهلل ،اهلل) .بؤية دواي روخاندني كةعبة هةرطيز ضاكناكرَيتةوة ،هةروةك لةفةرموودةي صةحيحدا هاتووة: {عن سعيد بن مسعان قال :مسعت أبي هريرة (رضي اهلل عنه) خيرب أبا قتادة أن رسول اهلل ( )jقال“ :يبايع لرجل مابني الركن واملقام ،ولن يستحل البيت إال أهله، فإذا استحلوه فال يسأل عن هلكة العرب ..ثم تأتي احلبشة، فيخربونه خراب ًا اليعمر بعده أبدا ..وهم الذين يستخرجون كنزه”} .مسند اإلمام أمحد ( )35/15شرح وتعليق أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح .وقال إبن كثري :هذا إسناد جيد قوي ..وقال األلباني :هذا إسناد صحيح ،رجال ثقات رجال الصحيحني غري سعيد بن مسعان وهو ثقة .أنظر: سلسلة الصحيحة ( ،120/2ح.)579 واتة :لةنَيوان طؤشةو مةقامدا بةيعةتدةدرَيت بةثياوَيك. حةآللناكرآ مةطةر لةاليةن َ َ خةلكةكةيةوة ،جا وة (بةيت) َ هةركات حةآلليانكرد ئةوا مةثرسة لةتياضووني عةرةب. ثاشان حةبةشييةكان دَينء كاوليدةكةن كة دواي ئةمة هةرطيز ئاوةدانناكرَيتةوة .وة ئةمانةن كة زَيِرةكةي دةردةهَينن. {عن عبداهلل بن عمر قال :مسعت رسول اهلل ( )jيقول: “خيرب الكعبة ذو السويقتني من احلبشة ويسلبها حليتها، وجيردها من كسوتها ،ولكأني أنظر إليه :أصليع ..إفيدع .. يضرب عليها مبسحاته ومعوله” .مسند أمحد (،15-14/12 ح )7053شرح وتعليق أمحد شاكر وقال :إسناده صحيح. واتة :كةعبة دةِروخَينرآ لةاليةن خاوةن دوو قاضة باريكةكةوة كة حةبةشييةو رازَينراوةكةي الدةباتء ثؤشاكةكةي دةِرنآو فِرَييدةدات ،وةك ئةوة واية بيبينم: كة سةري ئةسآلعة –واتة :توكي ناوةِراستء ثَيشي سةري َ هةلوةريوة -وة جومطةي قاضي لةطةأل ثَييدا ترازاون .. 48
بةثاضء خاكةنازةكةي ثَييدا دةكَيشَيت. لةفةرموودةيةكيرتدا دةفةرموَيت“ :أسود ..أفجع” .مسند اإلمام أمحد ( ،316-315/3ح )2010والبخاري (.)460/3 واتة :رةشثَيستةو لةِرؤيشتنيدا موتةكةبريةو ثةجنةي هةردوو ثآي نزيك لةيةكرتينء ثاذنةكاني بآلودائةنَيت. ئةطةر بوترَيت :ئةم فةرموودانة بةثَيضةوانةي فةرموودةي خواوةن كة دةفةرموَيتَ[ :أَومَ ْ ل َيَر ْوا َأ َّنا َجَع ْلَنا َحَر ًما َآِم ًنا( ]...العنكبوت .)67 :وة خوا لةفيلةكاني ئةبرةهة ريوخَينن لةكاتَيكدا مةككةي ثاراستء نةيانتواني ب ِ ئةو كاتة قيبلةيش نةبوو ،ئةي ضؤن ئةو كاتة دَيت كة ريوخَينَيت؟ لةوةآلمدا وتراوة: حةبةشييةك دةتوانَيت ب ِ كة ئةمة لةئاخرزةماندا روودةدات لةكاتَيكدا كةسَيك نةماوة بلآَ (اهلل ،اهلل) ،وة كةعبةيش ئةمينةو حةرامة هةتا َ ئةوكاتةي َ حةآلليدةكةن ،ثاشان لةو ئايةتةدا خةلكةكةي ئيشارةتي تَيدانيية بؤ بةردةوامَيتيي ئةمينييةكةي. وةهةروةها ضةند جارَيك جةنط لةمةككةدا روويداوة لةهةمووي طةورةتر ئةوةي لةقةراميتةكان وةشايةوة كة تايةفةيةكن لةباتنييةكانء ناويان ئةطةِرَيتةوة بؤ ثياوَيك بةناوي (محدان قرمط) لةئةهلي كوفة .وة ئةم تايةفة ثيسة لةمَيذووي درَيذياندا كاري زؤر ثيسيان ئةجنامداوة. َ لةسالي ()317ي كؤضي، لةسةدةي ضوارةمي كؤضيداء هيرَ شيانكردة سةر حاجييةكان لةِرؤذي (تةرويية)داو َ حةآللكردن ،لةناو مةككةو ضواردةوريداو ماألء خوَينيان لةمزطةوتي حةرامء لةبةردةم كةعبةدا زؤر حاجييان كوشت. وة طومةزي (زمزم)يان رووخاندو دةرطاي كةعبةيان دةرهَيناو ثؤشاكةكةيان لَي َ داماليء بةردةِرةشةكةيان دةرهَيناو برديان بؤ وآلتةكةي خؤيانء ()22ساأل اليان مايةوة .أنظر( :فضائح الباطنية) للغزالي ص ،13-12و البداية والنهاية (.)161-160/11 وة دوايي طةِراندييانةوة ،ئةمةيش ثَيضةوانةي ئايةتةكة نةبوو ،ضونكة ئةمة بةدةسيت بةناو موسولمَ انان روويدا، َ لةطةل فةرموودةي ثَيغةمبةردا ئةمةيش يةكدةطرَيتةوة َ ( )jكةوا َ خةلكةكةي حةآلليدةكةن .وة هةروةها ئةمة رووئةدات لةئاخرزةماندا ،بةآلم جارَيكيرت دروستناكرَيتةوة ..لةوكاتةدا كة لةسةر زةويدا موسولمَ انَيك نةماوة .أنظر: فتح الباري (.)462-461/3
نيشانة بضووكةكان تةواوبوون ،وهلل احلمد واملنة. بةثشتيوانيي خواي طةورة ،ضاوةِرواني زجنريةي دووةم (نيشانة طةورةكاني رؤذي دوايي) بن.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سي نهؤمي بونياد َيك بؤ ئةوينء َ خؤشةويسيت لةئيسالمدا ن :كاوة هاو ِراز لةهةركاتء شوَينَيكدا باسوخواسي خؤشةويسيت دةكرَيت ،ثرسيارَيكي تةقليديء باوو طشتيش بةئاسؤي فيكرء ديدطاي موسولمَ اناندا تَيثةِردةبَيت كة ئاخؤ ئةم ضةمكي خؤشةويستيية ضي بَيت؟ ئايا مةبةست لةوشةي خ��ؤش��ةوي��س�تي تةنها ئ��ةو ح� َ �ال��ةت��ة ه��ةس��ت��ي��ارةي ن�َي��وان ه���ةردوو تومخي ن� رََي�و مَيية ،سا ئيرت دوو هاوسةريش بن يان دةزط�يرانء ثةيوةنديي ثةنهانيي دةرةوةي رَيسا شةرعييةكان بَيت؟! ئةم جؤرة خؤشةويستييةي دوايي كة ئيسالم هةميشة َ هةلوَيستء ب�ِري��اري لةبةرامبةردا َ َ لةطةلدا كراوة؟ ئةي ئايا مامةلةي هةبووة ،ضؤن سةوداو خؤشةويستيي راستةقينة لةئيسالمدا كامةيةء ثَيناسةو ج��ؤرو قؤناغء ثلةكانيان كامانةن؟! ئايا ئيسالم داني بةخؤشةويستيدا ناوة؟ ئيسالم بةو واقيعيةتةي خؤيةوة َ مامةلةء ياساداناندا رةنطيداوةتةوة ،داني كة لةشَيوازء ب��ةم دي��اردةي��ةدا ن��اوة كة بَيطومان لةبنةِرةتدا لةناخي ق���ةوارةي مرؤظايةتيدا هةيةو جَيطريةَ ، بةلكو تةنانةت سي ثلة سي قؤناغ ،يان َ ئاييين ئيسالم خؤشةويسيت بؤ َ دياريكردووة ،زياتر لةم ئايةتةدا رةنطدةداتةوة ،هةروةك اؤ ُك ْم َوَأ ْبَن ُ ان َآَب ُ خواي بَيهاوتا دةفةرموَيتُ [ :ق ْل ِإ ْن َك َ اؤ ُك ْم ري ُت ُك ْم َوَأ ْمَو ٌ وها َوجِ َ تاَر ٌة ال ا ْقترََ ْف ُت ُم َ َوِإ ْخَوا ُن ُك ْم َوَأ ْزَو ُ اج ُك ْم َوَعِش َ خَ ْ اك ُن َت ْر َض ْوَنَها َأ َح َّب ِإَلي ُ ت َش ْوَن َك َس َ ادَها َوَم َس ِ ْك ْم ِم َن اللهَِّ َّصوا َح َّتى َي ْأِت َي اللهَُّ ِبَأ ْمِرِه َوَر ُسولِ اد فيِ َسِب ِيلِه َفترََ ب ُ ِه َوِجَه ٍ َ َ ْ ْ اسِق َ ني] (التوبة .)24 :واتة- :ئةي َواللهَُّ لاَ َيهِْدي الق ْوَم الف ِ �ي -:ئةطةر ئَيوة ثَيغةمبةر ( )hتؤ بةموسولمَ انان ب�َ�ل� َ ب��اوكء ب��راو ه��اوس��ةرو ه��ؤزو ت�يرةو ئ��ةو م� َ �الء سامانةي دةس��ت��ت��ان��ك��ةوت��ووةو ئ��ةو ب��ازرط��ان��ي��ي��ةي ل��ةب��رةون��ةم��انء زيانلَيكردني دةت��رس��نء ئ��ةو خ��ان��ووب��ةرةو ناوضةيةي تيايدادةذين ،ئةمانة ه��ةم��ووي ل��ةالت��ان خؤشةويسترتن لةخوداو ثَيغةمبةرةكةي ()hء جيهاد لةثَيناوي خوادا، ئ��ةوا ض��اوةِرَي��ي فةرماني خ��واب��ن ت��ا ف��ةرم��ان��دةردةك��اتء دةتاخناتة ريزي ياخيبووانةوة ،بَيطومان خودايش رَيي راس��ت ثيشاني ئ��ةو كةسانة ن���ادات ك��ة لةطوَيِر َ ايةليء ثةيِرةوكردني فةرمانةكاني خودا دةردةضن. سي جؤرو قؤناغء ثلةكاني لةم ئايةتة ث�يرؤزةدا هةر َ خؤشةويسيت دياريكراون ،وةك:
ثلةي يةكةم /دياردةي خؤشةويستيي َ باال :بؤ خوداو ثَيغةمبةر ()hء تَيكؤشان لةِرَيي خوادا. ثلةي دووةم /دي��اردةي خؤشةويستيي ناوةنديي :بؤ باوك ،دايك ،كوِر ،نةوة ،خوشكء برا ،هاوسةر ،هؤز ،ترية، هاوسي. خزمء كةسوكار، َ ثلةي سَييةم /دي��اردةي خؤشةويستيي نزم :بؤ ثارة، َ مال ،سامان ،خانووبةرة ،باخء بَيستان ،ظَيلال ،دوكانء بازاِر ،ناوضةو شوَيين نيشتةجَيبوون ،تةنانةت عةشقء خؤشةويستيي نَيوان دوو تومخةكةي مرؤظيش لةثلةي سَييةمدا دانراوة. ����ي ج�������ؤرةي خ���ؤش���ةوي���س�ت�ي ،ئ���ادةم���ي���زاد ئ�����ةم س� َ َ ل��ةدَي��رزةم��ان��ةوة تا ئ��ةم�ِرؤ هةلسوكةوتيثَيكردووة ،هةر لةضاخةكاني زووةوة بةثَيي تَيثةِربووني سةردةم تا ئةو كاتةي مرياتطري زةويء بةرهةمةكاني س��ةرزةوي بَيت، كةوابوو ئيسالم داني بةو دياردة رةسةنةي خؤشةويستيدا ناوة كة فيرتةتء سروشتَيكي بنةِرةتييةو خودا لةقةوارةي دةمةتةقيء مشتومِر مرؤظدا دايناوةو هيض بوارَيكي بؤ َ ن��ةه�َي��ش��ت��ؤت��ةوةو ح��ي��ك��م��ةتء دان��اي��ي خ��وداي��ش��ي ت�َي��دا للهَّ رةنطدةداتةوة ،وةك خوا دةفةرموَيتِ : [ف ْطَرَة ا ِ الَّتيِ َف َطَر َّ يل خِ َ اس َعَل ْيَها لاَ َتبِْد َ ل ْلِق اللهَِّ] (ال��روم.)30 : الن َ وات��ةَ : خةلكينة ئَيوةيش ثابةندي ئةو نةخشةية بن كة خوا ئَيوةي لةسةر بةديهَيناوة –واتة :قورئان كةتةلؤكء نةخشةي ذياني ئادةميزادةكانة لَييالمةدةن-هيض جؤرة طؤِرانكارييةك لةهيض نةخشةو بةديهَينراوَيكي خوادا نيية. جا داخؤ حيكمةتء دانايي ضؤن لةم خؤشةويستييةدا بةديبكرَيت؟! َ ديارة ئةم حالةتي خؤشةويستييةي كة خودا لةناخي مرؤظدا دايناوة ،ضةند رازو نهَينييةكي دانايانةو كاريطةري تَيدايةو هةركةسَيك خ��وداي ط��ةورة ،تَيطةيشنتء َ عةقلي ساغي ثَيدابَيت ،لَييتَيدةطاتء هةستيشيثَيدةكات ،لةم رازو نهَينيية ثِر حيكمةتانةيش: َ -1خ��ؤش��ةوي��س�تي ئ��ةزم��وون �َي��ك��ي ت����الء ط��ران��ة بؤ مامةلةو َ َ هةلسوكةوتي مرؤظ ،ئةم ئةزموونةيش شَيوازي ل��ةو ش���َي���وازةدا رةن���ط���دةدات���ةوةو ب��ةرج��ةس��ت��ةدةب�َي��ت كة خودي خؤشةويستييةكة لةذياندا دةيطرَيتةبةرء داخؤ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
49
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
لةخؤشةويستييةكةيدا شَيوازَيكي ثاكء بةرز رةضاودةكات يان شَيوازَيكي دزَيوو بَينرخ؟! ئايا لةخؤشةويستييةكةيدا توندِرةودةبَيت يان ميانِرةو؟ ئايا بةخؤشةويستةكةيةوة ثابةنددةبَيتء توند خؤي ثَيوةدةبةستَيتةوة يان ئازادء ب �َي��ب��اك��دةب �َي��ت؟! ه��ةم��وو ئ��ةم��ان��ة ل��ةدواي��ي��دا دةزان���رَي���ن، ث��اش��ئ��ةوةي قؤناغي تاقيكردنةوةكة لةهةنطاوو ثلةي يةكةمةوة دةستثَيدةكات. -2دياردةي خؤشةويستيي نَيو ناخي مرؤظ ،طةورةترين هاندةرة بؤ ئاوةدانكردنةوةي ذياني سةرزةويء بنياتناني شارستانَييتء رَيكخستين كاروبارةكاني ذيان .جا ئةطةر خؤشةويسيت نةبوواية لةنَيو َ دل��ي مرؤظدا ،ئ��ةوا نةوةو َ َ هةوليان بؤ بةديهَيناني رؤلةكاني ئادةميزاد لةذياندا م��ةب��ةس��تء ئ��ام��اجن��ةك��ان��ي��ان ن����ةدةدا ،ل��ةس��ةردةم��ةك��ان��ي م �َي��ذووي ك��اروان��ي بةشةرييشدا ضةندين س���ةروةريء شارستانَيتييان بنياتنةدةناو لةجيهاني واقعيشدا قةوارةي َ َ كؤمةلطةيان بةدةستنةدةهَينا. دةولةتء سةروةريي -3دي���اردةي خؤشةويسيت هؤكارَيكي بنضينةيية ل��ةب��ةردةوام��ي ط��رؤي مرؤييداو لةزانيين راستييةكاني زانست لةسةر بوونةوةرو ذيانء مرؤظ. -4دياردةي خؤشةويسيت ئةطةر لةسةر بةرنامةيةكي دروس�����ت ئ���اِراس���ت���ةب���ك���رَي���تء س���وودم���ةن���دب���َي���ت ،ئ���ةوا َ بةهَيزترين َ توندوتؤلكردني خَيزانةو خالي ثةيوةسيتء َ خالي بةيةكةوةبووني َ َ كؤمةلطةيةو رؤلةكاني خَيزانء ئ��اس��وودةي��ي��ةك��ي��ش��ة ل���ةب���ةرزك���ردن���ةوةي ب��ةي��داخ��ةك��ان��ي ئ��اس��اي��شء ت��ةب��اي��يء ه�َي��م�نيء ئ��اش�تي ل��ةس��ةران��س��ةري طؤي زةويداء ضاندني تؤوي ميهرةبانيء ئةوينء سؤزة لةسةرتاثاي دنيادا. -5رازَي����ك����ي��ت�ري دان����اي����ان����ةي ف����ةرم����ان����ي خ����ودا ل��ةخ��ؤش��ةوي��س��ت��ي��دا ،ئ��ةوةي��ة دي����اردةي خؤشةويستيي �ةل ش����اديء خ��ؤش��ي��ي َ ب��اوةِرداري��ي��ان��ة ئ��ةط��ةر ل��ةط� َ دل���دا ئاوَيتةبَيت ،ئ��ةوا ك��اري ط���ةورةء ط��رن��طء س��ةرس��وِره�َي�نَ دةهَينَيتة ئاراوةء رةوِرةوةي مَيذوو دةطؤِرَيتء لةجيهاندا لوتكةي سةربةرزيء ئابِروومةندي بنياتدةنَيت ،هةر لةنَيو دنيايشدا َ دةولةتَيكي ط��ةورةي ئةوتؤ دروستدةكات كة هةرطيز خؤري ئومَيدء هيواي لَيئاوانابَيت ،جطة لةبووني ضةندين مرواريي رازو حيكمةتي خودايي لةم ئؤقيانوسة ثانء بةرينء بَيبنةي خؤشةويستيي خوداييدا. ثؤلَينكردني ثلةكاني خؤشةويسيت: لةمةوثَيش ئاماذةمان بؤ ئةوةكرد كة خوداي ميهرةبان سي سي دياردةي خؤشةويسيت لةو َ لةو ئايةتةي قورئاندا َ ثلةيةداء بةم جؤرة بؤ دياريكردووين: َ يةكةم /دياردةي خؤشةويستيي باال. دووةم /دياردةي خؤشةويستيي ناوةند. سَييةم /دياردةي خؤشةويستيي نزم. 50
ئَيستايش ثشتيوان بةخوداء بةشَيوةيةكي طوجناوي ك��ورتء ثِرمانا لةهةريةكة ل��ةم دي���اردةو ثلةو قؤناغانة َ دةكؤلينةوة: ثلةي يةكةم /دياردةي خؤشةويستيي َ باال ،بؤ خوداو ثَيغةمبةر ()hء تَيكؤشان لةِرَيي خوادا: ئةوةي لةالي كةساني باوةِردارء لةخواترسء ثارَيزكار، روونء ئ��اش��ك��راي��ة ،ئ��ةوةي��ة دي�����اردةي خؤشويستين ثلةي يةكةم- ،خؤشويستين :خ��وداو ثَيغةمبةر ()h ء جيهادكردن لةثَيناوي خوادا -لةثلةيةكي وةها بةرزو ب� َ �االداي��ة ك��ة نابَيت ثلةو ق��ؤن��اغء خؤشةويستيي هيض شتَيكيرتي دن��ي��اي تَي َ كةلبكرَيت ،ي��ان خوانةخواستة ه��اوت��او ه��اوش �َي��وةي ب��ك��رَي��ت ،دةن��ا م��رؤظ دةب��ات��ة ري��زي َ هاوةلثةيداكارانةوة بؤ خواي بَيهاوتا. لةبةرئةوةي خؤشويستين خ��وداو ثَيغةمبةر ()hو بةرزكردنةوةي ناوي (اهلل)و جيهادكردن لةثَيناوي خوادا، لةداخوازيء ثلة بنةِرةتييةكاني ئيمانهَينانء باوةِردارَيتيي م��رؤظ��ي م��وس��ولمَ ��ان��ن ،لةثَيداويستيية سةرةكييةكاني ئاييين ئيسالميشن .تةنانةت دةروازةي��ةك��ي بنةِرةتيية ب��ؤ ب��ةه �َي��زك��ردن��ي ئ��اي��ي�ني خ����وداو ط��ةي��ان��دن��ي ثةيامي َ بةخةلكي س��ةرزةويء بنياتناني بنكةي ئيسالم ئيسالم لةسةرانسةري زةويدا. َ بَيطومان ئ��ةو م��رؤظ��ةي خ���اوةن ب����اوةِرةو تاموضيذي ب����اوةِري لةناخي َ دل��ي��دا ض��ةش��ت��ووة ،ب��ةه��ةم��وو ق���ةوارةو طيانء ه��ؤشء هةستييةوة خ��ؤي دةس��ت��ةب��ةردةك��ات بؤ خؤشويستين خوداي ثاكء بةدةر لةهةر كةمء كورتيء خةوشء ناتةواوييةك (سبحانه وتعاىل تنزه من كل شيء)، ضونكة ب��ةوث��ةِري َ دلنياييةوة ب���اوةِري واي��ة ك��ة خ��ودي خ��وداي ثةرسرتاو -بةزاتي ئيالهييةكةيةوة -لةتةواوي لوتكةي ب��اآلي َ كامليء جوانيء طةورةييدايةوةء هيض شتَيك يان هيض كةسَيك بةو سيفةتانة ناطات ،لةوةسفي تيرَِواننيء هةذماركاريدا. هةروةها مرؤظي باوةِردار ،باوةِري بةتةواوي بةرنامةكةي خودا هَيناوةو بةجؤرَيك َ لةدليدا رةطيداكوتاوة كة ئةوة هةر تةنها باوةِرَيكي تيؤري نييةَ ، بةلكو كارو كؤششء كردةوةي جواني لَيدةخوازَيت. أ -خؤشةويستيي خ��ودا لةزةمينةي ثةيِرةوكردني باوةِردا: ديارة هةر لةخؤشةويستيي خودايشدا مرؤظي باوةِردار هةنطاوي بةرةو ثَيشرت دةنَيت بؤ ثةيِرةوكردني بةرنامةي خ��وداي ث��ةروةردط��ار بةويستء ق��ةن��اع��ةتء قايلبووني رةه��اء َ دلسؤزيي ت���ةواوةوة .هؤكارةكاني ئةم هةنطاوي ثةيِرةوكارييةيش ،لةم خاآلنةدا رةنطدةدةنةوة: -1مرؤظي ب��اوةِردار بةيةقينةوة دةزانَيت كة خوداي ث��اكء بَيخةوش ه��ةر خ��ؤي خ��اوةن��ي ئ��ةم ب��وون��ةوةرةي��ة،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
َ خاوةني َ لةمولكي خؤيدا سةربةستةو مولكيش دي��ارة بةخواستء ويسيت خؤي َ هةلسوكةوتدةكات ،مرؤظيش ك��ات �َي��ك ب���ةن���دةو ئ���ةم خ���اوةن���ةي خ��ؤي��ةت��ي ،ه���ةرئ���ةوةي لةسةرشانة كة خؤي ثةيوةستء ثابةندبكات بةو كارةي َ كة خ��ودا ب��ؤي ه� َ دوودل���يء َي�اوةس��ت��انء �ةل��ب��ذاردووة ب��ةب�رَِ [وَرب َ ُّك نيطةرانييةوة ..لةم رووةوة خودا فةرموويةتيَ : ي ُل ُق َما َي َشا ُء َوخَ ْ خَ ْ ان اللهَِّ َوَتَعالىَ ْح َ يَتا ُر َما َك َ ان لهَُ ُم خِْ اليرََ ُة ُسب َ َع َّما ُي ْشِر ُك َ ون] (القصص .)68 :واتة :هةر ثةروةردطاري تؤية هةرضييةكي بوَيت بةديدةهَينَيتء َ هةليدةبذَيرَيت، َ خةلكي ئةو دةسةآلتةيان نييةو سةرثشكنةكراون ،ثاكيء بَيطةرديء َبلندي بؤ خواية ،لةبةرامبةر ئ��ةو شتانةوة َ بةهاوةلي. نةفامان دةيكةن َ ْ ْ لاَ ُ َ َ [وَما ك َ ان مِلؤِم ٍن َو ُمؤِمن ٍةِإذا هةروةها فةرموويةتيَ : ون لهَُ ُم ِخْ َق َ اليرََ ُة ِم ْن َأ ْمِرِه ْم َوَمنْ ضى اللهَُّ َوَر ُسولُ ُه َأ ْم ًرا َأ ْن َي ُك َ للهَّ ْص ا َ َوَر ُسوَل ُه َفَق ْد َض َّل َضلاَلاً ُمِبي ًنا] (األحزاب.)36 : َيع ِ َ َ واتة :بؤ هيض ثياوو ئافرةتيكي بِروادار دروستنيية ،كاتيك خواو ثَيغةمبةرةكةي ( )hبِرياري شتَيك بدةن ،ئةوان سةرثشكنب لةئةجنامداني ئ��ةو ك���ارةدا ،ضونكة ئ��ةوةي سةرثَيضيبكات لةفةرماني خ��واو ثَيغةمبةرةكةي ()h ئةوا بةِراسيت بةئاشكرا طومِراو سةرلَيشَيواوة. -2مرؤظي باوةِردار بةشَيوةيةكي روونء ئاشكرا ئةوة دةزانَيت كة خوداي مةزن ئاطاداري هةموو شتَيكةو هةر خؤيشي زاناو ئاطاداري هةموو كاروبارَيكة ..جا كةوابوو خودا هةر خؤي سةبارةت بةداناني شةرعء ياساء رَيبازء حوكمةكان زاناء شارةزايةء دةزانَيت ضي بؤ بةندةكاني َ بةكةلكة ،دةزانَيت كامةية بةرذةوةندييةكانيانء خؤي َ َ ضؤنيشيان ب��ؤ بةديدةهينيت ،وةك ل��ةم رستانةي ناو هةندَيك لةئايةتةكانيدا فةرموويةتيُ [ :ق ْل َأَأ ْن ُت ْم َأ ْعَل ُم َأِم اللهَُّ] (البقرة .)140 :وات��ة :ثَي َ يانبل َي :باشة ئايا ئَيوة [واللهَُّ َي ْعَل ُم َوَأ ْن ُت ْم لاَ َت ْعَل ُم َ ون] (البقرة: دةزانن يان خوا؟! َ .)216وات��ة :بَيطومان ه��ةر خ��وا خ��ؤي دةزان �َي��ت –خيرَ [واللهَُِّب ُك ِّل َش ْي ٍء َعِلي ٌم] (البقرة: لةضيداية -ئَيوة نايزاننَ . .)282واتة :خوا بةهةموو شتَيك زاناية. -3ه���ةروةه���ا م��رؤظ��ي ب������اوةِردار ك��ة خ����وداي خ��ؤي خؤشويست ،بةرنامةكةي ثيادةدةكات ،لةبةرئةوةيشة َ بةدلنياييةوة دةزانَيت كة خودا هةر خؤي داناية لةهةر ك��ارَي��ك��دا ك��ة دةي��ك��ات ،دان��اي��ي خ��وداي��ش وات���ة :داناني هةرشتَيك لةشوَيين طوجناوي خؤيدا ،بةو رةنطةي كة دةبَيتة هؤكاري بةديهَيناني بةرذةوةندييةكانء البردني [واللهَُّ َعِلي ٌم َحِكي ٌم] (النساء: شتة خراثء نابةجَيكانَ .. .)26واتة :خوا زاناو داناية. [ِإ َّن ُه َعِزي ٌز َحِكي ٌم] (األنفال .)63 :واتة :بةِراسيت ئةو زاتة باآلدةستء داناية. َ -4مرؤظي باوةِردار بةضاكي ئةو راستييةيش دةزانيت
ك��ة م���رؤظ خ��ؤي ض��ةن��دة ش����ارةزاو ك��ارام��ة ب �َي��ت ،هَيشتا دةستةوسانة لةداناني ياساء شةرعدا بؤ ذياني خؤي، لةبةرئةوةي م��رؤظ خؤي ك��ةمء كورتيي تَيدايةو بةهرةو زان��س��تء ش��ارةزاي��ي��ش��ي س���ن���وردارن ،ج��ط��ةل��ةوةي م��رؤظ بةكارتَيكةرة ذينطةييةكان كاريتَيدةكرَيت ،بةهؤي سؤزو هةواو ئارةزوويشييةوة دةخرؤشَيتء بةو بريوباوةِرةي َ لةئؤبالي خؤيدا دايناوة خرؤشاوو كارتَيكراو ذيانيش كة َ دةبَيت ،جطة لةسةرسامبوونيء كارتيكراويي بةو مةيلء ئارةزووانةي كة بةالي طروثء ثارتء اليةنَيكةوة هةيةتي. لةم رووةوة خودا فةرموويةتيَ[ :أَفَغيرَْ اللهَِّ َأ ْبَتِغي َحَك ًما ُو الَِّذي َأ ْن�َ�ز َل ِإَلي ُ صلاً ] (األنعام.)114 : اب ُمَف َّ ْك ُم ا ْلِكَت َ َوهَ َ واتة :ئايا رةواي��ة -بؤ مين ثيغةمبةر ،بؤ مين ب�ِروادار- جطة لةخوا كةسَيكيرت بكةمة دادوةر ،لةكاتَيكدا ئةو زاتة كتَييب ث�يرؤزي خ��ؤي –كة قورئانة -بؤ داب��ةزان��دوونء هةموو دروستء نادروستَيكي تَيداجياكراوةتةوة. �ت َمِن خَّ َ ات� َ�ذ ِإلهََ � ُه َه�َ�وا ُه هةروةها فةرموويةتيَ[ :أَف�َ�رَأ ْي� َ َوَأ َض َّل ُه اللهَُّ َعَلى ِع ْل ٍم َو َخَتَم َعَلى سمَ ِْعِه َوَق ْلِبِه َو َجَع َل َعَلى �ص�ِ�رِه ِغ� َ يه ِم� ْ�ن َبعِْد اللهَِّ َأَف�َل�اَ َت� َ�ذ َّك � ُر َ ون] �او ًة َفَم ْن َيهِْد ِ َب� َ �ش� َ لمَ َ (اجلاثية .)23 :واتة :هةوا بدةري ئايا ئةو كةسةي كة ويستء ئ��ارةزووي خؤي كردؤتة خواي خ��ؤي؟! بةهؤي ئ��ةوةوة خوايش طومِرايكردووة كة زانيويةتي شاياني ئةوةية لةئةجنامي بةد َ هةلوَيستيي خؤيداء مؤري ناوة بةدةزطاي بيسنتء َ دلء دةروونيداو ثةردةيشي هَيناوة كي هةية جطة بةسةر ض��اوو دةزط��اي بينينيدا ،جا ئيرت َ ل��ةخ��وا ه��ي��داي��ةتء رَينمووييبكات ،ئايا بريناكةنةوةو ئامؤذطاري وةرناطرن؟. لةبةر ئةم هؤكارة زانيارخيوازيانة ،مرؤظي ب��اوةِردار خ���وداي خ��ؤش��دةوَي��ت ،خ��وداي��ش تةنها خ��ؤي خ��اوةن��ي َ مولكي ئامسانةكانء زةويء هةرضي لةبوونةوةردايةء هةرخؤي كردطارةو زاناء بةتواناء داناية .هةربؤيةيش مرؤظي باوةِردار بةهةموو هةستء هؤشء بريو طيانييةوة خؤي تةرخاندةكات بؤ خؤشويستين خوداء ثةيِرةوكردني بةرنامةكةي بةحةزو قايلبوونء باوةِرييةوة. ب -خؤشويستين ثَيغةمبةري خودا (:)h بَيطومان ئةو مرؤظة باوةِردارةي لةناخدا تامي باوةِري ضةشتبَيت ،خ��ؤي دةس��ت��ةب��ةردةك��ات بةهةموو هةستء هؤشء بريو طيانييةوة بؤ خؤشويستين ثَيغةمبةر (،)h ضونكة لةكةسايةتيء ناخي ثاكيدا ئ��ةم خ� َ �ال��ة دي��ارء رؤشنانة بةديدةكرَيت: -1ثَيشةنطيي ب��اش (األس���وة احل��س��ن��ة) :خ��ودا ئةم َ خةسلةتة ديارو طةورةيةي بةتايبةتي بةثَيغةمبةر ()h بةخشيوة ،دياردةكاني ثَيشةنطيء ثَيشِرةوايةتيي زاتي ثاكي ثَيغةمبةر ( )hلةسةرجةم كردةوةو فةرموودةكانء ب �ِري��ارو رةوش��ت��ة ب��ةرزةك��ان��ي��ش��ي��دا ،رةن��ط��ي��ان��داوةت��ةوةو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
51
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
ثَييدراوة .وةك خودا خؤي لةوبارةيةوة فةرموويةتيَ[ :لَق ْد ول اللهَِّ أُ ْسَو ٌة َح َسَن ٌةمِ َ ل ْن َك َ َك َ ان َي ْر ُجو اللهََّ َوا ْلَي ْوَم ان َل ُك ْم فيِ َر ُس ِ آَْ ريا] (األحزاب .)21 :واتة :سوَيند بةخوا الِخَر َوَذَكَر اللهََّ َكِث ً بةِراسيت لةثَيغةمبةري خوادا ( )hضاكرتين منوونةي ت��ةواوو رَيكوثَيك هةية تا ضاويلَيبكةنء شوَينيبكةون، بةتايبةت بؤ ئةو كةسانةي رةزامةنديي خوايان مةبةستة، سةرفرازيي قيامةت ئاواتيانة ،هةميشةو بةردةوام يادي خوا بةزؤريي ئةجنامدةدةنء زمانيان ثاراوة بةيادي ئةو. -2منوونةي ب��ةرزو َ باال (املثل األعلى) :خودا خؤي ئةم ثَيغةمبةرةي ( )hكؤتا قؤناغي مرؤظايةتي ،لةهةموو َ [وَما هةلةو ناتةواويةك بةدوورطرتووة ،وةك فةرموويةتيَ : وحى ( ])4النجم. ُوِإلاَّ َو ْح ٌي ُي َ َي ْنِط ُق َعِن الهَْ َوى (ِ)3إ ْن هَ واتة :طوفتاري لةئارةزووبازيء هةواو هةوةسةوة نيية. ئةمةي كة رايدةطةيةنَيت تةنها نيطاو وةحيي خوايية. -3رةوشيت مةزن (اخللق العظيم) :خودا ئةم وةسفة ن��ةم��رةي بةتايبةتي ب��ةك��ؤت��ا ث�َي��غ��ةم��ب��ةري ( )hخؤي بةخشيوة ،ه���ةروةك ف��ةرم��ووي��ةت��ي[ :وإن���ك لعلى خلق عظيم] (القلم .)4 :وات��ة :بةِراسيت تؤ لةسةر رةوشتء خوويةكي زؤر جوانء ثةسةندء بَيوَينةو مةزنيت. ئ��ي��دي زؤر ئ��اس��اي��ي��ة ك��ة خ���ودا ك��ات�َي��ك ئ���ةم سيفةتة زؤر دي���ارو تايبةتييانةي ب��ةدواي�ين ثَيغةمبةري ()h خ���ؤي بةخشيبَيت ،ئينجا ك��ةس��ان��ي ب������اوةِردار -وةك َ بةهاوةالن يةكةم جيلء ن��ةوةي هاوسةردةمي خؤي ،كة َ ناوبراون -مةيلَيكي ئَيجطار زؤريان بؤي هةبيتء سؤزو خؤشةويستيي زؤري بؤ دةربِرنء لةكةسايةتيي ثاكي ئةم نيرَ راوةي خوداياندا ( )hثَيشةنطَيتيي باشء منوونةي َ باالء خووِرةوشيت طةورة ببينن ،لةهةرشتَيكدا كة بةذياني دينء دنيايانةوة ثةيوةستبَيت. َ �����اوةالن ئ���ةوةن���دة ث �َي��غ��ةم��ب��ةري ( )hس�����ةروةرو ه� سةركردةو ثةروةردياريان خؤشدةويست ،حةزياندةكرد هيض كاتَيك لَييجياننةبنةوةو لةهةموو ساتَيكدا خؤيان بةقوربانيبكةن ..هةزاران منوونة لةم رووةوة هةيةو تةنها بةخوَيندنةوةي كتَيبةكاني ذياننامةي ثَيغةمبةر ()hء �اوةالن تينوَيتيي خوَينةراني بةِرَيز دةشكَيتَ . ه� َ بةالم با منوونةيةك لةو دةيان هةزار منوونانة بطيرَِينةوة :ئيمام بةغةوي لةسةوبانةوة كة خزمةتكارَيكي ثَيغةمبةربووة ( ،)hطيرَِاوَيتييةوة ،كة بَيطومان سةوبان ثَيغةمبةري ( )hزؤر خ��ؤش��وي��س��ت��ووةء ل��ةس��ةر س��ات�َي��ك��ي كةمي نةديتين بَيئارامدةبوو ..رؤذَي��ك��ي��ان س��ةوب��ان ه��ات بؤ خزمةتي ثَيغةمبةر ()hو رةنطء رووي زؤر طؤِرابوو.. ثَيغةمبةر ( )hفةرمووي« :ئةي سةوبان –بؤضي رةنطء رووت طؤِراوة؟ ئةويش وتي :ئةي ثَيغةمبةري خوا (،)h هيض ن��ةخ��ؤش��يء ئازارَيكيشم نيية ..ب� َ ��ةالم كاتَيك تؤ نةبينم ،تووشي تةنهاييء نيطةرانييةكي وةها دةمب كة 52
بريوهؤشم ناهَيَلَيت ،هةتا ثَيتدةطةم ..ثاشان بريي رؤذي دواي��ي دةكةمةوةو دةترسم لةوَييش تؤ نةبينم ،ضونكة َ لةطةل ثَيغةمبةرانيرتداء منيش تؤ لةشوَينَيكي بةرزدايت ئةطةر خواي طةورة مبخاتة بةهةشتةوة لةشوَينَيكي دوورء نزمرت لةتؤدا دةمب كة لةخوار شوَيين ثريؤزي تؤوةيةَ ، بةالم خؤ ئةطةر نةخريمَ ة بةهةشتةوة ئةوا هةرطيز ناتبينمةوة». لةسةر ئةم وتووَيذةي نَيوان سةوبانء ثَيغةمبةر (،)h خودا بؤ َ َ هاوةلة خزمةتكارةو سةرجةم وةالمدانةوةي ئةم ه� َ �اوةالنء موسولمَ اناني دواي خؤيشيان ،كة ئةم جؤرة نيطةرانييةيان هةبَيت ،ئةم ئايةتةي ن��اردة خ��وارةوة كة الر ُس َ ول َف ُأوَلِئ َك َمَع الَِّذ َ ين [وَم ْن ُيِطِع اللهََّ َو َّ دةفةرموَيتَ : ني َو ُّ َأ ْنَعَم اللهَُّ َعَليِْه ْمِم َن َّ الصالحِِ َ ِّيق َ النِب ِّي َ ني الصد ِ الشَهَدِاء َو َّ ني َو ِّ َو َح ُس َن أُوَلِئ َك َرِفي ًقا] (النساء .)69 :وات��ة :هةركةسَيك طوَيِر َ ايةليي فةرمانةكاني خوداو ثَيغةمبةر ( )hبَيتء جَيبةجَييانبكات َ بةدلسؤزييةوة ،ئةوا ئةم جؤرة كةسانة َ لةطةل ئةوانةدان كة خودا نيعمةتء بةخششء لةقيامةتدا َ َ َ ك��ةرةم��ي خ��ؤي ب��ةس��ةري��ان��دا دةِري���ذي���ت لةثيغةمبةرانء راستطؤيانء شةهيدانء ثياوضاكان ،ئةم جؤرة كةسانة ثلةي ب��اشء ط���ةورةي هاوِرَييةتي ثَيغةمبةريان ()h لةبةهةشتدا ثَيدةدرَيت. ج -خ��ؤش��وي��س��ت�ني ج��ي��ه��ادء ت �َي��ك��ؤش��ان ل��ةث�َي��ن��اوي رةزامةنديي خوادا: ب�َي��ط��وم��ان ئ��ةو م��رؤظ��ة ب������اوةِردارة ث��ت��ةوةي ك��ة تامي تةواوي باوةِردارانةي َ لةدلء قةوارةو ناخيدا ضةشتووة، ب��ةه��ةم��وو ن���اخء ه��ةس��تء ط��ي��انء ق��ةوارةك��ةي��ةوة خؤي تةرخاندةكات بؤ خؤشويسنتء بةشداريكردن لةجيهادء س��ةرخ��س��ت�ني ئ��اي��ي�ني ئ��ي��س�لام��دا ،س��ا ئ��ي��دي ض��ةن��دةي قوربانيدان بوَيت لةتواناء ك��اتء م� َ �الء س��ةرو سامانء تووشي هةر ناِرةحةتيء ترسء كارةساتَيكيش لةثَيناوي خوداي مةزندا ببَيت ،ب��ةردةوام خؤي دةباتة ثَيشةوة بؤ خؤشويستين تَيكؤشانء جيهادكردن ،ضونكة خودايش َ لةطةل باوةِرداراندا تَيكؤشَيتء داواي ئةوةي لَيكردووة كة بِروات بؤ بةرةكاني جةنطء جيهادكردن بةمةبةسيت: -1رزطاركردني َ خةلكي ،لةثةرستين شيت نابةجَيوة بؤ ثةرستين خوداي تاكء تةنها. -2قوتاركردني َ خةلكي ،لةتةنطةبةريي دن��ي��اوة بؤ فراوانيي ئاسؤي هيدايةتء رَينمايي. -3دةربازكردني َ خةلكي ،لةستةمي رَيضكةو رةوتة دةستكردةكانةوة بؤ ثةيِرةوكردني جوانرتين بةرنامةي خودا. -4س��ةرب��ةس��ت��ك��ردن��ي��ان ل��ةدةس�تي س��ت��ةم��ي ئايينة دةستكاريكراوةكان بؤ بةرنامةي ثِر لةدادو يةكسانيخوازي ئيسالم. -5ضونكة ل��ةب��ةرةي ِرووب��ةِرووب��وون��ةوةي دوذمناني
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
ب���َي���ب���اوةِردا ،م���رؤظ���ي ئ��ي��س�لاخم��وازو ب�������اوةِردار خ��ؤي راثَيضدةكات بؤ خؤشويستين جيهادو تَيكؤشاني سةخت، ئةمةيش لةثَيناوي خؤشيي دوو شتدا دةبَيت: أ -يان سةركةوتنء ضنينةوةي بةرهةمةكاني سةركةوتن لةذياني دنيادا. ب -يان بةدةستهَيناني ثلةي بةرزي شةهيدبوون. -6جيهادي بؤية خؤشدةوَيت تا بةسؤماي هةردوو ض���اوان���ي خ���ؤي ئ� َ ���االي ئ��ي��س�لام ب��ةب��ةرزي��ي��ةوة ببينَيت ك��ة ل��ةك��ةش��وه��ةواي رزط��اري��دا دةش��ةك �َي��ت��ةوةء َ دةول��ةت��ي ض��ةس��ث��ان��دن��ي ح��وك��م��ي خ�����وداء دةس���ت���وري ق���ورئ���ان، هاتؤتةكايةوةو شكؤو سةروةريي موسولمَ انانيشي تَيدا بةديهاتووة. -7يةكَيك لةبةرهةمةكاني خؤشويستين جيهادء �ةل��ي ه� َ ش��ةه��ي��دب��وون ،ئ��ةوةب��وو ك��ة ي��ةك��ةم ك��ؤم� َ �اوةالن��ي ثَيغةمبةر ( )hثاشان شوَينكةوتووة راستةكانيان، بةمسةرء ئةوسةري زةويدا بةِرَيكةوتن بؤ طةياندني ضراي ئيسالم بةطةالني نَيو تاريكيي نةفاميء بةربةرةكانيكردنء لةناوبردني ستةمكارانء سِرينةوةي شوَينةوارةكاني ط��وم�ِراي��ي .ه��ةروةه��ا ب��ؤ ب��ةرزك��ردن��ةوةي بةيداخةكاني: زانست ،شارستانييةت ،بنيادنان ،ئاوةدانكردنةوةي زةوي بةبةرهةمي ث�ِرب��ةرةك��ةتء بنةماكاني :يةكخواثةرسيت، دادثةروةري ،برايةتي ،يةكساني ،لةويذداني مرؤظايةتيدا. تةنها (ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل) درومشيان بوو .. (أهلل أكرب)يش هاوارو نةعرةتةيان بوو ..جيهاد رَيبازيان ب��وو ..م���ردنء خ��ؤ بةختكارييش ل��ةث�َي��ن��اوي خ���وادا، ثريؤزترين هيوايان ب��وو .ئةطةر يةكَيك ل��ةوان لةثَيناوي خواداو لةمةيدانةكاني جيهاددا شةهيدبوواية ،دةيطوت: «وعجلت إليك رب��ي لرتضى» .وات��ة :ئ��ةي ث��ةروةردط��ارم بةثةلةو ب��ةه� َ �ةل��ةداوان رام��ك��رد ب��ؤ الت ت��ا لَيمِرازيبيت. يةكَيكي ديكةيشيان لةدوا هةناسةيدا دةيوت« :غدا ألقى األحبة حممدا وصحبه» .واتة :سبةي بةخؤشةويستامن َ هاوةالني. دةطةم ،بةموحةممةد ()hو َ يةكَيكي ديكةيشيان هةر لةو جيلي يةكةمي سةرقافلةي قوربانيدانة ،لةمةيدانةكاني شةرةفدا بةربةرةكانَيي طياني خؤي دةكردء دةيوت« :هذا هو يوم الفرح األكرب» .ئةمِرؤ رؤذي شاديية هةرة مةزنةكةية. ج��ا ئ��ةط��ةر ئ���ةوان خؤشةويستيي خ���وداء ثَيغةمبةر ()hء جيهاد لةثَيناوي خ��وداي��ان ل� َ �ةدل��دا ن��ةب��وواي��ة، فةحتي َ والت���انء ش��ارو مةملةكةتانيرتيان بؤ ن��ةدةك��راء شارستانَيتيي تازةيان بؤ طةالني ستةمديدة بنيادنةدةناء رَي������زي ئ��ي��س�لام��ي��ان ل���ةخ� َ ��ةل���ك ن����ةدةن����او ئ��ي��س�لام��ي��ان َ بالونةدةكردةوةء هيواي شةهيدبوونيشيان لةثَيناويدا نةدةخواستء لةماوةي كةمرت لةضارةكة سةدةيةكدا دوو ئيمثراتؤرييةتي طةورةي ئةو سةردةمةيان نةدةِرووخاند.
لةثَيناوي ئ��ةم وات��اء ضةمكة ث�يرؤزو َبلندانةداء بؤ ئةم مةبةستة ثاكوبَيطةردانةيش -خؤشةويستيي خ��وداء ثَيغةمبةرةكةي ()hء جيهادكردن لةثَيناوي خ��وادا- ب��ةرزت��ري��ن ث��ل��ةي خ��ؤش��ةوي��س��ت��ي��ان ب����ووةو ط��ةورةت��ري��ن رَي��زء س��ةرب��ةرزيء س���ةروةريء ك��ةرام��ةتء ثلةي بةرزي شةرافةمتةندييان هةبووة. دووةم /دياردةي خؤشةويستيي ناوةند: ئ��ةم��ةي��ش وزةي����ةك����ة ل���ةه���ةس���تء س���ؤزةك���ان���ي ن��او َ دلء دةروون ك��ة لةهةسيت م��رؤظ�َي��ك��ةوة دةردةض �َي��تء بةثةيوةنديي :بريوباوةِر يان هؤزو نةتةوةطةرييةوة يان َ بنةمالةو خَيزانةوة يان هاوِرَييةتييةوة ،مرؤظ بةيةكرتييةوة دةبةستَيتةوةو خؤشةويسيت دةكةوَيتة نَيوانيانةوة ،ئيدي وردةوردة بةهؤي سؤزء بةزةييء وةفاو يةكرتويستنةوة ئةو خؤشةويستيية بةهَيزدةبَيت ،بةهؤي ئةم هةستء سؤزةي َ دلء دةروونةوة كة خودا لةناخي مرؤظدا دايناوة، ثياواني خاوةن باوةِر يةكدييان خؤشدةوَيت ،ئافرةتاني خ��اوةن باوةِريشيان وةك خوشكء كةسوكاري خؤيان خؤشدةوَيت. بةهةمان شَيوةيش ئافرةتاني خاوةن باوةِر خوشكاني خاوةن باوةِريان خؤشدةوَيتء ثياواني باوةِرداريشيان وةك براو كةسوكاري خؤيان خؤشدةوَيت .هةر بةهؤي ئةم خولقاوةي خودايشة ،نةوةو َ هةستء سؤزة َ رؤلةكان باوكء دايكيان خؤشدةوَيت ،ثياو هاوسةرةكةي خؤشدةوَيت، ذنيش هاوسةرةكةي خؤي خؤشدةوَيت ،خؤشةويستيي م��رؤظ بؤ خوشكء ب��راو خزمانء ه��ؤزو تريةكةي دةبَيت، َ هاووالتييش ن��اوض��ةو نشينطةي خؤي ه��ةر ب��ةم رةنطة خؤشدةوَيت. ئيسالم ئةمةي بةخؤشةويستيي ثاكء هةستء سؤزي ث�يرؤزء راس��تء دروس��ت دان��اوة ..ب� َ �ةالم لةاليةني ثلةو قؤناغةوة بةثلةي دووةمي داناوة -دواي خؤشةويستيي خوداء ثَيغةمبةر ()hء جيهاد لةثَيناوي خوادا.- ئةو كاريطةريء شوَينةوارانةيش كة لةخؤشةويستيي ناوةندييةوة س��ةره� َ �ةل��دةدةن لةثَيكهَيناني تاكةكةسء َ كؤمةلطةدا ،لةالي هةموو تاكةكةسء خَيزانء خَيزانء َ كؤمةلطةيةكيش دي���ارو ئ��اش��ك��ران ،ت��ةن��ان��ةت ناشَيتء نابَيت لةالي هيض كةسَيكي ذيرو خاوةن هؤشي بيسنتء دينت ،ثةنهانء نةزانراو بن ..ضونكة حيكمةتء دانايي خ��وداي��ش ل��ةم ثلةي دووةم���ي خؤشةويستييةدا هةيةء ليرَ ةدا هةندَيكيان دةستنيشاندةكةين ،وةك: َ -1ئ���ةط���ةر خ����ودا س����ؤزء خ��ؤش��ةوي��س��ت��ي��ي ل��ةدل��ي ذنءم� رََي�ددا دانةناية ،خَيزانيش ثَيكنةدةهاتء وةضةو ن��ةوة درَي��ذن��ةدةب��وون��ةوةء بةخَيوكردنء سةرثةرشيتء َ منداالنيان لةئارادانةدةبوو. ثةروةردةيش بؤ -2ئةطةر خ��ودا س��ؤزو خؤشةويستيي نةخستايةتة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
53
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
دلي َ َ رؤلةكانةوة ،ئةوا لةدةروونياندا طياني خَيزانداري ب���ةه���َي���زن���ةدةب���وو ث��ةي��وةن��دي��ي��ةك��ان��ي ن��َي��و خ �َي��زان��ي��ش ثتةونةدةبوونَ ، رؤلةكاني ناو ئةو خَيزانة بةضاوي بةزةييء ميهرةبانيء هاوكارييةوة بؤ ئةندامانيرتي خَيزانةكةيان نةدةِرواني. -3ئةطةر ئ��ةو دي���اردةي خؤشةويستييةي كة خودا َ بةخةلكي بةخشيوة -ن��ةب��وواي��ة ،ئ��ةوا ئةو ب��ةف��ي�ترةتَ َ ثةيوةنديية كؤمةاليةتييانةي نيوان طةالن دروستنةدةبوون ك��ة ل��ةس��ةر بنضينةي ي��ةك��دي ن��اس�ينء ب��ةش��داري��ك��ردن��ة لةبنياتناني شارستانَيتيداء س��وود لةزانسيت طةالني ديكة وةرنةدةطرياء بةختياريء خؤشيء ضاكةخوازي بؤ ئادةميزاد بةدينةدةهات. َ ك��ةواب��وو خؤشةويستيي ن���اوةن���دي ،زؤر ثيويستة لةثَيناوي :بةديهاتين بةرذةوةنديي تاكةكةسء خَيزاندا بةشَيوةيةكي تايبةتي ،بةديهاتين بةرذةوةنديي طةالنء مرؤظايةتي بةشَيوةيةكي طشيت. ش��ةري��ع��ةت��ي ئ��ي��س�لام ل���ةئ���اِراس���ت���ةك���ردنء ي��اس��اء حوكمةكانيدا ئ��ةم خؤشةويستييةي ق� َ �وول��ك��ردووةت��ةوة ..ل��ةم ب��ارةي��ةوة ضةند من��وون��ةي��ةك لةقورئاني ث�يرؤزء فةرموودةكاني ثَيغةمبةرةوة ( )hوةردةطرين ،سةرةتا لةفةرمايشتةكاني خ��وداوة ئةم ضةند ئايةتة ،لةسورةتة ئاماذة بؤ كراوةكانياندا دةهَينينةوة: ون َعَلى َأ ْن ُفِسِه ْم َوَل ْو َك َ [و ُي ْؤِث ُر َ اص ٌة] ص َ ان ِبِه ْم َخ َ َ -1 (احلشر .)9 :واتة :حةز بةبةخشيين دةستكةوتةكان بةوان دةكةنَ ، فةزلي ئةوان دةدةن بةسةر خؤياندا ،هةرضةندة هةذارو نةداريشن. ْ ٌ ْ ِ[ -2إ مََّ ن��ا مْ ُ ُ الؤِمن َ ��وة] (احلجرات .)10 :واتة: ون ِإخ� َ لةِراستيدا هةر بِرواداران براي يةكرتين. َ َ ُ ْ َ ْ �اس ِإ َّن���ا َخَل ْقَنا ُك ْم ِم��ن ذك� ٍ�رَوأن��ث��ى َ[ -3ي��ا َأ ُّي �َه��ا ال� َّ�ن� ُ َو َجَع ْلَنا ُك ْم ُشعُوبًا َوَقَبِائ َل ِلَتَعاَر ُفوا] (احلجرات.)13 : وات��ة :ئةي َ خةلكينة بَيطومان ئَيمة هةمووتامنان لةنيرَ و مَييةك بةديهَيناوة –كة باوكة ئ��ادةمء دايكة ح��ةوان-ء كردوومانن بةضةندين تريةو طةلء هؤزي جؤربةجؤر ،تا يةكرتي بناسنء ثةيوةنديتان ثَيكةوة خؤشبَيت. ِّين َومَ ْ ين مَ ْ [ -4لاَ َي ْنَها ُك ُم اللهَُّ َعِن الَِّذ َ ل ل ُيَق ِات ُلو ُك ْم فيِ الد ِ خُ ْ ي ُّب يِر ُجو ُك ْمِم ْنِدَي ِار ُك ْم َأ ْن َترَ ُّ بو ُه ْم َو ُت ْقِس ُطواِإَليِْه ْمِإ َّن اللهََّ حُِ ني] (املمتحنة .)8 :واتةَ : مْ ُ ال ْقِسِط َ دلنيابن خوا ئةوةتان َ لةطةل لَيقةدةغةناكات كة ضاك رةفتاريء دادثةروةري بكةن ئةو كةسانةدا كة جةنطيان دذتان نةكردووةء دذايةتيي ئايينيان نةكردوونء لةشوَينةوارتان دةرياننةكردوون، ضونكة بةِراسيت خوا دادثةروةراني خؤشدةوَيت. هةر لةم بارةيةوة ضةندين فةرموودةي ثَيغةمبةريش ( )hهةية وةك: أحدكم حتى حيب ألخيه ماحيب لنفسه». « -1اليؤمن َ 54
واتة :هيض كةس لةئَيوة باوةِري تةواو نيية ،ئةطةر ئةوةي بؤ خؤي ثَييخؤشة بؤ براكةيشي ثَييخؤشنةبَيت. « -2مثل املؤمنني يف ت��واده��م وترامحهم وتعاطفهم مثل اجلسد ،حتى إذا اشتكى منه عضو تداعى له سائر اجلسر بالسهر واحلمى» رواه الشيخان .واتة :منوونةي بِرواداران لةخؤشةويسيتء ميهرةبانيء بةزةيي بةيةكرتي ه��ات��ن��ةوةي��ان��دا وةك ج��ةس��ت��ةي��ةك��ة ئ��ةط��ةر الي��ةك��ي ي��ان َ دةيناالند ،دةبَيت هةموو ئةندامَيكي بةدةست ئازارَيكةوة َ ئةندامةكانيرتي ئةو جةستةية بةشةوخنوونيء ناالندنةوة هاوبةشيبكةن. « -3م��ن ك��ان يؤمن ب��اهلل وال��ي��وم اآلخ��رة فليحسن إىل جاره ،فليكرم ضيفه» رواه الشيخان. واتة :هةركةسَيك باوةِري بةخوداء بةِرؤذي دوايي هةية َ لةطةل دراوسَيكةي بكاتء رَيزي ميوان بطرَيت. با ضاكة َ بةالم ئةو دياردةيةي دووةمي خؤشةويسيت ،كة ثلةي ن��اوةن��دة ،هةندَيكجار ك��ةمء الواز دةبَيت يان دةبضِرَيت بةهؤي ضةند كَيشةو مةسةلةيةكي وةه��اوة كة لةوانةية هؤكاري ئاييين يان سياسي يان ضةند بةرذةوةندييةكي شةرعي تيادا ثَيشَيلكرابَيت ،يان بةهؤي بةدِرةفتاريي ضةند كةسَيكةوة .هةندَيكجار بؤ مةبةسيت ضاكةو خيرَ خوازي، مرؤظ ئةم ثةيوةنديية دةبضِرَينَيت تاوةكو كةساني بةدكارء خ��راث بةخؤياندا ب��ض��ن��ةوةو ثاشطةزببنةوةو كةساني طومِراو بَيباوةِريش واز لةطومِراييء بَيباوةِري بهَينن يان دةس��ت لةزيانطةياندنء خراثةكاري َ هةلطرن .جا بؤية مرؤظي باوةِردار كاتَيك كةساني براي يان خوشكي خؤي خؤشدةوَيت لةبةر بريوباوةِرة كة خؤشيدةوَين ،لةثَيناوي خوادا خؤشيدةوَينَ ، بةالم ئةطةر يةكَيك لةخؤشةويستاني بةثَيضةوانةي فةرمانةكاني خ��وداء ثَيغةمبةرةوة ()h رةفتاريدةكرد ،دةبَيت ئةو خؤشةويستييةي رابطرَيت، ه��ةت��ا لةضاكبوونيء ثةشيمانبوونةوةي َ دلنيانةبَيت خؤشينةوَيتء هةر رقيلَييبَيت تةنها لةثَيناوي خوداي مةزندا ،كةوابوو رقء خؤشةويسيت هةر لةثَيناوي خوادا دةبَيت ..لةم بارةيةوة ضةندين دةقي قورئانء سوننةت هةن وةك: للهَّ ت� ُ�د َق� ْ�و ًم��ا ُي� ْ�ؤِم� ُن� َ �ونِب��ا ِ -1خ��ودا دةف��ةرم��وَي��ت[ :لاَ جَِ َوا ْلَي ْوِم آَْ ون َم ْن َح َّ الِخِر ُيَو ُّ اد َ اد اللهََّ َوَر ُسوَل ُه َوَل ْو َكا ُنوا َآَباَء ُه ْم ريَت ُه ْم] (اجملادلة .)22 :واتة: َأ ْو َأ ْبَناَء ُه ْم َأ ْوِإ ْخَواَن ُه ْم َأ ْو َعِش َ كةسانَيكتان دةستناكةوَيت بِروابهَينن ب��ةخ��واو رؤذي دوايي ،لةكاتَيكدا كةسانَيكيان خؤشبوَيت كة دذايةتيي خ��واو ثَيغةمبةرةكةيان ( )hكردبَيت ،ئةطةرضي ئةو دوذمنانة باوكء باثرييان بن ،يان نةوةيان بن ،يان برايان بن ،يان عةشريةتيان بن. -2خواي بَيهاوتا لةسةر زماني (نوح) فةرموويةتي: وح َربَّ ُه َفَق َ ال َر ِّب ِإ َّن ابيِْن ِم ْن َأ ْهِلي َوِإ َّن َو ْعَد َك [وَن� َ �ادى ُن ٌ َ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
ني (َ )45ق َ اكِم َ ْس ِم ْن الحْ َ ُّق َوَأ ْن َت َأ ْحَك ُم الحْ َ ِ ال َيا ُن ُ وحِإ َّن ُه َلي َ ْس َل َكِبِه ِع ْل ٌمِإ ِّني َأ ْهِل َكِإ َّن ُه َعَم ٌل َغيرُْ َصالحِ ٍ َفلاَ َت ْسَأ ْلِن َما َلي َ اهِل َ َأِع ُظ َك َأ ْن َت ُك َ ني (( ])46هود) .واتة- :ثاش ون ِم َن الجْ َ ِ هَيوربوونةوةي زريانةكة -نوح هاواري لةخوا كردو ئينجا وت��ي :ئ��ةي ث��ةروةردط��ارم ك��وِرةك��ةم لةخَيزاني من بوو، بَيطومان ثةمياني تؤيش راستةو –كاتي خؤي فةرمووت: خ �َي��زان��ي ت��ؤ رزط����ارن ل��ةت��ي��اض��وون -ت��ؤي��ش زان��ات��ري��نء دادث��ةروةرت��ري�ني ف��ةرم��ان�ِرةواي��ان��ي��ت ،خ��واي ط��ةورةي��ش فةرمووي :ئةي نوح بةِراسيت ئةو لةخَيزاني تؤ نةبوو، ضونكة بةِراسيت ئةوكرداري ضاكنةبوو ،كةوابوو داواي شتَيكم لَيمةكة كة زانياريت دةربارةي نيية ،بَيطومان من ئامؤذطاريتدةكةم كة كارَيك نةكةيت ،خؤت خبةيتة ريزي نةفامانةوة. -3دةربارةي خؤ بةريكردني ئيرباهيم (سةالمي خواي [وَم��ا َك� َ اسِت ْغَفا ُر �ان ْ لَيبَيت) لةباوكي ،خ��وا ف��ةرم��وويَ : يه ِإلاَّ َع ْن َم ْوِعَد ٍة َوَعَدَها ِإيَّا ُه َفَل َّما َتَبينََّ َل ُه َأ َّن ُه ِإبَْرِاهيَم لأِ َِب ِ بَأ ِم ْن ُه ِإ َّن ِإبَْرِاهيَم لأََ َّوا ٌه َحِلي ٌم] (التوبة.)114 : َع ُد ٌّو للِهَِّ َترَ َّ واتة :جا داواي ئيرباهيم بؤ باوكي لةبةر َ بةلَينَيك بوو كة ثَييدابوو ،كاتَيك بؤي دةركةوت بةِراسيت باوكي دوذمين خ��واي��ة ،ئيرت خ��ؤي لَيبةريكرد ،ب��ةِراس�تي ئيرباهيم زؤر بةسؤزو َ دلنةرمبوو زؤر خاوةني حيلم بوو. -4هةروةها خودا فةرموويةتيِ[ :إ َّن َأ ْكَرَم ُك ْم ِع ْنَد اللهَِّ َأ ْتَقا ُك ْم] (احلجرات .)13 :واتة :بةِراسيت بةِرَيزترينتان الي خوا ،ئةو كةسانةتانة كة زؤرتر لةخواترسنء ثارَيزكارن. -5ثَيغةمبةر ( )hلةم رووةوة فةرموويةتي« :أوثق عرى اإلميان املواالة يف اهلل واملعاداة يف اهلل واحلب يف اهلل والبغض يف اهلل». لةم رووةوة سةدان ئايةتء فةرموودةي ديكة هةن كة رؤذانة لةوتارة هةمةجؤرةكاني بؤنة ئايينييةكانء هةيينء جةذنةكاندا ،بةطوَيي موسولمَ اناندا دةدرَينء دةتوامن َبلَيم: وةك بابةتَيكي ب��ةردةوامء ثَيويستيي طشيتء رؤذان��ةي لَيهاتووة. سَييةم /دياردةي خؤشةويستيي نزم: دةيشتوانني َبلَيني :دياردةي خؤشةويستييةكي بَيبةها، بَيزاركار ،رووخ��او ،دابةزينة نَيو َ ضالي نةفامي ،بكوذي َ حالةتي مرؤظايةتيي مرؤظة ،ئةم خؤشةويستيية نزمةيش ضةندين جؤرو َ حالةتي هةية ،وةك: -1خؤشويستين ستةمكارانء ئةو كةسانةي لةستةمء طوناهكاريء تاوانباريدا رؤضوونء سنووريانبةزاندووة، َ ب��ةه��اوةل بؤ ه��ةروةه��ا خؤشويستين ئ��ةو شتانةي ك��ة خ��ودا دان���راون ،لةمرؤظء ب��ةردو شتيرتي بَيطيان ،خودا [وِم َن َّ ُون اللهَِّ َأ ْنَدا ًدا اس َم ْن َي َّتِخ ُذ ِم ْن د ِ فةرموويةتيَ : الن ِ للِهَّ للهَّ يبُّوَن ُه ْم َك ُح ِّب ا ِ َوالَِّذ َ ين َآَم ُنوا َأ َش ُّد ُحبًّا ِ] (البقرة: حُِ َ َ .)165وات��ة- :لةطةل ئةو هةموو بةلطة ئاشكرايانةدا-
َ لةخةلكي هةن لةجياتيي ئةوةي خوابثةرستَيت، هةندَيك شتانيرت دادةتاشَيت بؤ خؤيء –شوَيين رَينمووييةكاني خ��وا ن��اك��ةوَي��تء -خ��ؤش��ةوي��س�تيء س���ؤزي دةدات بةو ب��تء بةرنامؤلكةو تولةِرَيطةيانةو خ��ؤش��ي��دةوَي��ن ،وةك ض��ؤن ب�����ِرواداران خ��واي��ان خ��ؤش��دةوَي��ت ،ب��ةآلم ئ��ةوان��ةي بِروايانهَيناوة زؤر زياتر خوايان خؤشدةوَيت –ئةو دوو جؤرة خؤشةويستيية هةر بةراوردناكرَين.- -2ثيشانداني س��ؤزو خؤشةويستيي بؤ دوذمناني خودا ،خودا ،فةرموويةتيَ[ :يا َأ ُّيَها الَِّذ َ ين َآَم ُنوا لاَ َت َّتِخ ُذوا ونِإَليِْه ْمِب مَْ َع ُد ِّوي َوَع ُد َّو ُك ْم َأ ْوِلَياَء ُت ْل ُق َ با الَو َّدِة َوَق ْد َكَف ُروا مِ َ َج��اَء ُك� ْم ِم� َ�ن الحْ َ � ِّ �ق] (املمتحنة .)1 :وات��ة :ئةي ئةوانةي بِرواتانهَيناوة دوذمناني منء دوذمناني خؤتان مةكةنة دؤسيت طياني بةطياني ،لةكاتَيكدا خؤشةويسيتء سؤزي ربوايشبوون خؤتانيان بؤ دةردةب��ِرن ،بةِراسيت ئ��ةوان بَي ِ بةوةي لةاليةن خواوة بؤتان هاتووة. َ -3 قولبوونةوة لةئارةزووي جنسيداء خؤ خستنة ناو كاري داوَينثيسيء بةدِرةفتارييةوة ،خودا دةفةرموَيت: �ال ِن ْسَو ٌة فيِ مَْ [وَق� َ اها َع ْن يز ُت� َ�رِاو ُد َفَت َ الِديَنِة ا ْم� َ�رَأ ُة ا ْلَعِز ِ َ َ َ َ َّ َ َ لاَ َ َ ْ ني] (يوسف: ب م ل ض ا اه ر ن ل ا ن إ ًّا ب ح ا ه ف غ ش د ق ه س َن ْف َ ِ ِ َ ُ ُ ِ َ فيِ ٍ ِ ٍ .)30وات���ة :ث��اش��ان ذنانَيك لةئافرةتاني ن��او ش��ار ئةم دةنطوباسةيان بيست ،بؤية وت��ي��ان :س��ةي��رة! ذنةكةي عةزيزي ميسر دةيةوَيت بةنةرمونياني سةرجني الوةكةي خؤي رابكَيشَيت بؤ الي خؤي ،بةِراسيت ئةويندارييةكةي بؤي هةموو ثةِرةكاني َ دلي داطريكردووة ،بَيطومان ئَيمة ئةو ذنة لةناو سةرطةردانييةكي ئاشكرادا دةبينني. -4هةروةها خ��ودا فةرموويةتيُ [ :ز ِّي� َ�ن ل َّ اس ُح ُّب ِلن ِ َّ ات ِم َن ِّ الن َس ِاء] (آل عمران .)14 :واتة :ئارةزووي الشَهَو ِ َ ئافرةت بؤ خةلكي رازَينراوةتةوة. -5بةباشرت داناني خؤشةويستيي :باوك ،كوِر ،هاوسةر، هؤز ،ترية ،بازرطاني ،نيشتمانء زياتر خؤشويستنيان لةخؤشةويستيي خوداء ثَيغةمبةرةكةيء جيهادي رَيي ان َآَب ُ خودا .وةك ثةروةردطار فةرموويةتيُ [ :ق ْلِإ ْن َك َ اؤ ُك ْم َوَأ ْبَن ُ ري ُت ُك ْم َوَأ ْمَو ٌ وها ال ا ْقترََ ْف ُت ُم َ اؤ ُك ْم َوِإ ْخَوا ُن ُك ْم َوَأ ْزَو ُ اج ُك ْم َوَعِش َ تاَر ٌة خَ ْ اك ُن َت ْر َض ْوَنَها َأ َح َّبِإَلي ُ َوجِ َ ْك ْمِم َن ت َش ْوَن َك َس َ ادَها َوَم َس ِ للهَُّ َّصوا َح َّتى َي ْأِت َي ا ِبَأ ْمِرِه اللهَِّ َوَر ُسولِ اد فيِ َسِب ِيلِه َفترََ ب ُ ِه َوِجَه ٍ اسِق َ ني] (التوبة.)24 : َواللهَُّ لاَ َيهِْدي ا ْلَق ْوَم ا ْلَف ِ -6ثَيغةمبةريش ( )hفةرموويةتي« :اليؤمن أحدكم حتى أكون أحب إليه من ماله و ولده والناس أمجعني» رواه الشيخان. واتة :هيض كةسَيك لةئَيوة باوةِري نابَيت هةتاوةكو مين لةمالء نةوةو هةموو َ َ خةلكيرت خؤشرتنةوَيت. لةالي خؤي، -7ه���ةر ل��ةج��ؤرةك��ان��ي ئ���ةم خؤشةويستيية ن��زم��ة، ثةرستين هةواو هةوةسء ملكةضكردن بؤ هَيزي دةرووني فةرمانكار بةخراثةء بةدكاريية ،هةروةها خووِرةوشيت
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
55
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
خؤبةزلزانيء خؤثةسةنديية ،وةك خ��ودا فةرموويةتي: ْت َمِن خَّ َ اتَذِإلهََ ُه َهَوا ُه َوَأ َض َّل ُه اللهَُّ َعَلى ِع ْل ٍم َو َخَتَم َعَلى [َأَفَرَأي َ يه ِم ْن َبعِْد او ًة َفَم ْن َيهِْد ِ سمَ ِْعِه َوَق ْلِبِه َو َجَع َل َعَلى َب َ صِرِه ِغ َش َ اللهَِّ َأَفلاَ َتَذ َّك ُر َ ون] (اجلاثية.)23 : -8ثةرستين شةيتان بةو رةنطء واتايةي خؤ بدرَيتة دةست فةرمانء وةسوةسةكان ،خوداي مةزن فةرموويةتي: ْك ْم َيا َبيِن َآَدَم َأ ْن لاَ َت ْع ُب ُدوا َّ ل َأ ْعَه ْدِإَلي ُ [َأمَ ْ الشي َ ْط َ انِإ َّن ُه َل ُك ْم وني َهَذا ِصَر ٌ َع ُد ٌّو ُمِب ٌ اط ُم ْسَتِقي ٌم ()61 ني (َ )60وَأِن ْ اع ُب ُد ِ ريا َأَفَل ْم َت ُكو ُنوا َتعِْق ُل َ ون (])62 َوَلَق ْد َأ َض َّل ِم ْن ُك ْم ِجِبلاًّ َكِث ً (يس) .واتة :ئةوسا خواي طةورة طلةيي لةياخييةكاني ن��ةوةي ئ��ادةم دةك��اتء دةفةرموَيت :ئةي ن��ةوةي ئ��ادةم؛ م��ةط��ةر م��ن ث �َي��م �ِران��ةط��ةي��ان��دن ك��ة ش��ةي��ت��ان ن��ةث��ةرس�تن، ضونكة ئةو بةِراسيت دوذم�ني ئاشكراتانةَ ، بةلكو تةنها من بثةرسنت كة هةر ئةمةية رَيبازي راس��تء درووس��ت، بَيطومان شةيتان َ خةلكَيكي زؤري لةئَيوة طومِراكرد ،جا ئايا بؤضي ذيرنةبوون؟. ئةم خؤشةويستييةي ثلةي سَييةم ،نزمء دابةزيوةء ضةندين جؤريرتي هةيةو ضةندين بواري هةواو هةوةس ثةرستيي روخاويرتي هةية. ب� َ ��ةالم م��رؤظ��ي خ���اوةن ب����اوةِر ئ��ةط��ةر خؤشةويستيي خوداو رةزامةنديء ضاودَيريي خودا لةسةري ،لةنهَيينء ئاشكرادا خباتةبةر ه��ةردوو ديدةي خؤي ،ئةوا لةذياندا ب��ةس��ةر وةس���وةس���ة ش��ةي��ت��ان��ي��ي��ةك��انء ب�ي�رو ئ��ةن��دَي��ش��ة دةروونييةكانيدا َ زال��دةب�َي��تء دةتوانَيت بةسةر هةموو ه��ةس��تء س���ؤزة رةم��ةك��ي��ي��ةك��انء خ����رؤشء ثةرؤشيية َ لةقوواليي قةوارة جنسييةكاندا سةركةوَيت ،ئةطةرضي مرؤظييةكةيشييةوة َ قولئةدةن. َ بةلكو تةنانةت لةخووِرةوشتدا وةك ثَيغةمبةران (سةالمي خ��واي��ان لَيبَيت) دةب �َي��تء لةثاكيدا وةك فريشتةكانء لةداوَينثاكييشدا رَيزو شكؤي وةك موسولمَ انة ثَيشينة ضاكةكان دةبَيت ،خوداي مةزنيش هةر خؤي سةرخةري م��وس��ولمَ ��ان��انء رَينماكاريانة ب��ؤ س��ةر رَي��ط��ةي راس��تء هؤمشةنديء شةرةفمةندي ،بةداخةوة زؤرب��ةي َ خةلكي ئةمِرؤ ،خؤشةويستيي ثلةي سَييةميان كردووةتة ثلةي يةكةم الي خؤيان ،هَيندةي َ مال ،سامان ،خانوو ،ظَيلال، كؤمثانياء بازرطانييان خؤشدةوَيت ،ئةوةندة كةسوكار، ب���اوك ،داي���ك ،خ��وش��كء ب��راي��ان خ��ؤش��ن��اوَي��ت ،ك��ة ئ��ةوان لةخؤشةويستيي ثلة دووي ئ��ةم ب���اس���ةدان ،تةنانةت ب��ةه��ؤي ك���زيء الوازي����ي ئيمانيانةوة ،خؤشةويستيي خ��وداء ثَيغةمبةر ()hء تَيكؤشان لةثَيناوي خودايان لةثلةكاني دواوةي خؤشةويسيت داناوة ،تا وايلَيهاتووة ب��ةك��زب��وون��ي ض���راي ئ��ي��م��ان ل��ةن��اخ��ي��ان��دا ،خ��ةري��ك��ة ئ��ةو َ تؤسقالة ئيمانةيشيان نةمَينَيت ،بةهؤي هةستنةكردن بةنيعمةتةكاني خوداء بةكارنةهَينانيان لةِرَيي ضاكةدا. 56
عةشقء َدلداري لةهاوكَيشةي خؤشةويستيدا: وةك لةسةرةتاي ئةم باسةيشدا طومتان :كاتَيك باسي َ خؤشةويسيت دةك��رَي��تَ ، خةياليان دةستبةجي خةلكي َ بةالي عةشقء َ دلداريدا دةِروات. َ دل��داري ه��ةروةك لةبؤضووني ئةوانةي بانطةشةي بؤ َ لةخةلكي سادةء عةوامء لةشاعريو نوسةرةكانيان دةكةن، ئ���ةوةي���ة :ك���وِرَي���كء ك��ض�َي��ك ي��ةك�تري��ان خ��ؤش��ب��وَي��ت ،ي��ان يةكَيكيان يةكاليةنة بؤ ئةويرتيان شَيتء شةيدا ببَيت، سا ئيدي لةخؤشةويستييةكي ثاكوبَيطةردو َ ثالفتةكراو لةئارةزوو هةواو هةوةسء دوور لةناثاكيء بةدِرةفتاري بَيت ،يان بةسؤزو حةزو ئارةزوويةكي رةمةكي (غةريزي) يشةوة بَيت ،بةبؤضووني ئةوان خؤشةويستيي ثاك هةيةء بريتيية ل��ةوةي :مرؤظي عاشق خؤشةويستةكةي خؤي تةنها لةثَيناوي خؤشةويستيدا خؤشبوَيتء َ دلبةندء بةبي طريؤدةيبووبَيت لةبةر ضةند سيفةتَيك كة هةيةتيء َ ئارةزوولَيكردني بينيبَييت. َ َ بةالم ليرَ ةدا ثرسيارَيك سةرهةلدةدات ،ئايا هةريةكة لةو َ دلدارء عاشقانة لةخؤشةويستييةكةيانداء لةثةيوةندييان ب� َ ��ةدل���دارو خؤشةويستيياندا مرؤظَيكي ل��ةخ��وات��رسء داوَينثاك بوون؟ َ وةالم /لةزؤربةي جارةكاندا ،نةخيرَ هةرطيز وانةبوون ،ضونكة ئةوعاشقانةي بةيداخي خؤشةويستيي ثاكءخاوَينيان ب��ةرزك��ردووةت��ةوة ،ضةندين فِروفَيَليان مالَيكةوة كة َ ثيادةكردووة تا بضنة َ مالي خؤيان نةبووة، يان شوَينيرتي ناِرةواو تيايدا بةشَيكي شةوطاريان ياخود ماوةيةكي رؤذط��اري��ان ل� َ نابةجي �ةوي بةوتووَيذء قسةي َ َ لةطةل شةيداياني خؤياندا بةسةربردووة ،يان لةجَيطةي ��ؤل���دا ل���ةط� َ ض� َ ��ةل ئ��اف��رةت �َي��ك��ي ن��ام��ةح��رةم دان��ي��ش��ت��وونء روانيويانة بؤ يةكرتيء لةذوانطةي تازةياندا بزةو نيطاو خةندةيان ط��ؤِري��وةت��ةوةء لةبؤنةكاندا ثَيكطةيشتوون، ت��ا وردةوردة ك��ارط��ةي��ش��ت��ووةت��ة رادةي�����ةك ثَيويستيي ئارةزووةكانيان بةيةكرت جَيبةجَيكردووةو كرداري ناِرةواو َ لةطةل هيض طوناهي طةورةيان ئةجنامداوة كة بةهيض جؤرَيك رةفتارَيكي ثاكي دينداريدا ناطوجنينَ ء ئيمانيان لةسةري لةدةستداوة ..جطة لةو ناتةباييء ناكؤكيية طةورانةيش ك��ة هةندَيكجار ل��ةو دؤخ��ي ب��ةن��او خؤشةويستييانةدا دروس��ت��ب��ووة ،بةتايبةتيش ك��ة هةندَيكجار كةسَيك كة ناحةزي يةكَيكيان يان هةردووكيان بووةَ ، خةلكي ديكةي ناردووة بؤ تَيكداني نَيوانيان ،يان بؤ ثةردةالدان لةسةر ثةيوةندييةكةيانء دروستكردني ئاذاوةو ثشَيويي طةورة، لةم رووةوة بةسةدانء هةزاران منونةي جةنطي هؤزةكانء َ بنةمالةكانء خَيزانةكان لةئاراداية كة ضؤن لةئةجنامي حةزَيكي س��ةرةِرؤي��ي ذنء ثياوَيك ي��ان ك��وِرء كضَيكةوة كارةساتي طةورة روويداوة ،تةنانةت لةضريؤكء داستانة دلدارييةكانيشدا ئةم َ بةناوبانطة َ حالةتي ئاذاوةطيرَِيية
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
َي� بةثةنهاني كةسَيكي رووي�����داوةء يةكَيكي ئ���اذاوةط� رَِ ن��اردووة بؤ تَيكداني ثةيوةنديي بةناو خؤشةويستيي نَيواني ئةو دوو عاشقة ،وةك كاري تَيكدةرانةي قةيسي كوِري دريح لةنَيواني مةجنونء لةيالدا ،يان ئاشوبطيرَِيي ب��ةك��ر م���ةرط���ةوةِر ل��ةن�َي��وان��ي ك��اك��ةم��ةمء خ��ات��وزي��ن��دا كة بةداستاني مةمءزين ناسراوة ،يان ئاذاوةضيياني نَيواني: شريينء ف��ةره��اد ،السء خ� َ ��ةزال ،موحةممةدء سَي َ ويء ...دةيان داستانيرتي مَيذوويي كة بةئاذاوةو كارةسات كؤتاييانهاتووة لةئاكامي ثةيوةنديي بةناو خؤشةويستيي ثةنهانيي نَيواني دوو كةسدا. ئيدي هةريةكة لةكاري تَيكدةرانةي ئاذاوةطيرَِييةكانء ثةيوةنديية ثةنهانييةكاني َ دل���داريء خؤشةويستييش ثَيضةوانةي سادةترين بنةماي دينداريء لةخواترسان بوون ،تةنانةت هةموو ئةو كردةوة نالةبارانة ثَيضةوانةي ثَيويستييةكاني ب�ي�روب���اوةِرء عةقيدةي رةوشتمةندي ئيسالمني ..توخوا ئةوة ض بةندايةتيء لةخوداترسانَيكة كة م��رؤظ ثِروثاطةندةي موسولمَ انَييت بؤ خ��ؤي بكاتء بةنهَيينء ثةنهانيش ثةيوةنديي بةئافرةتَيكي نامةحرةمةوة هةبَيتء هةميشة شَيوةو رووخساري لةبةرضاوي بَيتء برييلَيبكاتةوةو سةرجني ئةندامةكاني جةستةي بدات، لةكاتَيكدا خ��ودا داواي لةثياوانء ئافرةتاني ب��اوةِردار ك����ردووة ك��ة ب��ؤ ي��ةك�تري ن���ةِروان���نء ل��ةئ��اس�تي يةكديدا َي�نء داوَينيان لةكاري ناثةسةند بثارَيزن. رووي��ان��وةرط�رَِ ه���ةروةك خ���وداي م��ةزن ف��ةرم��ووي��ةت��يُ [ :ق� ْ ��ل ِل ْل ُم ْؤِمِن َ ني َي ُغ ُّ وج ُه ْم َذل َ ِك َأ ْزَكى لهَُ ْم ِإ َّن ْص ِارِه ْم َوحَ ْ ضوا ِم ْن َأب َ يَف ُظوا ُف ُر َ ضْ ات َي ْغ ُ صَنع َ ض َن ِم ْن ُون * َو ُْق��ل ِل ْل ُم ْؤِمَن ِ با َي ْ اللهََّ َخِب ٌ ري مِ َ وجه َّ ُن] (النور .)31-30 :واتة: ْص ِارِه َّن َوحَ ْ َأب َ يَف ْظ َن ُف ُر َ َ ئةي ثَيغةمبةر ( -)hبةثياواني ئيماندار بل َي :ضاويانبثارَيزن –لةسةرجنداني ئافرةتاني نامةحرةم -هةروةها ناموسء عةورةتي خؤيان لةحةرام بثارَيزن ،بَيطومان ئةوة دلء دةروونء َ ضاكرتو ثوخترتة بؤيان –بؤ َ روالةتء رؤحء جةستةيان -بةِراسيت خوا ئاطادارة بةو َ هةلسوكةوتء رةفتارانةي كة دةيكةن ،بةئافرةتاني ئيمانداريش َبل َي: ضاويان بثارَيزن –لةتةماشاي نامةحرةم -داوَيين خؤيان بثارَيزن لةطوناهــء جوانيي خؤيان دةرنةخةن جطة لةوةي كة ديارة –وةكو دةموضاوو دةست.- َ دي��ارت��ري��ن ئ��ات��اجء داخ��وازي��ي حالةتي لةخواترسان ئ��ةوةي��ة :نابَيت ث��ي��او ل��ةض� َ �ؤل��ي ي��ان ل��ةذوورَي��ك��ي تةنها َ َ لةطةل ئافرةتَيكدا كة ثَييناشَيتء نامةحرةمة (خةلوةت)دا دانيشَيت ،وةك ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :أال الخيلون رجل بأمرأة والتسافرن إال معها ذو حمرم» رواه الشيخان. َ وات��ة :نابَيت ثياو بةتةنها لةشوَينَيكي َ لةطةل ضؤلدا بةبي ئافرةتي نامةحرةمدا دانيشَيتء نايشبَيت ئافرةت َ كةسَيكي مةحرةمي خؤي سةفةربكات.
هةروةها ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :ماخال الرجل بإمرأة إال كان الشيطان ثالثها» .واتة :هةركاتَيك ثياوَيك بةتها ل��ةط� َ �ةل ئافرةتَيكي نامةحرةمدا دانيشَيت ،ئ��ةوا شةيتان سَييةم كةسة لةنَيوانيانداء هانياندةدات بؤ خراثةكاري. هةروةها فةرموويةتي« :النظرة سهمم مسموم من سهام إبليس» .واتة :روانني بؤ نامةحرةم ،تريَيكي ذةهراويية لةتريةكاني ئيبليس (شةيتان). َ ليرَ ةدا ثرسيارَيك دةمَينَيتةوة كة ئايا هةلوَيستء بِرياري ئيسالم ضيية لةهةمبةر ثياوَيكدا كة دي��لء يةخسريي ئافرةتَيك بووبَيتء ثاشان نةتوانَيت خوازبَينييبكات يان كةسوكاري ئافرةتةكة رازينةبووبن بيخوازَيت ،يان بةهةرشَيوةيةك لةمةسةلةي ثَيكطةيشتين هاوسةريياندا تووشي شكست بووبَيتء هيض ئ��ام��رازء راوَيذكارَيكي واي��ش��ي نةبووبَيت ب��ؤ قايلكردني بةكؤتاييهَينان بةو مةيلء شَيتء شةيدابوونةي خؤشةويسيت ،لةسةر ئةو َ حالةتةيش بةداوَينثاكييةوة تا مردن مبَينَيتةوة؟ َ وةالم /ل��ةم��ةوث �َي��ش ط��ومت��ان ك��ة ئ��ي��س�لام ئايينَيكي واقيعييةء ياساي ذيانة تا ئ��ةو رؤذةي خ��ودا كؤتايي بةذياني مرؤظ لةسةر زةوي��دا دةهَينَيت ،ئاييين ثريؤزي ئيسالم دذي رةمةكي زايندة (الغريزة اجلنسية) نةوةستاوة، َ بةلكو ياساي ذنهَينانء شووكردني داناوة بؤ بةجَيهَيناني ئةو ئارةزووة جنسييةو دامركاندنةوةي بةثَيي ئةو مةيلة ئ��ارةزوودارةي كة خودا لةقةوارةي مرؤظدا دايناوة ،بؤية هةر الوَيكي موسولمَ ان تواناي دارايي ذنهَيناني هةبوو، با ذنبهَينَيت ،هةر ئافرةتَيكي موسولمَ انيش كةطةيشتة تةمةني شياوي شووكردنء ئةطةر كوِرَيكي موسولمَ اني ثاكداوَينء رةوشتبةرزو ديندارو خاوةنكارَيكي رةواي ريازيبَيتء ثشت بةخوا رؤذان���ة خوازبَينيبكات ،ب��ا ثَي ِ ببةستَيت. ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :م��ن ك��ان موسراً ألن ينكح ثم مل ينكح ،فليس مين» رواه الطرباني والبيهقي. واتة :هةر ثياوَيكي موسولمَ ان تواناي داراييء هةلي ذنهَيناني بؤ رةخسابووَ ، َ لةكؤمةلي بةالم ذننةهَينَيت ئةوا من نيية. َ وةالمَيكيرت لةفةرموودةيةكي ناوازةدا بؤ خؤشةويسيت: ه��ةر بؤ َ وةالم���ي ئ��ةو ثرسيارةي ثَيشوو :كة ثياوَيك �ةدل��ةوةء ب��ةِراس�تيء بةثاكي ئافرةتَيك َ ل� َ هةلبذَيرَيتء لةئاينيء رةفتاري رازيبَيتَ ، بةالم نةتوانَيت بيخوازَيتء هةلومةرجء ئامرازي خواستين لةبةردةستدا رةخساوء طوجناوبَيت ،با ئارامبطرَيتء بةداوَينثاكييةوة خؤي ب��ه�َي�َ�ل�َي��ت��ةوةء ب��ةك��اروب��اري�ترةوة خ��ؤي س��ةرق� َ �ال��ب��ك��ات تا ئ��ةوك��ات��ةي خ����وداي ث����ةروةردط����ار دةرط���اي���ةك���ي س��ؤزء ميهرةبانيي خؤي بؤ دةكاتةوةو دةرفةتي بؤ َ واالدةكات:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
57
سي نهؤمي خؤشةويسيت لةئيسالمدا بونياديَك بؤ ئةوينء َ
ي ُد َ [و ْلَي ْسَتعِْفِف الَِّذ َ احا َح َّتى ُي ْغِنَي ُه ُم اللهَُّ ِم ْن ون ِنَك ً َ ين لاَ جَِ َف ْ ضِلِه] (نور .)33 :واتة: َ جا ئةطةر ئةم ثياوة -يان ئةم كوِرة -لةسةر ئةو حالةتة هةتا مردن مبَينَيتةوةو ثاشان مبرَيت ،ئةوا لةفةرموودةي ث�َي��غ��ةم��ب��ةردا ( )hبةشةهيد ن��اوي��ه �َي��ن��راوة ،وةك لةو فةرموودةيةدا كة (احلاكم ،اخلطيب ،إبن عساكر ،الديلمي) ء فةرموودةطيرَِةرةوانيرتيش طيرَِاويانةتةوة كة ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :من عشق ،فعف ،فكتم ،فصرب ،فمات، فهو شهيد» .واتة :هةرثياوَيك بةثاكي عاشقي ئافرةتَيك ب��ووب �َي��تء خ��ؤي ب��ةث��اك��داوَي�ني هَيشتبَيتةوةو ل� َ �ةدل��ي خؤيشيدا حةشاريدابَيتء الي كةس ناوينةهَينابَيتء ك��ةس��وك��اري ئافرةتةكةيش ثَيينةزانن -ل��ةس��ةر ئ��ةوةبةئارامء خؤِراطرييةوة مبَينَيتةوة ثاشان مبرَيت ،ئةوة شةهيدة .ضونكة ئةو بارودؤخة دةروونييةي كة عاشقةكةي تَيكةوتووة لةتواناي خؤيدا نةماوةو لةسنووري كةسَييتء وزةي مرؤظايةتي دةرض��ووة ،ياساي طشتيي ئيسالميش كة لةمبارةوة جَيطريةو هةرطيز ناطؤِرَيت ،ئةوةية[ :لاَ ُيَك ِّل ُ ف اللهَُّ َن ْف ًسا ِإلاَّ ُو ْسَعَها] (البقرة .)286 :واتة :خوا طةورة ئةرك ناخاتة سةرشاني هيض كةسَيك مةطةر بةقةدةر توانايي خواي نةبَيت. درومش���ي هةميشةيي ئيسالم ك��ة ه��ةرط��ي��ز ط��ؤِران��ي [وَم��ا َجَع َل َعَلي ُ ِّين ِم ْن َح�َ�ر ٍج] (احلج: ْك ْم فيِ الد ِ بؤ نييةَ : .)78واتة :وة لةئاينيء بةرنامةكةيدا هيض جؤرة شتَيكي ن���اِرةواو ق��ورسء طراني لةسةر دان��ةن��اون –كة نةتوانن ئةجناميبدةن.- َ َ بةالم ئةو عاشقةي بةداوَينثاكييةوة خؤي نةهَيلَيتةوةو لةحةراميش نةطةِرَيتةوةو لةسةر ب� َ �ةالو كارةسات خؤي رانةطرَيت ،ئةوا تةنها رَيضكةي سةرلَيشَيوانء بةدكرداريي َ خةيالداء لةتاريكيي بريو طرتووةتةبةرء لةزةلكاوي خةوو ئةندَيشةدا ونبووة ،لةوانةيشة لةدواييدا خؤي بكوذَيتء بةدبةخيت دنياو قيامةتيش ببَيتء بةكةسَيكي بةدِرةفتار بناسرَيت ،يان لةكاري قَيزةوندا سةرنطومببَيتء توشي الدانء طومِرايي ببَيت ،يان نةخؤشبكةوَيتء بَيتواناو ثةككةوتةء دةستةوسان ببَيت. دوا راز؛ س���ةرجن���َي���ك ل����ةه����ؤن����راوةو ط��ؤران��ي��ي��ةناثةسةندةكاني بةناو خؤشةويسيت: لةكؤتايي ئةم باسةدا حةزدةكةين ئاوِرَيك لةو هؤنراوةو طؤرانيية س��ةي��رو س��ةم��ةران��ةي��ش ب��دةي��ن��ةوة ك��ة بةناوي خؤشةويستييةوة ئافرةتيان سوكء بَيبةها كردووةو باسي دميةنة سةرجنِراكَيشةكاني جةستةي ئافرةتيان كردووة، تةنانةت هةندَيكجار ن��اوي ئافرةتانيشيان تيادا ب��راوة، ئةو هؤنراوانة بةجؤرَيك داِرَي��ذراون كة ئارةزووي جنسي دةخ��رؤش�َي��ن��نء باسي سينةو م��ةمء َ زول���فء رؤيشتين بةالرءلةجنةو ثاوثوزء شَيوازي ئاخاوتين ئافرةت دةكةن، 58
جطة لةباسي طؤناو دةمء لَيوو لةئامَيزطرتنء َ حالةتةكاني بةيةكطةيشتين ثياوو ذن. ئةم جؤرة َ هةلبةستانة بةبؤضووني تَيكِراي زاناياني ئ��ي��س�لام ،ه��ةم��ووي��ان ح����ةرامء ن�����اِرةوان ،ضونكة دةبنة هؤكاري َ َ لةكؤمةلطةي بالوبوونةوةي بةدكرداريء الدان موسولمَ انانداو رووخاندني خووِرةوشتة جوانةكاني مرؤظ، ئةو خووِرةوشتة جوانانةي كة ئيسالم بةدياري هَيناوني. زاناياني ئيسالم يةكدةنطن لةسةر بنةماي شةرعيي« :ما أدى إىل احل��رام فهو احل��رام» .وات��ة :هةرشتَيك بؤ حةرام سةربكَيشَيت ،ئ��ةوة حةرامة .ه��ةروةه��ا« :درء املفسدة مقدم على جلب املصلحة» .واتة :البردني شيت تَيكدةر لةثَيشرتة وةك لةبةديهَيناني بةرذةوةندي .ئاي ضةندمان بيست لةكارةساتي َ دلتةزَين لةم ِرووةوة سةبارةت بةو كوِرء كضانةي كة بةثةروةردةي ئيسالم طؤشنةكرابوونء كةوتنة شوَيين ئ���ارةزووي جنسيء لةزةلكاوي مةيلء الدان���ي ب��ةدك��رداري��دا ن��غ��رؤو س��ةرن��ط��وم ب��وون لةئاكامي �ةل ئ��ةو َ خ��وَي��ن��دن��ةوةو س��وت��ان ل��ةط� َ هةلبةستء ه��ؤن��راوة ئاطرينانةي كة هاني َ خةلكيان داوة بؤ بةدِرةفتاريء كاري ناشريين ،ئةو شيعرو طؤرانيية طةرموطوِرة سوتَينةرانةي كة تةنها فريودانء خرؤشانء وروذاندنيان لَيوةدةردةضَيتء بةئاشكراو لةبةر رؤذي روون��اك ،بانطةشة بؤ ثشَيويء َ بةرةالييء بةدِرةفتاري دةكةنء هاندةري كاري ناِرةواي وةك زيناو لةشفرؤشي دةبن.
ئةو سةرضاوانةي كة زياتر سوديانل َيوةرطرياوة: -1اإلسالم واجلنس /فتحي يكن /لبنان -بريوت. -2اإلسالم واحلب /عبداهلل ناصح علوان. -3احلب واجلنس من منظور إسالمي /حممد علي قطب. ت َيبيين/ من ئةم باسةم بةزجنرية وتارَيكي زؤر لةمة درَيذترلةهةندَيك مزطةوتي ش��ارةك��ان��ي ه� َ �ةل��ةجب��ةو سلَيمانيدا لةشةواني (ليلة القدر)ي مانطي رةمةزاني َ ساالني (-1996 )2003دا ب��ةش�َي��وةي سةرثَييي (إرجت��ال��ي) ثَيشكةشي موسولمَ اناني نَيو ئةو مزطةوتانة كردووة. وةك لةياديشمبَيت لةطؤظارَيكي نَيوخؤيي سةرةتاينةوةدةكاني سةدةي رابردوودا كة طؤظارَيكي سنورداري ئةو سةردةمة بوو ،بةضاثي دةس��تء بةشَيوةي بضِربضِر بالوكردووةتةوةَ ، لةم باسةم َ بةالم بةثوخيتء بةم شَيوة كؤكردنةوةو رَيكخستنةوةية ،ئةمة بؤ يةكةم جارة كة لةم طؤظارة خؤشةويستةدا َ بالويدةكةمةوة( .نوسةر) kawahawraz96@yahoo.com
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
م .ئارام فةريق: ئيبنوتةمييية بؤضووني زؤربةي زاناياني ه َيناوةو دةفةرمو َيت :هةركةس َيك جو َينبدات بةث َيغةمبةري خوا ( )hحوكمةكةي كوفرةو حةددةكةيشي كوشتنة ئا .ديدار :كارزان عومسان كةالري
مامؤستا مةال ئارام فةريق ئايا خ��واي ط��ةورة لةقورئاندا ض ج��ؤرة سزايةكي َي�َي��زي��يء سوكايةتيي ب��ؤ ئ��ةوان��ة دي��اري��ك��ردووة ك��ة ب� رَِ بةثَيغةمبةري خوا ( )hدةكةن؟ بؤضووني هاوةآلني بةِرَيزو ثَيشةواياني ئيسالمء زاناياني ثَيشنيء هاوضةرخ لةبارةي ئةو كةسانةوة ضيية؟ زاناياني ئاييين ئيسالم لةكوردستاندا تا ضةند توانيويانة مينبةرةكانيان بكةنة سةنطةري بةرطريكردنء ناساندني ثَيغةمبةري خوا ()h؟ ئيسالمييةكاني كوردستان زةمينةسازييةكي وايان كردووة كة جارَيكي ديكة رَيطةنةدةن كةسانَيك ثةيدابنء بيرََِيزيء سوكايةتي بةثَيغةمبةري خوا ()h بكةن؟ لةم ديدارةدا ،بةِرَيز مامؤستا مةال ئارام فةريق، خوَيندكاري دكتؤرا لةزانكؤي ئوم دورماني سودان، وةآلمي ئةم ثرسيارانةو ضةندين ثرسياريرتي (رَيطاي شةرع) دةداتةوة.
َ رَيطاي شةرع :ماوةيةكة ليرَ ةولةوي بيرََِيزيكردنَيكي زؤر ب��ةرام��ب��ةر ب��ةث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ��وا ()hو ئيسالم لةملمالني دةكرَيت ،ثَيتانوانيية ئةمة بووةتة جؤرَيك َ لةنَيوان حةقء ناحةقدا؟ م .ئارام فةريق :بَيطومان سوكايةتيكردن جؤرَيكة لةملمالني لةبةرامبةر هةر فيكرو ئايدؤلؤذيايةكداَ ، بةالم ملمالنَيي نَيوان هةقء ناهةق َ قولرتو فراوانرتة لةهةر سرياعَيكيرت ،دةكرَيت َ بلَيني :ئيسالم وةكو بةرنامةيةك كة سةرتاثاي ذياني مرؤظةكان لةخؤدةطرَيتء تةواوي ئةو رَيضكة الرانة دياريدةكات كة زيان بةمرؤظايةتي دةط��ةي��ةن��ن ،ه��ةروةه��ا ثرنسيثي رزط���اري ب��ؤ دونياو قيامةتي مرؤظ رَيكدةخات ،دةطوجنَيت كةسانَيك ياخود ه��ةر ب�يرو ئايديايةك كة ب�ِرواي��ان بةفةلسةفةي رؤحء فيكر نييةو غةرقي ت��ةواوي فةلسةفةي ماددي بوون، َ لةطةل ملمالني هةر رَيطةيةك بطرنةبةر بؤ دذايةتيء َ ئيسالمدا ،لةوانةيش ئامرازي سوكايةتيثَيكردنة. رَي��ط��اي ش��ةرع :ل��ةو سوكايةتيء دذايةتيكردنةدا هةست ب��ةوة دةك��رَي��ت كةسايةتيي ثَيغةمبةري خوا ( )hب��ةش�َي��وةي��ةك��ي روون ك��راوةت��ة ئ��ام��ان��ج ،ب��ةآلم دةرئةجنامةكةي بةباشي ناشكَيتةوة ،ئةطةر بةباشي ئةشكَيتةوة ضؤن ئةبَيت ،بؤمان روونبكةرةوة؟ م .ئ��ارام فةريق :هةر هيرَ شَيكي ن��اِرةوا كةكراوةتة سةر كةسايةتيي ثَيغةمبةري خوا ( ،)hبةدرَيذايي َ سةرهةلداني دذايةتيكردني ،سةرئةجنامةكةي مَيذووي ب��ةق��ازاجن��ي (رس����ول اهلل )hش���ك���اوةت���ةوة ،دوات���ر ئ��ي��س�لامء م��وس��ولمَ ��ان��ان ل �َي��ي��س��وودم��ةن��دب��وون ،وةك �ان �َئ� َ �ك ُه� َ�و خ���واي ث���ةروةردط���ار ئ��ةف��ةرم��وَي��تِ[ :إ َّن َش� ِ الأَْ ْب�َُت�رَ ] (الكوثر .)3 :وات��ة :بَيطومان هةر دوذمنانء بي ناوونيشانء وةجاخكوَيرو دوابِراون ناحةزاني تؤ َ لةهةموو خيرَ و ضاكةيةك لةهةردوو جيهاندا .-ئةمةوةع��دي خ��واي��ةء ئ��ةوةي دذايةتيي زات��ي (رس��ول اهلل )hبكات سةرئةجنام تَيدةشكَيت ،لةاليةكيرتةوة َ غةفلةتء بَيئاطايي دةيانطرَيت زؤرج��ار موسولمَ انان
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
59
َ لةطةل م .ئارام فةريق ديداريَك
ل��ةب��ةرام��ب��ةر دي��ن��ةك��ةي خ��ؤي��انء ثالني دوذمنانيان، وةها سوكايةتييةك بةرامبةر بةثَيغةمبةري خوا ()h بةئاطاياندةهَينَيتةوة يان ثةرتةوازةييان يةكدةخاتء ك��ؤت��اي��ي��ةك��ةي��ش��ي رؤح���ي خ��ؤش��وي��س�تنء ي��ةك�ِري��زي��ي م��وس��ولمَ ��ان��انء ط��ةورةي��ي ثَيغةمبةرةكةماني ()h لَيدةكةوَيتةوة ،ه���ةروةك بةواقيع بينيمانء زؤرج��ار َ خةلكاني ناحةزيش دواي دي��راس��ةي ت��ةواو بِرياري موسولمَ انبووني خؤيان داوة. رَي���ط���اي ش����ةرع :ل��ةب��ةرام��ب��ةر ئ���ةو س��وك��اي��ةت��يء دذاي����ةت����ي����ك����ردن����ةدا دةب����َي����ت م���وس���ولمَ ���ان���ان ض���ؤن َ هةلسوكةوتبكةن؟ م .ئ���ارام ف��ةري��ق :لةبةرامبةر ه��ةر خراثةكارييةك ك��ة بةئيسالم ك��راب �َي��ت ،ئ���ةوا ج���ؤري ك��اردان��ةوةك��ان َ َ دةسةالتي لةثال هَيزو جياوازبوون ،جا ئةطةر ئيسالم خ��ؤي��دا ب��ووب �َي��ت ،ئ���ةوا ئ��ةوك��ات��ة ب��ةه�َي��زو دةس��ةآلت��ي خ���ؤي ه� َ �ةل��س��وك��ةوت��ي��ك��ردووة ،ئ��ةط��ةر ح��وك��م�ِران��ي��ي لةدةستضووبَيت وةكو ئَيستا كة هةية ،ئةوا دةكرَيت م��وس��ولمَ ��ان��ان ش���َي���وازي ج���ؤراوج���ؤر ب��ط��رن��ةب��ةر بؤ بةرثةرضدانةوةي هةر بيرََِيزييةك كة دةكرَيت ،لةوانة سوكايةتيكردن بةثَيغةمبةري خوا ( ،)hمن ثَيمواية باشرتين رَيطة ،سةرةتا ناساندني ثَيغةمبةرمانة ()h بةهةموو جيهان ،ئةويش بةشوَينكةوتينء سةملاندني ك��ردةوة جوانةكاني ،ثاشان روون��ك��ردن��ةوةي شةرعة ثريؤزةكةيةتي كة تاكة ثرؤطرامة لةهةموو كاتَيكدا بؤ هةموو جيهان بشَيت ،وات��ة :روونكردنةوةي شةرعي خواو ثَيغةمبةر ( )hلةاليةن موسولمَ انانةوة باشرتين ديفاعة لة (رسول اهلل .)h رَي��ط��اي ش��ةرع :خ��واي ط��ةورة لةقورئاندا ض جؤرة سزايةكي بؤ ئةو كةسانة دياريكردووة كة سوكايةتيء بيرََِيزي بةثَيغةمبةري خوا ( )hدةكةن؟ م .ئ��ارام فةريق :دي��ارة شةرعي خ��واي ط��ةورة زؤر ب���ةِروون���ي ي��اس��او حوكمي ب��ؤ ك����رداري ن�����اِرةواي دذ بةثَيغةمبةر ( )hدياريكردووة ،وةك خ��واي طةورة نا ُك َّنا خَ ُ [وَلِئ ْن َسَأ ْلَت ُه ْم َلَي ُقولُ َّن ِإ مََّ ن ُ وض ئةفةرموَيتَ : ون ( )65لاَ ِه ُك ْن ُت ْم َت ْسَتهِْز ُئ َ َوَن ْلَع ُب ُق ْل َأِباللهَِّ َوَآَي ِاتِه َوَر ُسولِ ميِان ُك ْمِإ ْن َنع ُ ْف َع ْن َطِائَف ٍة ِم ْن ُك ْم َت ْعَتِذ ُروا َق ْد َكَف ْرتمُ ْ َبعَ ْدِإ َ ُنَع ِّذ ْب َطِائَف ًةِبَأ َّن ُه ْم َكا ُنوا مجُ ِْرِم َ ني (( ])66التوبة) .واتة: كاتَيك تؤ ئةي ثَيغةمبةر ( )hلةطوفتاري نابةجَييانئ��اط��اداردةب��ي��تء -لَيياندةثرسيت –ئةوة خةريكي ض�ين؟! -ئ��ةوا بَيطومان َ دةل�َي�نَ :ب��ةِراس�تي ئَيمة تةنها طالتةمان دةك��رد ،ثَي َ دةمةتةقيء طةمةو َ يانبل َي :ئايا َ ئَيوة بةخواو ئايةتء فةرمانةكانيء ثَيغةمبةرةكةي ( )hط� َ �ال��ت��ةت��ان��دةك��رد؟! –ئيرت ب �َي��س��وودة -ثاكانة مةكةن ،ضونكة بةِراسيت ئَيوة بَيباوةِربوون دواي ئةوةي 60
ل��ةِر َ وال��ةت��دا باوةِرتانهَينابوو ،ئةطةر لةدةستةيةكتان خؤشببني –دواي تةوبةي راستةقينة -دةستةيةكتان هةر ئازاردةدةين –بةهؤي كاري نابةجَييانةوة -ضونكة بةِراسيت ئةوان تاوانبارو تاوانكار بوون. َّ َّ ه��ةروةه��ا خ��واي ط���ةورة ئ��ةف��ةرم��وَي��تِ[ :إن ال�ِ�ذي� َ�ن يد َ َي ْك ُف ُر َ ون َأ ْن ُيَف ِّر ُقوا َبينْ َ اللهَِّ َو ُر ُسِلِه ونِباللهَِّ َو ُر ُسِلِه َو ُيِر ُ يد َ َوَي ُقولُ َ ون َأ ْن َي َّتِخ ُذوا ْض َو ُيِر ُ ْض َوَن ْك ُف ُرِبَبع ٍ ون ُن ْؤِم ُنِبَبع ٍ َبينْ َ َذل َ ِك َسِبيلاً ( )150أُوَلِئ َك ُه ُم ا ْلَك ِاف ُر َ ون َح ًّقا َوَأ ْعَت ْدَنا ِل ْلَك ِافِر َ ين َعَذابًا ُمِهي ًنا (( ])151النساء) .واتة :بَيطومان ئةوانةي باوةِر بةخواو ثَيغةمبةران ناهَيننء دةيانةوَيت جياوازيبكةن لةنَيوان خواو ثَيغةمبةرةكانيدا –طواية باوةِريان بةخوا هةية بةآلم باوةِريان بةثَيغةمبةران نيية، ياخودَ - دةلينَ :باوةِردةهَينني بةهةندَيك لةثَيغةمبةرانء باوةِر بةهةندَيكيان ناهَيننيء دةيانةوَيت لةو نَيوانةدا رَيبازو بةرنامةيةك بؤ خؤيان بةدةستبهَينن .ئا ئةو جؤرة كةسانة بةِراسيت هةر بَيباوةِرنء بؤ بَيباوةِرانيش سزايةكي سةرشؤِركارمان ئامادةكردووة. ضةندين ئايةتيرت لةقورئاندا هاتوون كة خواي طةورة تَيياندا ب��ةِروون��ي ح��وك��مء ي��اس��اي ك��وف��ري ط��ةورةي بؤ كةسانَيك دياريكردووة كة سوكايةتي يان َ طالتة بةثَيغةمبةري خوا ( )hبكةنء بةكةمي بزانن ،ئةمة لةدونيادا ،لةقيامةتيشدا ئاطري دؤزةخي بؤ داناون، ب��ؤي��ة س��وك��اي��ةت��ي��ك��ردن ب��ةث �َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا ()h كوفري ط��ةورةي��ةو خاوةنةكانيان لةئيسالمدا بةكافر ئةذماردةكرَين. رَي���ط���اي ش�����ةرع :ب��ؤض��وون��ي ه���اوةآلن���ي ب���ةِرَي���زو ثَيشةواياني ئيسالمء زاناياني ثَيشنيء هاوضةرخ لةبارةي ئةو كةسانةوة ضيية كة بيرََِيزيء سوكايةتي بةثَيغةمبةري خوا ( )hدةكةن؟ م .ئ����ارام ف���ةري���ق :دي����ارة راي زان���اي���ان ل����ةِرووي شةرعييةوة لةبارةي كةسَيكةوة كة بيرََِيزي بنوَينَيت بةرامبةر بةثَيغةمبةري خوا ( )hروونء ئاشكراية، وةك��و زؤرَي��ك لةزانايان َ نةقليانكردووةء كؤدةنطيي زاناياني ل��ةس��ةرة ،كةسَيك قسة بةثَيغةمبةري خوا (َ )h بلَيت دةك��وذرَي��تء تةوبةيشي لَيوةرناطريَيت كة دواي تةوبةكةي مبَينَيتةوة لةذياندا ،بؤية ئيمام ق��ورت��وب��ي ل��ةئ��ي��م��ام م��ال��ي��ك-ةوة ن��ةق�َ�ل��ي��ك��ردووة ك��ة: “ئينسانَيكي زميي ،ئةطةر جوَين يان بيرََِيزي بنوَينَيت بةرامبةر بةثَيغةمبةري خوا (- )hلةِريوايةتَيكدا ئ��ةف��ةرم��وَي��ت -ت��ةوب��ةئ��ةك��اتء تةوبةكةيشي ئةوةية كة ئةبَيت ببَيت بةموسولمَ ان” .لةِريوايةتَيكيرتيشدا ئةفةرموَيت“ :دةبَيت بكوذرَيتء تةوبةي لَيوةرناطريَيت وةكو موسولمَ انَيك”. ئيبنومونزير-يش ئةفةرموَيت“ :كؤدةنطيي زاناياني
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
َ لةطةل م .ئارام فةريق ديداريَك
ل��ةس��ةرة ،ك���ةوا ك��ةس�َي��ك ج��وَي��ن ب��ةث�َي��غ��ةم��ب��ةري خوا ( )hبدات ،ئةوا سزاكةي كوشتنة” .ئةمةيش راي: ئيماماني بةِرَيز( :ماليك ،لةيس ،ئةمحةدء ئيسحاق) ـة ،ئيمام زةهةبي-يش لةئيمام ماليكةوة َ نةقليكردووة كة فةرموويةتي“ :ئينسانَيك كة قسة بةثَيغةمبةري خ���وا ( )hب�َ�ل �َي��ت ،ن��اب �َي��ت ت��ةوب��ةي ل�َي��وةرب��ط�يرَي��ت ئةطةر كافربَيت يان موسولمَ ان” .كةواتة حوكمةكةي كوشتنة .ئيبنوقودامةي مةقديسي لةمةزهةبي ئيمام ئةمحةددا ئةفةرموَيت“ :هةركةسَيك بوختان بؤ دايكي ثَيغةمبةري خوا ( )hيان بؤ ثَيغةمبةري خوا ()h بكات ،ئةبَيت بكوذرَيت جا ئةطةر موسولمَ ان يان كافر بَيت”. لةمةزهةبي ئيمام شافيعيء لة(فتح الباري)دا هاتووةء َ نةقليكردووة ،ئةبوبةكر كة يةكَيكبووة لةئيمامةكاني مةزهةبي شافيعي لة(كتاب إمج��اع)دا َ نةقليكردووة ك��ة“ :ه��ةرك��ةس�َي��ك س��ةري��ح قسة بةثَيغةمبةري خوا (َ )h بلَيت ،ئةوة كوفرة بةيةكدةنطي زانايانء ئةطةر تةوبةيشبكات ئةو كاتة كوشتنةكةي لةسةرناكةوَيتء هةردةكوذرَيت”. ئيمام خةتابي ئةفةرموَيت“ :باوةِرناكةم خيالفببَيت ل��ةن �َي��وان��ي زان��اي��ان��دا ل��ةك��وش��ت�ني ك��ةس �َي��ك ك��ة قسة بةثَيغةمبةري خوا (َ )h بلَيت” .ئيمام ئةبوحةنيفةيش ئةفةرموَيت“ :كةسَيك جوَين بةثَيغةمبةري خوا ()h ب���دات ،م��ون��اق��ةش��ةو م���ون���ازةرةي ل��ةط� َ �ةل��دا ن��اك��رَي��تء تةوبةيشي لَيوةرناطريَيت ،راستةوخؤ ئةبَيت لةشوَيين خ��ؤي��دا ب���ك���وذرَي���ت” .ئيبنوتةمييية لةكتَيبَيكيدا بؤضووني زؤربةي زانايانء شارةزاياني هَيناوةتةوةو ئةفةرموَيت“ :هةركةسَيك قسة َ بلَيت يان جوَينبدات ب��ةث �َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا ( )hح��وك��م��ةك��ةي ك��وف��رةو حةددةكةيشي كوشتنة». رَيطاي شةرع :بةبؤضووني بةِرَيزتان ،ثَيتانوانيية يةكَيك لةهؤكارةكاني ئ��ةو دذايةتيكردنة بةرامبةر ث�َي��غ��ةم��ب��ةر ( )hب�َي��دةن��ط��ي��ي م��وس��ولمَ ��ان��ان��ة؟ ئايا موسولمَ انان ثَيغةمبةريان ( )hوةكو خؤي ناسيوة؟ َ بةدلنيياييةوة بةشَيكي زؤري م .ئ���ارام ف��ةري��ق: لمَ دذايةتيكردني ئيسالمء موقةدةساتي موسو انان بةهؤي بَيدةنطيي موسولمَ انانةوةية لةئاسيت ئةو خ��راث��ةو دذاي��ةت��ي��ك��ردن��ان��ةي ك��ة دوذم��ن��ان��ي ئيسالم بةئيسالمء موسولمَ اناني دةك���ةن ،بةشَيكيرتيشي بةهَيزييء ط��ةورةي��ي ئيسالم خؤيةتي ،كة هةميشة بَيباوةِران بةخةتةرَيكي طةورةي دةزانن بؤ سةرخؤيان، ضونكة دةزانن ئةمِرؤبَيت يان سبةي ،هةر دةطاتة لوتكة، وة طومامن نيية ل��ةوةي كة موسولمَ انان لةطةورةيي ث�َي��غ��ةم��ب��ةر ()hو دي��ن��ةك��ةي ت�َي��ن��ةط��ةي��ش��ت��وون ،ض
لةِروانطةي زانستةوة ض لةِروانطةي ثيادةكردنييةوة بَيت. رَي���ط���اي ش����ةرع :م��ام��ؤس��ت��اي��ان��ي ئ��اي��ي�ني ئيسالم لةكوردستاندا تا ضةند توانيويانة مينبةرةكانيان بكةنة سةنطةري بةرطريكردنء ناساندني ثَيغةمبةري خوا ()h؟ َ م .ئارام فةريق :بَيطومان بةطشيت حالةتي ئَيستاي مينبةرةكاني كوردستان لةثَيشوتر ب��اش�ترن ،بةآلم ئ��ةوةي��ش زؤري م��اوة كة شةرعزانةكان جَيطرةوةي ع��ةمل��ان��ي��ي��ةك��ان ب���ن ،ض��ون��ك��ة دةخ��ال��ةت��ي سياسيء فيكري نامؤي تَيكةوتووة ،دةكرَيت بوترَيت :مةرجي شةرعييةتي زؤرَي��ك لةخاوةن مينبةرةكان ناتةواوةو َ لةثال سياسةتَيكدا دان���راون كة روونء ئاشكراية، بؤية زؤرجار لةسةر باسَيكي بضووك طةورةترين هةآل دروستدةكرَيت ،كةضي لةسةر مةسئةلة عةقيدةييةكان، ب�َي��دةن��ط��ي��ي��ةك��ي ت����ةواو ل��ةم��زط��ةوت��ةك��ان��دا دةك��رَي��ت، راستييةكةي بةثَيضةوانةوةيةو دةبَيت قةزييةيةكي طةورةي لةسةر دروستبكرَيت. رَيطاي شةرع :تا ضةند ئيسالمييةكاني كوردستان زةم��ي��ن��ةس��ازي��ي��ةك��ي واي�����ان ك�����ردووة ك���ة ج��ارَي��ك��ي ديكة رَي��ط��ةن��ةدةن كةسانَيك ثةيدابنء سوكايةتيي بةثَيغةمبةري خوا ( )hبكةن؟ م .ئارام فةريق :تا رادةيةك ئيسالمييةكاني كوردستان هؤكارَيكي باشن بؤ رَيطرتن لةهةرجؤرة سوكايةتييةك َ لةثال ئةمةيشدا كة بةموقةدةساتي ئيسالم بكرَيت، لمَ كاريان لةسةر بةجةماوةرييكردني كَيشة موسو انيء ئيسالمييةكان كردووة ،ض لةِرووي داناني ماددةيةكي دةستورييةوة بَيت ،ض لةِرووي بةطذاضوونةوةيدا بَيت لةِرَيي جةماوةرييةوةَ ، بةدلنيياييةوة نةيانتوانيوة لة ( )%100قةدةغةو بنةبِري بكةن ،بةآلم بةثَيي ئةوةي كة خاوةن دةسةآلت نني هةنطاوي باشيان ناوة. رَي����ط����اي ش������ةرع :ئ��اش��ك��راي��ة ل����ةم س����ةردةم����ةدا راطةياندن َ رؤلَيكي طةورة دةبينَيت ،ئايا راطةياندني ئيسالمييةكان توانيويانة فةزايةكي ئيسالميي وا دروستبكةن كة ثَيغةمبةريان ( )hل��ةالي َ خةلكي والَيكردبَيت لةنةفسي خؤيان خؤشرتييانبوَيت؟ م .ئ���ارام ف��ةري��ق :ئ��ةم�ِرؤ راطةياندني ئيسالمي ثَيويستيي بةوةية كة ل��ةِرووي جةوهةرييةوة ببنة خ��اوةن��ي عةقيدةو فيكرَيكي ئيسالميي رةس��ةن، ضونكة ه��ةت��ا وان��ةب��ن ن��ات��وان��ن ب��ةو ش���َي���وازةي كة بةِرَيزتان ئاماذةيثَيدةكةن ئةو رؤحة لةناخي َ خةلكدا ب�ِروَي��ن��ن ،ب��ةآلم ك��اري��ان ل��ةس��ةرك��ردووة ،ئةطةرضي تَيبينيي زؤرم لةسةر راطةياندني ئةمِرؤي ئيسالمي بةطشيت هةية.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
61
بةخشني لةث َيناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا ن :سةيد شؤ ِرش بسم اهلل ال��رمح��ن ال��رح��ي��م ،احل��م��د هلل وك��ف��ى وال��ص�لاة والسالم على رسوله املصطفى وعلى آل��ه وصحبه ومن اتبعهم بإحسان إىل يوم الدين ،أما بعد. [و َّات ُقوا َي ْو ًما ُت ْر َجع َ يهِإلىَ اللهَِّ] (البقرة.)281 : ُونِف ِ َ خ����واي ط������ةورةو م��ي��ه��رةب��ان ف��ةرم��امن��ان��ث �َي��دةك��اتء رَينماييماندةكات كةبةشَيك لةو ثارةو سامانةي كة خؤي َ بةفةزلي خؤي ثَييبةخشيوين ،لةثَيناويدا لةنَيوان خؤماندا بةسةر فةقريو هةذارةكاندا دابةشبكةين. اد َي الَِّذ َ ما ِعَب ِ [ ُق ْل لِ ين َآَم ُنوا ُيِقي ُموا َّ الصلاَ َة َو ُي ْنِف ُقوا مِ َّ يه َولاَ َرَز ْقَنا ُه ْم ِس ًّرا َوَعلاَ ِنَي ًة ِم ْن َقبِْل َأ ْن َي ْأِت َي َي ْو ٌم لاَ َب ْي ٌع ِف ِ ِخلاَ ٌل] (إبراهيم.)31 : �ي ب��ةب��ةن��دةك��امن ئ��ةوان��ةي ك��ة ئ��ي��م��ان��دارن ،كة وات���ة :ب�َ�ل� َ نوَيذبكةنء ببةخشن لةو َ مالء سامانةي كة ثَيمانداونء كردوومانة بةِرزقيان ،بةنهَيينء بةئاشكرا ،ثَيشئةوةي رؤذَي����ك ب�َي��ت ك��ة هيض ث���ارةو ث���ولء ب��ازرط��ان��يء ك�ِري��نء فرؤشتنَيكي تَيدانييةو بَيسودء بَي َ كةلك دةبَيت. جا ئةم فةرمانء رَينمايية لةخواوة بؤ ثَيغةمبةرةكةي ( )hبووة تا بةئوممةتةكةي َبل َيء بيطةيةنَيت لةدونيايةكدا كة كؤتاييثَيدَيت ،ث��ارةو ث��ولء م� َ �الء س��ةروةتء سامان َ بةكةلكماندَيت بؤ دواِرؤذَي��ك كة ئةتوانني بةكاريبهَيننيء َ بةكةلكي هيضكةس نايةتء ثارةو سةروةتء سامان تَييدا لَييوةرناطريَيت كة وةكو بازرطانيكردن بةكاريبهَينَيت -وةكو بةرتيلدانء كِريين جَيطةي باش لةبةهةشتداو طؤِرينةوةي جَيطةكةي دؤزةخي بةجَيطةيةك لةبةهةشتدا -جا كةسَيك بريوهؤشي هةبَيت تةنها ئةم ئايةتة ثريؤزة بةسة بؤي كة ب��ةو م� َ �الء س��ةروةت��ةي كة هةيةتي خ��ؤي ثَيبسةنَيتةوةو س���وودي ل�َي��وةرب��ط��رَي��ت ث�َي��ش��ئ��ةوةي مب��رَي��تء ل��ةدةس�تي دةربضَيتء بكةوَيتة قيامةتةوة ،كة ئةو كاتة هيض شتَيك سووديثَيناطةيةنَيت ،هةروةكو خواي طةورة لةئايةتَيكيرتدا 62
باسيكردووةو دةفةرموَيتَ[ :ي� ْ�وَم لاَ َي ْنَف ُع َم� ٌ �ال َولاَ َب ُن َ ون للهََّ يم ( ])89الشعراء. (ِ)88إلاَّ َم ْن َأَتى ا ِبَق ْل ٍب َسِل ٍ وات��ة :ئةو رؤذة نة م� َ �الء ث��ارةو س��ةروةتء سامانء نة بةكةلك دَيت ،تةنها ئةو كةسة نةبَيت كة َ َ َ بةدلَيكي مندال ث��اكء س��افء ساغةوة دَيتة ب��ةر ب��ارةط��اي خ��واي ط��ةورةو حةقء حسابي َ لةطةلدا دةكرَيت. هةروةها دةفةرموَيتَ[ :يا َأ ُّيَها الَِّذ َ ما ين َآَم ُنوا َأ ْنِف ُقوا مِ َّ اع ٌة َرَز ْقَنا ُك ْم ِم ْن َقبِْل َأ ْن َي ْأِت َي َي ْو ٌم لاَ َب ْي ٌعِف ِ يه َولاَ ُخ َّل ٌة َولاَ َشَف َ ون ُه ُم َّ الظ مِ ُ ال َ َوا ْلَك ِاف ُر َ ون] (البقرة.)254 : وات��ة :ئةي ئةوانةي كة ئيمانتانهَيناوة ،ببةخشن لةو رزق و َ مالةي كة ثَينمابةخشيون ثَيشئةوةي كة رؤذَيك بَيتة ثَيشةوة -كة قيامةتة -هيض كِرينء فرؤشتنَيكي تَيدانييةو ثاِرانةوةو لةبةرخاتري منء ئةوو فآلنء فيسار ناخيواتء بَيسوودة. (خلة) :بةرزترين ثلةي خؤشةويستيية ،وة كو خواي [و خَّ َ اتَذ اللهَُّ ِإبَْرِاهيَم َخِليلاً ] (النساء: طةورة دةفةرموَيتَ : .)125 ج��ا خؤشةويسترتين خؤشةويست ب��ةك� َ �ةل��ك ن��اي��ةتء س��وودي نيية بؤ هيضكةس ،تةنها ضةند ثؤلَيك نةبَيت لةوانةيش ثَيغةمبةر ( ،)hزاناكانء شةهيدانء ئةوانةي كة باسكراون لةفةرموودةي ثَيغةمبةردا ( ،)hبةويسيت خواي طةورة ئةطةر ماين لةشوَينَيكيرتدا باسيدةكةين. [وَأ ْن�ِ�ف� ُق��وا ِم� ْ�ن َما هةروةها خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيتَ : ول َر ِّب َل ْولاَ َرَز ْقَنا ُك ْم ِم ْن َقبِْل َأ ْن َي ْأِت َي َأ َحَد ُك ُم مَْ ال� ْ�و ُت َفَي ُق َ ص��د َ َّق َوَأ ُك� ْ الصالحِِ َ ني] ��ن ِم� َ�ن َّ �ب َف�َ�أ َّ َأ َّخ � ْرَت�ِن�يِ ِإلىَ َأ َج� ٍ�ل َق�ِ�ري� ٍ (املنافقون.)10 : وات��ة :ببةخشن ل��ةوةي كة رزقمانداون ثَيشئةوةي كة كةسَيكتان بكةوَيتة سةرةمةرطء مردن بَيتةثَيشةوة لَيتان، ئةوجا َ ئةلَيت :خواية ئةطةر نةمردمايةو تؤزَيك تةمةمن
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
بةخشني لةثيَناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا
درَيذتربوواية ،ضاكةم دةكردو خيرَ ي زؤرم دةكردو دةبووم بةثياوضاك. ج��ا ث �َي��ش��ئ��ةوةي ك��ة ئ����ةوة ب��ةس��ةرم��ان��دا رووب�����داتء ك��ورد وت��ةن��ي :تَيبكةوين .ئَيستا باشرتنيية ك��ة خؤمان نةجاتبدةين لةو بةآلو موسيبةتةي كة ضارةسةري نيية، جا ثَيويستة خؤمان ضارةسةربكةين بةو ثارةو َ مالةي كة بةدةستمانةوةية ،ئةطةر كةمة يان زؤر ،هةركةس بةثَيي ئةوةي كة لةدةستيداية ،خيرَ كردنيش بةزؤرو كةمي نيية، َ بةلكو بةثَيي ئةوةية كة هةيةو لةدةستمانداية. لةو ئايةتةدا كة باسي ئةو كةسة دةك��ات كة :دواك��ارة رَ خ�َي�و ض��اك��ة ب��ك��اتء داواي ئ���ةوة ئ��ةك��ات ك��ة درةن��ط�تر مب��رَي��تء م��ردن��ةك��ةي دواخب���رَي���ت ،ضونكة م���رؤظ لةكاتي سةرةمةرطدا بينايي دةكرَيتةوةء شوَيين خؤي لةقيامةتدا ثَينيشاندةدرَيت ،ج��ا بةهةشيت بَيت ي��ان جةهةنةمي، وةك��و لةفةرموودةيةكيرتدا خ��واي بَيهاوتا باسيدةكاتء ص ُر َك ا ْلَي ْوَم َحِديدٌ] دةفةرموَيتَ[ :فَك َش ْفَنا َع ْن َك ِغ َطاَء َك َفَب َ
(ق.)22 : َ لةطةل ئادةميزاددا كة لةسةرةمةرطدا ئةمة قسةكردنَيكة ض��ي َ دةل���َي���تء وةآلم����ي ضيية ب��ؤ خ���وا ك��ة ب����ةرةو م��ردن دةض �َي��ت .ل�رََي�ةي��ش��دا ئ��ةو ف��ةرم��ودةي��ةي ثَيغةمبةر ()h وةب�يرم��ان��دةخ��ات��ةوة ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت« :م��ا منكم أح��د إال سيكلمه ربه ليس بينه وبينه ترمجان ،فينظر أمين منه فال يرى إال ما قدم من عمله ،وينظر أمشل منه فال يرى إال ما قدم ،وينظر بني يديه فال يرى إال النار تلقاء وجهه ،فاتقوا النار ولو بشق مترة» رواه البخاري. َ لةطةل وات��ة :هةموو تاكة كةسَيك لةئَيوة خوا قسةتان ئةكات بةتةنهايي بةبَيئةوةي كةس لةنَيوانتاندا تةرجومةي بؤ بكات ،جا سةيري الي راسيت خؤي دةكات هيض نابينَيت تةنها كارو كردةوةكاني نةبَيت كة كردويةتي ،سةيري الي ضةثي خؤي دةكات ،هيض نابينَيت تةنها كارو كردةوةكاني خؤي نةبَيت كة لةدونيادا كردويةتي ،سةيري ثَيشي خؤي دةكات تةنها ئاطري دؤزةخ دةبينَيت لةبةردةميدا لةِرووي وةستاوة ،جا خؤتان لةو ئاطرةي دؤزةخ بثارَيزن ئةطةرضي بةقةدةر لةتة خورمايةكيش بَيت. خواي طةورة لةدؤزةخء ئاطرو ئةشكةجنةو ئازارةكاني َ لةطةل هةموو موسولمَ اناندا ..ئـــــامني. مبانثارَيزَيت ج��ا ب��ا رَ ل��َي�ةدا ب�يرب��ك��ةي��ن��ةوةو ج��ي��اوازي��ي��ةك ل��ةن �َي��وان
ئَيشوئازاري دونياو ئَيشوئازاري قيامةتء ئاطري دؤزةخدا بكةين ،ئايا كاميان سةختء ترسناكرتة ،هةقة كة خؤمان لةو مةترسيء ئَيشوئازارة نةبِراوةيةي قيامةت بثارَيزينء ث��ارةو م� َ �الء سامان نةبَيت بةهؤي ئ��ةوةي كة توشي ئةو عةزابة سةختةمان بكات ،خوا ثةنامانبدات. بؤية خواي طةورة ئةوةندة زؤر باسيكردووة لةقورئانداو ئاطاداريكردوينةتةوةء ضارةسةرةكةيشي بؤداناوين بؤ خؤثاراسنت لَييء خؤنةجاتدان لةو رؤذة سةختةي كةس بةكةس نيية تَييدا. دةلَيم ثارةو َ ليرَ ةيشدا من ئةوة َ مالء سةروةتء سامانَيك كة خوا ثَييداوين نيعمةتي خواية بةسةرمانةوة، خؤمانء ئةوةي كة هةمانة هةمووي هيي خوايةو خوايش خ��ؤي داوام��ان��ل�َي��دةك��ات ك��ة ب��ةس��ةر خ��ؤم��انء كةسوكاري خؤماندا بيبةخشينةوة ،ئةوةندةيش ثاداشتء ضاكةمان َ لةطةل ئةوةيشدا لةاليةكيرتةوة زةمانةتي ئةوةي دةداتةوة، داوةثَيمان كة َ مالء سةروةت بةخيرَ كردنء بةخشني هيضي لَيكةمنابَيتةوة ،ئيرت بؤضي دةترسنيء نةيبةخشني؟ بةِراسيت جَيطةي سةرسوِرمانة مرؤظ ضؤن بريدةكاتةوة، هةرضةندي هةبَيت هةر بةكةمي دةزانَيتء هةر َ هةولي زياتر دةداتء ضاوي تيرَ نابَيت ،ئةطةر شتَيكيش بكات بةخيرَ ، ب��ةزؤري دةزان �َي��تء رةنطة هةندَيك ك��ةس هةبن منةتيش بكةن بةسةر َ خةلكيدا كة خيرَ يان ثَيدةكةن. [وَما ُت ْنِف ُقوا خواي طةورة لةئايةتَيكيرتدا دةفةرموَيتَ : ِم ْن َخٍ�ْي�رْ ُي� َ�و َّف ِإَلي ُ ْك ْم َوَأ ْن� ُت� ْم لاَ ُت ْظَل ُم َ ون] (البقرة.)272 : وات����ة :ه��ةرش��ت�َي��ك ك��ة بيبةخشن ب��ؤ خ��ؤت��ان��ةو هيضتان لَيكةمناكرَيتةوة ،لةخيرَ و ثاداشيت ئةوةي كة دةيبةخشن لةثَيناوي خوادا. ئينجا ثَيغةمبةر ( )hض��ؤن ه��امن��ان��دةدات ب��ؤ خ�رََي�و َ مالبةخشني لةثَيناوي خواي ط��ةورةدا :لةئةبوهورةيرةوة دةيطيرَ َيتةوة لةثَيغةمبةرةوة (« : )hمن تصدق بعدل مثرة من كسب طيب وال يقبل اهلل إال الطيب ،وأن اهلل يتقبلها بيمينه ثم يربيها لصاحبه كما يربي أحدكم فلوه حتى تكون مثل اجلبل» .البخاري. َ لةمالي وات��ة :هةركةسَيك ب��ةق��ةدةر دةنكة خورمايةك َ حةآلل ببةخشَيت ،خوايش هيض وةرناطرَيت ئةوةي باشء َ حةآلل نةبَيت ،وة خوايش بةدةسيت راسيت كة ثاكء ضاكء ��يءٌ] (ال��ش��ورى .)11 :وةري��دةط��رَي��تء [َل � ْي� َ �س َكِم ْثِلِه َش� ْ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
63
بةخشني لةثيَناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا
ب��ؤي بةخَيوو ث���ةروةردةدةك���ات هةتا ئ��ةوةن��دةي شاخَيك زؤردةبَيتء طةورةيدةكات ،واهلل أعلم. يرازي��ب�َي��ت) ،لةثَيغةمبةري ل��ةئ��ةب��وه��ورةي��رةوة (خ��وا ل�َي� ِ خ��واوة ( )hفةرمويةتي« :سبعة يظلهم اهلل يف ظله يوم ال ظل إال ظله ،اإلمام العادل ،وشاب نشاء يف عيبادة ربه، ورجل قلبه معلق يف املساجد ،ورجالن حتابا يف اهلل إجتمعا عليه وتفرقا عليه ،ورجل طلبه إمراءة ذات منصب و مجال، فقال :إني أخ��اف اهلل ،ورج��ل تصدق أخفى حتى ال تعلم مشاله ما نفق ميينه ،ورجل ذكر اهلل خاليا ففاضت عيناه». رواه البخاري. كؤمةل َ َ خةلك هةن ل��ةِرؤذي قيامةتدا ،كة وات��ة :حةوت رؤذَي��ك��ة سَيبةري تيانيية تةنها سَيبةري خ��واي ط��ةورة ن��ةب�َي��ت ،ئيمامء ثَيشةوايةكي دادث�����ةروةر ،طةجنَيك كة لةبةندايةتيي خ���وادا ط��ةورةب��ووب �َي��ت ،ث��ي��اوَي��ك ك��ة َ دل��ي ثةيوةستبَيت بةمزطةوتةوة ،دوو ثياو كة يةكرتيان لةبةر خوا خؤشبوَيتء كؤبوونةوةو جيابوونةوةيان تةنها لةبةر خوا بَيت -خؤشةويستييانء رقلَيبوونيان تةنها لةبةر خوا بووبَيت ،-ثياوَيكيش كة ئافرةتَيك بانطيبكاتء داواي زيناي لَيبكات كة ج��وانء َ دةولةمةنديش بَيت ،ئةويش َبلَيت :نةخيرَ من لةخوا دةترسم ،كةسَيكيش كة خيرَ يكرد بةدةسيت راس�تي ،نةهَيَلَيت دةس�تي ضةثي ثَييبزانَيت،
وة ث��ي��اوَي��ك ك��ة بةتةنهايي ب�يرو زي��ك��ري خ��وا بكاتةوةء بةتةنهابَيت ،ضاوي ثِربَيت لةطريان. جا ل� رََي�ةدا ئةوةندة َ ئةلَيني :بةِراسيت ئةم فةرموودةية زؤر خَ دل��ؤش��ك��ةرة ،ضونكة مذدةيةكي ط��ةورةي��ة بؤ ضةند كارَيكي ئاسان كة بةهةموو كةسَيك دةكرَيت ئةطةر خوا يارمةتيبدات ،هةرضةندة لةتةمةني خؤماندا ثَيشةواي دادث��ةروةرم��ان نةبينيوة ،ب��ةآلم ثَيشةوا دادثةروةرةكاني سةردةمي ثَيشوويش هةر ئينسان بوون وةكو ئَيمة ،بةآلم ئةوانةيرت ب��ةِراس�تي زؤرن ،احلمد هلل ،واب��زامن هةموومان ل��ةو خ��ة َلكانةمان بينيوة .ئ��ةوةن��دةي��ش دةب �َي��ت َبلَيني: خواية ئيمامي دادثةروةريشمان ثَينيشانبدةو لةو جؤرة َ خةلكانة بكة بةثَيشةوامان ،خ��واي ط��ةورة بةيةكَيك لةو َ خةلكانةمان بذميرَ ةو لةسَيبةري خؤتدا حةشرمانبكةيت لةقيامةتدا كة رؤذَي��ك��ة هيض سَيبةرَيكي تَيدانيية تةنها َ لةطةل ئوممةتي موحةممةددا ()h سَيبةري خؤت نةبَيت، حةشرمانبكةيت ،ئــــــــامني. 64
{عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رسول اهلل ( )hقال: قال اهلل :أنفق أنفق عليك} رواه البخاري. وات���ة :خ��واي ط���ةورة بةنةوةكاني ئ���ادةم دةف��ةرم��وَي��ت: ببةخشة بةسةر َ خةلكدا ،من ثَيتدةبةخشم ،ئةمةيش وةعدو بةلَيين خ��واي��ةو خ��واي ط��ةورةي��ش وةع��دو َ َ بةلَيين خؤي ناشكَينَيتء دةيهَينَيتةدي. لةكاتَيكدا كة خواي طةورة ئةوةي يةكالكردؤتةوة ئةطةر تؤ هةر ضةندَيك خيرَ بكةيتء ببةخشيت لةثَيناوي خوادا، خواي طةورة ثَيتدةبةخشَيتء رؤزييت زياددةكات ،بَيطومان لةو زةمانكردنة طةورةترو باشرت نةبووةو نايشبَيت ،وة لةِروويةكيرتيشةوة لةفةرموودةيةكي ثَيغةمبةردا ()h ه��ات��ووة{ :عن رس��ول اهلل ( )hق��ال« :إن الصدقة السر تطفيء غضب ال��رب ،وأن صنائع املعروف تقي مصارع السوء ،وإن صلة الرحم تزيد يف العمر ،وتقي الفقر ،واكثروا من قول :الحول وال قوة إال باهلل ،فإنها كنز من كنوز اجلنة، وإن فيها شفاء من تسعة وتسعني داء ،أدناها اهلم} .رواه الطرباني. وات�����ة :خ� رََي�ك���ردن ب��ةن��ه �َي�ني ت���وِرةي���ي خ����واي ط���ةورة ربكَيي ئةكوذَينَيتةوة ،ضاكةكردنيش نةفس لةكَيشةو ثَيش ِ خ���راث دةث��ارَي��زَي��ت ،سيلةي رةح���م طةياندنيش تةمةن زي���اددةك���ات ،لةفةقرييش دوورت��دةخ��ات��ةوة ،وة زؤري��ش ��ةولء توانايةكيش نيية تةنها ه� َ ل��ةوت��ةي :هيض ه� َ �ةولء َ بةهةولء تواناي خواوة نةبَيت- تواناي خوا نةبَيت -يان َبل َي. {عن جابر بن عبداهلل (رضي اهلل عنه) قال :قال رسول اهلل (« :)hوالصدقة تطفيء اخلطيئة كما تطفيء املاء النار» .رواه أمحد والرتمذي وقال :حسن صحيح ،ومن منا الخطيئة عنده؟ ومن منا ماوقف على حقيقة قول النيب (“ :)hكل بين آدم خطاء وخري اخلطائني التوابون»}. وات��ة :ضاكةو خيرَ َ هةلةو تاواني بضوك دةكوذَينَيتةوة هةر ضؤن ئاو ئاطر دةكوذَينَيتةوة- .ترمزي كة يةكَيكة لةطيرَِةرةوةو كؤكةرةوةي فةرموودةكاني ثَيغةمبةر ()h كي لةئَيمة بَي َ َ كي لةئَيمة هةية كة ةهةلةيةو َ دةلَيت -:جا َ نةضَيتة سةر ئةو فةرموودةيةي كة دةفةرموَيت :هةموو هةلةو طوناحدةكات ،باشرتين َ ن��ةوةي ئادةمييةك َ هةلةو طوناحكارَيكيش ئةوةية كة تؤبةدةكاتء دةمي بةتؤبةوةية. جا كةسي وا هةية كة ئةم فةرموودةيةي ثَي َ دةلَييتء بؤي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
بةخشني لةثيَناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا
شيدةكةيتةوةء دةتةوَيت شتَيكي فيرَ بكةيت ،دَيتة ءةآلمء دةلَيت :من تاوانبارنيمء َ َ هةلةيشم نييةء طوناحباريشنيم، ن��وَي��ذدةك��ةمء رؤذوودةط����رمء ض��اك��ةدةك��ةمء...ه��ت��د .بةآلم ئةوةي لةبرينيية كة َ هةلةو قسةدةرضوون لةدةم بةنةزانيء طالتةو سوعبةتةوة ،كة ضي َ ب��ةدةم َ دةلَيتء ضي دةكات، ي���ان ض��ةن��دي��ن ش��ت ه���ةن ل��ةدي��ن��دا ك��ة ف�����ةرزةو واج��ب��ةو شتيرتكة هةر نايزانَيتء ثةي ثَينابات يان خؤي لةطَيلي دةدات ،ئ��ةي ئ��ةوان��ة؟! ه��ةر لةغةيبةت ،بيستين ح��ةرام، قسةهَينانء قسةبردن ،رقوكينة ل� َ �ةدل��دا ،خؤبةزلزانني، بةخةلكي ،بةكةمزانيين َ َ َ خةلكي ،ضاوقوضاندنء طالتةكردن دةم��ق��ورت��ان��دنء زؤر شتيرت ل��ةو ج��ؤرة شتانةي ك��ة زؤر َ هاوةلةكاني بةكةمء بضوكء هيضيان دةزان�ي�ن ،ه��ةروةك��و ثَيغةمبةر (خ��وا لَييانِرازيبَيت) ك��ة دةف��ةرم��وون« :ئَيمة لةكاتي ثَيغةمبةردا ( )hضةند كردةوةيةكمان دةك��رد، ئَيوة بةبضوكي دةزانن ،بةآلم ئَيمة بةتاواني زؤر طةورةمان دةزاني». َ بةل َي تاوانء طونامحان زؤرةو لةذمارة نايةن ،بةِراسيت ثَيويستيمان بةخيرَ كردنء بةخشني هةيةلةثَيناوي خواي َ لةطةلدا طةورةدا بؤئةوةي خواي طةورة بةبةزةيي خؤميان بكات ،نةك بةكردةوةي خؤمانَ ، بةلكو خوا لةطوناحي طةورةو بضوكمان خؤشبَيتء لةئاطري دؤزةخ رزطارمانبكاتء بةبةهةشيت بةريين خ��ؤي ش��ادء خَ دلؤمشانبكات{ .عن عقبة بن عامر (رضي اهلل عنه) قال :مسعت رسول اهلل ()h يقول« :كل امريء يف ظل صدقته حتى يفصل بني الناس»} رواه أمحد. واتة :هةموو كةسَيك لةذَير سَيبةرخييرَ و بةخشينةكانيداية هةتا جياوازيي دةكرَيت لةنَيوان َ خةلكيدا يا -بؤ بةهةشت يان بؤ ئاطر -خوا ثةنامانبدات لةئاطري دؤزةخء خيرَ و ضاكةكامنان بؤ بكات بةسَيبةرو جَيي ئةمانء حةسانةوة لةقيامةتدا. جا هةركةس بيةوَيت لةقيامةتدا سَيبةري خؤشء زؤري هةبَيت ،با خيرَ و ضاكةي زؤر بكاتء ببةخشَيت لةثَيناوي خ��وادا{ .عن أبي هريرة (رضي اهلل عنه) أن رجال شكا إىل رس��ول اهلل ( )hقسوه قلبه ،فقال له النيب (“ :)hأن اردت تليني قلبك فاطعم املسكني وامسح رأس اليتيم} .رواه أمحد. واتة :كابرايةك شكاتء طلةيي لةالي ثَيغةمبةر ()h
دةك��ات كة َ دلي رةق��ة! ثَيغةمبةر ( )hثَييفةرموو:ئةطةر ئةتةوَيت َ دل��ت نةرمبَيت ،نانبدة بةفةقريء –خيرَ بكةء- دةسيت بةزةيي بةسةر هةتيودا بهَينة. خةلكي ئةم سةردةمة ئةطةر طلةييبكات َ بةِراسيت َ لةدلي، دةبَيت َبلَي َ ت:دلء بةزةييم نيية ،هةندَيك دةبَيت َبلينَ هةر نةمبووة! ب��ةِراس�تي دةبَيت زؤر زؤر خ� رََي�و ضاكةبكةينء لةثَيناوي خ��وادا ببةخشني ،تاوةكو خ��واي ط��ةورة دلمَ ان نةرمبكاتء بةبةزةيي خؤي مبانبةخشَيت. وة ئةوةيشمان برينةضَيت ئةوةندة َ منالي هةتيو زؤرةء بَيباوكء بَيدايكء بَيكةسء بَيناز لةناوماندان ،كةسي خ��ؤي��ش��م��ان��ن ،ج��ا ئ��ةوةي��ش ه��ةق��ة ك��ة لةبريماننةضَيتء َ نةخافلَينني ،بةِراسيت فرسةتة بؤ ضاكةو خؤيشمانيان لَي خيرَ كردن. {عن أبي هريرة (رض��ي اهلل عنه) ،ق��ال :قال رس��ول اهلل (“ :)hمامن ي��وم يصبح العباد فيه إال ملكان ينزالن، فيقول أحدهما :اللهم أعطي منفقا خلفا ،ويقول اآلخر :اللهم أعطي ممسكا تلفا»} .رواه مسلم. وات���ة :ه��ةر رؤذَي���ك ك��ة ه� َ �ةل��دَي��تء رؤذدةب �َي��ت��ةوة ،دوو مةالئيكةت دادةبةزنة س��ةرزةويء يةكيان َ دةلَيت :خواية ئ���ةوةي ك��ة دةبةخشَيتء خ� رََي�دةك��ات ب��ؤي زيادبكةيتء تي،ئ��ةوي�تري��ان َ زي��ات��ري��ب��دةي� َ ئ��ةل��َي��ت :خ��واي��ة ئ��ةوةي��ك��ة ن��اب��ةخ��ش �َي��تء دةي��ط��رَي��ت��ةوةل��ةخ� َ �ةل��ك��ي ل�َي��ي��ب��ط��ري��ت��ةوةو َ نةيدةييتء بؤي زيادنةكةيت. ئةبَيت ئةوةيش بزانني كة مةالئيكةتةكان هيض شتَيك ناكةن سةربةخؤ ،تا خواي طةورة فةرمانيانثَينةكات ،ئةطةر بةفةرماني خ��واي ط��ةورةي��ش دوعابكةنَ ، هةلبةتة خواي طةورةيش دوعاكةيان َ قبولدةكات،جا با خؤمان بثارَيزين َ بةمالء ثارةبةخشني بَيت ،هةقواية لةدوعاي مةالئيكةت كة ببةخشنيء نةيطرينةوة تا لَيماننةطريَيتةوة. {عن أبي كبشة األنصاري (رضي اهلل عنه) قال :مسعت رسول اهلل ( )hيقول« :ثالث أقسم عليهن ،وأحدثكم حديثا فاحفظوه ،قال :فأما ثالث الذي أقسم عليهن فإنه ما نقص مال عبد صدقة ،وال ظلم عبد مبظلمة فيصرب عليها إال زاده اهلل عز وجل بها عزا ،وال يفتح عبد باب مسألة إال فتح اهلل له باب فقر ،وأما الذي أحدثكم حديثا فاحفظوه فإنه قال: إمنا الدنيا ألربعة نفر :عبد رزقه اهلل عزوجل ماال وعلما فهو يتقي فيه ربه ويصل فيه رمحه ويعلم هلل عز وجل فيه حقه،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
65
بةخشني لةثيَناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا
قال :فهذا بأفضل املنازل ،قال :وعبد رزقه اهلل علما ومل يرزقه ماال ،قال :فهو يقول لو كان لي مال عملت بعمل فالن، قال :فأجرهما سواء .قال :وعبد رزقه اهلل ماال ومل يرزقه علما فهو خيبط يف حقه ،فهذا بأخبث املنازل .قال :وعبد مل يرزقه اهلل ماال وال علما فهو يقولك لو كان لي مال لعملت بعمل فالن ،قال :هي نيته فوزرهما سواء} .رواه أمحد. واتة:سَيشت هةن سوَيندي لةسةردةخؤم،باسَيكيشتان ب��ؤ دةك���ةم ل��ةب��ةري��ب��ك��ةنء َ هةليبطرن الي خ��ؤت��ان ،وت��ي: ئةوةي كة سوَيندي لةسةر دةخؤم ئةوةية كة َ مالء ثارةي
سيلةي رةحم بةجَيدةهَينَيت وة هةقي خواي لَيدةردةكات، وتي :ئةو كةسة باشرتين مةكانةتي هةية ،وتي :كةسَيكيش كة عيلمي هةبَيتء َ مالء ثارةي نةبَيتَ ،بلَيت :ئةطةر ثارةم هةبوواية منيش ك��اري خيرَ مدةكرد وةك��و ف�لآن -ئ��ةوةي ثَيش خ��ؤي كة بامسانكرد -وت��ي :ثاداشتيان الي خوا وةكيةك واية .وتي :كةسَيكيش َ مالي دابَيت ثَييء عيلمء زانياري نةبَيت بةهةوةسء ئ��ارةزووي خؤي سةرفيبكات بةخراثة ،وة هةقء مايف خواي لَيدةرنةكاتء ثَيينةزانَيتء سيلةي رةمحيش نةطةيةنَيت ،مايف خوايشي لَيدةرنةكات،
رؤزيء تةمةندريَذبوونء هؤكاريَكة بؤ زيادبووني خَيركردن لةسةر كةسةكة خؤيء دنةوةي بةآلء نةخؤشي رةتكر لةنةفسدا كةمدةكاتةوة، ةيشي ،ثَيشب ِركَيي خراثة خَيزانةك ةوة ،بةزةيي زياددةكات، مةرطي خراث دةطة ِريَنَيت َليت ،هةروةكو ئاشكراية قيريء خؤبةزلزانين ناهَي َ فة ةء ريَطة رؤشندةكاتةوةو ركردن عيبادةتء تاعةت كة خَي خاتة سةر ريَطةي راست دةمان
كةسَيك بةخيرَ كردن كةمناكات ،وة هةركةسَيك كة زولمَ َيكي لَيكراو سةبريطرت لةسةري ،خواي طةورة بةرزيدةكاتةوةو عةزيزيدةكات لةناو َ خةلكدا ،وة هةركةسَيكيش دةرطاي َ (سوالكردن) بطرَيتء بيكاتةوة ،هةر خوا دةرطاي ثاِرانةوة فةقريي بؤ دةكاتةوةو فةقرييدةكات ،ئةو قسةيةيش كة ومت ثَي َ تانئةلَيم لةبةريكةن ،ئةو وتي- :واتة :ثَيغةمبةر (-)h دونيا بؤ ضوار جؤر َ خةلكن :كةسَيك كة خوا رزقيدابَيت َ لةمالء زانستدا ،لةسةر ئةوةيشةوة لةخوا دةترسَيتء 66
ئةو كةسة خراثرتين مةكانةتي هةية لةالي خواي طةورة، وت���ي :وة كةسَيكيش ك��ة ن��ة م� َ ��الء ث���ارةي ه��ةب�َي��تء نة عيلمء زانياريي هةبَيتء َبلَيت :خؤزطة يان ئةطةر َ مالء ثارةم هةبوواية وةكو ئةوم دةكرد -سةرفكردن بةهةوسء ئ����ارةزووي خ��ؤي -وت��ي :ئ��ةوة نييةتةكةيةتي بةوةيش لةتاواندا وةكو ئةو واية. جا ئةطةر ثارةو َ ماليشمان نيية با خؤزطة بةثياو خراث نةخوازين ،دوايي وةك ئةو دةذميرَ رَيني لةالي خواي طةورة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
بةخشني لةثيَناوي رةزامةنديي خواي ثةروةردطاردا
هةرنةبَيت ئاواتةخوازبني بةثياوضاكء زان��اي��ان ،تاوةكو ئ��ةوان ضاكةمان بؤ بنوسرَيتء ل��ةوان بذميرَ رَيني ،إن شاء اهلل .خواي بَيهاوتا دةفةرموَيتَ : [وَما ُت ْنِف ُقوا ِم ْن َش ْي ٍء فيِ يل اللهَِّ ُيَو َّفِإَلي ُ ْك ْم َوَأ ْن ُت ْم لاَ ُت ْظَل ُم َ ون] (األنفال.)60 : َسِب ِ وات���ة :ه��ةرش��ت�َي��ك ببةخشن ل��ةث�َي��ن��اوي خ���ودا وةف��اي هةية ب��ؤت��انء هيض زولمَ ��ت��ان لَيناكرَيتء بةزياديشةوة ثاداشتتاندةدرَيتةوة .واهلل أعلم. سبحان اهلل ،لةمةزندةي خواي طةورة كة فةرمامنانثَيدةكات َ ماندةلَيت[ :خيلفة] :جَيطاكةي بةبةخشنيء لةشوَينَيك ثَي ���و َّف ث���ِردةك���ات���ةوة ب���ؤت���ان ،ل�رََي�ةي���ش دةف���ةرم���وي���تُ [ :ي� َ ِإَلي ُ ْك ْم] :بةوةفايةو دةتانداتةوة بةزيادةوة ،ضونكة خؤي دروستيكردووينء دةزانَيت لةبةر نةفسء طيامنان طرانة ثارةو َ مالبةخشني ،بؤية ضارةسةري نةفسيشمان دةكات هةر لةهةمان كاتدا ،ضونكة نةفس فةرمانكارة بةخراثة: [ِإ َّن َّ وءِإلاَّ َما َرِحَم َربِّي] (يوسف.)53 : الس ِ س لأََ َّماَر ٌةِب ُّ الن ْف َ هةروةكو ئاشكراية َ مالء ثارة ،بةخيرَ كردن كةمناكاتةوة، وةك��و ثَيغةمبةر( )hفةرمويةتي{ :مانقصت صدقة من مال ،وما زاد اهلل عبدا بعفو إال عزا ،وما تواضع أحدا هلل إال رفعه اهلل} رواه مسلم. وات��ة :خيرَ كردنء بةخشني لةثارةو َ مال كةمناكةنةوة، ب��ةن��دةي��ةك��ي��ش ل�َي��ب��وردن��ي ه��ةب�َي��ت خ��وا ع��ةزي��زي��دةك��اتء بةرزيدةكاتةوة ،وة هةركةسَيك كة ت���ةوازعء خؤ بةئاسا بزانَيت لةبةر خوا ،خوايش ثلةوثايةي بةرزيدةكاتةوة. خ� رَ َي���ك�����ردن ه���ؤك���ارَي���ك���ة ب����ؤ زي����ادب����وون����ي رؤزيء تةمةندرَيذبوونء رةدك��ردن��ةوةي ب��ةآلء نةخؤشي لةسةر ربكَيي خراثة لةنةفسدا خودي خؤيء خَيزانةكةيشي ،ثَيش ِ ك��ةم��دةك��ات��ةوة ،م��ةرط��ي خ���راث دةط��ةِرَي��ن �َي��ت��ةوة ،رزقء ب��ةزةي��ي زي���اددةك���ات ،ف��ةق�يريء خ��ؤب��ةزل��زان�ين ناهَيَلَيت، هةروةكو ئاشكراية كة خيرَ كردن عيبادةتء تاعةتة ،رَيطة رؤشندةكاتةوةو دةماخناتة سةر رَيطةي راست. هةروةكو خواي ط��ةورة دةفةرموَيتَ[ :فَأ َّما َم ْن َأ ْع َطى َو َّاتَقى (َ )5و َصد َ َّقِبالحْ ُ ْسَنى (َ )6ف َس ُنَي ِّس ُر ُهِل ْل ُي ْسَرى (])7 (الليل). هةروةها ثَيغةمبةر ()hدةفةرموَيت« :إن اهلل حيب أن يرى أثر نعمته على عبده» .رواه الرتمذي. واتة :خواي طةورة حةزدةكات شوَينةواري نيعمةتةكاني بةسةر بةندةكانييةوةببينَيت -ئةطةر كةسَيك هةيبوو با
جلوبةرطي ج��وانء ثاكء ضاك لةبةربكاتء َبلَيت :هةمةو هةبووم،نةك هةر بكوِروزَيتةوةء َبلَيت نيمةو بةمشناكات، يان جلوبةرطي ك��ؤنء ثيسء ناشريينء دِراو لةبةربكات ب��ؤئ��ةوةي ك��ة خ� َ �ةل��ك واب��زان��ن ف��ةق�يرو ن��ةب��ووة ،بةحساب بؤئةوةي حةسووديي ثَينةبةن ،ئةوةيش دةبَيت بةكوفري نيعمةت -مةبةست لةكوفركردن نيية -وةك��و ئ��ةو دَي �ِرة شيعرةي َ ئةلَيت: َ مةل َي فةقريم ،كوفري نيعمةتة لةشساغي بؤ تؤ َ مولكء سةروةتة. ج��ا خ��وَي��ن��ةري ب��ةِرَي��ز ،نيعمةتةكاني خ��وا بةخؤتةوة دةرخب��ةو مةيشارةوةَ ، بةلكو تؤيش ببيت بةنوَينةرَيكي فةرموودةكةي خواي طةورة كة دةفةرموَيتِ[ :إ َّن مْ ُ ال َّتِق َ ني ين َما َآَتا ُه ْم َربُّ ُه ْمِإ َّن ُه ْم َكا ُنوا َقب َ ون (َ )15آِخِذ َ ْل فيِ َج َّن ٍ ات َو ُع ُي ٍ ني (َ )16كا ُنوا َقِليلاً ِم َن َّ َذل َ ِك محُ ْ ِسِن َ ْجع َ ُون ()17 الليِْل َما َيه َ َوِبالأَْ ْس َح ِار ُه ْم َي ْسَت ْغِف ُر َ ِلسِائِل ون (َ )18وفيِ َأ ْمَوالهِِ ْم َح ٌّق ل َّ وم (( ])19الذاريات). َوالمْحَ ْ ُر ِ وات���ة :لةخواترسةكان ل��ةب��اخء باخاتي بةهةشتدانء لةسةر سةرضاوةي كانيء ئاودان ،ئةوةي كة خواداويةتي ثَييان ،وةريانطرتووةو دةينؤشن ،ضونكة ئةوانة ثياوضاكء خيرَ ؤمةند ب��وون ،بةشةويش كةمدةخةوتن ،شةونوَيذيان دةك���رد ،بةبةيانيانيش دواي ن��وَي��ذ ،داواي ئيستيغفارو ل�َي��ب��وردن ل��ةخ��وا دةك���ةن ،وة ل��ةم� َ �الء سةروةتةكانياندا هةقء مايف خوايان لَيدةركردووةو بةخشيويانة بةفةقريو مةحرومةكان .واهلل أعلم. ج��ا ب��ب��ة ب��ةث��ي��اوض��اك،ض��ون��ك��ة ث��ي��اوض��اك ح��ةق��ي خ��وا بةسةر خ��ؤيء َ مالةكةيةوة دةبينَيت جطة لةزةكاتيش، وات��ة :خيرَ كردن لةخؤوة (تطوع)و نوَيذو رؤذوو زةك��اتء سةرفرتةو حةج بكةنء دةم بةتؤبة بنء ئيستيغفارو دوعاي خيرَ و ضاكةء نةسيحةتي َ خةلكي بكةء ئةوةي كة دةيكةيت تةنها بؤ خؤتةو بؤ قيامةتي خؤتة .ه��ي��وادارم توانيبَيتم شتَيك ثَيشكةشبكةم كة سوودي بؤ موسولمَ انان هةبَيتء سوديلَيوةربطرن ،لةكةموكورتيء ه� َ �ةل��ةو لةبريضونيشم داواي لَيبوردن لةخواي طةورة دةكةم ،ئَيوةيش مبانبةخشن بةضاكيي خ��ؤت��انء داواك����ارم لةئَيوةيش ل��ةدوع��اي خيرَ بَيبةمشامنةكةن ،خواي طةورة ئَيوةيش سةربةرزي دنياو قيامةت بكات ...ئــــــــــــامني. والسالم عليكم ورمحة اهلل وبركاته.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
67
ر َينماييةكاني زةكاتدان ن :هةردي صابر ضةند زانيارييةك دةربارةي زةكات: يةكةم /واتاي زةكات: )1لةِرووي زمانةوانييةوة :وشةي زةكات دةاللةت دةكات لةسةر زيادبوونء طةشةسةندن. ه��ةن��دآ وت��وي��ان��ة :ب��ؤي��ة ن���اون���راوة زةك�����ات ،ضونكة ث��اك��ك��ةرةوةي��ة ،وة َ بةلطةيشيان ئ��ةم ف��ةرم��وودةي خ��واي طةورةية كة دةفةرموَيتُ : [خ ْذ ِم ْن َأ ْمَوالهِِ ْم َصَدَق ًة ُت َط ِّه ُر ُه ْم يه ْم ِبَها] (التوبة .)103 :واتة :ئةي ثَيغةمبةر ()h َو ُتَز ِّك ِ لةهةندآ م��األء ساماني ئةو –بِروادارانة -زةك��اتء خيرَ وةربطرة ،ضونكة دةبَيتة هؤي خاوَينكردنةوةي َ مالةكةيانء ثاككردنةوةي دألء دةروونيان. جا لةبنةِرةتدا مةبةستء واتاي زةكات دةطةِرَيتةوة بؤ دوو واتا: يةكةم /طةشةسةندنء فراوانبوون. دووةم /ثاكَييتء خاوَيين*. )2ل���ةِروان���ط���ةي ش��ةرع��ي��ش��ةوة :بريتيية لةبةشَيكي َ لةمالَيكي تايبةتداو لةكاتَيكي دياريكراو، دي��اري��ك��راو، بةخشيين بةكةسانَيكي دياريكراو. دووةم /هةندآ لةواتاكاني زةكات لةقورئاندا*: َ لةمةصلةحةتء ضاكةوة هاتووة: )1بةواتاي نزيكيي ه��ةروةك لةم فةرموودةيةي خواي ث��ةروةردط��اردا هاتووة: ُو َأ ْزَكى َل ُك ْم] (النور .)28 :واتة :ئةوة ضاكرتة بؤتان. [هَ لاَ )2بةواتاي ح��ة َل هاتووة :ه��ةروةك لةم فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ[ :ف ْلَي ْن ُظ ْر َأ ُّيَها َأ ْزَكى َطَعا ًما] (الكهف .)19 :واتة :جا سةرجنبدات ،بزانَيت كآ خؤراكي حةآلألء خاوَينرتي هةية. )3ب���ةوات���اي م��ام� َ �ةل��ةي ض��اك��ة ه���ات���ووة :ه����ةروةك ل��ةم فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ[ :أَقَت ْل َت َن ْف ًسا س] (الكهف .)74 :واتة :موسا وتي :سةيرة، َزِك َّي ًةِبَغيرِْ َن ْف ٍ ئ��ةوة بؤضي كةسَيكي بَيطوناهت كوشت ب�َي��ئ��ةوةي ئةو تاوانَيكي واي كردبَيت -و شايستةي كوشنت بَيت.- )4بةواتاي ضارةسةرو ضاكسازي هاتووة :هةروةك لةم فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ[ :أ ْن ُيبِْدلهََُما ُما َخيرْ ًا ِم ْن ُه َزَكا ًة] (الكهف .)81 :واتة- :بةو كارةمان- َربُّهَ ويستمان كة ثةروةردطاريان -لةجياتيي ئةو َ مندالة -ثاكرتو ضاكرتيان ثَيببةخشَيت. )5بةواتاي خؤثاراسنت لةشيت بةد هاتووة :هةروةك لةم 68
فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ[ :ما َزَكى ِم ْن ُك ْم ِم ْن َأ َح ٍد] (النور .)21 :واتة :ئةوة هةرطيز كةستان ثاك و ثوختة و ِرزطار نةدةبوون . )6بةواتاي رووكردنة طوَيِر َ ايةلي هاتووة :هةروةك لةم [وَم� ْ�ن َتَز َّكى فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ : َفِإ مََّ نا َيَتَز َّكى ِلَن ْفِسِه] (فاطر .)18 :وات��ة :ئةوسا ئةوةي دألء دةروونء طوفتارو كردةوةي خؤي ثاكبكاتةوة ،ئةوا بةِراسيت سوودةكةي بؤ خؤيةتي. )7بةواتاي يةكخواثةرسيتء شةهادةت هاتووة :هةروةك [وَما َعَلي َ ْك لةم فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ : َألاَّ َي َّز َّكى] (عبس .)7 :واتة :لةكاتَيكدا ئةطةر ئةو كةسة بِروايشنةهَينَيت بةو بانطةوازةي تؤو خؤي ثاكنةكاتةوة َ َ ربواييء طوناهوتاوان ،ئةوا تؤ هيض لةضلكء ضةثةليي بَي ِ طوناهبارنابيتء ل��ةو ب��ارةي��ةوة هيض لَيثرسينةوةيةكت لةسةرنيية. َ ثياهةلدان هاتووة :ه��ةروةك لةم )8بةواتاي ستايشء فةرموودةيةي خ��واي ث��ةروةردط��اردا هاتووةَ[ :ف�َل�اَ ُتَز ُّكوا َأ ْن ُف َس ُك ْم] (النجم .)32 :واتة :كةواتة خؤتان بةضاك مةزاننء خؤتان َ بةثالفتة دامةنينَ . )9ب��ةوات��اي ثاكَييتء خ��اوَي�ني ه��ات��ووة :ه���ةروةك لةم فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ[ :ق ْد َأ ْفَل َح َم ْن اها] (الشمس.)9 : َز َّك َ وات��ة :جا بَيطومان رزط��ارو س��ةرف��رازو بةهرةمةند بوو ئةوكةسةي كة نةفسي خؤي ثاككردةوة لةهةموو جؤرة تاوانء خراثةكارييةك. )10بةواتاي زةكاتداني شةرعي هاتووة :ه��ةروةك لةم [وَآ ُتوا َّ الزَكاَة] فةرموودةيةي خواي ثةروةردطاردا هاتووةَ : (البقرة .)43 :واتة :وة زةكاتيش بدةن. س َييةم /كاتي فةرزبووني: ف��ةري��زةي زةك���ات لةمةككةء ل��ةس��ةرةت��اي ئيسالمةوة طشيت بوو ،رادةي دياريكراو بؤ ئةو َ مالة دانةنرابوو كة زةك��ات��ي ل �َي��دةردةك��رَي��ت ،ه��ةروةه��ا ئ��ةو ب��ةش��ةي ب��ةزةك��ات ل �َي��ي��دةدرآَ ، بةلكو وازيلَيهَينرابوو ب��ؤ ه��ةس��تء س��ؤزي موسولمَ انان خؤيان. ل��ةس� َ �ال��ي دووةم����ي ك��ؤض��ي��دا -ل��ةس��ةر بةناوبانطرتين ب��ؤض��وون -ضةندَيتيي زةك��ات ف��ةرزك��را لةهةموو جؤرَيك لةجؤرةكاني ماأل ،وة بةشَيوةيةكي دوورودرَيذ روونكرايةوة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ريَنماييةكاني زةكاتدان
ضوارةم /هاندان بؤ بةخشيين زةكات: ضةند َ بةلطةيةك لةقورئاني ثريؤزدا: )1خواي ثةروةردطار لةم بارةيةوة دةفةرموَيتُ : [خ ْذِم ْن يه ْمِبَها َو َص ِّل َعَليِْه ْم] (التوبة: َأ ْمَوالهِِ ْم َصَدَق ًة ُت َط ِّه ُر ُه ْم َو ُتَز ِّك ِ .)103وات��ة :ئةي ثَيغةمبةر ( )hتؤ َ لةمالي ب��اوةِرداران سةدةقةيةكي دياريكراو لةزةكاتي فةرز ،يان ديارينةكراو لةسةدةقةي خؤبةخش وةربطرة ،بؤئةوةي بةو سةدةقةية َ ضةثةليي بةخيليء تةماعء ثاكيانبكةيتةوة لةثيسيء َ دل �ِرةق��ي بةرامبةر بةفةقريو ه���ةذاران ،ه��ةروةه��ا بؤئةوةي دةروونيان بةو سةدةقةية طةشةثَيبدةيتء بةرزيبكةيتةوة بؤ ثلةوثايةي ض��اك��ان ،ت��اوةك��و شايستةي بةختةوةريي دونياو قيامةت بن. )2هةروةها دةفةرموَيتِ[ :إ َّن مْ ُ ال َّتِق َ ون ني فيِ َج َّن ٍ ات َو ُع ُي ٍ ْل َذل َ ين َما َآَتا ُه ْم َربُّ ُه ْم ِإ َّن ُه ْم َكا ُنوا َقب َ ِك محُ ْ ِسِن َ (َ )15آِخِذ َ ني (َ )16كا ُنوا َقِليلاً ِم َن َّ ْجع َ ُون (َ )17وِبالأَْ ْس َح ِار ُه ْم الليِْل َما َيه َ َي ْسَت ْغِف ُر َ وم (])19 ون (َ )18وفيِ َأ ْمَوالهِِ ْم َح ٌّق ل َّ ِلسِائِل َوالمْحَ ْ ُر ِ الذاريات. واتة :بةِراسيت ثارَيزكارانيش لةباخةكانء كانياوةكاني بةهةشتدا ذي��ان��ي خ��ؤش دةب��ةن��ةس��ةر ،ئ��ةو شتانةي كة ث���ةروةردط���ار ب���ؤي ئ���ام���ادةك���ردوون ثَيياندةبةخشَيت، ئةوانيش بةخؤشيء شادييةوة وةري��دةط��رن ،بةِراسيت ئ��ةوان��ة ثَيشرت ل��ةدن��ي��ادا ض��اك��ةك��ارو ض��اك��ةخ��واز ب��وون، ل��ةش��ةوط��اردا زؤر ك��ةم دةخ��ةوت��نء رادةك��ش��ان -ضونكة س��ةرط��ةرم��ي ش��ةون��وَي��ذو دةورك���ردن���ةوةي ق��ورئ��انء ي��ادي خوا بوون ،-لةبةرةبةيانةكانيشدا داواي لَيخؤشبوونيان ل��ةث��ةروةردط��اري��ان دةك���رد -تا لَيياخنؤشبَيت ،-لةماألء سامانيشياندا بةشي هةذارو نةدارانيان تةرخاندةكرد. �ون َو مْ ُ [و مْ ُ ال� ْ�ؤِم �َن� ُ ال� ْ�ؤِم � ُن� َ �ات )3ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��تَ : َبع ُ وف َوَي ْنَه ْوَن َعِن مْ ُ ونِب مَْ ْض َي ْأ ُم ُر َ ال ْنَكِر ال ْع ُر ِ ْض ُه ْم َأ ْوِلَيا ُء َبع ٍ للهَّ َ ون َّ الزَكاَة َو ُيِطيع َ الصلاَ َة َو ُي ْؤ ُت َ َو ُيِقي ُم َ ُون ا َوَر ُسوَل ُه ون َّ للهَّ للهَُّ َ أُوَلِئ َك َسيرَ ْحمَ ُ ُه ُم ا ِإ َّن ا َعِزي ٌز َحِكي ٌم] (التوبة.)71 : وات��ة- :لةو اليشةوة -ب���اوةِرداران لةثياوانء لةئافرةتان هةندَيكيان خؤشةويستء ثشتطريو هاوكاري يةكرتن -كة ئةمةيش سيفةتيانة -:فةرمان بةضاكة دةدةنء رَيطري لةخراثة دةك��ةنء ،نوَيذةكانيان بةضاكي ئةجنامدةدةنء، زةكاتي َ ماليشيان دةبةخشنء ،طوَيِرايةألء فةرمانبةرداريي خواو ثَيغةمبةرةكةي دةك��ةن ،ئا ئةوانة لةئاييندةدا خوا رةمحيانثَيدةكاتء س��ؤزي دةبَيت بؤيان ،بةِراسيت خوا باآلدةستء داناية. ضةند َ بةلطةيةك لةفةرموودةي ثَيغةمبةردا(:)h ريازيبَيت) )1لةئةبوكةبشةي ئ��ةمن��اري��ي��ةوة (خ���وا لَي ِ دةطيرَِنةوة كةوا بيستويةتي لةثَيغةمبةري خوا ( )hكة فةرمويةتي« :ثالثة أقسم عليهن وأحدثكم حديثا فاحفظوه، ق��ال :ما نقص مال عبد من صدقة ،وال ظلم عبد مظلمة
فصرب عليها إال زاده اهلل عزا ،وال فتح عبد باب مسألة إال فتح 3 اهلل عليه باب فقر». واتة :سآ شت سوَينديان لةسةر دةخؤم ،وة قسةيةكتان ثَي َ دةلَيم لةبةريبكةنء لةيادي مةكةن ،ماأل بةلَيدةركردني زةك���ات كةمناكات ،وة كةسَيك نيية ستةميلَيبكرَيتء ئاراميي لةسةر بطرَيت ،خوا عيززةتي ثَيزيادنةكات ،وة ك��ةس نيية دةرط���اي س��واأل بكاتةوة ل��ةخ��ؤي ،ئيلال خوا دةرطاي هةذاري بؤ نةكاتةوة. رََِي�ن��ةوة كة ريازيبَيت) دةط� )2لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرمويةتي« :إن اهلل عز وجل يقبل الصدقات ،ويأخذها بيمينه ،فريبيها ألحدكم كما يربي أحدكم مهره ،أو فلوه حتى إن اللقمة لتصري مثل أحد، ُو وقال :وكيع يف حديثه :وتصديق ذلك يف كتاب اهلل[ :هَ َي ْقَب ُل َّ ات] (التوبة،)104 : الت ْوَبَة َع ْن ِعَب ِ الصَدَق ِ ادِه َوَي ْأ ُخ ُذ َّ 4 للهَُّ ات] (البقرة.»)276 : الصَدَق ِ الرَبا َو ُي ْرِبي َّ و [يمَ َ ْح ُق ا ِّ وات����ة :ب���ةِراس�ت�ي خ����واي ط����ةورة زةك�����اتء س��ةدةق��ة َ ق���ةب���ول���دةك���اتء ب����ةدةس��ت�ي راس��ت��ي وةري����دةط����رَي����تء ث����ةروةردةي����دةك����ات وةك ض���ؤن ئ���َي���وة ب��َي��ض��ووة ئ��ةس��ث ثةروةردةدةكةن ،هةتا ثارويةك ئةوةندةي كَيوي ئوحودي لَيدَيت. ج��ا (وةك��ي��ع) ل��ةب��ارةي ئ��ةم ف���ةرم���وودةوة فةرمويةتي: ت��ةص��دي��ق��ي ئ���ةم ف���ةرم���وودةي���ة ل��ةق��ورئ��ان��دا ه���ات���ووة كة ُو َي ْقَب ُل َّ دةفةرموَيتَ[ :أمَ ْ ادِه الت ْوَبَة َع ْن ِعَب ِ ل َي ْعَل ُموا َأ َّن اللهََّ هَ ات] (التوبة.)104 : الصَدَق ِ َوَي ْأ ُخ ُذ َّ وات���ة :ئ��اي��ا ن��ازان��ن ك��ة ه��ةر خ��واي��ة ت��ؤب��ةو ثةشيماني لةبةندةكاني َ قةبولدةكاتء خيرَ و سةدةقةيش وةردةطرَيتء ثاداشيت لةسةر دةداتةوة. للهَُّ الرَبا هةروةها لةشوَينَيكيرتدا دةفةرموَيت[ :يمَ َ ْح ُق ا ِّ ات] (البقرة.)276 : الصَدَق ِ َو ُي ْرِبي َّ وات����ة :خ���وا ب��ةرةك��ةت��ي ري��ب��ا ك��ةم��دةك��اتء ث��اداش�تي سةدةقةيش زياددةكات. )3ل��ةج��اب�يري ك���وِري ع��ةب� َ ريازيبَيت) �دول�لآوة (خ��وا لَي ِ دةطيرَِنةوة كةفةرمويةتي« :قال رجل من القوم :يا رسول اهلل ،أرأيت إذا أدى رجل زكاة ماله؟ فقال :رسول اهلل (:)h 5 من أدى زكاة ماله ،فقد ذهب عنه شره». واتة :ثياوَيك وتي :ئةي نيرَ راوي خوا ضي دةفةرمويت ئةطةر ثياوَيك زةكاتي َ مالةكةي دةركرد؟ ثَيغةمبةر ()h فةرمووي :هةركةس زةكاتي َ مالةكةي دةركرد شةِري ئةو َ مالةي لةكؤأل دةكةوَيت. )4ل��ةج��ةري��ري ك���وِري ع��ةب� َ ريازيبَيت) �دول�لآوة (خ��وا لَي ِ دةطيرَِنةوة كة فةرموويةتي« :بايعت النيب ( )hعلى إقام 6 الصالة ،وإيتاء الزكاة ،والنصح لكل مسلم». وات��ة :بةيعةمتدا بةثَيغةمبةر ( )hك��ة نوَيذبكةمء زةكاتبدةمء ئامؤذطاري هةموو موسولمَ انَيك بكةم.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
69
ريَنماييةكاني زةكاتدان
ث َينجةم /فةزألء سوودةكاني زةكات: )1لةسيفةتي خؤثارَيزو تةقواكارانة :ه��ةروةك خواي ث��ةروةردط��ار ل��ةوب��ارةي��ةوة دةف��ةرم��وَي��تِ[ :إ َّن مْ ُ ال� َّ�ت�ِ�ق� َ ين فيِ ين َما َآَتا ُه ْم َربُّ ُه ْم ِإ َّن ُه ْم َكا ُنوا َقب َ ون (َ )15آِخِذ َ ْل َج َّن ٍ ات َو ُع ُي ٍ ني (َ )16كا ُنوا َقِليلاً ِم َن َّ َذل َ ِك محُ ْ ِسِن َ ْجع َ ُون ()17 الليِْل َما َيه َ لأْ َ َوِبا ْس َح ِار ُه ْم َي ْسَت ْغِف ُر َ ِلسِائِل ون (َ )18وفيِ َأ ْمَوالهِِ ْم َح ٌّق ل َّ وم (( ])19الذاريات). َوالمْحَ ْ ُر ِ واتة :بةِراسيت ثارَيزكارانيش لةباخةكانء كانياوةكاني بةهةشتدا ذي��ان��ي خ��ؤش دةب��ةن��ةس��ةر ،ئ��ةو ش��ت��ان��ةي كة ث����ةروةردط����ار ب���ؤي ئ���ام���ادةك���ردوون ث�َي��ي��ان��دةب��ةخ��ش�َي��ت، ئةوانيش بةخؤشيء ش��ادي��ي��ةوة وةري��دةط��رن ،ب��ةِراس�تي ئ��ةوان��ة ث�َي��ش�تر ل��ةدن��ي��ادا ض��اك��ةك��ارو ض��اك��ةخ��واز ب���وون، ل��ةش��ةوط��اردا زؤر ك��ةم دةخ��ةوت��نء رادةك��ش��ان -ضونكة س��ةرط��ةرم��ي ش��ةون��وَي��ذو دةورك���ردن���ةوةي ق��ورئ��انء ي��ادي خوا ب��وون -لةبةرةبةيانةكانيشدا داواي لَيخؤشبوونيان ل��ةث��ةروةردط��اري��ان دةك���رد -ت��ا لَيياخنؤشبَيت -لةماألء سامانيشياندا بةشي هةذارو نةدارانيان تةرخاندةكرد. )2ل��ةس��ي��ف��ةت��ي ب���اوةِرداران���َي���ك���ة ك��ة رةمح���ةت���ي خ��وا دةيانطرَيتةوة :خواي ثةروةردطار لةوبارةيةوة دةفةرموَيت: �ات َبع ُ �ون َو مْ ُ [و مْ ُ ال� ْ�ؤِم�َن� ُ ْض َي� ْ�أ ُم� ُر َ ال� ْ�ؤِم � ُن� َ ون َ ْض ُه ْم َأ ْوِل �َي��ا ُء َبع ٍ وف َوَي ْنَه ْوَن َعِن مْ ُ ِب مَْ الصلاَ َة َو ُي ْؤ ُت َ ال ْنَكِر َو ُيِقي ُم َ ون ال ْع ُر ِ ون َّ للهَّ للهَّ للهَُّ َ َ َّ الزَكاَة َو ُيِطيع َ ُون ا َوَر ُسوَل ُه أُوَلِئ َك َسيرَ ْحمَ ُ ُه ُم ا ِإ َّن ا َعِزي ٌز َحِكي ٌم] (التوبة.)71 : واتة- :لةو اليشةوة -باوةِرداران لةثياوانء لةئافرةتان هةندَيكيان خؤشةويستء ثشتطريو هاوكاري يةكرتن -كة ئةمةيش سيفةتيانة -:فةرمان بةضاكة دةك��ةنء رَيطري لةخراثة دةك���ةنء نوَيذةكانيان بةضاكي ئ��ةجن��ام��دةدةنء زةكاتي َ ماليشيان دةبةخشنء طوَيِرايةألء فةرمانبةرداري خواو ثَيغةمبةرةكةي ( )hدةكةن ،ئا ئةوانة لةئاييندةدا خوا رةمحيانثَيدةكاتء سؤزي دةبَيت بؤيان ،بةِراسيت خوا باآلدةستء داناية. َ )3خ� رََي�و ب��ةرةك��ةت دةك��ةوَي��ت��ة ن��اوم��الء سامانييةوة: ْح ُق اللهَُّ خواي ثةروةردطار لةو بارةيةوة دةفةرموَيت[ :يمَ َ ات] (البقرة.)276 : الصَدَق ِ الرَبا َو ُي ْرِبي َّ ِّ وات����ة :خ���وا ب��ةرةك��ةت��ي ري��ب��ا ك��ةم��دةك��اتء ث��اداش�تي سةدةقةيش زياددةكات. هةروةها ثَيغةمبةري خوا ( )hلةو بارةيةوة دةفةرموَيت: «من تصدق بعدل مترة من كسب طيب ،وال يقبل اهلل إال الطيب ،وإن اهلل يتقبلها بيمينه ،ثم يربيها لصاحبه ،كما 7 يربي أحدكم فلوه ،حتى تكون مثل اجلبل». وات��ة :هةركةسَيك ب��ةئ��ةن��دازةي خورمايةك ببةخشَيت لةكاسبيي ثاكء َ حةالَلي ،وة ئةوةي ثاكنةبَيت خواي طةورة وةريناطرَيت ،ئ��ةوةي خ��وا ب��ةِراس�تي خ��ؤي وةريدةطرَيت ثاشان بؤ خاوةنةكةي ث��ةروةردةو زؤري دةك��ات ،هةروةك 70
ض��ؤن يةكَيكتان بةضكة ئةسثةكةي ث���ةروةردةدةك���ات ،تا ئةوةندةي كَيوَيكي لَيدَيت. )4خ��واي ث��ةروةردط��ار ل���ةِرؤذي قيامةتدا دةخياتة ذَير سَيبةري عةرشي خؤيةوة: َي�ن���ةوة كة يرازي��ب�َي��ت) دةط�رَِ ل��ةئ��ةب��وه��ورةي��رةوة (خ���وا ل�َي� ِ ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :سبعة يظلهم اهلل يف ظله يوم ال ظل إال ظله :اإلم��ام العادل وشاب نشأ بعبادة اهلل، ورجل قلبه معلق يف املساجد ،ورجالن حتابا يف اهلل إجتمعا عليه وتفرقا عليه ،ورجل دعته إمرأة ذات منصب ومجال، فقال :إني أخاف اهلل ،ورجل تصدق بصدقة فأخفاها حتى ال تعلم ميينه ما تنفق مشاله ،ورجل ذكر اهلل خاليا ،ففاضت 8 عيناه» وات��ة :حةوت تاقم هةن كة ل��ةِرؤذي قيامةتدا وان لةذَير س �َي��ب��ةري ع��ةرش��ي خ���واي ث����ةروةردط����اردا ،ئ���ةو رؤذةي ك��ة هيض سَيبةرَيك نيية جطة لةسَيبةري ع��ةرش��ي خ��وا: ثَيشةوايةكي دادث���ةروةر ،وة طةجنَيك كة طةجنَيتييةكةي لةخواثةرستيدا بةختكردووة ،وة ثياوَيك كة ب���ةردةوام َ دلي لةالي مزطةوت بَيت ،وة دوو ثياو كة تةنها لةبةر خوا يةكرتيان خؤشويستبَيتء تةنها لةبةر خوا يةكيانطرتبَيتء لةيةكرتيش جيابووبَيتنةوة ،وة ثياوَيك كة ئافرةتَيكي خاوةن ثلةو ثايةو جواني داوايلَيبكات بؤ كاري خراث ،جا لةوةآلميدا َبلَيت :من لةخوا ئةترسمء شيت وا ناكةم ،وة ثياوَيك خيرَ َيك بكات بةنهَيين ،بةجؤرآ كة نةيهَيشتبَيت الي ضةثي بزانَيت كة بةالي راسيت ضي كردووة بةخيرَ ،وة ثياوَيك زؤر بةجواني يادي خواي كردبَيتء ثاشان لةترسي خوا فرمَيسك بَيتة خوارةوة بةضاويدا. َ )5 مالثاككةرةوةو هؤكاري كردنةوةي دةرطاي رؤزيية: َي�ن���ةوة كة يرازي��ب�َي��ت) دةط�رَِ ل��ةئ��ةب��وه��ورةي��رةوة (خ���وا ل�َي� ِ 9 ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :ما نقصت صدقة من مال». واتة :هةرطيز ماألء سامان بةبةخشني كةمينةكردووة. )6هؤي دابةزيين خيرَ وخيرَ اتة: َي�ن���ةوة كة يرازي��ب�َي��ت) دةط�رَِ لةئيبنوعومةرةوة (خ��وا ل�َي� ِ فةرموويةتي« :أقبل علينا رسول اهلل ( )hفقال :يا معشر املهاجرين مخس إذا ابتليتم بهن ،وأعوذ باهلل أن تدركوهن: مل تظهر الفاحشة يف قوم قط ،حتى يعلنوا بها ،إال فشا فيهم الطاعون واألوج��اع اليت مل تكن مضت يف أسالفهم الذين مضوا ،ومل ينقصوا املكيال وامليزان إال أخ��ذوا بالسنني وش��دة املئونة وج��ور السلطان عليهم ،ومل مينعوا زكاة أمواهلم إال منعوا القطر من السماء ،ولوال البهائم مل ميطروا، ومل ينقضوا عهد اهلل وعهد رسوله إال سلط اهلل عليهم عدوا من غريهم ،فأخذوا بعض ما يف أيديهم ،وما مل حتكم أئمتهم بكتاب اهلل ،ويتخريوا مما أن��زل اهلل ،إال جعل اهلل بأسهم 10 بينهم». واتة :ثَيغةمبةري خوا ( )hروويتَيكردينء فةرمووي:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ريَنماييةكاني زةكاتدان
َ كؤمةلي كؤضةران ،ثَينج شت هةية داوا لةخوا دةكةم ئَيوة ئةي تووشينةبنء نةيةتة ناوتان :داوَينثيسي بةئاشكرا لةناو هةر َ كؤمةلَيكدا بآلوبَيتةوة ئيلال خوا ضةندين دةردو نةخؤشييان بؤ دةنيرَ آ كة هةرطيز لةناو باووباثريانياندا نةبووة ،وة هةر َ كؤمةلَيك لةكَيشانء ثَيواندا دزييانكرد ئيلال خوا دةيانطرآ بةطرانيء نةبوونيء مَ زولء ستةمي حاكمء دةسةآلتداران، كؤمةلَيك زةكاتي َ َ مالي دةرن��ةك��رد ،خوا بارانيان وة هةر لَيدةطرَيتةوة ،وة لةبةرخاتري طيانلةبةرانيرت نةبواية خوا َ كؤمةلَيك ئةو ثةميانةي هةر باراني بؤ نةدةباراندن ،وة هةر كة داويانة بةخواو ثَيغةمبةرةكةي ( )hشكانديان ،ئيلال خ��وا دوذمنَيكيان لةغةيري خؤيان ب��ةس��ةردا َ زال��دةك��اتء هةندآ لةو سامانةي كة لةدةستيانداية لَيياندةسةنَيت ،وة َ كؤمةلَيك كابةردةستةكاني فةرمانيان بةقورئان نةكردء هةر َ لَييانهةلبذارد –و بةشةكةيرتيان فةرامؤشكرد -خوا شةِرو ئاذاوة دةخاتة ناويانةوة لةاليةني خؤيانةوة. )7سِرةرةوةي تاوانةكانة: يرازي��ب �َي��ت) ل��ةم��وع��ازي ك����وِري ج���ةب���ةل-ةوة (خ���وا ل �َي� ِ دةطيرَِنةوة كة فةرموويةتي« :كنت مع النيب ( )hيف سفر، فأصبحت يوما قريبا منه وحنن نسري ،فقلت :يا رسول اهلل ( )hأخربني بعمل يدخلين اجلنة ،ويباعدني من النار، قال :لقد سألت عظيما ،وإنه ليسري على من يسره اهلل عليه، تعبد اهلل ال تشرك به شيئا ،وتقيم الصالة ،وتؤتي الزكاة، وتصوم رمضان ،وحتج البيت ،ثم قال :أال أدلك على أبواب اخلري؟ الصوم جنة ،والصدقة تطفيء اخلطيئة كما يطفيء 11 النار املاء .»... واتة :لةسةفةرَيكدا لةخزمةتي ثَيغةمبةردا ( )hبووم، جا رؤذَيك بةدةم رؤيشتنةوة لَيينزيكبوومةوةو عةرزمكردء ومت :ئ��ةي ثَيغةمبةري خ��وا ( )hك��ارَي��ك��م ثَيبفةرموو ك��ة مبباتة بةهةشتء لةئاطري دؤزةخ دوورم��ب��خ��ات��ةوة؟ فةرمووي :بةِراسيت لةشتَيكي طةلَيك طةورةو مةزنت ثرسي، ب��ةآلم ئاسانة بؤ كةسَيك كة خ��ودا بؤي ئاسانبكات :هةر خودابثةرستةو بةندةييء ثةرستشيبكةو هيض هاوبةشي بؤ بِريارمةدةء نوَيذة ف��ةرزةك��ان بكةء زةكاتي فةرزبدةء رؤذووي رةمةزان بطرةو حةجي َ مالي خوايش بكة ،ثاشان فةرمووي :ئايا دةرطاكاني خيرَ و ضاكةيرتيشت نيشانبدةم؟ رؤذوو َ قةلغانء سوثةرة -وةك سةنطةرَيكي ثتةوو ثؤآليني رؤذووةوان دةث��ارَي��زَي��ت ل��ةت��اوان -وة خ� رََي�و بةخششء ضاكةيش طوناح دةكوذَينَيتةوة ه���ةروةك ض��ؤن ئ��او ئاطر دةكوذَينَيتةوة. َ )8 بةلطةي راسيتء دروستيي ئيماني ئةوكةسةية: ضونكة ماألء سامان خؤشةويسنت لةالي نةفسي مرؤظ، شتَيكيش خؤشةويستبوو هةروا بةئاساني لةدةستنابَيتةوة مةطةر بةهؤي شتَيكيرتةوة كة لةو بةقيمةترتبَيت كة ئةويش رةزام��ةن��دي��ي خ���واو س��ةع��ادةت��ي ه��ةر دوو جيهانة ،هةر
بؤية زةك��ات ن��اون��راوة بة(صةدةقة) لةبةرئةوةي دةالل��ةت دةكات لةسةر راستء دروستيي ئيماني كةسةو بةطرنط تةماشاكردني رةزامةنديي خوا. )9خووِرةوشيت ثاكدةكاتةوة لةهةموو روويةكةوة: ئ���ةو زةك��ات��دان��ة دةب �َي��ت��ة ه���ؤي ث��اك��ب��وون��ةوةي نةفس ل���ةِرذديء ضرووكي ،هةروةها ضوونة ري��زي بةخشةرانء طوشادبووني سنطي ،ضونكة مرؤظي باوةِردار كاتَيك ماألء ساماني دةبةخشَيت لةِرَيي خ��واداو ه��ةذارو كةمدةستان بةسةردةكاتةوة ،سنطي طوشاددةبَيتء خؤشيء ئارامييةك روويتَيدةكات. )10دةط��ات بةدةسيت ه��ةذارو لَيقةوماوانء كؤمةكيء يارمةتييةكة بؤ ئةوان. َ )11شوكرو سوثاس بذَيرييةكة بؤ ئةو مالةي كة خواي ثةروةردطار ثَييبةخشيوين. شةشةم /حوكمي زةكاتدان: لمَ زةك���ات���دان ف����ةرزي ع��ةي��ن��ة ل��ةس��ةر ه���ةر م��وس��و ��ان�َي��ك ك��ة م��ةرج��ةك��ان��ي زةك��ات��دان��ي ت �َي��دا ه��ات��ب�َي��ت��ةدي ،وة ئةم فةرزبوونةيش جَيطريبووة َ بةبةلطةكاني :قورئان ،سوننةت، ئيجماعي زانايان (رةمحةتي خوايان لَيبَيت). حةوتةم /هة ِرةشة لةنةداني زةكات: [والَِّذ َ ين خواي ثةروةردطار لةم بارةيةوة دةفةرموَيتَ : ون َّ الذَه َب َوا ْلِف َّ َي ْكِن ُز َ يل اللهَِّ َفَب ِّش ْر ُه ْم ضَة َولاَ ُي ْنِف ُقوَنَها فيِ َسِب ِ ْمى َعَل ْيَها فيِ َن ِار َجَه َّنَم َف ُت ْكَوى ِبَها ِيم (َ )34ي ْوَم حُيَ ِبَعَذ ٍ اب َأل ٍ ِجَبا ُه ُه ْم َو ُج ُنوُب ُه ْم َو ُظهُو ُر ُه ْم َهَذا َما َكَنزْتمُ ْ لأِ َ ْن ُفِس ُك ْم َف ُذو ُقوا َما ُك ْن ُت ْم َت ْكِن ُز َ ون (( ])35التوبة). وات����ة :ئ��ةوك��ةس��ان��ةي س���ام���انء داراي�����ي ل���ةزَي���ِرو زي��و ك���ؤدةك���ةن���ةوةو زةك���ات���ي ل���َي���ن���ادةن ،م�����ذدةي س��زاي��ةك��ي بةئازاريان ثَيبدة ،كاتَيك ئةو زَيِرو زيوة لةئاطري دؤزةخدا س��ووردةك��رَي��ت��ةوةو نَيوضاويانء تةنيشتيانء ثشتياني َ ياندةوتري: ثَيداغدةكرآء -ل��ةِرووي سةرزةنشتةوة -ثَي ئةوة ئةو َ مالةية كة لةدنيادا بؤ خؤتانتان كؤكردبؤوة ،دةي بضةذن سزاي ئةوةي كؤتاندةكردةوة. ين َيب َ ْسنَ َّ ْخ ُل َ ب الَِّذ َ با ون مِ َ هةروةها فةرموويةتيَ : [ولاَ حَي َ َآَتا ُه ُم اللهَُِّم ْن َف ْ ُو َش ٌّر لهَُ ْم َس ُي َط َّو ُق َ ون َما ُو َخيرْ ًا لهَُ ْم َب ْل هَ ضِلِه هَ ري ُ با او ِ اث َّ ض َواللهَُّمِ َ ب ُلواِبِه َي ْوَم ا ْلِقَياَمِة َوللِهَِّ ِم َ السَم َ ات َوالأَْ ْر ِ خَِ ْم ُل َ ون َخِبريٌ] (آل عمران.)180 : َتعَ َ وات��ة :ب��ا وان��ةزان��ن ئةوكةسانةي خ��وا س��ام��انء مالي َ بةفةزلي خ��ؤي ،بةخيلي ت�َي��دادةك��ةنء يارمةتي داون��ةت��آ َ هةذاراني ثَينادةن كة ئةو بةخيليية خيرَ بَيت بؤيان ،بةلكو ئ��ةوة ش��ةِرة بؤيان ،ضونكة ئ��ةو َ مالةي كؤيانكردؤتةوةء بةخيلييان تَيداكردووة دةبَيتة تةوقَيكي ئاطرينء دةكرَيتة مليان لةِرؤذي قيامةتدا. َي�ن���ةوة كة يرازي��ب�َي��ت) دةط�رَِ ل��ةئ��ةب��وه��ورةي��رةوة (خ��وا ل�َي� ِ فةرموويةتي :ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي« :ما من
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
71
ريَنماييةكاني زةكاتدان
صاحب كنز ال يؤدي زكاته ،إال أمحي عليه يف نار جهنم، فيجعل صفائح فيكوى بها جنباه ،وجبينه حتى حيكم اهلل بني عباده ،يف يوم كان مقداره مخسني ألف سنة ،ثم يرى سبيله ،إما إىل اجلنة ،وإما إىل النار ،وما من صاحب إبل ال يؤدي زكاتها ،إال بطح هلا بقاع قرقر ،كأوفر ما كانت تسنت عليه ،كلما مضى عليه أخراها ردت عليه أوالها ،حتى حيكم اهلل بني عباده ،يف يوم كان مقداره مخسني ألف سنة ،ثم يرى سبيله إما إىل اجلنة ،وإما إىل النار ،وما من صاحب غنم ،ال يؤدي زكاتها إال بطح هلا بقاع قرقر ،كأوفر ما كانت فتطؤه بأظالفها وتنطحه بقرونها ،ليس فيها عقصاء وال جلحاء، كلما مضى عليه أخراها ردت عليه أوالها ،حتى حيكم اهلل بني عباده يف يوم كان مقداره مخسني ألف سنة مما تعدون، ثم يرى سبيله إما إىل اجلنة ،وإما إىل النار .قال سهيل :فال أدري أذكر البقر أم ال ،قالوا :فاخليل؟ يا رسول اهلل ،قال: اخليل يف نواصيها -أو قال -اخليل معقود يف نواصيها -قال سهيل :أنا أشك -اخلري إىل يوم القيامة ،اخليل ثالثة :فهي لرجل أجر ،ولرجل سرت ،ولرجل وزر ،فأما اليت هي له أج��ر :فالرجل يتخذها يف سبيل اهلل ويعدها له ،فال تغيب شيئا يف بطونها إال كتب اهلل له أجرا ،ولو رعاها يف مرج ،ما أكلت من شيء إال كتب اهلل له بها أجرا ،ولو سقاها من نهر، كان له بكل قطرة تغيبها يف بطونها أجر - ،حتى ذكر األجر يف أبواهلا وأرواثها -ولو استنت شرفا أو شرفني ،كتب له بكل خطوة ختطوها أجر ،وأما الذي هي له سرت :فالرجل يتخذها تكرما وجتمال ،وال ينسى حق ظهورها ،وبطونها يف عسرها ويسرها ،وأما الذي عليه وزر فالذي يتخذها أشرا وبطرا ،وبذخا ورياء الناس ،فذاك الذي هي عليه وزر ،قالوا: فاحلمر؟ يا رسول اهلل ،قال :ما أنزل اهلل علي فيها شيئا إال ْم ْل ِم ْثَق َ ال َذ َّرٍة َخيرْ ًا َيَر ُه هذه اآلية اجلامعة الفاذةَ[ :فَم ْن َيعَ 12 ْم ْل ِم ْثَق َ ال َذ َّر ٍة َش ًّرا َيَر ُه (( ])8الزلزلة)». (َ )7وَم ْن َيعَ واتة :هةر خاوةن كةنزَيك زةكاتي كةنزةكةي دةرنةكات، ل������ةِرؤذي ق��ي��ام��ةت��دا ئ���ةو ك���ةن���زةي ل��ةئ��اط��ري دؤزةخ�����دا سووردةكرَيتةوةو دةكرآ بةضةند تةختة ئاسنَيكء هةردوو تةنيشتء ناوضةواني ثَيداغدةكرآ ،هةتا ئةوكاتةي خوا دةثرسَيتةوة لةبةندةكاني ل��ةِرؤذَي��ك��دا ئ��ةوةن��دةي ثةجنا ه���ةزار س� َ �ال��ي ئ�َي��وةي��ة ،ث��اش��ان رَي��ي نيشاندةدرآ ي��ان بؤ بةهةشتة يان بؤ دؤزةخ��ة ،وة هةر خاوةن وشرتَيك زةكات لةوشرتةكاني دةرنةكات -لةِرؤذي قيامةتدا -لةشوَينَيكي تةختء بةريندا رادةكَيشرآء وشرتةكاني طةورةتردةبن لةوةي دنياو بةسةريدا دةِرؤنء ثَييلَيدةنينَ ،جا هةركاتَيك ئ��اخ��ري ئ��ةو وش�تران��ة ب��ةس��ةري��دا ت�َي��ث��ةِري��ن ئ� َ �ةوةل��ةك��ةي��ان َي�ن���ةوةو ب��ةس��ةري��دا ت �َي��دةث��ةِرن��ةوة ،هةتا ئ��ةو رؤذةي دةط�رَِ خوا لةبةندةكاني دةثرسَيتةوة لةِرؤذَيكدا كة ثةجنا هةزار َ سالي ئَيوةية ،ثاشان رَيي نيشاندةدرَيت يان بؤ بةهةشتة يان بؤ دؤزةخ ،وة هةر خاوةن مةِرَيك زةكات لةمةِرةكاني 72
نةدات –لةِرؤذي قيامةتدا -لةشوَينَيكي تةختء بةريندا رادةك��َي��ش��رآء م��ةِرةك��ان��ي ط��ةورةت��ردةب��ن ل���ةوةي دنياو بةمسيان دةِرؤن بةسةريداو بةشاخةكانيان قؤضيلَيدةدةن، وة ش��اخ��خ��وارو بَيشاخيان ت�َي��دان��اب�َي��ت ،وة هةركاتَيك ئ��اخ��ري ئ��ةو م��ةِران��ة ب��ةس��ةري��دا ت�َي��ث��ةِرب��ن ئ� َ �ةوةل��ةك��ةي��ان دةطةِرَينرَيتةوةو بةسةريدا تَيدةثةِرنةوة ،هةتا ئةو رؤذةي خوا لةبةندةكاني دةثرسَيتةوة لةِرؤذَيكدا كة ثةجنا هةزار َ سالي ئَيوةية ،ثاشان رَيينيشاندةدرَيت ،يان بؤ بةهةشت ي��ان بؤ دؤزةخ ،وتيان :ئ��ةي ن�رََي�راوي خ��وا ئةسث ضؤنة؟ ف��ةرم��ووي :ئةسث خ� رََي� ب��ةن��اوض��ةوان��ي خؤيةوةيةتي يان ف��ةرم��ووي :ئةسث خ�رََي� بةناوضةوانييةوة ب��ةس�تراوة هةتا رؤذي دواي��ي ،ئةسثيش سآ ج��ؤرن :هةيانة بؤ خاوةني ثاداشتة ،وة هةيانة بؤ خاوةني داثؤشةرة ،وة هةيانة بؤ خاوةني تاوانة ،ئةمما ئ��ةوةي بؤ خاوةني ثاداشتة ،ئةو ئةسثةية خاوةنةكةي ئ��ام��ادةي��دةك��اتء بةكاريدةهَينَيت لةِرَيي خ��وادا ،ئةم ج��ؤرة هةرضي خب��وات خوا بةثاداشت بؤ خاوةني دةنوسَيت ،وة ئةطةر لةلةوةِرطا بيلةوةِرَينَيت هةرضي خوارد هةر بةثاداشت دةنوسرآ بؤ خاوةني ،وة ئةطةر لةضةمَيك ئاوي ب��دات ،ضةند َ دل��ؤث ئاو ئةخواتةوة ثاداشت بؤ خاوةني دةنوسرَيت ،هةتا باسي ئةوةي كرد كة ثاداشت لةميزو تةرسةكةيشيدا هةية ،وة ئةطةر بةسةر َ َ تةثؤلكةدا بِروات بةهةر هةنطاوَيكي تةثؤلكةيةك يان دوو ثاداشتَيك بؤ خاوةني دةنوسرَيت ،ئةمما ئةوةي داثؤشةرة، خاوةني بؤ رَيز لةخؤطرتنء جوانكردني ثةروةردةيدةكات، وة م��ايف ثشتء زك��ي لةبريناكات لةخؤشيء ناخؤشيدا، ئةمما ئةوةي بؤ خاوةني تاوانة :ئةوةية خاوةني بؤ فيزو تةكةببورء رابواردنء بؤ ريايي َ خةلكي رايدةطرآ ،ئةوة بؤ خاوةني تاوانة ،وتيان :ئةي نيرَ راوي خوا بؤ طوَيدرَيذ ضي دةفةرمويت؟ فةرمووي :دةربارةي طوَيدرَيذ خوا هيضي بؤ نةناردوومةتة خوارةوة ئةم ئايةتة نةبَيت كة هةموو خيرَ َيك ْم ْل ِم ْثَق َ ال دةطرَيتة خؤيء لةضاكيدا وَينةي كةمةَ[ :فَم ْن َيعَ ْم ْل ِم ْثَق َ ال َذ َّرٍة َش ًّرا َي�َر ُه (])8 َذ َّر ٍة َخْي�رْ�ً ا َي�َر ُه (َ )7وَم� ْ�ن َيعَ (الزلزلة). َ واتة :هةركةس ئةوةندةي تؤزقالَيك خيرَ بكات -لةِرؤذي دواييدا -ثاداشتةكةي دةبينَيت ،وة هةركةس ئةوةندةي َ تؤزقالَيك كاري شةِر بكات سزاي دةبينَيت. ريازيبَيت) دةطيرَِنةوة كة ديسان لةئةبوهورةيرةوة (خوا لَي ِ فةرموويةتي :ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي« :من آتاه اهلل ماال ،فلم يؤد زكاته مثل له ماله يوم القيامة شجاعا أقرع له زبيبتان يطوقه يوم القيامة ،ثم يأخذ بلهزمتيه -يعين ْسنَ َّ ب بشدقيه -ثم يقول :أنا مالك أنا كنزك ،ثم تالَ : [ولاَ حَي َ 13 ين َيب َ ْخ ُل َ الَِّذ َ ون] (آل عمران»)180 : واتة :هةركةس خوا ماألء سامانَيكي ثَيبةخشيء زةكاتي لَيدةرنةكرد ،رؤذي دوايي ئةو َ مالةي لَيدةبَيتة نيرَ ة مارَيكي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ريَنماييةكاني زةكاتدان
كةضةأل كة دوو َ خالي رةش بةسةر ضاوةكانييةوة هةن، خؤي لَي َ دةئالَينَيتء ثاشان ه��ةردوو شةويلكةي دةطرآء دةلَيت :من كةنزةكةمت من َ َ مالةكةمت ،ثاشان ثَيغةمبةر ()h ين َيب َ ْسنَ َّ ْخ ُل َ ب الَِّذ َ با ون مِ َ ئةم ئايةتةي خوَيندةوةَ : [ولاَ حَي َ َآَتا ُه ُم اللهَُِّم ْن َف ْ ُو َش ٌّر لهَُ ْم َس ُي َط َّو ُق َ ون َما ُو َخيرْ ًا لهَُ ْم َب ْل هَ ضِلِه هَ ري ُ با او ِ اث َّ ض َواللهَُّمِ َ ب ُلواِبِه َي ْوَم ا ْلِقَياَمِة َوللِهَِّ ِم َ السَم َ ات َوالأَْ ْر ِ خَِ ْم ُل َ ون َخِبريٌ] (آل عمران.)180 : َتعَ وات��ة :با ئةو كةسانةي بةخيليدةكةن لةو شتانةدا كة َ لةفةزلي خؤيةوة ثَييداونء زةكاتي لَيدةرناكةن ،وا خوا طوماننةكةن كة ئةوة بؤ ئةوان خيرَ ة. هةشتةم /حوكمي زةكاتنةدةر: زةكاتدان لةو فةرزانةية كة ئوممةتي ئيسالم هةموو كؤِران لةسةر فةرزبووني ،وة بةشَيوةيةك ناوبانطيدةركردووة بؤتة ثَيويستييةكاني ئايني ،بةجؤرَيك هةركةس َ نكؤليلَيبكات، لةئيسالم دةردةضَيتء بةكافري دةكوذرَيت ،مةطةر كةسَيك ت��ازة موسولمَ انبووبَيت ئ��ةوا دةب��ةخ��ش� َ �رري ،لةبةرئةوةي بَيئاطاية لةحوكمةكاني ئيسالم، ب�����ةآلم ئ���ةط���ةر ك��ةس��َي��ك زةك����ات����ن����ةداتء ب���اوةِري���ش���ي بةواجببووني هةبَيت ،ئ��ةوا ئ��ةو كةسة تاوانبارة لةسةر ن��ةدان��ي ،ب�َي��ئ��ةوةي لةئيسالم دةرب��ض�َي��ت ب��ةو ن��ةدان��ة ،وة لةسةر حاكم ثَيويستة بةزؤر لَييبسَينآء تةنبَييبكات ،وة نابَيت لةزةكاتةكة زياتري لَيبسَينَيت ،مةطةر الي ثَيشةوا ئ��ةمح��ةدءة ل��ةالي ثَيشةوا شافيعي لةقةولي قةدمييدا، ئةمان ثَييانواية« :دةبَيت زةكاتةكةو نيوةي َ مالةكةيشي لَيبسَينَيت ،بةسزانةدانةكةي. َ هةروةها ئةو كةسةيش كة مالةكةي دةشارَيتةوةو زةكاتي لَينادات ،ثاشان حةقيقةتي الي حاكم ئاشكرابوو»*. ئةويش لةبةر ف��ةرم��وودةك��ةي موعاويةي ك��وِري حيدة ريازيبَيت) كة فةرموويةتي :بيستم ثَيغةمبةر ()h (خوا لَي ِ دةيفةرموو« :يف كل إبل سائمة يف كل أربعني إبنة لبون ،ال يفرق إبل عن حسابها ،من أعطاها متأجرا فله أجرها ،ومن أبى فإنا آخذوها ،وشطر إبله عزمة من عزمات ربنا ،ال حيل 15 آلل حممد ( )hمنها شيء». واتة :هةموو ئةو وشرتانةي خؤيان دةلةوةِرَين لةضل ()40 سةر (إبنة لبون) -واتة :مَييةك دوو َ سالي تةواوكردبَيتء ثَيينابَيتة سَييةم َ سالييةوة -ئ���ةدرآ ل��ةزةك��ات��دا ،ئةطةر هاتوو وشرتةكان هيي دوو نةفةر بوونء تَي َ كةلبوون ،نابَيت لةيةكرتي جيابكرَينةوة ،جا هةركةسَيك زةكاتةكةي بؤ ثاداشتبدات ئةوا ثاداشةكةي بؤ دةنوسرآ ،وة هةركةسيش َ لةمالةكةي، ن��ةي��دات ئ���ةوةي لَيدةسَينني ل��ةط��ةأل بةشَيك ضونكة مافَيكة لةمافةكاني ثةروةردطاري بَيهاوتا ،هيضي بؤ َ حةآللنيية. كةسوكاري موحةممةد ()h وة ئةطةر طةلء هؤزَيك زةكاتيان نةدا لةطةأل ئةوةيشدا كة باوةِريان بةواجببووني هةبوو ،وة هَيزو دةسةآلتي جةنطيان
هةبوو ،ئةوا جةنطيان لةدذ دةكرَيت هةتا زةكاتدةدةن. ئ���ةوي���ش ل���ةب���ةر ف���ةرم���وودةك���ةي ئ��ي��ب��ن��وع��وم��ةر (خ���وا ريازيبَيت) كة بؤماندةطيرََِيتةوة لةثَيغةمبةري خواوة ()h لَي ِ كة فةرموويةتي« :أمرت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن ال إله إال اهلل ،وأن حممدا رسول اهلل ،ويقيموا الصالة ،ويؤتوا الزكاة ،فإذا فعلوا ذلك عصموا مين دماءهم وأمواهلم إال حبق 16 اإلسالم ،وحسابهم على اهلل». َ َ وات���ة :ف��ةرم��امن��ث�َي��ك��راوة ل��ةط��ةل خ��ةل��ك��ي��دا جبةنطم تا ش��اي��ةت��ي��دةدةنء َ دةل�َي�نَ َ « :ال ِإَل���َه ِإالَّ اللهَُّ ،محُ َ � َّ�م��داً َر ُس� ُ ��ول اهللِ»،و بةِرَيكوثَيكي نوَيذةكانيان دةك��ةنء زةكاتي َ مالء سامانةكانيشيان دةدةن ،جا هةركاتَيك ئةوةيان كرد ،ئةوا خوَينء َ ماليان لةمن ثارَيزراودةبَيت مةطةر بةمايف ئيسالم، وة لَيثرسينةوةيشيان لةالي خواي طةورةية. ه���ةروةه���ا ل��ةب��ةر ف���ةرم���وودةك���ةي ئ��ةب��وه��ورةي��رة (خ��وا ريازيبَيت) كة بؤماندةطيرََِيتةوةو فةرموويةتي« :ملا تويف لَي ِ رسول اهلل ( )hوكان أبو بكر (رضي اهلل عنه) ،وكفر من كفر من العرب ،فقال عمر (رض��ي اهلل عنه) :كيف تقاتل الناس؟ وقد قال رسول اهلل ( :)hأمرت أن أقاتل الناس حتى يقولوا :ال إله إال اهلل ،فمن قاهلا فقد عصم مين ماله ونفسه إال حبقه ،وحسابه على اهلل ،فقال :واهلل ألقاتلن من فرق بني الصالة والزكاة ،فإن الزكاة حق امل��ال ،واهلل لو منعوني عناقا كانوا يؤدونها إىل رسول اهلل ( )hلقاتلتهم على منعها ،قال عمر (رضي اهلل عنه) :فواهلل ما هو إال أن قد ش��رح اهلل ص��در أب��ي بكر (رض��ي اهلل عنه) ،فعرفت أنه 17 احلق». واتة :كاتَيك ثَيغةمبةر ( )hدنياي بةجَيهَيشتء دواي َ كؤمةلَيك عةرةبي دةشتةكي ئةو ئةبوبةكر بوو بةجَينشني، لةئيسالم َ ريازيبَيت) ثَييفةرموو: هةلطةِرانةوة ،عومةر (خوا لَي ِ ض��ؤن دةجةنطيت دذي ئ��ةو َ خةلكة؟ خؤ ثَيغةمبةر()h فةرموويةتي :فةرمامنثَيدراوة دذي َ خةلكي جبةنطم هةتا َ دةلينَ ( :ال إله إال اهلل) جا هةركةس ئةوةي وت ماألء طياني لةمن دةثارَيزآ بةمايف ئيسالم نةبَيتء دوايئةوة حيسابي ريازيبَيت) ف��ةرم��ووي: ل��ةس��ةر خ��واي��ة ،ئةبوبةكر (خ��وا لَي ِ سوَيند ب��ةخ��وا دذي ئ��ةوان��ة دةجةنطم ك��ة ن��وَي��ذو زةك��ات لةيةكرتي جيادةكةنةوة ،ضونكة زةكات مايف سامانة( ،واهلل) ئةطةر كاذيلةيةكيان نةدا كة لةوةوثَيش دةياندا بةثَيغةمبةر يرازي��ب�َي��ت) ( ،)hدةج��ةن��ط��م ل���ةدذي���ان ،ع��وم��ةر (خ���وا ل�َي� ِ فةرمووي( :واهلل) هةر كة خوا سنطي ئةبوبةكري فراوانكرد بؤ جةنطني ،ئيرت منيش زانيم كة حةقة دذيان جبةنطني. مجهوري زانايان (رةمحةتي خوايان لَيبَيت) بؤضوونيان واية كة زةكاتنةدةر كاتَيك بةزؤر زةكاتةكةي لَيسةنرا ئيرت ثَيويستناكات شتَيكي زي���ادةي لَيبسةنرَيت ،ئةوةيش َ بةبةلطةي ئةم فةرموودةية كة سةنةدةكةي الوازة« :ليس يف املال حق سوى الزكاة» 18واتة :لةماألء ساماندا جطة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
73
ريَنماييةكاني زةكاتدان
لةزةكات هيض مافَيكيرتي بةسةرةوة نيية. ب��ةآلم ئيمام شافيعي لةقةولي ق��ةدمي��ي��داو ئيسحاقء هةندَيك لةهاوةآلني ئيمام ئةمحةد-يش بؤضوونيان واية: «ل��ةط��ةأل زةك��ات��ةك��ةدا ن��ي��وةي َ مالةكةيشي لَيدةسةنرَيت ئةويش وةك سزادانَيك بؤي»*. وة ئةم فةرموودةيةيشيان كردووة َ بةبةلطة كة دةفةرموَيت: 20 « ...ومن منعها فإنا آخذوها وشطر ماله». وات���ة :ج��ا هةركةسَيك رَيطريبكات ل��ةن��ةدان��ي زةكاتي سامانةكةي ،ئ��ةوا ئَيمة ب��ةزؤر زةكاتةكةي لَيدةسَيننيء هةروةها نيوةي ماألء سامانةكةيشي. ربواية ،بةآلم سةبارةت بةو كةسةي ئةوة سةبارةت بةبَي ِ كة لةئايني َ هةلطةِراوةتةوة (مرتد)* :الي ثَيشةوا شافيعيء ئةمحةد ب��ةم ج��ؤرةي��ة :لةكاتي موسولمَ انبوونيدا ئةطةر َ مالي زةكاتي هةبوو ،ئةوا زةكاتي دةكةوَيتةسةر ،ضونكة َ بةهةلطةِرانةوةي لةئايينةكةي زةكاتي لةسةرالناضَيت. الي ث����َي����ش����ةوا ئ���ةب���وح���ةن���ي���ف���ةي���ش ب�����ةم ج����ؤرةي����ة: َ «ب���ةه���ةل���ط���ةِران���ةوةي ل��ةئ��اي��ي�ني ئ��ي��س�لام زةك���ات���ةك���ةي لةسةرنامَينَيت». نؤيةم /ثايةو طرنطيي زةكاتدان لةئيسالمدا: زةك���ات يةكَيكة لةثَينج ث��اي��ة طرنطةكةي ئيسالمء دواب��ةدواي شةهادةتء نوَيذ هاتووة كة دةكاتة سَييةم ثاية ،هةروةها شانبةشاني نوَيذ هاتووة لة( )82ئايةتي قورئاندا. َي�ن��ةوة كة ريازيبَيت) دةط� رَِ لةئيبنوعومةرةوة (خ��وا لَي ِ فةرموويةتي :ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي« :بين اإلسالم على مخس ،شهادة أن ال إله إال اهلل ،وأن حممدا عبده ورسوله ،وإقام الصالة ،وإيتاء الزكاة ،وحج البيت، 22 وصوم رمضان». وات��ة :بةِراسيت ئيسالم لةسةر ثَينج ثايةي سةرةكي دام����ةزراوة :شايةتيدان ب��ةوةي هيض ث��ةرس�تراوَي��ك نيية بةِراسيت شايةني ثةرسنت بَيت جطة لةخواي طةورة ،وة شايةتيدان بةوةي كة موحةممةد ( )hبةندةو نيرَ راوي ئ��ةوة ،وة َ هةلسان بةكردني ن��وَي��ذةك��ان بةِرَيكوثَيكيء م���الء س��ام��انء ح��ةج��ك��ردن��ي م� َ زةك��ات��دان��ي َ �ال��ي خ��واء رؤذووطرتين مانطي ِرةمةزان. ه��ةرب��ؤي��ة ثَيغةمبةر ( )hل��ةم ب���ارةي���ةوة بةيعةتي وةردةطرت لةهاوةآلني: َ يرازي��ب�َي��ت) ل��ةج��ةري��ري ك���وِري ع��ةب��دول�لآوة (خ���وا ل�َي� ِ دةطيرَِنةوة كة فةرمويةتي« :بايعت النيب ( )hعلى إقام 23 الصالة ،وإيتاء الزكاة ،والنصح لكل مسلم». وات��ة :بةيعةمتدا بةثَيغةمبةر ( )hكة نوَيذبكةمء زةكاتبدةمء ئامؤذطاريي هةموو موسولمَ انَيك بكةم. ه��ةروةه��ا ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ��وا ( )hف��ةرم��ان��ي��ك��ردووة بةجةنطكردن لةدذي ئةوانةي كة زةكاتنادةن: 74
َي�ن��ةوة كة ريازيبَيت) دةط� رَِ لةئيبنوعومةرةوة (خ��وا لَي ِ ثَيغةمبةري خ��وا ( )hفةرموويةتي« :أم��رت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن ال إله إآل اهلل وأن حممدا رسول اهلل، 24 ويقيموا الصالة ،ويؤتوا الزكاة.»... َ وات���ة :فةرمامنثَيكراوة ل���ةدذي خةلكيدا جبةنطم تا شايةتيدةدةنء َ دةلينَ َ « :الِإَلَهِإالَّ اللهَُّ ،محُ َ َّمداً َر ُس ُ ول اهلل ِ»، وة بةِرَيكوثَيكي نوَيذةكانيان دةك���ةنء زةك��ات��ي م� َ �الء سامانةكانيشيان دةدةن. َ دةيةم /زةكات لةمالي منداألء ش َيتدا: زان��اي��ان��ي ئيسالم (رةمح��ةت��ي خ��واي��ان ل�َي��ب�َي��ت) لةم بارةيةوة بوونةتة دوو دةستةوة: دةس��ت��ةي ي��ةك��ةمَ / دةل��َيَ*« :ب��ةه��ي��ض ج��ؤرَي��ك زةك��ات لةمالياندا نيية ،جا ئةو َ َ مالة هةمووي بَيت يان هةندَيكي، ئةمةيش راي حةنةفييةكانة». وة َ دةلينَ « :ضونكة زةكات عيبادةتَيكي تايبةتة هةروةك نوَيذ ،جا لةبةرئةوة ثَيويست بةنييةت دةك��ات ،منداألء شَيتيش ئةو نييةتةيان بؤ نايةتةجآ». ه��ةروةه��ا َ دةل �َي�نَ « :م��ن��داألء ش�َي��ت هيض تةكليفَيكي شةرعييان لةسةرنيية ،لةبةرئةوة واجبنيية لةسةريان». هةروةها َ دةلينَ « :زةكات بؤ خاوَينبوونةوةي زةكاتدةرة َ َ ضةثةليي رذديء طوناهوتاوان ،بَيطومان منداألء لةضلكء شَيتيش لةو رووةوة بَيتاوانن. هةروةها ناتوانن ئةو َ مالة خبةنةطةِرو سوودو قازاجني لَيببينن لةكِرينء فرؤشتندا». دةستةي دووةم َ دةل�َي�نَ « :بةهةموو شَيوةيةك زةكات َ َ مندالء شَيتدا واجبة*: لةمالء ساماني كة ئةمة ئيرت راي مجهوري زانايانة (رةمحةتي خوايان ل�َي��ب�َي��ت) ،ل���ةه���اوةآلن :ع��وم��ةري ك���وِري خ��ةت��اب ،عةليي َ ئةبوتاليب ،دايكة عائيشةو ئيبنوعومةرة (خوا ك��وِري لَييانِرازيبَيت) ،لةتابيعينيش :ثَيشةوا ماليك ،شافيعي، ئةمحةدو ئيسحاقيش هةر لةسةر ئةو رايةن. َ خاوةمنال َيك كة قةرزدارب َيت: يانزةيةم/ َ ئةطةر كةسَيك مالَيكي هةبوو زةكاتي تَيدا واجببوو، قةرزداريش بوو ،دةبَيت لةثَيشدا قةرزةكةي لَيبداتةوة، ثاشان لةوةي ماوةتةوة زةكات دةربكات ئةويش بةمةرجَيك ك��ة ئ��ةو م� َ �ال��ة بطاتة رادةي زةك���ات (ن��ي��ص��اب) ،ئةطةرنا زةكاتي تَيدانيية ،ضونكة لةم شَيوةيةدا ئةوكةسة بةهةذار َ لةقةلةمدةدرَيت ،ضونكة ثَيغةمبةر ( )hفةرمويةتي« :ال صدقة إال عن ظهر غين 27 .»...واتة :لةسةر َ دةولةمةندي نةبَيت زةكات دةرناكرَيت. هةروةها فةرمويةتي ...« :فأعلمهم أن اهلل إفرتض عليهم صدقة يف أمواهلم تؤخذ من أغنيائهم وترد على فقرائهم». 28
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وات���ة :ل��ةدةولمَ ��ةن��دي موسولمَ انةكان وةردةط�يرَي��تء
ريَنماييةكاني زةكاتدان
دابةشدةكرَيتةوة بةسةر هةذارةكانياندا. وة ئ��ةو ق��ةرزاري��ي��ةي بامسانكرد جياوازيي نيية ،ض قةرزاري خوا بَيت يان قةرزاري بةندةكان ،ضونكة ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :فدين اهلل أحق بالقضاء» .29واتة: قةرزي خوا لةثَيشرتة بدرَيتةوة. دوان���زةي���ةم /كةس َيك مب��ر َي��تء زةك��ات��ي لةسةربووب َيت: ك��ةس�َي��ك مب��رَي��تء زةك��ات��ي ل��ةس��ةرب �َي��ت واج��ب��ة ئ��ةو َ لةمالة بةجَيماوةكةي ب��درَي��ت ،وة ثَيش ق��ةرزي زةكاتة خ� َ �ةل��ك خب���رَي���ت ،ه���ةروةه���ا ث �َي��ش وةص��ي��ي��ةتء بةشي مرياتطرةكانيش خبرَيت ،ئةمة رَيِرةوي شافيعي ،ئةمحةد، ئيسحاقء ئةبوسةورة. ه��ةروةه��ا ثَيش وةصييةتء بةشي مرياتطرةكانيش خبرَيت ،بةثَيي فةرموودةي خواي بَيهاوتا كة دةربارةي ْن] َّة ُي ِ مريات فةرموويةتيِ : [م ْن َبعِْد َوِصي ٍ وصيِبَها َأ ْو َدي ٍ (النساء .)11 :واتة :ثاش بةجَيهَيناني وةسَييت مردووةكة يان دواي دانةوةي قةرزةكاني. ه�����ةروةه�����ا زةك��������ات ق��������ةرزي خ�������واي ط�����ةورةي�����ة، َي�ن���ةوة كة يرازي��ب�َي��ت) دةط�رَِ لةئيبنوعةبباسةوة (خ��وا ل�َي� ِ فةرموويةتي« :إن إمرأة أتت رسول اهلل ( )hفقالت :إن أمي ماتت وعليها صوم شهر ،فقال :أرأيت لو كان عليها دين أكنت تقضينه؟ قالت :نعم ،قال :فدين اهلل أحق بالقضاء». 30واتة :ثياوَيك هاتة الي ثَيغةمبةري خوا ( )hوتي: دايكم وةفاتيكردووةو مانطَيك رؤذووي ل��ةس��ةرة ،ئايا بؤيبطرمةوة؟ فةرمووي :ئةطةر دايكت ق��ةرزاري كةسَيك بوواية بؤتدةداوة؟ وتي :بةلآَ بؤمدةداوة ،فةرمووي :دة قةرزي خوا لةثَيشرتة كة بدرَيتةوة. سيانزةيةم /نييةت مةرجة لةزةكاتداندا: زةك����ات ث��ةرس��ت��ش �َي��ك��ة ،ج��ا ب���ؤئ���ةوةي دروس��ت��ب �َي��ت نييةتهَينان بةمةرجطرياوة بؤي ،ئةويش بةمة كة زةكاتدةر ل��ةك��ات��ي دةرك��ردن��ي زةك��ات��ةك��ةدا م��ةب��ةس�تي بةخشيين بَيت لةِرَيي خ��وادا ،وة تةنها لةخوا داواي ثاداشتةكةي بكاتء َ لةدلي خؤيدا وا يةكاليبكاتةوة ئةمة ئةو زةكاتة فةرزةية كة لةسةريةتي ،خواي ثةروةردطار لةم بارةيةوة [وَما أُِم ُرواِإلاَّ ِلَي ْع ُب ُدوا اللهََّ خُ ْ مِلِص َ ني َل ُه الد َ ِّين دةفةرموَيتَ : ُحَنَفاَء] (البينة.)5 : وات��ة :وة ئ��ةوان تةنها فةرماني ئةوةيان ثَيكراوة كة بةئيخالصء َ دلسؤزييةوة عيبادةتء ثةرستش بؤ خوا بكةن. هةروةها لةبةر فةرموودةكةي عومةري كوِري خةتاب ريازيبَيت) كة ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي: (خوا لَي ِ 31 «إمنا األعمال بالنيات ،وإمنا لكل امريء ما نوى». وات��ة :راس�تيء دروستيي ك��ردةوةك��ان تةنها بةثَيي نيازةكانة ،ئةطةر بؤ خ��وا ب��وو ئ��ةوا دروس��ت��ة ،ئةطةر بؤ
شتَيكيرت بوو ئةوا هةرئةوةي بؤ دةبَيت كة بةنيازيةتي. ض���واردةي���ةم /ث َيويستة لةكاتي خؤيدا زةكاتبدر َيت: هةركاتَيك زةكات واجببوو يةكسةر دةبَيت بدرَيت ،وة حةرامة دواخبرَيت لةكاتي خؤي ،بةآلم ئةطةر نةيتواني لةكاتي خؤيدا زةكاتةكة بدات ،ئةوا دروستة دوايبخات هةتا ئةوكاتةي تواناي زةكاتداني دةبَيت. ل��ةب��ةر ف��ةرم��وودةك��ةي عوقبةي ك���وِري ح��اري��س (خ��وا ريازيبَيت) كة بؤماندةطيرََِيتةوةو دةفةرموَيت« :صليت لَي ِ مع النيب ( )hالعصر ،فلما سلم قام سريعا دخل على بعض نسائه ،ثم خرج ورأى ما يف وجوه القوم من تعجبهم لسرعته ،فقال :ذكرت وأنا يف الصالة تربأ عندنا ،فكرهت 32 أن ميسي -أو يبيت عندنا -فأمرت بقسمته». وات��ة :نوَيذي عةسرم لةطةأل ثَيغةمبةردا ( )hكرد، هةلسا ضووة َ كاتَيك نوَيذةكةي تةواوكرد بةثةلة َ مالةوة، ثاشان هاتةدةرةوة ،هةستيكرد َ خةلكةكة ثةلةكردنةكةييان السةيربوو ،فةرمووي :لةنوَيذةكةمدا بريمهاتةوة ثارضة زَيِرَيكمان هةية ،حةزمنةكرد هةتا ئَيوارة يان هةتا بةياني المان مبَينَيتةوة ،هةر بؤية فةرمامندا بةدابةشكردني. ثانزةيةم /دةركردني زةكات لةث َيش هاتين كاتةكةي*: دروستة ثَيش هاتين كاتي خؤي ثةلةبكرَيت لةداني زةك��ات��دا ،هةتا دروس��ت��ة دوو س��األ ل��ةوةوث�َي��ش بدرَيت. لةزوهرييةوة هاتووة« :كة ئةو بةخراثينةدةزاني ثَيش ئةوةي َ سالةكة تةواوبَيت زةكاتبدرَيت». هةروةها لةحةسةن-يان ثرسي :لةبارةي ثياوَيكةوة كة زةكاتي سآ َ سالي داهاتووي دةرك��ردووة ئايا دروستة؟ فةرمووي :بةلآَ دروستة. ئيمام شةوكاني َ دةلَيت« :ثَيشةوا شافيعيء ئةمحةدو ئةبوحةنيفةيش ه��ةر ئ��ةو بؤضوونةيان هةية ،هةروةها هاديء قامسيش هةر ئةوة َ دةلينَ ». ثَيشةوا ماليكء رةبيعةو سوفياني س��ةوريء داودو ئةبوعوبةيدي كوِري حاريس ،وة لةئةهلي بةيتيش ناصر، دةلي*« :دروستنيية هةتا َ طشت ئةوانة َ سالَيكي تةواوي بةسةردا تَينةثةِرَيت»َ . بةلطةيشيان ئةو فةرموودانةية كة واجببووني زةكاتيان بةستؤتةوة بةبةسةرداهاتين َ سالَيك. ئيبنوِروشد َ دةل �َي��ت« :ه��ؤي ئ��ةم خيالفةيش ئةوةية كة ئايا زةك��ات عيبادةتة يان مافَيكي واجيب هةذارانة؟ جا هةركةس َبلَيت :زةكاتدان عيبادةتةو بيشوبهَينَيت بةنوَيذةوة ،ئ��ةوا بةدروسيت نازانَيت ثَيش كاتي خؤي ب��درَي��ت ،وة ئ��ةوةي��ش��ي ئةيشوبهَينَيت ب��ةم��اف��ة واجبة م��وئ��ةج��ج��ةل��ةك��ان��ةوة ،ئ���ةوا ب��ةدروس�تي دةزان��َي��ت ثَيش ماوةكةي خؤي بدرَيت لةجيهةتي تةتةوعةوة».
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
75
ريَنماييةكاني زةكاتدان
شانزةيةم /نزاوثا ِرانةوة بؤ زةكاتدةر: كاتي وةرطرتين زةكاتةكة موستةحةببة بؤ زةكاتدةر دوعاي خيرَ بكرَيت ،بةثَيي فةرموودةي خواي طةورة كة دةفةرموَيتُ : يه ْمِبَها [خ ْذِم ْن َأ ْمَوالهِِ ْم َ صَدَق ًة ُت َط ِّه ُر ُه ْم َو ُتَز ِّك ِ صلاَ َت َك َسَك ٌن لهَُ ْم] (التوبة.)103 : ص ِّل َعَليِْه ْمِإ َّن َ َو َ وات�����ة :ل��ةم� َ �ال��ةك��ان��ي��ان زةك�����ات وةرب���ط���رة ب���ؤئ���ةوةي ثاكيانبكةيتةوة ثَيي ،وة نزاو دوعايشيان بؤ بكة ،ضونكة نزاوثاِرانةوةكةت َ دلنياييء ئاراميية بؤيان. ه���ةروةه���ا ل��ةع��ةب� َ �دول�لآي ك����وِري ئ��ةب��وئ��ةوف��اوة (خ��وا رََِي�ن��ةوة كة فةرموويةتي« :ك��ان رسول ريازيبَيت) دةط� لَي ِ اهلل ( )hإذا أتاه قوم بصدقتهم ،قال :اللهم صل عليهم، فأتاه أبي ،أبو أوفى بصدقته ،فقال :اللهم صل على آل أبي 35 أوفى». وات���ة :ثَيغةمبةر ( )hكاتَيك زةك��ات��ي ب��ؤ دةه��ات، دةيفةرموو :خواية ميهرةبانيي خؤت بِرذَينة بةسةرياندا، وة باوكم جارَيك زةكاتي بؤ هَينا ،ثَييفةرموو :خواية َ بنةمالةي ئةبوئةوفادا. ميهرةبانيي خؤت بِرذَينة بةسةر حةظدةيةم /زةكاتي َ مال َيك كة دراب َيت بةقةرز: قةرز دوو َ حالةتي هةية*: )1ي��ان ئ��ةو ق��ةرزة لةسةر يةكَيكة دانيثَيدادةنَيتء دةتوانَيت بيداتةوة :ئةم َ حالةتة زانايان (رةمحةتي خوايان لَيبَيت) ضةند رايةكيان لةبارةيةوة هةية: راي يةكةم /زةكاتةكةي لةسةر خاوةنيةتي دةريبكات، بةآلم واجبنيية لةسةري بيدات هةتا دةستيدةكةوَيتةوة، جا هةركاتَيك ك��ةوت��ةوة دةس�تي ،زةك��ات��ي لةوةوثَيشي َ ئةبوتاليب، لَيدةربكات ،ئةمةيش رَيِرةوي :عةليي كوِري ئةبوسةور ،حةنةفييةكانء حةنبةلييةكانة. راي دووةم /دةب �َي��ت خ��اوةن��ي دةم��ودةس��ت زةك��ات��ي دةرب���ك���ات ،ب��ا وةري��ش��ي��ن��ةط��رت��ب�َي��ت��ةوة ،ضونكة ت��وان��اي وةرطرتنةوةو تةصةِروفتَيداكردني هةية ،لةبةرئةوة دةبَيت زةكاتةكةي دةربكات ،ه��ةروةك ضؤن زةكاتي سثيرَ راو – وات��ة :ئةو َ مالةي كة بةيةكَيك دةس��ث�رََي�رآ -دةردةك��ات، ئةمةيش رَيِرةوي :عومساني كوِري عةففان ،ئيبنوعومةر، َ عةبدولآل ،ت���اووس ،نةخةعي ،حةسةني جابري ك��وِري بةصري ،زوهري ،قةتادةو شافيعيية. راي سَييةم /ئةو َ مالة قةرزة زةكاتي لةسةرنيية ،ضونكة َ مالَيك نيية زيادء طةشةبكات ،هةتا زةكاتي لةسةربَيت وةك ئةو َ مالة واية خاوةنةكةي داينابَيت بؤ ثَيويستيي خؤي ،نةك بؤ بازرطاني ،ئةمةيش رَيِرةوي :عيكرميةية، وة لةدايكة عائيشةو ئيبنوعومةر-يشةوة ريوايةتكراوة. راي ض�����وارةم /ئ��ةط��ةر وةري���ط���رت���ةوة ت��ةن��ه��ا زةك��ات��ي َ سالَيكي لَيدةردةكات ،ئةمةيش رَيِرةوي :سةعيدي كوِري موسةييةبء عةتاي كوِري ئةبوِرةباحة. )2يان قةرزةكة الي يةكَيكة دةستيكورتة: 76
يان حاشايلَيدةكات ،يان قةرزكوَيرة ،جا كاتَيك ئةو ق��ةرزة ب��ةو شَيوةية ب��ووَ ، دةل�َي�نَ :زةكاتي لةسةرنابَيت، ئ��ةم��ةي��ش ق���س���ةي :ق���ةت���ادة ،ئ��ي��س��ح��اق ،ئ��ةب��وس��ةورء ناتوانري َ َ كةلكيان حةنةفييةكانة ،ضونكة ئةم جؤرة ماآلنة لَيوةربطريَيت. وة َ دةل �َي�نَ :ئ��ةط��ةر وةري��ط��رت��ةوة زةك��ات��ي راب����ردووي لَيدةربكات ،ئةمةيش قسةي :سةوريء ئةبوعوبةيدةية، ضونكة ل��ةم ش �َي��وةي��ةدا دةب �َي��ت��ة خ��اوةن��يء دةت��وان �َي��ت تةصةِروفيتَيدابكات ،لةبةرئةوة واجبة هةرضي زةكاتي ث�َي��ش��وي��ةت��ي ل �َي��ي��دةرب��ك��ات ،وةك ق���ةرزَي���ك واي���ة ل��ةس��ةر َ دةولةمةندَيك ،وة لةشافيعييةوة ئةم دوو راية هةردووكيان ريوايةتكراون. لة :عومةري كوِري عةبدولعةزيز ،حةسةني بةصري، لةيس ،ئةوزاعيء ماليك-ةوة ثَيمانطةيشتووة« :كاتَيك قةرزةكةي دةستكةوتةوة زةكاتي يةك َ سالي لَيدةربكات». هةذدةيةم /يةك َيك لةدةرطةكاني بةهةشت ناوي صةدةقةية: َي�ن��ةوة كة ريازيبَيت) دةط� رَِ لةئةبوهورةيرةوة (خ��وا لَي ِ فةرموويةتي« :ثَيغةمبةري خوا ( )hف��ةرم��ووي( :من أنفق زوجني يف سبيل اهلل نودي يف اجلنة :يا عبد اهلل ،هذا خري ،فمن كان من أهل الصالة ،دعي من باب الصالة ،ومن كان من أهل اجلهاد ،دعي من باب اجلهاد ،ومن كان من أهل الصدقة ،دعي من باب الصدقة ،ومن كان من أهل الصيام، 37 دعي من باب الريان.»)... واتة :ئةوةي دوو جؤر ضاكةي هةبَيت لةثَيناوي خوادا، لةبةهةشتةوة بانطيدةكرَيت :ئ��ةي ب��ةن��دةي خ��وا ،وةرة ليرَ ةوة بضؤ بةهةشتةوة ضاكرتة ،جا ئةوةي نوَيذطةرَيكي ض��اك ب��ووب �َي��ت ل������ةدةروازةي ن���وَي���ذةوة بانطيدةكرَيت، وة ئ���ةوةي موجاهيدو تَيكؤشةر بووبَيت ل����ةدةروازةي جيهادو تَيكؤشانةوة بانطيدةكرَيت ،وة ئةوةي خيرَ خوازو خ� رََي�ب��ةخ��ش ب��ووب �َي��ت ل������ةدةروازةي خ� رََي�و بةخشينةوة بانطيدةكرَيت ،وة ئةوةي رؤذووي زؤربووبَيت لةدةروازةي (رةييان)ةوة بانطيدةكرَيت. نؤزدةيةم /لةبارةي نييةتي زةكاتةوة: ثَيشةوا نةوةوي (رةمحةتي خواي لَيبَيت) لةم بارةيةوة لة (األذكار)دا فةرموويةتي*: «ئ�����ةوة ب���زان���ة ك���ة ن��ي��ي��ةت��ي زةك����ات����دان ث�َي��وي��س��ت��ةء َ ب��ةدل��ة ،ه����ةروةك ع��ي��ب��ادةت��ةك��ان��ي�تر ،وة نييةتةكةيشي موستةحةبيشة كة بةزمانيش ب��وت��رآ ،ه��ةروةك��و ضؤن لةعيبادةتةكانيرتيشدا دةوت��رآ ،جا ئةطةر هاتوو تةنها َ نييةتةكةي بةزمان وتء نييةتي َ لةطةلدانةبوو ،ئةوا دلي لةدروستبوونيدا جياوازي هةية ،جا راي راست ئةوةية: كة دروستنييةو جَيي خ��ؤي ن��ةط��رت��ووة .وة واجبنيية لةسةر ئةو كةسةي كة زةكاتةكة دةداتء نييةتةكةي بةدةم
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ريَنماييةكاني زةكاتدان
دةهَينَيت َبلَيت :ئةمة َ مالي زةكاتة ،تةنها ئةوةندة بةسة كة بيدات بةوكةسةي كة ئةهلي زةكاتة ،جا ئةطةر هاتوو وتيشي ،ئةوا هيض زيانَيكي نيية ،وة خوايش زاناترة». زةكات لةسةر كآ ثَيويستة؟ لمَ زةكات ثَيويستة لةسةر هةموو موسو انَيكي ئازاد كة خاوةني م� َ �الء سامانَيكي وابَيت كة طةيشتبَيتة رادةي نيصاب ،جا ئةو ماألء سامانة لةهةر جؤرَيك لةو جؤرانة بَيت كة واجبة زةكاتي لَيدةربكرَيت. ثَيويستة دوو مةرج بةديبَيت لةخاوةن سامانةكةدا: )1ئ��ازادب �َي��ت :زةك���ات ثَيويستنيية ل��ةس��ةر ب��ةن��دة، ل���ةب���ةرئ���ةوةي خ��اوةن��ي ه��ي��ض شتَيكي خ���ؤي ن��ي��ي��ة ،وة طةورةكةي خاوةني هةموو ئةو شتانةية كة لةدةستيداية، هةروةها ثَيغةمبةريش ( )hلةم بارةيةوة فةرموويةتي: « ...ومن إبتاع عبدا وله م��ال ،فماله للذي باعه ،إال أن يشرتط املبتاع».39 وات��ة :ئةطةر كةسَيك بةندةيةكي فرؤشتء خاوةني ماألء سامان بوو ،ئةوا ماألء سامانةكةي بؤ ئةوكةسةية َ لةحالَيكدا كة فرؤشيارةكة مةرجي كة كِريويةتي ،مةطةر ريازيبَيت) دانابَيت .هةروةها ئيبنوعومةر-يش (خوا لَي ِ 40 فةرموويةتي« :ليس يف مال العبد زكاة حتى يعتق». واتةَ : لةمالي بةندةو كؤيلةدا هيض جؤرة زةكاتَيك نيية هةتا ئازادنةكرَيت. )2موسولمَ انبَيت :ضونكة زةكات ثةرستنةو ثةرستنيش ت��ةن��ه��ا ل��ةم��وس��ولمَ ��ان��ان وةردةط��ي�رَي����ت ،وة بةئيجماعي بروا، ط��ش��ت زان���اي���ان زةك����ات ثَيويستنيية ل��ةس��ةر ب��َي� ِ ضونكة عيبادةتَيكي خاوَينة ،م��ادام لةسةر كوفرةكةي ب��ةردةوام��ب �َي��ت بةهيض ج��ؤرَي��ك زةك��ات��ي ل�َي��وةرن��اط�يرَي��ت با سامانةكةيشي طةيشتبَيتة رادةي زةك���ات ،وة هيض ثَيويست بةئيلزامكردنيان ناكات ،خواي ثةروةردطاريش [وَم��ا َمَنَع ُه ْم َأ ْن ُت ْقَب َل ِم ْن ُه ْم لةم بارةيةوة دةفةرموَيتَ : ِه] (التوبة.)54 : َنَفَقا ُت ُه ْمِإلاَّ َأ َّن ُه ْم َكَف ُرواِباللهَِّ َوِبَر ُسولِ وات�������ة :ه�����ةر ب���ؤي���ةي���ش ئ�������ةوةي ك����ة دةي��ب��ةخ��ش��ن ل�َي��ي��ان��وةرن��اط�يرَي��ت ،ضونكة ئ��ةوان��ة ب���اوةِري���ان ب��ةخ��واو بةثَيغةمبةرةكةي ( )hنيية. )3طةيشتبَيتة رادةي نيصاب: لةبةر ئةو هةموو فةرموودانةي كة لةبارةي زةكاتةوة هاتوون كة هةموويان رادة (نصاب)ي بؤ دياريدةكةن، ل���ةوان���ة ف���ةرم���وودةك���ةي ئ��ةب��وس��ةع��ي��دي خ����ودري (خ��وا ريازيبَيت) كة ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرمووي« :ليس لَي ِ فيما دون مخس أواق صدقة ،وليس فيما دون مخس ذود 41 صدقة ،وليس فيما دون مخس أوسق صدقة». واتة :لةثَينج وشرت كةمرتدا زةكات نيية ،وة لةثَينج وةقة ( )200درهةمي زيو -كةمرت زةكاتي تَيدانيية ،وة لةثَينجويسق )653(-كيلؤطرام -كةمرت زةكاتي تَيدانيية.
ويسقَيك)60( : صاعة
(صاع)َيك)4( : طوَيلة
(طوَيل)َيك: ( )544غرامة
هةر (ويسق) َيكيش× 60 : 130.56 = 2176 كيلؤ غرام دةكات
كةوابوو هةر (صاع)َيك: = 544 × 4 2176غرام دةكات.
(طوَيل) واتة: مشت
كةوابوو ()5 ويسقةكة× 5 : 652.8 =130.56 كيلؤ غرام دةكات
وة بةمةرجطرياوة لةنيصابدا كة ئ��ةم مةرجانةي تَيدا هةبَيت: )1دةبَيت ئةو سامانة لةثَيويستييةكاني خؤي زيادبَيت: وات���ة :ئ��ةو ثَيويستييانةي ك��ة هيض ك��ةس ناتوانَيت بَينيازبَيت لَييان ،ئةويش وةك :خ���واردن ،خ��واردن��ةوة، ج��ل��وب��ةرط ،ش��وَي�ني دان��ي��ش�تن ،ش�تي س����واريء ئ��ام� رََي�ي ثيشةيي. )2دةبَيت َ سالَيكي هيجري بةسةريدا تَيثةِرَيت: س��ةرةت��اي َ سالةكةيش ل��ةو ك��ات��ةوة دةستثَيدةكات كة دةبَيتة خاوةني ،وة ثَيويستة رادةي ئةو سامانة لةماوةي َ سالةكةدا كةموكورتيي بةسةردا نةيةت ،بةآلم ئةطةر رادةكةي كةميكردو ث��اش��ان وةك خ��ؤي لَيهاتةوة ،ئ��ةوا س��ةرةت��اي َ سالةكة لةو كاتةوة دةستثَيدةكات كة كةموكورتييةكةي ثِربؤتةوة. ئ��ةوةي��ش ل��ةب��ةر ف��ةرم��وودةك��ةي داي��ك��ة عائيشة (خ��وا ريازيبَيت) كة ثَيغةمبةري خوا ( )hفةرموويةتي« :ال لَي ِ 42 زك��اة يف م��ال حتى حي��ول عليه احل���ول» .وات���ة :لةماألء ساماندا زةكات نيية هةتا َ سالَيكي بةسةردا نةيةتةوة. ب����ةآلم ب����ةروب����وومء دان���ةوَي� َ��ل���ة ل��ةك��ات��ي ث�َي��ط��ةي��ش�تنء درةوكردنيدا زةكاتي دةكةوَيتة سةر :لةبةر فةرموودةكةي [وَآ ُت����وا َح� َّ�ق� ُه َي� ْ�وَم خ��واي ث���ةروةردط���ار ك��ة دةف��ةرم��وَي��تَ : ص ِادِه] (األنعام .)141 :واتة :لةِرؤذي درةوكردنيدا ماف َح َ (زةكات)ةكةي بدةن. ثةراو َيزةكان: * (املقايس /ج - 3ص.)17 * (نضرة النعيم /ج - 6ص ) 2198و (بصائر ذوي التمييز للفريوز آبادي /ص.)135 ( 3صحيح) ( -الرتمذي /كتاب :الزهد ،باب :ما جاء مثل الدنيا مثل أربعة نفر ،برقم ،)2325 :و (أمحد /املسند /بعنوان :مسند الشاميني -حديث أبي كبشة األمناري ،برقم ،)17690 :و (الطرباني/
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
77
ريَنماييةكاني زةكاتدان معجم الكبري /باب :ألياء -من إمسه يعيش -من يكنى أبا كبشة أبو كبشة األمناري ،برقم ،)18672:و (األلباني /صحيح اجلامع الصغري /ح )3024و (مشكاة املصابيح /ج - 3ح .)5287 ( 4صحيح) ( -الرتمذى /كتاب :الزكاة ،باب :ما جاء يف فضل الصدقة ،برقم ،)662 :و (أمحد /املسند /بعنوان :ومن مسند بين هاشم -مسند أبي هريرة رضي اهلل عنه ،برقم ،)9874 :و (إبن خزمية/ كتاب :التوحيد /باب :ذكر سنة خامسة ،تثبت أن ملعبودنا يدا يقبل بها صدقة ،برقم ،)75 :و (إبن أبي شيبة /كتاب :الزكاة ،بعنوان :ما جاء يف احلث على الصدقة وأمرها ،برقم ،)9656 :و (األلباني /صحيح اجلامع الصغري /ح.)1902 ( 5حسن) -تةبةرانى لة (معجم األوس��ط ،ب��اب :األل��ف -من طياويةتييةوة بةذمارة ( ،)1594هةروةها شيَخ ئةلبانى إمسه أمحد) رَ ِ لة (صحيح الرتغيب والرتهيب /ج - 1ح )743بةفةرموودةيةكى (حسن)ى داناوة. ( 6صحيح) – (البخاري /كتاب :اإلميان ،باب :قول النيب :الدين النصحية :هلل ولرسوله وألمة املسلمني وعامتهم /برقم ،)57 :ويف (كتاب :مواقيت الصالة /باب :البيعة على إقامة الصالة ،برقم ،)501 :و يف (كتاب :الزكاة /باب :البيعة على إيتاء الزكاة ،برقم ،)1336 :و (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :بيان أن الدين النصيحة /برقم،)197 : (الرتمذي /كتاب :الرب والصلة ،باب :ما جاء يف النصيحة ،برقم.)1925 : ( 7صحيح) ( -البخاري /كتاب :الزكاة ،باب :الصدقة من كسب طيب ،برقم)1410 :و (املسلم /كتاب :الزكاة ،باب :قبول الصدقة من الكسب الطيب وتربيتها ،برقم ،)2339 :و (الرتمذي /كتاب :الزكاة، باب :ما جاء يف فضل الصدقة ،برقم ،)661 :و (النسائي /كتاب: الزكاة ،باب :الصدقة من غلول ،برقم ،)2524 :و (إبن ماجة /كتاب: الزكاة ،باب :فضل الصدقة ،برقم.)1842 : ( 8صحيح) ( -البخاري /كتاب :األذان ،باب :من جلس يف املسجد ينتظر الصالة ،وفضل املساجد ،برقم ،)660 :و (املسلم /كتاب: الزكاة ،باب :فضل إخفاء الصدقة ،برقم ،)2377 :و (الرتمذي /كتاب: الزهد ،باب :ما جاء يف احلب يف اهلل ،برقم.)2391 : ( 9صحيح) ( -املسلم /كتاب :الرب والصلة ،باب :إستحباب العفو والتواضع ،برقم ،)6535 :ويف (حتفة األشراف ،برقم.)14003 : ( 10حسن) ( -إبن ماجة /كتاب :الفنت ،باب :العقوبات ،برقم: ،)4019ويف (حتفة األشراف ،برقم ،)7332 :و (األلباني /صحيح سنن إبن ماجة /ج - 2ص.)4019 - 1332 ( 11صحيح) ( -الرتمذي /كتاب :اإلميان ،باب :ما جاء يف حرمة الصالة ،برقم ،)2616( :و (النسائي /السنن الكربى /سورة السجدة - قوله تعاىلَ [ :تتَجَ ا َفى ُجنُو ُب ُه ْم َع ِن مْ َ اج ِع] –السجدة -16 :برقم: الضَ ِ ،)10948و (إبن ماجة /كتاب :الفنت ،باب :كف اللسان يف الفتنة، رقم.)3973 : ( 12صحيح) ( -البخاري /كتاب :املساقات ،باب :شرب الناس وسقي الدواب من األنهار ،برقم ،)2371 :و (املسلم /كتاب :الزكاة، باب :إثم مانع الزكاة ،برقم ،)2287 :و (النسائي /كتاب :اخليل ،باب: ،1رقم.)3565 : 78
( 13صحيح) ( -البخاري /كتاب :الزكاة ،باب :إثم مانع الزكاة، برقم ،)1403 :و (النسائي /السنن الصغرى ،كتاب :الزكاة ،باب :مانع زكاة ماله ،برقم.)2481 : * (فقه السنة /ج - 1ص .)313 (15صحيح) ( -أبوداود /كتاب :الزكاة ،باب :يف زكاة السائمة، برقم ،)1575 :و (النسائي /السنن الصغرى ،كتاب :الزكاة ،باب :عقوبة مانع الزكاة ،برقم ،)2443 :و (الدارمي /كتاب :الزكاة ،باب :بعس يف عوام اإلبل صدقة ،برقم.)1677 : ( 16صحيح) ( -البخاري /كتاب :اإلميان ،بابَ [ :ف ِإ ْن َتا ُبوا الصلاَ َة َو َآ َت ُوا َّ الز َكا َة َف َخلُّوا َسبِي َل ُه ْم] –التوبة ،-5 :برقم ،)25 :و َو َأ َقا ُموا َّ (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :األمر بقتال الناس حتى يقول ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل ،برقم.)128 : ( 17صحيح) ( -البخاري /كتاب :الزكاة ،باب :وجوب الزكاة، برقم ،)1399 :و (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :األمر بقتال الناس حتى يقول ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل ،برقم ،)124 :و (أبوداود /كتاب: الزكاة ،برقم ،)1556 :و (الرتمذي /كتاب :اإلميان ،باب :ما جاء أمرت أن أقاتل الناس حتى يقول ال إله إال اهلل ،برقم ،)2607 :و (النسائي/ كتاب :الزكاة ،باب :مانع الزكاة ،برقم.)2442 : ( 18ضعيف) ( -الرتمذي /كتاب :الزكاة ،باب :ما جاء أن يف املال حقا سوى الزكاة 659 /و ( ،)660إبن ماجة /كتاب :الزكاة، باب :ما أدي زكاته فليس بكنز ،برقم ،)1789 :و (األلباني /ضعيف اجلامع الصغري /ح )1903و (سنن إبن ماجه /ج - 1ص - 570ح )1789و (جامع الرتمذي/ج - 3ص – 48ح .)659 * (نيل األوطار /ج - 4ص ،)147و (املوسوعة الفقهية /ج - 23ص )231الكويت. ( 20حسن) ( -أبوداود /كتاب :الزكاة ،باب :يف زكاة السائمة، برقم ،)1575 :و (النسائي /السنن الصغرى ،كتاب :الزكاة ،باب :سقوط الزكاة عن اإلبل إذا كانت رسال ألهلها وحلمولتهم ،برقم )2449 :و (الدارمي /كتاب :الصالة ،باب :ليس يف عوامل اإلبل صدقة ،برقم: ( ،)1676األلباني /صحيح اجلامع الصغري /ح )4265و (سنن أبي داود /ج - 2ص - 101ح )1575و (سنن النسائي /ج - 5ص - 25ح .)2449 * (املوسوعة الفقهية /ج - 23ص - 233الكويت) ،و (فقه الزكاة /ج - 1ص .)115 ( 22صحيح) ( -البخاري /كتاب :اإلميان ،باب :دعاؤكم إميانكم، برقم ،)8 :و (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :قول النيب ( )hبين اإلسالم على مخس ،برقم ،)113 :و (الرتمذي /كتاب :اإلميان ،باب :ما جاء يف بين اإلسالم على مخس ،برقم.)2609 : ( 23صحيح) ( -البخاري /كتاب :اإلميان ،باب :قول النيب: الدين النصحية :هلل ولرسوله وألمة املسلمني وعامتهم ،برقم ،)57 :ويف (كتاب :مواقيت الصالة ،باب :البيعة على إقامة الصالة ،برقم،)501 : ويف (كتاب :الزكاة ،باب :البيعة على إيتاء الزكاة ،برقم ،)1336 :و (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :بيان أن الدين النصيحة ،برقم،)197 : و (الرتمذي /كتاب :الرب والصلة ،باب :ما جاء يف النصيحة ،برقم:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ريَنماييةكاني زةكاتدان .)1925 ( 24صحيح) ( -البخاري /كتاب :اإلميان ،باب :فإن تابوا وأقاموا الصالة وآتوا الزكاة فخلوا سبيلهم ،برقم ،)25 :و (املسلم /كتاب: اإلميان ،باب :األمر بقتال الناس حتى يقول ال إله إال اهلل حممد رسول اهلل ،برقم.)128 : * (املغين /ج - 2ص ،)622و (بدائع الصنائع /ج - 2ص - 4 ،)5و (اجملموع /ج - 5ص ،)329و (احمللى /ج - 5ص ،)205و (فقه الزكاة /ج - 1ص .)125 * (احمللى /ج - 5ص ،)201و (اجملموع /ج - 5ص ،)329و (جمموع الفتاوى /ج - 25ص ،)17و (املوسوعة الفقهية /ج - 23ص ،)232و (الشرح املمتع /ج - 6ص .)26 ( 27صحيح) ( -أمحد /املسند /بعنوان :ومن مسند بين هاشم - مسند أبي هريرة رضي اهلل عنه ،برقم.)7155 : ( 28صحيح) ( -البخاري/كتاب :الزكاة ،باب :وجوب الزكاة، برقم ،)1395 :و (املسلم /كتاب :اإلميان ،باب :األمر باإلميان باهلل تعاىل ورسوله وشرائع الدين ،برقم ،)121 :و (أبوداود /كتاب :الزكاة، باب :يف زكاة السائمة ،برقم ،)1584 :و (الرتمذي /كتاب :الزكاة، باب :ما جاء يف كراهية أخذ خيار املال يف الصدقة ،برقم ،)625 :و (النسائي /كتاب :الزكاة ،باب :وجوب الزكاة ،برقم ،)2434 :و (إبن ماجة /كتاب :الزكاة ،باب :فرض الزكاة ،برقم.)1783 : ( 29صحيح) ( -البخاري /كتاب :الصوم ،باب :من مات وعليه صوم ،برقم ،)1953 :و (املسلم /كتاب :الصيام ،باب :قضاء الصيام عن امليت ،برقم ،)2688 :و (أبوداود /كتاب :اإلميان والنذور ،باب :ما جاء فيمن مات وعليه صيام صام عنه وليه ،برقم ،)3310 :و (الرتمذي/ كتاب :الصوم ،باب :ما جاء يف الصوم عن امليت ،برقم ،)716 :و (إبن ماجة /كتاب :الصيام ،باب :من مات وعليه صيام من نذر ،برقم: .)1758 ( 30صحيح) ( -البخاري /كتاب :الصوم ،باب :من مات وعليه صوم، برقم ،)1953 :و (املسلم /كتاب :الصيام ،باب :قضاء الصيام عن امليت، برقم ،)2688 :و (أبوداود /كتاب :اإلميان والنذور ،باب :ما جاء فيمن مات وعليه صيام صام عنه وليه ،برقم ،)3310 :و (الرتمذي /كتاب: الصوم ،باب :ما جاء يف الصوم عن امليت ،برقم ،)716 :و (إبن ماجة/ كتاب :الصيام ،باب :من مات وعليه صيام من نذر ،برقم.)1758 : ( 31صحيح) ( -البخاري /كتاب :يف بدء الوحي ،باب :كيف كان بدء الوحي إىل رسول اهلل ،برقم ،)1 :و (كتاب :اإلميان ،باب :ما جاء إن األعمال بالنية واحلسبة ولكل امرىء ما نوى ،برقم ،)54 :و (مسلم/ كتاب :اإلمارة ،باب :قوله ( :)hإمنا األعمال بالنية ،برقم،)4904 : و (أبو داود /كتاب :الطالق ،باب :فيما عين به الطالق والنيات ،برقم: ،)2201و (الرتمذي /كتاب :فضائل اجلهاد ،باب :فيمن يقاتل رياء وللدنيا ،برقم ،)1647 :و (النسائي /كتاب :الطهارة ،باب :النية يف الوضوء ،برقم ،)75 :و (إبن ماجة /كتاب :الزهد ،باب :النية ،برقم: .)4227 ( 32صحيح) ( -البخاري /كتاب :العمل يف الصالة ،باب :يفكر الرجل الشيء يف الصالة ،برقم ،)1221 :و (أمحد /املسند :مسند
املدنيني -حديث عقبة بن احلارث ،برقم ،)16151 :و (إبن أبي شيبة/ مصنف ،كتاب :الزهد ،بعنوان :ما ذكر يف زهد األنبياء وكالمهم عليهم السالم -ما ذكر عن نبينا ( )hيف الزهد ،برقم.)33704 : * (فقه السنة /ج - 1ص ( ،)317 - 316املبسوط /ج - 2ص ،)176و (األم /ج - 2ص ،)20و (اجملموع /ج - 6ص ،)86و (املغين /ج - 2ص .)470 * (املدونة /ج - 1ص ،)284و (بداية اجملتهد /ج - 1ص ،)232 و (احمللى /ج - 6ص .)95 ( 35صحيح) ( -البخاري /كتاب :الزكاة ،باب :صالة اإلمام ودعائة لصاحب الصدقة ،برقم ،)1497( :و (املسلم /كتاب :الزكاة ،باب: الدعاء ملن أتى بصدقة ،برقم ،)2489 :و (أبوداود /كتاب :الزكاة، باب :دعاء املصدق ألهل الصدقة ،برقم ،)1590 :و (النسائي /كتاب: الزكاة ،باب :صالة اإلمام على صاحب الصدقة ،برقم ،)2458 :و (إبن ماجة /كتاب :الزكاة ،باب :ما يقال عند إخراج الزكاة ،برقم.)1796 : * (فقه السنة /ج -1ص.)319 ( 37صحيح) ( -البخاري /كتاب :الصوم ،باب :الريان للصائمني، برقم ،)1897 :و (املسلم /كتاب :الزكاة ،باب :من مجع الصدقة ،برقم: ،)2367و (الرتمذي /كتاب :املناقب ،باب :يف مناقب أبي بكر وعمر رضي اهلل عنهما كليهما ،برقم ،)3674 :و (النسائي /كتاب :الصيام، باب :ذكر اإلختالف على حممد بن أبي يعقوب يف حديث أبي أمامة يف فضل الصائم ،برقم.)2237 : * (نيل األوطار بتخريج أحاديث كتاب األذكار /ج - 1ص430 .)431(39صحيح) ( -البخاري /كتاب :املساقاة ،باب :الرجل يكون له ممر أو شرب يف حائط أو يف خنل ،برقم ،)2379 :و (املسلم /كتاب: البيوع ،باب :من باع خنال عليها مثر ،برقم ،)3882 :و (الرتمذي/ كتاب :البيوع ،باب :ما جاء يف إبتياع النخل بعد التأبري ،والعبد و له مال ،برقم ،)1244 :و (إبن ماجة /كتاب :التجارات ،باب :ما جاء فيمن باع خنال مؤبرا أو عبدا له مال ،برقم.)2211 : ( 40حسن) ( -البيهقي /السنن الكربى ،كتاب :اجلنائز ،باب: من قال ليس يف مال العبد زكاة ،برقم ،)6913 :ويف (معرفة السنن واآلثار /كتاب :الزكاة ،باب :فرض اإلبل السائمة -زكاة مال العبد، برقم ،)2424 :ويف (إرواء الغليل /ج - 3ص.)252 ( 41صحيح) ( -البخاري /كتاب :الزكاة ،باب :ما أدى زكاته فليس بكنز ،برقم ،)1405 :و (املسلم /كتاب :الزكاة ،باب ،1 :برقم: ،)2260و (أبوداود /كتاب :الزكاة ،باب :ما جتب فيه الزكاة ،برقم: ،)1558و (الرتمذي /كتاب :الزكاة ،باب :ما جاء يف صدقة الزرع والتمر واحلبوب ،برقم( ،)626 :النسائي /كتاب :الزكاة ،باب :زكاة اإلبل ،برقم ،)2445 :و (إبن ماجة /كتاب :الزكاة ،باب :ما جتب فيه الزكاة من األموال ،برقم.)1793 : ( 42صحيح) ( -إبن ماجة /كتاب :الزكاة ،باب :من أستفاد ماال ،برقم ،)1792 :و (األلباني /سنن إبن ماجة /ج - 1ص571 ح ،)1792و (إرواء الغليل /ج - 3ح ،)787و (صحيح اجلامعالصغري).
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
79
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا سةملان ناصح ئَيمة ئةطةر لةماناي وشةء رستةي بانط وردبينةوة، َ كؤمةلَيك ماناي هةذَينبةخش تَيدةطةين ،كة سةرجةم ئةندامةكاني لةمشان تيرَ لةزةتي وةرطرتين ماناي دةكاتء بةتاسةو شةوقةوة فةرمانةكاني خواي طةورة بؤ بانطكردمنان بؤ نوَيذ جَيبةجَيدةكةين.. ئَيمةي موسولمَ ان بؤ هةموو نوَيذيك بانطمان هةية ،كةم كةمسان هةية نةمانبيستبَيت ،بةلاَ م بةداخةوة كةم كةمسان هةية لةماناي بانطء وشةو رستةكاني وردببَيتةوة ،با ضةند ثرسيارَيك لةخؤمانء َ عةقلء ذيرميان بكةين: باشة خواي طةورة بؤضي ئَيمة بانطدةكات؟! ئاخر خواي طةورة ض ثَيويستييةكي بةئَيمة هةية تا بانطمانبكات؟! كة ئَيمة ثَيويستيمان بةخواي طةورة بَيت ،ئةي باشة بؤضي خوا ئَيمة بانطدةكات ،لةجياتيي ئةوةي ئَيمة ئةو بانطبكةين؟!
80
ئةي باشة لةو هةموو وشةو رستانةيرت ،بؤضي خواي َ كؤمةلة وشة رستةكاني ثَيكهَيناوة بؤ بانطكردني طةورة بةم ئَيمة بؤ نوَيذةكان ،بؤضي بةمانة بانطي ئَيمة دةكات؟! بؤضي لةشوَينَيكدا كة هةمووان طوَييانلَييبَيت ،دةبَيت بانطبدرَيت كة وةك واجبَيكي خوايية بةسةرمانةوة بؤ بةرثاكردني نوَيذةكامنان؟! ئةمانةو ضةندين ثرسياريرت بةرؤكماندةطرَيتء ذيرميان داطريدةكات ئةطةر بريبكةينةوة.. َ َ فةرموون برايانء خوشكامن با كةميك طويبطرين ئةما دل َ طوَيطرتين ذيريء َ دةلَيم! بانطدان بؤية وةك فةرزَيكي كيفاية لةسةر موسولمَ انان ثَيويستكراوة ،ضونكة ماناي يةكخواثةرسيتء عةقيدةي راستء دروسيت مرؤظايةتي تَيداكؤبووةتةوة بةهةردوو شَيوةكةيةوة :بةتيؤريء هةم بةكرداري ،هةروةها كاري بانطةوازيشمان بؤ دةكاتة فةرزَيكي وةك خؤي ،كة َ دةلَيت:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا
كؤمةلَيك مرؤظ ثَي َ َ يهةلسن ،واتة :بانطدان ئَيمة بؤ ثَيويستة رَيطةي سةركةوتين دونياو ثاشان قيامةت بةِرَيدةكات.. َ لةطةل نوسينةكاني فةرموون با بةبريكردنةوةوة َ منء وردبوونةوةي خؤتان لةطةل وردبوونةوةي من َ بكؤلينةوةو يةقيين لةوشة بةوشةي رستةكاني بانط جَيبةجَيكردني ثةرستشةكاني خواي طةورة وةربطرين.. بانطدةر بانطةوازي بانطي خوايي دةكاتء دةستثَيدةكاتء َ دةلَيت :لةوةي خواي طةورة فةرماني ثَيكردووة َبل َي: اهلل أكرب :خواي طةورة طةورةترينةو هيض شتَيكءكةسَيك نيية لةم طةردوونةدا لةو طةورةتربَيتَ ، بةلكو هةرناكرَيت بةراوردي هيض كةسء شتَيك بكرَيت بةو.. (اهلل) بةماناي ثةروةردطارة ،ثةرسرتاوة ،بَيوَينةية، بةدةسةلاَ ترتينة ،بةهَيزترينء بةِرَيوةبةرتريين هةموو ئةوانةية.. (أكرب) :طةورةترو طةورةترين ،واتة :خواي بَيهاوتا طةورةتريين هةموو ئةو وةسفء سيفاتانةية كة (اهلل) لةخؤيطرتووة.. َ َ ليرَ ةدا ثَيويستة بووةستنيء بريبكةينةوةء بليني :باشة بؤضي ثَيويستة ضوار جار َبلَيني (اهلل أكرب)؟! مالَيك يان طةورةي َ -1اهلل أكرب :خاوةن َ مالَيك يان خانةوادةيةكَ ، مَ دةلَيت :من طةورةي مالء ثَيويستة طوَيِر َ ايةليي من بكةن ،خواي طةورة دةفةرموَيت :نةخيرَ من طةورةي ئَيوةمء ثَيويستة طوَيِر َ ايةلييم بكةنء نافةرمانيم نةكةن ،ضونكة من طةورةي طةورةتريين ئَيوةم. -2اهلل أكرب :سةرؤك عةشريةتَيك يان سةرؤكي هةريمَ َيك دةلَيت :ثَيويستة طوَيِر َ يان سةرؤكي ثارَيزطةيةكَ ، ايةليي من بكةنء لةفةرمامن دةرنةضن! خواي طةورة دةفةرموَيت نةخيرَ ،تةنها دةبَيت طوَيِر َ ايةليي من بكةنء نافةرمانيم نةكةن ،ضونكة من طةورةتريين ئَيوةم. -3اهلل أكرب :سةرؤكي َ بةخةلكةكةي َ َ دةلَيت :من والتَيك طةورةو فةرمانداري ئَيوةم ،طوَيِر َ ايةلييم بكةنء لةفةرمامن دةرنةضن! خواي طةورة دةفةرموَيت :نةخيرَ ،من طةورةتريين ئَيوةم ،ثَيويستة طوَيِر َ ايةليي من بكةنء لةفةرمامن دةرنةضنء خؤتان بةهيالكدا مةبةن. َ -4اهلل أكرب :سةرؤكي يةكَيتيي ضةند دةولةتَيك يان سةرؤكي سةركردايةتيي جيهانَ ، دةلَيت :من طةورةي خةلكاني ئةم جيهانةم ،مرؤظةكان دةبَيت طوَيِر َ َ ايةليي من بكةنء نافةرمانيم نةكةن ،ئةطينا تريؤريسنتء دذي َ دةسةالتي منء دانيشتوواني جيهانن! خواي طةورة دةفةرموَيت :نةخيرَ ئةي مرؤظةكاني سةرزةوي ،من طةورةتريين ئَيوةمء ثَيويستة فةرمانبةرداريي من بنء واز لةفةرمانبةرداريي تةواوي ئةو تاغوتة بهَيننء نافةرمانيي من نةكةن ،لةسزا بضوكةكاني ئةوان مةترسن ،سزاي ئةوان هيض نيية لةضاو سزاي مندا.
دواي ئةوةي خواي طةورة بانطي َ خةلكةكةي خؤي كردو ثَييفةرموون :من طةورةتريين طةردوومنء تةنها فةرمانبةردارييء ملكةضي بؤ من بكةن ،هةندَيكيان باوةِرياننةكردو سةرطةرداني دونيا بوونء قيامةتيشيان ثِر ئَيشي ئازاري نةبِراوة كرد بؤ خؤيانَ ، بةالم هةندَيكيرتيان باوةِريانكردو بةردةوامبوون لةوةرطرتين فةرموودةكاني خواي خؤيان ،ثاش ئامادةبووني َ ئةقلء بريو هزريان بؤ ئةم مةسةلة طةورةو طرنطء ثِر بايةخة ،ئامادةيي تةواويان بؤ فةرمانةكاني ديكةي خواي خؤيان دةربِري ،خواي طةورة ثَيياندةفةرموَيت َبلينَ : (أشهد أن ال إله إال اهلل) :شايةتيبدةن هيض ثةرسرتاوَيكءهيض شتَيك لةم جيهانةدا نيية ،شايستةي ثةرسنت بَيت جطة لة (اهلل). ثاش بريكردنةوةيةكي زؤري مرؤظةكان لةم مةسةلة طرنطةي ثَييانوتراوةَ ، دةلينَ :باشة ثةرستين ئَيمة تةنها بؤ خوا بَيت ،خؤ ئَيمة ثةرستنمان تةنها بؤ خواية! ثاش دةلينَ :نةخيرَ َ بريكردنةوةيرت َ بةلكو ئَيمة تةنها ثةرستنمان بؤ خوا نةبووة ،كةواتة :ثَيويستة هيض كةسء شتَيك َ حةالَلي خواييمان لَيحةرامنةكات ،تةنها مةطةر بةِروخسةتي ئةو بَيت ،وة بةهةمان شَيوة نابَيت هيض كةسء شتَيك حةرامي خواييمان لَي َ حةآللبكات مةطةر بةِروخسةتي خوا خؤي بَيت، ضونكة خواي طةورة خؤي بِرياري ثَيشوتري لةسةر ئةمانة داوة.. َ ينَ ثاش ئةو بريكردنةوةي كة مرؤظةكان دةل :ثةرسنت ضيرت بطرَيتةوة؟! ثاش ماوةيةك بريكردنةوةيرت تَيدةطةن، َ بةل َي دووركةوتنةوة لةهزرة نةخؤشة ناِرةسةنةكاني رؤذطاري مرؤظةكان ،دووركةوتنةوة لةخؤيانء بةرنامةيان، وة ثةيِرةونةكردني هيض جؤرة بةرنامةيةكيانء وةالخستين برية الوازو نةخؤشةكانيانء دروستكردني بةربةست بؤ برية نابةجَيكانيان دةطرَيتةوة. ثاش بريكردنةوةي زياتر مرؤظةكان َ دةلينَ :ثةرسنت خؤي لةضي ديكةدا ببينَيتةوة؟! دةطةنة ئةوةي َ بةل َي ،ئارةزوويشء شوَينكةوتين هةواو ئارةزوو يان شوَينكةوتين هةواو ئارةزووي كةساني ديكة، دةبنة ثةرسنت بؤ مرؤظةكانء هاوبةشي ثةرستين خوايي دةبن. بؤية ثَيويستة لَيياندووربكةوينةوة ،ضونكة هةواو ئارةزووي مرؤظةكان جياوازن ،ئةطةر زةويء ئامسانةكانء ئةوانةي لةنَيوانياندان بدرَينة بةر هةواو ئارةزووي مرؤظةكان ،واتة :هةواو ئارةزووي مرؤظةكان حوكميبكةن، ئةوا زةويء ئامسانةكانء ضي لةنَيوانياندا هةن خراثدةبنء تَيكوثَيكدةدرَين بةسةريةكداو لةناودةضن ،دةي كةواتة ثَيويستة ثشتيانتَيبكةينء روو لةخواي بةديهَينةرمان بكةين ،ضونكة ذياني مرؤظةكان لةوردوخاشييةوة هةتا طةورةء زةبةالحييةوة رَيكدةخات بةبَيبضووكرتين َ هةلة،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
81
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا
وةك ضؤن لةم طةردوونة طةورةيةدا رةنطيداوةتةوة. دواي ئةم هةموو بريكردنةوانةو بريكردنةوةي زياتر، خةريكة وادةكات كانياوي باوةِرمان بةلَيشاو دةمارةكامنان بتةقَينَيت ،بؤية خواي طةورة ضارةسةرةكةمان بؤ دةنيرَ َيت تا ببينة مرؤظي راستةقينة ،ضونكة َ دلسؤزي لةخؤماندا بؤ دؤزينةوةي خواي خؤمان بةديدةكات ،بؤية ثَيماندةفةرموَيت َبلينَ : (أشهد أن ال إله إال اهلل) :كةواتة دواي دروستبوونيدلنيايي َ ترؤثي َ لةدلةكامنانداو ضةسثاندني حةقيقةتي َ لةدلء دةروومناندا ،خواي طةورة تةنها ثةرسرتاو َ َ داوامانلَيدةكات بةدةمء زارو دانةكامنانةوة بيليني تا ثريشكي جةستة بةتةواوي بداتء رووناكي خؤي وةك نورَيكي فريشتة ئاسا لةلةمشاندا َ هةلبكاتء تةواوي جةستة والَيبكات هةست بةضَيذي وشةكاني (ال إله إال اهلل) بكات ،تا دلنيايي َ وايلَيدَيت دةروونء ناخي مرؤظةكان ئاراميء َ بالي بةسةردادةكَيشَيتء مرؤظبووني خؤي بةرجةستدةكات. ثاش ئةمانة كة مرؤظ خؤي بؤ ئامادةدةكات لةخةياألء هزريدا تا كةي؟ هةتا كاتَيك خواي طةورة ثةيامةكاني خؤي بطةيةنَيت. بةكي دةدات، باشة خواي طةورة ئةم ثةيامانةي خؤي َ تا مرؤظةكان لَييوةربطرن؟! بةفريشتةكاني خؤي دةدات يان بةمرؤظَيك لةئَيمة؟ ئاخر ض كةسَيك لةمرؤظةكان ئةم ثةيامة وةردةطرَيت؟! ض كةسَيك دةتوانَيت ئةم ثةيامة قورسء كاريطةرة رابطةيةنَيت؟! كي بتوانَيت ئةم مرؤظةكان لةثاش ضاوةِروانيي ئةوةي َ ثةيامانةيان بةِراسيتء دروسيت ثَيبطةيةنَيتء لةم نةزانيء نةفاميية دةريانبهَينَيت! ثاش بريكردنةوة يةك لةدواي يةكةكاني مرؤظةكان بؤ دؤزينةوةي رَيطةي بةديهَينةريان، ويستيان رَيطةي تايبةتيي خؤيان بطرنةبةر بؤ طةيشنت بةشَيوازي ئةم ثةرستنةَ ، بةالم خواي طةورة َ مؤلةتينةدانء ثةيامنيرَ ةكاني خؤي لةسةرزةوي َ بالوةثَيكردنء يةك لةدواي يةك بؤ مرؤظةكاني ناردن ،بؤية زانسيت خواي َ لةطةل ثَيويستيي طةورة كةخؤي بِرياري لةسةردابوو، قؤناغةكاني مرؤظايةتي ،واي ثَيويستدةكرد كؤتا بةناردني نيرَ راواني خؤي بهَينَيت لةسةر زةويء بةرنامةيةكي طشتطريي جيهاني بؤ ماوةي ئةو سةدةي كة طوزةريكرد لةطةأل ئةو سةدانةي كة ماون تا قيامةت ،كؤتا نيرَ راوي خؤي بؤ سةرزةوي نارد كة َ كاملرتين بةرنامةو ثةيِرةوو ثرؤطرامي تؤزي َ مرؤظايةتي بوو ،ئةمةيش بريي مرؤظةكاني َ ئالؤزكرد كة بؤضي دةبَيت كؤتاييثَيبهَينرَيت ،بةلاَ م بريكردنةوةء تيرَِاماني زياتر خستنية ئةو ئةجنامةي كةي دةبَيت ذيان هةر ئاوا رَيضكةيةكي تةقليدي بطرَيتةبةر؟! ئةي سنووري ئةم ذيانة دةبَيت ضي بَيت ،كاتَيك ناتوانرَيت بةختةوةريي تةواوي تيادا وةدةستبهَينرَيت؟! كاتَيك ناتوانرَيت 82
نةخؤشيء ناخؤشيء قةزاو َ رببكرَيت؟! بةال لةناوبربَيتء بن ِ بؤية ديسانةوة مرؤظايةتي باوةِريثَيهَيناو خؤي لةِرووي جةستةييء َ عةقليء رؤحييةوة بؤ ئامادةكرد ،ئةو كات ثاش ئامادةيي مرؤظةكان بؤي ،خواي طةورة بةمرؤظةكاني فةرموو َبلينَ : (أشهد ّأن حم ّمدا رسول اهلل) :مرؤظةكان شايةتيبدةن موحةممةد ( )hثَيغةمبةري خودايةو نيرَ راوو ثةيامطةيةنةري خواية بةمرؤظةكانء ثةيامةكاني لَيوةربطرن. خواي طةورة دةفةرمووَيت :موحةممةد ( )hنوَينةري راطةياندني فةرمانةكاني خواية لةسةرزةوي، هةندَيك لةمرؤظةكان ئةم بريةيان بؤ دروستدةبَيتء َ دةلينَ :باشة خواي طةورة بؤضي نوَينةري راطةياندني فةرمانء راسثاردةكاني داناوة لةسةرزةوي؟ بؤضي خؤي راسثاردةو فةرمانةكاني راستةوخؤ بةمرؤظةكان بةطشيت رانةدةطةياند؟! بؤضي نايةوَيت ئَيمة ببينَيتء ئَيمةيش ناتوانني ئةو ببينني؟! لةكاتَيكدا خوداية تؤ دةفةرموويت: من بةبةزةييرتيين بةبةزةييةكامن ،ئاخر بةزةييت ئاوا نيشاني ئَيمة دةدةيت كة ناتوانني تؤ ببينني؟! لةكاتَيكدا تؤ خاوةنء طةورةمانيء ئَيمة ناتوانني سةيري طةورةيي لةبينيين تؤدا بكةين؟!. ليرَ ةدا خواي طةورة نورَيك دةخاتة ناو بريو هزرمانةوة، ضونكة بةِراسيت بةشوَيين هيدايةتدا دةطةِرَيني. ثَيماندةفةرموَيت :مرؤظةكان ئةطةر دةتانةوَيت دةسةلاَ تي منتان بؤ دةربكةوَيت ،سةيري سةرزةوي بكةنء كؤمةلَيك َ َ بةلطةو نيشانةي رووني لَييوردبنةوة ،ضونكة تَيداية بؤ تَيطةييشتووان ،يان دةفةرموَيت :سةيري خودي كؤمةلَيك َ َ بةلطةو نيشانةي خؤتان بكةن كة لةخؤيشتاندا َ َ طةورةيي خواتان بؤ دةردةكةويت ،يان دةفةرمويت: لةئامسانةوة رزقتان بؤ ئةنيرَ م. سةيري نيشانةو َ بةلطةكاني دةسةآلتء تةنهايي خوا بكةء لةم طوفتارةي وردبةرةوة ،بؤضي دةفةرموَيت لةئامسانةكانةوة رزقتان بؤ ئةنيرَ م؟! تا زياتر بريبكةيتةوة بؤ دؤزينةوةي راسيت ،زياتر راستييةكانت بؤ ئاشكرادةبَيت. ثاشان خواي طةورة ثَيماندةفةرموَيت :بةبينيين من ،هةموو مرؤظةكان طوَيِر َ ايةليء فةرمانبةرداريم َ ناتوانري مرؤظة راستطؤو ضاكةكان دةكةن ،بةو جؤرة َ َ َ لةضةثةلء نةخؤشةكان جيابكرينةوة ،ئةو كاتة كةسانيك بؤ خؤشطوزةرانيي ئامادةكراوي من بةِرَيطةوةدةبن كة شياوي ئةوةننيَ ، بةلكو من ئةمةوَيت ئَيوة تاقيبكةمةوة تا كي لةمرؤظةكان دةبَيتة بةندةي سوثاسطوزاري منء بزامن َ فةرمايشتء ياساكاني من بؤ مرؤظايةتي بةجَيدةطةيةنَيت؟ دواي ئةم بريو ئةو بريانة ،بريكردنةوة بؤ رزطاربوون ،خواي طةورة ديسانةوة رووناكيي خؤي بؤ هزريان دةنيرَ َيتء بؤيان رووناكدةكاتةوةء رَيِرةوةي َ دةستبةجي ئةقليان ئةوكات َ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا
تةجيء بووني نيرَ راوَيكي وةك خؤيان بؤ دةبَيتة بؤيان دَي َ ثَيويستييةكي حةمتي ،ئةوكات تةواوي ئامادةيي خؤيان نيشاندةدةن ،بؤية خواي طةورة دةفةرموَيت :ئةي مرؤظةكان َبلينَ : (أشهد ّأن حم ّمدا رسول اهلل) :خواي طةورة بةمرؤظةكان دةفةرموَيت :بةزوبانةكانتان هةستة نةطريساوةكةي ناختان ئاشكرابكةن ،تا ضَيذةكةي بةهةموو جةستةدا بلاَ وبَيتةوةء نةبَيتة هؤكاري لةناوبردني جةستة ،وة ببَيتة هؤي دروستكردني هاوسةنطييةك تا َ دل بتوانَيت دروستيبكات ،ضونكة ئةندامةكاني جةستة َ قبوليناكةن كة يةكَيكيان لةضَيذي ئةو رستةية بَيبةشبَيت ،وةك شاخةكان ضؤن ناتوانن ئةركي وةرطرتين بطرنة ئةستؤء بةوةرطرتين وردوخاشدةبن ،مرؤظةكانيش بةتاكة ئةندامَيك ناتوانن َ هةليبطرن ،ئةطينا سةريانلَيتَيكدةضَيتء سةرطةردانء َ مالوَيران دةبن ،ئةطةر ئةندامةكان وةريانطرتء هةندَيكيان بَيبةشبوون لةو رستة بةماناو ناوةرؤكة ،ئةوا حةسادةت دةكةوَيتة ناو ئةندامةكاني لةشء دوذمنايةتي لةناخي ئينساندا دروستدةبَيتء مرؤظةكة بةرةو تياضوون دةبات. ثاش ئةوة هةندَيك لةمرؤظةكان تاقةتنايانطرَيت ،كة تةنها َ خةياليء جَيبةجَينةكردني كاريان ببَيتة كارَيكي فيكريء َ لةحالي واقيعدا ،وة ثاشان خواي طةورة ئةوةي فيرَ يبوون هةم وةك تاقيكردنةوةء يةكَيك لةتاقيكردنةوة طةورةو باشرتين فيلتةرةكان كة بؤ جياكردنةوةي مرؤظةكاني داناوة ،هةروةها هةم وةك ضَيذَيكي مرؤظيانة بةماناي مرؤظبوون ،بةمرؤظةكاني دةبةخشَيت ،كة بةمرؤظةكان بةطشيت دةفةرموَيت :ئةي مرؤظةكان ،مرؤظ واتة :كردارو بةردةوامبووني َ جولة ،بةم شَيوةية خواي مةزن مرؤظةكان رادةثةِرَينَيت تا باشرتيين باشرتينةكان ،لةِرووي كرداريانةوة دةربكةون ،ضونكة يةكخواثةرسيت لةِرووي تيؤرييةوة بةدينايةت تا نةبَيتة كردار ،هةروةها سيفةتي مرؤظةكانيش لةم طةردوونةدا ،واتة َ جولةو كردار .كاتَيك خواي طةورة رايدةطةيةنَيت :كة ئَيمةي لةسةر ئةم شَيوازو َ شكلة جةوهةريية دروستكردووة ،كةواتة ئةو فةرمانانةي كة بؤمان دادةبةزَينَيت ثَيويستة بؤ جؤري ئَيمة بَيت ،نة زيادبَيت لةتوانامان دةربضَيتء نة كةميشبَيت كة تةوةزةلةكان بتوانن بةئاساني جَيبةجَييبكةن ،كةواتة حةقيقةتي يةكخواثةرسيت بؤمان روندةكاتةوة كة يةكخواثةرسيت ئَيستا دامةزراوة ،بةلاَ م كردارييةكةي كوا؟! دواي ئةم بريانةو بريكردنةوة لةسةر ئةمة ،مرؤظةكان ئةو بريةيان بؤ دةضةسثَيت كة دةبَيت يةكخواثةرسيت بةجَيبةجَيكردني كرداري بَيت ،ثاش ئةوة خواي ثةروةردطار دةفةرموَيت: (حي على الصالة) :ئةي ئةوانةي باوةِرتانهَيناوة،ئَيستا كاتي ئةوة هاتووة لةباوةِرةكةتان جارَيكيرت تاقيبكرَينةوةو ضَيذي يةكخواثةرسيت زياتر بكرَيت َ لةدلء دةرووني مرؤظةكاندا ،ثاش ئةم بانطكردنة بؤ نوَيذ،
هةندَيك لةوانةي كة باوةِريانوةرطرتووة َ دةلينَ :باشة خواي طةورة بؤضي لةنوَيذ دةدوَيتء ئَيمة بؤ نوَيذ بانطدةكات؟! بؤضي ئازاري ئَيمة دةداتء نوَيذمان لةسةر فةرزدةكات؟! نوَيذ ض واتايةكي بؤ خوا ثاشان بؤ ئَيمة تَيداية؟! كة بريدةكةينةوةء زياتر تَيدةفكرين لةذياني ئةم دنيايةدا، دةبينني مرؤظةكان ثَيويستييان بةيةكَيك هةية لةذياني ئةم دونيايةدا كة بةرنامةيةكيان بؤ دابِرَيذَيت كة بتوانَيت بةردةواميي بةذياني مرؤظةكان بداتَ ، بةالم ئةو كةسة دةبَيت مرؤظ بَيت؟! نةخيرَ ،ثَيويستة ئةوكةسة كةسَيك بَيت بةدةر لةمرؤظء طةورةترو بةرزتر لةمرؤظء بةديهَينةرو ضارةسازي مرؤظ بَيت نةك مرؤظ خودي خؤي بَيت .بؤضي دةبَيت وابَيت؟! ضونكة هةموو مرؤظةكان جياوازنء ئينجا هزري مرؤظةكان بةرةبةرة طةشةدةكات ،ضونكة هةندَيك جار هزري َ هةلةي هةندَيك مرؤظ دةبَيتة تَيكداني شريازةي ذياري َ كؤمةلطة ،وةك ضؤن فةلسةفةكاني سوكراتء ئةفالتونء ئةرستؤ ...تاد .كاتي خؤي َ لةضلةثؤدا بوون ،بةلاَ م ئَيستا طالتةتثَيياندَيتَ ، دةياخنوَينيتةوة َ دةلَييت :ذياني مرؤظةكان دةبَيت بةو قؤناغةدا رؤيشتبَيت؟! كةواتة ليرَ ةدا بةوةرطرتين بةرنامةي بريي مرؤظةكان بؤ رَيكخستين كاروباري دونياو بةردةوامبووني رةوِرةوةي ذيان ،دةبَيتة هؤكاري دووركةوتنةوة لةهزري مرؤظةكان بؤ ذيان ،ضونكة هةموو َ َ كؤمةلطةدا جاري ثيادةكردني ئةم هزرة ضينايةتي لةناو دروستدةكاتء هةندَيك دةكات بةكؤيلةي هةندَيكيرتو هةندَيك دةكاتة سةرمايةدارو هةندَيك دةكاتة مشةخؤر، بةم شَيوازة مرؤظايةتي ناشرييندةكةنء ماناي مرؤظبووني مرؤظايةتي بةخراثرتين شَيوة لةكةداردةكةن ،ثاشان ئةطةر مرؤظانَيك بةرنامة بؤ تةواوي ذياني مرؤظةكاني سةرزةوي دابِرَيذَين ئةوا ئةو كاتة ئةم مرؤظانة بريؤكةيةكيان بؤ هات، َ لةطةل بريؤكةي ئةوانيرت ثَيدةكةنء دووبةرةكيء جةنطي ملمالني لةناو مرؤظةكاندا دةستثَيدةكات وةك ضؤن َ بةرنامةطةلَيكي وةك شيوعيء ماركسيزمء سيكؤالريزم.. تاد .دةكةونة طياني يةكرتيء شريازةي مرؤظايةتييان شَيواندووةو توشي داِرماني زياترو زياتري دةكةن ،بؤية لةئةجنامي ئةم بريكردنةوانةدا ئةو باوةِردارانة بؤيان دةردةكةوَيت كة ثَيويستة هةموو مرؤظةكان زةبووني كةسَيك بنب لةبةرضاوي هةموواني ديكةدا ،تا يةكسانيي لةنَيوان مرؤظةكاندا بلاَ وبَيتةوةو هيضكةس خؤي بةطةورة نةزانَيتء بةسةر كةسانيرتدا خؤي نةسةثَينَيت ،وة ثَيويستة ئةو كةسة بةدةر لةمرؤظء دةسةلاَ تي زؤر زؤر رتؤيشتووتربَيت تا مرؤظةكان نةتوانن بكةونة بةهَيزو دةس ِ دذايةتيكردني ،بؤية ثاش بريكردنةوة بؤيان دةردةكةوَيت َ بةل َي ئةوة تةنها نوَيذة وا لةمرؤظةكان دةكات زةبووني بةردةم خوايان بكات بةبةرضاوي هةمووانةوةو بةو كردارة مرؤظةكان ئةبَيت بؤ مرؤظايةتي يةكسانبكات ،ئةمة ضؤن روودةدات؟ وةرن باسةيري نوَيذ بكةينء بزانني ضي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
83
واتاو مةبةسيت بانطدان لةئيسالمدا
دةبينني؟ دةبينني لةنوَيذدا راوةستاني مرؤظ بةبَيقسةكردنء خواردنء فيشقياتء خؤبةزلزانني ،رووةو شوَينَيكة كة نادياريي زياتر هيضيرتي تَيدا بةديناكرَيت ،وةستاوةو فزةناكات ،ثاشان كة ركوع دةبات ،دةبينني ئةو مرؤظة بةرزترين شوَيين كة سةريةتيء زؤر بةِرَيزة دةيباتة يةك َ لةطةل عةورةتي! ثاش ئةوةو بةئةدةبَيكي زؤر ئاست سةرجنِراكَيشةوة بةردةوامدةبَيتء ديسان كارَيكيرتي سةرجنِراكَيشرت ئةجنامدةدات ،ئةويش سوجدةكانة! دةبينني ئةم مرؤظة بةرزترين شوَيين خؤي لةزةوي دادةنَيت! بطرة بةِرَيزترين شوَيين بةوثةِري ئةدةبةوة دةباتة خوارةوة بؤ سةرزةوي! ئاخر ئةمة ضؤن كاريطةريي لةزةبوونيي مرؤظةكاندا دروستناكات بؤ خواي طةورة؟! كةواتة ليرَ ةدا بؤي دةسةملَيت َ بةل َي ئةوة نوَيذة مرؤظ ناضاردةكات بؤ مرؤظايةتي قورباني بداتَ ، بةل َي ئةوة نوَيذة وادةكات مرؤظ مرؤظبووني خؤي بؤ دةركةوَيت ،هةموو مرؤظةكان والَيدةكات ملكةضي يةك كةس بن كة زؤر زؤر لةمرؤظ طةورةترو بةدةسةلاَ ترتة. كةواتة ثاش بريكردنةوة َ دلسؤزانةكاني مرؤظ بؤ دؤزينةوةي حةقيقةت ،بؤي دةردةكةوَيت َ بةل َي ثَيويستة َ لةدليدا دةضةسثَيتء لةشي نوَيذبكةين ،بةم شَيوةية َ ئارةزووي ئةجنامداني دةكات ،كةواتة لةدليدا جَيطريدةبَيت نةخيرَ نوَيذ بارنيية بةسةر مرؤظة ثةيامدارةكانةوة كة خواي مةزن لةسةر مرؤظة باوةِردارةكان واجبيكردووة، َ بةلكو طةورةتريين بةخششء نيعمةتةكانييةتي بةسةر مرؤظة باوةِردارةكانةوة تا لةذةنطي فيزو لةخؤباييبوونء خؤبةطةورةزانني بةسةر كةسانيرتةوة ثاكيانبكاتةوة ،ثاش جَيطريبووني ئةم راستيية لةناو َ دلي مرؤظة باوةِردارةكاندا، ئةو كاتة خواي طةورة ثَييدةفةرموَيت: (حي على الصالة) :وةرة بؤ نوَيذو نوَيذةكةتبةئةجنامبطةيةنةو مرؤظبووني خؤت بسةملَينة ،مرؤظة َ خؤشحالييةوة وةك تامةزرؤيي باوةِردارةكةيش بةوثةِري َ هةنط بؤ باشرتين طولي باخضةيةك ،دةِروات بؤ بةجَيطةياندني نوَيذ بؤ خواي طةورة. َ َ ينَ كؤمةلَيك لةمرؤظة باوةِردارةكان دةل : ثاش ئةمةيش باشة ئَيمة ئةطةر نوَيذمانكردو بةردةوامبووين بةم كارةوة سال لةدواي َ َ سال كة ئاماجني ديارنيية ضيي لَيبكةين! لةو كاتةدا خواي طةورة دةفةرموَيت: (حي على الفالح) :ئةي مرؤظي خاوةن ثةيامء بةرنامةئةمة رَيطةي سةركةوتنء بةختةوةربوونة كة دةتوانَيت تؤ تيرَ بكات ،تةنها كارَيكة كة دةتوانَيت بةري تةماعة دنياييةكانت بطرَيتء قيامةت بكاتة َ مةلبةندي ثاداشيت تؤ ،ضونكة ئةم رَيطةي سةركةوتنةي كة تؤي بؤ بانطدةكةم َ مةنزلَيكي طةورةي بَيحسابي لةثشتة! َ ثاشان مرؤظةكان َ مةنزلَيكي طةورةمان دةلينَ :ئَيمة بؤ ئامادةكراوة كة نوَيذ دةمانطةيةنَيتة ئةو سةركةوتنة! 84
ئةوكات هةندَيك لةمرؤظةكان بةردةوامي بةمة دةدةنء هةندَيكيرتيان بةمة رازينابنء دةروونيان ثاكرتو خاوَينرتةو رَيطةيان بؤ رووناكرتكراوةتةوةو َ دةلينَ :ئَيمة تةواو، تةنها ئةوةندة بةدةستبهَيننيء بةس ،بةلاَ م هَيشتا ئَيمة ناتوانني زياتر نزيكبني لةخواي خؤمانةوة ،بؤية َ دةلينَ : ئَيمة دةمانةوَيت لةم رَيطةي سةركةوتنةدا طةورةتريين سةركةوتنمان دةستطريبَيت! ثاش بريكردنةوة لةم بابةتانةو بةردةوام بريكردنةوة لَييان ،خواي طةورة دةفةرموَيت: (حي على الفالح) :ئايا سةركةوتين سةركةوتنتاندةوَيت؟! دة باشة ئةي مرؤظةكان ئامادةبنء يةكطرتووبن، خؤتان طورجبكةنةوة ،ضونكة بةربةسيت طةورةتر دَيتةِرَيتان ،تةنها ئَيوة بةيارمةتي منء بةثةيامي منء بانطةوازي ئَيوة بؤ ثةيامةكةي من ،ئةتوانن بةسةر ئةم بةربةستانةدا َ زالنب ،وة ماندووبونَيكي زؤر زياتري دةوَيت، خواي طةورة ثَيياندةفةرموَيتء بانطةوازدةكات بةفةرز بةسةر هةندَيكيانةوةء دةفةرموَيت: (اهلل أكرب) :طةورةيي خوا لةناوضةكةتاندا رابطةيةننلةهةموو بوارةكاني ذيانداو داواي (اهلل أكرب) راستطؤيانة بكةنء نةوةيةكي ثةروةردةكراوي ئةم بانطةوازي (اهلل أكرب) َ دوودلي ،تا ة دروستبكةن ،سةداتان بةرزبَيت بةبَيرتسء جيهان بةدةنطي زرنطانةوةي (اهلل أكرب) بةهؤش خؤيدا دَيتةوة! تا بتوانَيت ئةو (اهلل أكرب)ةي ئَيوة دةيكةن تاغوتةكاني تاريكي بشكَينَيت ،هةموو دروستكراوةكاني زةويء ئامسانةكان لةترسي ئةو دةنطة زولاَ َلء بَيطةردةدا خؤيان لةذةنطي بَيدةنطيي نةفامةكاني رووي زةوي ثاكبكةنةوة ،ثاشان خواي طةورة دةفةرموَيت َبلينَ ء ئيشبكةن بؤ: َ اهلل أكرب :دةبيت ئةو نةوة ثةروةردةكارةي بانطةوازي(اهلل أكرب) تةواوي جيهان بطرَيتةوة بةبانطةوازةكةيانةوة، ئةم نةوةية ثَيويستة بتوانَيت رووناكيي ئةو هَيزةي كة خواي طةورة داوييةتي بة (اهلل أكرب) يان ئةو رووناكييء هَيزةي (اهلل أكرب) لةخؤيطرتووة تاغووتةكاني زةمان لةناوبباتء ملكةضي فةرمانةكاني (اهلل أكرب)يان بكات. ثاشان تةنها ئةمة بةسنييةء ديسانةوة دةبَيت بةردةوامنب لةبلاَ وكردنةوةي يةكخواثةرسيت بةتةواوكردني: (ال إله إال اهلل) :بةم شَيوةية خواي طةورة يةكخواثةرستييخؤيء بانطةوازكردن بؤي لةجيهاندا بلاَ ودةكاتةوةو جيهان ثِردةكات لةسةداي ذيانء نوَيبوونةوة ،ثاشان خواي طةورة بةئيزني خؤي ئةم نةوة يةك لةدواي يةكانة برةوثَيدةدات تا ئةو رؤذة دياريكراوة دَيت كة خؤي بِرياري لةسةر داوة ،بةم شَيوةية زةويء ئامسانةكان رةونةقي جوانيي (اهلل أكرب)يان تَيدادةدرةوشَيتةوةو مؤري يةكخواثةرستيي (ال إله إال اهلل) بةشَيوةيانةوة دةردةكةوَيتء هةموو رؤذَيك زيندوودةبنةوة تازةتر لةِرؤذاني ديكة. وآخر دعوانا أن احلمد اهلل رب العاملني.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟ موحةممةد مةال مةمحود تاوطؤزي نوشتة (روق��ي��ة) :بريتيية ل��ةو دوع���او زيكرانةي كةثَيغةمبةر ( )hبؤ نةخؤش كردوونيء بةهؤيانةوة ل��ةخ��ودا ث���اِراوةت���ةوة ب��ؤ ض��ارةس��ةرك��ردن��ى نةخؤش، ياخود بؤ خؤثاراسنت يان بؤ ثةناطرتنى موسولمَ انان لةهةر جؤرة بةآلو ناِرةحةتييةك. لةمِرؤدا قسةوباسي زؤر دةربارةى نوشتةو حوكمء م��ةرج��ةك��ان��ى دةك��رَي��ت ،ث��رس��ي��اري زؤر ل��ةب��ارةي��ةوة دةك� َ ��ري ،بؤية بةثَيويستمانزانى ئ��اوِرَي��ك ل��ةم ثرسة َ بدةينةوةو هةلوَيستةيةكي لةسةر بكةين ،بةو هيوايةى مايةى بةرضاوِروونيى خوَينةران بَيت. جا بؤئةوةي َ وةالمَيكي راستء دروستء شةرعيمان لةسةر ئ��ةم باسة دةستبكةوَيت ،دةضينة خزمةتي ضةند فةرموودةيةكى ثَيغةمبةرى ثَيشةوامان (،)h ثاشانيش فةتواي زانايان ،تاوةكو بزانني ئاخؤ ئةم شتة هيض بنةمايةكي شةرعيي هةية؟ ياخود كارَيكى حةرامةو هةر لةخؤِرا هَينراوةتة ناو كولتورو نةرييت موسولمَ انانةوة؟ بؤ بةرضاوِروونييش سةرةتا ضةند فةرموودةيةك لةسةر نوشتةكردن َ نةقلدةكةينء دواتريش فةتواو بؤضوونى زانايانى رةسةن لةسةر باسةكةمان دةخةينة ثَيش ضاو. َ بةلطةى دروستىء شةرعييةتى نوشتة: ريازيبَيت) -1داي��ك��م��ان ،خ��ات��وو عائشة (خ��وا لَي ِ انِإَذا ْ َ َ دةفةرموَيتَ « :أ َّن َر ُس َ ول اللهَِّ (َ )hك َ اشَتكى َنف َث ات َوَم َس َح َع ْن ُه ِبَيِدِه َفَل َّما ْ َعَلى َن ْفِسِه ِب مْ ُ اشَتَكى الَع ِّوَذ ِ يه َطِف ْق ُت َأ ْنِف ُث َعَلى َن ْفِسِهِب مْ ُ ات الَع ِّوَذ ِ َو َجَع ُه الَِّذي ُت ُوفيَِِّف ِ الَِّت�يِ� َك� َ �ح ِبَيِد ال� َّ�ن�ِب�يِ ِّ (َ )hع ْن ُه».1 �س� ُ �ان َي ْنِف ُث َوَأ ْم� َ وات��ة :ثَيغةمبةر ( )hهةركاتَيك نةخؤشبكةوتاية سورةتةكاني (قل هو اهلل أحد ،قل أعوذ برب الفلق، ق��ل أع���وذ ب��رب ال��ن��اس)ـ��ي دةخ��وَي��ن��دء ف��ووي��دةك��رد بةدةستةكانيداو ثاشان دةسيت بةجةستةيدا دةهَينا، بةآلم كاتَيك طةيشتة ئةو ئازارةي كة تَييدا وةفاتيكرد، من ئةو سورةتانةم لةبري ئةو دةخوَيندء دةستمدةهَينا بةسةر جةستةيدا. ريازيبَيت) دةفةرموَيت: -2عةويف كوِري ماليك (خوا لَي ِ
“لةسةردةمي نةفاميماندا دوع��او نوشتةمان دةكرد، بؤ ئةم مةبةستة ضووينة خزمةتى ثَيغةمبةر ()hو ثَيمانوت :قوربان ئةى تؤ ضي دةفةرمويت سةبارةت ب��ةو نوشتانةى س��ةردةم��ى ن��ةف��ام��ي؟ ثَيغةمبةريش اعِر ُ الرَقى ( )hفةرموويْ « : سِب ُّ ضوا َعَل َّى ُرَقا ُك ْم َال َب ْأ َ 2 َما مَ ْ يه ِش ْر ٌك» .واتة :نوشتةكانتامن بؤبهَينن با ل َي ُك ْنِف ِ سةيريبكةم ،ئةطةر لةباسي هاوبةشثةيداكردن بؤ خواو بتثةرستيدا نةبَيت -وةك ثةناطرتن بةكةعبة ،ياخود بةناوي جنؤكةو ثةريء شةيتانء هاوشَيوةكانيانةوة- ئةوا هيض خراثةيةكي تَيدانييةو دروستة. َ ريازيبَيت) دةفةرموَيت“ :خالَويةكم -3جابر (خوا لَي ِ هةبوو نوشتةيدةكرد بؤ ئةو كةسانةي كة دووثشك دةي���ط���ةس�ت�ن ،ث �َي��غ��ةم��ب��ةر ( )hه����اتء خ� َ �ال��ؤي��ش��م ثَييوت :قوربان تؤ رَيطريتكردووة لةنوشتةكردن3ء منيش نوشتة بؤ ئ��ةو كةسانة دةك��ةم كة دووثشك اع اسَت َط َ دةيانطةزَيت .ثَيغةمبةر ( )hفةرموويَ( :مِن ْ ِم ْن ُك ْم َأ ْن َي ْنَفَع َأ َخا ُه َف ْلَي ْفَع ْل)” .4واتة :هةركةسَيكتان ضةندة دةتوانَيـت سوود بةبراكةي بطةيةنَيت ،ئةوا با درَيغينةكاتء سووديثَيبطةيةنَيت. ئيمام بةيهةقى لةِراظةى ئةم فةرموودةدا دةفةرموَيت: «َوفيِ َذل َ َ ٌ َ َ َّ ُ َّ َ ْي َوَرَد َعِن ُّ الرَقى َأ ْو َع َّما فيِ ِك َداللة َعلى أن كل نه ٍ فِم ْن ُرَقى َأ ْهِل ِّ ْر ُ َم ْعَنا ُه َفِإ مََّ الش ْرِكَ ،فَق ْد نا ُهَوِف َ يما ال ُيعَ ون ِش ْر ًكا َواللهَُّ َأ ْعَل ُم» .5واتة :ئةم فةرموودةية َ َي ُك ُ بةلطةية لةسةر ئةوةى كة هةر رَيطرتنَيك لةنوشتةكردن ،ئةو نوشتانة دةطرَيتةوة كة ناشةرعنيء بَيباوةِران دةيكةن. وة لةم فةرموودةيةوة ئةوةيشمان بؤ رووندةبَيتةوة كة نوشتةكردنى كةسانى بَيباوةِريش بؤ موسولمَ انان دروستة ،بةو مةرجةى نوشتةكة دووربَيت لةشريكء خ��وراف��ات ،ه����ةروةك ع��ةم��رةى كضى ع��ةب��دوِرةمح��ان ْد الرَّحمْ َِنَ :أ َّن َأَبا َب ْك ٍر دةيطيرََِيتةوةَ« :ع ْن َع ْمَرَةِب ْنِت َعبِ يق َد ََ الص ِّد َ ُود َّي ٌة �ي َت ْشَتِكيَ ،وَيه ِ ِّ خ��ل َعَلى َعِائ َشَة َوِه� َ للهَّ 6 ْ َ َ َ َت ْرِقيَها ،فق َ اب ا ِ » .واتة: ال أُب��و َبك ٍر :ا ْرِقيَها ِبِكَت ِ ئةبوبةكر ضوو بؤ الى خاتوو عائيشة كة نةخؤشبوو، ئافرةتَيكى جولةكةيش نوشتةى بؤ دةكرد ،ئةبوبةكر فةرمووى :بةئايةتةكانى قورئان نوشتةى بؤ بكة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
85
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
دووبارة عةمرة دةيطيرََِيتةوة“ :عن عمرة :عن عائشة أن رس��ول اهلل ( )hدخ��ل عليها وام��رأة تعاجلها أو ترقيها .فقال :عاجليها بكتاب اهلل” .7واتة :ثَيغةمبةر ( )hضوو بؤ الى خاتوو عائيشةو ئافرةتَيك نوشتة ياخود ض��ارةس��ةرى بؤ دةك��رد ،ثَيغةمبةريش ()h فةرمووى :بةقورئان ضارةسةرى بؤ بكة. ئ��ةم دوو ف��ةرم��وودةي��ة ب� َ �ةل��ط��ةن ل��ةس��ةرئ��ةوةى كة نوشتةى كةسانى يةهودىء بَيباوةِر درووستة ،بةو مةرجةى نوشتةكةيان باشء شةرعى بَيت ،هةروةك ئةبوحاتةم دةفةرموَيت“ :قوله ( :)hعاجليها بكتاب اهلل ،أراد :عاجليها مبا يبيحه كتاب اهلل ألن القوم كانوا يرقون يف اجلاهلية بأشياء فيها شرك فزجرهم بهذه اللفظة عن الرقى إال مبا يبيحه كتاب اهلل دون ما يكون شركا”.8 ل� رََي�ةدا ئ��ةوةم��ان ب��ؤ روون��دةب �َي��ت��ةوة ك��ة ثَيغةمبةر ( )hرَيطري لةنوشتةي ئةو بَيباوةِرانة كردووة كة نوشتةكةيان ناشةرعييء ج��ادوو َ فال ب��ووة ،ضونكة َ ربياردان َ هوكارَيكن َ ئةو نوشتانة َ بو خواي بو هاوةل ِ بَيهاوتا ،ئةطينا رَيطةيداوة بةنوشتةي موسولمَ انة ض��اك��ةك��ارةك��ان -ت��ةن��ان��ةت ن��وش��ت��ةى ب�َي��ب��اوةِران��ي��ش ئةطةر شةرعيي بَيت -ه���ةروةك ل��ةم ف��ةرم��وودةي��ةدا موسولمَ انانى َ هةلناوة لةسةر سودطةياندن بةيةكرتى بةهؤى دوعاو نوشتةكردنةوة. َي�َي��ت��ةوة: يرازي��ب �َي��ت) دةي��ط� رَِ -4ئ��ةن��ةس (خ���وا ل �َي� ِ للهَّ ��ص َر ُس� ُ ��س َق َ “ع� ْ الر ْقَيِة َ ��الَ :ر َّخ َ ��ول ا ِ ( )hفيِ ُّ �ن َأَن ٍ 9 ِم َن ا ْلَعينِْ َوالحْ ُ َمِة َو َّ الن ْمَلِة” .وات��ة :ثَيغةمبةر ()h رَيطةيثَيداين نوشتةبكةين بؤ ئةوكةسةى كة ضاوى ثيس ثَيكاويةتىء بؤ كةسَيك كة ذةهرى خواردبَيتء بؤ ئةو كةسةيش كة جةستةى كَيمي لَيدةهات. -5ع���ةم���رى ك������وِرى ش���وع���ةي���ب ل��ةب��اث�يري��ي��ةوة دةيطيرََِيتةوةو دةفةرموَيت“ :ثَيغةمبةر ( )hضةند وش��ةي��ةك��ى ف� رََي�دةك��ردي��ن ل��ةك��ات��ى ت��رس��ان ل��ةخ��ةودا َ بيانلَيني ،فةرموي :كاتَيك يةكَيكتان لةخةودا ترسا، للهَّ للهَّ با َ �س�ِ�م ا ِ َأ ُع� ُ ات ا ِ َّ ات ِم ْن ام ِ ��وذ ِبَكِلَم ِ الت َّ بلَيت(ِ :ب� ْ ات َّ َغ َ ني َوَأ ْن الشَي ِ ضِبِه َوِعَقِابِه َو َش ِّر ِعَب ِ ادِه َوِم ْن َهَمَز ِ اط ِ يُ ون)”. حَ ْ ض ُر ِ عةبدول َ َ َ لةمندالةكانى الى كوِرى عةمر-يش هةريةك ك��ات �َي��ك ب� َ ��ال���غ���دةب���وون ئ���ةم زي���ك���رةي ف� رَ �َي�دةك����ردن، َ مندالء بَيئاوةزبوونايةو زيكرةكةيان ئةوانةيشي كة ث �َي��ل��ةب��ةرن��ةك��راي��ة ،ب� َ ��وي دةن���ووس�ي�نء بةالمليانيدا َ ُ يه َع ْن َج ِّدِه ْب َع ْن َأِب ِ هةليدةواسي“ .عن َع ْمِرو بِْن شَعي ٍ للهَّ ان َر ُس ُ َق َ ال َك َ ات َن ُقولهُُ َّن ِع ْنَد ول ا ِ (ُ )hيَع ِّل ُمَنا َكِلَم ٍ للهَّ للهَّ الن ْوِم ِم ْن ا ْلَفَزِعِ،ب ْسِم ا ِ َأع ُ ات ا ِ َّ َّ ات ِم ْن ام ِ ُوذِبَكِلَم ِ الت َّ ات َّ َغ َ ني َوَأ ْن الشَي ِ ضِبِه َوِعَقِابِه َو َش ِّر ِعَب ِ ادِه َوِم ْن َهَمَز ِ اط ِ 86
يُ ونَ ،ق َ ْد اللهَِّ ب ُ الَ :فَك َ ْن َع ْم ٍرو ُيَع ِّل ُمَها َم ْن َبَلَغ ان َعب ُ حَ ْ ض ُر ِ ريا لاَ ِم ْن َوَلِدِه َأ ْن َي ُقولهََ ا ِع ْنَد َن ْوِمِه َوَم ْن َك َ صِغ ً ان ِم ْن ُه ْم َ 10 يَف َظَها َكَتَبَها َل ُه َفَع َّلَقَها فيِ ُع ُنِقِه” . َيعِْق ُل َأ ْن حَ ْ ئةمانةو طةلَيك فةرموودةيرت لةم بارةيةوة هاتوون، ب���ةلاَ م ل� رََي�ةدا دةرف��ةت��ى خستنةِرووى هةموويامنان نييةء بةم ضةند فةرموودةية كؤتاييانثَيدةهَينني. جا با ئَيستايش بؤضوونى زانايان لةسةر ئةم باسة روونبكةينةوة: ئيمام ماليك دةفةرموَيت“ :الب��أس بتعليق الكتب ال�تي فيها أمس��اء اهلل عزوجل على أعناق املرضى على وج��ه ال��ت�برك بها ،إذا مل ُي��رد معَِلقها بتعليقها مدافعة ال��ع�ين” .11وات���ة :هيض خراثييةكى تَيدانيية كاغةزَيك كة ناوة ثريؤزةكانى خواى تَيدابَيت ،بةالملى نةخؤشةوة َ هةلبواسرَيت ،بةمةرجَيك ئ��ةو كةسةى وادةكات وانةزانَيت ئةو كاغةزة زيانى ضاوثيسييةكة دةط�ِرََي�َي��ت��ةوة .ه��ةروةه��ا سةعيدي ك��وِري موسةيب- يش نوشتةي ب��ةدروس��ت��دان��اوة ،ه���ةروةك جارَيكيان ثرسياريلَيكرا دةرب��ارةى َ هةلواسينى ئةو ئايةتانةى كة ثةناطرتنى تَيداية« :سئل إبن مسيّب عن التعويذ يع ّلق؟ قال :إذا كان يف قصبة أو رقعة فالبأس به».12 وات��ة :ئةويش فةرمووى :ئةطةر لةناو خوري ياخود ثارضة قاميشَيكدا بَيت ،هيض كَيشةيةكى تَيدانيية. ه����ةروةه����ا ه���ةري���ةك���ة ل����ة( :م��������ازةري ،زوح�����اك، َ هةلواسينى نوشتةي ئةبوجةعفةر ،ئيبنوسريين) قورئانييان بةدروستداناوة ،بؤ بينينى وتةى هةريةكة لةمانة بطةِرَيرةوة بؤ (تةفسريى قورتوبي) .13كة وتةى هةموويانى ه�َي��ن��اوة ،ه��ةروةه��ا ئيبنو ئةبي شةيبة ل��ة(م��وص��ن��ةف)ـ��ةك��ةي��دا ض��ةن��د ري��واي��ةت�َي��ك��ي هَيناوة سةبارةت بةم باسة ،لةوانةيش: •“عن أبي عصمة قال :سألت سعيد بن املسيب 14 عن التعويذ ،فقال :البأس إذا كان يف أدي��م) .واتة: ثرسيم لةسةعيدي ك��وِري موسةيب ،دةرب���ارةي ئةو ئايةتانةى كة ثةناطرتنى تَيداية بةخوا لةشةيتان، ئةويش فةرمووي :هيض خراثةيةكي تَيدانيية ئةطةر لةناو ثَيستةدا بنوسرَيت. • “ع��ن ثوير ق��ال :ك��ان جماهد يكتب الناس 15 التعويذ فيعلقه عليهم” .واتة :موجاهيد ئايةتةكانى ثةناطرتن (ئايةتةكانى تةعويز) 16بةخواي بؤ َ خةلك َ يانداهةليدةواسني. دةنووسيء ثَي •“عن يونس بن حباب ق��ال :سألت أبا جعفر 17 عن التعويذ يعلق على الصبيان ،فرخص فيه” .واتة: يونسي كوِري حةباب َ دةلَيت :ثرسيارم لةئةبوجةعفةر ك��رد ،دةرب���ارةي َ هةلواسيين ئايةتةكانى (تةعويز) َ َ بةهةلواسينيان. مندالدا ،ئةويش رَيطةيثَيدام بةملى
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
اءَ ،ق َ س َأ ْن ُيَع َّل َق ا ْل ُق ْر ُ آن”.18 •َ “ع ْن َع َط ٍ الَ :ال َب ْأ َ واتة :عةتائـ َ دةلَيت :هيض خراثةيةكى تَيدانيية قورئان َ هةلبواسرَيت .هةروةها ثرسياريان لةعةتائـ كرد“ :عن عطاء ،يف احلائض يكون عليها التعويذ؟ قال :إن كان يف أديم فلتنزعه ،وإن كان يف قصبة فضة فإن شاءت وضعته وإنشاءت مل تضعه”.19 •“ع��ن الضحاك مل يكن ي��رى ب��أس��ا أن يعلقا لرجال الشيء من كتاب اهلل ،إذا وضعه عند الغسل وعند الغائط” .20واتة :زوحاك بةخراثيدانةناوة بةشَيك لةقورئان بةجةستةوة َ هةلبواسرَيت ،ب��ةو مةرجةى لةكاتى خؤشؤردنء سةرئاوكردندا لةخؤى بكاتةوة. هةموو ئةم ف��ةرم��وودةو ئةسةرو فةتواي زانايانء ثَيشينانةمانَ ، بةلطةن بؤ دروستيي نوشتةكردنء َ َ هةلواسينيشي ،كة هاوةالن كردوويانةء ثَيغةمبةريش ( )hئيقراري لةسةركردووةء رَيطرييلَينةكردووة، ه���ةروةك سةيري نوشتةكاني ع��ةويف ك��وِري ماليكي كرد -كة لةسةردةمي نةفاميدا كردبووني ،-بؤئةوةي بزانَيت ئايا ناشةرعيء هاوبةشثةيداكردنيان تَيداية يان نا ،كة َ بةدلنياييةوة ئةطةر دروستنةبووايةو ناشةرعي بووناية ،ئ��ةوا ثَيغةمبةر رَيطريلَيدةكردو ئةوكارةي لَيقةدةغةدةكردَ ، بةالم بةثَيضةوانةوة ،ثَيغةمبةر ()h ع��ةوفء س��ةرج��ةم ه���اوةآلنء موسولمَ انانى َ هةلناو هانيدان بؤ بةردةوامبوون لةسةر كارةكة ،ئةمةيش بةمةبةسيت س��وودط��ةي��ان��دن ب��ةم��وس��ولمَ ��ان��ان ،ب� َ �ةالم دةبَيت ئ��ةو نوشتةية ضةند مةرجَيكي تَيدابَيت كة ثشتيوان بةخوا دواتر باسياندةكةين. ه��ةروةه��ا لةحوكمى نوشتةكردندا دوعاخوَيندن ب���ةس���ةر ئ�����اودا ي���ان ب���ةس���ةر ه���ةرج���ؤرة خ�����واردنء خواردنةوةيةكيرتدا رَيطةثَيدراوة ،يان ئايةتء زيكرة نوسراوةكان خبرَينة ناو خ��واردنء خواردنةوةكةوة، ك��ة ب��ةه��ةم��ان ش �َي��وة ئ���ةم ش �َي��وازان��ةي��ش دروس���تء شةرعىء مةئسورنء هيض رَيطرييةكيان تَيدانيية، ضونكة سةعيدي ك��وِري جوبةير لةئيبنوعةباسـةوة َّاس، (خوا لَييانِرازيبَيت) دةيطيرََِيتةوةَ : “عِن إبِْن َعب ٍ الِ:إَذا َعِسَر َعَلى مَْ َق َ ال ْرَأِة َوَل ُدَهاَ ،فَي ْك ُت ُب َهاتَينِْ اآلَيتَينِْ ص ْحَف ٍةُ ،ث َّم ُت ْغ َس ُل َف ُت ْسَقى ِم ْنَهاِ :ب ْسِم َوا ْلَكِلَم ِ ات فيِ َ ْح َ هلل َر ِّب ان ا ِ اِ هلل الَِّذي َال ِإَلَه ِإالَّ ُهَو الحْ َِلي ُم ا ْلَكِري ُمُ ،سب َ يمَ : [كَأ َّن ُه ْم َي ْوَم او ِ ات َّ َّ السَم َ السبِْع َوَر ِّب ا ْلَع ْر ِ ش ا ْلَعِظ ِ َيَر ْوَنَها مَ ْ ل َي ْلَب ُثوا ِإلاَّ َعِش َّي ًة َأ ْو ُ اها] (النازعات: ض َح َ ل َي ْلَب ُثوا ِإالَّ ون مَ ْ َ )46 �وع� ُ�د َ ��ر ْوَن َما ُي� َ و[كَأ َّن ُه ْم َي� ْ�وَم َي َ ار َب َ اس ُق َ ون] ال ٌغ َفَه ْل ُي ْهَل ُك إالَّ ا ْلَق ْو ُم ا ْلَف ِ َس َ اع ًة ِم ْن َنَه ٍ 21 (األحقاف . )35 :وات��ة :هةركاتَيك ئافرةت لةكاتي َ مندالبوونيدا ناِرةحةتبوواية ،ئةوا -ئيبنوعةباس- ئةم ئايةتء زيكرانةي لةكاغةزَيكدا دةنووسي ،ثاشان
دايدةشؤريية ن��او ئ��اوَي��كء ئافرةتةكةيش ئاوةكةي دةخ�����واردةوة ،ئ��اي��ةتء زيكرةكانيش ئةمانةبوون: ْح َ هلل ان ا ِ {ب ْسِم ا ِ هلل الَِّذي َالِإَلَهِإالَّ ُهَو الحْ َِلي ُم ا ْلَكِري ُمُ ،سب َ ِ ْ ْ يمَ . و[كَأ َّن ُه ْم ظ ع ل ا ش ر ع ل ا ب ر و ْع ب الس ات او م الس ب َر ِ ِّ ِ ِّ َّ َ َ َّ ِ َ َ َ ِْ َ ِ َي ْوَم َيَر ْوَنَها مَ ْ ل َي ْلَب ُثواِإلاَّ َعِش َّي ًة َأ ْو ُ اها] (النازعات: ض َح َ ون مَ ْ َ )46 وع ُد َ اع ًة ل َي ْلَب ُثواِإالَّ َس َ و[كَأ َّن ُه ْم َي ْوَم َيَر ْوَن َما ُي َ ار َب َ اس ُق َ ون] (األحقاف: ال ٌغ َفَه ْل ُي ْهَل ُك إالَّ ا ْلَق ْو ُم ا ْلَف ِ ِم ْن َنَه ٍ .)35 ه��ةروةه��ا خاتوو عائيشة سورةتةكانى (ق��ل أعوذ برب الفلق ،قل أعوذ برب الناس)ى دةخوَيند بةسةر ئ��اودا ،ثاشان فةرمانيدةكرد ئاوةكة بكرَيت بةسةر ن��ةخ��ؤش��ةك��ةدا .22ه��ةروةه��ا ل��ةي��سء موجاهيد-يش بةخراثيان نةدةزاني ئايةتي قورئان بنوسرَيتء خبرَيتة ناو ئ��اوةوةو ئاوةكة خبورَيتةوة ،وة سةعيدي كوِري جوبةير ئايةتةكانى (قل أعوذ برب الفلق ،قل أعوذ برب الناس)ى دةنووسي بؤ ئةوكةسانةي دةهاتنة الي.23 هةروةها ثرسياركرا لةشَيخولئيسالم ئيبنوتةمييية: «مسألة :يف املصحف العتيق إذا متزق ما يصنع به ومن كتب شيئا من القرآن ثم حماه مباء أو حرقه فهل له حرمة أم ال؟ اجل���واب :احلمد هلل أم��ا املصحف العتيق وال��ذي خترق وصار حبيث ال ينتفع به بالقراءة فيه فإنه يدفن يف مكان يصان فيه كما أن كرامة بدن املؤمن دفنه يف موضع يصان فيه وإذا كتب شيء من القرآن أو الذكر يف إناء أو لوح وحمي باملاء وغريه وشرب ذلك فال بأس به ،نص عليه أمحد وغريه ونقلوا عن إبن عباس رضي اهلل عنهما أنه كان يكتب كلمات من القرآن والذكر ويأمر بأن تسقى ملن به داء وهذا يقتضي أن لذلك بركة).24 وات��ة :ئةطةر كةسَيك ئايةتةكانى قورئان بنوسَيتء ث��اش��ان خةتةكةي بكوذَينَيتةوة ي��ان بيسوتَينَيت، ئايا رَي���زي ئ��ةو ق��ورئ��ان��ة ه��ةردةم�َي��ن�َي��ت��ةوة؟ ئةويش ل� َ �ةوةالم��دا ف��ةرم��وى« :كاتَيك ئايةتَيك ي��ان زيكرَيك َ لةتابلويةكدا نوسراء ثاشان بةئاو لةقاثَيك ياخود يان بةهةر شتَيكيرت كوذَينرايةوةو ئاوةكة خورايةوة، هيض خراثييةكى تَيدانيية ،ئةمةيش ئيمام ئةمحةدو جطة لةويش دانيانثَيداهَيناوة ،لةئيبنوعةباسةوة (خوا لَييانِرازيبَيت) طيرَِاويانةتةوة كة قورئانء زيكري نووسيوةتةوةو ئةو نةخؤشانةي كة هاتوون بؤ الي فةرمانيثَيكردوون بةوةى ئاوةكةي خبؤنةوة ،ئةمةيش ئةوة دةخوازَيت كة ئةو ئاوة بةرةكةتء فةِربووبَيت». بةم شَيوةية بؤمان روونبوويةوة كة هةر خواردنء خ���واردن���ةوةي���ةك دوع���او زي��ك��رى ث�َي��داخ��وَي��ن��راب�َي��ت، ي���ان ق���ورئ���انء زي��ك��ري ت �َي��داب �َي��ت ،ه���ةر دروس��ت��ةو هيض خراثييةكي تَيدانييةَ ، بةلكو م��اي��ةي شيفاو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
87
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
ضاكبوونةوةو بةرةكةتيشة (إن ش��اء اهلل) ،ه��ةروةك [و ُنَن ِّز ُل ِم َن ا ْل ُق ْرَآِن َما ُهَو خواي طةورة دةفةرموَيتَ : يد َّ ال َ ِشَفا ٌء َوَرحمْ َ ٌةِل ْل ُم ْؤِمِن َ نيِإلاَّ َخ َسا ًرا] ني َولاَ َيِز ُ الظ مِِ (اإلسراء .)82 :واتة :ئَيمة ئايةتى وا دادةبةزَينني كة سةرتاثا شيفاو رةمح��ةتء رزطاريية بؤ ب��اوةِرداران، وة ب��ؤ ستةمكارانى ب �َي��ب��اوةِري��ش ه��ةر زي��ان��ي��ان بؤ زياددةكات. َ هةربؤية دةبينني هاوةالنى بةِرَيز (خوا لَييانِرازيبَيت) لةسةر ئ��اوي دةستنوَيذو َ تالةموو عةرةقى ث�يرؤزى ثَيغةمبةر ( )hخةريكبوو دةب��وو بةكَيشةيان ،بؤ تةبةِرووكء داواي شيفاثَيكردنى ،ئةي دةبَيت خواردن ي���ان خ���واردن���ةوةي���ةك ك��ة ث�يرؤزت��ري��نء ط��ةورةت��ري��ن زيكر -كة قورئانى ث�يرؤزة -بةسةريدا خوَينرابَيت ي��ان تَي َ يهةلذةنرابَيت ،ض��ؤن دةب �َي��ت بةكارهَينانء داواي ش��ي��ف��اث�َي��ك��ردن��ي ب��ةن��اش��ةرع��يء ن��ادروس��ت َ لةقةلةمبدةين؟!. َ حوكمى َ بةئاذةلدا: هةلواسينى نوشتة ليرَ ةدا ثرسيارَيك دَيتة ثَيشةوة ئةويش ئةوةية :وا بؤمان روونبوويةوة كة نوشتةكردنء َ هةلواسيين بؤ َ ئاذةالن مرؤظ دروستةو شةرعيية ،ئةي نوشتةكردن بؤ حوكمةكةي ضيية؟ َ زان��اي��ان َ دةل �َي�نَ :ئ����اذةل دةض�َي��ت��ة ش��وَي�ني ثيسء داهةلنةواسينى ب��اش�ترةَ ، ن��ةش��ي��او ،ب��ؤي��ة ثَي َ بةلكو َ َ لةطةل رَيزي زيكرو قورئاندا هةلواسينى طوجناونييةو َ ب��ةالم ئةوةيشمان لةيادنةضَيت كة يةكناطرَيتةوة، َ س��ون��ن��ةت��ة ئ���اذةل���ي زةك����ات دي��اري��ب��ك��رَي��ت ب��ؤئ��ةوةى َ لةئاذةالنيرت جيابكرَيتةوة ،هةر بؤية بناسرَيتةوةو ىَ بةشَيك ل��ةزان��اي��ان بةباشي دةزان����ن ،ئ���اذةل زةك��ات لةسةرى بنوسرَيت( :زةكات يان صةدةقة يان توهر، ي��اخ��ود “هلل” :مافى خ����وا) ،25ك��ة ه��ةم��وو ئ��ةم ناوانة ل��ةق��ورئ��ان��دا ه��ات��وونء بةشَيكيشن ل��ةزي��ك��رَ ، ب��ةالم ل��ةب��ةرئ��ةوة لَيياندةنوسرَيت كة دي��اري�بنء نةطؤِرَين ئةمةيش لةبةر ثَيوستيية ،وة ئةم بؤضوونةى زانايانيش َ نابَيتة َ نوشتةهةلواسني بةلطة لةسةر دروستَيتيى َ َ بةئاذةلدا نةشياوو نوشتةهةلواسني ثَيياندا .كةواتة نةطوجناوو نادروستة ،هةروةك زؤرَيك لةزانايان ئةم فةتوايةيانداوة. ئَيستايش كاتي ئ��ةوةي��ة م��ةرج��ةك��ان��ي نوشتةي شةرعي بزانني ،تاوةكو لةنوشتةي ناشةرعيء حةرام جيايبكةينةوة كة زؤرجار هؤكارن بؤ هاوتاثةرسيت، بؤية ثَيويستة ضةند مةرجَيك لةنوشتةى شةرعىء كةسي نوشتةكارو نوشتةبؤكراويشدا هةبن ،ئينجا بةكارَيكى شةرعى دَيتة هةذمار ،ثشت بةخواى مةزن ليرَ ةدا باسياندةكةين: 88
يةكةم /مةرجةكاني نوشتةى شةرعى: -1دةبَيت ئ��ةو نوشتةية بةئايةتةكانى قورئانى ثريؤز ،يان بةناوة ثريؤزو سيفاتة بةرزةكاني خوداى مةزن بَيت ،ياخود بةيةكَيك لةو زيكرو دوعا مةئسورانة بَيت كة لةثَيغةمبةرةوة ( )hوةرطرياون. -2دةب �َي��ت نوشتةكة بةزماني ع��ةرةب��ي بَيت ،يان بةهةر زمانَيكيرتى جياواز كة ماناو مةبةستةكة تَييدا روونء ئاشكراو شةرعي بَيـت. -3دةبَيت ب �ِروا وابَيت نوشتةكة خ��ؤي بؤ خؤي كاريطةرنييةَ ، بةلكو بةويسيت خواي ط��ةورة ،هةموو شتَيك كاريطةرى دروستدةكات.26 -4ن��اب��َي��ت ئ���ةط���ةر ن��وش��ت��ةك��ارةك��ة ث��ي��اوب��وو، نةخؤشةكةيش ئافرةتبوو ،ياخود بةثَيضةوانةوة، دةستلَيدان ياخود دةرخستنى جةستة رووبدات ،يان بةبي بوونى مةحرةم ،ضونكة دووب���ةدوو ثَيكةوةبن َ هةموو ئةمانة حةرامء ناشةرعني. َ -5دةبَيـت ئةو نوشتةية دووربَيت لةشيت خةياليء خ��وراف��ات ،وةك بةمةرجدانانى ش��ةو م��ان��ةوة ل��ةالى نوشتةكارةكة ،ي��اخ��ود نوشتةكارةكة فةرمانبكات بةداواكاري نوشتةكة بؤ ئةجنامدانى كارى ناشةرعيء نابةجيء ن���اِرةوا ،يان دووب��ارة هاتنةوة داواك��اري��ي َ بؤ الي نوشتةكارةكة بةمةرجبطرَيت ،ياخود داواى سةربِرينى َ ئاذةلَيكى لَيبكات.27 -6ن��اب �َي��ت ن��وش��ت��ةك��ة ب��ةم��ةرج��ب��ك��اتء ب� َ �ةل�َي�ني هاتنةديي شتةكة بدات ،يان الداني زيانء ناِرةحةتي لةسةري بةمةرجبطرَيتَ ، بةلكو دةبَيت هةردووال وا لةم نوشتةية تَيبطةن كة تةنها داواى دوعايةكي خيرَ ة ،ئيرت وةرطريانء وةرنةطريانى بةدةسيت خواية. -7نابَيت نوشتةكة بةخوَين بنوسرَيتةوة ،يان شيت سةيروسةمةرة ئةجنامبدَيرت ،ي��ان داواكارييةكان هاوتاي شةريعةت نةبن. دووةم /مةرجةكانى كةسي نوشتةكار: ب�����ةداخ�����ةوة ن���وش���ت���ةك���ردن ل�����ةم رؤذةدا وةك ب��ازرط��ان��ي��ك��ردن��ى ل���َي���ه���ات���ووة ،ه���ةن���دَي���ك خ� َ �ةل��ك��ى هةلويستء دنياثةرست دةيانةوَيت بةناوى جياوازو ج����ؤراوج����ؤرةوة خ��ؤي��ان ب��ةس��ةر دي�ن�ي ئيسالمةوة بذَيننء كارو كاسثييان بريتيية لةَ : خةلك فريودانء لةخشتةبردنى موسولمَ انان ،كة ئةمة كارَيكى تةواو ناِرةواو دوور لةبنةماى ئيسالمء بةها ئةخالقييةكانى َ كؤمةلطةية. دينء لمَ ب��ؤي��ة دةب �َي��ت م��وس��و ��ان��ان ه��ؤش��ي��ارب��نء بةهيض ش�َي��وةي��ةك ف��ري��وى ئ��ةم ج��ؤرة كةسانة ن��ةخ��ؤن .زؤر ثَيويستة بزانني ئةو كةسانة كينَ ء ضني كة ئَيمة روويان تَيدةكةينء داواى دوعاى خيرَ و نوشتةيان لَيدةكةين؟.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
ثَيويستة لةكةسَيك داواى نوشتةبكرَيت كة ئةم مةرجانةى تَيدابن: -1دةب���َي���ت ئ���ةو ك��ةس��ة خ���وان���اسء ل��ةخ��وات��رسء دةروونثاك بَيت ،بةِراسيت رووبكاتة خواى ثةروةردطار، ضونكة ئ��ةو كةسة تا ضةندة زياتر لةخواترسبَيت ئةوةندة زياتر نوشتةكةى كاريطةريى دةبَيت. -2دةبَيت زانابَيت بةحوكمء زانسيت نوشتةكردن. -3دةب�َي��ت نوشتةكانى لةضوارضَيوةى سنووريى شةرعى دةرنةضنء بةدووربن لةهةموو نوشتةيةك كة بةرةو تاوان سةربكَيشن. -4ن��اب �َي��ت ئ���ةو ك��ةس��ة ل��ةخ��ؤب��اي��ي��ب�َي��تء ب��ةخ��ؤى سةرسامبَيت. -5دةب���َي���ت ش��وَي��ن��ى ن��وش��ت��ةك��ردن��ةك��ة هيض ج��ؤرة ناشةرعييةكى تَيدانةبَيت. -6نابَيت نوشتةكارةكة بضَيت بؤ الى نةخؤشةكة، م��ةط��ةر ل��ةك��ات��ى ثَيويستبوونى ن��ةخ��ؤش بةهاتنى نوشتةكارةكة بؤالى. -7ئةطةر نوشتةكارةكة داواى موكافةئةو بِرَيك ثارةى دةك��رد ،دةبَيت ثَيش نوشتةكرنء ضارةسةرةكردن، داواكارى نوشتةكةى لَيئاطاداربكاتةوة. -8دةبَيت لةو كاتةدا خؤي بةدووربطرَيت لةهةر َ ثوضةلبكاتةوة.28 شتَيك كة نوشتةكة سَييةم /مةرجةكانى كةسي نوشتةبؤكراو: ئةو كةسةى داواى نوشتة دةك��ات ،ثَيويستة ئةم مةرجانةى تَيدابن: .1نابَيت بَيفةرمانيء سنووربةزَينيى لةحوكمةكانى خوادا بكاتَ ، بةلكو دةبَيت خؤى لةتاوان بثارَيزَيت. .2دةبَيت لةوة َ دلنيابَيت كة ضارةسةرو كاريطةريى ضاكبوونةوةكة تةنهاوتةنها الي خ��واى ط��ةورةي��ةو نوشتةكةيش تةنها وةسيلةيةكة بؤ شيفا. .3دةبَيت بؤ داواكردنى نوشتة ،بؤ الى كةسَيك بضَيت ئةو مةرجانةى ثَيشووى تَيدابَيت كة بامسانكردن. .4ئةطةر داواكارى نوشتةكة ئافرةت بوو ،ثَيويستة َ لةطةلدابَيت ،ه��ةروةه��ا دةبَيت خؤى وةىل ئةمرَيكى َ ب��ةدوورب��ط��رَي��ت ل��ةخ��ةل��وةتء دةرك��ةوت��ن��ى ع��ةورةتء جةستةى.29 .5نابَيت ئ��ةو كةسة َ فالضى ي��ان ج��ادووط��ةر يان ئةستيرَ ةناس بَيت. .6نابَيت نوشتةكة ،وش��ةو نووسينى ح��ةرامء ن��اش��ةرع��ي��ى ت �َي��داب �َي��ت وةك :ه�َي��م��ا ،ج��ن�َي��و ،ك��وف��ر، ن��ةف��رةت��ل �َي��ك��ردن ..ت���اد .ض��ون��ك��ة ث�َي��غ��ةم��ب��ةر ()h دةف��ةرم��وَي��ت« :ت���داووا وال ت���داووا حب���رام» .30وات��ة: ضارةسةربكةن ،بةآلم بةشتى حةرام نا.31 .7نابَيت ثةلةبكات لةضاكبوونةوةو طريابوونى
دوعاكةدا. َ ك���ري ل��ةس��ةر ح��وك��م��ى وةرط��رت��ن��ىنوشتةكردن: َ ليرَ ةدا ثرسيارَيك سةرهةلدةدات ،ئةويش وةرطرتين ثارةية لةبري نوشتةكردن ،ئايا دروستة يان نا؟ ه���ةري���ةك���ة ل���ةث���َي���ش���ةواي���ان (م���ال���ي���ك ،ش��اف��ي��ع��ي، ئ��ةب��وح��ةن��ي��ف��ة ،ئ���ةمح���ةد ،ئ��ي��س��ح��اق ،ئ��ةب��وس��ةور) بؤضوونيان لةسةرئةوةية كة دروس��ت��ة ك� َ �ري لةسةر نوشتةكردن وةربطريَيت .32ئيمام ئةمحةد دةفةرموَيت: “ال بأس ،وذكر حديث أبي سعيد ،والفرق بينه وبني ما أختلف فيه أن الرقية نوع مداواة واملأخوذ عليها جعل واملداواة يباح أخذ األجر عليها” .33واتة :نوشتةكردن بةشَيكة لةضارةسةركردن ،بؤية وةك ضؤن دروستة بؤ ضارةسةركردن َ كرى وةربطريَيت ،بؤ نوشتةكردنيش بةهةمان شَيوة دروستة. َ يد خْ ُ اسا بةلطةيش ئةمةيةَ : ال ْدِر ِّى َأ َّن َن ً “ع ْن َأِبى َسِع ٍ بي ِم ْن َأ ْ اب َر ُس ِ ول اللهَِّ (َ )hكا ُنوا فى َسَف ٍر َفَم ُّرواحِ َ ص َح ِ اسَت َ وه ْم َفَل ْم ُي ِضي ُف ُ ضا ُف ُ وه ْمَ ،فَقالُوا ِم ْن َأ ْحَي ِ اء ا ْلَعَرِب َف ْ لهَُ � ْمَ :ه ْل ِف ُ اب، ص ٌ اق َف�ِ�إ َّن َسيَ ِّد الحْ َ ي َلِدي ٌغ َأ ْو ُم َ يك ْم َر ٍ ال َر ُج ٌل ِم ْن ُه ْمَ :نَع ْم َفَأَتا ُه َفَرَقا ُه ِبَف حِ َ َفَق َ بَأ اب َفرََ اتِة ا ْلِكَت ِ الر ُج ُل َف ُأ ْعِطي َقِطيعًا ِم ْن َغَن ٍم َفَأَبى َأ ْن َي ْقَبَلَهاَ .وَق َ ال: َّ ِلنِب ِّى (َ ،)hفَأَتى َّ ِك ل َّ َح َّتى َأ ْذ ُكَر َذل َ النيِب (َ )hفَذَكَر ْت ِإالَّ ِبَف حِ َ الَ :يا َر ُس َ ِك َلهَُ ،فَق َ َذل َ ول اللهَِّ َواللهَِّ َما َرَقي ُ اتِة اك َأ َّنَها ُر ْقَي ٌةُ ،ث َّم َق َ الَ :وَما َأ ْدَر َ ابَ ،فَتَب َّسَم َوَق َ ال: ا ْلِكَت ِ 34 َ ُخ ُذواِم ْن ُه ْم َو ْ ْم َمَع ُك ْم” .واتة :كؤمةلَيك اضِرُبوا ل ِيِب َسه ٍ َ لةهاوةالني ثَيغةمبةر ( )hلةسةفةرَيكدا دايان بةالي ناوضةيةكي عةرةبنشيندا ،داوايانكرد ببنة ميوانيان، َ قبولياننةكرد ،ثاشان هاتن بؤ عةرةبنشينةكانيش الي���انء وت��ي��ان :ئايا نوشتةضيتان ت�َي��داي��ة؟ ضونكة َ لةهاوةالنيش طةورةي ناوضةكةمان ط��ةزراوة ،يةكَيك ف��ةرم��وويَ : بةل َي ،ثاشان ضوو سورةتي (الفاحتة)ي بةسةرداخوَيندو كابرا ضاكبوويةوةَ ، خةلكةكةيش بِرَيك َ َ بةهاوةلةكة بةخشي ،ئةويش وةرينةطرتء ئاذةليان فةرمووي :با ئةمة لةالي ثَيغةمبةر ( )hباسبكةم. ج��ا هاتة خزمةتي ثَيغةمبةر ()hو باسةكةي بؤ طيرَِايةوةو فةرمووى :تةنها بةسورةتي (الفاحتة) دوعام بؤ ك��رد ،ثَيغةمبةريش ( )hزةردةخةنةيةكيكردو فةرمووي :دةي تؤ ضووزانيت ئةوة نوشتةية؟ ثاشان فةرمووي :لَييانوةرطرنء بةشَيكيشى بؤ من دابنينَ . دووب���ارة ثَيغةمبةر ( )hدةف��ةرم��وَي��تِ“ :إ َّن َأ َح� َّ �ق اب اللهَِّ” .35وات��ة :شياوترين َما َأ َخ� ْ�ذتمُ ْ َعَليِْه َأ ْج � ًرا ِكَت ُ ش��ت �َي��ك ك���ةك���رَي���ي ل���ةس���ةروةرب���ط���رن ئ��اي��ةت��ةك��ان��ى قورئانن .لةسؤنطةى ئةم فةرموودةيةيشةوة زؤرَيك لةزانايان كرَيوةرطرتنيان لةسةر نوشتةى شةرعي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
89
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
بةدروستداناوة. خوَينةرى ب��ةِرَي��ز :ف��ةرم��وودةى زؤري��ش دةرب��ارةي حةرامَيتيي نوشتةو خؤلَيبةدوورطرتين هاتوون ،وةك ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيتَ“ :ي ْد ُخ ُل الجْ َ َّنَة ِم ْن أُ َّمِتى ابَ .قالُواَ :وَم ْن ُه ْم َيا َر ُس َ َس ْبع َ ول اللهَِّ ُون َأ ْل ًفاِبَغيرِْ ِح َس ٍ ()h؟ َق َ ون َو َال َي ْسترَ ْ ُق َ ين َال َي ْكَت ُو َ الُ :ه ُم الَِّذ َ ون َوَعَلى 36 َربِِّه ْم َيَتَو َّك ُل َ ون” . لا َأتمَ َّ يم ًة َف� َ ��ن َع� َّ�ل� َ ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��تَ“ :م ْ �ق مَِ تَ للهَُّ َ 37 اللهَُّ َل ُه َوَم ْن َع َّل َق َوَدَعً��ة َف َ ال َوَدَع ا لُ��ه” .ديسانةوة دةفةرموَيتَ“ :م ْن َتَع َّل َق َش ْي ًئا ُوِك َلِإَليِْه”.38 ئ���ةم ف���ةرم���وودان���ة ب��ةش �َي��وةي��ةك��ى خ����راث ب��اس��ي نوشتةكردن دةكةن ،ضونكة هةندَيكجار سةردةكَيشَيت ب��ؤ هاوبةشثةرسيت ،ب� َ ��ةالم ئةمانة باسي نوشتةي سةردةمى نةفامَييت دةكةنء مةبةست لةنوشتةيةكة ئةو مةرجانةي س��ةرةوةي تَيدانةبَيت ،يان مةبةست ل��ةن��وش��ت��ةي��ةك��ة ب��ةت��اك��ة ه��ؤك��اري ش��ي��ف��او ض��ارةس��ةر ب��زان��رَي��ت ،ي��اخ��ود ئ��ةو ن��وش��ت��ان��ةن ك��ة ج��ادووط��ةرو َ فالضييةكان دةيكةنء دوورن لةِرَينماييةكانى قورئاني ثريؤزو زيكرة شةرعيية ثريؤزةكانةوة ،هةر نوشتةيةك ئ��اواب�َي��ت ،ئ��ةوا ح��ةرام��ةو دةبَيتة ه��ؤي ت��اوان��ب��اريء دةرض����وون ل��ةس��ن��وورى شةريعةتى ث��اكء بَيطةردي ئيسالم. هةروةك زاناياني ئيسالم روونكردنةوةيان لةسةر “وَهَذا َأي ً ْضا َي ْرِج ُع ئةم فةرموودانة داوةء فةرموويانةَ : ون َذل َ َم ْعَنا ُهِإلىَ َما َق َ يَتَم ُل َأ ْن َي ُك َ ِك َوَما ْد َوَق ْد حُ ْ ال َأُبو ُعَبي ٍ َأ ْشَبَه ُهِم َن َّ يم ْن َتَع َّلَقَها َو ُهَو َيَرى مََ تاَم النهْي َوا ْلَكَرِاه ِ يةِف َ ا ْلَع ِافَيِة َوَزَو َ ال ا ْلِع َّلِة ِم ْنَها َعَلى َما َك َ َّة ان َأ ْه ُل الجْ َ ِ اهِليِ للهَّ صَنع َ ُون َفَأ َّما َم ْن َتَع َّلَقَها ُمَترَِب ًكا ِبِذ ْكِر ا ِ َتَعالىَ ِفيَها َي ْ للهَُّ اش َ ف ِإالَّ ا َو َال َداَفَع َع ْن ُه ُسَوا ُه َف َ ال َو ُهَو َي ْعَل ُم َأ ْن َال َك ِ للهَُّ 39 سِبَهاِإ ْن َشاَء ا ” . َب ْأ َ شَيخ نةمريى قورتوبي-يش دةف��ةرم��وَي��ت“ :ومنع مما ك��ان أه��ل اجلاهلية يصنعون من تعليق التمائم والقالئد يظنون أنها تقيهم وتصرف البالء عنهم وذلك ال يصرفه إال اهلل عز وج��ل وه��و املعايف واملبتلي ال شريك له فنهاهم رسول اهلل ( )hعما كانوا يصنعون من ذلك يف جاهليتهم”.40 ئيمام مةناوى-يش دةفةرموَيت(“ :من تعلق شيأ) أي متسك بشيء لدفع حنو م��رض واعتقد أن��ه فاعل الشفاء (وكل إليه) أي وكل اهلل شفاءه إىل ذلك الشيء فال ينفع أو املراد من علق متيمة من متائم اجلاهلية أو من تعلقت نفسه مبخلوق دون اهلل وكل إليه).41 هةروةها ئيمام سندى دةفةرموَيت“ :امل��راد متائم اجلاهلية مثل اخلرزات وأظفار السباع وعظامها ،وأما ما يكون بالقرآن واألمساء اإلهلية فهو خارج عن هذا 90
احلكم بل هو جائز”.42 هةموو ئةم وتة جياوازانةيش جةخت لةسةر يةك حةقيقةت دةكةنةوةو يةك ناوةرؤكيان هةية ،ئةويش ئ��ةوةي��ة وةك ل��ةدةق��ى وت��ةك��ةى شَيخ مةنصور عةىل ناصف-ـةوة بؤمان رووندةبَيتةوة ،كة دةفةرموَيت: “ثَيغةمبةر ( )hرَيطريي لةو نوشتانة كردبوو كة هاوبةشثةيداكردنيان تَيدابوو َ بو خواى تاكء تةنها، ياخود سيحرو جادو بوون ،يان نوشتةكان بةزماني عةرةبي ن��ةدةك��ران ،ضونكة ئةم ج��ؤرة نوشتانة هيي س���ةردةم���ي ن��ةف��ام��ي ب����وون ،ب��ؤي��ة ث�َي��غ��ةم��ب��ةر ()h رَي��ط��ري��ي��ل �َي��ك��ردب��وون ،ئ��ةط��ي��ن��ا ن��وش��ت��ةي ش��ةرع��ي��ي رَي��ط��ةث �َي��دراوو دروس��ت��ة ،ه���ةروةك ل��ةف��ةرم��وودةك��ةدا بةئاشكرا دي��ارة ،كة ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت: هةركةسَيك دةتوانَيت س��وود بةكةسَيك بطةيةنَيت، ئ���ةوة ب��ا سووديثَيبطةيةنَيت .ك��ة ئ��ةم��ة رَي��ط��ةدان��ة بةنوشتةي شةرعي” .43كةواتة ئةم فةرموودانة كاتَيك دةب��ن��ة ه��ةِرةش��ة ب��ؤ كةسانى نوشتةكارو داواك���ارى نوشتة كة خةلةلَيك لةو مةرجانةدا هةبَيت ه��ةروةك ثَيشرت بامسانكردن ،وة دةبَيت لةوةيش ئاطاداربني كة َ هةلواسينى جطة لةنوشتة شةرعييةكان -وةك: موروو ،ىَ نال ئةسث ،شاخى ئاسكَ ، طولةطةمن ،بةردى ك��ون��دار ،وَي��ن��ةى ل��ةث��ي دةس���ت -... ،ناضنة ري��زى نوشتةى شةرعييةوةء ئةمانة شتانَيكى خورافاتء َ خةيالينيء ب �ِرواب��وون بةكاريطةرييان مةترسيية بؤ سةر بريوباوةِرى راستةقينةى موسولمَ ان. مةترسييةكاني ضوون بؤ الى كةسانىجادوطةرو َ فالضيء بةختطرةوة: بةداخةوة ئةوةى جَيطةى نيطةرانيية ،كةسانَيكى خ�����راثء دوور ل���ةخ���واو دوور ل��ةب��ةه��اى ث�ي�رؤزى ئ��ي��س�لام��ىء ئ��ي��ن��س��ان��ي ،ئ���ةم���ِرؤ ب���ةن���اوى ئ��اي��ي��ن��ةوة ربينء خةريكى طريفان ثِركردننء كةوتوونةتة دةست ِ قِركردنى طريفانى كةسانَيكى ساويلكةو س��ادة كة سةردانياندةكةن ،لةِراستيدا ئةمة س��ةرةِراى ئةوةي ريؤدانى سامانَيكى زؤرةو كةسانَيكى بَيويذدانء بةف ِ َ دل�ِرةقء نةفام لَييسوودمةنددةبن ،لةهةمان كاتيشدا خ��ؤف��ري��ودانء خؤطةوجاندنء بَيمتمانةيية بةخواو ثاشانيش ب��ةخ��ودى خ��ؤم��ان .زؤر سةيرة م��رؤظ بةو مةزنييةوة ضاوةِرَيى دياريكردنى ق��ةدةرو ئاييندةى خ��ؤي بَيت كة لةاليةن مرؤظَيكى وةك خؤيةوة بؤى دي��اري��ب��ك��رَي��ت ،ئ��ةم��ةي��ش ط��ةورةت��ري��ن ستةمكردنة َ كؤمةلطة بةطشتى لةم لةخودى خؤمان ،بؤية ثَيويستة ثرسة ئاطاداربَيت ،بةتايبةتييش طةجنانء تايبةترتيش ضينى ئافرةتان ،كة زياتر ئةوان دووضارى ئةم َ هةلةية دةبنةوة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
حوكمء مةرجةكانى نوشتةى شةرعى ضني؟
ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت“ :من أتى ساحرا أو كاهنا أو عرافا فصدقه مبا يقول ،فقد كفر مبا أنزل على حممد ( .44”)hوات���ة :هةركةسَيك بضَيت بؤ الى جادووطةر يان َ فالضي يان ئةستيرَ ةناسَيكء بِروا بةقسةكانى بكات ،ئةوا ب �ِرواى بةو قورئانة نيية كة هاتووة بؤ موحةممةد (.)h ف�����ةرم�����وودةى زؤر ل����ةم ب����ارةي����ةوة ه���ات���ووة كة موسولمَ انان ب�َي��داردةك��ةن��ةوة لةكةوتنة نَيو َ هةلةى طةورةى لةم شَيوةية ،كة سةرةجنام بةرةو كوفرء شريك سةردةكَيشَيت ،ئَيمةيش ليرَ ةدا تةنها بةو فةرموودةية ك��ؤت��اي��ي��دةه �َي��ن�ين ،ب����ؤئ����ةوةى زي���ات���ر ب��اس��ةك��ةم��ان درَيذةنةكَيشَيت. ثةراو َيزةكان: 1رواه البخاري.4439 : 2رواه مسلم.5862 : 3ثيَغةمبةر ( )hر ََيطريي لةو نوشتانة كردبوو كة هاوبةشثةيداكردنيان تيَدابوو َبو خوا ،ياخود سيحرو جادوو بوون. 4رواه مسلم.5859 : 5اآلداب للبيهقي.271 : 6رواه اإلمام مالك فى املوطأ.2739 : 7رواه إبن حبان يف صحيحه ،6098 :قال شعيب األرناؤوط :رجاله ثقات رجال الشيخني. 8صحيح إبن حبان بأحكام األرناؤوط.149 /13 : 9رواه مسلم.5853 : 10رواه اإلمام أمحد فى مسنده ،6696 :والرتمذي فى سننه ،3528 :وأبوداود ،3893 :وإبن أبي شيبة.23537 : 11تفسري القرطيب.232 /10 /5 : 12تفسري القرطيب.233 /10 /5 : 13تفسري القرطيب 231 /10 /5 :ـ .233 14رواه إبن أبي شيبة يف املصنف.23533 : 15رواه إبن أبي شيبة.23535 : 16ئايةتةكانى (تةعويز) ئةو ئايةتانةن كة ثةناطرتنى مرؤظيان تيَداية بةخواى ثةروةردطار لةشةيتانى نةفرةتليَكراو، وةك سورةتةكانى (الفلق ،الناس)و سةرجةم ئةو ئايةتانةى كة ثةناطرتنيان تيَداية. 17رواه إبن أبي شيبة.23541 : 18رواه إبن أبي شيبة.23540 : 19رواه إبن أبي شيبة.23537 : 20رواه إبن أبي شيبة.2342 : 21رواه إبن أبي شيبة ،23974 :واهلندي يف كنز العمال.620 :
22تفسري القرطيب.231 /10 /5 : 23البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق.160 : 24الفتاوى الكربى :أمحد بن عبد احلليم بن تيمية احلراني.74 /5 : 25مغين احملتاج :للخطيب الشربيين 119/3 :ـ .120 سي مةرجةى سةرةوة هةموو زانايان يةكدةنطن 26ئةم َ لةسةرى ،كة هةر نوشتةيةك ئةم مةرجانةى تيَدابوون ،ئةوا نوشتةيةكى شةرعىء دروستة .ب ِروانة :املفصل يف أحكام املرأة والبيت املسلم :د .عبدالكريم زيدان.115/3 : 27بؤ مةرجةكانى ( )5 ، 4ب ِروانة :البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق 162 :ـ .163 28بؤ ئ��ةم مةرجانةى س���ةرةوة ،سةيرى ثيَطةى (نفساني) بكةhttp://www.nafsany.cc/vb/ : showthread.php?t=51758 29بؤ ئ��ةم مةرجانةى س���ةرةوة ،سةيرى ثيَطةى (نفساني) بكةhttp://www.nafsany.cc/vb/ : 51758=showthread.php?t 30رواه الطرباني يف املعجم الكيرب ،20670 :قال اهليثمي ورجاله ثقات ،جممع الزوائد.99 /5 : 31بؤ ئةم دوو مةرجةى كؤتايي ،سةريرى (موقع أبواب القران الكريم) بكةhttp://www.qurandoors. : 2319=com/vb/showthread.php?t 32فقه السرية النبوية.340 : 33املغين :عبد اهلل بن أمحد بن قدامة املقدسي/6 : .143 34رواه مسلم .5863 : 35رواه البخاري.5737 : 36رواه البخاري ،6541 :ومسلم ،546 :واللفظ له. 37رواه البيهقي يف السنن الكربى ،20090 :واحلاكم فى املستدرك ،7501 :والطرباني يف املعجم الكبري.14508 : 38رواه البيهقي يف السنن الكربى ،20097 :واحلاكم فى املستدرك.7503 : 39السنن الكربى ويف ذيله اجلوهر النقي :عالء الدين علي بن عثمان املارديين الشهري بإبن الرتكماني.350 /9 : 40التمهيد ملا يف املوطأ من املعاني واألسانيد /أبو عمر يوسف بن عبد اهلل بن حممد بن عبد الرب بن عاصم النمري القرطيب.162 /17 : 41التيسري بشرح اجلامع الصغري /اإلمام احلافظ زين الدين عبد الرؤوف املناوي.795 /2 : 42عون املعبود شرح سنن أبي داود /حممد مشس احلق العظيم آبادي أبو الطيب.250 /10 : 43غاية املأمول شرح التاج اجلامع لألصول /الشيخ منصور علي الناصف.214 _ 213 /3 : 44رواه البيهقي يف السنن الكربى.16274 :
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
91
سةرةتاي بانطةوازي ث َيغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ر َيكخسنت ن :ماكوان كةريم
بةشي ضوارةم
ل���ةدواي ئ���ةوةي ك��ة ثَيغةمبةر ( )hزان��ي وةح��ي بؤ هاتووةء لةاليةن خواي طةورةوة َ هةلبذَيرراوةء ئيرت خواي طةورة ئاِراستةيدةكاتء بانطةوازةكةي بؤ هةموو َ خةلكييةو دةبَيت بيطةيةنَيت ،ئةميش ثَيويستيي بةنوخبةيةك هةية كة ئ��ةم بانطةوازة بطةيةنَيت ،دةب�َي��ت ل��ةس��ةرةت��اوة ضؤن بانطةواز بكاتء ئ��ةم نوخبةية دروستبكات تا بتوانَيت لةداهاتوويةكي نزيكدا ك� َ �ؤلء ئةركي بانطةوازةكة خباتة سةرشاني ئ��ةوان��ي��شء ه��اوك��اري�بن ل��ةب��ان��ط��ةوازةك��ةي��دا تا لةدواي بانطةواز بتوانن ئةم بريوباوةِرة بكةنة ئايدؤلؤذياو شؤِرشء بزاوتَيكي طةورةي ثَيدروستبكةن ،ئةم شؤِرشء خةباتء طؤِرانكاريية ثَيويستيي بةبةرنامةو نوخبةو َ خةلك سي ثَيكهاتةية دةبنة ئايدؤلؤذياو طؤِرانكاريء هةية ،ئةم َ خةباتةكةي ثَيدةسازَينرَيت ،ئةمةيش ئاِراستةي خواي طةورة بوو بؤ سةروةرمان ( ،)hئينجا تَيطةيشتين باشي هاوةلاَ كاني ثَيغةمبةر ( )hبوو ،رةزامةنديي خوا لةوانيش بَيت. ثَيشئةوةي دةستبكةم بةباسي ذياننامةي سةروةرمان، دةمةوَيت وشةي ئايدؤلؤذياو ثَيكهاتةكةي روونبكةمةوة: -ئايدؤلؤذياي ئيسالم ضيية؟ س��ةرةت��ا ب��ؤئ��ةوةي سةلةفييةكاني دةقء مةدخةليي ل��ةق لَيماننةكةن ب��ةه��ؤس��ة ،ومت���ان ئيسالم دي��ن��ة ،ب��ةلاَ م «ب�يروب��اوةِرو بانطةوازو َ خةلكةكةي دةبنة ئايدؤلؤذيا».. ئةمانةي بامسانكرد لةدينةوة سةرضاوةيانطرتووة كة ئاييين ثريؤزي ئيسالمة. بريوباوةِرةكانيرت لةسةر بنةماي فةلسةفة ئايدؤلؤذيا دروستدةكةنء دةيكةنة رَيباز ،ضونكة فةلسةفة بالاَ ي بةرزترة َ كؤمةلَيك لةزانست ..بةوثَييةي زانست بؤخؤي دي��ارةو لاَ هاوكَيشةو بريدؤز ئةجنامَيكي زانستيت ثَيدةخبشن ،بة م فةلسةفة طةِرانة ب��ةدواي ونبووةكاني ذيانداء هةموو ئةو شتانةي زانست نةيسةملاندوونء وةلاَ مينةداوةتةوة ،ئةو لةناو خؤيدا جَيطةي بؤ كردوونةتةوة .ئايني لةهةموويان ط���ةردن ب��ةرزت��رة ،ضونكة وةلاَ م���ي فةلسةفةي داوةت���ةوة، لةئةجنامي ئايينةكان فةيلةسوف دروستبووة ،ئةستيرَ ةي ئيسالم لةئامساندا بةدرةوشاوةيي ماوةتةوةو هةمووياني بةجيهَيشتء وةلاَ مي هةموو ثرسيارةكاني شوَينكةوتوواني 92
ئةداتةوة ،كؤتايي جيهاني دياريكردووة ،داهاتووي مرؤظي روونكردؤتةوة ،ئيسالم وةلاَ م��ي هةموو ئةو ثرسيارانةي داوت��ةوة كة باس لة :بوون ،ط��ةردوون ،ذيان ،دةس��ةلاَ تء مرؤظ دةكةن. لاَ ك���ةوات���ة رؤذئ�������اواو رؤذه��������ة تء ه��ةم��و ب�ي�روب���اوةرة م��رؤظ��ك��ردةك��ان ل��ةوة دةت��رس��ن ك��ة ئيسالم بةئايدؤلؤذيا رووبةِروويانبَيتةوة ،وة ئةو كاتة ئةوان دةبَيت بةرانبةرةكةيان كة ئيسالمة -خةولَيبخةن ،يان سةرخؤشيبكةن ،وةك بؤم��اوةي دوو س��ةدة دةِروات ئةو كارةيان ك��ردووةء نةيان توانيويانة رووبةِرووي ئايدؤلؤذياكةي ببنةوة. ئايدؤلؤذياي ئيسالمي ثَيكهاتووة َ سي لةبالةخانةيةكي َ نهؤمي ،لةناو هةر نهؤمَيكدا ضةند ثايةيةكي تَيداية: نهؤمي يةكةم /مةنهةج. َ كؤمةلسازي. نهؤمي دووةم/ نهؤمي سَييةم /بزاوت. نهؤمي ي��ةك��ةم /مةنهةج دةط��رَي��ت��ةوة :مةنهةج رؤح��ي ئايدؤلؤذيايةو بةماناي ئةو بةرنامة تؤكمةيةية كة ثايةكاني ئاييين ئيسالمي ثَيكهَيناوةء بريتني لةقورئانء سوننةت َ لةطةل هاوةلاَ ن.- –واتة :قورئانء سريةي ثَيغةمبةر ()h بؤئةوةي بنةماي ئايدؤلؤذياي ئيسالمي دامةزرَينني، ثَيويستيمان بةضةند ثايةيةكة لةم مةنهةجةدا: ثايةي يةكةم /ديدي بريوباوةِر؛ واتة :بنةماي بريوباوةِرت لةسةر ضي دادةمةزرَيت؟ سةلةف ،موعتةزيلة ،ماتؤريدي، ئةشعةري ،مورجيئة...تاد .وةهةروةها دةبَيت بريوباوةِري روونت هةبَيت ،كة سوثاس بؤ خوا ئَيمةي ئةهلي سوننةتء جةماعةت بريوباوةِرمان روونء ئاشكراية. ثايةي دووةم /ديدي هزرو جيهانبيين :تَيطةيشتنت بؤ طةردوون ،مرؤظ ،دةسةلاَ تء ذيان...تاد .واتة :بؤضووني ديدو فيكري بؤ ئةم ذيانة دةطرَيتةوة. ثايةي سَييةم /بةرنامةي سياسيء طوتاري سياسي ث��ةي �ِرةوو ثرؤطرامي ن��اوخ��ؤ-؛ ب��ةوات��اي ثاراستين مايفم���رؤظء ذينطة ،ف��رةدي��دي ،ث���رؤذةي ئ��اب��ووري ،ئ��ي��دارةي سياسي ك��ة ث�َي��ك��ه��ات��ووة ل��ة :خ���اك ،خ� َ �ةل��ك ،دةس����ةلاَ تء سةربةخؤيي. ث��اي��ةي ض���وارةم /مةنهةجي ث����ةروةردة (ق��ي��ي��ةم) :ئةمة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
سي بنةما ثَيكهاتةي رةوشت (سلوك)ةء لةبنةِرةتدا لةسةر َ ثالفتةي َ ثَيكدَيت كة ئةمانةنَ : دلء دةروون (تةزكييةي َ كؤمةلطةو نةرييت نةفس) ،رةفتارو رةوش��ت ،ئادابي ناو رةسةن. َ -كؤمةلسازي ضيية؟ َ كؤمةلسازي جةستةو ثةيكةري ئايدؤلؤذياية ،بةو مانايةي كة ئايديؤلؤذياكة ب��ةط��ةِردةخ��اتء لةتيؤرييةوة َ دةجيولَينَيت. دةيكاتة هَيزَيكي ثراكتيكيء لةمةيداندا َ سي ثايةي تايبةتيي كؤمةلسازيي ئيسالمي ،خاوةني َ بي يةكرتيش ناطوجنَيت. خؤيةتيء نة زياددةكات نة كةمَ ، َ ثايةي يةكةم /رةمز -سةركردة يان رَيبةر يان كؤمةل:- ئ���ةوةي ك��ة ث��ي��ادةي ئ��اي��دي��ؤل��ؤذي��ةك��ة دةك����اتء ب��ةرن��ام��ةو ثالني بؤ دةكَيشَيت ،دةستنيشاني تةوةرةكاني دةكاتء ئ��اِراس��ت��ةي نوخبة دةك���ات ،وةك ل��ةم ب��اس��ةي ذياننامةي ثَيغةمبةرمان ( )hزياتر بؤمان رووندةبَيتةوة. ثايةي دووةم /نوخبةي َ هةلبذَيرراو يان بذاركراو :ئةم َ كؤمةلة بةجوانيء بةضاكي لةبنةماكاني ئةم ئايدؤلؤذيا يان ئةم رَيبازة تَيطةيشتوونء لةنَيواني رَيبةرو جةماوةردان، ه��ةم��وو ج��ةم��اوةرةك��ة ث��ؤل�َي�نَ ء ث����ةروةردة دةك���ةن ،تواناو وزةك��ان��ي��ان ب��ةط��ةِردةخ��ةنء كةسايةتييةكان دةن��اس��نء لةجَيطةي ش��ي��اودا بةكارياندةهَينن ،وةك ه��اوةلاَ ك��ان��ي ثَيغةمبةر ( )hكة هةريةكةيان كارَيكيان ثَيسثيرَ رابوو، َ لةطةل ثَيغةمبةر ( )hكارياندةكرد. وةك يةك جةستة ثايةي سَييةم /جةماوةر :ئةو تواناو وزةيةن كة دةبنة هةوَيين شؤِرشء دامةزراندني سيستةم ،دةسةلاَ ت ،ذيار، شارستانييةت. -بزاوت ضيية؟ ب��زاوت خؤراكي هةموو ئايدؤلؤذيايةكة ت��اكء كؤمةلَ ث��ةروةردةك��ات لةسةري بؤ بلاَ وكردنةوةي ئايدؤلؤذياكةو رَيكخسنتء ئيدارةو ضاودَيريء ثالندانان لةسةري. بزاوت خاوةني دوو ثايةي سةرةكيية: ثايةي يةكةم /بانطةوازو َ هةلوَيست (بةالغء شاهيديدان): هةلوَيستيش بةواتاي َ َ هةلوَيستمان لة :فرةديدي ،مايف مرؤظ، طوتاري سياسيي بةرانبةر لةهةموو رةهةندةكاني ذياندا. ثايةي دووةم /سرتاتيذييةتء قؤناغكاري :بةماناي دةستنيشانكردني ئامانج ب��ةط��وَي��رةي قؤناغةكاني ئةو زةمينةيةي ك��ة ئاماجني دارول��ئ��ي��س�لام��ةء ثَيكهاتةكةي بنةماي سيستةمء دةس��ةلاَ ت��ي ئيسالمييةء بريتيية لة: حاكمييةت ،دادطةري ،طوَيِر َ ايةلي ،شورا. ئةوةي كة ئاماذةمثَيدا بريتيية لةئايدؤلؤذياي ئيسالمي. ضؤن بانطةواز دةستيثَيكرد؟ كةواتة ثرسيار ئةوةية ضؤن ئةم ئيدارةو رَيكخستنة كي بانطهَيشتكراو ثَيغةمبةر ()h دروستكراو سةرةتا َ لةكَيوة دةستيثَيكرد؟
بانطةوازي ثَيغةمبةر ( )hهةروا بةهةِرةمةكي نةبوو، َ بةلكو لةسةر بنةماي مةنهةجَيكي رَيكء تةندروست بوو، ثَيشئةوةي بَيمة س��ةر باسي مةنهةجي ب��ان��ط��ةوازةك��ةي ثَيغةمبةر ( )hثَيويستة بثرسني ئ��اي��ا م���رؤظ كاتَيك َ ئيماندةهَينَيتَ ، بةئةقلء ذيريي؟ بةدل دةبَيتة باوةِردار يان يان دةبَيت ئةو كةسةي بانطةوازدةكات خؤشةويست بَيت بةلطةي َ خةلكيدا ئينجا دوايئةوة َ لةدلي َ َ ئةقلي خباتة بةردةم ئةو َ خةلكةي بانطةوازياندةكات؟ ك��ةوات��ة لةدةستثَيكي هةموو ئ��ي��دارةو رَيكخستنَيكدا ثَيويستة ئةم دوو ضةمكة رةنطدانةوةيان لةبانطخوازةكةدا هةبَيت ،ضونكة مةنهةجي ثَيغةمبةرة ()hو طرنطرتين شت بؤ بانطةواز خؤشةويسيتء َ بةلطةية ،ضونكة زؤرجار ئةوكةسةي كة بانطةوازدةكات ،ئةطةرضي خاوةني َ بةلطةي بةهَيزيش بَيت ،بةلاَ م ئةطةر خؤشةويست نةبوو ،ئةوا ئةو َ وةرناطريي ،بةثَيضةوانةيشةوة ئةطةر بريوباوةِرة هةرطيز هاتء بريوباوةِرَيك بوو كةس لَيتَينةطاتء لةسةر بنةماي نازانسيت دامب��ةزرَي��ت ،با بانطخوازةكةيش خؤشةويست بَيت ،ب��ةلاَ م َ خةلكي هةميشة ب�يروب��اوةِري مةعقولء شيت لؤذيكي وةردةط���رَي���ت ك��ة طوناجوبَيت ل��ةط� َ �ةل سروشيت مرؤظء بريو َ دلء دةروونيدا. ئةم بريكردنةوةيةي سةروةرمان زؤر تةندروست بوو، ضونكة بؤ ماوةي (َ )600 سال هيض ثَيغةمبةرَيك نة نيرَ رابوو. ل��ةو س��ةردةم��ةدا بانطةوازةكة الي َ خةلكي ش��ازو نامؤ َ كؤمةلطةكان ،هةرضةندة لةهةموو سةردةمَيكدا ب��وو بؤ لاَ هةروابووة كة ذيري زوو لةبةردةميدا ضؤك دائةدات ،بة م كَيشة لةشةهوةتبازةكانداية كة بؤيان َ قبولناكرَيت ،ضونكة ئةو سةردةمة كة سةروةرمان بانطةوازي بؤ يةكخواثةرسيت دةكرد ،الي ئةو َ خةلكة زؤر سةرسوِرهَينةربوو ،ئايا واز لةو هةموو خواية بهَينن بؤ بانطةشةكةي موحةممةد ( )hكة بانطياندةكات بؤ يةكخواثةرسيت!. ياخود دةي��ان��وت :ئايا دةشَيت م��رؤظ ثَيغةمبةر بَيت؟ ياخود واز لةمةخيواردنةوةء داوينثيسي بهَينني؟! َ بةكؤمةلطةي ئةو سةردةمةو هةموو ئةمانة نامؤبوون ئةم سةردةمةيش ،لةم سةردةمةيشدا ئةطةر بةئافرةتَيك َبلَييت :بؤضي خؤت رووتكردؤتةوةء دةضيتة سةر شاشةي تةلةظزيؤنء خ��ؤت بائةدةيتء جةستةت ئةلةرزَينيت؟، بةاليةوة سةيرةو ثَي َ تدةلَيت :ئةوة هونةرة!! ياخود بةكةسَيكيرت َ دةلَييت :واز لةعةملانييةت بهَينةء ديين خواي طةورة ثيادةبكة ،كةضي ئةو تؤ بةكؤنةثةرستء دواكةوتوو تةماشادةكات!. ب��ؤي��ة ثَيغةمبةر ( )hدةف��ةرم��وَي��ت :ئاييين ئيسالم ب��ةن��ام��ؤي��ي ه��ات��ووة ،ه��ةر بةنامؤييش دةط��ةِرَي��ت��ةوة ناو َ َ كؤمةلطةكان ،ئةوانةيشي بانطةوازي بؤ دةكةن خةلكيء ��دَأ اِإل ْس� َ لا ُم بةنامؤ تةماشادةكرَين ،وةك دةف��ةرم��وَي��تَ« :ب َ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
93
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
َغِريبًا َو َسَيعُو ُد َغِريبًاَ ،ف ُطوَبىِل ْل ُغَرَب ِاء». َ ئةو سةردةمة بانطةوازةكة بؤ قوِرةيشء هةموو خةلكي ب��ط��رة جيهانيش ب���وو ،ب����ةلاَ م ث�َي��غ��ةم��ب��ةرم��ان ( )hل��ةو كةسانةوة دةستيثَيكرد كة بةزوويي بريوباوةِر وةردةطرنء بةرثرسيارَييت دةخ��ةن��ة س��ةرش��ان��ي��ان ،دةب �َي��ت ل��ةوان��ةوة دةستثَيبكات كة زؤر ثَيغةمبةريان ( )hخؤشدةوَيتء بةزوويي بريوباوةِرةكة وةردةطرن. َ لةباسي ئيدارةو رَيكخستندا هةموو خةلكي سةرزةوي ئ��ةم مةنهةجة ث��ي��ادةدةك��ةن ،ئَيمةيش ئ��ةم��ة وان��ةي��ةك��ةء ل��ةث �َي��غ��ةم��ب��ةري س���ةروةرم���ان���ةوة ( )hوةري���دةط���ري���نء بانطةوازةكةماني ثَيدةطةيةنني تا ئيدارةو رَيكخستنَيكي بةهَيز بؤ ئةم ئيسالمة دامبةزرَينني. كي بوون؟ -رَيكخستنة سةرةتاييةكان َ ه���ةم���وو ك����ؤم� َ ���ةلء دةس���ت���ةو ت��اق��م �َي��ك ب����ةم ش �َي��وةي��ة دةستيانثَيكردووة ،ئيسالميش كة لةسةرةتاوة هاتووة، هةروا ثَيغةمبةرمان ( )hفيرَ يكردووين ،ضونكة مرؤظةكان ب��ةس��روش�تي خ��ؤي��ان ئ���ةو ش��ت��ان��ة دةك����ةن ك��ة ب��ةدةرن��ي��ي��ة لةدةروونء هةستء نةستء سؤزيان ،بؤية سةييد قوتب لةطةل ناخي َ َ َ خةلكيء دةل�َي��ت« :ئ��ةم قورئانة قسةكردنة ثَيغةمبةريش ( )hكة هاتووة شتَيكي نةهَيناوة بةدةربَيت لةتواناي مرؤظةكان». يرازي��ب�َي��ت) بؤ بانطكردني خ��ات��و خ��ةدجي��ة (خ���وا ل�َي� ِموسولمَ انبوون: ثَيغةمبةرمان ( )hط��ةِرا بةشوَيين ئةو كةسانةدا كة زؤر خؤشياندةويست ،ئةويش ئ��ةوان��ي خؤشدةويست، يةكةجمار ضووة الي خَيزانة سةالرو سةنطينةكةي -خاتو ريازيبَيت) طومانيشي تَيدانيية لةسةر خةدجية – (خوا لَي ِ ئةم هةسارةيةي ئَيمةدا يةكةم كةس كة ئيمانيهَيناوة خاتو خةدجية بوو ،لةباساكاني ثَيشوودا زياتر روومنكردؤتةوة كة ضؤن بةشوَيين ثَيغةمبةرةوة ( )hبوو بؤ شيكاركردني رووداوةكانء زؤر بةوردي توَيذينةوةي دةكردو ئاطاداري سةرةتاي وةحي بوو كة هاتووة بؤ ثَيغةمبةرمان ( ،)hهةر ئةو بوو كة سةروةرماني بردة الي وةرةقةي كوِري نةوفةلء دةيزاني ئةوةي كة هاتووة بؤ الي سةروةرمان موحةممةد ( )hئةوة جيربيلة (علية السالم)ء ئةو ئايةتةي بؤ هَيناوة كة خواي طةورة دةفةرموَيتُ [ :ق ْم َفَأ ْنِذ ْر( ]...املدَّثر.)٢ : هةلسانء بَيداركردنةوةي َ ئيرت كاتي َ خةلكيية لةنةزانيء تاريكي. دةستبةجي خاتو خ��ةدجي��ة ب���ِرواي ب��ةب��ان��ط��ةوازةك��ةي َ موحةممةد ( )hهَيناو ش��ةرةيف ئ��ةوةي ثَيبةخشرا كة يةكةم ك��ةس بَيت لةسةر ئ��ةم زةوي��ي��ةدا موسولمَ ان بَيت َ لةطةل ئةوةيشدا ئافرةتة ،جَيطةي شانازيي ئَيمةية يةكةم كةس كة بِرواي بةم ئيسالمة هَيناوة لةتومخي مَييينةية، تةنانةت ئةتوامن َبلَيم :ثَيشئةوةي سةروةرمان بانطيبكات، 94
خاتو خةدجية موسولمَ ان ببوو ،ئةوةبوو فةرموويَ« :ك َّ ال َواللهَِّ َال خُ ْ يِز َ يك اللهَُّ َأَبدًا» .واتة :نا موحةممةد ( )hسوَيند بةخوا ،خواي طةورة هةرطيز تؤ توشي ناِرةحةتي ناكات. خاتو خةدجية خؤشةويستييةكي زؤر بَيوَينةي هةبوو َ لةدلي ثَيغةمبةرماندا ( )hكة من ناتوامن بةهيض ثَيناسةو وةسفَيك بيهؤمنةوة ياخود كام تةعبري جوانرتة ئةوة بةكاربهَينم ،خاتو َ خةيالي خةدجيةيش خؤشةويستيي بؤ سةروةرمان زؤر الرِحَمَ ،وحَ ْ تِم ُل بوو ،ضونكة ئةوبوو فةرموويِ« :إ َّن َك َلَتِص ُل َّ ْدوَمَ ،وَت ْقِري َّ الضي َ ا ْلَك َّلَ ،وَت ْكِس ُب مَْ ْفَ ،و ُتِع ُ ني َعَلى َنَوِائِب الع ُ الحْ َ ِّق» .واتة :تؤ سيلةي رةحم بةجَيدةهَينيتء هةموو خزمء كةسوكارت بةسةردةكةيتةوةء هةسيت بةرثرسيارَيتيت لةسةرشانةء خؤشةويستيي بؤ ه��ةم��ووان دةردةب �ِري��ت، ئةوةي كة هةذارو بَيدةرةتانة تؤ دةستطريؤييدةكةيت ،تؤ زؤر رَي��زي ميوان دةطريت ،وة هةميشة ب��ةدواي راستيدا دةطةِرَييتء حةقت خؤشدةوَيت .هةر ئةو خؤشةويستيية بوو وايلَيكرد بيباتة الي وةرةقةي ئامؤزايء دةيزاني ئةم سةروةرةمان هةرطيز درؤ لةدةمي دةرنايةت ،لةتةواوي ئةو َ لةطةل ثَيغةمبةردا ( )hبردوويةتيية سةر ثِربووة ذيانةي لةِرةوشيت جوانء خؤشةويسيتء رَيزو وةفا ،بؤية هةر زوو بِروايثَيهَيناو دةيشيزاني ئةم وتانةي هاوسةرة بةِرَيزةكةي ك��ة ثَيغةمبةرة ( )hه���ةروا وت��ةي ئاسايي ن�ينَ ، بةلكو دةيزاني ئةمة لةاليةن خواي طةورةوةية ،كةواتة هةردوو هؤكارةكة بةكارهاتووة لةئيدارةو رَيكخستندا كة بريتني لة: لةطةل َ َ خؤشةويسيتء بةهَيزيي َ ئةقلي بةلطةو قسةكردن َ خةلكيدا. ليرَ ةدا طرنطة ئةوة بريي بانطخوازانء كادَيراني ناوةندي ئيسالمي حبةينةوة ،تا بتوانن هاوسةرةكانيان ياخود كةسة نزيكةكانيان والَيبكةن وةك يةك بريبكةنةوة بؤئةوةي بتوانن ثةرةبدةن بةكارةكانيانء كةسة نزيكةكانيان بؤيان ببنة َ ثالثشت. ريازيبَيت) -بانطكردني ئةبوبةكري سديق (خوا لَي ِ بؤ موسولمَ انبوون: دواي خ��ات��و خ���ةدجي���ة ،ث �َي��غ��ةم��ب��ةرم��ان ( )hض��ووة الي ثياوَيك كة َ لةدليدا زؤر شريينء خؤشةويست بوو، بؤية ثرسياريان لةثَيغةمبةري س��ةروةرم��ان ( )hكرد، خؤشةويسترتين كةس لةثياوان َ لةدلي جةنابتاندا كَيية؟ ف���ةرم���ووي« :ئ��ةب��وب��ةك��رة ،ه��ةرط��ي��ز َ دل���ةِراوك���َي���ي ن��ةب��ووة َ دوودلنةبووة لةوةلاَ مدانةوةي لةبانطكردني بؤ ئةم دينةداء بؤ ئيسالم» .وةك دةفةرموَيتَ« :ما َدَع ْو ُت َأ َحدًاِإلىَ اِإل ْس َ الِم ْو ٌة َوَتَر ُّد ٌد َوَن َظ ٌرِ،إالَّ َأَبا َب ْك ٍرَ ،ما َع َّتَم ِح َ ني ِإالَّ َكاَن ْت َل ُه َع ْن ُه َكبَ يه» .واتة :هةركةسَيكم بانطكردبَيت َذَك ْر ُت ُه َل ُه وَما َتَر َّدَد ِف ِ َ َ �ي بووة، بؤ ئيسالم ،تووشي دوودل��يء ثرسيارو دل��ةِراوك� َ بؤضوونء قسةي تايبةتي هةبووة ،بةلاَ م تةنها ئةبوبةكر نةبَيت كة بانطمكرد بؤ ئيسالم ،هيض ثرسيارو وةآلمَيكي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
َ دوودلي ئيسالمي وةرط��رت .لةهاتنة ناو نةبوو ،تةنها بَي ئيسالمةوة ،هيض كةسَيكيرت وةك خاتو خةدجيةو ثَيشةوا ئةبوبةكر نةبووة (خوا لَييانِرازيبَيت). لمَ لةِراستيدا ثَيويستة لَي َ كؤلينةوةبكرَيت لةموسو انبووني ئةبوبةكر ب��ةو خيرَ ايية ،ئةبوبةكر نزيكرتين ك��ةس بووة لةثَيغةمبةرةوة ( )hلةِرووي رةوشتء قسةو طوفتارةوة، ضونكة دي���ارة ثَيغةمبةر ( )hل��ةس��ةرةت��اوة ئ��ةوان��ةي بانطكردووة كة بؤضوونء ديدوِرَييان وةك يةك بووة. ل��ةِراس��ت��ي��دا رةوش��ت�ي ئ��ةب��وب��ةك��ر ه����ةروةك ثَيغةمبةر ( )hب����ووة ،ل����ةدواي ث �َي��غ��ةم��ب��ةران (س��ةالم��ي خ��واي��ان لَيبَيت) ئةبوبةكر باشرتين ثياوي س��ةرِرووي زةويية (خوا ريازيبَيت) ،ل��ةِرووي رةوش��ت��ةوة زؤر هاوبةشي هةبووة لَي ِ لةنَيواني ثَيغةمبةر ()hو ثَيشةوا ئةبوبةكري سديقدا ،ئةو بةسديق ناسراوة ،سةروةريشمان ( )hبةسادقولئةمني بانطكراوة ،هةردووكيان بةِرَيزو هَيمنء داوَينثاك بوون، دوورب��وون لةجَيطةي خ��راثء مةخيواردنةوة ،وةهةروةها خزمةتي َ خةلكيان ك����ردووةء ب���ةدةم ه���ةذاران���ةوة ب��وون، لةثَيش هاتين ئيسالميشدا خاوةني كةسايةتيي تايبةتي َ دوودلي خيرَ ا ئيسالمي وةرطرت بوون ،هةربؤية ئةبوبةكر بَي ريازيبَيت).- (خوا لَي ِ -ب��ان��ط��ك��ردن��ي زةي������دي ك������وِري ح��اري��س��ة (خ���وا ريازيبَيت) بؤ موسولمَ انبوون: لَي ِ لمَ ل����ةدواي م��وس��و ��ان��ب��وون��ي خ��ات��و خ��ةدجي��ةو ثَيشةوا ئةبوبةكر (خوا لَييانِرازيبَيت) ثَيغةمبةر ( )hدةستيكرد بةبانطةوازي بةندةيةكيان بةناوي زةيدي كوِري حاريسةوة. َ هاوةلة بةِرَيزةي ثَيغةمبةرمان ( )hخؤشةويستييةكي ئةم زؤري ه��ةب��وو ب��ؤ ثَيغةمبةر ( ،)hبةثَيضةوانةيشةوة س��ةروةرم��ان زؤر ئ��ةوي خؤشدةويست تا ئ��ةو رادةي��ةي ناونرا بةزةيدي كوِري موحةممةد ( ،)hواتة :كرا بةكوِري –تةبةني -ثَيغةمبةرمان (.)h َ هاوةلة بةِرَيزةي سةروةرمان ضريؤكَيكي زؤر ضريؤكي ئةم لاَ َ َ تراذيديية ،ئةم مندالة لةبنةضةدا خةلكي سةبائن بوو لةو تي يةمةن ،دايكي لةسةردةمي جاهيليدا بةميواني دةِروات بؤ َ لةطةل ناو هؤزيك بةناوي (معن) ،ئةو هؤزة لةجةنطدابوون هؤزَيكيرت بةناوي (قينكوري جسر) ،لةجةنطَيكدا زةيد دةكةوَيتة بةردةسيت هَيزي هؤزي بةرانبةرء لةتةمةني ()٨ َ ساليدا لةبازاِري عوكازي مةككة دةفرؤشرَيت بةثياوَيك بةناوي حةكيمي ك��وِري ح��ازم ،ئةويش ثَيشكةشيدةكات بةخاتو خةدجيةي كضة مامي ،ئةويش ثَيشكةشيدةكات بةثَيغةمبةر ( ،)hبةلاَ م ئةم رووداوة ثَيش هاتين وةحي بووة بؤ ثَيغةمبةرمان ( ،)hسةروةريشمان كة لَييوةرطرت، دةستبةجي ئازاديكردو كرديية ك��وِري خؤي بةشَيوازي َ ناسا من (تةبةني) .هةروةك لةم فةرموودةيةدا هاتووة« :إن ً كلب حجوا فرأوا زيدًا ،فعرفهم وعرفوه ،فانطلق الكلبيون
فأعلموا أباه ووصفوا له موضعه ،وعند من هو ،فخرج حارثة وأخوه كعب إبنا شراحيل لفدائه ،فقدما مكة ،فدخال على النيب ( ،)hفقاال :يابن عبد املطلب ،يابن هاشم ،يابن سيد قومه ،جئناك يف إبننا عندك فأمنن علينا ،وأحسن إلينا ُو؟ قالوا :زيد بن حارثة .فقال رسول يف فدائه .فقالَ :م ْن هَ اهلل (َ :)hفَهلاَّ َغيرَْ َذل َ ِك .قالوا :ما هو؟ قال :أ ْدعُو ُه َو َخيرُِّ وهُ، للهَّ ُو َل ُك ْمَ ،وِإِن ْ َف�ِ�إِن ْ أخَتاَرِني َف� َ�وا ِ َما َأَنا ِبالَِّذي أخَتاَر ُك ْم َفهَ َأ ْخَتا ُر َعَلى َمِن ْ أخَتاَرِني َأ َحدًا .قاال :قد زدتنا على النصف وأحسنت .فدعاه رسول اهلل ( )hفقالَ :ه ْل َتِع ْر ُف َه ُؤ َالِء؟. ْت قال :نعم ،هذا أبي وهذا عمي .قالَ :أَنا َم ْن َق ْد َعَر ْف َتَ ،وَرَأي َ اخترَ ِْني َأِو ْ ص ْحَبتيِ َل َكَ ،ف ْ ُما .قال :ما أريدهما ،وما أنا ُ أخترَ ْ هَ بالذي أختار عليك أح ًدا ،أنت مين مكان األب والعم .فقاال: وحيك يا زيد! أختتار العبودية على احلرية وعلى أبيك وأهل بيتك؟! قال :نعم ،قد رأيت من هذا الرجل شي ًئا ،ما أنا بالذي أختار عليه أحدًا أبدًا .فلما رأى رسول اهلل ( )hذلك أخرجه ضَرْ ، إىل احلجر ،فقالَ :يا َم ْن َح َ أشَه ُدوا َأ َّن َز ْيدًا إبيِْنَ ،يِر ُثيِن َوَأِر ُثهُ .فلما رأى ذلك أبوه وعمه ،طابت نفوسهما وانصرفا». واتةَ : خةلكانَيك –زةيديان -ناسييةوةء زانييان ئةمة ئ��ةو ك��وِرةي��ة كة ل��ةو ك��ارةس��ات��ةدا لةكةسوكاري داب���ِراوة، ثاشان طةِرانةوة بؤ ناو هؤزةكةي كة ناوي هؤزي (كلب) بوو ،بةكةسوكارةكةي :باوك ،برا ،مامةكةي بةناوي كةعب، َ هةوالي جَيطةو زؤرَي��ك لةئامؤزاكاني لةكوِراني شراحيل، شوَيين زةيد-يان راطةياند ،ئةوانيش كةوتنة ري بؤ ئةوةي ئازاديبكةنء بيطةِرَيننةوة ،كةطةيشتنة ش��اري مةككةء َ هةوالي ئةويان زاني كة لةالي موحةممةدة ( )hضوونة اليء ثَييانوت« :ئ��ةي ك��وِري عةبدوملوتةليب لةطةورةي هاشم ،ط��ةورةي طةلء هؤزةكةي خؤي ،كوِرَيكمان لةالتة َ َ بتدةيين، بةلكو بؤمان بطةِرَينيتةوة ،فيدييةكةي ضةندة تا سةروةرمان ( )hفةرمووي :ئةو كةسة كَيية؟ وت��ي��ان :زةي��دي ك��وِري حاريسةية ..ثَيغةمبةر ()h فةرمووي :دةي خاوةني كةسانَيكيرتيشة كة كةسوكاري ئ���ةون .ئ��ةوان��ي��ش وت��ي��ان كَيية؟ س���ةروةرم���ان ف��ةرم��ووي: هةليبذَيرَيت ،ئةطةر ئَيوةي َ وازيلَيبهَينن با خؤي َ هةلبذارد بةبي هيض فيديةيةك َ مندالي خؤتانة، ئةوا دةتوانن بيبةنةوة َ ئةطةر منيشي َ هةلبذارد ،سوَيند بةخوا من كةسَيك نادةمةوة دةسيت كاسانَيكيرت كة خؤي نايةوَيتء من َ هةلدةبذَيرَيت. ئةوانيش وتيان :قسةيةكي دادثةروةرانةيةو باشرتين ه� َ �ةل��ب��ذاردن��ة ..ثَيغةمبةر ( )hف��ةرم��ووي ب��ةزةي��د :ئةم كةسانة دةناسيت؟ زةي��د ف��ةرم��ووي :ب� َ �ي ئ��ةو باوكمة، �ةل� َ ئةويش ماممة .ثَيغةمبةر ( )hفةرمووي :منت ناسيوة رةفتارو ك��ردارم بةرانبةرت ضؤن ب��ووة ،من َ هةلدةبذَيريت ياخود كةسوكارو باوكء مامةكةت .زةيد فةرمووي :من تؤ َ هةلدةبذَيرم ،تؤ باوكء مامء هةموو كةسوكاري من بوويت، ئ��ةوا لةجةنابيشت زياتر ،هيضكةس َ هةلنابذَيرم .باوكء
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
95
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
مامةكةي وت��ي��ان :ئ��ةي خ��اك ب��ةس��ةرت زةي���د ،بةندايةتي َ هةلدةبذَيريتء ئ��ازادي وازلَيدةهَينيتء ناطةِرَييتةوة ناو َ مالي باوكء كةسوكارةكةت؟! بةل َيَ ، زةي��د ف��ةرم��وويَ : بةدلنياييةوة هيض خراثةيةكم لةم ثياوة -موحةممةد ( -)hنةبينيوة ،ئيرت بؤ وةفاي ئةم ثياوة لةيادبكةم ئةو كاتةي كة من كؤيلةبووم كاتَيك بةخشرامة موحةممةد ( )hبةئاشكرا لةناو قوِرةيشدا بانطي َ خةلكي كردو فةرمووي زةيد لةمنةو منيش لةوم، ئةو ك��وِري منةو مريات لةمن دةطرَيتء منيش مريات لةو دةطرم .ئيرت باوكء مامةكةي بةنائومَيدي طةِرانةوةء زانيان خؤشةويسيت بؤ ثَيغةمبةر ( )hبَيوَينةية. ئ��ةو ك��ات��ةي ك��ة س���رووش ب��ؤ ثَيغةمبةر ( )hن�رََي�را، ريازيبَيت) ()٣٠ تةمةني زةي��دي ك��وِري حاريسة (خ��وا لَي ِ َ سال بوو ،ئايا كة سةروةرمان بانطيبكات بؤ ئيسالم ،ضؤن نايةتة ناو ئةم نوورو رووناكييةوة ،لةكاتَيكدا ئةو هةموو خؤشةويستييةي هةبوو بؤ ثَيغةمبةر ( .)hئيماني زةيدي ك��وِري حاريسة تةنها ل���ةِرووي دروش��مء خؤشةويسيتء هةستوسؤزةوة نةبووَ ، بةلكو خاوةني هزرو تَيطةيشتنَيكي ورد ب��ووةء لةتةمةنَيكدابووة تواناي ئ��ةوةي هةبووة كة ض��اكء خ��راث لةيةكرتي جيابكاتةوة ،ضونكة وازهَينان لةئاييين ب��اووب��اث�يرانء ض��وون بؤ ن��او ئايينَيكيرت ه��ةروا َ لةطةل ئاساننيية .خؤ ئةطةر بَيتء تؤزيك بريبكةينةوة سةييدونا زةيدي كوِري حارسدا ،لةماوةي ثَيكةوةذياني َ لةطةل ثَيغةمبةرماندا ( )hدرؤيةكي لَينةبينيوة ،ئايا لةطةل َ َ خةلكيدا نةكردبَيت دةكرَيت كةسَيك لةذينيدا درؤي َ لةطةل خوادا بيكات؟ بَيطومان نةخيرَ .دةبينني ئةو هةموو تةمةني خؤي لةخزمةتي َ خةلكيدا دابةشكردبوو طةيشتبووة تةمةني (َ )٤٠ سالي بةدواي بةرذةوةنديي كةسَيتيي خؤيدا نةدةطةِرا .دةبينني لةتةمةني الوَيتيدا ثياوَيكي داوَينثاكء سةرِراستء راستطؤ بوو ،كةواتة لةتةمةني (َ )٤٠ ساليدا هةرطيز ياريناكات بةبريوباوةِري َ خةلكي. خ��ؤ ئ��ةط��ةر ثَيغةمبةر ( )hب���ةدواي م� َ ��الء س��ام��انء ثاشايةتيدا بطةِراية ..شاري مةككة َ خةلكَيكي دينداربوون، باشرتينء نزيكرتين رَي��ط��ة ب��ؤ ئ��ةو مةبةستة ،دةيتواني لةِرَيطةي (التء عوزا)وة بانطةوازبكات ،ضونكة َ خةلكي ئةو جَيطةيانة زؤر رَيزي التء عوزايان دةط��رت ،ئةويش زوو دةطةيشتة ئاماجني خؤي. طوماني تَيدانيية ئةم بريو تيرَِوانينانة بةزيهين سةييدونا زةيدي كوِري حارسدا هاتووة ئينجا ئةو ئيمانة طةورةيةي بؤ دروستبووة، ئةمةيش لةئةجنامي ئ��ةو ثرسيارانةي كة لةمَيشكي زةيدي كوِري حارسدا دروستبووةء لةِرَيطةي راستطؤيي س���ةروةرم���ان���ةوة ه��ةم��وو وةلاَ م��ةك��ان��ي ب��ؤ روون��ب��ؤت��ةوة، كةواتة ئيمانهَيناني زةيدي كوِري حارس ،تةنها لةِرَيطةي 96
بةلكو لةِرَيطةي َ خؤشةويستييةوة نةبووة َ عةقليشةوة بووة. -بانطةوازي نهَيينء رَيكخستين تؤكمة: ط��وم��ان ل��ةوةدان��ي��ي��ة ك��ة ث�َي��غ��ةم��ب��ةر ( )hدةي��وي��س��ت بانطةوازةكةي بطاتة هةموو مرؤظَيك لةشاري مةككةدا، ئةمةيش ه���ةروا شتَيكي ئاساننةبوو ك��ة لةجَيطةيةكي بةرزدا بوةستايةوةء بانطةوازيبكرداية بةئاشكراو باسي ئايينةكةي بكرداية ،ضونكة ئ��ةم ب��ان��ط��ةوازة ثَيويستيي بةئامادةباشيء خؤثاراسنت هةية ،لةبةرئةوةي سرووشيت مرؤظ واية -ئةوةي كة بةسةدان َ سال لةباووباثريانةوة بؤيان بةجَيماوة -كة وازهَينان لةئايني زؤر ئاساننييةء َ خةلكي لةضةند ساتَيكي كةمدا بةزوويي دةمييةوة ناضن. هةندَيكيش ثَييانواية ئةطةر ثَيغةمبةر ( )hلةسةرةتاوة َ لةخةلكي ب��ان��ط��ةوازةك��ةي ئاشكرابكرداية ئ���ةوا زؤرَي���ك شوَينيدةكةوتنء ثَيويستيي بةو هةموو َ سالة نةدةبوو كة َ هاوةلةكاني خؤي ثةروةردةدةكرد! بةنهَيين هؤكاري ئةجنامنةداني ئةم كارة ئةوةبوو ثَيغةمبةرمان ( )hدةيزاني كة َ خةلكي ه��ةروا بةئاساني ثةيامةكةي َ لةطةل وةرن��اط��رن ،ئةطةرضي ئاييين ئيسالم قسةكردنة ن��اخ��ي ه��ةم��وو ك��ةس �َي��ك��دا ،ب����ةلاَ م خ����اوةن ب���ةرذةون���ديء دةس��ةلاَ ت��دارةك��ان رَيطريياندةكرد ،نةيدةتواني َ خةلكي ثةروةردةبكات بؤ ئةم كارة طرنطة ،نةك لةناو قوِرةيشدا دذي موسولمَ انان جةنط دةستيثَيدةكردَ ، بةلكو لةهةموو جيهانةوة دذي موسولمَ انان دةوةستانةوة ،ضونكة دوو بنةماي س��ةرةك��ي هةية ب��ؤ ب��ان��ط��ةوازي ئةوكةسانةي كة دينة ناو ئيسالمةوةء دةبنة نوخبة ،ئةوانيش بريتني لة: رةوشتبةرزةكانء الوةكان. ئةوانةي خاوةني رةوش�تن كة بريتيية لة :راستطؤيي، دةس��ت��ث��اك��ي ،س��اغ��ي ،ئ���ازاي���يء دادث����ةروةري...ه����ت����د. الوةك��ان��ي��ش خ��اوةن��ي :ت��وان��او ه�َي��ز ،طياني ط��ؤِران��ك��اري، تَي َ كةلنةبووني ب�يروب��اوةِري زش��تء خ���ورايفء بتثةرسيت بوون ،ضونكة ئةوكةسانةي كة تةمةنيان (َ )٥٠ سال بوو، ئةزمووني ثةرستين بتيان زؤرتربوو لةكةسَيك كة بةخورايف دةزانَيتء ئةو ثةرستنة بؤي نةبؤتة بريوباوةِر ،هةروةها زووترء بةئاساني بريوباوةِري ئيسالم وةردةطرَيت ضونكة بؤي نةبووة بةسومعة. سي كةسةي كة بامسكردن -خاتو خةدجية ،ثَيشةوا ئةو َ ئةبوبةكر ،سةييدونا زةيدي كوِري حاريسة -تةنها لةِرؤذي يةكةمي بانطةوازي ئيسالميدا تةنزميكرانء هاتنة ناو ئاييين ئيسالمةوة ،ب��ؤ رؤذي دووةم س��ةروةم��ان ()h دةستيكردةوة بةبانطةوازو رَيكخستين رَيكخستنةكاني ئيسالم ،ئينجا دةستيكرد ب��ةوةي كة من��وون��ةو َ خةلكي ن� َ �وي بهَينَيتة ن��او ئيسالمةوةء تواناو هَيزي نوَيي تَيدا دةربكةوَيت. ئةبوبةكر هةسيت باشي هةبوو بؤ بانطةوازةكة بؤية
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
دلي ثِربوو لةئيمانء دةستيكرد بةكؤكردنةوةي َ َ خةلكي بؤ ئيسالمء رَيكخستين َ بالَيكيرت يان دةستةيةكي رَيكخستنيرت، بالء دةستةية ناوضةو َ بؤئةوةي بتوانن لةء َ مةلبةندَيكي ثَيزيادبكةن ،بؤية ئةبوبةكر ه���ةروةك ثَيغةمبةر ()h ئةويش َ هةلساء دةستيكرد بةدامةزراندني رَيكخستنةكانء بانطةوازكردني َ خةلكي بؤ ئيسالم ،ئةبوبةكر بةسروسيت لةدلي َ خؤي ثياوَيكي خؤشةويستء شريين بوو َ خةلكيدا، واجيهةيةكي زؤر باشبوو بؤ ب��ان��ط��ةوازة ث�يرؤزةك��ة .ئةم باسةيشم بؤية كردؤتةوة بؤئةوةنيية وةك ضريؤك خوَينةران تةماشايبكةنء بيخوَيننةوةَ ، بةلكو ئةوة واقيعةو دةمةوَيت خوَينةري موسولمَ ان بيكاتة مةنيفَيستَيكي تةفخيميء بتوانَيت طؤِرانكاري ثَيبكاتء دووربكةوَيتةوة لةِرَيكخستين رؤذئاوايي ،ئَيمةيش ثَيويستة وردبينةوة لةذياني ئةم ثياوة بةِرَيزة كة دواي ثَيغةمبةران طةورةترين ثياوي سةرزةويية، ئينجا تةماشاي رةفتارةكاني سةروةرمان ( )hبكةين ،كة ضؤن ئةو رَيكخستنةي دامةزراندووة؟. ئةوةيش طرنطة بزانني بةضي سةروةرمان ئاِراستةي ئةو رَيكخستنةي ك���ردووة ،دواي��ي ض��ؤن ث��ةروةردةي��ك��ردوون، لةضي جَيطةيةكدا كؤيكردوونةتةوة ،لةسةر بنةماي ض جؤرة رَيكخراوَيك رَيكيخستوون ،لةهةر قؤناغَيكدا ضؤن ث��ةروةردةي دةستثَيكردووة ،ضؤن دةسيت بةطؤِرانكاري ك��ردووة؟ وةآلمي ئةم ثرسيارانة ثَيويستيي بةشيكاريء لَيوردبوونةوة هةية ،تا بزانني ضؤن طةيشتوونةتة قؤناغي ئةجنامداني نوَيذو رؤذوو بةخشيين م� َ �الء سامانء ئةو ثياوانةيان لَيدةرضووة كة خواي طةورة ثَيناسةياندةكات لةطةل ئةو ثةميانء َ َ بةلَينانةي كة بةثياوانَيكي راستطؤ دابوويان بةثَيغةمبةري سةروةرمان (.)h ش��ي��ك��اري��ي��ةك ل���ةس���ةر رَي��ك��خ��س��ت��ن��ةك��انء ش �َي��وةيبانطةوازةكة: ثَيغةمبةر ( )hدةيةوَيت بةبانطةوازةكةي بطاتة هةموو مرؤظَيك لةمةككةداَ ، بةلكو هةموو مرؤظَيك لةسةر رووي زةوي���دا ،س��ةرةت��اي ب��ان��ط��ةوازةك��ة بةنهَيين ب��وو ،ه��ةروةك ثَيشرت ئ��ام��اذةم��ان��ث�َي��داوة ،دةي��ت��وان��ي ك��ة ل��ةن��او كةعبةدا بةدةنطي بةرز بانطي َ خةلكةكةي بكردايةو ئيسالمةكةي بةلكو َ ئاشكرابكرداية ،ب���ةلاَ م ئةمة رووي��ن��ةداَ ، خةلكي بةطشيت ئاطاداري ئةم بانطةوازة نةبوون ،تةنها ئةو كةسانة َ هةوالةكةيان لةِرَيطةي ثَيغةمبةر ( ،)hياخود نةبَيت كة َ هاوةلةكانةوة ثَيبطةيشتاية ،زؤر نهَيين كاريان دةكرد. ئةم بانطةوازة نهَينيية رؤذَيكء دوو رؤذَ ، بةلكو ضةندين سي َ مانطَ ، سال بةردةوامبوو. بةلكو نزيكةي َ َ خةلكانَيك ثيانواية ئةو فةرمايشتةي ثَيغةمبةر ()h كة لةناو َ خةلكيدا زؤر بلاَ وة ،كاتَيك لةسةر (سةفا) وةستاو يد َأ ْن ب ُت ُك ْم َأ َّن َخ ْيلاً ِبا ْلَوِادي ُتِر ُ فةرموويَ« :أَرَأ ْي ُت ُك ْم َل ْو َأ ْخرَ ْ ري َعَلي ُ صدِِّق َّي؟». ْك ْم َأ ُك ْن ُت ْم ُم َ ُتِغ َ
وات���ة :ئ��ةط��ةر ثَيتانِرابطةيةمن لةثشيت ئ��ةو ش��اخ��ةوة َ كؤمةلَيك سوار دةيانةوَيت بدةن بةسةرتاندا بِروامثَيدةكةن؟ َ خةلكانَيك وا ثةيدةبن ل��ةدواي هاتين وةحييةوة ئةم سي َ سال فةرمايشتةي فةرمووة ،ب��ةلاَ م لةِراستيدا دواي َ لةهاتين سروش ئةم رووداوة رويداوة. َ هاوةلة بةِرَيزة وةستاينء سي ثَيشرت لةسةر باسي ئةو َ كورتةيةكمان لةذيانيان باسكرد ،ئَيستا ثَيويستة لةسةر ذي��ان��ي كةسَيكيرت ب��ووةس��ت�ين ئ��ةوي��ش ذي��ان��ي ثَيشةواي بةِرَيزمان عةليي كوِري ئةبوتاليبة. ريازيبَيت) بانطةوازي عةليي كوِري ئةبوتاليب (خوا لَي ِبؤ ئيسالم: ثَيويستة زياتر لةسةر ئةم وَيستطانة بووةستني ،ضونكة طةجنَيكي تةمةن ( )10ساآلن موسولمَ ان دةبَيت ،لةوثةِري سةرسوِرمانداية!. ليرَ ةدا بؤية بةسةرسامييةوة باسيدةكةم ،ئةم الوة تةمةني َ لة(َ )10 لةطةل ئةوةيشدا ثَيغةمبةرمان سال تَيثةِرينةدةكرد، ( )hبِرواي تةواوي ثَييهةبوو تا بتوانن ئةم َ كؤلة قورسة َ َ هاوةلة لةطةل لةقؤناغي مةككةدا -كة ئةوثةِري نهَيين بوو- بةِرَيزةكانيرتيدا َ هةلطرن ،لةالي من لةوة سةرسوِرهَينةرتر َ مندالييةدا ،نهَيين دةث��اراس��تء ئ��ةوةي��ة كة ل��ةو تةمةنة نةيدةهَيشت طةورة ثياواني قوِرةيش بةو نهَينيية بزانن. ئةم كارةي ثَيغةمبةرمان ( )hبةرانبةر بةعةلي (خوا َ بةهةلوَيستة لةسةركردن هةية: ريازيبَيت) ثَيويستيي لَي ِ يةكةم /لةِراستيدا عةليي كوِري ئةبوتاليب وةك كوِري َ لةماليدا بوو، ثَيغةمبةر ( )hواب���وو ،ضونكة هةميشة هةر َ لةمالي ئةودا طةورةبووة ،بةهؤكاري ئةوةي ماوةيةك َ وشكةساليء ق��وِرةي��ش توشي كارةساتَيكي ناخؤسي لاَ ئ��اب��ووري هاتبوونء ئةزمةيةك رووي��ك��ردب��ووة ئ��ةو و ت��ة، ئ��ةب��وت��ال��ي��ب-ي��ش خ���اوةن���ي م��ن� َ �دال��ي زؤرب������وو ،رؤذَي����ك ثَيغةمبةرمان ( )hبةعةباسي مامي ف��ةرم��وو« :مامة، مندالي زؤري هةية ،با هةريةك لةئَيمة َ ئةبوتاليب َ مندالَيكي بطرينة خؤمان تا ئةو ناِرةحةتيء ناهةموارييةي لةسةر كةمبَيتةوة» .هةردووكيان ضوونة خزمةتي ئةبوتاليبء باسةكةيان بؤ كرد ،ئةويش رةزامةنديي دةربِريء َ مندالَيكي دا بةعةباس بةناوي جةعفةر ،عةليي بةخشي بةثَيغةمبةر ( )hئةبوتاليب وتي :تةنها عوقةيلم بؤ بةجَيبهَيَلن .عةلي ريازيبَيت) ب���ةردةوام ل��ةالي ثَيغةمبةر م��اي��ةوة تا (خ��وا لَي ِ كاتي هاتين وةحي ،دواي ئةوةيش هةر لةالي سةروةرمان ( )hم��اي��ةوةو شوَيين ثَيغةمبةر ( )hك��ةوتء ب �ِرواي بةبانطةوازةكةي هَينا. ئيبنوئيسحاق دةفةرمويت« :يةكَيك لةو نيعمةتانةي كة بةسةر ثَيشةوا عةلييةوة بوو ئةوةبوو كة سةروةرمان خؤي ثةروةردةيكردووة». عةلي زؤر طوَيطربوو ،خؤشةويستيي بؤ س��ةروةرم��ان
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
97
سةرةتاي بانطةوازي ثيَغةمبةر ()hء دامةزراندني ئيدارةو ريَكخسنت
دةردةبِري ،هةميشة ضاوي لةدةمي سةروةرمان ( )hبوو، دةيزاني ئةوةي دةيفةرموَيت راستييةو دةبَيت بةهةستَيكي زيندووةوة طوَييان بؤ بطرَيت ،لةبةرئةوة هةميشة مَيشكء ب�يري طؤشكرابوو ب��ةث��ةروةردةي موحةممةد ( .)hهةر َ لةمندالييةوة ثَيغةمبةرمان ( )hلةسةر مةنهةجء رةوشيت خ��ؤي ث���ةروةردةي���ك���رد ،وات���ة :ث���ةروةردةك���ردن���ي لةسةر خؤشةويستيي ثَيغةمبةر ()hء مةنهةجي بانطةوازةكةيء بنةماي َ بةلطة دامةزرابوو. دووةم /ثَيغةمبةرمان ( )hهةستيدةكرد ك��ة عةلي َ كةسَيكي ه� َ مندالييةوة �ةل��ك��ةوت��ووة ،ضونكة لةتةمةني ت��وان��اي��ةك��ي زؤرب��اش��ي ه��ةب��وو ،ب��ؤي��ة ئ��اط��اداري��ك��ردؤت��ةوة لةباسوخواستةكاني بانطةوازو كاركردني لةناو ئيسالمدا، كة لةِراستيدا كارَيكي زؤر طرنطء ترسناك بوو ،كةسيش نةيدةزاني هةتا كةي ئةم بانطةوازة نهَيين دةبَيت. خ� َ �ةل��ك��ان�َي��ك ث�َي��ي��ان��واب��وو ك��ة زووب����وو ب��ؤئ��ةوةي عةلي ئاطاداربكرَيتةوة لةكاروباري بانطةوازةكة ،ب��ةلاَ م دوايي بةطوَيرةي قؤناغةكاني بانطةوازي ئيسالمَ ، خةلكي راستيي ثَيغةمبةرَيتيي ثَيغةمبةريان ( )hبؤ دةركةوت ،كة ثَيشةوا عةلي ضةندة بةتوانابووةء يةكَيكبوو لةزانا بةرزةكانء توانيويةتي حوكمةكان لةئيسالمء قورئان دةربهَينَيت، ج��ط��ةل��ةوةي ك��ة خ��اوةن��ي ف��ةراس��ةت�َي��ك��ي زؤر ط��ةورةب��وو زانستَيكي بَيشوماري هةبووة. سَييةم /ش�َي��وةي ب��ان��ط��ةوازةك��ةي ثَيغةمبةرمان ()h ه��ةم��ةج��ؤرب��وو ،ئ��ةم��ةي��ش ئ���ةوةم���ان ب��ؤ دةردةخ������ات كة لةئيسالمدا هةموو كةسَيك جَيطةيدةبَيتةوة ،ئ��ةو ضوار ك��ةس��ةي ك��ة ل��ةس��ةرةت��ادا ب��ان��ط��ك��راب��وون ل��ةه��ةم��وو ضنيء َ كؤمةلطةي ئةو سةردةمةو ئةم سةردةمةيشن، توَيذةكاني ناو وةك :ئ��اف��رةت��ان ،ث���ي���اوان ،ه����ةذار ،ب��ةن��دةو ك��ؤي��ل��ةك��ان، مندالاَ ن ،ئةمةيش ئةوة دةردةخات لةبانطةوازي ئيسالمدا بانطكردني َ خةلكي بَيسنوورةو هةموو ضنيء توَيذةكاني وةك :ثري ،طةنجَ ، دةولةمةند ،هةذارو...تاد .لةخؤدةطريت بةبَيجياوازي. لاَ يةكةم رؤذي بانطةوازةكة بريتيبوون لةمندا ن :عةليي ك��وِري ئةبوتاليب ،ثاشان لةثياوان :ئةبوبةكري سديق، لةئافرةتان :خاتو خةدجية ،لةكؤيلةكان :زةي��دي ك��وِري حاريسة (خوا لَييانِرازيبَيت). ث��اش��ان ثَيغةمبةرمان ( )hكضة ب��ةِرَي��زةك��ان��ي خؤي بانطكرد بؤ ئيسالم ،خاتو زةينةب تةمةني (َ )١٠ سال بوو، ثاشان خاتو روقية تةمةني (َ )٧ سال بوو ،خاتو ئوم كةلسوم سال بوو ،هةموويان هةر لةتةمةني َ تةمةني (َ )٦ مندالييةوة َ مندال بوو، ئيسالميان وةرط��رت ،خاتو فاتيمة ئةو كاتة تةمةني تةنها (َ )١ سال بووة ،لةو ئاستةدا نةبووة بزانَيت ئيسالم ضيية. َ ئةمة رةوشي مالي ثَيغةمبةرمان ( )hبوو. 98
�ي س� َ �ال��ي خ��اي��ان��دء ب��ةت��ةواوي ب��ان��ط��ةوازي ن��ه�َي�ني ،س� َ لةسةر بنةماكاني :ثةروةردة ،ثاككردنةوةي َ دلء دةروون، خؤثَيطةياندن بنياتنرابوو. �ي س� َ ��ال؟ ئايا بؤضي ئ��ةم ك��ارة بةنهَيين م��اي��ةوة ت��ا س� َ ثَيغةمبةرمان ( )hلةقوِرةيش دةترسا؟ لةِراستيدا ثَيغةمبةري خوا ( )hهةرطيز نةترساوة، َ بةلكو ئاِراستةدةكرا ب��ةوةح��ي ،ئةوةيش حيكمةتي ئةو قؤناغة بووة بؤ بانطةوازةكةي سةروةرمان بؤية بةنهَيين كاريكردووة. ئةتوانني َبلَيني :ئةم قؤناغة بةويسيت سةروةرمان ()h نةبووةَ ، بةلكو فةرمانَيكي راستةخؤي ث��ةروةردط��ار بوو، ضونكة خواي ط��ةورة دةيةوَيت ئوممةتةكةي فيرَ بكات كة ضؤن طؤِرانطاريبكةنء رةوةند لةدواي رةوند ببَيتة مةنهجي ط��ؤِران��ك��اري ل���ةدواي نةماني ثَيغةمبةري خ���وادا ()h بؤئةوةي لةقؤناغَيكي هاوشَيوةدا بتوانن دووبارةيبكةنةوة. خ��واي ط���ةورة دةي��ت��وان��ي ثَيغةمبةرةكةي بثارَيزَيتء ب��ةي��ةك��ج��ار س��ةري��ب��خ��ات ،ب����ةلاَ م ئ��ةم��ة س��ون��ن��ةت��ي خ��واي طةورةنيية ،ضونكة رَيوشوَي َ نهةلطرتين ثَيغةمبةرمان ()h دةبَيتة هؤكاري طؤِرانكاري ،ئةو لةمثةرانةي هاتوونةتة رَيي سةروةرمان ( )hضؤن ضارسةريكردوون ،ئَيمةيش لةئَيستادا دةتوانني ضاولةوبكةين. هةر لةبةر ئةو هؤكارانة بوو خواي طةورة ثَيغةمبةرةكةي ب���ةو ن��اِرةح��ةت��ي��ان��ةدا ب������ردووة ،ب���ؤئ���ةوةي ل�������ةدواِرؤذدا ئوممةتةكةي ضاويلَيبكةن ،هةروةك ضؤن ثَيغةمبةر ()h َ َ لةطةل كَيشةكاندا ك��ردووة، مامةلةي لةوكاتء ساتانةدا ئَيمةيش رةضاويانبكةين ،هةروةها بؤئةوةي سةروةرمان َ بةخةلكي طةياندووة ،ئَيمةيش ( )hضؤن بانطةوازةكةي بةهةمان شَيوة كاربكةين. بةم ثَيية سنووري مةنهةجء كاري موسولمَ انان ديارو رؤشنةء هيض ناديارييةكي تَيدا نةماوة. ه��ةروةك بانطةوازي نهَيين لةسةرةتاي هاتين ئاييين ئيسالمدا قؤناغَيك بوو بؤئةوةي موسولمَ انان ئةو شَيوازو جؤري كاركردنة لةذيانياندا ثيادةبكةن ،دةشَيت لةقؤناغَيك لةقؤناغةكانيرتي ذياني ئةم ئوممةتةدا ئةوة دووبارةبَيتةوة ه����ةروةك ض��ؤن ثَيغةمبةرمان ( )hك��اري��ك��ردووة -تاموسولمَ انان ضاويلَيبكةن .بةثشتيوانيي خوا لةذمارةي داهاتوودا باسي كاري نهَيينء قؤناغي كاري نهَينيي ()٣ َ سالةكةي مةككة دةكةين.
نسأل اهلل سبحانه وتعاىل أن جيعلنا من عباده األخيار، وجنده األبرار ،ومن الذاكرين له آناء الليل وأطراف النهار، إنه هو الرحيم الغفار.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
د .خاليد موحةممةد حَ صال: سةروةريي دةسةآلتي خوداو بةرنامةكةي َ لةسةر تاكء كؤمةلطةكان ،يةكةم بنةماي َ باوة ِربوونء ضلةثؤثةي كاري سياسيية ئا .ديدار :بةهمةن ئيرباهيم س���ةب���ارةت ب�����ةوةي ئ��ي��س�لامء س��ي��اس��ةت ت���ا ض��ةن��د ثَيكةوة دةطوجنينَ ،زاراوةي ئيسالمي سياسي تا ضةند لةحةقيقةتةوة نزيكة ،بنةماو رةط���ةزو رةهةندةكاني س��ي��اس��ةت��ي ش���ةرع���ي ض�ي�نء ل��ةض��ي��ي��ةوة وةرط���ي��راون، داب��ةش��ك��ردن��ي ئ��ي��س�لام ب��ةس��ةر ض��ةن��د ن��اوَي��ك��دا وةك: ئيسالمي ت��ون��دِرةو ي��ان ميانِرةو...هتد ضةندة شياوة، َ هةستدةكري سياسةتي شةرعي ثشتطويخَ راوة، بؤضي َ بزووتنةوة ئيسالمييةكان تاضةند هةولي ئ��ةوة ئ��ةدةن لةِرَيي سياسةتي شةرعييةوة بطةنة دةسةآلت ،ضي بكرَيت بؤئةوةي كةسايةتيي سةركردة سياسيية ئيسالمييةكان ل��ةس��ةر ب��ن��ةم��اي س��ي��اس��ةت��ي ش��ةرع��ي داب���ِرَي���ذرَي���ت���ةوة، بضوككردنةوةو وَيناكردني ن��اِروون بؤ زاراوة شةرعيء ئيسالمييةكان ،وةك وَيناكردني دميوكراسي بةشورا يان بضوككردنةوةي ثةرسنت تةنها بؤ نوَيذو رؤذوو ...هتد! ضةندة لةِرووي شةرعييةوة دةطوجنَيت ،ئةم فرةحزبيية ئيسالمييةي لةكوردستان هةية تا ضةند لةطةأل بنةماكاني سياسةتي ش��ةرع��ي دَي��ت��ةوة؟ وةآلم���ي ئ��ةم ثرسيارانةو َ لةطةل ضةندين ثرسياريرت لةم ديدارةدا دةخوَينيتةوة كة بةِرَيز دكتؤر خاليد موحةممةد صاحل ،مامؤستاي زانكؤي سلَيمانيدا سازكراوة. رَيطاي ش��ةرع :ئيسالمء سياسةت تا ضةند ثَيكةوة دةطوجنينَ ؟! لحَ د .خاليد موحةممةد صا :بسم اهلل الرمحن الرحيم، احل��م��داهلل وال��ص�لاة وال��س�لام على رس��ول اهلل وعلى آله وصحبه ومن وااله. من هةستناكةم بةوةي كاتآ كة باسي ئيسالم ئةكرآ ش��ت�َي��ك ه��ةب�َي��ت ث�َي��ي��ب��ووت��رآ دوو ت�����ةوةرةي ئيسالمء س��ي��اس��ةت ،ض��ون��ك��ة ئ��ي��س�لامء س��ي��اس��ةت ي���ةك ش�تنء جياكردنةوةيان َ هةلةيةكي كوشندةية. رَيطاي شةرع :نوسةرانء رؤشنبرياني عةلةماني َ دةلينَ يان دةنووسن« :ئيسالم ثريؤزةو نابَيت دابةزَيتة ئاسيت
سياسةتء ملمالنَيكاني!» راي تؤ لةو بارةيةوة ضيية؟ د .خاليد م��وح��ةمم��ةد ص���الحَ :ئ��ةم��ة خ��ؤي داِرن��ي�ني ثريؤزييةكانة لةئيسالم ،ضونكة س��ةروةري��ي دةسةآلتي َ كؤمةلطةكان يةكةم بنةماي خوداو بةرنامةكةي لةسةر تاكء باوةِربوونةو َ ضلةثؤثةي كاري سياسييشة ،جا ضؤن ئةم دوو ضةمكة لَيكجيائةكةيتةوة؟! وة ئةطةر جياتكردةوة، ض واتايةك بؤ ثريؤزييةكاني ئيسالم ئةمَينَيتةوة؟! ئةمة ب���ةداخ���ةوة ه��ةم��ان ه� َ �ةل��وَي��س�تي ب �َي��ب��اوةِران��ي ق��وِرةي��ش��ة دةربارةي ثَيغةمبةر()hو ثةيامةكةي ،كاتَيك دةيانوت: «طوجناونيية خوايةك بةو طةورةييء دةسةآلتة رةهايةي كة هةيةتي ،مرؤظَيك َ هةلبذَيرَيتء بيكاتة ثةيامبةري خؤيء ثةيامء وتةكاني خؤي بةودا رةوانةبكات» ،خواي [وَما ثةروةردطار لةوةآلمي ئةو بيانووةياندا دةفةرموَيتَ : َقَد ُروا اللهََّ َح َّق َق ْدِرِهِإ ْذ َقالُوا َما َأ ْنَز َل اللهَُّ َعَلى َب َش ٍرِم ْن َش ْي ٍء] (األنعام .)91 :ئةمةش هةمان َ هةلوَيستة تؤ لةذَير ثةردةي ثاراستين ثريؤزيي ئيسالمدا ،بَييت حاكمييةت لةشةرع داِرنيء حوكمي خوا ثةكبخةيتء ئيسالم لةكاية سياسيء كؤمةآليةتييةكان دوورخةيتةوة بةبيانووي ثريؤزييةوة، نا بةثَيضةوانةوة ئةمة بيانووة بؤ َ خؤلكردنة ضاوي ئةو َ خةلكة ساويلكانةي بةم قسانة َ َ ئةخةلةتينَ ،ئامانج هةل لةثشت ئةم قسانةوة ثةكخستين حوكمة شةرعييةكانة، َ كؤمةلطةكاندا ،كابرا ثةراوَيزكردني ديين خواية لةذياني ثَييواية :حوكمي خؤي لةحوكمي خوا باشرتو ناوازةترة، خؤ كاتي خؤي ملمالنَيي ثَيغةمبةران (عليهم السالم) و َ كؤمةلطةكانيان هةر لةسةر ئةمة بوو. ملهوِراني رَي���ط���اي ش����ةرع :زاراوةي ئ��ي��س�لام��ي س��ي��اس��ي ،كة ئةوترَيتء ئةنوسرَيت تا ضةند لةحةقيقةتةوة نزيكة؟ د .خاليد موحةممةد ص��الحَ :ئةم زاراوةي��ة ،زؤر كات نةياراني رةوت��ي ئيسالمي بةمةبةسيت لةكةداركردني كاري ئيسالميء ئيسالمييةكان بةكاريدةهَينن ،تا ئةوة لةمَيشكي َ خةلكيدا جَيبكةنةوة كة ئيسالمء سياسةت
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
99
َ لةطةل د .خاليد موحةممةد صال ديداريَك
دوو شيت لَيكجياوازن. رَي��ط��اي ش���ةرع :ئ��اي��ا م��وم��ارةس��ةك��ردن��ي دي���ن ،خؤي لةخؤيدا سياسةت نيية؟ لحَ َ د .خاليد موحةممةد ص��ا :بةدلنياييةوة ،ضونكة كاتَيك تؤ َ ئةلَييت« :ال إل��ة إال اهلل» وات��اي سِرينةوةي هةرضي دةسةآلتَيك هةية غةيري دةسةآلتي خوا ،ئةمةيش ئةوثةِري سياسةتة ،من كة َ ئةلَيم« :ال إلة إال اهلل» واتة:
د .خاليد موحةممةد صا َلح: طةورةترين َ هةلة كة ئيسالمييةكان َتييبكةون مةسةلةي ثةراوَيزخستني حوكمة شةرعييةكانة ،يان وةالناني هيَلةثانةكاني شةريعةتة لةكاتي َ مومارةسةكردني كاري سياسيدا، واتةَ :ئيمة وةكو َ كيكي خةل َ ئيسالمي ،ئامانج لةبوونمان خزمةتكردني ثةيامةكةي خواية ،ناكرَيت ئةم ئامانجة لةدةستبدةين ،ئةطةر لةدةستمان حزبيكي عةلةمانيدا دا ئيتر لةطةأل َ مانايةك بؤ جياوازبوونمان نامي َنيتةوة َ ل��ةغ��ةي��ري ح��وك��مء ث��ةي��ام��ةك��ةي خ���واو ث�َي��ش��ةواي��ةت��ي��ي ثَيغةمبةرةكةي ،بةهيض حوكمَيكيرت رازينيمَ ، قبوليشناكةم بةناوي خواوة حوكممبكات ،وة ملكةضيشي نامب ،من نازامن ئةمة ئةلفوبَيي سياسةتة ،دةي ئةلفوبَيي شةرعيشة ،ئةمة كليلي هاتنةناو ئيسالمة ،ئةم كليلة ئةمة واتاكةيةتي، ئيرت تؤ ضؤن ئةتوانيت ئيسالم لةسياسةت داِرنيت؟! 100
رَيطاي شةرع :بنةماو رةطةزو رةهةندةكاني سياسةتي شةرعي ضنيء لةضييةوة وةرطرياون؟ د .خاليد م��وح��ةمم��ةد ص���الحَ :رةه��ةن��دةك��ان��ي ك��اري سياسيي ئيسالمي ،ك��ؤم� َ �ةل�َي��ك رةه��ةن��دي دام����ةزراوو ضةسثاون ،لةوانةيش: يةكةم /ئاماجني سةرةكي لةئةجنامداني كاري ئيسالمي بةدةستهَيناني رةزامةنديي خواي ث��ةروةردط��ارة لةِرَيي طةياندني ثةيامةكانييةوة بةطوَيي بةندةكانيدا :ثَيويستة سياسةتي كاري ئيسالمي خبرَيتة ئةم ثَيناوةوة ،ئةمةيش بزوَينةرو َ هةلسوِرَينةري بَيت. دووةم /بريتيية ل��ةدادث��ةروةرب��وون��ي ئةم سياسةتة: سياسةتي ئيسالمي سياسةتَيكي دادث���ةروةران���ةي���ة، جياوازي ناكات لةنَيوان هيض رةطةزو ضنيء نةتةوةيةكدا، ل���ةه���ةر ئ���اس���تء ث��ؤس��ت �ًَي��ك��دا ب���ن ئ��ي��س�لام ب��ةي��ةك��ض��او سةيرياندةكات. سَييةم /بةِراوَيذ بةِرَيوةبردني كارةكان لةئيسالمدا: ئيسالم بةهيض شَيوةيةك ب���اوةِري بةحوكمي مشوليء خ��ؤس��ةث�َي�نَ ن��ي��ي��ة ،ه���ةر دةس��ةآلت �َي��ك��ي��ش ك��ةس �َي��ك ي��ان �ال��ةي��ةك ،ب��ي��ةوَي��ت ئ��ازادي��ي��ةك��ان��ي خ� َ ب��ن��ةم� َ �ةل��ك��ي ت�َي��دا زةوت��ب��ك��اتء مافةكانيان تَييدا ب��ؤ خ��ؤي قؤرخبكات، لةئيسالمدا جَيطةي نابَيتةوة. َ كؤمةلَيك بنةماي س��ةرةك�ين ،ك��ة سياسةتي ئةمانة ئ��ي��س�لام��ي ن��اك��رآ ل �َي��ي��ان الب�����داتء ب��ةه��ي��ض ث��اس��اوَي��ك فةرامؤشيان بكات. رَي��ط��اي ش���ةرع :داب��ةش��ك��ردن��ي ئيسالم ب��ةس��ةر ضةند ناوَيكدا وةك :ئيسالمي توندِرةو يان ميانِرةو...هتد ،ئَيمة خؤمان ئةم ناوانةمان لَيناون يان دوذمناني ئيسالم؟ د .خاليد موحةممةد صالحَ :ئَيمة خؤمان بةشَيكي ئةو تاوانة دةطرينة ئةستؤ ،بةوةي كة هةندَيكمان ئيسالممان بضوككردؤتةوة لةضوارضَيوةي حزبَيك ،يان رَيكخراوَيك، يان درومشَيك ،يان تةنانةت كةسَيكدا ،ئةمة لةكاتَيكداية كة ئَيمة هةموومان موسولمَ اننيء بازنة طةورةكةي ئيسالم كؤماندةكاتةوة ،بةدةر لةمة هةركةسَيكمان قةناعةمتان بةهةر شَيوازَيك هةية بؤ سةرخستين كاري ئيسالمي ئةوة بابةتَيكي الوةكييةء ناكرَيت بكرَيتة ئامانجء ناسنامة بؤ هيض اليةكمان. رَيطاي ش��ةرع :ئةمِرؤ بةناوي بانطةوازو سياسةتء م��ام� َ �ةل��ةك��ردن ل��ةط��ةأل واق��ي��ع��دا ،هةستدةكرآ سياسةتي هةلوَيستة تا ضةند َ شةرعي ثشتطويخَ راوة ،ئةم َ هةلقوآلوي شةريعةتة؟ لحَ َ د .خاليد موحةممةد ص��ا :ئةمة يةكَيكة لةهةلةي َ خةلكانَيك كة لةبواري سياسةتي ئيسالمييدا كارئةكةن، طةورةترين َ هةلة كة ئيسالمييةكان تَييبكةون مةسةلةي ثةراوَيزخستين حوكمة شةرعييةكانة ،ي��ان وةالن��ان��ي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
َ لةطةل د .خاليد موحةممةد صال ضاوثيَكةوتن
هَيَلةثانةكاني شةريعةتة لةكاتي مومارةسةكردني كاري سياسيدا ،واتة :ئَيمة وةكو َ خةلكَيكي ئيسالمي ،ئامانج ل��ةب��وومن��ان خزمةتكردني ثةيامةكةي خ��واي��ة ،ناكرآ ئَيمة ئ��ةم ئاماجنة لةدةستبدةين ،ئ��ةط��ةر ئ��ةم ئاماجنة لةدةستبدةين ئيرت ئَيمة لةطةأل حزبَيكي عةلةمانيدا مانايةك بؤ جياوازبوومنان نامَينَيتةوة ،حزبة عةلةمانييةكان بةثَيي بةرذةوةندييةكاني خؤيان ك��ارئ��ةك��ةن ،لةضوارضَيوةي بةرذةوةندييةكاني خؤياندا هةنطاوئةنينَ ،ب��ةآلم حزبة ئيسالمييةكان ثَيويستة ل��ةض��وارض�َي��وةي سنورةكاني شةرعء لةثَيناوي رةزامةنديي خوادا هةنطاوبنينَ ،هيض كاتَيك نابَيت بةرذةوةنديي تةسكي حزبَيك بؤ قؤناغَيك َ زالبكرآ بةسةر بنةمايةكي شةرعيي جَيطريدا ،بةسةر دةقَيكي ق��ورئ��انء سوننةتدا ،ثةيامي خ��وا ضؤنة ئَيمة لةطةأل ثةيامةكةي خوادا هةنطاوئةنَيني ،ئيرت ئةطةر هاتء بةرذةوةنديي ئَيمة لةطةأل ثةيامةكةي خوا لةو قؤناغةدا يةكينةطرتةوة ،ثَيويستة ئَيمة دةست لةبةرذةوةندييةكاني خؤمان َ هةلطرين ،بؤ بةرجةستةكردني ثةيامةكةي خوا ،تا سنورةكاني حةآلألء حةرام و شةرعي خواي ثةروةردطار خةلك وننةبنء تَي َ لةبةرضاوي َ كةلنةبن. رَي��ط��اي ش���ةرع :ب��زووت��ن��ةوة ئيسالمييةكان ،تاضةند َ هةولي ئةوة ئةدةن لةِرَيي سياسةتي شةرعييةوة بطةنة دةسةآلت؟ لحَ د .خاليد موحةممةد ص��ا :ثَيمواية تا ئاستَيكي باش لةو ه� َ �ةول��ةدان ،ب��ةآلم كةموكووِريي زؤرة ،زؤرج��ار ئيسالمييةكان لةقؤناغَيك لةقؤناغةكاندا سنورةكاني َ كؤمةلَيك ش��ةرع ئةبةزَينن بةمةبةسيت بةدةستهَيناني َ ئاماجني سياسي ،ب��ةآلم من ه��ي��وادارم ئةمة هةلةيةكي تاكتيكي ب�َي��ت ،ن��ةك سرتاتيذيةتي حزبَيكي ئيسالمي وابَيت كة لةهةموو قؤناغةكاندا ب��ةدواي بةرذةوةنديية حزبيية تةسكةكاندا بطةِرَيت ،ثَيمواية َ خةلكي ئيسالمي خةلكَيكيرت ئ��ةط��ةري ثَيكانء َ وةك��و ه��ةر َ هةلةكردنيان هةية ،ئةكرآ لةقؤناغَيك لةقؤناغةكاني كاري سياسيء بزووتنةوةي خؤياندا ئاماجنة شةرعييةكان نةثَيكن ،بةآلم هةلوَيستء َ هيوادارم ئةمة تةنها َ هةلةي قؤناغَيك بَيت. رَي��ط��اي ش���ةرع :ض��ي ب��ك��رَي��ت ب��ؤئ��ةوةي كةسايةتيي س���ةرك���ردة سياسيية ئيسالمييةكان ل��ةس��ةر بنةماي سياسةتي شةرعي دابِرَيذرَيتةوة؟ َ د .خاليد موحةممةد ص��الحَ :ئةمة ئةركي خةلكاني موسولمَ انة بةطشيتء اليةنة ئيسالمييةكانة بةتايبةتي، ضونكة ئةو َ خةلكانةي كةكاري ئيسالمي دةطرنةئةستؤ قال َ بةر لةهةموو شت ثَيويستة ئةم كةسانة َ وقوولببنةوة لةزانستة شةرعييةكاندا ،بؤئةوةي دواتر بتوانن لةذياني خؤيانء َ خةلكيدا بةرجةستةيبكةن ،ثةندَيكمان هةية لةعةرةبيداَ ، دةلَيت« :فاقد الشيء اليعطيه» .هةر بؤية
د.خاليد موحةمةد صال
ك��ةس�َي��ك ئ��ةط��ةر خ��ؤي لةئيسالم ش��ارةزان��ةب �َي��ت ،ضؤن دةت��وان �َي��ت ئيسالم بكاتة ب��ةرن��ام��ةي خ� َ �ةل��ك ،كةسَيك خؤي نةتوانَيت بؤ ذياني خؤي ئيسالم بكاتة بةرنامة، ب��ؤ ذي��ان��ي خ� َ �ةل��ك ض��ؤن ثَييئةكرآ؟! ل��ةب��ةرئ��ةوة طرنطة هةولبدةن َ َ خةلكانَيكي ثسثؤِرو ش��ارةزا ئيسالمييةكان لةبوارة شةرعييةكاندا ثةروةردةبكةن ،بؤئةوةي دواتر ئ��ةوان��ة بةرجةستةكردني ئ��ةم ئايينةيان ثَيبسثيرَ َ ري، ب��ةآلم بةِراسيت ئةمِرؤ زؤر كةس هةن دةم لةسياسةتي شةرعي وةرئ��ةدةنء بةناوي دينةوة قسةئةكةن ،ئةمانة َ بووتري ،لةوانةية لةوانةية رؤشنبريَيكي ئيسالمييان ثَي َ كؤمةلَيك ضةمك لةئيسالم شارةزابن ،بةآلم ئةمانة ضونكة لةناخء رؤح��ي ئيسالم ش��ارةزان�ينء َ هةلقولاَ وي حوكمة ش��ةرع��ي��ي��ةك��انء واق��ي��ع��ة ئيسالمييةكة ن�ين ،ب��ةداخ��ةوة ئةبينني ل��ةه��ةن��دَي��ك ق��ؤن��اغ��دا الِرَي��ئ��ةك��ةون ،ي��ان قسةي ب��ةرزون��زمء ن��ةخ��وازراو ئ��ةك��ةنء بؤضووني نةشياويان لةطةأل ئيسالم هةية؟! هؤكاري ئةمةيش تةنها نةزانينة يان رووكةشبينينة. رَيطاي شةرع :ثريؤزِراطرتين سةركردة سياسييةكان ضؤن دةبينيت ،هةندَيكجار رةخنةلَيطرتنيشيان لةاليةن ئةندامانيانةوة ياساغة ،بؤضووني بةِرَيزت لةوبارةيةوة ضيية؟ لحَ َ د .خاليد موحةممةد صا :ئةم خالةش يةكَيكة لةو خالاَ نةي كة ثَيويستة زي��ادةِرؤي��ي تيانةكرآ ،لةهةمان كاتدا ثةراوَيزيشنةخرَيت ،نابَيت هةركةس َ هةلسآء تةشهري بةسةركردةيةك بكات ،خ��ؤي تةشهري بةتاكَيك شةرعي نيية ض جاي سةركردةيةك ،بةآلم ئةمةش ماناي ئةوة نيية سةركردة َ هةلةناكات ،وة كةس نابَيت باسي ه� َ �ةل��ةي س��ةرك��ردةك��ان ب��ك��ات ،ن��ا س��ةرك��ردةش تاكَيكي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
101
َ لةطةل د .خاليد موحةممةد صال ضاوثيَكةوتن
موسولمَ انةو ئ��ةط��ةري َ هةلةكردنيشي هةية ،ب��ةآلم ئةو كةسانةي َ هةلةكان راستئةكةنةوة ثَيويستة: بةبةلطةي شةرعي َ يةكةمَ / هةلةكان راستبكةنةوة نةك بةئيجتيهادي شةخصي. دووم /ثَيويستة بةشَيوازَيكي شةرعي بؤضوونةكان رب َ ري نةك بضَيتة خانةي تةشهريكردنء لةكةداركردني دةرب ِ هيض كةسايةتييةك. بؤية س��ةرك��ردة ئيسالمييةكانيش ثَيويستة وةك��و ئيمام عومةر فةرمووي« :الخري فيكم إن مل تقولوها وال خري فينا إن مل نقبلها» .دةبَيت بةسنطي فراوانةوة رةخنة َ لةخةلكي وةرطرنء بةسنطي فراوانيشةوة بةدواداضوون بؤ َ هةلةكاني خؤيان بكةن ،ناكرَيت كةسَيكي سةركردة بر خ��ؤي بَيت لةحزبَيكدا ،ش���وراو فتواو ئيرت ب��ك��وذو ب� ِ ب��ؤض��وون��ي س��ي��اس��يء م��ةرج��ةع��ي ف��ي��ك��ريء فيقهي ئةو كؤمةلة ئيسالميية هةر ئةو بَيت ،ئيرت ئةو َ َ خةلكانةيرت ك��ة ل���ةخ���وارةوةن ه��ةر ئ��ةش��ه��ةدوب��ي��ل�لاك�َي��ش�بنء دةس��ت لةسةر سنط بن بؤ سةركردةكان ،نابَيت ئةم َ خةلكانة مةبدةئة ئيسالمييةكة -كة ومتان سياسةتي ئيسالمي لةسةر بةرقةرارئةبَيت كة بريتيية لةشوراو ريسالةت- ف��ةرام��ؤش��ب��ك��ةن ،ضونكة ئ��ةم��ان��ة ل��ةك��ؤت��اي��ي��دا م��رؤظ��نء َ لةخةلكاني خوار خؤيان بطرن ،ثَيغةمبةري ئةبَيت طوآ خوا ( )hلةهةندَيك شوَيندا كة زانيويةتي بؤضووني هاوةلةكاني سةدلةسةد َ َ هةلةيشة ،بةآلم بةطوَييكردوون! وةك رَيزَيك بؤ بؤضوونةكةيان ،بؤمنونة: لةجةنطي ئ��وح��وددا ثَبغةمبةري خ��وا ( )hخةوي دي���ب���وو ،ث �َي��ي��واب��وو دةرن��ةض��ن��ة دةرةوةي م��ةدي��ن��ة بؤ ج��ةن��ط��ك��ردن ،ب���ةآلم ه����اوةآلن زؤري��ان��ل �َي��ك��رد ب��ؤئ��ةوةي ل��ةدةرةوةي مةدينة جةنطبكةن ،ثَيغةمبةر ( )hلةطةأل ئةوةي كة ئةيزاني سوور ئةمة دةرئةجنامي نةخوازراوي ب���ةدوادادَي���ت ضونكة خةويبينيبوو ،ب���ةآلم ش��وراك��ةي ثَيطةورةترو باآلتربوو! وةك ل��ةوةي بؤضوونة تاكةكةي خ��ؤي س��ةرب��ط��رَي��ت! ب��ا ئ��ةم ئ��ومم��ةت��ة دةرس��وةرب��ط��رآ، ل��ةب��ةرئ��ةوة ثَيويستة ئ��ةو َ خةلكانةش حساب ب��ؤ راي َ خةلكي بكةن ،ئةوةتا ثَيغةمبةري خوا ( )hلةطةأل ئةوةي وةحيي بؤ هاتووة حسابي بؤ شورا كردووة ،لةكاتَيكدا زانيويةتي ئةم شوراية دةقاودةق حةقنيية ،بةآلم بؤئةوةي َ خةلك تَيبطةيةنَيت وايكردووة ،ئةم سةركردة بةِرَيزانةش َ ئةوخةلكانة كة وةحيان بؤ نايةت ،طرنطة طوَيبيسيت ب��ن ،كة ل��ةخ��وار خ��ؤي��ان��ةوةنء راوَيذيانثَيبكةن ،طرنطة طوَييانلَيبطرن ،ل��ةِرةئ��ي خؤيان ثاشطةزببنةوة ئةطةر بؤياندةركةوت َ هةلةيانكردووة. رَي��ط��اي ش��ةرع :بضوككردنةوةو وَيناكردني ن��اِروون بؤ زاراوة شةرعيء ئيسالمييةكان ضؤن دةبينيت ،وةك وَيناكردني دميوكراسي ب��ةش��ورا ي��ان بضوككردنةوةي 102
ثةرسنت تةنها بؤ نوَيذو رؤذوو ...هتد؟ د .خاليد م��وح��ةمم��ةد ص���الحَ :ئةمة يةكَيكيرتة لةو ب��ةرةي��ان��ةي كة ن��ةي��اران جةنطي َ خةلكاني موسولمَ اني لَيوةدةكةن بةوةي كة زاراوة ئيسالمييةكانيان لَيبشَيوَيننء ب��ي��ان��ط��ؤِرن ،ئ��ةم��ةي��ش ب��ةم��ةب��ةس�تي ض��ةواش��ةك��ردن��ي��ان بةدوو ئاِراستةدا :يةكةم /ب��رةودان ب��ةزاراوة ناشةرعيء ذةهراوييةكاني خؤيان ،بةوةي َ خةلكاني موسولمَ ان وا حاليبكةن كة ئةوانةي ئةوان َ َ دةيلينَ تةنها لةِرووي ناوةوة لةطةل ئةوةي ئَيمة َ َ دةيلَيني ،ئةطةر نا جياوازييان هةية ناوةرؤكء مةبةسيت هةموويان يةكة ،كة ئةمة زؤر دوورة لةِراستييةوة ،وةكو زاراوةكاني شوراو دميوكراسييةت. دووةم /يان لةهةندَيك كاتدا بةمةبةسيت كةمكردنةوةي بةهاي زاراوة ئيسالمييةكانء لةكةداركردنيان ،وةكو زاراوةكاني جيهادو هيجرةتء ضةندين زاراوةيرت. بؤية ئَيمةي م��وس��ولمَ ��ان ثَيويستة ل��ةم��ان��اي زاراوة ئيسالمييةكان تَيبطةينء َ هةولي ثاراسنتء بةردةوامييان ب��دةي��ن ،ضونكة ئةمة بةشَيكة لةِرةسةنايةتيي فيكرة ئيسالمييةكة ،وة لةدةستدانيشي بةشَيكة لةلةدةستداني رةس��ةن��اي��ةت��ي��ي ف��ي��ك��رة ئيسالمييةكة ،ب��ةت��اي��ب��ةت��ي كة هةموو ئةو زاراوان��ة لةدةقةكاني قورئانء سوننةتدا وا ناوزةدكراون .هةر بؤية ئَيمة لةئيسالمدا شتَيك ناناسني ب��ةن��اوي دمي��وك��راس��ي��ي��ةوة! دمي��وك��راس��ي زادةي بريي َ خةلكانيرتة ،ئ���ةوةي ئَيمة ئةيناسني شارستانييةتي شوراية ،دادثةروةريية ،ثةيامداريية. رَي����ط����اي ش������ةرع :ئ����ةم ف��رةح��زب��ي��ي��ة ئ��ي��س�لام��ي��ي��ةي لةكوردستان هةية تا ضةند لةطةأل بنةماكاني سياسةتي شةرعي دَيتةوة؟ لحَ د .خاليد موحةممةد صا :وةكو ومت ئةطةر ئةم حزبة ئيسالمييانة نةكرَينة ئاماجني كارء تةنها ئاميرَ ي كاربن، هيض طرفتَيكمان نيية ،ئةطةر َ خةلكي موسولمَ ان ،ئةوانةي لةضوارضَيوةي ئ��ةم حزبانةدا كارئةكةن ،واتَيبطةن كة ئةمانة ب��ؤ خ��وا ك��ارئ��ةك��ةنء ه��ةوأل ب��ؤ قيامةتي خؤيان ئةدةن ،هةوأل بؤ ضةسثاندني حوكمي خوا ئةدةن ،ئةمة طرفيت نيية لةضوارضَيوةي حزبدا كاربكةن ،بةآلم ئةطةر هاتوو لةناخي ئ��ةوان��دا ئ��ةوة بضةسثَيت ،كة لةثَيناوي سةرخستين حزبء سةركردةيةكء ثرؤذةيةك كارئةكةن، ئةوا ترسناكة! ضونكة ئةوة هةمان بريي عةملانييةكانة، ب��ةآلم ب��ةن��اوي ئيسالمييةوة! ك��ةوات��ة حزبي ئيسالمي هةرطيز نابَيت بكرَيتة ئاماجني ك��ار ،حزبي ئيسالمي ئ��ام� رََي�و ئ��ام��رازة ،ب��ؤ ف��ةرم��ان��ك��ردن بةضاكةو رَيطةطرتن لةخراثة ،ئةطةر َ خةلكي موسولمَ اني ئَيمة وا تَيبطةن لةكاري ئيسالمي ،ئةوا هيض طرفتَيكمان نية ،خؤ ئةطةر بةثَيضةوانةيشةوة بوو ،ئةوا كارَيكي خراثةو ثَيويستيي بةبةخؤداضوونةوة هةية.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
روونكردنةوةي حوكمي طو َير َ ايةليكردني دةسةآلتداران ِ مَ لةوآلتة موسولاننشينةكاندا ئا :بةه َيز ئةمحةد
()2-1
ب��اش�ترواي��ة روون��ك��ردن��ةوةي ئ��ةم حوكمة دواخبةينة ب��ؤ دواي ض��ارةس��ةرك��ردن��ي ض��ةن��د خ� َ �ال�َي��ك��ي ط��رن��ط كة ثةيوةندييان بةطوَيِر َ ايةلييكردني دةس��ةآلت��دارةوة هةية وةك: َ َ َ يةكةم /طويِرايةليي رةها تةنها بؤ خواو ثيغةمبةرةكةي ( )hدةكرَيت: * س� َ �ول��ت��ان��ي زان���اي���ان ،ع��ي��ززي ك���وِري ع��ةب��دوس��ةالم ئ����ةوة روون���دةك���ات���ةوة ك��ة ب��ؤض��ي ط��وَي �ِراي� َ �ةل��ي��ي رةه��ا تةنها ب��ؤ خ��واي بَيهاوتا دةك��رَي��ت ،وةك دةف��ةرم��وَي��ت: «ب��ةت��ةن��ه��ا ط��وَي �ِراي� َ �ةل��ي��ي��ك��ردن��ي ث���ةرس�ت�راو ب��ةه��ؤك��اري تايبةمتةندَيتييةوةيةتي بةنيعمةتةكاني بةديهَينانء مانةوةو رؤزي���دانء ضاكسازيكردني دي�نيء دونيايي، هيض شتَيك نيية لةضاكةكاري ئةو نةيهَينابَيت ،وة هيض خراثةيةك نيية ئةو رَيطرييلَينةكردبَيت ،نابَيت هةندَيك لةبةندةكان طوَيِر َ ايةليي كةسانَيكيرت ب��ك��ةن ،ك��ة هيض كةسَيكيان ناتوانَيت شتَيك لةوانة دابينبكات كة لةباسي ثةرسرتاودا بامسانكردن ،لةبةرئةوة حوكم بؤ هيض كةسَيك نيية جطة لةو ،حوكمةكان لة :قورئان ،سوننةت ،ئيجماع، قياسة راستةكان ،هَ هةلَينجَينراوة متمانةثَيكراوةكان وةردةطريَين ،بؤ هيض كةسَيك نيية بةرذةوةندييةكي طةيةنةر بةضاك بزانَيتء كاريثَيبكات ،وة نابَيت السايي كةسَيك بكاتةوة كة فةرمان بةالساييكردنةوةي نةكرابَيت وةك: موجتةهيدَيك لةالساييكردنةوةي موجتةهيدَيكيرتدا يان َ هاوةلَيكدا ،لةم مةسةالنةدا جياوازيي لةالساييكردنةوةي َ لةنَيوان زاناياندا هةية ،وةآلم بؤ ئةوةي سةرثيضيي ئةمة دةكات ،وتةي ثةروةردطارة كة دةفةرموَيتِ[ :إِن الحْ ُ ْك ُمِإلاَّ للِهَِّ َأَمَر َألاَّ َت ْع ُب ُدواِإلاَّ ِإيَّاهُ] (يوسف.)40: وات��ة :بةِراسيت حوكمء فةرمانِرةوايي جطة لةخواشايستةي كةسيرت نيية ،فةرمانيشيداوة جطة لةخؤي كةسيرت نةثةرسنت .-ئةوةي لةو طشتيية هةآلوَيردبَيت، ئةوةية وةزيفةيان الساييكردنةوةيةء دةستةوسانن بؤ طةيشنت بةمةعريفةي حوكمةكان بةئيجتيهاد بةجياوازيي
موجتةهيدةكة كة ئةو تواناي هةية لةسةر تيرَِوانينَيك كة دةبَيتة هؤي بةرثاكردني حوكمةكة» .قواعد األحكام .158/2 َ َ َ * ئ���ةحل���اف���ز دةف����ةرم����وي����ت« :ت���ةي���ي�ب�ي دةل����ي����ت: دووب��ارةك��ردن��ةوةي فرمانةكة ل��ةوت��ةي -ث��ةروةردط��ار- ���ر ُس� َ ���ول] (ال��ن��س��اء- .)59 :وات����ة: [وَأِط���ي��� ُع���وا ال� َّ دا َ َ َ َ وة ف��ةرم��ان��ب��ةرداريء ط��وي �ِراي��ةل��ي��ي ثيغةمبةر ()h ب��ك��ةن -ئ��ام��اذةي��ة ب��ؤ س��ةرب��ةخ��ؤي��ي ط��وَي�ِراي� َ �ةل��ي��ك��ردن��ي ثَيغةمبةر( »)hالفتح .112/13 دووةم /حةرامبووني طوَيِر َ ايةليي لةسةرثَيضيكردندا: ئ��ةوةي جياوازيي تَيدانيية لةنَيوان ئةهلي عيلمدا، ئ��ةوةي��ة كة طوَيِر َ ايةليكردني ئيمام واجبة بةمةرجَيك ل��ةس��ن��ووري ش��ةرع��دا ب �َي��ت ،وة ب��ةش �َي��وةي��ةك��ي ت���ةواو حةرامة ،ئةطةر لةسةرثَيضيي شةرعي خواي بَيهاوتادا ب��وو ،دةرض��ووب��وو لةحوكمةكاني شةريعةت يان ب�ِرواي ربوابوو بةهةندَيكيرتي ،ثَيغةمبةر بةهةندَيكي هةبوو ،بَي ِ ( )hدةفةرموَيت «السمع والطاعة على املرء املسلم فيما أحب وكره ما مل يؤمر مبعصية ،فإذا أمر مبعصية فالمسع والطاعة» متفق عليه .واتة :بيسنتء طوَيِر َ ايةليي لةسةر مرؤظي موسولمَ انة ل��ةوةدا كة ثَييخؤشةو ثَييناخؤشة، هةتا فةرمانيثَينةكرَيت بةخراثة ،ئةطةر فةرماني بةخراثة ثَيكرا ئةوا نة بيسنت دةبَيتء نة طوَيِر َ ايةليكردن. هةروةها دةفةرموَيت« :ال طاعة ملخلوق يف معصية اخلالق» رواه أمحد واحلاكم وهو حديث صحيح ورواه البخاري ومسلم بلفظ « ال طاعة ألح��د يف .»...وات��ة: طوَيِر َ ايةلي بؤ بةديهَينراوَيك ناكرَيت لةبَيفةرمانيكردني بةديهَينةردا .لةدةربِرينَيكيرتدا بةم شَيوةية «طوَيِر َ ايةلي بؤ هيض كةسَيك ناكرَيت لة »...هاتووة. * ئ��ي��ب��ن��وت��ةمي��ي��ي��ة دةف����ةرم����وَي����ت« :ط��وَي��ِر َ اي��ةل��ي��ي ل��ةب��َي��ف��ةرم��ان��ي��ك��ردن��ي خ�������واداو ط���وَي���ِراي� َ ��ةل���ي���ك���ردن لةشوَينكةوتين جطة لةهيدايةتء ديين حةقدا يةكسانن، َ قبولكردني ئةو زانستةي كة ثَيضةوانةي كتَييب خوابَيت
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
103
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
يان طوَيِر َ ايةليبَيت بؤ فةرماني كةسَيك كة ثَيضةوانةي فةرماني خوا بَيت ،ئةوة تاغوتةِ» الفتاوى .201 /28 * تةبةري بةسةنةدَيك لةئيبنوجورةجيةوة دةيطيرََِيتةوة [ولاَ َي َّتِخَذ] لةوتةي ث��ةروةردط��ارةوة كة دةفةرموَيتَ : َ (آل عمرانَ )64 : دةلَيت« :نابَيت هةندَيكمان طوَيِرايةلي هةندَيكيرت بني لةسةرثَيضيكردني فةرمانةكاني خوادا» ج.304 /3 ْصيَن َك [ولاَ َيعِ * ئةلقامسي دةفةرموَيت« :لةوتةي َ وف] (املمتحنة .)12 :وةردةطريَيت كة بةتةئكيد فيِ َم ْع ُر ٍ طوَيِر َ ايةليي بؤ هيض كةسَيك ناكرَيت جطة لةضاكةكاريدا نةبَيت» حماسن التأويل 137 /16نقال عن الكيا اهلراسي. هةروةها َ دةلَيت« :ثَيغةمبةر ( )hجطة لةضاكةكاري ف��ةرم��ان��ي ب��ةه��ي��ض��ي�تر ن����ةك����ردووة ،وة ت��ةن��ه��ا م��ةرج��ي لةطوَيِر َ ايةليدا ئةوة بووة هيضكةسَيك نزمي نةنوَينَيت لةطوَيِر َ ايةليكردني دةسةآلتداراندا». * لةتةفسريي تةبةريدا ،ئينوجةرير لةئينوزةيدةوة ْصيَن َك [ولاَ َيعِ بةسةندَيك ريوايةتيكردووة لةبارةي وتةي َ َ وف] (املمتحنةَ .)12 : دةل�َي��ت« :بةدلنياييةوة فيِ َم � ْع � ُر ٍ ثَيغةمبةري خوا ( )hشةريفء باآلبووة لةِرةوشتيدا، َ حةآللنةكراوة جطة لةوةي بةمةرج ثاشان هيض شتَيكي بؤ ْصيَن َك]ء وازيلَيبهَينَيت، نةبَيت ،نةيفةرمووة َ [لاَ َيعِ وف] ،ئيرت ضؤن بؤ كةسَيكيرت تا فةرموويةتي [فيِ َم ْع ُر ٍ دةشَيت طوَيِر َ ايةليبكات جطة لةضاكةكاريدا ،كة خوا ئةوةي بةمةرجطرتووة لةسةر ثَيغةمبةرةكةي (.»)h * لة (املستدرك احلاكم)دا هاتووة« :ثياوَيك بانطي ئيبنومةسعودي كرد -كاتَيك بةهَيواشي بؤ الي دةهاتء- وت���ي :ئ���ةي ب��اوك��ي ع���ةب���دوِرةمح���ان ،ك���ةي ط���وم���ِرادةمب ك��ة بيشيزامن؟ ئ��ةوي��ش وت��ي :ئ��ةط��ةر فةرمانِرةوايانَيك دةسةآلتداربوون كة ئةطةر طوَيِر َ ايةلييانبكةيت دةختةنة ئاطرةوةو ئةطةر سةرثَيضييانبكةيت دةتكوذن». َ * ئيبنولقةييم دةفةرموَيت« :هةركةسَيك طوَيِرايةليي دةس��ةآلت��دارَي��ك بكات لةسةرثَيضيكردني خ���وادا ،ئةوا سةرثَيضيكارةء بؤ ئةوةيش هيض بيانوويةكي نيية الي خواَ ، بةلكو خراثةي ئةو سةرثَيضيكردنة دةيطرَيتةوة»... عون املعبود .290/7 * ئيبنوعابيدين دةف���ةرم���وَي���ت« :رَي��زط��رت�ني ئ��ةو ثَيشةوا -لةسةرمان ثَيويستة ،بةمةرجَيك لةفةرمانيخوا دةرنةضَيت ،طوَيِر َ ايةليكردني ثَيويستة بةمةرجَيك فةرماننةكات بةبَيفةرمانيكردني خوا». * ئةبوفارس دةفةرموَيت« :ثةروةردطاري باآلدةست سي مةرجي بؤ طوَيِر َ ايةليكردني فةرمانِرةوا داناوة: َ -1دةبَيت جَيبةجَيكاري حوكمةكاني شةريعةت بن، ئةطةر جَيبةجَيياننةكرد نابَيت طوَيِر َ ايةلييانبكرَيت، بةلكو طوَيِر َ َ ايةليكردنيان حةرامة. 104
2دةب���َي���ت ح��وك��م ب����ةدادط����ةري ب��ك��ةن ل��ةن�َي��وان��ي -2 خةلكيدا ،ئةطةر ئةوةيان نةكرد ،طوَيِر َ َ ايةلييان بؤ ناكرَيت. َ بةخةلكي بةسةرثَيضيكردن، 3نابَيت فةرمانبكةن -3 ئ��ةط��ةر ف��ةرم��ان��ي��ان بةسةرثَيضي ك���رد ،ن��اب�َي��ت طوَييان لَيبطريَيتء طوَيِر َ ايةلييان بكرَيت ”.النظام السياسي يف اإلسالم. سَييةم /طوَيِر َ ايةليكردني فةرمانِرةواكان ثةيوةستة بةشوَينكةوتين شةرعء بةجَيهَيناني مافةكانةوة: لةو وتارةي خةليفةي راشيدي يةكةم ثَيشكةشيكرد، م��ايف ئ��ومم��ةت��ي راط��ةي��ان��د ل��ةس��ةر ئ��ةو ف��ةرم��ان �ِرةواي��ةي سةرثةرشتيياندةكات ،ئةوةيش بريتيية لةهاوكاريكردني ئةطةر ضاك بوو ،وة راستكردنةوةي يان لَيثرسينةوةء رَينماييكردني ئةطةر طومِرابوو لةِرَيطاي راس��ت اليدا، ئوممةت ثابةندنابَيت بةطوَيِر َ ايةليكردني فةرمانِرةواوة م��ةط��ةر كاتَيك شوَينكةوتوو جَيبةجَيكاري ئةوةبَيت كة خ��واو ثَيغةمبةرةكةي ( )hفةرمانيانثَيكردووة، فةرمانِرةوا يان خةليفة دةسةآلتدارَيكي رةها نييةَ ، بةلكو ثةيوةستة بةشةريعةتي ئيسالمةوة ،لةبةرئةوة ئيمام ماليك وةك��و روونكردنةوةيةك بؤ وتةكةي ئةبوبةكري س��ددي��ق –ئةطةر ضاكبووم هاوكارميبكةن ،وة ئةطةر المدا راستمبكةنةوة -دةفةرموَيت« :هيض كةسَيك نابَيتة ئيمام ئةطةر لةسةر ئةم مةرجة نةبَيت» ،خواي بَيهاوتا اتِإلىَ َأ ْهِلَها دةفةرموَيتِ[ :إ َّن اللهََّ َي ْأ ُم ُر ُك ْم َأ ْن ُتَؤ ُّدوا الأََْماَن ِ اس َأ ْن حَ ْ َوِإَذا َحَك ْم ُت ْم َبينْ َ َّ ت ُك ُموا ِبا ْلَع ْدِل ِإ َّن اللهََّ ِنِع َّما الن ِ ريا (َ )58يا َأ ُّيَها الَِّذ َ َيِع ُظ ُك ْم ِبِه ِإ َّن اللهََّ َك َ ين ان سمَِ يعًا َبِص ً الر ُس َ ِي الأَْ ْمِر ِم ْن ُك ْم َفِإ ْن ول َوأُول َآَم ُنوا َأِطيعُوا اللهََّ َوَأِطيعُوا َّ ولِإ ْن ُك ْن ُت ْم ُت ْؤِم ُن َ ون الر ُس ِ َتَناَز ْع ُت ْم فيِ َش ْي ٍء َف ُر ُّدو ُهِإلىَ اللهَِّ َو َّ ِباللهَِّ َوا ْلَي ْوِم آَْ الِخِر َذل َ ِك َخيرٌْ َوَأ ْح َس ُن َت ْأِويلاً (( ])59النساء). وات���ة :بَيطومان خ��وا فةرمانتانثَيدةدات ك��ة هةموو س��ث��اردةك��ان بطةِرَيننةوة ب��ؤ دةس�تي خاوةنةكانيانء ه��ةرك��ات �َي��ك��ي��ش داوةري���ت���ان���ك���رد ل���ةن���َي���وان خ� َ �ةل��ك��ي��دا، دادث���ةروةران���ة ف��ةرم��ان�ِرةواي��ي��ب��ك��ةن ،ضونكة ب��ةِراس�تي خ����وا ب���ةج���وان���يء ض���اك���يء ت�������ةواوي ئ���ام���ؤذط���اريء ف��ةرم��ان��ت��ان��ث��َي��دةدات ،ب���ةِراس�ت�ي خ���وا ب���ؤ ه��ةم��ي��ش��ةو بةردةوام بيسةرو بيناية .ئةي ئةوانةي باوةِرتانهَيناوة، فةرمانبةردارييء طوَيِر َ ايةليي خواء فةرمانبةردارييء طوَيِر َ ايةليي ثَيغةمبةر ()hء فةرمانِرةواكان بكةن كة لةخودي خؤتانن –لةبريوباوةِرو ثابةنديدا -خؤ ئةطةر لةشتَيكدا بوو بةكَيشةتان دةربارةي حوكمي خوايي ،ئةوا ئةو كَيشةية بطةِرَيننةوة بؤ الي خواو ثَيغةمبةرةكةي ()h –كة قورئانء سوننةت دةطةيةنَيت -ئةطةر ئَيوة باوةِرتان بةخواو ب��ةِرؤذي قيامةت هةية- ،رةفتاركردنتات -بةو شَيوةية ضاكرتينء جوانرتين سةرضاوةية بؤ ضارةسةري كَيشةكانتان.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
* ئيمام بةيزاوي لةتةفسريي ئةم ئايةتةدا دةفةرموَيت: �ةل��ك��ي ب���ةط���وَي���ِراي� َ «ف���ةرم���ان���ك���راوة ب��ةخ� َ ��ةل���ي���ك���ردن-ي ف����ةرم����ان����ِرةواك����ان-ي����ان ث���اش���ئ���ةوةي ف���ةرم���ان ب����ةوان ف����ةرم����ان����ِرةواك����ان -ك�����راوة ك���ة دادط������ةر ب����ن ،ئ��ةم��ةئاطاداركردنةوةية لةسةرئةوةي كة طوَيِر َ ايةليكردنيان ثَيويستة ،هةتا ئةوان لةسةر حةق بةردةوامنب». * زةمةخشةري لةتةفسريي ئةم ئايةتةدا دةفةرموَيت: «كاتَيك فةرمانكراوة بةدةسةآلتداران بةبةجَيطةياندني ئةمانةتةكان بؤ خ��اوةن��ي خ��ؤي��انء فةرمانِرةواييكردن بةخةلكي كة طوَيِر َ َ ايةليان بةدادطةري ،فةرمانيشكراوة بن ،هةندَيك دابةزن لةداواكارييةكانيان». * ه���ةروةه���ا ت��ةب��ةري دةف���ةرم���وَي���ت« :ف��ةرم��ان��ك��ردن بةوة لةكاتَيكداية كة طوَيِر َ ايةليكردن بؤ خوا بَيتء بؤ موسولمَ انانيش بةرذةوةندي بَيت». ريازيبَيت) دةفةرموَيت« :ئةركي * ئيمام عةلي (خوا لَي ِ ئيمام ئةوةية :حكوم بةوة بكات كة خوا ناردوويةتيية خ������وارةوةء ئ��ةم��ان��ةت��ي��ش ب��ط��ةي��ةن �َي��ت ،ك��ات �َي��ك ئ���ةوةي ك���رد ،ئ��ةرك��ي ذَي��ردةس��ت��ةك��ان��ي ئ��ةوةي��ة ط��وَي�ِراي� َ �ةل��ي�بنء فةرمانبةردارييبكةن». * رازي لةتةفسريةكةيدا دةفةرموَيت« :بزانة ،كاتَيك كة خوا فةرمانيكردووة بةفةرمانِرةواو دةسةآلتداران كة َ لةطةل ذَيردةستةكانياندا ،فةرمانيشيكردووة دادطةربن َ بةطوَيِرايةليكردني ذَيردةستةكان بؤ دةسةآلتدارانيان، َطيعُوا اللهََّ َوَأِطيعُوا هةروةك ثةروةردطار دةفةرموَيت[ :أِ الر ُس َ ول َوأُوِل��ي الأَْ ْم�ِ�ر ِم ْن ُك ْم] (النساء .»)59 :ئةمةيش َّ ئاماذةية بؤ ئةو ئايةتةي لةثَيش ئةم ئايةتةوة هاتووة كة اتِإلىَ َأ ْهِلَها َوِإَذا ئةمةيةِ[ :إ َّن اللهََّ َي ْأ ُم ُر ُك ْم َأ ْن ُتَؤ ُّدوا الأََْماَن ِ اس َأ ْن حَ ْ َحَك ْم ُت ْم َبينْ َ َّ ت ُك ُمواِبا ْلَع ْدِل] (النساء.)58 : الن ِ * ئ��ةحل��اف��ز دةف���ةرم���وَي���ت« :ت��ةي��ي�بي ف��ةرم��وي��ةت��ي: دووب��ارةب��وون��ةوةي ئ��ةو فرمانة ل��ةوت��ةي ث��ةروةردط��اردا ��ر ُس� َ ��ول] ئ��ام��اذةي��ة ب��ؤ سةربةخؤبووني [وَأِط��ي��عُ��وا ال� َّ َ �ةل��ي��ك��ردن��ي ثَيغةمبةر ( ،)hئةمةيش لةطةلَ ط��وَي�ِراي� َ ئ��ول��ي��ل��ئ��ةم��ردا دووب���ارةن���ةب���ووةت���ةوة ،وةك ئ��ام��اذةي��ةك ب��ؤئ��ةوةي ك��ة دةط��وجن�َي��ت طرفتَيك رووب���دات ك��ة نابَيت طوَيِر َ ايةليبكرَين ،ئةمةيش رووندةكاتةوة كة دةفةرموَيت: [َفِإ ْن َتَناَز ْع ُت ْم فيِ َش ْي ٍء] ،وةكو ئةوة واية وترابَيت :ئةطةر كاريان بةحةق نةكرد ،طوَيِر َ ايةلييان مةكةنء ئةوةي كة جياوازيتان لةسةري هةية بيطيرَِنةوة بؤ حوكمي خواو ثَيغةمبةرةكةي ( .»)hالفتح.112 /13 : * ئةحلافر دةفةرموَيت« :لةداهَينراوي وةآلمي هةندَيك َ لةهةلكةوتووان بؤ هةندَيك لةئةمريةكاني بةنوئومةيية، كاتَيك ث�َي��ي��وت��ووة :ئايا خ��وا فةرمانيثَينةكردوون كة طوَيِر َ [وأُوِل����ي الأَْ ْم�ِ��ر ايةليمانبكةن ،كة فةرموويةتيَ : ِم � ْن� ُ�ك � ْم]؟ ئ��ةوي��ش وت��وي��ةت��ي :ئايا نابَيت لةفةرمانتان
الب��دةي��ن ،وات��ة :طوَيِر َ ايةليتان نةكةين ،كاتَيك لةحةق التاندا؟ لةكاتَيكدا خوا دةفةرموَيتَ[ :ف�ِ�إ ْن َتَناَز ْع ُت ْم فيِ ولِإ ْن ُك ْن ُت ْم ُت ْؤِم ُن َ ونِباللهَِّ َوا ْلَي ْوِم الر ُس ِ َش ْي ٍء َف ُر ُّدو ُهِإلىَ اللهَِّ َو َّ آَْ الِخِر] (النساء.»)59 : َ * ئيمام غةزالي دةفةرموَيت« :طوَيِرايةليكردني ئيمام لةسةر َ خةلكي واجب نابَيت ،تةنها مةطةر بانطيانبكات بؤ ثابةندبوون بةشةرعةوة» .اإلحياء.112/2 : * ئ����ةل����ِرازي دةف����ةرم����وَي����ت« :ئ���ومم���ةت ك��ؤدةن��ط��ن ل���ةس���ةرئ���ةوةي ك��ة ئ��ةم�يرو دةس����ةآلت����داران ل��ةك��ات�َي��ك��دا ايةليكردنيان واجبدةبَيت كة َ طوَيِر َ بةبةلطة زانرابَيت ،ئةوة حةقةو ثَيكاويةتي». ئيبنوتةمييية دةفةرموَيت« :هةركةسَيك بةجائيزيزان���ي ش��وَي�ني رَي��ب��ازَي��ك��ي�تر ب��ك��ةوَي��ت ج��ط��ة ل��ةِرَي��ب��ازي ئ��ي��س�لام ،ئ���ةوا ثَيويستة خةلعبكرَيت ،بةيعةتةكةي هةلدةوةشَيتةوةء طوَيِر َ َ ايةليكردني حةرامدةبَيت ،ضونكة لةو َ حالةتةدا وةسفي كوفر شايستةيةتي». * ئيبنوحةزمي ئةندةلوسي دةف��ةرم��وَي��ت« :ئةطةر دةسةآلتداران -سةركردايةتييمان بكةن بةكتَييب خواوسوننةتةكاني ثَيغةمبةري خوا ( ،)hطوَيِر َ ايةليكردنيان واج��ب��دةب �َي��ت ،ئ��ةط��ةر لةشتَيكدا ل��ةو دووان����ة الي��ان��دا، ئ��ةوا ق��ةدةغ��ةي ئ��ةوةي��ان ل�َي��دةك��رَي��تء ح��ةدي��ان لةسةر جَيبةجَيدةكرَيت .لةِراستيدا ئةطةر َ دلنيانةبوون لةزيانيان تةنها بةخةلع نةبَيت ،ثَيويستة خةلعبكرَينء كةسَيكيرت بكرَيتة سةرثةرشتيار ،ئةطةر نةتوانرا خةلعبكرَين تةنها بةكوشنت نةبَيت ،ثَيويستة بكوذرَين» الفصل.164/4 : * م�����اوةردي دةف���ةرم���وَي���ت« :ئ��ةط��ةر ئ��ي��م��ام َ هةلسا بةجَيبةجَيكردني ئةو مافانةي ئوممةت كة بامسانكردن، ئةوا َ بةدلنياييةوة مايف خواي جَيبةجَيكردووة لةوانةي كة هةيانةو ثَيويستة لةسةريان ،وة دوو مايف لةسةريان ثَيويست دةبَيت كةطوَيِر َ ايةليكردنء سةرخستنيةتي، حالي نةطؤِرَيت ،ئةو كةسةي َ ئةطةر َ حالي بةوة بطؤِرَيت، ب��ةدوو شت لةئيمامةت دةردةض�َي��ت :يةكَيكيان تانةدان لةدادطةرييةكةي ،ئةويرتيان ناتةواويي جةستةيةتي». األحكام السلطانية ص.17 َ * ئ��ةب��و ي��ةع�لا دةف��ةرم��وَي��ت« :ئ��ةط��ةر ئيمام هةلسا بةجَيبةجَيكردني مافةكاني ئوممةت ،دوو مايف لةسةريان واج��ب��دةب�َي��ت ك��ة :ط��وَي�ِراي� َ �ةل��ي��ك��ردنء سةرخستنيةتي، هةتا شتَيكي لَينةبينرَيت كة لةئيمامةت ثَييدةربضَيت». األحكام السلطانية .28 لمَ ضوارةم /زؤربةي دةسةآلتداراني وآلتاني موسو انان (أولي األمر)يان بةسةردا ناضةسثَيت: هةروةها طوَيِر َ ايةليكردن ثةيوةستة بةوةي كة ليرَ ةدا ِي الأَْ ْمِر ِم ْن ُك ْم]. [وأُول ثةروةردطار دةفةرموَيتَ : * ئةحلافز دةفةرموَيت« :ئيبنوعويةينة دةفةرموَيت:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
105
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
ثرسيارم لةزةيدي كوِري ئةسلةم كرد لةو بارةيةوة -واتة: دةرب��ارةي (أول��ي األم��ر) -لةم ئايةتدا ،لةمةدينةدا هيض كةسَيك نةبوو لةثاش موحةممةدي كوِري كةعب وةكو ئةم تةفسريي قورئان بكات ،فةرمووي :ثَيشةكةي خبوَينةرةوة ات دةزانيت ،خوَيندمةوةِ[ :إ َّن اللهََّ َي ْأ ُم ُر ُك ْم َأ ْن ُتَؤ ُّدوا الأََْماَن ِ اس َأ ْن حَ ْ ِإلىَ َأ ْهِلَها َوِإَذا َحَك ْم ُت ْم َبينْ َ َّ ت ُك ُموا ِبا ْلَع ْدِل] الن ِ (النساء )58 :ثاشان وت��ي :ئةمة لةثَيشةوايةتيداية». الفتح .111/13 * ش��ةوك��ان��ي دةف��ةرم��وَي��ت(« :وأول����ي األم���ر) ئ��ةوان��ة ئيمامةكانء دةسةآلتدارانء قازييةكانء هةموو ئةوانةن ك��ة وي�لاي��ةت�َي��ك��ي ش��ةرع��ي��ي��ان ه��ةي��ة ن���ةك وياليةتَيكي تاغوتي ،مةبةست لةطوَيِر َ ايةليكردنيان ل��ةوةداي��ة كة فةرمانيثَيدةكةنء رَيطرييلَيدةكةن- ،بةمةرجَيك -كة سةرثَيضيكردن نةبَيت» .فتح القدير ج.481/1 ئ���ةوةي ب��ةه��ؤي ه��َي��زةوة دةس����ةآلت ب��ط��رَي��ت��ةدةس��ت، ه���ةروةك���و ض���ؤن ل��ةوآلت��ان��ي موسولمَ اننشيندا ه��ةي��ة، َ بةهةلبذاردني ناطوجنَيت بوترَيت :ئةوة لةئَيمةية ،ضونكة ئوممةت نةطةيشتؤتة حوكم - .ئيبنوحةجةري هةيسةمي لة(الصواعق احملرقة)دا باسيكردووة“ :لةعومةري كوِري عةبدولعةزيزةوة ط�ِرََي�راوةت��ةوة ،كة ئةو فةرمانيكردووة بةلَيداني بيست قامضي لةو كةسةي كة ناوي يةزيدي كوِري موعاوية ،بةئةمريوملوئمينني بهَينَيت” الصواعق احملرقة ص .228واتة :ئةو دانينةناوة بةئيمامةتييةكةيدا. َ * زةم��ةخ��ش��ةري دةف��ةرم��وَي��ت“ :ئ��ةوان��ة دام���ال���راون لةو سيفةتانةي كة ل��ةالي خ��واو ثَيغةمبةرةكةي ()h َ ناويانبنري :دزة خؤسةثَينةرةكان» ئولولئةمربن ،هةقواية الكشاف .275/1 * م���ةمح���ود ش��ةل��ت��وت دةف����ةرم����وَي����ت“ :م��ةب��ةس��ت ل���ةئ���ول���ي���ل���ئ���ةم���ر ،ك����ؤم� َ ���ةل����ي ئ���ةه���ل���ي ح���ةل���ول���ع���ةق���دن لةموسولمَ اناندا ،ئةوانيش :ئةمريةكانء فةرمانِرةوايانء زان��اي��انء س��ةرؤك��ي س��ةرب��ازانء ئ��ةو س��ةرك��ردان��ةي كة بؤيان دةط��ةِرَي��ن��ةوة لةثَيويستييةكانء بةرذةوةنديية طشتييةكاندا ،دةطرَيتةوة .ئةوانة ئةطةر يةكدةنطبوون لةسةر حوكم يان فةرمانَيك ،ثَيويستة طوَيِر َ ايةلييان بكةن بةو َ رايةلةي كة ثَيكمانةوة دةبةستَيتةوة ،كة سةرثَيضيي فةرمانةكاني خواو ئةو سوننةتانةي ثَيغةمبةري ()h تَيدانةكرَيت كة بةتةواتور زانراون ،دةبَيت لةتوَيذينةوةو فةرمانكردنء رَيكةوتنيان لةسةر شتَيك َ هةلبذَيرين ،وة ئةوةي لةسةري رَيكةوتوون لةبةرذةوةنديية طشتييةكاندا ك��ة ل��ةدةس��ةآلت��ي��ان��دا ب���ووة ،دةب �َي��ت ج�َي��ط��ةي س��ةرن��جء ت��وَي��ذي��ن��ةوةب�َي��تء ل��ةب��واري ع��ةق��ي��دةو ثةرستشةكاندا نةبَيت» .اإلسالم عقيدة وشريعة .373 :بةمةيش كؤتايي بةم بةشة دةهَينني.
106
*دةسةآلتدارانَيك كة شةرعييةتيان نيية: بنةماكاني طرَيبةسيت ئيمامةت: َ خيالفةت يان ئيمامةت يان سةركردايةتيي دةول��ةت تةنها طرَيبةستَيكة لةطرَيبةستةكان ،دروستة بةوةي كة طرَيبةستةكةي ثَيدروستدةبَيتَ ، بةتاليشدةبَيتةوة بةوةي كة طرَيبةستةكةي ثَي َ بةتالدةبَيتةوة ،لةِرووي شةرعييةوة طرَيبةستةكة َ بةتالدةبَيتةوة ئةطةر طرفتَيك بكةوَيتة يةكَيك لةبنةماكانييةوة. طرَيبةسيت ئيمامةت ثَيكدَيت لة:1طرَيبةستكار :ئةمةيش ئةو ئوممةتةية كة هةموو -1 َ سةروةرَيتييةكي لةهةلبذاردني حاكمدا هةية. 2ط��رَي��ب��ةس��ت��ب��ؤك��راو :ئ���ةو ف��ةرم��ان �ِرةواي��ةي��ة كة -2 س��ث��اردةي حوكمي خ��راوةت��ة ئةستؤ ،ئةويش كرَيكارة لةالي ئوممةت. 3ط��رَي��ب��ةس��ت��ل��ةس��ةرك��راو :ئ��ةم��ةي��ش بريتيية -3 ل���ةث���ارَي���زط���اري���ك���ردن���ي دي�����نء س��ي��اس��ةت��ي دون���ي���او ئاوةدانكردنةوةي زةوي. ئ����ةم ط��رَي��ب��ةس��ت��ة ث���َي���ي���دةوت���رَي���ت :ف���رؤش�ت�ن وةك ث�َي��وان��ةك��ردن�َي��ك ب��ؤ ئ���ةوةي ك��ة ط��رَي��ب��ةس�تي فرؤشتين ثَيتةواودةبَيت ،مةترسيدارترين ثايةكاني طرَيبةستةكة سي َ خال روونبكةينةوة كة ئةوةي سَييةميانة .دةتوانني َ ئةمانةن: يةكةم /خيالفةت طرَيبةستة: * ئيبنوخةلدون دةف��ةرم��وَي��ت“ :ك��ات��ي خ��ؤي ئةطةر بةيعةتيانبداية بةئةمريء ثةميانةكةيان ببةستاية دةستيان دةخستة ناو دةسيت بؤ َ دلنياكردنةوةي لةطرَيبةستةكة، ئةوةيش وةكو كرداري فرؤشيارو كِريار وابوو ثَييدةوترا: بةيعةت ،وةكو ئةوةي هةريةكةيان ضي لةالي خؤي هةبوو كة دةيفرؤشت تةواوي شتةكةء فةرمانةكةي لةناخةوة ثَيدةبةخشي” املقدمة ص.174 * ماجيد حلو دةفةرموَيت“ :بةآلم بةيعةت دادةنرَيت بةطرَيبةستَيكي كؤتايي لةنَيوان َ ثالَيوراو بؤ خيالفةتء ئوممةتدا ،يةكةميان تَييدا َ بةلَيندةدات بةضاودَيريكردني ب��ةرذةوةن��دي��ي��ةك��ان��ي ئ��ومم��ةت ب��ةرام��ب��ةر بةثةميانداني ئةويرتيان بةبيسنتء طوَيِر َ ايةلبوون لةسنووري شةريعةتي خوادا” .اإلستفتاء الشعيب والشرعية اإلسالمية ص.148 َ “بةدلنياييةوة مةبةست * د .سةنهوري دةفةرموَيت: َ لةهةلبذاردني طرَيبةسيت حةقيقي ئةوةية كة وياليةتي طشيت بةخةليفةي َ هةلبذَيرراو ببةخشرَيت ...لةبةرئةوةي هةلبذَيرراو لةو َ خةليفةي َ هةلبذاردنةي كة طرَيبةستَيكي حةقيقيية لةنَيوان ئ��ةوو ئوممةتدا ،سةرثةرشتياريي بةدةستهَيناوة ،ئةوةيش وات��اي واية كة دةسةآلتةكةي لةئوممةتةوة سةرضاوةيطرتووة” .فقه اخلالفة وتطورها. * د .تةحاوي دةفةرموَيت“ :ك��ؤِرا لةسةر ئةوةية كة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
خيالفةت واتاي حوكمي رةها ناطةيةنَيتء تَي َ كةلنابَيت بةمايف ئةو مةليكي خوايي-يةي كة دةدراية َ ثالي ثاشاكاني ئ��ةوروث��ا لةسةدةكاني ن��اوةِراس��ت��دا بؤ رووثؤشكردني دةس��ةآلت��ةك��ان��ي��ان ،ب����ةآلم دةس�����ةآلت ثشتدةبةستَيت بةِرةزامةنديي موسولمَ انان كة بةرجةستةدةبَيت لةشَيوةي طرَيبةستَيكداء خةليفة دةسةآلتي جَيبةجَيدةكات لةذَير ضاودَيريي موسولمَ انانداء بؤيان هةية طؤشةطرييبكةن ئةطةر دةسةآلتي ثلةوثايةكةي لةدةستضوو بةهؤكارةكاني جةستةييء ذيرييةوة...تاد ”.السلطات الثالث .435 دووةم /روون����ك����ردن����ةوةي م�����ادةي ط��رَي��ب��ةس��ت��ةك��ة (طرَيبةستلةسةركراو): ماددةي طرَيبةستةكة بريتيية لة :بةرثاكردني دينء سياسةتي دونياء دةرنةضوون لةحوكمةكاني قورئانء سوننةت. َ * لةعةبدولآلي كوِري دينارةوة دةطيرَِنةوة فةرموويةتي: “ك��ات �َي��ك خ� َ �ةل��ك��ي ب��ةي��ع��ةت��ي��ان��دا ب��ةع��ةب��دومل��ةل��ي��ك وةك��و َ عةبدولآلي ك��وِري عومةر نامةيةكي ئةمريوملوئمينني، ب��ؤ ن��ووس��ي :ب��ؤ عةبدوملةليكي ئةمريوملوئمينني ،من رةزام���ةن���دم بةبيسنتء ط��وَي �ِراي� َ �ةل��ي ب��ؤ عةبدوملةليكي ئ��ةم�يرومل��وئ��م��ي��ن�ين ،ل��ةس��ةر رَي���ب���ازي خ���واو سوننةتي ثَيغةمبةرةكةي ( )hبةطوَيرةي ئةوةي لةتوانامدا هةية» فتح الباري .193/13 * “وة كاتَيك حةسةن رَيكةوتين كردو ثاشةكشةيكرد لةخيالفةتء بةيعةتيدا بةموعاوية ،لةسةر بةرثاكردني كتَييب خوا -قورئان-ء سوننةتي ثَيغةمبةرةكةي ()h بةيعةتي ثَيدا». * كاتَيك بةيعةتدرا بةعةليي ك��وِري ئةبوتاليب وةك خةليفة ،مةرجي موسولمَ انان بريتيبوو لةثابةندبوون بةقورئانء سوننةتةوة ،رةبيعةي ك��وِري ئةبوشةدادي خةسعةمي ه��ات ب��ؤ الي ئ��ةوي��ش ثَييوت“ :بةيعةتبدة لةسةر كتَييب خ��واو سوننةتي ثَيغةمبةرةكةي (.)h رةبيعة وتي :لةسةر سوننةتي ئةبوبةكرو عومةر .ثَييوت: وةيل بؤ تؤ ئةطةر ئةبوبةكرو عومةر كاريانبكرداية بةجطة لةكتَييب خواء سوننةتي ثَيغةمبةرةكةي ( )hلةسةر هيض حةقَيك نةدةبوون». * م��وح��ةمم��ةد رةش��ي��د رةزا دةف��ةرم��وَي��ت“ :بنضينة ل��ةب��ةي��ع��ةت��دا ئ��ةوةي��ة ك��ة ل��ةس��ةر ق���ورئ���انء س��ون��ن��ةتء ب��ةرث��اك��ردن��ي دادط����ةري بَيت ل��ةالي��ةن ئ��ةم��ةءةو لةسةر بيسنتء طوَيِر َ ايةليكردن بَيت لةضاكةكاريدا لةاليةني ئةوانةوة” اخلالفة .32 * بةدرةديين كوِري جةماعة دةفةرموَيت“ :وةسفكردني َ كؤمةلي دةقي ئةو طرَيبةستةي كة سةرثةرشتيكردني موسولمَ انان ل��ةدةس��ةآلت��دا ثَيويستدةكات ،ب��ةوةي��ة كة دةوترَيت :بةيعةمتانثَيدايتء رةزامةندين بةبةرثاكردني
دادطةريء َ هةلسان بةفةرزةكاني ئيمامةت لةسةر كتَييب خواو سوننةتي ثَيغةمبةري خوا (.»)h * ئةبويةعال دةفةرموَيت “ :وةسفكردني طرَيبةست ئةوة بووة كة وتويانة :بةيعةمتانثَيدايت لةسةر بةيعةتي رةزام��ةن��دي لةسةر بةرثاكردني دادط���ةريء ئينسافء َ هةلسان بةفةرزةكاني ئيمامةت” األحكام ص.25 سَييةم /ئةوةي طرَيبةستةكةي ثَي َ بةتالدةبَيتةوة: َ عةبدولآلي كوِري عةباس دةفةرموَيت“ :ثابةنديي * بةثةمياني ستةمكارةوة نابَيت ،ئةطةر طرَيبةستَيكت لةستةمدا لةسةركراوة َ هةليبووةشَينةرةوة”. * ئيبنوتةمييية دةف��ةرم��وَي��ت“ :ئ��ةط��ةر كةسَيك كرا بةسةرثةرشتيار لةسةرئةوةي كة حوكمبكات بةغةيري ئ���ةوةي ك��ة خ���واو ث�َي��غ��ةم��ب��ةرةك��ةي ( )hهَيناويانة، ي���ان س��وَي��ن��د خب���وات ب��ةغ��ةي��ري ئ���ةو دادط���ةري���ي���ةي كة خ��واو ثَيغةمبةرةكةي ( )hفةرمانيانثَيكردووة ،ئةوا َ بةتالة ،هةروةها بةيةكدةنطيي موسولمَ انان مةرجةكةي ئ��ةط��ةر دةي���زان���ي ئ���ةوة ث �َي��ض��ةوان��ةي ح��وك��م��ي خ��واي��ةء فةرمانثَيدةكرد» نظرية العقد .17 * زاف��ر قامسي دةفةرموَيت“ :ئ��ةم مةرجة –قورئانء سوننةت -دةط��ةِرَي��ت��ةوة بؤ راشكاويي قورئاني ثريؤز كاتَيك كة يةك ئايةت لةسورةتَيكدا ضةندبارة دةبَيتةوةء طؤِرانكاريي تَيداناكرَيت تةنها لةيةك بةشيدا نةبَيت، ل حَي ُ [وَم ْن مَ ْ با َأ ْنَز َل اللهَُّ َف ُأوَلِئ َك ُه ُم ا ْلَك ِاف ُر َ ون] (املائدة: ْك ْممِ َ َ - .)44وات��ة :جا ئ��ةوةي حوكمء داوةري بةو بةرنامةية نةكات كة خوا دايبةزاندووة ،ئائةوانة بَيباوةِرن -ئةطةر بةيعةتثَيدراو سةرثَيضيي ئةم مةرجةي كردء كارينةكرد ب���ةوةي ك��ة ل��ةق��ورئ��انء سوننةتدا ه��ات��ووة ،ي��ان ك��اري بةوة كرد كة ثَيضةوانةي ئةمانة بوو ،ئةوا بةيعةتةكةي َ هةلدةوةشَيتةوة ،بةهؤي فةرموودةي ثَيغةمبةرةوة ()h كة دةف��ةرم��وَي��ت( :املسلمون على شروطهم)» -وات��ة: موسولمَ انان لةسةر مةرجةكانياننء ثابةندن ثَييانةوة- نظام احلكم يف الشريعة والتأريخ اإلسالمي .274 * مةمحود شةلتوت دةفةرموَيت“ :ئيسالم وايدةبينَيت ئةو طرَيبةستةي كة شكاندني رَيزي كةسايةتيي ئيسالمي ل��ةوآلت��ي ئيسالمدا دةطرَيتة خ��ؤي –وةكو حوكمكردن ل���ةم� َ ��الء س���ام���انء ن��ام��وس��دا ،ب��ةغ��ةي��ري ئ����ةوةي خ��وا ناردوويةتيية خوارةوة ،وةبةخشيين ئةوانةي موسولمَ ان ننيء لةوآلتاني ئيسالمدا رةوشيت موسولمَ انان تَيكدةدةن، َ كؤمةلة مافَيكن دةسةآلتدارةكانيان لةوآلتةكاني ئةوانة َ خؤياندا لةسةريان يةكدةنطنني -طرَيبةستَيكي بةتالةو ثَيوةثابةندبووني حةرامةء ثَيويستة َ هةلبووةشَينرَيتةوة” تفسري القرآن الكريم .283 َ * ئ��ةم رووداوة ضةند ج��وانء رةنطينة كة بةلطةية َ بةرهةلستيكردن لةفةرمانِرةوا لةسةر مايف رةخنةطرتنء
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
107
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
ئةطةر لةمةرجةكاني طرَيبةستةكة اليدا: جاريةي كوِري قودامة ضوو بؤ الي موعاويةي كوِري ئةبوسوفيان ،موعاوية ثَييوت“ :ئ��ةوةن��دة كةميت الي هؤزةكةت كةناويانناويت (جارية) .جارية ثَييوت :وة ت��ؤي��ش ئ��ةوةن��دة كةميت الي ه��ؤزةك��ةت ناويانناويت موعاوية –موعاوية واتاي مَييةي سةطةكان دةطةيةنَيت- موعاوية ثَييوت :بَيدةنطبة ،ن��ةخ�رََي� داي��ك��ي ت��ؤ واي��ة. جارية وتي :بةآلم دايكم مين بووة ،ئةو دآلنةي كة ثَييان رقمانلَيتة لةناو ثةراسووةكامناندايةو ئةو مششيرَ انةي كة ثَيياندةجةنطني ل��ةدذي تؤ لةدةستةكامناندانء تؤ ناتوانيت ب����ةزؤرداري خ��ؤت بةسةرماندا بسةثَينيتء بةهَيز لةناومانببةيت ،بةآلم ثةميانء َ بةلَينَيكت ثَيداوين، ثاشان ئَيمةيش بيسنتء طوَيِر َ ايةليمان ثَيبةخشيويت، دلسؤزبوويت بؤمان َ ئةطةر َ دلسؤزدةبني بؤت ،ئةطةر بؤ شتَيكيرت جطة لةوة التدا ،ئةوا لةثشتمانةوة ثياوانَيكي َ توندوتؤلء رمء مششيرَ انَيكي ئاسنني ئامادةن” بةهَيزو بِروانة( :النقد املباح /د .عماد عبداحلميد النجار). -لةميانةي ئةوةدا كة ثَيشكةمشانكرد ،دةتوانني كورتةي باسةكة بةم شَيوةية روونبكةينةوة: ل� رَ َي���ةوة ب���ؤم���ان���دةردةك���ةوَي���ت دةس���ةآلت���دارَي���ك نيية ل��ةوآلت��ان��ي ئيسالميدا ك��ة شايستةي وةس��ف��ك��ردن بَيت ب���ةف���ةرم���ان���ِرةواي ش��ةرع��ي ،ئ��ةوان��ة ي���ان ثاشايانَيكن دةس��ةآلت��ي��ان زةوت��ك��ردووةء بةمرياتي بةجَييدةهَيَلنء َ دةولةتانيرت ش��ةرع��ي خ��واي��ان ثةكخستووة ،دةت��رس�ين بةتايبةتي لةدواي جةنطي كةنداوةوة هاوثَيضبكةين ،بةآلم ثاشا بةيعةتي شةرعيي بؤ نيية ،ئةمةيش لةوةرطرتين فةرمانِرةواييدا سةرثَيضيية بؤ رذيمَ ��ي ئيسالمي ،يان ئ��ةو كةسة سةربازييانةي كة بةئاسنء ئاطر ضوونةتة س��ةر دةس����ةآلتء ه����ةروةك ئ��اش��ك��راي��ة ه� َ �ةل��ب��ذاردن�َي��ك��ي ت��ةزوي��ر ئ��ةجن��ام��دةدةن .ي��ان لةجةزائري ك��ارةك��ة روونء ئاشكراية لةدواي دوو جار سةركةوتين بةرةي ئيسالمي بةزؤرينة ،لةشارةوانييةكانء وياليةتةكانء ئةجنومةني ط��ةل��دا ،بةبةكارهَيناني هَيز ق��ةدةغ��ةك��ران ،ثاشئةوةي زؤري��ن��ةي ئ��ومم��ةت حوكمي خ��واي��ان ه� َ بةبي �ةل��ب��ذارد َ ت��رس��ان��دنء زؤرل �َي��ك��ردن تةنها ب��ةِرةزام��ةن��دي��ي خؤيان، ئةمةيش ه��ةم��ووي بةبةخششي خ��واي بَيهاوتا ثاشان بةهؤي ه� َ ��ةولء كؤششي بانطخوازاني رَي��ط��ةي خ��واوة بوو ،هةروةها بةهؤي ضاكةي ضينةجياوازةكاني طةلةوة بوو ،ئةوانةي بؤيان دةركةوتووة كة ئيسالم ضارةسةرة، خ��وا ثشتيوانبَيت ،ثاشان بةيعةت ،بةتَيطةيشتنَيكي شةرعيي راس��ت لةوآلتاني موسولمَ اناندا بووني نيية، َ هةولبدةن بؤ هَينانةوةي لةسةر موسولمَ انان ثَيويستة ف��ةرم��ان�ِرةواي��ةك��ي شةرعي كة شةرعي خ��وا لةناوياندا ث��اي��ةدارب��ك��ات ،ئةمةيش ل���ةالي خ��وا هيض ط���ران نيية. 108
كورتةي وتةكةمان ئةوةية ئةم رذيمَ انةء ئةو دةسةآلتدارة تاغوتييانة ،طوَيِر َ ايةلييان جائيزنيية ،لةبةرئةوةي كة روومنانكردةوة. -هاوكاريكردني ئةو دةسةآلتدارو رذيمَ انةي كة شةرعي خوا جَيبةجَيناكةن حةرامة: هةروةكو ثَيشرت بةدةقي وتةي زانايان روومنانكردةوة، ط��وَي�ِراي� َ �ةل��ي��ك��ردن��ي ف��ةرم��ان��ةك��ان��ي ئ��ةو دةس��ةآلت��داران��ة جائيزنيية ل��ةب��ةرئ��ةوةي ث�َي��ض��ةوان��ةي ش��ةرع��ةَ ، بةلكو ثَيضةوانةي ئ��ةو ياسايانةيشة كة خؤيان دايانناون. بةدلنياييةوة سةرخستين دةسةآلتدارو طوَيِر َ َ ايةليكردني واجبة ئةطةر حوكم بةقورئانء سوننةت بكاتء ديين خواي بَيهاوتا بةرثابكات ،ب��ةآلم ئةطةر شةريعةت ثةكبخاتء خراثةكاري بآلوبكاتةوة لةناو ئةوانةي كة بِروايانهَيناوة، وة بةسياسةتَيكي خؤسةثَينةرانةء بةياسا دانراوةكاني دةس�تي م��رؤظ ذَيردةستةكاني ب��ةِرَي��وةب��ب��ات ،ثَيويستة رَيطريبكرَيت ل��ةو ئيهانةو خ��راث��ةك��اري��ي��ةي دةي��ك��ات، ئةمةيش هيض جياوازييةكي لةسةرنيية لةنَيوان زاناياني ئوممةتدا لةكؤنء نوَيدا ،جطة لةزاناياني ئةو كؤشكانةي ثَيويستييان بةكاتء شوَين نيية ،ئةوانةي دينةكةيان فرؤشتووة لةثَيناوي بةدةستهَيناني ذياني دون��ي��ادا. بَيطومان ئيمام ئيبنوجةوزي لةكتَييب (تلبيس إبليس) دا فةزحيكردوون ،جطة لةويش زاناياني ضاكةكاريرت َ بةفةزلي خواء سوثاس بؤ ئةو ،كاتء شوَين ئةوانةيَ لَييان بةتالنيية -بةهةمان شَيوة فةزحيانكردوون. لةو َ بةلطانةي كة هاوكاريكردني ئةو دةسةآلتدارانة حةرامدةكةن بةتايبةتيء هةموو ستةمكارَيكي تاغوت او ُنوا [وَتَع َ بةطشيت ،ئةوةية كة ثةروةردطار دةفةرموَيتَ : َعَلى ا ْل�ِِّب�رِ َو َّ او ُنوا َعَلى الإِْ ْثِ��م َوا ْل � ُع� ْ�دَو ِان] الت ْقَوى َولاَ َتَع َ (املائدة .)2 :وات��ة :يارمةتيء كؤمةكيي يةكرتي بكةن لةسةر ضاكةو خواناسي ،نةكةن يارمةتيء كؤمةكيي يةكرتي بكةن لةسةر طوناهو دةستدرَيذي ،لةخوابرتسنء ث��ارَي��زك��ارب��ن ،ض��ون��ك��ة ب���ةِراس�ت�ي خ���وا زؤر ب��ةت��ون��دي َ تؤلةدةسَينَيت. * وة ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :من أعان صاحب باطل ليدحض بباطله حقا برأت منه ذمة اهلل وذمة نبيه» رواه الطرباني .وات��ة :هةركةسَيك هاوكاريي خاوةني شتَيكي ب��ةت� َ �الء ث��وض بكات ب��ؤئ��ةوةي ب��ةو شتة ثوضة حةقَيك َ بةتالبكاتةوة ،ئةوا لةئةماني خواو ثَيغةمبةرةكةي ( )hبَيبةشدةبَيت. ه��ةروةه��ا ثَيغةمبةر ( )hدةف��ةرم��وَي��ت« :إن الناس إذا رأوا الظامل فلم يأخذوا على يديه أوشك أن يعمهم اهلل بعقاب منه» رواه الرتمذي وأبوداود والنسائي وهو حديث صحيح. َ َ واتة :بةدلنياييةوة ئةطةر خةلكي ستةمكاريان بيينء
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
دةستياننةطرت –لةخراثة دوورياننةخستةوة -نزيكة خوا هةموويان توشي سزابكات بةهؤي ئةوةوة. * هةروةها ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :إنه ستكون بعدي أم���راء م��ن صدقهم بكذبهم وأعانهم على ظلمهم فليس مين ولست منه وليس ب��وارد على احلوض ومن مل يصدقهم بكذبهم ومل يعنهم على ظلمهم فهو مين وأنا منه وه��و وارد على احل��وض» رواه الرتمذي والنسائي حتت الوعيد ملن أعان أمريا على الظامل .واتة :بةِراسيت لةدواي من دةسةآلتدارانَيك دَين ،هةركةسَيك درؤكانيان بةِراست بزانَيتء يارمةتييانبدات لةسةر ستةمكردنيان، ئ��ةوا لةمن نييةو منيش لةو نيمء نايةتة سةر حةوزي كةوسةر ،وة هةركةسَيك درؤكانيان بةِراست نةزانَيتء يارمةتييان نةدات لةسةر ستةمكردنيان ،ئةوا ئةو لةمنةو منيش لةومء دَيتة سةر حةوزي كةوسةر. * هةروةها ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :يكون يف آخر الزمان أمراء ظلمة ووزراء فسقة وقضاة خونة وفقهاء كذبة فمن أدرك منكم ذلك فال يكونن هلم جابيا وال عريفا وال شرطيا» جممع الزوائد. وات��ة :لةئاخرزةماندا دةس��ةآلت��دارة ستةمكارةكانء وةزيرة فاسقةكانء قازيية خائينةكانء زانا درؤزنةكان ثةيدادةبن ،هةركةسَيك لةئَيوة ئةوانةي بيين با بؤيان نةبَيتة دةرطاوان و يارمةتيدةرو ثؤليس. * هةروةها ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :من أمركم من الوالة مبعصية فالتطيعوه» رواه إبن ماجة. واتة :هةركةسَيك لةدةسةآلتدارةكان فةرمانيثَيكردن بةخراثةكاري ،طوَيِر َ ايةليي مةكةن. فةرموودةي زؤر لةسةر حةرامبووني هاوكاريكردني ستةمكاران لةسةر ستةمكردنيان هةية ،ئةمة ض جاي ئ���ةوةي ئ��ةو ستةمكارة ئ��ةو دةس���ةآلت���دارة زي��ادةِرؤي��ة بَيت كة لةشةريعةتي ئامسان دةرض���ووةو ديين خواي طؤِريوة! طوماني تَيدانيية سةرخسنتء هاوكاريكردني ئ��ةو من��وون��ان��ة ل��ةج��ؤرة ح��ةرام��ك��راوةك��ةي اليةنطرييء سةرخستنة ل���ةِرووي ش��ةرع��ةوة ،ئةمةيش خاوةنةكةي دةطةيةنَيتة كوفر ثةنابةخوا. * م��وح��ةمم��ةدي ك���وِري ع��ةب��دول��وةه��اب دةف��ةرم��وَي��ت: ��ةل���وةش���َي���ن���ةرةوةك���ان���ي ئ��ي��س�لام ،ه� َ «ل���ةه� َ ��اوةل���َي�ت�يء ه��اوك��اري��ك��ردنء س��ةرخ��س��ت�ني ه��اوب��ةش��ث��ةي��داك��ارانء يارمةتيدانيانة بؤ سةركةوتنيان بةسةر موسولمَ اناندا، َ بةبةلطةي وت��ةي خ��واي ث��ةروةردط��ار ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت: ُود َو َّ [َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ صاَرى َأ ْوِلَياَء ين َآَم ُنوا لاَ َت َّتِخ ُذوا ا ْلَيه َ الن َ ْض ُه ْم َأ ْوِلَيا ُء َبعْض َوَم ْن َيَتَولهَُّ ْم ِم ْن ُك ْم َفِإ َّن ُه ِم ْن ُه ْم ِإ َّن اللهََّ َبع ُ ٍ لاَ َيهِْدي ا ْل�َق� ْ�وَم َّ ال َ ني] (املائدة .»)51 :وات��ة :ئةي الظ مِِ ئ��ةوان��ةي باوةِرتانهَيناوة جولةكةو ط��اور مةكةنة يارو ياوةرو ثشتيواني خؤتان ،ئةوانة هةندَيكيان ثشتيوانء
ثشتطريي يةكرتين ،ئةو كةسةي ثشت بةوان ببةستَيت، ئةوا هةر لةوانةو –حسابي ئةواني بؤ دةكرَيت -بةِراسيت خوا هيدايةتي قةومي ستةمكار نادات. * ئيبنوتةمييية دةف��ةرم��وَي��ت« :خ��وا دةف��ةرم��وَي��ت: رياِم ْن ُه ْم َيَتَولَّ ْوَن الَِّذ َ س َما َق َّدَم ْت لهَُ ْم [َتَرى َكِث ً ين َكَف ُروا َلِب ْئ َ للهَُّ ِد َ ون ()80 اب ُه ْم َخال ُ َأ ْن ُف ُس ُه ْم َأ ْن َسِخ َط ا َعَليِْه ْم َوفيِ ا ْلَعَذ ِ ب َوَما أُ ْنِز َلِإَليِْه َما خَّ َ ونِباللهَِّ َو َّ َوَل ْو َكا ُنوا ُي ْؤِم ُن َ ات ُذو ُه ْم النيِ ِّ َأ ْوِل �َي��اَء َوَل�ِ�ك� َّ اس ُق َ ون (( ])81امل��ائ��دة)» يرا ِم ْن ُه ْم َف ِ �ن َك�ِ�ث� ً جمموعة التوحيد - .259واتة :زؤربةيان دةبينيت رازين بةخؤشةويسيتء ثشتيواني ئةوانةي كة بَيباوةِربوون، سوَيند بةخوا دةستثَيشخةرييةكي خراثيان بؤ خؤيان ئ��ةجن��ام��داوة ك��ة خ��واي��ان ل��ةخ��ؤي��ان ت���وِرةك���ردووة (ب��ةو كارةيان)( ،لةقيامةتيشدا) لةناو سزاي دؤزةخدا دةبَيت بؤ هةميشة مبَيننةوة .خؤ ئةطةر ئةوانة باوةِريان بةخواو ب��ةم ثَيغةمبةرة ()hو ئ��ةو ق��ورئ��ان��ة ببواية ك��ة بؤي دابةزَينراوة ،ئةوا ئةوانةيان نةدةكرد بةخؤشةويستء سةرثةرشتياري خ��ؤي��ان ،ثشتيان ب���ةوان نةدةبةست، بةآلم زؤربةيان تاوانبارو الدةرو ياخني (ح��ةقء راسيت مةبةستيان نييةَ ، بةلكو ب����ةردةوام دذاي��ةت��ي��ي ئاييين ئيسالم دةكةن).- ئةم ئايةتانة روونكردنةوةن لةاليةن خواي ثاكء بةرزةوة كة بِرواهَينان ب��ةخ��واو ثَيغةمبةر ()hء ئ��ةوةي بؤي دابةزَينراوة ،داواك��ارن بؤ نةهَيشتين سةرثةرشتياريي ب�رواي���ان ،ض��ةس��ث��ان��دن��ي الي��ةن��ط�يريء ق��ب� َ �ول��ك��ردن��ي ب���َي� ِ سةرثةرشتيارييان ن��ةب��وون��ي ئيمان ثَيويستدةكات، لةبةرئةوةي نةبووني الزم داواكاري نةبووني مةلزومة». بةرطريكردن لةو دةس��ةآلت��دارو ستةمكارانةي حوكم بةغةيري بةرنامةكةي خ��وا دةك��ةنء يارمةتيياندةدةن َ بةمالء جةستةو بؤضوون ،كوفرَيكي ئاشكرايةء هيض طوماني تَيدانيية. * ئةو دؤستايةتيء ثشتطرييكردنة ضةندين جؤرو ثلةي هةية: َ َ َ 1يةكِرابن لةطةلياندا بةِروالةتء لةدلةوة ،ئةمةيش -1 كوفرَيكي ئاشكراء روونةء لةميللةتي ئيسالم دةيانباتة دةرةوة ،ثةنادةطرين بةخوا. َ لةطةليانداء لةناخةوة خؤشيانبوَينء 2يةكِرابن -2 َ َ ث��ةس��ةن��دي��ان��ب��ك��ةن ،ل���ةط���ةل ئ��ةوةي��ش��دا ك��ة ب���ةِروال���ةت سةرثَيضيياندةكةن ،ئةمةيش هةروةها كوفرء نيفاقة. 3لةناخةوة سةرثَيضييانبكةن ب��ةآلم ل��ةِر َ وال��ةت��دا -3 َ هاوِرابن لةطةلياندا ،ئةمةيش دوو جؤرن: أئةو كارة دةكات بةناضاري لةترسي ئةشكةجنةو - زيندانيكردن لةبةرئةوةي لةذَير دةسةآلتيانداية ،ئةمةيش بةبيانووي ناضاري دادةنرَيت. -بئ��ةو ك��ارة دةك��ات بؤ بةدةستهَيناني ثلةوثاية
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
109
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
يان ناوبانط ،يان سةركردايةتي يان لةترسدا ،ئةمةيش كوفرة ضونكة سينةي بةكوفر طوشادبووة. * ثرسياركرا لةئيبنوتةمييية لةبارةي هاوكاريكردني دوذم��ن��ان��ي خ����واوة ،ف��ةرم��ووي“ :ح��وك��م��ةك��ةي حوكمي راس��ت��ةوخ��ؤي ه��ةي��ة ،ئةبوحةنيفةو ماليكء ئةمحةد- يش هةمان بؤضوونيان هةية” ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��ت: َ “بةدلنياييةوة موسولمَ انَيك نابينيت خؤشةويسيت بنوَينَيت بؤ ئ��ةوان��ةي دذايةتيي خ��واو ثَيغةمبةرةكةي ( )hدةك��ةن ئةطةرضي باوكانيان يان نةوةكانيان بن، هةركةسَيك خؤشةويستيي بؤ دةرب �ِري��ن ،ئ��ةوا كافرةو ب��ةب �ِروادار دان��ان� َ �ري ،لةبةرئةوةي خؤشةويستيي خواو َ خؤشةويستيي دوذم��ن��ةك��ةي دذب��ةك�تري��نء ل��ةي��ةك دل��دا كؤنابنةوة» جمموعة التوحيد .288 * ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي« :ال تقولوا للمنافق سيدنا فإنه إن يك سيدكم فقد أسخطتم ربكم عز وجل». رواه أمحد وأبو داود والنسائي وهو حديث صحيح .واتة: بةمونافيق َ مةلينَ طةورةماني ،ضونكة ئةطةر ئةو طةورةتان بَيت ئةوا ثةروةردطارتان توِرةدةكةن. * موحةممةدي كوِري عةتيق دةفةرموَيت« :لةكتَييب خوادا لةثاش واجبووني يةكخواثةرسيتء حةرامكردني دذةك�����ةي ،ه��ي��ض ح��وك��م�َي��ك نيية ل���ةوة زي��ات��ر ب� َ �ةل��ط��ةي لةسةربَيتء روونكرابَيتةوة –واتة :حوكمي دؤستايةتيء دوذمنايةتي لةبةرخاتري خوا « -النجاة والفكاك. * ق���ورت���وب���ي دةف����ةرم����وَي����ت« :ل��ةت��ةف��س�يري وت���ةي [وَم ْن َيَتَولهَُّ ْم ِم ْن ُك ْم َفِإ َّن ُه ِم ْن ُه ْم] (املائدة: ثةروةردطاردا َ )51واتة :ئةوةي لةئَيوة هاوكارييانبكاتء سةريانبخات، ئةوا حوكمي وةكو حوكمي ئةوان واية لةكوفرو ثاداشتدا، ئ��ةم��ةي��ش حوكمَيكي ب���ةردةوام���ةو ت��ا رؤذي قيامةت دةمَينَيتةوة كة بريتيية لةحوكمي دؤستايةتيي نَيوان ربوايان» أحكام القرآن ص/217ج.6 موسولمَ انانء بَي ِ َ لةطةل * ئ��ةوة مامي ثَيغةمبةري خ��وا ( )hب��وو ئةوةيشدا كة ثَيغةمبةري ( )hبةدةستء م� َ �الء ضةك سةردةخست ،كةضي رةتيكردةوة كة بِروايثَيبهَينَيت لةبةر كافرةكانء دةيوت: ولقد علمت بأن دين حممد من خري أديان الربية دينا لوال املالمة أو حذار مسبة لوجدتين مسحا بذاك مبينا. َ لةطةل هةموو ئةمانةدا خ��واي بَيهاوتا دةفةرموَيت: ان ل َّ ين َآَم ُنوا َأ ْن َي ْسَت ْغِف ُروا ِل ْل ُم ْشِرِك َ ب َوالَِّذ َ [َما َك َ ني ِلنيِ ِّ اب َوَل ْو َكا ُنوا أُول ِي ُق ْرَبى ِم ْن َبعِْد َما َتَبينََّ لهَُ ْم َأ َّن ُه ْم َأ ْ ص َح ُ الجْ َ �ِ�ح��ي�ِ�م] (التوبة .)113 :وات��ة :بؤ ثَيغةمبةر ()hو ئةوانةي كة باوةِريانهَيناوة ،رةوانيية دواي لَيخؤشبوون َ هاوةلطةران بكةن هةرضةندة ئةوانة خزمي نزيكيش بؤ 110
ب��ن ،دواي ئ��ةوةي كة بؤيان روون��ب��ؤت��ةوة كة بةِراسيت ئةوانة نيشتةجَيي دؤزةخ��ن -بةهؤي بَيديينء تاوانء طوناهيانةوة.- لمَ م��ةس��ةل��ةي دؤستايةتي لةعةقيدةي موسو اناندا شتَيكي طةورةيةو بووةتة هؤكاري ثاراستين ق��ةوارةي َ لةهةلوَيستةكانء جياوازيي ئ��ومم��ةت ل��ةن��ةرم �ِرةوي��ي لةشوَيندا .لةسةحيحي موسليمدا هاتووة كة ئةبوسوفيان –ثَيش م��وس��ولمَ ��ان��ب��وون��ي -ض���ووةت���ة الي س��ةمل��انء سوهةيبء بيالل ،ثَييانوتووة« :سوَيند بةخوا هَيشتا مش��ش� رََي�ةك��ان ل��ةط��ةردن��ي دوذم��ن�ي خ���وا م���ايف خ��ؤي��ان ريازيبَيت) وةرنةطرتووةو تيرَ نةبوون .ئةبوبةكر (خوا لَي ِ َ وت���ي :ئ��اي��ا ئ���ةوة ب��ةش�َي��خء ط����ةورةي ق��وِرةي��ش دةل�َي�نَ ؟ َ هةواليثَيدا ،ثَيغةمبةريش ضووة الي ثَيغةمبةر ()hء ( )hف��ةرم��ووي :ئ��ةي ئةبوبةكر ئايا ت��وِرةت��ك��ردوون، ئةطةر توِرةتكردبن ،ئ��ةوا َ بةدلنياييةوة ث��ةروةردط��ارت توِرةكردووة .ئةبوبةكر ضووة اليانء وتي :ئةي برايامن ئايا ت��وِرةم��ك��ردوون؟ وتيان ن��ةخ�رََي� ،خ��وا لَيتخؤشبَيت براكةم». ث���اكء ب �َي��ط��ةردي ب��ؤ خ���وا ،ن��اش�َي��ت ت��ةن��ه��ا وش��ةي��ةك ربوايةكدا كة دوذم�ني خواو بوترَيت لةبةرذةوةنديي بَي ِ ثَيغةمبةر ( )hبَيت ،ضونكة ئ��ةوة طوناهَيكة كة خوا رقيلَييةتي .ئةمة ئ��ةو عةقيدةيةية ل��ةوث��ةِري ثوخيتء ج���وان���يء ث��رش��ن��ط��داري��داي��ة ،ب���ةوةي���ش م��وس��ولمَ ��ان��ان ب��ةع��ي��ززةت��ةوة ذي����اون ،ل��ةم�ِرؤي��ش��دا ك��ة ئ��ةو عةقيدةية الوازب����ووةء ثرشنطي ل� َ �ةدل��ةك��ان��دا دام��رك��اوةت��ةوة ،رؤذ لةدواي رؤذ زياتر لةبةرضاوي خوا دةكةوين ،لةثَيناوي رازي��ك��ردن��ي ئ��ةو فاسقانةي ك��ة دينيان ثةكخستووةء لةثَيناوي دةستكةوتَيكي كةمي ذياني دونيادا ،رقمان لةموسولمَ اناني بةندةي بؤ خوا حَ سولاوة. ئ��ةط��ةر ك��ةس �َي��ك م��وس��ولمَ ��ان�َي��ك��ي ي��ةك��خ��واث��ةرس��ت، لةثَيناوي رازيكردني سةركردةي تاقمَيك يان داواكردني دونياو َ مالةكةي بكوذَيت ،ثَيغةمبةر ( )hدةرب��ارةي دةفةرموَيت« :من أكل برجل مسلم أكلة فإن اهلل يطعمه مثلها يف جهنم وم��ن أكتسى برجل مسلم ثوبا ف��إن اهلل يكسوه مثله يف جهنم ومن قام برجل مسلم مقام مسعة فإن اهلل يقوم به مقام مسعة يوم القيامة» .رواه أمحد وأبوداود واحلاكم وهو حديث صحيح .وات��ة :هةركةسَيك بةهؤي ثياوَيكي موسولمَ انةوة -بةناِرةوا -خواردنَيك خبوات، خواي طةورة هةمان شيت دةرخوارددةدات لةدؤزةخدا ،وة هةركةسَيك بةثياوَيكي موسولمَ ان ثؤشاكَيك -بةناِرةوا- بثؤشَيت ،خ��واي ط��ةورة بةمنوونةي ئ��ةوة ل��ةدؤزةخ��دا دةيثؤشَيت ،وة هةركةسَيك بةثياوَيكي موسولمَ ان ثلةيةك ب���ةن���اِرةوا -بةدةستبهَينَيت ،خ��واي ط���ةورة ل���ةِرؤذيقيامةتدا ثلةي ناوبانطدةركردني ثَيدةبةخشَيت.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مَ موسولاننشينةكاندا روونكردنةوةي حوكمي طوَيِرايةلَيكردني دةسةآلتداران لةوآلتة
ئ��ةم ف��ةرم��وودةي��ة ه��ةِرةش��ةي��ةك��ي ت��ون��دو ترسَينةري تَيداية بؤ ئةوانةي لةسةر حسابء خوَيين موسولمَ انان دةذي��ن ،ضةندين ك��ةس ثلةوثايةيان زياديكردو ضةند ق��ات ب��ووةت��ةوة لةبةرئةوةي بةخراثرتين شَيواز ئ��ازارء ئةشكةجنةي موسولمَ انانيان داوة ،هةروةك بينيومانة ضؤن سةرؤكي حكومةتَيكي شكستخواردووي خةسارةمتةند، ب��ةرط��ري��دةك��ات ل��ةك��ةس�َي��ك��ي ه��ي��ض��وث��ووض ل��ةب��ةرئ��ةوةي بةوردترين شَيوة ه��ون��ةري ئ��ازاردان��ي بؤ موسولمَ انان بةكارهَيناوة بةمةبةسيت طةيشنت بةتاوانباركردنيان َ بةتال بؤ بةدةستهَيناني رةزامةنديي بةشتَيكي ث��وضء َ سةركردة تاغوتةكاني .ئةوة هةرضي بلَيت ثلةوثايةي بةهَيزة ،لةبةر هيض نا ،تةنها لةبةرئةوةي لةدذايةتيكردني موسولمَ اناندا كؤنة!! وةهةروةها زؤرَيك لةخاوةني ئاواتة َ بةتالةكان ثَيشكةشيدةكةن بؤ طةورةكانيان ثِروثوضء لمَ بؤ شكستثَيهَيناني موسو انان ،ئةويش هةرضةندة ب��ةردةوام��ب��َي��ت ل��ةت��ون��دوت��ي��ذيء ب��ةك��اره �َي��ن��ان��ي ه�َي��ز، بةثشتيوانيي خوا بةردةوام ئاسيت الوازدةبَيت. َ لةكاتَيكدا كة ئ��ةب��وزةِري غيفاري لةنزمرتين دؤل��ي َ لةقافلةيةكي قوِرةيشء غةزالدا دةبَيت« ،رَيطةدةطرَيت دةستدةطرَيت بةسةريدا يان بةسةر بةشَيكيدا ،ثاشان دةلَيت :هيض شتَيكتان بؤ ناطةِرَينمةوة هةتا َ َ نةلينَ ( :أشهد أن ال إله إال اهلل وأن حممداً رسول اهلل) ئةطةر واتانكرد ئ��ةوةي لَيتانوةرطرياوة بؤتان دةطةِرَينمةوة» .ئةمةيش جياوازييةكي ط���ةورةء ف���راوان ،لةنَيواني بةندةكاني دون��ي��او ئ���ارةزووةك���انء خ��اوةن��ي ئ��وم�َي��دة ط��ةورةك��انء عةقيدة ثتةوةكان ،دروستدةكات. ثَيويستة ل��ةس��ةر م��وس��ولمَ ��ان��ي راس���تء خواويست نةبَيتة ي��ارم��ةت��ي��دةري ك��ةس��ان��ي ت��اوان��ك��ار ،ل��ةب��ةرئ��ةوة ه��ةن��دَي��ك لةثياوضاكي ثَيشني وت��وي��ان��ة« :هةركةسَيك َ لةطةل ستةمكارَيكدا ثياسةبكات تاوانيكردووة» .خواي باآلدةست بةثَيغةمبةري ثَيشةوامان ( )hدةفةرموَيت: ريا ِل ْلَك ِافِر َ ين] (القصص .)86 :واتة: [َف�َل�اَ َت ُكوَن َّن َظِه ً ك��ةواب��وو خ��ؤت مةكة بةثشتيوانء ه��اوك��اري بَيباوةِرو خوانةناسان، َ ئ��ةوةي هةنطاوي هةلةي ناو بوو بةيارمةتيدةريان، ثاشان ويسيت بؤ رَيطةي راست بطةِرَيتةوة ،ئةوا ثَيشةنطي جواني هةية ،هةروةك لةو بارةيةوة ثةروةردطار ضريؤكي سةييدونا موسامان بؤ دةطيرََِيتةوةو دةفةرموَيتَ[ :ق َ ال َر ِّب ِإ ِّني َظَل ْم ُت َن ْفِسي َف ْ ُو ا ْلَغ ُفو ُر اغِف ْر ل ِي َفَغَفَر َل ُه ِإ َّن ُه هَ الرِحي ُم (َ )16ق َ با َأ ْنَع ْم َت َعَل َّي َفَل ْن َأ ُك� َ ريا �ون َظِه ً ال َر ِّب مِ َ َّ ِل ْل ُم ْجِرِم َ ني (( ])17القصص) .واتة- :ئينجا دةستةكاني ب��ةرزك��ردةوةو -وتي :ثةروةردطارا من بةِراسيت ستةمم ل��ةخ��ؤم ك���رد ك��ات�َي��ك ل��ةدةس��ت��م��دةرض��وو ئ���ةو ك��اب��راي��ةم كوشت ،لَيمببوورةو مببةخشة ،جا خواي ميهرةبانيش
لَييخؤشبوو ،بَيطومان ئةو زاتَيكي لَيخؤشبوو ميهرةبانة. موسا هةستيكرد ثةروةردطاري نزاي طرياكردووة بؤية-وتي :ثةروةردطارا مادام ئاوا نازو نيعمةتي لَيخؤشبوونت ب��ةس��ةردا رذان���دم ،من ئيرت هةرطيز نامبة ثشتيوان بؤ تاوانكاران. لمَ ئةوة تاوانَيكي طةورةية كة موسو ان رابووةستَيتء َ بةتالء كوفرو فيسق بكات لةثَيناوي بةرطري لةئةهلي بةدةستهَيناني شتَيكي كةمي ذياني دونيادا ،ثةروةردطار [ولاَ َت ُك ْنِل ْل َخِائِن َ ني َخِصي ًما] (النساء.)105 : دةفةرموَيتَ : واتة :نةكةيت بةرطري لةناثاكان بكةيت .هةروةكو ئةمِرؤ كةساني ئاسايشء ثؤليسء سوثاء خوارتر ،هةروةها كةساني ب���واري دادوةري ب��ةو ش �َي��وةي��ةن ،لةكاتَيكدا َ بةرهةلستيكردووة لةبةرطريء جةنطء خواي بَيهاوتا موناقةشةكردن لةثَيناوي خيانةتكاردا ،ث��ةروةردط��ار ين خَ ْ [ولاَ جَُ يَتا ُن َ �اد ْل َعِن الَِّذ َ ون َأ ْن ُف َس ُه ْم ت� ِ دةفةرموَيتَ : ي ُّب َم ْن َك َ ان َخ َّوا ًنا َأِثي ًما] (النساء.)107 : ِإ َّن اللهََّ لاَ حُِ واتة :بةرطري لةو كةسانةيش مةكة كة ناثاكنء خيانةت لةخؤيان دةك��ةن ،ضونكة بةِراسيت خوا ئةو كةسانةي خؤشناوَيت كة هةميشة خيانةتكارو تاوانبارن. ه��ةرك��ةس�َي��ك بةرطرييانلَيبكات ل��ةذي��ان��ي دون��ي��اداو سةريانبخات ب��ةس��ةر خ���اوةن ح��ةق��دا ،خ���واي بَيهاوتا لةدونياو دواِرؤذدا َ تؤلةي لَيدةكاتةوةء بريكاريي ئةوان ل��ةدون��ي��ادا س��ودي نابَيت كاتَيك رؤذي شاهيديدانة، اد ْل ُت ْم َع ْن ُه ْم [ها َأ ْن ُت ْم َه��ؤُلاَ ِء َج َ ثةروةردطار دةفةرموَيتَ : للهَّ َ فيِ الحْ َ َي ِاة ُّ اد ُل ا َع ْن ُه ْم َي ْوَم ا ْلِقَياَمِة َأ ْم َم ْن يِ الد ْنَيا َفَم ْن جَُ َي ُك ُ ون َعَليِْه ْم َوِكيلاً ] (النساء .)109 :واتة :باشة ئةوةتا بةرطرييانلَيدةكةن لةذياني ئةم دونيايةدا ،ئةي رؤذي كي كي بةرطرييانلَيدةكات؟ ياخود َ قيامةت ،الي خوا َ ثشتيوانء ي��اري��دةدةري��ان دةبَيت -ت��ا لةسزاي دؤزةخ رزطاريانبكات-؟. لمَ جائيزنيية دوذمنايةتيي موسو ان بكرَيت لةثَيناوي كافر يان فاسق يان َ هةلطةِراوةيةكدا جطة لةو كاتةي كة بزانرَيت ئةو لةسةر حةقة لةمةسةلةيةك لةمةسةلةكانداء َي�وان��ي�ني خ��ؤي ب��ةرط��ريء داك��ؤك��ي ل��ةو مةسةلةية ب��ةت�رَِ بكات لةبواي ئينسافدا .بِروانة( :القرطيب أحكام القرآن .)442/5
سةرضاوةكان: لةكتيَيب( :فصل الكالم يف مواجهة ظلم احلكام/ وةرطيراوة. الشيخ أبو عبدالفتاح علي بن حاج) بةدةستكارييةوة رَ ِ تةفسريي ئاسان /بورهان موحةممةدئةمني.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
111
زؤربةي مامؤستاياني ئاييينء هةند َيك اليةني ئيسالمي لةسياسةتةكاني جولةكةء ئةمريكا ب َيئاطان! ن :باوكي ئةمساء سةرةتا دةمةوَيت بةوتةي خواي طةورة دةستثَيبكةم كة صاَرى َحَّتى [وَل ْن َت ْر َضى َع ْن َك ا ْلَيهُو ُد َولاَ الَّن َ دةفةرموَيتَ : هّ ْت َأ ْهَواَء ُه ْم ُو الهُْ َدى َوَلِئِن اَّتَبع َ ُدى َِ َتَّتِبَع ِمَّلَت ُه ْم ُق ْلِإَّن هَ الل هَ هّ َ ِي َولاَ َنِص ٍري] ْد اَلِّذي َجاَء َك ِم َن ا ْلِع ْلِم َما َل َك ِم َن ِ َبعَ الل ِم ْن َول ٍّ (البقرة.)١٢٠ : وات���ة :ه��ةت��ا نةضيتة س��ةر دي�ني م��وس��اي��يء عيسايي، ت�رازي���ن���اب���ن ،ه��ةرط��ي��ز ئ����ةم ج���ول���ةك���ةو ط����اوران����ة ل��ةت��ؤ ل���َي� ِ خؤشيياننايةت -ئةي موحةممةد ( !-)hهةتا ثةيِرةوي لةئاينيء بةرنامةيان دةكةيت ،واتة :هةتا نةضيتة سةر ديين ئةوان ،هةرطيز بةتةماي رةزامةندييان مةبةو باوةِريشناهَيننء َي�يء فةسادو خراثةكاري وازناهَينن، لةثيالنء ئ��اذاوةط� رَِ َ َ َ َ دةس���ا ئ��ةي ثةيامبةر ( !)hثييانبل َي :بيطومان ري��ي راستء دروست ،هةر ئةم بةرنامةو رَيبازةي خواية ،واتة: هةر قورئانء رَينماييةكاني ئةو ،راستةِر َيء رَينيشاندةرن، ن��ةك رَي��ب��ازو ك��وَي��رة رَيطةكانيرت ك��ة ئ�َي��وةو هاوكارةكاني ئ��َي��وةي ل���ةس���ةرن ،س��وَي��ن��دب�َي��ت ب��ةخ��وا ئ��ةط��ةر ث��ةي��ِرةوي ل��ةه��ةواو ئ���ارةزووي ئ��ةوان بكةيتء بضيتة س��ةر ك��ردةوةو وتةيان ،دواي ئ��ةوةي كة زانستء زانياريت بؤ هاتووةء يةقينت هةية كة تةنها ق��ورئ��انء دي�ني (ئيسالم) راس��تء رةواي���ة ،ئيرت ض��اك بزانة كة بَيطومان هيض سةرثةرشتء ض��اودَي��رو كؤمةككارَيكت ل��ةخ��واوة ب��ؤ ن��اب�َي��ت .لةهةموو سةردةمَيكدا جولةكةو طاورةكان -هةرضةندة ناوبةناو لةناو خؤيشياندا ناِرَيكبووبن ب��ةلاَ م -بؤ ثَيشَيلكردني ئاييين ئيسالمء الوازكردني ثةيامةكةي خوا ،يةكيانطرتووةو هةر َ لةهةولدابوون ،ديارة هةرجارةيش بةشَيوازَيك خةريكبوون، بؤية خواي طةورة بةم ئايةتة ب��اوةِرداران ئاطاداردةكاتةوة َ نةتاخنةلةتَيننء نةضنة سةر ئايينةكةيانء ورياي كة ئةوانة ثيالنةكانيان بن( .تةفسريي رامان). َ ئةطةرضي مةرجنيية هةموو تاكَيكي كؤمةلطة لةسياسةت شارةزابَيت ،بةلاَ م نةنطيء داماويية بؤ كةسَيك لةجَيطةي ثَيغةمبةري خواوة ( )hقسةبكاتء خؤي بةشوَينكةوتةي ئةو بزانَيتء بَيئاطابَيت لةسياسةتي رؤذطار ،لةو داماوتر كؤمةلَيك َ َ خةلكي ب��ةدواوةب�َي��ت، اليةنَيكي ئيسالميية كة كةضي نيشانةي سةرؤكَيكي طاورو جولةكةي بَيباوةِر يان 112
وتةيةكي سةرجنِراكَيشي لةسةر ثَيغةمبةري خوا (،)h ي���ان ئ��اي��ي�ني ث��ي�رؤزي ئ��ي��س�لام -وةك خ� َ �ؤل��ك��ردن��ة ض��اوي موسولمَ انان -بهَينَيتء بةبَيئاطا يان بةئاطاَ ، خؤلبكاتة ضاوي موسولمَ انانء سةرجنيان بةالي ئةوكةسةدا رابكَيشَيت!. بةِراسيت زؤر بةداخةوة َ دةلَيم :زؤرَيك لةموسولمَ انان تا ئَيستايش بةسؤزو َ بةبي شارةزاييان دلسؤزييان بؤ دينةكةو َ لةسياسةت ،دةك��ةون��ة زؤرَي���ك ه� َ �ةل��ةي زةقء ب��ةرض��اوةوة كةتةنها ب �َي��ب��اوةِران لَييسوودمةنددةبن ،جا ئ��ةو َ هةلةية لةكةسَيكةوة بؤ كةسَيكيرت دةط��ؤِرَي��ت ،بؤمنوونة :ئةطةر مامؤستايةكي ئاييين ئيسالم ي��ان اليةنَيكي ئيسالمي َ بكةوَيتة َ لةهةلةي كةسَيك زؤر طةورةترة كة هةلةوة ،ئةوا تةنها تاكَيكي ئاسايية لةنَيو اليةنة ئيسالمييةكة يان لةناو ئةو مزطةوتةي كة مامؤستايةك وتاري تَيدادةخوَينَيتةوة. ئةوةي كة من دةمةوَيت باسيبكةم ،وتاري مامؤستايةكي ئاينيية ،ه��ي��وادارم َ بةدلَيكي زؤر س��اف��ةوة ئ��ةم رةخنةيةم لَي َ قبولبكات ،زؤر ب��ةداخ��ةوة بؤ ئ��ةو مامؤستاية كة ناوو ناوبانطَيكي زؤريشي هةية لةنَيو موسولمَ اناني كوردستاندا، كةضي نازامن بؤضي دةبَيت لةسياسةتدا َ كؤلةواربَيت؟ لةكاتي رووداوي بآلوكردنةوةي فيلمة بيرََِيزةكةي ئةمريكادا دذ بةثَيغةمبةري ئيسالم ( )hلةاليةن كةسَيكي ئيسرائيلييةوة هةلطرتبوو َ كة رةطةزنامةي ئةمريكاي َ بةثالثشيت ئةو وآلتة نزيكةي ( ٥مليار دؤالر)ي ب��ؤ ت��ةرخ��ان��ك��راو لةسةرجةم سينةماكاني ئةمريكادا ،بةئاطادارييء رَيثَيداني وةزارةتي رؤشنبريي منايشكرا!. لمَ لةثاشاندا توِرةيي موسو انان زياديكردو لةضةندين وآلتي موسولمَ اننشيندا ثةالماري سةفارةتةكاني ئةمريكا درا ،تا كوذراني َ بالوَيزي ئةمريكاي لةليبيا لَيكةوتةوة. ئ������ةوةي ج���َي���ي���داخ���ة ئ����ةو م��ام��ؤس��ت��اي��ة ب���ةب���َي���ئ���ةوةي ب��ةدواداض��وون�َي��ك��ي ت���ةواوي ل��ةس��ةر رووداوةك����ان هةبَيت، ثياهةلدان ب��ةش��انء ب� َ َ �ال��ي ئةمريكاداو ئةمريكاي ك��ةوت��ة لمَ َ لَيكردين بةو رزطاركةرةي كة موسو انان ضاوةِرييدةكةن، خوا ثةنامانبدات ،زؤر بةنةزانيء بَيئاطاييةوة لةسياسةت دةي���وت« :ئ��ةم��ة دةس�تي جولةكةيةو ئةمريكا يارمةتيي موسولمَ اناني سوريا دةداتء جولةكةيش دةيةوَيت نَيواني
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
زؤربةي مامؤستاياني ئاييينء هةنديَك اليةني ئيسالمي لةسياسةتةكاني جولةكةء ئةمريكا بيَئاطان!
موسولمَ انانء ئةمريكا تَيكبدات!» يان دةيوت« :جائيزنيية لةئيسالمداو نابَيت دوعاي ئةوة بكرَيت لةئةمريكا كة َبلَييت: خوا لةناويببات! َ بةلكو لةئيسالمدا تةنها دةبَيت َبلَييت :خوا هيدايةتيان بدات!» .ئةمة جطة لةو هةموو هيرَ شكردنةي بؤ سةر ئةو موسولمَ انانةي كة خؤثيشاندانيان ئةجنامداوة لةولاَ تة موسولمَ اننشينةكانداء توندوتيذييان لَيكةوتؤتةوة. ك��ة ئةمة شتَيكي زؤر ئاسايية ب��ةالي م��ن��ةوة ،ضونكة لةولاَ تَيكي وةك فةرةنسادا ثاشئةوةي ل��ةالي��ةن ثؤليسي ئ��ةو ولاَ ت����ةوة دوو ك��ةس��ي رةشثَيست ك����وذران ،زي��ات��ر لة ( )٥٠٠٠ئؤتؤمبَيل س��وت�َي��ن��رانء زيانَيكي م��اددي��ي زؤر بةو ولاَ ت��ة طةيشت ،يان كاتَيك لةولاَ تي يؤنان ،ثؤليسَيك َ ثؤستالةكانييةوة -بةوتةي قورئانَيكي دِراندو خستيية ذَير لمَ خؤي كة نةيزانيوة قورئانة! -لةبةرامبةردا موسو اناني نيشتةجَيبووي ئةو ولاَ تة بةئةفغانيء ثاكستانيء عةرةبةوة رذان��ة س��ةر شةقامةكانء لةتوِرةيياندا ب��ةدةي��ان دوك��انء سةيارةيان سوتاند ،دواتر حكومةتي يؤنانيان ناضاركرد كة داوايلَيبوردن بكاتء ثؤليسةكةيش دادطاييكراو سةرجةمي ئ��ةو خؤثيشاندةرانةي كة دةستطريكرابوون ،ئ��ازادك��ران! بَيطومان هةركةسَيك دةستدرَيذيبكات ،دةبَيت ضاوةِرواني باجدانيش بَيت!. وةك لةسةرةتادا ئاماذةمثَيدا ،ئةطةر تاكَيكي ئاسايي ئةم وتانة َبلَيت ،زؤر ئاسايية ،بةلاَ م مامؤستايةكي ئاييين تا ئَيستا نةزانَيت كة جولةكة ئةمريكاي دروستكردووةو ل��ةب��ةرذةوةن��دي��ي س��ي��اس��ةت��ةك��ان��ي خ��ؤي��دا ب��ةب��ةردةوام��ي بةكاريدةهَينَيت ،ب��ةِراس�تي ئةمة جَيطةي سةرسوِرمانء ثرسيارة! دواتر تا ئَيستا نة ئةمريكا نة هاوثةميانةكاني بضووكرتين يارمةتيي موسولمَ اناني سوريايان ن��ةداوة، ضونكة مانةوةي بةشاري خوَينِرَيذ لةبةرذةوةندييانداية نةك هاتنة سةر تةخيت شؤِرشطيرَِاني سوريا! ،ئ��ةوةي كة بةشارو حافز رَيويي باوكي بؤ جولةكةيان كردووة ،تا ئَيستا هيض كةسء اليةنَيك لةخؤرهةلاَ تي ناوةِراستدا بةو شَيوةية نةيانتوانيوة سنووري ئيسرائيل بثارَيزن ،ئيرت ضؤن ئةمريكا ثشتطرييي دوذمين دؤسيت دةكات؟! بؤ مةسةلةي دوعاكردنيش؛ ثَيغةمبةري خوا ( )hيةك مانطي تةواو لةدوعاكاني قنوتدا ،دوعاي لةو هؤزانة كرد هاوةلي حافزقورئانيان شةهيدكرد ،جا َ َ دةلَيم :ئايا كة ()٧٠ ه��اوةلاَ ن ثلةو ثايةيان طةورةترة الي خوا يان ثَيغةمبةري ئيسالم ()h؟. ئاشكراية ئ��ةوة نيشانةي ن��ةش��ارةزاي��يء ساويلكةيي ئَيمةية كة تائَيستا لةثيالنة طلاَ وةكاني جولةكة شارةزانني ئةي مامؤستاي بةِرَيز!. بؤية بةِراسيت ثَيويستة هةموو بانطخوازَيكي ئةم دينة شارةزابَيت لةسياسةتداو بةوردبينييةكي زؤر ذيرانةوة باسي ئةو كارةساتء رووداوانة بكات كة بةردةوام روودةدةن ،تا دواتر وتةكاني ثَيضةوانة دةرنةضنء خوانةخواستة لةثَيطةي
ئةو مامؤستا ئايينيية كةمبكةنةوة. هةر ثاش ضةند رؤذَيك ،برايةك هات بؤ المء وتي«:مامؤستا فلاَ نكةس دةناسيت؟ ومتَ : بةل َي برا طيان ،وت��ي :وةلاَ ه��ي ئةمشةو لةخةومدا منء تؤ لةثشتييةوة بووينء وتاريدةدا، بةلاَ م بةمانتؤي ئافرةتانةوة وتاريدةدا خوا ثةنامانبدات، وة ئَيمة نوَيذمان لةثشتييةوة نةكرد» .دواي ثرسياركردن لةمامؤستايةكي ش��ارةزا لةبواري خةوبينيندا ،فةرمووي: «ئةوة نيشانةي بَيغريةتييةتي لةسةر ديين خوا» .بؤ زياتر رتاستكردنةوةي ئةم وتةيةيش ،برايةك كة بةهَيزييء ثش ِ رؤذنامةنووسةء ك��ار بؤ طؤظارَيك دةك��ات ،بؤيطيرَِامةوةو وتي« :بةمامؤستايةكي بامشان دةزاني ،كاتَيك ضووين بؤ الي كة فتوايةكمان بؤ َ نقلبكات لةسةر ئةوانةي بيرََِيزيدةكةن بةثةيامي خوا ،هيضي بؤ نةنووسنيء لةوةلاَ مدا وتي :ئةوانة بةهؤنراوةكاني حةساني كوِري سابت وةلاَ ميانبدةنةوة!». ئ����ةو ب���راي���ةي���ش وت����ب����ووي« :ئ����ةي ب��ؤض��ي ب����ةك����ردةوةي موحةممةدي كوِري مةسلةمة وةلاَ مياننةدةينةوة؟ كة ئةمة َ ئةسلة لةشةرعدا ،نةك هؤنراوة!». هةر دواب��ةدواي ئةو رووداوةء لةو ماوةيةدا ثَيطةيةكي ئ��ةل��ي��ك�ترؤن��ي��ي الي��ةن �َي��ك��ي ئيسالميم ك�����ردةوة ،لةبةشي سةرةوةيدا مانشَييت بابةتَيك نوسرابوو« :ئةنطوستيلةكةي ئؤباما لةسةري نووسراوة (ال إله إال اهلل)» .ئةمة بةِراسيت َ زماحنالي جَيطةي ت�ِرََي�ام��انء سةرسوِرمانة ،ثَيطةيةك كة ��ةوال���ة ط� َ الي��ةن�َي��ك��ي ئيسالمي ب �َي��تء ئ���ةم ه� َ �ال��ت��ةج��اِري��ي��ة ب�َل�اَ وب��ك��ات��ةوة ،ط��رمي��ان واي��ش��ب��وو! ض خ�رََي�َي��ك��ي ت�َي��داي��ة بؤ َ كةنالي()CNNي ئةمريكي، م��وس��ولمَ ��ان��ان ،لةكاتَيكدا ثرسياردةكات لةئؤباما ،كة دةنطؤيةك هةيةء َ دةل�َي�نَ :تؤ موسولمَ انيت ئ��اي��ا واي���ة؟ ئ��ةوي��ش زؤر ب��ةِراش��ك��اوي��ي��ةوة َ دةلَيت“ :نةخيرَ من طاورمء موسولمَ اننيم!” .يان ثَيشئةوةي ببَيتة سةرؤكي ئةمريكا ،سةرداني ئيسرائيلي كردو وةك ثيشةي ه��ةر سةرؤكَيكي َ ئةلقةلةطوَيي ئيسرائيل ك�َل�اَ وي رةشي لةسةركرا ،تا سةرئَيسقانيش بةرطريي لةمانةوةي ئيسرائيلء دذايةتيي نةياراني قةوارةي جولةكةيش دةكات، لةدواي َ هةلبذاردنيشي راشكاوانة وتي“ :ئَيمة لةزةمةنَيكداين كة ضاوةِرواني خوايةك دةكةين بةيةك ضاوةوة حوكمِرانيي سةرزةوي دةكات!” .كة مةبةسيت دةجالي نةفرةتلَيكراوة!. نامةوَيت زياتر لةسةر بابةتةكة بِرؤم ،بةلاَ م با ثَيكةوة وةك َ بةلطةيةك سةيري ئةم وت��ارة ظيديؤيية ضةند خولةكييةي ئؤباماي سةرؤكي ئةمريكا بكةين ،كة ذَيرنووسي عةرةبيي بؤكراوة ،با بزانني ئايا ئةمريكاو سةرؤكةكاني -بةوتةي ئةو مامؤستاية -بةرطريي لةموسولمَ انان دةكةن ،يان دوذمنَيكي سةرسةخيت موسولمَ انانن؟! بؤ زانيين بةرطريكردني ئؤباما ل��ةق��ةوارةي جولةكةو دذايةتيكردني نةيارانيان بةهةموو شَيوةيةك ،سةيري ئةم لينكة بكة: http://www.youtube.com/watch?v=MB2oloRPqGU
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
113
مَ بؤ ب َيداركردنةوةي موسولانانء هؤشياركردنةوةي سةرطةردانان ث َيشةوا موحةممةد [َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ ُون ُك ْم ال ين آَم ُنوا ال َت َّتِخ ُذوا ِب َطاَن ًة ِم ْن د ِ َي ْألُوَن ُك ْم َخَباالً َو ُّدوا َما َعِن ُّت ْم َق ْد َبَدِت ا ْلَب ْغ َ ضا ُءِم ْن َأ ْفَوِاهِه ْم َوَما خُ ْ ص ُدو ُر ُه ْم َأ ْكَب�رَ�ُ َق ْد َبي َّ �ات ِإ ْن ُك ْن ُت ْم َّنا َل ُك ُم آْالي� ِ تِفي ُ َتعِْق ُل َ ون] (آل عمران.)118 : وات��ة :ئ��ةي ئ��ةوان��ةي باوةِرتانهَيناوة ،بةكةسانيرت جطة لةخؤتان متمانة مةكةنء نهَينيي خؤتان اليان مةدركَينن ،ضونكة ئ��ةوان َ كؤلنادةن لةدروستكردني تةنطانةو طريوطرفتء ناخؤشي بؤتان ،ئاواتيان ئةوةية دووضاري ئازارو كَيشة بنب ،بةئاشكرا رقوكينة لةدةمء دوياندا دي��ارة ،ئ��ةوةي لةسينةياندا شاردوويانةتةوة زؤر طةورةترة ل��ةوةي كة دةري��دةخ��ةن ،بَيطومان ئَيمة نيشانةو َ بةلطةمان بؤ دياريكردوون –تا دؤستء دوذمن جيابكةنةوة -ئةطةر ذيريتان خبةنةكار. بةِرَيزان ئةوة ويسيت خوايةو سروشيت جواني نورو رووناكي ئيسالمة ،تا شةوةزةنطيش تاريكرتبَيت ،طزنطي تيشكي ن��وري خوايي جوانرت دةدرةوش �َي��ت��ةوةو َ دالن َ رادةمالَيت، لةتاريكيي نةزانيء نةفاميء سةرطةرداني للهَّ يد َ خواي بَيهاوتا دةفةرموَيتُ [ :يِر ُ ون ِل ُي ْطِف ُئوا ُنوَر ا ِ ورِه َوَل ْو َكِرَه ا ْلَك ِاف ُر َ ون] (الصف: ِبَأ ْفَوِاهِه ْم َواللهَُّ ُمِت ُّم ُن ِ .)8 َ واتة :ئةوانة دةيانةوَيت بةفوو ،بةقالةي دةم ،نووري َ –خةياليان خاوة -خوا نووري خؤي، خوا بكوذَيننةوة!! ئاييين خؤي ،تةواودةكاتء دةيضةسثَينَيت هةرضةندة َ يسةغلةتنبء ثَييانناخؤشبَيت. ربواكان ثَي كافرو بَي ِ هةركاتَيك بيانةوَيت بةم دونيا ماددييةو هؤكارةكاني َ ب��ةخ��ةي��ال��ي خ���ؤي���ان رَي��ي��ل �َي��ب��ط��رنء ب��ةئ��اط��رو ئ��اس��ن َ لةهةركوي بَيتء ربكةن ئيرت شوَينكةوتووةكاني قِرو بن ِ ب��ةه��ةرض��ي ب�َي��ت طرنطنيية ،ط��رن��ط ئ��ةوةي��ة زيرةكانة ش��وَي��ن��ةواري شوَينثَييةكانيشيان ل��ةس��ةر رووث���ةِري الث���ةِرةي رةش��ي م�َي��ذووي��ان ب��س�ِرن��ةوة ت��ا بةنةوةكاني دوات��ر َبلينَ :ئَيوة بَيباوك ب��وون ،بَيذياربوون هةرهيض نةبوون ،ئَيمةي فريادِرةسي دميوكراسي هاتني بطةين بةفرياتان ،هةر (بةِرَيكةوت) ف�رََي�ي زانستبووين ،هةر
114
(ب��ةِرَي��ك��ةوت) جةهلي َ كلَيسا نةماو ه��ةر (بةِرَيكةوت) َ ماننالينَ كَيتان لةناوبرد؟ هاتني بةبَيمةبةست ،ئاخر ثَي سةدام حسَيين دؤستء ثةسةندديدةي ئةوكاتةي (سي ئاي ئ��ةي)ي ئةمريكيء مؤسادي ئيسرائيلتان كاتَيك �ي باشة، لةناوبرد كة قةثي بةقولي خؤتاندا ك��رد ،ئ� َ ليرَ ةدا بةزةيي خواي ثةروةردطار بؤ طةلي ستةمديدةي بةناوئةنفالكراوي ك��ورد كةوتةكار ،دؤس�تي بؤ كردن ب�����ةزؤردارء ث��ةالم��اري ن��ةخ��ش��ةي رةش���ي دات��اش��راوي ئيسرائيلي دا. ك��ةوات��ة ب��اش��ة ل�رََي�ة ديكتاتؤرييةتتان رووخ��ان��د، ئ��ةي ل��ةت��ورك��ي��اي كةماليي دمي��وك��راس��ي��ي شينبووي دةستتان ،ضييان بةكوردو كوردستان نةكرد؟! جةرطتان لةتلةتكردن ،خاكتان ث��ارةث��ارةك��ردن ،زمانةكةيشتان ثيرَِةوانةبينني كةدايكيان لةالنكدا فيرَ يدةكردن ،ئةوة دينةكةيشمان ببووة َ ضقلي ض��اوت��ان ،بانطةكةيشتان ثيرَِةوانةبينني ،خةتء نووسينيشتان ثَيخواروخَيضكردن، ئةي ثارضةي كوردستاني رؤذئ��اوام بةدةسيت بةعسي ئيشرتاكيي كؤماريي عةملانيي دذي دينَ ، قةالضؤكةري ئيخوانوملوسليمني ،هاتة سةر سنطي طةلي موسولمَ اني ه���ةذارء ك���وردة رةش��وِرووت��ةك��ةي ك��ردب��ووة ثةنابةر، ه��ةت��ا خ��اك��ةك��ةي��ش��ي ث �َي��ن��ام��ؤك��راب��وو ،ث�َي��ي��ان��دةوت��ن: ض��ؤن��ة وةك ث��ةن��اب��ةر رةط��ةزن��ام��ةت��ان ث�َي��ب��دةي��ن؟! ئةي َ لةوالتي هيندستاني سايةي كشمريي موسولمَ اننشني دميوكراسيي طاثةرستاني بَيبةشء بَيخاككراو؟ ئةي فةلةستيين هةتككراوو خاكزةوتكراو كة موسولمَ اناني يان لةزيندانن يان ئاوارةي َ والتانن ،ئةوة موسولمَ اناني بورماو قةساخبانةي دةسيت كؤمؤنيستيي توندِرةوي عةملاني كة ضيانثَيكراء ضيان بةسةردةهَينن ،لةزؤر شوَينانيرتيش ئ��ةم��ة ح� َ �ال��ي ش��وَي��ن��ك��ةوت��ووان��ي ديين ت��ةوح��ي��دو يةكتاثةرستييةَ ، دل��ن��ي��اي��ش�ين زؤري�ترت��ان ل��ةدةس��ت��دَي��ت ،دي����ارة ه���ةرئ���ةوةن���دة دةرف��ةت��ت��ان��ب��ووة ضونكة ب����ةردةوام ك��ردووت��ان��ةو دةيشيكةن ،ظَيتنامء ن��اك��ازاك��يء ض��اخ��ي ت��اري��ك��ي ئ��ةوروث��ي ،سةملَينةري
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
مَ موسولانانء هؤشياركردنةوةي سةرطةردانان بؤ بيَداركردنةوةي
فرمَيسكي تيمساحيتانة ،ب� َ ��ةالم بَيئاطا ل���ةوةي كة ئ���ةوة ق��ورئ��ان��ةو ن���وري خ��واي��ة ل���ةِرؤذه� َ ��ةالت���ي دوورو نزيكء لةِرؤذئاواي تاكجةمسةرو ثاواخنواز ،زاناياني لةطةل َ َ خةلكي ثيشةنطء ثَيشكةوتووانيان ،هاوكات ضاوبةستكراوو دةروون رووخاوو تةنياو قةتيسبوويان، رَي���ط���ةي���ان ب���ؤ رؤش���ن���دةك���اتء دةس��ت��ي��ان��دةط��رَي��تء لةسةرطةردانيي ماددةثةرستيي وشكء رةق ،دةيانكاتة ثادشاي بةهةستء نةسيت دةروونء تَيياندةطةيةنَيت َ ئةسلي كة ل��ةودي��وي م��اددةي��ش��ةوة ذي��ان هةية ،م��رؤظ مرؤظةو مةميوون نيية ،ئيسالم ئيسالمةو حيكايةتي م��ةمي��وون��ةك��ةي داروي����ن نيية ،دي��اري��ش��ة ئ��ةت��ان��ةوَي��ت َبلينَ :بةم حيكايةتانة فيرَ ي زاست بووين ،جا بةِراست دةتانةوَيت ئةم نةوة نوَييةيش خؤشباوةِربن ،يان ئَيوة بَيئاطاو لةطوَيي ط��ادا خةوتوون؟ نةخيرَ باش دةزان�ين ضؤنء ضي بوون ،قوتابيي زانستطةي زادةي (إقرأ)ةكةي ويذداني ض بةغدادو ئةندةلوس ب��وون ،ض روويةكة ،ض َ وةفاية ،ئةوسا باستان لةخَيوو جنؤكة بوو ،دوذمنتان ث��ي��اوي زان��س��ت��خ��وازي وةك ط��ال��ي��ل��ؤو س����ةدان زان���اي بةتواناي دي بوو ،ضاوتان بةرايينةدةهات زانستطةو ثَيشكةوتوويي زاستخوازيي ئةندةلوسةكةم ببينن، تراذيدياي ترسناكء قةساخبانةتان بؤ دروستكردن، ئةوة دياريي موسولمَ انانء ئةوةيش وةفاي ئَيوة بوو، ئَيستايش خ��وا كردوويةتي ،هةموو زانسيت دونياو تةكنةلؤذيا الي ئَيوةية ،كوردةوارميان وتويةتي :ئةمِرؤ لةتؤو سبةينَييش لةمنة ،بؤ هيضكةس نةبووة تاسةر، ئاخر َ مولك هيي خوايةو دواِرؤذي���ش بؤ ب���اوةِردارانء موتةقيينة. لمَ ب��ا ب �َي��ي��ن��ةوة س���ةر ب��اس��ي م��وس��و ��ان��ي ب �َي��ض��ارةي خ��وَي��ن��دةواري ن��ةخ��وَي��ن��دةوار ،ث��ارةث��ةرس��ت ،رةزي��لء ��لء ت��ةم� َ زةل��ي��ل ،زؤرَيكيشمان ط�َي��لء وَي� َ �ةلء سست، ب��ةدون��ي��اث��ةرس�تيء َ ب��ةدل��داض��وون��ةك��ةي م��ةزه��ةمب��ان جوولةكةية، ب��ؤش��ي��ان��دنء ت��ةن��ه��ا ب���ؤخ���ؤمء ل��ةب�يري خ��ؤم��مء بؤ ه��ةواوه��ةوةس ه��ةر لةسةر دي�ني مةسيحيء فةلةية، َ رةوش���ت ،وةف��ا ،ئةمانةتي َ دةس���ةالتء ئيمانء م��الء وي��ذدان��ي ،جَيي َ طالتةو طةثي ب�َي��ب��اوةِران��ة ،تةنها بؤ ثَيناسة لةبريي ماوة َبلَيت لةبريتانبَيت موسولمَ امن. تكاية با دةرةجنامي سووكايةتيي بةخواو ثَيغةمبةر ()hو دينمانَ ، خالي بةخؤداضوونةوة بَيتء بِرياري راستةقينةي شوَينكةوتين (أحد أحد)ي بيالل بدةينء َ دلسؤزييمان ب��ؤ خ��واو ثَيغةمبةر ()hو دي��ن بَيت، َ بةعةقلء ئيمانء ئةمةيش تةنها بةعاتيفة ناكرَيت،
حيكمةتء بةثياوانء ئافرةتانَيكي بةهيممةت كة َ هةولي شةوو رؤذيان خبةنةطةِرء سنطي خؤيان بؤ ثارَيزطاريي َ بةقةلغان بةوَينةي لةخواو ثَيغةمبةر ()hو دين ،بكةن ئةبوبةكر لةئةشكةوتي س��ةورو سنطي باوكي تةحلة ل���ةغ���ةزاي ئ���وح���وددا ك��ة خ���ؤي داب����وو ب��ةس��ةر ثشيت ثَيغةمبةردا ( )hبؤئةوةي َ قةلغان بَيت سنطي بؤ تريو ش�ير ،ب��ا شةقارشةقاربَيت جةستةي ب��ؤ ثارَيزطاريي لةحةبييب ئةكبةر ،ت��ا بيسةملَينَيت خؤشةويستيي راس��ت��ةق��ي��ن��ة ه���ةر ب���ةزم���انء خ��ؤه� خَ �ةل��ةت��ان��دن��ي َ �ةل� َ دل َ بةهةلضوونء داضووني ناخء رووك��ةشء قسةو نيية، َ رةوشت نيية ،ئةوكةسةي بلَيت خؤمشدةوَييت دةبَيت تةنطانةي خؤشةويستيي ل��ةب��ةرض��اوب�َي��ت ،باشرتين سولتاني َ وةف��او خؤشةويستيش بؤ ئةو َ دلء ساالري مةدينة ،زيندووكردنةوةي ذيانء سوننةتي سةرداري مورسةلينة ،خواي ط��ةورة دةفةرموَيتُ [ :ق ْل ِإ ْن ُك ْن ُت ْم ْك ُم اللهَُّ َوَي ْغِف ْر َل ُك ْم ُذ ُنوَب ُك ْم َواللهَُّ يِبب ُ ُّون اللهََّ َف َّ تب َ حُِ اتِبع ِ ُوني حُ ْ َغ ُفو ٌر َرِحي ٌم] (آل عمران .)31 :واتة- :ئةي ثَيغةمبةر �ي :ئ��ةط��ةر ئ �َي��وة خ��وات��ان ( )hب��ةم��وس��ولمَ ��ان��ان -ب�َ�ل� َ خ��ؤش��دةوَي��ت ،دة شوَيين من بكةونء لةفةرماني من دةرم��ةض��ن ،ئ��ةوك��ات��ة خ��واي��ش ئ �َي��وةي خ��ؤش��دةوَي��تء لةطوناهـء َ هةلةكانيشتان خ��ؤش��دةب�َي��ت ،ئ��ةو خواية لَيخؤشبوو ميهرةبانة. وة خ��واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��تَ[ :ل �َق� ْ�د َك� َ ��ان َل� ُ�ك� ْم فيِ ول اللهَِّ أُ ْسَو ٌة َح َسَن ٌة مِ َ ل ْن َك َ ان َي ْر ُجو اللهََّ َوا ْلَي ْوَم آْالِخَر َر ُس ِ للهَّ َ َوَذَك�َ�ر ا َكِثرياً] (األح��زاب .)21 :واتة :سوَيند بةخوا بةِراسيت لةثَيغةمبةري خوادا ( )hضاكرتين منوونةي تةواوو رَيكوثَيك هةية تا ضاويلَيبكةنء شوَينيبكةون، ب��ةت��اي��ب��ةت ب��ؤ ئ���ةو ك��ةس��ان��ةي رةزام���ةن���دي���ي خ��واي��ان مةبةستة ،سةرافرازيي قيامةت ئاواتيانة ،هةميشةو ب��ةردةوام يادي خوا بةزؤريي ئةجنامدةدةنء زمانيان ثاراوة بةيادي ئةو. ئةم هؤنراوةيش ثَيشكةشة بةو كةسانةي دةيانةوَيت بؤ دواِرؤذيان بِرياربدةن: دونياتان دزيء قِركردو ثِركرد لةقني دذ بةقورئانء ئيسالمء سةرداري ئةمني واسةيرمان مةكةن ،كة ئَيمة ثةرتء الوازين خوا خاوةني موحةممةدو دينةو ثَييشييةوة دةنازين نيشانةي سةركةوتنمان بريي يةكطرتنمانة رؤذي ئيسالممان ،تارَينةري شةوةزةنطتانة لةبريتانضوو (إقرأ)ي ئَيمة ،دايكي ثَيشكةوتنتانة َ دلنيابن ،دةس�تي ستةمتان ضةند درَي��ذب �َي��ت ،هةر ربين. دةي ِ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
115
َ هةلسةنطاندني ثرؤذة ياساي ثاراستين ثريؤزيية ئايينييةكان ئا.ديدار :جيهاد ئيرباهيم ثَيشكةشكردني ث���رؤذة ي��اس��اي ث��اراس��ت�ني ثريؤزيية ئايينييةكان بؤ ثةرلةماني هةريمَ ي كوردستان ،مشتومِرَيكي زؤري لةناوةندة ئيسالمييء عةلةمانييةكاندا دروستكرد، ن��اوةن��دة ئيسالمييةكان راي جياوازيان ل��ةس��ةري هةيةو هةندَيكيان رةتيدةكةنةوة ،بةبيانووي ئةوةي ناوةرؤكةكةي كةموكورتيي زؤري ت �َي��داي��ة ،هةندَيكيرتيان ثَييانواية َ لةطةل ضةندين طؤِرانكاريي لةناوةرؤكةكةيدا ثَيويستة ث��ش��ت��ط�يري��ي��ب��ك� َ �ري ت��ا ث��ةس��ةن��دب��ك��رَي��تء رَي��ط��رب �َي��ت ل��ةو بيرََِيزييانةي بةرانبةر بةخواي بَيهاوتاو ثَيغةمبةر ()h ء قورئاني ثريؤز...هتد .لةهةريمَ ي كوردستاندا دةكرَيت، َ بةرهةلستييةكي لةاليةكيرتةوة ن��اوةن��دة عةلةمانييةكان كوَيرانةي ئ��ةم ث��رؤذة ياساية دةك��ةنء ثَييانواية دةبَيتة ه��ؤك��اري ب��ةرت��ةس��ك��ك��ردن��ةوةي ئ��ازادي��ي��ةك��ان ل��ةه��ةريمَ ��ي كوردستاندا ،بؤ روونكردنةوةي ئةم بابةتة رَيطاي شةرع ضةند ثرسيارَيكي ئاِراستةي هةريةكة لةبةِرَيزان :مامؤستا سةرباز موحةممةد حةسةن؛ بانطخوازء شارةزا لةشةريعةتي َ عةبدولآل؛ ئيسالمء مامؤستا شَيخ ئيرباهيم حةمةسةعيد َ لةهةلةجبة، ثَيشنوَيذو وتارخوَيين مزطةوتي كوردستان ك�����ردووة ،ئ���ةم ب��ةِرَي��زان��ةي��ش ب���ةم ش���َي���وازةي خ����وارةوة، وةآلميانداينةوة. رَيطاي شةرع :وروذاندني ئةم ثرؤذة ياساية لةم كاتةدا بؤضي دةطةِرَينيتةوة؟ م .سةرباز موحةممةد حةسةن :احلمد هلل وكفى والصالة وال��س�لام ع��ل��ى نبيه امل��ص��ط��ف��ى ،س��ةرةت��ا دةستخؤشي َي�َي��زي��ي ل��ةه��ةم��وو ه��ةن��ط��اوَي��ك دةك��ةي��ن ب��ؤ ب��ةرط��رت��ن ل��ةب� رَِ بةرامبةر بةئيسالم ،بَيطومان ئةوة كارَيكي ثريؤزةو ئةوةي ثَي َ يهةلدةسَيت دةبَيت جَيي دوع��اي خةيري موسولمَ انان بَيت ،لَيوردبوونةوة لةثرؤذة ياساي ثاراستين ثريؤزيية َ سةيربكري كة طواية ئاينييةكان ،نابَيت ل��ةِرووي ئ��ةوةوة موزايةدةيةكي سياسيية لةنَيوان دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤندا، لةبةرئةوةي ثَيمانواية مةفهومي ئؤثؤزسيؤنبوون تةواو مايف 116
خؤي ثَينةدراوةو دةتوانني َبلَيني :تةحالوفاتي سياسي لةئاراداية نةك موعارةزةبوون ،ئةوِرؤ زؤر بةِرووني ديارة ئؤثؤزسيؤن ،عةملاني بَيت يان ئيسالمي زؤرج��ار خؤيان دؤزي���وةت���ةوة ل��ةض��وارض �َي��وةي��ةك ،ض��وارض �َي��وةي طةييشنت بةدابينكردني زؤرتريين بةرذةوةندييةكانة. كةوابوو ،دةبَيت وةكو خودي ياسايةكة سةرجنيبدرَي َ يتء َ لةسةربكري ،زؤرجار ضةمكَيك دةهَينرَيتة ثَيشةوة، قسةي ئ���ةو م��ان��اي��ةي ل��ةخ��ؤي��ط��رت��ووة زؤر ف���راوان�ت�رة ل��ةخ��ودي ضةمكةكةء ئةطةري ضوون بةرةو ضةند ئاقارَيكي جياوازي لةخؤطرتووة ،هةر بؤمنوونة :ضةمكي (جَيندةر) ،بؤضي بةياني ئ��ةركء مايف ئافرةتء ثياو نةهَينراوةتة ثَيشةوة؟ بؤضي ثاراستين مايف ئافرةتيش نةهَينراوةتة ثَيشةوة، َ بةلكو بؤ ثشتئةستوركردني ئةو دةنطة هاتؤتة ثَيش كة داواي البردني جياوازييةكاني ئافرةت وةك ئافرةتء ثياو وةك ثياو دةك��ات ،بؤية هةر لةسةر بنضينةو بنةماي ئةو ياساية دةشَيت ئافرةتَيك ئافرةتَيك خب� َ �وازي ،لةبةرئةوةي َ تايبةتبكري ،هةروةكو شوكردن نابَيت تةنها ئافرةتي ثَي ذنهَينانيش ن��اك� َ �ري تةنها ب��ؤ ثياو ب�َي��ت ،منوونةيةكيرت لةسةر ئةو ضةمكانةي كة هَينراونةتة ثَيشء زؤر ماناو مةبةستيرتيان لةخؤطرتووة :مرؤظي سةرةتايي يان َ عةقلي سةرةتايي يان رةوشيت سةرةتايي ،هةموو ئةو ضةمكانة ئةو بريدؤزانةي ثَيوةلكَينراوة كة باسي دروستبووني مرؤظ لةمةميونةوةو وةحشييةتي مرؤظي سةرةتايي دةكات ،كة ئةوةيش بَيطومان ثَيضةوانةي دةقي قورئاني ثريؤزة. مامةلةكردن ل��ةط� َ َ بؤية َ �ةل ئ��ةو ضةمكء ث��رؤذة دةل�َي�ين ياسايانةدا ثَيويست بةوردبوونةوةيةكي زؤر دةكات. لةوةآلمي هةمان ثرسياردا بةِرَيز م .شَيخ ئيرباهيموت���ي“ :وروذان����دن����ي ي��اس��اي��ةك ب��ؤ ث��اراس��ت�ني ث�يرؤزي��ي��ة ئاينييةكان ،بةتايبةتي لةم ه��ةريمَ ��ةدا ،لةكاتي هةبووني ضةندين سوكايةتيء بيرََِيزي بةرامبةر بةخواو ثَيغةمبةر ()و َ كؤمةلَيك مةبةسيت لةثشتةوةية ،لةاليةن حزبةكاني قورئان،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
هةلَسةنطاندني ثرؤذة ياساي ثاراستين ثريؤزيية ئايينييةكان
م .شيَخ ئيرباهيم
م .سةرباز موحةممةد حةسةن
دةس���ةآلت���ةوة! بةتايبةتي ب��ؤ ش���اردن���ةوةو كثكردنةوةي ط �ِرو بوركاني ناخي ج��ةم��اوةرة ،بؤ داثؤشيين ضةندين كَيشةي سياسيء كؤمةآليةتيء ئابووريء كَيشةكانيرتي ئ���ةم ه��ةريمَ ��ةي��ة ،ل���ةوان���ة :دوو ئ��ي��دارةي��يء ط��ةن� َ �دةل��يء ب��ؤ بَيدةنطكردني هَيزةكاني ئؤثؤزسيؤنة ،بةتايبةتي ئيسالمييةكان!”. رَيطاي شةرع :رةخنةو ثَيشنيازت بؤ ئةم ثرؤذة ياساية ضيية؟ م .سةرباز موحةممةد حةسةن :سةرةتا دةبَيت ئةوة بزانني طةورةيي ئةم ئيسالمة لةدةقةكاني قورئاني ثريؤزو ف��ةرم��وودةك��ان��ي ثَيغةمبةري خؤشةويست ( )hداي��ة، بؤية طرنطة ماناي ئ��ةو دةقانة بةوشَيوةية بطةيةنني كة ثَيمانطةيشتووةء دةبَيت نةهَيَلني واقيع دةستكاريي ماناي دةقةكان بكاتَ ، َ دةستكارييبكري بؤ بةلكو دةبَيت واقيعةكة َ لةطةل ماناي دةقةكان بطوجنَي َ نري. ئةوةي َ كةوابوو دةلَيني: يةكةم /شاراوةنيية ،ئةو هيرَ شانةي دةكرَينة سةر ئايني، ئاييين ئيسالمي ثَيمةبةستة نةك ئايينيرت ،ئةوانةي كة هيرَ شدةكةنة سةر ئايني زؤربةيان َ هةلطري بريَيكي نامؤو رسكاوي دةستَيكي ناحةزن بةئيسالم ،ئةوان لةبةر خؤرئاوا جورئةتناكةن هيرَ شبكةنة س��ةر نةصرانييةت ي��ان سةر جولةكةكانَ ، بةلكو هيرَ شدةكةنة سةر ئيسالم ،بؤية دةبَيت زؤر راشكاوانة ب�َ�ل�َي�نَ :طةلي ك��ورد طةلَيكي موسولمَ انةو رَينادةين هيرَ شبكرَيتة سةر ئيسالم ،واتة :ئةو ثرؤذة ياساية
َ هةر لةسةرةتاوة هةندَيك َ بةهةندهةلطرتووة لةبةر ئةو خالي خاآلنة بنضينةو بنةما سةرةكييةكان ثشتطويخَ راون ،بةِرةواي نازامن ئةو هيرَ شانةي دةكرَينة سةر ئيسالمء ئةو هيرَ شانةي دةكرَينة سةر ئايينةكانيرت وةكويةك سةيربكرَينء خبرَينة َ دةكري .بةراوردي تاي يةك تةرازوو ،ئةوة زولمَ ة لةئيسالم نَيوان ئةو هيرَ شانة ناكرَيت كة دةكرَينة سةر ئيسالم كة َ لةطةل جارجار قسةطوتن رقَيكي زؤر ئةستوور بةرثايدةكات بةئايينةكانيرت. دووةم /ثاراستين ثريؤزيية ئايينييةكان ،بةثَيي ئةو َ َ لةطةل ئةو مامؤستاية دةتوانري لَيثَيضينةوة ضةمكة بَيت، َ بكري كة ئةم ئايةتة دةخوَينَيتةوةَ[ :لَق ْد َكَفَر الَِّذ َ ين َقالُواِإ َّن اللهََّ َثال ُ ِث َثلاَ َث ٍة] (املائدة.)73 : ��ي ئ���ةو ك���ات دةت����وان� َ ���ري ب��ةث �َي��ي ئ���ةو ي��اس��اي��ة ئ��ةو ئ� َ مامؤستاية س��زاب� َ �دري ل��ةب��ةرئ��ةوةي هيرَ شيكردؤتة سةر ثريؤزيية ئايينييةكان َ [ثال ُ ِث َثلاَ َث ٍة] الي نةصرانييةكان َ دةتوانري ثريؤزةو الي موسولمَ انان شريكء كوفرة ،ئينجا َ َ بكري كة رةخنة لةطةل ئ��ةو بانطخوازةيش لَيثَيضينةوة لةبتء ئاطرثةرسيت بطرَيت ،لةبةرئةوةي هيرَ شيكردؤتة سةر ثريؤزيية ئايينييةكان. هةر لةوةآلمي ئةم ثرسيارةدا بةِرَيز مامؤستا شَيخئيرباهيم وتي :هةبووني ثرؤذة ياسايةك بةثَيويست دةزامنء ثَيمباشةَ ، بةالم ئةم سةرجنانةم لةسةر ثرؤذة ئامادةكراوةكة هةية: -1ب��ا بةتةنها ب��ؤ ث��اراس��ت�ني ث�يرؤزي��ي��ةك��ان��ي ئيسالم
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
117
هةلَسةنطاندني ثرؤذة ياساي ثاراستين ثريؤزيية ئايينييةكان
ب���َي���ت ،ض��ون��ك��ة ت��ةن��ه��ا ئ��ي��س�لام ل���ةالي���ةن ه���ةم���ووان���ةوة هيرَ شدةكرَيتةسةري ،ضونكة ل��ةم ه��ةريمَ ��ةدا م��ايف زؤرينة َ لئةكري بؤ كةمينةو كةمايةتييةكان. ثَيشَي -2بةندي حةوتةمي ثرؤذة ياساكة خراث دةشكَيتةوة بةسةر بانطخوازانء وتاربَيذانداء بَيدةنطياندةكات لةفةرمان بةضاكةو رَيطريكردن لةخراثة! بؤمنوونة :نابَيت َبلَيني: (أعوذ باهلل من الشيطان الرجيم)! هةروةك ضؤن وانةي( :هؤ
م .سةرباز موحةممةد حةسةن: دةبيت ئةوة بزانين طةورةيي َ ئةم ئيسالمة لةدةقةكاني قورئاني ثيرؤزو فةرموودةكاني َثيغةمبةري خؤشةويستداية ( ،)hبؤية طرنطة ماناي ئةو بةوشيوةية بطةيةنين كة دةقانة َ نةهيَلين دةبيت َ َثيمانطةيشتووةء َ واقيع دةستكاريي ماناي دةقةكان بكاتَ ، دةبيت بةلكو َ َ دةستكارييبكري واقيعةكة َ لةطةل ماناي دةقةكان بؤئةوةي بطونجي َ نري َ
رَيوي رَيوي) بِرطةي (شةريكي شةيتان)ةكةي لَيالبرا! بؤية با ثرؤذةكة لةم هةريمَ ةدا بؤ خزمةتي زؤرينةبَيت! كة موسولمَ انةو بؤ خزمةتي ئاييين زؤرينةي َ دةولةت بَيت كة ئيسالمة. -3ئةم ثرؤذة ياساية كاتَيك لةبةرذةوةنديي ئيسالمء 118
موسولمَ انداية كة سزا شةرعييةكاني قورئانء سوننةتي بةيانكريء كار بؤ جَيبةجَيكردنيان َ َ بكري. تَيدا وات��ة :جطة لةسزاي م��اددي ،دي��ارة دةس��ةآلت��داران هةم خاوةني دؤالرو هةم خاوةني ياسايشن! بةدةسيت خؤيانة كة كةسآ سزابدةن يان نا! بؤية نابَيت دةسيت نوسةران سنورداربكريَ ، َ َ بةلكو رَيطة كؤتبكريء وتةي وتاربَيذان بةخؤثيشاندني جةماوةري دذي سوكايةتييةكان ب� َ �دري! ئةوكاتة ثرؤذة ياسكة لةخزمةتي ئيسالمء موسولمَ انانداية. ْخ ُسوا َّ [ولاَ َتب َ اس -4خ��واي بَيهاوتا دةفةرموَيتَ : الن َ َأ ْش���َي���اَء ُه��� ْم] (ال��ش��ع��راء .)183 :ه���ةوألء م��ان��دووب��وون��ي خةخمؤراني راستةقينةي ئيسالم دةنرخَينمء ه��اودةمء هاودةستيامن. ب���ةآلم ل��ةي��ادم��ان��ن��ةض�َي��ت ك��ة ف��ةرم��ان ب��ةض��اك��ة دةب�َي��ت ل��ةط��ةورةت��ري��ن ض��اك��ةوة دةستثَيبكةين ،ك��ة حاكمييةتي شةريعةتي خواية ،وة رَيطريي لةخراثةيش لةطةورةترين خراثةوة دةستثَيبكةين ،كة حوكمء دةسةآلتي ثةرلةمانة، كة لةبري قورئانء سوننةت كاريثَيدةكرآ. -5كوا كةي لةكوآ؟! سوكايةتي لةاليةن موسولمَ انةوة ك��راوة بةرامبةر بةثةرستطةي هيض ك��ةس؟ بؤضي دةبَيت بةرطريي بَيجآء ن���اِرةوا بكرآ؟! بؤضي دةبَيت مَيذووي ثرشنطدارمان لةبريبكةين؟ هةموو كاتَيك كةمايةتييةكان لةذَير سايةي خيالفةتي ئيسالمييدا حةساونةتةوة. -6ن���اب���َي���ت ل��ةك��ات��َي��ك��دا ك���ة ي���اس���ا ش��ةرع��ي��ي��ةك��ان كاريانثَي َ ناكري ،زةمينة لةبارنيية بؤ جَيبةجَيكردني حوكمة شةرعييةكان ،ب��ةس��ةر ئ��ةو ك��ةسء ط��روث��ان��ةي ك��ة جوَين بةخواو ثَيغةمبةر ()hو قورئان ئةدةن ،كةضي بةياساي ماددي سزابدرَين! ضونكة ئَيمة نابَيت لةكارخسنت (تعطيل) و طؤِرين (تبديل)ي حوكمة شةرعييةكان بكةين. هيوادارم خاوةناني ثرؤذة ياساكة ،بةوردي بيخوَيننةوةو ثيايبضنةوة تا بةدةسيت خؤمان ،خؤمان نةبةستينةوة. لةكؤتاييدا لةوةآلمي ئةو ثرسيارةي كة :ئايا ئةم ثرؤذة ياساية تا ضةند لةبةرذةوةنديي موسولمَ انانداية؟ م .سةرباز موحةممةد حةسةن وت��ي“ :ثَيمواية ئةطةر بَيتء ئةو تَيبينييانة بةهةندوةرنةطريَين ئةو ثرؤذة دةبَيتة ضةكَيكي دووِروو ،ب�ِري سودةكةي ضةندة بؤ موسولمَ ان ئةوةندةيش زياني تَيداية ،بؤية ئةو ثرؤذة ياساية زياتر ثَيويستيي بةوردكردنةوة هةية”.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
خَ تةرازوو بؤ تةوذمي كؤمةلوازي؛ خَ َ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذين م .موسليمي رزطاري دان��ث��ي��ان��ان �َي��ك��ي روون ب���ؤ س���روش�ت�ي م�����رؤظ :م���رؤظ سروشتَيكي واي هةية كة الوازو بَيهَيزة ،هةندَيكجار لةبةرامبةر زؤر كاري بضوكيشدا دةكةوَيتة زةمحةتييةوة، ب��ؤي��ة ئ��ادةم��ي��زاد ب��ؤئ��ةوةي ب��ةردةوام��ب �َي��تء خَ دل��ؤش��ي ميواني بَيت لةبةرهةمةكانيدا ،ثَيويستة تَيكؤشانةكاني َ بةثالثشتيي ه��اوب�يران��ي خ��ؤي ئ���اودِري ك��ؤب��ك��ات��ةوةء سودبةخش بَينَيتة كايةوةو خؤشئاكاري رةنطدانةوةي ئةم جةمبوونة بَيت. ب��ن��ةض��ةي ئ��ةم��ةي��ش شَيخولئيسالم ئيبنوتةمييية دانيثياناوة ،هةروةك دةفةرموَيت« :إن اهلل ورسوله أمرا باجلماعة واإلئتالف ونهيا عن التفرقة واإلختالف وأمرا بالتعاون على الرب والتقوى ونهيا عن التعاون على اإلثم والعدوان». ه���اوك���اري وةك سوننةتَيكي خ��واي��ي ل��ةن �َي��و طشت َ ك��ؤم��ةل��ك��اري تةنيا دروس���ت���ك���راوةك���ان���ي :س��ون��ن��ةت��ي َ لةبوونةوةرَيكي هؤمشةندي وةكو مرؤظ بووني نيية ،بةلكو لةزيندةوةرة بضوكةكانيش بةِرووني بةدياردةكةوَيت وةك َ بةكؤمةلكاري كاردةكةنء ئازوخةي ساآلنة ميرَ وولة ،كة بؤ نَيو َ مالة بضوكةكانيان لةناو زةوي دةبةن ،مَيشهةنط كة وَينةي كةمة لةزيرةكيء ثاكذيء ل��ةِروو وةستاني ه��ةر ن��اح��ةزَي��ك ك��ة ب��ي��ةوآ ب��ةره��ةم��ةك��ةي لَيثيسبكات. هةنطوين بةرهةمدةهَينن كة هاوشَيوةي كةمة لةسوودي بؤ مرؤظ ...مَيشهةنط زؤر بةتواناو شارةزاية لةضووني بؤ ناوضة زؤر دوورةكان بةبَيئةوةي رَيطةي َ مالي خؤيان ونبكةن ،بةِراسيت خؤبةختكارَيكي زؤر ماندوويينةناسء ثَيشةنطةء دةريايةكة لةفيرَ كردني مرؤظي موسولمَ ان َ لةكؤمةلكاريي دروس���تء ئاسةواربِريين لةتَيطةيشنت ثةرتةوازةيي. ثَيناسةي زم��ان��ةوان��ي ب��ؤ (األل��ف��ة) و (إت��ف��اق اآلراء): ئةجلورجاني دةفةرموَيت( :األلفة) بريتيية لة« :يف املعاونة على تدبري املعاش» .واتة :هاوكاريكردن لةبةِرَيوةبردني ذيان .وة (إتفاق اآلراء) ثَيناسةدةكرآ بة« :وما توحي به من وحدة اهلدف ،وإجتماع القلوب على بلوغه» .واتة :يةك ئةجناميء كؤكردنةوةي دأل بةرةو طةيشنت بةو ئاماجنة. دةب���َي���ت ئ��ةوةي��ش��م��ان ل��ةب�يرن��ةض �َي��ت ،تَيطةيشتين
زمانةوانييش تفاقي سةرةتاية بؤ تةالرَيكي رةسةن. وتة مةنهةجييةكةي شَيخولئيسالم :شَيخولئيسالمزةخريةخستين ه��اوك��اري��ي ض��وارض �َي��وة نةخشدةكات، ه��اوك��اري��ي ي��ةك�ترك��ردن ل��ةج��ي��ه��ادو ج�َي��ب��ةج�َي��ك��ردن��ي َي���ان������ةوةي م���اف���ةك���انء ب��ةخ��ش��ي�ني ح�����ةددةك�����انء ط �� رَِ ب��ةخ��اوةن م��اف��ةك��ان ،ئ��ةم��ةي��ش خ���واو ثَيغةمبةر ()h فةرمانيانثَيكردووة.. ْ َّ ْ ه���ةروةك دةف��ةرم��وَي��تَ« :ت �َع��ا ُو ٌن َعَلى ال�ِب�رِ ِّ َوال��ت�ق�َ�وى: ـاء اد َوِإَق��اَم�ِ�ة الحْ ُ ُ وق َوِإ ْع َط ِ إسِتيَف ِ ��د ِ ِم ْن الجِْ َه ِ ود َو ْ اء الحْ ُ ُق ِ ني؛ َفَه َ مْ ُ ال ْسَت َح ِّق َ مــا َأ َم��ر اللهَُّ ِبِه َوَر ُسولُهُ» الفتاوى: ــذا مِ َّ (.)376/6 ي��ان دةف��ةرم��وَي��ت :ضاكةو سوننةت كؤماندةكاتةوة، سةرثَيضيكردني خواو بيدعة لةيةكرتي جياماندةكاتةوة، ب َو َّ هةروةك دةفةرموَيتَّ : بي ُ ْث «التَعا ُو ُن َعَلى ا ْلرِ ِّ الت ْقَوى ،حِ َ جَ ْ ْصَي ُة اللهََِّ ،كَما َي ُقولُ َ ون: ُما َمعِ ُما َط َ اع ُة اللهََِّ ،و ُتَف ِّر ُق َب ْيَنهَ تَم ُعهَ جَ ْ الس َّن ُةَ ،و ُتَف ِّر ُقَنا ا ْلِب ْدَع ُة» .الفتاوى.)211/9( : تَم ُعَنا ُّ َ بةجؤشخواردني رازيكردني خواو َ كؤمةلكاري خةلك، ماناي راستةقينةي خؤي دةثارَيزَيت :هةندَيك لةزانايامنان دةف��ةرم��وون :هةموو (ِب ِّر)َيك (تقوى)يةو بةثَيضةوانةوة، ��ر) بريتيية لةئةجنامداني هةندَيكيش دةف��ةرم��وونِ( :ب� ِّ واجبء سوننةت( ،تقوي)يش بريتيية لةضاودَيريكردني، خ���وا ه��اري��ك��اري��ك��ردن��ي ض��اك��ةي ب��ةس��ون��ن��ةت دان����اوة، ه��ةرب��ؤي��ةش ث �َي��ك��ةوة ه��ات��وون ض��ون��ك��ة ت��ةق��وا بريتيية لةِرازيكردني خواء (ِب� ِّ�ر) بريتيية لةِرازيكردني َ خةلك.. هةردووكيشان بةيةكةوة نيعةمةتةكان ت��ةواودةك��ةنء َ خةيالئاسودةيي بؤ مرؤظ. دةبنة َ كؤمةلكاري بؤ لَيكطرَيداني ضاكسازي دونياو دوارؤذ: (ِب ِّر) واتة َ هةولةكان بؤ ضاكسازيي دونياداري ،تةقوايش بريتيية لةضاكسازيكردني ذياني دواِرؤذ ..كة هةردووكيان تةواوكاري يةكرتنء ثَيويستييان بةيةكرتة ،بةواتايةكيرت َ ئؤقرةهةلطرتين دونياو دواِرؤذن. البةري حةمجني بِرينء َ با لةكةمينة ببينة زؤرينة :ثةندَيك هةية دةلَيت:«امل��رء قليل بنفسه ،كثري بإخوانه» .واتة ثياو بةتةنيا كةمة ،بةآلم بةبراكانييةوة زؤرة. ه��ان��دانء من��وون��ةك��ان��ي ثَيغةمبةر ( )hزؤر وردو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
119
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
جَيطةي ت�ِرََي�ام��ان��ن ،وةك دةف��ةرم��وَي��ت« :املؤمن للمؤمن بعضه ً كالبنيان يشد ُ بعضا» .متفق عليه .ب��ةِراس�تي وَيكضوواندني كؤمةكي نَيوان ئيمانداران بةديوار ،زؤر وردة كة ضؤن خشتةكان يةكرتي ت��ةواودةك��ةنء ثشيت يةكرتي دةطرن ،ثاشان دةبنة قةآل .يان دةفةرموَيت« :مثل املؤمنني يف توادهم وترامحهم وتعاطفهم مثل اجلسد، إذا اشتكى منه عضو ،تداعى له سائر اجلسد بالسهر واحل��م��ى» .رواه مسلم .ئ��ةوة نةهجي خؤشةويسيتء بةزةييبةيةكرتدا هاتنةوةو هاوسؤزيء يةكجةستةبوونة كة يةكة بةيةكةي ئةنداماني ئوممةتي ئيسالم لةثَيناوي يةكرتي شةوخنونيء ئازار دةضَيذنء ثشوودرَيذتردةبنء دةبنة شارةزا لةجومطةكاني ذيانء دةسةآلت. لةذَير ساباتي يةكدةستيي ثاداشتَيكي طةورة هةية:تةنها لةِرَيطةي يةكِريزيء تةبايي ئوممةتي ئيسالم، ث��اداش��ت��ةك��ان ط��ةورةت��ردةب��ن ،ضونكة ه���ةروةك وت���راوة: «ثاداشت بةئةندازةي ئ��ازارو ماندووبوونة» .ثاداشيت طةورةتريش بؤ ئةو ئيماندارةية كة تَي َ كةلي غةمء ئازاري ئيمانداران دةبَيتء تووشي قةدةري خؤطري دةبَيت كة ثِربةهاترين قةدةرة ،بؤية ثَيغةمبةر ( )hفةرموويةتي: «املؤمن الذي خيالط الناس ويصرب على أذاهم أعظم أج ًرا من ال��ذي ال خيالط الناس وال يصرب على أذاه��م» .رواه الرتمذي. ئ������ةم ث�����ةي�����ِرةوةي�����ش ل����ةئ����ام����اجن����خ����وازي زي���ات���ر نزيكماندةخاتةوة. هاوكاري كةوتؤتة ناو ضوارضَيوةو بازنةي «اجلزاء من جنس العمل» :ثَيغةمبةر (َ )h بةلَيين ثاداشيت ضاكة دةدات بةهاوشَيوةي زاتي كردةوةكة بؤ دونياو دواِرؤذ، وةك لةصةحيحي موسليم هاتوو ،ئةويش فةرموودةكةي ئةبوهورةيرةية كة ثَيغةمبةرمان ( )hدةفةرموَيت« :من نفس عن مؤمن كربة من كرب الدنيا َّ َّ نفس اهلل عنه كرب ًة يسر اهلل عليه يسر على معسر َّ من كرب يوم القيامة ،ومن َّ ٍ يف الدنيا واآلخ��رة ،ومن سرت مسل ًما سرته اهلل يف الدنيا واآلخرة ،واهلل يف عون العبد ما كان العبد يف عون أخيه». البردني ناخؤشيء زةمح��ةت��يء داثؤشيين ناتةواويي ئيماندارو ثشتطرتين ئيماندار بؤ ثاداشيت هاوشَيوة، َ كؤمةلكارميان دةبات ،بةجؤرَيك بةرةو هانداني زياتري دأل بةرةو فِرين دةضَيت بةرةو بةرزايي. ثاكء بَيطةردي بؤ خوا شتة زؤر بضوكء وردةكانيشلةبريناكرَين :ئةم تَيطةيشتنة َ لةدلساردي رزطارماندةكات بةرةو َ دلطةرمي ،البردني ناخؤشيء ئةزيةت لةسةر رَيطة لةضاكةو سةبةرزييةء ضوونة ب��ةرةو رةزامةنديي خوا، خؤلَيبَيدةنطكردن -وة قسةي هةقم بةسةرييةوة نيية!- َ لةبةلغةمَيك لةمزطةوتدا ك��ة ثاكذنةكرابَيتةوة مايةي سزايةو تاي ت��ةرازووي خراثة قورسدةكات بةئةندازةي 120
خؤي ،وةك خؤشةويستمان دةفةرموَيت« :عُرضت على أعمال أميت حسنها وسيئها ،فوجدت يف حماسن أعماهلا األذى يمُ ��اط عن الطريق ،ووج��دت يف مساويء أعماهلا النخامة تكون يف املسجد ال ُتدفن» .رواه مسلم. وَي��ن��ةي��ةك ل��ةه��اوك��اري ب��ؤ خ��َي��زان ل��ةم��ةن��ه��ةج��دا:س���ةرك���ردةي ئ��ي��س�لامء ث��َي��ش��ةوام��ان ،ب��زان��ة ض ج��ؤرة روحييةتَيكي هاوكاري هةبوو َ لةمالةوةو هةرطيز نةبووةتة ئةرك بةسةر كةسةوةَ ، بةلكو هةر ئةو خةخمؤرو ئةركي َ َ لةكؤلي خؤي ناوة ،هةروةك لةفةرموودةي خةلكيرتيشي صةحيحدا هاتووة دةفةرموَيت« :كان يف حرفة أهله ،وكان خيصف نعله ،وخييط ثوبه ،وحيلب شاته ،ويقم البيت». ئةوة ئةو ثياوةية دةيةوآ بةكردار هةموو ئةوانةي دواي خؤي فيرَ داري ذيانَيكي خَيزانداريي ئاوةدانء سةركةوتوو بكات ..ستةمَيكي ط��ةورةي��ة بةبةرنامةي بَيطانة هيض جؤرة سةرسامييةكمان بؤ دروستبَيت ،وة هةرطيز نابَيت رةسةنَييتء نةجيبيي خؤمان بضوكبكةينةوة. ئةطةر بةثَيوانةي دةقي فةرموودةو سروشي خواييبريبكةينةوة :دةبَيت لةمةودوا طؤِرانكاريي زؤر طةورة بةرثابكةين ،ضونكة فةرموودةي وا بةرضاومان دةوَيت لةتاي ت��ةرازووي كؤمةكيء هاوكاريء جَيبةجَيكردني ك���اري ب���راي ئ��ي��م��ان��دارم��ان ك��ة بةئَيمة ئ��ةجن��ام��دةدرآ، ل��ةم ساتانةدا ضةندة ت��ام��ةزرؤي طةشتَيكي ئيمانني بؤ مزطةوتةكةي ثَيغةمبةر ( )hلةوَيدا بةثَيي ثةتي ئيمام ئةمحةدي حةنبةل ئاسا رَيبكةين بةرةو مزطةوتي ثَيشةوا سا َ بةلكو لةوَيدا دوو ركات نوَيذ ل��ةرةوزةي ثِربةرةكةت بكةين -س��وذدة بةرين بؤ بةديهَينةري بةسؤزو طةورة لةسةر باخضةي بةهةشت! -ض جاي باشرتبَيت لةئيعتيكاف بؤ ماوةي مانطَيك يان دوو مانط لةمزطةوتي ثَيغةمبةر ( ،)hدةبا ئَيستا بريَيكي قوأل بكةينةوة لةفةرموودةي خؤشةويستء ضاوساغمان كة دةفةرموَيت« :من مشي يف حاجة أخيه ُقضيت أو مل ُت َ ريا له من اعتكاف قض كان خ ً شهر -ويف رواية شهرين -يف مسجدي هذا» .رواه الطرباني يف الكبري ،واحلديث يف صحيح اجلامع. َ ضوارضَيوة فراوانةكةي كردةوةي ضاكء كؤمةلكاري:ئ��ةوي��ش ف��ةرم��وودةك��ةي ئ��ةب��وم��وس��اي ئ��ةش��ع��ةري��ي��ة كة شةخيةين ريوايةتيانكردووة ،خيرَ كردن بةدةسيت خؤتء يارمةتيداني كةسي بَيضارةو فةرمانكردن بةضاكةو خيرَ يان دةستطرتنةوة لةشةِرو خراثة ..هةروةك دةفةرموَيت: «على كل مسلم صدقة .ق��ال :أرأي��ت إن مل جي��د؟ قال: يعمل بيديه فينفع نفسه ويتصدق .ق��ال :أرأي��ت إن مل يستطع؟ قال :يعني ذا احلاجة امللهوف .قال :أرأيت إن مل يستطع؟ ق��ال :يأمر باملعروف أو اخل�ير .ق��ال :أرأيت إن مل يفعل؟ ق��ال :ميسك عن الشر فإنها صدقة» .ئةم َ كؤمةلكاريي زؤري لةخؤطرتووة .. فةرموودةية كايةي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
كة وازهَينانء دةستبةرداربوون لةطشتطرييء تَيطةيشنت لةدين نزيكماندةخاتةوة. ك��ؤم� َ �ةل��ك��اري لةبةئةجنامطةياندني ثةرستشةكان: م��رؤظ سروشتَيكي راهاتين هةية لةسةر ك��ارةك��ان ،لةم سؤنطةيةوة خ��واي ث���ةروةردط���ار ب��ةرن��ام��ةو ك��اري واي رةخ��س��ان��دووة بؤ راهاتنيان لةسةر ك��اري بةكؤمةأل .. ئ��ةجن��ام��دان��ي ن��وَي��ذةك��ان ب��ةك��ؤم��ةأل رؤذان����ة ثَينج ج��ار، هةفتانة كؤبوونةوةو نوَيذكردن لةِرؤذي جومعةدا ،ساآلنة دووج��ار لةجةذنةكانء َ سالَيك طشت موسولمَ انة زمانء كةلتور جياوازةكان لةحةجي َ مالي خوا لةكةعبةو لةكَيوي عةرةفةو رةمجي شةيتان لةمينا ،جطة لةوانةيش نوَيذي داواكردني بارانبارينء مردوو خؤرطريانء مانططريانء ضةندين ثةرستشيرت. َ لةثرؤسةي كاري بةكؤمةلدا ،خةمي كؤمةأل لةئةستؤ َ ه��ةل��دةط�يرآ :ئ��ةم��ةي��ش ل��ةث �َي��ن��اوي ئ����ةوةي ه��ةم��ووي��ان ت��ي��ان��ةض��ن ب��ةه��ؤي خ��راث��ي��ي ه��ةن��دَي��ك��ي��ان��ةوة ..ب� َ �ةل��ك��و هةموويان رزطاريانبَيت بةيةكةوة ..واتة :با هةموومان َ توندوتؤلة لةبةرثاكردني قازاجنبكةبن ،ئةم ضةمكة زؤر َ كؤمةلطةدا ..بةتةنيايش ئةجنامداني زؤر ئيسالم لةنَيو ئةستةمة ،هةروةك سةروةرمان دةفةرموَيت« :مثل القائم على حدود اهلل والواقع فيها كمثل قوم استهموا على سفينة فأصاب قوم أعالها وقوم أسفلها ،فكان الذين يف أسفلها إذا أرادوا أن يستقوا من املاء ،مروا على من فوقهم ..فقالوا: لو أنا نقبنا يف مكاننا نقبا فال نؤذي من فوقنا ..فلو أنهم تركوهم وما أرادوا ،هللكوا مجيعا ،ولو أخذوا على أيديهم لنجوا وجنوا مجيعا» .البخاري. ل��ةث��رؤس��ةي ك��ؤم� َ �ةل��ك��اري��ي��ةوة ب��ةش��داري��ي��ةك��ي ك��ارا، ب��ؤ ض��اك��س��ازيء ط��ؤِراخن��وازي ب���ةرةو ض��اك�ترو باشرتين: خؤدزينةوةي هةر يةكَيك لةضاكسازيء بآلوكردنةوةي خ�َي�و خ��ؤش��ي ل��ةن��او ك��ؤم� َ رَ �ةل��ط��ة ،ت���اوان���ة ..ئ��ةوةي��ش لَييثةشيمان نيية س��زاي بؤ هةية ،ئةوةيشي عةزميةت ه� َ �ةل��دةب��ذَي��رَي��ت ث��اداش�تي تايبةتي ه��ةي��ةو ث���ارَي���زراوة َ لةخةجالةتي ،ه��ةروةك لةفةرموودةكةي ئةبو سةعيدي خ��ودري هاتووة كة ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :من رأى منكم منك ًرا فليغريه بيده ،فإن مل يستطع فبلسانه، فإن مل يستطع فبقلبه ،وذلك أضعف اإلميان». َ كؤمةلكاريي دارايي كة هاوشَيوةي نيية :هةروةك لةفيقهي ئيسالمي ج�َي��ط�يرب��ووة ،هةركةسَيك لةسةري بَيت كة هةقي خوَين بدات بةكةسوكاري كوذراوَيك ،ئةو كةسةيش لةتوانايدا نةبَيت ،ئةوا (بيت املال) لةجياتيي ئ��ةو هةقي ك��وذراوةك��ة دةدات بةكةسوكاريان ..ئةطةر بةيتوملال لةتوانايدانةبَيت ،ئةوا تَيكِراي موسولمَ انان بةيةكةوة هةقي خوَينةكة دةدةنة كةسوكاري كوذراوةكة، َ خةجالةت نابن ،كاتَيك دةي��ان��ةوَي��ت تانة دوذم��ن ض��ؤن
لةسيستةمي ئيسالمي بدةن. َ كؤمةلكاري ثاش مردني ئةندامَيكي ئوممةت :تا ئيماندار زيندووة ،مايف زؤري هةية ..بةآلم ثاش مردنيشي خ��اوةن مايف ترة! كاتَيك كةسَيكي موسولمَ ان دةمرَيت، �ةل�َي��ك م��وس��ولمَ ��ان ه� َ بَيطومان ك��ؤم� َ �ةل��دةس��ن بةشوشنت، كفنكردني ،نوَيذكردن لةسةريء داواي لَيخؤشبوون بؤ كردني ،ثاشان شاردنةوةي لةطؤِرستانَيكي موسولمَ انان. ضةمكي ث �ِرك��ردن��ةوةي درزو ك��ةل�َي�نَ ل��ةذي��ان��ي ئيماندار لةهةموو ساتَيكدا ضاالكء كاريطةرة. ك��ؤم� َ�ةل��ك��اري ل���ةخ���ووِرةوش���تء ئ����ةدةبء ئ��اك��اري ن��اخ :يةكجةستةبووني ئوممةتي ئيسالمي كاآليةكي كلداري بَيناوةرؤك نييةَ ، توَي َ بةلكو هةستء ويذدانةكاني ناوةوةيش دةخاتة خرؤش لةسةر بنةماي راستطؤييء دوورك���ةوت���ن���ةوة لةبانطةشةيةكي رووت ..ئ��ةوةي��ش ف��ةرم��وودةك��ةي ثَيغةمبةر ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت« :ال يؤمن أحدكم حتى حيب ألخيه ما حيب لنفسه» .هةروةك ضؤن ثاآلوةذي سةر قةآلكان سنوري دةسةآلتء شوَيين حوكمي موسولمَ انانيان دةثاراستء دياريدةكرد ،ئاوايش بةها خووِرةوشتييةكان دةبَيت ناخء دأل لةثيسيء بؤطةنبوون بثارَيزن. َ كؤمةلكاري بؤ دروستكردني ذيارَيكي جياوازيس���ةرب���ةخ���ؤ :ل���ةب���ةرةب���ةرو س���ةروب���ةن���دي ه� َ ���ةول����دان بؤ داض��ةق��ان��دن��ي شارستانييةتي رؤذئ����اوا ل��ةن��اوج��ةرط��ةي موسولمَ انان بةدةسيت الدينة َ دل ِرةشء تاريكةكان .. ئةوةيش بانطةوازَيكي روونء ئاشكراية بؤ َ هةلسانةوةي ئوممةتء دروستكردني شارستانييةكي طةورة كة زؤر جياوازبَيت ب��ةآلم ث��اك ،خ��اوةن ه�َي��زو س��ام ب�َي��ت ،ب��ةآلم دادث���ةروةرو دوور لةستةم ،ك��رداري بَيت دوور لةتةنها َ مةشخةلَيكي بريسكةداربَيت ب��ةرزك��ردن��ةوةي دروش��م، دوور لةتاريكستاني ..وتةي خواي بةرزي بَيكؤتا هةروةك ب َو َّ او ُنوا او ُنوا َعَلى ا ْلرِ ِّ الت ْقَوى َولاَ َتَع َ [وَتَع َ دةفةرموَيتَ : َعَلى الإِْ ْثِم َوا ْلع ْ ُدَو ِان] (املائدة.)2 : ئ��ةوةي ثَيويستة لةبرينةكرَيت :كاتَيك ب��اس لةمرؤظ َ لةثالثشتيي برايةكي خؤي دةك��رَي��ت كة ثَيويستة بري َ ب��ك��ات��ةوة ،زؤر ث�َي��ش ئ���ةوة ثَيويستة ب�ير لةثالثشتيي خوايي بكاتةوة ،ضونكة ئةوة ئةو َ ثالثشتييةية طرةنيت سةركةوتنمان دةس��ت��دةخ��ات ،ئ��ةوي��ش ب��ةك �ِروزان��ةوةي بةردةوامء ملكةضبوون بةتةواوي لةفةرمانء نةهييةكانيء دةستطرتن بةقورئانء سوننةتةوة بةتَيطةيشتين سةلةيف صاحل .لةم هةنطاوةدا مرؤظ دةبَيتة سةروةشينَ ء َ قةلبةزة. ل��ةث��رؤس��ةي ه��اوك��اري��دا ه��ةرط��ي��ز ن��اب�َي��ت بنةمايراستةقينة فةرامؤشبكرَيت :بنةماو بنضينةي رةس��ةن بريتيية لةزانياريي بةسروشيت رَيطةو نةهجي دروست ..ئ��ةو زانستانةيش ثؤلَيندةكرَين ،ذياني راستةقينة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
121
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
بؤ ئةنداماني رابووني ئيسالمي لةو يةكخواثةرستيية خؤي دةبينَيتةوة كة لةماناو ناوةرؤك وةكو خؤي بَيت، خؤراكي ب���ةردةوام بريتيية ل��ةوردب��وون��ةوةي ض��اوي دأل لةواتاكاني قورئانء سوننةت ..دةرمانةكةيشي بريتيية ل��ةخ��ؤِرزط��ارك��ردن ل��ةن��ةزان��ي ،ضؤنيةتيي خواثةرسيتء �ةل��س��وك��ةوت��ك��ردن ل���ةط���ةأل واق��ي��ع��ي ك��ؤم� َ ه� َ �ةل��ط��ةو خؤ دوورةثةرَيزنةطرتن لةحوكمء سياسةتي شةرعيي َ ثالفتة. هةموو ئةوانةيش كاتَيك ئةجنامدةدرَين كة ئيماندار ببَيتة كارناس لةبوارةكانء بتوَيتةوة لةناويان. ل��ةث��رؤس��ةي ه��اوك��اري��ي ،زان��س��ت��ة وَي��ران��ك��ةرةك��انثَيويستة بسِرَينةوة :خؤثاراسنتء ناسنيء ناساندني زان��س��ت��ة ن��اِرةس��ةن��ةك��ان ئ��ةرك��ي ك��ؤن ب���ووةء ئةركَيكي ضِري نةوةي تازةيشة ،ئةويش داهَينراوةكانن لةدين كة رةوشَيكي تةمومذاويي زؤري دروستكردووةو بةرهةمي َ َ كزؤلكردووة ،لةسةرووي هةموويشيانةوة هةولةكاني َ لةثالثشتيي داب �ِران �َي��ك��ي ت��رس��ن��اك��ي دروس���ت���ك���ردووة َ خ��واي��ي .ئ��ةوةي��ش ل��ةث �ِرداه��ات�تري�ني م��ام��ةل��ةك��ان زؤر دوورماندةخاتةوة. ناساندني سةرلَيشَيواوان بةزمانَيكي زانسيتءث��ةروةردةي��ي :زؤربووني دةستةطومِراكان ثَيويستييان بةناساندن هةية بؤ ثارَيزطاريكردن لةضوارضَيوة ثاكةكةي ئ��ي��س�لامء ك��ةل��ةث��وري زان��اي��ان��ي س��ةل��ةفء ه� َ �ةل��ط��ران��ي تاكو ئَيستا ،لةكاتي ب��ةرث��ةرض��دان��ةوةي ب�يرة نامؤكان، ثَيويستة زماني زانست بةكاربهَي َ نريء خؤبةدووربطريآ َ ل��ةن��اوزِران��دن��ي شةخصيء سةرخستين نةفس ،بةلكو ئةركي بانطخواز بريتيية لةدةرخسنتء روونكردنةوةي حةقء بةرطريكردن لةحةقخوازان بؤئةوةي سةربكةون بؤ ئاوداشنتء شةودَيري َ دلةكان. ض��اوث��ؤش��ي��ن��ةك��ردن ل��ةه��اوك��اري��ي��ة داه���َي���ن���راوةرووخَينةرةكان :داهَينةرة رووخَينةرةكان لةهاوكاري لةكاري خراثةي بةناو ضاكةية! كة َ ثالثشيت لةكارَيك ب��ك��رَي��ت ل���ةزات���ي خ���ؤي رةت���ك���راوةي���ة ،وةك ف �ِروف �َي�َ�ل��ي ج���ادووط���ةرانء ف� َ �ال��ط��رةوةو ئ��ةوان��ةي��ش ك��ة بانطةشةي زانيين شيت ثةنهان دةك��ةن ،ي��ان بةبؤضووني بؤطةني خؤيان مناأل بؤ َ خةلك دةخ��ةن��ةوة ..هةموو ئةوانةيش ل��ةذَي��ر ناوونيشاني شَيخء مةشايخء دي��ن! كة هةموو ئةوانة دين بةرةو داخوران دةبةن. َ ثةكخسنتء وةستاندني َهةولي كؤمةلكاريي بيدعةيي َ لةطةل ل��ةدي��ن :هيض ج��ؤرة ئ��اط��رب�ِرو ئاطربةندَيك نيية َ كؤمةلَيك كةس لةثةناي دين دةيانةوَيت ئةهلي بيدةع، خؤ َ دةولةمةندبكةن يان لةثَيناوي بةدةستكةوتين ناوو ريؤداني م� َ �الء سامانَيكي شؤرةتَيك كاردةكةن وةك بةف ِ زؤر بةوتةي خؤيان لةمةولودو قورئاخنوَيندني ثرسة! لةوةيش سةيرتر بةناو مةالذنَيك دةهَينن ،كامة خورافةو 122
مةسةلةي بَيسةروبنة دةضرثَينَيتة طوَيي خوشكانء َ بةدلي تيرَ اوي خؤيان تا ماندوودةبن دةفدةكوتنء دةنطي خؤيان بةرزدةكةنةوة بةمايك كة بؤتة بيدعةيةكي زؤر سةيروسةمةرة. َ كؤمةلكاريي زان��اي��ان لةئةركي ب��ةرث��ةرض��دان��ةوةء ن�����ةش�����اردن�����ةوةي زان����س����ت :زان����اي����ان����ي ك�����ؤن خ����ودا ثاداشتيانبداتةوة زؤر َ دلبةخةمبوون بؤ ئةم ئيسالمة، ئةوةيشي لةدةستيانهات بؤ بةرزيء طةورةيي ئةم دينة ثاكء بةرزة ئةجنامياندا ،زانايانء بانطخوازاني ئَيستايش نابَيت درَيغيبكةن ..يان خؤفرؤشيبكةن بةثارةو َ مالي رببكرَين بةزيندانء دةسةآلتداران يان ضاوشكينَ ء دةنط ِ مش��ش�رََي�ي س��ت��ةخم��وازانَ ، بةلكو ل��ةس��ةرةت��او كؤتاييء بةثةنهانء ئاشكرايشء لةشيت طةورةو بضوك بةئةركي راستةقينةي خؤيان َ هةلسنء هةقبَيذو هةقخوازبن ،بةآلم لةهةمان كاتدا ئؤقرةيان هةبَيت ل��ةب��واري ش��اردن��ةوةي زانسيت راستء دروست سزاي زؤر قورس ئامادةسازة، هةروةك ثَيغةمبةر()hي خؤشةويستمان دةفةرموَيت: علم يعلمه فكتمه أجلم يوم القيامة بلجام من «من ُسئل عن ٍ نار» .رواه إبن ماجة وصححه األلباني. َ كؤمةلكاري لةثاراسنتء بةريطريكردن لةِرَيطةي طؤِرةثاني جةنط :ئةمةيش زؤر طرنطة لةشارستانييةتي َ كؤمةلكاري ئيسالمي كة خةباتي كوشتاري بةشَيوةي بةبةردةوامي ثَيويستبووة بؤ ثساندني كؤتء ثَيوةندي ضةوساوانء هةذاران ،نةوةك هةنطاوَيك بؤ ستةخموازي ب� َ �ةل��ك��و راط���رت���نء ب��ةرل�َي��ط��رت�ني س��ت��ةم ،ئ��ةم��ةي��ش تاكو رؤذي دوايي بةردةواميي هةية ،هةروةك خواي بَيهاوتا اه ُدوا ِبَأ ْمَوال ُ ِك ْم [انف ُروا ِخَفا ًفا َوِثَقالاً َو َج ِ دةفةرموَيتِ : للهَّ يل ا ِ َذل ُ ِك ْم َخيرٌْ َل ُك ْم ِإ ْن ُكن ُت ْم َت ْعَل ُم َ ون] َوَأن ُفِس ُك ْم فيِ َسِب ِ (التوبة .)41 :ئ��ةم كوشتارة بؤ ب��ةرزك��ردن��ةوةي وشةي يةكخواثةرسيتء بةرنامةي خوا بؤ ئيمانداران ضاكةو خؤشييةو سةرشؤِركاريشة بؤ بَيباوةِران. َ كؤمةلكاري بؤ بةرنامةي خ��وا لةثَيشرتة :ئةطةر ب����ةِرَي����وةض����وونء س���ةرك���ةوت���ووي���ي ك���ارةك���ان ل��ةدون��ي��ا ب���ةه���ةرةوةزيء ه��اوك��اري��ي يةكرت ئةجنامبدرَيت ،ئ��ةوة بريكردنةوة لةهةر كارَيك بؤ بةرنامةي خوا ،ثَيويستيي َ بةكؤمةلكاريء هاوكاريي يةكرت هةية ،ئةطةر زياترو زياتر َ جوتيارَيك زةوي بكَيلَيت ،ئاودانبكات ،دروَينةبكات، بةرهةمةكاني ببات بؤ ب���ازاِرء بيانفرؤشَيت بَيطومان بةتةنيا ن��ات��وان�َي��ت .وت��ةك��ةي شَيخمان ئيبنوتةمييية لة(التسعينية)دا دةفةرموَيت« :حياة بين آدم وعيشهم يف الدنيا ال يتم إال مبعاونة بعضهم لبعض يف األقوال ،أخبارها وغري أخبارها ،ويف األعمال أيضا .»..بؤية ئيماندار دةبَيت َ لةخةلكيرت. فرزو ضاالكرتبَيت ن��ةه��ج��ي ث �َي��غ��ةم��ب��ةران ل��ةي��ةك��ج��ةس��ت��ةب��وون ل��ةط��ةأل
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
شوَينكةوتووان :هةموو ثَيغةمبةران بؤ كاري بانطةواز َ هاوةلطةري بؤ يةكخواثةرسيتء شكستثَيهَيناني شريكء بؤ خواي تاكء تةنيا ،لةتَيكؤشانء مةيداني كوشتاري َ بَيباوةِرانء َ بةكؤمةلكاري هةبووة، هةلطةِراوان ثَيويستييان هةروةها فيرَ كردني زانسيت بةسوودو ضاودَيريكردنء هاريكاريكردني ه��ةذارانء بَيوةذنء هةتيوان دةكةوَيتة [وَك�َ�أ ِّي� ْ�ن ِم ْن هةمان ب��ازن��ةوة .وت��ةي خ��واي ث��ةروةردط��ار َ ري َفَما َوَه ُنوامِ َ ب َقاَت َل َمَع ُه ِربِّي َ يل َنيِ ٍّ ُّون َكِث ٌ صاَب ُه ْم فيِ َسِب ِ لا َأ َ للهَُّ اللهَِّ َوَما َ الصاِبِر َ ين] (آل ي ُّب َّ ض ُع ُفوا َوَما ْ اسَتَكا ُنوا َوا حُِ عمران .)146 :وة لةصةحيحي موسليمدا ه��ات��ووة كة َ ريازيبَيت) دةفةرموَيت: عةبدولآلي كوِري مةسعود (خوا لَي ِ ب َبَعَث ُه اللهَُّ فيِ أُ َّم ٍة ثَيغةمبةر ( )hفةرمويةتيَ« :ما ِم ْن َنيِ ّ اب؛ َي ْأ ُخ ُذ َ ان َل ُه ِم ْن أُ َّمِتِه َحَوِاري َ َقبِْلي ِإلاَّ َك َ ون ص َح ٌ ُّون َوَأ ْ ِب ُس َّنِتِه َوَي ْقَت ُد َ ونِبَأ ْمِرِه». نهَينيي سةركةوتين كؤضي ثَيغةمبةري خؤشةويستمان ( ،)hسةرةتايةك بوو بؤ دروستكردني ذيارَيكي نوآ لةمَيذووي مرؤظايةتي كة ثشيت قوِرةيشيية بَيباوةِرةكاني شكاندو هةموو ثيالنةكاني كردنةوة بةخةونَيكي زؤر ناخؤشء واقيعَيكي سةرشؤِركةر بؤيان ،ثاش َ ثالثشتيي خ��واي��ي ،بريتيبوو ل��ةث��رؤس��ةي ه��اوك��اريء ب �ِرواب��وون َ كؤمةلكاري ،باسي مةنهةج باسي توندخوويي بةكاري َ نيية ،بةلكو باسي داِرشتين ثالني بةهَيزة. ثالنة وردةكةي ثَيشةوامان بؤ كار بةشَيوةي كؤمةأل:�اوةل��ي س��ةف��ةر ،ه� َ ئيمام ئةبوبةكر وةك��و ه� َ �اوةل��ي بةِرَيز ئيمام عةلي لةشوَيين ثَيغةمبةرمان ( )hنوست بؤ خَ َ عةبدولآلي كوِري ئورةيقةت هاوةلوازان، ضةواشةكردني شارةزا لةِرَيطةء ئةمنيء نهَيين ثارَيزبوو ،ئةمسائي كضي َ عةبدولآلي ئةبوبةكر خواردني بؤ دةبردنة ئةشكةوت، َ َ هةوالي قوِرةيشيية دلِرةقةكاني كوِري ئةبوبةكر بةشةو دةطةياندة ثَيشةوامان ،عامري كوِري فةهرية خزمةتكاري ئيمام ئةبوبةكر بوو كة مةِروماآلتي دةلةوةِراند ،شوَينثَيي ثَيغةمبةر ()hو ط��ةورةم��ان ئةبوبةكري دةس�ِري��ي��ةوة بةمةِروماآلتةكةي. َ منونةي يةكِريزيء كؤمةلكاري لةجةنطي خةندةق: جةنطي ئةحزاب وَينةيةكي زؤر بةرزة لةسريةي ثَيغةمبةر ( )hبؤ ضاولَيكردن ،لةكاتَيكدا ط��ةورةم��ان سةملاني ف��ارس��ي ئ��ةزم��وون��ي س���ةرك���ةوت���ووي وآلت���ي خ��ؤي��ان بؤ ثَيغةمبةرمان ( )hباسدةكات ،ثَيغةمبةريش ()h كة سةركردةية قةناعةتي دَيتء راكةي ثةسةنددةكاتء بةكؤمةلكاري خةندةقَيك َ َ هةلدةكةنن بؤ هةموو حزبة بَيباوةِرةكاني دوورطةي عةرةبي ،س��ةرةِراي ثيالنطيرَِيي َ كؤمةلكاريي ياوةراني جولةكةكاني مةدينةيش بةهؤي بةِرَيزةوة ،ثَيغةمبةريش ( )hوةك ثَيشةواو سةركردةي ه��ةم��ووان ب��ةش��داردةب�َي��ت تا ت��ةواوب��وون��ي خةندةقةكةء
بةهؤي َ ثالثشتيي خواييش سةركةوتنَيكي مَيذوويي ناوازة تؤماردةكةن ،ئةمةيش ثشتَينةي زانيارييء ذيارو شارستانيي ئيسالمة كة لةهةموو طؤشةو كايةيةكي خؤشيء بةآل هةر سةري رمنء بةوَينةي لوتكةي شاخيش بةرزو بةدرومشي يةك جةستةييش يةكجار قامين. هاوكاري لةذياني ثَيغةمبةران :ثَيغةمبةر ئيرباهيم،كاتَيك دي���واري َ مالي خ��واي ب��ةرزك��ردةوةو بينايةكةي ن��وَي��ك��ردةوة بةيارمةتي ثَيغةمبةر ئيسماعيلي ك��وِري (سةالمي خوايان لَيبَيت) ب��وو ،ثَيغةمبةر موسا لةطةأل ه��ارون��ي ب��راي��دا ب���وو ك��ات�َي��ك ض��وون��ة الي ف�يرع��ةون بؤ بانطكردنء لةِروو وةستانةوةي .دروستكردني مزطةوت لةمةدينة بةيارمةتيي ثَيغةمبةر ()hو هاوةآلن بوو ،بؤية َ كؤمةلكاريي راستةقينةي ئةهلي كوفر زؤر لةئاطرثذَيين ئةهلي ئيمان دةترسن ،ضونكة بةتةواوي كاريطةرة. وَي��ن��ةي هاوكارييرت لةقورئاني ب��ةرزو بةثَيز :خواي �ول��كء َ ث���ةروةردط���ار م� َ مالَيكي زؤرو ط���ةورةي بةخشي بةزولقةرنةين ،ثاشان زولقةرنةين ط��ةِرا بةناو هةموو زةوي����داء رؤذه����ةآلت رؤذئ����اواي ك���رد ،ث��اش��ئ��ةوةي خوا جَيطرييكرد بةدةسةآلتء تواناو هَيز ،ئةويش حوكمي بةفةرماني خوا كرد بةدادطةري ،بةآلم لةمالوة يةئجوجء مةئجوج طةلَيكي خ��راث��ةك��ارب��وون ب��ةج��ؤرَي��ك ث��ةالم��اري ستةمديدةو بَيدةسةآلتةكانيان دةداو ستةمي زؤري��ان لَيدةكردنء ماألء سامانيان بةتاآلندةبردن ،لةو كاتةدا ستةمديدةو بَيدةسةآلتةكان هانايان برد بؤ زولقةرنةين، ئةويش بةهانايانةوة ضوو. داواكاريي ستةمديدةو بَيدةسةآلتةكان :داوايانكردك��ة ي��ارم��ةت��ي��ي��ان��ب��داتء بيانكاتة ي��ةك��دةس��ت ب��ؤئ��ةوةي سةدَيكي طةورة دروستبكةنء ببَيتة بةربةست لةنَيوان ئةوانء يةئجوجء مةئجوجء ضيرت نةتوانن دةسيت ناهةقي بؤ بَيدةسةآلتةكان درَيذبكةنء َ مالوسامانيان بةتاآلنببةن، ب���ؤئ���ةوةي ل��ةه��ةم��وو ج��ؤرةك��ان��ي س��ت��ةمء ث���ةالم���اردان ثارَيزراوبن ،ثاكء بةرزي بؤ خوا لةورديي ئةم قورئانة، ئ��ةم�ِرؤي��ش م �َي��ذوو رَيضكةي ب���ةرةو دووب��ارةب��وون��ةوةي طرتووة وا بةهةردوو ضاوي سةر دةبينني ضةندين طةلي موسولمَ ان ثَيويستييان بةدةسةآلتء هَيزي زولقةرنةينَيك هةية ك��ة ل��ةس��ةر بنةماي دادط��ةري��ي ئيسالم ئؤخةيةك َ بةدلياندابَيت .وة ئ��ةو ط��ةالن��ةي رؤذئ��اواي��ش بؤئةوةي لةستةمء نادادطةريي بةرنامةي دةستكردي خؤيان لةو ذانة دةروونيء جةستةييانة بةيةكجاري رزطاريان بَيتء دووربن لةهةموو زيانَيك. شَيوازي هاوكاريي زولقةرنةين :قورئاني بةثَيزورَيز ضؤنيةتيي ئةم هاريكارييةمان بؤ وَينادةكات كة لةم هاوكاريية ضارةسةري ريشةييء يةكجاري زؤر بةِرووني َ دةبينريء هةستيثَيدةكرآ ..لةبةرئةوةي دروستكردني
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
123
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
سةد ثَيويسيت بةماندووبوونَيكي زؤر طةورة هةية ،بؤية زولقةرنةين داوايلَيكردن كة لةناو بيابانء شاخةكان بطةِرَين بؤ دؤزينةوةي ئاسن ،ثاشئةوةي ئاسنَيكي زؤريان كؤكردةوة كة ئةندازةكةي طةيشتة بةرزايي يةك شاخ، ئةويش ئاسنةكةي توواندةوة ،دواجار تواني ضةوساوان بةرةو كةناري هَيمنء ئاسايش بةرآء لةدةسيت َ دلِرةقء دةستسوورةكان بيانثارَيزَيتء لةمةودوا َ دلنياو بَيخةم بن. َ ه���اوك���اريء ك��ؤم��ةل��ك��اري ل��ةذَي��ر ض��ةت��ري ضةمكيضاكةو ترسي خوايي :وةسيةتي خواي ثةروةردطارة كة ب َو َّ او ُنوا او ُنوا َعَلى ا ْلرِ ِّ الت ْقَوى َولاَ َتَع َ [وَتَع َ دةفةرموَيتَ : للهَّ للهَّ َ َ اب] َعَلى الإِْ ْث�ِ�م َوا ْل � ُع� ْ�دَو ِان َو َّات ُقوا ا ِإ َّن ا َشِد ُ يد ا ْلِعَق ِ (املائدة.)2 : ئةو دوو ضةمكة زؤر ف��راوان��نء ك��ؤك��ةرةوةي هةموو ئاكارو كردةوةيةكي ضاكء حوكمء بريوباوةِري دروسنت. دةتوانني ثَيناسةي ضاكة بكةين بةقورئاني بةثَيزو خاوةن ب َأ ْن ُتَولُّوا ْس ا ْلرِ َّ رَيز ،وةك خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :لي َ للهَّ ال ْشِرِق َو مَْ وه ُك ْم ِقَب َل مَْ ُو ُج َ ب َم ْن َآَم َن ِبا ِ ال ْغِرِب َوَلِك َّن ا ْلرِ َّ َوا ْلَي ْوِم آَْ اب َو َّ ني َوَآَت��ى مَْ ال َ النِب ِّي َ ال الِخ�ِ�ر َو مْالَلاَ ِئَكِة َوا ْلِكَت ِ َعَلى ُحبِِّه َذِوي ا ْل ُق ْرَبى َوا ْلَيَتاَمى َو مَْ اك َ ني َواب َ يل ال َس ِ السِب ِ ْن َّ الصلاَ َة َوَآَتى َّ الزَكاَة َو مْ ُ السِائِل َ الو ُف َ ون اب َوَأَقاَم َّ َو َّ ني َوفيِ ِّ الرَق ِ اء َو َّ الض َّرِاء َوِح َ الصاِبِر َ ني ِبَعهِْدِه ْمِإَذا َع َ ين فيِ ا ْلَب ْأ َس ِ اه ُدوا َو َّ صَد ُقوا َوأُوَلِئ َك ُه ُم مْ ُ ال َّت ُق َ ا ْلَب ْأ ِس أُوَلِئ َك الَِّذ َ ون] (البقرة: ين َ .)177ل��ةم ئ��اي��ةت��ةدا راس��ت��ك��ردن��ةوةي ب�يروب��ؤض��وون��ي َ خةلكي تَيداية ،ثاشانيش ثَيناسةي ضاكة وةكو خؤي كة بِرواهَينانة بة :خواي طةورة ،رؤذي دوايي ،مةالئيكةت، ثةرتوكة ئامسانييةكان ،ثَيغةمبةران ،يارمةتيداني: خزم ،هةتيو ،هةذار ،رَيبوار ،نوَيذبةرثاكردنء زةكاتدان، ثةمياننةشكاندن ،خؤِراطري لةناخؤشيء خؤشي ،هةموو ئةوانة خواي طةورة بةِراستطؤيي لةطةأل ئةو َ لةقةلةميداون. ضةند وَينةيةكيرت لةيةكجةستةبوونء يةكهَيزي:رَي��ك��خ��س��ت�ني ب���ةرذةوةن���دي���ي���ةك���ان ،ي��ةك��خ��س��ت�ني وت��ةو ك����ردار ،ترسخستنة ن� َ �اودل��ي ب��َي��ب��اوةِران ،ه��اوس��ؤزي، ئ��ام��ؤذط��اري��ي��ك��ردن ،دةس��ت��ط��رت��ن ب��ةه��ةقء ئ��ارام��ط��رت��ن ل��ةس��ةري ،بةجَيطةياندني دي�ني ئيسالمء ض��ارةس��ةري كَيشة جؤراوجؤرةكان ،يةكخستين ريزةكان ،يةكخستين وت��ةك��ان��ي��ان ل����ةدذي دوذم��ن��ان��ي ئ��ي��س�لام ،ث��ش�تي يةكرت ب���ةرن���ةدانء ي��ةك�ترس��ةرخ��س�تن ل��ةه��ةق��دا ،ف��ةرم��ان��ك��ردن بةضاكةء رَيطريكردن لةخراثةو ت��اوانَ ، دلنيابن دوذمن لةيةكة بةيةكةي ئةوانة َ قةلسن. هةماهةنطي لةكاري بانطةوازدا َبةجلةوي شةرعي: بَي َ جلةوي ش���ةرع ،ك��اري ب��ان��ط��ةواز ثِرتيننابَيت ،بؤية ثَيويستة هةماهةنطييةكي زؤر ثتةو هةبَيت لةنَيوان هةموو هؤكارةكاني راطةياندني ئيسالمي لةنوسراو، 124
بينراو ،بيسرتاو ،وة هةموو ثَيطةكاني ئينتةرنَيت بؤ خزمةتي ئيسالم ،دوورك��ةوت��ن��ةوة لةهةموو هؤكارَيكي تاوان بؤ طةياندني ديين خوا ،وةك :هَيناني ئافرةت بؤ سةر شاشةكان لةثَيشكةشكردني بةرنامة ،خوَيندنةوةي ه��ةواأل ،بةكارهَيناني مؤسيقاو دةف بةبيانووي بَيجآ، زَي��دةِرةوي��ك��ردن لةبةناو س��رودي ئيسالمي ،نيشانداني فيلمي ئيرَ انيء توركي كة ثِرن لةئافرةتي سةرجنِراكَيش َ هةندي جار بريي تا ثلةي عةشقبازيي حةرامء بؤطةنء شريكء كوفري تَيداية. ه���ةم���اه���ةن���ط���ي ل���ةح���وك���مء س���ي���اس���ةت���ي ش���ةرع���ي: ب �َي��ش��ةرم��ك��ردنء ث��ةن��اوث �َي��ض��ك��ردن ل��ةئ��اش��ك��راك��ردن��ي مةبةسيت رَيكخراوو حزبة ئيسالمييةكان بؤ هةنطاونان �ي َي���ان�����ةوةي ح��وك��م��ي خ���واي���ي ،وةك����و خ����ؤي ب� َ ب���ؤ ط � رَِ بي شلِرةويء سنوربةزاندن كة تيايدا زي��اديء كةميَ ، ستةملَيكراوان بةرطرييان ل�َي��دةك��رَي��تء هةقي خؤيان وةردةط�����رن ،س��ت��ةخم��وازان دةس��ت��ي��ان��دةط�يرَي��تء ت� َ �ؤل��ةي خؤيان وةردةطرن لةسةر ستةمكارييان ،جَيبةجَيكردني ح��وك��مء ح��ةدةك��ان��ي خ���واو ئ��اس��اي��ش ،ل��ةذَي��ر ض��ةت��ري ياساكاني ثِر لةميهري خوايي ،وة دابينكردني طشت خزمةتطوزارييةكاني هاووآلتيان .هةموو ئةوانة طةندو ط��ةوةألء طةندو مارةكاني ئاِراستةي بةرامبةر ،ب��ةرةو َ زبلخانةي مَيذوو دةبات .لةبةرثرسياربوون كة سياسةت طرنطرتينيانة كةس قوتاري نابَيت ،ه��ةروةك ثَيغةمبةر ( )hدةف���ةرم���وَي���ت« :ك��ل��ك��م راع وك��ل��ك��م م��س��ئ��ول عن رعيته »..رواه البخاري .يان دةفةرموَيت« :املسلمون تتكافأ دماؤهم ويسعى بذمتهم أدناهم وهم يد على من سواهم» .أبو داود وصححه األلباني. َ لةكؤمةلكاريدا تةنازول لةسةر حسابي دين بووني نيية :تةوذمة نامؤكاني ناو ئوممةتي ئيسالمي ضةندين تةنازولدةكةن بةهَيزة ئيسالمييةكان بةهؤي يةكنةبوونء ناتةباييان ،ل� رََي�ةدا طرنطة بةبةرطريكردن لةيةكرتيء َ فشؤلبكرَين ثشيت يةكرت بةرنةدان ،هةموو ئةو هةوآلنة لةسةر ئاسيت سةركردايةتيء رآ لةئةنداماني تةوذمة ئيسالمييةكان بطريَيت تا لةسةر يةكرت نةخوَيننء خؤيان بَيهَيزنةكةن لةبةرضاوي هَيزة كوفرييةكان ،بؤئةوةي ضيرت بةرثرسة عةملانييةكان لةهةوربِرةكان ذيان نةطوزةرَينن، لةواليشةوة موسولمَ انانيش موو لةضاوي يةكرت بكةنة طامَيشء هةذارانيش لةم نَيوةندةدا تيابضن. وازهَيناني يةكجاري لةدووفاقيء دوو جةمسةري:لةاليةك بانطخوازَيك باسي ضاوداطرتنء داوَينثاكيء ي��ةك��خ��واث��ةرس�تي دةك������ات ،ل���ةس���ةر ه���ةم���ان دةزط����اي راطةياندن ثَيضةوانةكةي ثةخشبكرَيت ،دوو جةمسةريء ئيزديواجييةت دروستدةكاتء دواج��ار هيض ئاكامَيكي خَ دلؤشكةري نابَيت ،بؤية ت��اوةك��و دةزط���اء رَيكخراوو
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
حزبة ئيسالمييةكان دةستبةرداري هةموو ئةو هؤكارة ياساغانةنةبن لةكاري بانطةوازدا ،بَيطومان شةوو رؤذ دلسؤزيء داوَينثاكيي بؤ َ باسي يةكخواثةرسيتء َ خةلكي بكةن لةطوَييةكيانةوة دةضَيتة ذوورةوةو لةوةيرتيانةوة دَيتة دةرةوة ،ل��ةس��ةرووي هةموويشيانةوة بةرةكةتي خوايي نامَينَيتء مايةي سةرشؤِريي دواِرؤذيشة. دةزطاكان ثاكبكةنةوة لةهؤكارة بةدِرةوشتييةكان:داي��كء ب��اوك ثاشان ب��راو م� رََي�د دوات��ر بةرثرسي حزبء رَيكخراوو دةزطاكان بةرثرسن -دةبَيت بةو كارة َ هةلسن- لةالبردني ئافرةتء مؤسيقا لةدةزطاي راطةياندني بينراو يان ثَيشكةشكردني بةرنامةي راديؤيي يان تةلةفزيؤني لةنَيوان خوشكَيكي طةنجء برايةكي نامةحرةم بةيةكةوة.. ئاطاداربة لةنةزةر ..ئاطاداربة لةكاري بؤطةن .ئاطاداري ئةو َ دلة بة وا بةرةو فةوتانء مردوويي هةنطاودةنَيت. ه��ةم��ووي��ان ث��ش��كء ثريشكي ت��اوان��ي��ان ب��ةردةك��ةوَي��ت بةئةندازةي خؤيان بةبَيئةوةي لةتاواني هيض يةكَيكيان كةمبكات ..واتة :لةسوضباري هةموويان بةشدارن. طةشةسةندن لةكاري خيرَ خوازي :ئةمةيش زؤر طرنطة،ضونكة ل��ةم كاية كؤمةآليةتيية ه���ةذارو كةمدةستةكان دةبوذَينةوةو طةشةدةكةنء بواري ذَيردةستةبوونيان بؤ تةوذمة عةملانييةكان تةسكدةبَيتةوة كة بيانكةنة بةندةو ذَيردةستةو خزمةتكار ،وة بنب بةبةشَيك لةسيستةمي ديكتاتؤريء هةموو سيستةمة دةستكردةكانيرت .واتة: خؤيان لةطةأل هةموو َ تةلةكانيان دةخزَينة بنبةستييةوة. ليرَ ةيشدا طرنطة ئ��ام��اذة بةوتةكةي دايكي ئيمانداران (خةدجية) بكةين كاتَيك َ دلي ثَيغةمبةري ( )hدايةوةء فةرمووي« :كال واهلل ما خيزيك اهلل أب ًدا ،إنك لتصل الرحم، وتصدق احلديث ،وحتمل الكل (الثقل) وتكسب املعدوم (الفقري) ،وتعني على نوائب احل��ق» .هةموو ئةوانةيش فريادِرةسن. تةرازوو بؤ راطةياندني ئيسالميء عةملانيء وتةيةك: راطةياندني ئيسالمي زؤرجار توِرةيي خؤي نيشاندةدات بةرامبةر راطةياندني عةملاني ،ئةوة هةقةو ثَيويستة ،بةآلم ثَيشرت ثَيويستة راطةياندني ئيسالمي ل��ةِرووي جؤريء ن��اوةرؤك��ةوة طؤِرانكاريي تَيدابكرَيتء ثَيداضوونةوةي وردي بؤ بكرَيت ،ضونكة باسي ئَيمة هاوكاريي لةنَيوان ئاِراستة ئيسالمييةكانة .راطةياندني عةملانييش ثَيويستة خؤي يةكالييبكاتةوةو لةدوِروويي بضَيتة دةرةوةء ضيرت خؤي بةبةشَيك لةميللةت نةزانَيتء لةذَير ناوونيشاني داكؤكيكردن لةمايف هاوآلتييانء ئازاديي رادةربِ��ري��نء دميوكراسي ياريي بةدينء خ��ووِرةوش�تي موسولمَ انان نةكات ،بةكورتي نةبنة ئاوري ذَير كا ..زؤر بةِروونييش َ دةل �َي��م :ل��ةذَي��ر ئ��ةم ن��اوو ث��ةردان��ةي بامسانكردن دينء خ��ووِرةوش��تء م��األء ساماني ئ��ةم وآلت��ةي��ان وَيرانكرد،
خواي ثةروةردطار َ تؤلةي ئامسانء زةوي خباتة قوِرطي قني لةدآلني ئوممةتي ئيسالم ،تاآلوي سةرشؤِري ببينن لةدونيا ثَيش دواِرؤذ. نةثساندني ثةتي يةكطرتوويي ب��ةدرؤي دوذم��نءقسةو َ قسةلؤك :ماوةيةك راطةياندني ئيسالمي بةقؤناغَيكي زؤر هةستيارو دذواردا رؤيشت ئةويش بةبآلوكردنةوةي ئةوةي دةبيسرتآ لةفاسقء عةملانييةكان «ب��ةوةي ئةو قسة ب��ةو َ دةل �َي��تء ئ��ةوي��ش رةدي���دةدات���ةوة ..ب��ةِراس�تي ئةوة هةمووي خؤخؤريية» ..بةداخةوة دواجار بَيدينء الدينةكان لَييسوودمةندبوون ..ئةوةيش هةنطاوةكاني خ��ؤش��ةوي��س�تيء ت��ةب��اي��ي بةضةندين ثلة ب���ةرةو دواوة برد ،ه��ةروةك زانايامنان دةفةرموون« :درؤ سيفةتَيكي كةشفكةرة ك��ة ئ��ةو كةسة دةردةخ����اتء رةش��ي دةك��ات لةبةرامبةر كةسي بةرامبةري ،وة رَيطرَيكي سةرةكيي ه��ي��داي��ةت��ةدان��ة» .بؤية ض��ارةس��ةري��ش ه��ةر الي دكتؤرو مامؤستاكةي خؤمانة ،هةروةك دةفةرموَيت« :كفى باملرء كذبا أن حيدث بكل ما مسع» .رواه مسلم. َ رقهةلطرتنء ناتةبايي ،جةهالةتي ثَيش ئيسالمة: ثَيش ئيسالم ناكؤكيء ناِرَيكي ئَيجطار زؤرب��وو ،بةآلم كة ئيسالم هات ئةوةي كردة بوخضةيةكء خستيية ذَير خ��اك��ةوة ،لةجياتيي ئ��ةوة ثرياسكةي خؤشةويسيتء تةباييء يةكِريزيي كردة كاآليةكء بةباآلي ئيماندارانيدا ك��رد ،كةواتة دووب��ةرةك��ي طةِرانةوةيةكي زؤر توندترة، ضونكة ثَيشرت َ خةلك خاوةني قورئانء ثَيغةمبةر ()h و ثةيامَيك نةبوو. َ كؤمةلكاريي ناو خَيزانء خزمء كةسوكاري نزيك: ئ��ةوةي��ش ل��ةض��اك��ةك��ردن ل��ةط��ةأل داي���كء ب���اوكء ثَيداني مافيان ب��ةم��ان��اي وش���ة ،دروس��ت��ك��ردن��ي ث��ردَي��ك��ي ثتةو لةطةأل خزمء كةسوكارء بةجَيطةياندني صيلةي رةحم، بةشداريكردنيان لةخؤشيء ناخؤشي ،يارمةتيدانيان لةكاتي ثَيويست ،بةهاناوةضوونيان لةكاتي تةنطانة، بؤئةوةي هيضيرت خَيزانة موسولمَ انةكان شثِرَيوو ثةشَيو نةبن. خَ َ ك��ؤم��ةل��وازيء بةرهةمَيكي ن��ةث��س��اوة :كؤمةلكاري ماناي يةكِريزيء برايةتيية ،بةرثاكردني خؤشةويستيية ل��ةن�َي��و ئ��ي��م��ان��داران ،س��ةرف��ك��ردن��ي ك��ةم�تري��ن تَيكؤشان لةكةمرتين ك��اتء زياترين ب��ةره��ةم ،ثيشانداني هَيزو سامي ئيمانداران بةيةكةوةو وةستان بةيةك دةستةء ريز بةرامبةر خيانةتكارو دوذمناني ئيسالم ،لةسةرووي هةموويشيانةوة رازيبووني خواو سةربةرزيي لةدواِرؤذ، ثشت بةخوا دواض��ؤِري هةموو ئارةقةو ماندووبوونةكان َ كؤمةلطةدا دةبنة ب��ؤنء عةترَيكي زؤر خ��ؤشء بةسةر دةيثرذَينني. -ئةوةي دةيةوآ هةموو كارةكان بةتةنيا ئةجنامبدات:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
125
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
بَيطومان كةسَيكي لةخؤباييء مةغرورة ،بةجؤرَيك تةنها خؤي دةبينَيت ،ئةوة شكستدةهَينآء تةنيا بانطةشةيةكة بؤ خؤي دةيكات ،ضونكة م��ادام ثَيغةمبةران (سةالمي خوا لَييانبَيت) بةم كارة َ هةلساونء بةردةواميش بوونة، وازهَيناني بيدعةيةكي تازةية ،ثَيويستة موسولمَ انان لةم جؤرة بريكردنةوانة ئاطاداربن ،ئةوة بةبةشَيك لةالدان خَ دةذم��َي� َ رَ لةكؤلستين هةموو ري .ب��ةِراس�تي لةمةنهةج غ��ةمء ئ��ازارو ماندووبوونء ئارةقِرشنت ،بةتةنيا بةرةو ثشتئَيشةو ثشتشكانء داِرمامنان دةبات. ل��ةك��ؤم� َ �ةل��ك��اري��دا ن��اب�َي��ت ش��ان��ازي ب���ةك���ردةوةي ضاك ب��ك��رآ ،ب� َ �ةل��ك��و تةنها ئومَيدَيكة ب��ؤ دواِرؤذ :ش��ان��ازي بةكردةوة ضاكةكان لةنَيو َ خةلكداو باسكردنيء بةطةورة زانيين ،رَيطةي ترسناك بةِرووي ئيمانداراندا دةكاتةوة، َ بةلكو دةبَيت ئيماندار لةناو هزري خؤي بيكاتة ئومَيد ب��ؤ دواِرؤذو ث��اداش�تي خ��واي��ي ،ب��ؤي��ة ه��ةرط��ي��ز نابَيت باسيبكاتء خؤي ثَيوةبابدات ،بةداخةوة ئةمة خةريكة ببَيتة دي��اردة كة خ�رََي�َي��كء ضاكةيةك بكرَيت لةسايتء رؤذنامةو تةلةفزيؤنء راديؤ باسدةكرآ ،خؤشةويستان دةبَيت رَيطري لةوة بكرآ لةثَيناوي ثاراستين بةهايةكي زؤر ب��ةرزو ث��اك ،ئةويش َ دلسؤزيية ..ئةطةرنا ئومَيدي لةسةرضلةوة دةخزَيتة َ َ ضالةوة. ثاداشت َ ب���ِرط���ةي دووةم������ي ف��ي��ق��ه��ي ك���ؤم���ةل���ك���اري :بريتيية لةهاريكاريي ناثةسةندو رةت��ك��راوة ،ئةويش بريتيية لةهاريكاريكردني ئيماندار لةسةر خراثة ،ئةويش خؤي لةسةر دوو َ كؤلةطةي بنةِرةتي بنياتدةنآ ،واتة :لةسةر دوو بنجي نابووت شيندةبَيتء طةشةءمنا دةكات ئةويش نةزاننيء شوَيين هةواو ئارةزووكةوتنن كة دةريايةكةنة بين هةيةو نة كةنار -دةرماني نةزانني زانستة ،بؤ شوَيين هةواو ئارةزوو كةوتنيشَ ، جلةوي ترسان لةخوا تةنيا ضارةسةرة. َ ضةند منوونةيةك لةفيقهي كؤمةلكاريي ناثةسةند:َ بةخةلكي ئيماندار ،ذيان لةذَير نةناساندني نةهجي الرولَيأل ساباتي «كآلوي خؤت بطرةو با نةيبات»و حةسانةوةي زؤر لةنَيو ثَيخةيف ط���ةرمء ن��ةرم بةتايبةتي لةتةمةني طةجني ،دووركةوتنةوةو وازهَينان لةفةرمانكردن بةضاكةو رَي��ط��ري��ك��ردن ل��ةخ��راث��ة ،وازه �َي��ن��ان لةئامؤذطاريكردنء ثَيكةنني بةو ئيماندارةي كة تاوان ئةجنامدةدات ،ضونكة هةموو ئةوانة بريتني لةيارمةتيداني شةيتان -لةجياتيي دوذمنايةتيكردني -نةوةك يارمةتيداني براي خؤت. َ َ لةكؤمةلكاري ،بةلكو دةردي كوشندة برييت نيية دةمارطرييي حيزبايةتي :كة ئةوةيش بةهيض شَيوةيةك رَي��ط��ةث �َي��دراون��ي��ي��ة م��رؤظ��ي ئ��ي��م��ان��دار ل���ةه���ةقء ن��اه��ةق ح��ي��زب��ةك��ةي س���ةرخب���اتء ب��ةرط��ري��ي��ل�َي��ب��ك��اتء ب��ةرط��ري َ رقهةلطرتن، ل��ةزات��ي كةسةكان بكات ،خؤشةويسيتء 126
ثشتيوانيء ثشتتَيكردنء دوذم��ن��اي��ةت��ي��ك��ردن لةسةر بنضينةي حيزبايةتي ن���ةوةك ل��ةب��ةر خ��وا ب �َي��ت ،ئ��ةوة بةوتةي خؤشةويستمان بؤطةنيية ،ه��ةروةك سةبارةت بةدةمارطرييي دةفةرموَيت« :دعوها فإنها منتنة» .واتة: وازيلَيبهَينن ضونكة لةِراستيدا بؤطةنيية. بةكورتي؛ تَي َ كةلكردني مةسةلةكان زؤر ترسناكة، شتَيك لةسايتء رؤذنامةكةي بآلوناكاتةوة كة ثَيضةوانةي ثرؤطرامي حيزبةكةي بَيت ،لةهةمان كاتدا وتةيةكي هةقةو َ دلسؤزييةو ئامؤذطاريكردنة ،خ��ةخم��واردن��ة بؤ راب��وون��ي ئيسالمي كة ل��ةم رؤذط���ارةدا بؤتة كاروانَيكي بَيسةرؤك َ قافلة. قسةكةر طوَييلَيدةطريآ ئةطةر لةتةمةنيشدا بضوكبَيتء َ كؤمةلكاري بؤئةوةي بةواتاي ئةزمووني كةمرتيش بَيت: وشة كاري بةكؤمةأل بَيت ،ثَيويستة كةسة بةتواناكاني رابووني ئيسالمي َ هةولي خؤيان خبةنةكار بؤ طوَيطرتن لةهةمووان ،ضونكة دةطوجنَيت هةندَيكجار بنةضةي زؤر قايمء بةهَيز هةبَيت بؤئةوةي سوود لةهةمووان وةربطريآء َ لةقةلةمنةدرَيت ،ه��ةروةك منونةي بةرضاو كةس بةزياد دةبينرآ لةسريةي ثَيغةمبةر ( ،)hهةروةك سةروةرمان ئوسامةي كردة سةرلةشكري سوثا لةكاتَيكدا تةمةنَيكي بضوكي هةبوو. َ لةكؤمةلكاريدا بةربةسيت بَيدةنطبوون دةشكَينرَيت: ه� َ �ةل��ب��ةت��ة ب �َي��دةن��ط��ب��وون ل���ةت���اوانء الدان ل��ةم��ةن��ه��ةجء ستةخموازيي ستةمكارانء ئةو حاكمةيش كة حوكم بةوة ناكات كة خوا دايبةزاندووةء تةنها بةوة رازيية. بةهاري ئيسالميي ئةم َ ساليش شنةبايةكي سةرةتابوو َ َ هةولَيك بؤ ئينكار مةشخةلي بَيدةنطنةبوونء وةكو بؤ بةشَيوةي كؤمةأل ..ئةوانةيش كة بَيدةنطبوون لةوآلتة زهلَيزةكان ،لةسوكايةتيي ب��ةس��ةروةري مرؤظايةتي كة ئةمةريكا بةلوتبةرزييةكي زؤرةوة َ دةلَيت :ئَيمة ناتوانني رآ ل��ةئ��ازاديء بآلوكردنةوةي ئةم فيلمانة بطرين!! وة كاتَيك كؤنطرَيسء كؤشكي رةشء ئةجنومةني ثريان الق دةخةنة سةر القء خةريكي ثَيكةنينن لةديار دميةنة َ َ بةكؤمةليان راطةياند.. دلتةزينةكاني سوريا كة كوشتين دوور لةتواناو دةسةآلتء هَيزي مرؤظةكان ،خواي زةويء ئامسانةكان زات��ي خؤي بةآل رةوان��ةي ساندي دةك��اتء وَيرانء خاثوري دةكات ،ئةوةيش ئةوةمان بريدةخاتةوة كة خواي طةورة دةيةوَيت بةواقيعيء كرداري ثَي َ يانبلَيت تةنها «ئ��ةي دةس��ةآلت��داران��ي لةخؤباييبووي كؤشكي بةلكو -يةك َ تاريك!» ئةوة -زؤر نا َ بةلطةية ئةطةر عاقألء هؤمشةنديان تيابَيتِ...[ :إ َّن فيِ َذل َ ِك آََلَي ًة ِلَق ْو ٍم َيعِْق ُل َ ون] (النحل.)67 : َ هؤكاري لَيكهةلوةشاني تاكء كؤمةأل بةتاواني طةورةناوزةدكراوة :وازهَينان لةطشت هؤكارة نةخوازراوةكان
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
خَ خَ كؤمةلوازي وةك ئاطرثرذيَن كؤمةلوازي؛ تةرازوو بؤ تةوذمي
كة دةبَيتة هؤي لَيكرتازاني ئوممةت ،وةك :غةيبةت ،قسة هَينانء بردن ،طرنطرتين رَيطةن بؤ ضوونة ناو طؤِرةثاني َ يةكدلي ،وة بةثَيضةوانةوة تةنها يةكِريزيء يةكثارضةييء سةرخستين نةفسي ناثاكة كة زؤرج��ار وةك تاغوتَيك خؤي دةنوَي َ ينء برينةكان طةورةتردةكاتء ضارةسةرء ضاكبوونةوةيش دوادةخات. َ َ لةكؤمةلكارييش ضوار كؤلةطةكة :بريتني لةبِرواهَينان، كارثَيكردن ،بانطةوازبؤكردنء ئارامطرتن. ئيمام شافيعي-يش لةبارةي ماناي سورةتي (العصر) ةوة دةف��ةرم��وَي��ت« :إن ال��ن��اس أو أكثرهم يف غفلة عن تدبر هذه السورة» .وات��ةَ : خةلك يان زؤربةيان بَيئاطان لةوردبوونةوة لةم سورةتة. ثاش بنةماي زاننيء كارثَيكردن ،بنةماي ضؤنيةتيي بانطةواز زؤر طرنطة ،ضونكة طةياندني بةشَيوةيةكي هةِرةمةكي ،زياني زؤر بةدواي خؤيدا دةهَينَيتء دةضَيتة َ كؤمةلكاريي رَي��ث�َي��ن��ةدراو ..بةواتايةكيرت ض��وارض�َي��وةي لةجياتيي ضارةسةر ،دةبَيتة كَيشةء لةجياتيي خؤشيء ه��ةرزان��ي دةبَيتة زةمح���ةتء ط��ران��ي ،لةجياتيي بةهار دةبَيتة ثايز. َ ئ��ومم��ةت��ي ئ��ي��س�لام دةن���ال���َي���ت ل���ةذَي���ر ض��ةث��ؤك��يثةرتةوازةييَ : دلةكان ثَيويستييان بةلةيةكرت نزيكبوونةوة هةية ،دةستةكان بةرةو يةكطرتن ،يةكخستين َ هةولةكان، ئوممةتي ئيسالمي ئَيستا بةناو تةنطذةو كَيشةي زؤر ناخؤشدا دةِروات ،ثَيويستيي بةدووبارة تةبايي هةية، ب��ةآلم لةسةر بناغةي ق��ورئ��انء سوننةت بةتَيطةيشتين سةلةيف ئوممةت ،ضونكة بارطرذييةكاني ئةم بارودؤخة بةرةو هَيوربوونةوة ن��اِروات تاوةكو نةضينةوة سةرةتاو [ولاَ َت ُكو ُنوا َكالَِّذ َ ين بنضينةي مةنهةج .خوا دةفةرموَيتَ : َتَف َّر ُقوا َو ْ اخَتَل ُفوا ِم ْن َبعِْد َما َجاَء ُه ُم ا ْلَب ِّيَن ُ ات َوأُوَلِئ َك لهَُ ْم اب َعِظي ٌم] (آل عمران .)105 :ثَيغةمبةريش ()h َع� َ�ذ ٌ دةف��ةرم��وَي��تَ« :ألاَ أَُن ِّب ُئ ُك ْم ِب�َ�أ ْف� َ �ص�َل�اَ ِة �ض� َ�ل ِم� ْ�ن َدَر َج�ِ��ة ال� َّ وف َو َّ ْي َع ْن مْ ُ الصَدَقِة َوالأَْ ْمِر ِب مَْ ال ْنَكِر؟ ال ْع ُر ِ الصَي ِام َو َّ َو ِّ النهِ للهَّ ول ا َِ ،ق َ َقالُواَ :بَلى َيا َر ُس َ اد ات ا ْلَبينِْ َفِإ َّن َف َس َ صلاَ ُح َذ ِ الَ : تِل ُق َّ ْرَ ،وَلِك ْن حَ ْ ول حَ ْ ات ا ْلَبينِْ ِه َي الحْ َ اِلَق ُة لاَ َأ ُق ُ تِل ُق َذ ِ الشعَ الد َ ِّ ين» .جامع الرتمذي. دوورك����ةوت����ن����ةوة ل���ةق���س���ةي زب�����رو دةس��ت��ط��رت��نب��ةن��ةرم��ون��ي��ان��ي ل���ةب���ان���ط���ةوازدا :ب �َي��ط��وم��ان ئ��ةم��ةي��ش بنضينةيةكي زؤر طرنطة ،ضونكة بةقسةي رةقء زبر م��وس��ولمَ ��ان��ان ل��ةي��ةك�تري دووردةك���ةون���ةوةو َ دلةكانيان دةط��وش��رَي��تء دوات��ري��ش ط���ورط دةي��اخن��وات بةتةنيا، هةروةك لةئيبنوعومةر طيرَِراوةتةوة كة ثَيغةمبةر ()h دةفةرموَيت« :فإمنا يأكل الذئب من الغنم القاصية» .واتة: ئةو مةِرةي لةمَيطةلةكةي جيابَيتةوة ،طورط دةخيوات. جيابوونةوةي م��ةِر لةمَيطةلةكةي خ��ودي وازهَينانة
َ لةكؤمةلكاري. لةكؤمةلكاري دةدوَيت :دةبَيت َ َ دلنيابني مَيذوو خؤيكة ئيسالم ضارةسةرة ،بةآلم ئةوة ئَيمةين كة ميكانيزمي رؤذئ����اواو بَيطانةمان ك��ردؤت��ة س��وارض��اك��ي بةرلةشكرو خ��ةون��ةك��امن��ان ..ب��ةج��ؤرَي��ك زؤر ثَييانسةرسامبووين لةكاتَيكدا زات��ي دوورك��ةوت��ن��ةوة ل��ةق��ورئ��انء سوننةت، كهةلوةشاندنةوةي َ بريتيية لةلَي َ كؤلةطةكانء لَيكرتازانء ناكؤكيء لَيكدابِران .مَيذوويش بةكؤنء تازةيةوة ئةوةي سةملاندووة تاوةكو بةو شَيوةيةبني هةر لةئاستَيكي نزمء هةردةم ذَيردةستةو ثاشكؤ دةبني .بَيطومان دوذمنانيشمان هةردةم كةللةشةقء ئاشيت َ هةلنةطربوونة. هةلبةتة َ ئةوة مشتَيك بوو لةخةرمانَيكَ : هةلدانةوةي الثةِرةكاني مَيذوو ،كؤكردنةوةي ئةزموونةكان لةسةر ئةم باسة ثَيويستييان بةباسوخواسي زؤر هةية -زؤر منونةو باسيرت هةبوو! -بةآلم ئةوة َ هةولَيكي زؤر كورتء ثوخت بوو ،ئةوةي راستء ثاك بووبَيت ئةوا لةتةوفيقي خواي طةورة بووة ،ئةوةيشي نادروست بووبَيت ،ئةوا لةنةفسي بؤطةنء شةيتانةوة ب��ووةء لةدونياو لةثاش مردنيش لَييثةشيمامن .خواي ثةروةردطار لةكةسةرو ثةتاي دونياو دواِرؤذ ثارَيزراومانبكات. سةرضاوةكان: -1التعاون سر النجاح /موقع إسالم ويب. -2مبدأ التضامن ومفهوم التعاون يف اإلسالم. -3حكم التعاون بني املسلمني ،وأوجه ذلك ،وكيف يتحقق ذلك التعاون /موقع اإلسالم واجلواب /حممد صاحل املنجد. -4التعاون والوحدة اإلسالمية وأهل احلق /موقع أهل السنة واجلماعة. -5التعاون على الرب والتقوى /موقع أهل السنة واجلماعة. -6التعاون يف اإلسالم ..منهاج حياة /شبكة ينابيع الرتبوية. -7األخالق املسلم ،التعاون /موسوعة األسرة املسلمة. -8التعاون شعار املؤمنني /د .سعيد عبدالعظيم /إسالم ويب :مقاالت. -9وجوب التعاون على الرب والتقوى /موقع الرمسي: عبدالعزيز بن عبداهلل بن باز. -10أهمية التعاون على الرب والتقوى وصوره يف اجملتمع/ أبو معاذ ..اجلماعة اإلسالمية يف مصر. -11التعاون على الرب والتقوى والنصيحة واألمر باملعروف والنهي عن املنكر /منتديات ماجدة. -12كونوا على اخلري أعوانا /منتديات ماجدة. -13التعاون على الرب والتقوى /شبكة النور ،املختار اإلسالمي. -14التعاون على الرب والتقوى /حممد راتب النابلسي/ موسوعة النابلسي للعلوم اإلسالمية. -15هةند َيك سةرضاوةيرت.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
127
ث َيطةي زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان لةن َيوةندي زانستةكاني سةردةمدا ن :راو َيذكار /حممد عزت الطهطاوي
و .بةدةستكارييةوة :شريوان شارةزوري
جَيي سةرسامييةَ ، بةلكو جَيي داخة كة مذدةدةرانء بانطخوازاني ط��اوران هةموو جَييةكي ئاوةداني ئةم زةمينةيان طرتؤتةوة ،بةمةيشةوة نةوةستاون بطرة خؤيان خزاندؤتة َ دةولةتة موسولمَ اننشينةكانةوة ،ئةو َ دةولةتانةي كة ضةندين سةدةية قةآلي ئيسالمةتني، وةك وآلتي (ئةندةنوسيا)( )1كة دةيانةوَيت مليؤنةها مرؤظي موسولمَ ان بةرةو مةسيحيةت ثةلكَيشبكةن، َ دةولةتاني ئةفريقا كة زؤرَي��ك لةدانيشتوواني وةك كة بتثةرستبوون ،بةهؤي فريودانء ناضاركردنةوة زؤرَيكيان بوونة َ فةلة ،ئةم بةمةسيحيكردنة يا ئةم ث��رؤس��ةو شةثؤلي ب��ةط��اورك��ردن��ة( )2تةنها ل���ةِرووي ئايينييةوة زياني نييةَ ، بةلكو مةترسي هةية لةِرووي سياسيء ئابوريشةوة ،ضونكة ئ��ةو ط��اوران��ة نايةن ئاييين ثاكي مةسيحييةت بآلوبكةنةوة كة لةاليةن ثَيغةمبةر عيسا (سآلوي خواي لَيبَيت) هاتووةَ ، بةلكو ئةو مةسيحييةتي سياسيية (املسيحية السياسية) ب�لآودةك��ةن��ةوة كة ك��اردةك��ات بؤ طرَيداني ه��ةر دوو ك��ي��ش��وةري ئ��اس��ي��او ئةفريقا ب��ةب��ارو ح� َ �ال��ي ذي��اري رؤذئ��اوةوة ،ئةمةيش لةِرَيي ئاييين مةسيحييةتةوة، وة هةروةها كاردةكات بؤ دروستكردنء ضةسثاندني ك��ؤم� َ �ةل��ة ب�يروب��اوةِرَي��ك��ي مةسيحييةتي الدراو كة ببَيتة بةربةستء لةنطةر ل��ةب��ةردةم موسولمَ انانء ب�ي�روِراي ئيسالم لةبوارةكاني سياسةتء ئابوريء َ دةولةتداريدا. ئةطةر داطريكةران لةنَيو َ دةولةتاني موسولمَ انء رؤذه���ةآلت���دا ك��ؤت��اي��ي��ان ه��ات��ب�َي��ت ،ئ���ةوا جارَيكيدي دةي���ان���ةوَي���ت ل���ةِرَي���ي ب��ان��ط��خ��وازان��ي مةسيحييةوة ثةلبكَيشنةوة بةسةر َ خةلكء خاكي ئةو ناوضةيةدا. مذدةدةراني طاور دةزان��ن ئيسالم راو َ بةلطةي بةهَيزي ثَيية ل��ةب��ةران��ب��ةر ب�يروب��اوةِرةك��ان��ي هةموو ئ��اي��ي��ن��ةك��ان ب��ةط��ش�تيء ب��ةت��اي��ب��ةت ب�ي�ري ض��ةوت��ي مةسيحييةتي الدةر. ق��ورئ��ان مشتومِري ب�يروب��اوةِرةك��ان��ي��ان دةك��اتء 128
دةريدةخات كة ضةندة ثوضء نادروستء ناِراسنت، وة لةِروانطةي ئيسالمةوة هةركةسَيك َ هةلطري ئةو عةقيدةو راوبؤضوونانة بَيت ،بَيطومان بةبَيباوةِرو كافر دةذميرَ َ ري ،لةم بارةوة خواي طةورة دةفةرموَيتَ[ :لَق ْد للهَّ َ ين َقالُواِإ َّن ا ُهَو مَْ يح اب ُ َكَفَر الَِّذ َ ْن َم ْرَيَم] (املائدة: الِس ُ .)72وات���ةَ : بةدلنياييةوة ب �َي��ب��اوةِرب��وون ئ��ةوان��ةي وتيان بةِراسيت مةسيحي كوِري مةريةم خوداية(.)3 وةه��ةروةه��ا دةفةرموَيتَ[ :لَق ْد َكَفَر الَِّذ َ ين َقالُوا ِإ َّن ِث َثلاَ َث ٍة] (املائدة .)73 :واتةَ : اللهََّ َثال ُ بةدلنياييةوة بَيباوةِربوون ئةوانةي وتيان بةِراسيت خودا سَييةمي ئةو سيانةية( ،)4وة دةفةرموَيتُ [ :ق ْل ُهَو اللهَُّ َأ َح ٌد ()1 ل ُيوَل ْد (َ )3ومَ ْ ل َيِل ْد َومَ ْ الصَم ُد ( )2مَ ْ ل َي ُك ْن َل ُه ُك ُف ًوا َأ َح ٌد اللهَُّ َّ (( ])4اإلخ�لاص) .واتة :ئةي ثَيغةمبةر (َ )h بل َي: خودا تاكء تةنهاية ،هةر ئةوة بةدةسةآلتء توانايةء َ ئةنري لةهةموو كاتَيكدا، بَينيازو جَينيازة ،روويلَي خودا َ بةبي منالي نةبووةو لةهيض كةسيش نةبووة ،وة َ داي��كء ب��اوك لةئةزةلةوة هةرهةبووة ،وة خ��ودا هيض وَينةو هةمبةرييةكي نيية ،وة هيض هاوشَيوةيةكي لةم بوونةوةرةدا نيية(.)5 هةر بؤية م��ذدةدةران��ي ط��اوري رقن ،قني َ لةدلن بةرامبةر بةئيسالم ،كتَيبء نامة دةنوسن ،دةيهؤننةوة ل��ةدذي ئاييين ث�يرؤزي ئيسالم ،هيرَ شدةكةنة سةر قورئانء ثَيغةمبةري ئيسالم موحةممةد (.)h جا خوَينةري ئازيز :لَي َ كؤلينةوة لةنَيو زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان ،بؤتدةردةخات كة ضةندة دذواريء ثوضي لةئايينةكاني جولةكةو طاوردا هةنء زؤرن ،وة ضةندة بةِرووني باوةِري راستةقينةو تةواو دةبينيتةوة ،كة ثةسةندكراوي ثةروةردطارةء خؤي دةنوَينَيت لةئاييين ثاكي ئيسالمدا ،كة دةشَيتء ش��ي��اوة ببَيتة ك� َ �ؤل��ةك��ةي س��ةرةك��ي��ي دروستكردني َ دةولةتَيكي بةهَيزو ببَيتة بةرنامةي ذي��ان لةهةموو بوارةكاني رؤحيء َ عةقليء كؤمةآليةتيء سياسيدا. ما خوداي طةورة دةفةرموَيتَ[ :فِإ ْن ُك ْن َت فيِ َش ٍّك مِ َّ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ثيَطةي زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان لةنيَوةندي زانستةكاني سةردةمدا
َأ ْنَز ْلَناِإَلي َ ين َي ْقَر ُء َ اسَأِل الَِّذ َ اب ِم ْن َقبِْل َك َلَق ْد ون ا ْلِكَت َ ْك َف ْ ِّك َفلاَ َت ُكوَن َّنِم َن مْ ُ َجاَء َك الحْ َ ُّقِم ْن َرب َ ال ْمترَِ َ ين] (يونس: .)94واتة :خؤ ئةطةر تؤ لةطوماندابيت لةوةي بؤمان دابةزاندوويت -لةسةر ئةوةي بؤمان باسكردوويت لةهةلوَيسيت ط���ةالن ل��ةط� َ َ �ةل ثَيغةمبةرةكانياندا- دةي بثرسة ل��ةوان��ةي ثَيش تؤ كتَيبيان دةخوَيند، َ بةدلنياييةوة حةقء راستيت لةاليةن ثةروةردطارتةوة بؤ هاتووة ،ئيدي تؤ لةِريزي دوودآلن مةبة(.)6 ئ���ةم ئ��اي��ةت��ة ث��ي��رؤزة ب��ةئ��اش��ك��را ئ���ام���اذةدةك���ات ب���ةب���ةراوردك���ردن���ي ئ��ي��س�لام ب��ةئ��اي��ي��ن��ةك��ان��ي ديكة بةتايبةت ئةوانةي كة خاوةني كتَينب ،ضونكة توَيذةر لةو َ هةلسةنطاندنء بةراوردكردنةدا ئةو راستييةي ئيسالمي بؤ دةردةك��ةوَي��تء بؤي رووندةبَيتةوة كة جيايدةكاتةوة لةهةموو ئايينةكانيرت. ئيدي ل� رََي�ةوة ب��ؤم��ان��دةردةك��ةوَي��ت ك��ة زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان ،زانستَيكي ئةم ئيسالمةية، ك���ة دةب���َي���ت زان���اي���ان���ي ئ��ي��س�لام ط��رن��ط��ي��ي��ث�َي��ب��دةنء ث��ش��ت��ط��وَي��ي��ن��ةخ��ةن ل��ةل��َي َ ��ك��ؤل��ي��ن��ةوةو توَيذينةوةو كتَيبةكانياندا ،تا بةئاشكرا راس��ت��ي��ي��ةك��ان دةرك����ةون ب��ؤ خ��وَي��ن��ةر كة ئاييين ئيسالم خاوةني َ بةلطةي تةواوو راستء بةهَيزة لةبةرامبةر دوذمناني. ئ��ةوةي جَيي سةرجنة ،ئةم زانستة ب��ةن��دةرو سةنطةرَيكي ئ��ةم ئيسالمةية، ثَيويستة لةسةر موسولمَ انان بةطشيتء ثَيشةواياني بةتايبةتيَ ، هةلوَيستةبكةن لةبةرامبةريدا ،طرنطيي تةواوي ثَيبدةن، لةزانكؤو ثةميانطةكاندا وةك بابةتَيكي سةربةخؤ خبوَي َ نريء توَيذينةوةي لةسةر ب��ك��رَي��ت ،ضونكة هيض ك��ةس ل��ةزان��اي��ان، لةِرؤذهةآلتناسان ،لةثريو بريمةندي طاورو جووةكان ،ئةم ئيسالمةيان وةرنةطرتووة ث�َي��ش��ئ��ةوةي ئ��ةم رَي��ي��ةي��ان نةطرتبَيتء لَي َ كؤلينةوةيان لةم زانستةدا نةكردبَيت، ب��ا دوو من��وون��ة ل��ةم ب���ارةوة بهَينينةوة: يةكيان لةِرؤذهةآلت ،ئةويدي لةِرؤذئاوا: َ (((1منونةي يةكةم َ رؤذهةالتة، خةلكي ك���ة دواي م��وس��ولمَ ��ان��ب��وون��ي ب��ةن��اوي (موحةممةد فوئاد هامشي) دةرك��ةوتء ن��اس��را ،ي��ةك�َي��ك ب��وو ل��ةث��ي��اوان��ي ئاييين مةسيحييةت ،س���ةب���ارةت ب��ةوةرط��رت�ني ئاييين ئيسالم ب��ةم شَيوةية دةدوَي���ت:
«كاتَيك خوَيندني الهوتيم ت��ةواوك��رد ،دةستمكردة لَي َ كؤلينةوة لةسةر ئاييين ئيسالم ،مةبةستم ئةوةنةبوو بةلكو دةمويست َ لةئاييين ئيسالم تَيبطةمَ ، هةلةو كةمكووِرييةكاني وةدةرخ���ةم ،وة يان ئةو خاآلنةي كة ثَيضةوانةي سرووشء ثةيامي طاورانء ماملةكان (الكهنة)ن دةستنيشانيبكةم ،ئيدي ل��ةوَي��وةوة دام ل��ةدةرط��اي َ هةلسةنطاندنء ب��ةراوردك��ردن��ي ئاييين ئيسالمء ئايينةكاني ثَيش ئةو ،دةرةجنام سيحري ئةو راستييانةو ئةو بنةما روونء جوانانةو ئةو فةرمانء َ عةقلء رَيسايانةي ئيسالم ثةليكَيشا بةسةر ب�يرو هؤمشدا ،بةشَيوةيةك هيض ثَيضوثةنايةكم نةديتةوة، ت �َي��ي��دا دةس���ةآلت���ي م���املء س��ةرك�َي��ش��ي��ي ق��ةش��ةك��امن نةديَ ، بةلكو بؤ هةموو ثرسيارَيك وةآلمَيكي تةواوو ثِراوثِرم دةبينييةوة ،قسةي تةواوو بِراوةم دةبيستء دةخم��وَي��ن��دةوة ك��ة هيض ئايينَيك باسينةكردووةو وةآلمي شوَينكةوتووةكاني نةداوةتةوة .دةمدي ئةو بوختانانةي كة بؤ ئيسالميان دةكرد كة وةك َ هةلةو
َليرةوة ب ؤمان دةردةكةوَيت زانستي ب ة را و ر د ك ر دن ي ئ اي ينةكان، زانس َتيكي ئة م ئي س ال م ةي ة ء د ة َبيت زانايان ي ئي س ال م ط رن ط يي َثيبدةنء ثشتطوَيينةخةن لة َليك َ ؤل ين ة وةو توَيذينةو ةو ك َتيبةكانياندا ،تا بةئاشكرا را ست يي ة كا ن د ة ر ك ة ون بؤ خوَين ة ر ك ة ئ اي ين ي ئي س الم خاوةني بَ ةل ط ة ي ت ةواوو راستء بة َ هيزة ل ةبةرامبةر دوذمنانيدا
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
129
ثيَطةي زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان لةنيَوةندي زانستةكاني سةردةمدا
ك��ةم��وك��ووِري دةري��ان��دةخ��س��ت ،هيضي راستنةبوو، َ بةلكو ضاكةي ثِرو تةواوم لةجَييان دةبينييةوة ،ئةوةي دةيانطوت :دذواريء ن��ةس��ازة ،وةه��ا نةبووَ ، بةلكو لوتكةي زانستء دانايي بوو بؤ هةموو هؤمشةندان، وة ئةوةي دةيانوت :عةيبء عاري ئيسالمة ،دةمدي ضارةسةرة بؤ هةموو مرؤظايةتي ،ئيدي ئيسالم لةنَيو شةوةزةنطي تاردا دةريهَينامء خستمية نَيو نَيوةندي رَي��ط��ةي راس����تء روون ،ئ���ةو رَي��ط��ةي��ةي ك��ة خ��ودا بةخشيوية بةثَيغةمبةرانء راستطؤيانء شةهيدانء ث��ي��اوض��اك��ان ،ب����ةدوور ل���ةوان���ةي ك��ة ك��ةوت��ون��ة ذَي��ر توِرةيي خواوةند ،وة ئةوانةي طومِرابوونء َ خةلكي ط��وم�ِرادةك��ةنء دةيانكةنة ب�َي��ب��اوةِرو هاوبةشيدةرء الدةر”.)7(. (((2منونةي دووةم كةسَيكي دي��اري رؤذئاواية بةنَيوي (فةيدور ئيظان جةفرنور) َ هةلطري ناسنامةي فةنزويليية ،بةآلم لةدايكبووي شاري (كاراكاس)ة كة كةوتؤتة ئةمريكاي ب��اش��وورةوة ،سةبارةت بةخؤي َ دةل �َي��ت“ :م��ن كةسَيكي ط��اورب��ووم ل��ةس��ةر ئاينزاي كاسؤليك بووم ،لةخوَيندنطةكاني كاسؤليكي شاري (ن��ي��وي��ؤرك) دةخم��وَي��ن��د ،ل��ةو دةم����ةدا َ دلتةنطييةك رووي��ت �َي��ك��ردم ،ب��ؤي��ة ك��ةومت��ة ل�َي��ك� َ �ؤل��ي��ن��ةوة ل��ةس��ةر ئاييين ب����وزي()8و ه��ي��ن��دؤس��ي()9و هةندَيك لةئايينة بتثةرستةكانيرت ،ك��ةض��ي ه��ةر ئ��ارام��ي��م ن��ةدي��ي��ةوة، روومناية ئيسالم تا لَي َ كؤلينةوةي لةسةربكةم .. لةسةرةتادا كار هَيندة ئاسان نةبوو ،ضونكة دةزطاكاني جولةكة لةنَيو ئةمريكادا َ باليانكَيشابوو بةسةر هةموو دامةزراوةكاني راطةياندنء رؤذنامةطةريء سينةماو شانؤ ،هةموو ئةوانةي لةئيسالمت نزيكدةكةنةوة، ئ��ةوان دورياندةخستنةوة ،بةتايبةتي ئ��ةو كاتةي دةستمكردة لَي َ كؤلينةوة دةربارةي ئيسالم ..وة كاتَيك روانيمة ئ��ةو ن��وس��راوان��ةي كة بةمتمانةو بابةتيانة رََِي�راوَي��ك��ي لةسةر ئيسالم دةدوان ،وة كاتَيك وةرط� َ لةطةل راسيت قورئامن خوَيندةوة ،ديتم واتايةك كة س��روش�تي م��رؤظ��اي��ةت��ي دةط���وجن���ا ،ئ��ي��دي ل��ةوَي��دا ثَيداويستيية رؤحييةكامن بينييةوة ،بؤية بِريارمدا ببمة موسولمَ انء ن��اوي خؤم بطؤِرمة (ف��رض رمحة اهلل)(.)10 ئ����ةوةي ج �َي��ي س��ةرس��ام��ي��ي��ة ل��ةن �َي��و وآلت��ان��ي ئ��ي��س�لام��ي��دا ،ك��ة ئ��ةط��ةر ه��ات��وو ك��ةس�َي��ك��ي ثسثؤِر لَي َ كؤلينةوةيةك بكات ،يان كتَيبَيك بنوسَيت لةسةر ب���ةراوردك���ردن���ي ئ��اي��ي��ن��ةك��ان ،دةب��ي��ن�ين ب��ةرث��رس��ان ل��ةوةزارةت��ي رؤشنبريي ب��ةِروي��دا رادةوس�ت�نء دةبنة 130
رَيطر لةبةردةم ضاثء بآلوكردنةوةيدا بةو بيانووةي: با يةكِريزيي وآلت تَيكنةضَيتء َ هةلنةوةشَيت ،بطرة َ دةلينَ :نةهَيشتين لةضاثداني ئةم بابةتانة ،هؤكارَيكن ب��ؤ ئ���ارام���ي ..ئ��اش��ك��راي��ة ئ��ةم��ة ه��ي��ض راستنييةء بيانوويةكي ث��وضء ب��ةت� َ �ال��ة ،ضونكة خ���وداي ط��ةورة لةكتَيبة ثريؤزةكةيدا بؤمان دةدوَي��تء دةفةرموَيت: ��د اللهَُّ الَّ�ِ�ذي� َ ات الصالحِ َ ِ [وَع� َ �ن َآَم � ُن��وا ِم ْن ُك ْم َوَع�ِ�م� ُل��وا َّ َ لأْ َ اسَت ْخَل َ ف الَِّذ َ ين ِم ْن َقبِْلِه ْم ض َكَما ْ َلَي ْسَت ْخِلَف َّن ُه ْم فيِ ا ْر ِ َوَل ُيَم ِّكَن َّن لهَُ ْم ِديَن ُه ُم الَِّذي ا ْرَت َ ضى لهَُ ْم َوَل ُيَب ِّدَل َّن ُه ْم ِم ْن ْد َخ ْوِفِه ْم َأ ْم ًنا َي ْع ُب ُدوَنيِن لاَ ُي ْشِر ُك َ ونِبي َش ْي ًئا َوَم ْن َبعِ ُ َ ُ َ َ ْ َ َ َ اسق َ ون] (النور .)55 :واتة: ْد ذل ِك فأولِئك ُه ُم الف ِ َكَفَر َبعَ خودا َ بةلَينيداوة بةوانةتان كة ب�ِروادارةو كاري ضاك دةكةن كة بيانكاتة جَينشنيء مرياتطر لةسةرزةوي، هةروةك ضؤن ثَيشيين خواناس جَينشيين زةوييان بةدةستكةوتووة ،وة َ دلنيابن ئةو ئايينةي كة جَيي رةزام��ةن��دي��ي ث���ةروةردط���ارة ك��ة بريتيية لةئيسالم ض��ةس��ث��اوي دةك���ةم ل��ةس��ةرزةوي��دا ،وة ئ��ةو ترسةي كةهةيانة بيكةمة ئاراميء ئاسايش ،وة ئةوانةي ئةم َ بةلَينة دةيانطرَيتةوة ئةوانةن كة بةندايةتيي بؤ خودا َ هاوةلي بؤ بِريارنادةن ،ثاش ئةمة هةركةس دةكةنء لةِرَيي راست البداتء ببَيتة بَيباوةِر ئةوا ئةو كةسانة َ لةقةلةمدةدرَين(.)11 بةفاسقء الدةر َ بةوثةِري دلنياييةوة جَيطريبوون لةسةرزةويء َ َ ه���ةولء م��ان��دووب��وون �ي دةول����ةت دروس��ت��ك��ردن ب��ةب� َ بةبي بآلوكردنةوةي بانطةوازي راستةقينةي نابَيتَ ، َ بةقةلةم، نايةتةجي ،جا بةزبان بَيت يان ئةم ئيسالمة َ لَي َ كؤلينةوة بَيت يا داهَينانء نوسينةوة ،لةنَيوياندا توَيذينةوةية لةزانسيت بةراوردكردني ئايينةكان ..ئةم كارة نةك تةنها ئةركَيكي شةرعييةَ ، بةلكو رَيطةيةكة بؤ سةروةرييء ئارامي َ دةولةتي موسولمَ انان.
ثةراو َيزةكان: -1وآلتي ئةندةنوسيا دةكةو َيتة باشوري رؤذهةآلتي ئاسيا، ثيَكد َيت لة( )17000دورطة ،ثايتةخةتةكةي بريتيية لةجاكارتا، بةثيَي َ بةلطة ميَذووييةكان ئيسالم لةضةرخي يةكةميدا لةو َ سالي وآلتةدا بآلوبؤتةوة ،ثرؤسةي بةطاوركردن لةدواي (1945ز)ةوة ثةرةيسةندووةء ضةندين دامةزراوةي مةسيحي كاري بآلوكردنةوةي تيَدا ئةجنامدةدةن ،لةوانة( :دامةزراوةي دؤلؤسي جيهاني ،نور احملبة ،الرمحة والشتات) وة بةهؤي خراثيي باري ئابووريء كؤمةآليةتييةوة رؤذبة ِرؤذ ئةوانةي دةبنة
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ثيَطةي زانسيت بةراوردكردني ئايينةكان لةنيَوةندي زانستةكاني سةردةمدا
لةسةرذميي َ سالي (1960ز)دا طاور ذمارةيان زياددةكات، رَ مَ لةسةرذميي موسولانان بريتيبووة لة( )%95بةآلم ر َيذةي رَ َ سالي (2000ز)دا ر َيذةكة بؤتة ( ،)%85وة ئةم ر َيذةية لةدابةزينداية ،وة زياتر ئةو كةسانةي كة َ منالنء لةخيَزانيَكي هةذارن دةبنة طاور .ب ِروانة :ثيَطةي (شبكة األولوية) لةسةر (وةرطي). تؤ ِري ئينتةرنيَت. رَ ِ - 2لةدواي تيَكشكاني طاورةكان لةجةنطي خاضثةرستاندا بزووتنةوةيةكي سياسيي ئايينيي طاورانة درووستبوو بةناوي (احلركة التنصريية) بةمةبةسيت بآلوكردنةوةي بريي مَ موسولانانء وآلتة ضةوتء الدةري مةسيحييةت لةوآلتاني دواكةوتووةكاني جيهان ،بؤ ئةم مةبةستةيش ساآلنة مليؤنةها دؤالر خةرجدةكةن لة ِر َيي ئةو ناوةندو ر َيكخراوانةي كة دروستكراون لةوثيَناوةدا ،كة تا ئةم ساآلنةي دوايي بريتيبوون ل��ة( )24580ر َيكخراو لةجيهاندا ،وةهةروةها لة ِر َيي ئةو ثةميانطةو بنكانةوة كة دروستكراون كة بريتيني لة()9872 رباو كاري ثةميانطة ،زياتر ل��ة( )273770بانطخوازي ل َي ِ بانطخوازي دةكةن ،وة زياتر لة( )22100كتيَبء ناميلكةي بريوباوة ِري ئةم بزوتنةوة بآلودةكر َيتةوة ،وة زياتر لة()2270 رؤذنامةو طؤظار دةردةك� َ ��ري لةجيهاندا ،وةئةمانةيش بةضةندين زماني جياواز ئةجنامدةدر َيت ،وة لة ِر َيي خو َيندنء خزمةتطوزارييء ثزيشكيء كردنةوةي يانةو كتيَبخانة كارو ضاالكيي خؤيان دةطةيةنن .ب ِروانة( :املوسوعة امليسرة: وةرطي. ،665/2التنصري مفهومه وأهدافه :ص.)7 رَ ِ - 3ب ِروانة :تةفسريي َ طولشةن ،300/1 :قورئاني ثريؤز ،و. هةذار :ل.120 -4ب ِروانة :تةفسريي َ طولشةن ،300/1 :قورئاني ثريؤز ،و. هةذار :ل.120 َ -5ب ِروانة :تةفسريي طولشةن ،1662/1 :قورئاني ثريؤز ،و. هةذار :ل.406 -6ب ِروانة :تةفسريي َ طولشةن ،541/1 :قورئاني ثريؤز ،و. هةذار :ل.219 - 7ب ِروانة( :كتاب :األديان يف كفة امليزان :حممد فؤد اهلامشي) ،كة يةكيَكبوو لةماملة طاورةكان لةميسر، مَ موسولان. ثيَشئةوةي ببيَتة -8ب��وزي :فةلسةفةيةكي دان��راوةء لةشيَوةي ئايني دةركةوتووة ،لةضاخي ثيَنجةمي ثيَش زايني ،دامةزر َينراوة لةاليةن (سدهارتا جوتاما) بةناوبانطبووة بة(بوزا) كة َ َ (نيثال)ة ،وشةي بوزا بةماناي (زانا) د َيت ،ئةم ئايينة خةلكي لةسةرةتادا بانطةشةي بؤ صؤفيطةريء كاري ضاكة دةكرد، بةآلم ثاش مردني دامةزر َينةرةكةي شيَوةيةكي بتثةرسيت وةرطرت ،وة شو َينكةوتوواني كؤبوونةوةو بريوباوة ِري بوزايان نوسييةوة ،لةوانة دةلَينَ « :بوزا كو ِري خواية ،رؤحي خوداي تيَدا
تواوةتةوة ،وة بةرزكراوةتةوة بؤ ئامسانء جار َيكي دي د َيتةوة سةرزةوي» .وة بوزييةكان رؤذانة نو َيذو ك ِرنوش بؤ بوزا دةبةن بةو مةبةستةي بياخناتة بةهةشتةوة ،بوزييةكان دوو بةشن: يةكةم /بوزيية ئايندارةكان :كةزؤر توندن لةجيَبةجيَكردني ر َيو ِرةمسي ئاييين بوزي .دووةم /بوزيية شارستانييةكان: كة تةنها هةند َيك لةئامؤذكارييةكاني بوزا جيَبةجيَدةكةنء هيض كتيَبيَكي ئامسانييان نييةَ ، بةلكو تةنها ئةو نوسراوانةيان لةسي بةش دةيطينةوة بؤ بوزا خؤي ،كة لةال ثريؤزة كة َ رَ ِ ثيَكهاتوون :يةكةم /ياساو بنةماكاني بوزي .دووةم /وتارو ئامؤذكارييةكاني بوزا .سيَيةم /بريوباوة ِري بوزي .ئةم ئايينة لةنيَو طةالني ئاسيادا بةربآلوةو نزيكةي (600مليؤن) كةس ئةم دينةيان َ هةلطرتووةو لةوآلتاني ضني ،يابان ،هيندستان، َ نيثال ،ظيَتنام ،كةمبؤدياء بؤرما بآلوبوونةتةوة .ب ِروانة: (وةرطي). املوسوعة امليسرة.758/2 : رَ ِ َ -9هيندؤسي :ئايينيَكي دروستكراوو تيَكةلكراوة لةفةلسةفةو هةردوو ئاييين جولةكةو مةسيحي ،رةطو ِريشةي دةطة ِر َيتةوة بؤ ( )15سةدة ثيَش زايني ،دامةزر َينةر َيكي دياريكراوي نيية، ضةندين كتيَيب ثريؤزيان هةية لةوانة( :ظيدا) واتة :دانايي كة لةضوار بةش ثيَكد َيت )1 :رج ظيد :كة باس لةخواوةند دةكات )2 .جيور ظيدا :ثياواني ثةرستطاكان دةخيو َينن َ كؤمةلة سرود َيكن كةدةخو َينر َيت لةنو َيذو )3.سم ظيدا: َ كؤمةلة نوشتةو نزايةكن كاتي ثا ِرانةوةدا )4 .ئةسروظيدا: بؤ خؤثارسنت لةسيحرو شةيتانةكان بةكارياندةهيَنن .دووةم كتيَيب ثريؤزيان ناوي (قوانني منو)ة كة باس لةياساو ر َيساي ئةو دينة دةكات .باوة ِريان بةتواندنةوةو يةكطرتين رؤحةكان هةيةو باوة ِريان بةسيَيةتي خودا هةية ،كة بريتيية لة )1 :براهما :خواي بونةوةر )2 .فشنو :خواي ثار َيزطاري)3 . سيفا :خواي لةناوبةر .وة باوة ِريان بةزيندوبوونةوةو بةهةشتء جةهةنةم هةيةء باوة ِريان بةسوتاندني جةستة هةية لةدواي مردن ،بؤئةوةي رؤح زوو بطات بةخوداو بةتةواوي لةلةش سي جيهان هةية: رزطاريببيَت .وة ب ِروايانواية دواي مردنيش َ جيهاني فريشتة ،جيهاني ئادةميزاد كة ئةمةيش بةتواندنةوةي رؤحةكان دةبيَت .جيهاني دؤزةخ بؤ ئةوانةي تاوانبارن ،وة ثيَيانواية ضةندين جةهةمن هةية .وة مانطاو مارو مةميون زؤر لةاليان ثريؤزة ،بطرة لةالي هةند َيكيان وةك خواوةند دةثةرسرت َين .وة ثيَيانواية ئةم بريوباوة ِرانة بةشيَوةي وةحي دابةزيون بؤيان .ئةم بريوباوة ِرة لةهيندستان بةربآلوة .بؤ (وةرطي). زانياريي زياتر ب ِروانة :املوسوعة امليسرة.724/2: رَ ِ - 10ب ِروانة كتيَيب( :يف الدعوة إىل اإلسالم بني غري املسلمني /حممد عزت. َ - 11ب ِروانة :تةفسريي طولشةن ،909/2 :قورئاني ثريؤز ،و. هةذار :ل.357
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
131
ئيعجازي زانسيت لةنةخشةسازيي سرتاتيذيء ئامادةكردني بودجةدا ئا :نوور -سويد فيكري ئيسالمي ثَيناسةي نةخشةسازيي بودجةي، بةهةندكردني ثَيويستييةكانء داه��ات��ي ثَيويست بؤ داثؤشيين طشت اليةنةكان كردووة ،هةروةكو لةسورةتي ان َي ْأ ُك ُله َّ ُن يوسفدا هاتووةِ[ :إ ِّني َأَرى َسبَ ْع َبَقَر ٍ ات سمِ َ ٍ َس ْب ٌع ِع� َ�ج� ٌ �اف َو َس� ْب�َ�ع ُس ْن ُبلاَ ٍت ُخ ْ ات] ��ر َياِب َس ٍ ض ٍر َوأُ َخ� َ (يوسف.)43 :
ئ���ةوةب���وو ك��ة ي��وس��ف ن��ةخ��ش��ةس��ازي��ي ب��ودج��ةي بؤ ش���اي م��ي��س��ر ض��ةس��ث��ان��د ك��ة ط��ش��ت ب��ن��اغ��ة زان��س�تيء كردارييةكاني ت�َي��داب��وو لةهاوسةنطكردني بةرهةمي َ كشتوكال –داهاتةكان-و خةرجكراوةكاني بةكاربراو
ب��ؤ رووب����ةِرووب����وون����ةوةي م��ةت��رس��ي��ي ئ���ةو برسَيتيية ضاوةِروانكراوة ،لةبةرئةوة ثَييوتن« :حةوت َ طولةطةمن َ لةطولةكةيدا بةسةوزي دةضَينن ئ��ةوةي كة ضنيتانةوة بيهَيَلنةوة» ،كة ئةوة جوانرتين شَيوةي نةخشةسازيي َ كشتوكاليسرتاتيذيية ك��ة دةت��وان �َي��ت داه��ات��ةك��ان بةرهةمهاتوو -بثارَيزَيت دوور لةكارتَيكةرة دةرةكييةكان، َ َ وشكةساليدا بؤ لةسالةكاني ثاشان بةكاربهَينرَيتةوة
تَيثةِربوون لةنةبوونيء برسَييت. ل��ةذَي��ر رؤش��ن��اي��ي ئ��ةو ب��ارودؤخ��ةي ه��ةب��وو ،يوسف
(سةالمي خواي لَيبَيت) ياسايةكي دامةزراند كة ()15 س� َ ��ال ب��ةردةوام��ب��وو لةجَيبةجَيكردنيدا ك��ة ل��ةوت��ةي ثةروةردطاردا دةيبيننيَ[ :ق َ ْع ِسِن َ ال َت ْزَرع َ ني َدَأبًا ُون َسبَ ما َت ْأ ُك ُل َ ون ()47 ص ْدتمُ ْ َفَذ ُرو ُه فيِ ُس ْن ُبِلِهِإلاَّ َقِليلاً مِ َّ َفَما َح َ
ِك َس ْب ٌع ِشَدا ٌد َي ْأ ُك ْل َن َما َق َّد ْم ُت ْم لهَُ َّنِإلاَّ ْد َذل َ ُث َّم َي ْأِتي ِم ْن َبعِ ما حُ ْ ْد َذل َ ت ِص ُن َ يه ون (ُ )48ث َّم َي ْأِتي ِم ْن َبعِ ِك َعا ٌم ِف ِ َقِليلاً مِ َّ ُيَغ ُ اث َّ ْص ُر َ ون ( ])49يوسف. يه َيعِ اس َوِف ِ الن ُ لةسي لةم ئايةتة ثريؤزانةدا ثرؤذةيةك بةديدةكةين َ قؤناغدا:
132
قؤناغي يةكةم /حةوت َ سال بةردةوامدةبَيت ،كة يوسف (سةالمي خواي لةسةربَيت) بارودؤخةكةي دياريكرد: ثالني بةرهةمهَينان :ضاندن. كاتي بةرهةمهَينان :حةوت َسال. [دَأبً�����ا] :ب��ةردةوام��ي��ي -ئ��اس�تي ب��ةره��ةم��ه�َي��ن��انَ :
كاركردني بَيوضان.
زؤركردني َص ْدتمُ ْ هةلطرياوو طةجنينةكانَ[ :فَما َح َ َفَذ ُرو ُه فيِ ُس ْن ُبِلِه]. ما َت ْأ ُك ُل َ ون]. -دياريكردني بةكارهَينانِ[ :إلاَّ َقِليلاً مِ َّ
ق��ؤن��اغ��ي دووةم /ك��ة ح����ةوت س� َ ���ال دةخ��اي��ةن �َي��تء
دؤخةكةي وةكو خوارةوة دياريكرابوو: دياريكردنء رَيكخستين بةكارهَينانُ :[ث َّم َي ْأِتيِم ْن ْد َذل َ ِك َعا ٌم.]... َبعِ
ئامادةكردن بؤ ديسان ئاوةدانكردنةوةِ[ :إلاَّ َقِليلاًما حُ ْ ت ِص ُن َ ون ]...واتة :ئةوة ئةو تؤوانةية كة ثَيويستة مِ َّ بيثارَيزن. قؤناغي سَييةمُ / ْد َذل َ ِ��ك َع���ا ٌم]... [ث� َّ�م َي� ْ�أِت��ي ِم� ْ�ن َبعِ وات��ة :ئ��ةو ت��ؤوةي كة لةناو سونبولةكةيدا بؤ م��اوةي ��ال ه� َ ح���ةوت س� َ �ةل��ط�يراب��وو ،دةي��ض �َي��ن��ن ،ئينجا كاتَيك رووةك��ةك��ة ب���ةرزب���ووةوةو رووي خاكةكةي داث��ؤش��يء ناوكةكةي ثَيطةييشت ،ئةوسا كؤيكةنةوةو َ ثالفتةيكةنء بةرهةمةكةي دةستبخةن. ليرَ ةوة بؤماندةردةكةوَيت كة يوسف (سةالمي خواي َ كؤمةلطةكة بووة [َت� ْ�زَر ُع� َ �ون] لَيبَيت) مةبةسيت طشت
و وي��س��ت��ة دان��اي��ي��ةك��ةي ب���ةئ���اِراس���ت���ةي دؤزي���ن���ةوةي َ كؤمةلطةيةدا كة بتوانَيت ئاماجني سيفةتَيك بووة لةو نةخشَينراوي بةدةستبخاتء هةر بةربةستَيك لةِرَيِرةوي طةشةثَيداندابَيت بنةبِريبكات.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ئيعجازي زانسيت لةنةخشةسازيي سرتاتيذيء ئامادةكردني بودجةدا
لةوانةيش:
زيادكردني كاذَيرةكاني ك��ارك��ردنء بةطةِرخستين وزةي بةرهةمهَيين ئوممةتةكة بةهةموويان لةقؤناغي ي��ةك��ةم��دا ،ك��ة ئ��ةوةي��ش ل��ةوت��ةي ث���ةروةردط���اردا بؤمان ْع ِسِن َ دةردةكةوَيت كة دةفةرموَيتَ[ :ت ْزَرع َ ني َدَأبًا] ُون َسبَ
لةزمانةوانيدا (دأب) واتة :خووثَيوةطرتنء بةردةوامي، كة ئةوةيش ثَيويستيي بةبةرةنطاربوونةوةي بَيكاري َ لةطةل بَيكاريي رووداثؤشراودا بةطشت شَيوازةكانييةوة
َ كؤمةلطة بةوَينةي راستةقينةي خؤي دةرناخاتء كةَ روال��ةت��ةك��ةي ميهرةبانييةو ن��اوةرؤك��ي ئةشكةجنةية- هةية.
ط��ةش��ةث�َي��دان��ي ه��ةس�تي ط��ةجن��ي��ن��ةك��ردن ،ه��ةروةك��و ثةروةردطار بؤمانِرووندةكاتةوةَ[ :فَما َح َ ص ْدتمُ ْ َفَذ ُرو ُه فيِ ما َت ْأ ُك ُل َ ون]. ُس ْن ُبِلِهِإلاَّ َقِليلاً مِ َّ ئةمةيش ثَيويستيي بةبةرةنطاربوونةوةي دي��اردةي بةكاربردن هةبوو كة لةنَيو ميسرييةكاندا لةسةردةمي يوسفدا (سةالمي خواي لَيبَيت) بةربلاَ وبوو ،كة هةندَيك
ل��ةس��ةرض��اوةك��ان ب��اس��ي��ان��ك��ردووة ،دؤزي���ن���ةوةي ئ��ةو سيفةتة باشانةو بةرةنطاربوونةوةي سيفةتة خراثةكان ئ����ةوة ب��ةئ��ةجن��ام��دةط��ةي��ةن �َي��ت ك��ة ي��وس��ف دةي��وي��س��ت لةبةرزكردنةوةي ئاسيت بةرهةمهَينانء هاوسةنطيكردن لةنَيوان ثَيداويستييةكاني بةرهةمهَينانء ئاماركردنء بةكارهَينان ،بةكاريبهَينَيت.
تةواوكاريي ئةو هاوسةنطييةم بةئةجنامطةياند كة يوسف (س��ةالم��ي خ��واي لةسةربَيت) دامي��ةزران��دب��وو، ئةمةيش لةِرَيساكاني بنةماي نةخشةسازيي سرتاتيذيية، روون���ك���ردن���ةوةي ئ��ةوةي��ش مةفهومي نةخشةسازيي
س�ترات��ي��ذي��ي��ة ك���ة ل���ةس���ةر ب��ي�رؤك����ةي ه��اوس��ةن��ط��يء هاوسةنطبوون دادةمةزرَيت ،كة يوسف (سةالمي خواي لةسةربَيت) َ هةلساوة بةهاوسةنطيكردن لةنَيوان داهاتي َ كشتوكاليء بةكارهَيناندا ،لةبةر رؤشنايي ئةو بةرهةمي
ب��ارودؤخ��ةي هةبوو ،ئةوةيش بةمةبةسيت رزط��ارب��وون َ لةوشكةساليء برسَييت بوو. تَيبيين /ئةم بابةتة (د .خلف عبداهلل ال��وردات /خبري
شو َيين كؤطاكاني يوسف ثيَغةمبةر (سةالمي خواي ليَبيَت) لةميسر ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
133
ث َيضانةوةى ئامسانء زةوى ئا :ذيان حةيدةر موحةممةد
ك .ثةروةردة /كةالر
خواى بَيهاوتا لةقورئاني ثريؤزدا دةفةرموَيتَ[ :ي ْوَم السِج ِّلِل ْل ُك ُتِب َكَما َبَدأَْنا َأ َّو َل َخ ْل ٍق السَماَء َك َط ِّي ِّ َن ْطِوي َّ اعِل َ ني] (األنبياء.)104 : ُنِع ُ يد ُه َو ْع� ً�دا َعَل ْيَنا ِإ َّنا ُك َّنا َف ِ واتة :رؤذَيك دَيت ئَيمة ئامسان دةثَيضينةوة ،وةك ضؤن كتَيبى كراوة دةثَيضرَيتةوة ،هةروةك ضؤن لةسةرةتاوة بةدميانهَيناوة وةك ئةو كاتةى لَيدةكةينةوة ،ئةوة َ بةلينَ ء ثةميامنانة ،بَيطومان ئَيمة ئةو كارة ئةجنامدةدةين. ئ���ةم ئ��اي��ةت��ة ث��ي��رؤزة ب��اس��ي ط��رن��ط��ي��ي س���ةرةت���اى بةديهَينانء كؤتاييهاتنى دةك��اتء دةي��دات بةطوَيى م��رؤظ��دا ،ك��ة ئ��ةم��ة رووداوَي���ك���ى بةبايةخة ب��ؤ بوونى مرؤظء سةرجةم طةردوون ،ليرَ ةدا مةبةست لةسةرةتاي دةس��ت��ث�َي��ك��ردن��ى ب����وون ،س���ةرةت���اى دةس��ت��ث�َي��ك��ردن��ى طةردوونة بةهةموو ئةو شتانةى كة تَييداية ،ئةوانةى كة بةضاوى ئاسايى دةبينرَينء ئةوانةيش كة ناتوانني تةنانةت بةتةلةسكؤبء مايكرؤسكؤبةكانيش بيانبينني وة دةطوجنَيت لةداهاتوويشدا نةبينرَين ،هةروةها ئةو شتانةيش كة بةزانستى كةمي خؤمان دةيانزاننيء نهَينييةكن لةنهَينييةكانى بوونء بةديهَينان ،ئةوةيش ك��ة ل��ةئ��اي��ةت��ة ث�ي�رؤزةك���ةوة ت �َي��دةط��ةي��ن ئ���ةوةي���ة ك��ة: دوورييةكانى ئةم طةردوونة بةزياتر لة( 20مليؤن ىَ سال رووناكى) مةزةندةدةكرَيت ،بارستاييةكةيشى بة ()10 َ دةخةملَينرَيت، و لةبةردةميدا ( )55سفر كيلؤطرام ئةوةيش لةبةردةستى توانايى خوادا وةك ثةِرةكانى كتَيبَيكة ل��ةب��ةردةم خوَينةرةكةيدا ،ئ��ةم لَيكضوونةى ط���ةردوون بةثةِرةكانى كتَيبَيك لَيكضوونَيكى طةلَيك ج���وانء وردةو ثَيويستة م��رؤظ َ هةلوَيستةى لةسةر بكاتء برييلَيبكــاتةوة. لةئايةتة ثريؤزةكةوة ضةند َخالَيكمان بؤ دةردةكةوَيت: ي����ةك����ةم /ه���ةرض���ةن���دة ط��������ةردوون ف���راوان���ب���َي���تء ناوةرؤكةكةى زيادبَيتء كَيشةكةى قورسرتبَيتَ ، بةالم هةرطيز لةبةديهَينةرةكةى ياخينابَيتَ ، بةلكو زؤر ب��ةس��ادةي��ىء ئاسانى دةيثَيضَيتةوة .خ��واى ط��ةورةو بةتواناو خاوةن دةس� َ �ةالت لةئايةتَيكيرتدا جةخت لةم ْدأُ ُو الَِّذي َيبَ [وهَ راستيية دةكاتةوة ،وةك دةفةرموَيتَ : 134
خْ َ ُو َأ ْهَو ُن َعَليِْه َوَل ُه مَْ ال ْل َق ُث َّم ُيِع ُ يد ُه َوهَ الَث ُل الأَْ ْعَلى فيِ ُو ا ْلَعِزي ُز الحْ َِكي ُم] (الروم.)27 : او ِ َّ ض َوهَ السَم َ ات َوالأَْ ْر ِ وات���ة :ه��ةر ئ��ةو زات��ة ل��ةس��ةرةت��اوة بةديهَينراوةكانى بةديهَيناوة ثاشان بةجؤرَيكيرت دروستياندةكاتةوة، بَيطومان ئ��ةو ك���ارة ل��ةدروس��ت��ك��ردن��ى س��ةرةت��ا ل��ةالى ئاسانرتة ،منوونةى بةرزو وةسفى َبلند هةر شايستةى ئةو زاتةية لةئامسانةكانء زةويدا ،بةِراستى زاتَيكى َ بةدةسةالتء داناية. زؤر دووةم /ئ��اي��ةت��ةك��ة ،ط����ةردوون ب���ةث���ةِرةى ئاسؤيى تةخت دةضوَينَيت ،دةطوجنَيت بةِراستييش طةردوون تةختبَيت وةك دؤخَيك لةنَيوان ط��ةردوون��ى داخ��راوو كراوةدا ،ئةمةيش كاتَيكة كة ضِريى طةردوون يةكسان دةبَيت بةضِريى مؤلةقة -زؤرَيك لةزانايان ئةم بؤضوونة ث��ةس��ةن��ددةك��ةن -ب��ةه��ؤى زؤر ط��ةورةي��ىء ف��راوان��ي��ى طةردوونةوة -بةراورد بةئَيمة -وةك رووتةختَيك واية، ئةطةر لةِراستيدا بةو جؤرةيش نةبَيت ،هةروةك ضؤن لةسةرةتادا زةوى بةِروويةكى ئاسؤيى تةخت دادةنرا لةاليةن دانيشتووانةوة ،تاوةكو ئ��ةوة دؤزراي���ةوة كة زةوي طؤيية ،بؤية لَيكضوواندنى زةوى بةثةِرةكانى تؤمارَيك نزيكة لةواقيعةوة بةهؤى ئ��ةوةي كة ئَيمةى مرؤظ لةهةموو اليةكةوة ط��ةردوون بةِروويةكى تةخت دةبينني ،لةِراستيدا هةتا وادَيتة بريمان كة طةردوون شَيوةكةى تةختة -زؤر دةطوجنَيت شَيوةكةي وابَيت- وةك تةختيى ثةِرةكانى ثةرتووكَيك. سَييةم /ئايةتةكة بريى مرؤظ بةرةو كشانى زةوىء ط����ةردوون ث��اش��ان ه��ات��ن��ةوة ي���ةكء داِرم���ان���ى دةب���ات، وَيكضوواندنى ثَيضانةوةى ط���ةردوون بةثَيضانةوةى ثةِرةكانى ثةرتوكَيك ،وَيكضوواندنى ئَيجطار جوانء ب��ةرزت��رة ل��ةه��ةر وةسفَيك ك��ة ب��ؤ ئ��ةو َ حالتة بكرَيت، بةشَيوةيةكة تةنها دةبَيت ئةم وةسفة لةاليةن خوايةكى كاربةجآو دان��اوة دةرضووبَيت ،كة بةديهَينةرى ئةم ط��ةردوون��ةي��ة ،دواى كشانء فراوانبوونى ط��ةردوون تا ئ��ةم َ حالةتةى ئَيستاى -ي��ان ئ��ةوةى لةداهاتوودا ثَييدةطات -خواى بةديهَينةري بَيهاوتا ئةم طةردوونةء هةموو ئ��ةوةى تَييداية دةيثَيضَيتةوة ،وة دواى ئةم
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
ثيَضانةوةى ئامسانء زةوى
زؤر فراوانبوونء طةورةبوونة دةيطيرََِيتةوة بؤ دؤخى سةرةتاى بةديهَينانى ،بةتةواوى وةك ئ��ةوةى ئَيستا فيلمَيكى ثَيضةوانة بؤ كشانى طةردوون ببينني ،بؤمان دةردةك��ةوَي��ت ئةستيرَ ةكان لةلَيكنزيكبوونةوةيةكى ي��ةك��ب��ي��ن��ةدانء ط��ةل��ةئ��ةس��ت� رََي�ةك��ان��ي��ش دَي��ن��ةوةي��ةكء ق���ةب���ارةي���ان ب��ض��ووك��دةب �َي��ت��ةوة ،ب��ةط��ش��ت��ى ط����ةردوون دةي��ةوَي��ت ب��ةرةو ب��ارى س��ةرةت��اى بطةِرَيتةوة ،ثاشان ئايةتةكة َ دلنيايى ئةوة دةدات كة بةم شَيوةية طةردوون دةستيثَيكردووةو كؤتاييدَيت ،بؤ ئةو وَينةيةى كة لةسةرةتاوة هةيبووَ : يد ُه َو ْع ًدا [كَما َبَدأَْنا َأ َّو َل َخ ْل ٍق ُنِع ُ اعِل َ ني] (األنبياء.)104 : َعَل ْيَناِإ َّنا ُك َّنا َف ِ ئةمة بِريارَيكى بةديهَينةرة ثَيش درووستبوونى ط����ةردوون ،رؤذَي����ك ل����ةِرؤذان ط����ةردوون دةط��ةِرَي��ت��ةوة ب��ؤ ش �َي��وةى س��ةرةت��اي ،ب��ؤ خ� َ �ال�َي��ك ك��ة ض���ِرىء ثلةى طةرمييةكى ناكؤتايى هةية ،يان بؤ شَيوةيةكيرت كة تةنها لةزانستى خوادا هةية. كردارى كشانى ط��ةردوونء داِرمانى لةسةر خؤى، ئةو داِرمانة زؤر مةزنةى دةيطيرََِيتةوة ىَ خال سةرةتاي بةديهَينان ،نزيكرتين راظةية كة زانست لة ئَيستادا ب��ت��وان �َي��ت ،س���ةب���ارةت ب��ةث �َي��ض��ان��ةوةى ط����ةردوون ي��ان ثَيضانةوةى ئامسان وةك شَيوةى سةرةتاى بةديهَينان، ثَيشكةشيبكات. ليرَ ةدا ثَيويستة ضةند َ خالَيك لةبةرضاوبطريَين: 1دةستةواذةى زانستى يان مرؤيى ،بؤ كردارى -1 ك��ش��انء ف��راوان��ب��وون��ى ط���ةردوون ك��ة داِرم��ان�َي��ك��ى زؤر طةورةي بةدوادادَيت ،ثَيضةوانةكةرةوةى ئةو توندىء مةزنييةية كة لةسةرووي وزةو تواناوةيةتىَ ، بةلكو لةسةرووي ىَ خال بةديهَينراوَيكي سةر ئةم هةسارةيةية، ىَ َ خةيال مرؤظيشةوةية بؤ وةسفى بةلكو ل��ةس��ةرووي ك��ؤت��اي��ى ط������ةردوونء ئ����ةوةى ت �َي��ي��داي��ة -م����رؤظ وةك بةديهَينراوَيك ل��ةس��ةر ه��ةس��ارةي زةوى ك��ة يةكَيكة ل��ةه��ةس��ارة ثاشكؤكانى خ��ؤر ،خ��ؤري��ش يةكَيكة لةو ضةندين بليؤن ئةستيرَ ةيةى طةلةئةستيرَ ة ثَيكدةهَينن، بليؤنةها طةلةئةستيرَ ةيش طةردوون ثَيكدةهَينن.- ل��ةالي��ةك��ي�ترةوة ل���ةدةس���ت���ةواذة ق��ورئ��ان��ي��ي��ةك��ةدا بؤ ثَيضانةوةى ئامسان يان طةردوون هَيمنييةك دةبينني، ئةوةيش تواناو دةس� َ �ةالت��ى خ��واى م��ةزنء بةديهَينةر دةنوَينَيت ئ��ةم وت��ةي��ةى ف��ةرم��ووة ك��ة :كؤتاييهَينان بةهةموو طةردوون بةالى بةديهَينةرةكةيةوة كارَيكى زؤر سانايةو ئاسانرتة لةوةى ئَيمة رؤذانة ئةجناميدةدةين، ئةويش ثَيضانةوةى ضةند ث��ةِرةى ثةرتوكَيكة ،واتة: ثَيضانةوةى ط��ةردوون هيض قورسييةكى تَيدانيية بؤ
خ��واى بةديهَينةر ،ه��ةروةك ضؤن ثَيضانةوةى ث��ةِرةى ثةرتوكَيك بؤ ئَيمةى مرؤظ كارَيكى طران نيية. 2ئ��ةط��ةر كؤتاييهاتنى ط����ةردوون ب��ةث�َي��ى راظ��ة -2 زانستييةكان ،بةكشانء ثاشان هاتنةوةيةكء داِرمانى، ي��ارم��ةت��ي��م��ان��ب��دات لةتَيطةيشتنى ئ��اي��ةت��ة ث�يرؤزةك��ة لةِراظةى ثَيضانةوةى ئامسانء طيرَِانةوةى بؤ شَيوازى سةرةتاى بةديهَينان ،ئ��ةوا زي��اد ل��ةوة وردةكارييرتي ت�َي��دا دةب��ي��ن��رَي��ت ،ضونكة ئةمة تاكة راظ��ة نابَيت بؤ ئايةتةكةو ثَيضانةوةى خوايي بؤ طةردوون ،دةطوجنَيت ب��ةش��َي��وةى ك��ش��انء داِرم�����ان ب��َي��ت ،دةي��ش��ط��وجن�َي��ت بةهةر شَيوةيةكيرتبَيت كة ل��ةداه��ات��وودا بيزانني يان نةيزانني .دةطوجنَيت ئةو كاتةى كردارى ثَيضانةوةكة دةخيايةنَيت هةمان ئ��ةو كاتة بَيت ك���ردارى كشانء داِرمانةكة خاياندوويةتىء هةمان ئةو كاتةيش بَيت لةفراوانبوونء كشاندا خاياندوويةتى ،واتة :نزيكةي (15مليؤن ساأل) ،دةطوجنَيت لةو كاتة زياتر يان كةمرت ياخود لةضاوتروكاندنَيكدا رووبدات. صِع َق ُّ ور َف َ الص ِ خواى طةورة دةفةرموَيتَ : [و ُنِف َخ فيِ ضِإلاَّ َم ْن َشاَء اللهَُّ ُث َّم ُنِف َخ او ِ َم ْن فيِ َّ السَم َ ات َوَم ْن فيِ الأَْ ْر ِ َ يه أُ ْخَرى َفِإذا ُه ْم ِقَيا ٌم َي ْن ُظ ُر َ ون] (الزمر .)68 :واتة: ِف ِ رؤذَيك دَيت دةبَيت بِرياري خواى طةورة ئةجنامبدرَيت بةكؤتاييهَينان بةذيانى دونياو بةرثاكردنى قيامةت، ئيرت فودةكرَيت بةكةِرةناداو هةركةس لةئامسانةكانء زةويدا مابَيت دةستبةجآ دةمرَيت ،مةطةر كةسَيك خوا ويستى لَيينةبَيت ،لةوةودوا فويةكيرتى ثيادةكرَيتةوة ��ةل���ك���ى ه� َ ه���ةره���ةم���وو خ� َ ��يء ��ةل���س���اون���ةت���ةوة س���ةرث� َ َي�نء ت��ةم��اش��اى يةكرتيء بةسةرسامييةوة ض���اودةط�رَِ دةوروبةر دةكةن. بؤية طةردوون دةكرَيت ناوبنرَيت (بؤشايىء كــات) كة دوو بةديهَينراون لةبةديهَينراوةكانى خواي بَيهاوتاو هيضيان سةرثَيضيناكةن لةبةجَيهَينانى مةراسيمى ط��وَي �ِراي� ىَ �ةلء وةالئ���ى ت���ةواو ب��ؤ بةديهَينةرةكةيان كة ئ��ةو خوايةية ئامسانةكاني بةديهَيناوةء بةتواناية َي�ان��ةوةى ب��ةدي��ه�َي��ن��راوةك��ان��ي ،ي��ان بةديهَيناني ل��ةط� رَِ من��وون��ةى ئ��ةوان��ة ،ب��ةه��ةم��ان ش �َي��واز ي��ان شَيوازَيكى جياوازتر ،لةهةمان كاتدا يان لةهةر كاتَيكيرتدا. ��ذي َخَل َق ْ��س الَّ�ِ خ��واى ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��تَ[ :أَوَل��ي َ اد ٍر َعَلى َأ ْن خَ ْ ات َوالأَْ ْر َ ُو ضِبَق ِ او ِ َّ ي ُل َق ِم ْثَل ُه ْم َبَلى َوهَ السَم َ خْ ْ َ ُ ال�َّل�اَّ ق الَعِلي ُم] (ي��س .)81 :وات��ة :ئايا ئةو كةسةى ئامسانةكانء زةوي��ي بةديهَيناوة ،ناتوانَيت دووب��ارة بةدييانبهَينَيتةوة؟ ب���ةلآَ زؤرض���اك دةت��وان �َي��تء ئةو لةبةديهَينانء داهَيناندا زؤر بةتواناو زاناية.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
135
وةآلم َيك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا ن :د .كاوة فةرةج سةعدون /ثزيشكي ثسثؤ ِري هةناويء سنط ()2-2
وةآلم بؤ طومانةكانى سةروةر ثَينجوَينى دةربارةى ماناى زاراوةى (علقة) لةقورئاندا: لةكؤتاييدا ثَيماخنؤشة ئةو طفتوطؤية بآلوبكةينةوة كة دةربارةى ئةم بابةتة لةسةر تؤِرى كؤمةآليةتيى (فةيسبووك) ئةجنامماندابوو ،كة وةآلمى ضِروثِرى تَيداية بؤ طومانةكانى س��ةروةر ثَينجوَينى دةرب��ارةى ئيعجازى زانستيى قورئان لةهَينانى زاراوةى (علقة)و لَيكدانةوةى ماناكةى لةِرووى زانستى كؤرثةلةزانييةوة: ئةو وَينةيةى كة باسى لَيكضوونى قؤناغَيكى كؤرثةلةو زةروو دةك���ات ك��ة لةكتَيبى (ئ��ام��اذةك��ان��ى ك��ؤرث��ةل��ةزان��ى لةقورئانء سوننةتدا)ى د .كاوة فةرةج سةعدون وةرطرياوة، كة كتَيبَيكي ( )730الثةِرةييةو بةدرَيذيء بةهؤي سةدان وَي��ن��ةى رةن��ط��اوِرةن��ط��ةوة ،ئيعجازى ك��ؤرث��ةل��ةزان��ى تَيدا خراوةتةِروو .سةيري (وَينةى )1بكة. ئةم لَيكضوونةي نَيوان كؤرثةلةو زةروو لَيكدانةوةى ضةند زانايةكى ئيسالميي هاوضةرخةو ضةند زانايةكى ثزيشكيي ن���اودارى جيهانيي زانستى كؤرثةلة كة موسولمَ ان نني،
ئةندازيار خاليد بةرزجني دانيان ثَيداناوة ،هةيانة لَي َ كؤلينةوةى لةسةر ك��ردووةو ط��وت��اري��ش��ى ل��ةس��ةر داوة ،ب� َ ��ةالم ث�َي��ش��ئ��ةوةى بضينة ناو بابةتةكةوة ،دةمانةوَيت ئةوة َبلَيني :لةبنةِرةتدا وتووَيذى ئَيمةو ئَيوة لةسةر خ��ودي ئةم شتة نيية كة ئةو زانايانة بةموسولمَ انء ناموسولمَ انيانةوة باسيانكردووةو الى ئَيمة لَيكدانةوةيةكى راس��ت��ةَ ، بةلكو وت��ووَي��ذى بناغةيي ئَيمة َ لةطةل ئَيوةدا ئةوةية :كة ئَيوة -ب��ةِراي ئَيمة -باوةِرتان ب��ةخ��وداى ط���ةورة ،وةك بةديهَينةر نييةو ل��ةزؤر شوَيندا بةهؤكارو بَيهؤكار ئةو نييةتةتان ئاشكراكردووةو دةيكةن، واتة :دذايةتيي ئَيوة بؤ ئيعجازي زانسيت نيية ،هَيندةي ئةوةي دذايةتيتان بؤ خودي دينء زاتي خوداو كةسايةتيي ثَيغةمبةرة (.)h بَيطومان ئاماجني سةرةكيي باسكردني قؤناغةكاني كؤرثةلة لةقورئانى ثريؤزدا ،تيرَِامانء لَيوردبوونةوةية لةو دروستكراوة مةزنة ،هةروا لةِرَييةوة ثةيربدنة بةبةديهَينةرو نةخشَينةرَيكي بَيهاوتا ،دانا ،زانا ،توانا ،شارةزا ،ذَينةر، رؤزيدةرو بينا (البصري)...تاد. َ َ ض��ون��ك��ة ه���ةر خ��ان��ةي��ةك ،ب��ةش �ي��ك ،ئ��ةن��دام �ي��كء ه��ةر كؤئةندامَيك كة َ لةدلؤثَيكء لةوشوَينةدا دروستدةكرَيت
(و َينةى ذمارة 1 136
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
َ ماندةلَيت :ئةمة ك��اري خالقَيكى بةتواناية ،هةروةها ثَي دانانى هةر خانةيةكء هةر ئةندامَيك لةشوَينى دروسيت َ ماندةلَيت :ئةمة كارى كارزانَيكي زؤر داناية، خؤيدا ،ثَي دواتر دوايئةوةى ضةندين قؤناغ تَيدةثةِرَينَيت ،بةخشينى وَينةيةكى جوان بةو بارستةية دووبارة شاهيديدةري ئةو كارلةجي راستييةية كة ئةو كارة تةنها لةبةديهَينةرَيكي َ دةوةشَيتةوةَ ، ثالداني بؤ هةركةسَيك يا شتَيكي دي ،وةك َ وةث� َ مندالَيكي �ال��دان��ي درووستكردني خ��ؤرو زةوي��ي��ة ب��ؤ س���اوا!! كة ئةطةر مةمةيةكي شري لةتةنيشت سةرييةوة دابنَييت ،خؤي تواناي خواردني شريةكةي نييةء لةبرساندا دةمرَيت. َ ضونكة وةك ئاشكراية سةرةتا هَيلكةى ثيتَينراو دلؤثَيكةو ش�َي��وةك��ةى طؤيية ،قورئانى ث�يرؤز ل� رََي�ةدا وش��ةى (نطفة َ لةمندالداندا قؤناغَيك أمشاج)ى بؤ بةكارهَيناوةو دوات��ر دةضَيتة ثَيشةوةو شَيوة خِرييةكةى بؤ شَيوةيةكي درَيذكؤلة دةط��ؤِرَي��تء شَيوةي زةروو وةردةط��رَي��ت ،وةك لةوَينةكةدا دي�����ارة .دوات���ري���ش ش �َي��وة الك �َي��ش��ةي��ي��ةك��ةى ون���دةك���اتء دةضةمَيتةوةو شَيوةيةكى ناِرَيكوثَيك وةردةطرَيتء ضةندين َ ضال ىَ هةالوسانء َ وضؤل لةسةر دةردةكةوَيت ،لةم قؤناغةدا جطة لةشتَيكي جوراو ،لةهيض شتَيكى دياريكراو ناضَيت، ه����ةروةك ق��ورئ��ان ب��ؤ ئ��ةو ق��ؤن��اغ��ةي��ش وش���ةى (املضغة) ى ب��ةك��ارب��ردووة ،لةكؤتاييدا ل����ةدواى ئ���ةوةى كؤرثةلة ب��ةو ش�َي��وان��ةدا دةِروات ،بةهؤى دةرك��ةوت�ني كؤئةندامى ئَيسكةثةيكةرو ثاشان بةماسولكة داثؤشراني ،جوانرتين وَي���ن���ةو ش���َي���وةى ث �َي��دةب��ةخ��ش��رَي��ت ،ب��ؤي��ة دووب�����ارة ئ��ةم وَينةثَيدانء نةخشاندنة ،تةنها دةبَيت كارى وَينةبةخشء جوانكار (املصور والبديع) بَيت ،ئةطةر وايشنيية ،ئايا دةك��رَي��ت زان��اي��ي ي��ان ش��ارةزاي��ي ل��ةن��ةزانء ن��ةش��ارةزاوة سةرضاوةبطرَيت؟! ئايا دةكرَيت ئةو ئاميرَ ة ئةندازياريية ث �َي��ش��ك��ةوت��ووان��ةى رؤذان����ة ب��ةك��اري��ان��دةه�َي��ن�ين كةسَيكى نةزانء نةشارةزا دروستيكردبن؟! ئايا دةكرَيت ئةو سَيتة ثَيشكةوتووانة لةيةكَيكةوة بَيت ،هيض زانيارييةكى لةسةر ئةندازةو ديزاين نةبَيت؟ َ ه��ةرب��ؤي��ة ج��ارَي��ك��ى دي��ك��ة دةل����َي��ي�ن :ك �َي��ش��ةى ئ �َي��وة باوةِرنةبوونة -خؤ طةلَيكمان ثَيخؤشة لةم بؤضوونةماندا َ بةهةلةداضووبني -ئَيوة دان بةم راستييانةدا نانينَ ،رؤذانة ئةو هةموو رَيكوثَيكيء ئةندازةطرييية لةدروستكراوةكاندا دةبيننَ ، بةالم نايطةِرَيننةوة بؤ خاوةني راستةقينةي خؤيء تةنها بؤ ئ��ةوةي دان بةخوايةتيي خ��وادا ن��ةن�َي�نَ ،خؤتان لةو هةموو ناوازةييء رَيكيء بَي َ هةلةييةي كة بةئاشكراو بَيخؤماندووكردن لةدرووستكراوةكاندا هةستثَيدةكرَين، َ طَيلدةكةنء وةث� َ خةيالكرد يا ��ال خوايةكي درؤيينة ي��ا هيض لةبارانةبوويان دةدةن ،دي��ارة هيض َ وةالمَيكي شياوو زانستييشتان ثَينيية كة ضؤن دةبَيت لةثشت ئةم سيستةمة
وردو تؤكمةو ئةندازةييء بَيوَينةيةى ط��ةردوونء خودى مرؤظ خؤيدا ،زاتَيكي كارزانء بةتواناو زانا نةبَيت؟ ض��ؤن دةك��رَي��ت زاتَيكي عةليم لةثشت درووستكردني َ لةطةل ئةم هةموو ثَيشكةوتنء مَيشكي مرؤظةوة نةبَيت ،كة زانينةدا تائَيستا كةمرت لة ()%25ي فرماني بةشةكاني زانراوة؟ ض ئاوةزَيك ئةوة بةِراست دةزانَيت كة مرؤظ تةنها بؤئةوةي تاكة يةك هةناسة ب��دات س��ةدانء بطرة ه��ةزاران هؤكارو ثَيداويسيت بؤ رامء ف��ةراه��ةم ك��راون ،ئ��ةدي ئةو هةموو ضاالكيء كارانةي بةشة جياوازةكاني لةشي مرؤظء طشت ب���وون���ةوةرو ه��ةم��وو ط����ةردوون ت�َي��ك�ِرا ،دةطوجنَيت لةخؤوة لةخودايةكي درؤيينةي بةستةزماني بَيدةسةآلتةوة رَيكخرابنء درووستكرابن؟ ئ��ةوة ض ذيرييةكة جياوازيي لةنَيوان هؤكارو خ��وداي فةراهةمهَيين هؤكاردا نةكةيت، هؤكارانَيك كة خ��ودا بؤ م��ةي رام��ك��ردوون تا بذين ،لَيت لي ببنة خوداو خوداي رةخسَينةري هؤكاران نةبينيت؟! َ ئَيمة ليرَ ةدا دةثرسني :ئايا لةم طةردوونةدا دروستكراوَيك هةية لةبضوكرتين تا طةورةترين ،لةزةِرةيةك تا مةجةِرةيةك دروستكةرةكةييت -كة خوداي كارلةجَيية -ثَينةناسَينَيت؟ بَيطومان بةكةمرتين بريكردنةوة ،مرؤظ دةطاتة دةرةجنامي بووني خالقَيكي دانا ،زانا ،بَيخةوش ،بةِرَيوةبةري هةموو ط��ةردوون بةمرؤظء طشت دروستكراوةكاني تريشةوة ،كة ويستى هةية لةِرَيكخستنى كارةكانيداو ب��ةردةوام ئاطاى ات َوالأَْ ْر َ ض َأ ْن َت ُزول َوَلِئ ْن لَييانةِ[ :إ َّن اللهََّ يمُ ِ او ِ ْس ُك َّ السَم َ ُما ِم ْن َأ َح ٍد ِم ْن َبعِْدِهِإ َّن ُه َك َ ان َحِلي ًما َغ ُفو ًرا] َزاَلَتاِإ ْن َأ ْم َسَكهَ (فاطر.)41 : بؤية ه��ي��واداري��ن ل��ةو كةسانة نةبني ك��ة خ��واى ط��ةورة ات او ِ [وَك�َأ ِّي� ْ�ن ِم ْن َآَي� ٍ�ة ف َّ لةبارةيانةوة دةفةرموَيتَ : السَم َ ون َعَل ْيَها َو ُه ْم َع ْنَها ُمعِْر ُ ض َ ض يمَ ُ ُّر َ ون] (يوسف.)105 : َوالأَْ ْر ِ ب��ةِرَي��زان وت��ووَي��ذى س��ةرةك��ي��ى ئَيمة ل��ةط� َ �ةل ئ�َي��وة ئةم باسةية ،لةدواى ئةوة كة لةم َ خالةدا طةييشتينة ئةجنام ،ئةو كات دةبَيت دةستبكةين بةوتووَيذ لةسةر ثَيغةمبةرَيتيى موحةممةد ()hو َ بةلطة رؤشنةكةى كة قورئانى ثريؤزة، ئ��ةو كتَيبةى ك��ة راستَيتيى ثَيغةمبةر ئ��اش��ك��رادةك��اتء اد ًة ب َشَه َ طةورةترين شايةتى بؤ دةداتُ [ :ق ْل َأ ُّي َش ْي ٍء َأ ْكرَُ وح َيِإَل َّي َهَذا ا ْل ُق ْرَآ ُن لأِ ُ ْنِذَر ُك ْمِبِه ُقِل اللهَُّ َشِهي ٌد َبيْن َوَب ْيَن ُك ْم َوأُ ِ َوَم ْن َبَلَغ] (األنعام.)19 : ب�َي��ط��وم��ان ئ���ةو شاهيدييةيش ب��ةه��ؤى ئ���ةوةوةي���ة كة ئايةتةكانى قورئان زانياريى خوداييان لةخؤطرتووةَ[ :لِكِن با َأ ْنَزَلِإَلي َ ْك َأ ْنَزَل ُهِبِع ْلِمِه] (النساء.)166 : اللهَُّ َي ْشَه ُدمِ َ باسكردني كؤرثةلةو قؤناغةكانى لةقورئاندا ،جطةلةوةي َ بةلطةية بؤ ناسيين بةديهَينةرةكةي ،باسكردني خةلقة تا لةِرَييةوة خالق بناسرَيت ،بريخستنةوةي رؤذي دواييشة، وةثَيشضاوخستين ساتي وةرطرتين ثاداشيت ضاكةو سزاي ْس ُب الإِْ ْن َس ُ ان َأ ْن خراثةية ،خواى طةورة دةفةرموَيتَ[ :أحَي َ
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
137
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
ُيترَْ َك ُسدًى (َ )36أمَ ْ ل َي ُك ُن ْطَف ًة ِم ْن َميِ ّ ن يمُ ْ َنى (ُ )37ث َّم َك َ ان ٍ الز ْو َجينِْ َّ َعَلَق ًة َف َخَل َق َف َس َّوى (َ )38ف َجَع َل ِم ْن ُه َّ الذَكَر َوالأُْ ْنَثى ِكِبَق ِادٍر َعَلى َأ ْن حُيِْي َي مَْ ْس َذل َ ال ْوَتى (( ])40القيامة: (َ )39أَلي َ .)40-36 َ ضونكة ئَيمة هةميشة ئةوة دةلَيينةوة كة :قورئان كتَييب هيدايةتة ،ثةرتووكي ناساندني خوداو كَيشاني نةخشةي فيكرو ئاكاري مرؤظة ،نيشانداني ئةو دوو رَيطةيةية كة يةكيان مرؤظ بؤ سةر دؤزةخء ئةويرتيشيان بؤ ناو بةهةشيت َ لةطةل ئةوةيشدا هةندَيك لةئايةتةكاني هةندَيك دةبات ،بةآلم ئاماذةي زانستييان تَيدان ،تا لةاليةكةوة شاهيدبن لةسةر راستَيتيي ثَيغةمبةر ()hء لةاليةكيرتيشةوة ب��اوةِري ب��اوةِره�َي�نَ بةهَيزتركةنء ملهوِرانيش ثَييان زياتر لةدين دةرضن ،كة ديارة يةكَيك لةهؤي بةموعجيزة مانةوةي قورئان ئةو ئاماذة زانستييانةن -كة ئَيوة نايانسةملَينن -كة تا رؤذي هةستانةوة بةردةوام دةزانرَينء دةردةكةون. ان َأ ْن ُيترَْ َك ُسدًى (َ )36أمَ ْ ْس ُب الإِْ ْن َس ُ ل َي ُك ُن ْطَف ًة ِم ْن [َأحَي َ َميِ ّ ن يمُ ْ َنى (ُ )37ث َّم َك َ ان َعَلَق ًة َف َخَل َق َف َس َّوى (َ )38ف َجَع َلِم ْن ُه ٍ الز ْو َجينِْ َّ َّ ْس َذل َ ِكِبَق ِادٍر َعَلى َأ ْن حُيِْي َي الذَكَر َوالأُْ ْنَثى (َ )39أَلي َ مَْ ال ْوَتى (( ])40القيامة.)40-36 : ليرَ ةدا ثةروةردطار دةفةرموَيت :ئايا مرؤظ الي واية هةروا وَيَليدةكةين؟ ئينجا ئةوة دةسةملَينَيت كة طومانَيكي وا طةلةك ثوضةو راستيي تَيدانيية ،دةفةرموَيت :ئاخؤ ئةو َ دلؤثَيك نةبوو ،ثاشان بوو بةعةلةقةء دروستيكردو بةئَيسكةثةيكةر راستيكردةوة ،ه��ةر ل��ةو َ دل��ؤث��ة ن� رََي�و مَيي ضَيكرد ،ئاخؤ بةديهَينةرَيكي وا ناتوانَيت مردوو زيندووبكاتةوة؟! وةك ل��ةئ��اي��ةت��ة ث�يرؤزةك��ان��ةوة ئ��اش��ك��را دةردةك���ةوَي���ت ئامانج لةهَينانء ريزبةندكردني قؤناغةكاني كؤرثةلة، ري��زب��ةن��دك��ردن�َي��ك��ي ك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��ي��ان��ةو ت��ؤم��ارك��ردن�َي��ك��ي رؤذبةِرؤذي طةشةو طؤِرانطارييةكاني كؤرثةلة نييةَ ، بةلكو ئاطاداركردنةوةي مرؤظة لةضةند راستييةك: يةكةم /وَيَلنةكردني مرؤظة لةهةمبةر هةر كارَيك ،ض باش ض خراث ،كة لةدنيادا دةيكات. دووةم /نيشانداني الوازيي مرؤظء بريهَينانةوةيةتي كة ئةو تةنها َ دلؤثَيك بوو ،خودا سازيكردو بةمرؤظي ضَيكرد. سَييةم /نيشانداني ئةوةية كة ئةو خودايةي مرؤيةكي سازو تةواوي َ لةدلؤثَيك ضَيكرد ،دةتوانَيت مردووان زيندوو طؤِربةدةر بكاتةوة. َ لةطةل هةموو ئةمانةيشداو هةر بؤ هةمان مةبةست بةآلم ك��ة م���رؤظ خ���ودا ب��ةخ��ودا بناسَيتء ب�ير ل��ةالوازي��ي خؤي بكاتةوةو نة خؤييء نة هيض درووستكراوَيكيرتي لَينةبَيتة خودا ،خؤ بةثَيضةوانةوة نةك خؤي خودا نيية َ بةلكو هةر كارَيكيش كة دةيكات لةسةري حسابة ،جا ثاداشت بؤ ضاكةكانء سزايش لةسةر خراثةكان وةردةط��رَي��تَ . بةل َي ل��ةط� َ �ةل ئةمانةيشداو ب��ؤ ه��ةم��ان م��ةب��ةس��ت ،هيض لةنطيي 138
تَيدانيية ض��ةن��د ئ��ام��اذةي��ةك��ي ت���ةواوو دروس�ت�ي زانسيت لةِريزبةندكردني قؤناغةكاني كؤرثةلةدا هةبن ،كة زانست رؤذ دواي رؤذ ئةوة زياتر دةسةملَينَيت كة ريزبةندييةكة تةواو وةك ئةوة واية كة كؤرثةلة ثَييدا تَيدةثةِرَيتء هيض جؤرة ناتةباييةك لةقؤناغةكانء ريزبةنديية قورئانييةكةدا نيية ،دي��ارة هةردةبَيت وابَيت ،ئايا خ��وداي بةديهَينةري كؤرثةلةو خوداي نيرَ ةري قورئان هةر يةك نيية؟ �َي�ةدا ئ���ةوة َ ب��ؤي��ة ل� رَ دةل���َي�ي�ن :ب�����رادةران ئ�َي��م��ة دةزان�ي�ن قورئانةكةمان ضي تَيدايةو باسي ضي دةك��ات ،زؤرب��اش دةزان�ي�ن ض��ي ل�َي��م��ان��دةوَي��تء ضيمان ث���َي���دةدات ،دةزان�ي�ن سةرةكيرتين ك��اري ،رَينوَينيي مرؤظة بؤ ناسيين خوداو نيشانداني ئ��ةو رَي��ط��ةي��ةي��ة ك��ة دةي��ب��ات��ة ن�َي��و بةهةشتء ئاطاداركردنةوةيشييةتي ل��ةوةي��ان ك��ة ب��ؤ نَيو دؤزةخ��ي دةب���ات ،ئَيمة ن��ةم��ان��وت��ووة ق��ورئ��ان��ةك��ةم��ان ثةرتووكَيكي كؤرثةلةزانييةو س��ات دواي س��ات ه��ةم��وو ط��ؤِران��ك��اريء رووداوةك���ان���ي ك��ؤرث��ةل��ةي ه��ةر لةئاني يةكطرتين ت��ؤو و هَيلكةوة هةتا لةدايكبوون تَيداية ،ئاشكرايشة ناكرَيت ئةوة لةثةرتووكَيكي ئامساني ضاوةِروانبكرَيتَ ، بةلكو ئَيمة َ دةلَيني :وَي �ِراي روونكردنةوةي ئاماجنةكاني بةديهَيناني بةديهَينراوان ل��ةالي��ةن خ���وداي ب��اآلدةس��ت��ةوةو ب��ؤ هةمان م��ةب��ةس��ت ق��ورئ��ان ض��ةن��دي��ن ئ���ام���اذةو ئ��ي��ع��ج��ازي زان��س�تي لةخؤطرتووةو بةتَيثةِريين كات ئةو ئيعجازة زانستييانة زؤرتر ئاشكرادةبنء زياتر دةدرةوش�َي��ن��ةوة ،ئةمةيش اليةنَيكي تةواوكاريي اليةنةكانيرتي ئيعجازو تةحةديي قورئانة ،كة بةرانبةر هةردوو بنيادةمء جنؤكان رايطةياندووة ،كةئةوان ئةطةر ه��ةردوو يةكبطرنء زانستء رةوانبَيذيء هةرضيي دي ك��ة دةي��زان��ن ل��ةس��ةري��ةك��ي ك� َ �ةل��ةك��ةب��ك��ةن ه��ةت��ا رؤذي دوواي��ي ،ناتوانن بةوَينةي يةك سورةتيشي بَينن ،واتة: بةالي ئَيمةوة ئيعجازي زانسيت بةشَيكي -هةرضةندبَيت- ل��ةو تةحةداية تَيداية ،كة قورئان رايطةياندووة ،ئةوجا ئةطةر ئَيوة باوةِردارن بةقورئان بةآلم لةئيعجازي زانستيدا لةطةلمَ ان يةكنايةنةوةو راتان لةئيعجازي زانسيت نيية ،ئةوا َ لةطةل بابةتي وةك هةندَيك لةموسولمَ انان كة ئةوانيش زؤر َ لةطةل ئَيمةدا تةبانني ،براماننء رَيزي بؤضوونةكةتان ئيعجاز لةبان سةرو ضاو دادةنَينيء ئةو جياوازيية لةبؤضووندا جطة لةِرَيز هيض بؤ نَيوامنان زيادناكات. بةآلم ئةطةر خوانةخواستة ئَيوة هةر باوةِرتان بةخوداو ق��ورئ��انء ثَيغةمبةرةكةيشمان ن��ةب�َي��ت ،ب��ةِراس�تي ئةمة ك��ارةس��ات��ةو لةثَيشدا داواي خ� رََي�ت��ان ل��ةخ��وداي دل��ؤظ��ان بؤدةكةينء َ دةل �َي�ين :خ��وداي ط��ةورة لةسةر ئ��ةو رَييةتان الدات كة بؤ ناوةِراسيت ئاطري دؤزةختان دةبات ،خؤ ئةطةر بَيدينيي خؤتان ئاشكراكردو بةردةواميشبوون لةسةري، �يء ب��اوةِرب��وون��ي ئ��ةوا بةثشتئةستوور ب��ةخ��وداي ك��ارل��ةج� َ ت��ةواو بةِراستَيتيي قورئانةكةمان ،يةكيةك طومانةكانتان
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
ثووضدةكةينةوةو ئةو ريسة َ ضلكنةي بؤ طرتين بةري خؤري راسيتء ضاوي ساويلكانتان رستووة ،بؤتان دةكةينةوة بةو خورييةي كة وةك َ دلي كافرانء كاري دووِرووان قةترانيية: ُو َزِاه ٌق َوَل ُك ُم [َب ْل َن ْقِذ ُف ِبالحْ َ ِّق َعَلى ا ْلَب ِ اطِل َفَي ْدَم ُغ ُه َفِإَذا هَ م��ا َتِص ُف َ ون] (األنبياء .)18 :ه��ةروةه��ا ئةوةتان ا ْل� َ�و ْي� ُ�ل مِ َّ بؤ دةسةملَينني كة ئ��ةوان��ةي بةنيازي بةدرؤخستنةوةي قورئان هاتوونة مةيدان ،ئةوا يا لةكؤتاييدا راستييان بؤ دةردةكةوَيتء خؤيان دةبنة ثارَيزةرو خزمةتكاري قورئان كة ئَيمة ثِر َبةدل ئةمةيان بؤ دةخوازين -يان الني كةم بؤيان ئاشكرادةبَيت كة ض خودكوذييةكيان كردووة ،بةطريكردني قؤضي رزيوو شكاوي خؤيان لةضياي ثتةوي راستييةكاني َ ثاشقافلةي ئ��ةو ك��اروان��ةي كة ق��ورئ��انء ض��ؤن ب��وون��ةت��ة َ سةرقافلةيةتيء بةضاوساغيي شةيتان بةرةو ئةبوجةهل شيوةكاني دؤزةخ شؤِردةبَيتةوةء جطة لةمايةثووضي هيض بؤ سةر باريان زيادناكةن ،خودا ثةنامانبدات ،كة ئَيمة ئةمة بؤ كةس ناخوازين. وةآلمء تَيبينييةكانى ئةندازيار خاليد بةرزجنى لةسةر بابةتةكة: س��ةرةت��ا دةستخؤشيي ل��ةدك��ت��ؤر ك���اوة دةك���ةم ب��ؤ ئةو زانياريية ب��ةس��وودان��ة ،ه��ي��وادارم من��وون��ةي زؤرب �َي��ت ،من لةنزيكةوة دك��ت��ؤر دةن��اس��م ك��ة كةسَيكي بةتواناية هةم لةزانستة شةرعييةكان هةم لةبواري ثزيشكيدا ،ئةوةندةي ئاطادارمب زانستةكاني مةاليةتي الي مةال فةرةجي باوكي ك��ة زان��اي��ةك��ي ب��ةت��وان��اب��ووة خ��وَي��ن��دووة ،ث��اش��ان زانسيت ثزيشكيشي تةواوكردووة ،بةثَيضةوانةي سةروةر ثَينجوَيين كة نةك زانسيت ثزيشكي نةخوَيندووة ،شةهادةي ديراسة ئيسالمييةكةيشي ن��ات��ةواوة ،ه��ةر لةوكاتةي بةبَيئةوةي ئامادةييء شةش خبوَينَيت يةكسةر لةفةقَييةتييةوة خراية زانكؤيةكي سةير لةبةغداد بؤ قؤناغي ض��وارةم بَيئةوةي قؤناغةكاني ثَيشووتريش خبوَينَيت ،ئينجا ثَي َ مبلينَ :ض زانكؤيةك لةجيهاندا هةية كةسَيك بةتةعديل شةهادة، بَيئةوةي ئامادةيي خبوَينَيت خبرَيتة ضواري كؤلَيذ؟ بؤية كةسَيك نيية خوَيندبَييت بةشَيوةيةكي دروستء بَيطومان خوَيندني ئ��ام��ادةي��يء زان��ك��ؤي��ش ه��ؤك��اري ثَيطةيشتين مرؤظة كة ئةم نةيديوة ،بؤية كاتَيك نوسينةكاني دةبينيت، هةستدةكةيت اليةني هزريي الوازةو َ بةلطةكاني الوازن، تةنيا ئةوةندةية زؤر دةنوسَيت بةهؤي ئةو تةفروغةية كة بةبي كاسبييرت ،خةريكي كؤكردنةوةو ثَييكراوةء شةوو رؤذ َ لَيكدانيانة ،بَيئةوةي بريبكاتةوة ئةم هةموو نوسينانةي تا بةلطةي بةهَيزيان َ ضةندَيك َ لةطةلة ،ئةو وائةزانَيت هةتا زؤر بنووسَيت ئيرت َ بةلطةي بةهَيزة. لةسةر ئةمة تةنها ي��ةك منوونة دةهَينمةوة :س��ةروةر ثَينجوَيين ئ� َ �ةل �َي��ت“ :ل��ةق��ورئ��انء ت��ةف��س�يردا ش����ارةزام”.
ج��ارَي��ك لةكؤمَينتَيكدا ك��ة ل��ةالم��ة ،ل��ةب��ارةي سولةميان ثَيغةمبةرةوة -كاتَيك لةشكرةكةي دةطاتة شارة ميرَ وولةكةو ميرَ وولةيةك قسة بؤ ميرَ وولةكانيرت دةكات ،كة بضنة شارة ميرَ وولةكةيانةوة تا سولةميانء لةشكرةكة ثَييانثيانةنينَ ، لةبةرئةوةي ثَيغةمبةر سولةميان زماني ميرَ وولةي دةزاني، طوَييلَيبوو ثَيكةني ،ئةم بةسةرهاتة سةقافةتَيكي بةربلاَ وي م��وس��ولمَ ��ان��ان��ة ،ن��ةك ط���ةورة ،مندالاَ نيش زؤرب��ةي��ان ئةمة دةزان��ن -س��ةروةر؛ ش��ارةزاك��ةي قورئانء تةفسريو زماني عةرةبي!! نوسيبووي“ :ياني بةِراسيت قورئان باسي شيت واي كردووة؟ ئةويش لةضريؤكَيكي خورافيا؟ ئةزاني ئةو ضريؤكة َ ئةل َي ضي؟ َ َ لةطةل ميرَ وولة كردووة؟ ئةل َي :سولةميان قسةي ناشي َبلينَ ئةمةش زانستية؟ ئةم حيكايةتة ضيية؟ َ نةخيرَ ئةوة فؤلكلؤرة ،جا فؤلكلؤرو موعجيزةي زانسيت كؤئةبنةوة؟ لاَ َ شاللاَ قورئان هيض موعجيزةي زانستيي نةبواية بة م َ غةلةتي زانستيي نةبواية.. سولةميان هةر لة مَيذوا ديار نية و َ بةلطة لةسةر بووني َ كردبي.”!!! .. لةطةل ميرَ وولة نية ..ض جاي ئةوةي قسةي َ ئ��ةم نووسينة َ بةلطةيةكي روون���ة س���ةروةر ن��ة ئاطاي لةقورئانة ،نة تةفسري ،نة عةرةبييةكةيشى تةواوة ،ئةطينا َ هةلةي وا زةقي نةدةكرد كة هةموو كةسَيك هةتا مندالاَ نيش دةزانن لةئايةتةكةدا دةفةرموَيتَ[ :قاَل ْت مَ ْ نَل ٌة َيا َأ ُّيَها َّ الن ْم ُل] (النمل .)18 :واتة :ميرَ وولةكة بةميرَ وولةكانيرتي وت ،نةك وةك س��ةروةر وا لةئايةتةكة تَيطةيشتووة كة سولةميان َ لةطةل مريوولةكة كردووة!! قسةي لاَ َ هةرضةندة كاتي خؤي كاك (فازل قةرةداغى) وة مَيكي ثِربةثَيسيت داي���ةوةو بلاَ ويشيكردةوة ،ئةمة وةلاَ م��ةك��ةي بوو(( :ئةم كوِرة رؤذب��ةِرؤذ ئةيسةملَينَيت كة نازانَيت نةك تةنها بنووسَيتَ ، بةلكو نايشزانَيت شت خبوَينَيتةوةَ . جاري طالتة بةقورئانء َ ئ��ةو ب��ةئ��ارةزووي خ��ؤي َ خةلكي ديندار ئةكات ،كةضي داوائةكات كة موناقةشةيبكةن زانستييانة قسةبكرَيتو َ طالتةيثَينةكرَيت .دوات���ر ب���زامن ض��ؤن ئةو َ ضريؤكةي خوَيندؤتةوةَ . لةطةل ئةليت« :سولةميان قسةي ميرَ وولة ك��ردوة” .لةضريؤكةكة بةهيض شَيوةيةك سولةميان �ةل م�يروول��ةك��ة ن���ةك���ردووة .ئ��ةو ك���وِرة َ ق��س��ةي ل��ةط� َ طالتة َ بة(عةبدوِرةمحان بةدةوي) ئةكاتء َ “لةمندالييةوة ئةلَيت: ل��ة ق��ورئ��ان رائةمَينم” كةضي ئايةتةكة لةبةردةستَييتء َ هَيشتا ئ� َ ل��ةط��ةل م�يروول��ةدا �ةل �َي��ت“ :س��ول��ةمي��ان ق��س��ةي َ لةطةل كردووة” .ئةوةي باسي قسةية ،قسةي ميرَ وولةكةية ميرَ وولةكانيرت كة بضنة َ مالةكانيان ،نةوةكو سولةميانء سةربازةكاني تَيكيانبشكَينن بَيئةوةي ئاطايانلَيبَيت. سةبارةت بةقسةكردني ميرَ وولةكةيش ،مةرجنيية وشةي (ق���ال) ل��ةع��ةرةب��ي��دا ب��ةزم��ان ب�َي��تَ ، بةلكو ه��ةر ئ��ام��اذةي��ةك
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
139
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
بةئةندامي لةش كة مةبةستَيكي هةبَيت قةولة ،بؤمنوونة: ل��ةو ف��ةرم��وودةي��ةي ك��ة ب��اس��ي سةعاتَيكي رؤذي هةيين دةكات .راوييةكة َ دةلَيت“ :ثَيغةمبةر ( )hبةدةسيت وتي: بضووكيدةكاتةوة” ،واتة :ئاماذةيةكي بةدةستيكرد كة ئةو سةعاتة ماوةيةكي ك��ورت دةخايةنَيت .منوونة ل��ةوةش زؤرة ،ب��ةلاَ م ئةو ك��وِرة كة خؤي َ هةلدةكَيشَيت كة نةحوو صةرف دةزانَيتء عةرةبييةكةي بةهَيزة ئةم شتانة نازانَيت، ضونكة وادةزانَيت ئةوةندة بةسة رَيزمان بزانرَيت ،ئةوةش ئةطةر بيزانَيت ،ضونكة كةسَيك خؤي لةشتَيكدا َ هةلكَيشا لةهةموو شتَيكدا وادةك���ات .كةواتة :ميرَ وولةكة كارَيكي ك��رد ك��ة بةعةرةبيي زةم��ان��ي ثَيغةمبةر ( )hه��ةروةك��و قسةكردن وشةي (وتي)ي بؤ بةكاردَيت كة ديارة بةئةندامة هةستيارةكاني بووة ،وةك ضؤن دةبينني ميرَ وولة زانياريي ل��ةب��ارةي خ���واردنو شوَينةكةي بة(مستشعرات)ي سةري بةميرَ وولةكانيرت َ دةلَيت ،كاتَيكيش باسي سولةميان دةكات، ئةوة قورئان ئةو تةعبرية بةكاردةهَينَيت ،ئةطينا خؤي ضيي (وت��ووة) ئةوةيان نازانني ،رةنطة تةنها زانياريي هةبووني مةترسيي داب �َي �تو ل��ةوان��ةش��ة ج��ؤري مةترسيي داب�َي��ت. بةهةرحال ئةو ميرَ وولةية لةو كوِرة زؤر َ َ عاقلرتة .بِروابكةن ئةطةر ئةو بوواية دةضووة ذَير مسي ئةسثةكةي سولةميان، بةلاَ م خوا رةمحي بةميرَ وولةكان ك��ردووة ))...ئينجا ئةطةر بَييتء َ هةلةكانيرتي باسبكةيت لَينابيتةوة ،سةرةجنام ئةوةت بؤ دةردةكةوَيت ئةم كابراية بةحوكمي تةفةروغةكةي نةك َ بةلطةي بةهَيز ،بةنووسينة زؤرةكاني سةرجني هةندَيك ساويلكةي بؤ خؤي راكَيشاوة. ل��ةب��ةرئ��ةوةي ل�رََي�ةدا طفتوطؤكة ل��ةس��ةر ئ��ةو وَينةيةية، ك تَيبيين دةخ��ةم��ةِروو سةبارةت بةو طومانةي كة هةندَي َ دةلينَ :قورئان نةيفةرمووة( :شيء مثل علقة). ل���ةوةلاَ م���دا َ دةل��َي��م :ق��ورئ��ان كتَييب رَينماييةو كتَييب زانستيي رووت نيية باس لةهةموو زانستةكان بةدرَيذي بكات ،ئةو ئاماذة زانستيانةيش كة لةقورئاندا هةن ،يةكَيك لةئاماجنةكاني ئةوةية كة بزانرَيت ئةم زانيارييانة خوداينيء دواتر كة َ دلنيابوون ئةم كتَيبة بةنيطا هاتووة ،فةرمانبةردارو طوَيِر َ ايةلي وتةكاني بن كة سةرةجنام بةختةوةري دونياو سةرفرازيي دواِرؤذ بةدواي خؤيدا دةهَينَيت. َ قورئاني ثريؤز نةك لةباسة زانستييةكاندا بةلكو لةهةموو داِرشتنةكانيدا بةشايةتيي هةموو شارةزايان لةبةرزترين ئاسيت رةوانبَيذيداية ،رووي��ةك��ي رةوانبَيذييش ئةوةية لةكةمرتين وشةدا جوانرتينء دروسترتين واتا ببةخشَيت، ثَيغةمبةر ( )hدةفةرموَيت« :أوتيت جوامع الكلم” .واتة: كؤكراوةي وشةكامن ثَيدراوة ،زانايان لةبارةي واتاي ئةم فةرموودةيةوة َ دةل�َي�نَ « :يعين القرآن ،بقرينة قوله :بعثت، والقرآن هو الغاية يف إجياز اللفظ ،وإتساع املعاني” .واتة: قورئاني ثَيدراوة كة لةوثةِري كورتيي دةربِرينء فراوانيي 140
واتاداية. لةمةوة رووندةبَيتةوة كة دةربِرينةكاني قورئان كورتن، ب��ةلاَ م زؤرترينء راسترتين وات��ا دةبةخشن ،هةر بؤية زؤر ئاسايية وش��ةي��ةك ل��ةق��ورئ��ان��دا ه��ةب�َي��تء ض��ةن��د وات��اي��ةك ببةخشَيتء هةموويشيان راستنب ،كة منوونةكان زؤرن، ل��ةس��ةر ئ��ةم��ة ،ي���ةك من��وون��ة دةه �َي��ن��م��ةوة ،خ���واي ط���ةورة ري َس َحابًا] (الروم: اح َف ُتِث ُ الرَي َ دةفةرموَيت[ :اللهَُّ الَِّذي ُي ْرِس ُل ِّ .)48ليرَ ةدا ثةيوةنديي با و هةور خواي طةورة بةوشةيةك بةيةكيان دةبةستَيتةوة كة (تثري) ة ،وشةي (تثري) لةزماني عةرةبيدا بة دوو واتا هاتووة( -1 :اإلظهار) :دةرخسنت-2 . (التهييج) :جولاَ ندنء وروذاندن. زانايان َ دةلي :با ،هةم هؤكاري ورووذاندني هةورةكانةو هةم هؤكاري دةرخستنيانة ،ئةطةر بوترَيت( :الرياح تهيج السحاب) يان بوترَيت( :الرياح تظهر السحاب) هةردووكيان راس�تن ،ب��ةلاَ م تةنيا اليةنَيكي ثةيوةندييةكة دةبةخشَيت، ل��ةب��ةرئ��ةوة هةتا وات��اي زياتر ببةخشَيت ،دةب�َي��ت َبلَيني: “الرياح تهيج السحاب وتظهره” .لةم كاتةيشدا دةربِرينةكة درَيذدةبَيتةوة ،بؤية راسترتين دةربِرين وشةكةي قورئانة كة (تثري)ة .ليرَ ةدا دةثرسني؟ كاتَيك تةفسريزاناني ثَيشني ئةم وشةيةي قورئان لَيكدةدةنةوة ،دةبَيت كام واتايان َ هةلبذَيرن؟ بَيطومان واتاي جولاَ ندن َ هةلدةبذَيرن ،هؤيةكةيشي ئاسانةء َ لةطةل ئةوةي زماني خؤيان بووةو زانيويانة ئةم ئةوةية كة لاَ وشةية دوو وات��ا دةطةيةنَيت ،ب��ة م وات��اي دةرخستنيان باسنةكردووة ،ضونكة زانسيت ئةو كاتة نةطةيشتبووة ئةو راستييةي كة باكان دةبنة هؤي دةركةوتين هةورةكان. ئينجا لةباسكردني قؤناغةكاني كؤرثةلةدا قورئاني ثريؤز نوي بةكاردةهَينَيت كة لةكةمرتين ضةندين زاراوةو دةربِريين َ وشةو دةربِريندا زؤرترينء راسترتين واتا ببةخشن ،با ليرَ ةدا وشةي (علقة) وةربطرين ،كة لةزماني عةرةبيدا بةضةندين واتا هاتووة ،لةوانة: َ -1ثَيوةنووسانء هةلواسني بةشتَيكةوة. -2خوَيين وةستاو. -3خوَيين تةِر. -4كرمي زةروو. ل��ةم ق��ؤن��اغ��ةدا ك��ؤرث��ةل��ة دي��ارت��ري��ن رووداو ك��ة تيايدا روودةدات دةتوانني َبلَيني واتاي وشةكاني (علقة)ية ،ضونكة َ مندالدانةوة دةنووسَيت ،هةروةها سوِري خوَين بةديواري دروستدةبَيت ،ب��ةلاَ م نةكةوتؤتة َ جولةو وةس��ت��اوة لةطةلَ ئةوةي خوَينةكة تةِرة ،ثاشان شَيوةي كؤرثةكة لة (نطفة)وة كة خِرو طؤيية درَيذو الكَيشةيي دةبَيتةوة تا شَيوةي زةروو وةردةطرَيت. لةكتَييب (جواهر البالغة /سيد أمحد اهلامشي ،طبعة دار الفكر ،سنة ،1994 :ص 234:و) 240دا َ دةل �َي��ت: “بةهَيزترينء رةوانبَيذيرتين ب���ةراوردك���ردنء وَيضواندن
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
(ت��ةش��ب��ي��ه) ئ���ةوةي���ة ك��ة ئ���ام���رازي ت��ةش��ب��ي��ه��ةك��ةو رووي شوبهاندنةكة (وج��ه الشبه) البرابَيت ،بؤمنوونة ،ئةطةر َبلَيني( :علي كاألسد -أو مثل أسد -يف الشجاعة) ،ئةطةر ئامرازي شوبهاندنةكة (كاف ،مثل) الببةينء َبلَيني( :علي أس ٌد يف الشجاعة) .ئةوا رةوانبَيذتردةبَيت ،خؤ ئةطةر رووي شوبهاندنةكةيش البربَيت ،رةوانبَيذييةكةي زياتردةبَيت، واتة َبلَيني( :علي أسدٌ) .لةبةرئةوة كة بةراوردَيك كراو ئامرازو رووي شوبهاندنةكة البرابوو ،ئةوةناطةيةنَيت وةسفكراوةكة خؤي ئةو شتةية ،بؤمنوونة َبلَيني( :علي أسدٌ) .واتة :عةلي خ��ؤي ئ� َ �اذةل��ي ش�رََي�ة!! ه��ةرواي��ش كة دةوت��رَي��ت :كؤرثةلة بةراوردكراوة بة(علقة) واتاي وانيية كؤرثةلةكة زةرووة. ئينجا شتَيكيرتي طرنط كة ثَيويستة باسبكرَيت ،ئةوةية كاتَيك طومانكاران َ دةل�َي�نَ :نابَيت وش��ةي (علقة) بةواتاي زةروو لَيكبدرَيتةوة ضونكة بةِراي ئةوان ئةطةر والَيكدرايةوة ئ��ةوا وات��اك��ةي دةبَيتة ئ��ةوةي كؤرثةلةكة زةرووة ،دي��ارة ئةوةيش َ هةلةية خؤ كؤرثةلة زةروونيية ،وةلاَ مي ئةمةيش، وةك بةشَيكي ل��ةس��ةرةوة دراي���ةوة ،بةشَيكيرتي ئةوةية: كة زانايان لةداناني وشةيةك (زاراوةي���ةك) بؤ قؤناغَيكي كؤرثةلة ،ياساي تايبةتيان هةية ،هةتا زاراوةيةكي طوجناو بؤ هةر قؤناغَيكي كؤرثةلة دابنينَ ،بةجؤرَيك لةقؤناغي ثَيش خؤيء دواي خؤي بةئاساني جيايبكاتةوةو دووريبخاتةوة لةبةيةكداضوون ،ئةو ياسايانةيش ئةمانةية: -1دةبَيت وةسفي رووكةشةكةي بكات. -2دةبَيت ئةو كردارانةي لةهةر قؤناغَيكدا رودةدةن، تَييدا رةنطبدةنةوة. َ -3دةب �َي��ت دوورب �َي��ت ل��ةب��ةي��ةك��داض��وونء تَيكةلكردن لةسةرةتاو كؤتاييةكةيدا. وةرط�يراوة لةلَي َكؤلينةوةي هاوبةشي (ثرؤفسؤر كيث م��ؤر ،عةبدوملةجيد زيندانيء د .موستةفا ئةمحةد) كة لةكؤنطرةي ئيعجازي زانستيدا ثَيشكةشيانكردووة.- بةثَيي ئ��ةو َ ئالؤزيية زؤرةي لةقؤناغةكاني كؤرثةلةي مرؤظدا هةية ،كة لةماوةي طةشةكردنةكةيدا طؤِرانكاريي ب��ةردةوام��ي بةسةردادَيت ،زانايان لةِرَيكخستين طةشةي كؤرثةلةدا بؤ ضةند قؤناغَيك بةرةو رووي دذوارييء طرفت بوونةوة ،هةربؤية ئةم ياسايانةيان دانا تا لةجياكردنةوةي قؤناغةكاندا سةركةوتووبن. منونةيةك لةسةر ئةوة :لةقؤناغي سةرةتاي كؤرثةلةدا دواي ثيتاندني هَيلكة ،زانايان زاراوةي ()Morulaيان بؤ دانا ،كة واتاي (توو) دةطةيةنَيت ،ئةويش لةبةرئةوةية كة لةو قؤناغةدا كؤرثةلة كةمَيك شَيوةي توو وةردةطرَيت ،ئايا دةكرَيت َبلَيني ضؤن كؤرثةلة بةتوو ناودةبرَيت ،ئايا كؤرثةلة تووة؟! لاَ َ ئايا دةبَيت بلَيني ئةم قؤناغة شلة ،بة م توو شل نيية، َ َ بةهةلةداضوون ،يان رةنطي توو لةبةرئةوة زانايان لةطةل
رةنطي ئ��ةم قؤناغةدا ج��ي��اوازة ،بَيطومان زان��اي��ان ئةطةر وشةيةكي ديكةيان بدؤزيايةتةوة كة هةم شَيوةي دةرةوةو كرداري ناوةوةو بةجؤرَيك لَيكضووني زياتري هةبوواية بةو قؤناغة ،بَيطومان ئةو وشةيةيان دادةن��ا ،بةلاَ م كاتَيك ئةو ياسايانةيان دانا بؤ ناوناني هةر قؤناغَيك ،ئايا بؤ هةموو قؤناغَيك زاراوةي وا دةدؤزرَيتةوة هةموو ياساكةي بةسةردا جَيبةجَيببَيت؟ بَيطومان نةخيرَ ،بةلاَ م َ هةولدةدةن زاراوةيك بَيت باشرتين بَيت ،ه��ةروا زاراوةي ت��ؤو ) (Spermيان هَيلكة )...(Ovumتاد .ئايا ئةو زاراوانة َ هةلةن لةبةرئةوةي ضوَينراون بةو شتانة؟! َ كاتَيك يةكَيكي وةك ثرؤفيسؤر م��ارش��ال جؤنسن،ك��ة زان��اي��ةك��ي جيهانييةو س��ةرؤك��ي ب��ةش��ي ت��وَي��ك��اريء ب��ةِرَي��وةب��ةري ثةميانطةي (دان��ي��ال)ة ل��ةزان��ك��ؤي (تؤماس جيفرسؤن) لةفالدلفياي وياليةتة يةكطرتووةكاني ئةمريكا، ثاش ئ��ةوةى زاراوة قورئانييةكاني بؤ باسكرا ،لةبةردةم هةلساو لَي َ زاناكانيرتدا َ كؤلينةوةكةي لةسةر ئيعجازي زاراوة قورئانييةكان ثَيشكةشكرد ،كة لةيةكَيك لةوتةكانيدا وتي: [Summary]: “The Quran describes not only the development of external form, but emphasizes also the internal stages, the stages inside the embryo, of its creation and development, emphasizing major events recognized by contemporary science”. وات���ة :ل��ةِراس��ت��ي��دا جطة ل���ةوةي ق��ورئ��ان راظ���ةي قؤناغة دةرةكييةكاني ك��ردووة ،جةخيت لةسةر ئةو قؤناغانةيش ك��ردؤت��ةوة كة لةكاتي دروستبوونء طةشةكردندا بةسةر ن���اوةوةي كؤرثةلةدا دَي��ن ،ئةمةيش بؤ جةختكردنةوةية لةسةر ئةو رووداوة سةرةكييانةي زاناكاني ئةمِرؤ شارةزاي بوون. ئةمةيش لينكي وتةكةيةتي بةظيديؤ: http://www.youtube. _com/watch?feature=player !embedded&v=oVAF1y-nvCM# يةكَيكي دي��ك��ة لةبةناوبانطرتين زان��اك��ان��ي جيهانل��ةك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��دا (ثرفيسؤر كيث م��ؤر) ل��ةب��ارةي زاراوة قورئانييةكانةوة ب��ؤ قؤناغةكاني ك��ؤرث��ةل��ة ،لةبةرضاوي سةدان زاناي جيهاني وتي: - “Because the staging of human embryos is complex, owing to the continuous process of change during development, it is proposed that a new system of classification could be developed using the terms mentioned in the Quran and Sunnah. The proposed system is simple, comprehensive,
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
141
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
and conforms with present embryological knowledge”. واتة :بةهؤي ئةو طؤِرانة بةردةوامانةي بةسةر كؤرثةلةدا، كؤلينةوةيقؤناغةكاني طةشةكردني كؤرثةلة َ دَين لَي َ ئالؤزة، �وي بؤ جياكردنةوةي لةبةرئةوة دةك��رَي��ت سيستمَيكي ن� َ قؤناغةكان بنياتبنرَيت ،ئةويش بةبةكارهَيناني ئةو زاراوةو ضةمكانةي كة لةقورئانء سوننةتدا باسيانكراوة .بَيطومان ئ��ةم سيستمة نوَييةيش بةئاسانيي تَيطةيشنتء وردي َ لةطةل زانسيت كؤرثةلةزانيي جيادةكرَيتةوة .زياد لةوةيش ئةمِرؤدا رَيكدةكةوَيت. “The intensive studies of the Quran and Hadith in the last four years have revealed a system of classifying human embryos that is amazing since it was recorded in the seventh century A.D… the descriptions in the Quran cannot be based on scientific knowledge in …”the seventh century كؤلينةوة ضِروثِرةكاني ئةم ضوار َ واتة :لَي َ سالةي دوايي دةرياخنست كة قورئانء فةرموودة ئاميرَ ي ثؤلَينكردني قؤناغةكاني كؤرثةلةي مرؤظايةتني .كة ئةوةيش جَيطةي سةرسامية ،ضونكة ئةو زانيارييانة لةسةدةي حةوتةمدا تؤماركراون ..ئةمةيش ئةوة دةطةيةنَيت كة وةسفكردني كؤرثةلةي مرؤظايةتي لةقورئاني ثريؤزدا ناطوجنَيت لةسةر مةعريفةي زانستيي سةدةي حةوتةم بنياتنرابَيت. ئةمةيش لينكي وتةكاني ئةو ثرؤفيسؤرةية بةظيديؤ: http://www.youtube.com/ watch?feature=player_embedded&v=ywfB�OqBRww http://www.youtube.com/ �watch?v=PJefjhpR1Ds http://www.youtube.com/watch?v=upa4BSH 7ua4&feature=related ه��ةن��دَي��ك ل��ةط��وم��ان��ك��اران َدةل �َي��نَ :ئ���ةم ث��رؤف��ي��س��ؤرة ه� خَ �ةل��ةت��اوة ،ل��ةوةلاَ م��دا َ �ةل� َ دةل �َي��م :ئايا ض ه��ؤك��ارَي��ك هةية لةثشت ثَيويستبووني خَ هةل َ ةلةتاندني ئ��ةو ثزيشكةوة لةكاتَيكدا ئةو خؤي كةسَيكى ناسراوي بواري ثزيشكييةو مامؤستاي زانكؤيةو دانةري كتَييب )طةشةكردني مرؤظة) كة بؤ ضةندين زمان وةرط�ِرََي�راوة؟ ديارة كةسَيكي ناسراوو مامؤستاي زانكؤ كة هةزاران دانة لةكتَيبةكةي فرؤشرابَيت ثَيويستيشي بةثارة نيية ئةمة لةكاتَيكدا كة ئ��ةو ثياوة تةمةني نزيكةي (َ )60 سالةو بابايةكي رؤذئاواييةو زياتر َ لةطةل ئةوة دةِروات ثَيويستيي بةدةركةوتن نةبَيت -كة خؤي ثَيشرت دةركةوتووة -وةك ضؤن هةندَيكي الي خؤمان ديارننيء بةئةجنامداني كاري نةشياوو ناقؤل طةرةكيانة 142
دةربكةونء بناسرَين. َ دةل�َي�نَ ) :كيث م� َ�ور) ش��ارةزاي زماني عةرةبي نيية بؤية َ َ ياخنةلةتاندووة .ئةم قسةية كاتَيك راستة كة بؤ واتاي هةل َي�ان���ي ن��اِراس�تي ب��ؤ ك��راب�َي��تء وش��ة قورئانييةكان وةرط� رَِ ثَييوترابَيت واتاي ئةم وشةية ئةوة دةطةيةنَيت ،بؤمنوونة ثَي َ يبلينَ ( :نطفة أم��ش��اج) وات��اي (ت���ووة) ،ئةويش هَيندة خ��ؤش��ب��اوةِرب �َي��ت خ�رََي�ا ئ��ةو قسةية بةجيهان بطةيةنَيت ل��ةك��ؤن��ط��رةك��ان��داء ل���ةب���ةردةم زان����ا ب��ةن��اوب��ان��ط��ةك��ان��ي�تري كؤرثةلةزانيدا ئاشكرايبكات! لةبةرئةوة ئةم طومانة جطة لةقسةيةكي بَيبنةما هيضيرت نيية. بؤمنوونة لةواتاي وشةي (علقة)دا كاتَيك واتاكاني وشةي (علقة)ي ثيشاندرا ،واتايةكي بةدرؤ ثَيوترابَيت كة لةزماني عةرةبيداو لة (لسان العرب) و (معجم)ةكاندا نةهاتبَيت، بَيطومان نةخي. َ ثاشان (كيث مؤر) مرؤظَيكي لَيكؤلةرة ئةطةر عةرةبييش ن��ةزان �َي��ت ،ت��وان��اي ط��ةِران��ي دوو ف��ةره��ةن��طء س��ةرض��اوةى زم��ان��ةوان��ي��ي ه��ةي��ة ت��ا ب��زان �َي��ت وات����اي ئ���ةو وش��ان��ةي كة ثَييوتراوة ضيية( ،كيث مؤر) كاتَيك ب��ةراوردي كؤرثةلةي بة زةروو كرد ،لةضةندين كؤنطرةدا لةبةردةم دةيان زاناي ئةو ب��وارةدا باسيدةكرد ،باشة ئةطةر ئةو خَ هةل َ ةلةتابوو، ب��ؤض��ي ك��ةس��ي��ان ه� َ �ةل��ن��ةس��اي��ةوةء ب�َ�ل �َي��ت :ئ��ةم��ان��ةي تؤ َ دةيلَييت راستنني؟ ،بةثَيضةوانةوة ئةو توانيويةتي ضوار لةثرؤفيسؤرة جيهانييةكانيرتي ئةو بوارة ،قةناعةتثَيبكاتء ئةوانيش بةشداريي لةنيشانداني ئيعجازةكاني قورئانء سوننةت لةكؤرثةلةدا بكةنء لةكؤنطرةكاندا بةبةرضاوي زانايانةوة طةورةيي قورئان لةو بوارةدا باسبكةنء دواتريش لَي َ كؤلينةوةكانيان بكرَيتة كتَيبء بلاَ وببَيتةوة .سةيري ئةم لينكانة بكة: http://www.youtube.com/watch?v=zj96vV �TBU9o&feature=relmfu http://www.youtube.com/watch?v=RU3MHt lEkeA&feature=relmfu ل��ةدوو توَيي كتَييب ن��او ئ��ةم لينكةدا لَي َ كؤلينةوةكان باسكراون: http://www.islamhouse.com/p/339047 -ئايا ئ��ةو زانايانةيش ه� خَ �ةل� َ �ةل��ةت�َي��ن��راون؟! ئايا هيض كةسيان -ك��ة ثَيشةنطن ل��ةو ب����وارةدا -ن��ةي��ان��دةزان��ي كة كؤرثةلة ل��ةزةروو ناضَيت ،يان لةشتَيكي ج��وراو ناضَيت، ي���ان ئ���ةو ه��ةم��وو وةس��ف��ان��ةي ق���ورئ���انء س��ون��ن��ةت ك��ة بؤ كؤرثةلةي كردووةو دةيان زانياري دةبَيت ،بؤضي يةكَيكيان ل��ةك��ؤن��ط��رةك��ان��دا ه� َ �ةل��ن��ةس��اي��ةوة ي���ان دواي ك��ؤن��ط��رةك��ان َ ئاشكرايبكات ئةو زانيارييانة َ كؤمةلي كةم هةلةن؟ ئايا زان��س�تي ع���ةرةب ،ك��ة لةشةبةكةي موحليديين ع���ةرةبء شةبةكة موحليدةكانيرتدا ه��ةن ،زاناترن لةم ثسثؤِرانةي
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
و َينةى ذمارة 2
بواري كؤرثةلة؟ تا ئةم طومانانة بآلوبكةنةوةو كةساني الي خؤيشمان قسةكانيان َبلَينةوةو بؤيان وةربطيرَِن. ئ��ةم لينكةى خ����وارةوة ل�َي��ك� َ �ؤل��ي��ن��ةوةك��ةي (ك��ي��ث م� َ�ور) ة ،كة بةتةنيا ثَيينةوتراوة (علقة) وات��اي زةرووة ،هةموو واتاكانيرتيش خؤي باسيدةكات ،خؤت سةيري ظيديؤكان بكة: http://haiv.org/test/?p=2633%D8%A6%DB %95%D9%85%DB%95 ئةمةيش لينكي لَي ََ (مارشال جؤنسن)ة: كؤلينةوةكةي http://haiv.org/test/?p=2164 ئينجا ئةوان باوكي ئةم زانستةن ،ئةطةر ئَيوة خؤتانلةمانة بةشارةزاتر دةزان��ن ئةوة قسةمان نيية ،بؤ داناني زاراوةيةك زاناكاني كؤرثةلة دةطةِرَين بؤ ناوَيك تا زؤرترين ياسا بيطرَيتة خؤي ،وةك ثَيشرت باسي ياساكامن كرد ،ئينجا ئ��ةو ثرؤفيسؤرانة ئيشي خؤيانةء باشرت دةزان���ن كاتَيك َ لةطةل واتاكاني هةر وشةيةكدا وشةكاني قورئانيان ثَيوتن زانييان ئةو زاراوانةي قورئان وردترين وةسفي قؤناغةكةن، ه��ةر بؤية توشي س��ةرس��وِرم��ان ب��وون ل��ةو ئاستة ب��ةرزةي خؤيانداو دةستيانكردة وت��اردان لةسةر وشةكاني قورئان دةربارةي كؤرثةلة. وةآلمى دكتؤر كاوة بؤ طومانةكانى سةروةر ثَينجوَينى: س���ةرةت���ا دووب������ارة ن��ةزان��ي��ي خ���ؤت دووث���ات���ك���ردةوة، كاتَيك لةمةبةستى وَينة هَيَلكارييةكة تَينةطةيشتوويت، كة نة ل��ةدوورو نة لةنزيك ثسؤِرييت-ضونكة لةزانستدا تَييدانيية -وَينةى هَيَلكاري ،روونكردنةوةى وَينةو دياردة
راستةقينةكانة كة لةوانةية لةالى كةسانى ناثسثؤِر وَينةى راستةقينة ئاشكرانةبَيتء لةوردةكارييةكانى تَينةطةن، س��ةب��ارةت ب��ةو وَينةيةى كة دام��ب��ةزان��دووة هَيَلكارييةكى روون��ك��ةرةوةى َ شكلى دةرةوةى كؤرثةلةية -وردت��ر َبلَيني لةسةرةوة طرياوة نةك لةالوة -وةك ثرؤفيسؤر (كيث مؤر) (Diagrammaticدا َ دةلَيتThe Developing :لةكتَييب Sketches of dorsal views of the embryonic disc showing how it lengthens and changes shape during the )third week ... chapter 4-page 57 وات���ة :وَي��ن��ةي��ةك��ى ه�َي�َ�ل��ك��اري��ي رووى ثشيت خةثلةى ك��ؤرث��ةل��ةي��ة ك��ة ثيشانى دةدات ض���ؤن ش��ك�َ�ل��ى ك��ؤرث��ةل��ة درَي��ذدةب �َي��تء دةط��ؤِرَي��ت لةهةفتةى سَييةميدا ،كة ئةمة روخ���س���ارى دةرةوةي������ة ن���ةك وةك ت���ؤى (ث���س���ث���ؤِر!!!) كة لةثرؤفيسؤر م��ؤر زياتر لَييتَيطةيشتوويت!!! َ دةلَييت: ثَيكهاتةى ن��اوةوةي��ة .ب��ةِرَي��زم كؤرثةلة ل��ةم س��ةرةت��اي��ةدا ن����اوةوةى تةنها ضينَيك خ��ان��ةى ت���رةو طؤِرانكارييةكان لةدةرةوة بؤ ناوةوة دةستثَيدةكةن .سةيري (وَينةى )2بكة. ث��اش��ان ك��اك��ة س���ةروةر خ��ؤى ل�َي��ك��ردووي��ن بةثسثؤِرى ك��ؤرث��ةل��ةزان��ى!و وردةك��اري��ي��ةك��ان��ى ط��ؤِران��ك��اري��ي لةشي كؤرثةلةمان بؤ باسدةكات ،جطةلةوةى ه� َ �ةل��ةى ط��ةورةى كردووةء تةنها وةك رؤذنامة ئةم بابةتةى لةشوَينء سايتى تر َ نةقلكردووة ،بَيئةوةى لةماناكةيشي تَيبطات ،كة دةبوواية رووى نةهاتاية باسي وابكات كة ئةو لةبوارةكةى خؤيشيدا هةلدةكَيشَيت -توَيذةر لةبواري لَي َ كة خؤي ثَيوة َ كؤلينةوةى
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
143
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
ئاييين /ئيسالمي -بةحاأل شارةزاييةكى رووكةشيي هةيةو كةوتووةتة َ هةلةى زؤر ط��ةورةوة كة ناتوانَيت ثاساويشي ب��ؤ ب��ه�َي��ن�َي��ت��ةوة ،ك��ة وةآلم���ةك���ةى ك���اك ف��ازي��ل ق��ةرةداغ��ى دةكةينة منوونة“ :س��ةروةر ثَينجوَيين وةك نووسةرَيكي ب���ازاِري باسي ثَيغةمبةر ()hو ئةشكةجنةدان دةك��ات” كة تَييدا هاتووة“ :ئةم بابةتةي سةروةريش كة خوَينةرة داماوةكاني وادةزان��ن لَي َ كؤلينةوةي خؤيةتي ،لةضةندين شوَين َ بالوبؤتةوةو س��ةروةر باسةكاني َ نةقلكردووةو بةو َ نةقلةو بةقسةكاني سةملاندوويةتي ضةند نةشارةزايةو تةنانةت ناوي سةرضاوةي نووسيوة كة سةملاندوويةتي نةخيوَيندوونةتةوةو نووسينةوةيان تةنها بؤ سةرسامكردني ئةو خوَينةرة داماوانةية ...نيشانةيةكيرتي نةزانييةكةي ئ��ةوةي��ة ه��ةر لةكؤمَينت َ دةل �َي��ت :ت��ةب��ةريء ئيبنوكةسريو بةغةوي ...تاد .ئةوةيان ط�ِرََي�اوةت��ةوة ،كة وةك لةسةرةوة ومت زؤربووني ريوايةتةكان راويية الوازةكة بةهَيز ناكات، َ بةلكو س��ةروةر ل� رََي�ة نةزانييةكيرت دةسةملَينَيت ،ضونكة َ نالَيت ريوايةتيرت بةسةنةديرت ه��ةنَ ، ئ��ةو َ ناشلَيت بةلكو ريوايةتيرت بةهةمان سةنةد هةن ،ئةو َ دةلَيت لةكتَيبيرت هةن، هاتين ريوايةتَيكيش لةكتَيبَيكيرت شتَيكي جياوازة لةهاتين بةسةنةدَيكيرت ،ضونكة ئةميان وات��ة َ خةلكيرت ئ��ةوةي��ان ط�ِرََي�اوةت��ةوة ،بةالي كةمةوة كةسَيك لةو سةنةدة جياوازة، ب� َ �ةالم هاتين لةكتَيبةكة ئ��ةو وات��اي��ةش ه��ةروا دةطرَيتةوة ك��ة ن��ووس��ةري ئ��ةو كتَيبة تةنها باسةكةي َ نةقلكردووة. كةسَيك شتَيك بزانَيت لةزانسيت فةرموودةو ريوايةت قةت بؤ بةهَيزكردني بؤضوونةكةي َ نالَيت ((لةكتَيبيرت هاتووة)) ضونكة ئةمة قسةي بازاِريية ،ئينجا بزانة ضي َ دةلَيت :هيض يةكَيك لةمانة وةكو فةرموودةيةكي موسنةد نةيهَيناوة.. يةعين ضي؟ يةعين كةسيان سةنةدي نةنووسيوة ..ئةمةيش نةزانييةكةي قةباحةترت دةكات كة دةزانَيت نةك تةنها هةمان باس بةهةمان سةنةد هاتبَيتَ ، بةبي سةنةد هاتووة. بةلكو َ ب� َ �ةالم س��ةروةر نةزانيي زياتري ثَيية ثيشامنانيبدات، ضونكة بؤ منوونة ئيبنوكةسري سةنةدي هَيناوة .ئيبنو كةسري لة (البداية والنهاية) ريوايةتَيكي لةحافيزي بةيهةقيي وةرط��رت��ووة ب��ةس��ةن��ةدةوةو ئ��ةو قسةيةي ئيبنوكةسري كة بَيسةنةد وتوويةتي ثَيشةكي بوو بؤ ئةو ريوايةتةي بةيهةقي. َ لةكوي وةرطرتووةو ئيرت خوا دةزانَيت سةروةر ئةو قسةيةى وةكو لَي َ كؤلةرةوةيةكي زانستثةروةري ئةمانةتثارَيز ناوي كتَيبةكةي ئينوكةسريي وةكو سةرضاوةيةك نووسيوة طواية بينيويةتيَ ، بةالم ئةطةر بةِراسيت ئةو كتَيبةي ئيبنوكةسريي ببينيياية َ هةلةي واي نةدةكرد». بةِرَيزان دةتوانن درَيذةى ئةم بابةتة لةثةجيى كاك فازيل قةرةداغى خبوَيننةوة ،ئةمةيش لينكةكةيةتي: http://www.facebook.com/photo.php?fbi d=451509578202619&set=a.1593849407484 144
19.29453.159383787415201&type=1&theat er#!/fqaradaghi ضونكة كاكة س��ةروةر لةبةرئةوةى هيضى لةباردانييةو وةآلمى ثَينادرَيتةوة لةثةجيةكةى خؤيدا سِريوَيتييةوة. َ لةنةقلكردن لةسةرضاوةكانء جا كةسَيك ح��ال وابَيت شانازييكردنى ب��ةم ك��ارةي��ةوة ،ض��ؤن متمانةيثَيدةكرَيت لةباسَيكى وردو طرنطى وةك كؤرثةلةزانيدا -كة هيض دةربارةى نازانَيت -بؤية ئامؤذطاريتدةكةم جارَيكيرت دةم لةبابةتى وا مةدةو تةنها دةتوانيت لةِرووى زمانةوانيء تةفسريةوة قسة لةم بابةتانة بكةيت -كة كؤمَينتء بابةتةكانت لةم بوارةيشدا ثِرن َ لةهةلةو كةموكورتي ،كة ديارة بؤ مةبةستى دل خؤتء ئةوانةى ثشتت بةم كارانة َ هةلدةستيت -و توخنى اليةنة زانستييةكةى م��ةك��ةوة ك��ة هيضى لَي َ حالينةبوويت ،ئةم وتةيةيشت“ :كةواتة ئةم هَيَلكاريية باسي ثَيكهاتةيةكي ناوةكي دةكات نةك دميةنَيكي دةرةكي...و تةنها بةشَيكي ثَيكهاتةي كؤرثةلة دةطرَيتةوة نةك هةموي!”َ . هةلة دةرضوو بةثَيى روونكردنةوةكةى ثرؤفيسؤر (مؤر) كة وَينةكة بةشي ثشتةوةى خةثلةى كؤرثةلةكة هةموويةتى ،نةك ن��اوةوةو نةك بةشَيكى ثَيكهاتةى كؤرثةلةكة! ئةو وَينة هَيَلكاريية دةق��اودةق لةوَينةى راستةقينةوة وةرط�ي�راوةو روون��ك��ةرةوةى راستةقينةى َ شكلى دةرةوةى كؤرثةلةية لةو قؤناغةدا ،ئةو قسةيةيشت كة َ دةلَييت“ :ئةو وَينة هَيَلكاريانة زياتر بؤ تَيطةياندنن ،ئةطةرنا شتةكة خؤي لة واقيعدا مةرج نية بةو شَيوةية دةربكةوَيت” .ئةوة دةطةيةنَيت كة ئةو كةسةى هَيَلكارييةكةى دروستكردووة س��اخ��ت��ةي��ك��ردووةو دةق�������اودةق وَي���ن���ة راس��ت��ةق��ي��ن��ةك��ةى دةرن���ةخ���س���ت���ووة ،ك��ة ئ��ةم��ة زي��ات��ر ل��ةك��ةس��ان��ى وةك تؤ دةوةشَيتةوة نةك ئةو زانا ناسراوة جيهانييةى كؤرثةلةزانى كة ئةطةر ئةم قسةيةى تؤي ببيستاية َ هةلوَيستى دةبوو بةرامبةرت.. َ َ ئَيمة لةم وَينةيةدا باسي لَيكضوون لةشكل (شكلى دةرةوة) و كرداردا دةكةين ،لةنَيوان كؤرثةلةى سةرةتاييء زةروودا نةك لةثَيكهاتةى لةشياندا كة تؤ والَييتَيطةيشتوويت -كةئاشكراية كرمى زةروو كؤرثةلة زؤر جياوازن لةثَيكهاتةى لةشياندا -كة ئةمة هةموو كةسَيكى سادةيش دةيبينَيت،- بةآلم لةشَيوةدا لةم قؤناغةدا كة وَينةى كؤرثةلة دةبينني َ جا راستةقينةبَيت يان هَيَلكاريي -و بةراورديبكةينلةطةل كرمى زةروودا ،لَيكضوونَيكى تةواو دةبينني -هةردووكيان سةرَيكى ط���ةورة ،لةشَيكى ثارضةثارضة ي��ان بةشبةش، كلكَيكى باريكرتيان هةيةو هةردووكيشيان بةخوَينمذين لةقوِرط يان ثَيست لةاليةن زةرووةوة ،كؤرثةلةيش بةمذينى ثَيويستييةكانى لةخوَينى دايكييةوة دةذي���ن .-سةيري (وَينةى )3بكة. ئةو زانيارييانةى تريش كة ريزتكردوونء تةنها كارى
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
تؤ وةرطيرَِانى بووة ،ثةيوةنديى بةناوةرؤكى ئةم بابةتةوة نييةَ ، بةلكو بؤ الث��ةِرة رةشكردنةوة هَيناوتن بؤئةوةى بؤ َ خةلكى ساويلكةى بسةملَينيت كة خاوةنى زنيارييتء وةآلمت ثَيية ،ئةطينا ئةطةر بَيتة سةرئةوة منيش دةتوامن زانياريي زؤر لةوة وردترو زانستيرتت بؤ بهَينم كة هيضي حالينابيت ،كة ئةمة سةملَينةرى َ لَي َ شلةذانء تَيكضوونتة بةم وةآلمانة. دةستخؤشي لةكاك (خاليد)يش دةك��ةم كة وةآلمَيكى ج��وان��ى داون��ةت��ةوة ب��ؤ بابةتى زاراوة قورئانييةكان ،كة بةشايةتيى ثَينج زاناى ناسراوى ثزيشكيء كؤرثةلةزانيى رؤذئاوا ،باشرتين زاراوةن بؤ وةسفي كؤرثةلة لةو قؤناغانةدا، ب����ةآلم ئ��ةم��ة ث�َي��وي��س��ت��ى ب��ةك��ؤن��ط��رةى ج��ي��ه��ان��ى ه��ةي��ة بؤ جَيطريكردنى ئةم زاراوانةو طؤِرينى زاراوة كؤنةكان -لةطةأل بوونى ئينصافء دووركةوتنةوة لةدةمارطرييي ئاييينء نةتةوةيي -كة ضةند َ هةولَيكى سةرةتايي لةوبوارةدا نراوة ب��ةآلم ك��ارى زي��ات��رى دةوَي���ت ،هةربؤية لةسةرضاوةكانى كؤرثةلةزانيدا جارآ باسي زاراوة قورئانييةكان نةكراوة بؤ وةسفى قؤناغةكانى طةشةكردنى كؤرثةلة ،هةركةسَيك كة خاوةنى سةرضاوةيةكى باوةِرثَيكراوى زانستى بَيت نايةت لةخؤيةوة زاراوةك��ان بطؤِرَيتء زاراوةى نوآ جَيطريبكات تاوةكو كؤدةنطيى لةسةرنةبَيت. لةطةأل ئةمةيشدا ئ��ةو وةسفةى بؤ كؤرثةلة ك��راوة لةم قؤناغةى طةشةكرنيدا لةهةموو سةرضاوةكانى كؤرثةلةزانيدا َ لةشكلى دةرةوةو كردارييدا لةطةأل وَينةكانيدا بةتةواوى لةكرمى زةروو دةضَيت ،هةرئةوةندة هةية كة ناويناهَينن بةو شَيوةية ،ثاشان وةآلمةكةى من سووكايةتى تَيدانييةو تةنها دةرخستنى راستييةكانة ،ئةوة تؤيت بةهةموو شتَيك َ َ ئوصولء هةلدةضيتء قسةى رةقء بَيتام دةكةيت كةلةطةأل ئوسلوبي طفتوطؤدا ناطوجنَيت ،بؤية ثَيويستة سةرةتا ئةوة فيرَ بيت ثاشان طفتوطؤبكةيت. خؤيشت لَيكردووين بةعةلالمةى زةمانء دةم لةهةموو بابةتَيك وةردةدةيتء دةتةوَيت وةآلمى هةموو كةسَيكيش بدةيتةوة ،طرنط الى تؤ خؤدةرخسنتء وةآلمدانةوةية نةك طةيشتنة راس�تي ،ضونكة هيض كاتَيك نةمانبينيوة دان بةِراسيتء ضاكةى كةسدا بنَييتء تةنها خؤت بةِراستء ع���ةودال راستيي دةزان��ي��تء ثَيتواية دةبَيت سةرلةبةرى َ خةلكانيرت طوآ بؤ تؤ بطرنء دةستخؤشيت لَيبكةن. سةبارةت بةقسةكةي ئيبنوكةسري-يش“ :فصارت علقة محراء على شكل العلقة مستطيلة” .كةسَيكى سادةيش كة زانيارييةكى كةمى لةزمانى عةرةبيدا هةبَيت لَييتَيدةطات، ك��ة َ دةل �َي��ت :دةبَيتة عةلةقةيةكى س��وور ل��ةس��ةر شَيوةى عةلةقةيةكي درَيذكؤلة .كة ئةم عةلةقةى دووةميان بَيطومان مةبةستى ثَيى كرمى زةرووة ،ضونكة َ دةلَيت( :مستطيلة) َ وات��ة درَيذكؤلةية ،ئايا َ شكلَيكى دياريكراوو كلؤخوَين
(و َينةى ذمارة 3
درَيذى هةية يان ناِرَيكةو هةموو َ شكلَيك وةردةطرَيت؟ ليرَ ةدا دةثرسم كاكة سةروةر لةوانةية َ كلؤخوَينيشي نةبينيبَيت كة ئاوا بةرطرييلَيدةكاتء َ شكلى نازانَيتء وادةزانَيت تةنها درَيذكؤلةية؟ ه���ةروةه���ا ل��ةق��س��ةك��ةى ئ��ي��ب��ن��وع��اش��ور-ي��ش��دا ب� َ �ةل��ط��ةى ت�َي��داي��ة ل��ةس��ةر ئ���ةوةى ك��ؤرث��ةل��ة ل����ةزةروو دةض �َي��ت- :كة (ع��ل��ق) ك�َ�ل��ؤخ��وَي��ن��ى س����وورة وةك����و س���ووري���ي زةروو،- ك���ةوات���ة م��وف��ةس�يرةك��ان زاراوةى زةرووي������ان ه �َي��ن��اوةو كؤرثةلةيشيان ثَيشوبهاندووة كة ثَيشرت -ثَيش 1000 ساأل -هةرئةوةندةيان زانيوة كة كؤرثةلة وةك كرمى زةروو رةنطى سوورةو وردةكارييرتيان نةزانيوة ،بةآلم كة زانستى كؤرثةلةزانى ثَيشكةوت ،ئينجا وردةكارييةكانيرتى َ شكلى دةرةوةو كردارى كؤرثةلةيان لةو قؤناغةدا بؤ باسكردين كة دةقاودةق لةزةروو دةضَيت ،تةنانةت لةِرةنطيشدا. ن���ازامن ض��ؤن ئ��ةم��ةت ب��ةس��ةردات �َي��ث��ةِري��وةو َ بةلطةيةكت هَيناوةتةوة كة لةسةرتة نةك بؤت حيساببكرَيت ،ديارة ئةمة ئيشى ثةلةثةلييء وردنةبوونةوةو ريزكردنى وشةو بابةت درَيذكردنةوةية. ثاشان عةلالمةى زةمان! وادةزانَيت دةبَيت تةنها خؤى لةو دةق��ة شةرعييانة بزانَيتء راظةيان بكات بةهةوةسي خؤي ،بؤ كةسيرت نيية َ هةلةكانى بؤ راستبكاتةوة ،كة طواية َ َ لةطةلياندا دةذيء لَييانِرادةمَينَيت، لةمندالييةوة ئةم هةر ك��ة ه��ي��ض س���وودي���ان ب��ةخ��ؤى ن��ةط��ةي��ان��دووة ،ب��ط��رة هيض
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
145
وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا
دةستكةوتَيكى دياريشي لةم ب��وارةدا نيية -نة ئيجازةى عيلميء ن��ة شةهادةيةكى دان��ث�َي��دان��راوى زان��ك��ؤي��ي -جا ئَيستا بابزانني كاممان زانستة ئيسالمييةكانى خوَيندووةو خ��ؤى ث�َي��وةم��ان��دووك��ردووةو س��وودى فيكريء مةعنةوى لَيوةرطرتووةو ذيانى لةسةر دامةزراندووة. س��ةب��ارةت بةمةنهةجى راغييب ئةصفةهانى لةكتَييب (مفردات ألفاظ القرآن)دا ،من وا طوماندةبةم كة تؤ ئةو كتَيبةت نةبينيبَيتء تةنها بةئارةزووى خؤت مةنهةجى بؤ دادةنَييت، ث��اش��ان ب��ؤئ��ةوةى ك��ة ن��اوت��ن��اوة مةنهةجى ئةصفةهانى لةكتَيبةكةيدا بةبآ س��ةرض��اوة هَيناوتةو ئاشكراية كة راى خؤتة -ك��ة تةنها ل��ةن��اوى كتَيبةكةوة وةرتطرتووةو وادةزانيت تةنها قاموسَيكى زاراوة قورئانييةكانة! ،-ضونكة ئةطةر بطةِرَييتةوة بؤ كةسَيكى ش��ارةزاو زانا بةمةنهةجى ئةصفةهانى -كة كةسَيكى ثسثؤِرة لةم بوارةدا! -ئةويش (صفوان عدنان داودي)ي موحةقيقي كتَيبةكةيةتي -كة ئَيستا كتَيبةكةم لةبةردةستداية ،-سةرةتا ئةصفةهانى موفةسريَيكى طةورةى قورئان بووة ثَيشئةوةى زمانزان بَيت، خاوةنى ئةم تةفسريانةية({ :جامع التفسري) كة درَيذةكةى 10بةرطةو كورتكراوةكةى 1بةرطة( ،تفسري متشابهات القرآن ،حتقيق البيان يف تأويل القرآن) ،لةكتَييب (مفردات ألفاظ القرآن)يشدا مةنهةجى بريتيية لةتةفسريكردنى زاراوة قورئانييةكانء لَيكدانةوةى ماناكانيانء بةستنةوةى مانا زمانةوانييةكانيان بةلَيكدانةوة تةفسريييةكان ،كة سةرةتا ب���ةزاراوة قورئانييةكانيرت (تفسري القرآن بالقرآن) ثاشان بةفةرموودةكانء وتةكانى هاوةآلنء تابيعييةكان ،كةواتة مةنهةجةكةى مةنهةجَيكى تةفسرييية نةك زمانةوانى بةتةنها (بِروانة ثَيشةكيى موحةقيقي كتَيبةكة ،ل.})30-7 ثاشان ئَيمة رةتى ماناى َ (كلؤخوَين)مان نةكردؤتةوة، ب� َ �ةل��ك��و ع��ةل��ةق��ة ب���ةه���ةر ث �َي��ن��ج م��ان��ا زم��ان��ةوان��ي��ي��ةك��ةى لَيكدةدةينةوةو بةِراستى دةزان�ي�نء موعجيزةى قورئان ل����ةوةدا دةب��ي��ن�ين ،ب���ةآلم ث�َي��ش�تر ه�����اوةآلنء م��وف��ةس�يران��ى قورئان ئ��ةم مانايانةى عةلةقةيان دةزان���ىء وتوويانة كة ئةم مانايانةى هةية ،بةآلم لةسةردةمى ئةواندا تةنها ضةند لَيكدانةوةيةكيان دةزانىء بةتَيثةِربوونى كاتء ثَيشكةوتنى زانست ماناكانيرتى دةركةوتنء موعجيزةى طةورةى قورئان ليرَ ةداو لةدةيانء سةدان ئاماذةثَيدانيرتدا دةركةوتن ،كةواتة َ ثوضةلبووةوة كة طواية :هيض موفةسريَيكى قورئان قسةكةت عةلةقةى بةزةروو لَيكنةداوةتةوة. ئ��ي�تر ئ����ةو ق��س��ان��ةي�ترت ت��ةن��ه��ا ري���زك���ردن���ى وش��ةي��ةو درَيذةثَيدانَيكى بَيسوودى بابةتةكةيةو لَيكدانةوةى زاراوة ئينطليزييةكان بةزمانى ك���وردى كارَيكى ئ��اس��ان نييةو تؤ لةخؤتةوة ناتوانيت وشةى كوردى بؤ داتاشيت ،ئةوة ثَيويستيى بةليذنةيةكى ثسثؤِرى زانسيتء زمانةوانى هةية تا زاراوة كوردييةكانى بةرامبةر ئةو وشانة دياريبكةن، 146
طرنط ئةوةية كة مرؤظ كاتَيك زاراوةيةكى زانستى دةهَينَيت لةثاأل لَيكدانةوةو تةرجومة كوردييةكةى ،دةبَيت زاراوةكة وةك خؤى بنووسَيتةوة بؤ ئةمانةتى زانستى. سةبارةت بةضاثى سَييةمى كتَييب (The Developing )Humanضاثةكانى ه��ةرض��ؤن�َي��ك ب��ن ،ئ���ةوا ه��ةر ن��اوى (ثرؤفيسؤر مؤر)ى لةسةرةو رةزامةندبووة بةم ضاثكردنةو هيض كاتَيك َ نكوليى ل��ةوة ن��ةك��ردووةو نةيوتووة كة ئةمة كتَييب من نييةو تةزويرةو بةبيرَِةزامةنديي من ضاثكراوة، تةحةددايشت دةكةم كة قسةيةكى لةو جؤرةى (ثرؤفيسؤر مؤر) بهَينيت لةو بارةيةوة. سةبارةت بةجياوازيى ضاثةكةى رؤذئاوايش كة ئةطةر واب �َي��ت ،ئ��ةوا ديسان نةزانيي خ��ؤت ل��ةب��وارى زانستييدا دةرخ��س��ت ،ضونكة ئ��ةو كتَيبة زانستيية مةنهةجييانة لةذَيرناوى كؤمثانيايةكى ثةخشدا ضاثء بآلودةكرَينةوةو دةستكارييكردنى لةذَيرناوى ئةوانداء دةبَيت بةِرةزامةنديى ئةوان بَيت. سةبارةت بةناوةرؤكى كتَيبةكةيش لةضاثي سَييةمةوة لةثَيشةكيى كتَيبةكةيداء لةكورتة مَيذووييةكةيدا ئاماذةى ب����ةزاراوة قورئانييةكان داوة دةرب����ارةى ك��ؤرث��ةل��ةزان��يء بةشتَيكى تازةو دةستثَيشخةرييةكى قورئاني َ لةقةلةمداوة ك��ة ث�َي��ش�تر زان��س��ت ب���ةو ش �َي��وةي��ة ب��اس��ي ك��ؤرث��ةل��ةزان��ى نةكردووة ،بةآلم جَيطريكردنى زاراوة قورئانييةكان لةناو كتَيبَيكى مةنهةجيي ك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��دا ك��ارَي��ك��ى وائ��اس��ان نيية كة س��ةروةر لَييتَيطةيشتووة ،وةك ومتان ثَيويستيى بةكؤنطرةى جيهانيي هةية بؤ طؤِرينى زاراوةكانَ ، دلنيايشم رباوو كة سةرةجنام روودةدات ،بةآلم ثَيويستيي بةكةساني لَي ِ بةتوانا هةية كة كارةكة بطةيةننة ئةجنام. سةبارةت بةئاشنانةبوونى زان��اي��انء ثسثؤِرانى بوارة زانستيية ج��ؤراوج��ؤرةك��ان ،ب��ةئ��ام��اذةو زاراوة زانستيية قورئانييةكان ،ئةمةيان خةتاى خؤمانة كة نةهاتووين ئةم زانستة بةوان بطةيةنني ،كة َ دلنيام زاناى زؤر بةئينصاف هةن كةكاتَيك هةقيقةت دةبينن ،دانيثَيدادةنينَ ء شايةتيى ب��ؤ دةدةن ،وةك ض��ؤن تةنها ي��ةك ك��ةس ك��ة ثرؤفيسؤر (عةبدوملةجيد زينداني)ية توانى قةناعةت ب��ة( )14زاناى زانستة جؤراوجؤرةكان بكات كة شايةتى بؤ راستَييتء دةستثَيشخةريي قورئان بدةن ،كة ثَينجيان لةطةورة زانايانى ثزيشكيء كؤرثةلةزانني. ه��ةرئ��ةم��ةن��دة بةثَيويست دةزامنء ك��امت ه��ةرئ��ةوةن��دة مةجاىل وةآلمدانةوةم دةدات ،ئةطينا تَيبينييرتم زؤر هةيةو منيش لةو كةسة بَيئيشانة نيم كة كارو كاسثييان تةنها َ ثووضةلكردنى بريوبؤضوونء لةِرةخنةطرتنداية لةكةسانيرتو بةسووكسةيركردنى ع��ةق�لأء تَيطةيشتنيان ،ك��ة دي��ارة كاسثييةكى بةقازاجنة بؤيانء بؤ ئةو مةبةستة ،تةفةروغيان ثَيكراوة.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
بيست طوم ِراكةرترين فةتوا لةم َيذووى هاوضةرخدا َ عةبدولآل عةلي ن :ش َيخ حاميد
َ عةبدولآل و :ث َيشةنط
يةكةم /فةتواى لةكارخستنى جيهاد لةم سةردةمةدا، بةبيانووى بَيهَيزيى ئوممةت :ئةم فةتوايةيش بةردةوام َ لةطةل داطريكاريى بيانى دةردةضَيت ،بؤئةوةى خزمةتي ث���رؤذةى داط�يرك��ةر ب��ك��ات ،ي��ةك��ةم ج��ار ل��ةس��ةر زمانى (قاديانى) بةدةركةوت لةكاتى داطريكردنى هيندستان ل��ةالي��ةن بةريتانياوة ،زاناكانى ئيسالم فةتواكةيان ث��وض� َ �ةل��ك��ردةوةو مةترسييةكاني فةتواكةيان لةسةر ئوممةت روونكردةوة. دووةم /فةتواى شةرعييةتدان بةبنكة سةربازيية بيانييةكان لةولاَ تانى ئيسالميدا ،بةبيانووى ئةوةى َ لةطةل ئةوةى ئيسالم ضةكى بيانى ئةوان هاوثةميانن!: قةدةغةكردووة لةخاكى ئيسالمدا ،ضجاى بنياتنانى ئةو بنكانة كة خزمةتى ث��رؤذةى ثاواخنوازيى دةكةن َ ئةسلةن ئةمة بؤ لةناوبردنى هةموو بةهاكانى ئوممةت، َ لةهةلوةشَينةرةوةكانى ئيمانة!. سَييةم /فةتواي رَيطةدان بةضوونة ناو سوثاى هَيزة داطريكةرةكانةوة بةمةرجى بةشدارينةكردن لةكردة سةربازييةكاندا :بةمانايةكيرت هيضى تَيدانيية ئةطةر خزمةتيانبكات ،يان وةرطيرَِانيان بؤ بكات ،بؤئةوةى موسولمَ انان بكوذنء زةوييةكانيان داطريبكةن!. ض������وارةم /ئ���ةو ف��ةت��واي��ةى ل��ةك��ات��ى داط�يرك��ردن��ى ئةفغانستان ل��ةالي��ةن ئةمةريكاوة ل��ةس� ىَ �ال ( ٢٠٠١ز) دةرض��وو ،كة َ دةلَيت :جيهاد دذي هَيزة داطريكةرةكان لةئةفغانستان جةنطَيكى فيتنةيةو جيهادنيية ،وة هةمان فةتوا لةكاتى داطريكردنى عيرَ اقدا!. ثَينجةم /فةتواى رَيثَيدان بةضوونة ناو وةزارةت��ى ىَ لةسال ( ٢٠٠٣ز) ،يان هةر داطريكةرى ئةمريكى لةعيرَ اق حكومةتَيكى هاوشَيوةى ئةو ،لةمة طةمذاويرت فةتوادان بةوةى :ئةو كةسةى داطريكةرى كافر بةسةرؤكى داناوة، وةىل ئةمرى شةرعييةو طوَيِر َ ايةليكردنى واجبة!. ش��ةش��ةم /ف��ةت��واى ب��ةدروس��تء ت��ةواودان��ان��ى هةر َ حَ لةطةل سةهيؤنييةكان ،كة تةنازولكردن لةهةر سولَيك َ لةخؤدةطري!. مافَيكى ئيسالمى لةخاكى فةلةستني حةوتةم /فةتواى رَيثَيدان بةبةشداريكردن لةوةى كة ناونراوة بة(طفتوطؤى دينةكان) بةو وَينةيةي كة ئَيستا
هةيةتى! فةتواى بنياتنراو لةسةر مةبدةئى نيشتمانى بةتَيطةيشتنة رؤذئاواييةكةىء لةسةر ئ��ةو سنوورة سياسييانةى كة داطريكةر كَيشاويةتى!. لاَ هةشتةم /فةتواى حةرامكردنى رةخنةطرتن لةدةسة ت َ بةرهةلستيكردنى بةئاشكرايىء فةتواى ئ��ةوةى كة حكومةت بةِرةهايى دةرض���وون (خ��روج)ـ��ةو ،فةتواى ئ��ةوةى وةىل ئةمر ب��ؤى هةية ئيجتيهادبكات ل��ةوةى بةبي هيض ضاودَيرىء كة بةرذةوةنديى تَيدادةبينَيت َ لَيثَيضينةوةيةك لةاليةن ئوممةتةوة! جا ئةطةر بؤمان دةرك��ةوت كة وةىل ئةمر َ طالتةى بةهةموو تواناكانى ئوممةت كردووة ،ئةوا بَيدةنطى واجبء حيكمةتة!. ن���ؤي���ةم /ف���ةت���واى ش��ةرع��ي��ي��ةت��دان ب��ةب �ِري��ارةك��ان��ى ب����ةن����اون����ةت����ةوة ي���ةك���ط���رت���ووةك���ان ،ك����ة ب��������ةردةوام لةموئامةرةطيرَِانداية لةسةر ثرسةكانى موسولمَ انان، ي��ان بةناوئةجنومةنى ئاسايش ،بةبيانووى ئ��ةوةى ثةميانى ثةيوةستكةر (ملزم)ن لةشةرعدا!. دةيةم /فةتوادان بةوةى ئةو كةسةى كوفرى طةورةى ئاشكرا ئةجنامبدات ،دروستنيية حوكمى َ هةلطةِرانةوةى بةسةردا بدرَيت هةتا ئةطةر بةئاشكرايش كوفربكات، َ نكوليكةر تةنها م��ةط��ةر ب��ةزم��ان��ى خ��ؤى ب�َ�ل�َي��ت :م��ن (جاحد)و بةدرؤخةرةوة (مكذب)م ،ئةطةرضى شةرعيش ب��ط��ؤِرَي��تء دؤستايةتيى دوذم��ن��ان��ى دينيش بكاتء ك�ِرن��ووش بؤ خ��اض بباتء ق��ورئ��ان لةتوثةرت بكاتء دذايةتيى بانطةوازى ئيسالمى بكاتء دام���ةزراوةى بَيدينى دروستبكات لةفيرَ كارييةوة تا دادوةرى… هتد!. ىَ ئةم فةتواية ثَيضانةوةى بةرمال هةموو عةقيدةى َ بةتالكردنةوةى هةموو ئيسالمةو تةنها ئيسالمييةو َ رَي���ب���ازى م��ورج��ي��ئ��ة ك��ؤن��ةك��ان ن��ي��ي��ة ،ب��ةل��ك��و رَي��ب��ازى مورجيئةى سةردةمة كة توندِرةوانى مورجيئة كؤنةكان بةرائةت لةِرَيبازيان دةكةن. يازدةيةم /فةتواى بةكافردانةنانى بةدرؤخةرةوةى ثَيغةمبةرايةتيى موحةممةد ( )hيان بةكافردانةنانى ئ��ةو ك��ةس��ةى طومانى هةية لةِراستطؤيى ثَيغةمبةر ( )hكة كؤتاى ثَيغةمبةرانة (عليهم الصالة والسالم)،
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
147
بيست طومِراكةرترين فةتوا لةميَذووى هاوضةرخدا
148
حةمة تةنتاوي داهيَنةري فةتواي سةيروسةمةرة ،تامةزرؤية بؤ بينيين شةمعؤن رَثي َيزي وةليئةمري
تةنطةتاوبووني حةمة تةنتاوي بةهؤي بينيين رَفيخواز َيكي ثةضةثؤشةوة
بةبيانووى ئ��ةوةى ئةم بةدرؤخةرةوانة ئةهلى كتَيبى ثَيشرتن!. َ ئ��ةم فةتوايةيش لةثَيشء لةطةل بةناو طفتوطؤى دينةكان ب�َل�اَ وب��ووي��ةوة ،ئ��ةم فةتواية َ هةلطةِرانةوةية لةدين بةئيجماعى زان��اك��ان ،ضونكة بةدروستدانانى ئيمانى ب���ةدرؤخ���ةرةوةى ثةيامى موحةممةد ()h لةخؤدةطرَيت ،زاناكان كؤِران لةسةرئةوةى يةهووديء نةصرانييةكان ،دوو جار كافربوون ،كوفرى طؤِرينى دي��ن��ى ث�َي��غ��ةم��ب��ةران��ي��انء ك��وف��رى ب��ةدرؤخ��س��ت��ن��ةوةى ثَيغةمبةرايةتيى موحةممةد ( ،)hئةمةيش دواى رةوانةكردنى ثَيغةمبةرمان ( )hبؤ طشت َ خةلكى، ب��ةلاَ م ثَيش هاتين ثةيامى ئ��ةو هةركةسَيك شوَيين ثَيغةمبةرى زةمانى خؤى كةوتبَيت ئةوا موسولمَ انة، ضونكة ئيسالم دينى طشت ثَيغةمبةرانة (عليهم الصالة والسالم). دوازدةي������ةم /ف��ةت��واى رَي��ث��َي��دان بةئيقناعكردنى ئ��اف��رةت��ى ن��ةس��ران��ى ئ��ةط��ةر م��وس��ولمَ ��ان ب���وو ب���ةوةى ببَيتةوة بةنةسرانى ،ئةمةيش َ هةلطةِرانةوةية لةئيسالم َ كؤمةلة طومِراكانيش!، بةئيتتيفاقى موسولمَ انان هةتا وة ئةطةر ئافرةتةكة ئةو كارةى كرد َ هةلدةطةِرَيتةوة، ضجاى ئةو كةسةى فةتواكة دةدات!. س��ي��ان��زةي��ةم /ف��ةت��واى قياسكردنى يارمةتيدانى ثرؤذةكانى داطريكاريى كافران لةولاَ تى موسولمَ اناندا بةهةموو واتاكانى ثرؤذةكة :لةداطريكردنى سةربازىء م��وئ��ام��ةرةى رؤش��ن��ب�يرىء س��ي��اس��ىء ئ���اب���وورى ،بؤ لةناوبردنى ئيسالم ،قياسكردنى ئ��ةم يارمةتيدانة ىَ هاوةل بةِرَيز حاتةبي كوِري ئةبي بةلتةعة بةضريؤكى ريازيبَيت) ،طةمذةيى ئةم فةتواية لةمَيذووى (خ��وا لَي ِ موسولمَ اناندا وَينةى نةبووة. ض����واردةي����ةم /ف��ةت��واى رَي��ث��َي��دان ب��ةي��ارم��ةت��ي��دان��ى ك��اف��ران ل��ةس��ةر داط�يرك��ردن��ى ولاَ ت��ان��ى موسولمَ انانء
ه��اري��ك��اري��ك��ردن��ي��ان ل��ةب��ةدي��ه �َي��ن��ان��ى ث�لان��ةك��ان��ي��ان ك����ة ئ���ام���اجن���ي���ان ل���ك���ان���دن���ى ئ���ومم���ةت���ى ئ��ي��س�لام��ة بةسةهيؤسةليبييةتى جيهانى ،بةبيانووى ئةوةى ئةطةر َ َ لةطةل كؤمةلَيك لةموسولمَ انان لةثةميانبةسنت بوون كافران ،دروستة بؤ موسولمَ انان لةسةر ثةميانةكةيان مبَيننةوةو دروستة يارمةتيى كافران َ بدري لةدذى ئةو َ لةطةل ئةو كافرانةدا!. موسولمَ انانةى كة ثةميانيان نيية ث��ان��زةي��ةم /ف���ةت���وادان ب���ةوةى ئ��ةو موجاهيدانةى بةرطريى لةدينء ئوممةت دةكةن ،ترسناكرتن لةدوذمنى سةليبىء سةهيؤنى ،بةبيانووى ئ���ةوةى خ��ةواري��ج ترسناكرتن لةوان!. َ شانزةيةم /فةتواى حةآللكردنى بانكة سووخؤرييةكان (البنوك الربوية)!. فةتواى حةظدةيةم /ئةو فةتوايةى ناسراوة بةفةتواى شريدان بةطةورة!. هةذدةيةم /فةتوادان بةوةى نيقاب بيدعةية!. نؤزدةيةم /فةتواى دانثَينان بةدينى رافيزة كةدينى َ راف��ي��زة ل� َ لةدؤلَيكيرتة، �ةدؤل�َي��ك��ةو دينى ئيسالميش ف��ةت��وادان ب��ةوةى دروستة بةندايةتى بةدينى رافيزة بكرَيت ،ب���ةلاَ م كاتَيك ج��ي��اوازي��ى سياسى ثةيدابوو فةتواكة سةراوذَير بوو!. بيستةم /فةتواى حةرامكردنى ئةو نوسينانةى كة موسولمَ انان بةرضاوِرووندةكةن بةعيززةتى ئيسالم، فةتوا طوماناوييةكانيرت كة خزمةتى دوذمنانى دين دةكةنء َ خةلكى دةترسَينن لةبانطخوازةكانء بزوتنةوة ئيسالمييء جيهادييةكان. داوا ل���ةخ���وا دةك���ةي���ن ب���ةرةك���ةت���داري���ان ب��ك��اتء بةكاريانبهَينَيت لةضاكسازيكردنى ئ��ومم��ةت ،داوا لةخوا دةكةين ئوممةتةكةمان رزطاربكات لةتَيكدةرانء خراثةكارانء بةزيوانء ئةوانةى موسولمَ انان لةجيهاد سارددةكةنةوةو رةخنة لةجيهاد دةطرن ..ئامني.
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
شو َينكةوتنى كام لةم سيانة ر َيبازى مَ موسولانة :كةسةكان ،شتةكان ،بريوباوة ِر؟ مةال ئةمحةدي قاميشي )1كةسةكان (األش��خ��اص) :ب��ةداخ��ةوة وةك جؤرَيك لةكؤياليةتيي سةردةم هةندَيك لةمرؤظةكان بوونةتة بةندةى بةندةكانء بةضاكء خ��راث بةحةقء ناحةق لةخزمةتي َ َ ئاغابةلَيييان بؤ دةكةن! تةنانةت هةندَيك فالنء فيسارنء لةموسولمَ انانيش دوضارى ئةم دةردة بوونةتةوة! تةنها قسةى شَيخةكةي يان بةرثرسةكةى بةِراستدةزانَيت! وةك جؤرَيك لةشةخصثةرستىء ثةِرؤثةرستى ثريؤزكراون بةناوى دينةوة! ئةطةرضي لةِراستيدا جطة لةثَيغةمبةر ( )hهيضكةسيرت مةعصومنيية. )2شتةكان (األش��ي��اء) :شتة دونياييةكان لةماددةو َ ثولء ثارة ،بةهؤى الوازيى ئيمانء ضاولَيكةريى كوَيرانةوة َ لةخةلكى كةوتوونةتة شوَيين دونياثةرستىء زؤرَي��ك ب��ةج��ؤرَي��ك س��ةرق� َ �ال��ي��ك��ردوون ك��ة خ��ةري��ك��ة دواِرؤذي�����ان لةبريبباتةوةو بوونةتة بةندةى :هةواو ئ��ارةزوو ،دينارو دؤالر ،كؤشكء تةالر! بَيطومان هةتا بةرةو دونيا بِرؤين لةقيامةت دووردةكةوينةوة ،ضارةسةريش قةناعةتكردنء دونيابةكةمطرتن (الزهد)و ناسينى شتةكانة وةك خؤيان، دونيا وةك زؤثاى زستانة ،ئةطةر لَييدووربيت سةرمات دةب �َي��تء رةق��دةب��ةي��ت��ةوة ،ئةطةر لةنزيكييةوة بيت يان لةباوةشى بطريت دةتسوتَينَيت ،بؤية دةبَيت بةرانبةري مامناوةندبيت ،دونيا شوَينى تاقيكرانةوةية ،ئةوةتا َ بةئالتون ثياو ب��ةئ��اف��رةت تاقيدةكرَيتةوة ,ئافرةتيش تاقيدةكرَيتةوةَ ، ئالتونيش بةئاطر ،كة لةبةرانبةر يةكرتيدا الوازنء خؤيان ناطرن!. )3ب�يروب��اوةِر (األف��ك��ار) :فيكر (ئايديا) َ هةلبذاردنى ئ���ةم���ةي���ان راس����ت����ةو ئ��ي��س�لام��ي��ش داوام���ان���ل���َي���دةك���ات ك��ةش��وَي��ن��ك��ةوت��ةى ئ��ةو ب�ي�روب���اوةِرة ب�ين ك��ة ل��ةق��ورئ��انء س��ون��ن��ةت��داي��ة ،ن���ةك ش��وَي��ن��ك��ةوت��ن��ى ك��ةس��ةك��انء ث� َ ��ولء َ ماندةلينَ : ثارة .لةقورئاندا منوونةى زؤرمان هةية كة ثَي مةبدةئينب ،شوَينكةوتةى بريوباوةِربن .لةجةنطى ئوحوددا دةنطؤى ئةوة بالَوبووةوة كة ثيَغةمبةر ( )hشةهيدكراوة،
كؤمةلَيك ل��ةه� َ َ �اوةالن س��اردب��وون��ةوة لةجةنطء توانايان نةما ،ب� َ �ةالم هةندَيكيرتيان ئاطاداريانكردنةوةء وتيان: ئةطةر ثَيغةمبةريش ( )hشةهيدكرابَيت وةك زةكةرياو يةحيا يان وةفاتيكردبَيت وةك موساو عيسا ،ئايا ئَيوة ثاشطةزدةبنةوة لةدين؟! خؤ بريوباوةِرةكةى ماوة ،دةى ئَيوةيش لةسةر ئةو عةقيدةو بريوباوةِرة جبةنطن كة ئةو [وَما محُ َ َّم ٌد ِإلاَّ َر ُس ٌ ول َق ْد َخَل ْت ِم ْن َقبِْلِه لةسةرى بووةَ ، الر ُس ُل َأَفِإ ْن َم َ ات َأ ْو ُقِت َل ا ْنَقَل ْب ُت ْم َعَلى َأ ْعَقاِب ُك ْم َوَم ْن َي ْنَقِل ْب ُّ ض َّر اللهََّ َش ْي ًئا َو َسَي ْجِزي اللهَُّ َّ َعَلى َعِقَبيِْه َفَل ْن َي ُ اكِر َ ين] الش ِ (آل عمران .)144 :واتة :موحةممةد ( )hثَيغةمبةرَيكة وةك ثةيامبةرانيرت ،ه��ات��وونء رؤي��ش��ت��وونء م���ردوون، دينةكةيشيان دواى خ��ؤي��ان م���اوةت���ةوة ،ئةميش وةك ئةوانة ،ئايا ئةطةر مرد يان كوذرا ئَيوة ثاشطةزدةكاتةوة؟! َ َ َ لةطةل لةطةل فيكردابَيت نةك مامةلةمان بؤية دةبَيت ش��ةخ��ص��دا .راب����ةرو ث �َي��ش��ةواى م��وس��ولمَ ��ان��ي ن��اس��راوى ك���ورد (س��ةع��ي��د ن��ورس��ى) ك��ات�َي��ك بينى قوتابييةكانى زياد لةثَيويسيت خؤي رَيزيدةطرنء بةثريؤزى دةزان��ن، ث�َي��ي��ف��ةرم��وون« :ئ��اط��ادارت��ان��دةك��ةم��ةوة ك��ة ئ��ةو حةقةى م��ن ئ �َي��وةى ب��ؤ بانطدةكةم مةيبةستنةوة بةكةسَيتيى فانىء لةناوضووى منى طوناهبارةوةَ ، بةلكو لةسةرتانة واب��ةس��ت��ةب��ن ب���ةس���ةرض���اوةى ث��ي��رؤزةوة ك��ةك��ت�َي��ب��ةك��ةى خ����واو س��ون��ن��ةت��ةك��ان��ى ث �َي��غ��ةم��ب��ةرةك��ةي��ةت��ى (.»)h ئ��ةوةت��ا ئيمام ماليك جارَيكيان كةضووةتة س��ةر ط��ؤِرى ثيَغةمبةر ( )hفةرموويةتى« :هةموو كةسَيك لةئَيمة قسةى دةدرَي��ت��ةدواوة تةنها خاوةنى ئةم ط��ؤِرة نةبَيت”. ئ��ام��اذةي��ك��ردووة ب��ؤ ط���ؤِرى ث�ًَي��غ��ةم��ب��ةر ( -)hبؤيةَ بةهةلبذاردنء ثوختةكردنء ثَيويستة زياتر طرنطيبدرَيت ثَيطةياندنى ب�يروه��ؤش ،ضونكة م��رؤظ هةرضى دةيكات لةذيانى رؤذانةيدا رةنطدانةوةى بريوباوةِريةتى“ ،طؤزة ضى تَيدابَيت ئةوةى لَيدةِرذَيت” .بريكردنةوةى الروخوارو خراث مرؤظى الروخوار بةرهةمدةهَينَيت ،جوانيان وتووة:
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني
149
مَ موسولانة :كةسةكان ،شتةكان ،بريوباوةِر؟ شويَنكةوتنى كام لةم سيانة ريَبازى
“تَيطةيشنت م��ةرج��ة ن��ةك ثَيطةيشنت” .ئ��ةط��ةر سةرجنى قورئانى ثريؤز بدةين دةبينني لة ( )1300ئايةتدا وشةى (َتَف ُكر) بةهةموو ثَيكهَينةرةكانييةوة هاتووة ،كة مةبةست لَييان بريكردنةوةو سةرجندانء تيرَِامانة ،بةداخةوة كة ئَيمة ئ��ةو طرنطييةى ثَينادةينَ ، بةلكو هةندَيك كةس لةجياتيى ه��ؤش��ي��ارى ،خ��ؤي��ان بَيهؤشدةكةن ب��ةم��اددة َ ئاذةالنةوة!. هؤشبةرةكان ،بةوةيش خؤيان دةخةنة ريزى وة لةبةرانبةردا تةنها لةيةك ئايةتدا باسى دةستنوَيذ كراوة كة بةردةوام ثَيويستمانة ،بؤمنوونة :خواي بَيهاوتا كة لةقورئاندا باسى بةديهَيناني ئامسانةكانء زةوى لقوم دةكات ،لةكؤتايي ئايةتةكاندا دةفةرموَيت[ :لاَ يات ِ بةلطةو نيشانةن بؤ َ َيَتفكرون] .واتة :ئةوانة َ خةلكانَيك كة بريبكةنةوةء سةرجنبدةن لةطةورةيى خوا .بؤية حةسةنى يام اليَلة”. بةصرى فةرموويةتىَ“ :تَفكر َ ساعة َخ ُ ري ِمن ِق ِ واتة :ساتَيك بريكردنةوة ضاكرتة لةشةونوَيذى شةوَيك، لةكاتَيكدا هةموومان دةزانني كة شةونوَيذ ضةندة ئةركى زؤرة بؤية ئةوةندة خيرَ يشى زؤرةَ ، بةالم ساتَيك بريكردنةوة لةوة بةطرنطرت دانراوة ،ضونكة بةهؤى بريكردنةوةوة رَيطةى راس��ت ئ��ةدؤزي��ت��ةوةو بةخؤتدا ئةضيتةوة ك��ة :لةكوَيوة هاتووين ،بؤ َ كوى دةضني ،ئَيمة ضنيء دةبَيت ضؤن بني، ضى بكةين ،ضيمان راستةو ضيمان َ هةلةية؟ ضونكة مةوداى ب�يرك��ردن��ةوة دونيايةكى ف��راوان��ةو س��ةرةجن��ام ئةتكاتة كةسَيكى مةبدةئىء خاوةن َ هةلوَيستء رزطارتدةكات لة: ضاولَيكردنء شوَينكةوتنى كوَيرانة ،رؤتنيء رووكةشيى بةندايةتيى زةمانة ،بةتايبةتي بةندايةتيى ئارةزووةكان، نابةجى بةرةو لةناوبردنت دةبات ،وةك ضونكة ئارةزووى َ ئ��ةو دةنكة طةمنة واي��ة كة لةسةر فاقةو َ تةلة دان��راوةو َ بالندةيةك ثةالماريدةداتء ملى ثَيوةئةبَيتء تيائةضَيت، بةبي بريكردنةوةى راستء شوَينكةوتنى ئارةزووةكانيش َ دروستء شةرعى ،خاوةنةكةى وةك ئةو َ بالندةية دوضارى لةناوبردنء سةربِرين ئةكات .ثَيويستة بزانيت دانيشنتء ب�يرك��ردن��ةوةو ب��ةخ��ؤداض��وون��ةوة ل��ةس��ةرق��ةب��رانء ل��ةث� َ �ال طؤِرى خؤشةويستَيكت ضؤن َ حالت دةطؤِرَيت ،ئةوانةى بريدةكةنةوة لةلَيثرسينةوةى دواِرؤذو ناوطؤِر ناتوانن مالء ناموسء خوَينى َ دةستيان خبةنة ناو َ خةلكييةوة ىَ طةندةل ذيانيان بةناِرةوا ،ئةوانةى كة بةدرؤو دووِروويىء لَيكردووين ب���ةذان ،ل��ةو دةس��ت��ةو تاقمانةن كة ب�ِرواي��ان بةلَيثرسينةوةى دواِرؤذ نيية ،بؤية شةرمناكةنء َ دةلينَ : “هيى خ��ؤم ب��ؤ خ��ؤم ،هيى تؤيش دةخ���ؤم” ي��ان َ دةل�َي�نَ : 150
“حازر بةقةرز نادةين!” .كة لةِراستيدا ذيانى مسؤطةرو نةبِراوةيان طؤِريوةتةوة بةخؤشييةكى كةمى دونيا. بَيطومان شَيوازى بريكردنةوة كاريطةريى راستةوخؤى هةية لةسةر سةالمةتيى جةستة ،وت��راوة“ :بريكردنةوة لةترسء بيمء خراثة ،خيرَ اتر لةخيرَ ايى طولة خاوةنةكةى دةك��وذَي��ت” .ضونكة ضؤن بريبكةيتةوةو لةضى برتسيت دوضاريدةبيتَ ، �يء نيطةرانيى زؤر لةشى مرؤظ دل��ةِراوك� َ سستء الوازء دوض���ارى نةخؤشى دةك���ات ،ه��ةروةه��ا ب��ةخ�رََي�اي��ى دةت��وان �َي��ت سيستمى ع��ةق� َ�لء ب�يرك��ردن��ةوةى م��رؤظ تَيكبشكَينَيت ،وةب��ةث�َي��ض��ةوان��ةوة ب�يرك��ردن��ةوةى: راس��ت ،دروس��ت ،ت��ةواو ،ش��ادء بةهَيز لةشَيكى بةهَيزو خؤِراطرو جوان دةسازَينن ،ئةطةر دةتانةوَيت لةشَيكى ساغء تةندروستتان هةبَيت ،ئاطادارى بريو زةينتان بنء جوان رايبطرن ،ئةندَيشةى :بةد ،رذد ،حةسودى ،طوناهـ، نائومَيدى ،خ��ةم ،طرفتارىَ ، دل��ةِراوك��ة ،زي��ان بةجةستة دةط��ةي��ةن��ن .زان��اي��ةك��ى راستةقينةم بينى لةنةخؤشيى س��ةرةم��ةرط��دا ث�يردي��ارن��ةب��وو ،ب� َ ��ةالم ب��ةت��ةم��ةن ب��وو! هةر بةوشَيوةى كة ل��ةِرؤذان��ى تةمةنيدا بةسةرى دةب��رد هةر ئ��اواي��ش ق��ؤن��اغ��ى م��ةرط��ى ت��َي��دةث��ةِران��د ،ب��ؤ دةرم��ان��ى نةخؤشييةكانى جةستة هيض ثزيشكَيك باشرتنيية ل���ةب�ي�رك���ردن���ةوةى راس����تء دروس�����ت ،ب��ؤ ل��ةن��اوب��ردن��ى سَيبةرةكانيان هيض شتَيك لةضاكةخوازى باشرتنيية، ذيانَيك بةبةردةوامى لةسةر بنةماى دذايةتىء بةدطومانىء خراثةو باسكردني ثاشةملة بنيادنرابَيت ،وةكو ئةوة واية ضال ئاطرةوةَ ، خؤى خستبَيتة ىَ بةالم دةبَيت بريكردنةوةى ئيجابيمان ه��ةب�َي��تء ب��زان�ينء َ دلنيابني ك��ة ضاكةكارى لةبريكردنةوةى راستء دروستداية. ئةطةر لةقورئاندا سةرجنبدةين لةم وشانة( :التقنطوا، الحت��زن��وا ،الت��ي��أس��وا )...داوامانلَيدةكةن طةشبني بنيء نائومَيدو رةشبني نةبني ،تا زيان بةفيكرمان نةطات. كورتةى ئةم باسةيش لةثةيامى ئيسالمدا بةدوو وشة وحسن (حسن ِ النية ُ بِراوةتةوة كة فةرمانى ثَيكردووين بةُ : ال� َ �ظ��ن) .وات��ة :نييةتى ض��اكء طومانى ض��اك و ثاكة ،كة سةرضاوةيان بريى يةكخواثةرستيية ،با ضيرت رَيطةنةدةين سةركردةو حزبء خَي َل لةبرى ئَيمة بريبكةنةوة“ ،نيطةران مةبة بةوةى كةدةمريت ضونكة بةدةسيت خؤت نييةَ ، بةالم نيطةرانبة كة ضؤن بذيت ،ضونكة بةدةسيت خؤتة” .ئايا جارَيك بريتنةكردةوة! لةم ياسايـة لةم طةردوونـة لةم ذينء مردنء بوونـة؟!
ذمارة ( - )7ثايزي 1434ي كؤضي2012-ي زايني