sar3 zhmara 4

Page 1


‫بةشداربوواني ئةم ذمارةية‪:‬‬ ‫ثاشكؤيةكي شةرعيي وةرزيي طؤظاري (ريَطا)ية‬ ‫ذمارة (‪ .. ) 4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي ‪2012‬ي زاييني‬

‫رةحمان‌‬ ‫عةبدولَآل عةبدو ِ‬ ‫ئة‌حمة‌د كاكة‌ مة‌حمود‬

‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫ماكوان كةريم‬ ‫‪makwan.karim@gmail.com‬‬ ‫سةرنووسةر‬ ‫بةهيَز ئةحمةد‬ ‫‪07702452669‬‬ ‫بة ِريَوةبةري كارط َي ِريي‬ ‫بةهمةن غةفور‬ ‫‪07701529151‬‬ ‫ديزاين‬ ‫توانا ئةحمةد‬

‫ميران حةبيب‬ ‫م‪ .‬كريَكار‬ ‫عيرفان ئةحمةد كاكة مةحمود‬ ‫عةبدولَآل مةال ئةحمةد «ئةحمةدئاوايى»‬ ‫كارزان عوسمان كةالري‬ ‫دايكي ئاناء‬ ‫د‪ .‬دارا طو َ‬ ‫ل‬ ‫خاليد بةرزنجى‬ ‫كاروان رةشيد موحيَدين‬

‫ثةيوةندييةكان لة ِريَطةي سةرنووسةرةوة دةبن‬

‫مةال سةعيد ثيَنجويَني‬

‫ث َيطةي ئةليكترؤني ريَطا‬ ‫‪www.regamedia.com‬‬

‫قادر عةزيز سوةيفي‬

‫ئيمةي َلةكاني ريَطاي شةرع‬ ‫‪regaishare@yahoo.com‬‬ ‫‪regai.shar3@hotmail.com‬‬ ‫نووسينطةي سةرةكي‪:‬‬ ‫سليَماني ‪ -‬تةالري رةشةمؤ َ‬ ‫ل‬ ‫نهؤمي دووةم‬ ‫ئؤفيسي (‪)248‬‬ ‫نرخ‪ )3000( :‬دينار‬

‫كؤمثانياي ن َيوةند‬ ‫بؤ ضاث و بآلوكردنةوة‬ ‫سل َيماني‪07701517533 :‬‬ ‫هةول َير‪07504612568 :‬‬ ‫ضاثخانةي دل َير‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪1‬‬


‫ثيست‬ ‫رَِ‬

‫‪2‬‬

‫ناوي بابةت‬

‫ناوي نووسةر‬

‫الثة ِرة‬

‫نةياراني ر َيبازي ث َيغةمبةر(‪ )j‬ج َيطةيان زبلَداني م َيذووة‬

‫سةرنووسةر‬

‫‪4-3‬‬

‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ث َيغةمبةرانة‬

‫ئا‪ :‬عةبدولَآل عةبدو ِرةمحان‬

‫‪13-5‬‬

‫ئاية‌تي (‪104‬ي سورةتي‌ النسا‌ء)و روونكردنة‌وة‌ية‌ك‬

‫ئة‌محة‌د كاك ‌ة مة‌محود‬

‫‪17-14‬‬

‫ثة ِرطالَ َيك بؤ خوشكان َيكي لةخواياخيبوو‬

‫نةمجةدين فةرةج ئةمحةد‬

‫‪38-18‬‬

‫مةبةست لةو زانستةي خو َيندكارةكاني مةدحكراون‬

‫مريان حةبيب‬

‫‪48-39‬‬

‫ث َيطةى جةرحء تةعديل لةن َيو زانستء زاراوةكانى بوارى فةرموودةناسيدا‬

‫عةبدولَآل مةال ئةمحةد «ئةمحةدئاوايى»‬

‫‪53-49‬‬

‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةث َيوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء‬ ‫جةماعةت‬

‫كر َيكار‬

‫‪64-54‬‬

‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي‪ ،‬تو َيذينةوةيةكة باسي هاتين ث َيغةمبةر(‪ )j‬دةكات‬

‫ماكوان كةريم‬

‫‪81-65‬‬

‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين‪ ،‬لةذ َير رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء‬ ‫جةماعةتدا‬ ‫م َيذووي سةرهةلَداني بريوباوة ِري موعتةزيلة‬

‫عريفان ئةمحةد كاكة مةمحود‬

‫‪88-82‬‬

‫كارزان عومسان كةالري‬

‫‪92-89‬‬

‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪ :‬دوايئةوةي دةسةآلتي ئيسالمي لةسالَي (‪1924‬ز)دا نةما‪ ،‬حالَةت َيك‬ ‫دروستبوو بؤ زؤربةي زانايانء هةلَطراني فيكري ئيسالميء تووشي سةرسامييةك بوون‬

‫ئا‪ .‬ديدار‪ :‬ه َيدي هةوليرَ ي‬

‫‪98-93‬‬

‫سياسةتي شةرعي‬

‫قادر عةزيز سوةيفي‬

‫‪104-99‬‬

‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬ ‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمان ِرةوا‬

‫ئا‪ :‬بةه َيز ئةمحةد‬

‫‪115-105‬‬

‫رةواندنةوةي ضةند طومان َيك دةربارةي جزية لةئيسالمدا‬

‫مةال سةعيد ث َينجو َيين‬

‫‪117-116‬‬

‫بةراوردي ر َيساكاني جةنط لةن َيوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي ن َيودةولَةتيدا‬

‫و‪ :‬د‪ .‬دارا َ‬ ‫طول‬

‫‪123-118‬‬

‫وةسفى ق َوناغةكانى ك َورثةلة‬

‫و‪ :‬خاليد بةرزجنى‬

‫‪133-124‬‬

‫َ‬ ‫مندال لةسةر بةرنامةي ئيسالم‬ ‫ثةروةردةكردني‬

‫ئا‪ :‬دايكي ئاناء‬

‫‪137-134‬‬

‫ثةيظ َيك سةبارةت بةخشوعى نو َيذ‬

‫كاروان رةشيد موح َيدين‬

‫‪140-138‬‬

‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫ئا‪ :‬باران ئاريايي‬

‫‪147-141‬‬

‫بةوةندة زانست دةستخة ِرؤمةبن‬

‫و‪ :‬ثةيام تةها‬

‫‪150-148‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫سةرنووسةر‬

‫ثيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫نةياراني رَيبازي َ‬ ‫جيطةيان َ‬ ‫ميذووة‬ ‫زبلداني َ‬ ‫َ‬ ‫ئيسالم ئةو ر َيبازةية لةاليةن ثةروةردطارى بةبةزةييةوة نيرَ راوة بؤ سةرجةمى مرؤظايةتى‪،‬‬ ‫ئةم شةريعةتة ثريؤزة لةيةكةم ساتى سةرهةلَدانء ثرشنطدانةوةى بة ِرووى تاريكستانى‬ ‫نةفاميدا‪ ،‬لةاليةن شةمشةمةكو َيرةكانى شو َينكةوتووى تاريكييةوة دذايةتيكراوة‪ ،‬وةك‬ ‫وتراوة‪ :‬بةهةرسآ بنةماى س َيكوضكةى «زؤرو ز َي ِرو تةزوير» ىَ‬ ‫هةول لةناوبردنى دراوةو دةدر َيت‪،‬‬ ‫لةبةرامبةر ه َيزي مةنتيقى ئيسالمدا‪ ،‬مةنتيقي ه َيز بةكاره َينراوةو لةبةرامبةر راستيية‬ ‫ثرشنطدارةكانى ئيسالمدا‪ ،‬درؤو طومانء ضةواشةكارى بةكاره َينراوةو بةكاردةه َي َ‬ ‫نري‪،‬‬ ‫بريدؤزى شومى درؤكردن‪ ،‬كة دةلَ َيت‪« :‬درؤبكة‪ ،‬درؤبكة‪ ،‬درؤبكة‪ ... ،‬هةتا ب ِرواتث َيدةكةن»‬ ‫لةاليةن شو َينكةوتووانى نةفامييةوة‪ ،‬دةكر َيت بةهؤكار َيك بؤ ش َيواندنى راسيت‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫وادةك��ات م َيذوو خؤى دووبارةبكاتةوةو رووداوةكانى راب��ردوو لةذ َير ناوونيشانى نو َيدا‬ ‫رووبدةنةوةو هةمان قؤناغى نةفام َيتيى ث َيشوو‪ ،‬ئةم ِرؤ لةبةرط َيكيرتدا خؤى منايشدةكاتةوة‪،‬‬ ‫شاطردةكانى (ئينب سةلول)ى سةركردةى دوو ِرووةكان‪ ،‬درؤو دةلةسة سواوةكانيان بةش ًَيواز َيكى‬ ‫نوآ دةلَ َينةوة‪ ،‬بةناوى ئازاديى بريو ِرادةرب ِرينةوة‪ ،‬لةشو َينكى وةك كوردستانء لةناو طةل َيكى‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا‪ ،‬ئةوثة ِري بيرَ ِ َيزى بةرامبةر بةئيسالمء ث َيشةواكةى دةكر َيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫زؤرينة‬ ‫تةنها يةك منوونة وةربطرين‪ ،‬لةن َيوان سةدانء هةزاراني هاوش َيوةيدا‪ ،‬كةس َيكي وةكو جةمال‬ ‫رةشيد هاتووةء (د) َيكي بةخؤيةوة نووساندووة‪ ،‬بةحساب دكتؤرةو دةب َيت تو َيذينةوةكاني‬ ‫لةسةر بنةماي زانسيت بن‪ ،‬بةآلم ئةو بةناو دكتؤرة ئةوةي ث َيوةري زانستيبوون ب َيت لةو‬ ‫نوسراوانةيدا نابينر َيت كة دذ بةئيسالمء ث َيغةمبةرةكةي(‪ )j‬نوسيويةتيء شيت وا‬ ‫نةشياوي سةبارةت بة ث َيغةمبةر(‪ )j‬وتووة‪ ،‬لةم َيذووي زياتر لةهةزارو ضوارسةد سالَي‬ ‫ئيسالميدا‪ ،‬هيض دوذمن َيكي ئةم ثةيامة ناماقولَيي واي نةكردووة‪ ،‬بؤمنوونة دةربارةي ناوي‬ ‫ث َيغةمبةر(‪ )j‬لةكت َييب (ظهور الكورد يف التأريخ)دا دةلَ َيت‪ « :‬ناوي موحةممةد نييةو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪3‬‬


‫ناوي (قثم)ة» يان دةلَ َيت‪« :‬موحةممةد‪ ،‬ضوار َ‬ ‫سال دواي مردني باوكي لةدايكبووة»‪ .‬بةآلم‬ ‫هةرئةوةندة دةلَ َيني‪ :‬لة ِراستيدا ئةو (د)ةي بةخؤيةوةي نووساندووة ه َيماية بؤ وشةكاني‬ ‫«درؤزان‪ ،‬دوو ِروو‪ ،‬دةجال‪ ...‬تاد‪ ».‬نةك دكتؤر‪ ،‬ضونكة بةو جؤرة بيرَ ِ َيزي نوواندن بةرامبةر‬ ‫ث َيشةواي مرؤظايةتي‪ ،‬سيفةتي ئةوكةسانةية نةك كةس َيكي ئةكادميي‪ ،‬كةئةمةيش ئةوثة ِرى‬ ‫بةرةآليى دةطةيةن َيت نةك بةناو ئازادى‪ ،‬ضونكة سادةترين ث َيناسةى ئازادى دةلَ َيت‪« :‬ئازاديى‬ ‫مرؤظ لةو خالَةدا كؤتاييد َيت كة ئازاديى كةسانيرت دةستث َيدةكات»‪ ،‬ئةم بيرَ ِ َيزيكردنةيش‬ ‫بةرامبةر ئيسالمء ث َيغةمبةرى سةروةرمان(‪ )j‬دةب َيتة هؤكاري شةرمةزاريى بؤ طةىل‬ ‫كورد‪ ،‬ضونكة بةئاشكرا لةاليةن ضةندين كؤلكة بةناو نووسةرى ئةلَقةلةطو َيوة سةطوة ِر ًَيك‬ ‫بةرامبةر ثريؤزييةكان بةرثادةكر َيتء لةسنوورى ئازاديى بريو ِرادا دادةنر َيت‪ ،‬ئةم جؤرة‬ ‫ئازاديية تةنها مةطةر لةالى طةلي كوردي ئ َيمة ج َيطةى بب َيتةوة!! كة لةاليةن دةسةآلتداراني‬ ‫كوردستانيشةوة ر َيطةى ث َيدةدر َيتء كارئاسانى بؤ دةكر َيت‪ ،‬لةكات َيكدا ئةوةى لةكوردستان‬ ‫دةنوسر َيت سةدان جار ب َيشةرمانةترة لةوةى كة ضةند رؤذنامةيةكى بيانى كرديانء ضةند‬ ‫كاريكاتيرَ َيكيان بآلوكردةوةو بيرَ ِ َيزييان كردبوو بةرامبةر ث َيشةواى مرؤظايةتى‪ .‬جا ث َيويستة‬ ‫ئةو بةناو نوسةرانة‪ ،‬زؤرباش ئةو راستيية بزانن ئيسالم زؤر لةوة طةورةترةو ئةوانيش زؤر‬ ‫لةوة كورتةبنةو بضوكرتن كة هةند َيك درؤو ضةواشةكاريى ضةندبارةو سواويان‪ ،‬كاريطةريى‬ ‫خراث بكاتةسةر ئةو ر َيبازةى كة خواى طةورة خؤى دةيثار َيز َيت‪ ،‬وةك دةفةرمو َيت‪[ :‬ﮗ‬ ‫ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ] احلجر‪ .‬وة ث َيغةمبةرى خؤشةويستمان(‪ )j‬ثلةوثايةى‬ ‫ئةوةندة بلَندة‪ ،‬ئةوان هةرطيز ناطةنة ئاستى ث َيالَوةكانيشى‪ ،‬تةنها ئةوةندة بةسة ثةروةردطار‬ ‫ث َييبفةرمو َيت‪ :‬ئ َيمة ناوو ناوبانطى تؤمان بةرزوبلَند راطرتووة‪ ،‬هةروةك دةفةرمو َيت‪[ :‬ﯓ‬ ‫ﯔ ﯕ ﯖ] الشرح‪ .‬وة هةرئةمةيش وايكردووة هةتا رؤذى قيامةت ئةم ناووناوبانطةى‬ ‫بةزيندوويى مب َين َيتةوة‪ ،‬ب َيطومان ئةوة هةرنةيارانء ناحةزانى ث َيغةمبةرمانن(‪ )j‬كة‬ ‫ب َيناوونيشانء وةجاخكو َيرو دواب ٍِراون‪ ،‬لةهةموو خيرَ وضاكةيةك لةهةردوو جيهاندا‪ ،‬وةك‬ ‫خواى طةورة دةفةرمو َيت‪[ :‬ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ] الكوثر‪ .‬وة سةرةجناميشيان‬ ‫تةنها زبلَدانى م َيذووةو ناويان لةطةأل (ئةبوجةهل‪ ،‬ئةبولةهةب‪ ،‬ئومةييةي كو ِري خةلةف‪،‬‬ ‫عةبدولَآلى كو ِرى ئوبةيي كو ِري سةلول)ء هاوش َيوةكانياندا تؤماردةكر َيت‪ .‬ئايا ئةم ناوانة‬ ‫هيض بةهايةكيان هةية؟ ئاشكراية تةنانةت لةالى مرؤظة خراثةكارةكانيش ب َيزراون‪ ،‬ئةو‬ ‫بةناو نووسةرة ضلَكاوخؤرانةيش دةب َيت ضاك ئةوة بزانن‪ ،‬ئةوةى ئةجناميانداوة هيض‬ ‫كاريطةريى ناب َيت لةسةر تيشكى بةتينى خؤرى ر َيبازى ث َيغةمبةرمان(‪ )j‬ءة كارةكانيان‬ ‫تةنها لةسةطوة ِر َيك زياتر ت َيناثة ِر َيت‪ ،‬هةروةك شاعري دةلَ َيت‪:‬‬ ‫خؤري (طــــــــه) طةرمــــة تيين باوة ِري‬ ‫بةردةوامةو دةبةخش َي تيشكي زة ِري‬ ‫ئةوةي بةدطــــــؤيي بةرامـبةر دةرب ِري‬ ‫دلَنيابن ســــةط َيكةو بةخـــــــــؤر وة ِري‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالم ئاييين‬ ‫سةرجةمي ث َيغةمبةرانة‬ ‫ن‪ :‬سةعيد حةووا‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل عةبدو ِرةمحان‬ ‫ئا‪:‬‬

‫ئيسالم ديين هةموو ثَيغةمبةرانء رَن�َي�راوان��ي خواية‪،‬‬ ‫هةر لةئادةمةوة تا دةطاتة ثةيامةكةي موحةممةد(‪ )j‬كة‬ ‫كؤتايي بةثةيامة ئامسانييةكان هَيناوة‪.‬‬ ‫خواي طةورة ‪ -‬وةك لةقورئاندا دةردةكةوَيت‪ -‬زؤر بايةخي‬ ‫ب��ةم راستيية داوةو س��وورب��ووة لةسةر روون��ك��ردن��ةوةي‪،‬‬ ‫وةك ل��ةس��ةرزم��ان��ي ن��وح دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﮁ ﮂ ﮃ‬ ‫ﮄﮅﮆ ﮊ ي��ون��س‪ .‬وات���ة‪ :‬ف��ةرم��امن��ث�َي��دراوة كة‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان مب‪ .‬لةسةرزماني ئيرباهيمء ئيسماعيليش‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭡ ﭢ ﭣ ﭤﭳ ﮊ البقرة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاني خؤت‪ .‬وة لةِراسثاردةكةي‬ ‫خواية مبانكة بةدوو‬ ‫يةعقوبدا كة بؤ كوِرةكاني ك��ردي‪ ،‬دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮬ ﮭ‬ ‫ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﮊ البقرة‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬خواي طةورة ديين بؤ ئَيوة َ‬ ‫هةلبذاردووة‪ ،‬دةئَيوةيش‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانَييت مبرن‪ .‬وة لةسةرزماني موسا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮊ ي��ون��س‪ .‬وات���ة‪ :‬م��ادام‬ ‫مَ‬ ‫موسولانن‪ ،‬ثشت ب��ةو ببةسنت‪ .‬كة باسي‬ ‫واي��ةو ئةطةر‬ ‫ت��ةورات��ي��ش دةك���ات دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﮈ ﮉ ﮊ‬ ‫ﮋ ﮌ ﮭ ﮊ امل��ائ��دة‪ .‬وات��ة‪ :‬ئ��ةو ثَيغةمبةرانةي‬ ‫ك���ة ت��ةس��ل��ي��م ب���ةخ���وا ب����وون ئ���ةوان���ة ح��وك��م��ي��ث �َي��دةك��ةن‪.‬‬ ‫لةسةرزماني يوسفيش دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﯲ ﯳ ﯴ‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانَييت مبمرَينةو‬ ‫ﯵﯶ ﮊ يوسف‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ب��ةث��ي��اوض��اك��امن بطةيةنة‪ .‬ل��ةس��ةرزم��ان��ي سيحربازةكاني‬ ‫فريعةون ‪ -‬كة باوةِريان بةثَيغةمبةرَيتيي سةييدونا موسا‬ ‫هَينا‪ -‬فةرمووي‪ :‬ﮋﮊ ﮋﮌ ﮍ ﮎﮏ ﮐ ﮊ‬ ‫األعراف‪ .‬واتة‪ :‬خواية ئاراميي خؤمتان بةسةرداببارَينةو‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانَييت مبامنرَينة‪ .‬لةسةرزماني ياوةر (حةواري)‬ ‫ةكاني دةوروب��ةري سةييدونا عيسا دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯼ‬ ‫ﯽ ﯾ ﯿ ﰀﰁ ﮊ آل ع���م���ران‪ .‬وات���ة‪:‬‬ ‫ئَيمة باوةِرمان بةخوا هَيناوة تؤيش شاهيديبدة كة ئَيمة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانني‪ .‬لةسةرزماني شاذني سةبةء (بةلقيسي يةمةن)‬

‫كة باوةِري بةخوا هَينا‪ ،‬دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﰝ ﰞ ﰟ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سولةمياندا بؤ‬ ‫ﰠ ﰡ ﰢ ﰣ ﮊ النمل‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووم‪ .‬لةدوعاي‬ ‫خواي ثةروةردطاري جيهانيان‬ ‫ثياوضاكةكةيشدا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ‬ ‫ﮁ ﮂ ﮊ األحقاف‪ .‬واتة‪ :‬خواية ثياوضاك لةوةضةو‬ ‫ن���ةوةك���ةم دروس��ت��ب��ك��ة‪ ،‬م��ن ت��ؤب��ةم��ك��ردووةو ب��ؤ الي تؤ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانامن‪...‬‬ ‫طةِراومةتةوةو لةِريزي‬ ‫لةحةديسي سةحيحيشدا ه��ات��ووة كة ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫دةفةرموَيت‪( :‬األنبيا ُء إخ��و ٌة‪ ،‬أبنا ُء ع� اّ​ّل�ت‪ ،‬أمها ُتهم َّ‬ ‫شتى‬ ‫طياويانةتةوة‪.‬‬ ‫ودي ُنهم واح �دٌ)‪ .‬دوو شَيخةكةو ئةبوداود رَِ‬ ‫واتة‪ :‬ثَيغةمبةران هةموويان براي يةكرتين‪ ،‬باوكيان يةكةو‬ ‫داي��ك��ي��ان ج��ي��اوازةو دينةكةيشيان ي��ةك��ة‪ .‬خ��واي ط��ةورة‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭺﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ‬ ‫ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ ﮍ ﮎ‬ ‫ﮏ ﮐ ﮑ ﮣ ﮊ ال��ش��ورى‪ .‬وات���ة‪ :‬خ��واي ط���ةورة لةو‬ ‫ياساو ئةحكامة دينييانةي بؤ ئَيوةيش كردؤتة بةرنامة‬ ‫ثياسثاردبوو‪ ،‬هةروةها ئةوةيش كة بةوةحي بؤ‬ ‫كة نوحي رَِ‬ ‫خؤتء بؤ ئيرباهيمء موساو عيسايشي نارد‪ ،‬كة‪ :‬دينةكة‬ ‫ثايةداركةنء بيضةسثَيننء لةنَيوان خؤتاندا جياوازييء‬ ‫ناكؤكيتان تَينةكةوَيت‪...‬‬ ‫ ئ���ي���س�ل�ام ل�����������ةِرووي زم����ان����ةوان����ي����ي����ةوة م���ان���اي‬‫خ���ؤب���ةدةس���ت���ةوةدانء ت��ةس��ل��ي��م��ب��وون��ة ب���ةخ���واي ط���ةورة‪،‬‬ ‫بةجَيبةجَيكردني سةرثشكانة (ئيختيارانة)ي فةرمانةكانيء‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييةكاني ‪-‬ئةمانةيش لةوةحيدا‬ ‫بةتوخننةكةوتين‬ ‫دي���اري���ك���راون‪ -‬ه��ةرك��ةس �َي��ك َ‬ ‫دلء دةروون�����ي ل��ةه��ةم��وو‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولان‬ ‫كاروبارَيكيدا تةسليمي خ��وا بكات‪ ،‬ئ��ةوة‬ ‫دةذميرَيت‪ .‬ثَيغةمبةرانء رَ‬ ‫رَ‬ ‫نيراواني خوا لةهةموو كةسَيك‬ ‫زي��ات��ر خ��ؤي��ان تةسليمي خ��وا ك��ردب��وو‪ ،‬بؤية بةيةكةمني‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةدرانة َ‬ ‫قةلةم‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯵ‬ ‫ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﮊ األعراف‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪5‬‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫واتة‪ :‬وتي (سةييدونا موسا فةرمووي)‪ :‬ثاكء بَيخةوشي‬ ‫بؤ تؤ‪ ،‬تؤبةمكردووةو ثةشيمانبوومةتةوة‪ ،‬من يةكةميين‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكامن‪.‬‬ ‫بةبي ئةم خؤتةسليمكردنةيش ‪ -‬كة دةبَيت لةهةموو‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��س��وك��ةوت�َي��ك��دا دةرب��ك��ةوَي��ت ‪ -‬ك���ةس ب��ةم��وس��ول��ان‬ ‫رَ‬ ‫ناذميرَيت‪ ،‬وةك خواي ط��ةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯜ ﯝ‬ ‫ﯞ ﯟ ﯠﯡﯢﯣﯤ ﯥﯦ‬ ‫ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮﯯ ﮊ‬ ‫النساء‪ .‬واتة‪ :‬سوَيند بةخواكةت‪ ،‬باوةِريان دانامةزرَيتء‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولان حسَيبنابن هةتا تؤ نةكةنة داوةر لةوكَيشةو‬

‫ئيسالم لة ِرووي زمانةوانييةوة‬ ‫ماناي خؤبةدةستةوةدانء تةسليمبوونة‬ ‫بةجيكردني‬ ‫بةجي َ‬ ‫بةخواي طةورة‪َ ،‬‬ ‫سةرثشكانةي فةرمانةكانيء‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييةكاني‬ ‫بةتوخننةكةوتني‬ ‫ئةمانةيش لةوةحيدا دياريكراون‪-‬‬‫هةركةسيك َ‬ ‫دلء دةرووني لةهةموو‬ ‫َ‬ ‫كاروبارَيكيدا تةسليمي خوا بكات‪ ،‬ئةوا‬ ‫َ‬ ‫دةذميررَيت‬ ‫بةموسولمان َ‬

‫ناكؤكييانةي لةنَيوانياندا روودةدات‪ ،‬جا كة تؤ حوكمتكردن‬ ‫طؤلَيك ل� َ‬ ‫طريء َ‬ ‫هيض َ‬ ‫�ةدلء دةروونياندا نامَينَيتء ئةوجا‬ ‫بةتةواوي خؤتةسليمدةكةن‪.‬‬ ‫فةرماني خواي طةورةيش بةهؤي وةحييةوة دةزانرَيت‬ ‫ك��ة ثَيغةمبةري راستطؤمان(‪ )s‬طةياندويةتي‪ ،‬دواي‬ ‫زانيين ئةم راستييةيش خؤتةسليمكردن بةخوا شتَيكي‬ ‫ئاسايي دةب �َي��ت‪ ،‬ضونكة لةناخي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ةك��ةدا ئةو‬ ‫قةناعةتة دةضةسثَيت كة خ��وا ئ��اط��اداري هةموو ذيانةو‬ ‫شارةزاي سرووشيت مرؤظة‪....‬‬ ‫‪6‬‬

‫ م��ادام ضاكسازيي م��رؤظء راستكردنةوةي رةفتارو‬‫رةوشيت بةتةسليمبوونَييت بةخواي طةورة‪ ،‬خوايش هيض‬ ‫نةتةوةيةكي نةهَيشتؤتةوة كة رَ‬ ‫نيراوي خؤي بؤ نةناردبن‪،‬‬ ‫وةك خؤي دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄﮅ‬ ‫ﮊ فاطر‪ .‬واتة‪ :‬نةتةوة نيية ثَيغةمبةرَيكي بؤ نةضووبَيت‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ‬ ‫ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮒ ﮊ النحل‪ .‬وات���ة‪:‬‬ ‫ثَيغةمبةرمان بؤ هةموو نةتةوةيةك ناردووة تا ثَييانِراطةيةنن‬ ‫كة تةنها خوابثةرسنتء توخين تاغوت نةكةون‪ .‬هةروةها‪:‬‬ ‫ﮋﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮫ‬ ‫ﮊ إبراهيم‪ .‬واتة‪ :‬هةرثَيغةمبةرَيكمان ناردبَيت هةربةزماني‬ ‫طةلةكةي خؤي بووة تا هةموو شتَيكيان بؤ روونبكاتةوة‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةريش(‪ )s‬دةفةرموَيت‪( :‬أنتم ُتِت ُّمون سبع َ‬ ‫ني َّأم ًة‪،‬‬ ‫طياوَيتييةوة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫وأنتم خ ُ‬ ‫ريها وأكر ُمها على اهلل)‪ .‬ترمزي رَِ‬ ‫ئَيوة حةفتاهةمني نةتةوةنء الي خوايش ئَيوة ضاكرتينء‬ ‫بةِرَيزترينيانن‪.‬‬ ‫لةمةوة َ‬ ‫هةلةي طوماني ئةو كةسانةمان بؤ رووندةبَيتةوة‬ ‫كة دةلَينَ ‪« :‬ثَيغةمبةران تةنها بؤ ضةند نةتةوةيةك هاتوون‪،‬‬ ‫بانطةوازةكةيشيان هةر بؤ ضةند ناوضةيةك ب��ووة»! بةلاَ م‬ ‫راستييةكةي ثَيضةوانةي ئةمةية‪ ،‬ئةطةرضي ئَيمة خؤيشمان‬ ‫ثَيغةمبةري هةموو نةتةوةكان نازانني‪ ،‬هةرئةوانة دةزانني‬ ‫ك��ة خ��واي ث��ةروةردط��ار ل��ةق��ورئ��ان��دا ب��ؤي باسفةرمووين‪،‬‬ ‫بؤمنوونة فارسةكان رايانواية كة ثَيغةمبةرَيكيان هةبووة‬ ‫ن��اوي زةردةش��ت ب��ووة‪ ،‬ئَيمة ل��ةوة َ‬ ‫دلنياين كة فارسةكان‬ ‫ثَيغةمبةريان بؤ هاتووة‪َ ،‬‬ ‫بةلطةيشمان ئةو ئايةتةية كة خواي‬ ‫طةورة تَييدا دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄﮅ‬ ‫ﮊ فاطر‪ .‬واتة‪ :‬نةتةوة نيية ثَيغةمبةرَيكي بؤ نةضووبَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫«خةلكي‬ ‫هةروةها قسةكةي ئيبنوعةبباس كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ن��اوض��ةي ف��ارس كة ثَيغةمبةرةكةيان كؤضيدوايي كرد‪،‬‬ ‫ئيبليس ئاطرثةرستيي لةاليان ثريؤزكرد»‪ .‬بةلاَ م ئةوةندة‬ ‫هةية كة ئَيمة ناتوانني بةيةقينةوة َبلَيني كة زةردةش��ت‬ ‫ثَيغةمبةرة‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫بةلطةمان نيية‪ ،‬هةروةها هةمان رامان‬ ‫دةبَيت بةرامبةر هةرنةتةوةيةك كة كةسَيك وةك ثَيغةمبةري‬ ‫خؤيان بناسَينن‪.‬‬ ‫بةدوو شت دةوتر َيت ئيسالم‪:‬‬ ‫أ) ب���ةو دةق (ن���ص)ان���ةي ك��ة خ���واي ط����ةورة ب��ةوةح��ي‬ ‫ب��ؤ روون��ك��ردن��ةوةي دي��ن بةثَيغةمبةراندا ناردوويةتيية‬ ‫خ����وارةوةو ئ��ةوان��ي��ش ئ��اش��ك��راي��ان��ك��ردووةو ب��ؤ َ‬ ‫خةلكيان‬ ‫روونكردؤتةوة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫ب) ب���ةك���اروك���ردةوةك���ان���ي م��رؤظ �َي��ك��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان كة‬ ‫بةئةندازةي ثَيويست باوةِرو خؤبةخواتةسليمكردني تَيدا‬ ‫هاتبَيتةدي‪.‬‬ ‫ئيسالميش ب��ةث�َي��ي م��ان��اي ي��ةك��ةم‪ ،‬رادةي زؤري���يء‬ ‫فراوانيي لةثَيغةمبةرَيكةوة بؤ ثَيغةمبةرَيكيرت جياوازة‪،‬‬ ‫بةلاَ م هةموويان سةرضاوةكانيان يةكة‪ .‬بؤية ئةو ئيسالمةي‬ ‫بؤ سةييدونا موسا هاتووة فراوانرتة لةوةي بؤ سةييدونا‬ ‫نوح هاتووة‪ ،‬ضونكة خواي طةورة دةرب��ارةي تةوراتةكةي‬ ‫سةييدونا موسا دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ‬ ‫ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭵ ﮊ األعراف‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫خوا فةرماني بةموسا دا كة لةسةر تةختةقوِري سورةوةكراوة‬ ‫ثةيامةكةي ‪ -‬كة دةرب��ارةي هةموو شتَيكء ئامؤذطاريي‬ ‫هةموو بؤنةيةكي تَيدابوو‪ -‬بنووسَيتةوة‪ .‬ئيسالمةكةي‬ ‫موحةممةد(‪ )s‬لةئيسالمي ثَيغةمبةرانيرت ف��راوان�ترة‪،‬‬ ‫ضونكة ثَيغةمبةراني ثَيش ئةو (سةالمي خوايان لَيبَيت)‬ ‫هةريةكةيان بؤ طةلي خؤي هاتووة‪ ،‬بةلاَ م موحةممةد(‪)s‬‬ ‫بؤ هةموو مرؤظايةتي هاتووةو ثةيامةكةيشي بؤ هةموو‬ ‫كاتء شوَينَيكء بؤ هةموو نةوةي مرؤظايةتيية بةطشيت‪،‬‬ ‫ئةمةيش ئةوةي ثَيويستكردووة كة ثةيامةكةي ئةم لةهيي‬ ‫ئةوانيرت بةرفراوانرتبَيت‪ ،‬ئ��ةوةت��ا خ��واي ط��ةورة لةباسي‬ ‫قورئاندا فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ‬ ‫ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﮊ النحل‪ .‬واتة‪ :‬ئةو‬ ‫قورئانةي بؤمان ناردوويت‪ ،‬روونكردنةوةي هةموو شتَيكي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪...‬‬ ‫تَيدايةو رَينماييء بةزةييء مذدةية بؤ‬ ‫ب��ةث��ةي��ام��ةك��ةي موحةممةد(‪ )s‬ك��ؤت��اي��ي ب��ةث��ةي��امء‬ ‫ثَيغةمبةرايةتي هات‪ ،‬بؤية خواي طةورة رَينمايي ئَيمةي‬ ‫بؤ ئةوة كردووة كة لةسةر رَيبازي رَ‬ ‫نيراواني خوا بِرؤين‪:‬‬ ‫ﮋﯬ ﯭ ﯮ ﯯﯰ ﯱ ﯲﯿ ﮊ األنعام‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئ��ةوان��ة ئ��ةوان��ةن كة خ��وا رَينماييكردوون‪ ،‬تؤيش‬ ‫لةسةر رَينماييء رَيبازي ئةوان بِرؤ‪ ،‬هةروةها دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ‬ ‫ﮊ النساء‪ .‬واتة‪ :‬قورئان رَينماييتان بةرةو رَيبازي ئةوانةي‬ ‫ثَيش خؤتان (رَيبازي ضاكةكارانء خ�رَ​َي�خ��وازان) دةكات‪.‬‬ ‫ئةوةي ثَيويستبووبَيت لةِرَيبازو ثرؤطرامء سيستم خواي‬ ‫ط���ةورة ب��ؤي ت��ةواوك��ردووي��ن‪ :‬ﮋ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ‬ ‫ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅﮓ ﮊ املائدة‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئةمِرؤ دينةكةتامن بؤ ت��ةواوك��ردنء بةهرةي خؤمم‬ ‫بةتةواوي بةسةرتاندا رشتء رازيم ئيسالم دين (بةرنامةي‬ ‫ذيان)تان بَيت‪.‬‬

‫األنبياء َقبِْلي‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةفةرموَيت‪َ( :‬مَثلي وَمَث ُل‬ ‫ِ‬ ‫وضَع َلَبَن ٍة ِم ْن‬ ‫وأجَل ُه اّإل َم ِ‬ ‫أح َسَن ُه مْ‬ ‫َكَمَثِل َر ُج ٍل َبَنى َبيَت ًا َف ْ‬ ‫عج َ‬ ‫َ‬ ‫بون َل ُه‬ ‫الناس‬ ‫زاوي�ِ�ة ِمن زواي��ا ُه َف َجَع َل‬ ‫يطوفون ِبه وَي َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫اللبِنة‪ ،‬فأنا ِت ْل َك اللبن ُة وأنا‬ ‫ويقولون‪َ :‬ه� اّ​ّل� ُوِضَع ْت ه�ِ�ذِه ِ‬ ‫خ��ا ُ‬ ‫مت النبي َ‬ ‫َي�اوي��ان��ةت��ةوة‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫ني)‪ .‬ه���ةردوو شَيخةكة ط�رَِ‬ ‫من��وون��ةي م��نء ثَيغةمبةراني ثَيش من وةك ئ��ةوة واي��ة‪:‬‬ ‫كابرايةك خانوويةكي زؤرجوانء رَيكوثَيك دروستكردبَيت‪،‬‬ ‫تةنها جَيطةي خشتَيك نةبَيت لةطؤشةيةكي خانووةكةدا‬ ‫�ال��ي م��اب �َي��ت��ةوة‪ ،‬ئينجا ك��ة خ� َ‬ ‫ك��ة ب��ةب��ةت� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ب����ةدةورةي‬ ‫خانووةكةدا بَينوبضنء بةخانووةكة سةرسامنب‪ ،‬بةلاَ م بؤ‬ ‫خشتة نوقسانةكة بلَينَ ‪ :‬ئاي خؤزطة ئةو خشتةيش لةجَيي‬ ‫خ��ؤي داب��ن��راي��ةت��ةوة ئ��ةوا من ئ��ةو خشتةمء منيش كؤتا‬ ‫ثَيغةمبةرم‪...‬‬ ‫ل��ةب��ةرت��ةواوَي��ت��ي��ي ئ��ي��س�لام��ة‪ ،‬ك��ة داوا ل��ةك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي‬ ‫مرؤظايةتي ك��راوة شوَينيبكةون ‪ ،‬بؤية بةميش هةموو‬ ‫دي��ن��ةك��ان��ي�تر ك��ؤت��اي��ي��ان��ث�َي��ه��ات��ووة‪ ،‬ئ��ي�تر ل��ةم��ة ب��ةدواي��ش‬ ‫هةرطيز شةريعةتَيكيرت دواي ئيسالم نايةت‪ ،‬وةك خواي‬ ‫ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ‬ ‫ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯹ ﮊ األح��زاب‪ .‬واتة‪ :‬خؤ‬ ‫موحةممةد(‪ )s‬باوكي كةسَيك لةئَيوة نةبوو‪ ،‬رَ‬ ‫هةرنيراوَيكي‬ ‫خوا بوو‪ ،‬كة كرا بةكؤتاي ثَيغةمبةران‪ .‬يان‪ :‬ﮋ ﮢ ﮣ‬ ‫ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﯤ ﮊ األع���راف‪.‬‬ ‫�ي‪َ ،‬‬ ‫خةلكينة من ن�رَ​َي�راوي خ��وامء بؤ هةرهةموو‬ ‫وات��ة‪ :‬ب�َ�ل� َ‬ ‫ئَيوة ن� رَ​َي�راوم‪ .‬هةروةها‪ :‬ﮋﮥﮦ ﮧ ﮨ ﮩ‬ ‫ﮪ ﮫﮱ ﮊ سبأ‪ .‬وات��ة‪ :‬تؤمان بؤ هةموو َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ناردووة تا هةم مذدةدةربيت هةم ئاطاداركةرةوة‪ .‬هةروةها‪:‬‬ ‫ﮋ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮊ األنبياء‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ت��ؤ رةمح��ةت��ي��تء ئَيمة ب��ؤ ه��ةم��وو جيهان ناردوومانيت‪.‬‬ ‫ﮋﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩﯤ ﮊ‬ ‫األعراف‪ .‬واتة‪ :‬هةركةسَيك ئايينَيك (بةرنامةيةكيرت بؤ ذيان)‬ ‫غةيري ئيسالم بكاتة رَيبازي‪ ،‬لَييوةرناطريَيتء حةمتةن‬ ‫لةدواِرؤذيشدا هةر لةزةرةرمةندان دةبَيت‪ .‬هةروةها‪ :‬ﮋ ﭸ‬ ‫ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﮔ ﮊ آل عمران‪ .‬واتة‪ :‬ئايني لةالي‬ ‫خوا هةرئيسالمة‪.‬‬ ‫هةركةسَيك شوَيين ثَيغةمبةر(‪ )s‬نةكةوَيت‪ ،‬طومِراو‬ ‫س���ةرط���ةردان���ةو ح��ةمت��ةن س����ةري ب���ةف���ةت���ارةت دةض��َي��ت‪،‬‬ ‫بيده‪،‬‬ ‫بؤية ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬وال��ذي َن ْفِسي ِ‬ ‫صراني ُث َّم‬ ‫يهودي وال َن‬ ‫االم��ة‪،‬‬ ‫أح� ٌد ِم ْن ِ‬ ‫ٌ‬ ‫هذه َّ‬ ‫ال َي ْسَم ُع بي َ‬ ‫ٌّ‬ ‫أصحاب َّ‬ ‫ال ُي ُ‬ ‫ؤمن بالذي أُ ْرِس ْل ُت ِبِه إال َ‬ ‫الن ِار)‪ .‬ئيمام‬ ‫كان ِم ْن‬ ‫ِ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪7‬‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫موسليم ط�ِرَ​َي�اوَي��ت��ي��ي��ةوة‪ .‬وات��ة‪ :‬ب��ةو ك��ةس��ةي طياني مين‬ ‫بةدةستة‪ ،‬هةركةسَيك لةم نةتةوةية (ئةو نةتةوةي وةلاَ مي‬ ‫ثةيامي ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةداتةوة) ثةيامةكةي ببيستَيت ‪-‬‬ ‫جولةكةبَيت يان مةسيحي‪ -‬ئةطةر باوةِرمثَينةهَينَيت‪ ،‬ئةوا‬ ‫جَيطةي ئاطري دؤزةخة ‪ ..‬خواي طةورةيش دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ‬ ‫ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮀ ﮁ ﮂ‬ ‫ﮃﮊ النساء‪ .‬واتة‪ :‬ئةوكةسةي بةئاِراستةيةكي ثَيضةوانة‬ ‫بةئاِراستةي ثَيغةمبةر(‪َ )s‬‬ ‫جبولَيتةوةو رَيبازَيكيرت ‪-‬جطة‬ ‫لةئايينةكةي ئةو‪ -‬بؤ ذياني بطرَيتةبةر‪ ،‬يان رَيبازَيكيرتي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان لةذيانيدا بطرَيتةبةر‪ ،‬يان‬ ‫غةيري رَي��ب��ازي‬ ‫سيستمء بةرنامةيةكيرتي غةيري ئيسالم بضةسثَينَيت‪ ،‬ئةو‬ ‫كةسة كافرةو دةخرَيتة دؤزةخ��ةوةو بةنةمري هةتاهةتاية‬ ‫ل��ةئ��اط��ري دؤزةخ�����دا دةم �َي��ن �َي��ت��ةوةو ض��ارةن��ووس��ي زؤر‬ ‫خراثدةبَيت‪ .‬يان دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ‬ ‫ﭵﭶﭷﭸﭹﭺﭻ ﭼ‬ ‫ﭽﭾﭿﮀﮁ ﮂﮃﮄ‬ ‫ﮅ ﮆ ﮇ ﮊ النساء‪ .‬وات��ة‪ :‬ئةو كةسانةي كافرنء‬ ‫باوةِريان بةخواو ثَيغةمبةرةكاني نةهَيناوةو دةيانةوَيت‬ ‫جياوازي خبةنة نَيوان باوةِرهَينانء دةلَينَ ‪ :‬باوةِر بةهةندَيك‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةرو ث��ةي��ام دةه �َي��ن�َي�نَ ء ب����اوةِر بةهةندَيكيرتيان‬ ‫ناهَينني!و دةيانةوَيت رَيطةيةكيرت لةو نَيواني كافربوونء‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ب��وون��ةدا ب��دؤزن��ةوة! ئ��ةوان��ة ب��ةِراس�تي كافري‬ ‫تةواون‪...‬‬ ‫ئ���ةو ئ��ي��س�لام��ةي ب��ؤ ث�َي��غ��ةم��ب��ةران��ي ث �َي��ش��وو ه��ات��ب��وو‪،‬‬ ‫ب�يرض��وون��ةوة‪ ،‬لَييانالدراوة ي��ان زي��ادةي��ان خراوةتةسةر‪،‬‬ ‫�ال��وط��ؤِري��ان ب���ةس���ةرداه���ات���ووة‪ ،‬خ� َ‬ ‫ئ� َ‬ ‫�ال��ة س��ةرةك��ي��ي��ةك��ان��ي‬ ‫خراوةتةجي‪،‬‬ ‫هةقخوازييان ل�َي��س�ِرراوةت��ةوةو ناهةقييان‬ ‫َ‬ ‫ش��وَي��ن��ك��ةوت��ووةك��ان��ي��ش��ي��ان ل���ةس���ةر ئ����ةو ط����ؤِرراوان����ة‬ ‫ث���ةروةردةك���راون‪ ،‬بؤية وا وَي َ‬ ‫��لء ط��وم �ِران‪ ،‬جا ئيدي ئةو‬ ‫طؤِرانء الدانة لةباسةكاني عةقيدةدا بووبن‪ ،‬يان لةدرومشي‬ ‫خواثةرسيت‪ ،‬يان لةباسةكاني حوكمةكاني شةريعةتء‬ ‫ضؤنيةتيي رةف��ت��ارك��ردن��دا‪ ..‬ئةطةر ئَيمة زانيمانء لةوة‬ ‫َ‬ ‫دلنيابووين ك��ة غ��ةي��ري ق��ورئ��ان كتَيبَيكيرتي ئامساني‬ ‫بةسةالمةتي نةماوةو‪ ،‬فةرمايشتةكاني ثَيغةمبةرمان(‪)s‬‬ ‫بؤ ثاكبوونةتةوةو راستةكاني كةوتوونةتة بةردةستمان‪،‬‬ ‫ئةوكاتة زياتر هةستدةكةين كة مرؤظايةتي بؤ رزطاربووني‬ ‫لةكَيشةكاني‪ ،‬دةبَيت رَيطةي تةسليمبوون بةخوا بطرَيتةبةر‪،‬‬ ‫ثَيويستة شوَيين موحةممةد(‪ )s‬بكةوَيت‪ .‬ئةطةرضي‬ ‫‪8‬‬

‫مرؤظايةتي لةمةدا خؤ سةرثشك (موخةييةر)نييةو غةيري‬ ‫ئيسالميش ه��ةرض��ي ب�ي�روب���اوةِرو ب��ةرن��ام��ةو ئايينَيكيرت‬ ‫بطرَيتةربةر لَييوةرناطريَيت ‪ ..‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ‬ ‫ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌﮍ ﮎ‬ ‫ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮊ املائدة‪ .‬واتة‪ :‬ئةي خاوةن كتَيبة‬ ‫ئامسانييةكان وا ثَيغةمبةرةكةمان هاتةالتان‪ ،‬دوايئةوةي‬ ‫ماوةيةكة وةحيي خوايي بِراوة (نَيوان سةييدونا عيساو‬ ‫سةييدونا موحةممةد ‪-‬سةالمي خوايان لَيبَيت‪ )-‬دوايي‬ ‫لةِرؤذي قيامةتدا نةلَينَ ‪ :‬مذدةرَيك يان ئاطاداركةرةوةيةكمان‬ ‫ن��ةدي بؤمان بَيت! هيضكةس نةهات تا ثةيامي خوامان‬ ‫ثَيبطةيةنَيت! وا م��ذدةدةرو ئاطاداركةرةوةمان بؤ ناردن‪،‬‬ ‫خوا بةسةر هةموو شتَيكدا بةتواناية‪.‬‬ ‫ ئ��ةو ئيسالمةي ك��ة ثَيغةمبةر(‪ )s‬بانطةوازةكةي‬‫بلاَ ودةكردةوة بةهؤي قورئانء سوننةتةكاني ثَيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫خ���ؤي���ةوة دةزان�����رَي�����ن‪ ،‬ش���ارةزاب���وون���ي���ش ل��ةس��ون��ن��ةت‪،‬‬ ‫شارةزابووني رَيساكاني زانسيت حةديس دةخوازَيت كة‬ ‫زانا رةخنةطرةكاني حةديس (نقاد احلديث) دايانِرشتوون‪.‬‬ ‫ئيسالم رَينماييةكي ت���ةواو طشتطريي ه��ةم��وو ذياني‬ ‫مرؤظايةتيية‪ ،‬ضونكة خ��واي كردطارو ك��ارزان كردويةتي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي مرؤظايةتي‪ ،‬ئةو بةزانسيت خؤي‬ ‫بةبةرنامةي‬ ‫واي بؤ داِرشتوون كة هةموو كوجنَيكي ذيانيان بطرَيتةوة‪،‬‬ ‫هيض م��ةس��ةل��ةي��ةك ل��ةب��وونء ط�����ةردوونء ذي��ان��دا ن��ةم��اوة‬ ‫ئيسالم راي خؤي لةسةرنةدابَيتء ثَيناسةي حةقيقةتي‬ ‫ئ��ةو شتةي رووننةكردبَيتةوة‪ ،‬بةدةرخستين ماهييةتي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلوَيسيت راستوةرطرتن‬ ‫شتةكان بةكاريطةرييان‪ ،‬ئينجا‬ ‫ب��ةرام��ب��ةري��ان‪ ..‬ئ���ةوة ح��ةلاَ َل��ةو‌ئ���ةوة ح��ةرام��ة‪ ،‬ئ��ةو شتة‬ ‫جائيزة‪ ،‬ئةويرتيان ناشَيت‪ ،‬ئةمة فةرزة‪ ،‬ئةويان سوننةتة‪..‬‬ ‫ئيرت ئةمانة لةهةراليةنَيكي ذي��ان��دا ب��ن‪ :‬عةقيدةبن يان‬ ‫َ‬ ‫مامةلةبن يان رةفتار‪ ،‬سياسةتنب يان ئابووري‪،‬‬ ‫ثةرسنت‪،‬‬ ‫كؤمةلاَ يةتينب يان اليةنةكاني جةنطء ئاشيت‪ ،‬ياساداناننب‬ ‫يان جَيبةجَيكردنيان‪ ..‬خ��واي ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴﭹ ﮊ النحل‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫قورئانةكةي كة بؤمان ناردوويت روونكردنةوةي هةموو‬ ‫شتَيكي تَيداية‪ .‬هةروةها دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯼ ﯽ‬ ‫ﯾ ﰃ ﮊ يوسف‪ .‬واتة‪ :‬باسي هةموو شتَيكي بةدوورو‬ ‫درَيذي تَيداية‪ ..‬هةرشتَيكيش لةقورئانء سوننةتدا نةبَيت‬ ‫(وةكو ئةوةي ثاش تةواوبووني ئةوان دةركةوتبَيت) ئةوا‬ ‫زانايان راوبؤضووني خؤياني لةسةر دةدةن‪ ..‬راي ئةوانيش‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫ه��ةر ل��ةو رَيسا طشتييانةوة دَي��ت كة ق��ورئ��انء سوننةت‬ ‫خؤيان دايانِرشتوون‪ ،‬ئةمةيش موجتةهيدةكان دةيزانن‪..‬‬ ‫ل��ةق��ورئ��انء س��ون��ن��ةت��دا ه��ةم��وو ب��اس��ةك��ان��ي ع��ةق��ي��دةو‬ ‫خ���واث���ةرس�ت�يء ك �َي��ش��ةك��ان��ي س���ام���انء م� َ‬ ‫����الء ك�َي��ش��ةي‬ ‫كؤمةلاَ يةتيء جةنطء ئاشيتء كَيشةكاني ياسادانانء‬ ‫جَيبةجَيكردنيان‪ ،‬هةروةها كَيشةكاني ثةروةردةو ئاِراستةو‬ ‫زان��س�تيء ف� رَ​َي�ك��ردن‪ ،‬ي��ان حوكمء دةس����ةلاَ ت‪ ..‬هةموويان‬ ‫دياريكراون‪ ،‬زانا شةرعناسةكان (الفقهاء) ئةم باسانةيان‬ ‫بؤ ضةندين خانة ثؤلَينكردووة وةكو‪ :‬باوةِر‪ ،‬خواثةرسيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سةوداومامةلة‪ ،‬سزاكان‪.‬‬ ‫رةفتارو رةوشت‪،‬‬ ‫لاَ‬ ‫ك �َي��ش��ةك��ان��ي ح���وك���مء دةس����ة ت����دارَي��ت�ي ل��ةخ��ان��ةي‬ ‫باوةِرهَيناندان‪ ،‬باسةكاني ن��وَي��ذو رؤذوو ح��ةجء زةك��ات‬ ‫َ‬ ‫سةوداومامةلةيش دابةشدةبنةوة‬ ‫لةخانةي خواثةرستيدان‪،‬‬ ‫بؤ ثَينج بازنةيرت‪ :‬س��ام��ان��داري‪ ،‬ه��اوس��ةرَي�تي‪ ،‬ناكؤكي‪،‬‬ ‫ئةمينداري‪ ،‬م�يرات‪ ..‬سزاكانيش ثَينجن‪َ :‬‬ ‫تؤلةسةندنةوة‪،‬‬ ‫سزاي دزي‪ ،‬سزاي زينا‪ ،‬سزاي ثاشطةز بوونةوة لةئيسالم‪،‬‬ ‫سزاي تؤمةتباركردني َ‬ ‫خةلكي بةداوَينثيسي‪..‬‬ ‫ ثَيغةمبةر(‪ )s‬ب���ةزؤر ش�َي��وة ثَيناسةي ئيسالمي‬‫ك����ردووة‪ ،‬ه��ةن��دَي��ك ك��ةس ل��ةم ثَيناسة ج��ؤرب��ةج��ؤران��ةي‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬باش تَينةطةيشتوون‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫زؤرجار ثَيناسةي كؤ (الكل)ي بةبةشَيك (اجلزء)كردووة‪،‬‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي طرنطيي ئ��ةو ب��ةش��ة دةستنيشانبكات‪ .‬وةك‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬احل��ج ع��رف��ات) وات���ة‪ :‬حةجكردن بريتيية‬ ‫ل��ةِراوةس��ت��ان��ةك��ةي كَيوي ع��ةرةف��ات‪ .‬بَيطومان راوةس��ت��ان‬ ‫ل���ةس���ةرض���ي���اي ع����ةرةف����اتء ل�������ةِرؤذي ع����ارف����ةدا ه��ةم��وو‬ ‫حةجةكةنيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةشَيكي حةجة‪ ،‬بةلاَ م لةبةرطرنطيي‬ ‫ئةو روكنة‪ ،‬ثَيغةمبةر(‪ )s‬ئاواي دةربِريوة‪ .‬كةوابوو ضؤن‬ ‫ئةطةر كةسَيك َبلَيت‪ :‬حةجكردن بريتيية لةِراوةستاني‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةدادةضَيت‪ ،‬هةر بةو شَيوةيةيش‬ ‫سةرشاخي عةرةفات‬ ‫هةركةسَيك وابزانَيت ئيسالم بريتيية لةضةند باسَيكي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةداضووة‪..‬‬ ‫ثةرسنت‪ ،‬بَيطومان‬ ‫با ضةند ثَيناسةيةكي وةها بؤ ئيسالم بهَينينةوة تا زياتر‬ ‫مةسةلةكة روونببَيتةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫دةيطيَيتةوة‬ ‫عوبةيدولآل‬ ‫ثَيناسةي يةكةم‪ :‬تةحلةي كوِري‬ ‫رَِ‬ ‫رسول اهللِ(‪َ )s‬ي ْس ُ‬ ‫أل عن اإلسالم‪ ،‬فقال‬ ‫كة‪{ :‬جاَء َر ُج ٌل إىل ِ‬ ‫والليلة‪ ،‬فقال هل َعَل َّي‬ ‫صلوات يف اليوم‬ ‫مخس‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫رسول اهلل(‪ُ :)s‬‬ ‫ُن؟ قال‪ :‬ال‪ ،‬إال ْ‬ ‫ريه َّ‬ ‫َ‬ ‫رمضان‪ ،‬فقال‪ :‬هل‬ ‫شهر‬ ‫َغ ُ‬ ‫أن َت َط َّوَع‪ ،‬وصيا ُم ِ‬ ‫علي غريه؟ فقـال‪ :‬ال‪ ،‬إال أن تطوع‪ ،‬وذكر له رسول اهلل(‪)s‬‬ ‫الزكاة فقال‪ :‬هل علي غريها؟ قال‪ :‬ال‪ ،‬إال أن تطوع‪ ،‬قال‪:‬‬

‫ص منه‪،‬‬ ‫فأ ْدَبَر الرجل وهو يقول‪ :‬واهلل ال َأ ُ‬ ‫زيد على هذا وال أُِنق ُ‬ ‫فقال رسول اهلل(‪ :)s‬أفَل َح ْ‬ ‫إن َصَد َق}‪ .‬هةرشةش زاناكاني‬ ‫طياويانةتةوة‪ .‬واتة‪ :‬ثياوَيك هاتة‬ ‫حةديس جطة لةترمزي رَِ‬ ‫خزمةتي ثَيغةمبةر(‪)s‬و لَييثرسي‪ :‬ئيسالم ضيية؟ ئةويش‬ ‫فةرمووي‪ :‬ئيسالم بريتيية لةثَينج نوَيذ لةشةوو رؤذَيكدا‪.‬‬ ‫كابرا وتي‪ :‬غةيري ئةوة هيضيرتم لةسةرنيية؟ فةرمووي‪:‬‬ ‫نا‪ ،‬مةطةر خؤت لةزيادة هييرت بكةيت‪ .‬وة رؤذووي مانطي‬ ‫رةم���ةزان‪ ،‬كابرا وت��ي‪ :‬غةيري ئ��ةوة هيضيرتم لةسةرنيية؟‬ ‫ف��ةرم��ووي‪ :‬ن��ا‪ ،‬م��ةط��ةر خ��ؤت ل��ةزي��ادة هييرت (رؤذووي��ت�ر)‬ ‫بطريت‪ .‬وة ثَيغةمبةري خوا زةكاتيشي وةبريهَينايةوة‪،‬‬

‫هيض مةسةلةيةك لةبوونء‬ ‫طةردوونء ذياندا نةماوة ئيسالم‬ ‫لةسةرنةدابيتء‬ ‫راي خؤي‬ ‫َ‬ ‫َثيناسةي حةقيقةتي ئةو‬ ‫رووننةكردبيتةوة‪،‬‬ ‫شتةي‬ ‫َ‬ ‫بةدةرخستني ماهييةتي‬ ‫شتةكان بةكاريطةرييان‪ ،‬ئينجا‬ ‫َ‬ ‫بةهةلوَيستي راستوةرطرتن‬ ‫بةرامبةريان‪..‬‬

‫كابرا وتي‪ :‬غةيري ئةوة هيضيرتم لةسةرنيية؟ فةرمووي‪:‬‬ ‫ن��ا‪ ،‬م��ةط��ةر خ��ؤت ل��ةزي��ادة هييرت ببةخشيت‪ .‬ئيرت كابرا‬ ‫رؤيشت‪ ،‬بةدةم رؤيشتنةوة هةردةيوت‪ :‬نة لةوة زياتردةكةم‬ ‫نة لَييشي كةمدةكةمةوة‪ .‬ثَيغةمبةريش(‪ )s‬فةرمووي‪:‬‬ ‫ئةطةر راستبكات سةركةوتوودةبَيت‪ ،‬يان ئةطةر راستبكات‬ ‫دةضَيتة بةهةشتةوة‪ ،‬يان ئةطةر راستبكات خؤيء باوكيشي‬ ‫سةركةوتوودةبن‪..‬‬ ‫ثَيناسةي دووةم‪ :‬موعاويةي كوِري حيددة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ع��ةرزي ثَيغةمبةرم كرد(‪( )s‬ث�َي��م��وت)‪ :‬ت��وو ئ��ةو خواي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪9‬‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫ثةروةردطارة‪ ،‬ئةوة خوا تؤي بةضييةوة بؤ ئَيمة ناردووة؟!‬ ‫فةرمووي‪( :‬باإلسالم)‪ :‬بةئيسالمةوة‪ .‬وتي‪ :‬نيشانةكاني‬ ‫هلل َّ‬ ‫(أن َ‬ ‫ئيسالم ضني؟ فةرمووي‪ْ :‬‬ ‫عز‬ ‫تقول‪ :‬أسل ْم ُت َو ْجِه َي إىل ا ِ‬ ‫َو َج َّل و َ‬ ‫وتؤتي الزكاَة‪ُّ ،‬‬ ‫خت َّّل ُ‬ ‫مسل ٍم على‬ ‫يت‪ ،‬و ُتقيَم الصالَة‬ ‫كل ِ‬ ‫َ‬ ‫هلل َّ‬ ‫مشرك‬ ‫وج َّلِمن‬ ‫صريان‪ ،‬ال َي ْقَب ُل ا ِ‬ ‫ٍ‬ ‫عز َ‬ ‫سلم حُ َ‬ ‫أخوان َن ِ‬ ‫م َّر ٌم‪ِ ،‬‬ ‫ُم ٍ‬ ‫أسَلَم َعَم ً‬ ‫ني إىل املسلم َ‬ ‫فار َق املشرك َ‬ ‫ني)‪ .‬نةسائي‬ ‫َ‬ ‫بعدما ْ‬ ‫ال‪ ،‬أو ُي ِ‬ ‫َ‬ ‫طياوَيتييةوة‪ .‬واتة‪ :‬ئةوةية كة بلَييت‪ :‬روومكردؤتة خواو‬ ‫رَِ‬ ‫خؤم تةسليم بةو كردووة‪ ،‬ئينجا نوَيذبكةيتء زةكاتبدةيت‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان ح��ةرام��ة‪ ،‬ضونكة دوو‬ ‫موسولان‬ ‫هةموو‬ ‫براي ثَيشتيواني يةكرتين‪ ،‬هيض كردةوةيةكي ئةو كةسة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووني كافرببَيتةوة‪ ،‬يان‬ ‫طريانابَيت كة دواي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلي كوفري بةجَيهَيشتء هاتة ريزي‬ ‫دواي ئ��ةوةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة بطةِرَيتةوة بؤ سةر كوفر‪..‬‬ ‫ثَيناسةي سَييةم‪ :‬لةثَيغةمبةرةوة(‪ )s‬دةط�ِرَ​َي�ن��ةوة كة‬ ‫فةرموويةتي‪( :‬اإلسالم أن تشهد أن ال إله إال اهلل وأن حممدا‬ ‫عبده ورسوله‪ ،‬وتقيم الصالة وتؤتي الزكاة وتصوم رمضان‬ ‫وحتج البيت إن استطعت إليه سبيال)‪ .‬واتة ‪ :‬ئيسالم ئةوةية‬ ‫بِرياربدةيت كة هيض خوايةك نيية شاياني ثةرستنبَيت تةنها‬ ‫خ��واي طةورةنةبَيت‪ ،‬وة بِرياربدةيت كة موحةممةد(‪)s‬‬ ‫ن� رَ​َي�راوي خ��واي��ةو نوَيذبكةيتء زةك��ات��ب��دةي��تء رؤذووي‬ ‫رةمةزان بطريتء هةركاتَيك تواناي حةجت هةبوو بيكةيت‪.‬‬ ‫ ثَيناسةي دوايني‪ ،‬سةرجةمي ثَيناسةكانيرتة‪ ،‬ضونكة‬‫هةموو ئةوانيرت دةطرَيتةخؤو ثَيناسةي هةموو ئيسالمي‬ ‫بةثَيناسةي بةشَيك كردووة‪ ،‬بؤئةوةي طرنطيي ئةو بةشة‬ ‫خباتةِروو‪َ ،‬‬ ‫بةلطةيش بؤ ئةوة حةديسَيكيرتي سةحيحة كة‬ ‫ئةم ثَينجة بةروكنةكاني ئيسالم دادةنَيت‪ ،‬ثَيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫دةيطيَيتةوة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫لةحةديسَيكدا كة ئيبنوعومةر‬ ‫رَِ‬ ‫(إن اإلس�لام بين على شهادة أن ال إله إال اهلل وأن حممدا‬ ‫عبده ورس��ول��ه وإق��ام الصالة وإي��ت��اء ال��زك��اة وح��ج البيت‬ ‫طياويانةتةوة‪.‬‬ ‫وصوم رمضان)‪ .‬ئيمام موسليمء ترمزي رَِ‬ ‫واتة ‪:‬ئيسالم لةسةر ثَينج شت دامةزراوة‪ :‬بِرياردان كة هيض‬ ‫خوايةك نيية شاياني ثةرستنبَيت جطة لةخواي طةورةو‬ ‫بِرياردان كة موحةممةد(‪ )s‬رَن�َي�راوي خواية‪ ،‬نوَيذكردن‪،‬‬ ‫زةكاتدان‪ ،‬حةجكردني َ‬ ‫مالي خوا‪ ،‬رؤذووي رةمةزان‪.‬‬ ‫ئةم حةديسة وا باس دةفةرموَيت كة‪ :‬ئيسالم لةسةر ئةو‬ ‫ثَينج روكنة دام��ةزراوة‪ ،‬كةوابوو ئةو ثَينج روكنة ثايةن‪،‬‬ ‫ك� َ‬ ‫�ؤل��ةك��ةي ئيسالمن ن��ةك ه��ةم��وو ئيسالمةكة‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫هةمووكاتَيك كةرةستةي ثَيكهاتةي ثايةكانيش هةر لةو‬ ‫كةرةستانةن كة خانووةكةيان لَيدروستدةكرَيت‪..‬‬ ‫‪10‬‬

‫ك��ات�َي��ك ك��ةس�َي��ك َ‬ ‫دةل���َي���ت‪ :‬ف�َل�اَ ن خ��ان��وو ل��ةس��ةر ض��وار‬ ‫ثاية دام����ةزراوة‪ ،‬ئ��ةوة دةطةيةنَيت كة ض��وار ثاية هةنء‬ ‫خانوويةكيان لةسةر بنياتنراوة‪ .‬ئةطةر يةكَيك واتَيبطات‬ ‫كة تةنها ثايةكان هةن‪ ،‬بةوانيش بةتةنها َ‬ ‫دةل�َي�نَ كؤشكء‬ ‫ت����ةالري ت�����ةواو‪ ،‬ئ����ةوا ب���ةه� َ‬ ‫��ةل���ةدادةض���َي���ت‪ ،‬ئيسالميش‬ ‫ه��ةرواي��ة‪ ،‬هةركةس َ‬ ‫بةلطةي دةوَي��ت با قورئان بكاتةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل باسكردني ئةم‬ ‫سةرجنيبدات‪ ،‬ئةوكاتة دةبينَيت كة‬ ‫ثَينج ثايةدا باسي خ��ووِرةوش��تء ك��اروب��اري سياسةتء‬ ‫بارودؤخي كؤمةلاَ يةتيء ئاشيتء جةنطء رَ‬ ‫خيخوازيء‬ ‫ش��ةِرخ��وازي��ش��ي ك�����ردووة‪ .‬ي���ان ه���ةرئ���ةوةن���دة ب��ةس��ة بؤ‬ ‫دةرخستين َ‬ ‫هةلةي ئةو بؤضوونة كة كتَيبَيكي شةرع (فيقه)‬ ‫بكاتةوةو سةيري سةرباسةكاني بكات‪ ،‬ئةوسا دةبينَيت‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةوداومامةلةو‬ ‫لةطةل باسي ئةم ثايانةدا باسي ثةرسنتء‬ ‫ف��ةرم��ان �ِرةواي��يء جيهادو م�ي�راتء ه��اوس��ةرَي�تيء دةي��ان‬ ‫تةوةرةباسيرت دةبينَيت‪ ،‬ي��ان ئ��ةوةن��دة بةسة َ‬ ‫هةلةي ئةو‬ ‫بؤضوونة خبرَيتةِروو كة كتَيبَيكي وةكو سةحيحي بوخاري‬ ‫تةماشابكات‪ ،‬كة نةك هةرباسي خواثةرسيت تَيداية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫س��ةدان حةديسي لةباسي ك�ِري��نء ف��رؤش�تنء َ‬ ‫بةلَيندانء‬ ‫سياسةتء كؤمةلاَ يةتيء رةوشيت لةخؤطرتووة‪..‬‬ ‫ك��ةواب��وو ئ��ةم ثَينج روكنة هةموو ئيسالمةتييةكةنني‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ثايةي ئيسالمنء كؤشكي ئيسالمةكةيان لةسةر‬ ‫وةستاوة‪..‬‬ ‫ك��ةواب��وو ئيسالم بناغةيشةو خ��ان��ووي��ش��ة‪ ،‬بناغةكة‬ ‫روكنةكانن‪ ،‬خانووةكةيش حوكمة ئيسالمييةكانن‪.‬‬ ‫كة ديراسةيةكي ئيسالم دةكةيت‪ ،‬دةبينيت ثرؤطرامَيكي‬ ‫س��ةرب��ةخ��ؤي س��ي��اس��ةت��ي خ���ؤي ه��ةي��ة‪ ،‬ك��ة ل��ةِروان��ط��ةي‬ ‫س��ةرب��ةخ��ؤي خ��ؤي��ةوة ت��ةم��اش��اي نيشتمانء دةس���ةلاَ تء‬ ‫س��ةروةري��ي ي��اس��او رَي��ب��ازي ك��ارو ش���وراو ف��ةرم��ان�ِرةواي��ي‬ ‫كارطييي‬ ‫دةك��ات‪ ،‬دةزط��اي راث��ةِران��دنء دابةشكردنَيكي‬ ‫رَِ‬ ‫سةربةخؤي خؤي هةية‪..‬‬ ‫كة ديراسةي ئيسالم دةكةيت‪ ،‬دةبينيت بةرنامةيةكي‬ ‫سةربةخؤي كؤمةلاَ يةتيي خؤي هةية‪ ،‬كة لةِروانطةي ئةوةوة‬ ‫تةماشاي مرؤظ (ذنء ثياو)و خَيزانء ذياني كؤمةلاَ يةتيء‬ ‫تَيطةيشنت لَييان دةكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك رَيساي‬ ‫كة ديراسةي ئيسالم دةكةيت‪ ،‬دةبينيت‬ ‫سةربةخؤي تايبةتي خؤي بؤ رةوش��تء رةفتار هةية‪ ،‬كة‬ ‫لةسةرزةمينةي ئ��ةوان��ةوة رَيبازَيكي واقيعيء روون بؤ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان دادةِرَيذَيت‪.‬‬ ‫هةلسوكةوتي‬ ‫كة ديراسةي ئيسالم دةكةيت‪ ،‬دةبينيت ثرؤطرامَيكي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫س��ةرب��ةخ��ؤي خ���ؤي ب��ؤ ف� رَ​َي�خ���وازي ه��ةي��ة‪ :‬ك��ة جيهاني‬ ‫َ‬ ‫هةرنكولي ل��ةِرؤذي دوايي‬ ‫ثَيئاوةداندةكاتةوة‪ ..‬كة نةك‬ ‫ناكات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ناشهَيَلَيت فةرامؤشبكرَيت‪ ،‬ضونكة هةموو‬ ‫اليةنةكاني ئةم ثرؤطرامة تةواو داِرَي��ذراوةو كةموكورتيء‬ ‫الرووَيريي تَيدانيية‪ ،‬نة زيادةِرةوي تَيداية نة شلطريي‪ ،‬هيض‬ ‫شتَيكي طرنطيش لةذياندا نابينيت‪ ،‬ئيسالم َ‬ ‫هةلوَيسيت‬ ‫ثةسةندي سروشتيي بةرامبةر نةنواندبَيت‪.‬‬ ‫كة ديراسةي ئيسالم دةكةيت‪ ،‬دةبينيت ثرؤطرامَيكي‬ ‫سةربازيي سةربةخؤي خؤي هةية‪ ،‬ئامانجء ئامادةسازيي‬ ‫ديارةو روونة‪ ،‬نةخشةي دامةزراوو ضؤنيةتيي هَينانةديي‬ ‫ئ��ام��ان��جء ش���َي���وازي م��ةش��قء سيستمي ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��يء‬ ‫ملكةضيء ث��ةي��وةن��دي��ي ئ��ةن��دام��ة س��ةرب��ازي��ي��ةك��ان لةناو‬ ‫بةخةلكيء َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةتييةوة هةمووي واداِرشتووة كة‬ ‫خؤيانء‬ ‫شوَينكةوتوواني ئيسالم هةميشة ضاويان لةئاسؤي َبلندي‬ ‫ثَيشكةوتنء فةراهةمهَيناني هَيمينء ئاسودةيي بَيت بؤ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكةيان‪..‬‬ ‫ك��ة دي��راس��ةي ئيسالم دةك��ةي��ت‪ ،‬دةبينيت سيستمي‬ ‫تايبةتيي خؤي بؤ باري داراييء ئابووري هةية‪ ،‬ض لةبارةي‬ ‫رَيكخستنيانةوةبَيت‪ ،‬ض لةاليةني ضارةسةري كَيشةكاني‬ ‫ب��ةخ��اوةن��ب��وون‪ ،‬ي��ان مةسةلةكاني خ��ةزَي��ن��ةي َ‬ ‫دةول���ةتء‬ ‫ثارسةنطِراطرتين هاتوو رؤيشتوو‪ ،‬يان رَيسا طشتييةكاني‬ ‫دةولةتي ئيسالميء َ‬ ‫مامةلةي بازرطانيي نَيوان َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةتانيرت‪..‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫بةم شَيوةية كَيشةيةك نابينيت لةكَيشةكاني‬ ‫م��رؤظ��اي��ةت��ي ك��ة ئ��ي��س�لام حوكمَيكي س��ةرب��ةخ��ؤي خ��ؤي‬ ‫تَيدانةدابَيت‪ ،‬كؤشكي ئيسالميش ‪ -‬كة لةسةر ثايةكاني‬ ‫دامةزراوة‪ -‬بريتيية لةسةرجةمي ئةم حوكمانة‪..‬‬ ‫دةبَيت بةم شَيوةية لةحةديسةكةي ئيبنوعومةر(خوا‬ ‫لَييانِرازيبَيت) تَيبطةين (ح��ةدي��س��ي‪ :‬بين اإلس�لام على‬ ‫مخ��س ‪ .) ..‬دةب���َي���ت ل��ةب��ةرِرؤش��ن��اي��ي ئ���ةم ح��ةدي��س��ةدا‬ ‫لةحةديسةكانيرتيش تَيبطةين‪ ،‬ئةوةيش مةبةسيت خواي‬ ‫ث��ةروةردط��ارة كة فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﭯ ﭰ ﭱ‬ ‫ﭲﭳﭴﭵ ﭶﭷﭸﭹﮊ‬ ‫النحل‪ .‬وات��ة‪ :‬قورئانَيكمان بؤ ناردوويتةتة خ��وارةوة كة‬ ‫روونكردنةوةي هةموو شتَيكي تَيدايةو رَينماييء بةزةييء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪.‬‬ ‫مذدةية بؤ‬ ‫ ئةمة ئةو ئيسالمةية كة خوا فةرماني بةمرؤظايةتي‬‫داوة شوَينيبكةونء ك��اروب��اري دن��ي��او رؤذي قيامةتي‬ ‫خؤياني لةسةر دام��ةزرَي��ن��ن‪ ،‬ب��ةلاَ م دةروون���ي مرؤظايةتي‬ ‫‪-‬ب��ةث�َي��ي س��روش�تي خ��ؤي‪ -‬ح��ةز بةئةرككَيشان ناكات‪،‬‬

‫حةزناكات سنوور بؤ حةزوئارةزووةكاني دياريبكرَيت‪،‬‬ ‫نايةوَيت هيض بةربةستَيك َ‬ ‫ري لةهةوةسء نةوسي بطرَيت!‬ ‫با ئةو سنوورو رَيطرتنء بةربةستانة لةسوودي خؤيشينب‪،‬‬ ‫بؤية خواي طةورة ئةوةي لةسةر ئةوكةسانة فةرزكردووة كة‬ ‫هةقخوازنء باوةِريان بةبةرنامةكةي خواي طةورة هَيناوة كة‬ ‫دةبَيت ئةوان مرؤظايةتي وا رابهَينن كة ملكةضء طوَيِر َ‬ ‫ايةلي‬ ‫دةسةلاَ تي خوا بن‪ ،‬ئةم راهَينانةيش بةفةرمانكردن بةضاكةو‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردن لةخراثةو بةجيهادكردن دةبَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلسيت ل��ةخ��راث��ة‪ ،‬دةبَيت‬ ‫فةرمانكردن بةضاكةو‬ ‫ك��ارَي��ك��ي ب��ةردةوام��ب �َي��ت‪ ،‬ت��ةن��ان��ةت دواي دام��ةزران��دن��ي‬ ‫َ‬ ‫دةول���ةت���ي ئيسالمييش‪ ،‬جيهاديش ه���ةرواي���ة‪ ،‬ئةويش‬ ‫دةبَيت هةربةردةوامبَيت تا ئةوساتةي شةريعةتةكةي خوا‬ ‫لةهةموو جَييةك دةضةسثَينرَيت‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﮆ ﮊ البقرة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا بكةن تا ئةوكاتةي فيتنة (واتة‪:‬‬ ‫واتة‪ :‬كوشتاريان‬ ‫خةلك ناضاركردن لةسةر َ‬ ‫َ‬ ‫هةلطةِرانةوة لةئيسالم) نامَينَيت‪،‬‬ ‫تا بةرنامةي هةموو ذيان هةرشةريعةتةكةي خوا دةبَيتء‬ ‫ب���ةس‪ ..‬ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ‬ ‫ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛﭢ ﮊ‬ ‫التوبة‪ .‬واتة‪ :‬ئةي ئةوكةسانةي باوةِرتانهَيناوة ئةو كافرانة‬ ‫ثَيشرت بكوذن كة لَيتانةوة نزيكن‪ ،‬بةلاَ م با توندوتيذيتان‬ ‫تَيدابةديبكةن‪..‬‬ ‫��ي ب��ن��ةم��اي��ة‪( :‬ف���ةرم���ان ب��ةض��اك��ةو ب��ةره� َ‬ ‫�ةل��س�تي‬ ‫ئ���ةم س� َ‬ ‫لةخراثةو جيهاد) ئةو اليةنطرانةن كة لةخودي َ‬ ‫خةلكيدا‬ ‫ه��ةنء ب��ةس��وودن بؤ بةرقةراركردني ئيسالم‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫خواي طةورة خؤي داواي ضةسثاندني ئيسالمي كردووةو‬ ‫حةمتةن خؤيشي اليةنطري ئةو كارةية‪ ،‬بةلاَ م ئةم سَيية دةبنة‬ ‫زةمينةخؤشكةرو دةستثَيكي ثيادةكردني ئيسالمةتي‪،‬‬ ‫ضونكة هةرضةندة طرانيشن‪ ،‬بةلاَ م داواكارييةكي سروشتيي‬ ‫مرؤظء مرؤظايةتني‪ ،‬ضونكة كاتَيك ئيسالم كةناردةخرَيت‬ ‫نائارامي َ‬ ‫بالدةكَيشَيت بةسةر هةموو مرؤظةكاندا‪ ،‬غةزةبء‬ ‫س��زاي دنياو قيامةتيي خوايش ل��ةوالوة بووةستَيت‪ ،‬كة‬ ‫لةسةرةجنامي الدانء رادان���ي ئايينةكةي ل��ةدةس��ةلاَ تء‬ ‫حوكمكردن بؤتة هؤي توِرةكردني خواي طةورة‪.‬‬ ‫���ي ب��ن��ةم��اي��ةي��ة دةب��ي��ن�ين كة‬ ‫ل��ةب��ةرط��رن��ط��ي��ي ئ����ةم س� َ‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬زؤرجار ثَيناسةي ئيسالمي بةمانة كردووة‪..‬‬ ‫دةيطيَيتةوة كة فةرموويةتي‪:‬‬ ‫بةززار لةثَيغةمبةرةوة(‪)s‬‬ ‫رَِ‬ ‫(اإلسالم مثانية أسهم‪ :‬اإلسالم سهم‪ ،‬والصالة سهم‪ ،‬والزكاة‬ ‫سهم‪ ،‬والصوم سهم‪ ،‬وحج البيت سهم‪ ،‬واألمر باملعروف‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪11‬‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫سهم‪ ،‬والنهي عن املنكر سهم‪ ،‬واجلهاد يف سبيل اهلل سهم‪،‬‬ ‫وق��د خ��اب من ال سهم ل��ه)‪ .‬وات��ة‪ :‬ئيسالم هةشت ثشكة‪،‬‬ ‫هةشت بةشة‪ :‬بةشَيكي ئيسالمةتيية‪ ،‬بةشَيكي نوَيذة‪،‬‬ ‫بةشَيكي زةكاتة‪ ،‬بةشَيكي رؤذووة‪ ،‬بةشَيكي حةجي َ‬ ‫مالي‬ ‫خواية‪ ،‬بةشَيكيرتي فةرمانكردنة بةضاكةو بةشَيكيرتيشي‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردنة لةخراثة‪ ،‬جيهاديش بةشَيكة‪ ،‬دام��او‬ ‫ئةوكةسةية كة بَيبةشة‪..‬‬ ‫َي�َي���ت���ةوة كة‬ ‫(احل���اك���م) لةثَيغةمبةرةوة(‪ )s‬دةي���ط�رَِ‬ ‫فةرموويةتي‪( :‬اإلسالم أن تعبد اهلل التشرك به شيئا وتقيم‬ ‫الصالة وتؤتي ال��زك��اة‪ ،‬وتصوم رم��ض��ان‪ ،‬وحت��ج البيت‪،‬‬ ‫واألمر باملعروف‪ ،‬والنهي عن املنكر‪ ،‬وتسليمك على أهلك‪،‬‬ ‫فمن انتقص منهن شيئا فهو سهم من اإلسالم يدعه‪ ،‬ومن‬ ‫تركهن كلهن فقد وىل اإلسالم ظهره)‪ .‬واتة‪ :‬ئيسالم ئةوةية‬ ‫َ‬ ‫هاوةلي بؤ ثةيدانةكةيت‪ ،‬نوَيذبكةيت‪،‬‬ ‫كة خوابثةرستيتء‬ ‫زةك��ات��ب��دةي��ت‪ ،‬رؤذووي رةم���ةزان بطريتء حةجبكةيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيبكةيت ل��ةخ��راث��ة‪،‬‬ ‫ف��ةرم��ان��ب��ك��ةي��ت ب��ةض��اك��ة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالي خ��ؤت‪ ،‬هةركةسَيك شتَيكي‬ ‫لةمالء‬ ‫سلاَ وبكةيت‬ ‫لةمانة ك��ةم��ك��ردةوة ئ��ةوة وازي لةبةشَيكي ئيسالمةكة‬ ‫هَيناوة‪ ،‬هةركةسيش وازي لةهةمووي هَينا ئ��ةوا ثشيت‬ ‫لةئيسالمةكة كردووة‪..‬‬ ‫ضاكة‪ :‬وشةيةكي طشتييةو هةموو ئةوشتانة دةطرَيتةوة‬ ‫كة شةريعةتي ئيسالم داواياندةكات‪ ،‬يان رَييثَيدةدات‪ ،‬يان‬ ‫ناهَيَلَيت َ‬ ‫خةلكي لَيينزيكببنةوة‪ ،‬يان داواي كؤتاييثَيهَيناني‬ ‫دةك��ات‪ ،‬وةك��و ح��ةرام يان بوغزَينراو (مكروه) ‪ ..‬كةواتة‬ ‫ضاكة بريتيية‪ :‬لةئيسالمء روكنةكاني‪ ،‬خراثةيش بريتيية‪:‬‬ ‫ل��ةئ��ي��س�لام�لادان لةحوكمي ث��اي��ةك��انء كؤشكةكةيشي‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ئةوةية‬ ‫لةبةرئةوةية كة ئةركي سةرةكيي‬ ‫كة ئيسالمةكة سةرخبةن تا بةتةنها ئةو حوكميانبكات‪،‬‬ ‫ناوونيشاني حوكمي ئيسالميش ئةوةية كة خواي طةورة‬ ‫دةرب������ارةي ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪ :‬ﮋﭺﭻ ﭼ ﭽﭾ‬ ‫ﭿﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ‬ ‫ﮊ ﮋ ﮌﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮊ احل��ج‪ .‬وات��ة‪ :‬خ��وا ئ��ةو كةسانة‬ ‫سةردةخات كة وشة (ئايينةكة)ي خوا سةردةخةن‪ ،‬خوا‬ ‫خاوةني هَيزةو بَيوَينةيةو بةسةر هةموو شتَيكدا َ‬ ‫زال��ة‪.‬‬ ‫ئةوكةسانةي كة ئةطةر خوا لةسةرزةمني جَيطرييانبكات ‪-‬‬ ‫بةطرتنةدةسيت دةسلاَ تء حوكم‪ -‬ثارَيزطاريي ئيسالمةتي‬ ‫دةكةنء هَيزو دةسةلاَ تي شةِرخوازيي ناهَيَلنء دةستدرَيذي‬ ‫ناكةنء نوَيذدةكةن ‪ -‬بؤ يادكردنةوةي بةردةوامي خواي‬ ‫‪12‬‬

‫ط��ةورةو راثةِراندني شةريعةتةكةي‪ -‬و زةكاتدةدةن ‪ -‬تا‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكةيان لةهةذاري بثارَيزن‪-‬و‬ ‫خؤيان لةِرةزيليء‬ ‫َ‬ ‫فةرمان بةضاكةكاري دةك��ةنء بةرهةلسيت لةخراثةكاري‬ ‫دةك��ةنء ‪ -‬ئ��الاَ ي خ�رَ​َي�خ��وازي لةجيهاندا بةرزدةكةنةوة‪-‬‬ ‫كؤتايي هةموو كاروبارَيكيش هةر بؤ خوا دةطةِرَيتةوة‪.‬‬ ‫ن���وَي���ذك���ردن‪ :‬ن��ي��ش��ان��ةي ئ���ةوةي���ة ك��ة َ‬ ‫دةول��ةت��ةك��ةي��ان‬ ‫َ‬ ‫دةولةتَيكي خواويستيية‪.‬‬ ‫دةولةتةكةيان َ‬ ‫زةكاتدان‪ :‬نيشانةي ئةوةية كة َ‬ ‫دةولةتَيكي‬ ‫دادي خوايية‪.‬‬ ‫ف��ةرم��ان ب��ةض��اك��ةك��ردن‪ :‬نيشانةي ئ��ةوةي��ة ك��ة هةموو‬ ‫ضاكةيةك لةولاَ تةكةياندا لةبرةوداية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلسيت لةخراثةكردن‪ :‬نيشانةي ئةوةية كة هةموو‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتةكةياندا لةنوشوستيداية‪.‬‬ ‫خراثةيةك‬ ‫ئةمانةيش هةموويان نيشانةي ئةوةن‪ ،‬كة ئيسالم لةسةر‬ ‫بناغةو كؤشكي خؤي دامةزراوة‪..‬‬ ‫لةبةرِرؤشنايي ئةمةدا كة بامسانكرد‪ ،‬دوو ثَيناسةكةي‬ ‫دوايني كة لةسةرةوة هَيناماننةوة‪ ،‬ئةوةي (بةزارو احلاكم)‪،‬‬ ‫ث�َي��ن��اس��ةي ئيسالم دةك���ةن ب��ةو ب��ةش��ة ط��رن��ط��ان��ةي��ةوة كة‬ ‫تَييداهةن‪ ،‬ئةطةرضي ديسان هةردووكيشيان ثَيناسةي‬ ‫هةموو ئيسالمةكةيان هةرنةكردووة‪ ،‬ضونكة ئيسالم ‪ -‬وةكو‬ ‫زانيمان‪ -‬زياترة ل��ةوةي كة ئةو دوو ثَيناسةية هةمووي‬ ‫باسكةن‪ ،‬ض جاي يةكَيكَييان بةتةنها‪ ،‬ضونكة ثَيناسةي‬ ‫َ‬ ‫سي بنةماكةي‬ ‫يةكةم‬ ‫لةطةل باسكردني روكنةكاندا باسي َ‬ ‫كرد كة اليةنطري بةرقةراركردنء ثيادةكردني ئيسالمن‪،‬‬ ‫ئيسالم ل��ةوةي��ش زي��ات��رة‪ ،‬ه��ةروةه��ا ل��ةوةي��ش زي��ات��رة كة‬ ‫َ‬ ‫ثَيناسةي دووةم تَي َ‬ ‫لةطةل يةكَيك لةِرةوشتةكاني‬ ‫كهةلكَيش‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل م� َ‬ ‫َ‬ ‫مندالي‬ ‫�الء‬ ‫موسولان باسيكردووة كة دةبَيت‬ ‫خ��ؤي��دا ضؤنبَيت! بَيطومان ئةميش لةبةرطرنطيي ئةو‬ ‫سيفةتة رةوشتييةية‪.‬‬ ‫ئ��ةم دوو ثَيناسةية ‪-‬وةك���و بينيمان‪ -‬بريتينةبوون‬ ‫لةهةموو ئيسالم‪.‬‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫حةديسةكةي عومةري كوِري خةتابيش (خوا لي ِ‬ ‫َي�َي��ت��ةوةو دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫ه��ةر ل��ةم روان��ط��ةي��ةوةي��ة كة دةي��ط�رَِ‬ ‫{بينما حنن عند َر ُس��ول اللهَِّ(‪ )s‬ذات يوم إذ طلع علينا‬ ‫رجل شديد بياض الثياب شديد سواد الشعر ال يرى عليه‬ ‫أثر السفر وال يعرفه منا أحد حتى جلس ِإلىَ النيب(‪)s‬‬ ‫فأسند ركبتيهِإلىَ ركبتيه ووضع كفيه َعَلى فخذيه وَق َ‬ ‫ال‪ :‬يا‬ ‫حممد أخربني َع ْن اإلسالم؟ فَق َ‬ ‫ال َر ُسول اللهَِّ(‪ :)s‬اإلسالم أن‬ ‫تشهد أن ال إله إال اللهَّ وأن حممدا َر ُسول اللهَِّ‪ ،‬وتقيم الصالة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالم ئاييين سةرجةمي ثيَغةمبةرانة‬

‫وتؤتي الزكاة‪ ،‬وتصوم رمضان‪ ،‬وحتج البيت إن استطعت‬ ‫ال‪ :‬صدقت‪ .‬فعجبنا له يسأله ويصدقه! َق َ‬ ‫إليه سبيال‪َ ،‬ق َ‬ ‫ال‪:‬‬ ‫فأخربني َعن اإلميان؟ َق َ‬ ‫ال‪ :‬أن تؤمن باللهَّ ومالئكته وكتبه‬ ‫ورسله وال��ي��وم اآلخ��ر؛ وتؤمن بالقدر خ�يره وش��ره‪َ ،‬ق� َ‬ ‫�ال‪:‬‬ ‫ال‪ :‬فأخربني َع ْن اإلحسان؟ َق َ‬ ‫صدقت‪َ .‬ق َ‬ ‫ال‪ :‬أن تعبد اللهَّ كأنك‬ ‫تراه فإن مل تكن تراه فإنه يراك‪َ .‬ق َ‬ ‫ال‪ :‬فأخربني َع ْن الساعة؟‬ ‫َق��ال‪ :‬ما املسئول َع ْنها بأعلم ِم ْن السائل‪َ .‬ق� َ‬ ‫�ال‪ :‬فأخربني‬ ‫َع� ْ�ن أماراتها؟ َق� َ‬ ‫�ال‪ :‬أن تلد األم��ة ربتها‪ ،‬وأن ت��رى احلفاة‬ ‫العراة العالة رعاء الشاء يتطاولون يف البنيان! ثم انطلق‬ ‫�ال‪ :‬يا عمر أتدري من السائل؟ قلت‪ :‬اللهَّ‬ ‫فلبثت مليا ثم َق� َ‬ ‫ورسوله أعلم‪َ .‬ق َ‬ ‫ال‪ :‬فإنه جربيل أتاكم يعلمكم دينكم‪ }.‬متفق‬ ‫عليه‪ .‬واتة‪ :‬كة لةخزمةتي ثَيغةمبةردا(‪ )s‬دانيشتبووين‪،‬‬ ‫لةثِر ثياوَيك هات‪ ،‬ثؤشاكةكةي بةري زؤر سثيبوو‪ ،‬مووي‬ ‫بةشي خؤيشي زؤر رةشبوو‪ ،‬هيض ئاسةوارَيكي سةفةري‬ ‫ثَيوةديارنةبوو (وةك ت��ؤزوخ� َ‬ ‫�ؤلء ماندووييء تينوَييت)‬ ‫كةسيشمان نةماندةناسي‪ ،‬ضووة خزمةتي ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫ه��ةردوو ئةذنؤي نا بةهةردوو ئةذنؤي ثَيغةمبةرةوة(‪)j‬‬ ‫ه�����ةردوو ل��ةث��ي دةس��ت��ي��ش��ي خ��س��ت��ةس��ةر ه�����ةردوو ران��ي‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )j‬ئينجا لَييثرسي‪ :‬ئ��ةي موحةممةد(‪،)j‬‬ ‫ئيسالمم بؤ باسكة‪ ،‬فةرمووي‪ :‬ئيسالم ئةوةية بِرياربدةيت‬ ‫كة هيض شتَيك نيية شاياني ثةرستنبَيت جطة لةخواي‬ ‫ط��ةورة‪ ،‬بِرياربدةيت كة موحةممةد(‪ )j‬بةندةو رَ‬ ‫نيراوي‬ ‫خ��واي��ة‪ ،‬نوَيذبكةيتء زةكاتبدةيتء رؤذووي رةم��ةزان‬ ‫بطريتء ئةطةر توانات هةبوو حةجي َ‬ ‫مالي خوا بكةيت‪،‬‬ ‫كابرا وتي‪ :‬راستتكرد‪ ،‬ثَيمانسةيربوو كة لَييشيدةثرسَيتء‬ ‫َ‬ ‫دةيشلَيت راستتكرد! ئينجا وتي‪ :‬ئةدي باوةِرهَينان ضؤنة؟‬ ‫ف��ةرم��ووي‪ :‬ئ��ةوةي��ة ك��ة‪ :‬ب���اوةِر ب��ةخ��واو بةفريشتةكانيء‬ ‫بةكتَيبةكانيء رَ‬ ‫بةنيراوةكانيء ب��ةِرؤذي دوايي هةروةها‬ ‫رَ‬ ‫بةخيو شةِري قةدةر بهَينيت‪ .‬كابرا وتييةوة‪ :‬راستتكرد!‬ ‫ئينجا وتي‪ :‬ئةدي ضاكة ضيية؟ فةرمووي‪ :‬ضاكة ئةوةية‬ ‫وا خوابثةرستيت ه��ةروةك��و ئةوةبَيت كة بيبينيت‪ ،‬خؤ‬ ‫ئ��ةط��ةر ت��ؤي��ش ئ��ةو نةبينيت‪ ،‬ئ��ةو ت��ؤ دةب��ي��ن�َي��ت‪ .‬ئينجا‬ ‫وت��ي‪ :‬ئ��ةدي ك��ةي ئ��اخ��رزةم��ان��ة؟ ف��ةرم��ووي‪ :‬ئةوكةسةي‬ ‫لَييدةثرسن زاناترنيية لةوكةسةي دةثرسَيت‪ .‬ثرسي‪:‬‬ ‫باشة نيشانةكاني ض�ين؟ ف��ةرم��ووي‪ :‬ئةوةية كة جاريةو‬ ‫كةنيزةك ئاغاي خؤيان لَيببَيتء ثَيثةتيء رةش��وِرووتء‬ ‫ش��وان��ي م��ةِر ك��ؤش��كء ت��ةالرةك��ان��ي��ان زؤر ب��ةرزب��ك��ةن��ةوةو‬ ‫شانازييانثَيوةبكةن!‬ ‫ثاشان كة كابرا رؤيشت من هةر لةجَيي خؤم ضةقيم!‬

‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬فةرمووي‪ :‬عومةر‪ ،‬دةزانيت ئةوة كَيبوو‬ ‫دةيثرسي؟ ومت‪ :‬خواو ثَيغةمبةري خوا دةزانن‪ ،‬فةرمووي‪:‬‬ ‫ئةوة جوبرةئيل بوو‪ ،‬هاتبوو‪ ،‬ئايينةكةتان رَ‬ ‫فيبكات‪..‬‬ ‫ه��ةن��دَي��ك ك���ةس ل��ةِرس��ت��ةي‪( :‬ه��ات��ب��وو ئايينةكةتان‬ ‫رَ‬ ‫سي‬ ‫فيبكات) وا تَيدةطةن كة ئاييين ئيسالم هةمووي ئةو َ‬ ‫باسةية! بَيطومان ئةمة َ‬ ‫هةلةتَيطةيشتنة‪ ،‬ضونكة رَيساي‬ ‫ئاسايي تَيطةيشنت ئةوةية كة هةموو نةناسراوَيك (نكرة)‬ ‫لةِرستةي َ‬ ‫نةري (نفي)دا دةبَيتةوة بةباسَيكي طشيت‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫هيض ناسراوَيك (معرفة) لةِرستةي َ‬ ‫ئةري (مثبت)دا نابَيت‬ ‫بةباسي طشيت‪ ..‬كةوابوو حةديسةكةي ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫ئةوةي كة (ئايينةكةتان رَ‬ ‫فيبكات) ماناي ئةوةنيية كة كؤو‬ ‫فيدةكات! َ‬ ‫بةشةكاني هةموو ئايينةكةتان رَ‬ ‫بةلكو هةندَيك‬ ‫لةئايينةكةتان رَ‬ ‫فيدةكات‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر كةسَيك كتَيبَيكي ش���ةرع (فيقهي ئيسالمي)‬ ‫خبوَينَيتةوة‪ ،‬ئَيمة لَييبثرسني‪َ :‬‬ ‫ئةري ضي دةخوَينَيتةوة؟‬ ‫َبلَيت‪ :‬ئيسالم‪ ،‬وةلاَ م��ةك��ةي راستة‪ ،‬ب��ةلاَ م خؤ ئاشكراية‬ ‫كة ئيسالم لةكتَيبَيكي شةرعناسي فراوانرتة‪ ،‬يان ئةطةر‬ ‫كةسَيك بابةتَيكي شةرع خبوَينَيت‪ ،‬لَييبثرسني‪َ :‬‬ ‫ئةري ضي‬ ‫لاَ‬ ‫دةخوَينيتةوة؟ َبلَيت‪ :‬ش��ةرع‪ ،‬وةلاَ م��ةك��ةي راستة‪ ،‬بة م‬ ‫خؤ ئةو هةموو شةرعةكة ناخوَينَيت يان ناخوَينَيتةوة‪.‬‬ ‫ئاماذةي حةديسةكةيش هةربةو جؤرةية‪..‬‬ ‫ئةطةر بةوردي تةماشاي حةديسةكة بكةينةوة دةبينني‪:‬‬ ‫ضاكةكردن بريتيية لةباوةِرهَينان‪ ،‬باوةِرهَينانيش بالاَ ترين‬ ‫ُ‬ ‫اإلميان‬ ‫(أفضل‬ ‫ثلةية‪ ،‬وةكو ثَيغةمبةر(‪ )j‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫أن َ‬ ‫شاه ُد َك ُ‬ ‫أن َت ْعَلَم َّ‬ ‫ْ‬ ‫حيثَما ُك ْن َت)‪ .‬واتة‪ :‬باشرتين باوةِر‬ ‫اهلل ِ‬ ‫َ‬ ‫لةهةركوي بيت خوا دةتبينَيت‪..‬‬ ‫ئةوةية كة بزانيت‬ ‫�يره)ي��ة‪ ،‬ب �ِروان��ة (صحيح‬ ‫‪ .1‬س��ةن��ةدةك��ةي َ‬ ‫(ح� َ‬ ‫�س� ٌ�ن ِل �َغ ِ‬ ‫الرتغيب والرتهيب)‪ /‬ئيمام مونزيري‪ /‬توَيذينةوةي شَيخي‬ ‫ئةلباني‪ .741/‬هةندَيك كة وتوويانة‪ :‬ئةمة حةديس نييةو‬ ‫فةرمايشيت حوزةيفةي كوِري يةمانة‪ ،‬نةيانثَيكاوة‪.‬‬ ‫َي�اوَي��ت��ي��ي��ةوةو‬ ‫‪( .2‬احل���اك���م) ل���ةئ���ةب���وه���ورةي���رةوة ط� رَِ‬ ‫دةربارةيشي فةرموويةتي‪( :‬صحيح على شرط البخاري)‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬سةحيحةو بةثَيوةري مةرجةكاني بوخاريية‪.‬‬ ‫‪ .3‬نوسةر خؤي ‪ -‬رةمحةتي خواي لَيبَيت ‪ -‬دةربارةي‬ ‫سةنةدةكةي نوسيوَييت‪( :‬ضعيف ولكن معناه صحيح‪ .‬راجع‬ ‫الطرباني يف حلية األولياء)‪ .‬منيش ضةندمكرد سةنةدي ئةو‬ ‫ريوايةتةم نةدؤزييةوة‪ ،‬بةلاَ م لةحةديسَيكيرتي (حةسةن)دا‬ ‫دةفةرموَيت‪( :‬أفضل اإلمي��ان أن تعلم أن اهلل معك حيثما‬ ‫كنت)‪ .‬حديث حسن‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪13‬‬


‫ئاية‌تي‌ «‪104‬ي سورةتي‌ النسا‌ء»و‬ ‫روونكردنة‌وة‌ية‌ك‬ ‫ئة‌محة‌د كاكة‌ مة‌محود‬ ‫[ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ‬ ‫ﯰﯱﯲ ﯳﯴ ﯵﯶﯷﯸﯹﯺ‬ ‫ﯻﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰉ ] النساء‪ .‬ئ�ة‌م ئاييين‌ ث�يرؤزي‌‬ ‫ئيسالمة‌ كؤتا ئايينة‌‪ ،‬وة‌ َ‬ ‫كاكلة‌و ثوختة‌ي‌ هة‌موو ئايينة‌‬ ‫ئامسانيية‌كانة‌‪ ،‬وة‌ خاوة‌ني‌ دة‌ستوورو ياساي‌ تايبة‌تي‌‬ ‫َ‌ ث �ة‌ي �ِرة‌وك��ارو شوَينكة‌وتووانيشي‌‬ ‫خؤية‌تي‌‪ ،‬وة‌ دة‌ب��ي‬ ‫خؤيان ية‌كالبن بؤي‌‪ ،‬وة‌ هة‌ميشة‌ شيعارو دروومشي‌ ئة‌و‬ ‫هةَ‌لطرنء هيضي‌ ديكة‌ي‌ تَيكة َ‬ ‫‌بي‌(نادي‌)و جَيي‌‬ ‫‌ل نة‌كة‌ن‪ ،‬دة َ‬ ‫َ‌‪ ،‬دة‌بي‬ ‫َ‌‬ ‫خِربوونة‌وة‌يان بؤ ضارة‌سة‌ري‌ كَيشة‌كان جودابي‬ ‫َ‌ تابتوانن سازش‬ ‫َ‌‪ ،‬دة‌بي‬ ‫ئيقتيسادو ئابوورييان‌ جياوازبي‬ ‫لة‌طة َ‬ ‫َ‌ (كيان)و بووني‌‬ ‫‌ل ناحة‌زاني‌ ئاييندا نة‌كةن‪ ،‬دة‌ب��ي‬ ‫خؤيان‌ بثارَيزن‌‪ ،‬ناسنامة‌ي‌ خؤيان‌ لة‌كيسنة‌دةن‪ ،‬شياوي‌‬

‫‪14‬‬

‫باسة‌ ناسنامة‌ي‌ ب �ِرواداران��ي��ش تة‌نها مة‌فهومء مانا ‌‬ ‫ي‬ ‫[ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ]ي‌ لة‌خؤطرتووة‌‪ ،‬هة َ‬ ‫‌ولوكؤششة‌كانيان‌‬ ‫هة‌ر لة‌بن [ﮈ ﮉ ﮊ ﮋﮌ ﮛ يوسف]دا دة‌بينرَيتة‌وة‌‪،‬‬ ‫َ‌ دانيشتنانة‌ي‌ كة‌ دذ بة‌ئايينة‌كة‌ي‌ ئة‌ون‬ ‫لة‌و ك��ؤِرو جي‬ ‫نابينرَيتة‌وة‌‪ ،‬لة‌و جَيطةية‌دا ك ‌ة بَيحورمة‌تيء ريسواييء‬ ‫مَ‬ ‫َ‌‪،‬‬ ‫‌موسولانانء ئاية‌تة‌كاني‌ خ��وا دة‌ك��ري‬ ‫سوكاية‌تي‌ بة‬ ‫بة‌جَييدَيَل َيء نزيكي‌ ئة‌و جَيطةية‌ نابَيتة‌وة‌ كة‌رَيز لة‌بنة‌ما‬ ‫َ‌‪ ،‬ئ�ة‌م ئاية‌تي‌‪[ :‬ﯦ ﯧ‬ ‫ئيسالميية‌كاني‌ تَيدا ن�ة‌ط�يري‬ ‫ﯨﯩ ﯪﯫﯬﯭﯮﯯﯰﯱﯲ‬ ‫ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻﯼ ﯽ ﯾ ﯿ‬ ‫َ‌‪.‬‬ ‫ﰉ ] النساء‪ .‬كتومت ئة‌و راستييانة‌ رادة‌طة‌ية‌ني‬ ‫جا بؤ شيتةَ‌لكردنة‌وة‌و تة‌فسرية‌كة‌ي‪ ‌،‬دةبَيت سة‌رداني‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئاية‌تي‌ «‪104‬ي سورةتي‌ النسا‌ء»و روونكردنة‌وة‌ية‌ك‬

‫‌تة‌فسرية‌ متمانة‌ثَيكراوة‌كان بكة‌ين‪ ،‬بؤمنوونة‌‪:‬‬ ‫‪ )1‬ثَيشة‌وا تة‌بة‌ري‌‪ :‬ئينب جة‌رير (رة‌محة‌تي‌ خواي‌‬ ‫لَيبَيت‌) دةَ‌لَيت‪( :‬وق��د نزل عليكم إن جالستم من يكفر‬ ‫بآيات اهلل‪ ،‬ويستهزأبها‪ ،‬وأنتم تسمعون آ‌يات اهلل يكفربها‬ ‫ويستهزأبها كما عصوه بإستهزائهم بآ‌يات اهلل فقد آ‌تيتم‬ ‫من معصية‌ اهلل حنو الذي أتوه منها‪ ،‬فأنتم إذا مثلهم يف‬ ‫ركوبهم معصية‌ اهلل)‪ ،‬وات��ة‌‪ :‬خ��وا فة‌رماني‌ ب��ؤن��اردوون‬ ‫نكولي‌‪ ،‬وة‌ يان َ‬ ‫‌ل ئة‌وانة‌دا كة‌ َ‬ ‫َ‌ دانيشنت لة‌طة َ‬ ‫طالتة‌‬ ‫كاتي‬ ‫َ‌ دة‌ستبة‌جي‬ ‫َ‌‬ ‫ي ئة‌و دة‌ك �ة‌ن‪ ،‬دة‌ب��ي‬ ‫بة‌ئاية‌تء نيشانة‌كان ‌‬ ‫ه �ةَ‌ل��س��نء ل����ة‌وان دوورك����ة‌ون����ة‌وة‌‪ ،‬ج��ا ئ �ة‌ط �ة‌ر ل �ة‌الي��ان‬ ‫هةَ‌لنة‌سانء بة‌جَيتاننة‌هَيشنت‪ ،‬ئة‌وا‌ ئَيوة‌ش وة‌ك ئة‌وان‬ ‫َ‌‪ ،‬ضونكة‌ دة‌ب��وو لَييان َ‬ ‫قبولنة‌كرابا‬ ‫حلَيوتان ب��ؤدة‌ك��ري‬ ‫َ‬ ‫َ‌‪ ،‬جا لة‌حالَيكا ئَيوة‌‬ ‫ئة‌و جؤرة‌ بَيذانة‌ لة‌زاريانة‌وة‌ دة‌رضي‬ ‫بة‌رهةَ‌لستيتان نة‌كردنء رة‌دتاننة‌دانة‌وة‌‪ ،‬جا ئَيوة‌ش وة‌ك‬ ‫َ‌ء ئَيستادا‪ ،‬وة‌هة‌مان سة‌رضاوة‌‬ ‫ئة‌وان دة‌بن لة‌ِرؤذي‌ بة‌ري‬ ‫دةَ‌ل�َي�ت‌‪( :‬يف هذه اآلي�ة‌ الداللة‌ الواضح ‌ة على‌ النهي عن‬ ‫جمالسة‌ أهل الباطل من كل نوع‪ ،‬من املبتدعة والفسقة‌‪،‬‬ ‫عند خوضهم يف باطلهم‪ .)...‬وة‌هة‌روة‌ها لة‌ئاية‌تي‌‪[ :‬ﯷ‬ ‫ﯸ ﯹ ﯺﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ‬ ‫ﰃﰄ ﰏ] األنعام‪ .‬تة‌بة‌ري‌ دةَ‌لَيت‌‪( :‬كان املشركون إذا‬ ‫جالسوا املؤمنني وقعوا يف النيب(‪ )j‬والقران‪ ،‬فسبوه‬ ‫ى خيوضوا‬ ‫واستهزأوابه‪ ،‬فأمر اهلل أن اليقعدوا معهم حت ‌‬ ‫َ‌ ه��اوب �ة‌ش��دان �ة‌رة‌ك��ان‬ ‫يف ح��دي��ث غ�يره ‪ .)..‬وات���ة‌‪ :‬ك��ات��ي‬ ‫لة‌طة َ‬ ‫‌ل ب�ِروادارة‌ك��ان��دا دانيشتبان‪ ،‬كةَ‌لبة‌يان دة‌طرياندة‌‬ ‫ثَيغة‌مبة‌ر(‪)j‬و ق���ورئ���ان‪ ،‬وة‌ ج��ن �َي��وي��ان��ث �َي��دةدانء‬ ‫سووكاية‌تييانثَيدة‌كردن‪ ،‬جا خوا فة‌رمانيدا‪ ،‬تا ئة‌وان‬ ‫ي ئة‌و قسة‌و قسةَ‌لؤكان ‌ة ئة‌بن‪ ،‬ئَيوة‌ لة‌طةَ‌ليان‬ ‫سة‌رطة‌رم ‌‬ ‫دامة‌نيشن‪ ،‬خؤ ئة‌طة‌ر وازيانلَينة‌هَينان‪ ،‬ئة‌وجار تة‌حرَيكي‌‬ ‫ديكة‌ية‌‪.‬‬ ‫‪ )2‬ئيمام‌ ئينب كة‌سري (رة‌محة‌تي خواي‌ لَيبَيت) دةَ‌لَيت‪:‬‬ ‫«[ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ‪ ....‬ﯽ ﯾ ﯿ]‪ ،‬أي‪ :‬إذا‬ ‫إرتكبتم النهي بعد وصوله إليكم‪ ،‬ورضيتم باجللوس معهم‬ ‫يف املكان الذي يكفر فيه بآيات اهلل وينتقص بها وأقررمتوهم‬ ‫على ذلك‪ ،‬فقد شاركتموهم يف الذي هم فيه ‪ ..‬كما جا‌ء يف‬ ‫احلديث الذي جا‌ء يف املسند‪( :‬من كان يؤمن باهلل واليوم‬ ‫اآلخر فال جيلس على‌ مائدة يدار عليها اخلمر»‪ .‬واتة‌‪:‬‬ ‫ثاشئة‌وة‌ي رَيتانلَيطريا بؤ دانيشنت لة‌وجؤرة كؤِرة‌دا‪ ،‬ئة‌طة‌ر‬ ‫هَيشتا هة‌رطوَيتانبؤطرتنء لة‌اليان هةَ‌لنة‌سانء ددانتان‬ ‫بة‌قسة‌كانياندا ن��ا‪ ،‬ئ �ة‌وا‌ بَيطومان هاوبة‌شيتانكردوون‬

‫لة‌بة‌درؤخستنة‌وة‌و َ‬ ‫طالتة‌كردن بةنيشانة‌كاني‌ ئَيمة‌‪ ،‬وة‌ك‬ ‫‌سي بِرواي‌ بة‌خواو رؤذي‌‬ ‫لة‌فة‌رموودة‌دا هاتووة‪( :‬هة‌ركة َ‬ ‫نابي لة‌سة‌ر مائيدة‌و مَيزي‌ عة‌رة‌قخواردنة‌وة‌‬ ‫بة‌ري‬ ‫َ‌ بيبَ‌‪َ ،‬‬ ‫دابنيشَيت)‪.‬‬ ‫‪ )3‬شَيخ ع��ةب��دوِرةمح��ان س��ةع��دي‪ ،‬خ��اوة‌ن��ي (تيسري‬ ‫الكريم الرمحن) دةَ‌لَيت‌‪ ...[« :‬ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ‬ ‫ﯱ ﯲ ﯳ‪ ،]..‬أي‪ :‬يستهان بها‪ ،‬وذلك أن الواجب على‬ ‫كل مكلف يف آيات اهلل‪ ،‬اإلميان بها وتعظيمها وإجالهلا ‪..‬‬ ‫وكذلك املبتدعون على إختالف أنواعهم‪ ،‬فإن إحتجاجهم‬ ‫على باطلهم يتضمن اإلستهانة‌ بآ‌يات اهلل‪ ،‬بل وكذلك‬ ‫يدخل فيه حضور جمالس املعاصي والفسوق»‪.‬‬ ‫مة‌بة‌ست لة‌(يستهزأبها) سووكاية‌تيكردنة‌ بةئاية‌تء‬ ‫نيشانة‌كاني خ���وا‪ ،‬ئيرت ب��ةزم��ان‪ ،‬ي��ان ب��ةن��ووس�ين‪ ،‬وة‌‬ ‫ي��ان ب �ة‌ِرادي��ؤو تة‌لة‌فزيؤن‪ ،‬بةتايبة‌تي ئة‌مِرؤ جنَيودان‬ ‫�ول��ان��ان ح���ة َ‬ ‫ب �ة‌ئ��ي��س�لامء م��وس� مَ‬ ‫‌الَل���ك���راوة‌‪ ،‬ه���ة‌رج���ارة‌ي‌‬ ‫بةتؤمة‌تباركردنيان بة‌وشتة‌وة‌ كة‌ بة َ‬ ‫‌دلي‌ ئ �ة‌وان نيية‌و‬ ‫مامؤستاكانيان ثَييقايلنني!!‪.‬‬ ‫‪ )4‬لة‌كتَييب (جمموع ‌ة التوحيد)دا هاتووة‌‪( :‬إن معنى‬ ‫اآلي � ‌ة على‌ ظاهرها‪ ،‬وه��و أن الرجل إذا مسع آي��ات اهلل‬ ‫يكفربها ويستهزأبها فجلس عند الكافرين املستهزئني من‬ ‫غري إكراه والإنكار والقيام عنه حتى‌ خيوضوا يف حديث‬ ‫غريه‪ ،‬فهو كافر مثله‪ ،‬وإن مل يفعل فعلهم‪ ،‬أل‌ن ذلك يتضمن‬ ‫الرضى بالكفر‪ ،‬والرضى بالكفر كفر‪ .‬وبهذه اآلية إستدل‬ ‫العلما‌ء على أن الراضي بالذنب كفاعله‪ ،‬فإن إدعي إنه يكره‬ ‫ذلك بقلبه مل يقبل منه‪ ،‬أل‌ن احلكم على الظاهر‪ ،‬وهو قد‬ ‫أظهر الكفر فيكون كافرا)‪ ،‬واتة‌‪ :‬ئة‌م ئاية‌تة مانا ئاشكراو‬ ‫َ‬ ‫َ‌‪ ،‬بَيدة‌ستكاريي‌ء تة‌ئويلكردن‪،‬‬ ‫روالةتيية‌كة‌ي‌ لَيدة‌طريري‬ ‫كة‌ لة‌هة‌رجَيطةية‌كدا سووكاية‌تيء بَيحورمة‌تي بة‌رامبة‌ر‬ ‫‌ب��ي‬ ‫ب��ةئ��اي�ة‌ت�ة‌ك��ان�ي‌ خ��وا ك���را‪ ،‬ه �ة‌رك �ة‌س��ي‬ ‫َ‌ ل���ة‌وَي�ب�يَ ‪ ،‬دة َ‬ ‫َ‌‪ ،‬بة َ‬ ‫رووبة‌ِرووي‌ بووة َ‬ ‫‌الم‬ ‫‌سيت‪ ،‬ئيرت هة‌رضة‌ندة‌ي‌ ثَيدة‌كري‬ ‫ئة‌طة‌ر بةئارة‌زوو دة‌سة َ‬ ‫‌التي خؤي‌ بَيدة‌نطبوو هة‌رهيضنة‌بي‬ ‫َ‌‬ ‫هةَ‌لنة‌ساو بة‌جَيينةهَيشتء رووي لَيوة‌رنة‌ضة‌رخان‪،‬‬ ‫َ‌‪ ،‬ضونكة‌ زانايان‬ ‫ئة‌ويش وة‌ك ئة‌وان كافرو بَيئايني دة‌بي‬ ‫دةَ‌ل�َي�نَ ‪ :‬ئة‌و بَيدة‌نطييةي‌ ماناي‌ رازيبوونة‌ بةكوفر‪ ،‬دة‌ي‌‬ ‫رازي��ب��وون بة‌كوفريش ك��وف��رة‌‪ .‬وة دةَ‌ل �َي�نَ ‪ :‬ئ �ة‌م ئاية‌تة‌‬ ‫بةَ‌لطة‌ية‌ لة‌سة‌رئة‌وة‌ي‌ كةسي رازيبوو بة‌طوناهء تاوان‪،‬‬ ‫وة‌ك ئة‌وكة‌سة‌ واي�ة‌ كة‌طوناهة‌كة‌ي‌ ك��ردووة‌‪ ،‬ئة‌طة‌رضي‌‬ ‫يناخؤشيب‪ ،‬ضونكة‌ داوة‌ريي‌ بة‌ثَيي‌ َ‬ ‫بة َ‬ ‫َ‬ ‫روالة‌تة‪.‬‬ ‫‌دليشي‌ ثَي‬ ‫بة‌عومة‌ري ك��وِري‌ عةبدولعةزيزيان (رة‌محة‌تي‌ خواي‌‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪15‬‬


‫ئاية‌تي‌ «‪104‬ي سورةتي‌ النسا‌ء»و روونكردنة‌وة‌ية‌ك‬

‫َ‌ شة‌رابء عة‌رة‌ق دة‌خؤنة‌وة‌‪،‬‬ ‫لَيبَيت‌) راطة‌ياند‪ :‬كة‌ هؤزي‬ ‫َ‌‪،‬‬ ‫ئة‌ويش فة‌رمانيدا بة‌شة‌القء جةَ‌لدة‌ لةهة‌موويان بدري‬ ‫ثَييانوت‪ :‬ب�ة‌ِرؤذووي��ش��ي��ان تَيداية‌‪ ،‬ف �ة‌رم��ووي‌‪ :‬ل �ة‌وة‌وة‌‬ ‫دة‌س��ت��ث�َي��ب��ك�ة‌ن‪ ،‬ئ��ة‌ي‌ ئ��اي�ة‌ت��ي‪[ :‬ﯦ ﯧ ﯨ‪]...‬‬ ‫يان نة‌بيستووة‌؟ كةواتة‌‪ :‬ضونكة‌ لة‌طةَ‌ليان دانيشتووة‌‪،‬‬ ‫ئة‌ويش وة‌ك ئة‌وان واية‌‪.‬‬ ‫‪ )5‬ئينب تة‌مييية (رة‌محة‌تي خواي‌ لَيبَيت‌) دةَ‌لَيت‌‪:‬‬ ‫(تغيري املنكر تكون تارة بالقلب‪ ،‬وتارة‌ باللسان‪ ،‬وتارة‬ ‫باليد‪ ،‬فأما القلب فيجب بكل ح��ال‪ ،‬إذ الض��رر يف فعله‪،‬‬ ‫ومن مل يفعله فليس هو مبؤمن‪ ،‬وقيل إلبن مسعود‪ :‬من‬ ‫ميت اإلحيا‌ء؟ فقال‪ :‬الذي اليعرف معروفا والينكر منكرا)‬ ‫الفتاوى) _‪ _127/28‬كة‌ وابوو دة‌بَيت ئة‌وكة‌سانة‌ي‌ كة‌‬ ‫َ‌ َ‬ ‫لةدلدا زؤر بَيزاربن‬ ‫ئيدديعاي‌ باوة‌ِردة‌كة‌ن‪ ،‬هة‌رهيضنة‌بي‬ ‫ل�ة‌و قسة‌و قسةَ‌لؤكانةي‌ كة ئ �ة‌وان دة‌ي��ك�ة‌ن‪ ،‬جا ئة‌طة‌ر‬ ‫دليشي دانة َ‬ ‫َ‬ ‫َ‌‪ ،‬ئة‌وا‌‬ ‫‌ضلة‌كا وة‌ك ئ��ةوةي هة‌رهيض نة‌بووبي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان نيية‌‪ ،‬هة‌رضة‌ندة خؤيشي‌‬ ‫بَيطومان ئة‌وكة‌سة‌‬ ‫مَ‬ ‫بزاني‪.‬‬ ‫بة‬ ‫‌موسولان َ‬ ‫َ‬ ‫‪ )6‬ئيمام‌ قورتوبي (رة‌محة‌تي‌ خواي‌ لَيبَيت‌) دة‌لَيت‪:‬‬ ‫‪16‬‬

‫«[‪ ...‬ﯽ ﯾ ﯿ]‪ ،‬أي‪ :‬من مل جيتنبهم فقد رضى‬ ‫فعلهم‪ ،‬والرضى بالكفر كفر‪ ،‬فكل من جلس يف جملس‬ ‫معصية ومل ينكر عليهم يكون يف الوزر سوا‌ء‪ ،‬فإن مل يقدر‬ ‫على النكري فينبغي أن يقوم حتى‌ اليكون من أهل هذه‬ ‫َ‌ لَيياندوورنة‌كة‌وَيتة‌وة‌‪ ،‬بَيطومان‬ ‫اآلية»‪ .‬واتة‌‪ :‬هة‌ركة‌سي‬ ‫ب��ة‌و ئيشة‌ي‌ ئ���ة‌وان رازي���ب���ووة‌‪ ،‬ل�ة‌ك��ات�َي��ك��دا رازي��ب��وون‬ ‫بة‌كوفر دة‌بَيتة‌ كوفر‪ ،‬جا كة‌وابوو هة‌ركة‌سَيك لةكؤِري‌‬ ‫َ‬ ‫ي لَيدة‌رنة‌بِرَيت‪،‬‬ ‫نكوليي‌ء بَيزاري ‌‬ ‫ناشة‌رعيدا دانيشتء‬ ‫ئة‌وا‌ لة‌طوناهء تاواندا ية‌كساندة‌بن‪ ،‬ئة‌طة‌ر نة‌يشيتواني‌‬ ‫َ‌‪.‬‬ ‫َ‌ء بة‌جَييانبهَيَلي‬ ‫َ‌ هةَ‌لسي‬ ‫‌ني‪ ‌،‬دة‌بي‬ ‫بَيزاري رابطة‌ية َ‬ ‫كاتَيكيش خةَ‌لكي (ية‌مامة‌) لة‌ئايني وة‌رط��ة‌ِران��ة‌وة‌‪،‬‬ ‫خ��ال��ي��دي‌ ك������وِري‌ وة‌ل���ي���د س��وث��اي��ة‌ك��ي‌ ن������اردو وت���ي‌‪:‬‬ ‫هة‌ركة‌سَيكتان بة‌ردة‌ستكة‌وت بيطرن‪ ،‬دة‌رة‌جن��ام (‪)23‬‬ ‫كة‌سيان لَيطرتن‪ ،‬لة‌نَيوانياندا (مة‌جامن) ناوَيك هة‌بوو‪،‬‬ ‫ن��اردي هَينايان و وت �ي‌‪ :‬ئ�ة‌ي خاليد! خ��ؤت ئة‌زاني من‬ ‫ه��امت�ة‌ خ��زم �ة‌ت ثَيغة‌مبة‌ر(‪)j‬و ث�ة‌مي��امن��داي�ة‌ لة‌سة‌ر‬ ‫ئيسالمة‌تي‌‪ ،‬وائ �ة‌م �ِرؤي��ش ل �ة‌س �ة‌ر ئ �ة‌و ث �ة‌مي��ان �ة‌م‪ ،‬جا‬ ‫َ‌‪،‬‬ ‫ئ�ة‌ط�ة‌ر ئ �ة‌م �ِرؤ (موسة‌يلة‌مة‌)مان ل�ة‌ن��اوداث�ة‌ي��داب��ووب��ي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئاية‌تي‌ «‪104‬ي سورةتي‌ النسا‌ء»و روونكردنة‌وة‌ية‌ك‬

‫ئ �ة‌وا‌ ت��اوان �ي‌ لة‌سة‌رخؤية‌تي‌ء منيش ب �ة‌ري��يء ب�َي��زارم‬ ‫لة‌وكارة‌ي‌ ئة‌و‪ ،‬خاليديش ثَييوت‪ :‬ئة‌مِرؤ وازت لة‌وة‌ي‬ ‫دوَيينَ‌ هَيناوة‌‪ ،‬ئة‌طينا ضؤن دادة‌نيشي‌ بة‌بَيدة‌نط لة‌الي‬ ‫ي ثَيغة‌مبة‌راية‌تي‌ دة‌كات؟ دة‌رة‌جنام‬ ‫موسة‌يلة‌مة‌دا‪ ،‬كة‌ داوا ‌‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫ي تَيداية‌و‬ ‫ضاوثؤشيملَيكرديت‪ ،‬بة‌الم بة‌ِراسيت دل شتَيك ‌‬ ‫ناِروات لة‌بة‌رامبة‌ر ئة‌و كردة‌وة‌تة‌وة‌‪.‬‬ ‫سةييد ق��وت��ب (رة‌مح �ة‌ت��ي خ���واي لَيبَيت‌) لة‌كتَييب‬ ‫(طريق الدعوة‌ يف ظالل القران)دا دةَ‌لَيت‌‪( :‬جمرد اإلعرتاف‬ ‫بشرعية‌ منهج أو وضع أو حكم من غري صنع اهلل‪ ،‬هو بذاته‬ ‫خروج من دائر ‌ة اإلسالم‪ ،‬فاإلسالم هو توحيد الدينون ‌ة له‬ ‫دون سواه)‪ ،‬تة‌نها دداننان بة‌شايستةيي‌ ثرؤطرامَيك‪ ،‬يان‬ ‫هة‌ربِريارَيك جطة‌ لة‌بِريارة‌كاني‌ خوا‪ ،‬ئة‌وا خؤي‌ بؤخؤي‬ ‫دة‌رضوونة‌ لة‌بازنة‌ي تة‌سليمبوون بةخوا‪ ،‬ضونكة ئيسالم‬ ‫‌بي‪.‬‬ ‫بة‌ية‌ككردني ملكة‌ضييء دينداري‌ تة‌نها بؤ خوا دة َ‬ ‫‪ )7‬سةييد قوتب ل��ة(يف ظ�لال ال��ق��ران)دا دةرب���ارةي‬ ‫ئاية‌تي‌ (‪)68‬ي‌ سورة‌تي‌ (األ‌نعام) دةَ‌لَيت‌‪ :‬ئة‌وة‌ي‌ كة خوا‬ ‫لةسورة‌تي (النساء) بؤ ثَيغة‌مبة‌ري‌(‪ )j‬نارد‪[ :‬ﯦ ﯧ‬ ‫ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ‪ ]...‬هَيماو‬ ‫ئاماذة بة‌م ئايةتة‪ [ :‬ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ‬ ‫ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ‬ ‫ﰊ ﰋ ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ] األن��ع��ام‪ ،‬دة‌ك��ات‪،‬‬ ‫وات���ة‌‪ :‬ئ �ة‌ي‌ م��وح�ة‌مم�ة‌د ه �ة‌رئ �ة‌و ك��ات�ة‌ي‌ ك��ة ‌لةمة‌ككة‌دا‬ ‫بوويت‌‪ ،‬ثَيمِراطة‌يانديت كة‌ هة‌ركات لة‌كؤِرو دانيشتنَيكدا‬ ‫َ‌‬ ‫سووكاية‌تيي‌ بةئاية‌تي‌ من ك��را‪ ،‬ط��ورج هةَ‌لسة‌و ئ�ة‌وي‬ ‫بة‌جَيبهَيَلة‌و روويان لَيوة‌رضة‌رخَينة‌و ثشتيان لَيهةَ‌لبكة‌و‬ ‫َ‌‪ ،‬ضونكة‌ ه �ة‌رئ �ة‌وة‌ن��دة‌ت ث �َي��وت��راوة‌و‬ ‫رووي����ان م����ة‌دة‌ري‬ ‫َ‬ ‫َ‌‪ ،‬ب��ة‌الم ئ�ة‌م�ِرؤ كة‌ هاتيتة‌‬ ‫هة‌رئة‌وة‌ندة‌يشت بؤ دة‌ك���ري‬ ‫مة‌دينة‌و سوثاو هَيزو وزة‌ت بة‌رثابوو‪ ،‬تة‌نها بَيزاريي‌ء‬ ‫َ‬ ‫نكوليي ل���ةِرووي دوذم��ن��انء ق �ِرة‌ق �ِرك �ة‌ران��دا بة‌سنيية‌‪،‬‬ ‫ئَيستا َ‬ ‫‌بي بة‌هَيزو‬ ‫مؤلة‌تي (قيتالء جيهاد) دراويتء دة َ‌‬ ‫وزة‌ رة‌تيانبدرَيتة‌وة‌‪ ،‬تا ئة‌ودة‌مة‌ي‌ كة‌ فيتنة‌و وة‌يشومة‌‬ ‫َ‌ بؤ بِريارة‌كاني‌ خ��وا‪ ،‬وة‬ ‫‌بيء‌ ملِرادة‌كَيشي‬ ‫تة‌سليمدة َ‬ ‫َ‌‪ ،‬وة دة‌ستوورو‬ ‫ي تة‌نها بؤ ئ�ة‌و دة‌ب��ي‬ ‫ئاينيء ئاييندار ‌‬ ‫َ‌‪ ،‬وة‌ هَيزو سوثا‬ ‫ي ئة‌و دة‌بي‬ ‫ياسا تة‌نها دة‌ستوورو ياسا ‌‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‌‪ ،‬وة‌ ح��وك��مء س��ول��ت�ة‌و دة‌س���ة‌التء‬ ‫هة‌رهيي‌ ئ �ة‌و دة‌ب���ي‬ ‫َ‌‪ ،‬وة‌ عيززة‌تء شة‌وكة‌تء‬ ‫بِريار هة‌ميش ‌ة بؤ ئة‌و دة‌ب��ي‬ ‫َبلنديي‌ء ب���ة‌رزي‌ء شكؤمة‌نديي‌ هة‌تاهة‌تايي‌ ب��ؤ ئة‌و‬ ‫َ‌‪ ،‬وة‌ َ‬ ‫َ‌‪،‬‬ ‫رتؤيي‌ هة‌ر بؤ ئة‌و دة‌ب��ي‬ ‫دة‌ب��ي‬ ‫باالدة‌ستيي‌ء دة‌س ِ‬ ‫ت��ا دة‌ط��ات �ة‌ ئ�ة‌وك��ات�ة‌ي‌ هيضكة‌س جورئة‌تناكات ن��اوي‌‬

‫خ��واو ئايينة‌كة‌ي‌ بةخراثببات‪ ،‬ن�ة‌وَي��ري‌ ثالروتوانجء‬ ‫تانة‌وتة‌شة‌ر لةقورئانء بة‌رنامة‌كة‌ي‌ ئة‌و بدات‪ ،‬ئة‌مة‌ية‌ كة‬ ‫خوا ثَيغة‌مبة‌ري‌(‪ )j‬بؤ دة رَ‬ ‫َ‌ بؤ مة‌دينة‌‪ ،‬ئة‌ويش ثياو‬ ‫‌نيي‬ ‫‌ولي َ‬ ‫َ‌ هة‌ق َبل َي‪ ‌:‬بة‌هة‌موو شَيوة‌ية‌ك هة َ‬ ‫بالوبوونة‌وة‌ي‌‬ ‫دة‌بي‬ ‫ئ �ة‌و ئايينة‌ي‌ دا‪ ،‬ض بة‌نامةنووسني ب��ؤ ث��اش��او ئة‌مريو‬ ‫ك� خَ‬ ‫�وي��اي‌ ه��ؤزو ع�ة‌ش�يرة‌ت�ة‌ك��انء هة‌ردة‌ستة َ‬ ‫‌التدارَيكي‌‬ ‫ديكة‌ لة‌و دة‌ظة‌رة‌دا‪ ،‬بة َ‬ ‫‌الم بؤ ثاراستين‌ ئة‌و بانطة‌وازةيش‬ ‫سوثاو هَيزي ية‌دة‌كي‌ ئامادة‌كرد‪.‬‬ ‫هة َ‬ ‫‌لو َيستة‌ية‌ك‪:‬‬ ‫ي خوا – وة‌ك‬ ‫ئايا وازهَينان لة‌شة‌ريعة‌تء بة‌رنامة‌ ‌‬ ‫ياساي‌ ذيان – ئيستيهزاو بَيحورمة‌تي‌ء سووكاية‌تيي‌‬ ‫بة‌و نيية‌؟‬ ‫ئايا دة‌ستكَيشانة‌وة‌ لة‌ئيسالم – وة‌ك ئاييين خلوقء‬ ‫سلوكء رة‌وشت بؤ ئادة‌ميزاد – لة‌هوو لة‌عبكردن نيية‌‬ ‫ثَيي‌؟!‬ ‫ي خوا – وة‌ك ياساو دة‌ستوور‬ ‫ئايا وة‌الناني‌ شة‌ريعة‌ت ‌‬ ‫بؤ َ‬ ‫والت – ئيستيخفافء بة‌سووك سة‌يركردن نيية‌؟‬ ‫ئايا دة‌مكوتان لة‌كارة‌ غةيبيية‌كاني‌ خوا‪ ،‬قسة‌و بَيذة‌ي‌‬ ‫سوككردن نيية‌؟!‬ ‫ئ��اي��ا ب �ة‌ك �ة‌م��دان��ان �ي‌ زة‌ك����اتء ث��ل�ة‌ ك �ة‌م��ك��ردن �ة‌وةي‌‬ ‫َ‌ بة‌حة‌ياو خولقء عيففة‌ت‪ ،‬وة‌ َ‬ ‫ثالداني‌‬ ‫نوَيذو القرتي‬ ‫َ‬ ‫كشتوكالكارانء ئيقتاعء‬ ‫ئة‌وانة‌ بة‌كؤمةَ‌لطة‌ي‌ جوتيارو‬ ‫بورجوازيية‌ت بَيحورمة‌تي‌ نيية‌ بة‌رامبة‌ر بة‌ئيسالم؟‬ ‫ئايا ه�ةَ‌ل��وة‌ش��ان��دن�ة‌وة‌ي‌ ئ �ة‌و ش���ة‌رمء شكؤو رَي��زة‌ي‌‬ ‫رَ‬ ‫ين ئيسالم؟‬ ‫ذنوميددا هة‌ية‌ ئيهانة‌ نيية‌ بة‌ئايي ‌‬ ‫لة‌نَيوان‬ ‫ي (األحوال‬ ‫ئايا داواكردني‌ هةَ‌لوة‌شاندنة‌وة‌ي‌ ياساكان ‌‬ ‫الشخصية‌)و هة َ‬ ‫ي ئيسالم نيية‌؟‬ ‫‌ولدان بؤي‌‪ ،‬ليخنكردن ‌‬ ‫ئايا قايلبوون بة‌ناوبردني ئةو رَي��زو كة‌رامة‌تة‌ي‌ بؤ‬ ‫ذنان دانراوة‪ ‌،‬بة‌كؤتء ز‌جنري بؤيان‪ ،‬ثوضةَ‌لكردنة‌وة‌ ئايني‬ ‫نيية‌؟‬ ‫ئ���اي���ا رازي�����ن�����ة‌ب�����وون ب���ة‌ئ���ي���س�ل�ام���ي‌ س��ي��اس��ي��ي!ء‬ ‫كورتكردنة‌وة‌ي‌ لة‌ِرؤذوو هة َ‬ ‫بيَيزيء‬ ‫‌ندي تقوسء رموزدا رَِ‬ ‫سووكاية‌تي‌ نيية‌ بة‌ئيسالم؟‬ ‫جا كة‌وابوو دانيشنتء ثَيكة‌وةذيان لة‌طة َ‬ ‫‌ل هةَ‌لطراني‬ ‫بي؟‬ ‫‌بي لةئيسالمدا ضؤن َ‬ ‫ئة‌و جؤرة‌ بريؤكانة‌دا دة َ‬ ‫‌الت‪ ،‬وة َ‬ ‫بة‌ثشتيوانيي خ��واي‌ ب �ة‌دة‌س �ة َ‬ ‫‌الم���ي ئة‌مانةو‬ ‫ضة‌ندين ثرسياريرت‪ ،‬لةذمارة‌ي‌ داهاتوودا وة‌ردة‌طريتة‌وة‌‪،‬‬ ‫ئ���ة‌ط���ة‌رض���ي‌ ب��ة‌ت��ة‌ن��ه��ا س���ة‌رجن���َي���ك ل����ة‌م ن��ووس��ي��ن��ة‌دا‬ ‫وة‌دة‌ستدة‌كة َ‬ ‫‌وي‪ ،‬ئيرت خوا ثشتيواني‌ هة‌مووان بَيت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪17‬‬


‫َ‬ ‫َ‬ ‫ثة ِرطاليك‬ ‫بؤ خوشكان َيكي لةخواياخيبوو‬ ‫نةمجةدين فةرةج ئةمحةد‬ ‫دواي ن��ةم��ان��ي ه �َي��زي جيهاديي ك��وردس��ت��ان��يء هاتين‬ ‫ئيحتياللء كلكباداني عةلةمانييةتي دةس��ةآلت��داري��ي‬ ‫ت��ؤت��ال��ي��ت��اري��ي ك��وردس��ت��ان��يء ب��ري��ق��ان��دن��ةوةي موحليدو‬ ‫دةروونبةزيوةكاني ك��وردو دروستبووني باروكةشَيكي‬ ‫دذاي��ةت��ي��ي س��ام��ن��اك��ي ئ��ي��س�لامء م��وس��ولَ��ان��ان‪ ،‬زؤرَي���ك‬ ‫لةئيسالميياني ث��ش��ووك��ورتء خ��ؤن��ةط��ري ب��ةر الف��اوي‬ ‫نوَيي غةرةبزةدةيي بةجؤرَيكي ناشايستة هاتنة مةيداني‬ ‫نيشانداني ئيسالمء بةرطريي لةديدو بانطةوازو رَيسا‬ ‫شةرعييةكاني كة زياتر لةتةسليمبوونء (خنوع) دةضوو‬ ‫وةك لةسةربةرزييء شانازيكردن ثَييةوة‪.‬‬ ‫ئيسالم ث��ةي��ك‪ ،‬يةكَيكة ل��ةو ثَيطة ئةليكرتؤنييانةي‬ ‫ئ��ةو شكستة دةروون��ي��ي��ةي عةكسدةكردةوة كة تووشي‬ ‫ئ��ي��س�لام��ي��ي��ان��ي ك����ورد ب���ووب���وو‪ ،‬ل��ة (‪2011/9/13‬ز)دا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك‬ ‫لةطةل‬ ‫ريثؤرتاذَيكي بآلوكردةوة كة (ئةركان دارا)‬ ‫ل��ةخ��وش��ك��ان��ي ح��زب��ة ئيسالمييةكاندا س��ازي��ك��ردب��وو‪..‬‬ ‫ئ��ةو م �َي��ذووةي��ش دواي ثةسةندكردني (ث���رؤذة ياساي‬ ‫ب��ةرةن��ط��ارب��وون��ةوةي توندوتيذيي خ�َي��زان��ي)ب��وو لةاليةن‬ ‫ث��ةرل��ةم��ان��ي ك��وردس��ت��ان��ةوة‪ ،‬ك��ة ي��اس��اك��ان��ي ه��ةرب��ةس��ةر‬ ‫ئيسالمييةكاندا دةض��ةس��ث��ي َ!‪ .‬منيش ل��ي َةوة دةم��ةوَي��ت‬ ‫ب��ةرث��ةرض��ي ئ��ةو خوشكة ن���ازداران���ةي خ��ؤم ب��دةم��ةوة‪..‬‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةداضوون‪،‬‬ ‫وةك��و مةاليةك بؤيان روونبكةمةوة كة‬ ‫وةكو داعييةك باوكانة ثَي َ‬ ‫يانبلَيم‪ :‬بؤضوونةكةتان دوورة‬ ‫لةدةقي ثريؤزي قورئانء فةرموودةو دووريشة لةواقيعي‬ ‫(ش��ارس��ت��ان �َي�تي)ي رؤذئ��������اواوة‪ ..‬وةك����و رؤش��ن��ب�يرَي��ك��ي‬ ‫َ‬ ‫ياندةلَيم‪ :‬ئيسالم بةِرَيسا نةطؤِرةكانييةوة‬ ‫ئيسالمييش ثَي‬ ‫ماوة‪ ،‬ئةطةر زاناياني ئيسالم رَييان بةحاكمي ستةمكارو‬ ‫مةالي ضةواشةكارو عةوامي دنياويست بداية رَيساكاني‬ ‫دي��ن ب��ط��ؤِرن‪ ،‬ئَيستا ئَيسكة ث��ةي��ك��ةرةك��ةي��ش��ي بةئَيمة‬ ‫نةدةطةيشت‪ ،‬ئ��ةوة رؤذئ��اواو غةربزةدةكانن دةيانةوَيت‬ ‫بةناوي ئ��ازاديء طؤِرانكاريي واقيعييانةوة دينةكةمان‬ ‫وةكو ثةِرؤو َ‬ ‫ثاتالةكةي خؤيان لَيبكةنء هةركةس بةجؤرَيك‬ ‫‪18‬‬

‫ئينجيل بنوسَيتةوةو وةك خؤي دةخوازَيت لَيكيبداتةوة‪،‬‬ ‫تا ئَيمةيش قورئانةكةي خؤمان ب��ةن��اوي (تةجديد)ةوة‬ ‫والَيبكةين‪ ..‬بةرثةرضدانةوةكةيشم زانستييانة دةبَيت‬ ‫(إن شاء اهلل)‪ ..‬قسةكانتان ناثضِرَينم‪ ،‬هةمووي وةكو كة‬ ‫ئيسالم ثةيك نوسيوَييت دةيهَينمةوة‪ ،‬ئينجا شيكاريي‬ ‫لةسةر دةكةم‪..‬‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيسيت هةموو ئةوخوشكة ثاكانةي خؤم وةكو يةك‬ ‫نني‪ ..‬وةآلمي خوشكة َ‬ ‫(طوليزار قادر ئيسماعيلي ئةندامي‬ ‫ليذنةي بةرطريي لةمايف ئافرةت لةثةرلةماني كوردستانء‬ ‫ئ���ةن���دام���ي س���ةرك���رداي���ةت���ي���ي ب���زوت���ن���ةوةي ئ��ي��س�لام��ي)‬ ‫دي��ن��داران��ةو زؤر س��ةرب��ةرزان��ةي��ة‪ ،‬نارجنؤكي دوك� َ‬ ‫�ةل��ي بؤ‬ ‫ثاشةكشة فِرَينةداوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو وةك هيَشبةرء جواميَانة‬ ‫وةآلميداوةتةوة‪..‬‬ ‫ئةركان دارا بةثرسيارَيكي عةلةمانييانةي ضةواشةكار‬ ‫مةبةسيت بووبَيت ي��ان نةبووبَيت‪ -‬دةستثَيدةكاتء‬‫لةيةكيةكي ئ��ةو خوشكانة دةث��رس �َي��ت‪« :‬ئ��اي��ا لَيداني‬ ‫ئافرةت لةاليةن ميَدةكانييةوة بةيةكَيك لةضارةسةرةكاني‬ ‫كَيشةو طرفتةكاني خ�َي��زان دةزان���ي؟» ئ��ةوان لةجياتيي‬ ‫راس��ت��ك��ردن��ةوةي ش �َي��وازي ثرسيارةكة لةطشتييةوة بؤ‬ ‫َ‬ ‫حالةتي تايبةتيي هةندَيك ذنء ميَد‪ ،‬يةكسةر دَينةسةر‬ ‫راي شةخسيي خؤيان‪ ،‬يان بؤ موجامةلةي راي طشيت يان‬ ‫بؤئةوةي َ‬ ‫نةليَ‪ :‬ميَدةكانيان لَيياندةدةن‪ ،‬يان لَيداني ذنيان‬ ‫لةهةندَيك َ‬ ‫حالةتدا ثَيباشة‪ ،‬هةريةكةيان وةآلمَيكي دوور‬ ‫لةشةرع دةداتةوة‪..‬‬ ‫ خوشكة (بةيان ئةمحةد بةرواري) ئةندامي ثةرلةماني‬‫كوردستانء بةرثرسي ثَيشووي مةكتةبي رَيكخراوةكاني‬ ‫يةكطرتووي ئيسالمي لةوةآلمدا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬زؤر بةداخةوة‬ ‫لَيدان بةشَيوةيةكي طشيت دياردةيةكي ناشارستانيء‬ ‫نائةخالقيء ناشةرعيية‪ ،‬دوورة لةدابونةرييت مرؤظايةتيء‬ ‫لةهةر ثةيوةندييةكي تةندروستء تَيطةيشتنَيكي راست‬ ‫لةنَيوان ذنء ثياو بووني ئ��ةم دي��اردة نةخؤشيية نيية‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ئ��ةط��ةر ه��ةب��وو ئ���ةوة نيشانةو ئ��ةط��ةري ه��ةي��ة‪ ،‬ث �َي��وةري‬ ‫شارستاني ثياوان ئةوةية كة بةهيض شَيوةيةك وة لةذَير‬ ‫هيض فشارَيك بةهانة نةبةن بؤ لَيدانء توندوتيذي‪ .‬حيكمةت‬ ‫ل��ةدروس��ت��ب��وون��ي ث��ةي��وةن��دي��ي ه����ةردووال ن��ة ب��ؤ ل �َي��دانء‬ ‫ئةشكةجنةي ي��ةك�ترة‪ ..‬س���ةدان من��وون��ة‪ ،‬ل�َي��دان نةبووية‬ ‫رَيطاضارة بؤ هيض كَيشةيةك‪ ،‬بؤية تةنها رَيطا بؤ ذيانَيكي‬ ‫شايستة بةمرؤظ هةر لةيةكرت تَيطةيشنتء دانوستانء يةكرت‬ ‫َ‬ ‫قبولكردنء رَيزطرتن لة ب��ةرام��ب��ةرة»‪ .‬ل��ةوةآلم��ي بِرطةي‬ ‫دواي��ي ثرسيارةكةيشدا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬من ئةو تَيطةيشتنةي‬ ‫ئةليَ‪ :‬لَيداني ذن كارَيكي شةرعيية بةتَيطةيشتنَيكي َ‬ ‫َ‬ ‫هةلة‬ ‫َ‬ ‫موغالةتةي زؤري تَيداية‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫ئةزامن»‪ .‬ئةم قسانة‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬ئ��ةو خوشكة ن���ازدارةم���ان َ‬ ‫دةل �َي��ي��ت بةتةنها‬ ‫ل��ةئ��ةش��ك��ةوت �َي��ك��دا دةذي‪ ..‬ئ���ةط���ةر ل �َي��دان��ي ئ��اف��رةت��ان‬ ‫بةناشارستانَييت وةسفدةكات‪ ،‬مةبةسيت شارستانَيتيي‬ ‫رؤذئاوا بَيت‪ ،‬ئةوا جَيي خؤيةتي ليَةوة ئامارَيكي خبةمة‬ ‫َ‬ ‫لةجةنطةلستاني شارستانَيتيي‬ ‫ب��ةردةس��ت ت��ا بزانَيت‬ ‫رؤذئ���������اوادا ض���ي دةط������وزةرَي������ت؟! ذن���ان���ي دام������او ل��ةض‬ ‫مةلبةندي لَي َ‬ ‫بارودؤخَيكدان‪( ،‬ئةمة ئاماري َ‬ ‫كؤلينةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةندَيك باسي جؤربةجؤريرت‪:‬‬ ‫باسي ئةمريكاية)‬ ‫َ‬ ‫‪ -1‬ل َيدان‪ :‬ك��ةن��ال��ي ت��ةل��ةف��زي��ؤن��ي (ب���ي ب��ي س��ي‪)4‬‬ ‫رايطةياند‪ :‬لةبةريتانيا هةر (‪ )4‬ئافرةت‪ ،‬شةوانة يةكَيكيان‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪1997‬ز)دا (‪6‬مليؤن)‬ ‫لَيدان دةخوات‪ ،‬لةئةمريكا‬ ‫ئافرةت سكاآليان تؤماركردبوو كة لةاليةن ثياوانيانةوة‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪2002‬ز)دا بوو بة(‪)%35‬ي‬ ‫لَيياندةدرَيت! كةضي‬ ‫ئافرةتان!! هةر(‪)5‬ئافرةت يةكَيكيان شةوانة لَييدةدرَيت‪.‬‬ ‫‪ -2‬هةتككردن‪ :‬لةئةمريكا رؤذان��ة (‪ )1900‬ئافرةت‪،‬‬ ‫دةس��ت��درَي��ذي��ي ن��ام��ووس��ي دةك��رَي��ت��ةس��ةر‪ ،‬ك��ة (‪)%20‬ي‬ ‫ئةوانة لةاليةن باوك يان باثرييانةوة هةتكدةكرَين‪ ،‬لةهةر‬ ‫(‪000‬ر‪ )10‬ئافرةت (‪)65‬يان الني كةم جارَيك هةتككراون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪1987‬ز)دا هةر(‪)12‬ضركة ئافرةتَيك‬ ‫لةئةمريكا‬ ‫هةتكدةكرا‪ ،‬كةضي لة (‪1997‬ز)دا هةر(‪)3‬ضركةو ئافرةتَيك‬ ‫هةتككراوة! (‪ )%69‬هةتككاران لةو ثياوانة بوون كة ذنيان‬ ‫تةآلقداوةو (‪)%21‬يان لةو ثياوانة بوون كة ذنيان هةية!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -3‬تةآلقداني ئافرةت‪ :‬ئافرةتاني تةآلقدراو لةسالي‬ ‫(‪1982‬ز)دا لةئةمريكا (‪)%80‬يان ذناني خاوةن ميَدبوون‪،‬‬ ‫لةئةوروثا ئَيستا (‪)%60‬يان ئةوانةن كة شوويانكردووة‪..‬‬ ‫لةم نةروجيةي من لَييم رَيذةي ذني تةآلقدراو ثَيش دوازدة‬ ‫س� َ‬ ‫��ال ل��ةم��ةوب��ةر (‪ )%63‬ب���وو‪ ،‬ل��ةس� َ‬ ‫�ال��ي (‪2011‬ز)دا بوو‬ ‫بة(‪.!)%73‬‬ ‫‪ -4‬ذنكوشنت‪ :‬لةئيسثانيادا ت�َي��ك�ِرا رؤذان����ة ذنَيك‬ ‫دةكوذرَيت!! هةر لةئةمريكا لة(‪1997‬ز)دا (‪ )4000‬ئافرةت‬

‫ك��وذراون‪ ،‬كة زؤرينةي زؤري��ان لةاليةن ميَدةكانيان يان‬ ‫َ‬ ‫دلدارةكانيانةوة بووة!‪.‬‬ ‫‪ -5‬لةباربردني كؤرثة‪ :‬لةئةمريكا س��اآلن��ة (ي��ةك‬ ‫مليؤن) كؤرثة بةلةباربردني ئةنقةستء كوشتين كاتي‬ ‫لةدايكبوون لةناودةبرَين‪ ،‬هةر لةئةمريكا هةرهةفتةيةك‬ ‫(‪ )170‬ذني طةنج كة شووياننةكردووة دووطيان دةبن‪.‬‬ ‫لةسالي (‪1980‬ز)دا َ‬ ‫َ‬ ‫حالةتي لةباربردني‬ ‫ديسان لةئةمريكا‬ ‫كؤرثة طةيشتبووة (‪000‬ر‪553‬ر‪ )1‬كؤرثة كة دايكي (‪)%30‬‬ ‫يان تةمةنيان لةبيست َ‬ ‫سال كةمرتبووة‪ ..‬ئاشكراية يةكَيك‬ ‫ل��ةو هؤكارة سةرةكييانةي ج��ؤرج بؤشي دذي كلينتؤن‬ ‫شي‪ ،‬زيادبووني ئاماري هةتككردنء لةباربردني‬ ‫هَينايةثَي َ‬ ‫كؤرثة بوو‪ ..‬ثؤليسي ئةمريكايي رايطةياند‪ :‬كة ئاماري‬ ‫سي ئةوةندةي ئةو راطةيةنراوةية‪.‬‬ ‫حةقيقي َ‬ ‫‪ -6‬هانابردن بؤ ثؤليس‪ :‬لةئيسثانيا تَيكِراي ئةو‬ ‫سكاآلنةي ذن��ان الي ثؤليس ساآلنة تؤماريدةكةن (نيو‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪2009‬ز)دا حكومةتي بةريتانيا‬ ‫مليؤن) شكاتة‪.‬‬ ‫رايطةياند‪ :‬وآلتة عةرةبييةكان جياوازيي دةخةنة نَيوان‬ ‫ذنء ث��ي��اوةوة‪ ،‬دواب����ةدواي ئ��ةوة (‪000‬ر‪ )50‬ت��وَي��ذةري‬ ‫كؤمةآليةتي بةريتانيايي سكاآليان داية حكومةت لةسةر‬ ‫ضةوساندنةوةي ئافرةتاني بةريتانيء يةكساننةبوونيان!‪.‬‬ ‫(‪)%60‬ي ئ��ةو ت��ةل��ةف��ؤن��ان��ةي ش��ةوان��ة ثؤليسي ثاريس‬ ‫وةآلميدةدةنةوة‪ ،‬هاواري ئافرةتاني لَيدراوة!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -7‬ستةميرت لةذنانء شو َينةوارةكاني‪ :‬لةسالي‬ ‫(‪1984‬ز)دا بةثَيي ئاماري يارمةتيداني كؤمةآليةتي (‪)8‬‬ ‫مليؤن ئافرةت لةئةمريكا بةتةنها بَيثياو دةذي��ان‪ ،‬كةضي‬ ‫ل��ة (‪2004‬ز)دا طةيشتة (‪ )18‬مليؤن ئ��اف��رةت‪ ،‬ئةويش‬ ‫ب��ةك��اري��ط��ةري��ي ت��ةق��ي��ن��ةوةك��ان��ي ي����ازدةي سَيثتةمبةري‬ ‫(‪2001‬ز)‪ .‬لةماوةي ساآلني (‪2000-1986‬ز) لةئةمريكا‬ ‫(‪)%27‬ي ث��ي��اوان ل��ةس��ةر م��وض��ةي ذن��ةك��ان��ي��ان دةذي���ان‪.‬‬ ‫ئَيستا (‪)%85‬ي ثريَيذنةكاني ئةمريكا بةتةنيا دةذي��ن!‬ ‫زي��ات��ر ل����ة(‪)%74‬ي ثريَيذنةكاني ئةمريكا دةستكورتن‪.‬‬ ‫لةماوةي ساآلني (‪1990-1980‬ز) ثَيشئةوةي ئينتةرنَيت‬ ‫ث�َي��ش��ب��ك��ةوَي��تء ئ��اس��ان ب��ك��ةوَي��ت��ة ب��ةردةس�تي ه��ةم��ووان‬ ‫(ي��ةك مليؤن) ئافرةتي ئةمريكايي بةلةشفرؤشي خؤيان‬ ‫سي ئةوةندةي‬ ‫بةخَيودةكرد‪ ..‬ئَيستا حةمتةن الني كةم َ‬ ‫ئةوة دةبَيت‪ ،‬كؤمثانياي سةرثةرشتيي ئةم لةشفرؤشانة‬ ‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫(ط���ةوادةك���ان) ب �ِري (دووم��ل��ي��ارو نيو) دؤالري���ان‬ ‫(‪1995‬ز)دا دةستكةوتووة!‪ .‬تَيكِراي دووطيانبووني ذناني‬ ‫َ‬ ‫مندال‬ ‫ئةوروثايي دةكاتة (‪ ،)1.5‬واتة‪ :‬هةر دوو ذن (‪)3‬‬ ‫دةخةنةوة‪ ،‬كةضي ئافرةتاني موسولَان لةئةوروثا هةر(‪)5‬‬ ‫ئ��اف��رةت (‪ )17‬م��ن� َ‬ ‫�دال دةخ��ةن��ةوة‪)%63( .‬ي ئافرةتاني‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪19‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ئيسثانيا حةبي مةنع دةخ���ؤن‪ ،‬زؤرينةيشيان رةب��ةن��ن‪..‬‬ ‫بؤية رَي���ذةي زيادبوونيان (‪)%1.2‬ة كة كةمرتين رَي��ذةي‬ ‫مندالبوونة لةهةموو ئةوروثادا‪ .‬ئةم َ‬ ‫َ‬ ‫حالةتة دِرندةيةتييةية‬ ‫وايكردووة ذن شوونةكات‪ ،‬يان شوو بةذني وةكو خؤي‬ ‫َ‬ ‫مندال بكات‪.‬‬ ‫بكاتء قريوسيا لةهةبووني ميَدو‬ ‫دووةم‪ /‬باشة خوشكاني من‪ ،‬بةتايبةتي (بةيان بةرواري)‬ ‫خ��ؤ ل� َ‬ ‫��ةوي ي��اس��ا ه��ةي��ة‪ ،‬دةي���ان رَي��ك��خ��راوي ئ��اف��رةت��ان��ةو‬ ‫مافناسيي هةية‪ ..‬بةآلم ئةم لَيدانة ئةم هةتككردنة‪ ،‬ئةم‬ ‫يَ​َيزيية بةئافرةت‪ ..‬كة بةهؤي هةبووني هَيزي فيزيكيي‬ ‫بِ‬ ‫َ‬ ‫ج��ةس��ت��ةي��ة‪ ،‬ث��ي��اوةك��ان ه���ةِرال���دةك���ات ب��ؤ بةكارهَيناني‬ ‫توندوتيذيي بةرامبةر بةذنانء ثياوة الوازةكان‪ ،‬هةروةكو‬ ‫س���ةدان من��وون��ة ه��ةي��ة ك��ة ذن��ة ب��ةه�َي��زةك��ان ه��ةِر َال��دةك��ات‬ ‫بؤ لَيداني م��ي َد ي��ان َ‬ ‫دل��دارةك��ان��ي��ان ي��ان ثياويرت‪ ..‬لةبةر‬ ‫حةرامَيتيي بينيين ئافرةتةكان نةبوواية‪ ،‬ضةند لينكَيكم‬ ‫دةهَينايةوة كة نيشانيدةدةن ض��ؤن ذن��ة جةستةطةورةو‬ ‫بازووبةهَيزةكان لةثياوان دةدةن‪ ..‬هةركةسَيك دةتوانَيت‬ ‫لةئينتةرنَيتدا لةو منوونانة بدؤزَيتةوة‪َ ..‬‬ ‫سالي (‪2009‬ز)‬ ‫رؤذنامةي سةندةي تاميز‪ ،‬بآلويكردةوة كة (‪ )284‬ثياو‬ ‫س��ك��اآلي رةمس��ي��ي��ان الي ثؤليس ت��ؤم��ارك��ردووة ل��ةدذي‬ ‫ذنةكانيان ضونكة ب��ةردةوام لَيياندةدةن‪ ..‬ئةمةيش ديارة‬ ‫ثةيوةنديي هةية بةالوازيي ثياوةكانء بةهَيزيي ويست يان‬ ‫فيزيكيي ذنةكانيانةوة‪ ..‬لةئامارَيكي سةيرتردا ثارَيزةر‬ ‫خاليد عةبدوجلةليلي كوةييت لةسيمينارَيكيدا ‪-‬كة لةسةر‬ ‫ئينتةرنَيت هةية‪ -‬بآلويكردةوة كة (‪)%35‬ي ذناني كوةيت‬ ‫لةميَدةكانيان دةدةنء ضَيذيش لةو لَيدانة وةردةطرن! ئةمة‬ ‫هةرئةو كوةيتةية كة ياساي َ‬ ‫هةلبذاردنء كانديدكردني‬ ‫ئافرةتان بؤ ثةرلةمان تَييدا داِرَيذرا‪ ،‬هيض ئافرةتَيك بةئةندام‬ ‫ثةرلةمان دةرن��ةض��وو! دي��ارة لةبةرئةوةي ئافرةتةكانيش‬ ‫ب��اوةِري��ان بةوةنيية كة هةبووني ئافرةتان لةثةرلةماندا‬ ‫مايةي بةهَيزبووني ثةرلةمانة‪ ..‬ئةطةر مايةي بةهَيزبووني‬ ‫ثةرلةمانةكان بوواية جؤرج بؤش‪ ،‬مةرجي لةسةر هةموو‬ ‫وآلتاني موسولَانان دانةدةنا كة دةبَيت (‪)%25‬ي كورسيي‬ ‫ثةرلةمان بؤ ئافرةتان تةرخانبكرَيت! لةكاتَيكدا لةوآلتَيكي‬ ‫وةكو سويددا كة لةئةمريكايش دميوكراسيرتة (‪)%13‬ي‬ ‫ئةنداماني ثةرلةمانيان ئافرةتن‪ .‬ئةم خوشكة بةِرَيزانة دةبوو‬ ‫(مالي َ‬ ‫بةثَيي ثةندي بابوباثريامنان َ‬ ‫قةلب سةر ساحةبي)‬ ‫ئةوجؤرة ئامارةيان بداياتةوة بةضاوي ئيستيعمارييةكانء‬ ‫عةلةمانيية ضاوثالستيكييةكاني ك��وردداو لةبةرامبةردا‬ ‫ثَييانبووتناية‪ :‬ئ��ادةي يةك منوونةمان بؤ بهَيننةوة كة‬ ‫ثياوَيكي دينداري موسولَان ذنةكةي خؤي كوشتبَيت‬ ‫تا ئَيمة سةد منوونة زياتر لةذنكوشتنتان لةِرؤذنامةي‬ ‫‪20‬‬

‫هاووآلتييةوة نيشانبدةين كة لةيةك َ‬ ‫سالدا ئةجنامدراوة‪..‬‬ ‫هةموو بكوذةكانيش ئةندامي حزبة عةلةمانيةكانن يان‬ ‫ع��ةش��اي��رن‪ ..‬وات��ة‪ :‬دوورن لةئاِراستةي دي�ني ئيسالم‪..‬‬ ‫ئةو ثياوو ذنانةي لةهاوسةرةكانيان دةدةن ‪-‬بةتايبةتي‬ ‫ث��ي��اوان‪ -‬ثَيويستييان ب��ةم ئيسالمةية ت��ا لةناخياندا‬ ‫ئ��ةو لَيدانة ب��ةت��ةق��واوة ببةستنةوة‪ ،‬ت��ا لَيدانةكة ببَيتة‬ ‫دةرماني ضارةسةر‪ ،‬تا سنوور نةبةزَينن‪ .‬لةبةرئةم هؤي‬ ‫هَيزي بازووةية كة لةهةموو قورئاندا باسي مايف ئافرةت‬ ‫دةكرَيت‪ ،‬كؤتايي ئايةتةكة بةوة دَيتةوة‪ ،‬بؤمنوونة خواي‬ ‫بَيهاوتا دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑﮚ ]‬ ‫البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬ئةوة سنووري خواية توخين مةكةونةوة‪.‬‬ ‫وة دةفةرموَيت‪[ :‬ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ‬ ‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ] البقرة‪ .‬واتة‪ :‬ئةوة سنووري خواية‬ ‫مةيبةزَينن‪ ،‬هةركةسَيك بيبةزَينَيت ئا ئةوانة ستةمكارن‪.‬‬ ‫ي����ان دةف����ةرم����وَي����ت‪[ :‬ﰕﰖ ﰗ ﰘ ﰙ ﰚ‬ ‫ﰛ] البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬ئ��ةوة سنووري خ��واي طةورةية‪ ،‬بؤ‬ ‫ئةوكةسانةي رووندةكاتةوة كة ثةيثَيدةبةن‪ ..‬ئايةتيرتيش‬ ‫زؤرن‪..‬‬ ‫س �َي��ي��ةم‪ /‬ئ���ةم خ��وش��ك��ةم��ان دةف���ةرم���وَي���ت‪« :‬ث��َي��وةري‬ ‫شارستانيي ثياوان ئةوةية كة بةهيض شَيوةيةك وة لةذَير‬ ‫هيض فشارَيك بةهانة نةبةن بؤ لَيدانء توندوتيذي‪ ».‬بةم‬ ‫ثَيناسةية بَيت نة ئةم َ‬ ‫خةلكةي رؤذئ��اوا شارستاننيء نة‬ ‫ئ���ةوةي رؤذه����ةآلت! دةب���وو م���ادام اليف ئيسالمةتييةكةي‬ ‫ل �َي��داوة بيوتاية ث �َي��وةري شارستانَييت ت��ةق��واو هةسيت‬ ‫بةرثرسَيتيي قيامةتيية‪ ،‬ئةمةية وايكردووة رَيذةي لَيدان‬ ‫الي ثياوة ديندارةكان زؤر زؤر كةمرتبَيت لةضيين ثارَيزةرو‬ ‫مامؤستاو سياسيياني رؤذه��ةآلتء رؤذئ��اوا‪ ،‬ئةم تةقواو‬ ‫هةسيت قيامةتيية ثةيوةندييان بةِرؤشنبريييةوة نيية‪،‬‬ ‫ثةيوةندييان بةِرادةو ئاسيت ديندارَيتييةكةوةية‪ ..‬مةطةر‬ ‫هةرئةم ثارسةنطيية لةسؤفييةكي خواناسيشدا نابينرَيت؟‬ ‫هَيز ترس دروستدةكات‪ ،‬ترسيش َ‬ ‫ثالنةري ئةجنامنةدانة‪..‬‬ ‫بؤية دةب��وو ئةوخوشكةو هةندَيك لةوانيرتيش زؤر باش‬ ‫ئ��ةوةي��ان لةبةرضاو ب��وواي��ة كة ه��ؤك��اري س��ازدان��ي ئةمان‬ ‫(ئةمنييةت) هَيزة‪ ..‬ئةماني كةسايةتي‪ ،‬ئةماني خَيزاني‪،‬‬ ‫ئةماني ك��ؤم��ةآلي��ةت��ي‪ ..‬ئ��ةو وآلت��ة (ش��ارس��ت��ان�َي�تي)ان��ةي‬ ‫رؤذئاوايش هَيز لةثشيت هةموو رةفتارَيكي نَيطةتيظء‬ ‫ثؤزةتيظيانةوةية‪ ،‬ب��ةآلم واجيهةي هَيزةكة ياساية كة‬ ‫ثؤليس لةثشتييةوةيةتيء بةطوَيرةي ثَيويست هَيزي‬ ‫ب���ازوو ي��ان ك��ةل��ةث��ض��ةك��ردن‪ ،‬ي��ان دةم��ان��ض��ة‪ ،‬ي��ان ضةكي‬ ‫ط���ةورةت���ر ب��ةك��اردةه �َي��ن��ن‪ ..‬ه��ي��ض ت��اك�َي��ك��ي رؤذئ��اوان��ي��ي��ة‬ ‫ترسي لةياساشكاندن نةبَيت‪ ،‬ضونكة دةزانَيت ثؤليس‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫رايدةكَيشَيتة دادطاو ياسا بِرياري مةحرومكردني دةدات‪..‬‬ ‫دةنا ئةو هةموو رؤشنبرية ئازادة ملي بؤ ئةو هةموو باجي‬ ‫ئابووريية ن���ةدةدا ك��ة س��ةرم��اي��ةداران ل��ةِرةجن��ي َ‬ ‫خةلكي‬ ‫دةميذن‪..‬‬ ‫ض��وارةم‪ /‬هةروةها خامني ب��ةرواري‪ ،‬كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬من‬ ‫ئ��ةو تَيطةيشتنةي ئ� َ‬ ‫�ةل��ي َ‪ :‬لَيداني ذن كارَيكي شةرعيية‬ ‫بةتَيطةيشتنَيكي َ‬ ‫هةلة ئ��ةزامن»‪ .‬ئةدي ئةو هةموو مةالية‬ ‫بؤضي لَيدان بةِرةفتارَيكي شةرعي دةزانن؟!‬ ‫دةبَيت بزانني كاري شةرعي ضيية؟ كة ئاوا هةموومان‬ ‫ل����ةدةوري دةخ��ول �َي��ي��ن��ةوةو ه��ةن��دَي��ك ك��ةس ث�َي��ي��واي��ة كة‬ ‫ه���ةروا ئ��اس��ان دةت��وان �َي��ت تَيطةيشتين س��ةق��ةتء ح��ةزو‬ ‫ه���ةواوه���ةوةس���ي خ���ؤي خب��ات��ة ج �َي��ي ش����ةرع‪ ..‬ئ��اي��ا ئ��ةم‬ ‫شةرعَيتيية رَي��س��اي ه��ةي��ة؟! بَيطومان َ‬ ‫��ي‪ ..‬شَيخي‬ ‫ب��ةل َ‬ ‫ئ��ام��ةدي لةكتَيبة ئ��وس� َ‬ ‫�ول��ي��ي��ةك��ةي (اإلح���ك���ام يف أص��ول‬ ‫األحكام ‪)158/1‬دا دةفةرموَيت‪ :‬رَيساي دووةم دةربارةي‬ ‫بةلطةي شةرعيء بةشةكاني‪َ ..‬‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي شةرعي دةكرَيت‬ ‫بةدوو بةشةوة‪ :‬ئةوةي خؤي لةخؤيدا سةحيحةو ئةوةي‬ ‫وادةزانرَيت سةحيحة‪ ..‬يةكةميان ثَينج بةشة‪ :‬يان ئةوةية‬ ‫كة لةثَيغةمبةري خواوة(‪ )s‬هاتووة‪ ،‬يان لةغةيري ئةو‬ ‫زاتةوة هاتووة‪ ..‬ئةوةي لةو زاتةوة هاتووة يان بةتيالوةت‬ ‫دةخوَينرَيت كة قورئانة‪ ،‬يان واناخوَينرَيت كة سوننةتة‪..‬‬ ‫ئ���ةوةي ل��ةو زات��ةي��ش��ةوة ن��ةه��ات��ووةو ي��ان خ��ؤي لةخؤيدا‬ ‫سةحيحة كة كؤِرا (ئيجماع)ة‪ ،‬يان خؤي لةخؤيدا سةحيح‬ ‫نيية‪ ،‬ب��ةآلم ضوَينراوة بةسةحيح كة ث�َي��وان (ق��ي��اس)ة‪..‬‬ ‫ثاشان دَيتةسةر باسي ئ��ةوان��ةي كة هةندَيك ثَييانواية‬ ‫سةحيحة لة(شةريعةتي ثَيغةمبةراني ثَيشوو‪ ،‬مةزهةبي‬ ‫ياوةر‪ ،‬بةضاكناساندن‪ ،‬بةرذةوةندي‪.) ..‬‬ ‫ئيمام ئيبنوتةمييية لة(جمموع الفتاوى ‪)347/11‬دا‬ ‫مَ‬ ‫«موسولان حةمتةن دةبَيت ئةو قةناعةتةي‬ ‫دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫لةال دروستبووبَيت كة هةرضي حةقء راستيية لةبريوباوةِردا‬ ‫لةم شةريعةتةي خوادا هةية‪ ،‬هةروةها هةرضي شتَيك كة‬ ‫سوودمةندةو بةرذةوةنديي َ‬ ‫خةلكي تَيداية لةشةريعةتةكةي‬ ‫خ��وادا ه��ات��ووة»‪ ..‬ئةمةيش تةفسريي ئ��ةو ئايةتةية كة‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪[ :‬ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ ﮱ‬ ‫ﯓﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ] األن��ع��ام‪ .‬وات��ة‪ :‬ثةيامي‬ ‫خوا راستطؤيانةو دادثةروةرانة بةتةواوي داِرَيذرا‪ ،‬بةهيض‬ ‫شَيوةيةك طؤِريين تَيدانابَيت‪ .‬خواي طةورةيش بيسةرو‬ ‫زان��اي��ة‪ ..‬ئيمام ئيبنولقةييمي قوتابيشي وةك��و عادةتي‬ ‫هةميشةيي خؤي‪ ،‬لةكتَييب (مفتاح دار السعادة ‪-22/2‬‬ ‫‪)23‬ي خؤيدا بةتةفسيل راظ��ةي ئةو رَيسايةي ك��ردووةء‬ ‫ئيمام شاتييب لةكتَييب (املوافقات ‪)199/1‬يدا كة لوتكةي‬

‫َ‬ ‫ئوسولي فيقهة بةهةمان شَيوة راظةيكردووة‪..‬‬ ‫كتَيبةكاني‬ ‫هيضكةس لةم ئوممةتةي ئيسالم نةيوتووة ئايةتي‬ ‫قورئان بؤ َ‬ ‫بةلطةناشَيت‪ ،‬ب��ةآلم فةرموويانة‪« :‬ئايةتةكان‬ ‫ربانة َ‬ ‫بةلطةي‬ ‫ربانة سةملَينراون (قطعي الثبوت)‪ ،‬بةآلم بن ِ‬ ‫بن ِ‬ ‫هةمان مانا (قطعي الداللة) نني»‪ .‬ئايةتي (‪34‬ي سورةتي‬ ‫النساء) كة باسي لَيداني ذن دةك��ات‪ ..‬ئةمةيش َ‬ ‫بةلطةي‬ ‫ئاشكراو راشكاوة لةسةر لَيداني ذن‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬لَيداني ذن��ان س��زاي بةدةنيية ل��ةدواي سزاي‬ ‫دةروونيء هؤشهَينانةوةبةر دَيت‪ ..‬ئةو ئافرةتانةي وةكو‬ ‫ئَيوة دةلَينَ ‪ :‬بةدايالؤط تةفاهومناكةن‪( ،‬واتة‪ :‬ئامؤذطارييء‬ ‫وةبريهَينانةوةي هةسيت بةرثرسَيتيي قيامةت) كاريطةريي‬

‫ئةم خوشكة بة ِرَيزانة دةبوو بيانوتاية‪:‬‬ ‫بهيننةوة‬ ‫ئادةي يةك نموونةمان بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫موسولمان‬ ‫كة ثياوَيكي دينداري‬ ‫كوشتبيت تا َئيمة‬ ‫ذنةكةي خؤي‬ ‫َ‬ ‫سةد نموونة زياتر لةذنكوشتنتان‬ ‫لة ِرؤذنامةي هاووآلتييةوة نيشانبدةين‬ ‫كة لةيةك َ‬ ‫سالدا ئةنجامدراوة‪..‬‬ ‫هةموو بكوذةكانيش ئةندامي حزبة‬ ‫عةلةمانيةكانن يان عةشايرن‪ ..‬واتة‪:‬‬ ‫دوورن لةئا ِراستةي ديني ئيسالم‬

‫ل��ةس��ةري��ان دروس��ت��ن��اك��ات‪ ،‬دةب��َي��ت ل��ةط� َ‬ ‫�ةل��ي��ان��دا بضينة‬ ‫قؤناغَيكيرتي توندتر كة بريتيية ل��ة‪ :‬مةحروومبووني‬ ‫ه��ةن��دَي��ك ح��ةزي جةستة (بةثشتكردنة مَييينةييةكةي‬ ‫ك��ة س��ةرم��اي��ةي ش��ان��ازي��يء ه �َي��زي ف��ي��زي��ك��ي��ي��ةت��ي‪ ،‬جا‬ ‫ض بةثشتتَيكردني ل��ةس��ةر ث �َي��خ��ةيف ن��ووس��ت��ن��ةك��ةي‪ ،‬ض‬ ‫بةجَيهَيشتين ثَيخةفةكةو نووسنت هةر لةهةمان ذوور‪ ،‬يان‬ ‫جَيهَيشتين َ‬ ‫مالةكة بؤئةوةي شةِرةقسة لةناو خَيزانةكةدا‬ ‫دروس��ت��ن��ةب �َي��تء ك��اري��ط��ةري��ي سلبيي ل��ةس��ةر زارؤك����ان‬ ‫دروستنةكات) تا تةئديبيدةكات‪ ،‬ئةطةر هةرتةسليم بةياسا‬ ‫نةبوو (واتة‪ :‬شةريعةتي ئيسالمةكة) ثَيويستة لَييبدرَيت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪21‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫(ك��ة ئازارثَيطةياندني دةروون���ة ثَيش ئ���ازاري جةستة)‬ ‫ضونكة ئاماجني ئيسالم لةلَيدانةكة راستكردنةوةكةية نةك‬ ‫رَ‬ ‫هةرميدَيك بةتوِرةييةوة كةمَيك قذي‬ ‫ئةشكةجنةي بةدةني‪..‬‬ ‫َ‬ ‫ذنةكةي راكَيشَيت يان مستةكؤلةيةك بكَيشَيت بةناوشانيدا‬ ‫�ي‪ ،‬ئ���ازاري دةروون��ي��ي‬ ‫ي��ان سيواكَيك ل��ةث��ةراس��ووي ك��وت� َ‬ ‫زياتردةبَيت وةك لةئازاري جةستةي‪ ..‬ذني ماسؤشيزميش‬ ‫زؤرة ك��ة دةرم��ان��ي ياخيبووني ه��ةرل �َي��دان��ة‪ ..‬ئةمةيش‬ ‫ئةو ريزبةندييةية كة قورئان باسيدةكات‪ :‬ﮋ ﭨ ﭩ‬ ‫ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ‬ ‫ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭽ ﮊ النساء‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ئةو ئافرةتانةي لةياخيبوونيان دةترسن ئامؤذطارييانكةن‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ن��ا ل��ةس��ةر جَيثَيخةفيان جَييانبهَيَلن‪ ،‬ئ��ةط��ةر نا‬ ‫لَيياندةن‪ ..‬ئةطةر هاتنةوة ذَيرباري طوَيِر َ‬ ‫ايةلي ئيرت مافتان‬ ‫بةسةريانةوة نامَينَيت كة رقء قينتان بةسةرياندا بِرَيذنء‬ ‫خؤ بؤ َ‬ ‫تؤلةلَيوةرطرتنةوةيان مةآلسدةن‪.‬‬ ‫شَيخ ئيبنوعاشوور لةتةفسريةكةيدا (التحوير والتنوير‬ ‫‪ )116/4‬لةتةفسريي ئةو ئايةتةدا دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫خالَيكي‬ ‫رةوانبَيذييء طرنط ل��ةم ئايةتدا هةية‪ ،‬ئةويش ئةوةية‬ ‫كة سزاكان مةرجنيية هةمووي لةدةست رَ‬ ‫ميدةكةدا بَيت‬ ‫بةتةنها‪ ،‬ضونكة دةشَيت رَ‬ ‫ميدةكة ذنانييةكي ترسنؤك بَيتء‬ ‫ئةو سزايانةي ثَيجَيبةجَينةكرَيت‪ ،‬بؤية دةشَيت خزمان يان‬ ‫قازي ئةو ئةركة بطرنةدةست‪ ..‬دةشَيت كابرا سكاآلكةي‬ ‫بباتةوة الي خزماني خؤي يان خزماني ذنةكةيء ئةوان‬ ‫ئةو ئامؤذطارييةي بكةن‪ ،‬يان رَ‬ ‫خيةومةندَيكيرت‪ ..‬دةشَيت‬ ‫تةطبريي ثَيكةوةنةنووستنيان م��ن و ت��ؤ ب��ؤي��ان بكةين‬ ‫ي��ان دةروونناسَيكي خ���اوةن ئ��ةزم��وون‪ ،‬ي��ان داعييةكي‬ ‫ثةروةردةكار‪ ،‬يان قازيي دادطا!! هةموو ئةمةي باسيدةكةم‬ ‫بؤ ئةو ئافرةتةية كة ئةليفَيكي بةسنيية‪ ..‬ضونكة كورد‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪ :‬ئةوكةسة كةسة ئةليفَيكي تانةي بةسة‪ ..‬بةآلم‬ ‫ديارة مةزهةب ضوارةء كوتةك ثَينجةم‪.‬‬ ‫شةشةم‪ /‬شةرعناسان باسيان بةتةفسيل لةشياوَيتيي‬ ‫ل�َي��دان ك���ردووة‪ ،‬ب��ةآلم ه��ةم��ووي��ان جةختيان لةسةرئةوة‬ ‫ك���ردؤت���ةوة ك��ة دةش �َي��ت ب��ةس��ي��واك��ةك��ةي ل�َي��ي��ب��دات‪ ،‬يان‬ ‫بةمشتَيك‪ ..‬مةرجيشة دواي نشوز (ياخيبوون)ي بَيت‪،‬‬ ‫كة لَييبووبَيتة رةفتاري نةطؤِر‪ ،‬ئةطةر هةر لووتبةرزانة‬ ‫رةفتاريكرد شاياني لَيدانةكة دةبَيت‪ ،‬بةمةرجَيك لَيدانةكة‬ ‫ل���ةدةم���وض���اوي ن��ةب �َي��ت‪ ،‬ش��وَي�ني ن��ةش��ك�َي��ن�َي��ت‪ ،‬خ��وَي�ني‬ ‫لَينةهَينَيت‪ ،‬خؤي بطرَيتةوة لةلَيداني سكء سةرو رووي‪،‬‬ ‫ئةطةر دوو مشيت ثَيكَيشا مةرجة هةردووكيان بةيةك شوَين‬ ‫تؤلةوة لَيينةدات‪َ ،‬‬ ‫نةكَيشَيت‪ ،‬بةطياني َ‬ ‫بةلكو وةكو باوك بَيت‬ ‫َ‬ ‫لةمندالي خؤي دةدات‪ ..‬ئيمام شافيعي‬ ‫كة بؤ ئةدةبداداني‬ ‫‪22‬‬

‫فةرموويةتي‪« :‬ئةطةر بةلَيدانةكةي مبرَيت ‪ -‬با مشتَيكيش‬ ‫بَيت‪ -‬دةبَيت خوَيين بدات»‪ .‬ئايا ئةمة باشرتة يان تؤرانء‬ ‫ط��ةِران��ةوةي ناضاري بؤ َ‬ ‫مالةباواني؟! كة دةكةوَيتة ذَير‬ ‫رةمحةتي رَ‬ ‫ميدةكةيةوة كة ئايا دةيهَينَيتةوة يان نا؟! يان‬ ‫تةآلقداني؟! كة ثياوةكة ئاسان ذنيرتي دةستدةكةوَيتء‬ ‫ذنةكةيش بةزةمحةت رَ‬ ‫ميدي دةستدةكةوَيت! ئةمة لةهةموو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةيةكدا واي��ة‪ ..‬تةنانةت لةو كؤمةلطةيانةيشدا كة‬ ‫ثياويان زؤرت��رة ل��ةذن! ئةمة وةك��و شيكارَيكي ذيرانة‪..‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانن‪ ،‬حيجابيان ثؤشيوة‪،‬‬ ‫ب��ةآلم ئ��ةم خوشكانة‬ ‫بةرثرسي ث����ةروةردةي خوشكانيرتن! ئ��ةم��ةي زؤري��ن��ةي‬ ‫بري��ووة ل��ةخ��واي��اخ��ي��ب��وون��ة‪ ..‬رازي��ن��ةب��وون��ة‬ ‫ئ���ةوان دةري��ان� ِ‬ ‫بةحوكمَيكي دادي رةهاي خوايي‪ ..‬ئةمان َ‬ ‫ئةقلي خؤيان‬ ‫ثَيثةسةندترة لةزاناييء دانايي خوا‪ ..‬طومامن لةوةنيية كة‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستكاردةبن‪ ..‬ئةمة‬ ‫بؤ حوكمي ضوار ذنةيش هةروا‬ ‫بةهةموو ماناي وشة رةتكردنةوةي فةرماني رةواي خوايةو‬ ‫تةسليمبوونة بةهةواوهةوةسء َ‬ ‫هةلوَيسيت شةيتان‪ ..‬خؤ‬ ‫هةموو ناكؤكيء ملمالنَيي خوَيناويي زان��اي��انء ئةهلي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل حاكمة مورتةدو سيستمة كوفرةكانياندا هةر‬ ‫جيهاد‬ ‫ربيين دز رةتدةكةنةوةو‬ ‫لةم شَيوةيةية‪ ..‬ئةوانيش دةست ِ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئةمة لَيكدانةوةي َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئةمة رةوانيية‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫هةلةي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةم سةردةمةدا ناطوجنَيت‪،‬‬ ‫زاناكانة‪ ،‬دةلَينَ ‪ :‬ئةمة‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬دةب �َي��ت ئةمة بطؤِرين ب��ؤ ب��اش�تر!! خ��واي ط��ةورة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ‬ ‫ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ‬ ‫ﭨ ﭩ ﭪ ﮊ األحزاب‪ .‬واتة‪ :‬شياونيية نة بؤ نيَينةي‬ ‫م��وس��ولَ��انء ن��ة ب��ؤ مَييينةي م��وس��ولَ��ان كاتَيك خ��واو‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬فةرمانَيك دةردةك��ةن‪ ،‬ئةمان خؤيان‬ ‫لَييسةرثشكبكةنء واب��زان��ن ب��ؤي��ان هةية وةري��ن��ةط��رن‪..‬‬ ‫هةركةسَيك سةرثَيضيي خواو ثَيغةمبةرةكةي(‪ )s‬بكات‪،‬‬ ‫ئ��ةوا بةتةئكيد ط��وم�ِراب��ووةو زؤر ئاشكراو راشكاو رَيي‬ ‫بزركردووة‪..‬‬ ‫ح��ةوت��ةم‪ /‬ئ��ةم خوشكة ب��ةِرَي��زةم��ان (ب��ةي��ان ب���ةرواري)‬ ‫بةو كوفرة زةقةوة ناوةستَيت كة تَييكةوتووةو ثَيويستة‬ ‫ت��ؤب��ةي ئ��اش��ك��راي لَيبكات‪ ،‬ئَيمةيش ه��ان��دةدات بضينة‬ ‫سةنطةرةكةيةوة بةناوي خَ‬ ‫نويوازييةوةو هةموو رَيساكاني‬ ‫ئةهلي سوننةتء جةماعةت َ‬ ‫هةلتةكَيننيء لةبةرخاتري‬ ‫تةنازولةكاني ئ��ةو‪ ،‬جةنط ب��ةرام��ب��ةر خ��واي خ��اوةمن��ان‬ ‫راطةَينني!!! زؤر ضاوقاميانة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬من لةم مينبةرةوة‬ ‫داوادةكةم با هةموومان كاربكةين بةرةو خوَيندنةوةيةكي‬ ‫ت���ازة ب��ؤ ئاييين ث�ي�رؤزي ئيسالم ب��ةق��ورئ��ان ف��ةرم��وودة‬ ‫دروس��ت��ةك��ان��ي ثَيغةمبةر(‪ )s‬وات����ة‪( :‬ال��ق��رآن والسنة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫الصحيحة) با بةرةو تَيطةيشتنَيكي تازة هةنطاوبنَيني بؤ‬ ‫طشت بابةتةكان بةتايبةتي بابةتة كؤمةآليةتييةكان‪ ،‬با‬ ‫بةرةو نوَيكردنةوة بضني واتة‪( :‬التجديد)»‪_ .‬تةواوبوو_‬ ‫خوشكي م��ن‪ ،‬جةنابت قورئانةكةت خستؤتةالوةو‬ ‫َ‬ ‫ئةقلي خؤتت بؤ هَيناوين‪ ..‬ئيدي بانطهَيشيت ضيمان‬ ‫َ‬ ‫ج��اري خؤت‬ ‫دةك��ةي��ت بؤ (ال��ق��رآن والسنة الصحيحة)؟!‬ ‫بانطهَيشتبكةو لَييتَيبطة ئينجا ئةم هةموو مةال دوازدةعيلمة‬ ‫بانطهَيشتبكة!! دةت��ةوَي��ت لةخزمةتتدابنيء ض��وارذن��ةو‬ ‫تةآلقي دةس�تي ثياوانء حوكمةكانيرتي كؤمةآليةتيمان‬ ‫ثَيبطؤِريت تا دةطةينة خيالفةتي ذن��ان؟! ئةمة فةتواكةي‬ ‫جؤرج بؤشة كة بؤ (ئةمينة وةدود)ي دابوو كة ثَيشنوَيذي‬ ‫بؤ ثياوان دةكردو ذنة مةئمومةكانيشي بةسةري رووتء‬ ‫كاوبؤييةوة نوَيذيان َ‬ ‫لةكلَيسادا دةكرد‪.‬‬ ‫خوشكَيكيرتي يةكطرتوو (خ��ةرام��ان موحةممةد‪،‬‬ ‫ن���وس���ةرو ب��ةرث��رس��ي ث �َي��ط��ةي خ��وش��ك��ان��ي ي��ةك��ط��رت��ووي‬ ‫ئيسالمي) كة بؤضووني هةروةكو خوشكة (بةيان ئةمحةد‬ ‫ب��ةرواري) واي��ة‪َ ،‬‬ ‫دةلَيت‪« :‬لَيدان خؤي لةخؤيدا جؤرَيكة‬ ‫لةكَيشةو ضارةسةري كَيشةو طرفتةكان ناكات»‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫بةم خوشكة بةِرَيزةيش َ‬ ‫موسولامن‪،‬‬ ‫دةلَيم‪ :‬خوشكي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةداضوويت‪ ..‬سؤزي لةسةركردنةوةي تومخي‬ ‫زؤر‬ ‫َ‬ ‫ذن���انء الدانء رادان����ي ئ��ةو ت�ينء ف��ش��ارةي كؤمةلطةي‬ ‫جاهيلييةتي كوردايةتي كة زؤرب��ووة لةسةرتان‪ ،‬نابَيت‬ ‫ب��ةرةو كوفرَيكي خةتةرناكي وات��ان ببات‪ ،‬ئةمةي ئَيوة‬ ‫ئةو ثةندة ثَيشينانةي بةسةردادةضةسثَيت كة باثرياني‬ ‫رةمحةتي وتوويانة‪« :‬لةكؤتةرة رةوييةوة بةسةر بةرازدا‬ ‫كةوتط‪ .‬ئَيوة لةتنيء فشاري جاهيلييةتي كوردايةتييةوة‬ ‫َ‬ ‫هةلدَين بؤ كوفرَيكي زةق!‬ ‫ئةمةي ئَيوة وتووتانة رةتكردنةوةي فةرماني خواية‪،‬‬ ‫خواي كارزانء كارجوان كة لَيدانةكةي بةضارةسةر داناوة‬ ‫كةضي جةنابت بةوثةِري ضاوقاميييةوة َ‬ ‫دةلَييت‪« :‬لَيدان‬ ‫خ��ؤي لةخؤيدا جؤرَيكة لةكَيشةو ض��ارةس��ةري كَيشةو‬ ‫طرفتةكان ناكات»‪ ،‬دادة طيان بةخوا قةسةم ئةم قسةي‬ ‫جةنابتان رةوانييةو كوفرَيكي ئاشكراية‪..‬‬ ‫خوشكة سةبرية موحةممةد لةخوشكاني يةكطرتوو‪،‬‬ ‫بةكوردييةكي زةماني مةليكةوة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةطةر سةيري‬ ‫سريةي ثَيغةمبةر(‪ )s‬بكةين شيت ش��اراوةي تَيدانييةو‬ ‫مةوقفَيك نيية باسي لَيدان بكا‪،»..‬‬ ‫ئةمة بةِراسيت يان نةزانينة يان خؤدزينةوةية‪،‬‬ ‫وةرط����رت��ن�ي ح��وك��م��ة ش��ةرع��ي��ي��ةك��ان ل���ةس���ةرض���اوةي‬ ‫دووةم���ةوة كة سوننةتي ثَيغةمبةري خواية(‪ ،)s‬وةكو‬ ‫َ‬ ‫ئوسول فةرموويانة‪« :‬يان لةطوفتارييةوةيةتي‪،‬‬ ‫زاناياني‬

‫يان لةكردارييةوةيةتي‪ ،‬يان لةبِريارييةوةيةتي» (بِروانة‪:‬‬ ‫تأريخ التشريع اإلس�لام��ي‪ /‬مناع القطان ص‪ - )73‬كة‬ ‫زؤرب����ةي زان��اي��ان��ي دَي��ري�ني ئيسالم ئ��ةو ثَيناسةيةيان‬ ‫َ‬ ‫نةقلكردووة‪ -‬لةِريزي بِريارةكانيدا ئةوةية كة‪ :‬كةسانَيكي‬ ‫ديكة كردوويانةو جةنابي ئةويش بِرياري لةسةرداوة يان‬ ‫راستيكردؤتةوة يان لَييبَيدةنطبووة‪ ..‬كة سةييدونا بياللي‬ ‫حةبةشي لةناو بانطةكةي سثَيدةيدا فةرمووي‪( :‬الصالة‬ ‫(صد ْق َت‬ ‫َخري من النوم)‪ ،‬ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬فةرمووي‪َ :‬‬ ‫ْ‬ ‫وبالصدِق َن َط ْق َت) ئ��ةم ب�ِري��اردان��ةي ثَيغةمبةري‬ ‫��ر ْر َت‬ ‫َوَب� َ‬ ‫خوا(‪ )s‬لةسةر ئةو ئيزافةي سةييدونا بيالل لةبانطي‬ ‫بةيانيدا ب��وو بةسوننةتء ت��ا ئَيستا لةبانطي بةيانيي‬ ‫ئوممةتي موحةممةددا(‪ )s‬دةوترَيتء ئةوانةي كة طوَييان‬ ‫لةو ئيزافةية دةبَيت‪َ ،‬‬ ‫ْ‬ ‫وبالصدِق‬ ‫(صد ْق َت َوَبَر ْر َت‬ ‫دةلَينةوة‪َ :‬‬ ‫َن َط ْق َت)‪..‬‬ ‫ من��وون��ة ل���ةس���ةرئ���ةوةي ك��ة ج��ةن��اب��ي��ان دةي��ان��زان��ي‬‫زؤر ل��ةي��اوةران��ي��ان ل��ةذن��ةك��ان��ي��ان دةدةن‪ ،‬ش��ت�َي��ك نيية‬ ‫شاراوةبووبَيت‪ ،‬سةييدونا زوب�رَ​َي�ي ك��وِري ع��ةوام يةكَيكة‬ ‫ل���ةدة م��ذدةث �َي��دراوةك��ةي ب��ةه��ةش��ت‪ ،‬ض���وار ذن��ي ه��ةب��وو‪،‬‬ ‫يةكَيكيان ئةمسائي كضي بةِرَيزي سةييدونا ئةبوبةكري‬ ‫سدديقة كة ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬ثَييفةرموو‪( :‬خواي طةورة‬ ‫لةبةهةشتدا دووثشتَيين ثَيدةدات)‪ ..‬واتة‪ :‬ئةم ذنء رَ‬ ‫ميدة‬ ‫هةردووكيان بةهةشتنيء لةدنيادا ئةم مذدةيان ثَيدراوة‪..‬‬ ‫ك��ةض��ي ئ��ةمس��ائ��ي ب��ةِرَي��ز دةرب����ارةي ل�َي��دان��ي م� رَ​َي�دةك��ةي‬ ‫لةذنةكاني دةط�ِرَ​َي�َي��ت��ةوةو دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬م��ن ض��وارةم�ين‬ ‫ذني زوب�رَ​َي� ب��ووم‪ ،‬هةر كة لةيةكَيك لةذنةكاني توِرةدةبوو‬ ‫بةدارَيكي وشك لَييدةدا» (اآللوسي‪ :‬روح املعاني ‪/5‬ص‪52‬‬ ‫ط‪1985 ،4‬م)‪.‬‬ ‫ سةييدونا ع��وم��ةري ك���وِري خةتتابيش لةمةدينة‬‫دةي��ف��ةرم��وو‪« :‬ئ�َي��م��ةي م��وه��اج�يران ب��ةس��ةر ذنةكامناندا‬ ‫َ‬ ‫زال���ب���ووي���ن‪ ،‬ك��ةض��ي ك��ة ه��ات��ي��ن��ة م��ةدي��ن��ة بينيمان ذن��ي‬ ‫ئةنسارييةكان بةسةر ثياوةكانياندا َ‬ ‫زالن»‪( .‬الرازي‪ :‬مفاتيح‬ ‫الغيب ‪/10‬ص‪ ،90‬املنار ‪ ..)75/5‬ئةمة هةرئةو سةييدونا‬ ‫عومةرة بوو كة وةكو ئيمام نةسائي لةكتَييب (عشرة النساء‬ ‫‪)28/1‬و سةمةرقةندي لةكتَييب (تنبيه الغافلني ص‪)242‬دا‬ ‫هَيناويانةتةوة كة كابرايةك ويسيت بَيتةخزمةتيء سكاآل‬ ‫لةذنةكةي بكات‪ ،‬كة طةيشتة بةردةرطاي َ‬ ‫مالي سةييدونا‬ ‫عومةر‪ ،‬بيين وا ذنةكةي سةييدونا عومةر ذراوةذراوَييتء‬ ‫بةسةر سةييدونا عومةردا كة خةليفة بوو دةقيذَينَيتء‬ ‫سةييدونا عومةريش سةري دان��ةوان��دووةو قسةناكات‪..‬‬ ‫كابرا لةدةرطاي ن��ةداو ط��ةِراي��ةوة‪ ..‬سةييدونا عومةريش‬ ‫بريء ل��ةث��ةرذي�ني م� َ‬ ‫س��ةري��ه� َ‬ ‫�ال��ةك��ةي��ةوة ك��اب��راي بيينء‬ ‫�ةل� ِ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪23‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫بانطيكرد‪ :‬براكةم كارَيكت هةبوو؟! كابرا وت��ي‪ :‬قوربان‬ ‫ه��امت سكاآلي دةم��ةوةري��ي ذنةكةمت الب��ك��ةم‪ ،‬كة وةزع��ي‬ ‫جةنابتامن بيين بَيدةنط ط��ةِرام��ةوة‪ .‬سةييدونا عومةر‬ ‫بؤل َ‬ ‫ف��ةرم��ووي‪ :‬براكةم من ئارامدةطرم لةسةر َ‬ ‫ةبؤلةكةي‪،‬‬ ‫ضونكة م��ايف زؤري لةسةرمة‪ ،‬ك��اري زؤرم بؤ دةك��ات كة‬ ‫ئةركي سةرشانيشي نيية‪ :‬خ���واردمن بؤ ئ��ام��ادةدةك��ات‪،‬‬ ‫نامن بؤ دةك��ات‪ ،‬ثؤشاكةكامن بؤ دةش��وات‪ ،‬شريي دةداتة‬ ‫مندالةكامن‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫دلء ضاويشم ل��ةح��ةرام دةط��رَي��ت��ةوة‪ ..‬لةبةر‬ ‫ئائةوانة دةبَيت سةبري لةسةر بطرم‪ ..‬كابرا وتي‪ :‬وةآل ئةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ذنةكةي منيش هةروام بؤ دةكات‪.‬‬ ‫ئةمريي‬ ‫ فاتيمةي كضي قةيس دةفةرموَيت‪ :‬ئةبوعةمري كوِري‬‫حةفسي م� رَ​َي�دم تةآلقنامةو مارةييةكةي بؤ ن��اردم‪ ،‬دواي‬ ‫ع��ي��ددةك��ةم م��وع��اوي��ةي ك���وِري ئةبوسوفيانء ئةبوجةهم‬ ‫هاتبوونة داخوازيم‪ ،‬منيش راوَيذم بةثَيغةمبةري خوا(‪)s‬‬ ‫ك���رد ك��ة ش���وو ب��ةك��ام��ي��ان ب��ك��ةم؟ ف���ةرم���ووي‪( :‬م��وع��اوي��ة‬ ‫دةستكورتء نابووتةو ئةبوجةهميش تَيآلكةي لةسةرشاني‬ ‫ناهَينَيتةخوارةوة‪ ..‬ب�ِرؤ شوبكةرةوة بةئوسامةي كوِري‬ ‫زةيد‪ ..‬ئيرت شومكرد بةو‪ ،‬بةِراسيت ذيانيشم زؤر كامةران‬ ‫رؤيشت)‪ .‬بِروانة‪ - :‬موطأ‪ /‬مالك (‪ )1228‬وصحيح مسلم‬ ‫(‪ )3772-3770‬وس��ن��ن أب��ي داود (‪،3257 ،2286‬‬ ‫‪ ،)3258‬شرح النووي على مسلم (ج ‪ /5‬ص‪.-)240‬‬ ‫ك���ةواب���وو ل �َي��دان��ي ذن���ان ل��ةالي��ةن م� رَ​َي�دةك��ان��ي��ان��ةوة‬ ‫لةمةككة زي��ات��ر ه��ةب��وو وةك ل��ةن��او َ‬ ‫خةلكي م��ةدي��ن��ةدا‪..‬‬ ‫لةمةككةيش سةييدونا رَ‬ ‫زوبي رةفتاري وايكردووة كةضي‬ ‫رةفتارَيكي وا لةسةييدونا ئةبوبةكرو سةييدونا عومةرةوة‬ ‫َي�راوةت��ةوة‪ ..‬لةهةمان كاتيشدا دةبينني ثَيغةمبةري‬ ‫ن��ةط� رَِ‬ ‫ثَيشةوامان(‪ )s‬رَيي لةشوكردني فاتيمةي كضي قةيس‬ ‫طرت تا شوو بةئةبوجةهم نةكات بؤئةوةي نةخياتة بةر‬ ‫َ‬ ‫هةوالةيش كة بةئةبوجةهم دةطاتةوة لةوانةية‬ ‫لَيدانء ئةو‬ ‫ببَيتة هؤكارَيك بؤ طؤِريين رةفتاري‪.‬‬ ‫ك��ةواب��وو ل �َي��دان��ي ذن���ان ل��ةن��او ي���اوةران���دا شتَيكي‬ ‫زانراوبووةو ئافرةتانيش سكاآليان بردؤتة الي ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ ..)s‬جةنابي ئ��ةوي��ش ك��ة ه� َ‬ ‫�ةول��ي كةمكردنةوةو‬ ‫ضارةسةري داوة بةآلم لةبةرئةوةي ئايةتي لةسةرة بؤي‬ ‫ربيبكات‪..‬‬ ‫نةبووة بن ِ‬ ‫طياوَيتييةوة‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬وةكو ئيمام موسليم رَِ‬ ‫دةيفةرموو‪( :‬إذا َض� َ�ر َب َأ َح� ُ�د ُك � ْم‪َ ،‬ف ْلَي َّتِق ا ْل� َ�و ْج �هَ)‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫ئةطةر يةكَيكتان لةذنةكةي خؤيدا با دةست لةدةموضاو‬ ‫بثارَيزَيت‪..‬‬ ‫حةكيمي كوِري موعاويةي كوِري حييدة لةثَيغةمبةري‬ ‫َ‬ ‫«ئةري ئةي ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬مايف‬ ‫خواي(‪ )s‬ثرسي‪:‬‬ ‫‪24‬‬

‫ذني يةكَيكمان بةسةر رَ‬ ‫ميدةكةيةوة ضيية؟!» فةرمووي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫(أن ُت ْطِعَمَها َ‬ ‫ْت‪َ ،‬واَل َت ْ‬ ‫ْ‬ ‫ضِر ْب‬ ‫وها إذا ا ْكَت َسي َ‬ ‫إذا َطِع ْم َت َوَت ْك ُس َ‬ ‫يت)‪ .‬ئةبوداود (‪/)2142‬‬ ‫ْج ْر اَّإل فيِ ا ْلَب ِ‬ ‫ِّح َواَل َته ُ‬ ‫ا ْلَو ْجَه َواَل ُتَقب ْ‬ ‫شَيخي ئةلبانيش لةكتَييب (صحيح أبي داود)دا دةربارةي‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬سةحيحة‪ .‬واتة‪ :‬ئةطةر خؤت شتَيكت خوارد‬ ‫لةوةيش بدةيت بةو‪ ،‬ئةطةر خؤت ثؤشاكَيكت ثؤشي لةو‬ ‫شَيوةيةيش بدةيت ب��ةو‪ ،‬ل����ة(ِرووي) دةم��وض��اوي م��ةدةو‬ ‫ثَيخةفةكةي بؤ ناو غةيري َ‬ ‫مالةكة جَيمةهَيَلة‪.‬‬ ‫ك��ةواب��وو ئ��ةم قسةيةي خوشكة سةبريةي ئيخوان‬ ‫مةشرةب لةجَيي خؤيدانيية كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةطةر سةيري‬ ‫سريةي ثَيغةمبةر(‪ )s‬بكةين شيت ش��اراوةي تَيدانييةو‬ ‫مةوقفَيك نيية باسي لَيدان بكا»‪.‬‬ ‫ئةوةيش كة خوشكة سةبرية َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬كةرامةتي‬ ‫ئينسانيش لةو ئاستةدا نيية كة ض ذن بَيت ياخود ثياو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرَيت» ئةمة ديدو بؤضوونَيكي‬ ‫مامةلةي‬ ‫بة لَيدان‬ ‫َ‬ ‫خةيالة‪ ..‬ئ��ةم خوشكانةمان‬ ‫زؤر ئايدياليستيية‪ ..‬ئةمة‬ ‫لةزةماني مةهدييشيان ت�َي��ث��ةِران��دووة‪( ،‬زةم��ان��ي مةهدي‬ ‫بةمنوونةي بَيوَينة دةهَينرَيتةوة)‪ ،‬دةنا زةماني مةهدي‬ ‫خ��ؤ ض��اك�ترن��اب �َي��ت ل��ةزةم��ان��ي ث �َي��غ��ةم��ب��ةري خوا(‪)s‬و‬ ‫ياوةرةكاني‪ ..‬لَيدان لةئيسالمدا كة بةجةلدةية سزايةكةو‬ ‫شاياني ئةو كةسانةية كة بؤيان دانراوة‪ ..‬مةطةر هةر لةو‬ ‫قورئانةدا نيية كة ئةطةر كةسَيك بةئافرةتَيكي داوَينثاكي‬ ‫وت‪« :‬داوَينثيسء َ‬ ‫بةلطةو شايةتي بؤ دادطا نةبوو‪ ،‬دةبَيت‬ ‫(‪ )80‬جةلدةي لَيبدرَيت»‪.‬‬ ‫ئ��ةم خوشكة س��ةب��ري��ة‪ ،‬ل��ةب�ِرط��ةي��ةك��ي�تري قسةكانيدا‬ ‫دةربارةي جَيبةجَيكردني ياساو بةرزكردنةوةي رؤشنبرييي‬ ‫خةلكيدا َ‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ل��ةب��ري ئ��ةوةي ياسا ب��اآلدةس��ت بَيت‬ ‫مةزاجي كةسان باآلترن‪ .‬ئةطةر ئاسيت هؤشياري بربَيتة‬ ‫لةطةل ياسا بكات كة مةزاج َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫رؤل‬ ‫مامةلة‬ ‫ئةو ئاستةي كة‬ ‫نةبينَيت لة يةكالبوونةوةي قةزيةكان‪ ،‬بؤية خةوف زياتر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قةزيةكان سةرضاوة دةطرَيت»‪.‬‬ ‫لة مومارةسةكردنةوة‬ ‫ب��اش��ة خوشكي م��ن ب��ؤض��ي ن��ةت��وت��ووة‪ :‬دةب �َي��ت ش��ةرع‬ ‫ب��اآلدةس��ت��ب �َي��ت‪ ..‬ك��ام ي��اس��ا ب��اآلدةس��ت��ب �َي��ت؟! ئ��ةو ياسا‬ ‫كوفرينةي كة شةرعي خ��واي خستةكةنارةوة؟! بؤضي‬ ‫ن� َ‬ ‫�ال�َي��ي��ت ئ��ةط��ةر دي��ن��داري��يء رؤش��ن��ب�يري��ي شةرعناسي‬ ‫بضَيتةثَيشةوة‪ ،‬بؤضي ثَيتواية هؤشياريي ض��ارةس��ةرة‬ ‫بَيئةوةي َبلَييت هؤشياريي ض��ي؟! بؤضي ئَيوة ئةوةندة‬ ‫لةبةرامبةر ئةم شارستانَيتيية رؤذئاوايية دوذمنةو ئةو‬ ‫عةلةمانييةتة عةميلةدا تَيكشكاون؟! بؤضي لةجياتيي‬ ‫بةرطريي َ‬ ‫كلؤآلنةتان‪ ،‬رَ‬ ‫هيشناكةنةسةريانء ئةوةي خؤتان‬ ‫كة‪ :‬ديين خ��واي كردطاري ط��ةردوون��ة‪ ،‬بةسةربةرزييةوة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫نيشانبدةنةوة؟! بؤضي هيض يةكَيك لةو ح��ةوت خوشكة‬ ‫ي��ةك��ط��رت��ووة ن��ةي��وَي��راوة وةآلم���ةك���ةي بطةَينَيتة ئاسيت‬ ‫وةآلم��ي خوشكة َ‬ ‫طوليزار ق��ادر؟! خؤ ئَيوةيش وةك��و ئةو‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ن؟! ي��ان ل��ةب��ةرئ��ةوةي��ة ك��ة ئ��ةو هةستدةكات‬ ‫بةخوَيين عةزيزانَيك ضؤتة ئةو شوَينة كة ئَيوة خاوةني‬ ‫نني؟! ئةو خؤي بةنوَينةري خوشكء براياني بزووتنةوةيةك‬ ‫دةزانَيت كة لةزةماني كيمياويي رذيمَ دا تةنزمييي بؤ برا‬ ‫موجاهيدةكاني دةك��ردو ضةكي بؤ دةهَينانء دةب��ردن‪..‬‬ ‫بؤية لةئَيوة ئازايانةتر دةدوَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دةبي ضةندة‬ ‫سةبرية خاني يةكطرتوو دةلَيت‪« :‬ئَيمة َ‬ ‫خ��ةم��ي ي��اس��اك��امن��ان��ة زي���اد ل���ةوة ه� َ‬ ‫���ةول ب��دةي��ن ئاسيت‬ ‫هؤشياري تاكةكان بةرز بكةينةوة»‪.‬‬ ‫جا ئةوةندةي خةمي ئةو ياسا كوفرينةتة با ضارةكَيكي‬ ‫ئةوةيش خةمَيكي ئةو شةريعةتةيشت بواية كة (‪)1291‬‬ ‫س� َ‬ ‫�ال حوكمي نيوةي س��ةرزةوي��ي ئ��ةو زةم��ان��ةي ثَيكرا‪..‬‬ ‫بؤضي َ‬ ‫نالَييت دةب�َي��ت هةسيت دي��ن��داري��يء رؤشنبرييي‬ ‫خةلكةكةمان بةرزبكةينةوة ت��ا َ‬ ‫دي�ني َ‬ ‫خةلكةكة م��افء‬ ‫ئ���ةركء س��ن��وري خ��ؤي��ان ب���زان���ن؟! ب��ؤض��ي ذنء ث��ي��اوان��ي‬ ‫حزبةكةي خؤت ناكةيت بةمنونةو ثَي َ‬ ‫يانبلَييت‪ :‬لةقازاجني‬ ‫ئ��اف��رةت��ان��ة ش��وو ب��ةك��ةس��ان��ي ي��ةك��ط��رت��وو ب��ك��ةن‪ ،‬ضونكة‬ ‫حزبةكةي ئَيمة بَيوةذني تَيناكةوَيت‪ ..‬مةطةر بةمردني‬ ‫م�رَ​َي�د‪ ..‬دةبواية جةنابتء ئةو دةستة خوشكة لةجياتيي‬ ‫ئةو بةزينة دةروونييةي ثَيتانةوةديارة‪ ،‬دةبوو رووبةِرووي‬ ‫عةلةمانييةكان بتانوتاية‪ :‬وةرن تةحةدداتان دةكةين بزانني‬ ‫رادةي لَيدان لةذن لةناو ئَيمةي ئيسالمييدا زؤرت��رة يان‬ ‫لةناو ئَيوةي عةلةمانيي غةربزةدةو رؤذئاواييةكاندا؟! من‬ ‫كة ئ��ةوة بيست َ‬ ‫سالة لةنةرويج دةذي��م‪ ،‬طومامن لةوةنيية‬ ‫كة رَيذةي لَيداني ذن لةناو ئَيوةي يةكطرتوودا (‪)%1‬يش‬ ‫نيية‪ ،‬كة بةراوردناكرَيت بةهةموو رؤشنبرياني نةروجيي‪..‬‬ ‫ضونكة لةهةزار ثياوي يةكطرتوودا دةطمةنة يةك ثياويش‬ ‫بدؤزيتةوة لةذني خؤي دابَيت! يان لَييبدات‪ ..‬بؤضي وةكو‬ ‫تةحةددا ثَيياننالَينَ ‪ :‬مادام زانسيت دةروونناسيي سةردةم‬ ‫ئةوةي سةملاندووة كة ئةوةي رةفتار (سلوك) بةثارسةنطي‬ ‫رادةط��رَي��ت‪ :‬ناخي مرؤظةكانة‪ ،‬بريوبؤضوونيانة‪ ،‬ديدي‬ ‫فةلسةفييانةي راس���تء دروستييانة دةرب���ارةي م��رؤظء‬ ‫ذيانء طةردوون‪ ،‬وةرن با بةراوردي عةقيدةي ئيسالميمان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل نوَيرتين تيؤرةكاني ث��ةروةردةي��ي رؤذئ��اوا بكةين‪،‬‬ ‫لةطةل تيؤرةكاني َ‬ ‫َ‬ ‫مؤلكاستةري بةريتانيء دي مؤنتَيي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل فةلسةفةي‬ ‫فةِرةنسي (كة رياليزمن) بكةين‪ .‬يان‬ ‫ثةروةردةيي ئايدياليزمي لؤران َ‬ ‫ضايلدزو رَ‬ ‫هيمان هؤرنء‬ ‫دؤن� َ‬ ‫�ال��د بَيتلةر‪ ..‬ت��ا ب��زان�ين كاريطةريي كاميان لةسةر‬

‫ثارسةنطي شوَينكةوتووانيان زياترة؟!‪.‬‬ ‫ث��اش��ان رؤذن���ام���ةوان���ة س��ي��ح��رب��ازةك��ة ‪ -‬ل��ةوان��ةي��ش��ة‬ ‫ثرسيارةكانيان بؤ دانابَيت‪ ،‬بةآلم مادام خؤي راستةوخؤ‬ ‫دةثرسَيت شاياني ئةم نازناوةية ‪ -‬دةضَيتة خزمةت هاوِراز‬ ‫شَيخ ئةمحةد حةمةد‪ ،‬ئةندامي ثةرلةماني كوردستانء‬ ‫نايناسَينَيت كة ئةندامي يةكطرتووة! تا ضةواشةكارييةكةي‬ ‫خ��ؤيء يةكطرتووةكان الي خوَينةر داث��ؤش�َي��ت! هةمان‬ ‫ثرسياري لَيدةكات‪ ،‬ئةويش ئاوا وةآلمدةداتةوة‪« :‬لَيدان لة‬ ‫ئافرةت لَيدانة لة كةسايةتي كةرامةتي ئةو ئافرةتة»‪ .‬ضما‬ ‫ئةمة شيكارَيكة هةر جةنابت ثةييتثَيربدووةو نةعوزوبيلال‬ ‫خ��واي ث��ةروةردط��ارو ثَيغةمبةرة بةِرَيزةكةي(‪)s‬و ئةو‬ ‫ض��وار ه��ةزار ي��اوةرةي دينةكةيان بةتابيعني طةياندووةو‬ ‫ئةو هةموو زاناي تابيعينة ئةمةيان نةزانيوة؟! يان جةنابت‬ ‫كةوتوويتةتة ذَير كاريطةريي ديدو مومارةسةي فةلسةفةو‬ ‫ي��اس��اي ئيستيعماري رؤذئ��اواي��ي��ةوةو دي��دت لَيَلبووةو‬ ‫جورئةتي ئةوةت بؤ ثةيدابووة حوكمي خواو ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ )s‬رةتكةيتةوة؟!‬ ‫ثاشان َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ثَيغةمبةر(‪ )s‬ق���ودوةي ئَيمةية لة‬ ‫ك��ام خَيزاني خ��ؤي داوة»‪ .‬ئ��ةدي ه��ةرئ��ةو ثَيغةمبةرةي‬ ‫(‪ )s‬قودوةي ئَيمةو ئَيوةية رَيي لةكام ياوةري طرت كة‬ ‫لةذنةكةي خؤي دةدا؟! خؤ ئةطةر ئةو لَيدانةي ي��اوةران‬ ‫لةذنةكاني خؤيان دةدا‪ ،‬بةتاواني بزانياية‪ ،‬بةستةمي‬ ‫بزانياية‪ ،‬لَييبَيدةنطنةدةبوو‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةرَيك كة‬ ‫ئةمينداري وةحيي خواية (نةك ئةمينداري حزب) بؤي نيية‬ ‫لةسةر ستةمَيك بَيدةنطببَيت‪ ..‬ئةدي ضؤن ئةو ثَيغةمبةرة‬ ‫ث�َي��ش��ةواي��ةي مرؤظايةتي(‪ ،)s‬ئ��ةو (رةئ����وفء رةح��ي��م)‬ ‫ة دةسيت ثياوَيكي لةو ياوةرانة نةطرت كة لةذنةكانيان‬ ‫دةدا؟! م��ةط��ةر ه��ةرئ��ةو ئ��ةوةن��دةي ب���ةردةوام دةف��ةرم��وو‪:‬‬ ‫َ‬ ‫كة مَ‬ ‫لةطةلياندا‬ ‫زول لةخَيزانةكانتان مةكةن‪ ،‬رةفتارتان‬ ‫باشبَيت‪ .‬خراثةكانتان لةذنةكانيان دةدةن‪ ..‬وة هةروةها‪.‬‬ ‫ئ��ةم خوشكةيش وةك���و لةبيابانَيكي ب�رَ​َي�وون���دا بذي‬ ‫بةسةرسامييةكي قةستينةوة دةثرسَيت‪« :‬ك��ام بةرنامة‬ ‫باسي لَيدان دةكات؟» ديسان دووبارةي دةكاتةوةو َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«لة كوَيي ئةو ئيسالمة هةية كة ئافرةت لَيبدرَيت و ئيهانة‬ ‫بكرَيت؟» لةوةآلميدا َ‬ ‫دةلَيني‪« :‬لةهيض شوَينَيكي ئيسالمدا‬ ‫ن��ةه��ات��ووة ك��ة ئ��اف��رةت ئيهانةبكرَيت‪ ..‬ئةمة تةدليسة‪،‬‬ ‫ك��ة ق��س��ةي زي��ات��ر دةخ��ةي��ت��ةس��ةر ث��رس��ي��ارةك��ة ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫وام��ان َ‬ ‫حاليبكةيت كة بةرثةرضي ئيهانةكردني ئافرةتان‬ ‫دةدةي��ت��ةوة ن��ةك رةت��ك��ردن��ةوةي فةرمانَيكي خ��واي��ي‪ ،‬كة‬ ‫تؤيش وةك ئَيمة دةزانيت ضييةو لةكوَيي قورئانةكةداية!‬ ‫بؤ بِرطةي لةكوَيي ئيسالمةكةدا لَيداني ذن هاتووة؟ َ‬ ‫دةلَيني‪:‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪25‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫لةقورئانداية‪ ،‬لةئايةتي (‪)34‬ي سورةتي ذن��ان (النساء)‬ ‫داي��ة كة دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬ئ��ةو ئافرةتانةي رَ‬ ‫لةميدةكانيان‬ ‫ياخيبوون‪ ،‬ئةوانة ناشيزةنء ض��ارةس��ةري��ان ئةوةية كة‬ ‫لةسةرجي‬ ‫ئامؤذطارييانبكةن‪ ،‬ئةطةر ثارسةنطنةبوونةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةلياندا مةمَينن‪ ،‬ئةطةر هةر لةسةر السةنطيي ناشيزةيي‬ ‫بةردةوامبوون لَييانبدةن)‪ ..‬ضما ئَيوة ئةمة نازانن؟! ئةم‬ ‫ئايةتةتان نةديوة؟! يان خؤتاني لَيطَيلدةكةن؟ يان وةكو‬ ‫سةراني خؤتان كة لةفزةكةيتان ثَيناطؤِررَيت وةكو شيعة‪،‬‬ ‫ماناي ئةويش دةطؤِرن وةكو كة فةرموودةكةي ثَيغةمبةري‬

‫َ‬ ‫موسولمانء‬ ‫باشة خوشكي‬ ‫َتيطةيشتووي دينء دينداريي!!‬ ‫حوكمبردنة الي زانايةكي ئيسالمي‬ ‫دةضةسثي َنيت باشترة‬ ‫كة شةريعةتةكة‬ ‫َ‬ ‫يان بردني بؤ الي تاغووت ‪ -‬كة‬ ‫َليرةدا دوو بارةطاي حيزبي عةلماني‬ ‫يةكيكيان بةبوختان‬ ‫دةطرَيتةوة كة َ‬ ‫َثييدةوترَيت‪ :‬دادطاو ئةويتريان‬ ‫شوَيني قاضاخضيي رةوشتةو‬ ‫ناويلينراوة بنكةي بةرةنطاربوونةوةي‬ ‫َ‬ ‫خيزان‪ -‬خؤ ئةمة‬ ‫توندوتيذيي َ‬ ‫َ‬ ‫لةبةلطةنةويستةكاني دينة كة داوةري‬ ‫بردنة الي تاغووت (غةيري شةرع)‬ ‫لةدين دةرضوونة‪..‬‬ ‫خواتان(‪ )s‬ط��ؤِري‪ ،‬كة ئيمام موسليم لةعوقبةي كوِري‬ ‫َي�َي��ت��ةوة ك��ة ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬لةسةر‬ ‫ع��ام��رةوة دةط� رَِ‬ ‫�ي ج��اري لةسةر ي��ةك ف��ةرم��ووي‪ :‬اَ‬ ‫(أل َّ‬ ‫إن ال ُقوَة‬ ‫مينبةر س� َ‬ ‫ال� َّ�رِم��ي)‪ ،‬وات��ة‪ :‬ئ��ةوة بزانن كة هَيز تريئةندازيية‪ ،‬كةضي‬ ‫مةالكاني يةكطرتوو لةسةر مينبةر دةيانوت‪ :‬اَ‬ ‫(أل َّ‬ ‫إن ال ُقوَة‬ ‫الَقَل ُم)‪ ،‬واتة‪ :‬ئةوة بزانن كة هَيز ثَينووسة!! خؤ ئَيوةيش‬ ‫لةدةستتاندَيت بلَينَ ‪ :‬لَيدان يةعين َ‬ ‫طولي ظاالنتاين! كة‬ ‫بةناوي دوو قدديسي مةسيحييةكاني ثَيشووةوةية‪..‬‬ ‫رؤذن��ام��ةوان��ةك��ة كة وةك��و سيحربازةكاني فريعةون‬ ‫‪26‬‬

‫ه��ةق دةط��ؤِرَي��ت‪ ،‬ل��ةم خوشكة ه����اوِرازةي يةكطرتوومان‬ ‫دةثرسَيتةوة‪« :‬ئايا ثَيتان وانيية كة هةر كة كَيشةيةكي‬ ‫خَيزاني بضَيتة دادطاو ليذنةو ليذنةكاري بؤ دروست بكرَيت‬ ‫تةآلقي بة دوادا دَي��ت؟» ئ��ةو خوشكةيشمان لةوةآلميدا‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬بة بِرواي من دادطا باشرتة لةوةي كة كَيشةكاني‬ ‫خَيزان بضَيتة بنكةكاني بةرةنطاربوونةوةي توندوتيذيي‬ ‫خَيزان ضونكة لةوَيدا َ‬ ‫خةلك زياتر بةو كَيشةية دةزانن»‪.‬‬ ‫باشة خوشكي م��وس� مَ‬ ‫�ول��انء تَيطةيشتووي دي��نء‬ ‫دي��ن��داري��ي!! ح��وك��م�بردن��ة الي زان��اي��ةك��ي ئيسالمي كة‬ ‫شةريعةتةكة دةضةسثَينَيت باشرتة ي��ان بردني بؤ الي‬ ‫ت��اغ��ووت ‪ -‬ك��ة ل� رَ‬ ‫�َي�ةدا دوو ب��ارةط��اي حيزبي عةملاني‬ ‫دةطرَيتةوة كة يةكَيكيان بةبوختان ثَييدةوترَيت‪ :‬دادطاو‬ ‫ئ��ةوي�تري��ان ش��وَي�ني قاضاخضيي رةوش��ت��ةو ناويلَينراوة‬ ‫بنكةي بةرةنطاربوونةوةي توندوتيذيي خَيزان‪ -‬خؤ ئةمة‬ ‫َ‬ ‫لةبةلطةنةويستةكاني دينة كة داوةري بردنة الي تاغووت‬ ‫(غةيري شةرع) لةدين دةرضوونة‪ ..‬تؤيةكي باآلثؤش بةض‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةكي ديين ئةم تةحاكومة جاهيليية دةِرازَينيتةوة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني خاوةن كَيشةي كؤمةآليةتي‬ ‫وةكو شةيتان الي‬ ‫جواندةكةيت تا كَيشةكانيان ببةنة دادطا لةبةرئةوةي َ‬ ‫ئةوي‬ ‫باشرتة لةو بنكةي قاضاخضَيتيية؟! ئةوةت بريدةخةمةوة كة‬ ‫ئةطةر زانياريت ئةوةندة هةبووبَيت كة داوةري بردنة الي‬ ‫َريازيت‪ ،‬بةخواي طةورة‬ ‫تاغووت لةئيسالم دةرضوونةو ثي ِ‬ ‫قةسةم ثَييكافربوويتء ئةطةر رَ‬ ‫ميدداربيت هةرنوستنَيكت‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا زينايةكة!!‬ ‫ثاشان رؤذنامةوانةكة قوِرةكةيان زياتر بؤ دةطرَيتةوةو‬ ‫ب��ةش �َي��وةي��ةك��ي�تر ت �َي��ي��ان��ه� َ‬ ‫�ةل��دةك �َي��ش �َي��ت‪ ،‬ب��ؤي��ة ه��ةم��ان‬ ‫ث��رس��ي��اري��ان ب��ةش�َي��وةي��ةك��ي�تر ك��ة زؤر دوورن��ي��ي��ة ل��ةوةي‬ ‫ثَيشوو لَيدةثرسَيتةوة‪« :‬ئايا لَيداني ئ��اف��رةت لةاليةن‬ ‫رَ‬ ‫ميدةكانيانةوة بة يةكَيك لة رَيطا ضارةكاني كَيشةكاني‬ ‫ن�َي��وان ث��ي��اوو ئ��اف��رةت دةزان����ي؟» ئةوانيش بةبَيثةروا‪..‬‬ ‫بياستكردنةوةي‪،‬‬ ‫بَيثَيضةوانةكردنةوةي ثرسيارةكان‪ ،‬رَِ‬ ‫بَيئةوةي بلَينَ ‪ :‬وةآلممانداويتةوة‪ ،‬وةكو تاوانباري دادطا‬ ‫يةكسةر دةك���ةون���ةوة ب��ةرط��ري��ي ل��ةخ��ؤو الوازك���ردن���ةوةي‬ ‫ئيسالم‪ ..‬ئاوا وةآلمدةدةنةوة‪:‬‬ ‫خَ‬ ‫بةيان ئةمحةد بةرواري ‪ -‬كة لةكوياي طوندَيك زياتر‬ ‫قسةي ب��ةرك��ةوت��ووة ‪َ -‬‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ب��ة رَيطة ض��ارةي ن��ازامن‬ ‫بؤ كَيشةي نَيوان ذن و ثياو ضونكة وةك لة قورئانيشدا‬ ‫هاتووة بة يةكةم ض��ارةس��ةري دان��ةن��اوة بؤ هةموو جؤرة‬ ‫كَيشةيةكيشي دان��ةن��اوة‪ ،‬وةك ئ��ةوةي لة ناو ئايةتةكةدا‬ ‫هاتووة‪ ،‬ضةند هةنطاوَيكي ثَيش ئ��ةوة هةية‪ ،‬لة ثاشان‬ ‫ئةطةر ضارةي نةبوو ئينجا باس لة لَيدان كراوة‪ ،‬لَيدانةكةش‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫بؤ ضارةسةري هةموو كَيشةيةك نيية و بؤ ناشيزةية‪ ،‬وة‬ ‫نابَيت تةنانةت س��وورب��وون��ةوةش��ي تيا ب�َي��ت‪ ..‬كةوابَيت‬ ‫لَيدان َ‬ ‫حالةتَيكي نادرة و بؤ زؤر كةم ئافرةت بة كار دَيت و‬ ‫لة دواي ضةند هةنطاوَيكي درَيذ»‪.‬‬ ‫ئةمة هةر لةيةكةم وةآلمةوة دذايةتيي خؤي دةكاتةوة‬ ‫ب��ةو تةناقوزاتانةي تَييكةوتووة‪ ،‬ل��ةس��ةرةت��اوة َ‬ ‫دةل�َي��ت‪:‬‬ ‫«بةِرَيطة ضارةي نازامن» كةضي دواتر َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫ ( يةكةم ضارة نيية)‪.‬‬‫ (وةك ئةوةي لةناو ئايةتةكةدا هاتووة‪ ... :‬بؤ هةموو‬‫جؤرة كَيشةيةكيشي دانةناوة)‬ ‫ (ضةند هةنطاوَيكي ثَيش ئةوة هةية)‪.‬‬‫ (لة ثاشان ئةطةر ضارةي نةبوو ئينجا باس لة لَيدان‬‫كراوة)‪.‬‬ ‫ (لَيدانةكةش بؤ ضارةسةري هةموو كَيشةيةك نيية و‬‫بؤ ناشيزةية)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ (ل �َي��دان ح��ال��ةت�َي��ك��ي ن���ادرة و ب��ؤ زؤر ك��ةم ئ��اف��رةت‬‫بةكاردَيت لة دواي ضةند هةنطاوَيكي درَيذ)‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ض��ارةس��ةرة ب��ةآلم يةكةمني نيية‪ ..‬بؤ هةموو‬ ‫ذن�َي��ك نيية‪ ،‬ب��ؤ ناشيزةية ك��ة ل��ةم� رَ​َي�دةك��ةي ياخيبووةو‬ ‫ن��اي��ةوَي��ت بَيتةوة ذَي��رب��اري ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��يء ثارسةنطي‪..‬‬ ‫كة دةي��ةوَي��ت بؤ حةزَيكي خ��ؤي‪ ،‬يان بؤ كيربيائي خؤي‬ ‫خ�َي��زان��ةك��ة ه� َ‬ ‫�ةل��وةش�َي��ن�َي��تء دوات��ري��ش ي��ةك��ةم�ين كةس‬ ‫ث��ةش��ي��م��ان��دةب�َي��ت��ةوةء ط��ري��ان دةك��ات��ة ثيشةي رؤذان���ةي‬ ‫هةرذنةكة خؤيةتي‪َ ..‬‬ ‫دةلَيت‪« :‬بؤ هةموو كَيشةيةك نيية‪.‬‬ ‫ئي ئةو مةاليانةيش ‪-‬‬ ‫دواي ضةند هةنطاوَيكي ت��رة»‪َ ..‬‬ ‫وةك��و ه��ةم��وو ئوممةتي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان ‪ -‬ه��ةرواي��ان��وت��ووة‪..‬‬ ‫َ‬ ‫ئي كة جةنابت ئةم‬ ‫ئةوانيشء ئَيمةيش ه�‬ ‫�ةروادةل�َي�ين‪َ ..‬‬ ‫ئاوازة سروشتيية دةزانيت لةسةرةتاوة بؤضي ثَييناضِريت‬ ‫دادةطيان؟!‬ ‫ئ��ةمم��ا ئ�����ةوةي ك���ة َ‬ ‫دةل���َي���ي���ت‪( :‬ن��اب��َي��ت ت��ةن��ان��ةت‬ ‫سووربوونةوةشي تيا بَيت) واتة‪ :‬نابَيت لَيدانةكة ببَيتة‬ ‫سووربوونةوةي ثَيسيت ذنةكةيش!! بةخوا ئةمة قاقاي‬ ‫ثَيكةنيين دةوَي���ت‪ ،‬ضونكة لةئةفالم كارتؤنيشدا شيت‬ ‫َ‬ ‫بةطوليش لَيتاندةين هةرسووردةبنةوة!‬ ‫وانيية‪ ..‬جا خؤ‬ ‫�ي ضي بكةين خ��وا واي��ك��ردووة ئافرةتي ك��ورد ناسكة‪،‬‬ ‫ئ� َ‬ ‫بةماضَيك س��ووردةب�َي��ت��ةوة! خؤزطة ئةفريقايي بويناية‪،‬‬ ‫ضونكة ثياوي ئةفريقايي بواري باشرتي لةبةردةستداية‬ ‫ك��ة ضةند ل��ةذن��ةك��ةي ب��دات س��وورن��اب�َي��ت��ةوة‪ ،‬خوَينيشي‬ ‫تَيبزَيت ثَيوةي ديارنابَيت داماوة!! دادةطيان ئةمة قياسي‬ ‫َ‬ ‫ئةقلي تؤية‪ ..‬دةن��ا هةر ئةمساء خاني كضي ئةبوبةكري‬ ‫َي�َي��ت��ةوة ك��ة ج��اره��ةب��ووة‬ ‫س��ددي��ق��ي ئ���ةم ئ��ومم��ةت��ة دةي��ط� رَِ‬

‫زوبيي رَ‬ ‫رَ‬ ‫ميدي ضوارذنةكة‪ ،‬داردةستَيكي وشكي لةلَيداني‬ ‫ذنَيكيدا دةش��ك��ان��د!! ه��ةرض��ةن��دة ئةمة ث �َي��وةري زان��اي��ان‬ ‫نةبووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثَيوةري زؤرينةي زؤري زانايان لَيدانبووة‬ ‫بة(سيواك‪ ،‬ب��اوةش�َي�نَ ‪ ،‬توَي َ‬ ‫كلةدار)‪ ..‬ب��ةو ج��ؤرة شتانةي‬ ‫كة زياني جةستةيي لَيناكةوَيتةوة‪ ،‬ضونكة ئةطةر ذنةي‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةدل ن��ةم��اوة دةت��وان�َي��ت تةآلقيبدات‪ ،‬ن��ةك لَيدانَيكي وا‬ ‫عةيبداريبكات‪ ..‬ذنةيش لةبةرامبةريدا دةتوانَيت داواي‬ ‫خولع بكات‪ ،‬وات��ة‪ :‬تةآلقوةرطرتن‪ ،‬لةبةرئةمةية لةفيقهي‬ ‫مةزهةبةكاندا هاتووة كة رَ‬ ‫ميد بؤي هةية لةذني خؤي بدات‪،‬‬ ‫هيض كةسيش ب��ؤي نيية موحاسةبةي ثياوةكة بكات!‬ ‫مةطةر لَيدانةكةي لةسنوري ئةدةبدادان ضووبَيتة سنوري‬ ‫رقثيشنتء َ‬ ‫تؤلةسةندنةوةوة‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةري خوا(‪)s‬‬ ‫رَِ‬ ‫طياوَيتييةوة دةيفةرموو‪( :‬إذا َضَر َب‬ ‫وةكو ئيمام موسليم رَِ‬ ‫َأ َح ُد ُك ْم‪َ ،‬ف ْلَي َّتِق ا ْلَو ْجهَ)‪ ،‬واتة‪ :‬ئةطةر يةكَيكتان لةذنةكةي‬ ‫خؤيدا با دةست لةدةموضاو بثارَيزَيت‪ ،‬لةمةيشةوةية كة‬ ‫ئيمام ئيبنوحةجةري عةسقةالني كة راظةي فةرموودةكاني‬ ‫بوخاري كردووة لةكتَيبة بَيوَينةكةي (فتح الباري ‪)215/11‬‬ ‫دا‪ ،‬دةفةرموَيت‪« :‬ئةطةر هةرلَييدةدات با كةمء سووكبَيتء‬ ‫بؤ ئ��ةدةب��دادان بَيت‪ ،‬ثَيويستيشة دةس��ت لةدةموضاوو‬ ‫شوَينة هةستيارةكاني جةستةي بثارَيزَيت»‪ ..‬سةيرة كة‬ ‫بريمةندَيكي وةكو (موراد هؤفمان) كة سةفريي مَ‬ ‫ئةلانيابوو‬ ‫لةمةغريب‪ ،‬ثاشان بووة كارمةندَيكي ثةمياني سةربازيي‬ ‫ناتؤ‪ ،‬كة دوو دكتؤراي لةفةلسةفةو ئابووريدا هةيةو كتَييب‬ ‫(ئيسالم َ‬ ‫ئالتةرناتيظة)ي نووسيوة‪ ،‬بةرطري لةو لَيدانةي‬ ‫م� رَ​َي�د بؤ ذن دةك��اتء َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬ئ��ةوة بؤ ثارسةنطكردني‬ ‫رةفتارو ثاراستين خَيزانةكةية»‪ ،‬كةضي ئةم خوشكانةي‬ ‫يةكطرتوو كة لةخوا ياخيبوون‪ ،‬دةيانةوَيت فريومانبدةنء‬ ‫واز ل��ةو حوكمة شةرعيية بهَينني ك��ة خ���واي ك��ردط��ارو‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولاني داِرشتووة‪.‬‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫كارجوان بؤ‬ ‫خوشكَيكيرتي ئيخوانيمان ك��ة ناسكةخاني ئةندام‬ ‫س��ةرك��رداي��ةت��ي��ي ي��ةك��ط��رت��ووة‪ ،‬دةرب�������ارةي ث��رس��ي��اري‬ ‫سيحربازةكةي فريعةون كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئايا لَيداني ئافرةت‬ ‫ل��ةالي��ةن م� رَ​َي�دةك��ان��ي��ان��ةوة ب��ةي��ةك�َي��ك ل��ةِرَي��ط��ا ض��ارةك��ان��ي‬ ‫ك �َي��ش��ةك��ان��ي ن���َي���وان ث���ي���اوو ئ���اف���رةت دةزان�������ي؟» ئ���اوا‬ ‫رَ‬ ‫«نةخي من بة هيض شَيوةيةك بة رةواي‬ ‫وةآلم��دةدات��ةوة‪:‬‬ ‫ن����ازامن‪ ...‬م��ن ب��ة ه��ةم��وو ش�َي��وةي��ةك دذي خ�َي��زامن (دي��ارة‬ ‫مةبةستةكة‪ :‬لَيدامن) تةنانةت بؤ َ‬ ‫مناليش نةك تةنها بؤ ذن‪،‬‬ ‫لةبةر ئةوة من نيهائييةن لة َ‬ ‫طةليدا نيم)‪..‬‬ ‫ئَيمةيش لةوةآلمَيكي برايانةي مةسئوالنةدا ثَي َ‬ ‫يدةلَيني‪:‬‬ ‫«خ����وارت ك������ردووة‪ ..‬خ���وا ه��ي��داي��ةت��ت ب����دات‪ ..‬زةم��ان��ي‬ ‫بيارةيشمان بواية‪ ،‬دةماندايتة دادطاي شةرعي‪ ..‬تا بزانني‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪27‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫بةض بةهانةيةك حوكمَيكي خواي طةورة كة شةريعةتي ئَيمةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيرتة رةتدةكةيتةوة‪ ..‬ئةطةر ئينحريافةكةيشت‬ ‫لةسةر بسةملَينراية بةتةئكيد ئةو سزايةت وةردةطرت كة‬ ‫شايانت»‪.‬‬ ‫خوشكَيكيرتي ئةو مةدرةسةي موعتةزيلة كة َ‬ ‫ئةقلي‬ ‫خؤيان دةخةنة ثَيش ه��ةردوو وةحييةكةوة كة خوشكة‬ ‫َ‬ ‫هةآللة موحةممةدي سةرنوسةري رؤذنامةي ئايندةية ‪ -‬كة‬ ‫ديسان رؤذنامةوانة سيحربازةكة ئةويشي بةخوَينةراني‬ ‫نةناساندووة ‪ -‬لةوةآلمي هةمان ثرسياردا دةمانباتةوة‬ ‫بؤ يةكسانيي ذنء ثياو لةئيسالمدا كة ئةوةيان وةآلمي‬ ‫ثرسيارةكة نيية‪ ،‬رؤذنامةنووسانة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬لَيداني ئافرةت‬ ‫لةاليةن هاوسةرةكانيانةوة‪ ،‬ض��ارةي طرفتةكاني ناكات!‬ ‫بةلكو َ‬ ‫َ‬ ‫قولرتو بةسويَ‌ تري‌ دةكات‪ ،‬خَيزان‌و ذياني هاوبةش‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك بنةما‬ ‫لةنَيوان ذن و ثياوَيكدا‪ ،‬طرَيدراوة لةسةر‬ ‫و ثرنسييب بةرز و جواني مرؤيي‪ ،‬ئةو دوو كةسة لةثلةو‬ ‫ثايةي مرؤيياندا هيض جياوازي و َ‬ ‫هةالوردنَيكيان بةسةر‬ ‫يةكةوة نية‪ ،‬كةئةمة هةموان بةضاو دةبينني‌و سروشيت‬ ‫ثاكي مرؤظيش ئةم شايةتية دةدات‪ ،‬هةروةها ئايين ثريؤزي‬ ‫ئيسالميش راشكاوانة ئةم سنورانةي ِرةنطِر َيشكردوة‪ ،‬كة‬ ‫بونيادناني ذيانة لةسةر بنةماي خؤشةويسيت‌و سؤز نةك‬ ‫شةِر و لَيدان‪ « .‬لَيدان « هةركةس ئةجنامي‌ بدات‪ ،‬كارو‬ ‫كردارَيكي نةخوازةرا‌و قيزةونة بةتايبةتي لَيدان لةسنوري‬ ‫كؤشكي م��ةح��ةب��ةت و ه��اوس��ةري ب��ون��دا‪ ،‬ضونكة ذنيش‬ ‫وةك ثياو لةِروي ئاينيةوة و ياسايشةوة ئةهليةتي ئةداو‬ ‫وج��وب هةية‪ .‬بؤية ثَيويستة هاوسةران كاتَيك طرفتيان‬ ‫بؤ دَيتة ثَيش لةضارةسةركردني‌ كَيشةكانيان‪ ،‬يةكةم‬ ‫جار لةيادنةكردني‌ ئةوثةيوةندييةي‌ كةهةيانة (والت ْن َسوا‬ ‫ض َل َبيَن ُكم) دووةم‪ :‬بةطفتوطؤو وتوَيذ‌و لَي َ‬ ‫الَف ْ‬ ‫كحاليبون‬ ‫دةتوانن كَيشةكان ضارةسةر بكةن‪ ،‬نةك بة «لَيدان «‪ ،‬ثياو‬ ‫كاتَيك ثلةي‌ قوامةي‌ ثَيبةخشراوة بؤ ئةوةنية هةرضي‌ َ‬ ‫بةدل‬ ‫نةبوو هَيزي‌ بازووي‌ بةكاربهَينَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئةو قوامةية بؤ‬ ‫ث��اراس�تن‌و خزمةتكردن‌و َ‬ ‫هةلطرتين‌ قورسايي‌ زياترة ‌و‬ ‫بةهَيزي‌ ذي��ري‌‌و هزري‌ نةك بةهَيزي‌ ب��ازوو ماسولكة!؟»‪.‬‬ ‫حةمبالييةكة بكاتء خاتوونيش خَ‬ ‫َ‬ ‫كوياذن‬ ‫وات��ة‪ :‬كابرا‬ ‫بَيت!‬ ‫خَ‬ ‫ئةم دادة كوياذنة بةهيض لةئيسالم نةضووبَيتةدةرةوة‪،‬‬ ‫ب��ةم دةرب �ِري��ن��ةي‪( :‬ل �َي��دان ك��اروك��ردارَي��ك��ي ن��ةخ��وازراوو‬ ‫ق�َي��زةون��ة) ل��ةواآلت��ري��ن دةرط���اي ك��وف��رةوة ض��ؤت��ةذوورةوة‪،‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ن���ةك رةت���ك���ردن���ةوةي ح��وك��م��ي خ���واي���ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و‬ ‫ت��ان��ةوت��ةش��ةر ل �َي��دان �َي�تي‪ ..‬ئ��ةم ط��وف��ت��ارة لةطوفتارةكةي‬ ‫ئيبليس دةضَيت‪ :‬كة رةددي خواي طةورةي دايةوةو وتي‪:‬‬ ‫‪28‬‬

‫ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ‬ ‫ري ِم ْنهُ)‪ ،‬واتة‪ :‬من لةئادةم‬ ‫ﭡ ﭢ ﭣﮊ األع��راف‪( .‬أَنا َخ ٌ‬ ‫باشرتم ‪ ..‬بةمانايةكيرتي كة شاياني سزاي لةعنةتةكةبوو‬ ‫ثَيي‪ :‬تؤ نازانيت كة من باشرتم ل��ةو‪ ،‬من باشرت دةزامن‪.‬‬ ‫ديارة خَ‬ ‫كوياذنةكةي يةكطرتوويش وا حوكمةكةي خواي‬ ‫رةتكردؤتةوة‪.‬‬ ‫وةآلمي خوشكة سوعادو خوشكة ئامينة سدديق بةثَيي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سوعادخانء ئامينةخاندا‬ ‫شةرعء ه��زرن‪ ..‬هةموو‬ ‫ل��ةس��ةر ئ���ةوة ك��ؤي��ن ك��ة ه��ةرذن �َي��ك ب��ةِرةزام��ةن��دي��ي خؤي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل رَ‬ ‫ميدةكةيدا‬ ‫شويكردو سؤزو خؤشةويسيتء بةزةيي‬ ‫ئ� َ‬ ‫��ال���وط���ؤِرك���ردو ه��ةري��ةك��ةي��ان م���افء ئ����ةركء س��ن��ووري‬ ‫يةكرتييان زاني‪ ..‬سينةفراوانةيش لةو هةآلنةي يةكرتيي‬ ‫ب��وران كة لةساتة وةختَيكي ئينفيعالدا دةردةك��ةوَي��ت‪،‬‬ ‫كة بةئةنقةست ناكرَين‪ ،‬ب��ةآلم ئةطةر دواي شوكردنةكة‬ ‫ذنة حةزي لةثياوَيكيرت كردبوو كة ثَيشرت َ‬ ‫لةدلي خؤيدا‬ ‫َ‬ ‫هةليطرتبوو‪ ،‬دوايي كابرا ثةيوةنديي ثَييةوةكردو بةفَي َل‬ ‫وةكو َ‬ ‫كةل رَ‬ ‫ةشي بؤ جنس كرتةكرتي بؤ كردو رايكَيشاية‬ ‫َ‬ ‫دي��دارَي��ك��ي (ب��ةري��ئ��ان��ة)وةو ك��اب��راي َ‬ ‫مةشغول‬ ‫كؤلكَيشي‬ ‫ث�َي��ي��زان��يء ئ��ام��ؤذط��اري��ك��رد ك��ة ئ��ةم��ة ح��ةرام��ةو قيامةتي‬ ‫بريخستةوة‪ ،‬ب��ةآلم ئةجمارة نامةيةكي كابراي لةال بيين‬ ‫�ي ثشتيتَيكردو ن��ي��ش��ان��ةي زوي��ري��ي بؤ‬ ‫ب��ؤي��ة ل��ةس��ةرج� َ‬ ‫َ‬ ‫دةرب�����ِري‪ ..‬ب���ةآلم ئ��ةجم��ارة ل��ةه��ةوال��دةرَي��ك��ي خ��وان��اسء‬ ‫راستطؤوة بيستييةوة كة ذنةكةي َ‬ ‫لةمالي فآلن كوِر بووة‬ ‫كة دايكيشي َ‬ ‫لةوي بووة!!! لةسةر ئةمة كابرا بةتوِرةييةوة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كردو سيخورمةيةكي تَيكوتا‪ ،‬يان مشتَيكي‬ ‫قسةي‬ ‫لةناوشانيدا‪ ..‬خوشكاني يةكطرتوو ثَيش رَيكخراوةكاني‬ ‫ذناني عةلةمانييةكان بؤ لةسةركردنةوةي ئةو ذنة َ‬ ‫(مةزلوم)‬ ‫ة دةخرؤشينَ ؟!‬ ‫ئينجا سيحربازة فيتنةئةنطَيزةكةي فريعةون‪ ،‬دةيةوَيت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زاناياني شةرعدا ئةو خوشكة باآلثؤشء رؤشنبريو‬ ‫ب��ةرث��رس��ة ئيسالمييانة خب��ات��ة ب���ةرةي دوذم��ن��دارَي��ت��ي��ي‬ ‫زان��اك��ان��ي ش���ةرع���ةوة‪ ،‬ب��ؤي��ة ب��ةخ��ةب��اس��ةت��ي سروشتيي‬ ‫خ��ؤي لَيياندةثرسَيت‪“ :‬رات���ان ضيية ل���ةوةي ك��ة زؤرَي��ك‬ ‫لةمامؤستاياني ئاييين بانطةشةدةكةن بؤ لَيداني ئافرةتء‬ ‫بةكارَيكي شةرعيي دةزانن؟»‪.‬‬ ‫بةبي داواي َ‬ ‫بةلطةو دياريكردني‬ ‫بةداخةوة ئةوانيش َ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةو ج��ؤرة زان��اي��ان��ة‪ ،‬يةكسةر وا وةآلم��دةدةن��ةوة دةلَيي‬ ‫ل���ةو ب�����ةرةوة م����ةالي ث�ير ب���ةِري���زوةس���ت���اونء ض��ةث�َ�ل��ة بؤ‬ ‫َ‬ ‫نةخوَيندةوارَيكي َ‬ ‫بةطالؤك لةذنةكةي‬ ‫الدي لَيدةدةن كة‬ ‫َ‬ ‫دةداتء بةدةم جنَيوةوة رايدةكَيشَيتةوة بةرةو مالةكةي‬ ‫خؤي!!‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫بةيان نوري كة ئةندامي مةكتةبي سياسيي يةكطرتووي‬ ‫ئيسالميية ل��ةوةآلم��ي��دا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬نابَيت َبليَ زؤرَي���ك لة‬ ‫زاناياني‌ ئايين‌ َ‬ ‫بةلكو هةندَيك لة زاناياني‌ ئايين‌ ماون ئةوة‬ ‫بة كارَيكي‌ شةرعي‌ دةزانن وا نازامن كة زؤرينة بَيـت زؤرينة‬ ‫باش لة ئايةتةكاني‌ قورئان تَيطةشتوون كة ئةو لَيدانة بؤ‬ ‫ئافرةتَيكي‌ ناشيزةية»‪ .‬هةندَيك لةزانايان م��اون!! ديارة‬ ‫ه��ةواي ئيحتياللي َ‬ ‫بةدلة‪ ،‬بؤية ئةويش وةك��و ئافرةتاني‬ ‫عةلةماني َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬هةندَيك لةزانايان ماون!!» وا دةزانَيت‬ ‫دايناسؤرنء ضاوةِرواني نةماني تؤويان دةكات! زةينةب‬ ‫غةزالي رةمحةتي ئةو ذنة جةستةييء ويستء ديندارة‬ ‫عيمالقة! كة دةهاتةسةر دةقة شةرعييةكان‪ ،‬نوتقي لةخؤي‬ ‫دةبِري‪ ..‬نةك ئاوا زماندرَيذكات بةرامبةريان!‬ ‫دادة طيان خؤ ئَيمةيش هةرئةمة َ‬ ‫دةلَيني كة «لَيدان بؤ‬ ‫ذني ناشيزةية»! ئةدي بؤضي دةتوت‪« :‬لَيدان رةفتارَيكي‬ ‫ناشارستانيء نائةخالقيء ناشةرعيية»؟! ديارة بؤ ذني‬ ‫ناشيزة ثَيت شةرعيء ئةخالقيء شارستانَيتيية‪..‬‬ ‫ناسكة خاني ئةندامي سةركردايةتيي يةكطرتووي‬ ‫َ‬ ‫�ةروادةل�َي��ت��ةوة‪« :‬ئَيمة ه��ةر لةزاناياني‬ ‫ئيسالمييشتان ه�‬ ‫ئايينيي ب��ةِرَي��زةوة بيستومانة كة ئةو زةرب��ةي لةئايةتي‬ ‫نشوزدا هاتووة باس لةئافرةتي موتةمةِريد ‪-‬مةبةسيت‬ ‫موتةمةِريد واتة‪ :‬ياخي‪ -‬دةكات كة ئيستيغاللي اليةني‬ ‫زوع��ف��ي مةسائيلي ج��ن��س ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ه��اوس��ةري��دا ب��ك��اتء‬ ‫بةكاريبهَينَيت ب��ؤئ��ةوةي زةخ�تي لَيبكات تةمةِرودبكات‬ ‫لةثياوو تةنانةت ئةو جةوة خَيزانيية كة فةراهةمهَينراوة‬ ‫بؤ ثياوو ذن‪ ،‬ئافرةت تةمةِروديبكات‪ ،‬تةنانةت ئةو زةربة‬ ‫دواي دوو مةرحةلة ه��ات��ووة‪ ،‬ئةويش ئامؤذطاريكردنة‬ ‫بةهةموو رَيطة جوانة شارستانييةكان ثاشان هيجرة ئينجا‬ ‫زةربة»‪ .‬ثَيدةضَيت ئةم خوشكةو دةستة خوشكةكانيرتي‬ ‫حزبةكةيان وةآلمي يةكةميان زؤر بةئينفيعالةوة دابَيتةوة!‬ ‫سةيري ئةم وةآلمةو ئةم وةآلمةي سوعاد خان بكةن‪ ،‬كة‬ ‫دركي بةناوةرؤكي ثرسيارة شةيتانييةكة كردووةو ثَيش‬ ‫وةآلمي خؤي ثرسيارةكة راستدةكاتةوة‪ ..‬سوعاد خان ‪-‬‬ ‫كة مامؤستاي سانةوييةو تةمةني لةفيَخوازييء ئاِراستةي‬ ‫ث��ةروةردةي��ي قوتابياندا سةرفكردووةو لةسياسةتيشدا‬ ‫كؤمةلي ئيسالمي‪َ -‬‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫بؤتة ئةندامي سةركردايةتيي‬ ‫َ‬ ‫«سعاد خ��ان ئةندامي ثَيشووي سةركردايةتي كؤمةلي‌‬ ‫ئيسالمي‪ ،‬وت �ي‌‪ :‬هةرطيزاو هةرطيز من ت��ةس��ةوري‌ ئةوة‬ ‫ناكةم ياني‌ تةسةورناكةم زاناياني‌ ئايين‌ داواي‌ ئةوة‬ ‫بكةن‪ ،‬ضونكة ئةوانة ئايني رَيطةي‌ ثَينادات وةك نةسَيكي‌‬ ‫ق��ورئ��امن��ان ه��ةي��ة‪ :‬ﮋﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮥ ﮊ‬ ‫البقرة‪ .‬واتة ضي‌ مافَيك بؤ ثياو هةية هةمان مافيش بؤ‬

‫دةلَيت من سةراحةتةن َ‬ ‫ئافرةت هةية‪ ،‬ئ��ةوةش وا َ‬ ‫دةلَيم‬ ‫ناوي‌ مةالي‌ خةساركردووة»‪..‬‬ ‫ئينجا رؤذنامةوانة جادووطةِرةكة كة هةستدةكات ئةو‬ ‫خوشكانةي بؤ هاننةدرا رَ‬ ‫هيشبكةنةسةر زاناياني ئيسالم‪،‬‬ ‫بةشَيوازَيكيرت دةيانهةذَينَيتء لَيياندةثرسَيت‪« :‬ئايا بؤضي‬ ‫ئافرةتان ب��ةرط��ري لةخؤيان ناكةن لةكاتَيكدا هيَشيان‬ ‫دةكرَيتة سةر لةاليةن زاناياني ئيسالميةوة‪ ،‬وةبانطةشة‬ ‫دةكرَيت بؤ لَيداني ئافرةتان و بة رةوازانينيان؟»‪.‬‬ ‫خ��وش��ك��ة ب��ةي��ان ئ���ةمح���ةدي ب������ةرواري‪ ،‬ب��ةرث��رس��ي‬ ‫مةكتةبي رَيكخراوةكاني يةكطرتوو‪ ،‬وةك��و عادةتةكةي‬ ‫لةثرسيارةكاني ثَيشوودا بَيتَيفكرين خ� رَ​َي�ا وةآلمةكةي‬ ‫بةئينفيعالَيكةوة كة لةوشةكانةوة عةكسدةبنةوة دةداتةوةو‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئافرةتان وا دةزامن بةرطرييان لة خؤيان كردبَيت‬ ‫هةتا رَيكخراوةكانيش ضةندين نوسراوي‌ لةسةر نوسراوة‬ ‫ضةندين مةقاالت هةية َ‬ ‫بالوكراوةتةوة لةسةر ئةو قةزية‬ ‫ئةوة جطة لة ئافرةتان خؤشيان تةنانةت ثياوانيش لةو‬ ‫بِروايةدا نني كة لَيدان رَيطة ضارة بَيت بؤ يةكالكردنةوةي‌‬ ‫كَيشة خَيزانيةكان»‪..‬‬ ‫ئامينة س��ددي��ق��ي ب��ةِرَي��زي��ش ت �َي��دةك��ةوَي��تء َ‬ ‫دةل �َي��ت‪:‬‬ ‫��ي دةس�ت�ي ئ���ةو رَي��ك��خ��راوان��ة دي����ارة ئ��ةو‬ ‫«ب���ةِراس�ت�ي ج� َ‬ ‫ليذنةيةش ك��ة ئ��ةو ياسايةي ه��ةم��وار ك���ردووة ئافرةتي‬ ‫تياية ئافرةتيش داكؤكي ك��ردوة ل��ةو مافانة و ئافرةتي‬ ‫ئيسالميشة‪ ،‬زاناياني خؤمانيش ل��ةوة دةضَيت دةقيان‬ ‫طرتبَيت بة تةنها مةزهةبَيكةوة و نةيانتوانيوة طشتطري بن‬ ‫بؤ مةوزوعةكة»‪.‬‬ ‫ناسكةخاني ئ��ةن��دام س��ةرك��رداي��ةت��ي��ي يةكطرتوويش‬ ‫بةشانازييةكةوة كة ئافرةتان توانيويانة ب��ةرةو رووي‬ ‫بةخؤشحالييةوة َ‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ئ���ةوةي من‬ ‫زان��اي��ان ببنةوة‪،‬‬ ‫ئ��اط��ادار مب زؤر ج��ار ئ��ةو ليقايانةي كة دةك��رَي��ت و ذنَيك‬ ‫بةرامبةر مامؤستايةكي ئايين دادةن��رَي��ت زؤرب���ةي ئةو‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكانيشة كة ذنان زؤر‬ ‫ليقايانةمان بينيوة و طوَيم لة‬ ‫جار ديفاع لة خؤيان دةكةن َ‬ ‫بةالم بة مةرجَيك دةزطاكاني‬ ‫راطةياندن تيشكيان خبةنة سةر بانطيان بكةن بؤ ئةوةي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زاناياندا بؤ ئةوةي زانايان طوَييان‬ ‫مناقةشات بكةن‬ ‫لة ِرةئي ئافرةتان بَيت َ‬ ‫بةالم ِريًكخراوةكان بة ثَيي ثَيويست‬ ‫نةبوون لةم قةزيةيةدا»‪ .‬جا خؤ دادةطيان نةضووة بضَيت‪..‬‬ ‫دةتوانيت بابةتي لَيدانةكة حازربكةيتء لةسةر تةلةفزيؤن‬ ‫خ��ؤت لةفةقَييةكي ب��ةرام��ب��ةرت طيظبكةيتةوة‪ ..‬بزانني‬ ‫هةجنةتي ئَيوةمانان لةِرةتكردنةوةي حوكمَيكي خواي‬ ‫طةورةماندا ضيية؟!‬ ‫سوعادخانيش بةشَيوازة ه�َي��ديء ثةروةردةييةكةي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪29‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫خؤي وةآلمدةداتةوة‪« :‬لةبةرئةوةي‌ ئافرةتان شارةزاييان‬ ‫ل��ة ئايين‌ ث�ي�رؤزي‌ ئيسالم ن��ي��ة»‪ .‬ئةمةيش حةقيقةتة‪..‬‬ ‫ضونكة ل��ةه��ةم��وو ئ��اف��رةت��ان��ي ك����ورددا ك��ة هةشتا َ‬ ‫سالة‬ ‫خ��وَي��ن��دةواري��ي��ان ثَيطةيشتووةو زي��ات��ر ل��ةض��ل َ‬ ‫ساليشة‬ ‫كؤليذي شةريعةتيان لةبةردةمدا واآلية‪ ،‬كةضي نةمانبيين‬ ‫يةكَيكيان كتَيبَيكي شةرعناسي بنوسَيت‪ ..‬ب��ا لةسةر‬ ‫ث��اك��ذي��ي��ش ب���َي���ت‪ ..‬ه��ةرض��ةن��دة بةتةئكييد ه��ةرخ��ؤي��ان‬ ‫بةرثرسي ئةم عةوامَيتييةيان نني‪ ..‬ثياوةكانيشيان (باوكء‬ ‫براو رَ‬ ‫ميديان) بةرثرسن لةئاسانكاريينةكردن بؤيان‪..‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةاللة موحةممةدي سةرنوسةري‌ رؤذنامةي‌ ئايندةي‬ ‫يةكطرتوو‪ ،‬هةستدةكات هةموو ج��ؤرة بةرامبةرييةكي‬ ‫زان��اي��ان��ي ئيسالم‪ ،‬تَيكشكاني س��ادةي��ي دي��ن��داري��ي ئةو‬ ‫خوشكة موسولَانانةو سةحتَيتيي زانيارييانة دةربارةي‬ ‫زانستة شةرعييةكان‪ ..‬فةزحبووني لوتبةرزييء هةِر َاليي‬ ‫ئةو ئافرةتة موسولَانانةية كة ئيستيعمار فوي بةلوتياندا‬ ‫كردووة‪ ،‬كة وادةزانن ثةيوةنديي نَيوان ئةوانء زاناياني‬ ‫ملمالنيء طوريسثضرَينةي م��ايف ئافرةتانة نةك‬ ‫ش��ةرع‬ ‫َ‬ ‫تَيطةيشنت لةئيسالم!! بؤية ل��ةوةآلم��ي��دا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ئ��ةم‬ ‫م��ةس��ئ��ةل��ةي��ة واض���ارةس���ةر ن��اك��رَي��ت ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و‪ ،‬ثَيويسيت‌‬ ‫بةطفتوطؤ‌و كؤبونةوة هةية لةاليةن ئافرةتان‌و زانايان‌و‬ ‫هةر بةرثرسَيكي‌ تر‪ ،‬بؤ لَيك تَيطةيشنت‌و نزيككردنةوةي‌‬ ‫بؤضونةكان‪ ،‬ضونكة دروستكردني‌ سةنطةر‌و سةنطةر‬ ‫لةيةكطرتين‌ هةر ضني‌و توَيذيك بَيت زةرةي‌ زياترة لةسود‬ ‫بؤية ب��ؤئ��ةوةي‌ ئ��ةم مةسةلةية راستبكرَيتةوة ثَيويست‬ ‫بةطفتوطو دةكات»‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ة ت��ا ئ��ي َة وةآلم���دان���ةوةي���ةك���ي خ��ي َاي ه��ةن� َ‬ ‫�دي‬ ‫لةبؤضووني نةشازي ئ��ةو خوشكة باآلثؤشة بةرثرسانة‬ ‫ب��وو ل��ة(ك��اري ئيسالمي)! ثَيويستة ب��ؤ ب��ةرض��اوِروون��ي��ي‬ ‫ئةوانيشء خوَينةرانء موسولَانانيرتيش هةندَيك تَيبيين‬ ‫لةسةر فَيَلكارييةكةي رؤذنامةوانةكة (ئةركان دارا) خبةمة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل رؤذنامةواندا رةفتاربكةن‪:‬‬ ‫بةرضاو‪ ،‬تا بةحةزةرةوة‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬ئ��ةرك��ان دارا ل��ةس��ةرةت��اي ري��ث��ؤرت��اذةك��ةي��ةوة‬ ‫ئ��اواي نووسيوة‪« :‬ث��رؤذة ياساي توندوتيذيي خَيزاني‬ ‫دةنطدانةوةيةكي زؤري لة نَيو شةقامي كوردييدا دروست‬ ‫ك��ردو شةثؤلَيك ل��ة ن��اِرةزاي��ي زان��اي��ان��ي ئايين ب��ة دواي‬ ‫خؤيدا هَيناو تةنانةت لة اليةن زاناياني ئاينيةوة هيَشي‬ ‫توند كراية سةر ئةنداماني ثةرلةمان وخ��ودي سةرؤكي‬ ‫هةريَيش‪ .‬لة اليةن زؤرَيك لة رَيكخراوةكاني ئافرةتانةوةو‬ ‫بة تايبةتيش رَيكخراوي ئافرةتاني اليةنة ئيسالمييةكانةوة‬ ‫ثشتطريييةكي تةواوي ئةو ثرؤذة ئاياية (رةنطة ياسايية‬ ‫يان نايابة بَيت‪ )..‬كراوة»‬ ‫‪30‬‬

‫‪ )1‬ئ��ةم��ة خ���ؤي ل��ةخ��ؤي��دا شتَيكي س��ةي��رو ن��ام��ؤي��ة‪..‬‬ ‫زانايانَيك كة تةمةنيان لةخوَيندني شةرعةكةدا بردؤتةسةر‬ ‫ه��اواري��ان لَيهةستَيتء دذي ث��ةرل��ةم��انء سةرؤكايةتيي‬ ‫ه��ةرَي��م ب��دوَي��نء دذاي��ةت��ي��ي ئ��ةو ياساية ب��ك��ةن‪ ..‬كةضي‬ ‫َ‬ ‫خؤشحاليي بؤ‬ ‫خوشكاني (ئيسالمي) شاطةشكةبنء‬ ‫برن‪ ..‬ه��ةروةك ئةوةي عةشيقةكةي سارتةر (سيمؤن‬ ‫دةرب� ِ‬ ‫دي ب��وظ��وار) ث��ةروةردةي��ك��ردب��ن‪ ..‬ن��ةك ثَيغةمبةرةكةي‬ ‫خوا(‪ ،)s‬ناشَيت تَيطةيشتين ئةم خوشكانة لةدينةكةو‬ ‫َ‬ ‫ئوسولء حوكمةكاني لةتَيطةيشتين ئةو زانايانة زياترو‬ ‫راسترتبَيت‪ ..‬ئةطةر ئةوبةر يةك مةال بووايةو ئةمان دة‬ ‫خوشك‪ ،‬دةكرا بوتراية‪ :‬ئةمان زياتر ثةييان بةمةسةلةكة‬ ‫ب���ردووة‪ ..‬رؤشنبرييي خوشكاني موسولَاني كورديش‬ ‫نةطةيشتؤتة ئةو ئاستةي خؤيان وةك��و (بنت الشاطئ‪،‬‬ ‫حنان للحام‪ ،‬هند بنت ب��ن ب��از) ش��ارةزاي��ي لةدينةكةدا‬ ‫بنوَينن ض ج��اي ئيجتيهادَيكي سةقةتء رةتكردنةوةي‬ ‫دةق‪ ..‬كة هَيشتا لةحوكمة ه��ةرة تايبةمتةندَيتييةكاني‬ ‫خؤياندا كة حةيزو نيفاسة ثَيويستييان بةتَيطةيشنتء‬ ‫زانستء فةتواي ئةو مةاليانة هةية‪..‬‬ ‫‪ )2‬ئةطةر بةرامبةرةكةيان مةال عومةري سةلةيف بوواية‪،‬‬ ‫ك��ة وةك���و ع��ةل��ي ع���ةب���دوِرةززاق���ي م���ةالي ئ��ةزه��ةري سةر‬ ‫بةعةلةمانييةتي موفليس بوو‪ ،‬دةمانوت‪ :‬زؤر رَييتَيدةضَيت‬ ‫ئةوبةر ويستبَييت ئينحرياف بةدينةكة بكاتء دةسةآلتي‬ ‫ع��ةل��ةم��ان��ي��ي��ةت رازي���ب���ك���ات‪ ..‬ب����ةآلم ل��ةه� َ‬ ‫�ةل��وَي��س�تي ئ��ةم‬ ‫خوشكانةو مةالكاني كوردستاندا‪ ،‬هيض مافَيك بةدةست‬ ‫ئةم خوشكانةمانةوة نيية‪ ..‬بةتايبةتيش كة دةبينني ئةو‬ ‫مامؤستا زانايانةي هاواريان بؤ دينةكة لَيهةستاوة عةمامة‬ ‫ثاكةكانن‪ ،‬كة َ‬ ‫هةلوَيسيت بةرطرييان لةدينةكة لةهةندَيك‬ ‫حزبي ئيسالمي زياترو ئازايانةترة‪..‬‬ ‫‪ )3‬نةمانزاني ئةو زان��ا جواميَانة كيَ كة لةبةرطريي‬ ‫ئيسالمدا بةطذ سةرؤكدا ضوونةتةوة؟! ئةم ضةواشةكارييةي‬ ‫ئةركان دارايش لةفاكء فيكي شيعة دةضَيت‪..‬‬ ‫دووةم‪ /‬ئةركان دارا كة ئةم بةرةيةي دذي (لَيداني ذني‬ ‫ياخي) س��ازك��ردووة‪ ،‬دةب��وو لةبةري بةرامبةريشدا ضةند‬ ‫زانايةكي جواميَيشي بدوانداية‪ ،‬تا ثارسةنطي خؤيء ئةو‬ ‫خوشكانةو بابةتةكة راطرَيت‪ ،‬الني كةم وةآلمي فةقَييةكي‬ ‫وةرطرتاية‪ ..‬نةك ئَيمةو خوَينةران واتَيبطةين كة ئةركان‬ ‫داراو ساييت ئيَانيزمي شكستخواردووي دةرووني‪ ،‬ئيسالم‬ ‫ثةيك وادةركةوتناية كة دذي رةسةنَييتء ثاراستين رَيسا‬ ‫مةنهةجييةكاني ئةهلي سوننةتء جةماعةتن كة زياتر‬ ‫لةهةزاران زاناي ئةم ئيسالمة ذيانيان بؤ سةرفكردووة‪..‬‬ ‫سَييةم‪ /‬ئةركان دارا ب��ةرةك��ةي خؤياني بةخوشكاني‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ي��ةك��ط��رت��وو ب���ةه���َي���زك���ردووة‪ ،‬ض��ون��ك��ة دةي���زان���ي ئ���ةوان‬ ‫نيشاندةرةوةي ديدو ِرَيي حزبةكةيان دةبن‪ ..‬حزبةكةيش‬ ‫ئةقلي ثَيش َ‬ ‫ديارة كة موعتةزيلةيةو َ‬ ‫نةقل خستووة‪ ،‬بؤية‬ ‫دةي��ةوَي��ت ه��ةروا ئاسان ل��ةدةق��ة ث�يرؤزةك��ان راثسكَيتء‬ ‫ب��ةن��اوي ن��ويَ��وازي��ي (ت��ةج��دي��د)ةوة رَي��س��اك��ان��ي ش��ةرع‬ ‫َ‬ ‫هةلتةكَينَيت! دةيشزانن كة زانا عةمامةثاكةكان ثاسةواني‬ ‫سةالمةتيي ئةو رَيسايانةو نةطؤِرينني‪ ..‬بؤية دةبينيت‬ ‫ئةركان دارا‪:‬‬ ‫بةسي‬ ‫‪ )1‬حةوت خوشكي يةكطرتووي هَيناوة بةرامبةر‬ ‫َ‬ ‫خوشكيرت كة دوانيان سةربةخؤن (سوعاد خانء ئامينة‬ ‫سدديق) َ‬ ‫طوليزار خانيش لةبزوتنةوةي ئيسالميية‪ ..‬نؤ‬ ‫وَينةيشي دان���اون‪ ،‬ب��ةآلم لةذَير وَينةكاندا ناوةكانياني‬ ‫نةنوسيوة‪ ،‬تا نةزانني كاميان خاوةن ئةو قسة خراثةيةو‬ ‫كاميان خ��اوةن ئةو قسة باشةية‪ ..‬تا درك ب��ةوة نةكةين‬ ‫ك��ة خوشكة ط� َ‬ ‫�ول��ي��زار كاميانةو خوشكة ب��ةي��ان ئةمحةد‬ ‫يان ه��اوِراز شَيخ ئةمحةد كاميانة كة ئةندام ثةرلةمانن‪،‬‬ ‫تا َ‬ ‫هةلوَيسيت بةرطريي يان بةرامبةرييمان لَييان هةبَيتء‬ ‫كي بؤ ثةرلةمانة قةستينةكة َ‬ ‫هةلدةبذَيرينةوة!‬ ‫بزانني َ‬ ‫‪ )2‬بوارَيكي زؤري داوة بةخوشكاني يةكطرتوو‪ ،‬كةضي‬ ‫تةنها يةكجار رَي��ي بةخوشكة ط� َ‬ ‫�ول��ي��زار ق��ادر داوة راي‬ ‫برَي��ت! ضونكة لةوةآلمي يةكةمييةوة زانيوَييت ئةم‬ ‫دةرب� ِ‬ ‫خوشكة كة ئ��ةن��دام ثةرلةمانيشة ثابةندة بةشةرعةوةو‬ ‫ئامادةنيية نة بؤ ثةرلةمانء نة بؤ سيحربازةكاني فريعةون‬ ‫تةنازول لةدينةكةي بكات‪..‬‬ ‫‪ )3‬وةآلم��ي نيوةي ضاوثَيكةوتنةكاني تةرخانكردووة‬ ‫بؤ خوشكة بةيان ئةمحةد ب���ةرواري! ضونكة زانيوَييت‬ ‫بةهةواوهةوةسي ئةم قسةدةكاتء وةآلمةكاني بةديققةت‬ ‫هةرئةوةية كة ئةم لةثرسياركردنةكانيدا مةبةسيت بوون!‬ ‫‪ )4‬ئ �َي��م��ة ن���ازان�ي�ن ئ����ةو خ��وش��ك��ان��ةي�تر ‪-‬ئ���ةوان���ةي‬ ‫غ��ةي��ري ي��ةك��ط��رت��وو‪ -‬ئ��اي��ا ه��ةم��وو ث��رس��ي��ارةك��ان��ي��ان بؤ‬ ‫ض��ووة؟! ئايا وةآلميانداونةتةوة؟! ئةطةر َ‬ ‫بةلَيية‪ ،‬بؤضي‬ ‫وةآلمةكاني ئةوانيش بآلونةكراوةتةوة؟! ئةمانةو وةآلمي‬ ‫�ي خوشكة ب��ةِرَي��زةي��ش دةت��وان��ن‬ ‫ثرسياريرتيش‪ ،‬ئ��ةو س� َ‬ ‫َ‬ ‫بدةني‪ ..‬ضونكة نيازمواية‬ ‫بةدوايدا بِرؤنةوةو هةوالان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تَيبينييةكاني هةموو اليةكياندا ئةم بابةتة بكةمة‬ ‫ناميلكةيةكء بؤ بةِرَيزاني بنيَمةوة‪..‬‬ ‫َ‬ ‫هةآللة‬ ‫ض��وارةم‪ /‬ئةركان داراي سيحربازي فريعةون بؤ‬ ‫خان نةينوسيوة كة لةبةرثرساني يةكطرتووة‪ ،‬هةروةها‬ ‫ه���اوِراز شَيخ شةمحةديشي ن��ةن��اس��ان��دووة ك��ة ئةندامي‬ ‫ث��ةرل��ةم��ان��ي ك��وردس��ت��ان��ة ل��ةس��ةر ليسيت ي��ةك��ط��رت��وو‪..‬‬ ‫بؤئةوةي وابزانني تةوازوناتَيك لةضاوثَيكةوتوواندا هةية‪..‬‬

‫ويستوَييت ثَي َ‬ ‫مانبل َي‪ :‬ئةوة ثَينج خوشكي يةكطرتوو (بةيان‬ ‫ئةمحةد‪ ،‬خةرامان موحةممةد‪ ،‬سةبرية موحةممةد‪ ،‬بةيان‬ ‫ن��وري‪ ،‬ناسكةخان) لةبةرامبةر ثَينج خوشكي بةِرَيزيرت‬ ‫َ‬ ‫(هةآللة‬ ‫كة ناونيشاني دوانياني بةئةنقةست نةنوسيووة‬ ‫موحةممةد‪ ،‬هاوِراز شَيخ ئةمحةد كة هةريةكطرتوون)! واتة‪:‬‬ ‫راي اليةنطري خؤي بة حةوت خوشكيان بةهَيزكردووةو‬ ‫راي ئةوانيرتي كةنارداوة!‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬نةدةبوو ئةركان دارا‪ ،‬خوشكة ئامينة سدديقي‬ ‫ه���ةروا س���ادة ب��ةن��وس��ةري ئيسالمي ب��ن��اس��ان��داي��ة ك��ة وا‬ ‫بزانني مةقالةيةك ي��ان دووان��ي لةِرؤذنامةيةكي الضةثدا‬ ‫ن��وس��ي��وة‪ ،‬دةب���وو وةك���و ن��ازن��اوو ث��ل��ةوث��اي��ةي ئةوانيرتي‬ ‫نووسيوة كة ثؤسيت حزبني‪ ،‬دةب��وو بؤ ئامينةخانيشي‬ ‫سي‬ ‫بنوسياية كة خاوةني تةفسريي قورئانة‪ ،‬كة تةفسريي َ‬ ‫سورةتي نورو ئةحزابء حوجوراتي ك��ردووة‪ ،‬كةمرتنيية‬ ‫لةتةفسريةكةي مامؤستا مةال عومساني رابةري رةمحةتي‪..‬‬ ‫يان بينوسياية كة ضاالكةوانَيكي كاريطةري زؤر دَيريين‬ ‫رابووني ئيسالميية‪..‬‬ ‫ئَيستا إن شاء اهلل‪ ،‬ديَة سةر ثوختةيةكي تةفسريي ئةو‬ ‫َ‬ ‫بةهةلة يان بةطَيلي‬ ‫ئايةتةي هةندَيك لةم خوشكانة خؤيان‬ ‫لَيالداوة‪ ،‬ئايةتي (‪34‬ي سورةتي النساء)‪ ،‬بةآلم دةبَيت‬ ‫ئايةتي ثاشء ثَيشي ئةم ئايةتة وةربطرين كة بةهةموويان‬ ‫ضوارضَيوةي باسةكة دياريدةكةن‪:‬‬ ‫ ﮋ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧﮨ ﮩ‬‫ﮪ ﮫ ﮬﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ‬ ‫ﯕ ﯖ ﯗﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﮊ‬ ‫النساء‪ .‬واتة‪ :‬مةكةونة خؤزطةخوازيي ثلةوثايةو سامانء‬ ‫َ‬ ‫مال كة بةكةسانَيكتان دراوةو بةكةسانَيكيرتتان نا‪ ،‬يان‬ ‫بةبِرو رادةي جياواز ثَيتاندراوة (وةك��و م�يرات)‪ ..‬ثياوان‬ ‫لةوةي ثةيدايانكردووة ثشكي خؤيان هةيةو ئافرةتانيش‬ ‫ل����ةوةي ث��ةي��داي��ان��ك��ردووة ثشكي خ��ؤي��ان ه��ةي��ة‪ ..‬داوا‬ ‫لةخواي ثةروةردطار بكةن كة بةهرةو نيعمةتي زياترتان‬ ‫ثَيببةخشَيت‪ ..‬خواي طةورة زاناية بةهةموو كارَيك‪.‬‬ ‫َ‬ ‫تةمبةلَيك‬ ‫ئةمة بؤ رَيطابِريين خؤزطةي بةرسَيبةرة!‬ ‫دادةنيشَيتء لةجَيي خؤيةوة تةمةنناي زياتر دةك��ات!‬ ‫ت��ا ئ��ةم��ةي ل�َي��دةب�َي��ت��ة نةخؤشيي ئ� رَ​َي�ةي��ي (ح��ةس��ودي)و‬ ‫بةغالةتربدن بةو كةسانةي كة هةيانة! ئينجا سةردةكَيشَيت‬ ‫بؤ طلةييء طازندة لةبةخيت خؤي! كة بؤضي ئافرةت بوو؟!‬ ‫بؤضي ثشكي هةرئةوةندة بؤ دان���راوة؟! بؤضي نةدةبوو‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيي‬ ‫واب �َي��ت ي��ان وان��ةب �َي��ت‪ ..‬ئةمةيش دةك��ات��ة‬ ‫فةرماني خ��واي ط���ةورة ك��ة ك��وف��رة‪ ..‬لةجياتيي ئ��ةوة با‬ ‫بةندايةتيي خواي ط��ةورة سةرِراستانة بكات‪ ،‬خؤ خواي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪31‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫طةورة ئةمي برينةضووة!! خؤ ئةم شةرعةي بةتةنها بؤ ئةم‬ ‫دانةناوة؟! ئةمةي خواي طةورة دياريكردووة بةزانسيت‬ ‫خؤي دياريكردووةو طومان لةوةدانيية كة لةبةرذةوةنديي‬ ‫هةموو كةسةكانة‪ ..‬ئةطةر شتَيكي ثَينةبةخشيوة يان كةمي‬ ‫ثَيبةخشيوة شتَيكيرتي زؤرت��ري ثَيبةخشيووة‪ ..‬ئيدي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي مرؤظايةتي وادةخ��وازَي��ت‪ ،‬خؤ ناكرَيت‬ ‫ذيانء‬ ‫كي ئةوكاتة‬ ‫هةرضييةك مرؤظ تةمةننايكرد بَيتةدةسيت‪َ ..‬‬ ‫بةكةم رازيدةبوو؟! ضجاي نةبووني‪..‬‬ ‫ ﮋﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦﯧ‬‫ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬﯭ ﯮ ﯯ ﯰ‬ ‫ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﮊ ال��ن��س��اء‪ .‬وات����ة‪ :‬ثشكة‬ ‫مريامتان بؤ هةموو كةسَيكي م��ردووةك��ة دياريكردووة‪،‬‬ ‫م��ردووةك��ان يان ثشكوةرطرةكان ب��اوكء دايكيان بن يان‬ ‫خزمي نزيكيان‪ ،‬ئةمما هاوثةمياني مردووةكة ‪-‬كة ثَيش‬ ‫ئيسالم يةك لةشةش بةشي بةردةكةوت‪ -‬لةمةودوا ثشكي‬ ‫بةرناكةوَيت‪ ..‬ثشكةكةي ئةو تَي َ‬ ‫كةل بةسامانة طشتييةكة‬ ‫دةكرَيتةوةو دابةشدةكرَيتةوة‪ ..‬ذن و رَ‬ ‫ميدةكانيش ‪-‬بةهؤي‬ ‫مارةكردنةكةوة‪ -‬بةم رَيساية دةبنة خاوةني ثشك‪.‬‬ ‫ ﮋﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ‬‫ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞﭟ ﭠ ﭡ‬ ‫ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦﭧ ﭨ ﭩ ﭪ‬ ‫ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ ﭱ‬ ‫ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ‬ ‫ﭼ ﭽ ﮊ النساء‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬بةثَيي ئةم َ‬ ‫فةزلةي خواي طةورة ثياوان ضاودَيرو‬ ‫بةِرَيوةبةر (سةرثةرشتيار)اني ذنانن‪..‬ئاِراستةي ئيدارييان‬ ‫�����يء دةب��َي��ت ئ��ةوان��ي��ش م����ادام ل��ةط��ون��اح��دان��ي��ي��ةو‬ ‫دةدةن� َ‬ ‫َ‬ ‫بةرذةوةنديي خَيزانةكةي تَيداية طوَيِرايةلييانبكةن‪ ..‬ضونكة‬ ‫ثياوان ئةركي ثارةخةرجكردنء مةسروفاتي َ‬ ‫مالةكةيان‬ ‫لةسةرشانة‪ ،‬كة دةبَيت لةساماني خؤيان بيدةن‪( ..‬واتة‪:‬‬ ‫ئةمة نابَيتة ئةركي سةرشاني ذنةكةي)‪ ..‬ئةمما ئةو ذنانةي‬ ‫كة طوَيِر َ‬ ‫ايةلء ساالرو سةنطينن‪ ،‬ملكةضي فةرماني خواو‬ ‫ثَيغةمبةرةكةين(‪ ،)s‬ئةوانةي طوَيِر َ‬ ‫ايةليي رَ‬ ‫ميدةكانيان‬ ‫رَ‬ ‫لةخيدا دةك��ةن‪ ،‬ئةوانةي خؤيانء سامانء خانةوادةي‬ ‫خ��ؤي��انء م� رَ​َي�دةك��ان��ي��ان ل��ةدي��ارن��ةم��ان��ي��ان��دا دةث���ارَي���زن‪،‬‬ ‫لةبةرئةوةي فةرماني خوايةو جَيبةجَييدةكةن‪ ..‬ئا ئةوانة‬ ‫ض��اك��ةك��ارنء الي خ��واي ط��ةورة ثةسةندن‪ .‬ﮋ ﭨ ﭩ‬ ‫ﭪﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ‬ ‫ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ‬ ‫ﭼﭽ ﮊ النساء‪ .‬ئةمما ئةو ئافرةتانةي الساربوونء‬ ‫ض��وون��ةت��ة س���ن���ووري س��ةرث �َي��ض��يء ي��اخ��ي��ب��وون��ي��ان��ةوة‪،‬‬ ‫‪32‬‬

‫ئ��ام��ؤذط��اري��ي��ان��ب��ك��ةن‪ ،‬ئ��ةط��ةر ن��ا ل��ةس��ةر جَيثَيخةفيان‬ ‫جَييانبهَيَلن‪ ،‬ئةطةر نا لَيياندةن‪ ..‬ئةطةر هاتنةوة ذَيرباري‬ ‫طوَيِر َ‬ ‫ايةلي ئيرت مافتان بةسةريانةوة نامَينَيت رقوقينتان‬ ‫ب��ةس��ةري��ان��دا ب���ِرَي���ذنء خ��ؤ ب��ؤ ت� َ‬ ‫�ؤل��ةل �َي��وةرط��رت��ن��ةوةي��ان‬ ‫حازركةن‪ ،‬يان بياندةنةبةر تانةوتةشةر‪ ،‬يان رةفتاريان‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا نةكةنةوة‪ ..‬خواي طةورة مةزنةو‬ ‫خؤشةويستانة‬ ‫باآلدةستة بةسةرتانةوة‪ ..‬ئةمةيش بةمةبةسيت هةِرةشة‬ ‫لةثياوانة كة وةسفي باآلدةستيي خؤي دةك��ات‪ ..‬يةعين‬ ‫مالء َ‬ ‫وةك تؤ خؤت بةدةسةآلتداري َ‬ ‫مندالت دةزانيت‪ ،‬خواي‬ ‫طةورةيش بةدةسةآلتة بةسةر تؤوةو سنووربةزاندنيشت‬ ‫لَي َ‬ ‫قبولناكات‪..‬‬ ‫ ﮋﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ‬‫ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎﮏ ﮐ ﮑ‬ ‫ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮊ النساء‪ .‬وات��ة‪ :‬ئةطةر مةترسيي‬ ‫ئةوةتان هةبوو كة ئةم ذنء رَ‬ ‫ميدة ثَيكنةيةنةوةو كَيشةيان‬ ‫ملمالنيء‬ ‫سةردةكَيشَيت بؤ بوغزاندنء كَيشمةكَيش‪ ،‬بؤ‬ ‫َ‬ ‫رقةبةرَييت‪ ،‬ئةوة ناوبذيوانَيك لةاليةني رَ‬ ‫ميدةكةو ناوبذيوانَيك‬ ‫لةاليةني ذنةكةوة بانطهَيشتبكةن‪ ،‬تا بةكَيشةكة بزاننء‬ ‫راوبؤضووني ضاك دةربارةيان بدةن‪ ..‬ئةطةر ئةم ذنء رَ‬ ‫ميدة‬ ‫مةبةستيانبَيت ثَيكبَينةوةو نَيواني خؤيان ضاكبكةنةوة‪،‬‬ ‫خ��واي طةورةيش يارمةتيدةريان دةبَيتء َ‬ ‫دلةكانيان بؤ‬ ‫ي��ةك�تر دةب��زوَي��ن �َي��تء ه��ةس�تي بةرثرسَيتييء ب��ةزةي��يء‬ ‫سؤزيان بؤ يةكرت تَيدادةبوذَينَيتةوة‪ ..‬وايانلَيدةكات كة‬ ‫بةوةفابن بؤ ئةو خؤمشةعشةرييةي رؤذان��ي رؤيشتووي‬ ‫تةمةنيان ثَيكةوة برديانةسةر‪ ..‬خواي طةورة زاناو كارزانة‪..‬‬ ‫زاناية بةضؤنيةتيي ثارسةنطكردنةوةي خَيزانةكةو ئاطاي‬ ‫َ‬ ‫لةدلةكانيشيانة‪..‬‬ ‫يَاني بؤ‬ ‫دواي ئةم ماناطشييةي ئايةتةكان كة لةوةرط ِ‬ ‫كوردي نزيكرتة وةك لةلَيكدانةوةي دَيينةسةر توَيذينةوةو‬ ‫كؤلينةوةيان‪ ،‬حةمتةن دةبَيت ضةند َ‬ ‫لَي َ‬ ‫خالَيك لةماناكانيان‬ ‫تؤخبكةمةوة تا ديارترو زياتر لةبةرضاوبن‪:‬‬ ‫ئةو َ‬ ‫فةزلة (كة خيَي زيادةية) خواي طةورة بؤ ميَدي‬ ‫دياريكردووة‪ ،‬لةدوو رَيطةوة هاتووة‪:‬‬ ‫يةكةميان‪َ :‬‬ ‫فةزلي خوايةو دابةشكردني ئةوة‪ :‬ﮋ ﭑ‬ ‫ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚﭽ ﮊ‬ ‫النساء‪ .‬هةر لةوكاتةوة ئةو رَ‬ ‫خية زيادانةي دةستدةكةوَيت‬ ‫َ‬ ‫كة طرَيبةسيت هاوسةرَيتيي لةطةل ذنةكةيدا دةبةستَيت‪..‬‬ ‫ب��ؤ من��ون��ة (زم��ن��اك��ؤو ش��ي�لان ب��وون��ة ه��اوس��ةري ي��ةك�تري)‬ ‫لةمنوونةي زي��ادةي ف� َ‬ ‫�ةزلء ضاكةي خواي ط��ةورة بةسةر‬ ‫زمناكؤوة ئةوةية‪:‬‬ ‫‪ )1‬دةوت����رَي����ت‪ :‬ش��ي�لان��ي ذن���ي زم��ن��اك��ؤ‪ ،‬ت���ا ئ��ام��اذة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫بةخاوةنَيتييةكي واتايي (مةعنةوي) تايبةت بةزمناكؤوة‬ ‫بكات‪ ،‬ضونكة شيالن بؤينيية لةوكاتةي كة ذني زمناكؤية‬ ‫ثياوَيكيرتيشي هةبَيت‪ ..‬بةآلم ناوترَيت‪ :‬زمناكؤي ثياوي‬ ‫ش��ي�لان‪ ،‬ضونكة زم��ن��اك��ؤ بةتةنها م� رَ​َي�دي ش��ي�لان نيية‪،‬‬ ‫ئافرةتيرت مافيان تَييداية كة شووي ثَيبكةنء بةشداريي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل شيالندا بكةن‪ ..‬ئةمة بؤ ذنةكة‬ ‫خاوةنَيتيي ثياوةكة‬ ‫وانيية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ )2‬مندالةكانيان ناوي باوكيان هةلدةطرن‪ ،‬نةك ناوي‬ ‫داي��ك��ي��ان‪ ..‬ه��ةرك��ةس �َي��ك ل��ةك��وردو ع����ةرةبء ط��ةالن��ي�تردا‬ ‫بناوي دايكييةوة بانطكراوة نامؤية‪ ،‬ضونكة يان ئاماذةية‬ ‫رَ‬ ‫بةناجوامييي باوكي كة دايكي ئةو‬ ‫بةبي ب��اوك��ي! ي��ان‬ ‫َ‬ ‫بؤشاييةي ثِركردؤتةوة‪ ،‬يان لةبةرئةوةي دايكي لةباوكي‬ ‫جةربةزةتربووة‪ ..‬ئةمةيش ماناي وانيية كة كةسايةتيي‬ ‫َ‬ ‫مندالةكان (ك���وِر ب��ن ي��ان ك��ض) لةكةسايةتيي باوكياندا‬ ‫بتوَيتةوة‪ ..‬ن��ا‪ ،‬بةرثرسَيتييان تا ئةوكاتةي َ‬ ‫بالغدةبنء‬ ‫هةسيت بةرثرسيارَيتيي رةف��ت��اري خ��ؤي��ان دةط��رن��ةب��ةر‪،‬‬ ‫لةئةستؤي باوكيانداية‪.‬‬ ‫‪ )3‬ئ���اف���رةت���ي رةب�����ةن (ك�����ض) م����ايف رةف����زك����ردن����ةوةي‬ ‫داخ��وازي��ك��ارةك��ان��ي ه��ةي��ة‪ ،‬ب��ا ب���اوكء دايكيشي بؤيان‬ ‫دي��اري��ك��ردب �َي��ت‪ ..‬بَيطومان ب �َي��وةذن ئيختياري زي��ات��ري‬ ‫لةبةردةست خؤيةتي وةك ئةوةي خؤي ثياو َ‬ ‫هةلدةبذَيرَيتء‬ ‫دةن� رَ​َي�َي��ت ب��ةدواي��دا ك��ة دةي��ةوَي��ت شويثَيبكات‪ ..‬ب��ةآلم‬ ‫ه��ةري��ةك��ةي��ان ك��ة ش��وي��ك��رد‪ ،‬م��ان��اي واي���ة رازي���ب���وو ب��ةو‬ ‫ش��ةري��ع��ةت��ةي ث��ةي��وةن��دي��ي��ةك��ان��ي ن���َي���وان ذنء رَ‬ ‫م�َي�دي‬ ‫دي��اري��ك��ردووة‪ ،‬ك��ةواب��وو شيالن ل��ةس��ةرةت��اوة رازي��ب��ووة‬ ‫ب���ةوةي ئ��ةو قيوامةية (ض��اودَي��ري��يء ب��ةِرَي��وةب��ةرَي��ت��ي��يء‬ ‫سةرثةرشتيارَيتيي خَيزانةكةيان) ب��ةدةس��ت زمناكؤوة‬ ‫بَيت‪ ..‬ئيرت بؤي نيية ‪ -‬لةبةر كَيشةي ديدي لَيَلي خؤي‪ ،‬يان‬ ‫عوريف سةقةت‪ ،‬يان حةزي دةسةآلتداريي‪ -‬ئينقيالببكاتء‬ ‫دةسةآلتي قيوامةكة راثسكَينَيت بؤ خؤيء خؤي لةزمناكؤ‬ ‫بكاتة خَ‬ ‫كوياذن!‪.‬‬ ‫‪ )4‬ل��ةف� َ‬ ‫�ةزل��ي خ��وا ب��ةس��ةر م� رَ​َي�دةك��ان��ةوة ئ��ةوةي��ة كة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالةكان بةر باوكةكة دةكةون‪،‬‬ ‫لةحالةتي جوَيبوونةوةدا‬ ‫شرييانبداتيء‬ ‫دايكيان ب��ؤي هةية وةك��و ذنَيكي غةيرة‬ ‫َ‬ ‫خزمةتيانبكات بةرامبةر بةنةفةقةكَيشاني خؤي لةخؤراكء‬ ‫ثؤشاكء خَ‬ ‫كريانوو‪ ..‬يان بةثارةيةكي دياريكراو‪ ..‬ئةمةيش‬ ‫لةبةرئةوةية كة ئةوان مايف ثَيكةوة دانيشنتء سةيرانيان‬ ‫ثَيكةوة نةماوة‪ ،‬بةآلم نابَيت كَيشةي خؤيان كاريطةريي‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان‬ ‫سليب ل��ةس��ةر ب��ةخ�َي��وك��ردنء ث����ةروةردةي‬ ‫هةبَيت‪..‬‬ ‫‪ )5‬لةو َ‬ ‫فةزلةي خ��واي ط��ةورة‪ :‬عيددةي ذنةكةية‪ ..‬كة‬

‫بريتيية لةماوةيةكي زةمةني‪ ،‬ذنةكة دواي بَيوةذن بووني‬ ‫(بةتةآلق يان مردني رَ‬ ‫ميدةكةي‪ ،‬يان ئةوةي لةحوكميانداية)‬ ‫�ي ج��ؤر‪:‬‬ ‫دةب �َي��ت م���اوةي ع��ي��ددةك��ةي (ك��ة يةكَيكة ل��ةس� َ‬ ‫ث��اك��ب��وون��ةوة ل��ةس��وِري م��ان��ط��ان��ة‪ ،‬ب��ةس��ةرض��وون��ي ضةند‬ ‫مانطيك‪ ،‬بةداناني كؤرثةلةكةي) لةو َ‬ ‫مالةدا بةسةربةرَيت‬ ‫كة لَييبووة‪ ..‬لةم ماوةيةدا بؤي نيية شوبكاتةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫رَ‬ ‫دةستبةجي ذنَيكيرت‬ ‫ميدةكةي ‪ -‬ئةطةر مابوو‪ -‬بؤي هةية‬ ‫َ‬ ‫بهَينَيتةوة‪ ..‬ئةطةر عيددةكة بةهؤي مردني م�رَ​َي�دةك��ةوة‬ ‫بَيت‪ ،‬ئةوا دةبَيت ذنةكةي ماوةي عيددةكةي تةعزَيبارانة‬ ‫دانيشَيتء نابَيت خ��ؤي ب�ِرازَي��ن�َي��ت��ةوة‪ ،‬ي��ان خَ‬ ‫دلؤشانة‬ ‫دةرك��ةوَي��ت‪ ،‬ي��ان بضَيتةدةرةوة‪ ..‬وةه��ةروةه��ا‪ ..‬ئةمةيش‬ ‫رَيزَيكي تايبةتة رَ‬ ‫لةميدةكة دةطريَيت‪.‬‬

‫طرَيبةستي هاوسةرَيتييةكة ذنء‬ ‫َميردةكةي خستؤتة ذَيرباري رازيبوون‬ ‫بةشةرع‪ ،‬كة دةستوورو ياساي ئةم‬ ‫دةولةتة بضكؤلةية كة َ‬ ‫َ‬ ‫مالي ئةوانة‪،‬‬ ‫بؤية ئةطةر َكيشةيان َتيكةوت‪،‬‬ ‫دةبيت َبينةوة الي شةرع (لةكاتي‬ ‫َ‬ ‫نةبووني دادطاي شةرعييدا ‪ -‬وةكو‬ ‫َئيستاي كوردستان ‪ -‬شةرع الي‬ ‫مامؤستايةكي دينيية‪ ،‬الي مةالو‬ ‫داعيية شارةزاكاني شةرعة)‪..‬‬

‫َ‬ ‫لةفةزلي خوا لةسةر ثياوان ئةوةية كة بؤيان هةية‬ ‫‪)6‬‬ ‫ضوار ذن لةيةك كاتدا بهَينن‪ ،‬ئةمة بؤ ذن نيية كة لةيةك‬ ‫كاتدا دوو رَ‬ ‫ميدي هةبَيت ض جاي ضوار‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫‪ )7‬ثياوي موسولان بؤي هةية ئافرةتي ئةهلي كيتاب‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫ بؤمنوونة مةسيحييةك‪ -‬بهَينَيت‪ ،‬بةآلم ذني‬‫بؤي نيية شوو بةثياوي ئةهلي كيتاب بكات‪.‬‬ ‫‪ )8‬ثشكةكاني مرياتء ضةندين زيادة رَ‬ ‫خييرت كة خواي‬ ‫ط��ةورة بؤ ذياواني دان���اوة‪ ..‬كة ئ� رَ​َي�ة شوَيين باسكردني‬ ‫هةموويان نيية‪.‬‬ ‫‪ )9‬طرَيبةسيت هاوسةرَيتييةكة ذنء رَ‬ ‫ميدةكةي خستؤتة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪33‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ذَي��رب��اري رازي��ب��وون ب��ةش��ةرع‪ ،‬كة دةس��ت��وورو ياساي ئةم‬ ‫دةولةتة بضكؤلةية كة َ‬ ‫َ‬ ‫مالي ئةوانة‪ ،‬بؤية ئةطةر كَيشةيان‬ ‫ت�َي��ك��ةوت دةب �َي��ت ب�َي��ن��ةوة الي ش��ةرع (ل��ةك��ات��ي نةبووني‬ ‫دادط��اي شةرعييدا ‪ -‬وةكو ئَيستاي كوردستان ‪ -‬شةرع‬ ‫الي مامؤستايةكي دينيية‪ ،‬الي مةالو داعيية شارةزاكاني‬ ‫شةرعة)‪ ..‬ئةطةر شيالن كةوتبووة ذَيركاريطةريي َ‬ ‫ثالنةرة‬ ‫السةنطكارةكاني ذياني كضَيينء َ‬ ‫مالةباوانييةوة دةبَيت‬ ‫وردةوردة قةناعةتي خؤي بطؤِرَيت‪ ،‬نابَيت وابزانيت كة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةمالة‬ ‫لةطةلدا دةك���رد‪،‬‬ ‫لةمالي باوكي رةف��ت��اري��ان‬ ‫ض��ؤن‬ ‫ميديشيدا ئ���ةوةي ب��ؤدةل��وَي��ت‪ ..‬ل� َ‬ ‫رَ‬ ‫��ةوي ب���اوكء براكاني‬ ‫رةفتاري كضء خوشكانةيان بؤ دةكرد‪ ،‬رَلية ذني رَ‬ ‫ميدَيكة‬ ‫كة ثَيشرت تةبيعةتي نةناسيوة‪ ..‬بؤية ئةطةر هةروةكو جاران‬ ‫تةسةِروفبكات (وةك دةمةوةريي‪ ،‬ثؤشاكثؤشني بةكةيفي‬ ‫خؤي‪ ،‬طةِران بةكةيفي خؤي‪ ،‬كةمتةرخةمي لةهَينانةدي مايف‬ ‫بةرامبةرةكةي‪ ،‬حةمتةن دةبَيت ئةوةبزانَيت كة رَ‬ ‫ميدةكةي‬ ‫َ‬ ‫سي رَيطةيةي ضارةسةر دةيطؤِرَيت‪..‬‬ ‫قبولينابَيتء بةو َ‬ ‫ئةطةر لةسةر دةسةآلتي قيوامةكة لَييانبووة كَيشة‪ ،‬دةبَيت‬ ‫ثَيش دادطاي شةرع لةِرَيي خزمانيانةوة رَيكةون‪.‬‬ ‫ئةمانة باسي مافانَيكن كة م� رَ​َي�د هةيةتيء زياترن‬ ‫لةمافةكاني ذن‪ ..‬ئةمةيش يةكَيكة لةو دوو هؤيةي بوونةتة‬ ‫مايةي ئةوةي كة قيوامةي َ‬ ‫مال (ضاودَيرييء بةِرَيوةبةرَييتء‬ ‫سةرثةرشتيارَيتيي خ�َي��زان) بةدةست م� رَ​َي�دةك��ةوة بَيت‪.‬‬ ‫لةغةيري ئةمةدا دةشَيت ذنةكة دةي��ان قات رَ‬ ‫لةميدةكةي‬ ‫ضاكرتبَيت الي خ��وا‪ ،‬بؤية يةكسةر خ��واي ط��ةورة باسي‬ ‫ئةو ذنة ضاكةكارانةي كردووة كة لةالي خؤي ثةسةندن‪..‬‬ ‫بؤئةوةي كةسانَيكي السةنط بةتيلةضاو نةِرواننة ئافرةتء‬ ‫بةكةمرت بَيتة ثَيشضاويان! مةطةر نابينيت كة ثلةي دايك‬ ‫سي جار ط��ةورةت��رة لةثلةي ب��اوك؟! وةك��و لةفةرموودةدا‬ ‫َ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫ول ا ِ‪َ ،‬أ ُّي َّ‬ ‫ال‪ُ :‬ق ْل ُت‪َ :‬يا َر ُس َ‬ ‫(وَع ْن َأِبي ذٍّر‪َ ،‬ق َ‬ ‫اس‬ ‫هاتووة‪َ :‬‬ ‫الن ِ‬ ‫ال‪ :‬أُ ُّم َك‪ُ ،‬ق ْل ُت‪ُ :‬ث َّم َم ْن؟‪َ ،‬ق َ‬ ‫صحَبيِت؟ َق َ‬ ‫ال‪ُ :‬ث َّم‬ ‫صال ْ‬ ‫َأ َح ُّق ِب حِ​ِ‬ ‫ال‪ُ :‬ث َّم أُ ُّم َك‪ُ ،‬ق ْل ُت‪ُ :‬ث َّم َم ْن؟‪َ ،‬ق َ‬ ‫أُ ُّم َك‪ُ ،‬ق ْل ُت‪ُ :‬ث َّم َم ْن؟‪َ ،‬ق َ‬ ‫ال‪ُ :‬ث َّم‬ ‫َأُب َ‬ ‫وك) البخاري (‪ ،)5626‬املسلم (‪ .)2548‬واتة‪ :‬سةييدونا‬ ‫َريازيبَيت) دةفةرموَيت‪ :‬ومت‪:‬‬ ‫ئةبوزةِري غةففاري (خوا لي ِ‬ ‫�ي شايانرتة هاوِرَييةتي‬ ‫ئ��ةي ثَيغةمبةري خوا(‪ ،)s‬ك� َ‬ ‫كي؟‬ ‫ضاكانةي ب��ك��ةم؟! ف��ةرم��ووي‪ :‬داي��ك��ت‪ .‬ومت‪ :‬ثاشان َ‬ ‫�ي؟ فةرمووي‪:‬‬ ‫ف��ةرم��ووي‪ :‬ثاشان دايكت‪ .‬ومت‪ :‬ثاشان ك� َ‬ ‫كي؟ فةرمووي‪ :‬باوكت‪.‬‬ ‫دايكت‪ .‬ومت‪ :‬ثاشان َ‬ ‫هةروةك دةشَيت ذنةكة رؤشنبريتربَيت‪ ،‬زيرةكرتبَيت‪،‬‬ ‫بةهَيزتربَيت‪ ..‬ثارةدارتربَيت‪ ،‬ب��ةآلم هيضيان نابنة هؤي‬ ‫لَيسةندنةوةي قيوامةكة‪..‬‬ ‫دووةم���ي���ان‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ‬ ‫‪34‬‬

‫ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞﭽ ﮊ‬ ‫النساء‪ .‬ثلةي قيوامييةتي (ضاودَيرييء بةِرَيوةبةرَييتء‬ ‫سةرثةرشتيارَيتيي خ �َي��زان) ك��ة دراوةت���ة دةس�تي م�رَ​َي�د‬ ‫لةبةرئةوةية كة مةسرويف َ‬ ‫مالةكةي لةسةرشانة‪:‬‬ ‫‪ )1‬م� رَ​َي�د م��ارةي��ي ذن��ةك��ةي دةدات‪ ..‬ئ���ةوةي س��ةي��رو‬ ‫طرنطء جَييسةرجنة لةشةرعدا‪ ،‬ئةوةية كة هةربةوةندةي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ذنةكةدا بؤ‬ ‫دواي مارةكردن ثياوةكة (خةلوة)يةكي‬ ‫دروستبوو‪ ،‬با ماضَيكيشي نةكردبَيت‪ ،‬نيوةي مارةييةكةي‬ ‫دةكةوَيتةسةر! (هةندَيك لةزانايان دةف��ةرم��وون‪ :‬هةموو‬ ‫َ‬ ‫بةحةآلليء‬ ‫مارةييةكةي دةكةوَيتةسةر) ضونكة ئةو ضَيذي‬ ‫بَيرتسء ئازاري ويذدانيي‪ ،‬لةو ذنة كردووة كة تةماشاي‬ ‫جوانيي ئ��ةو ذن��ةي ك���ردووة‪ ..‬يةعين ئةطةر دواي ئةوة‬ ‫كابرا ذنةكةي تةآلقدا (كة هَيشتا نةيشضؤتة الي) دةبَيت‬ ‫نيوةي مارةييةكةي بدات!! (يان بةِراي زاناكانيرت دةبَيت‬ ‫هةموو مارةييةكةي بدات)! ئادةي بزانني لةياساو رَيساو‬ ‫دابونةرييت ض ئوممةتَيكي كؤنء نوَيي سةرزةميندا هةية‬ ‫بؤ ساتةوةختَيك تةماشاي بةنرخرتين شيت دنيا بكةيت (با‬ ‫ذنيشيان بَيت) ئةوةندة ثارةت دةكةوَيتةسةر؟!‬ ‫عةملانيية جاهيلييةكان ب��ةم مارةيية َ‬ ‫َي�نَ‬ ‫دةل� كِرين‪..‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئافرةتةكة دةك��ةنء وَينةي‬ ‫لةكاتَيكدا خؤيان زينا‬ ‫ظيديؤيي ‪ -‬بؤ قاضانةوةي زياتري‪ -‬دةطرنء نايشيهَينن!!‬ ‫ئافرةت الي ض اليةكمان بةنرخة؟!‬ ‫ئ��ي��م��ام ئ��ي��ب��ن��وق��ودام��ةي م��ةق��دي��س��ي ك���ة خ��اوةن��ي‬ ‫ئينسكلؤثيدياي فيقهي ح��ةن��ب��ةل��يء ب���ةراوردك���ردن���ي‬ ‫مةزهةبةكانة‪ ،‬لةكتَييب (املغين ‪)397/7‬دا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«زانايان لةسةر ئةو بؤضوونة كؤن كة ئافرةتي مارةكراو‬ ‫كة رَ‬ ‫ميدةكةي نةضووبَيتة الي‪ ،‬يةك جار تةآلقداني هةية‬ ‫�ي ج��ار)‪ ،‬م�رَ​َي�دةك��ة ب��ؤي نيية بيهَينَيتةوة مةطةر‬ ‫(ن��ةك س� َ‬ ‫بةمارةكردنء مارةييةكي نوَيوة‪ ..‬لةماوةي تةآلقدانةكةيشدا‬ ‫ئافرةتةكة عيددةي نيية»‪ .‬ئةمة لةبةرئةوةية كة خواي‬ ‫ط�����ةورة دةف����ةرم����وَي����ت‪ :‬ﮋ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ‬ ‫ﮆﮇﮈ ﮉﮊﮋﮌﮍﮎﮏ‬ ‫ﮐ ﮑ ﮒﮘ ﮊ األحزاب‪ .‬واتة‪ :‬ئةي ئةو كةسانةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكانتان مارةكردو‬ ‫باوةِرتانهَيناوة‪ ،‬ئةطةر ئافرةتة‬ ‫ثاشان تةآلقتاندانةوة بَيئةوةي دةستكاريتانكردبن‪ ،‬مايف‬ ‫عيددةتان بةسةريانةوة نامَينَيت‪ .‬بؤ مارةييةكةيش شَيخ‬ ‫ئيبنوعوسَيميين طةورة توَيذةرةوةي زاناياني حةرةمةين‬ ‫لةكتَيبةكةي خؤي (الشرح املمتع ‪)292/12‬دا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«زؤرينةي زانايان لةسةرئةوةن ئةطةر رَ‬ ‫ميدةكة خةلوةي‬ ‫َ‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫لةطةليشدا‬ ‫�ةل ذن��ة م��ارةك��راوةك��ةي��دا دروستكرد (ب��ا‬ ‫نةخةوتبَيت) هةموو مارةييةكةي دةكةوَيتةسةر»‪ .‬ئةمةيش‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫كؤِرا (ئيجماع)ي ياوةراني لةسةرة‪ ..‬ئيمام ئةمحةديش بؤ‬ ‫روونكردنةوةي هؤيةكةي فةرموويةتي‪« :‬ضونكة ئةوةي بؤ‬ ‫ئةو جائيزبووة لةو ئافرةتة‪ ،‬بؤ كةسَيكيرت جائيزنةكراوة»‪.‬‬ ‫‪ )2‬مايف رَيكخستين ثةيوةنديية جنسييةكةيش لةِريزي‬ ‫قيوامةكةداية‪ ..‬ضونكة ثياو زياتر دةخ��رؤش�َي��ت‪ ،‬ثياو‬ ‫زياتر جنسي دةوَيت وةك لةذن‪ ..‬ذن خؤشةويسيتء رَيزو‬ ‫جوانيي خؤي ثَيطرنطة‪ ،‬كة دةبنة مايةي داواكراويي كة‬ ‫زؤري ال طرنطة‪ ..‬هؤرمؤنةكاني بةرثرسي ك��اري جنسي‬ ‫(تَيستؤستريؤن) لةذنيشدا هةن‪ ،‬بةآلم زؤرتر ئيسارةنابن‬ ‫وةكو ئةوةي ثياو‪ ..‬ثياو جاري وا هةية قذي ئافرةتَيكي‬ ‫بكةوَيتةسةر‪ ،‬يان بؤني خؤشي بةسةريدابَيت‪ ،‬تةنانةت‬ ‫هةندَيك ثياو بةبريكردنةوةيش دةطاتة خرؤشء َ‬ ‫حالةتي‬ ‫رةحةتبوون‪ ،‬جةستةي زؤر ذن َ‬ ‫طالتةي بةمة دَي��ت‪ ..‬ذن‬ ‫ل���ةِرووي دةروون��ي��ي��ةوة دةب�َي��ت زؤر ئاسوودةبَيت ئينجا‬ ‫تامةزرؤدةبَيت‪ ،‬نةك تامةزرؤي جنس‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تامةزرؤي‬ ‫ب��اوة‪ ،‬م��اوَي�تي بؤ خ��رؤش‪ ،‬بةقسةي خؤشي موغازةلةو‬ ‫ب��ةدةس��ت��ب��ازي��ي دةج� َ‬ ‫��ول���َي���ت‪ ..‬ث��ي��او وان��ي��ي��ة‪ ..‬ذن ثَيش‬ ‫َ‬ ‫لةحالةتي‬ ‫س��وِري مانطانةي درةنطرت دةخرؤشَيت‪ ،‬ثياو‬ ‫توِرةبوونيشيدا هةردةخرؤشَيت‪ ،‬بؤية ثياو دةستدرَيذيي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ذندا ثَيدةكرَيت‪ ،‬هؤرمؤنء رَ‬ ‫ئاميي‬ ‫جنسي ب��ةزؤر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫جنسيي ئامادةدةبَيت! بةآلم ذنَيك نيية بةزؤر خؤي‬ ‫ث��ي��اوَي��ك��دا ج��ووت��ب��ك��ات!! ضونكة ج���ؤري هؤرمؤنةكاني‬ ‫ئ��اف��رةت ل��ةك��ات��ي جيماعدا زؤرت����رنء ب��ةب �ِري ج��ي��اوازت��ر‬ ‫دةِرذَي��ن‪ ..‬ضونكة بةرثرسي ئامادةسازيي ثزدان (رةحم)‬ ‫ن بؤ كؤرثة‪ ..‬جةستةي ثياو هةقي ئ��ةوةي نيية‪ ..‬بؤية‬ ‫ثياوَيك دةتوانَيت ه���ةزاران ذن دووطيانبكات‪ ..‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫تؤوهةلدانيدا دةتوانَيت بةمليؤن حةيواني مةنةوي‬ ‫لةيةك‬ ‫فِرَيبدات كة هةريةكةيان ل���ةِرووي تيؤرييةوة‪ ،‬دةشَيت‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل هَيلكؤكةيةكي ئ��اف��رةت��دا ببَيتة ك��ؤرث��ةل��ة‪ ..‬ب��ةآلم‬ ‫ئافرةت هةرهَيلكؤكةيةك دادةبةزَينَيتء ئةويش لةكاتي‬ ‫خؤيدا‪ ..‬رَليةدا باس لةو هةموو َ‬ ‫حالةتانة ناكرَيت لةِرووي‬ ‫جنسييةوة كة الن��ي ك��ةم جياوازييةكاني ج��ؤرو ئةركي‬ ‫هؤرمؤنةكاني هةردووال لةسةد َ‬ ‫خال زياترن‪ ..‬مةبةستةكةم‬ ‫ل� رَ​َي�ةدا ئ��ةوةي��ة ك��ة م� رَ​َي�دةك��ة دةب�َي��ت ئ��ي��دارةي ئ��ةم ئةركة‬ ‫هاوبةشة بطرَيتةدةست‪ ..‬ضونكة ئ��ةو زياتر دةتوانَيت‬ ‫وي��س��تء ح���ةزو ج��ةس��ت��ةي ب��ةرام��ب��ةرةك��ةي س��ازب��ك��ات‪،‬‬ ‫ثياويش ضاوقاميرتة لةداواكردني‪ ..‬سةدانء هةزاران ذني‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫حةآللةكةي كة‬ ‫ميددار هةية‪ ،‬شةرمدةكات داواي جيماعة‬ ‫لةميدةكةي بكات‪ ..‬بةآلم رَ‬ ‫مايف خؤيةتي رَ‬ ‫ميدةكة لةدةرةوةي‬ ‫َ‬ ‫مالةوةيةو وةك��و بولبول دةض �ِرَي��تء ل��ةدةرط��اوة مةوعيد‬ ‫دةخوازَيت! ئةمانةي بامسكرد وةكو وةزيفةي جةستةيي‬

‫هَينامنةوة نةك خؤشةويسيت كة دةشَيت هةردووكيان بؤ‬ ‫يةكرت سووتابن‪ ..‬هةرضةندة ئةمة زياتر لةئافرةتداية‪..‬‬ ‫رَ‬ ‫دةذميررَين!‬ ‫بؤية منونةي عاشقاني ثياو بةثةجنةي دةست‬ ‫وةكو قةيسي كوِري مةللوح (مةجنون) يان فةرهادو وةلي‬ ‫دَيوانة‪ .‬بةآلم ناوضةيةكي وآلتي ئَيمة نةماوة كضَيكي َ‬ ‫دلدار‬ ‫خؤي تَيدا نةسوتاندبَيت‪ ..‬ئةمة جطة لةدةيان ثةندي ذنانة‬ ‫كة بةسةر ثياواندا وتوويانة! وةكو‪:‬‬ ‫ «سَيبةري ب��ةردانء بةقاي م� رَ​َي�دان» واتة‪ :‬بَيوةفايي‬‫رَ‬ ‫ميد وةكو سَيبةري بةرد واية‪ ،‬فَينكء خؤشة‪ ،‬بةآلم دواي‬ ‫ماوةيةك طةرمدةبَيتء نامَينَيت! ئةمة جطة لةشةواني!!‪.‬‬ ‫ «خ��ؤش��ة َ‬‫دل��داري��ي ل��ةه��ةردوو س��ةر ب �َي��ت‪ ..‬ن��ةك من‬ ‫بي خةبةر بَيت»!‬ ‫سوتاوو ئةو َ‬ ‫ ذن���ة ل��ةم��ان��ط��ي ه��ةن��ط��وي��ن��ي��ي��دا دةرب�������ارةي م��ان��ط‬‫رَ‬ ‫لةميدةكةي دةثرسَيت‪ :‬ثياوةكة ئةوة ضيية بةئامسانةوة؟!‬ ‫دةلَيت‪ :‬طيانةكةم ئةوة رووي تؤية! دواي َ‬ ‫ئةويش َ‬ ‫سالَيك‬ ‫كة لَييدةثرسَيت‪ :‬ئةوة ضيية بةئامسانةوة؟! َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئةوة‬ ‫مانطة مانطا!!‬ ‫ئةمانةو دةيان قسةيرتي وا كة ذنان لةناسؤريي خؤيانةوة‬ ‫وتوويانة‪ ..‬ئاخر بؤية خواي زاناو كارجوان دةرهةقي ئةم‬ ‫جيهانييانة نةرمونيانانة لةنَيوان باسي فاحيشةو بوغزدا‬ ‫ب��ةث��ي��اوان دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﯢ ﯣﯰ ﮊ‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا بكةن‪.‬‬ ‫النساء‪ .‬واتة‪ :‬بةضاكي رةفتاريان‬ ‫ب���ةه���ةرح� َ‬ ‫��ال ئ��ةم��ة ب��اس��ي دوو ج��ي��ه��ان��ي ج���ي���اوازن‪..‬‬ ‫�ولء ثةثولةء ئ� َ‬ ‫جيهانَيكيان ط� َ‬ ‫�الء واآلو شيفؤني سؤزو‬ ‫باوةشي ثةروةردةية‪ ،‬ئةويرتيان دِركء َ‬ ‫دالء زبرو سةختيي‬ ‫ويستء بازوو ناسؤرةكاني رَيي جيهادة‪ ،‬بةآلم هةريةكةيان‬ ‫بَيئةويرتيان تفتء َ‬ ‫تالء خةمء ثةذارةو بَينازيية‪.‬‬ ‫‪ )3‬ئايةتةكة بؤ مةبةسيت سةرةكي بةكرداري رابردوو‬ ‫با َأنَف ُقو ْا) نةك (بمِ َ ا ُي ْنِف ُق َ‬ ‫ون)‪ ..‬واتة‪ :‬بةوةي‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫(و َِ‬ ‫سةرفيانكردووة‪ ،‬لةمارةييةكةو لةوةيرتيش كة بةثَيي‬ ‫طرَيبةستةكة ب��ووة بةئةركء حوكمي جَيبةجَيكراوَيتيي‬ ‫وةكو رابردووةكة وةرط��رت��ووة‪ ..‬خؤ ئةطةر ئافرةتةكة كة‬ ‫شووي بةكابرا كرد‪َ ،‬‬ ‫دةولةمةندبووبَيتء ئَيستا كابرا هةذار‪،‬‬ ‫مةسرويف َ‬ ‫مالةكة ناكةوَيتةسةر ذن��ةك��ة‪ ..‬ئةطةر خؤيشي‬ ‫ث��ارة ث��ةي��داب��ك��اتء مةسروفةكة بكَيشَيت‪ ،‬قيوامةكةي‬ ‫با َأنَف ُقو ْا)ة ئاماذةي مارةييةكةية‬ ‫ناكةوَيتةدةست‪ ..‬ئةم َ‬ ‫(و َِ‬ ‫با رةمزييش بَيت‪ ،‬ئةم ذنة َ‬ ‫دةولةمةندة لةو ثياوة هةذارةي‬ ‫وةرط��رت��ووة‪ ..‬ضونكة ئ��ةوة فةرزَيكي خواييةو ثياوةكة‬ ‫دةبَيت ب��ي��دات‪ ..‬ئةمةيش ت��ةوةرةي باسي ئايةتةكةية‪..‬‬ ‫ئةمةيشة ك��ة ل��ةك��ات��ي ج��وَي��ب��وون��ةوةي��ان��دا ق��س��ةو باسي‬ ‫لَيوةدةكرَيت‪ ..‬ثياوةكة ئةطةر موئةخخةرةكةي المابوو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪35‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫دةبَيت بيدات‪ ،‬ئةطةر ذنةكةيش خولع (داواي جيابوونةوة)‬ ‫بطيَيتةوة بؤ‬ ‫ي كردبوو‪ ،‬ئةوا ئةو دةبَيت هةموو مارةييةكة رَِ‬ ‫كابران ضونكة ناشَيت كابرا هةم ذنةكةي لةدةستبضَيتء‬ ‫ه���ةم م��ارةي��ي��ةك��ةي��ش‪ ..‬ذن��ةك��ةي��ش ك��ات �َي��ك ش��ووي��ةك��ي�تر‬ ‫دةكاتةوة مارةييةكيرت وةردةطرَيت‪ ..‬ئةمة ثةيوةنديي نيية‬ ‫َ‬ ‫بةدةولةمةندانة؟! ئةمة بؤ ئةو‬ ‫كة ضؤن دةذين؟ هةذارانة يان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫حالةتةيشة كة ئةطةر يةكَيكيان لةدينةكة هةلطةِرايةوةو‬ ‫شريازةي خَيزانةكة ثسا‪ ،‬هةردةبَيت مارةييةكة بدرَيتةوة‬ ‫رَ‬ ‫بةميدةكة‪ ..‬وةكو خواي طةورة لةسورةتي مومتةحينةدا‬ ‫باسي فةرمووة‪.‬‬ ‫س���ةرج���ةم���ي ئ����ةم خ���اآلن���ة ك���ة ك���ؤدةب���ن���ةوة‪ ،‬داواي‬ ‫سةملاندني قيوامةكة دةكةن بؤ رَ‬ ‫ميد‪ ..‬كة مادام ثةيوةنديي‬ ‫خَيزاني بةردةوامبمَينَيت ئةويش ب���ةردةوام بةدةسيت‬ ‫ثياوةكةوة دةمَينَيت‪ ..‬بؤية دةبَيت ذنةكة طوَيِر َ‬ ‫ايةليي‬ ‫رَ‬ ‫ميدةكةي بكاتء بةقيوامةكةيةوة ثابةندبَيت‪ ..‬يةكسةر‬ ‫دواي ئ���ةم روون���ك���ردن���ةوان���ة خ���واي ط����ةورة ب��اس��ي ئ��ةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة باشانة دةك��ات كة ئةمةيان بةسةردا‬ ‫ئافرةتة‬ ‫دةضةسثَيت‪ ،‬لةالي خوا ضاكةكارو منوونةيني بؤية خواي‬ ‫ط���ةورة م��ةدح��ي��ان��دةك��اتء دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭠ‬ ‫ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦﭧ ﭽ ﮊ ال��ن��س��اء‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةو ذنانةي الي خوا ضاكةكارو ثةسةندن‪ ،‬ئةوانةن‬ ‫كة طوَيِر َ‬ ‫ايةلء ثابةندن‪ ،‬كة لةبةرخاتري خوا كةسايةتيي‬ ‫خ��ؤي��انء َ‬ ‫مولكي م� رَ​َي�دةك��ان��ي��ان لةكاتي غايببوونياندا‬ ‫دةثارَيزن‪ ..‬مةبةست لةثابةندبوونَييت بةشةرعةكةوة كة‬ ‫مافء ئةركء سنووري بؤ دياريكردووة‪ ..‬ئةمة هؤشداني‬ ‫خوايية‪ ،‬يةعين‪ :‬بةحةزةربن‪ ..‬نةكةونةبةر حةزو ئارةزووي‬ ‫خؤتان‪ ،‬لةبةربةرذةوةنديي خؤتان ئةم مةملةكةتة تووشي‬ ‫مةترسينةكةن‪ ..‬ئةمة لةو جؤرة هؤشدارييةية كة خواي‬ ‫كردطارو كارجوان بةخَيزانةكاني ثَيغةمبةري ثَيشةواي(‪)s‬‬ ‫دا‪ ،‬كة ثَييفةرموون‪ :‬ﮋﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ‬ ‫ﯓﯔﯕﯖﯗﯘ ﯙ‬ ‫ﯚ ﯛﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ‬ ‫ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩﯪ ﯫ ﯬ ﯭ‬ ‫ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵﯶ‬ ‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻﯼ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ‬ ‫ﭗﭘﭙ ﭚﭛﭜﭝﭞﭟ‬ ‫ﭠ ﮊ األح��زاب‪ .‬واتة‪ :‬ئةي ثَيغةمبةر(‪ ،)s‬بة ذنةكانت‬ ‫َبل َي‪ :‬ئةطةر ذياني دنياو رازاوةييةكةيتان دةوَي��ت‪ ،‬وةرن‬ ‫بدةميء بةشَيوازَيكي جوان دةستبةردانتان‬ ‫با مايف خؤتان‬ ‫َ‬ ‫ببم‪ ..‬ئةطةر خواو ثَيغةمبةري خوا(‪)s‬و رؤذي دواييشتان‬ ‫دةوَي��ت‪ ،‬ئةوا بةتةئكيد خواي طةورة ثاداشيت مةزني بؤ‬ ‫‪36‬‬

‫ضاكةخوازةكانتان داناوة‪ .‬هؤ ذناني ثَيغةمبةر(‪ )s‬ئةوة‬ ‫بزانن ئةطةر هةريةكَيك لةئَيوة سةرثَيضييء ياخيبوونَيكي‬ ‫ئاشكراي لَيدةركةوَيت‪ ،‬سزاكةي دووب��ةراب��ةرة‪ ،‬ئةوةيش‬ ‫بؤ خ��واي ط��ةورة ئاسانة‪ .‬هةريةكَيكيشتان ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫�ةلء‬ ‫ثابةندي فةرمانةكاني خواو ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬بَيت ‪-‬‬ ‫طوَيِر َ‬ ‫ايةلي رَ‬ ‫ميدي خؤيء ثابةند بةمافء ئةركء سنووري‬ ‫حوكمةكاني ش��ةرع��ةوة‪-‬و ك��ردةوةي ضاكة ئةجنامبدات‪،‬‬ ‫ثاداشيت ئةويش دووبةرابةرةو رزقء رؤزييةكي بةِرَيزمان‬ ‫بؤي داناوة‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ةي��ش ه��ةره��ؤش��داري��دان��ة ل��ةش��ك��ان��دن��ي س��ن��ووري‬ ‫قيوامةكة‪ ..‬نةك لةزيناو داوَينثيسي‪ ..‬ضونكة خَيزاني هيض‬ ‫ثَيغةمبةرَيكي خوا خيانةتي زةوجيي نةكردووة‪.‬‬ ‫دواي ئ��ةم روون��ك��ردن��ةوةو هؤشداريدانة دَيتةوةسةر‬ ‫باسي ياخيبوونء سزاي ريزبةندكراوي ذناني ياخيبوو‪..‬‬ ‫ب��ؤي��ة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﭨ ﭩ ﭪ ﭫ‬ ‫ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ‬ ‫ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﮊ النساء‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةو ئ��اف��رةت��ان��ةي لةياخيبوونيان دةت��رس��ن ‪ -‬كة‬ ‫ياخيبوونيان لَيدةركةوتووةو خةمتانة بةردةوامبَيت‪-‬‬ ‫ئ��ام��ؤذط��اري��ي��ان��ك��ةن‪ ،‬ئ���ةط���ةر ن���ا ل���ةس���ةر ج�َي��ث�َي��خ��ةف��ي��ان‬ ‫جَييانبهَيَلن‪ ،‬ئةطةر نا لَيياندةن‪ ..‬ئةطةر هاتنةوة ذَيرباري‬ ‫ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��ي ئيرت م��اف��ت��ان ب��ةس��ةري��ان��ةوة نامَينَيت كة‬ ‫رقوقينتان بةسةرياندا بِرَيذنء خؤ بؤ َ‬ ‫تؤلةلَيوةرطرتنةوةيان‬ ‫ئامادةكةن‪ ،‬يان باري دةروونييان َ‬ ‫بئالؤسكَينن‪.‬‬ ‫ميد كة السةنطبووني َ‬ ‫منوونةي ياخيبووني ذنء رَ‬ ‫كؤلي‬ ‫خَيزانةكةية وةك��و ئةوةية دوو كةس كيسةيةكي ثةجنا‬ ‫كيلؤييان بةضواردةستة َ‬ ‫هةلطرتووة‪ ،‬يةكَيكيان لةئينفيعالي‬ ‫خ��ؤي‪ ،‬ي��ان لةبَيئاراميي خ��ؤي‪ ،‬ي��ان بؤ تني خستنةسةر‬ ‫ئةويرتيان‪ ،‬ي��ان بةهةرمةبةستَيكيرت‪ ،‬دةس��ت لةفةردةكة‬ ‫بةردةدات‪ ..‬ئيدي هةموو قورساييةكة دةكةوَيتةسةر ئةوي‬ ‫َ‬ ‫بةثالنةرَيكي‬ ‫بةرامبةر‪ ..‬ئةم ياخيبوونةيش ئاواية‪ ..‬ذنة‬ ‫زاتيي خؤي دةست لةخَيزانةكة ب��ةردةدات‪ ..‬هةموو تنيء‬ ‫قورساييةكة وةك َ‬ ‫كؤلي خ��ةم دةكةوَيتةسةر م�رَ​َي�دةك��ة‪..‬‬ ‫ف���ةردة ثةجناكيلؤييةكة قورسرتنيية ل��ةذي��رك��ردن��ةوةي‬ ‫َ‬ ‫مندالَيكيان‪ ،‬ضونكة وةك��و ثياويرت ماسولكةي ئةوياني‬ ‫هةية‪ ،‬ب��ةآلم وةك��و ئ��اف��رةت ح��ةوس� َ‬ ‫�ةل��ةي ئةمياني نيية‪..‬‬ ‫ك��اب��را ب��ةق��ورب��انء ب��ةس��اق��ةي ب��ةرام��ب��ةرةك��ةي دةب �َي��ت كة‬ ‫نةكةيت دةست لةفةردةكة بةردةيت‪ ..‬ئامؤذطارييدةكات‪،‬‬ ‫هةِرةشةي مةحرومبووني لةزةتي خاوةنَيتيي ثشكي خؤي‬ ‫َ‬ ‫مشتةكؤلةيةكي‬ ‫ل�َي��دةك��ات‪ ..‬كة دةستيلَيبةردا شاياني‬ ‫َ‬ ‫كاريطةرة‪ ..‬ذنةكةيش ه��ةرواي��ة‪ ..‬ك��ورد دةل�َي��ت‪ :‬خةتاي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ثياوةكةية! ئةطةر لةشةوي يةكةميدا ضوار شةقي مزري‬ ‫تَي َ‬ ‫هةلداية وادةرن���ةدةض���وو!!! ب��اث�يرم بةِرةمحةتبَيت كة‬ ‫حةوت حةجيكردبوو‪ ،‬لة(‪َ )107‬‬ ‫سالييدا كؤضيدوايي كرد‬ ‫��ي هةميشة داردؤذةن��ط�َي��ك��ت لةثةناوةبَيت‬ ‫دةي���وت‪« :‬دةب� َ‬ ‫(دارَيكي يةك مةترييةو وةكو تةختة ثانكراوة‪ ،‬ئةمسةرو‬ ‫ئ���ةوس���ةري م��ةش��ك��ةي ث �َي��وةدةب��ةس�ترَي��ت��ةوة‪ ،‬ت��ا ئ��اس��ان‬ ‫بذةنرَيت) بؤئةوةي هةموو هةفتةيةك يةك دوانَيك بةثشيت‬ ‫قووني ذنةكةت بكَيشيت‪ ،‬ضونكة شةيتان لةوَيدا هَيالنة‬ ‫دروستدةكات‪ ،‬تؤيش ئةركتة لَي َ‬ ‫يهةلوةشَينيتةوة!!! دةبَيت‬ ‫بووكةكاني دايكم شوكرانةي خ��وا بكةن كة بةقسةمان‬ ‫ن��ةك��ردووة‪ ...‬ئةمة ع��وريف خ��وارو خَيضة‪ ،‬كة وادةزان �َي��ت‬ ‫شةقي بَيهؤ يان شةقي َ‬ ‫تؤلة‪ ،‬ثارسةنطي خؤشةويسيت‬ ‫رادةطرَيت‪ ..‬بةآلم شةرعي خوايي دةفةرموَيت‪ :‬بةردةوامبة‬ ‫ل��ةئ��ام��ؤذط��اري��يء ب�يره�َي��ن��ان��ةوةي ه��ةس�تي بةرثرسَيتيي‬ ‫قيامةتء شريازةثساني خَيزانةكة‪ ..‬ثاشان ئيهماليبكة‪،‬‬ ‫مةحرووميبكة لةضَيذي هاودةنطيء هاوسةرَييتء ئةوةي‬ ‫لَييدةكةوَيتةوة‪ ..‬ئةطةر هةرنةبوو بةسيواكَيك‪ ،‬بةمشتَيك‪،‬‬ ‫بةسيخورمةيةك لةالي قةثرغةي كوتيت‪ ..‬بةكةوضكَيكي‬ ‫هةورامان‪ ،‬بةدارَيك ثيايكَيشةو بيخةرة ئةو َ‬ ‫حالةتةوة كة‬ ‫بزانَيت طةيشتؤتة َ‬ ‫حالةتَيك ثَيويسيت بةو لَيدانةية‪..‬‬ ‫ئ��ةط��ةر الي��ةن��ي ب��ةرام��ب��ةري دةس�ت�ي ل���ةف���ةردة ثةجنا‬ ‫كيلؤييةكة بةردا‪ ..‬واتة‪ :‬ئةطةر ثياوةكة تووشي ياخيبوون‬ ‫بوو‪ ،‬لةسنووري شةرع دةرضوو‪ ..‬بؤ ئةويشيان هةرواية‪،‬‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ‬ ‫ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟﭠ ﭡ ﭢ‬ ‫ﭱ ﮊ النساء‪.‬‬ ‫وات�����ة‪ :‬ه���ةرذن���َي���ك ل��ةي��اخ��ي��ب��وون��ي م� رَ‬ ‫�َي�دةك����ةي ي��ان‬ ‫�ي ه� َ‬ ‫ل��ةث��ش��ت��ه� َ‬ ‫�ةول��ي‬ ‫�ةل��ك��ردن��ي ت��رس��ا‪ ،‬ط��ون��اح��ي��ان ن��اط��ات� َ‬ ‫ضارةسةري كَيشةي نَيوانيان بدةنء رَيكةونةوة‪ ..‬رَيكةوتن‬ ‫ضاكرتة‪ .‬قورئان بةذنةكة نافةرموَيت‪ :‬ئامؤذطارييبكة‪ ،‬يان‬ ‫سةرجَيطةكةي جَيبهَيَلة‪ ،‬يان لَييبدة‪ ..‬ضونكة هيض يةكَيك‬ ‫لةمانة كة ذنةكةي بةكاريبهَينَيت كاريطةريي نة لةسةر‬ ‫دةروون‪ ،‬نة لةسةر ويستء ئ�يرادة‪ ،‬نة لةسةر جةستةي‬ ‫رَ‬ ‫ميدةكةي دروستناكاتء بةثَيضةوانةيشةوة لةوانةية زياتر‬ ‫بيهروذَينَيتء كاردانةوةيةكي دذوارتري لَيبكةوَيتةوة‪.‬‬ ‫ئ���ةط���ةر ذن���ة زان����ي ل���ةط� َ‬ ‫��ةل ئ���ةم ث���ي���اوة ي��اخ��ي��ي��ةدا‬ ‫ناتوانَيت َ‬ ‫هةلكات‪ ،‬كؤتايي بةثةيوةنديي هاوسةرَيتييةكة‬ ‫دةه �َي��ن �َي��ت‪ ..‬ب��ةِرةمس��ي��ي داواي خ��ول��ع دةك�����ات‪ ..‬م��ايف‬ ‫م� رَ​َي�دةك��ةي ل��ةو م��ارةي��ي��ةي ك��ة وةري��ط��رت��ووة دةدات����ةوةو‬ ‫طةردني لةموئةخخةرةكةي ئ��ازاددةك��ات‪ ..‬كابرا بيةوَيت‬ ‫يان نةيةوَيت‪ ،‬رازيبَيت يان رازينةبَيت‪ ..‬بِريار بِرياري‬

‫ذنةكةيةو بؤي هةية بةوشَيوةية كؤتايي بةهاوسةرَيتييةكة‬ ‫بهَينَيت‪ ..‬خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ‬ ‫ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱﯲ‬ ‫ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﮊ البقرة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫هةركاتَيك خةمي ئةوةتان لَيهات كة ئةو ذنء رَ‬ ‫ميدة ناتوانن‬ ‫ناطاتي‬ ‫ثَيكةوة سنووري شةرعي خوا بثارَيزن‪ ،‬طوناحيان‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر ذنةكة فيديةي خؤي بدات (كة بريتيية لةو مارةييةي‬ ‫َي�َي��ت��ةوة ب��ؤ م� رَ​َي�دةك���ةي) تا‬ ‫وةري��ط��رت��ووةو دةب �َي��ت ب��ي��ط�رَِ‬ ‫دةستبةرداري ببَيت‪ ..‬ئةوة سنووري خواي ثةروةردطارة‬ ‫مةيبةزَينن‪ ،‬هةركةسَيك سنووري خواي طةورة ببةزَينَيت‪،‬‬ ‫بةِراسيت ئةوانة ستةمكارن‪..‬‬ ‫ل� رَ​َي�ةدا دادثةروةرييةكيرتي ئيسالم هةية‪ ..‬ئةويش‬ ‫ئةوةية كة رَ‬ ‫سي تةآلقةي بةدةستةو ذنيش خولع‪ ..‬بةآلم‬ ‫ميد َ‬ ‫ثياوةكة كة تةآلقةكاني ك��ةوت‪ ،‬ئيرت بؤي نابَيت ئةو ذنة‬ ‫بةطرَيبةسيت نوَييش بهَينَيتةوة‪ ،‬كةضي ذنةكة بؤي هةية‬ ‫هةركاتَيك ويسيت ‪ -‬دواي َ‬ ‫سالَيكيش بَيت‪ -‬بَيطرَيبةسيت‬ ‫َ‬ ‫نوي بطةِرَيتةوة الي ثياوةكةي‪.‬‬ ‫لَيدان لةقورئاندا‪:‬‬ ‫جطة ل��ةو ب��ازرط��ان��ة موفليسانةي عةلةمانييةت كة‬ ‫درومشي ئازاديء يةكسانيي ئافرةتان دةكِرنء دةجاري‬ ‫مَ‬ ‫موسولانيش ه��ةن ك��ة لةلَيدانةكة‬ ‫دةف��رؤش��ن��ةوة‪ ،‬زؤر‬ ‫تَينةطةيشتوون‪ ،‬ضونكة تَيطةيشتين زاراوةي قورئاني‬ ‫دةبَيت لةهةموو تةوةرة ماناكانييةوة بَيت‪ ..‬وةكو زاراوةي‬ ‫ئيمانء كوفرو جيهادو شةهيدييء ‪ ..‬هتد‪ ،‬لةو زاراوانةيش‬ ‫لَيدان (الضرب)ة‪:‬‬ ‫ َ‬‫ئةسلي ماناي (ضرب) لَيدانةكة بريتيية لة‪ :‬ثَيكَيشاني‬ ‫شتَيك بةشتَيكيرتدا‪ ،‬وةك��و ثَيكَيشاني دةس��ت ب��ةِرووي‬ ‫كةسَيك كة ثَييدةلَينَ ‪ :‬زللة يان شةثازلة‪ ،‬ثَيكَيشاني قاض‬ ‫بةتؤثَيك كة ثَييدةلَينَ ‪ :‬شةق‪ ،‬ثَيكَيشاني زؤري داردةستَيك‬ ‫بةطوَيدرَيذَيك كة ثَييدةلَينَ ‪ :‬دارك��اري��ي‪ ..‬وةه��ةروةه��ا‪..‬‬ ‫لةمةيشةوةية كة خواي طةورة لةضريؤكي زيندووكردنةوةو‬ ‫باسي مانطاكةي بةنوئيسرائيلدا ل��ةس��ورةت��ي (البقرة)‬ ‫دا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﭽ ﮊ ﮋ ﮌﮖ ﭼ البقرة‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬بةبةشَيك لةلةشي مانطاكة بةجةستةي كوذراوةكة‬ ‫بكَيشن‪ ..‬دةرب��ارةي خودي لَيدانيش وةكو خواي طةورة‬ ‫لةضريؤكي سةييدونا ئيرباهيمدا (سةالمي خواي لَيبَيت)‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﭽﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﭼ الصافات‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ئيرباهيم ب��ةض��ةثء راس��ت��دا ب��ةت��ةور كةوتةلَيداني‬ ‫بتةكان‪ .‬هةروةها لةضريؤكي سةييدونا موسادا (سةالمي‬ ‫خ��واي لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﭽﭻ ﭼ ﭽ ﭾ‬ ‫ﭿ ﮀ ﮁ ﮂﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪37‬‬


‫ثةِرطالَيَك بؤ خوشكانيَكي لةخواياخيبوو‬

‫ﮈﮚ ﭼ البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬قةومي موسا داوايانلَيكرد‬ ‫نوَيذةبارانةيان بؤ بكات‪ ،‬واتة‪ :‬بثاِرَيتةوة تا خواي طةورة‬ ‫بارانيان بؤ ببارَينَيت‪ ،‬ومت��ان‪ :‬بةدارعةساكةت بةتاوَيرة‬ ‫ب��ةردةك��ة بكَيشة‪ ،‬ك��ة ثَييكَيشا دوازدة ك��ان��ي لَييةوة‬ ‫تةقييةوة‪ ..‬هةروةها ﭽﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ‬ ‫ﭨﭩ ﭪ ﭰ ﭼ الشعراء‪ .‬واتة‪ :‬وةحيمان بؤ موسا نارد‬ ‫كة بةدارعاساكةت بةدةرياكة بكَيشة‪ ،‬كة ثَييكَيشا دةرياكة‬ ‫بوو بةدوو بةشةوةو لةنَيوانياندا وشكاني دروستبوو بؤ‬ ‫ثةِرينةوةيان‪ .‬هةروةها لةجيهاددا‪ :‬ﭽ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ‬ ‫ﮆ ﮇ ﮪ ﭼ حممد‪ .‬وات���ة‪ :‬ه��ةر ك��ة كافرةكانتان‬ ‫توشبوو لةطةردنيان بدةن‪.‬‬ ‫ئةمانة منونةي لَيدانن‪ ،‬بةآلم لَيداني سةييدونا موسا‬ ‫بةدارعاساكةي كة بةبةردةكةي كَيشا‪ ،‬ماناي ئةوةنيية كة‬ ‫بةهةموو هَيزي خؤي عةساكةي بةبةردةكةدا كَيشاوة‪..‬‬ ‫ضونكة حةمتةن عةساكةي دةش��ك��ا‪ ..‬ك��ةواب��وو مةبةست‬ ‫لَيدانَيكي رةمزيية‪ ..‬هةروةها بةعةساكةي كة لةدةرياكة‬ ‫شلثةي لَيهةستَينَيت‪َ ،‬‬ ‫بدات‪ ،‬خؤ وا لَيينادات َ‬ ‫بةلكو وةكو‬ ‫بةجَيهَيناني فةرماني خواي طةورة دارعةساكةي بؤ منونة‪،‬‬ ‫بةقةدةر ئةذنؤي بةرزكردؤتةوةو كَيشاوَييت بةئاوةكةدا‪..‬‬ ‫ل��ةم ج���ؤرة ل�َي��دان��ةي��ش��ة ك��ة خ���واي ط���ةورة ب��ؤ ك��ةف��ارةت��ي‬ ‫سوَيندةكةي سةييدونا ئةييوب دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭜ ﭝ‬ ‫ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢﭭ ﮊ ص‪ .‬وات��ة‪ :‬ضةثكةنةيةك‬ ‫السكةطيا (يان ثووش‪ ،‬يان وةكو مامؤستا ئةمحةدي كاكة‬ ‫مةمحودي رةمحةتي نوسيوَييت‪ :‬السكة حَ‬ ‫ريانة) بطرةو‬ ‫بةخَيزانةكةتي بكَيشة ل��ةب��ةرئ��ةوةي س��وَي��ن��دخت��واردووة‬ ‫كة دةبَيت لَييبدةيت‪ ..‬خؤ ئةمةيش لَيدانة‪ ،‬بةآلم لَيداني‬ ‫ثَيغةمبةرانةية (سةالمي خوا لةهةموويان بَيت)‪.‬‬ ‫هةر لةقورئاندا بةمانايرتي مةعنةوي هاتووة‪ ..‬وةك‬ ‫ﮋﯣ ﯤ ﯥ ﯼ ﮊ البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬خ��واي طةورة‬ ‫زةليلي هَينا بةسةر بةنوئيسرائيلييةكاندا‪ .‬بؤ داثؤشيين‬ ‫سينةي ذنان بةسةرثؤشةكانيان دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮟ‬ ‫ﮠ ﮡ ﮢﰃ ﮊ النور‪ .‬واتة‪ :‬با بةسةرثؤشةكانيان‬ ‫س��ي��ن��ةي��ان داث��ؤش��ن ك��ة ل��ةم��ل��ي��وان��ةي ك��راس��ةك��ان��ي��ان��ةوة‬ ‫دةردةكةوَيت‪ ..‬وةهةروةها‪.‬‬ ‫َ‬ ‫فةزلي مةخلوقاتيرت بةسةر يةكةوة‪ ،‬خواي ثةروةردطار‬ ‫دةي���ان ش��ت��ي�تري ب��اس ف��ةرم��ووة ك��ة ف� َ‬ ‫�ةزل��ي��داون ب��ةس��ةر‬ ‫فةزلي فريشتة بةسةر جنؤكةدا‪َ ،‬‬ ‫شتيرتدا‪ ،‬وةك‪َ :‬‬ ‫فةزلي‬ ‫َ‬ ‫فةزلي ثَيغةمبةران‬ ‫جوبرائيل بةسةر فريشتةكانيرتدا‪..‬‬ ‫بةسةر ئةوليادا‪َ ،‬‬ ‫فةزلي ثَيغةمبةري خؤمان(‪ )s‬بةسةر‬ ‫فةزلي زانا بةسةر نةزاندا‪َ ،‬‬ ‫ثَيغةمبةرانيرتدا‪َ ..‬‬ ‫فةزلي مرؤظ‬ ‫�اذةل��دا‪َ ،‬‬ ‫بةسةر ئ� َ‬ ‫فةزلي ش��ةوي ق��ةدر بةسةر شةوانيرتدا‪،‬‬ ‫‪38‬‬

‫ئي َ‬ ‫َ‬ ‫فةزلي ثياويش‬ ‫فةزلي كةعبة بةسةر مزطةوتيرتدا‪َ ..‬‬ ‫ب��ةس��ةر ذن���دا ه��ةر ل��ةم ري���زةي���ة‪ ..‬بةتايبةتي ك��ة ئَيمةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ب��اوةِرم��ان واي��ة كة خ��واي ث��ةروةردط��ار دايكة‬ ‫حةواي لةثةراسووي سةييدونا ئادةم دروستكردووة‪..‬‬ ‫َ‬ ‫لةفةزلدانني‪ ،‬لةهةموو شتَيكدا ئةم‬ ‫جياوازييةكان هةر‬ ‫جياوازييانة هةية‪ ..‬جياوازيي م��افء ئ��ةرك‪ ،‬جياوازيي‬ ‫ج���وانء ج��وان�تر‪ ،‬ناشريينء ناشريينرت‪ ،‬درَي���ذو درَي��ذت��ر‪،‬‬ ‫ك���ورتء ك��ورت�تر‪ ،‬ط����ةورةو ط���ةورةت���ر‪ ،‬ب��ض��وكء بضوكرت‪..‬‬ ‫وةهةروةها‪..‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ديسان دةولةمةندو دةولةمةندتر‪ ،‬هةذارو هةذارتر‪..‬‬ ‫نةخؤشء نةخؤشرت‪ ،‬س��اغء ساغرت‪..‬ئيرت بؤضي دةبَيت‬ ‫طلةييء ط��ازان��دةم��ان خ��وان��ةخ��واس��ت��ة لةثشكي خؤمان‬ ‫هةبَيت‪ ..‬بةسنيية خواي طةورة بةمرؤظ دروستيكردووين‪..‬‬ ‫سةطء كةرنني‪ ..‬مةطةر كةسانَيكي دينناس كة دينةكة‬ ‫دةخةنة خزمةتي تاغوتاني دةس��ةآلت��دارو وةكو سةطيان‬ ‫لَيدَيت‪ ،‬وةك��و خ��واي ط��ةورة لةسورةتي (األع���راف‪)174/‬‬ ‫دا باسي بةلعةمي ك��وِري ب��اع��ورا دةك���ات‪ ،‬ي��ان وةك ئةو‬ ‫زانايانةي دينةكة وةك خؤي ناطةَيننةوةو ثَييدةخؤن كة‬ ‫خواي طةورة لةسورةتي (اجلمعة)دا بةكةريان دةضوَينَيت‪..‬‬ ‫بةسنيية كة خوا ئيسالمي بؤ ناردووين‪ ،‬لةناو ئةم هةموو‬ ‫حةشاماتةيشدا ئَيمةي هيدايةتداوة بؤ دينء دينداريي‪..‬‬ ‫لةناو ديندارانيشدا جؤرَيكيرت َ‬ ‫فةزلي ثَيبةخشيوين‪..‬‬ ‫ك��ةوات��ة‪ :‬لَيداني ذن بِريارَيكي خوايةو حوكمَيكي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةي رةتيدةكاتةوة كافرة‪ ،‬ئةوةي‬ ‫شةرعييةو ئةو‬ ‫خؤزطةدةخوازَيت كة وانةبواية بَيئةدةبة‪ ،‬ضونكة خواي‬ ‫ك��ردط��ارو بةبةزةيي ب��اش�تردةزان�َي��ت‪ ..‬بةريطريكردنيش‬ ‫لةئيسالم ب��ةوةن��اب�َي��ت كافر ل��ةخ��ؤت رازي��ب��ك��ةي��ت‪ ،‬وةك��و‬ ‫ئ��ةو خوشكانةي يةكطرتوو ك��ردووي��ان��ة‪ ..‬ئةمة طوماني‬ ‫بامشانة ثَييان‪ ،‬دةنا قسةي هةندَيكيان كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬لَيدان‬ ‫رةفتارَيكي ناشارستاني و نائةخالقي و ناشةرعيية»‬ ‫يان ئةويرتيان كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬لَيدان رةفتارَيكي قَيزةونة»‪،‬‬ ‫ئةمانةو ه��اوش�َي��وةي��ان كوفرَيكي زةق���ة‪ ..‬ه��ي��وادارم ئةو‬ ‫خوشكانة بةخؤياندا بضنةوةو لةسةركردنةوةي نةفسي‬ ‫خؤيان وايانلَينةكات لةشةرعي خوا ياخييانبكات‪ ،‬ضونكة‬ ‫رَ‬ ‫مششي‪ ..‬خواي طةورة رَيي‬ ‫سزاي ئةويان جةلدةلَيدانة يان‬ ‫راست نيشاني منيشء ئَيوةيش ب��داتء تَيمانطةيةنَيت‬ ‫ل��ةئ��ي��س�لام��ةك��ةو مب��ان��ك��ات ب��ةئ��ةدات��ي ق����ةدةري خ��ؤي بؤ‬ ‫سةرخستين ئةم دينة‪ ..‬ئامني‪..‬‬ ‫وصلى اهلل على إمام اجملاهدين سيدنا حممد وعلى آله‬ ‫وصحبه أمجعني‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مةبةست لةو زانستةي‬ ‫خو َيندكارةكاني مةدحكراون‬ ‫مريان حةبيب‬ ‫ مةبةست لةزانسيت ش��ةرع��ي‪ :‬ئ��ةو زانستةية كة‬‫خواي ثةروةردطار لةئامسانةوة بةوةحي بؤ ثَيغةمبةري‬ ‫م���ةزن موحةممةدي(‪ )j‬ن���اردؤت���ةخ���وارةوة‪ ،‬ئةميش‬ ‫لةقورئانء حةديسدا روونكراوةتةوة‪ ،‬ئينجا لةم دوو‬ ‫س��ةرض��اوةي��ةوة لقة زانستيرتي شةرعي جوَيبؤتةوة‪.‬‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ [ :‬ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ‬ ‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ‬ ‫ﰂ ﰃ ]ال��ن��س��اء‪ .‬وات���ة‪ :‬خ��واي ط���ةورة ق��ورئ��انء‬ ‫حيكمةتي بؤ ناردوويتةخوارةوة‪ ،‬ئةوةي نةشتدةزاني‬ ‫فييكرديت‪ ،‬بةِراسيت َ‬ ‫ئةو رَ‬ ‫فةزلي خوا طةورةية لةسةرت‪.‬‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪[ :‬ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖﭗ‬ ‫ﭘﭙﭚﭛﭜ ﭝﭞﭟﭠﭡﭢ‬ ‫ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ]‬ ‫الشورى‪ .‬واتة‪ :‬ئَيمة هةرئاوا رؤحَيكمان (قورئانَيكمان)‬ ‫لةاليةن خؤمانةوة بؤ نارديت‪ ،‬ئةو زةمانة نةدةتزاني‬ ‫ق��ورئ��ان ضييةو ن��ةدةت��زان��ي ب���اوةِر ضيية؟ ب��ةآلم ئَيمة‬ ‫كردمانة تيشكي روناكييةك كة هةركةسَيكمان ويست‬ ‫لةبةندةكاني خؤمان رَينمايي ثَيبكةين‪ .‬تؤيش بةِراسيت‬ ‫رَينمايي َ‬ ‫خةلكي ب��ةرةو رَيبازَيكي راس��ت دةك��ةي��ت‪..‬‬ ‫هةروةها‪[ :‬ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯹ ]‬ ‫آل عمران‪ .‬واتة‪ :‬جا هةركةس دوايئةوةي زانستةكةت‬ ‫بؤ هات‪ ،‬موناقةشةت بكات‪ ..‬خواي ثةروةردطار ئةوة‬ ‫روون��دةك��ات��ةوة ك��ة ل��ةِرَي��ط��ةي وةح��ي��ي��ةوة زان��س�تي بؤ‬ ‫ثَيغةمبةري ن����ازدار (‪ )j‬ن����اردووة‪ ،‬زانستةكةيشي‬ ‫ب��ةوة وةس��ف��ك��ردووة ك��ة ن���وورة‪ ،‬تيشكي رووناكيية‪،‬‬ ‫دلة مردووةكاني ثَيزيندوودةكاتةوةو َ‬ ‫ضونكة َ‬ ‫خةلكي‬ ‫لةتاريكييةوة ب��ةرةو روون��اك��ي ثَيدةردةهَينَيت‪ ،‬وةك‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ [ :‬ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨﮩ‬

‫ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮﮯ ﮰ] األن��ع��ام‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬ئايا ئةوكةسةي كة مردووبووةو ئَيمة زيندوومان‬ ‫ك��ردؤت��ةوةو ن��ورم��ان ثَيبةخشيوة ت��ا (ب��ةش��ارةزاي��يء‬ ‫دي��دِروون��ي��ي��ةوة) بةنَيو َ‬ ‫خةلكيدا ب���ِروات‪ ،‬ئةمة وةك��و‬ ‫ئةوكةسة واية كة لةتاريكستانيدايةو ناتوانَيت خؤي‬ ‫لَيقوتاربكات؟! ئاخر ئاوا ئةوكارو كردةوانةي كافران‬ ‫دةيانكةن‪ ،‬لةبةرضاوي خؤيان جوانكراوة‪ .‬ئيبنوحةجةر‬ ‫(رةمح��ةت��ي خ���واي لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬مةبةست‬ ‫لةزانست‪ :‬ئةو زانستة شةرعييةية كة فةرماني دينةكة‬ ‫روون��دةك��ات��ةوة ل��ةخ��واث��ةرس�تيء م��ام� َ‬ ‫�ةل��ةو رةف��ت��اردا‪،‬‬ ‫لةناسيين خواو زانيين سيفةتةكانيء ئةو ئةركانةي‬ ‫ل��ةس��ةر م���رؤظ ب��ةرام��ب��ةر خ���واي ط����ةورة دي��اري��ك��راون‬ ‫لةبةدوور راطرتين لةكةموكورتي‪ ..‬ئ��ةوةي ئةمانةيش‬ ‫لةخؤدةطرَيت‪ :‬تةفسريي قورئانء حةديسء فيقهة»‪.‬‬ ‫(فتح الباري‪ ،)141/1/‬ئةمة ئةو زانستةية كة مةدحكراوة‪،‬‬ ‫ئ���ةوةي ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةك��ان ب��اس��ي ث�يرؤزي��يء طرنطيي خ��ؤيء‬ ‫مةزنييء بةِرَيزيي خوَيندكاراني دةكةن‪ ،‬ئةمةيشة كة‬ ‫ئَيمة ل� رَ​َي�ةدا مةبةستمانة‪ ،‬ئةطينا خؤ زانستيرت زؤرن‪،‬‬ ‫زان��س�تي وا هةية ه��ةرب��ةخ��راث ن���اوزةدك���راوةو هةيشة‬ ‫بةضاك ب��اس��ك��راوة‪ ،‬ل��ةوةي كة ب��ةخ��راث ن��اوزةدك��راوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوةي��ة ك��ة خ���واي ط����ةورة دةره���ةق���ي ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪:‬‬ ‫[ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏﮐ ﮑ‬ ‫ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮣ ] البقرة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫فيدةبن كة زيانيان ثَيدةطةيةنَيت نةك سوود رَ‬ ‫ئةوة رَ‬ ‫(ليةدا‬ ‫مةبةست لةسيحرزانينة)‪ ،‬بؤ خؤيشيان ئةوة دةزانن كة‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي ثَيوةدةكةن هيض ثشكَيكي قيامةتيان بؤ‬ ‫ئةوان‬ ‫مسؤطةرناكات‪ ..‬كةوابوو ‪ -‬وةك��و خ��واي ثةروةردطار‬ ‫بةيانيدةكات ‪ -‬زان��س�تي وا هةية زيانبةخشةو هيض‬ ‫سوودَيكي نيية‪ ،‬وةكو ئةو زانستةي كة كافرة بَيدينةكان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪39‬‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫‪40‬‬

‫َ‬ ‫لةبةرهةلستيكردني ثةيامء بانطةوازي ثَيغةمبةراني‬ ‫خوادا بةكاريان دةهَينا‪ ..‬كة خواي طةورة دةرهةقيان‬ ‫فةرموويةتي‪[ :‬ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ‬ ‫ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚﯛ ﯜ ﯝ‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطةو‬ ‫] غافر‪ .‬وات��ة‪ :‬كاتَيك كة ثَيغةمبةرةكانيان‬ ‫ن��ي��ش��ان��ةي روون�����ةوة ل �َي��ي��ان دةه��ات��ن��ة ث �َي��ش‪ ،‬ئ���ةوان‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالدةبوون!‬ ‫(كافرةكان) بةزانستةكاني خؤيان‬ ‫دواي������ي خ���ؤي���انء‬ ‫بةآلم خواي طةورة‬

‫لةكاروباري دنيايي خؤتاندا شارةزاترن‪.‬‬ ‫ خوَيندكاراني زانسيت شةرعي‪ :‬ئةوكةسانةي كة‬‫َ‬ ‫بةلطةكان لةسةر طةورةيي خؤيانء رَيزي ثلةوثايةيانء‬ ‫ق���ةدري ب��وون��ي��انء زؤري���ي ثاداشتيان ه��ات��ووة‪ ،‬ئ��ةوة‬ ‫ئ��ةو كةسانةن ك��ة ئةهلي ئ��ةم زان��س��ت��ةن‪ ،‬ئ��ةوان��ةن كة‬ ‫هةرضي وةريانطرتووةو رَ‬ ‫فييبوون يةكسةر لةخؤياندا‬ ‫ج �َي��ب��ةج �َي��ي��ان��ك��ردووة‪ ،‬ئ��ي��ن��ج��ا ط��ةي��ان��دووي��ان��ةت��ةوة‬ ‫بةفيكردنةوةو روونكردنةوةي‪ ..‬خؤ َ‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي‪ ،‬رَ‬ ‫بةلطةي‬

‫رةفتارياني مةفحكردةوة‪ .‬زانسيت وا هةية لةهةندَيك‬ ‫َ‬ ‫حالةتدا مةدحكراوة‪ ،‬وةك��و ئةو زانستانةي لةدنيادا‬ ‫ب���ةس���وودن‪ ،‬ك��ة لةئيسالمدا ف���ةرزي ك��ي��ف��اي��ةن‪ ،‬وةك��و‬ ‫زانستةكاني ثزيشكيء ضاندنء ثيشةسازيء‪..‬هتد‪.‬‬ ‫ئ��ةوان��ةي ك��ة ثَيغةمبةر(‪ )j‬دةره��ةق��ي��ان ف��ةرم��ووي‪:‬‬ ‫بأمور ُد ْنَيا ُكم) رواه مسلم‪ .‬واتة‪ :‬ئَيوة خؤتان‬ ‫(أ ْن ُت ْم ْ‬ ‫أعَل ُم ِ‬

‫سةرزةنشيت‬ ‫ك��ة زانستةكة‬ ‫ل��ةس��ةر ئ��ةوك��ةس��ان��ة زؤر ه��ات��ووة‬ ‫رَ‬ ‫فيبوونء كاريانثَينةكردووة‪ ،‬وةك��و كة خ��واي طةورة‬ ‫دةرب��ارةي ئةوانة فةرموويةتي‪ [ :‬ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ‬ ‫ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ] الصف‪ .‬واتة‪ :‬طةورةترين‬ ‫شتَيك كة رقي خوا َ‬ ‫هةلسَينَيت ئةوةية‪ :‬ئةوةي دةيلَينَ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫خؤتان كاريثَينةكةن‪ .‬لةمةوة ئ��ةوة رووندةبَيتةوة كة‬ ‫ئ��ةو كةسانةي م��ةدح��دةك��رَي��ن ئ��ةو زان��اي��ةن��ةن ك��ة كار‬ ‫بةزانستةكةي خؤيان دةكةن‪ ،‬ئةوةي زةميشدةكرَيت ئةو‬ ‫زانايانةن كة كار بةزانستةكةي خؤيان ناكةن‪ ،‬بطرة خواي‬ ‫طةورة ئةو زانايانةي كار بةزانستةكةي خؤيان ناكةن‬ ‫لةِريزي نةزانان حسَيبيكردوون! ئةوةتا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏﮐ ﮑ‬ ‫ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ‬ ‫ﮝ ﮞﮠ ﮡ ﮢﮣ ] البقرة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫فيدةبن كة زيانيان ثَيدةطةيةنَيت نةك سوود رَ‬ ‫ئةوة رَ‬ ‫(ليةدا‬ ‫مةبةست لةسيحرزانينة)‪ ،‬بؤ خؤيشيان ئةوة دةزانن كة‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي ثَيوةدةكةن هيض ثشكَيكي قيامةتيان بؤ‬ ‫ئةوان‬ ‫مسؤطةر ناكات‪ ،‬بةِراسيت ‪-‬ئةطةر بيانزانياية‪ -‬ثةييان‬ ‫بةوة دةبرد كة خؤيان بةنرخَيكي كةمء طةن فرؤشتووة‪.‬‬ ‫سةيري سةرةتاي ئايةتةكة بكة كةئةهلي كيتاب (خاوةن‬ ‫ثةيامة ئامسانييةكان)ي ب��ةخ��اوةن زانست ناساند‪،‬‬ ‫بةثييت (ولقد)يش جةخيت زياتري لةسةر شارةزاييان‬ ‫كردؤتةوة‪ ،‬كةضي لةكؤتايي ئايةتةكةدا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﮠﮡ ﮢ] ئةطةر بيانزانياية!! كةوابوو‬ ‫زان��اب��وون‪ ،‬ب��ةآلم كاريان بةزانستةكةي خؤيان نةكرد‪،‬‬ ‫بةمةيش ضوونةوة ريزي ئةوكةسانةي هيض نازانن!!‬ ‫شَيخولئيسالم ئيبنوتةمييية دةفةرموَيت‪« :‬ئةوةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةي��زان��نء لةبريو ذيريياندا جَيي خؤي‬ ‫ط��رت��ووة‪ ،‬ئةوةية كة ئةوكةسانة مرياتطري ن�رَ​َي�راوان��ي‬ ‫خواو جَينشيين ثَيغةمبةرانن كة دينةكةيان بةشارةزايي‬ ‫وةرطرتووةو بةكردةوة ثيادةيانكردووةو بانطةوازةكةي‬ ‫خواو ثَيغةمبةريان(‪َ )j‬‬ ‫هةلطرتووة‪ ،‬لةِراستيدا ئا ئةوان‬ ‫شوَينكةوتووي سةرِراسيت ثَيغةمبةرانن‪ ،‬ئةوانةيشن‬ ‫ل��ةث��ل��ةوث��اي��ةي ئ��ةو دةس��ت��ةي��ةدان ك��ة ث� َ‬ ‫�ال��ف��ت��ةك��راونء‬ ‫بوونةتة ئ��ةو خاكة بةثيتةي ئ��اوي ب��اران��ةك��ةي لةخؤ‬ ‫ثيواندووة‪،‬‬ ‫طرتووةو ث��اوةنء سةوزاييةكي زؤريشي رَِ‬ ‫طةشةو نةشومناي بةخؤي كردووةو طةشةو نةشومناي‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكانيرتيش ك���ردووة‪ ،‬ئ��ةوان��ة ه��ةرئ��ةو كةسانةن‬ ‫كة دي��دي ب��ةرف��راوان��ي دينييء ئ�يرادةي بةهَيزيان بؤ‬ ‫بانطةوازةكةي خ��وا ث �َي��دراوة‪ ،‬ئاخر بؤية بوويشنةتة‬ ‫م�يرات��ط��ري ث �َي��غ��ةم��ب��ةرانء ج �َي��ي ئ���ةو رَي����زةي خ��واي‬ ‫كردطارن كة بيانكاتة شوَينكةوتووي ئةو ثَيغةمبةرانةي‬

‫دةربارةيان دةفةرموَيت‪[ :‬ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ‬ ‫ﭳ ﭴ ﭵﭶ ] ص‪ .‬وات��ة‪ :‬ئ��ةو بةندانةي‬ ‫ئ�َي��م��ةت ل��ةب�يرب�َي��ت‪ :‬ئ��ي�براه��ي��مء ئيسحاقء يةعقوبي‬ ‫خاوةنهَيزو دي��دي زي��ت!! (األي��دي)‪ :‬هَيزي دينداريء‬ ‫ثابةنديية بةفةرماني خ���واوة‪( ،‬األب��ص��ار)ي��ش دي��دي‬ ‫ب��ةرف��راوانء زةين روونيية لةثةيربدن بةديين خواوة‪،‬‬ ‫بة(األبصار)ةكة ثةي بةحةق دةباتء شارةزاي دةبَيت‪،‬‬ ‫بةهَيزةكةيش دةت��وان�َي��ت بيطةيةنَيتةوةو بانطةوازة‬ ‫خواييةكة َ‬ ‫هةلطرَيت‪ :‬بةطةياندنةوةو بانطهَيشتكردني‬ ‫َ‬ ‫خةلكي بؤي‪( .»..‬جمموع الفتاوى‪.)93-92/4 /‬‬ ‫ئ��ي��م��ام ش��ات��ب��ي��ش (رةمح���ةت���ي خ����واي ل�َي��ب�َي��ت)‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪« :‬زان���س���ت ه���ؤك���ارة‪ ،‬خ���ؤي ل��ةخ��ؤي��دا‬ ‫مةبةستنيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو هؤكاري كاركردنة‪ ،‬بؤية هةرضي‬ ‫لةسةر طةورةييء مةزنيء رَيزي زانست هاتووة لةبةر‬ ‫ث��ي��ادةك��ردنء جَيبةجَيكردنء كارثَيكردنةكةيةتي»‬ ‫(املوافقات ‪ 65/1‬ط‪ .‬داراملعرفة)‪.‬‬ ‫لةالثةِرة (‪)69‬يشدا دةفةرموَيت‪« :‬زانست‪:‬‬ ‫ئةوةية كة الي شةرع ثةسةندة ‪-‬مةبةستم لةوةية‬ ‫كة خواو ثَيغةمبةري خوا(‪ )j‬مةدحي خؤيء‬ ‫خوَيندكاراني كردووة‪ -‬ئةويش ئةوةية كة دةبَيتة‬ ‫َ‬ ‫ثالنةرو هاندةري خاوةنةكةي بؤ كارثَيكردني‪ ،‬ئةوة‬ ‫ئةو زانستةية كة لَيناطةِرَيت خاوةنةكةي بةكةيفي‬ ‫خؤي َ‬ ‫هةلسوكةوتبكاتء بةحةزي خؤي كاربكات!‬ ‫ئةوة ئةو زانستةية كة خاوةنةكةي خؤشيبَيتء‬ ‫ترشيبَيت ناضاردةكات ثَيوةي ثابةندبَيت»‪ .‬لةمانةوة‬ ‫ئةوة دةردةكةوَيت كة ئةو زانايانةي َ‬ ‫بةلطةكان لةسةر‬ ‫مةدحكردنيانن‪ ،‬ئةوانةن كة كار بةزانينةكةيان دةكةن‪.‬‬ ‫دةلَيني‪َ :‬‬ ‫دواي ئةم ثَيشةكيية َ‬ ‫بةلطةي قورئانء‬ ‫سوننةت لةسةر طةورةيي زانسيت شةرعيء بةِرَيزيي‬ ‫خوَيندكارو مامؤستايانء ثابةندو ثةيِرةواني زؤرن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي قورئان لةسةر طةورةيي زانستء زاناياني‪:‬‬ ‫‪ )1‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪[ :‬ﭰ ﭱ ﭲ‬ ‫ﭳﭴﭵﭶﭷ ﭸﭹﭺﭻ‬ ‫ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇﮈ‬ ‫ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑﮒ ﮓ‬ ‫ﮔﮕﮖ ﮗﮘﮙﮚﮛﮜﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ ﮥ ] البقرة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪41‬‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫وات���ة‪ :‬خ���واي ث���ةروةردط���ار ئ��ادةم��ي ف�رَ​َي�ي ه��ةره��ةم��وو‬ ‫ناوةكان كرد‪ ،‬ثاشان خستنية ثَيضشاوي فريشتةكانء‬ ‫ف���ةرم���ووي‪ :‬دةي ئ��ةط��ةر راس��ت��دةك��ةن ن���اوي ئ��ةم��ان��ةم‬ ‫ثَيبلَينَ ‪ ،‬وتيان‪ :‬خواية‪ ،‬ث��اكء بَيخةوشي بؤ تؤ‪ ،‬ئَيمة‬ ‫هيض زانيارييةكمان نيية جطة لةوةي تؤ رَ‬ ‫فيتكردووين‪..‬‬ ‫تؤ خؤت زاناو دانايت‪ ..‬فةرمووي‪ :‬ئادةي ئادةم ناوي‬ ‫ئةوانةيان ثَي َ‬ ‫بل َي‪ ،‬كاتَيك ئةويش ناوي ئةوانةي ثَيوتن‪،‬‬ ‫خواي طةورة فةرمووي‪ :‬مةطةر من ثَيمنةوتن كة من خؤم‬ ‫نادياري ئامسانةكانء زةوي دةزامن‪ ..‬ئةوةيش دةزامن‬ ‫كة ئاشكرايدةكةن يان بةثةنهاني دةيهَيَلنةوة‪.‬‬ ‫قورتوبي دةفةرموَيت‪ :‬ئةم فةرمايشتةي خواي طةورة‬ ‫[ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ] ثَينج باسي تَيداية‪:‬‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬ئ���ةوةي ك��ة خ���واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬‬ ‫ﮐ ﮑ]‪ :‬ف��ةرم��ان��ي��ث �َي��دا ك���ة ل��ةن��اوةك��ان��ي��ان‬ ‫ئاطاداريانبكاتةوة‪ ،‬تا بزانن كة خؤي ئةوانة دةزانَيت‬ ‫كة ثرسيار ل��ةوان دةك���ات‪ ،‬تا ف� َ‬ ‫��ةزلء ط��ةورةي��ي خؤي‬ ‫(سةييدونا ئ��ادةم)ي��ان بؤ دةرك��ةوَي��ت‪ ،‬تا بزانن بؤضي‬ ‫ثَيش ئةواني خستووةو دوات��ر فةرمانيانثَيدةكات كة‬ ‫كِرنووشي بؤ ببةن‪ ،‬كة بؤضي ئ��ةوان دةكاتة قوتابيي‬ ‫ئ��ةمء فةرمانيانثَيدةكات تا لةمةوة رَ‬ ‫فيبنب‪ ،‬ئ��ةو ثلةو‬ ‫ئ��اس��ت��ةب��ةرزةي ث �َي��داو ك�ِرن��ووش��ي ب��ؤ ب��را‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫زانيارييانةي تايبةتكردبوو بةوةوة‪.‬‬ ‫بةلطةية لةسةر َ‬ ‫دووةم‪ /‬ئةم ئايةتة َ‬ ‫فةزلي زانستء‬ ‫طةورةيي ئةهلي زانست‪ ،‬بؤية لةفةرموودةيشدا هاتووة‪:‬‬ ‫ض ًا ل َ‬ ‫ض ُع َأ ْجِن َحَتَها ِر َ‬ ‫(وإن المَْلاَ ِئَكَة َلَت َ‬ ‫َّ‬ ‫ِب ا ْلِع ْلِم)‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫ِطالِ‬ ‫فريشتة لةبةررازيبوونيان لةخوَيندكاري زانست‪َ ،‬‬ ‫باليان‬ ‫رادةخ��ةن بؤي‪ .‬واتة‪ :‬بَيهةواو فيز دةبن لةبةردةميدا‪..‬‬ ‫لةنَيوان ئةو هةموو مةخلوقاتانةي خواي طةورةدا ئةمة‬

‫تةنها بؤ ئةهلي زانست دةكةن! لةبةرئةوةي خواي طةورة‬ ‫ئادةمي لةسةر ئةدةبي ئةهلي زانست ث��ةروةردةك��رد‪،‬‬ ‫ئ���ةوي���ش ث���َي���وةي ث���اب���ةن���دب���وو‪ ..‬ئ��ي��دي ئ���ةو زان��س��ت��ة‬ ‫لةهةركةسَيك لةنةوةكاني ئ��ادةم��دا دةرب��ك��ةوَي��ت ئةو‬ ‫فريشتة بةِرَيزانة ئاوا لةبةردةميدا ملكةضء بَيهةواوفيز‬ ‫رةفتاردةكةن‪ ،‬ضونكة رازين بةوةرطرتنء بآلوكردنةوةي‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالن بةخوَيندكاراني‪ ..‬جا ئةمة‬ ‫ئ��ةو زانستةو‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيستيانة لةخوَيندكاراني زانست‪ ،‬ئ��ةدي دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيستيان لةزاناياني رَ‬ ‫فيكارو زاناياني خواويستيي‬ ‫‪42‬‬

‫ض��ؤن بَيت؟! خ��واي ط��ةورة ئَيمةيشء ئَيوةيش خباتة‬ ‫ريزيانةوة‪ ..‬ئامني‪( ..‬تفسري القرطيب ‪.)289-288/1‬‬ ‫‪ )2‬خواي طةورة كة دةفةرموَيت‪[ :‬ﯳ ﯴ ﯵ‬ ‫ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼﯽ ﯾ ﯿ ﰀ‬ ‫ﰁ ﰂ ﰃ ] النساء‪ .‬واتة‪:‬خواي ثةروةردطارت‬ ‫كتَييب خؤيء دانايي بؤ ناردوويتة خ��وارةوةو ئةوةي‬ ‫ف� رَ​َي�ك��ردووي��ت ك��ة ن��ةت��دةزان��ي‪ ،‬خ���واي ط���ةورة ضاكةو‬ ‫ف� َ‬ ‫�ةزل��ي زؤر مةزني بةسةرتةوة هةية‪ .‬دةق��ي بةشَيكي‬ ‫ئايةتةكة‪[ :‬ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼﯽ] طةورةيي زانست‬ ‫َ‬ ‫بةفةزلء‬ ‫دةردةخ��ات‪ ..‬خواي طةورةيش ئةم زانستةي‬ ‫ضاكةي خؤي وةسفكردووة كة دةفةرموَيت‪[ :‬ﯾ‬ ‫ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ]‪ ،‬خ����واي ط�����ةورة ه���ةروةك���و‬ ‫باسي ضاكةو َ‬ ‫فةزلي خؤي دةك��ات بةسةر ثَيغةمبةري‬ ‫نازدارةوة(‪ ،)j‬باسي ضاكةو َ‬ ‫فةزلي بَيسنووري خؤيشي‬ ‫دةكات بةسةر ثَيغةمبةرة بةِرَيزةكانيرتيشةوة‪:‬‬ ‫ دةربارةي سةييدونا ئيرباهيم (سةالمي خواي‬‫لَيبَيت) دةفةرموَيت‪ [ :‬ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ‬ ‫ﮇﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ] مريم‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ئيرباهيم بةباوكي خؤي فةرموو‪ :‬بابة طيان‪ ،‬بةتةئكييد‬ ‫من زانستَيكم بؤ هاتووة كة تؤ نيتة‪ ،‬دةي سا شوَينمكةوة‬ ‫خؤ من رَينمايي رَييةكي راستت دةكةم‪.‬‬ ‫ بؤ سةييدونا يةعقوب (سةالمي خواي لَيبَيت)‬‫دةفةرموَيت‪ [ :‬ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ‬ ‫ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ] يوسف‪ .‬واتة‪ :‬ئةو بةِراسيت‬ ‫بةو زانستةي ثَيماندا بوو بةخاوةن زانست‪ ،‬بةآلم ئةمة‬ ‫شتَيكة زؤرينةي َ‬ ‫خةلكي نايزانن‪.‬‬ ‫ دةرهةق بةسةييدونا يوسفيش (سةالمي خواي‬‫لَيبَيت) دةفةرموَيت‪[ :‬ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬ ‫ﭧ ﭨ ﭼ ] يوسف‪ .‬واتة‪ :‬هةروةها خواي‬ ‫ثةروةردطارت َ‬ ‫هةلتدةبذَيرَيتء لَيكدانةوةو شيكاريي‬ ‫خةونت رَ‬ ‫فيدةكات‪.‬‬ ‫ دةربارةي سةييدونا داود (سةالمي خواي لَيبَيت)‬‫دةفةرموَيت‪ [ :‬ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ‬ ‫ﮭ ﮮﮯ ﯟ ] البقرة‪ .‬وات���ة‪ :‬خ��واي ث��ةروةردط��ار‬ ‫دةسةآلتي حوكمِرانيء دانايي ثَيبةخشيء رَ‬ ‫فيي ئةوةي‬ ‫كرد كة خؤي حةزدةكات‪.‬‬ ‫‪ -‬دةرب���ارةي سةييدونا سولةميان (سةالمي خواي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪ [ :‬ﭯﭰ ﭱﭲ ﭳ ﭴ‬ ‫ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ‬ ‫ﮂ ﮃ ] النمل‪ .‬واتة‪ :‬سولةميان لةداودي باوكييةوة‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكةكةي فةرموو‪:‬‬ ‫دةسةآلتي حوكمِراني بؤ مايةوة‪،‬‬ ‫بالندةكان َ‬ ‫خةلكينة‪ ،‬ئَيمة لةزماني َ‬ ‫هؤ َ‬ ‫حاليكراوينء‬ ‫تَيدةطةين ضيدةلَينَ ‪ ،‬لةهةموو شتَيكيشمان ثَيدراوة‪ ،‬ئا‬ ‫ئةمةية ضاكةو َ‬ ‫فةزلي ئاشكراو ديار‪.‬‬ ‫ دةربارةي سةييدونا عيسا (سةالمي خواي لَيبَيت)‬‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ [ :‬ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ‬ ‫ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲﭳ ﭴ ﭵ‬ ‫ﭶ ﭷﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭽ‬ ‫ﭾﭿ ﮨ ] امل���ائ���دة‪ .‬وات����ة‪ :‬ك��ة خ���واي ط���ةورة‬ ‫َ‬ ‫ئةري هؤ عيساي كوِري مةريةم‪ ،‬يادي ئةو‬ ‫فةرمووي‪:‬‬ ‫رَيزو فةِرة بطرة كة بةخؤتء دايكتم داوة‪ ،‬كة بةجوبرةئيل‬ ‫ثشتمطرتيتء واملَيكرديت بةكؤرثةيي ناوبَيشكةو‬ ‫ثريييت هةربدوَييت‪ ،‬هةروةها كة رَ‬ ‫فيي ثةيامء داناييء‬ ‫تةوراتء ئينجيلم كرديت‪.‬‬ ‫ئينجا ه���ةروةك���و ك��ة ئ���ةو رَي�����زةي ل���ةو ن� رَ‬ ‫�َي�راوة‬ ‫عةزيزانةي خؤي ناو شيت رَ‬ ‫فيكردن‪ ،‬ئةوةيش دةخاتةوة‬ ‫ثَيشضاوي شوَينكةوتووةكانيان كة نيعمةتي زانستء‬ ‫رَيزو فةِري ئةهلي زانستم بةئَيوةيش بةخشيوة‪ .‬وةك‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ [ :‬ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ‬ ‫ﯖﯗﯘﯙﯚﯛ ﯜﯝﯞ‬ ‫ﯟﯠ ﯡ ﯢ ﯣ‬ ‫ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ] البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬ب��ؤئ��ةوةي ف��ةِرو‬ ‫ضاكةي خؤيشمتان لةسةر تةواوبكةم تا رَينمايي خوايي‬ ‫وةرطرن‪ .‬هةروةكو كة ثَيغةمبةرَيكمان لةخؤتان بؤناردن‬ ‫تا ئايةتةكاني منتان بةسةردا خبوَينَيتةوةو ثارسةنطانة‬ ‫ث��ةروةردةي ناخء دةرةوةت��ان بكاتء كتَيبء داناييتان‬ ‫رَ‬ ‫فيكات‪ ،‬هةروةها هةموو شتانَيكيرت كة نايزانن‪.‬‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪ [ :‬ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ‬ ‫ﯩﯪﯫﯬﯭ ﯮﯯﯰﯱ‬ ‫ﯲ ﯳ ﯴﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ‬ ‫ﯺ ﯻ ﯼ ] آل عمران‪ .‬واتة‪ :‬خواي طةورة نيعمةتي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا رذان��د ب��ةوةي كة لةخؤيان‬ ‫خؤي بةسةر‬ ‫ثَيغةمبةرَيكي لَي َ‬ ‫هةلبذاردنء ثةيامي خؤيي ثَيدانارد‪ ،‬تا‬ ‫نيشانةكاني خواي طةورةيان نيشانبداتء ئايةتةكاني‬

‫ئ��ةوي��ان بؤ خبوَينَيتةوةو ث��ةروةردةي��ان��ب��ك��ات‪ ،‬ديسان‬ ‫تا ف� رَ​َي�ي ق��ورئ��انء ف��ةرم��وودةي��ان بكات‪ ،‬ئةوانة ثَيشرت‬ ‫نةزانبوونء لةطومِراييةكي ئاشكراو دياردا بوون‪.‬‬ ‫‪ )3‬خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ‬ ‫ﭤ] طه‪ .‬واتة‪َ :‬بل َي خواية زانستم زيادبكة‪.‬‬ ‫ئ��ي��م��ام ب���وخ���اري (رةمح����ةت����ي خ����واي ل �َي��ب �َي��ت)‬ ‫لةسةحيحةكةي خؤي لة(باب فضل العلم)دا ئةم ئايةتةي‬ ‫ك��ردووة بةدةستثَيكي باسي زانست‪ ..‬ئيبنوحةجةري‬ ‫ع��ةس��ق��ةالن��ي��ش دةرب�����ارةي ئ���ةوة دةف���ةرم���وَي���ت‪« :‬ئ��ةو‬ ‫فةرمايشتةي خواي طةورة كة دةفةرموَيت‪[ :‬ﭠ ﭡ‬ ‫ﭢ ﭣ ﭤ] طه‪ .‬واتة‪َ :‬بل َي خواية زانستم زيادبكة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةكي ئاشكراو راشكاوي طةورةييء رَيزي زانستة‪،‬‬ ‫ضونكة خ��واي ط��ةورة فةرماني بةثَيغةمبةرةكةي(‪)j‬‬ ‫ن��ةك��ردووة كة داواي زي���ادةي هيض شتَيك بكات جطة‬ ‫لةزانست‪ ،‬مةبةستيش لةزانستةكة زانسيت شةرعيية‬ ‫ك��ة س���وودي ب��ؤ موكةللةفةكان‪ ،‬لةزانيين ئةركةكاني‬ ‫سةرشانياندا دةربارةي دينةكةيان هةية‪ ،‬وةكو زانيين‬ ‫َ‬ ‫سةوداومامةلةيان‪ ،‬هةروةها‬ ‫ئةحكامةكاني خواثةرسيتء‬ ‫زانستيان دةربارةي خواي طةورةو ناوو سيفةتةكانيء‬ ‫ئةركي موكةللةفةكان لةناسيين تةواوَييتء تاكو ثاكييء‬ ‫بَيكةمو كورتيدا‪ ،‬هةموو ئةمانةيش وان لةزانستةكاني‬ ‫تةفسريو فةرموودةو شةرعناسيدا‪( .‬فتح الباري ‪.)141/1‬‬ ‫‪ )4‬كة خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﭿ ﮀ ﮁ‬ ‫ﮂ ﮃﮄﮅ ﮆﮇﮈﮉﮊﮋ‬ ‫ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ ﮖ‬ ‫ﮗ] الكهف‪ .‬واتة‪( :‬سةييدونا موساو سةيدنا خزر)‬ ‫سةالمي خوايان لَيبَيت‪ -‬لةوكاتةي كة بةكةنار دةريادا‬‫ثَيكةوة دةِرؤيشنت‪ ،‬يةكَيك لةبةندةكاني ئَيمةيان بيين‬ ‫كة رةحةتي خؤمان بةسةردا رشتبوو‪ ،‬زانستمان لةاليةن‬ ‫خ��ؤم��ان��ةوة ث �َي��داب��وو‪ .‬موسا ث�َي��ي��وت‪ :‬رَي��م ث�َي��دةدةي��ت‬ ‫شوَينتكةوم بةو ئومَيدةي لةوةي كة رَ‬ ‫فيكراويت منيش‬ ‫رَ‬ ‫فييببم؟!‪ .‬ئةم ئايةتانةي دةرهةق ئةو دوو ثَيغةمبةرة‬ ‫ب��ةِرَي��زةن (س��ةالم��ي خ��واي��ان لَيبَيت) وةك��و ئايةتةكةي‬ ‫ثَيشوون‪[ :‬ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ] ط��ه‪ .‬وات��ة‪َ :‬بل َي‬ ‫خواية زانستم زيادبكة‪ .‬كة دةربارةي ثَيغةمبةري بةِرَيزي‬ ‫خؤمانة(‪ ،)j‬ل�رَ​َي�ةدا سةييدونا موسايش ه���ةرداواي‬ ‫زان��س�تي زي��ات��ر دةك���اتء لةثَيناوي بةدةستهَينانيدا‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪43‬‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫كةوتؤتة َ‬ ‫ريء الريي لةوةنيية لةيةكَيكيشةوة رَ‬ ‫فيببَيت كة‬ ‫مةنزيلةي لةوةي خؤي كةمرتبَيت! ثَيغةمبةري خوا(‪)j‬‬ ‫ل ِم ْن َبنيِ ِإ ْسَرِائ َ‬ ‫يل ِإ ْذ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ( :‬ب ْيَنَما ُم َ‬ ‫وسى فيِ َمإَ ٍ‬ ‫َج��اَء ُه َر ُج� ٌ‬ ‫ال‪َ :‬أَت ْعَل ُم َأ َح� ً�دا َأ ْعَلَم ِم ْن َك؟ َق َ‬ ‫�ل َفَق َ‬ ‫وسى‪:‬‬ ‫ال ُم َ‬ ‫ْدَنا َخِض ٌر‪،‬‬ ‫وسى‪َ :‬بَلى َعب ُ‬ ‫اَل‪َ ،‬فَأ ْو َحى اللهَُّ َع َّز َو َج َّل ِإلىَ ُم َ‬ ‫�وت آَي ًة َوِق َ‬ ‫السِب َ‬ ‫يل ِإلىَ لُِقيِ​ِّه‪َ ،‬ف َجَع َل اللهَُّ َل ُه الحْ ُ � َ‬ ‫يل‬ ‫َف َسَأ َل َّ‬ ‫َلهُ‪ِ:‬إَذا َفَق ْد َت الحْ ُ َ‬ ‫وت َفا ْرِج ْع َفِإ َّن َك َسَت ْلَقاهُ‪َ ،‬فَك َ‬ ‫وسى‬ ‫ان ُم َ‬ ‫َّ‬ ‫وت فيِ ا ْلَب ْحِر َفَق َ‬ ‫ال َفَتى موسى‬ ‫صلى اللهَُّ َعَليِْه َي َّتِب ُع َأَثَر الحْ ُ ِ‬ ‫ْ‬ ‫ْتِإ ْذ َأَو ْيَناِإلىَ‬ ‫يت الحْ ُ َ‬ ‫الصخَرِة َفِإ ِّني َنِس ُ‬ ‫وت‬ ‫وسى‪َ :‬أَرَأي َ‬ ‫لمِ ُ َ‬ ‫يه ِإاَّل َّ‬ ‫الشي َ‬ ‫وسى‪َ :‬ذل َ‬ ‫ان َأ ْن َأ ْذ ُكَ��رهُ‪َ ،‬ق َ‬ ‫ْط ُ‬ ‫ِك‬ ‫َوَما َأ ْن َسِان ِ‬ ‫ال ُم َ‬ ‫ارِهَما َقصصا َفَو َجَدا َخِض ًرا‬ ‫َما ُك َّنا َنبِْغي َفا ْرَتدَّا َعَلى َآث ِ‬ ‫َفَك َ‬ ‫ان ِم ْن َش ْأِنِهَما َما َقص اللهَُّ فيِ ِكَتِابِه) رواه البخاري‬ ‫برقم (‪ .)74‬وات���ة‪ :‬ل��ةوك��ات��ةي سةييدونا موسا لةناو‬ ‫كؤمةلَيك َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي بةنوئيسرائيليدابوو‪ ،‬لةناكاو كابرايةك‬ ‫هاتة خزمةتيء لَييثرسي‪َ :‬‬ ‫ئةري كةست لةخؤت زيرةكرت‬ ‫ثَيشكدَيت؟! موسا ف��ةرم��ووي‪ :‬ن��ا‪ ،‬ئيرت خ��واي ط��ةورة‬ ‫وةح��ي بؤ ن��ارد‪َ :‬‬ ‫بةل َي‪ ،‬خ��دري بةندةم (لةتؤ زاناترة)‪،‬‬ ‫دةيطاتي‪،‬‬ ‫سةييدونا موسا ويسيت بزانَيت كة ض��ؤن‬ ‫َ‬ ‫خواي طةورة نيشانةيةكي ثَيفةرموو‪ ،‬كة ماسييةك خباتة‬ ‫َ‬ ‫لةكوي لَيتبزربوو‪،‬‬ ‫زةميلةيةكةوةء ب�ِروات‪ ،‬ثَيشيوترا‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةوي دةبينيت‪،‬‬ ‫ب��ط��ةِرَي��رةوة ئ��ةو جَيية‪ ،‬ئ��ةو زان��ات��رة‬ ‫سةييدونا موسا الوضاكَيكي خؤياني بردء رؤيشنت‪ ،‬الي‬ ‫تاوَيرة بةردَيك الياندابوو‪ ،‬دواتر هةستانةوةو كةوتنةوة‬ ‫َ‬ ‫ري‪ ،‬كة نيوةِرؤ هات‪ ،‬سةييدونا موسا بةالوضاكةكةي‬ ‫فةرموو‪ :‬خواردني نيوةِرؤكةمان بَينة بيخؤين‪ ،‬هاوِر َي‬ ‫الوضاكةكة بةسةييدونا موساي فةرموو‪َ :‬‬ ‫ئةري دةزانيت‬ ‫من ل��ةالي ت��اوَي��رة ب��ةردةك��ةوة ماسييةكةم لَيبزربووة‪،‬‬ ‫حةمتةن دةبَيت بطةِرَيينةوة َ‬ ‫ئةوي‪ ،‬هةرلةبريمبوو كةضي‬ ‫شةيتان بريي ب��ردم��ةوةو نةيهَيشت لةيادمدامبَينَيت‪،‬‬ ‫��ي ئ����ةوة م��ةب��ةس�تي‬ ‫س��ةي��ي��دون��ا م��وس��ا ف����ةرم����ووي‪ :‬ئ� َ‬ ‫طةشتةكةمانة! ئيدي بةشوَينثَيي خؤياندا طةِرانةوةو‬ ‫خ��دري��ان ل� َ‬ ‫��ةوي ب��ي�ني‪ .‬باقيي ض�يرؤك��ةك��ةي��ش ئ��ةوةي��ة‬ ‫طياوَيتييةوة‪.‬‬ ‫كة خ��واي ط��ةورة لةكتَيبةكةي خؤيدا رَِ‬ ‫ئةم بةسةرهاتة َ‬ ‫بةلطةيةكي ئاشكراو راشكاوة لةسةر‬ ‫طةورةيي زانستء رَ‬ ‫فيخوازاني‪ ،‬ضونكة سةييدونا موسا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا كة ثَيغةمبةري خاوةن ثةيامةو يةكَيكة‬ ‫لةثَينج ثَيغةمبةرة خ��اوةن ويستة بةهَيزةكان (أول��ي‬ ‫‪44‬‬

‫العزم) كةضي بؤ رَ‬ ‫فيبوونء وةرطرتين زانست دةكةوَيتة‬ ‫شوَين سةييدونا خدر كة مةنزيلةي زؤر لةو كةمرتة‪.‬‬ ‫ئيمام ئيبنوحةجةري عةسقةالني لةبةراوردكردني َ‬ ‫فةزلي‬ ‫هةردووكياندا دةفةرموَيت‪« :‬هةموو لةسةر ئةو رايةن‬ ‫كة خدر هةرضةندة ن� رَ​َي�راوي خواية‪ ،‬ب��ةآلم ثَيغةمبةري‬ ‫خاوةن ثةيامي سةربةخؤنيية‪ ،‬ثَيغةمبةري خاوةن ثةيام‬ ‫رَ‬ ‫لةنيراوي طشتيي خواي طةورة مةزنرتة»‪ .‬ئةطةر بضينة‬ ‫سةرئةو بؤضوونةيش كة طواية سةييدونا خدر ثَيغةمبةري‬

‫خاوةن ثةيامة‪ ،‬خؤ ئاشكراية كة ثةيامي سةييدونا موسا‬ ‫لةثةيامي ئ��ةو ط��ةورةت��رة‪ ،‬ئ��ةوث��ةِري ئةوةية بوترَيت‪:‬‬ ‫سةييدونا خدر ثَيغةمبةرَيكيرتي بةنوئيسرائيلييةكانة‪،‬‬ ‫�ي خؤ سةييدونا موسايش هةرثَيغةمبةري خ��اوةن‬ ‫ئ� َ‬ ‫ثةيامي ئ��ةوان��ةو طومان لةوةيشدانيية كة سةييدونا‬ ‫موسا س��ةروةري هةموو ئةو ثَيغةمبةرانء رَ‬ ‫نيراوانةي‬ ‫خواي طةورةية كة بؤ رَينمايي بةنوئيسرائيل هاتبوون‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ئ��ةو بؤضوونةيش وةرب��ط��ري��ن ك��ة فةرموويانة‪:‬‬ ‫سةييدونا خ��در ه��ةرن�رَ​َي�راون��ي��ي��ة‪ ،‬ضجاي ثَيغةمبةري‬ ‫خ��اوةن ثةيام‪ ،‬دي��ارة ئ��ةوة وةلييةكي خ��واي طةورةية‪.‬‬ ‫نةقليشةوة ئ��ةوة َ‬ ‫ل���ةِرووي ئ��ةق� َ�لء َ‬ ‫بةلطةنةويستة كة‬ ‫ثَيغةمبةر لةوةلي طةورةترة‪ ،‬هةركةسَيك باوةِري وابَيت‬ ‫ئةمة بةثَيضةوانةوةية‪ ،‬ئةوا كافرة‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫نكوليي شتَيك‬ ‫َ‬ ‫لةبةلطةنةويستةكاني دينة»‪( .‬فتح الباري‬ ‫دةك��ات كة‬ ‫‪.)221/1‬‬ ‫‪ )5‬كة خواي طةورة دةفةرموَيت‪[ :‬ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ‬ ‫ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ‬ ‫ﭵ ﭶ ﭷ ] آل عمران‪ .‬واتة‪ :‬خواي طةورة‬ ‫دةزانَيتء بِريارو شايةتيداوة‪ ،‬هةروةها فريشتةكانء‬ ‫خاوةن زانستةكانيش شايةتييان لةسةرئةوة داوة كة‬ ‫دادث��ةروةري��ي رةه��ا وا بةدةست خ��واي ط��ةورةوة‪ ،‬هيض‬ ‫خوايةك شاياني ثةرسنتء دةس��ةآلت��ي رةهانيية جطة‬ ‫ل��ةو‪ ،‬خ��واي ط��ةورة ب��ةدةس��ةآلتء دان��اي��ة‪ .‬ئيبنولقةييم‬ ‫(رةمح���ةت���ي خ����واي ل �َي��ب �َي��ت) دةرب������ارةي ئ���ةم ئ��اي��ةت��ة‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪« :‬خ����واي ط����ةورة خ����اوةن زانستةكاني‬ ‫كردووة بةشاهَيد لةسةر مةزنرتين باسَيك كة شايةتيي‬ ‫ل��ةس��ةردةدرَي��ت‪ ،‬كة خوابةيةكناسني (تةوحيد)ةكةية‪،‬‬ ‫كة دةفةرموَيت‪[ :‬ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ‬ ‫ﭬ ﭭ ﭮ ﭯﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫ﭷ] آل عمران‪ .‬ئةوة لةضةند اليةكةوة َ‬ ‫بةلطةية لةسةر‬ ‫طةورةيي زانستء رَي��زي زان��اك��ان‪ :‬يةكةم‪ /‬بةثَيشِرةو‬ ‫ناساندنيان ل��ةن��او ه��ةم��وو خ� َ‬ ‫�ةل��ك��دا‪ .‬دووةم‪ /‬ب��ةوةي‬ ‫شايةتيدانةكةي ئةواني هَيناوةتة ري��زي شايةتيداني‬ ‫خؤيةوة!‪ .‬سَييةم‪ /‬شايةتيداني ئةواني خستؤتة ريزي‬ ‫شايةتيداني فريشتةكانةوة‪ .‬ضوارةم‪ /‬ناوةرؤكي ماناكة‪،‬‬ ‫متمانةكردنة بةزانايانء ناساندني مةنزيلةيانة هةم‬ ‫لةالي خواي طةورة هةم لةناو َ‬ ‫خةلكيدا‪ ،‬ضونكة شتَيكي‬ ‫حةمتيية كة خ��واي ط��ةورة كةسانَيك دةك��ات��ة شاهَيد‬ ‫كة ل��ةدادث��ةروةري��يء ثَيطةيشتنياندا شاياننب‪ .‬وةكو‬ ‫لةئةسةردا هاتووة كة ثَيغةمبةري خوا(‪ )j‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ون َع ْن ُه تحَ ِْر َ‬ ‫ُدولُهُ‪َ ،‬ي ْن ُف َ‬ ‫يف‬ ‫(يِم ُل َهَذا ا ْلِع ْلَمِم ْن ُك ِّل َخَل ٍف ع ُ‬ ‫حَ ْ‬ ‫ني‪َ ،‬وَت ْأِو َ‬ ‫ني‪َ ،‬وا ْنِت َح َ‬ ‫اهِل َ‬ ‫ْطِل َ‬ ‫ا ْلَغاِل َ‬ ‫ني)‪ .‬واتة‪ :‬ئةم‬ ‫يل الجْ َ ِ‬ ‫ال المْ ُ بِ‬ ‫زانستة (شةرعيية) سةرِراستء جَيمتمانةي نةوةكان‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ي��دةط��رن‪ ،‬ك��ة ل��ةِراوب��ؤض��وون��ي ض��ةوت��ي الِرَي��ي��انء‬ ‫لَيكدانةوةي نةفامان دةيثارَيزن»‪( .‬مفتاح دارالسعادة‪/‬‬ ‫إب��ن ال��ق��ي��م‪ ،‬ص‪ .)49 ،48‬ش�َي��خ ئةلبانيي رةمح��ةت��ي‬ ‫لةتوَيذينةوةي فةرموودةكاني (مشكاة املصابيح ‪)53/1‬‬ ‫دا دةفةرموَيت‪ :‬سةحيحة‪ .‬ثَيش توَيذينةوةي ئةم كتَيبة‬ ‫دةربارةي فةرمووبووي‪ :‬حةسةنة‪.‬‬

‫قورتوبي دةفةرموَيت‪« :‬ئ��ةم ئايةتة َ‬ ‫بةلطةية لةسةر‬ ‫ط��ةورةي��ي زان��س��تء رَي���زي زان��اي��انء م��ةن��زي��ل��ةي��ان‪ ،‬ض‬ ‫كةسانَيكيرت لةئاسيت زاناياندان كة خواي طةورة ناويان‬ ‫خباتة ريزي ناوي خؤيء فريشتة بةِرَيزةكانةوة؟! (تفسري‬ ‫القرطيب ‪ .)41/4‬ئةبوحاميدي غةزالييش فةرمايشتَيكي‬ ‫واي هةية كة نزيكة لةو دةستةواذانةوة‪( .‬اإلحياء‪.)15/1 ،‬‬ ‫‪ )6‬خ��واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ‬ ‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ] الزمر‪.‬‬ ‫واتة‪َ ،‬بل َي‪ :‬ضما ئةوكةسانةي دةزاننء ئةوانةي نازانن‬ ‫يةكسانن؟! ئ���ةوةي خ���اوةن ذي��ري��يء ه��زرة هؤشي بؤ‬ ‫ئةمة دةضَيت‪ .‬ئيبنولقةييمي رةمحةتي دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«خ���واي ط���ةورة‪ ،‬ن��ةيف يةكسانَيتيي خ���اوةن زان��س��تء‬ ‫نةزاناني ك��ردووة‪ ،‬هةروةكو كة نةفيي يةكسانبووني‬ ‫بةهةشتييانء دؤزةخيياني كردووة‪ .‬وةك دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﭽ ﭾ ﭿ ﮀﮁ ﮂﮃ ﮈ] احل��ش��ر‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬دؤزةخييانء بةهةشتييان يةكساننني‪ .‬ئةمةيش‬ ‫كؤتا ثلةي مةزنَيتيي زانايانء َبلنديي مةنزيلةو ثلةو‬ ‫ئاستيانة‪( .‬مفتاح دارالسعادة‪ ،‬ص‪.)49‬‬ ‫‪ )7‬خ��واي ث��ةروةردط��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﭒ ﭓ ﭔ‬ ‫ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ]‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪45‬‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫الرعد‪ .‬واتة‪ :‬ضما ئةوكةسةي كة دةزانَيت ئةوةي لةخواي‬ ‫خؤتةوة بؤتهاتووة هةقء رةواية‪ ،‬وةكو ئةوكةسة واية‬ ‫ك��ة ك��وَي��راي��ي��داه��ات��ووة؟! ئاخر ئ��ةوان��ةي خ���اوةن ه��زرو‬ ‫ذيريني ث��ةي بةمة دةب���ةن‪ .‬ئيبنولقةييم دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫خ��واي ث��ةروةردط��ار لةم ئايةتةدا نةزانةكاني خستؤتة‬ ‫ري��زي ئةوكةسانةوة كة كوَيراييانداهاتووةو نابينن!‬ ‫دنيايش ه��ةردوو ثؤلة َ‬ ‫خةلكن‪ :‬زان��ا يان كوَير! خواي‬ ‫ط��ةورة لةجَييرتي قورئانةكةيدا نةزانيين بةكةِرييء‬ ‫َ‬ ‫اللييء كوَيريي ضواندووة‪( .‬مفتاح دارالسعادة‪ ،‬ص‪.)49‬‬ ‫‪ )8‬ئةو ئايةتةيش كة دةفةرموَيت‪ [ :‬ﭑ ﭒ ﭓ‬ ‫ﭔ ﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ‬ ‫ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ‬ ‫ﭮ ] الشورى‪ .‬واتة‪ :‬هةربةو شَيوةية ئَيمة رؤح (وةحي‪،‬‬ ‫نور)َيكمان لةاليةن خؤمانةوة بؤنارديت‪ ،‬لةكاتَيكدا تؤ‬ ‫نةتدةزاني كتَيب (ثةيامي خوايي) ضؤنةو باوةِرهَينان‬ ‫ضيية‪ ،‬بةآلم ئةو رؤحةمان كرد بةنورَيك‪ ،‬بةِرووناكييةك‬ ‫كة هةركةسَيكمان بوَيت لةبةندةكامنان رَينماييدةكةين‬ ‫بؤي‪ ،‬تؤيش بةِراسيت لةسةر رَيبازَيكي راستيت‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا ئ��ةو ئايةتةيش‪[ :‬ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ‬ ‫ﯦ ﯧ ﯨ ﯹ] آل عمران‪ .‬وات��ة‪ :‬جا هةركةسَيك‬ ‫دوايئةوةي زانستةكةت بؤ هات‪ ،‬كةوتة دةمةوةرييء‬ ‫موناقةشةكردن‪ .‬هةروةها ئايةتي‪[ :‬ﮗﮘ ﮙﮚ‬ ‫ﮛﮜ ﮝﮞﮟﮠ ﮡﮢ ﮣﮤﮥ‬ ‫ﮦ ﮧ ﮨ ﮰ] األنعام‪ .‬واتة‪ :‬ضما ئةوكةسةي كة‬ ‫مردووبوو ئَيمة زيندوومانكردةوةو لةاليةن خؤمانةوة‬ ‫ن��ورَي��ك��م��ان ثَيبةخشي ت��ا ل��ةن��او خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةك��ةي�تردا رَي��ي‬ ‫ثَيبدؤزَيتةوة‪ ،‬ئائةمة وةك��و ئةوكةسة واي��ة كة هَيشتا‬ ‫لةتاريكستاندايةو ناتوانَيت لَييقوتاربَيت؟!‬ ‫هةروةها ئايةتي‪ [ :‬ﮫﮬﮭﮮﮯ ﮰ‬ ‫ﮱﯓﯔ ﯕﯖﯗﯘ ﯙﯚ‬ ‫ﯛ ﯜ ﯝﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ] احلديد‪ .‬واتة‪ :‬ئةي‬ ‫ئةوكةسانةي باوةِرتانهَيناوة‪ ،‬لةخوابرتسنء ثارَيزكاربن‪،‬‬ ‫باوةِر بةخواو ثَيغةمبةرةكةي(‪ )j‬بهَينن‪ ،‬ئاوا خواي‬ ‫دةداتيء نورَيكتان‬ ‫طةورة دوو بةشتان لةبةزةيي خؤي‬ ‫َ‬ ‫ثيووناكببَيتةوة‪،‬‬ ‫ثَيدةبةخشَيت تا بةرضاوتاني رَِ‬ ‫دوايئةوةيش لَيتاخنؤشدةبَيت! بةِراسيت خواي طةورة‬ ‫لَيبوردةو بةبةزةيية‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪ )9‬ه���ةروةه���ا ئ��اي��ةت��ي‪[ :‬ﮭ ﮮ ﮯ ﮰﮱ‬ ‫ﯓﯔ ﯕ ﯖﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﯟ‬ ‫ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ‬ ‫ﯫ ﯬ ] يونس‪ .‬واتة‪ ،‬وتيان‪ :‬خواي ثةروةردطار‬ ‫كوِرَيكي بؤ خؤي َ‬ ‫هةلطرتؤتةوة! ثاكء بَيخةوشي بؤ ئةو‪،‬‬ ‫ئاخر خؤ َ‬ ‫دةولةمةندَيكي وا بَينيازة كة ثَيويسيت بةهيض‬ ‫نيية‪ ،‬هةرضي لةئامسانةكانء زةويداية هيي ئةوة‪ ،‬جا‬ ‫ئَيوة َ‬ ‫بةلطةي ئةو قسانةتان كوا ثَيية؟! ضما ئَيوة هةر‬ ‫لةخؤتانةوة ب��ةن��اوي خ��واوة قسةي وا َ‬ ‫هةلدةبةسنتء‬ ‫دةيكةن؟! كة خؤيشتان نازانن ضييةو ضؤنة؟‪ .‬دةبينيت‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطة وةس��ف��ك��ردووة‪ ،‬بؤية‬ ‫خ��واي ط���ةورة زان��س�تي‬ ‫داواي لةكافرةكان ك���ردووة كة دةي ئةطةر ئَيوةيش‬ ‫راستدةكةن َ‬ ‫بةلطةبهَيننةوة‪ ،‬بةآلم بةزانسيت بَيسنووري‬ ‫خؤي دةزانَيت كة ئةوانة زانستَيكيان نيية تا بيكةنة‬ ‫َ‬ ‫بةلطة‪ ،‬بؤية دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ‬ ‫ﯤ ] وات���ة‪ :‬ج��ا ئ �َي��وة ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي ئ��ةو قسانةتان كوا‬ ‫َ‬ ‫نكوليي‬ ‫ث �َي��ي��ة؟! ل��ةم روان��ط��ةي��ش��ةوةي��ة ك��ة دةبينيت‬ ‫بةبي هةبووني زانستء زانياري‬ ‫ئةوةيان لَيدةكات كة َ‬ ‫هةر لةخؤيانةوة قسةدةكةن‪ [ :‬ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ‬ ‫ﯫ] واتة‪ :‬ضما ئَيوة هةرلةخؤتانةوة بةناوي خواوة‬ ‫قسةي وادةك���ةن؟! كة خؤيشتان ن��ازان��ن ضيية؟!‪ .‬ئةم‬ ‫ئايةتةيش وةكو ئةوةية كة دةفةرموَيت‪ [ :‬ﮓ‬ ‫ﮔﮕﮖﮗﮘ ﮙﮚﮛﮜﮝ‬ ‫ﮞ ﮥ] األع��راف‪ .‬واتة‪ :‬ضؤن ئَيوة موناقةشةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا دةكةن‪ ،‬كة خؤتانء بابوباثريانتان‬ ‫كؤمةلَيك ناوم‬ ‫ناوتانلَيناون (وةك خ��وا‪ ،‬دي��ن‪ ،‬ث��ةرس�تن‪ )..‬بَيئةوةي‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةكتان لةاليةن خ��واي ث��ةروةردط��ارةوة هةبَيت؟!‬ ‫ه���ةروةه���ا ئ��اي��ةت��ي‪[ :‬ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ‬ ‫ﯹﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿﰀ ﰁ ﰂ ﰃ‬ ‫ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ] الكهف‪ .‬وات���ة‪ :‬ئ��ائ��ةوان��ة كة‬ ‫ن��ةت��ةوةي خؤمانن ئ��ةوةت��ا لةجَيي خ��واي ث��ةروةردط��ار‬ ‫ئي باشة ئةطةر‬ ‫خوايانَيكيرتيان دان��اوةو دةيثةرسنت! َ‬ ‫لةسةر دي��دء رَي��ي راس�تن با َ‬ ‫بةلطةكانيان خب��ةن��ةِروو‪،‬‬ ‫كي لةوكةسة مَ‬ ‫زال�ترة كة بةناوي خواي طةورةوة‬ ‫ئاخر َ‬ ‫�ي ه� َ‬ ‫�ةل��دةب��ةس��ت�َي��ت؟! ي��ان ئ��ةو ئ��اي��ةت��ة‪[ :‬‬ ‫ق��س��ةي ب�َي��ج� َ‬ ‫ﯗﯘﯙ ﯚﯛﯜﯝﯞﯟﯠﯡﯢﯣ‬ ‫ﯤﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ] احل��ج‪ .‬وات��ة‪ :‬لةجياتيي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫خ��واي ط��ةورة شتانَيك دةثةرسنت كة خ��واي ت��اكء ثاك‬ ‫فةرمانيثَينةداون بيثةرسنت‪ ،‬نة هيض َ‬ ‫بةلطةيةكيان لةوة‬ ‫ثَيية كة خ��واي ط��ةورة ناردوَيتيية خ���وارةوة‪ ،‬نة هيض‬ ‫زانستَيكيشيان ثَيية!‪ .‬يان لةئايةتةكاني‪[ :‬ﯳ ﯴ‬ ‫ﯵﯶﯷﯸﯹ ﯺﯻﯼﯽﯾ‬ ‫ﯿﰀﰁﰂ ﭑﭒ ﭓ ﭔﭕﭖﭗ‬ ‫ﭘﭙﭚ ﭛﭜ ﭝﭞﭟ ﭠ ﭡ ﭢ‬ ‫ﭣ ] الصافات‪ .‬وات��ة‪ :‬كافرةكان بةبوختاني خؤيان‬ ‫دةلَينَ ‪ :‬خوا كوِري بووة! بةآلم ديارة كة درؤدةكةن‪ ،‬ضما‬ ‫خواي طةورة َ‬ ‫فةزلي كضاني داوة بةسةر كوِراندا؟! َ‬ ‫ئةري‬ ‫ضيتان لَيهاتووة؟ بؤضي وا داوةرييدةكةن؟! بريوهؤشَيك‬ ‫ن��اك��ةن��ةوة؟! ي��ان دي���ارة َ‬ ‫بةلطةتان ه��ةي��ة؟! دةي ئةطةر‬ ‫راستطؤن ثةيامةكةتان بهَينن‪ .‬قوِرةيشييةكان جاري وا‬ ‫هةبوو بوختاني مةسيحييةكانيان دةوت��ةوة‪ :‬كة طواية‬ ‫خ��واي ط��ةورة ك��وِري ب��ووة‪ ،‬ج��اري واي��ش هةبوو ب��ةِراي‬ ‫جياوازي خؤيان جارَيك دةيانوت‪ :‬كوِرَيكي بؤ خؤي‬ ‫َ‬ ‫هةلطرتؤتةوةو كردوَييت بةكوِري خؤي‪ ،‬زؤرينةيشيان‬ ‫دةي���ان���وت‪ :‬فريشتةكان كضي خ���وان‪ .‬ل��ةم ئايةتانةو‬ ‫شوَينيرتي قورئاندا‪ ،‬خواي طةورة بةشَيوةي ثرسياري‬ ‫س��ةرزةن��ش��ت��ان��ة ل�َي��ي��ان��دةث��رس�َي��ت‪ :‬ل��ةك��ات�َي��ك��دا خؤتان‬ ‫بةهةبووني كض رازينني‪ ،‬بؤضي فريشتة بةكضاني خواي‬ ‫طةورة دةزانن؟! كة خواي طةورة جياوازيي كوِرو كضي‬ ‫لةالنيية‪ ،‬خواي طةورة وةكو ئَيوةنيية بة لةدايكبووني‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالبَيتء بة لةدايكبووني كضيش ماتومةلولء‬ ‫كوِر‬ ‫رةشداطةِر َيء خةمباربَيت!‬ ‫(س ْل َطان) بةماناي‬ ‫لةهةموو ئةم ئايةتانةدا وشةي ُ‬ ‫زانستء زانياريء َ‬ ‫بةلطةو حوججة هاتووة‪ .‬كة زةمي‬ ‫بةبي هةبووني‬ ‫موشريكةكانيش دةكات لةو رووةوةية كة َ‬ ‫زان��ي��اري ي��ان َ‬ ‫بةلطةيةكي وةح���ي ئ��ةو ه��ةم��وو درؤي��ة‬ ‫َ‬ ‫هةلدةبةسنتء ئةو هةموو بوختانة بَيجَييانة دةكةن‪.‬‬ ‫(س ْل َطان) بةشَيوةيةكي طشيت‬ ‫تَيبينييةك‪ /‬وش��ةي ُ‬ ‫لةقورئاندا ب��ةدوو مانا ه��ات��ووة‪ ،‬يةكةميان‪ /‬زانستء‬ ‫زان��ي��اريء ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةو حوججةية‪ ،‬وةك��و ل��ةو ئايةتانةي‬ ‫ه �َي��ن��ران��ةوة روون���ب���ووةوة‪ .‬دووةم���ي���ان‪ /‬ت��وان��او هَيزو‬ ‫دةس��ةآلت��ة‪ .‬وةك خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﮝ ﮞ‬ ‫ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮬ] اإلس����راء‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫هةركةسَيك بةستةملَيكراوي كوذرا‪ ،‬دةسةآلتي وةرطرتين‬

‫خوَينةكةي دةدةي��ن��ةوة بةسةرثةرشتيارانء خزماني‬ ‫نزيكي‪ .‬هةروةها ئايةتي‪ [ :‬ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ‬ ‫ﮗﮘ] اإلسراء‪ .‬واتة‪ :‬خواية لةاليةني خؤتةوة هَيزو‬ ‫توانام ب� َ‬ ‫�دةريء ثشتيوانَيكي بةردةوامم بؤ دابينبكة‪.‬‬ ‫(س ْلطان) لةقورئاندا‬ ‫زؤرب��ةي جاريش كة ئةم وشةية ُ‬ ‫هاتووة‪ ،‬هةر بةماناي يةكةميان‪ ،‬واتة‪ :‬زانستء َ‬ ‫بةلطة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة ماناكانيش لةيةك‬ ‫هاتووة‪ -‬ئةطةرضي هةردوو‬‫(السالطة)يةو بةماناي‬ ‫رةط��ي هاوبةشةوة هاتوون كة َّ‬ ‫(توانا بةسةردا شكان)ة‪ ،‬كة جاري وا هةية زانسيت زؤرو‬ ‫بةلطةي بةهَيز‪ ،‬دةبنة تواناي بةسةردا شكانء َ‬ ‫َ‬ ‫زالبوون‪،‬‬ ‫ج��اري واي��ش هةية بةتواناو هَيزو دةسةآلتي م��اددي‪.‬‬ ‫(املفردات للراغب األصفهانى‪ ،‬ص‪.)238‬‬ ‫ئيبنولقةييم (رةمحةتي خواي لَيبَيت) دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫م��ةب��ةس��ت ل��ةوةي��ة ك��ة خ���واي ث����ةروةردط����ار زان��س��تء‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي ناوناوة هَيزو دةسةآلت‪ ،‬ضونكة خاوةنةكةي وا‬ ‫بةتوانادةكات تا تواناي بةرامبةرةكةي تَيكشكَينَيتء‬ ‫بةتةواوي بيخاتة ذَير ركَيفي خؤيةوة‪ ،‬خاوةني زانستة‬ ‫وةحييةكةيش دةتوانَيت بةهانةي كافرة بةرامبةرةكةي‬ ‫ربَيتء هةبووني تَيكشكَينَيت‪ ،‬ضونكة ئةوةي بةهَيزي‬ ‫بِ‬ ‫َ‬ ‫بازوو ناياتة ذَيرركَيفةوة بةهَيزي َ‬ ‫كؤنرتؤلدةكرَيت‪،‬‬ ‫بةلطة‬ ‫ضونكة هَيزي ب���ازوو‪ ،‬جةستة ن��اض��اري تةسليمبوون‬ ‫ب��ةل��ط��ة‪َ ،‬‬ ‫دةك�����ات‪ ،‬ب����ةآلم ه���َي���زي َ‬ ‫دل���ةك���ان دةب���ات���ةوة‪،‬‬ ‫بةرامبةرةكة ‪ -‬هةرضةندة لووتبةرزيي بنوَينَيتء خؤي‬ ‫بةدةستةوةنةدانتء مل لَينةنَيت‪ -‬زانستء زانياريء‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي بةهَيز رايدةكَيشَيتء دةخياتة بندةسيت خاوةني‬ ‫َ‬ ‫بةلطة راستييةكان‪ ،‬بؤية دةبينيت كاتَيك دةسةآلتي‬ ‫خاوةنهَيز ئ��ةط��ةر َ‬ ‫بةلطةي راس�تي بةدةستةوةنةبَيت‬ ‫رَيبةرَيتيي َ‬ ‫خةلكيء سياسةتي ثَيبكات‪ ،‬وةك ثاسةواني‬ ‫لةشيو َ‬ ‫دارستاني ثِر رَ‬ ‫ثلنطء دِرندة واية! ضونكة هَيزَيكي‬ ‫بَيزانستء ب��ةزةي��ي��ة‪ ،‬ب��ةآلم ه�َي��زي َ‬ ‫بةلطةي دروس��ت‪،‬‬ ‫زانستء بةزةييء دانايية‪( .‬مفتاح دارالسعادة ‪.)59 /1‬‬ ‫لةبةرئةوةي زانست دةسةآلتة‪ ،‬زاناي سةرِراستء‬ ‫ض���اك‪ ،‬دةس����ةآلت����داري راس��ت��ةق��ي��ن��ةي ن���او َ‬ ‫خةلكيية‪.‬‬ ‫ئةبوئةسوةدي دوئةلي دةفةرموَيت‪« :‬دةسةآلتي هيض‬ ‫شتَيك ل��ةزان��س��ت باآلترنيية‪ ،‬ث��اش��اك��ان دةس��ةآلت��ي��ان‬ ‫بةسةر َ‬ ‫خةلكييةوة هةية‪ ،‬بةآلم دةسةآلتي زاناكان بةسةر‬ ‫ثاشاكانيشةوةية»‪( .‬إحياء علوم الدين‪َ .)18 /1 ،‬‬ ‫بةلطةي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪47‬‬


‫مةبةست لةو زانستةي خويَندكارةكاني مةدحكراون‬

‫ئةمةيش‪:‬‬ ‫‪ )10‬ئةم ئايةتةية كة خواي طةورة تَييدا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮓ ﮔ ﮕ‬ ‫ﮖ ﮗﮘﮙ ﮚﮛﮜﮝﮞ‬ ‫ﮟﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ‬ ‫َ‬ ‫هةوالَيكي هَيمينء‬ ‫ﮩ ﮪ] النساء‪ .‬وات��ة‪ :‬هةركة‬ ‫ئ��اس��اي��ش‪ ،‬ي��ان ه� َ‬ ‫�ةوال�َي��ك��ي ت���رسء بيميان ثَيدةطات‬ ‫يةكسةر بآلويدةكةنةوة‪ ،‬ئاخر ئةطةر خؤيان بطرتايةو‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكةيان بةثَيغةمبةري خوا(‪)j‬و كاربةدةستاني‬ ‫بةرثرسي خؤيان بطةيانداية‪ ،‬شيكارة خاوةن زانستةكان‬ ‫دةيانزاني زوو لَيكيبدةنةوةو ناوةرؤكي مةبةستةكةي‬ ‫خب���ةن���ةِروو‪ ،‬ئ��ةط��ةر ض��اك��ةو ب��ةزةي��ي خ���واي ط��ةورةت��ان‬ ‫بةسةرةوةنةبواية هةمووتان ‪ -‬مةطةر كةسانَيكي كةمتان‬ ‫نةبَيت ‪ -‬ش��وَي�ني رةوي���ةي شةيتان دةك��ةوت��ن‪ .‬ئةمة‬ ‫دةقَيكة راشكاوانة باس لةو كاربةدةستء سةركردةو‬ ‫بةرثرسة زانا بةتوانايانة دةكات كة دةتوانن لَي َ‬ ‫كؤلينةوةو‬ ‫نب ُطون) بكةن‪ ،‬بؤية دةب�َي��ت هةموو‬ ‫لَيوةرطرتن (َي ْسَت ِ‬ ‫َ‬ ‫هةوالَيك‪ ،‬هةموو رووداوَيك‪ ،‬كارةساتَيك‪ ،‬كَيشةيةك بةوان‬ ‫بطةيةنرَيتةوة تا رَ‬ ‫خيا راو بِرياري خؤياني لةسةربدةن‪،‬‬ ‫ضونكة ئ��ةوان بةحوكمة شةرعييةكان ثشتئةستوورن‪.‬‬ ‫ئيبنوتةمييية (رةمحةتي خ��واي لَيبَيت) دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ئةو وةليئةمرةن‬ ‫«زانايانء كاربةدةستاني‬ ‫كة خواي طةورة دةربارةيان فةرموويةتي‪[ :‬ﯵ ﯶ‬ ‫ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﰓ] النساء‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةي ئ��ةوك��ةس��ان��ةي ب��اوةِرت��ان��ه�َي��ن��اوة‪ ،‬ملكةضي‬ ‫بؤ خ��واو ملكةضي بؤ ثَيغةمبةر(‪)j‬و كاربةدةستاني‬ ‫برن‪ .‬ئيبنوتةمييية دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫بةرثرسي خؤتان دةرب� ِ‬ ‫مَ‬ ‫«سةرثةرشتياري موسولانان (ول��ي أم��ر املسلمني)‬ ‫دوو ث��ؤل��ن‪ :‬زان��اي��انء كاربةدةستاني ب��ةرث��رس‪ ،‬بؤية‬ ‫ئةطةر ئ��ةوان ض��اكء ضاكسازبوون ئ��ةوا َ‬ ‫خةلكةكةيش‬ ‫ضاكء ضاكساز دةب��ن‪ ،‬ئةطةر خ��راثء خراثةكاربوون‪،‬‬ ‫ئ��ةوا َ‬ ‫خةلكةكةيش خ��راثء خراثةكاردةبن»‪( .‬جمموع‬ ‫الفتاوى ‪ )170/28‬هةروةها لة(جمموع الفتاوى ج‪/10‬‬ ‫‪ ،355-354‬ج‪)552-551 /11‬ةوة ئ��ةم لَيكدانةوةية‬ ‫ل���ةي���اوةران���ةوة ه��ات��ووة‪ .‬ئيبنوحةجةر دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫«راجوَيييةك لةسةر (أول��ي األم��ر)ي ئةم ئايةتة هةية‪.‬‬ ‫ئيمام تةبةري بةسةنةدي سةحيحةوة لةمةميوني كوِري‬ ‫‪48‬‬

‫طياوَيتييةوة كة سةييدونا‬ ‫ميهرانء تابيعينيرتةوة رَِ‬ ‫َريازيبَيت) دةفةرموَيت‪« :‬ئةوانة‬ ‫ئةبوهورةيرة (خوا لي ِ‬ ‫ئةمرية كاربةدةستةكانن»‪ .‬لةسةييدونا جابري كوِري‬ ‫َ‬ ‫رََِي�راوةت��ةوة كة فةرموويةتي‪« :‬وةلي‬ ‫عةبدولآليشةوة ط�‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬زانا رَ‬ ‫خيخوازةكانن»‪ .‬موجاهيدو‬ ‫ئةمري‬ ‫ع��ةت��ائ��و ح���ةس���ةنء ئ��ةب��ول��ع��ال��ي��ي��ةي��ش ف��ةرم��ووي��ان��ة‪:‬‬ ‫«زاناكانن»‪( .‬فتح البارى ج‪ 8‬ص‪.)254‬‬ ‫‪ )11‬ل��ةط��ةورةي��يء رَي��زي زان��س��ت‪ ،‬ئ��ةوةي��ة كة رَ‬ ‫خيو‬ ‫ض��اك��ةك��ةي ل���ةم���رؤظ ت���َي���دةث���ةِرَي���تء دةط���ات���ة ئ� َ‬ ‫���اذةلء‬ ‫طيانلةبةرانيرت‪ ،‬خ���واي ط����ةورة‪ ،‬ن �َي��وان س��ةط��ي زان��او‬ ‫س��ةط��ي ن��ةزان��ي وةك ي��ةك دان���ةن���اوة‪ ،‬ه��ةروةه��ا زان��او‬ ‫نةزانيشي يةكساننةكردوون‪ .‬ئيبنولقةييم (رةمحةتي‬ ‫خ��واي لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬خ��واي ث��ةروةردط��ار ئةو‬ ‫نَيضريةي كةسةطي نةزاني راو دةيطرَيت بةمردارةوةبوو‬ ‫ناساندووةو خواردنيشي حةرامكردووة‪ ،‬كةضي هةمان‬ ‫نَيضريي م���ردارةوةب���ووي سةطَيكي راو ك��ة ف� رَ​َي�ك��راوة‪،‬‬ ‫ب��ةح� َ‬ ‫�ةآلل ن��اس��ان��دووة! ئ��ةم��ةي��ش ل��ةب��ةر ب��ةرزي��ي ثلةو‬ ‫ئاسيت زاننيء رَ‬ ‫فيخوازيية»‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﮔ ﮕ ﮖ ﮗﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ‬ ‫ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ‬ ‫ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ]‬ ‫َ‬ ‫حةآللة؟ َبل َي‪:‬‬ ‫املائدة‪ .‬واتة‪ :‬لَيتدةثرسن كة ضييان بؤ‬ ‫َ‬ ‫حةآللتان (بةخواردنء‬ ‫رَيي سوودوةرطرتين شيت ثاكء‬ ‫ثؤشنيء بةكارهَينان) دراوة‪ ،‬هةروةها خواردني ئةو‬ ‫نَيضريانةيش كة َ‬ ‫بالندةو سةطي رَ‬ ‫فيكراوي راوكردنتان‬ ‫دةيانطرن‪ ،‬لةوانةي كة بةثَيي شةرع‪ ،‬زانياريي ئةوةتان‬ ‫ثَيداون كة ضؤن بؤ ئَيوةي بطرن‪ ،‬ئةوةي ئةوان دةيطرنء‬ ‫بَيئةوةي لَييبخؤن دةيهَيننةوة بةردةستتان‪ ،‬بؤتان‬ ‫َ‬ ‫حةآللة (بسم اهلل)ي لَيبهَيننء بيخؤن‪ ،‬لةخوابرتسنء‬ ‫ثارَيزكاربن‪ ،‬خواي طةورة زؤر رَ‬ ‫خيا لَيثرسينةوةدةكات‪.‬‬ ‫دةبينيت ئ��ةط��ةر رَي���زو ثلةو ئاسيت زان��س��ت نةبواية‪،‬‬ ‫سةطي رَ‬ ‫فيكراوي راوكردنء سةطي نةزان هةروةكو يةك‬ ‫دةبوون»‪( .‬مفتاح دارالسعادة ‪.)55/1‬‬ ‫بةلطةيةك بوون لةسةر َ‬ ‫ئةمانة ضةند َ‬ ‫فةزلء طةورةيي‬ ‫زانستء ثلةو رَيزي رَ‬ ‫فيخوازاني‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ث َيطةى جةرحء تةعديل‬ ‫لةن َيو زانستء زاراوةكانى بوارى‬ ‫فةرموودةناسيدا‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل مةال ئةمحةد «ئةمحةدئاوايى»‬ ‫‪ )1‬ث َيشةكييةكى ِر خَيؤشكةر‪:‬‬ ‫ل����ةب����ةرئ����ةوةى ك���ة ف�����ةرم�����وودةى ث �َي��غ��ةم��ب��ةر (‪)j‬‬ ‫طيةرةوةكانةوة‪ ،‬بؤية ئةوانة‬ ‫طةيشتووةثَيمان لةِرَيطةى رَِ‬ ‫تيامانى يةكةمن لةناسينى سةحيحىء الوازيى‬ ‫جَيطةى رَِ‬ ‫ف���ةرم���وودةدا‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوة زان��اي��ان��ى ف��ةرم��وودة بايةخيان‬ ‫بةطيةرةوان (الرواة) داوةو بؤ وةرطرتنى ِريوايةتةكانيان‬ ‫رَِ‬ ‫مةرجطةلَيكى وردو ثتةويان دان��اوة كة َ‬ ‫بةلطةية لةسةر‬ ‫دوورب��ي�نيء بريتيذييانء َ‬ ‫بةلطةيشة ل��ةس��ةر فراوانيى‬ ‫ِرَيبازةكةيان‪.‬‬ ‫طيةرةوةو ئةوانةيرتيش كة‬ ‫ئةو مةرجانةي دايانناوة بؤ رَِ‬ ‫بةمةرجيانطرتوون بؤ وةرطرتنى فةرموودةكان (احلديث‬ ‫واألخبار) هيض طةلَيك لةطةالني جيهان ثَيينةطةيشتووة‪،‬‬ ‫تةنانةت لةم سةردةمةيشدا توَيذةرةوان بةثةيِرةوطةرايى‬ ‫(امل��ن��ه��ج��ي��ة)و وردةك������ارى وةس��ف��ي��دةك��ةن‪ ،‬ئ��ةم��ان��ة ئ��ةو‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكاندا‬ ‫لةطيانةوةى‬ ‫بنةمايانةيان بةمةرجنةطرتووة رَِ‬ ‫َي�ةرةوة‪،‬‬ ‫كة زانايانى زاراوةن��اس بةمةرجيانطرتووة بؤ ط� رَِ‬ ‫بؤية زؤرينةى ئةو هةواآلنةى كة ئاذانسة رةمسييةكانى‬ ‫َ‬ ‫هةواليش دةيطوَيزنةوة متمانةيان ثـَيناكرَيتء راستييان‬ ‫طيةرةوةكانى‬ ‫لـَيضاوةِرَيناكرَيت‪ ،‬ئةمةيش بةهؤى ئةوةوةية رَِ‬ ‫طيةرةوةكان‬ ‫ناديارء نةناسراون (وما آفة األخبار إالّ رواتها)‪ :‬رَِ‬ ‫تةنها ب� َ‬ ‫��ةالى ه� َ‬ ‫�ةوال��ةك��ان��ن‪ ،‬زؤري��ن��ةى ئ��ةو شتانةيش كة‬ ‫نادرووستيى ئةو هةواآلنة دةردةخات ثاش كةمَيكيرت دَين‪.‬‬ ‫‪ )2‬مةرجةكانى وةرطرتنى ط� ِ رَ‬ ‫َي�ةرةوة (قبول‬ ‫الراوي)‪:‬‬ ‫جةماوةرى زانايان لةثَيشةوايانى فةرموودةو شةرع‪،‬‬ ‫لةطيةرةوةدا دوو مةرجى سةرةكى‬ ‫كؤكن لةسةرئةوةى كة رَِ‬ ‫بةمةرجطرياوة‪ ،‬كة ئةمانةن‪:‬‬ ‫أ‪ .‬راستالَـى (العدالة)‪ :‬مةبةستيان ثَيى ئةوةية كةئةبَيت‬ ‫مَ‬ ‫م��وس��ول��انء ب� َ‬ ‫��ال���غء ع��اق� َ�ل ب �َي��ت‪ ،‬ساغبَيت‬ ‫َي���ةرةوة‬ ‫ط �� رَِ‬

‫لةهؤكارةكانى (فاسق)بوون‪ ،‬ساغيش بَيت لةو شتاتةى كة‬ ‫لةكةسايةتي (املروءة)ى مرؤظ كةمدةكةنةوة‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ه�َي��زى لةبةركردنى ب��اش (ال��ض��ب��ط)‪ :‬مةبةستيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ثَيى ئةوةية كةدةبَيت ط�ِرَ​َي�ةرةوة ثَيضةوانةنةبَيتةوة‬ ‫متمانةثَيكراوةكان (ث��ق��ات)دا‪ ،‬وة ه �َي��زى لةبةركردنى‬ ‫خراثنةبَيتء َ‬ ‫هةلةء بـَيئاطايىء خةيالَـى (الغلط والغفلة‬ ‫والوهم)ى زؤرنةبَيت‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫راستال (عدالة) بةضى ج َيطريدةب َيت؟‬ ‫‪)3‬‬ ‫عةدالةت بةيةكـَيك لةم دوو شتانة جَيطريدةبَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫راستالكارانيرت ( ُمعدّلني) لةسةرى‪،‬‬ ‫أ‪ .‬بةدةقى قسةى‬ ‫واتة‪ :‬بةوةى كة زانايانى (تعديل) بةطشتى يان يةكَيكيان‬ ‫بةدةق قسةيةكى لةسةر بكات‪.‬‬ ‫ب‪ .‬يان بةهؤى بآلوبوونةوةو ناودةركردنةوة (اإلستفاضة‬ ‫والشهرة)‪ ،‬جا هةركةسَيك عةدالةتةكةى بآلوبووةوة لةالى‬ ‫زانايانء ستايشكردنى بآلوبووةوةو زؤربوو ئةوة بةسة‪،‬‬ ‫دواى ئةمة ثَيويستى بةكةسَيك نيية تةعديليبكاتء بةدةق‬ ‫قسةى لةسةر هةبَيت‪ ،‬ئةمةيش ثَيشةوايانى ناسراوو‬ ‫دياري وةك‪ ،‬ضوار ثَيشةواكةو دوو سوفيانةكةو ئةوزاعيء‬ ‫ئةوانيرت دةطرَيتةوة‪.‬‬ ‫‪ )4‬مةزهةبى (إبن عبدال َّ‬ ‫رب) لةج َيطريبوونى‬ ‫عةدالةتدا‪:‬‬ ‫بؤضووني (إبن عبدالرب) واية‪ ،‬هةموو خاوةن زانستَيك‬ ‫زان��س��ت��ى ش���ةرع���ى‪ -‬وا دي���ارب���وو ك��ة ج �َي��ى ب��اي��ةخ��ة‪،‬‬‫ئ��ةوة ل��ةوان��ةي��ة ك��ة ع��ةدال��ةت��ى ث�َي��وةي��ة‪ ،‬ت��ا جةرحكردنى‬ ‫(ي��م��ل ه��ذا العلم م��ن ّ‬ ‫كل‬ ‫دةردةك���ةوَي���تء ف���ةرم���وودةى‪ :‬حَ‬ ‫ُدولُهُ‪ ،‬ينفون عنه حتريف الغالني وإنتحال املبطلني‬ ‫َخَل ٍف ع ُ‬ ‫وت��أوي��ل اجل��اه��ل�ين)(‪ )1‬وات���ة‪ :‬ئ��ةو زانستة ل��ةالي��ةن هةموو‬ ‫َ‬ ‫راستالةوة وةردةط�ي�رآ‪ ،‬كة ل��ةالدانء‬ ‫خ��اوةن زانستَيكى‬ ‫خ��واروخ �َي��ض��ك��ردن (حت���ري���ف)ى رؤض�����ووانء داتاشينى‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪49‬‬


‫ثيَطةى جةرحء تةعديل لةنيَو زانستء زاراوةكانى بوارى فةرموودةناسيدا‬

‫َ‬ ‫بةتالكارانء لةماناالدان (تأويل)ى نةزانان دةيثارَيزن‪ .‬ئةم‬ ‫َريازينني‪ ،‬ضونكة فةرموودةكة ساغنيية‪،‬‬ ‫طوتةية زانايان ثي ِ‬ ‫وة ئةطةر طرميان سةحيحيش بَيت‪ ،‬ئةوا ماناكةى‪( :‬ليحمل‬ ‫كل َخَل ٍف عدوله) َ‬ ‫هذا العلم من ّ‬ ‫بةلطةى ئةوةية كةسانَيك‬ ‫هةن خاوةن زانسنتء عادليشنني‪.‬‬ ‫‪ )5‬ضؤن ه َيزى لةبةركردنى ط�ِ رَ‬ ‫َي�ةرةوة (ضبط‬ ‫ّ‬ ‫الراوي) دةزانر َيت؟‬ ‫َي����ةرةوة ب��ةه��ؤى ه��اوِرَي��ك��ب��وون��ى ط��وت��ةى‬ ‫زةب��ت��ى ط���� رٍَِ‬ ‫َي�ان��ةوةي��ةدا دةزانرَيت‪،‬‬ ‫متمانةثَيكراوانى وردةك��ار لةو ط�رَِ‬ ‫ئةطةر ئةوكةسة متمانةثَيكراوانة لةو ريوايةتةدا بةزؤرى‬ ‫هاوِرَيكيبوون‪ ،‬ئ��ةوا (ضابط)ة‪ ،‬وة ثَيضةوانةطةريى كةم‬ ‫هيضنيية‪ ،‬وة ئةطةر زؤر ثَيضةوانةطةريكردنى هةبوو‪ ،‬ئةوا‬ ‫(ضبط)ةكةى لةدةستدةداتء ناكرَيتة َ‬ ‫بةلطة‪.‬‬ ‫‪ )6‬ئايا (جرح والتعديل) بةبـآ روونكردنةوة‬ ‫وةردةطريآ؟‬ ‫َ‬ ‫أ‪ .‬دةربارةى (تعديل) لةطةل باسنةكردنى هؤكارةكانيشدا‬ ‫وةردةط��ي�رآ‪ ،‬ئةمة لةسةر قسةى س��اغء دي��ار (الصحيح‬ ‫املشهور)ة‪ ،‬ضونكة هؤكارةكانى زؤرنء دياريكردنيان‬ ‫سةختةو كةسى تةعديلكار ( ُم�َع��دَّل) ثَيويستة بؤمنوونة‬ ‫َبلَيت‪( :‬مل يفعل كذا…)‪( ،‬مل يرتكب كذا…) ياخود َبلَيت‪،‬‬ ‫(هو يفعل كذا…‪( ،).‬ويفعل كذا وهكذا)‪.‬‬ ‫(ج����� ْر ْح) ب���ةِروون���ك���راوةي م��وف��ةس�ير نةبَيت‬ ‫ب‪ .‬ب���ةآلم َ‬ ‫وةرناطريَيت‪ ،‬ضونكة باسكردنيان سةختنيية‪ ،‬وةهةروةها‬ ‫ضونكة َ‬ ‫خةلكى جياوازييان لةهؤكارةكانى جةرحدا هةية‪،‬‬ ‫جارى وا هةية كةيةكَيكيان كةسَيك جةرحدةكات‪ ،‬كةضى‬ ‫ئةوكةسة ئةهلى جةرحنيية‪ ،‬ئيبنوسةالح َ‬ ‫دةل�َي��ت‪ :‬ئةمة‬ ‫َ‬ ‫ئوسولدا‪ ،‬وة خةتيبء حافز‬ ‫ديارء دانثَيدانراوة لةفيقــهء‬ ‫باسيانكردووة‪ ،‬كة ئةمة مةزهةبى ثَيشةوايانى وةك حافزو‬ ‫رةخنةطرانى ف��ةرم��وودةي��ة‪ ،‬وةك ب��وخ��اريء موسليمء…‬ ‫هتد‪ .‬لةبةرئةمةيش ب��وخ��اري‪ ،‬جةرحكردنى كةسانَيكى‬ ‫لةالية لةغةيرى خ��ؤىء لةثَيش خؤيدا كردووني َ‬ ‫بةلطة‪،‬‬ ‫وةك عيكرةمةو عةمر بن مةرزوق‪ ،‬وة موسليميش سوةيد‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيرت كة تانةلـَيدانيان شتَيكى ديارة‪،‬‬ ‫بن سةعيدو‬ ‫ك��ردوون��ي َ‬ ‫بةبةلطة‪ ،‬ئ��ةب��وداودي��ش ه��ةرئ��ةم��ةي ك���ردووة‪،‬‬ ‫ئةمةيش َ‬ ‫بةلطةية كة ئةو زانايانة لةسةرئةوة كؤكن‪ ،‬كة‬ ‫جةرح بةِروونكراوةى هؤكارةكانييةوة نةبَيت وةرناطريَيت(‪.)2‬‬ ‫‪ )7‬ئايا جةرحء تةعديل بةيةك كةس ج َيطريدةب َيت؟‬ ‫أ‪ .‬طوتةى سةحيح لةسةرئةوةية كة ج��ةرحء تةعديل‬ ‫بةيةك كةس جَيطريدةبَيت‪.‬‬ ‫ب‪ .‬وة طوتراويشة‪ :‬كة ثَيويستةو دةبَيت دوو كةس بن‪.‬‬ ‫‪ )8‬كؤبونةوةى جةرحء تةعديل لةتةنها يةك‬ ‫طيرَ ِ ةرةوةدا‪:‬‬ ‫‪50‬‬

‫ئةطةر لةتةنها راوييةكدا جةرحء تةعديل كؤبوونةوة‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ط��وت��ةى ثشتثـَيبةسرتاو ل��ةس��ةرئ��ةوةي��ة ك��ة ج��ةرح‬ ‫ثَيشدةخرَيت‪ ،‬ئةطةر روونكةرةوة ( ُمَفسر) بوو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬وة طوتراويشة‪ :‬ئةطةر ذم��ارةى ( ُمعدلِني) زياتربوو‬ ‫بةسةر (جارحني)دا‪ ،‬ئةوا تةعديل ثَيشدةخرَيت‪ ،‬بةآلم ئةم‬ ‫طوتةية الوازةو ثشتيثـَينابةسرَيت‪.‬‬ ‫(ع��دل) لةاليةن‬ ‫‪ )9‬حوكمى ريوايةتكردنى َ‬ ‫كةس َيكةوة‪:‬‬ ‫طيانةوةى عةدلبوون لةكةسَيكةوة بةتةعديل دانانرَيت‬ ‫أ‪ .‬رَِ‬ ‫ل��ةالى زؤري��ن��ةى زان��اي��ان‪ ،‬ك��ة ئ��ةم ط��وت��ةي��ةش سةحيحة‪،‬‬ ‫هةندَيكيش بةتةعديلى دادةنينَ ‪.‬‬ ‫ب‪ .‬كاركردنى زان��اي��ةكء فةتوادانى بةطوَيرةى دةقى‬ ‫ف���ةرم���ودةي���ةك‪ :‬ئ���ةوة حوكمداننيية ل��ةس��ةر سةحيحي‬ ‫ف���ةرم���وودةك���ة‪ ،‬وة ث�َي��ض��ةوان��ةك��ردن��ي��ش��ى ل��ةط� ىَ‬ ‫�ةل نابَيتة‬ ‫َ‬ ‫بةلطة لةسةرئةوةى كة ئيرت لةسةحيحَيتى كةمبكاتةوةو‬ ‫لةثلةوثايةى راوييةكانى بدات‪ ،‬طوتراويشة‪ :‬ئةوة حوكمدانة‬ ‫بةسةحيحبوونى فةرموودةكةو ئةم طوتةيةيش (آمدي)ء‬ ‫كةسانيرتيش لةزانايانى ئوسول بةسةحيحيان داناوة‪ ،‬وة‬ ‫لةم مةسةلةيةدا قسةو باسوخواسَيكى درَيذ هةية‪.‬‬ ‫‪ )10‬حوكمى ريوايةتى كةس َيك كة لةخراثة‬ ‫ثاشطةزبووب َيتةوة (التائب من الفسق)‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ري��واي��ةت��ى كةسَيك ك��ة ل��ةت��اوان ثاشطةزبووبَيتةوة‬ ‫وةردةطريَيت‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ري���واي���ةت���ى ك���ةس���َي���ك ك���ة ل�����ةدرؤك�����ردن ب����ةدةم‬ ‫ثَيغةمبةرةوة(‪ )j‬ثاشطةزبووبَيتةوة وةرناطريَيت‪.‬‬ ‫‪ )11‬حوكمى ريوايةتى كةس َيك كة لةسةر‬ ‫طيرَ ِ انةوةى فةرموودة ثاداشت وةردةطر َيت‪:‬‬ ‫أ‪ .‬الى ه��ةن��دآ وةرن��اط�يرآ‪ ،‬وةك ئ��ةمح��ةد‪ ،‬ئيسحاق‪،‬‬ ‫ئةبوحاتةم‪.‬‬ ‫ب‪ .‬الى هةندَيكيرت وةردةطريَيت‪ ،‬وةك (أبو ُنعيم الفضل‬ ‫بن ُدَكني)‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ئةبوئيسحاقي ش�يرازي فةتوايداوة بؤ كةسَيك كة‬ ‫طيانةوةى فةرموودةوة كاتى نةبَيت نان بؤ خَيزانى‬ ‫بةهؤى رَِ‬ ‫طيانةوةكان‬ ‫ثةيدابكات‪ ،‬بةوةى كة دروستة ثاداشت لةسةر رَِ‬ ‫وةربطرَيت‪.‬‬ ‫‪ )12‬حوكمى ريوايةتى كةس َيك بةئاسانكارى‬ ‫َ‬ ‫بةقةبولكردنى بةسةرداخو َيندنةوةو زؤر‬ ‫يان‬ ‫َ‬ ‫هةلةكردن ناسراب َيت‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ري��واي��ةت��ى ك��ةس�َي��ك ك��ة ب��ةئ��اس��ان��ك��ارى ن��اس��راب�َي��ت‬ ‫لةطوَيطرتن ل��ةف��ةرم��وودةدا‪ ،‬يان لةكاتَيكدا كة فةرموودة‬ ‫بةطوَيى َ‬ ‫خةلكيدا دةدات‪ ،‬وةك كةسَيك كة طوآ بةخةو نادات‬ ‫َ‬ ‫لةئةسلَيكةوة‬ ‫دةطيَيتةوة‬ ‫لةكاتى طوَيطرتندا‪ ،‬يان فةرموودة رَِ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثيَطةى جةرحء تةعديل لةنيَو زانستء زاراوةكانى بوارى فةرموودةناسيدا‬

‫كة بةرابةرى ( ُمقابلة)ى ثـَينةكراوة‪ ،‬كة ئايا تةواوة يان نا‪...‬‬ ‫ب‪ .‬ريوايةتى كةسَيكيش كة بةوةناسراوة كة رازيية‬ ‫ب��ةب��ةس��ةرداخ��وَي��ن��دن��ةوةى ف��ةرم��وودة ب���ةوةى ك��ة شتَيكى‬ ‫بيطيَيتةوة بةبـَيئةوةى كة‬ ‫ب��ةس��ةردا خبوَينرَيتةوة‪ ،‬جا رَِ‬ ‫بزانرَيت ئايا فةرموودةية يان نا‪...‬‬ ‫ج‪ .‬ري��واي��ةت��ى ك��ةس �َي��ك ك��ة ل��ةِري��واي��ةت��ك��ردن��دا زؤر‬ ‫َ‬ ‫هةلةبكات‪ ...‬ئةمانة وةرناطريَين‪.‬‬ ‫‪ )13‬حوكمى ريوايةتى كةس َيك كة فةرموودةى‬ ‫طيرَ ِ اوةتةوةو لةبرييضؤتةوة‪:‬‬ ‫�َي�اوةت����ةوةو‬ ‫أ‪ .‬ث �َي��ن��اس��ةى ك��ةس �َي��ك ف����ةرم����وودةى ط� رَِ‬ ‫لةبرييضؤتةوة‪ :‬ئةوةية كة مامؤستاكةى ئةو ريوايةتةى‬ ‫طياوةتةوة‪.‬‬ ‫لةيادنةمابَيت كة قوتابييةكةى لَيوةى رَِ‬ ‫ب‪ .‬حوكمى ريوايةتكردنى ئةم جؤرة‪:‬‬ ‫‪ .1‬بةرثةرضدانةوةى‪ :‬ئةطةر بةبـَيطومانى (جازم ًا) نةفيكرد‪،‬‬ ‫بةوةى كة َبلَيت «(مارويته)‪ :‬من ِريوايةمتنةكردووة‪ ،‬يان‬ ‫علي)‪ :‬ئةوة درؤ بةدةممةوة دةكات و‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫(هو يكذب َّ‬ ‫َ‬ ‫‪ .2‬وةرطرتنى‪ :‬ئةمة ئةطةر دوودلبوو لةنةفيكردنيدا‪ ،‬وةك‬ ‫ئةوةى َبلَيت «(ال أعرفه)‪ :‬نايزامن‪ ،‬يان (ال أذكره)‪ :‬نايةتةوة‬ ‫يادمء‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ئ��اي��ا ب��ةرث��ةرض��دان��ةوةى ئ��ةو ف��ةرم��وودةي��ة دةبَيتة‬ ‫كةمكردنةوةى ثلةوثايةى يةكَيكيان؟‬ ‫بةرثةرضدانةوةى ئةو فةرموودةية‪ ،‬نابَيتة كةمكردنةوةى‬ ‫ث���ل���ةوث���اي���ةى ه��ي��ض��ك��ام��ي��ان‪ ،‬ض��ون��ك��ة ه��ي��ض��ك��ام�َي��ك��ي��ان‬ ‫شايستةترنيية بةتانةلَيدان لةويرتيان‪.‬‬ ‫د‪ .‬منوونةي وةك ئةوةى كة(أبوداود‪ ،‬الرتمذي‪ ،‬إبن ماجة)‬ ‫لة(سهيل‬ ‫لةِريوايةتةكةى (ربيعة بن أبي عبدالرمحن)و ئةويش ُ‬ ‫ب��ن أب��ي ص���احل)ء ئ��ةوي��ش لةباوكييةوةو ئ��ةوي��ش لة(أبو‬ ‫هريرة)ةوة‪ ،‬ريوايةتيكردووة‪ ،‬كة ثَيغةمبةر(‪( :)j‬قضى‬ ‫باليمني مع الشاهد – وات��ة‪ :‬بةبوونى سوَيندخواردنَيكء‬ ‫شاهيدَيك قةزاوةتيكردووةو حوكميداوة)‪( .‬عبدالعزيز بن‬ ‫َّراو ْردي) دةفةرموَيت‪( :‬ربيعة بن أبي عبدالرمحن)‬ ‫حممد الد َ‬ ‫لة سوهةيلةوة ئةمةى بؤ ط�ِرَ​َي�اوم��ةت��ةوة‪ ،‬جا بةسوهةيل‬ ‫طةيشتمء دةرب��ارةي ثرسيارملـَيكرد‪ ،‬بةآلم نةيزانى‪ ،‬ومت‪:‬‬ ‫َي�اوم��ةت��ةوة‪ ،‬جا دواى ئةمة‬ ‫رةبيعة ل��ةت��ؤوة ئةمةى بؤ ط� رَِ‬ ‫بؤيطياومةتةوة‬ ‫وايلَيهات سوهةيل دةيطوت‪ :‬عةبدولعةزيز‬ ‫رَِ‬ ‫لةِرةبيعةةوة ئةويش لةخؤمةوة‪ ،‬كة من بؤم ط�ِرَ​َي�اوةت��ةوة‬ ‫لةئةبوهورةيرةوة بةمةرفوعى كة (حدثين عبدالعزيز عن‬ ‫ربيعة ّ‬ ‫أني حدثته عن أبي هريرة(‪ )j‬مرفوع ًا بكذا‪.)...‬‬ ‫عين ّ‬ ‫ه‪ .‬بةناوبانطرتين دانراو لةم بارةيةوة‪ :‬كتَيبى (أخبار َم ْن‬ ‫َحد َ‬ ‫َّث َوَنِس َي)ية كة دانراوى (اخلطيب)ة‪.‬‬ ‫ب�يرؤك��ةي��ةك��ى طشتى دةرب�����ارةى كتَيبةكانى (اجل��رح‬ ‫والتعديل)‪:‬‬

‫لةبةرئةوةى كةحوكمدان بةسةر ف��ةرم��وودةدا‪ ،‬ب��ةوةى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة شتَيك وةستاوة‪،‬‬ ‫كة سةحيح يان الوازبَيت‪ ،‬لةسةر‬ ‫َ‬ ‫َي�ةرةوةك���انء هَيزى لةبةركردنيان‬ ‫ل��ةوان��ة‪:‬‬ ‫راستاليـى ط�رَِ‬ ‫يان تانةدان لةِر ىَ‬ ‫استالء هَيزى لةبةركردنيان‪ ،‬لةبةرئةمة‬ ‫زان��اي��ان ه��ةس��ت��اون ب��ةدان��ان��ى كتَيبطةلَيك‪ ،‬ك��ة تَيياندا‬ ‫طيةرةوةكانيان‬ ‫مةسةلةى عةدالةتء هَيزى لةبةركردنى رَِ‬ ‫روون���ك���ردووةت���ةوةو ل��ةو ث �َي��ش��ةوا م��ت��م��ان��ةث�َي��ك��راوان��ةوة‬ ‫طواستوويانةتةوة‪ ،‬كة كارى تةعديليان كردووة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫بةتةعديل ن��اس��راوة‪ ،‬ه��ةروةه��ا ل��ةو كتَيبانةدا باسى ئةو‬ ‫�َي�ةرةوةو‬ ‫ت��ان��ان��ةى ك��ة رووب�����ةِرووى ع��ةدال��ةت��ى ه��ةن��دآ ط� رَِ‬ ‫ه�َي��زى لةبةركردنيان ك���راوة‪ ،‬روون��ك��راوةت��ةوةو ئةميش‬ ‫هةر لةثَيشةوايانى ناِرةطةزثةرست (غري املتعصبني)ةوة‬

‫ئةو مةرجانةي زانايانى فةرموودة‬ ‫دايانناون بؤ َطي ِرةرةوةو ئةوانةيتريش‬ ‫كة بةمةرجيانطرتوون بؤ وةرطرتنى‬ ‫فةرموودةكان (احلديث واألخبار)‪،‬‬ ‫يةكيك لةطةالني جيهان‬ ‫هيض َ‬ ‫َثيينةطةيشتووة‪ ،‬تةنانةت لةم‬ ‫سةردةمةيشدا توَيذةرةوان‬ ‫بةثةي ِرةوطةرايى (املنهجية)و‬ ‫وردةكارى وةسفيدةكةن‬

‫وةرطرياوة‪ ،‬ئةمةيش بة(اجلرح) ناوزةدكراوة‪ ،‬رَ‬ ‫هةرليةيشةوة‬ ‫ناوى (كتب اجلرح والتعديل) بةسةر ئةو كتَيبانةدا بِرراوة‪.‬‬ ‫ئ��ةم كتَيبانةيش زؤرو ه��ةم��ةج��ؤرن‪ ،‬هةيانة تايبةتة بؤ‬ ‫َي���ةرةوة متمانةثَيكراوةكان‪،‬‬ ‫روون��ك��ردن��ةوةى حالَـى ط� رَِ‬ ‫هةيانة تايبةتةو يةكاليية بؤ روونكردنةوةى باسى كةسة‬ ‫الوازو برينداركراوةكان (الضعفاء واجملروحني)‪ ،‬هةندآ‬ ‫كتَيبيش بؤ روونكردنةوةى ىَ‬ ‫طيةرةوة متمانةثَيكراوو‬ ‫حال رَِ‬ ‫الوازةك��ان��ي��ش ت��ةرخ��ان��ك��راوة‪ ،‬لةاليةكيرتيشةوة هةندآ‬ ‫رََِي�رةوةك��ان بةبـآ‬ ‫كتَيب طشتني بؤ باسكردنى سةرجةم ط�‬ ‫رةضاوكردنى ثياوان (رج��ال)ى تةنها كتَيبَيك يان ضةند‬ ‫كتَيبَيكى تايبةت لةكتَيبةكانى ف��ةرم��وودة‪ ،‬هةندَيكيان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪51‬‬


‫ثيَطةى جةرحء تةعديل لةنيَو زانستء زاراوةكانى بوارى فةرموودةناسيدا‬

‫طيةرةوةى كتَيبَيكى‬ ‫تايبةتن بةِروونكردنةوةى ذياننامةى رَِ‬ ‫تايبةت ي��ان ضةند كتَيبَيكى دي��اري��ك��راو لةكتَيبةكانى‬ ‫فةرموودة‪ ،‬بؤية كارى زانايانى جةرحء تةعديل لةدانانى‬ ‫ئةم كتَيبانةدا بةكارَيكى جوانء طرنطء بةهَيز دادةنرَيت‪،‬‬ ‫ب���ةوةى ك��ة ه��ةس��ت��اون بةنووسينى ذي��ان��ن��ام��ةي��ةك��ى زؤر‬ ‫َي�ةرةوان��ى ف��ةرم��وودةو‬ ‫وردةك��اران��ة بؤ هةموويان‪ ،‬وةك ط� رَِ‬ ‫روونكردنةوةى ئةو جةرحء تةعديلةى ئاِراستةيانكراوة‪،‬‬ ‫ثاشان باسى ئةوانةى كة ئةمان شتيان لـَيوةرطرتوونء‬ ‫باسى ئةوانةى كة شتيان لةمان وةرطرتووةو ئايا بةرةو َ‬ ‫كوى‬

‫لةبةرئةوةى كةحوكمدان بةسةر‬ ‫فةرموودةدا‪ ،‬بةوةى كة سةحيح‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة‬ ‫الوازبيت‪ ،‬لةسةر‬ ‫يان‬ ‫َ‬ ‫شتيك وةستاوة‪ ،‬لةوانة‪َ :‬‬ ‫راستاليـى‬ ‫َ‬ ‫هيزى لةبةركردنيان‬ ‫َطي ِرةرةوةكانء َ‬ ‫يان تانةدان لةر َ‬ ‫هيزى‬ ‫استالىء َ‬ ‫ِ‬ ‫لةبةركردنيان‪ ،‬لةبةرئةمة زانايان‬ ‫بطةليك‪،‬‬ ‫كتي َ‬ ‫هةستاون بةدانانى َ‬ ‫كة َتيياندا مةسةلةى عةدالةتء‬ ‫هيزى لةبةركردنى َطي ِرةرةوةكانيان‬ ‫َ‬ ‫روونكردووةتةوةو لةو َثيشةوا‬ ‫متمانةثيكراوانةوة طواستوويانةتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كة كارى تةعديليان كردووة‪،‬‬ ‫ئةمةيش بةتةعديل ناسراوة‬

‫ِرَييانكردووةو كةى بةهةندآ لةو مامؤستايانة طةيشتوونء‬ ‫هييرتيش دةربارةى سنوورداركردنى ئةوكاتةى كة ئةوانة‬ ‫تَييداذياون‪ ،‬بةشَيوازَيك كة لةدَيرزةماندا نةكراوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫ط��ةالن��ى سيظيلى ئ��ةم س���ةردةمي���ةش ثَيينةطةيشتوون‪،‬‬ ‫نةطةيشتوون ب��ةوةى كة ئةو هةموو زانايانةى فةرموودة‬ ‫ئةو كتَيبطةلةو ئينسكلؤثيديا باآليانةيان لةذياننامةى‬ ‫َي�ةرةوةك��ان��ى‬ ‫ثياوانى ف��ةرم��وودة (رج���ال)و دةرب����ارةى ط� رَِ‬ ‫فةرموودةوة داناوة‪ ،‬وة بةدرَيذايى زةمان ثَيناسةى تةواوى‬ ‫طيةرةوةكانى فةرموودةيان لةبةر كردووةو ثاراستوويانةو‬ ‫رَِ‬ ‫‪52‬‬

‫طواستوويانةتةوة‪( ،‬فجزاهم اهلل ع ّناخرياً)‪.‬‬ ‫رَليةدا ناوى هةندَيك لةو كتَيبانة باسدةكةين‪:‬‬ ‫‪( .1‬التأريخ الكبري‪ /‬البخاري)‪ ،‬كة طشتييةو سةرجةم‬ ‫طيةرةوةى متمانةثَيكراوو الوازى لةخؤطرتووة‪.‬‬ ‫رَِ‬ ‫‪( .2‬اجلرح والتعديل‪ /‬إبن أبي حامت)‪ ،‬ئةميش هةرطشتيية‬ ‫طيةرةوةكانى متمانةثَيكراوو الوازو لةوةى‬ ‫بؤ سةرجةم رَِ‬ ‫ثَيشةوة دةضَيت‪.‬‬ ‫‪( .3‬ال���ث���ق���ات‪ /‬إب����ن ِح���� ّب����ان) ك���ة ت��اي��ب��ةت��ة ب��ةب��اس��ى‬ ‫متمانةثَيكراوان‪.‬‬ ‫‪( .4‬الكامل يف الضعفاء‪ /‬إبن عدي) كة تايبةتة بةذياننامةى‬ ‫كةسة الوازةكان‪ ،‬هةروةك بةناوةكةيدا ديارة‪.‬‬ ‫‪( .5‬الكمال يف أمساء الرجال‪ /‬عبدالغين املقدسي) كة‬ ‫كتَيبَيكى طشتيية‪ ،‬بةس ئةوةندة هةية تةنها ناوى ثياوانى‬ ‫شةش كتَيبةكة‪( :‬البخاري‪ ،‬املسلم‪ ،‬النسائي‪ ،‬أبوداود‪ ،‬إبن‬ ‫ماجة‪ ،‬الرتمذي) باسدةكات‪.‬‬ ‫‪( .6‬ميزان اإلعتدال‪ /‬إمام الذهبـي)‪ ،‬كة كتَيبَيكى تايبةتة‬ ‫خَ‬ ‫ثشتطويراوان (الضعفاء واملرتوكني)‪،‬‬ ‫بةباسى الوازةكانء‬ ‫وات����ة‪ :‬ه��ةم��وو ئ���ةوان���ةى ك��ة ج���ةرح���ك���راون‪ ،‬ه��ةرض��ةن��دة‬ ‫جةرحكردنةكةيشيان وةرنةطريابَيت‪.‬‬ ‫‪( .7‬تهذيب التهذيب‪ /‬إبن حجر) كة بةثوختةو كورتةى‬ ‫كتَيبى (الكمال يف أمساء الرجال) دادةنرَيت‪.‬‬ ‫ثلةكانى (اجلرح والتعديل)‪:‬‬ ‫ئ��ي�بن ئ��ةب��ي ح���ات���ةم‪ ،‬ل��ةث �َي��ش��ةك��ي��ى ك��ت �َي��ب��ى (اجل���رح‬ ‫والتعديل)ةكةيدا هةريةكة لةثلةكانى (اجل��رح والتعديل)‬ ‫ى داب��ةش��ك��ردووة بؤ ضوارثلةو حوكمى هةرثلةيةكيانى‬ ‫روونكردؤتةوةو ثاشان زانايان لةسةر هةريةكَيك لةثلةكانى‬ ‫جةرحء تةعديل دوو ثلةيرتيان زيادكردووة‪ ،‬بؤية هةرثلةيةك‬ ‫لةثلةكانى ج��ةرحء تةعديل بوو بةشةش ثلة‪ .‬جا ل�رَ​َي�ةدا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةربِرينةكاندا دةكةين‪:‬‬ ‫باسى ئةو شةش ثلةية‬ ‫‪ )1‬ثلةو لةفزةكانى تةعديل‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ئةوةى كة َ‬ ‫بةلطةية لةسةر رؤضوون لةبِرواثَيكردندا‪،‬‬ ‫يان لةسةر وةزنى (َأ ْفَع َل)ةية‪ ،‬كة ئةمةيان باآلترينيانة‪ ،‬وةك‬ ‫(فالن إليه املنتهى يف التثبت) يان (فالن أثبت الناس)‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ثاشان ئةوةى كة جةختيلةسةردةكاتةوة بةسيفةتَيك‬ ‫يان دوو سيفةت لةسيفةتةكانى متمانةثَيكردن (التوثيق)‪،‬‬ ‫وةك (ثقة) يان (ثقة ثبت)‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ث�����اش�����ان ئ�����ةوةي�����ة ك�����ة ت���ةع���ب�ي�ري���ل���ـ���َي���ب���ك���رَي���ت‬ ‫بةسيفةتَيكى ئ��ةو كة َ‬ ‫بةلطةبَيت لةسةر متمانةثَيكردن‬ ‫بةبـَيجةختلةسةركردنةوةى‪ ،‬وةك (ثقة) يان (حجة)‪.‬‬ ‫د‪ .‬ث���اش���ان ئ�����ةوةى ك���ة َ‬ ‫ب��ةل��ط��ةي��ة ل���ةس���ةر ت��ةع��دي��ل‬ ‫(ص��دوق) يان‬ ‫بةبـَيهةستكردن بةمةسةلةى (ضبط)‪ ،‬وةك َ‬ ‫الصدق) يان (البأس به عند غري إبن معني)‪ ،‬ضونكة‬ ‫(مل ُه ّ‬ ‫حَ َ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثيَطةى جةرحء تةعديل لةنيَو زانستء زاراوةكانى بوارى فةرموودةناسيدا‬

‫(ال بأس به) ئةطةر (إبن معني) بةِراوييةكى طوت‪ ،‬ئةوا (ثقة)‬ ‫ية لةالى ئةو‪ ،‬دةنا وايثـَينةدةطوت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كةبةلطةى لـَينافامرَيتةوة‪ ،‬لةسةر‬ ‫ه‪ .‬ثاشان ئةوةية‬ ‫متمانةداربوونى يان جةرحبوونى‪ ،‬وةك (فالن شيخ) يان‬ ‫(روى عنه الناس)‪.‬‬ ‫و‪ .‬ثاشان ئةوةى واى لـَيهةستدةكرَيت‪ ،‬كة لةجةرحةوة‬ ‫نزيكة‪ ،‬وةك (فالن صاحل احلديث) يان ( ُيكتب حديثه)‪.‬‬ ‫‪ )2‬حوكمى ئةم ضةند ثلةية‪:‬‬ ‫َ‬ ‫أ‪ .‬سـآ ثلةكةى يةكةم‪ ،‬خاوةنةكانيان دةكرَينة بةلطة‪،‬‬ ‫هةرضةندة هةندَيكيان لةهةندَيكيرتيان بةهَيزترن‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ثلةى ضوارةمء ثَينجةم‪ ،‬خاوةنةكانيان ناكرَينة َ‬ ‫بةلطة‪،‬‬ ‫(‪)3‬‬ ‫ب��ةآلم فةرموودةكانيان دةنوسرَينةوةو تاقيدةكرَينةوة‬ ‫هةرضةندة كؤمةلَـةى ثلةى ثَينجةم نزمرتن لةثلةى ضوارةم‪.‬‬ ‫خةلكانى ثلةى شةشةم‪ ،‬ناكرَينة َ‬ ‫ج‪ .‬بةآلم َ‬ ‫بةلطة (فالحيتج‬ ‫بأهلها)‪ ،‬ب��ةآلم فةرموودةكانيان دةنوسرَينةوة‪ ،‬تةنها بؤ‬ ‫ب��ةدواداط��ةِران ن��ةك بؤ تاقيكردنةوة‪ ،‬ضونكة كارةكانيان‬ ‫بـآ(ضبط)ى ثَيوةديارة‪.‬‬ ‫‪ )3‬ثلةو لةفزةكانى (اجلرح)‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ئةوةى كة َ‬ ‫بةلطةبَيت لةسةر ئاسانكارى (التلني)‪ :‬كة‬ ‫ئةمةيش ئاسانرتينيانة لةجةرحدا‪ ،‬وةك (فالن لني احلديث)‬ ‫يان (فيه مقال)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطة يان‬ ‫ب‪ .‬ثاشان ئةوةية بةِراستةوخؤ نةكران‬ ‫اليتج به) يان‬ ‫هاوشَيوةى ئةمةي بؤ بةكاردَيت‪ ،‬وةك (فالن حُ‬ ‫(ضعيف) يان (َل ُه َمناكري)‪ :‬كردةوةى ناثةسةندى هةية‪.‬‬ ‫ج‪ .‬ثاشان ئةوةى كة بةِراستةوخؤ‪ ،‬باس لةوة كراوة كة‬ ‫نابَيت فةرموودةى لـَيبنووسرَيتةوة‪ ،‬يان وَينةى ئةمة وةك‬ ‫(فالن ال ُيكتب حديثه)‪ :‬فآلن فةرموودةى نانووسرَيتةوة‪،‬‬ ‫يان ريوايةتكردن لَييةوة دروستنيية‪ ،‬يان (ضعيف جداً)‪:‬‬ ‫(واه بمِ َ ّرٍة)‪.‬‬ ‫الوازة بةتةواوى‪ ،‬يان ِ‬ ‫د‪ .‬ثاشان ئةوةى كة تؤمةتباركردن بةدرؤو شتيرتيشى‬ ‫هةبَيت‪ ،‬وةك (فالن متهم بالكذب)‪ :‬فآلنةكةس تؤمةتبارة‬ ‫ب��ةدرؤ‪ ،‬يان (ف�لان متهم بالوضع)‪ :‬فآلنةكةس تؤمةتبارة‬ ‫َ‬ ‫بةهةلبةستنى فةرموودة‪.‬‬ ‫يان (يسرق احلديث)‪ :‬فةرموودة ئةدزآ‪ ،‬يان (ساقط)‪:‬‬ ‫ثضِرَينةرة‪ ،‬ي��ان (م�ت�روك)‪ :‬تةرككراوة‪ ،‬ي��ان (ليس بثقة)‪:‬‬ ‫متمانةثَيكراونيية‪.‬‬ ‫ه‪ .‬ث��اش��ان شتَيك دةرب����ارةي ب��وت��رآ ك��ة ب��ةدرؤك��ردنء‬ ‫هاووَينةى ئةمة وةسفيبكات‪ ،‬وةك‪( :‬كذاب‪ ،‬دجال‪ ،‬وضاع‪،‬‬ ‫أو يكذب‪ ،‬يضع)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫و‪ .‬يان ثاشى ئةمة وةك ئةوةى كة بةلطةية لةسةر زؤر‬ ‫درؤزن��ي كة ئةمة خراثرتينيانة‪ ،‬وةك (فالن أكذب الناس)‬ ‫يان (إليه املنتهى يف الكذب)‪ :‬ئةوثةِرى درؤى لـَيطرتووة‪،‬‬

‫يان (وهو ركن الكذب)‪ :‬ثايةى درؤية‪.‬‬ ‫‪ )4‬حوكمى ئةو ثلةبةنديية‪:‬‬ ‫أ‪ .‬ئةهلى دوو ثلةكةى يةكةم‪ ،‬فةرموودةكانيان ناكرَينة‬ ‫َ‬ ‫بةلطة بةبَيطومان‪ ،‬بةآلم فةرموودةكانيان دةنوسرَينةوة‪،‬‬ ‫تةنها بؤ ب��ةدواداط��ةِران (إعتبار)‪ ،‬هةرضةندة ئةهلى ثلةى‬ ‫دووةم كةمرتن لةثلةى يةكةم‪.‬‬ ‫ب‪ .‬بةآلم ئةهلى ضوار ثلةكةى كؤتايى‪ ،‬فةرموودةكانيان‬ ‫ناكرَينة َ‬ ‫بةلطةو نانوسرَينةوةو ئيعتيباريشيان ثـَيناكرآ‪.‬‬ ‫ثةراو َيزةكان‪:‬‬ ‫(‪( )1‬إب�����ن ع�����دي) ل����ة(ال����ك����ام����ل)و ش��وَي��ن��ي�تري��ش��دا‬ ‫ريوايةتيكردووة‪ ،‬وة (العراقي) َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ضةند رَيطةيةكيرتي‬ ‫ه��ةي��ةء ه��ةم��ووي��ان الوازنء هيضكاميان جَيطرينةبوون‪،‬‬ ‫وة هةندآ لةزانايان بة(حسن)يان دان���اوة لةبةر زؤري��ى‬ ‫ِرَيطةكانى‪ ،‬بؤ درَي��ذةى ئةم باسة بِروانة‪( :‬التدريب ج‪/1‬‬ ‫ص‪.)303–302‬‬ ‫(‪( )2‬علوم احلديث‪ /‬ص‪ )96‬بةكةمَيك كورتكردنةوةوة‪.‬‬ ‫(‪ )3‬وات����ة‪( :‬ض��ب��ط) ي���ان ت��اق��ي��ب��ك��رَي��ن��ةوة ب����ةوةى كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ف��ةرم��وودةى كةسانى بريوهؤش‬ ‫فةرموودةكانيان‬ ‫ب��ةه�َي��زدا ب��ةراورددةك��رَي��ت‪ ،‬ئ��ةط��ةر هاوِرَيكيانبوو‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫فةرموودةكانيان دةكرَينة َ‬ ‫بةلطة‪ ،‬دةن��ا ناكرَين‪ ،‬ل� رَ​َي�ةوة‬ ‫دةردةكةوَيت ئةوةى كة دةربارةى بطوترآ‪( :‬صدوق) ئةوة‬ ‫لةوطيةرةوانةيةكة فةرموودةكةى ناكرَيتة َ‬ ‫بةلطة‪ ،‬ئةمة‬ ‫رَِ‬ ‫ثَيش تاقيكردنةوةيشى‪ ،‬جا ئةوةى ثَييواية كة دةربارةى‬ ‫هةركةسَيك ط��وت��را‪( :‬ص���دوق) ئيرت ئ��ةوة ف��ةرم��وودةك��ةى‬ ‫(ح��س��ن)ة‪ ،‬ضونكة ف��ةرم��وودةي (حسن) دةكرَيتة َ‬ ‫بةلطةو‬ ‫حوججة‪ ،‬ئةوا ئةوكةسة كةوتووةتة َ‬ ‫هةلةوة‪ ،‬ئةمة ئةوةية‬ ‫كة زاراوةى ثَيشةوايانى (جرح و تعديل)ى لةسةرة‪ ،‬بةآلم‬ ‫(حافظ إب��ن حجر) زاراوةي��ةك��ى تايبةتى هةية لةكتَيبى‬ ‫(تقريب التهذيب)دا بؤ وشةى (صدوق) واهلل أعلم‪.‬‬ ‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫ (تيسري مصطلح احلديث‪ /‬د‪ .‬حممود الطحان)‪.‬‬‫َ‬ ‫عةبدولآل مةال‬ ‫ شةرحى (املنظومة البيقونية) بةكوردى‪ ،‬ن‪.‬‬‫ئةمحةد‪ ،‬ضاثى سليَمانى َ‬ ‫سالي (‪2010‬ز)‪.‬‬ ‫ طؤظارى منارة ذمارةكانى (‪ ،)6 ،5 ،3‬طؤظارى مةكتةبى‬‫فةتواو ديراساتى شةرعيى بزووتنةوةى يةكبوونى ئيسالميى‬ ‫َ‬ ‫كوردستان‪ ،‬ىَ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫سال (‪2000‬ز)‪ ،‬باسى (اجلرح والتعديل)‪ ،‬ن‪.‬‬ ‫مةال ئةمحةد‪( ،‬ئةمحةدئاوايى)‪.‬‬ ‫ (الباعث احلثيث‪ ،‬شرح إختصار علوم احلديث‪ /‬إبن كثري)‪.‬‬‫ (مقدمة إبن الصالح الشهرزورى)‪.‬‬‫‪ -‬ضةند سةرضاوةيةكيرتيش‪...‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪53‬‬


‫َ‬ ‫هةلسةنطاندني بريو بؤضووني‬ ‫مامؤستا عةلي باثري بةث َيوةري‬ ‫مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬ ‫كر َيكار‬ ‫ثَيشةكي؛ سوثاس بؤ خواي ثةروةردطار كة رَينمايي‬ ‫دي��ن��ةك��ةي ك���ردووي���ن‪ ،‬دروودو س��ةالم��ي خ��وا لةسةر‬ ‫ثَيغةمبةري ثَيشةوامان(‪ )j‬كة رَيي راسيت نيشانداينء‬ ‫ثةيامةكةي خواي بةتةواوي طةياند‪ ،‬رةزاو رةمحةتي‬ ‫رَ‬ ‫جوامييدا كة ئةم دينةيان‬ ‫خوا بِرذَيت بةسةر ياوةراني‬ ‫بةثاكي هَيناو بةثةرذيين رؤح ثاراستيان بةِرةجني‬ ‫بَيوَينةيي ط��ةي��ان��دي��ان‪ ..‬رةمح��ةت��ي خ��وا لةتابيعيين‬ ‫ثاسةواني شةوخنوناني مةنهةجي ي��اوةرانء ه��ةزاران‬ ‫رةمح����ةت ل��ةط��ي��ان��ي ث��اك��ي ئ���ةو زان���ا ب���ةِرَي���زان���ةي ئ��ةو‬ ‫مةنهةجةيان بةِرَيساداِرشنت بؤ تَيطةيشتين ثاراستء‬ ‫نةوة بةنةوةي ئوممةتي ئيسالم وةكو خؤي طةيانديان‬ ‫تا طةيشتة ئَيمة‪ ..‬سآلوي خوا لةهةموو ديندارَيك كة ئةم‬ ‫مةنهةجة دةثارَيزَيت‪ ..‬بةتايبةتي لةنةوةي نوَيي كورد كة‬ ‫ئةركَيكي زؤرتري دةوَيت تا مةنهةجي ئةهلي سوننةت‬ ‫دةدؤزَيتةوةو بةهةموو كياني بةرطرييلَيدةكات‪..‬‬ ‫خ���واي جيهانيان مبانكة ب��ةث��ارَي��زةري مةنهةجي‬ ‫ثَيغةمبةرةكةت (‪)j‬و ي����اوةرانء شوَينكةوتوواني‬ ‫بةِرَيزي‪ .‬ئامني‪..‬‬ ‫مامؤستا عةلي باثري لةسةرةتايةكي زووي الوَيتييةوة‬ ‫ديندارَيتيي تَيداطةشايةوةو وةكو طةجنَيكي خواناسء‬ ‫بةهيممةت شةيداي دينةكةو زانستةكاني بوو‪ ..‬ثاشان‬ ‫ضووة ئامادةيي ئيسالميي سلَيمانيء دةرضوو‪ ..‬بةآلم‬ ‫بةداخةوة لةبةر بايةخنةداني حكومةتي بةعسي ئةوسا‬ ‫(حكومةتي عةلةمانَيتيي كوردايةتيي ئَيستايش هةرواية)‬ ‫هيض بايةخَيك بةدةرضوواني ئةو خوَيندنة ئيسالميية‬ ‫نةدةدرا‪ ،‬هيض بوارَيكي وا لةبةردةمياندا نةدةكرايةوةو‬ ‫هةلي خوَيندنيان زؤر بؤ نةدةِرةخسا‪ .‬دةرضوواني ئةم‬ ‫ئامادةيية بةثلةي بةرزيشةوة ئاسان نةياندةتواني بضنة‬ ‫كؤليجي شةريعةي بةغداد‪ ..‬لةواليشةوة كؤليجي فيقهي‬ ‫‪54‬‬

‫نةجةف كة شيعةطةرَيتيي تَيدادةخوَيندرا ب��واري بؤ‬ ‫قوتابياني كةناردراو دةك��ردةوة‪ .‬بةآلم كةسي سونين‬ ‫ن��ةدةض��ووة ئ� َ‬ ‫�ةوي بةتايبةتي لةعةرةبةكانء كورديش‬ ‫دةمَيك بوو بةربةسيت نةفسيي لةنَيوان خؤيء شيعةدا‬ ‫َ‬ ‫ئةستةغفريولآلي‬ ‫هةبوو‪ ..‬كة يةكَيكت بةشيعة بضوانداية‪،‬‬ ‫دةكردو دةيوت‪ :‬بؤضي كافريشمان ناكةيت؟! يان يةكَيك‬ ‫ثَييةكاني لةدةستنوَيذدا باش نةشتاية بةسةرزةنشتةوة‬ ‫ثَيياندةوت‪ :‬وةكو شيعة مةسحتكردووة!‪.‬‬ ‫مامؤستا عةلي باثري بَيئةوةي ئينتيماي فيكرييء‬ ‫سياسيي مةدرةسةيةكي ئةهلي سوننةتي ديبَيتةوة‪،‬‬ ‫بَيئةوةي هَيشتا ثَيناسةكان بزانَيت‪ ،‬لةكؤليجي فيقهي‬ ‫ن��ةج��ةف وةرط��ي��راو ي��ةك��س��ةر ك��ةوت��ة خ��وَي��ن��دن! وةك��و‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل عةززام تةميمي‪،‬‬ ‫كةنالي (احلوار)يشدا‬ ‫لةديداري‬ ‫ورد ب��اس��ي دةرس��ةك��ان��ي ئ��ةوَي��ي دةك����ات‪ ،‬ئ��ةوةي��ش‬ ‫دةردةخ������ات ك��ة س��ةرس��ام��ب��وب�َي��ت ب��ةع��ةل�لام��ة حيللي‬ ‫َ‬ ‫ئايةتولآلي شيعةكان!! كة شيعة هةزارو يةك درؤي بؤ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬لةتةمةني نؤ َ‬ ‫رَيكدةخةنء َ‬ ‫سالييدا يان سَيزدة‬ ‫َ‬ ‫سالييدا ثلةي موجتةهيدي هةبووة!!! واتة‪ :‬وةكو ئيمام‬ ‫ئةبوحةنيفةي رةمحةتي كة ئَيستا حةوت سةد مليؤن‬ ‫شوَينكةوتووي هةية!‬ ‫مامؤستا عةلي باثري نةيتواني خوَيندني نةجةيف‬ ‫ت��ةواوب��ك��ات‪ ،‬ب��ةآلم ب��ةه� َ‬ ‫�ةل��ة ض�َي��ذي م��ةزه��ةب��ي شيعةي‬ ‫ك��رد‪ ،‬ئةمةيش س��ةرةت��اي رَ‬ ‫ئيانيزمَيتيي ئ��ةوب��وو‪ ،‬يان‬ ‫وةك��و ثَييخؤشة َبلَيم رَ‬ ‫(ئيانيست)َيتييةكةي‪ ،‬كة وةك‬ ‫هةللوشيين دوك� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل��ي م��وخ��ةددي��رات ب��وو‪ ،‬ضونكة لةو‬ ‫زةم��ان��ةوة ئ��ةم ئ��ال��ودةي دي��دو بؤضووني رافيزة ب��ووة‪.‬‬ ‫ثاش طةِرانةوةي بؤ كوردستان‪ ،‬كؤضيكرد بؤ رَ‬ ‫ئيانء ‪-‬‬ ‫لةبةرنةبووني مةناعةي عةقائيديء فيكريي‪ -‬زؤر زوو‬ ‫كةوتة ذَير كاريطةريي رَ‬ ‫ئيانيزم (ديدي شيعةطةرَييتء‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫َ‬ ‫َي�ي���يء‬ ‫ك��ؤم��ةل��ك��اري��يء رَي���ب���ازي ب���زاوت���ي ش���ؤِرش���ط�رَِ‬ ‫سرتاتيذَيتييء َ‬ ‫هةلوَيسيت سياسيي رَ‬ ‫ئيان)ةوة‪ ..‬شؤِرشي‬ ‫ئياني هَيشتا ضةند َ‬ ‫رَ‬ ‫سالي سةرةتايي تةواونةكردبوو‬ ‫كة مامؤستا عةلي باثري كردي بةثشيت خؤيء ضةكي‬ ‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫لَيوةرطرتبوون! كة من مامؤستا عةلي باثريم‬ ‫(‪1984‬ز)دا ناسيء لةسةنطةسةر بةنهَيين يةكرتميان‬ ‫بيين‪ ،‬رَ‬ ‫ئيان ضةكي دابووية!!‬ ‫مامؤستا عةلي باثري رؤشنبريَيكي ئيسالمييةو كتَييب‬ ‫زؤري نوسيوون‪ ،‬بةآلم لةبةرئةوةي َ‬ ‫هةلوَيستةكاني زوو‬ ‫زوو دةطؤِري‪ ،‬نة من نة كةسيرت نةيدةتواني ديدو رَيي‬ ‫َ‬ ‫هةلسةنطَينَيت‪ ،‬ت��ا ئ��ةم دواي��ي��ان��ة ك��ة بةكتَيبةكانيدا‬ ‫ض��ووةوةو بةئيمزاي خؤي رةمسَيتيي دا بةبآلوكاري‬ ‫رَ‬ ‫لةهةولي كة كتَيبةكاني ضاثبكات‪.‬‬ ‫تةفسري‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك طةجني سةلةفيي كةالرو‬ ‫زؤر دةمَيك بوو‬ ‫هةولي داوايانلَيدةكردم َ‬ ‫رَ‬ ‫هةلسةنطاندنَيكي زانستييانة‬ ‫بؤ ئةو كتَيبانةي مامؤستا عةلي باثري بكةم كة لةسةر‬ ‫عةقيدة نووسيين‪َ ..‬‬ ‫سال بةسةر ئةم داوايانةدا تَيثةِريء‬ ‫نةمويست بكةومة ئ��ةو م��ةي��دان��ةوة ك��ة كاتَيكي زؤرم‬ ‫لَيدةبات‪ ..‬بةآلم كة دةستمداية نووسيين مةوسوعةيةكي‬ ‫عةقيدة بةثَيي دي��دي ئةهلي س��ون��ن��ةتء جةماعةت‪،‬‬ ‫لةضاوثَيكةوتنَيكي طؤظاري رَيطاي شةرعدا كة لةسلَيماني‬ ‫دةردةضَيت‪ ،‬رةخنةم لةهةندَيك ديدو ثَيناسةي مامؤستا‬ ‫عةلي باثري طرت كة دةي��ةوَي��ت شيعةطةرَيتيي رةفيزة‬ ‫رَ‬ ‫هةولي زؤريان ناوي خوا هَيناو‬ ‫رةواجثَيبدات‪ ،‬براياني‬ ‫سوَيندياندام كة يان لةمةوسوعةكةدا رةد لةو بدةمةوة‬ ‫يان بةجيا‪ ..‬بةِراسيت منيش نامةوَيت ئةو مةوسوعة‬ ‫بكةمة جَيي رةددو بةدةلي بؤضوونَيكي وا مةطةر ريشةي‬ ‫كؤني هةبَيتء لةِريشةيةوة باسيبكةم‪ ..‬بؤية نةمويست‬ ‫رةتكردنةوةي هةندَيك ديدو َ‬ ‫ريء ثَيناسةي مامؤستا‬ ‫عةلي باثري خبةمة ن��او مةوسوعة عةقائيدييةكةوة‪..‬‬ ‫ب��ةب��اش�ترم زان���ي ب��ةج��ي��اواز دي���دو رَي���ي ئ��ةو ‪ -‬بةثَيي‬ ‫مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‪ -‬خبةمةِروو‪..‬‬ ‫ئةمةي بةردةست خواياربَيت سةرةتاي َ‬ ‫هةلسةنطاندني‬ ‫ديدو رَيي مامؤستا عةلي باثريةو لةبازنةكاني عةقيدةو‬ ‫ف��ي��ك��رةوة دةض����م ب��ؤ ن��ةزان��ي��يء خ��ي��ان��ةت��ي لةئةهلي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلكاريي شيعةطةرييانةو سرتاتيذَيتيي‬ ‫سونةت‪ ،‬بؤ‬ ‫ب��َي��س�ترات��ي��ذي��يء ش��ي��ك��اري س���ةق���ةتء ض��ؤن��ي��ةت��ي��ي‬ ‫هةلةتَيطةيشتين‪ ،‬فَيَلكاريي َ‬ ‫هةلةنووسيين‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫نةقلكردني‪..‬‬ ‫بؤ درَيذدادِرييء بةخؤسةرسامبووني‪ ،‬بؤ توَيذينةوةي‬ ‫دةروونيي خةونةكانيء وِرَينةكاني زينداني‪..‬‬ ‫نة ل�رَ​َي�ةو نة لةشوَينيرتدا رةد لةبؤضوونة كؤنةكاني‬ ‫ن����ادةم����ةوة‪ ،‬ض��ون��ك��ة ن����ازامن ك��ؤت��ا ب��ؤض��وون �َي�تي ي��ان‬

‫دةيانطؤِرَيت‪ ،‬بةآلم ئةوةي رَل�َي�ةوة رةددي لَيدةدةمةوة‬ ‫ئ��ةوان��ةن ك��ة خ��ؤي َ‬ ‫دةل �َي��ت ك��ؤت��ا ب��ؤض��وون �َي�تي‪ ..‬وةك‬ ‫لةالثةِرة (‪)20‬ي بةرطي يةكةمي (زجنرية دةرسي ئيمانء‬ ‫عةقيدةي ئيسالمي لةبةر رؤشنايي قوِرئانء سوننةتدا)‬ ‫دةفةرموَيت‪« :‬شاياني باسيشة كة ئ��ةوةي لةم زجنرية‬ ‫دةرس����ةدا ه��ات��ووة ل��ةب��ارةي ه��ةر م��ةس��ةل��ةو بابةتَيكي‬ ‫ئيمانء عةقيدةوة‪ ،‬بةبؤضوونء تَيطةيشتين كؤتايي‬ ‫بةندة دادةن� َ‬ ‫���ريء‪ ،‬لةهةر كتَيبء ناميلكةو وتارَيكي‬ ‫دي��ك��ةم��دا شتَيكي ج��ي��اواز ل����ةوةي ئ� رَ‬ ‫�َي�ةم ط��وت�بيَ ء‪،‬‬ ‫ن��وس��ي�بيَ ‪ ،‬ثَيويستة ل��ةب��ةر رؤش��ن��اي��ي ئ���ةوةي ئ�رَ​َي�ةدا‬ ‫راستبكرَيتةوة) بؤ روون��ك��ردن��ةوةي زياتري ئةمةيش‬ ‫لةثةِراوَيزي ذمارة (‪)4‬ي الثةِرة (‪)21‬ي هةمان كتَيبيشدا‬ ‫مَ‬ ‫(موسولاني َ‬ ‫كامل بةشي يةكةم‪:‬‬ ‫نوسيوَييت‪« :‬لةكتَييب‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‪ ،‬ضاثي يةكةم _‪ _1997‬الثةِرة‬ ‫بريوباوةِري‬ ‫(‪)313‬دا هةروةها لةكتَييب (ثرؤذةي بةرنامةي فيكريي‬ ‫كاري ئيسالميي) ضاثي يةكةم _‪_1996‬الثةِرة (‪)41‬دا‪،‬‬ ‫لةكاتي ثَيناسةكردني (ئيمان)دا كردةوةي ئةندامةكان‬ ‫(أعمال اجلوارح) بةبةشَيكي تةواوكةري ئيمان دانراوة‬ ‫هةلة َ‬ ‫(دةل�َي��ي َ‬ ‫َ‬ ‫حاليبوونةكة هيي ئ��ةو ن��ةب��ووة!!) نةك‬ ‫بةبةشَيكي ثَيكهَينةري‪ ،‬بةآلم بَيطومان ئةو راية َ‬ ‫هةلةيةو‬ ‫راي (مرجئة)كانيشة نةك هيي ئةهلي سوننةتء سةلةيف‬ ‫صاحلمان كة كردةوةيان بةمةرجي دروستبوون (شرط‬ ‫صحة)ي ئيمانء ثَيكهَينةرَيكي بنةِرةتيي داناوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫سوثاس بؤ خوا لةكتَييب (خواناسي‪ ،‬ئايني‪ ،‬ئيمان)دا‬ ‫كة زؤري��ش لةثَيش ئةو دوو كتَيبةوة نووسيومة راي‬ ‫راستء دروسيت زاناو ثَيشةواياني ئيسالمم لةوبارةوة‬ ‫ث��ةس��ةن��دك��ردووة‪ ،‬ك��ة ك���ردةوة بةشَيكي ثَيكهَينةري‬ ‫ئيمانة»‪.‬‬ ‫ئ�����ةو رَي���س���اي���ةي���ش ك����ة ئ�����ةو ن���وس���ي���وَي�ت�ي خ���ؤي‬ ‫ثَيوةيثابةندنةبووة! كة لةالثةِرة (‪)24‬ي هةمان كتَيبيدا‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬شاياني باسيشة كة مةطةر ضؤن دةنا هةرشتَيكم‬ ‫بةشَيوةيةكي تايبةت ل��ةه��ةر كتَيبء س��ةرض��اوةي��ةك‬ ‫وةرط���رت�ب�يَ ئ���ام���اذةم ث���َي���ك���ردووةو ن���اوي كتَيبةكةو‬ ‫نووسةرةكةيء ب��ةرطء الثةِرةكةيشم دياريكردووة»‪.‬‬ ‫م��ن وةك���و ئ��ةو ن��اك��ةمء بةتةئكييد ئ��ام��اذة بةهةموو‬ ‫س��ةرض��اوةك��ان��ي ئ��ةوي��ش دةك���ةمء روونيشيدةكةمةوة‬ ‫كة زؤري��ان هةرناوهَيناني سةرضاوةكانةء ثَيناضَيت‬ ‫ب��ي��ن��ي��ب�َي��ت�ني‪ ،‬ن����ةك ل��َي��وةرط��رت��ن��ي��ان! ه����ةر ل��ةي��ةك��ةم‬ ‫َ‬ ‫ئالقةي رةددان��ةوةك��ةم��ةوة خوَينةر دةبينَيت كة هةر‬ ‫بةنَيوكةوتووة!‬ ‫لةسةرةتادا ئةوة ثَيويستدةكات كة ثَيناسةي باوةِر‬ ‫(ئيمان) لةهةموو ديدو بؤضووني مةدرةسة جياوازةكاني‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪55‬‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫مَ‬ ‫بةموسولان‬ ‫ئةهلي ئيسالمء ئةوانيرتيش (كة خؤيان‬ ‫هةذماردكردووة) خبةمةِروو ‪-‬عةقيدةي ئةهلي سونةت‬ ‫بةتايبةتيء ثَيناسةي ئةوانيرت بةطشيت‪ -‬بؤ ئ��ةوةي‬ ‫لةبةردةسيت خوَينةردا هةبَيت‪ ،‬تا بتوانَيت ب��ةردةوام‬ ‫كةلء ثَي َ‬ ‫لةطةل ثَيناسة تَي َ‬ ‫َ‬ ‫كةلةكةي‬ ‫بةراورديانبكات‬ ‫مامؤستا عةلي باثري كة شتَيكي (تةلفيقي)ي هَيناوةو‬ ‫ناويناوة عةقيدةي ئةهلي سوننةتء جةماعةت! كة‬ ‫لةِراستييدا تَي َ‬ ‫كةلةيةكي ديدي ئةشعةرييء موعتةزيلةو‬ ‫شيعةكانة! ب��ةآلم بةهةندَيك اليةني مةنهةجي ئةهلي‬ ‫سوننةتء جةماعةت رووثؤشيكردووة‪..‬‬ ‫خ����واي ط����ةورةي����ش رَي��ن��م��اي��ي��م��ان��ب��ك��اتء دةس�ت�ي‬ ‫ثَيمانةوةبَيت –ئامني‪-‬‬ ‫وصلى اهلل على سيدنا ونبينا حممد وعلى آله وصحبه‬ ‫وسلم تسليما‪.‬‬ ‫منونةيةكي زمانةوانييء زاراوةي��ي وةك‬ ‫ر َي ِرةو َيكي ث َيويست‬ ‫سي جارو زياتر‬ ‫هةروشةيةكي قورئانيي وةكو زاراوة َ‬ ‫دووثاتبؤوة ئةوة حةمتةن مانايةكيان سةرةكييةكةيةو‬ ‫دةبَيتة بناغة‪ ،‬يةكَيكيرتيان دةبَيتة دي��وارو سَييةميان‬ ‫�ي روكنة‬ ‫سةقفي كؤشكةكة دةب �َي��ت‪ ..‬ل���ةدواي ئ��ةم س� َ‬ ‫زمانةوانيية‪ ،‬حوكمي شةرعي ب��ةزاراوةك��ة دةدرَي���ت‪..‬‬ ‫ثَيشئةوةي بَيمةسةر باسي زاراوةي (ئيمان)و تةوةرة‬ ‫ماناكاني‪ ،‬با منونةيةكي رؤش�ني قورئانيي بةوشةي‬ ‫َ‬ ‫بةفةزلي خواي طةورة زياتر لة(‪)15‬‬ ‫(شهد) بهَينمةوة كة‬ ‫َ‬ ‫س��ال دي��راس��ةمي��ك��ردووةو زي��ات��ر لةبيست فةرهةنطي‬ ‫س��ةرض��اوةي زم��ان��ةوان��ة ك��ؤن��ةك��انء بيست تةفسريي‬ ‫ق��ورئ��انء دةي��ان كتَيبم بؤ تةماشاكردؤتةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫دكتؤرانامةيةكم لةسةر نووسيووة‪ ،‬ئيمام ئيبنولقةييمي‬ ‫جةوزيية (رةمحةتي خ��واي لَيبَيت) لةكؤتايي بةرطي‬ ‫سَييةمي كتَيبة بةنرخةكةيدا (مدارج السالكني ‪)490/3‬‬ ‫دواي ت��وَي��ذي��ن��ةوةي زم��ان��ةوان��ي��ي وش��ة وةرط�يراوةك��ان‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة مانايانة‬ ‫لةِرةطي (ش‪ .‬ه‪ .‬د) دةفةرموَيت‪ :‬ئةم‬ ‫دةطةَينن‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬زانني‪ :‬وةك��و ك��ة خ��واي ث���ةروةردط���ار بؤ‬ ‫شايةتيداني خاوةن زانياريي دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﯩ ﯪ ﯫ‬ ‫ﯬﯭ ﯮ ﯯ ﮊ الزخرف‪ .‬واتة‪ :‬مةطةر ئةوانةي‬ ‫بةزانيارييةوة شايةتي حةقيان داوة‪ .‬لةكاك ناسري‬ ‫سوحباني رةمحةتييشةوة رَ‬ ‫فيبووم (خؤيشم ساآلنَيك‬ ‫توَيذينةوةي زمانةوانيم لةسةركرد) كة زانينةكة لةدوو‬ ‫رَيطةوة دَيت‪:‬‬ ‫‪ )1‬ئ��ام��ادةب��وون‪ :‬وةك خ���واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫‪56‬‬

‫ﮋﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﯨ ﮊ ال��ب��ق��رة‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫هةركةسَيكتان ئ��ام��ادةي مانطي رةم��ةزان��ةك��ة ب��وو با‬ ‫بةِرؤذووبَيت‪ .‬يان‪ :‬ﮋ‪ ...‬ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮖ ﮊ ال��ن��م��ل‪ .‬وات����ة‪ :‬ئ���ةوان���ةي ك��ة ويستيان‬ ‫سةييدونا س� حَ‬ ‫�ال بكوذن‪ ،‬تةطبرييانكرد كة بؤي بضنة‬ ‫َ‬ ‫مالةوةو دواي كوشتين سوَيند بؤ كةسوكارةكةي خبؤن‬ ‫كة داواي خوَيين دةكةنء َ‬ ‫دةلني‪ :‬ئَيمة ئامادةي مردني‬ ‫كةسوكاريان نةبووين‪.‬‬ ‫‪ )2‬بينني‪ :‬وةكو خواي ثةروةردطار دةرب��ارةي سزاي‬ ‫رةمجي زيناكاران دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةموسولانان‬ ‫كؤمةلَيك‬ ‫ﭶ ﭷ ﮊ النور‪ .‬واتة‪ :‬با‬ ‫سزابةذانةكةيان ببينن‪.‬‬ ‫ئينجا ئةوكةسةي لةشوَيين روداوَيك ئامادةبووةو‬ ‫بينيوَييت‪ ،‬بؤ شاهيديدان دةشَيت‪ .‬بةرثرسَيتيشييةتي‬ ‫شايةتييةكة ب��دات‪ .‬وات��ة‪ :‬زانينةكةي خباتة خزمةت‬ ‫سةملاندني مايف رةواوة‪ .‬بةمةيش تةوةرة ماناي دووةم‬ ‫دَيت‪ ،‬كة بريتيية لة‪:‬‬ ‫دووةم‪ /‬طةياندني زانينةكة‪ :‬كة ئيمام ئيبولقةييم‬ ‫َ‬ ‫هةوالدان ثَيي»‪.‬‬ ‫ثَييدةفةرموَيت‪« :‬روتبةي قسةثَيكردنء‬ ‫ئةمةيش بة دوو شَيوةية‪:‬‬ ‫‪ )1‬روون���ك���ردن���ةوة ‪-‬ك���ة (َب�َّي�نََّ )ي����ة‪ -‬خ���واي ط���ةورة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮠ ﮊ الطالق‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬دوو كةسي دادث���ةروةري ناو خؤتان بهَيننء با‬ ‫بةشايةتيدان روونيبكةنةوة‪.‬‬ ‫‪ )2‬شايةتيدانء جةختكردنةوة لةسةري‪ ،‬كة دةشَيت‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ��ةوةي��ش��دا ك��ة سوَينديشي ل��ةس��ةر خب��ورَي��ت‬ ‫درؤب�َي��ت‪ .‬وةك خ��واي ث��ةروةردط��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮜ ﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ‬ ‫ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮊ‬ ‫األنعام‪ .‬واتة‪ :‬بِرؤن شاهيدةكانتان بهَينن كة شايةتي‬ ‫لةسةر ئةوة دةدةن كة خوا ئةمةي حةرامكردووة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫شايةتييان لةسةردا‪ ،‬تؤ شايةتي لةسةرمةدةو شوَين‬ ‫هةواوهةوةسي ئةوانة مةكةوة كة نيشانةو َ‬ ‫بةلطةكاني‬ ‫ئَيمةيان بةدرؤخستةوةو ئةوانةيش كة باوةِريان بةِرؤذي‬ ‫دوايي نييةو شةريك بؤ خوا بِرياردةدةن‪..‬‬ ‫لةهةردادطايةكدا شاهيدَيك كة ئامادةي روداوةكة‬ ‫َ‬ ‫قبوليدةكات‪،‬‬ ‫ب��ووب�َي��تء بينيبَييت‪ ،‬داوةر بةشايةت‬ ‫ئينجا ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪« :‬راستطؤيانة بؤمان روونبكةرةوة‪،‬‬ ‫كة لةوانةية سوَينديشيبدات»‪ .‬ئةمةيش مانايةكيرتي‬ ‫(شهد)ية‪ ،‬وةكو بينيمان‪ ،‬بةآلم ئةطةر كةسة هَينراوةكةي‬ ‫بةردةسيت داوةر خؤي اليةنَيكبوو لةكَيشةكة‪ ،‬داواي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫ئيعتريافكردني لَيدةكرَيت‪ .‬ئةمةيش تةوةرة مانايةكيرتي‬ ‫(شهد)ية‪.‬‬ ‫س َييةم‪ /‬جةختكردنةوة لةسةر راستييةكة‪،‬‬ ‫ئةمةيش بة دوو رَيطةية‪:‬‬ ‫‪ )1‬دانثَيدانان (ئيعتريافكردن)‪ ،‬وةك خ��واي ط��ةورة‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭤﮊ‬ ‫ف��ص��ل��ت‪ .‬وات����ة‪ :‬ب��ةث�َي��س�تي خ��ؤي��ان��ي��ان دةوت‪ :‬بؤضي‬ ‫ئيعتريافتان لةسةر كردين؟! يان‪ :‬ﮋﯰ ﯱ ﯲ‬ ‫ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﮊ األنعام‪ .‬وات��ة‪ :‬ئيعتريافيان‬ ‫لةسةر خؤيان كرد كة كافربوون!‬ ‫‪ )2‬سوَيندخواردن‪ ،‬وةك خواي ط��ةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﮊ البقرة‪ .‬واتة‪ :‬ثاشان‬ ‫بةسوَيندخواردنةوة بِريارتان لةسةري دا‪.‬‬ ‫ض��وارةم‪ /‬دواي ئةم ث َيشةكييانة نؤرةي‬ ‫داوةرييء دةركردني حوكم د َيت‪ .‬بؤية خواي‬ ‫ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ‬ ‫ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀﰁ ﮊ آل عمران‪.‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ي���اوةران���ي س��ةي��ي��دون��ا عيسا (س��ةالم��ي خ��واي‬ ‫ل�َي��ب�َي��ت) ث�َي��ي��ان��ف��ةرم��وو‪ :‬دة س��ا جةنابيشت حوكمي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووني ئَيمة بدة‪.‬‬ ‫بةكؤي هةموو ماناي زاراوةك��ةي��ة كة خ��واي طةورة‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭷﮊ‬ ‫آل ع��م��ران‪ .‬وات��ة‪ :‬خ��واي ث��ةروةردط��ار حوكمي ئ��ةوةي‬ ‫دةركردووة كة هيض خوايةك نيية شاياني خوايةتي بَيت‬ ‫جطة لةو‪.‬‬ ‫ئ��ةم حوكمةي خ��واي ث��ةروةردط��اري��ش ل��ةزان�ينء‬ ‫روون��ك��ردن��ةوةو شايةتيدانء سةملاندني بَيطومانةوة‬ ‫هاتووة بؤ ئةوةي مايف رةوا بضةسثَينَيت‪.‬‬ ‫زاراوةي (ئيمان)يش هةرواية‪ ..‬بةآلم عةقيدة كة‬ ‫زاراوةيةكي قورئاني نيية‪ ،‬وانيية‪.‬‬ ‫******‬ ‫باسي يةكةم‬ ‫ث�� َي��ن��اس��ةي ب����اوة ِر (اإلمي�����ان) ل����ة ِرووي‬ ‫زمانةوانييةوة‬ ‫م���ان���اي س���ةرةك���ي���ي ئ��ي��م��ان (َت����ص����دي����ق)ة كة‬ ‫بةِراستطؤزانينة‪ ..‬ماناي دواي ئةو (إقرار)ة كة بِرياردانة‪.‬‬ ‫ماناي سَييةم‪( :‬األمن َ‬ ‫واألَمَن ُة واألمان)ة كة بَيخةمبوونء‬ ‫َ‬ ‫دلنياييء هَيمنيية‪ .‬ماناي زاراوةي��ي ئيمان كة باوةِرة‬ ‫لةكؤي ئةم مانايانةوة دَيت(‪.)1‬‬ ‫‪ )1‬ئ��ي��ب��ن��ول��ئ��ةزه��ةري ه�����ورةوي‪ ،‬ك��ة ث�َي��ش��ةواي��ةك��ي‬ ‫طةورةي زمانةوانيية لةكتَييب (تهذيب اللغة ‪)513/5‬دا‬

‫دةفةرموَيت‪ :‬كؤِرا (ئيجماع)ي زمانةوانانء موفةسريان‬ ‫لةسةرئةوةية كة ماناي سةرةكيء سةرةتايي وشةي‬ ‫ئ��ي��م��ان ب��ةِراس��ت��ط��ؤزان��ي��ن��ة ‪-‬ئ����ةم م��ان��اي��ة ب��ن��اغ��ةي��ة‪-‬‬ ‫ئيبنوفارس لةكتَيبة دةطمةنةكةيدا (معجم مقاييس اللغة‬ ‫‪ )135-133/1‬كة هةقة هةموو عةرةبيزانَيك هةيبَيت‪،‬‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬أم��ن‪ :‬اهلمز وامليم والنون) دوو ماناي‬ ‫رةسةنيان هةية‪ ،‬يةكةميان‪ /‬ئةمانةت‪ ،‬واتة‪ :‬دةستثاكي‬ ‫كة دذي خيانةتةو ماناكةي هَيمنيي َ‬ ‫دلء دةروون���ة‪.‬‬ ‫دووةم��ي��ش��ي��ان‪ /‬ب��ةِراس��ت��ط��ؤزان�ين‪ .‬ه���ةردوو ماناكةيش‬ ‫ل�َي��ك��ن��زي��ك��ن‪ .‬خ��ةل��ي��ل (ك����وِري ئ��ةمح��ةدي ف��ةراه��ي��دي)‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫(األَمَن ُة من األ ْمن‪ ،‬واألمان‪ :‬إعطاء األمنة)‬ ‫واتة‪( :‬ئةمةنة) لةهَيمينء ئاسايشييةوةية‪ ،‬ئةمانيش‬ ‫ثَيداني ئةو ئةمةنةيةية‪ ..‬لةم روانطةيةوةية كة خواي‬ ‫طةورة لةباسي كةعبةدا دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭣ ﭤ ﭥ‬ ‫ﭦ ﭧ ﭨ ﭩﭪ ﭰ ﮊ إب��راه��ي��م‪ .‬وات���ة‪ :‬كة‬ ‫ئيرباهيم فةرمووي‪ :‬خواية ئةم وآلتة هَيمنء ئاسايش‬ ‫بكة‪.‬‬ ‫ه��ةم��وو زان��اي��ان��ي زم��ان��ي ع��ةرةب��يء ت��ةف��س�ير‪ ،‬بؤ‬ ‫ماناي ئيمان كة بةِراستطؤدانانة ئةم ئايةتانة دةكةنة‬ ‫َ‬ ‫بةلطة كة كوِرةكاني سةييدونا يةعقوب (سةالمي خواي‬ ‫لَيبَيت) دوايئةوةي كراسةكةي سةييدونا يوسفي برايان‬ ‫بةخوَيين درؤيينةوة هَينايةوة بؤ باوكيانء وتيان‪:‬‬ ‫طورط خواردوَييت‪ ،‬وتيان‪ :‬ﮋﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ‬ ‫ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳﭴ ﭵ ﭶ ﭷ‬ ‫ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﮊ يوسف‪ .‬وات��ة‪ :‬وتيان هؤ‬ ‫كيء يوسفمان‬ ‫رب َ‬ ‫باوكي بةِرَيزمان‪ ،‬ئَيمة ضووبووين بؤ كَي ِ‬ ‫الي كةلوثةلةكامنان جَيهَيشت‪ ،‬كةضي طورط خواردي!‬ ‫تؤ بةِراستطؤمان نازانيت (باوةِرمان ثَيناكةيت) ئةطةرضي‬ ‫راستطؤيشني!‪.‬‬ ‫كةوابوو ماناي يةكةمي وشةي (إميان) كة لةسةر‬ ‫وةزني (إفعال)ة‪ ،‬تةسديقة‪ ،‬واتة‪ :‬بةِراستطؤزانني‪ ..‬بةآلم‬ ‫لةبةدواداضووني زمانةوانييانةي ئيمام ئيبنوتةميييةي‬ ‫رةمحةتييدا لةكتَييب (العقيدة األصفهانية‪ ،‬ص‪)143‬دا‬ ‫وشةكة ماناي دووةمي ئاوا رووندةبَيتةوة‪:‬‬ ‫ زاناياني سةلةف (ي���اوةرانء تابيعنيء ئةوانةي‬‫بةدواياندا هاتوون) دةفةرموون‪ :‬وشةي ئيمان بة دوو‬ ‫ماناية‪:‬‬ ‫ي��ةك��ةم��ي��ان‪ /‬ك��ة ك����رداري ت �َي��ث��ةِرةو ب��ك��ةري دةوَي���ت‬ ‫(الفعل املتعدي إىل مفعول به) كة بؤ روونكردنةوةي‬ ‫م��ةب��ةس��ت��ةك��ةي ‪-‬ج��ط��ة ل���ةب���ك���ةرةك���ةي‪ -‬ثَيويستيي‬ ‫بةثييت بائة‪( ،‬عبدالغين الدقر‪ :‬معجم القواعد العربية‪/‬‬ ‫ص‪ ،)449‬ماناكةيشي دةب�َي��ت��ة ب��ةِراس��ت��ط��ؤزان�ين‪ ،‬كة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪57‬‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫باوةِرهَينانة ب� َ‬ ‫�ةدل‪ ،‬ئةم دةستةواذة قورئانيية تايبةتة‬ ‫بةو كةسانةوة كة لةناخي خؤياندا بةِراسيت قةناعةتيان‬ ‫بؤ دروستبووةو راستطؤيي بةرامبةرةكةيان لةال بؤتة‬ ‫َ‬ ‫بةلطةنةويست‪ ،‬وةكو خواي طةورة كاتَيك لةهةرجَييةكي‬ ‫ق��ورئ��ان��دا باسي قةناعةتي َ‬ ‫دل��ي ك���ردووة ب��ةم مةبناو‬ ‫مةعناية هَيناوَيتييةوة‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮗ ﮘ‬ ‫ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝﯖ ﮊ البقرة‪ .‬واتة‪ :‬ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫باوةِري بةوة هَيناوة كة لةخواي ثةروةردطارييةوة بؤي‬ ‫هاتووة‪.‬‬ ‫بؤ ئةو كةسانةيش كة اليف باوةِرهَينان لَيدةدةن‪،‬‬ ‫ب��ةآلم باوةِرهَينانيان هةرسةرزارةكيية دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫ﮋﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ‬ ‫ﭷ ﮊ البقرة‪ .‬وات��ة‪ :‬كةسانَيك لةناو َ‬ ‫خةلكيدا هةن‬ ‫كة َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ب��اوةِرم��ان بةخواو ب��ةِرؤذي دواي��ي هَيناوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةحةلةتَيكيشدان كة باوةِريان نةهَيناوة!‪.‬‬ ‫دووةميان‪ /‬كة كرداري تَينةثةِر (الفعل الالزم)ةو (الم)‬ ‫دةخ��وازَي��ت (عبدالغين ال��دق��ر‪ :‬معجم القواعد العربية‬ ‫ص‪ ،)408‬ئ��ةوة ب��ة م��ان��اي ب��اوةِره �َي��ن��انء ب �ِري��اردانء‬ ‫ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��يء ثَيوةثابةندبوونة‪ ،‬وةك خ��واي ط��ةورة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚﮛ ﮰ ﮊ طه‪ .‬واتة‪ :‬هةموو‬ ‫سيحربازةكاني فريعةون سوجدةيان بؤ خواي سةييدونا‬ ‫موسا بردو وتيان‪ :‬باوةِرمان بةثةروةردطاري هارونء‬ ‫موسا هَينا‪ ،‬فريعةون هاواريلَيكردن‪ :‬ضما ثَيشئةوةي‬ ‫من رَيتان ثَيبدةم باوةِرتانثَييهَينا؟!‪ .‬ضونكة فريعةون‬ ‫دةيزاني ئةم سوجدةبردنةيان نيشانةي ب��اوةِري َ‬ ‫دلء‬ ‫دةروونء قةناعةتي ناخيانة! ضونكة ك��ردةوةي��ةك��ة‬ ‫نيشانةي بةِراستزانيين َ‬ ‫دليانة‪.‬‬ ‫ه���ةروةه���ا دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋ ﯣ ﯤ ﯥ‬ ‫ﯦﯧﯨ ﯩﯪ ﯫﯬﯭﯮ‬ ‫ﯯ ﯰ ﯱﯲﯳ ﯴ ﯵ ﯶﮊ‬ ‫البقرة‪ .‬واتة‪ :‬ضما ئَيوة تةماعي ئةوةتان تَييانداية كة‬ ‫باوةِرتانثَيبهَيننء بةدينةكةتانةوة ثابةندبن؟! لةكاتَيكدا‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيان طوَييان لةوتةكةي خواي طةورة دةطرتء‬ ‫كة‬ ‫دةيانبيست‪ ،‬كةضي دواي��ئ��ةوةي دركيشيانثَيدةكردو‬ ‫تَيشدةطةيشنتء دةي��ش��ي��ان��زان��ي دةي���ان���ط���ؤِري!!‪ .‬ئةم‬ ‫دةستةواذةيرتيان كة ثَيويسيت بة(الم)بووة‪ ،‬لةبةرئةوةية‬ ‫كة حوكمي َ‬ ‫روالةتةكةية‪ ،‬كة ديارة وا باوةِريانهَيناوةو‬ ‫شوَينيكةوتوونء بةئاِراستةكانييةوة ثابةندبوون‪،‬‬ ‫كة دةشَيت ب��ةدووِرووي��ي بَيت‪ ،‬ه��ةروةك��و كة دةشَيت‬ ‫ب��ةق��ةن��اع��ةت��ةوةب��َي��ت‪ ..‬وةك����و ك���ة ب���ؤ ب���اوةِره���َي���ن���انء‬ ‫شوَينكةوتين سةييدونا لووت بؤ سةييدونا ئيرباهيم‬ ‫‪58‬‬

‫(س��ةالم��ي خ��واي��ان ل�َي��ب�َي��ت) دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﮅ ﮆ‬ ‫ﮇﮓ ﮊ العنكبوت‪ .‬واتة‪ :‬لووت ب��اوةِري بةئيرباهيم‬ ‫هَيناو دينةكةي وةرطرتء ثَييةوةثابةندبوو‪ .‬دةربارةي‬ ‫ب��اوةِره �َي��ن��ان��ة س��ةرزارةك��ي��ي��ةك��ةي دووِرووةك���ان���ي���ش‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ‬ ‫ﯡﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ‬ ‫ﯫ ﯬ ﯭ ﯮﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ‬ ‫ﯶ ﯷ ﮊ التوبة‪ .‬وات��ة‪ :‬لةو دووِرووان���ة هةيانة ئازار‬ ‫(دةروون�����ي ب �َي��ت ي���ان ج��ةس��ت��ةي��ي) بةثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫دةطةَيننء دةلَينَ ‪ :‬هةرطوَيضكةية! واتة‪ :‬بؤتة رَ‬ ‫ئاميَيكي‬ ‫قسةوةرطرتن بَيئةوةي ضاكء خراثي لَيكجودابكاتةوة!‬ ‫َبل َي‪ :‬طوَيضكةي خ�رَ​َي�ة بؤ ئَيوة (ب��ةوةي وةح��ي خوايي‬ ‫دةبيستَيتء ثَيتاندةطةَينَيت)‪ ،‬ئةو ب��اوةِرو قةناعةتي‬ ‫بةخواي ثةروةردطار هةيةو مايةي باوةِرهَيناني (ناخء‬ ‫سةرزارةكي)ي ئَيوةيشة‪ ،‬كة دةبَيتة هؤكاري قوتارنةبوون‬ ‫لةسزاي دنيايي (حوكمي كافربوون)ء سزاي قيامةتتان‬ ‫بةهؤي باوةِرنةهَينانةكةتانةوة‪ ..‬بةآلم ئةو بؤ كةسانةتان‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوون بةزةييء رةمحةتة‪..‬‬ ‫كة باوةِريانهَيناوةو‬ ‫بةِراسيت ئةوانةي ئازاري ثَيغةمبةري خوا(‪ )j‬دةدةن‬ ‫سزاي زؤر بةذانيان دةبَيت‪( .‬إبن عاشور‪ :‬تفسري التحرير‬ ‫والتنوير ‪.)133/10‬‬ ‫كةوابوو قورئان وشةي ئيماني بةهةردوو شَيوازو‬ ‫ماناكاني بةكارهَيناوة‪ ،‬ض بؤ ئ��ةوةي كة شايةتيبدات‬ ‫لةسةر ئيمانة راستييةكةي ناخي َ‬ ‫دلء دةروون���ي‪ ،‬ض‬ ‫لةسةر باوةِرهَينانة سةرزارةكييةكةي وةكو باوةِرهَيناني‬ ‫دووِرووةكان‪.‬‬ ‫ماناي س َييةم‪ /‬كة ه َيمينء ئةمانة‪ :‬دي��ارة‬ ‫هةمووكةسَيك كة بةرامبةرةكةي بةِراستطؤ ناساندو‬ ‫باوةِريثَيهَيناو بةئاِراستةكانييةوة ثابةندبوو‪ ،‬لةهَيزو‬ ‫دةسةآلتي بةرامبةرةكةي َ‬ ‫دلنيادةبَيتء هةست بةهَيمين‬ ‫دةكات‪ ،‬ئيرت وةكو عارةب َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬راحةتولبال دةبَيت‪.‬‬ ‫بةم مانايةيشة خواي ثةروةردطار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭞ‬ ‫ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮊ قريش‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ئةو خوايةي كة لةبرسَييت رَ‬ ‫تييكردنء لةترسء بيميش‬ ‫قوتاريكردن‪ ،‬بةوةي ئةمنييةتي رؤزييء ئةماني ثَيدان‪..‬‬ ‫ئ��ةم دوان��ةي��ش ثَيداويستيية س��ةرةك��ي��ي��ةك��ان��ن‪ ..‬يان‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ‬ ‫ﮃ ﮄ ﮅﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ‬ ‫ﮌ ﮊ العنكبوت‪ .‬وات���ة‪ :‬م��ةط��ةر نابينن ض��ؤن ئَيمة‬ ‫حةرةمي كةعبةمان ئاواكردووة بةسةرضاوةي ئةمان؟!‬ ‫لةكاتَيكدا َ‬ ‫خةلكانَيك لةدةوروبةريان رادةفِرَينرَين! ضما‬ ‫باوةِر بةناِرةوايي دةهَيننء َ‬ ‫نكولي لةنيعمةتةكاني خوا‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫دةكةن؟!‪.‬‬ ‫حالةتي هةميشةيي سوكنايي َ‬ ‫خواي طةورة بؤ َ‬ ‫دل‬ ‫بةئيمان‪ ،‬باس لةالبردني ترس (خوف) بة(أمان وإميان)‬ ‫دةك��ات‪ ،‬كة بَيخةمي دةدات��ة خاوةنةكةي‪ ،‬كة هَيمينء‬ ‫َ‬ ‫دل��ن��ي��اي��ي��ة ب��ؤي��ة دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﰈ ﰉ ﰊ‬ ‫ﰋ ﰌﰍﰎ ﰏ ﰐ ﰑ ﰒ ﰓ ﰔ ﮊ‬ ‫الرعد‪ .‬وات��ة‪ :‬ئةوكةسانةي باوةِريانهَيناوةو بةيادي‬ ‫خ��وا َ‬ ‫دليان لةسوكناييداية‪ ..‬ئ� َ‬ ‫�ةري‪ ،‬خؤ بةيادكردني‬ ‫خوا َ‬ ‫دل سوكنادةبَيتء سرةوتدةطرَيت‪ .‬ب��ةآلم بؤ ئةو‬ ‫شي‪ ،‬وةكو‬ ‫كاتانةي كة ترسَيكي راستةوخؤ دَيتةثَي َ‬ ‫َ‬ ‫حالةتي رووبةِرووبوونةوةي جةنط‪ ،‬وشةي (َأَمَن ًة)يان‬ ‫بؤ بةكاردةهَينَيت‪ .‬كة بةماناي ئةماني ناوجةرطةي‬ ‫ت���رس���ة!! وةك خ����واي ط����ةورة ل��ةب��اس��ي س��ات��ةوةخ�تي‬ ‫رووب��ةِرووب��وون��ةوةي ئ��ةو (‪ )314‬ي���اوةرة ع��ةزي��زة كةم‬ ‫ض��ةك��ةي ب��ؤ طرتين ك��اروان�َي��ك��ي ب��ازرط��ان��ي ضووبوونة‬ ‫س���ةرِر َيء تووشيان ببوو بةتووشي ه��ةزار ضةكداري‬ ‫شةِرانيي قوِرةيشةوة كة هةموويان بؤ يةكةمني شةِري‬ ‫دةس��ت��ةوي��ةخ��ةي ئ��ةه��ل��ي ئ��ي��س�لام ه��ات��ب��وون‪ ،‬ه��ةم��وو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيان‬ ‫خؤيان بادةدا! ضونكة ثَيشرت لةمةككة‬ ‫لةدوزاقنابوو‪ ،‬زؤر مةغرورانة رةفتارياندةكرد‪ ،‬بارودؤخء‬ ‫مَ‬ ‫موسولاني‬ ‫مةيداني رووب��ةِرووب��وون��ةوةك��ة هةندَيك‬ ‫دةت���رس���ان���دن‪ ،‬ب��ؤي��ة خ����واي ط����ةورة ب��اس��ي وةن����ةوزو‬ ‫سةرةخةوي ئةو ساتةوةختةي ترسوبيم دةكاتء وةكو‬ ‫نيعمةتي خ��ؤي ب��ةه��ةم��ووان دةخي��ات��ةوة ثَيشضاويان‪،‬‬ ‫وةك دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﮈ ﮊ‬ ‫األنفال‪ .‬واتة‪ :‬بؤ سوكنايي َ‬ ‫دلتان بةوةنةوز هةمووتاني‬ ‫داثؤشيبوو! (القرطيب‪ :‬اجلامع ألحكام القرآن ‪.)333/7‬‬ ‫ئَيستا زان��س�تي س��ةرب��ازي��ي دةيسةملَينَيت كة‬ ‫بةهَيزترين هؤكاري رةوينةوةي ترسي سةرباز لةجةنطدا‬ ‫خةولَيكةوتنَييت‪ ،‬لةهةر شوَينَيكيرتيشدا باسي ترسي‬ ‫جةنط بكات هةروشةي (َأَمَن ًة)ي بؤ بةكارهَيناونةتةوة‪.‬‬ ‫لةهةمان كاتيشدا ئيمان هَينانةكة بةثَيغةمبةرَيكي‬ ‫خ���واي ط����ةورة‪ ،‬ن� رَ‬ ‫�َي�راوة ب��ةِرَي��زةك��ةي��ش بَيخةمدةكات‬ ‫لةشوَينكةوتنء ث��اب��ةن��دب��وونء ثشتيوانيلَيكردني‪،‬‬ ‫كةوابوو ماناي بناغةيي ئيمان بةِراستطؤزانينة‪ ،‬ماناي‬ ‫دووةم��ي��ش ئيقرارة كة ثَيوةثابةندبوونء وةرطرتين‬ ‫ئاِراستةي بةرامبةرةكةية‪ .‬وةك��و ئيمام ئيبنوتةمييية‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ئيقرارةكة هةردوو ماناي بةِراستطؤزانينةكة‬ ‫(كة بريتيية لةوتةي َ‬ ‫دل)و ثابةندبوونةكةيش (كة بريتيية‬ ‫لةكرداري َ‬ ‫دل) دةطرَيتةوة‪( .‬جمموع الفتاوى ‪)838/7‬‬ ‫و(الصارم املسلول ص‪ )519‬ثاش هاتنةديي ئةم دوو‬ ‫ماناية وةك بةرهةمي سرووشيت‪ :‬ئةماني هةردوواليةن‬

‫دَيت‪ .‬ئةمانةيش بناغةو ديوارو سةقفةكةن‪ ،‬كة حةمتةن‬ ‫بِريارو حوكميان لةسةردادةمةزرَيت‪..‬‬ ‫*********‬ ‫َ‬ ‫ث َيناسةي ئيمانء عةقيدة لةئةسلي زماندا‬ ‫ث َيناسة ت َي َ‬ ‫كةلةكةي مامؤستا عةلي باثري‬ ‫ئةمة دةق��ي ثَيناسةكةي مامؤستا عةلي باثرية‬ ‫كة لة(زجنرية دةرس��ي ئيمانء عةقيدة ب‪/1‬ل‪)45-37‬‬ ‫هَيناوَيتييةوةو منيش بةِرَينووسي خؤي َ‬ ‫نةقليدةكةم‪:‬‬ ‫(سةرةتا لة روانطةي زمانةوة هةر كام لةم دوو وشة‬ ‫شي دةكةينةوة و ثَيناسةي دةكةين‪ ،‬ثاشان لة زاراوةي‬ ‫ش��ةرع دا سةرجني ئيمان و عةقيدة دةدةي��ن‪ ،‬ئةمةش‬ ‫لةبةر تيشكي تَيطةيشتين زانا و ثَيشةواياني ئةهلي‬ ‫سوننةت و جةماعةت دا‪ ،‬كة زاناياني رةسةني ئوممةتي‬ ‫ئيسالمي و مرياتطراني س��ةر راس��ت و راستةقينةي‬ ‫ثَيغةمبةري خوان‪.)j‬‬ ‫رةخنةي يةكةمي من‪:‬‬ ‫دةب�����وو َ‬ ‫ب��ل��َي��ت‪ :‬ل���ةِروان���ط���ةي زم��ان��ةوان��ي��ي��ةوة‪،‬‬ ‫ضونكة زمانةواني ب��اسء ك��ارو رةف��ت��اري زمانيانةية‪،‬‬ ‫هةروةكو دةوترَيت‪ :‬ثاسةواني‪ ،‬ئاشةواني‪ ،‬دارةواني‪.‬‬ ‫ب��ةآلم ل��ةِروان��ط��ةي زم��ان��ةوة‪ ،‬ئ��ةوة بةكورديكردنَيكي‬ ‫سةرنةكةوتووي (لَُغ ًة)ية كة بؤ ثَيناسةكردني زاراوةيةك‬ ‫طالح ًا) واتة‪ :‬لةِرووي‬ ‫بةعةرةبي دةنوسرَيت‪( :‬لَُغ ًة ِ‬ ‫وإص َ‬ ‫زمانةوانيء زاراوةييةوة‪.‬‬ ‫ ك��ة َ‬‫دةل �َي��ت‪( :‬ل��ةب��ةر تيشكي تَيطةيشتين زان��ا و‬ ‫ثَيشةواياني ئةهلي سوننةت و جةماعةت دا)‪..‬‬ ‫رةخنةي دووةمي من‪:‬‬ ‫ئةطةر مةبةسيت لةوة زاناياني سةلةف بَيت لةضوار‬ ‫ئيمامة ب��ةِرَي��زةك��ةو مامؤساتاكانيان‪ ،‬ئةمةي وانيية‪،‬‬ ‫ضونكة ثَيناسةي ئةواني نةهَيناوةتةوة (وةك��و دواتر‬ ‫روونيدةكةينةوة إن ش��اء اهلل)‪ ..‬ئةطةر مةبةستيشي‬ ‫ئةشعةرييء ماتؤريدييةكان بَيت‪ ،‬ئ��ةوة كةمَيك واية‪،‬‬ ‫ضونكة ثَيناسةي ئةواني بةحسابي خؤي ثَي َ‬ ‫قبولنيية‪..‬‬ ‫رس��ت��ةك��ان��ي دواي���ي���ش���ي ه��ةرم��ةحت��َي��ك��ة ب���ؤ ئ����ةوةي‬ ‫ثَي َ‬ ‫مانبلَيت‪ :‬بَيخةمنب منيش لةسةلةفةوة وةردةط��رم!‪.‬‬ ‫كة بةشَيوةيةكي طشيت دةوت��رَي��ت‪ :‬ئةهلي سوننةت‪،‬‬ ‫ض����وار م���ةدرةس���ةي ن���او ب��ازن��ة ط��ش��ت��ي��ي��ةك��ةي ئةهلي‬ ‫سوننةتء جةماعةت دةط��رَي��ت��ةوة‪ ،‬شوَينكةوتوواني‬ ‫َ‬ ‫لةئةسلدا‬ ‫سةلةف (كة ئَيستا ثَيياندةوترَيت‪ :‬سةلةيف‪،‬‬ ‫ناوي ئةهلي سوننةتء جةماعةت هيي ئةمانة)‪ ،‬ثاشان‬ ‫ئةشعةرييةكان‪ ،‬ئينجا ماتؤريدي‪ ،‬ئينجا موعتةزيلة‪..‬‬ ‫بؤية دةبينيت ئيمامَيكي زؤر ب��ةِرَي��زي وةك��و ئيمام‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪59‬‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫ئيبنوحةجةري ع��ةس��ق��ةالن��ي ل��ة(ف��ت��ح ال��ب��اري ‪،71/1‬‬ ‫‪)253/13 ،409 /7 ،209/6 ،135/4‬دا رةخنةيش‬ ‫لةئةشعةرييةكان دةطرَيت‪ ،‬بةآلم ثَييشياندةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ئةهلي سوننةت‪ ..‬ئيمام ئيبوحةجةري ب��ةِرَي��زو مةزن‬ ‫لةمةزهةبيشدا وةكو ئيمام ن��ةوةوي‪ ،‬شافيعي مةزهةبة‬ ‫ب��ةآلم ن��ة ئةشعةرَيتييةكةيان زؤر دةردةك���ةوَي���ت‪ ،‬نة‬ ‫مةزهةبةكةيشيان‪ ..‬ضونكة ه��ةردووك��ي��ان (رةمحةتي‬ ‫خ����واي����ان ل��َي��ب��َي��ت) وةك�����و ش���َي���خ س���ةف���ةروحل���ةوال���ي‬ ‫لةتوَيذينةوةكةيدا (منهج األشاعرة يف العقيدة)و شَيخ‬ ‫ئيبنوعوسَيميين رةمحةتي لةلَي َ‬ ‫كؤلينةوةي (شرح أربعني‬ ‫النووي)دا باسيانكردووة كة (لةزؤر باسء ثَيناسةياندا‬ ‫لةسةر رَيبازي فةرموودةوانان دةِرؤن)‪..‬‬ ‫شَيخ سةفةر لةوكتَيبةيدا (ل‪ )20‬باسي ئةوة دةكات‬ ‫كة ضؤن سةرةتا ئةشعةرييةكان دةهاتنة الي زاناياني‬ ‫ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةتء ج��ةم��اع��ةتء ث�َي��ي��ان��دةوت��ن (وةك���و‬ ‫رَ‬ ‫ئيانيزمةكاني ئ��ةم�ِرؤي م��ةِر ئَيمةو هاوشَيوةيان كة‬ ‫ئاوايش بةئَيمة دةلَينَ )‪« :‬ئةوةندة لةسةر ئَيمة مةخوَيننء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بة بيدعةضيي ناومان مةزِرَينن خؤ ئَيمةيش هةر‬ ‫ئَيوةينء دذي موحليدو الدةرةك��ان وةستاوينةتةوة»‪..‬‬ ‫بةمةيش هةندَيك خؤشباوةِر لةبةرامبةرياندا شلبوون‪،‬‬ ‫تا كة ئةشعةرييةكان ب��وون بةزؤرينةو كاربةدةستء‬ ‫كةوتنة ضةوساندنةوةي ئةهلي سوننةتء جةماعةتء‬ ‫ناووناتؤرة لَينانيان‪ ..‬تا ئةو ناوي ئةهلي سوننةتء‬ ‫جةماعةتةيشيان بؤ خؤيان قؤرخكرد!!‬ ‫ب��ؤي��ة م��ن��ي��ش وةك����و ك��ةس �َي��ك��ي س���ةر ب��ةئ��ةه��ل��ي‬ ‫سوننةتء جةماعةت بةئةركي خؤمي دةزامن وةآلم��ي‬ ‫موعتةزيلةيةتيي يةكطرتوو مورجيئةيةتي مةدخةلييء‬ ‫كةلوثَي َ‬ ‫ضةواشةكارَيتيي راف��ي��زةو بؤضووني تَي َ‬ ‫كةلي‬ ‫ئ� رَ​َي�ان��ي��زم ب���دةم���ةوة‪ ..‬ئ��ةم��ة ئ��ةوةن��ي��ي��ة وةك���و هةندَيك‬ ‫ساويلكة وادةزان����ن ش��ةِر ب��ةه��ةم��ووي��ان دةف��رؤش��م! نا‬ ‫ئةمة دي��دو رَي��ي س��ةل��ةفء س��ةدان زان��اي وةك��و ئيمام‬ ‫ئيبنوتةميييةو زان��اي��ان��ي�تري ئ��ةم مةنهةجي ئةهلي‬ ‫سوننةتء جةماعةتةية‪ ،‬بؤ بةرطريكردني ئةو مةنهةجةية‬ ‫كة ل��ةي��اوةرانء تابيعنيء تابيعي تابيعينةوة هاتووة‪،‬‬ ‫ت��ا لةفاكوفيكي فيكربةزيوو ف��ري��وك��ارو الفلَيدةراني‬ ‫سياسةتي َ‬ ‫هةلبةزودابةزي حزبايةتي بثارَي َ‬ ‫زري! دةبَيت‬ ‫ئةم َ‬ ‫خالةمان ورد لةبةرضاوبَيت‪ ،‬ضونكة هةرضي وتي‪:‬‬ ‫منيش لةسةر رَيبازي ئةهلي سوننةمت مةرجنيية وابَيت‪.‬‬ ‫ك��وردي��ش َ‬ ‫دةل �َي��ت‪ :‬هةرضي ريشي س��وورب��وو هةمزاغا‬ ‫نيية‪.‬‬ ‫رةخنةي س َييةمي من‪:‬‬ ‫ثاشان مامؤستا عةلي باثري هةر لةو زجنريةو بةرطء‬ ‫‪60‬‬

‫الثةِرةدا (‪َ )37/1‬‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«أـ وشةي ئيمان‪:‬‬ ‫وشةي ئيمان (إميان) لة زماني عةرةبي دا بة دوو‬ ‫جؤر هاتوة‪:‬‬ ‫ي��ةك��ةم‪ :‬ووش���ةي (امي���ان) ل��ة خ��ودي خ��ؤي��دا بةركار‬ ‫(مفعول) خ��وازة‪ ،‬وات��ة لةم َ‬ ‫بي ئ��ةوةي كة‬ ‫حالةتةدا بة َ‬ ‫ثيت (ح��رف)َي��ك��ي بضَيتة س��ةر (مفعول) دةخ� َ‬ ‫���وازي و‬ ‫لة خ��ودي خؤيدا ( ُمَتعًدِّي)ية‪ ،‬كة ئ��ةو كاتة بة ماناي‬ ‫َ‬ ‫دلنياكردن و تةئمني كردن (تأمني) دَيت‪ ،‬ضونكة وشةي‬ ‫وف)‪َ ،‬‬ ‫(خ ْ‬ ‫(َأ ْمن) ثَيضةوانةي وشةي َ‬ ‫دلنيايي ثَيضةوانةي‬ ‫ترسانة‪ ،‬لة زماني عةرةبي دا كة َ‬ ‫دةلَيي (َأَم ْن ُتهُ) واتة‪:‬‬ ‫ئةمامن ثَيداو َ‬ ‫دلنيام كرد‪ ،‬بةآلم (أ َ‬ ‫َخ ْف ُتهُ) ترساندم‪ ،‬خواي‬ ‫َ‬ ‫دةفةرموي‪ :‬ﮋ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ‬ ‫ثةروةردطار‬ ‫ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮊ قريش‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬با (قوِرةيشييةكان) ثةروةردطاري ئةو َ‬ ‫مال (بيت)‬ ‫ة بثةرسنت كة لة كاتي برسَييت دا رؤزي ثَيداون وة لة‬ ‫كاتي ترساندا َ‬ ‫(دلنيا)ي كردوون»‪.‬‬ ‫رةددي من‪:‬‬ ‫‪ )1‬دةبوو لةسةرةتادا ‪ -‬وةكو كارَيكي زانستييانةي‬ ‫ئةكادميي ‪ -‬ماناي وشةكةي لةفةرهةنطة موعتةبةرةكاني‬ ‫زم��ان��ي ع��ةرةب��ي��ي��ةوة ب��ه�َي��ن��اي��ة‪ ..‬ب���ؤئ���ةوةي ب��زان�ين كة‬ ‫لةخؤيةوة َ‬ ‫نايلَيت‪ ..‬بةتايبةتي كة ئةو كوردة‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫ئةطةر عةرةبيش بواية هةردةبوو ئيعتيمادبكاتة سةر‬ ‫فةرهةنطة سةرضاوةييةكاني زماني عةرةبي‪.‬‬ ‫‪ )2‬دةبوو زانستييانة بهاتاياتة سةر جياوازيي هاتين‬ ‫(باء‪ ،‬الم) بةدواي وشةي ئيمانداو بيشطةِرايةتةوة سةر‬ ‫س��ةرض��اوةي رَيزماني ع��ةرةب��ي‪ ،‬ضونكة (ب��اء) ض��واردة‬ ‫ماناي هةيةو (الم)يش دة جؤرة‪( .‬عبدالغين الدقر‪ :‬معجم‬ ‫القواعد العربية‪ ،‬ص‪ )411‬ضونكة ثَيناضَيت مامؤستا‬ ‫عةلي باثري هَيشتا ل��ةوة َ‬ ‫حاليبووبَيت كة بؤضي ئةو‬ ‫دوو ثيتة بةدواي وشةي ئيماندا دَين‪ ..‬وةكو لةسةرةوة‬ ‫روومن����ك����ردةوة‪ ..‬ئ��ةم��ة خ��ؤي ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي��ةك��ي�تري ئةهلي‬ ‫سوننةتء جةماعةتة ل��ةس��ةرئ��ةوةي ك��ة دةف��ةرم��وون‪:‬‬ ‫لةسي ثَيكهاتةكةي ئيمان»‪.‬‬ ‫«كردار يةكَيكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫رةخنةي ضوارةمي من‪( ،‬نةقلي نوقسان)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةنةقلكردنةكانيدا وردةكارنيية‪..‬‬ ‫مامؤستا عةلي باثري‬ ‫نازامن كة ئاماذة بةكتَيبَيك دةكات‪ ،‬بؤضي دواي توَيذينةوة‬ ‫دةردةك��ةوَي��ت يان ئةو ب��ةرطء الث��ةِرةي��ة هةرنيية‪ ،‬يان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةهةلة لَييتَيطةيشتووة‪..‬‬ ‫نةقليكردووة‪ ،‬ي��ان‬ ‫بةهةلة‬ ‫ئةمةيش ضةند منوونةيةك كة هةر بةدواي ئةو الثةِرةي‬ ‫ثَيشوودا هَيناوَيتييةوة‪ ،‬واتة‪( :‬ب‪ ،1‬ل‪38‬ي زجنريةي‬ ‫ئيمان و عةقيدةي ئيسالمي)‪:‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫‪ )1‬فةرموودةكةي بةحساب لةسةحيحي موسليمةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةسلةكة كة‬ ‫لةطةل‬ ‫هَيناوة‪ ،‬كةضي لةفزةكاني جياوازن‬ ‫يه َق َ‬ ‫ص َّل ْيَنا المَْ ْغِر َب َمَع‬ ‫(ع ْن َأِبي ُب ْرَدَة َع ْن َأِب ِ‬ ‫ئةمةية‪َ :‬‬ ‫ال َ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫ص َّلى ا َعَليِْه َو َس َّلَم ث َّم ق ْلَنا َل ْو َجَل ْسَنا َحتى‬ ‫َر ُس ِ‬ ‫ول اللهَِّ َ‬ ‫ال َف َجَل ْسَنا َف َخَر َج َعَل ْيَنا َفَق َ‬ ‫ص ِّل َي َمَع ُه ا ْلِع َشاَء َق َ‬ ‫ال َما‬ ‫ُن َ‬ ‫للهَّ‬ ‫ِز ْل ُت ْم َها ُهَنا ُق ْلَنا َيا َر ُس� َ‬ ‫ص َّل ْيَنا َمَع َك المَْ ْغِر َب ُث َّم‬ ‫�ول ا ِ َ‬ ‫ُق ْلَنا جَ ْ‬ ‫ص ِّل َي َمَع َك ا ْلِع َشاَء َق َ‬ ‫ال َأ ْح َس ْن ُت ْم َأ ْو‬ ‫س َح َّتى ُن َ‬ ‫نِل ُ‬ ‫ص ْب ُت ْم َق َ‬ ‫اء َوَك َ‬ ‫ما َي ْرَف ُع‬ ‫السَم ِ‬ ‫ريا مِ َّ‬ ‫ان َكِث ً‬ ‫ال َفَرَفَع َرأْ َس ُهِإلىَ َّ‬ ‫َأ َ‬ ‫ال‪ُّ :‬‬ ‫اء َفَق َ‬ ‫اء َفِإَذا َذَهَب ْت‬ ‫السَم ِ‬ ‫ِلسَم ِ‬ ‫َرأْ َس ُهِإلىَ َّ‬ ‫الن ُجو ُم َأَمَن ٌة ل َّ‬ ‫ُّ‬ ‫ص َحِابي َفِإَذا‬ ‫وع ُد َوَأَنا َأَمَن ٌة لأِ َ ْ‬ ‫السَماَء َما ُت َ‬ ‫الن ُجو ُم َأَتى َّ‬ ‫وع ُد َ‬ ‫َذَهب ُ‬ ‫ص َحِابي َأَمَن ٌة لأِ ُ َّميِت‬ ‫ون َوَأ ْ‬ ‫ْت َأَتى َأ ْ‬ ‫ص َحِابي َما ُي َ‬ ‫وع ُد َ‬ ‫ون) صحيح مسلم‪/‬‬ ‫َفِإَذا َذَه َب َأ ْ‬ ‫ت َما ُي َ‬ ‫ص َحِابي َأَتى أُ َّم ِ‬ ‫فضائل الصحابة (ب‪ 85/16‬ذم��ارة ‪ )2531‬الي ئيمام‬ ‫ئةمحةديش (ذم��ارة ‪ )18745‬هةر بةو لةفزةية‪ .‬كةضي‬ ‫ئةو نوسيوَييت‪ُّ :‬‬ ‫اء) هةروةها (َأَتى‬ ‫السَم ِ‬ ‫(الن ُجو ُم َأَمَن ٌة َّ‬ ‫ُ‬ ‫وع ُد)!! لةثةراوَيزي ذمارة (‪)12‬يشدا نوسيوَييت‬ ‫األ ّمة َما ُت َ‬ ‫‪ :‬موسليم (‪ ..)2531‬ئةمةيان الي موسليم نيية! ئةمةيش‬ ‫الوازكردني مةرجَيكة لةدوو مةرجي راويي فةرموودة‬ ‫كة دةبَيت (الضبط)ي باشبَيت‪ .‬واتة‪ :‬فةرموودة وةكو‬ ‫بطيَيتةوة! (السيوطي‪ :‬تدريب الراوي ص‪،200‬‬ ‫خؤي رَِ‬ ‫حممود الطحان‪ :‬تيسري مصطلح احلديث‪ ،‬ص‪..)146‬‬ ‫كةضي ئةم لةبةر كتَيبيش راست َ‬ ‫نةقلينةكردووة! ئةمة‬ ‫جَيي سةرجنة‪ ..‬دواتر بةشَيك بؤ ئةم جؤرة تةدليسء‬ ‫رَيطؤِرينةي تةرخاندةكةم‪ ..‬إن شاء اهلل‪.‬‬ ‫‪ )2‬ديسان لة(ب‪ ،1‬ل‪39‬ي زجنريةي ئيمان و عةقيدةي‬ ‫ئيسالمي) قةولي ئيمام تةبةري هَيناوةتةوةو لةثةراوَيزي‬ ‫ذمارة (‪)16‬دا نوسيوَييت‪( :‬تفسري الطربي) بةرطي ‪-4-‬‬ ‫الثةِرة ‪ )157‬كة دةضيتةوة ئةو سةرضاوةية‪ ،‬نايبينيت!!‬ ‫بؤية منيش ومت‪ :‬نةبادا بةهؤي ضاثي جياوازةوة شوَيين‬ ‫لةالثةِرةدا طؤِرابَيت‪ ،‬لةدة الثةِرةي ثَيشيء لةدة الثةِرةي‬ ‫دواييشدا شيت وام نةبينييةوة! ئينجا ومت رةنطة لةنَيوان‬ ‫بةهةلة َ‬ ‫َ‬ ‫ئالوطؤِريان ثَيكرابَيت‪ ،‬ضووم‬ ‫تةبةريء قورتوبيدا‬ ‫بؤ تةفسريي قورتوبيء لةوَييش نةمدؤزييةوة! دوايي‬ ‫طةِرامةوة بؤ الي تةبةري لة(بةرطي ‪ )329/6‬دؤزميةوة!‬ ‫ئةمة دوو ئةطةري هةية‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةهةلة لةدةرسةكةدا وتويةتيء بةهةلة‬ ‫ يان خؤي‬‫بؤيان َ‬ ‫نةقلكردووةو لثَيداضوونةوةيدا نةضؤتةوةسةري‪.‬‬ ‫ ي���ان خ���ؤي ل��ةس��ةرض��اوةي��ةك��ةوة وةري��ط��رت��ووةو‬‫َ‬ ‫ئةسلةكةي‪ ،‬تا بزانَيت لةوَيدا هةية يان‬ ‫نةضؤتةوة سةر‬ ‫نا؟! ئةمةيشيان زياتر رَيي تَيدةضَيت‪.‬‬ ‫ هةمان شَيوازي بؤ ثةراوَيزي (‪23‬ي ل‪ )42‬كردووة‬‫كة هةرنوسيوَييت‪( :‬خمتار الصحاح) مادة (صدق)‪..‬واية‬

‫ئةويش ل���ة(ل‪)1506‬ي ئةو كتَيبةداية‪ .‬ئةمة كة ناوي‬ ‫ماددةكةي نوسيووة باشرتة وةك لةوةي هةرئاماذةيةكي‬ ‫طشتيي بةناوي كتَيبةكة بكات‪ ،‬بةتايبةتي سةرضاوةي‬ ‫تةفسريو ف��ةرم��وودةو زم��ان‪ ..‬وةك��و لةثةراوَيزي (‪24‬ي‬ ‫ل‪)44‬دا ن��وس��ي��وَي�تي‪« :‬ب���ِروان���ة (ال��ق��ام��وس احمليط)‬ ‫وة (ل��س��ان ال��ع��رب) وة (املعجم الوسيط ) وة باقيي‬ ‫فةرهةنطةكاني زماني عةرةبي»‪ .‬جا ئةمة ض رَينماييةكي‬ ‫خوَيندنة؟! كة تؤ لةو دةريايانةي وش��ةدا بؤي نابيت‬ ‫بةدةليلي َ‬ ‫ري!‪.‬‬ ‫‪ )3‬هةر لةو الثةِرةيةدا فةرموودةيةكي هَيناوةتةوة‪:‬‬ ‫(ا ُ‬ ‫ملَؤ ِّذ ُن ُم ْؤتمَِ ٌن)و لةثةراوَيزي ذمارة (‪)17‬يدا نوسيوَييت‪:‬‬ ‫(رواه أب���وداود وال�ترم��ذي وأمح��د وصححه الشوكاني‬ ‫واألل��ب��ان��ي)! ئ��ةم��ة ك��ة ل��ةت��وَي��ذي��ن��ةوةي زانستييانةدا‬ ‫ثَييدةوترَيت (عزو) واتة‪ :‬بردنةوةي قةول (فةرموودةبَيت‬ ‫يان ئةسةريرت) بؤ سةرضاوةي خاوةنةكةي‪ .‬زؤر َ‬ ‫خالي‬ ‫الوازي زانستييانةي لةخؤطرتووة! لةوانةيش‪:‬‬ ‫ ع���ةزوةك���ة ن��وق��س��ان��ة‪ :‬ض��ون��ك��ة دةب����وو بنوسَيت‬‫ئةبوداود (‪ )517‬واتة‪ :‬ذمارةي فةرموودةكة الي ئيمام‬ ‫ئةبوداود ذم��ارة ئةوةندةية‪ ،‬هةروةها ترمزي (‪،)207‬‬ ‫بؤ ئيمام ئةمحةد كة مةسنةدةكةي ثةجناودوو بةرطة‬ ‫دةنوسرَيت‪ )232/2( :‬واتة‪ :‬بةرطي دووةم الثةِرة (‪،)232‬‬ ‫ئينجا ذمارةيةكيرت كة بريتيية ل��ةذم��ارةي ريزبةنديي‬ ‫فةرموودةكة لةو بةرطةدا‪ ..‬ئةو فةرموودة (ذمارة ‪)7169‬‬ ‫ية‪.‬‬ ‫زؤرينةي عةزوةكانيرتي كتَيبةكاني هةر بةم شَيوة‬ ‫نوقسانةن‪ ..‬لةالثةِرة (‪)43‬يشدا لةثةراوَيزي ذمارة (‪)22‬‬ ‫دا بؤ فةرموودةكة نوسيويةتي (رواه البخاري ومسلم)‬ ‫بَيئةوةي ذمارةكةيان يان (كتاب و باب) يان بنوسَيت‪..‬‬ ‫يةكةميان راستة لةبوخاريدايةو ذمارةكةي (‪)6243‬ةو‬ ‫دووةميان الي موسليمةو ذمارةكةي (‪ ..)2657‬رةنطة‬ ‫بؤمنةكرَيت هةموو عةزوَيكي كتَيبةكةي بؤ ضاككةمةوة‪.‬‬ ‫ ن��وس��ي��وي��ةت��ي‪( :‬وص��ح��ح��ه ال��ش��وك��ان��ي) ه��ةروةه��ا‬‫(واألل��ب��ان��ي)! باشة كةسَيك بيةوَيت بطةِرَيتةوة سةر‬ ‫شةوكانييةكة دةبَيت لةض كتَيبَيك لةو دةي��ان كتَيبةي‬ ‫كة ئةو ئيمامة ب��ةِرَي��زة نوسيوَييت سةيري بكاتةوة؟!‬ ‫ي��ان ئةلباني كة توَيذينةوةي لةزياتر ل���ة(‪000‬ر‪)100‬‬ ‫فةرموودة كردووةو لةنزيكةي (‪ )100‬كتَيبدا هةية‪َ ،‬‬ ‫كوي‬ ‫بطةِرَيني بؤي؟! َ‬ ‫فةزلي خوا لةسةر من زؤرة‪ ،‬كة ماستةري‬ ‫فةرموودةوانيم هةيةو زياتر خةريكي فةرموودةوانَييت‬ ‫بووم‪ ،‬ئةطةر خوا ئاسانيبكات دةتوامن زوو بياندؤزمةوة‪،‬‬ ‫خوَينةوارَيكي دي ضؤن؟! ئةوةيش عةزوةكة بةتةواوي‪:‬‬ ‫شةوكاني لةكتَييب (نيل األوط��ار ‪)334/1‬و ئةلبانيي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪61‬‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫رةمحةتي لة(إرواء الغليل ‪ ،232/1‬رقم‪.)217 :‬‬ ‫ لة(ل‪)40‬يشدا َ‬‫لة(ثعلب)ي زمانةوانييةوة تةفسريي‬ ‫ئايةتَيك َ‬ ‫نةقلدةكات‪ ،‬بَيئةوةي ئاماذة بةسةرضاوةيةكي‬ ‫راستةوخؤي كابرا يان الوةكيي نوسةرَيكيرت بدات!‪.‬‬ ‫‪ )4‬هةر لةو الثةِرةدا دوو ئةطةرةماناي ناوي (املؤمن)‬ ‫ي خوا طةورةي هَيناوةتةوةو لةثةراوَيزي ذمارة (‪)18‬‬ ‫دا لةخوارةوة نوسيوَييت‪( :‬تفسري الطربي بةرطي ‪-4-‬‬ ‫الثةِرة ‪ )157‬واتة‪ :‬لةهةمان لةبةرطء الثةِرةي ثةراوَيزي‬ ‫ذم���ارة (‪)16‬داي����ة! وةك��و لةباسي ئ��ةو ث��ةراوَي��زة (‪)16‬‬ ‫دا نوسيم‪ ،‬لةوَيدا هيضي واي تَيدانةبوو‪ ..‬بؤ ئةميش‬ ‫ضوومةوة الي تةبةرييء قورتوبي ئينجا ل��ة(ب‪)100/1‬‬ ‫ي تةبةريدا دؤزميةوة‪ .‬نةك لة(‪)157/4‬دا وةكو مامؤستا‬ ‫عةلي باثري هَيناوَيتييةوة!!‪.‬‬ ‫رةخنةي شةشةمي من‪( ،‬دزيكردني)‪:‬‬ ‫دوايئةوةي لةسةرةتاي ثَيناسةي ئيماندا باسي‬ ‫دوو جؤر بةكارهَيناني وشةي ئيماني لةزماني عةرةبيدا‬ ‫ك���ردووة ك��ة(ب��اء ي��ان الم)ي ب���ةدوادا دَي���ت‪ .‬ضؤتةسةر‬ ‫راظةكردني‪ ..‬كةضي يةك الث��ةِرة دواي باسي ثَيشووي‬ ‫(دواي ئةو خاآلنةي وةكو رةخنة هَينامنةوة) هاتؤتةوة‬ ‫سةر هةمان باسي (باء و الم) كة دةبوو هةردووكيان بكات‬ ‫بةيةكء ثَيكةوة شةرحيانبكات‪ ،‬بةآلم ئةمةي نةكردووة‪..‬‬ ‫تومةز بةِريزبةنديي ثضِرثضِر بابةتي نوسةرَيكيرتي‬ ‫ه �َي��ن��اوةو ل��ك��ان��دوَي�تي ب��ةو نوسينة ب�َي��س��ةرض��اوان��ةي‬ ‫خؤيةوة‪.‬‬ ‫ك��ة ب��ةدواي��دا ض��ووم��ةوة ديتم دزينَيكي سةيري‬ ‫لة(حممد بن عبداهلل بن علي الوهييب) ك���ردووةو ئةم‬ ‫باسانةي لةكتَييب (نواقض اإلميان اإلعتقادية والتكفري‬ ‫عند السلف ‪ )31/1‬بَيدةنط راكَيشاوة!! ئةمةيش ضةند‬ ‫تَيبينييةكي لةال دروستكردم‪:‬‬ ‫‪ )1‬ئاماذةي بةسةرضاوةكة نةكردووة‪:‬‬ ‫ لةبةرئةوةي خوَينةر وا َ‬‫حاليبكات كة زيرةكيي‬ ‫خ��ؤي��ةت��يء م��اش��اء اهلل ث��ةي ب��ةزم��انء ثَيناسةو دي��دة‬ ‫عةقائيدييةكان دةب��اتء دةشتوانَيت َ‬ ‫بةلطةي ئايةتء‬ ‫فةرموودةيان راستةوخؤ بؤ بهَينَيتةوة‪ ..‬ئةمةيش وانيية‪.‬‬ ‫ نوسةرةكة َ‬‫خةلكي وآلت��ي حةرةمةينةو ئةميشء‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫لةخةلكي (سعودي)‬ ‫ئيانيش لةوة ئيزعاجن ببينرَين كة‬ ‫يةوة شت رَ‬ ‫فيدةبن!‪.‬‬ ‫‪ )2‬لةوةيش سةيرتر ئةوةية كة مامؤستا عةلي باثري‬ ‫بةئةنقةستء ‪ -‬وةكو لةدادطادا دةلَينَ ‪ -‬لةبةرطرتنةبةري‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيسيت ثَيشرتي‪ ،‬ثَيناسةو شةرحة طرنطةكاني ئيمام‬ ‫ئيبنوتةميييةي ‪ -‬كة لةو كتَيبةدا هةن‪ -‬لةبةر هةمان دوو‬ ‫هؤي ثَيشوو يان زياتر‪ ،‬هَيناوةتةوةو ئاماذةي بةناوو‬ ‫‪62‬‬

‫سةرضاوةي ئيمام نةكردووة! يةعين دزييةكةي لةئيمام‬ ‫ئيبنوتةميييةيش كردووة! لةكاتَيكدا وةرطرتن لةئيمام‬ ‫ئيبنوتةمييية طةورةيية بؤ سةلةفَيتييء ثَيطةيشتنة بؤ‬ ‫قوتابيء تَيطةيشتنة بؤ خوَينةراني كتَييب ئةو!‪.‬‬ ‫باسةكةي ئيمام ئيبنوتةمييية (رةمحةتي خواي‬ ‫لَيبَيت) وا لة(جمموع الفتاوى ‪)29/7‬و (الصارم املسلول‬ ‫‪)509‬دا‪ ،‬ل��ةزؤر شوَينيرتيشدا ه��ةر لةئيبنوتةميييةي‬ ‫وةرطرتووةو كردوَييت بةبؤضووني زانستييانةي خؤي!‬ ‫زؤر جاريرت ئاماذة بةم مةسةلةية دةكةمةوة إن شاء اهلل‪.‬‬ ‫‪ )3‬دزينَيكيرت لةئيبنوعوسةمييين ط���ةورة زان��اي‬ ‫س��ع��ودي��ة‪ :‬ل����ة(ل‪41‬و ‪43‬ي ه��ةم��ان ب���ةرط و زجن�ي�رةدا)‬ ‫كة بةرثةرضي ئ��ةو زانايانة دةدات���ةوة كة طواية وةكو‬ ‫ئةو َ‬ ‫حالينةبوون ل��ةوةي كة تةسديق ماناي ثِراوثِري‬ ‫ب��اوةِرن��ي��ي��ة! ب��ةآلم ئةمةيشي لةكتَييب (ش��رح العقيدة‬ ‫ال��واس��ط��ي��ة ‪)229/2‬ي ئ��ي��ن��وع��وس��ةمي��ي�ني رةمح��ةت��ي‬ ‫وةرطرتووة‪.‬‬ ‫*******‬ ‫(فووكردنة خؤ)يةكي ب َيمانا‪:‬‬ ‫دوايئةوةي بةحسابء ديدي خؤي ثَيناسةي ئيماني‬ ‫ك��رد‪ ،‬ئينجا بةشَيوةيةكي زؤر م��ةغ��روران��ة دةكةوَيتة‬ ‫بةرثةرضدانةوةي زاناياني كؤني ئيسالم كة لةوشةي‬ ‫ئيمان تَينةطةيشتوون!!‬ ‫ل���ة(ل‪)41-40‬ي هةمان بةرطي (زجن�يرةي ئيمان و‬ ‫عةقيدة)كةيدا نوسيوَييت‪( :‬ب��ةآلم ثَيويستة بزانني كة‬ ‫َ‬ ‫ئةسلي زماني عةرةبي دا تةنيا‬ ‫وش��ةي (تصديق) لة‬ ‫ب��ة وات���اي‪ :‬ب��ة راس��ت دان��ان��ي زم��ان ن��اي��ةت‪ ،‬وةك��و لة‬ ‫دةرسةكاني داهاتووماندا باسي دةك��ةي��ن‪ ،‬وة زؤر لة‬ ‫زانايان ل��ةوةدا بة َ‬ ‫هةلةدا ضوون كة طوتوويانة‪ :‬ئيمان‬ ‫(إميان) لة زماني عةرةبي دا ياني (تصديق) ئةو ئايةتةي‬ ‫سووِرةتي (يوسف) يشيان بة َ‬ ‫بةلطة هَيناوةتةوة (ﭵ ﭶ‬ ‫ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ) ئينجا طوتوويانة‪ :‬ئيمان‬ ‫بة ماناي (تصديق) دَيت واشيان زانيوة كة (تصديق)‬ ‫َ‬ ‫بي‬ ‫تةنيا ئةوةية كة بة زمان شتَيك بة راست‬ ‫دابنري‪َ .‬‬ ‫ئاطا ل��ةوةي كة لة زماني عةرةبي دا وشةي (تصديق)‬ ‫بزانري‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو‬ ‫تةنيا ئةوة نية كة بة زمان شتَيك بة راست‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وشةي (تصديق) واتة بة راست زانني بة دل و عةقل و‬ ‫بة زمان و بة ئةندامةكان‪ ،‬بة راست زانيين َ‬ ‫موتلةق‪ ،‬نةك‬ ‫تةنيا بة راست زانيين بة زمان‪ ،‬واتة وشةي (تصديق) كة‬ ‫مانايةك لة ماناكاني ئيمان (إميان)ة‪ ،‬لة زماني عةرةبي‬ ‫دا تةنيا بة راست زانيين زمان نية َ‬ ‫بةلكو بة راست زانني‬ ‫َ‬ ‫و بة راست داناني َ‬ ‫عةقل و زمان و ئةندامةكانة‪،‬‬ ‫دل و‬ ‫َ‬ ‫رباهيم)(عليه السالم) بة‬ ‫بةلطةمشان ئةوةية‬ ‫َ‬ ‫كاتي (ئي ِ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫فةرماني خ��وا ويسيت (ئيسماعيل)ي ك��وِري سةربِر َي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةفةرموي‪:‬‬ ‫مندال بوو‪ ،‬خواي ثةروةردطار‬ ‫كة ئةو كاتة‬ ‫ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘﭙ ﭚ‬ ‫ﭛ ﭜﭝﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﮊ الصافات‪.‬‬ ‫واتة‪( :‬كاتَيك هةردووكيان تةسليم و مل كةضي فةرماني‬ ‫رباهيم َ‬ ‫هةلسا و ئيسماعيلي لة ثةوِروو‬ ‫خوا بوون‪ ،‬وة ئي ِ‬ ‫ثي لة زةوي كرد‪ ،‬بؤ ئةوةي سةري بِر َي‪،‬‬ ‫خست و ِرووي َ‬ ‫بي طومان‬ ‫رباهيم (ﭚ ﭛﭜ) َ‬ ‫بانطمان كرد ئةي ئي ِ‬ ‫خةونةكةت بة ِراست دانا)‪.‬‬ ‫ض كاتَيك خواي ثةروةردطار فةرمووي‪ :‬خةونةكةت‬ ‫ب��ةِراس��ت دان��ا؟ كاتَيك كة ئيسماعيلي هَيناوةتةسةر‬ ‫س���ةرب���ِري���ن‪ ،‬م���ان���اي واي����ة (ت��ص��دي��ق) ل ���ي َةدا ي��ان��ي‬ ‫َ‬ ‫بةدل‬ ‫جَيبةجَيكردني فةرماني خ��وا‪ ،‬كة بَيطومان هةم‬ ‫قةناعةتء بِرواي بةفةرماني خوا بووةو هةم بةزمان داني‬ ‫ثَيداهَيناوةو‪ ،‬هةم بةكردةوةيش هةستاوةو خةريكة‬ ‫جَيبةجَييدةكات!‬ ‫ك���ةوات���ة‪( :‬ﭚ ﭛﭜ) وات����ة‪ :‬خ��ةون��ةك��ةت‬ ‫ه�َي��ن��اي��ةديء جَيبةجَيتكرد‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ي (ت��ص��دي��ق) تةنيا‬ ‫�ةل� َ‬ ‫بةلكو ب� َ‬ ‫بةِراستداناني ب��ةزم��ان نيية‪َ ،‬‬ ‫��ةدلء ب��ةزم��انء‬ ‫بةئةندامةكانيشة‪.‬‬ ‫رةخنةي حةوتةمي من‪( ،‬بةكةمزانيين‬ ‫زانايان)‪:‬‬ ‫‪ )1‬م��ام��ؤس��ت��ا ع���ةل���ي ب���اث�ي�ر َ‬ ‫دةل����َي����ي ل��ةس��اآلن��ي‬ ‫ث��ةجن��اك��ان��داي��ةو ب���ؤ ث��ؤل��ي ش��ةش��ي (ئ��ي��ف��ت��ي��داي��ي)‬ ‫دةن��وس�َي��ت! باشة مامؤستاي ن��وس��ةر نابَيت بؤمان‬ ‫بنوسَيت كة ئةم زانيارييةي خستوَيتيية بةردةست‪،‬‬ ‫زانيين خؤيةتي يان لةسةرضاوةيةكةوة َ‬ ‫نةقليكردووة؟‬ ‫لةهةردوو َ‬ ‫حالةتةكةيدا دةبَيت ئاماذة بةسةرضاوةيةك‬ ‫بدات‪ ،‬تا بزانني بؤضوونةكةي راستةو بةثَيي رَيساي‬ ‫زماني عةرةبيية‪ ،‬يان راستة ضونكة ئةميش وةكو ئةو‬ ‫زانايانة راجوَيييةكاني بينيوةو ثاشان تةرجيحي بةم‬ ‫ماناية داوة‪.‬‬ ‫‪ )2‬سةيري ئةم دةستةواذانة‪( :‬زؤر لة زانايان لةوةدا‬ ‫بة َ‬ ‫هةلةدا ضوون كة طوتوويانة‪ :‬ئيمان (إميان) لة زماني‬ ‫عةرةبي دا ياني (تصديق)) يان (طوتوويانة‪ :‬ئيمان بة‬ ‫ماناي (تصديق) دَي��ت واشيان زانيوة كة (تصديق)‬ ‫َ‬ ‫بي‬ ‫تةنيا ئةوةية كة بة زمان شتَيك بة راست‬ ‫دابنري‪َ .‬‬ ‫ئاطا لةوةي كة لة زماني عةرةبي دا وشةي (تصديق)‬ ‫َ‬ ‫بزانري)‪..‬‬ ‫تةنيا ئةوة نية كة بة زمان شتَيك بة راست‬ ‫ئةمة باس لةزمانَيك دةكات كة هةزارو دووسةدو ثةجنا‬ ‫َ‬ ‫سالة رَيزمانةكةي نوسراوةتةوةو هةروشةيةك ثَيش‬ ‫ه��ةزارو س��ةدو ثةجنا س� َ‬ ‫�ال لةمةوبةر تؤمارنةكرابَيت‬

‫بةشاهَيديي وش��ة ه��ةذم��اردي��ن��اك��ةن!‪ ..‬ئ��ةم��ة باسي‬ ‫زم��ان �َي��ك دةك����ات ك��ة ف��ةره��ةن��ط��ي (ل��س��ان ال��ع��رب)ي‬ ‫ئيبنومةنزور زياتر لةضوارمليؤنء بيستوشةش هةزار‬ ‫رةطةوشةي تَيداية‪ ،‬كة هةريةكةيان دةبَيتةوة بةدةيان‬ ‫لَيوةرطرياويرت‪ ..‬رةط��ي (حسن) ب�ِري (‪ )72‬وشةيرتي‬ ‫لَيوةردةطريَيت!!‬ ‫مامؤستا عةلي باثري بؤ خؤي لةو كتَيبةيدا ئاماذةي‬ ‫بة(لسان العرب)داوة‪ ،‬كة حةوت الثةِرة لةسةر وشةي‬ ‫(أمن)ي نوسيووة كة دةكاتة (‪ )3273‬وشة!!! هةموو‬ ‫ئةوةي ئةو باسيكردووة بريتيية لة(‪ :7/1‬يةك لةحةوت‬ ‫بةش)ي الثةِرةيةكي ئةوةي (لسان العرب)‪.‬‬ ‫ضؤن لةلَيكدانةوةي قورئاندا يةكةمني سةرضاوة‬ ‫ت��ةب��ةريء ق��ورت��وب��يء ئيبنوكةسرية‪ ،‬ي��ان ل��ةِراظ��ةي‬ ‫ف��ةرم��وودةدا ئيبنوحةجةري عةسقةالنيء ن��ةوةويء‬ ‫سيوتيية‪ ،‬لةباسةكاني زمانيشدا يةكةمني سةرضاوة‬ ‫(ل��س��ان ال���ع���رب)ة‪ ..‬ك��ة ن��ؤ ف��ةره��ةن��ط��ي ث �َي��ش خؤيي‬ ‫لةخؤطرتووة! ئينجا فةيروزئاباديء زوبةيديء ئةواني‬ ‫ديكة دَين! ضؤن تؤ ثَيتواية ئةم زانايانة يان ئةوانةي‬ ‫(بي ئاطا لةوةي لة زماني عةرةبي دا‬ ‫جةنابت ثَيتواية‪َ :‬‬ ‫وشةي (تصديق) تةنيا بؤ ئةوة نية كة بة زمان شتَيك‬ ‫َ‬ ‫بزانري)!‬ ‫بةِراست‬ ‫مامؤستا ع��ةل��ي ب��اث�ير زؤر ب��ةن��ةخ��وَي��ن��دةواري��ي‬ ‫ب���ةن���َي���وك���ةوت���ووة! خ���ؤ ئ����ةو زان���اي���ان���ةي ئ��ي��م��ان��ي��ان‬ ‫بةتةسديق ماناكردووةو ثاشان ثَيناسةي زاراوةييان‬ ‫لةسةر بيناكردووةو فةرموويانة ك��ردار بةشَيك نيية‬ ‫لةثَيكهاتةي باوةِر لةبةرئةوةنيية كة لةوشةي ئيمانةكة‬ ‫لةِرووي زمانةوانييةوة بَيئاطابوون!! خؤ ئةطةر هةرضي‬ ‫عةرةبيزاني ئةم سةردةمةية كؤيانبكةيتةوة‪ ،‬ناطةنة‬ ‫نيوةي عةربيزانيين ئيمام ئةبوحةنيفةي رةمحةتي‬ ‫كة دةفةرموَيت‪« :‬ئيمان بةِراستطؤزانينةو زيادو كةم‬ ‫ناكات»‪.‬‬ ‫خ��ؤ ن �َي��وان��ي ئيمام ئةبوحةنيفة (‪ 150-70‬ك)‬ ‫َريازيبَيت) تةنها‬ ‫و سةييدونا ئيبنومةسعود (خ��وا لي ِ‬ ‫مامؤستاكةي ئيماميان وا لةنَيواندا كة حةممادي كوِري‬ ‫َ‬ ‫هةذدةسالء نيو لةخزمةتيدا‬ ‫ئةبوسولةميانةو ئيمام‬ ‫زانست رَ‬ ‫فيبوو‪.‬‬ ‫وةآلمي ئةم بؤضوونةي لةشوَيين خؤيدا دةدةمةوة‬ ‫ل��ةب��اس��ي راج��وَي��ي��ي ئ��ي��م��ام��ةك��ان��ي ئ��ةه��ل��ي سوننةت‬ ‫لةثَيكهاتةي باوةِردا‪ ..‬إن شاء اهلل‪.‬‬ ‫‪ )3‬ئ���ةو رةت���ك���ردن���ةوةي م��ام��ؤس��ت��ا ع��ةل��ي ب��اث�ير‬ ‫بةسي ئايةتي‬ ‫هَيناوَيتييةوة ‪ -‬جطة لةئيستيداللي‬ ‫َ‬ ‫ال��ص��اف��ات (‪ -)105-103‬ك���ة ل���ةس���ةر س��ةي��ي��دون��ا‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪63‬‬


‫هةلَسةنطاندني بريو بؤضووني مامؤستا عةلي باثري بةثيَوةري مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‬

‫ئيرباهيمةو لةسةرةوة هَينراوةتةوة‪ ،‬هةروةها ئةوةي‬ ‫لةالثةِرة (‪)43‬يشدا نوسيوَييت زؤر لةوةرطرياوي ئيمام‬ ‫ئيبنوتةمييية دةضَيت كة لة(جمموع الفتاوى ‪29/7‬‬ ‫و ‪ )638/7‬ماناي (ئيقرار) دةك��ات��ة ماناي دووةم��ي‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل ئةسةري‪:‬‬ ‫(تةسديق)‪ ..‬يان لةكتَيبة نوَييةكةي‬ ‫(اإلميان‪ ،‬حقيقته وخوارمه ونواقضه‪ ،‬ص‪.)63-61‬‬ ‫َ‬ ‫(هةلةو نا ِر َيكيي‬ ‫رةخنةي نؤيةمي من‪،‬‬ ‫ماناكردن)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )1‬لة(ل‪)42‬دا دةلَيت‪( :‬نايطةَينَيتة طوناحة طةورةكةو‬ ‫زيناي طةورة)! زينا طةورةو بضووكي نيية‪.‬‬ ‫‪ )2‬هةر ل���ة(ل‪)42‬دا َ‬ ‫دةل�َي��ت‪( :‬كةواتة (تصديق) ي‬ ‫َ‬ ‫بكري) من ثَيمواية‬ ‫داوَين ئةوةية كة بة كردةوة زيناكة‬ ‫ويستوَييت َ‬ ‫َ‬ ‫نةكري‪ ..‬واهلل أعلم‪.‬‬ ‫بل َي‪ :‬زيناكة‬ ‫َ‬ ‫عةقل‬ ‫رةخنةي دةيةمي من‪( ،‬ئيزافةكردني‬ ‫بؤ َ‬ ‫ثيناسةي ئةهلي سوننةت بؤ ئيمان)‪:‬‬ ‫مامؤستا عةلي باثري لةم كتَيبةو كتَيبةكانيرتيدا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةقل‬ ‫لةعةقل دةك��ات‪ ،‬بةآلم ل�رَ​َي�ةدا نةدةبوو‬ ‫زؤر باس‬ ‫خبزَينَيتة مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةتةوة‬ ‫بؤ ثَيناسةي ئيمان‪ ،‬ضونكة ئ��ةوة شتَيكي نةشازة‪،‬‬ ‫ئ��ةو خ��ؤي ب��اش ئ���ةوةي درك��ث �َي��ك��ردووة ك��ة هةموو‬ ‫ثَيشةواياني مةنهةجي ئةهلي سوننةتء جةماعةت‪،‬‬ ‫فةرموويانة كة‪ :‬ئيمان بريتيية لة‪( :‬إعتقاد باجلنان‪،‬‬ ‫والقول باللسان‪ ،‬والعمل ب��األرك��ان) كة َ‬ ‫دلء زم��انء‬ ‫ثابةندبوون بةروكنةكان دةيسةملَينن‪ ..‬هةندَيكيرتيان‬ ‫بؤ طشتطرييي تةواو فةرموويانة‪( :‬والعمل باجلوارح)‬ ‫وات����ة‪ :‬ئ��ةن��دام��ان��ي ل����ةش‪ ..‬ت��ةن��ان��ةت مورجيئةيش‬ ‫وتوويانة‪( :‬إعتقاد باجلنان‪ ،‬والقول باللسان) بةآلم‬ ‫مامؤستا عةلي باثري (ع��ةق� َ‬ ‫�ل)ي��ش��ي خستؤتة ري��زي‬ ‫ثَيكهاتةي ب������اوةِرةوة‪ ..‬ه��ةروةك��و ل��ةالث��ةِرة (‪)41‬دا‬ ‫هَيناوَيتييةوة‪( :‬وشةي (تصديق) واتة بة راست زانني‬ ‫��ةدل و ع��ةق� َ‬ ‫ب� َ‬ ‫�ل و ب��ة زم��ان و ب��ة ئ��ةن��دام��ةك��ان)‪ .‬باسي‬ ‫ئةمة بةدوورودرَيذي لةكاتي خؤيدا دَيت‪ ،‬لةثَيناسةي‬ ‫زاراوةيي ئيماندا‪ ،‬إن شاء اهلل‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫رةخنةي يازدةيةمي من‪( ،‬هةلةو ثةلةي‬ ‫َ‬ ‫ثيناسةي عةقيدةية)‪:‬‬ ‫مامؤستا عةلي باثري ل��ة(ل‪)44‬ي ئةم كتَيبةدا بؤ‬ ‫ثَيناسةي عةقيدة لةِرووي زمانةوانييةوة نوسيوَييت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئةسلي زماني عةرةبي‬ ‫(وشةي عةقيدة (العقيدة)ش لة‬ ‫دا‪ ،‬وةك��و فةرهةنطةكاني زماني عةرةبي هَيناويانة‬ ‫والتَو ُّث ُق َّ‬ ‫ْرا ُم واإلحكا ُم َّ‬ ‫والرب ُ‬ ‫والش ُّد‬ ‫دةلَينَ ‪( :‬الَع ْق ُد َّ‬ ‫ْط واإلبَ‬ ‫ِب ُق َّو ٍة َّ‬ ‫وهو َنِق ُ‬ ‫يض الحْ َ ِّل)‪ .‬ضةند رةخنةيةكي‬ ‫والتَم ُ‬ ‫اس ُك َ‬ ‫زانستيشم لةسةر ئةمة هةية‪:‬‬ ‫‪64‬‬

‫‪ )1‬وةكو ثَيشرت ئاماذةيةكي طشتييم ثَيدا‪ ،‬نةدةبوو‬ ‫بؤ سةرضاوةي ئةمة هةرئةوةندة لةثةراوَيزي ذمارة‬ ‫(‪)24‬دا بنوسَيت‪( :‬بِروانة (القاموس احمليط) وة (لسان‬ ‫العرب) وة (املعجم الوسيط ) وة باقي فةرهةنطةكاني‬ ‫زماني ع��ةرةب��ي‪ !).‬دةب��وو ضاوساغانة رَينيشاندات‬ ‫ب��ؤ ب���ةرطء الث��ةِرةك��ةي‪ ،‬وةك��و ك��ة خ��ؤي لةسةرةتاي‬ ‫كتَيبةكةدا َ‬ ‫بةلَينيدا‪.‬‬ ‫‪ )2‬ث �َي��ن��اس��ةك��ةي وةك����و ع���ادةت���ي خ���ؤي ب��ةه� َ‬ ‫�ةل��ة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةسلةكةي كة مامؤستا عةلي‬ ‫نةقلكردووة‪ ..‬ضونكة‬ ‫باثري لَييةوة وةريطرتووة َ‬ ‫الرب ُ‬ ‫ْط‬ ‫دةلَيت‪( :‬الَع ْق ُد وهو َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫اس ُك‬ ‫والش ُّد ِب ُق َّو ٍة‬ ‫والتَو ُّث ُق‬ ‫��را ُم واإلحكا ُم‬ ‫والتَم ُ‬ ‫واإل ْب� َ‬ ‫ُ‬ ‫ِّ‬ ‫لحْ‬ ‫ُ‬ ‫وا ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫قد نِقيض ا ل)‪.‬‬ ‫ملَراَية‪ ،‬ومنه اليقني واجلزم‪ ..‬والَع ُ‬ ‫‪3‬ـ ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ط��ةِرامن��دا ل��ةس��ةر ت���ؤِري ئينتةرنَيت بؤ‬ ‫دةقي ئةم ثَيناسة زمانةوانييةي ئيمان‪ ،‬دزييةكيرتي‬ ‫مامؤستا عةلي باثريم بؤ دةركةوت‪ ،‬كة لةوانةي ثَيشوو‬ ‫سةيرترة! ئةويش ئةوةية كة هةموو ئةو ثَيناسةيةي‬ ‫ئةو ل��ة(ل‪)45-44‬ي ئةو كتَيبةدا هَيناوَيتييةوة‪ ،‬ثيت‬ ‫بةثييت ل��ةالث��ةِرة (‪)18-17‬ي ناميلكةي (الوجيز يف‬ ‫عقيدة السلف الصاحل)ي هاوِرَيم (عبداهلل بن عبداحلميد‬ ‫األثري)ي وةرطرتووة كة توركمانَيكي َ‬ ‫خةلكي داقوقةو‬ ‫َ‬ ‫لةئةستةمبول جَيطريبووة‪ ..‬ئةوةيش‬ ‫لةهةشتاكانةوة‬ ‫كة مامؤستا عةلي باثري لةثةراوَيزي (‪)24‬ي (ل‪)44‬‬ ‫دا نوسيوَييت‪( :‬بِروانة (القاموس احمليط) وة (لسان‬ ‫العرب) وة (املعجم الوسيط) وة باقي فةرهةنطةكاني‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي ئةسةريية!!‬ ‫زماني عةرةبي‪ ).‬ئةوة خةتاي‬ ‫ئةوةيش راستكردنةوةي باسةكة بؤ هةردووكيان‪:‬‬ ‫ل��ةض��اث��ي ك��ؤن��ي ض����وار ب��ةرط��ي��ي (ل���س���ان ال���ع���رب)دا‬ ‫وا ل������ة(‪)836/2‬و ل��ةض��اث��ي ث���ازدة بةرطييةكةيدا وا‬ ‫ل���ة(‪ ،)297/3‬لة(القاموس احمليط) ل���ة(ل‪)383‬دا‪ ،‬وة‬ ‫لة(املعجم الوسيط) وا لة(ل‪)614-613‬دا‪.‬‬

‫ثةراو َيز‪:‬‬ ‫(‪ )1‬دةشيَت بطة ِر َييتةوة بؤ ئةم فةرهةنطة سةرةكييانة‪( :‬إبن‬ ‫منظور‪ :‬لسان العرب ‪21/13‬ـ‪( ،)27‬الفريوز آبادي‪ :‬القاموس‬ ‫احمليط ص‪( ،)1518‬األزهري‪ :‬تهذيب اللغة ‪،)513/15‬‬ ‫(اجلوهري‪ :‬الصحاح ‪( ،)2071/5‬الرازي‪ :‬خمتار الصحاح‬ ‫ص‪( ،)18‬الراغب األصفهاني‪ :‬مفردات ألفاظ القرآن ص‪،)90‬‬ ‫(إبن األثري‪ :‬النهاية يف غريب احلديث ‪..)69/1‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي‬ ‫تو َيذينةوةيةكة باسي هاتين‬ ‫ث َيغةمبةر(‪ )j‬دةكات‬ ‫ماكوان كةريم‬ ‫(‪)2-1‬‬ ‫زؤرَي�����ك دةث���رس���ن‪ ،‬ب��ؤض��ي موحةممةد(‪ )j‬ل��ةولاَ ت��ي‬ ‫س���ع���ودي���ةوة ه����ات����ووة؟ ب���ؤض���ي ث��ةي��ام��ي ئ��امس��ان��ي��ي‬ ‫موحةممةد(‪ )j‬عةرةبي ب��وو؟ ئةطةر كةسَيك ل��ةِرووي‬ ‫رةخنةييةوة بدوَيت‪ ،‬بؤئةوةي بتوانني َ‬ ‫بةبةلطةي ثَيويست‬ ‫لةبةرامبةرياندا وةلاَ مي ئةم دوو ثرسيارة بدةينةوة‪ ،‬ئةم‬ ‫بابةتة لةِراستيدا لةدوو بواردا خؤي دةبينَيتةوة‪ ،‬يةكةم‪/‬‬ ‫ش��ةرع��ي‪ :‬ب��ةو وات��اي��ةي باسي ذياني ثَيغةمبةرة(‪،)j‬‬ ‫ذي��ان��ي ئ��ةوي��ش ث��ةي��وةس��ت��ة ب��ةزان��س�تي ش��ةرع��ي��ي��ةوة‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬ئةم باسة ل��ةِرووي فيكرييةوة هةذماردةكرَيت‪،‬‬ ‫ضونكة زياتر لَي َ‬ ‫كؤلينةوةية لةسةر ذيارو ذياني طةالن‪،‬‬ ‫هةرضةندة من بؤخؤم ثَيمواية هةموو زانستةكاني دونيا‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا نةبوو سةركةوتوونابن‪ ،‬كةواتة‪:‬‬ ‫ئةطةر فيكريان‬ ‫رَليةدا شةرعء فيكرمان ثَيكةوةطرَيداوةو كار لةسةر ئةم‬ ‫ضةمكة دةكةين‪ ،‬بؤضي موحةممةد لةولاَ تي عةرةبييةوة‬ ‫بانطةشةي ثَيغةمبةرايةتيي كرد؟ ئةم ئايينةي ئَيمة‪ ،‬هيض‬ ‫بيووثاماييء بَيرتس‬ ‫كةموكورتيي تَيدانيية‪ ،‬بةئاشكراء رَِ‬ ‫لةبةرانبةر هةمووكةسَيكدا ئةتوانني بوةستني‪ ،‬هيض‬ ‫شتَيكي شاراوةي تَيدانيية‪ ،‬هيض شتَيكمان (باتين) نيية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو هةموو ياساو رَيسايةكي زؤر بةجوانيء بةِروونء‬ ‫ئاشكرايي‪ ،‬لةاليةن ثَيغةمبةرة نازدارةكةمانةوة(‪)j‬‬ ‫روون���ك���راوةت���ةوةء ل��ةب��ةردةس�تي ه��ةم��ووم��ان��داي��ة وةك‬ ‫دةفةرموَيت‪( :‬تركتكم على حمجة بيضاء نقية‪ ،‬اليزيغ‬ ‫عنها إال ه��ال��ك)‪ .‬ئ���ةوةي دةي��زان�ينء دةيبيستني ضةند‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولان بةطشيت‪ ،‬وةك‬ ‫لةخةلكي‬ ‫ثرسيارَيك دةكرَيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بةدةطمةن دةتوانَيت وةلاَ مبداتةوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوةي‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬هةموو موسولانيك نا‪ ،‬بةلكو بةطشيت دةلَيمء‬ ‫باسيدةكةم‪ ،‬وةك دةثرسن بؤضي ثَيغةمبةري خوا (‪)j‬‬ ‫عةرةب بووة؟! هةروةها بؤضي لةو شوَينةدا ثةيدابوو؟! با‬

‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬كوردبوواية يان فارس يان يؤناني‬ ‫سةريهةلداية؟! َ‬ ‫َ‬ ‫هةلبةتة‬ ‫بووايةء لةهيندستان يان لةضني‬ ‫ئةم ثرسيارانة تا رؤذي قيامةت بةردةوامن‪ ،‬ثرسيارَيكيشة‬ ‫هةرطيزاوهةرطيز كؤتايي ثَينايةت (سوفستائيية)‪ ،‬ئةزانن‬ ‫بؤضي؟ لةبةرئةوةي ئةطةر كورد بوواية بةهةمان شَيوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك لةطةلء هؤزةكانيرت دةيانوت بؤضي كوردبووة؟‬ ‫خةلكي رؤشنبري ئ��ةم ثرسيارانة ن��اك��ات‪َ ،‬‬ ‫ب��ةلاَ م َ‬ ‫بةلكو‬ ‫َ‬ ‫هةطبةبةتالةكان ئةم ثرسيارة رووبةِرووي‬ ‫بَيباوةِرةكان‬ ‫ئَيمة دةك��ةن��ةوة‪ ،‬باشة بؤضي موحةممةد(‪ )s‬ع��ةرةب‬ ‫ب��ووة؟ ئةم ئيسالمة بؤضي خزمةت بةعةرةب دةك��ات؟!‬ ‫وةلاَ مي ئةم ثرسيارة زؤر ئاسانة‪ ،‬ئةطةر َ‬ ‫خةلكَيك ئةليفء‬ ‫بَييةك بزانَيت ض لةِرووي دينء فيكرو فةلسةفةو ذيارو‬ ‫ذي��ن‪ ...‬هتد‪ ،‬دةزان��ن هؤكاري ئةوة ضييةو بؤضي واية‪،‬‬ ‫بةلاَ م خؤياني لَيطَيلدةكةن! بؤضي ثَيغةمبةري خوا(‪)s‬‬ ‫تةنها لةوكاتةدا هاتووة؟ باشة نةئةكرا ئَيستا بَيت؟ ئةم‬ ‫ثرسيارانة رووبةِرووي ئَيمة دةبَيتةوة‪ ،‬هةروةكو دةلَينَ ‪:‬‬ ‫بؤضي ئَيستا ثَيغةمبةران نايةن‪ ،‬بؤضي موحةممةد(‪)s‬‬ ‫فةرموويةتي‪ :‬كؤتا ثَيغةمبةرم؟! وةلاَ م��ي ئ��ةوان َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪:‬‬ ‫«لةبةرئةوةي َ‬ ‫خةلك لةوكاتةدا دواكةوتووبووة‪ ،‬ئَيستا‬ ‫زةم���ةن زةم��ةن��ي ثَيشكةوتنء تةكنةلؤذياية‪ ،‬كةسَيك‬ ‫جورئةتي ئةوة ناكات َبلَيت‪ :‬ثَيغةمبةرَيك دَيت‪ ،‬دوايي‬ ‫هةموو َ‬ ‫خةلكةكة بةدرؤيدةخةنةوة»‪ ،‬بؤية ئَيستايش ئةوة‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا كةطواية زةمةن‬ ‫دةدرَيتةوة بةناوضةواني‬ ‫زةمةني تةكنةلؤذياية‪ ،‬بؤية ثَيغةمبةران سةردةرناهَيننء‬ ‫ناوي ثَيغةمبةران كؤتاييانثَيهاتووة‪ .‬رَليةدا بةمَيذووي‬ ‫شارستانييةتةكاندا باسَيكي مةعريفيي ورددةك���ةم‬ ‫بؤئةوةي كاتَيك باس لةثَيشيين خؤمان دةكةين‪ ،‬وةك‬ ‫شاشةيةكي سينةمايي رووداوةك���ان لةبةرضاوبطرينء‬ ‫هؤكاري هاتين ثَيغةمبةر(‪ )s‬لةبةرضاومان بَيت‪ ،‬ثاشان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪65‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫روونيدةكةينةوة بؤضي ثَيغةمبةر(‪ )s‬لةم سةردةمةدا‬ ‫ن��اي��ةت؟! ئ��ةوةي ثَيش دةستثَيكردن ثَيويستة َ‬ ‫بيلَيم‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةلَينَ ‪«:‬ئَيوة‬ ‫هةميشة عةملانييةكان بةئَيمةي‬ ‫دواي شريي رذاو كةوتوونء قسةوباس لةكؤن دةكةن‪،‬‬ ‫كاتَيك شريةكة رذا قسةوباسي بؤضيية؟» واتة‪ :‬لةشيت‬ ‫َ‬ ‫دةكؤلنةوة‪ ،‬ئةم قسةية وةك رةخنةيةك هةميشة‬ ‫كؤن زؤر‬ ‫مَ‬ ‫َينَ‬ ‫َ‬ ‫دةطريي‪ ،‬بؤمنوونة هةميشة دةل ‪« :‬ئَيمة‬ ‫لةموسولانان‬ ‫سةردةمانَيك بووة خاوةني شارستانييةتي ئةم ئوممةتة‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي بةخشيوةو ئَيمة خاوةني‬ ‫بووين‪ ،‬ئَيمة ذيارمان‬ ‫ذينء دينء هةمووشتَيكي باش بوين» ئةم ثرسيارانة‬ ‫هةميشة ل��ةئ�َي��م��ةي دةك����ةنء ئ��ةوان��ي��ش ث�َي��م��ان� َ‬ ‫�دةل�َي�نَ ‪:‬‬ ‫«دواي شريي رذاو (لنب مسكوب) كةوتوون»‪ ،‬ئَيمةيش‬ ‫َ‬ ‫دةلَيني‪ :‬نا‪ ،‬هةركاتَيك ئةطةر بَيتء ئَيمة ئاطادارنةبني‬ ‫لةمَيذووي ئوممةتي ئيسالميء مَيذووي ثَيش ئوممةتي‬ ‫ئيسالمييش نازانني ضي لةدةوروثشتمان روودةدات‪،‬‬ ‫قسةيةك هةية َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬مَيذوو خؤي دووبارةدةكاتةوة»‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مةشخةلَيكة بؤنةوةكامنان بؤئةوةي خؤيان‬ ‫مَيذوويش‬ ‫بناسنةوة‪ ،‬كةواتة‪ :‬بؤئةوةي وةلاَ مي ئةم ثرسيارانةمان‬ ‫دةستبكةوَيت ثَيويستيمان بةخوَيندنةوةي فيكريء‬ ‫ثيؤشنبكةينةوة‪،‬‬ ‫مَيذوويية تا رابردوو داهاتوويشماني رَِ‬ ‫شةرعةكةمان وةك واقيع لةبةردةستدابَيت‪ ،‬بزانني بؤضي‬ ‫ئةم ثَيغةمبةرة ئازيزة(‪ )s‬لةوكاتء سةردةمةدا هاتووة؟‬ ‫هؤكاري ئةوة ضيية لةوكاتةدا هاتووة كة نزيكةي (‪)١٤46‬‬ ‫َ‬ ‫سال زياترةء لةوشوَينةدا هاتووة ثَييدةلَينَ ‪ :‬نيشتماني‬ ‫عةرةبي يان نيوةدوورطةي عةرةبي! بةثشتيواني خواي‬ ‫سي تةوةرةية دةكةم‪:‬‬ ‫طةورة باسَيك لةو َ‬ ‫يةكةم) ثَيش هاتين ئيسالم ضي دةطوزةرا؟‬ ‫دووةم) ت��اك��و تاريكي نةبينيت‪ ،‬ض�َي��ذي روون��اك��ي‬ ‫نازانيت‪.‬‬ ‫سَييةم) بؤضي دةبَيت موحةممةد (‪ )s‬عةرةب بَيت؟!‬ ‫ث���َي���غ���ةم���ب���ةري خوا(‪ )s‬زؤر ب���ةج���وان���ي ب��ؤم��ان‬ ‫شيدةكاتةوة كةئةم ئيسالمة ثارسةنطَيكي زؤر جوانة‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬مادام رووناكي هةية‪ ،‬دةبَيت تاريكييش هةبَيت‪،‬‬ ‫بةثارسةنطيي‪ ،‬ئةم طةردوونء ذيانة دروستبووة‪ ،‬خواي‬ ‫طةورة لةقورئاندا دةفةرموَيت‪[ :‬ﰌ ﰍ ﰎ ﰏ ﰐ ﰑ]‬ ‫القمر‪ .‬وات��ة‪ :‬هةموو شتَيكمان بةئةندازةو ثارسةنطي‬ ‫ب��ةدي��ه�َي��ن��اوة‪ .‬ه��ةت��ا ل��ةن��او ط��ةردي��ل��ةدا دةب �َي��ت ب��ارط��ةي‬ ‫موجةبء سالب هةبَيت‪ ،‬ئةبَيت ثرؤتؤنء نيوترؤنيش‬ ‫هةبَيت‪ ،‬ئةبَيت ثياوو ذن بةثارسةنطي هةبن‪ ،‬واتة‪ :‬هةموو‬ ‫شتَيك لةذياندا بةشَيوةيةكي ثارسةنط بةديهَينراوة‪،‬‬ ‫ه��ةرب��ؤي��ة ل���ةوةلاَ م���ي ئ����ةوةدا ك��ة ب��اس ل��ةم��اوةي ثَيش‬ ‫ئيسالم دةكةين‪َ ،‬‬ ‫دةلَيني‪ :‬هةتا تاريكي نةبينيت‪ ،‬بةهاي‬

‫‪66‬‬

‫رؤشناييء نور نازانيت‪ ،‬ئةوة ثَيغةمبةري خواية(‪)s‬‬ ‫ثَيش هاتين خؤي‪ ،‬باسي رةوشَيكي ذيامنان بؤ دةكات‪،‬‬ ‫ب��ؤض��ي ل���ةوس���ةردةم���ةدا ه���ات���ووةو ه��ؤك��ارةك��ةي ضيية‬ ‫لةوشوَينةوة دةستيثَيكردووة؟ خؤي لةفةرموودةيةكيدا‬ ‫بؤمان باسدةكات‪ ،‬كة ئيمام موسليم ريوايةتيكردووة‬ ‫َريازيبَيت) زؤر بةجواني َ‬ ‫حالةتي ئةم‬ ‫لةعيازةوة (خوا لي ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫زةوييةمان بؤ رؤشندةكاتةوةو دةفةرموَيت‪ِ( :‬إ َّن ا َن َظَر‬ ‫ِإلىَ َأ ْهِل َ‬ ‫ض‪َ ،‬فَمَقَت ُه ْم َعَرَب ُه ْم َوَع َجَم ُه ْمِإال َبَقاَيا ِم ْن َأ ْهِل‬ ‫األ ْر ِ‬ ‫اب)‪ .‬واتة‪ :‬خواي طةورة سةيري ئةم زةوييةي كرد‪...‬‬ ‫ا ْلِكَت ِ‬ ‫ئةطةر سةرةجنبدةين شتَيكي جَيطةي سةرسوِرماني‬ ‫تَيداية كة باس لة(مقت) دةكات‪ ،‬ئةوثةِري ناِرةحةتيء‬ ‫ن���اه���ةم���واريء ض��ؤن�َي��ت��ي��ي ب���َي���زارب���وون ل���ةس���ةرزةوي���دا‬ ‫نيشاندةدات‪ ،‬خ��واي ط��ةورة كة سةيري زةوي��ي كرد‪،‬‬ ‫بيين لةعةرةبء عةجةمةكان زؤر خراثةكاري دةكةنء‬ ‫ب �َي��زاري��يء رقَيكي زؤري ل��ةو س��ةردةم��ة ب���وو‪ ،‬ثاشان‬ ‫دةفةرموَيت‪( :‬بقايا) ئةمة لةزماني عةرةبيدا بؤ شيت كةم‬ ‫بةكاردَيت‪ ،‬وات��ة‪ :‬لةوكاتةداء لةسةرزةويدا َ‬ ‫خةلكَيكي‬ ‫كةمي خ���اوةن ث��ةرت��ووك��ة ئامسانييةكان م��اب��وون��ةوةو‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيكي زؤر كةميش مابوونةوة كة ضاكةكار بووبن‪.‬‬ ‫باس لةسةردةمانَيك دةكةين كة هَيشتا ثَيغةمبةرَييت‬ ‫دةستيثَينةكردبوو‪ ،‬ئةو سةردةمة ثَيغةمبةري خوا(‪)s‬‬ ‫باسيدةكات‪ ،‬خواي طةورة سةيري سةرزةويي كردووة‪،‬‬ ‫زؤري���ن���ةي زؤري خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةك��ةي خ��راث��ةك��ارب��وون‪ ،‬هيض‬ ‫كةسَيكي باشي تَيدانةماوة‪ ،‬تةنها َ‬ ‫خةلكَيكي كةم نةبَيت‪،‬‬ ‫بؤمنوونة لةوسةردةمةدا شارَيك نةبووة َ‬ ‫خةلكَيكي باشي‬ ‫هةبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو لةناوضةيةكدا ثياوَيكي باش هةبووة‪،‬‬ ‫لةخوراسان ثياوَيكي باش هةبووة‪ ،‬هةروةها لةميسر‪،‬‬ ‫بةهةمان شَيوة لةتوركيا‪ ،‬بةم شَيوةية بةهةزارةها ميل‬ ‫ثياوباشَيك هةبووبَيت‪ ،‬ئةمة بةطشيت باسي سةردةمي‬ ‫ثَيش ثَيغةمبةري خواية(‪َ ،)s‬‬ ‫خةلكي زؤر لةناِرةحةتيء‬ ‫ن��اه��ةم��واري��دا ب����وون‪ ،‬ض���ؤن ئ���ةم ق��س��ةي��ة بسةملَينني‬ ‫َ‬ ‫خةلكي سةرئةم زةمينة ئةوةندة خراثةكاربوون؟ وةرن‬ ‫ربينء بِرؤينء سةيرَيكي ذيارو‬ ‫باثَيكةوة ئةم سنورانة ب ِ‬ ‫شارستانييةتيء باروطوزةراني جيهاني ئةو سةردةمة‬ ‫بكةين‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ت��ةم��اش��اي��ةك��ي ن��ةخ��ش��ةي ج��ي��ه��ان بكةينء‬ ‫سةرجنبدةين ئةو سةردةمة جيهان دابةشببوو بةسةر‬ ‫ضةند ئيمثراتؤرييةتَيكدا كة هةموويان خراثةكارو مَ‬ ‫زالء‬ ‫تاغوت بوون‪ ،‬لةوانةيش بريتيبوون لة‪:‬‬ ‫شارستانييةتي رؤما‪:‬‬ ‫ضةند َ‬ ‫ساليك ثَيش هاتين ثَيغةمبةر(‪-٦٠٠( )s‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫‪٦٠٣‬ز)‪:‬‬ ‫سةرةتا ضؤن ئَيستا دونيا دابةشبووة بةسةر ضةند‬ ‫هَيزَيكي طةورةدا بؤمنوونة ئةمريكاو روسياو فةِرةنساو‬ ‫ئينطلتةرا‪...‬هتد‪ ،‬ه��ةرولاَ ت��ة دةس���ةلاَ تء ت��وان��اي خؤي‬ ‫ه��ةي��ة‪ ،‬ئ��ةو س��ةردةم��ةي��ش ضةند دةس��ةلاَ ت �َي��ك بةطشيت‬ ‫ت��وان��اي خ��ؤي��ان ه��ةب��ووة ب��ةس��ةرزةوي��دا‪ ،‬ل��ةودةس��ةلاَ ت��ة‬ ‫جياوازانةي كةهةبوون لةجيهاندا‪ ،‬يةكَيك لةوانةيش‬ ‫دةسةلاَ تي رؤم بووة‪ ،‬لةوانةية َ‬ ‫خةلكَيك َبلَيت‪ :‬باشة بؤضي‬ ‫باسي رؤم بكةين ض ئيشَيكمان بةِرؤم هةية؟ خواي طةورة‬ ‫سورةتَيكي بةناوي (الروم)ةوة ناوناوة‪ ،‬كة خواي طةورة‬ ‫باسيكردووة طرنطيي خؤيي ثَيداوة‪ ،‬سورةتي (الروم)‬ ‫باسي َ‬ ‫دةولةتي رؤما دةكات‪ ،‬ئةبَيت بزانني هؤكارةكةي‬ ‫ضيية كة ثَيغةمبةري ئازيز(‪ )s‬لةوثةِري ناِرةحةتيء‬ ‫دذواري���دا ب��ووة‪ ،‬خ��واي ط��ةورة سورةتَيك دادةبةزَينَيت‬ ‫باسي رؤم دةكات؟‪َ ،‬‬ ‫خةلكَيك ثَيشبينيدةكرد لةبةرئةوةي‬ ‫ئ��ةوس��ةردةم��ة س��ةردةم��ي مةككي ب��ووة‪ ،‬ئةبواية باسي‬ ‫ت��ةك��وي�ني ب�ي�روب���اوةِرو ئيماني ه� َ‬ ‫��اوةل���ة ب��ةِرَي��زةك��ان��ي‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خواي(‪ )s‬ب��ك��رداي��ة‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش ئةبَيت‬ ‫هؤيةكي خ��ؤي هةبَيت ضونكة ئ��ةم دينة هيض شتَيكي‬ ‫عةشوائي نييةو هةمووشتَيك ب��ةت��ةوازنء رَيكخستنة‪.‬‬

‫دةول��ةت��ي رؤم��ي ئةو س��ةردةم��ة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫سي‬ ‫دةولةتَيك بوو كة َ‬ ‫بةشي ق��اِرةي ئ��ةوروث��اي طرتبووةوة‪ ،‬زؤرب��ةي ولاَ تاني‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي رؤمة‬ ‫ئاسياي طرتبووةوة‪ ،‬لةدوايئةوةي ئةم‬ ‫جةنط لةنَيوان خؤياندا رووي��دا ب��وون ب��ةدوو بةشةوة‪:‬‬ ‫بةشَيكيان ثايتةختةكةيانة رؤم��اي ئَيستا بوو روخا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيرتي رؤم��ةك��ان كة دةستةآلتيان طرتةدةست‬ ‫(قوستةنتينيية)يان ك��رد بةثايتةخيت خ��ؤي��ان‪ ،‬ئةو‬ ‫سةردةمة ثاشاكانيان بةقةيسةر ناودةبران‪ ،‬ئةوسةردةمة‬ ‫كة ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬تَييدا هات ثاشاي رؤمةكاني‬ ‫قوستةنتينيية ناوي (هرقل)بوو‪.‬‬ ‫ل��ةب��واري دي��ن��ي��دا‪ :‬ب���اب���زان�ي�ن ذي������انء ذي����ارو‬ ‫شارستانييةتيي ئةمان ضؤن بوو‪ ،‬ضؤن ذياون؟ َ‬ ‫خةلكانَيك‬ ‫ب��وون هةميشة لةنَيوان خؤياندا خةريكي جةنطكردن‬ ‫ثي‬ ‫ب��وون‪ ،‬بةشَيوةيةك تةنانةت (مرؤظيان ب��ةه��ةردوو َ‬ ‫َ‬ ‫هةلواسيوةء بةمشار لةناوةِراستدا كردوويانة بةدوو‬ ‫ك���ةرت���ةوة) ت��ةن��ه��ا ب��ةه��ؤي ب��ي�روب����اوةِرةوة‪ ،‬ن��ةس��اراك��ان‬ ‫لةنَيوان خؤياندا ‪-‬كة دوو هؤزبوون‪ -‬لَيكجيابوونةوةو‬ ‫بوون بة دوو َ‬ ‫دةولةت‪ ،‬ئةوةندة جياوازييان تَيكةوتبوو‬ ‫رقيان لةيةكرتبوو يةكرتيان دةكوشتء طؤشتء خوَيين‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيان مةزهةبي‬ ‫ج��ط��ةري يةكرتييان دةخ����وارد‪،‬‬

‫سنووري دةسةآلتي ئيمثراتؤريةتي رؤماني‬ ‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪67‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫(ئؤرسؤدؤكسي)يان هةبوو كة ثَيياندةوترا‪ :‬كةنيسةي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيرتيان مةزهةبي (كاسؤليكي)يان‬ ‫رؤذه���ةلاَ ت‪،‬‬ ‫هةبوو‪ ،‬ثَيياندةوترا‪ :‬كةنيسةي رؤذئ���اوا‪ ،‬ئ��ةم دووان��ة‬ ‫بةدرَيذيي مَيذوويانء بةهةزارةها س� َ‬ ‫�ال ثَيش ئَيستاو‬ ‫ه��ةت��ا ئ�َي��س��ت��اي��ش دذي ي��ةك�تري ج��ةن��ط��ي��ان��ك��ردووةء‬ ‫بةمليؤنان َ‬ ‫خةلكيان لةيةكرتي كوشتووة‪ ،‬ث��اش رؤما‬ ‫لةناو ئةرسةدؤكسي رؤذهةلاَ تيشدا ئ��ةو جياوازييانة‬ ‫زؤر ط���ةورةب���وون‪ ،‬ه���ؤزي (منوفيسييةكان) توانييان‬ ‫لةقوستةنتينية دةس����ةلاَ ت ب��ط��رن��ةدةس��ت‪ ،‬ه��ةرض��ةن��دة‬ ‫زؤرب�����ةي زؤري���ش���ي���ان ب�َل�اَ وب���ب���وون���ةوة ب���ةن���او ميسرو‬ ‫ح��ةب��ةش��ةدا‪ ،‬ه����ةروةك ل��ةدواي��ي��دا ب��اس��ي��دةك��ةم‪ .‬ئةمة‬ ‫بةطشيت لةِرووي ديندارييانةوة بوو‪ ،‬ئةم دوو دةسةلاَ تة‬ ‫كةوتبوونة جةنطكردن ل��ةدذي يةكرتي‪ ،‬ئةمةيش تةنها‬ ‫وَينةيةك ب��وو هَينامةوة ثَيش ض��اوت��ان‪ ،‬ثاشان ئةطةر‬ ‫سةيري اليةني رةوشتيي رؤما بكةين كة ضؤن لةِرووي‬ ‫ئةخالقييةوة لةناوضووبوون‪ ،‬ئةم سةردةمةي ئَيستا كة‬ ‫ئَيمةي تَيدادةذين وةك ئةو زةمةنةي لَيهاتووة‪ ،‬ضؤن؟‬ ‫دةطينةوة‬ ‫بواري رةوشيت‪ :‬مَيذوونوسان بةطشيت رَِ‬ ‫ل���ةس���ةردةم���ي (ه���رق���ل)دا‪ ،‬ث �َي��ش ه��ات�ني ث��ي��غ��ةم��ب��ةري‬ ‫ئازيز(‪ - )s‬هةرضةندة خؤي لةذياندابوو بةلاَ م ثةيامي‬ ‫ثَيغةمبةرايةتي ب��ؤ نةهاتبوو‪َ -‬‬ ‫خةلكي ئ��ةوس��ةردةم��ة‬ ‫لةناوياندا (عزوبةت) بآلوببوةوة‪ ،‬وات��ة‪ :‬هاوسةرطريي‬ ‫ل��ةن��اوي��ان��دا روو ل��ةك��ؤت��اب��وو‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ���ةوةن���دة ذنء‬ ‫ذخن����وازي ط��ران��ب��ب��وو ك���ةس ن��ةي��دةت��وان��ي ذنبهَينَيت‪،‬‬ ‫زيناكردنء داوَينثيسي لةناو َ‬ ‫خةلكةكةدا بلاَ وببوةوةء‬ ‫ببوو بةشتَيكي ئاسايي هةروةكو ئَيستا كة لةئةوروثا‬ ‫مَ‬ ‫لةئةلانياو بةريتانياو ئةمريكاو‬ ‫دةيبينني‪ ،‬ئةوانةي كة‬ ‫زؤر ولاَ تانيرت دةذين‪ ،‬دةلَينَ ‪ :‬ئافرةتَيك بةدرَيذايي ضةندين‬ ‫�ةل ك��وِرَي��ك��داي��ة‪َ ،‬‬ ‫�ال ل��ةط� َ‬ ‫س� َ‬ ‫دةل�َي��ي��ت بؤضي نايهَينيتء‬ ‫نايكةيتة ذني خؤت َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ذنهَينان قورسة‪ ،‬ئاخر ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫ذنبهَينم‪ ،‬ئةمب بةهاوبةشي ذياني‪َ ،‬‬ ‫لةطةليدا‬ ‫بةلكو تةنها‬ ‫رائةبوَيرم باشرتة لةذَير ناوي هاوِرَييةتيء طَيَلفرَيندو‬ ‫‪ ...‬ه��ةروةه��ا‪ .‬ئ��ةوس��ةردةم��ة ب��ةو شَيوةية زياتر َ‬ ‫خةلك‬ ‫طرنطيياندةدا بةو مةسةلةيةو زةواجيان لةبريكردبوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةلك زياتر رووي لةفةسادةت كردبوو‪..‬‬ ‫ ب��ةرت��ي��ل (رةش����وة) ب��ب��وة شتَيكي ئ��اس��اي��ي وةك��و‬‫ئ����ةوةي م��وض��ةخ��ؤرةك��ان��ي دام���ودةزط���اك���ان���ي َ‬ ‫دةول����ةت‬ ‫بةبي وةرطرتين بةرتيل‪َ ،‬‬ ‫خةلكي رؤم‬ ‫ئيشياننةدةكرد َ‬ ‫هةميشة ح��ةزي��ان لةكوشتين ي��ةك�تري ب��وو‪ ،‬بؤمنوونة‬ ‫لةوسةردةمةدا طيانلةبةرَيكيان دةهَينا‪ ،‬طيانلةبةرةكة‬ ‫�ةل م��رؤظ��ةك��ان��دا دةج��ةن��ط��ان ه���ةروةك ش�رَ​َي�و َ‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫ثلنط‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مرؤظ جةنطيان ثَيدةكردن‪ ،‬سةركردةكاني رؤماو‬ ‫‪68‬‬

‫َ‬ ‫خةلكةكة ك��ؤدةب��وون��ةوةو ثَيدةكةنني ب��ةو دميةنانةء‬ ‫ئاسودةدةبوون‪ ،‬ياخود شتَيكيرت هةبوو‪ ،‬ثَيياندةوت‪:‬‬ ‫طالدياتؤر‪ ،‬لةوانةية بثرسن ئَيستا ئةو دياردانة نةماوة‬ ‫ئةو سةردةمة ثَيويستيدةكرد ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬بَيت‪،‬‬ ‫ب��ةلاَ م ئَيستا كوا َ‬ ‫خةلكانَيك ب��ةدواي ئةوانةدا دةطةِرَين‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مرؤظدا جبةنطن؟! ئةم دياردةية‬ ‫وةكو طيانلةبةران‬ ‫ب���ةردةوام تائَيستا دةبينرَيت لةناو َ‬ ‫خةلكيدا‪ ،‬ئةوةتا‬ ‫دةبينني لةئيسثانيا (طا) بةرةلاَ دةكةن لةناو َ‬ ‫خةلكيداو‬ ‫ث�َي��دةك��ةن��نء ض �َي��ذي لَيدةبينن هةربةجلي س��ةردةم��ي‬ ‫رؤمةوة‪ ،‬ئةم باوة ناونراوة بة شارستانييةت كة ئَيستا‬ ‫ئَيمة دةيبينني‪ ،‬شَيوةي طالدياتؤر نةماوة‪ ،‬بةلاَ م ئَيستا‬ ‫َ‬ ‫لةهؤلةكاندا زياد لة(‪ )٢٠‬رَ‬ ‫نيينة كؤدةكةنةوةء هةريةكة‬ ‫ئةدةنيء لةسةرسةري يةكرت دايدةنينَ ‪،‬‬ ‫دةمانضةيةكيان‬ ‫َ‬ ‫لةناو هةردةمانضةيةكدا ي��ةك فيشةكي تَيداية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫فيشةكةكة بةر ثةلةثيتكة كةوت‪ ،‬ئةو دةكوذرَيت ئةطةرنا‬ ‫ئةو دةمَينَيتةوة‪ ،‬تا لةناو ئةو بيست كةسةدا دووكةس‬ ‫دةمنَيننةوةء هةريةكة لةوان ضةند جارَيك دةمانضةكة‬ ‫دةضركَينن تا ئةوكاتةي يةكَيكيان لةناودةضن‪ ،‬ئةمة‬ ‫ئَيستا لةوياليةتةكاني ئةمريكادا زؤر باوة‪ ،‬لةولاَ تاني‬ ‫ئةوروثاي رؤذهةآلتيش تا رادةيةك دةكرَيت‪.‬‬ ‫بواري سةربازي‪:‬‬ ‫ لةكاتي جةنطدا‪ ،‬جةنطَيكي زؤر دِرندانةو طةورةيان‬‫دةك��رد‪ ،‬ه��ةروةك لةسةردةمي ثادشاي قةيسةرةكان كة‬ ‫َ‬ ‫يدةوتري‪ :‬سةردةمي (فسفسيان)‪ ،‬ثاشايةكي رؤمي‬ ‫ثَي‬ ‫بوو زؤر رقي لةيةهودييةكان بوو‪ ،‬هات شاري قودسي‬ ‫ئَيستا كة ثَييدةوترا‪ :‬ئورشةليم‪ ،‬بؤماوةي (‪ )٥‬مانط‬ ‫َ‬ ‫ئابلوقةي ئابووريي خستةسةري‪ ،‬وةك��و مَيذوونوسان‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬لةسَيثتةمبةري س� َ‬ ‫َ‬ ‫�ال��ي (‪٧٠‬ز) ب��ةت��ةواوي ئةو‬ ‫شارة كةوتة ذَيردةسيت رؤمةكانةوة‪ ،‬ئةطةر سةيري ئةم‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫َ‬ ‫دةول��ةت��ة بكةين‪ ،‬دةبينني ضييانكرد بةيةهودييةكانء‬ ‫َ‬ ‫لةطةلياندا‪ ،‬لةسةرةتادا‬ ‫ضةندة دِرندانة رةفتاريانكرد‬ ‫رؤم��ةك��ان هةموو يةهودييةكانيان ك��ؤك��ردب��ووةوة‪ ،‬ئةو‬ ‫م �َي��ذووة ن��اون��راوة بةدؤِراندنَيكي ترسناك لةبةرانبةر‬ ‫رؤم����ادا‪ ،‬تائَيستا ي��ةه��ودي��ي��ةك��ان م��ةط��ةر ل��ةس��ةردةم��ي‬ ‫(بةنوختةنسةر)دا ئةوةندةيان لَيكوذرابَيت‪ ،‬ئةم كةسة‬ ‫ل���ةِرؤم���ا ه� َ‬ ‫�ةل��س��اب��ةوةي ك��ةوت��ي‪ :‬ض��ي ي��ةه��ودي ه��ةي��ة‪،‬‬ ‫بةدةسيت خؤيان ذنء َ‬ ‫منالةكانيان بكوذن! خؤتان دةزانن‬ ‫يةهودييةكان حةزيان بةذيانة‪َ ،‬‬ ‫هةلسا بةوةي ضي ذنء‬ ‫َ‬ ‫مناليان هةبوو بةدةسيت خؤيان كوشتيانن‪ ،‬تةنها بةهؤي‬ ‫مانةوةي ذياني خؤيانةوة بوو‪.‬‬ ‫ثاشان ثادشاي رؤم داوايلَيكردن قورعةبكةن لةنَيوان‬ ‫يةهودييةكء يةهودييةكيرتدا ك��ة ئةبواية يةكَيكيان‬ ‫َي�َي��ت��ةوة‪،‬‬ ‫ب��راك��ةي خ��ؤي بكوشتاية! وةك م�َي��ذوو دةي��ط�رَِ‬ ‫زؤر بةكةمي لةقودس َ‬ ‫خةلك مايةوةو ئةوانةي توانييان‬ ‫رايانكردو ئةوانةي كة مانةوة هةموويان لةناوضوون‪.‬‬ ‫ئةمة لةِرووي َ‬ ‫حالةتي رةوشتييء جةنطيانةوة بوو‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫بواري كؤمة يةتي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةِرووي كؤمةلاَ يةتييانةوة‪ ،‬دةولةتي رؤم��ا باجَيكي‬ ‫َ‬ ‫ئةوخةلكة‪ ،‬وات��ة‪ :‬واي لَيهاتبوو‬ ‫زؤري خستبووةسةر‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكة بةطشيت ه���ةذارب���وون ه��ةت��ا ئ��ةوس��ةردةم��ةي‬ ‫باسي ل �َي��وةدةك� َ‬ ‫�ري‪ ،‬ئ��ةوس��ةردةم��ةي فةيلةسويف ط��ةورة‬ ‫(ئةفالتون) كتَيبَيكي هةية بةناوي (كؤماري ئةفالتون)‬ ‫ياخود بةعةرةبي ثَييدةوترَيت‪( :‬صاحب الفكر مدنية‬ ‫َ‬ ‫يدةوتري‪( :‬يؤتؤبيا)‪ ،‬دةبينني لةوشارة‬ ‫الفاضلة) كة ثَي‬ ‫ئةندَيشةييةي خؤيدا كةباسي لَيوةكردووة‪ ،‬هيض بةندةيةك‬ ‫مايف هاوولاَ تيبووني نةبووة با َ‬ ‫خةلكي ئةو شوَينةيش‬ ‫بووبَيت‪ ،‬ئةمة واي لَيهاتبوو َ‬ ‫خةلكةكة زؤرب��ةي ببووة‬ ‫بةندةي دةسةلاَ تدارةكانء بةطشيت َ‬ ‫خةلك هةذاربوون‪،‬‬ ‫لةِريطةي ئةم ياسايةوة‪ ،‬هةركةس َ‬ ‫خةلكي رؤما نةبوواية‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ةدا‪ .‬ئةمة‬ ‫بةبةندةو كةنيزةك هةذماردةكرا لةو‬ ‫باسي طوزةراني ولاَ تي رؤمابوو بةطشيت‪.‬‬ ‫شارستانييةتي ثارس (فارس)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي فارس لةو سةردةمةي ثَيشهاتين ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ ،)s‬دةسةلاَ تَيكي زؤريان هةبوو هةروةكو َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫رؤم ضؤن ثادشايان هةبوو‪ ،‬فارسيش ثادشاي خؤيان هةبوو‬ ‫بةناوي (كيسرا)‪ ،‬بارو رةوشي ذيارو شارستانييةتيان‬ ‫بةهةموو ثَيوةرَيكي ئةخالقيء كؤمةلاَ يةتي لةخراثرتين‬ ‫ب��ارو ط��وزةران��داب��وون‪ ،‬ل����ةِرووي دينيشةوة ه��ةروةه��ا‪،‬‬ ‫مَيذوونوسان خؤيان باسي لَيوةدةكةن جطة لةطوزةراني‬ ‫ئ��اي��ي�ني‪ ،‬ب���اري رةوش��ت��ي��ي َ‬ ‫دةول��ةت��ي س��اس��ان��ي ياخود‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي فارسي كة كورديشيان داطريكردبوو‪ ،‬كة ئَيستا‬

‫خةلكانَيك هةميشة باس لةوة دةك��ةنء َ‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئيسالم‬ ‫هاتووة ولاَ تي ئَيمةي داطريكردووة‪ ،‬وةرن سةير بكةين‪،‬‬ ‫دةول��ةت��ةي ثَييدةوترا‪َ :‬‬ ‫ئ��ةو َ‬ ‫دةول��ةت��ي ساساني ياخود‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي ثارس‪ ،‬ضؤن ذيانيان كردووةو شارستانييةتيان‬ ‫ثَيكهَيناوة!‪.‬‬ ‫بواري رةوشيت‪:‬‬ ‫ ‪-‬ل����ةن����او ئ����ةم����ان����ةدا ه����اوس����ةرط��ي�ري ن���ةب���وو‪،‬‬ ‫لةسةردةمي كيسراي يةزطورد كة (يةزطوردي دووةم)‬ ‫ي ث �َي��دةوت� َ‬ ‫�ري‪ ،‬ئةمة كضةكةي خ��ؤي م��ارةك��رد‪ ،‬لةناو‬ ‫ئاييين زةردةشتييةتدا مةحرةم نامَينَيت‪ ..‬دايك لةكوِري‬ ‫م��ارةدةك� َ‬ ‫�ري‪ ،‬كض لةباوكي خ��ؤي‪ ،‬ئا بةم شَيوةية لةناو‬ ‫لاَ‬ ‫ئاييين زةردةشتييةتدا ئةمة ب وببوةوة كة سةردةمي‬ ‫كيسرا يةزطوردي دووةمي ثَيدةوترا‪( ،‬بورهامي جوبني)‬ ‫ئةم كابراية خوشكي خؤي هَينا‪ ،‬ئا بةم شَيوةية لةِرووي‬ ‫ئةخالقييةوة روخابوون هةتا لةسةردةمي (قوباد)دا‪ ،‬كة‬ ‫دوو قوباد هةية‪ ،‬قوبادَيك لةسةردةمي ئيمام عومةردا‬ ‫َريازيبَيت) لةدواي شؤِرشي جةلةوالو خانةقنيء‬ ‫(خوا لي ِ‬ ‫ش����ارةزوور ك��ة دذي ف��ارس��ةك��ان ك���را‪ ،‬كةسَيك ب��ةن��اوي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ب��ووة زؤرج��ار‬ ‫ق��وب��اد‪ ،‬كة ثياوَيكي ك��وردي‬ ‫بةشوَينكةوتووي ثَيغةمبةر(‪ )s‬هةذماركراوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫قوتابيي سةعدي ك��وِري ئةبي وةق��اس ب��ووة‪ ،‬خوايش‬ ‫زاناترة‪ ،‬ئةوةي دةيةوَيت زانياريي زياتري لةم بارةيةوة‬ ‫دةستبكةوَيت‪ ،‬دةت��وان�َي��ت بطةِرَيتةوة بؤ س��ةرض��اوةي‬ ‫مَيذووي ئينب ئةسري (كامل يف التأريخ)‪.‬‬ ‫لةسةردةمي قوبادي فارسدا‪ ،‬فةيلةسوفَيك هةبووة‬ ‫ب��ةن��اوي (م����زدةك) ئ��ةم كةسة فةلسةفةيةكي داهَيناء‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتي فارسداء يةكساني‬ ‫رووداوَيكي دروستكرد‬ ‫دامةزراند لةنَيوان َ‬ ‫خةلكدا‪ ،‬وةكو ئةم فيكرةي شيوعييةي‬ ‫ئَيستا هةية (ئيشراكييةت)‪ ،‬وتي‪« :‬هةموو َ‬ ‫خةلكةكان‬ ‫يةكسانن!»‪ .‬ئةمة بةِرووكاري شتَيكي جوانء ئاسايية‪،‬‬ ‫ب��ةلاَ م لةناوةختدا َ‬ ‫خةلك وايلَيهات نةياندةزاني ئةركء‬ ‫خةلك نةئةطريا‪ ،‬وايلَيهات َ‬ ‫مافيان ضيية؟ رَيزي َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ل��ةس��ةروةتء ساماندا يةكسانبوون‪ ،‬بةهةمان شَيوة‬ ‫دةبوو بةرامبةر ئافرةتيش يةكساننب‪ ،‬واتة‪ :‬هيض كةسَيك‬ ‫خاوةندارَيتيي هيض شتَيكي نيية‪ ،‬ئ��ةو شيوعييةتةي‬ ‫كة ئَيستا َ‬ ‫خةلك ئيشي ب��ؤدةك��ةن‪ ،‬ئةمةيش (م��زدةك)‬ ‫داي��ن��اوة‪ ،‬هةتاكو م��ارك��س ل��ةدواي��ي��دا طةشةيثَيداوةو‬ ‫ب��ةن��اوي‪ :‬مادييةتي فيورباخي ي��ان راظةكردني مَيذوو‬ ‫مةسةلةي ديالةكتيكي‪ ،‬هاتووةو كاري لةسةركردووة تا‬ ‫بووةتة ئايديؤلؤذيايةكء َ‬ ‫خةلكانَيك شانازييثَيوةدةكةن‪،‬‬ ‫مالي َ‬ ‫خةلكي بةهَيز دةض��ووة َ‬ ‫بةمةيش َ‬ ‫خةلكي الوازو‬ ‫ئةويش لةبةرئةوةي تواناو دةسةلاَ تي نةبوو ثارةو ذنيان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪69‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫داطريدةكرد‪ ،‬شيوعييةت ببووة ديين سةردةمي كيسرا كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بةناوي قوبادةوة بوو‪ ،‬با بَيني جياوازييةك بكةين‬ ‫ئةو يةكسانييةي‪ ،‬كة كةسَيك دَيت‪ ،‬ئةويش ثَيغةمبةري‬ ‫م َّم ٍد ِبَيِدِه‪َ ،‬ل ْو‬ ‫س حُ َ‬ ‫(والَِّذي َن ْف ُ‬ ‫خواية(‪)s‬و دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫م َّم ٍد َسَرَق ْت َلَق َطع ُ‬ ‫ْت َيَدَها) واتة‪ :‬ئةطةر‬ ‫َأ َّن َف ِ‬ ‫اطَمَة ِب ْن َت حُ َ‬ ‫بَيتء فاتيمةي كضي خؤم دزيبكات‪ ،‬دةستيدةبِرم‪ .‬ئايا‬ ‫ئةمانة كاميان يةكسانيية؟!‬ ‫لاَ‬ ‫بواري كؤمةلاَ يةتي‪ :‬ل���ةِرووي كؤمة يةتيشةوة‬ ‫ثريؤزييةكي زؤرطةورةيان دابوو بةكيسراكانيان‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫كيسرايان بةثريؤز رادةطرت‪َ ،‬‬ ‫خةلكي ئةو سةردةمة وايان‬ ‫هةستدةكرد كة خوَيين خ��وا (نعوذ ب��اهلل) تَي َ‬ ‫كةلبووة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خوَيين كيسراكانيان‪ ،‬وات��ة‪ :‬ئةمان لةسةرووي‬ ‫ي��اس��اوة ب��ةب��ةرزي رادةط��ي�ران‪ ،‬هةتا دةهاتنة ب��ةردةم��ي‬ ‫كيسراكانء سوجدةيان دةبرد‪ ،‬هةتا فةرماني نةكرداية‬ ‫ب���ةوةي س���ةري ل��ةس��وج��دة ب��ةرزب��ك��رداي��ةت��ةوة‪ ،‬س��ةري‬ ‫ب��ةرزن��ةئ��ةك��ردةوة‪ ،‬ئ��ةوةن��دة ب��وغ��راو خ��راث��ةك��ارب��وون‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكي لةِرووي ضينايةتييةوة لةبةرامبةر كيسراكانياندا‬ ‫دةوةس���ت���ان‪ ،‬ئ��ةوان��ةي نزيكبوون لةكيسراكانيانةوة‬ ‫(ضيين كاهينةكان) ب��وون‪ ،‬ثَيياندةوترا (ئاطرةوان يان‬ ‫ئؤترؤبان) دةبوو (‪٥‬م) دووربن لةكيسراكانةوة‪ ،‬ثاشان‬ ‫كاربةدةستء وةزي��ر دَيتة ثَيشةوة‪ ،‬ئةوانيش ئةبواية‬ ‫لةثشيت ئةوانةوة بووةستاناية‪ ،‬ثاشان َ‬ ‫خةلكَيك وةكو‬ ‫سةفريو ئ��ةوان��ةي سةردانيان دةك��رد (‪١٠‬م) دوورب��وون‬ ‫لَييةوة‪ ،‬خةتياندةكَيشا دةب��وو لةو خةتةدا مبَيننةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫لةطةل بكردناية ئةبواية‬ ‫خةلكَيكيرت بهاتايةو قسةي‬ ‫ثارضةقوماش بثَيضن بةلوتيانةوة بةحساب بؤئةوةي ئةو‬ ‫ذينطةية ثيسنةكةن‪ ،‬كة حةزرةي كيسرةويية‪.‬‬ ‫ب���ةلاَ م وةرن ب��ا ج��ي��اوازي��ي ئ���ةوان وةرب��ط��ري��ن ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫ثَيغةمبةري خوادا(‪( :)s‬كان رسول اهلل(‪ )s‬إذا إستقبله‬ ‫رجل‪ ،‬فصافحه الينزع يده من يده حتى يكون الرجل ينزع‪،‬‬ ‫واليصرف وجهه عن وجهه حتى يكون الرجل هو الذي‬ ‫يصرفه‪ ،‬ومل ُيَر مقد ًما ركبتيه بني يدي جليس له ‪ -‬أي‬ ‫يتواضع جلليسه فالميد رجله أمامه‪ . -‬روى ذلك الرتمذي‬ ‫وإبن ماجه عن أنس رضي اهلل عنه)‪ .‬كاتَيك ثَيغةمبةري‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرداية يان‬ ‫خوا(‪ )s‬يةكَيكي ببينياية تةوقةي‬ ‫بطةيشتاية بةيةكَيك هةتا ئةوكةسة دةس�تي لةدةسيت‬ ‫موبارةكي دةرنةهَيناية‪ ،‬ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬دةسيت‬ ‫دةرنةئةهَينا‪ ،‬هةتا ل��ةو ف��ةرم��وودةي��ةدا‪ ،‬دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬دةم��وض��اوي ق��ةد ل��ةدةم��وض��اوي‬ ‫َي�ا كةقسةي لةبةرانبةردا دةك��رد‪،‬‬ ‫ئةوكةسة وةرن��ةئ��ةط� رَِ‬ ‫سةروةرمان دائةنيشت لةسةر ئةذنؤ دةسيت دةخستة‬ ‫نَيوان ئةذنؤكانييةوة وةكو تةوازوعَيك بؤ ئةوكةسةي كة‬

‫‪70‬‬

‫لةبةرامبةريدا دةوةستا‪ ،‬ئةطةر سةيربكةين ثادشاكان‬ ‫هةميشة خؤيان لةطومِرايدا دةذي��ان‪ ،‬ئةطةر بةراوردَيك‬ ‫بكةين دةبينني ئةو ثادشايانة ضؤن رةفتاريانكردووة‪،‬‬ ‫ث��اش��ان ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خوا(‪ )s‬ك��ة ه��ي��ض ك��ةس�َي��ك ئ��ةو‬ ‫توانايةي نةبووة وةك��و ئةم ئازيزة رةفتاربكات‪ ،‬لةناو‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ي ف��ارس��دا‪ ،‬كة بةيةكساني باسي‬ ‫ضينايةتيي‬ ‫َ‬ ‫ذياني كؤمةلطةيان دةك��رد‪ ،‬مرؤظةكان دابةشكرابوون‬ ‫بةسةر ضةند ضينَيكدا‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬ضيين كيسراكان بوون‪ ،‬ئةمانة راقيرتين َ‬ ‫خةلك‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬ضيين ئ��ةش��راف‪ ،‬ك��ة بريتيبوون ل��ةح��ةوت‬ ‫خ �َي��زان��ي ب��ةن��او ش��ةري��ف‪ ،‬ل���ةم خ �َي��زان��ة بةناوبانطانة‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتي فارسدا تةنها ئةو حةوت خانةوادةية هةبوونء‬ ‫هيضكةسيرت لةوان شةريفرتنةبوو‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬ضيين ثياواني ئاييين‪.‬‬ ‫ضوارةم‪ /‬ضيين هَيزو سوثاو ثياواني جةنطي‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬ضيين نوخبةي رؤشنبريةكان‪ ،‬وةكو ثزيشكء‬ ‫شاعريو نوسةرو ئةديبو ساحريةكان‪ ،‬لةوسةردةمةدا زؤر‬ ‫طرنطييان بةخورافيات داوة‪.‬‬ ‫شةشةم‪ /‬ضيين دةهاقني‪ ،‬ئةم ضينة هةميشة طةِراون‬ ‫َ‬ ‫��ةالديء ش��ارةك��ان��دا ب��ؤ ك��ؤك��ردن��ةوةي س��ةران��ةو ب��اجء‬ ‫ب�‬ ‫خةراج‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫حةوتةم‪ /‬ضيين هاو تييانة بةطشيت لة (‪)%٩٠‬ي ئةم‬ ‫َ‬ ‫خةلكة ه��ةذارب��وونء بريتيبوون لةكرَيكارو بازرطانء‬ ‫س���ةرب���ازو ك��ؤي��ل��ةك��انء ‪ ...‬ه��ت��د‪ ،‬ئ��ةم��ان��ة ه��ةم��ووي��ان‬ ‫مافيان وةك يةكبووة‪ ،‬هةتا لةجةنطدا لةثَيشةوة وةك‬ ‫ب��ةرب��ةس��ت�َي��ك ئ��ةم خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةي��ان ب��ةك��اردةه �َي��ن��ا‪ .‬ه���ةروةك‬ ‫لةجةنطي ئوبةالئدا كة ثَييدةوترَيت (ذات السالسل)‬ ‫(‪)٦٠‬ه����ةزار كةسيان بةستبووةوة ب��ؤئ��ةوةي ران��ةك��ةن‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكاندا‪ ،‬ضونكة ئةوةندة طرنطييان‬ ‫لةبةرامبةر‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكةكةي خؤيان نةئةداء بةزجنري ئةيانبةستنةوة‬ ‫ب����ؤئ����ةوةي ران����ةك����ةن‪ ،‬ب��ؤي��ة ك��ي��س��را واي����دةزان����ي كة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكان َ‬ ‫هةلدَين ل��ةِرووي سوثاي فارسدا‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫خاليدي ك���وِري وةل��ي��د ل��ةو ج��ةن��ط��ةدا‪ ،‬ن��ام��ةي ن��ارد بؤ‬ ‫رؤستةمء فةرموي‪( :‬جئتكم برجال حيبون املوت‪ ،‬كما‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكَيكةوة هاتووم كة ئةوان‬ ‫حتبون أنتم احلياة) واتة‪:‬‬ ‫مردنيان خ��ؤش�تردةوَي��ت ل���ةوةي ئ�َي��وة ض��ةن��دة ذيانتان‬ ‫خؤشدةوَيت‪ .‬بؤية ئةم ئيسالمة ئاوا سةركةووتوة‪ ..‬وةرن‬ ‫ثَيكةوة با سةيري ئَيستامان بكةين‪ ،‬كاتَيك خاليدي‬ ‫كوِري وةليد ئةوقسةية دةكات‪ ،‬لةبةرئةوةية ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ )s‬بةئاشكرا بؤمان باسدةكات لةفةرموودةيةكداء‬ ‫دةفةرموَيت‪( :‬ئَيوة لةبةرئةوة ئاواتان لَيهاتووةء هيض‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫ئةرزشَيكتان نةماوة وةكو كةيف سةردةرياتان لَيهاتووة‪،‬‬ ‫ضونكة دنياتان خ��ؤش��دةوَي��تء لةمردنيش دةت��رس��ن)‪.‬‬ ‫ئ��ةوان لةو س��ةردةم��ةدا خؤشةويستيي م��ردن َ‬ ‫لةدلياندا‬ ‫بووة‪ ،‬ئةمةيش وةك منونةيةك بوو خستمة ثَيش ضاوتان‪.‬‬ ‫بواري سياسي‪:‬‬ ‫ل����ةِرووي س��ي��اس��ي��ي��ةوة‪ ،‬ئ���ةوان ئ��ةه��ل��ي ساسانيان‬ ‫ث���َي���دةوت���را‪ ،‬ت��ةن��ان��ةت م��ن� َ‬ ‫�ال �َي��ك��ي ب��ض��وك��ي��ش��ي��ان وةك‬ ‫ئ���ةردةش�ي�ري ك���وِري ش�يروان��ي (‪ )٧‬س� َ‬ ‫��ال ب���ةئ���ارةزووي‬ ‫خؤي حوكميدةكردن بؤيان نةبوو قسةيةك بكةن‪ ،‬يان‬ ‫كضَيك بةناوي بؤراني كضي كيسراوة هاتووة تةمةني‬ ‫ضةند َ‬ ‫سالَيك بووة‪ ،‬توانيويةتي بِرياربداتء هةموويان‬ ‫طوَيِر َ‬ ‫ايةلييان كردووة‪.‬‬ ‫بواري ئاييين‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ثاشان با بَيينةسةر باسي َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫حالةتي دينيي‬ ‫خولكي ئةم َ‬ ‫فارس‪َ ،‬‬ ‫دةولةتة ئاطريانثةرستووةء ئايينيان‬ ‫زةردةشيت يان زةرادةشيت بووة‪ ،‬هةروةك مَيذوونوسان‬ ‫باسيانكردووة ئةم زةرادةشتييانة هةموو ئاطرَيكيان‬ ‫بةثريؤز راطرتووة‪ ،‬تةنانةت زؤر جار َ‬ ‫خةلكي نةيتوانيوة‬ ‫ئاطر بةكاربهَينَيت لةبواري ئاسنطةريء ثيشةسازيشدا‬ ‫‪..‬هتد‪ ،‬هةربؤية لةوسةردةمةدا َ‬ ‫دةولةتي فارس ناسرابوو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كشتوكاليء بازرطاني‪ ،‬وةئةطةر شتَيكيان‬ ‫بةدةولةتَيكي‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتي دةرةوةي خؤيان دةيانهَينا‪.‬‬ ‫ثَيويستبوواية‬ ‫لةبريوباوةِري ئةواندا ئاطريان بةثاكء بَيطةرد دان��اوة‪،‬‬ ‫هةركاتَيك ئةترؤبانَيكيان بكردايةتةوة كة ئاطرةواني‬ ‫َ‬ ‫نابالغيان‬ ‫ثَيدةوترَيت‪ ،‬ئةبواية ئافرةتَيك يان كوِرَيكي‬ ‫بكرداية بةقورباني بؤ ئةو ثةرستطةية‪.‬‬ ‫شارستانييةتي ئةوروثاء ئةسكةندةناظيا‪:‬‬ ‫ولاَ ت��ان��ي ئ��ةوروث��ا بةشي ئةسكةندناظياء مَ‬ ‫ئةلانياء‬ ‫‪...‬هتد‪ .‬ئةو ناوضانةي رؤم دةسيت بةسةرياندا نةطرتبوو‪،‬‬ ‫منوونةي مَيذوونوسَيكي فةِرةنسي دةهَينمةوة كةناوي‬ ‫دةلَيت‪“ :‬ثَيش هاتين ئيسالم َ‬ ‫(رينؤ)ية ئةم كةسة َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ئةوسةردةمة خةريكي تاوانبوون‪ ،‬تةنانةت راياندةكرد‬ ‫لةثاكوخاوَيينء مةدةنييةت نةمابوو لةنَيوانياندا‪..‬‬ ‫لةجاهيلييةتدا دةذيان‪ ،‬هةميشة َ‬ ‫خةلكَيك بوون طةِراون‬ ‫َ‬ ‫بةسال خؤيان نةشتووة‪ ،‬بةالي ئةوانةوة‬ ‫بةدواي ثيسيء‬ ‫واب���ووة ب��ةو ثيسييةي ل��ةس��ةر لةشيان ك��ؤدةب�َي��ت��ةوة‪،‬‬ ‫ض��اك��ةي��ان دةس���ت���دةك���ةوَي���تء ب��ةن��ةم��ريء س���ةرب���ةرزي‬ ‫دةمَيننةوة‪ ،‬هيض زانستء زانيارييةكان نةبووةء وةك‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيكي سةرةتايي ذي��اون”‪ .‬ئةطةر بةراوردَيك بكةين‬ ‫َ‬ ‫لةطةل يةكةم ئايةت بؤ ثَيغةمبةرةكةمان(‪)s‬‬ ‫دةبينني‬ ‫هاتةخوارةوة‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪( :‬أق��راء) واتة‪:‬‬ ‫خب��وَي��ن��ة‪ ..‬ل��ةش��وَي��ن�َي��ك��دا ك��ة ن��ي��م��ض��ةدورط��ةي ع��ةرةب��ة‪،‬‬

‫(رينؤ) باس لةئةوروثا دةكات بةدةيةيةك ثَيش هاتين‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)s‬ء َ‬ ‫دةل �َي��ت‪( :‬مسرحية للحروب وأعمال‬ ‫الوحشية) وات��ة‪ :‬شانؤيةك ب��وو بؤ جةنطء ك��ردةوةي‬ ‫دِرندانة‪.‬‬ ‫مَيذوونوس طؤستاف لؤبؤن كتَيبَيكي هةية بةناوي‬ ‫(حضارة العرب) لةم كتَيبةدا باس ل��ة(‪ )١١‬س� َ‬ ‫�ال ثَيش‬ ‫هاتين ثَيغةمبةرايةتي موحةممد(‪)s‬ء ئةوروثا دةكاتء‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬هةموويان لةبةربةرييةتء هةمةجييةتَيكدا‬ ‫ذي���اونء ت��وان��اي ئ��ةوةي��ان ن��ةب��ووة ب���ةدواي مةعريفةدا‬ ‫بطةِرَينء كةسَيكي خوَيندةواريان نةبووة‪ ،‬وايلَيهاتووة‬ ‫ش��ان��ازي ب���ةو ج��ةه��ال��ةت��ةوة ب��ك��ةن‪ ،‬ثادشاكانيشيان‬ ‫شانازييان بةنةخوَيندةوارييانةوة دةكرد لةسةدةي (‪،١١‬‬ ‫َ‬ ‫هةولي زانستء ثَيشكةوتنيان‬ ‫‪١٢‬ز)دا‪ ،‬ثاشان ئ��ةوان‬ ‫دا‪ ،‬ئةطةر بةراورديبكةين بةسةدةي (‪ 5 ،4‬ك) دةبينني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان لةض هَيزو تواناو دةسةلاَ تَيكدابوون‪.‬‬ ‫مَيذوونوسَيكي ئةندةلوسي بةناوي (صاعد) لةسةدةي‬ ‫لة(تول َ‬ ‫َ‬ ‫ثَينجةمي كؤضي َ‬ ‫ةيتلة) ئةم كتَيبةي‬ ‫(سالي ‪٤٦٢‬ك)‬ ‫تول َ‬ ‫نوسيوة هةرلةوَييش كؤضيدوايي ك���ردووة‪َ ،‬‬ ‫ةيتلة‬ ‫ثايتةخيت ئيسثانيا بووة‪ ،‬لةوكاتةدا ثايتةخيت َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫مَ‬ ‫تول َ‬ ‫قوتييةكان ب���ووة‪ ،‬كاتَيك َ‬ ‫موسولانان‬ ‫ةيتلة ط�يرا‬ ‫ثايتةخيت خؤيان طواستةوة بؤ (قورتوبة) كة َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫ئةندةلوس ئةوكاتة ثايتةختةكةي قورتوبة ب��وو‪ ،‬ئةو‬ ‫لةتول َ‬ ‫َ‬ ‫ةيتلة دةذي��اء كتَيبَيكي نوسي ب��ةن��اوي (طبقات‬ ‫لةحالةتي َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةتاني ئةوروثا‬ ‫األمم) لةو كتَيبةدا باس‬ ‫دةك��ات‪ ،‬بةتايبةتي ئةسكةندناظيا (دانيمارك‪ ،‬سويد‪،‬‬ ‫نةرويج‪ ،‬فنلةندا) ثؤلَينياندةكاتء َ‬ ‫دةل�َي��ت‪( :‬هم أشبه‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل ناويان دةبات‪،‬‬ ‫بالبهائم منهم بالناس)‪ ،‬واتة‪ :‬وةكو‬ ‫هيض توانايةكيان نةبووة‪ ،‬تةنها خواردنيان خواردووةء‬ ‫ح��ةي��وان��ي��ان س��ةرب �ِري��وةو ب��ةب �َي�برذان��دن خ��واردووي��ان��ة‪،‬‬ ‫كةسَيكيرت بةناوي (ئيبرباهيم طرطوشي) باس لةئةوروثا‬ ‫خةلكي ئةندةلوسةء َ‬ ‫دةك��ات‪ ،‬ئةميش َ‬ ‫خةلكي شارَيكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ناودةبريء‬ ‫ئةوتري‪ ،‬ئَيستا بةناوي (كلية)‬ ‫(جليقية)ي ثَي‬ ‫لةباكوري ئيسثانياية لةنزيك ف��ةِرةن��س��ادا‪ ،‬ب��اس لةوة‬ ‫دةكات َ‬ ‫خةلكي َ‬ ‫ئةوي بةطشيت خؤيان نةئةشؤرد تةنانةت‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪( :‬أهل غدر ودناءة أخالق اليتنظفون واليغتسلون‬ ‫يف العام إال مر ًة أو مرتني باملاء البارد‪ ،‬واليغسلون ثيابهم‬ ‫منذ يلبسونها إىل أن تنقطع عليهم‪ ،‬ويزعمون أن الوسخ‬ ‫تصح به أبدانهم) واتة‪ :‬هةموويان‬ ‫الذي يعلوهم من عرقهم‬ ‫ُّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيكي ناثاكبوون‪ ،‬ئةهلي غ��ةدرب��وون لةسالَيكدا‬ ‫يةكجار خؤيان دةش��ؤرد يان دووج��ار‪ ،‬ئةويش بةئاوي‬ ‫ساردو جليان هةرنةئةشت‪ ،‬ئةوان واهةستياندةكرد ئةم‬ ‫ثيسيية وةكو دةستكةوتين رَ‬ ‫خيو نزيكبوونةوةي خواية‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪71‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫َ‬ ‫لةطةل هاتين دينَيك كة‬ ‫لَييانةوة‪ .‬ئةطةر بةراوردبكةين‬ ‫مَ‬ ‫موسولان كة دةبَيت لةشةوء رؤذَيكدا‬ ‫فةرماندةكات بة‬ ‫(‪)٥‬ج����ار دةس���تء دةم���وض���اوو ق��اض ب��ش��وات‪ ،‬لةهةموو‬ ‫جةنابةتَيكدا (غ��وس� َ�ل) دةرب��ك��اتء ل����ةِرؤذي هةينيدا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫غوسلدةربكات‪ ،‬هةتا‬ ‫غوسل دةربكات‪ ،‬لةِرؤذي جةذندا‬ ‫بةندايةتييةكي ط��ةورةي وةكو رؤذي هةيين لةكاتَيكدا‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ثياز ي��ان س�يري خ��واردب�َي��ت دةبَيت‬ ‫ئةطةر‬ ‫لةوبةندايةتيية خؤي دورخب��ات��ةوة!‪ ،‬ئةمةيش بةرزيي‬ ‫مرؤظ دةردةخات لةالي ئيسالم‪ ،‬ضونكة دوورخستنةوةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيرت‪ .‬ئينجا ل��ةِرووي‬ ‫كةسَيكة بؤ ثاراستين‬ ‫ثاراستين مايف َ‬ ‫خةلكييةوة‪ ،‬ئيسالم تةنانةت مايف كافرو‬ ‫بَيباوةِرةكانيش دةثارَيزَيتء بةئةركي خؤي دةزانَيت‪.‬‬ ‫ه����ةروةك ث���ةروةردط���ار دةف��ةرم��وَي��ت‪ [ :‬ﯦ ﯧ ﯨ‬ ‫ﯩﯪﯫﯬﯭ ﯮﯯﯰﯱ‬ ‫ﯲﯳ ﯴ ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ] التوبة‪ .‬واتة‪ :‬خؤ‬ ‫ئة‌طة‌ر كة‌سَيك لةهاوةَ‌لطة‌ران داواي ثة‌ناي لَيكرديت (ئة‌ي‬ ‫ثَيغة‌مبة‌ر‪ s‬ئة‌ي ئيماندار)‪ ،‬ئة‌وة‌ تؤيش ثة‌ناي بدة‌ هة‌تا‬ ‫طوَيي لةفة‌رموودة‌كة‌ي خ��وا (ق��ورئ��ان) دة‌ب�َي��ت‪ ،‬ثاشان‬ ‫بيطة‌ية‌نة‌ بة‌و شوَينة‌ي دة‌ية‌وَيتء َ‬ ‫(مالء طيانء ذياني)‬ ‫تَييدا ث��ارَي��زراوة‌‪ ،‬ئة‌م ميهرة‌بانيية‌ لة‌بة‌رئة‌وة‌ية‌ ئة‌وانة‬ ‫كة‌سانَيكن نازانن (خواناسي ضيية‌)‪.‬‬ ‫كةسانيرتي وةكو ئينب فةزالن‪ ،‬كةئةويش لةئةندةلوس‬ ‫ذي������اوة‪ ،‬ب���اس ل����ةوة دةك�����ات ك���ة ه��ةم��ي��ش��ة خ��ةري��ك��ي‬ ‫خراثةكاريبوون‪ ،‬بؤمنوونة لةكتَيبةكةيدا باسي ئةوة‬ ‫دةك��ات‪: ،‬كاتَيك رَي��زي سةيديان طرتبَيت (كة خاوةني‬ ‫َ‬ ‫لةطةليبوون‬ ‫بةندة بووبَيت) كاتَيك مب��رداي��ة ئ��ةوان��ةي‬ ‫وةك بةندةكان يان ئافرةتء جارييةي هةبواية‪ ،‬ئةهاتن‬ ‫س��ةرخ��ؤش��ي��ي��ان��دةك��ردو ه��ةن��دَي��ك ت��ق��وس��ات��ي دينييان‬ ‫ث���َي���دةك���رد‪ ،‬ث���اش���ان م��ل��ي��ان ل�����ةدوو الوة دةب��ةس��ت��ةوة‬ ‫ب��ةط��وري��سء ل��ةدواي��ي��دا (‪ )٢‬ك��ةس راياندةكَيشا تاكو‬ ‫ئةمرد!ء خةجنةرَيكيان دةك��رد َ‬ ‫بةدليدا تا خوَينةكةي‬ ‫بةسةريدا دةه��ات��ةخ��وارةوةو خوَينةكةي دةكةوتة سةر‬ ‫س��ةي��دةك��ةي»‪ ،‬ه��ةروةه��ا باسي ئ��ةوةي��ش دةك��ات وةكو‬ ‫رَيزَيك بؤ سةيدةكةي ئةو كارةيان ئةجنامداوة!‪.‬‬ ‫ئينجا وةرن با بةراوردبكةين كة ئايينَيك دَيتء لةم‬ ‫بارةيةوة ضي َ‬ ‫دةلَيت‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬دةفةرموَيت‪َ( :‬م ْن َ‬ ‫ملوَكَه َأ ْو‬ ‫لطَم مَ ْ‬ ‫َ‬ ‫ضَرَب ُه َفَك َّفاَر ُت ُه َأ ْن َيعِْتَقهُ) رواه مسلم‪ ،‬واتة‪ :‬هةركةسَيك‬ ‫شوختَيك خب��ات��ة ب��ةن��دةك��ةي خ��ؤي��ةوة ي��ان لَيدانَيكي‬ ‫لَيبداتء ئازاريبدات كةفارةتةكةي تةنها ئةوةية دةبَيت‬ ‫ئازاديبكات‪ .‬ئةوان رَيزي سةيدةكةيان طرتووة كةخاوةني‬ ‫بةندةكة ب��ووة‪ ،‬ب��ةلاَ م لةبةرامبةريدا سوتاندويانن يان‬ ‫‪72‬‬

‫ك��وش��ت��وي��ان��ن ئ��ةم��ة ب��ةط��ش�تي ح� َ‬ ‫�ال��ةت��ي ئ���ةوروث���ا ب��وو‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬م��ايف ب��ةن��دة دةستنيشاندةكات‬ ‫تا وايلَيدَيت ئيسالم بةندة َ‬ ‫ناهلَيت‪( ،‬الَي ُق َّ‬ ‫ولن َأ َح ُد ُك ْم‪:‬‬ ‫َعبِْدي َوَأَم�ِت�يِ ‪ُ ،‬ك ُ‬ ‫ِ‪،‬‬ ‫ِ‪َ ،‬و ُك��ل ِن َسِائ ُك ْم ِإَم��ا ُء اهلل‬ ‫يداهلل‬ ‫لك ْم َعِب ُ‬ ‫اي َوَفَت ِاتي)‪ .‬هةروةها‬ ‫َو ِلك ْن لَي ُقل‪ُ :‬غ ِ‬ ‫المي َو َج ِارَييِت‪َ ،‬وَفَت َ‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةفةرموَيت‪( :‬بةبةندةو كةنيزةكةكانتان‬ ‫َ‬ ‫مندالي خؤتان‬ ‫َبلني‪ :‬كوِرةكةم يان كضةكةم‪ ،‬وةيان وةك‬ ‫ه��اوس��ةرط�يري��ي��ان ب��ؤ ب��ك��ةن ل��ةك��وِرو ك��ض‪ ،‬لةجلوبةرطي‬ ‫خؤتانيان لةبةربكةن‪ ،‬هةروةها لةو خواردنةي دةخيؤن‬ ‫بياندةني)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫شارستانييةتي ميسر‪:‬‬ ‫بابزانني لةميسر ضي رويداوة ثَيش هاتين ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ ،)s‬ل��ةس��ةرةت��اوة زان��ي��م��ان دوو َ‬ ‫دةول���ةت���ي رؤم‬ ‫هةبووة‪َ ،‬‬ ‫دةولةتَيكيان بةتةواوي كؤتاييثَيهات‪ ،‬سةردةمي‬ ‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫(كليؤثاترا) الي هةمووان زانراوة (هؤكتافيؤس)‬ ‫(‪ ٣١‬ث‪.‬ز)دا ميسري طرت‪ ،‬ثاشان لةسةردةمي (ئؤختؤس)‬ ‫كة قةيسةرَيكيرتبوو تواني َ‬ ‫دةولةتي رؤذئاوا خباتة ذَير‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪٤٦٧‬ز)دا‪ ،‬واتة‪ :‬نزيكةي‬ ‫ركَيفي خؤيةوة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫سال ثَيش هاتين ثَيغةمبةري خوا(‪َ )s‬‬ ‫(‪َ )١٥٠‬‬ ‫دةولةتي‬ ‫رؤمانياي رؤذئاوا ميسري خستة ذَير دةسةلاَ تي خؤيةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ئةم وآلتة ضييانكرد؟!‬ ‫ث��اش��ئ��ةوةي رؤذئ����اواي ميسري خستة ذَي��ردةس�تي‬ ‫خ��ؤي��ةوة‪ ،‬دووب����ارة َ‬ ‫دةول��ةت��ي رؤم��ي رؤذه����ةلاَ ت تواني‬ ‫َ​َ‬ ‫َ‬ ‫لةجةنطيكدا دذي كةنيسةي‬ ‫دةستبطري بةسةر ميسردا‪،‬‬ ‫رؤذئ��اواي��ي ه��اتء ميسري ك��رد بةجَيطةي مةخزةني‬ ‫خ��ؤراك��ي ئيمثراتؤرييةتي رؤم��ان��ي‪ ،‬ئ��اب��ووري��ي��ةك��ةي‬ ‫نزمبووةوةء َ‬ ‫خةلكةكةي دوورخستةوة لةهةموو بوارَيكي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكةي ب��ةرةو‬ ‫زانستء زان��ي��اريء ثَيشكةوتنء‬ ‫لاَ‬ ‫دواك��ةوت��ووي��ي ب��رد‪ ،‬تةنانةت رؤم��ا دةس��ة ت��ي لةميسر‬ ‫سةند بؤ خ��ؤي‪ ،‬ئةوةيشي مابووةوة بؤئةوةي شؤِرش‬ ‫كؤمةلَيكي دروستكرد وةكو ئةم َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكةي‬ ‫بةرثانةبَيت‪،‬‬ ‫ئَيستا كة دةيبينني‪ ،‬وةك ئةمريكا هةركةس اليةنطرء‬ ‫نفوزي خؤي بَيت‪ ،‬ئةوا دةيهَينَيتء دةيسةثَينَيت بةسةر‬ ‫ولاَ تةكةدا بؤئةوةي شؤِرش كثبكاتةوةء َ‬ ‫خةلكةكة لةدذيان‬ ‫هةلنةسَيت‪ ،‬ثاشان باجي لةسةر َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ميسري دانا‪،‬‬ ‫باجي لةسةر زةوي��وزاري َ‬ ‫خةلكيء م��ةِروم��الاَ تء لةسةر‬ ‫َ‬ ‫ناومال دانا‪ ،‬هةروةك مَيذوونوسان‬ ‫فرؤشنتء كةلوثةلي‬ ‫باسيدةكةن‪ ،‬باجي طواستنةوةي دانابوو‪ ،‬تةنانةت باجي‬ ‫لةسةر ذنهَينانء شوكردن دانابوو‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ةي ك��ةب��امس��ان��ك��رد ه���ةم���ووي ئ�َي��س��ت��اي��ش ل��ةم‬ ‫رؤذطارةي ئةمِرؤدا هةية‪ ،‬هةروةك لةوآلتي نةرويج كاتَيك‬ ‫لةشارَيكةوة دةضيتة شارَيكيرت‪ ،‬دةب�َي��ت باجي رَيطة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫بدةيت‪ ،‬لةو سةردةمةيشدا باجيان لةسةر قةبرو دفين‬ ‫مردووةكانيش داناوة‪ ،‬رَليةيش بةهةمان شَيوة هةرواية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةسةنري‪ ،‬هةرئةو روداوان��ة‬ ‫كةسَيك مبرَيت باجي لَي‬ ‫دوبارةدةبنةوة لةئَيستايشدا‪ ،‬باجي تةلةفزيؤن كةئَيستا‬ ‫هةية‪ ،‬هةمان باجة كة لةسةر كةلوثةلء ثَيداويستيي َ‬ ‫مال‬ ‫لةوكاتةدا سةنراوة‪ ،‬ئَيستايش بةردةوامة لةم ولاَ تانةدا‪،‬‬ ‫هةربؤية هةميشة َ‬ ‫دةلَيني‪ :‬مَيذوو خؤي دوبارةدةكاتةوة‪.‬‬ ‫ل��ةس��ةرووي هةموويشيانةوة ئةشكةجنةيةكي زؤري‬ ‫ئةدان‪ ،‬تةنها لةبةرئةوةي ئةوان كاسؤليكي بوونء ئةمان‬ ‫لةذَير ضةتري نةسرانيية ئةرسةدؤكسييةكاندا بوون‪.‬‬ ‫شارستانييةتي ضني‪:‬‬ ‫ثاشان ولاَ تَيكيرت بةناوي ضني كة ئيمثراتؤريةت بوون‬ ‫َ‬ ‫(‪)١٠‬س���ال ثَيش هاتين‬ ‫�ي ئايني ب��وون‪ ،‬ب��ة‬ ‫خ��اوةن��ي س� َ‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪،)s‬‬ ‫يةكةم ئايينيان ثَييئةوترا‪ :‬دي�ني( الوتستؤ) ئةمة‬ ‫دينَيكي ك��رداري نةبووة‪ ،‬شتَيكي بَيهودةبووةء َ‬ ‫خةلك‬ ‫زؤر بةكارينةهَيناوة‪.‬‬ ‫ئاييين دووةم‪ ،‬بةناوي (كؤنفؤشيؤس)‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫ب��ةط��ةورةي فةلسةفةو دةس��ةلاَ ت��داران��ي ضني ن��اودةب� َ‬ ‫�ري‪،‬‬ ‫لةدواييدا بووة دينء ياساي بؤدانراء دةثةرسرتا‪.‬‬

‫ئةم ئايينة باس لةذيان دةكات‪ ،‬بةوةي ذيان شتَيكي‬ ‫بَيهودةيةو هيض طرنطييةكي نيية‪ ،‬ب��ةئ��ارةزووي خؤتة‬ ‫ثةرستنةكان‪ ،‬وةك ثةرستين دارء ئاوء مشكء‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ئازاديي داوة بةمرؤظةكان ضي دةثةرسنت بيثةرسنت‪.‬‬ ‫ئاييين سَييةم‪ :‬دي�ني (ب���وزا ي��ان ب��ودا)ي��ة‪ ،‬ئةميش‬ ‫فةيلةسوفَيك بووة توانيويةتي رَيبازَيك دانَيت لةسةردةمي‬ ‫َ‬ ‫هةندي بنةماي ئاييينء ئةخالقيشي هةبووة‪،‬‬ ‫خؤيداء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةء ئةبَيتة راه��ي��ب‪ ،‬وةك��و‬ ‫خةلكي دائ��ةب �ِري‬ ‫سؤفيطةريي واية‪ ،‬هةندَيك ثَييانواية وشةي تةسةوف‬ ‫ل���ةوس���ةردةم���ةي ب����وزاوة س��ةرض��اوةي��ط��رت��ووة ‪ ..‬هةتا‬ ‫هاتووةتة ن��او ئاييين ث�يرؤزي ئيسالمةوة‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫زؤرَي��ك��ي��ش ث�َي��ي��ان��واي��ة ث�َي��ش ب��وزاي��ش ه��ةر ت��ةس��ةوف‬ ‫هةبووةو لةسةردةمي يةهوديء مةسيحييةكانء دواي‬ ‫ئةوانيش هةرهةبووة‪.‬‬ ‫شارستانييةتي هيند‪:‬‬ ‫ئيمثراتؤريةتَيكيرت هةبوو بةناوي (هيند) هيندستان‬ ‫يةكَيك بوو لةو ولاَ تانةي َ‬ ‫دةولةتَيكي بةتواناي بووة (‪)١٠‬‬ ‫َ‬ ‫سال ثَيش هاتين ثَيغةمبةر(‪ ،)s‬لةو ولاَ تةدا هةمووشتَيك‬ ‫رَيطةثَيدراو ب��ووة بؤ ثةرسنت‪ ،‬بةشَيوةي ج��ؤراو جؤر‬ ‫ه��ةي��ك��ةل ه��ةب��ووة ب��ؤ ث��ةرس�تنء خ� َ‬ ‫�ةل��ك ش���اخء رووب���ار‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪73‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫(رووب���اري كنج) زؤر م��وق��ةدةس ب��وو ل��ةالي��ان‪ .‬هةروةها‬ ‫قةلةم‪َ ،‬‬ ‫(كانزاكان‪ ،‬مانط‪َ ،‬‬ ‫رَ‬ ‫مششيي دةسيت‬ ‫ئالتون‪ ،‬زيو‪،‬‬ ‫رَ‬ ‫ئةستيةو مشكء طيانلةبةرانيان) ثةرستووة‪.‬‬ ‫خؤيانء‬ ‫لاَ‬ ‫تائَيستايش مانطاو مشكء سةط دةثةرسنت‪ ،‬لةو و تةدا‬ ‫مانطاثةرسنت باوبووة كةزؤربةي زؤري زانايانيان خةبرين‬ ‫لةكؤمثيوتةرو تةنانةت شارةزاياني بواري ضةكي ئةتؤميي‬ ‫ئ��ةوولاَ ت��ةء زؤرَي��ك لةسياسييةكانيان مانطادةثةرسنت‪،‬‬ ‫لةِراستيدا ئةمة شتَيكة جَيطةي سةرسوِرمانة‪.‬‬ ‫ل��ةس��ةردةم��ي ك��ؤن��دا لةهيندستاندا برسييةتييةك‬ ‫رويكردة ئ��ةوان لةجَيطةيةكدا كة مشكيان دةثةرست‪،‬‬ ‫خ����واردن����ي م��ش��ك ق���ةدةغ���ةك���راب���وو ت��ةن��ه��ا م��ش��ك��ي��ان‬ ‫سةرنةئةبِري‪ ،‬ئةو مالاَ نةي كة طةمنيان كؤكردبووةوة‬ ‫مشكةكان هةموويان خوارد!‪.‬‬ ‫بواري رةوشيت‪:‬‬ ‫ل��ةِرووي جنسييانةوة هاوسةرطريي شتَيكي ئاسايي‬ ‫ن���ةب���وو‪ ،‬ه��ي��ض��ك��ةس ه���اوس���ةرط�ي�ري ن���ةئ���ةك���رد‪ ،‬ئ��ةط��ةر‬ ‫ئافرةتَيكيان َ‬ ‫بةدلبوواية ئةيانتواناي بيبةن بؤخؤيان‪،‬‬ ‫بةتايبةت كاهينةكانيان كة بةبةندايةتييان دةزان��ي‪،‬‬ ‫خراثةكارييان لةمةعبةدةكاندا ئةجنامدةداء وايان دادةنا‬ ‫لةطةل َ‬ ‫َ‬ ‫منالء ثريو طيانلةبةراندا‪،‬‬ ‫كة شتَيكي ئايينيية‪،‬‬ ‫ه��ةرش��ت�َي��ك ئ����ةوان ئ���ارةزووي���ان ل�َي��ي��ب��واي��ة دةي��ان��ك��رد‪،‬‬ ‫دةيانوت‪ :‬مادام خؤشيي مرؤظةكان لةخواردنء خةوتنء‬ ‫رابواردن داية‪ ،‬كةواتة‪ :‬ئةمانة بةندايةتني‪.‬‬ ‫بواري كؤمةلاَ يةتي‪:‬‬ ‫لةناو ئةوانيشدا ضينايةتي هةبوو دابةشكرابوون‬ ‫بةسةر ضوار ضيندا‪:‬‬ ‫ ض��ي�ني ي��ةك��ة (ب��راه��ي��م��ة)‪ :‬ئ��ةم��ان��ة دةس���ةلاَ ت���دارو‬‫كاهينةكان بوون‪ ،‬هةميشة ثادشا ئةبواية كاهني بواية‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬ثياوي ئاييين بواية‪.‬‬ ‫ ضيين دووةم (شرتاي)‪ :‬ئةمةيش ثياواني جةنطء‬‫ئازاكانيان بوون‪.‬‬ ‫ ضيين سَييةم (ويش)‪ :‬ئةميش بازرطانء جوتياري‬‫خاوةني زةويوزارو سةروةتء سامان بوون‪.‬‬ ‫ ضيين ض��وارةم (ش��ؤدةر)‪ :‬ئةم ضينة نةدةبوو هيض‬‫شتَيك بكةن‪ ،‬لةزماني عةرةبيدا ثَييانوتراوة‪ :‬مةنزوبون‪،‬‬ ‫ئ��ةم ضينة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل طيانلةبةران ه��ةذم��اردةك��ران‪ .‬بةثَيي‬ ‫ي��اس��اي هيندستان ئ��ةب��واي��ة ئيشيان ب��ؤ براهيمةكان‬ ‫بدةني‪.‬‬ ‫بةبي ئةوةي ثارةيشيان‬ ‫َ‬ ‫بكرداية َ‬ ‫ضيين شؤدةر دةبوواية خزمةتي كاهنيء دةسةلاَ تداريي‬ ‫هيندستانيان بكرداية‪ ،‬ئةطةر بةراورديان بكةين بةئاييين‬ ‫ئيسالم‪ ،‬ئينب ماجة ريوايةتيكردووة لةئيمام عومةرةوة‬ ‫��ط���وا َ‬ ‫يرازي��ب�َي��ت) ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت‪َ( :‬أ ْع� ُ‬ ‫ي�ر‬ ‫األِج� َ‬ ‫(خ���وا ل�َي� ِ‬ ‫‪74‬‬

‫َأ ْجَر ُه َقبْل َأ ْن يجَِ َّ‬ ‫ف َعَر ُقهُ)‪ .‬واتة‪ :‬ثارة بدةن بةوكةسةي‬ ‫بةكرَيتانطرتووة‪ ،‬ثَيشئةوةي عارةقةكةي وشكببَيتةوة‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ش��ودةرَي��ك بةهَيزبووايةو توِرةيانبكردايةء‬ ‫لةبراهيمَيك يان لةكةسَيكي دةسةلاَ تداري بداية‪ ،‬وةكو ئينب‬ ‫ئةسري باسيدةكاتء َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬دةستيان دةبِري وة ئةطةر‬ ‫دابنيشتاية لةحزوري براهيمَيكدا ئةوا ثشتيان ئةسوتاند‪،‬‬ ‫يان شودةرَيك قسةيةكي بةبراهيمة بوتاية لةهيندستان‪،‬‬ ‫يةكسةر زمانيان دةب���ِري‪ ،‬خؤ ئةطةر بهاتاية لةوانةي‬ ‫كة ئةثةرسرتان‪ ،‬وةك سةط‪ ،‬بؤق‪ ،‬كونةثةثوو‪ ،‬ثشيلة‪،‬‬ ‫ئةطةر يةكَيك لةم طيانلةبةرانة بكوذراية وةكو ئينب كةسري‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪( :‬وك ّفارة قتل الكلب والقطة والضفدعة والبومة‬ ‫مثل كفارة قتل الشودر سواء بسواء) هةركاتَيك كةسَيك‬ ‫بيكوشتناية‪ ،‬ئةبوواية كةفارةتي ب��داي��ةء ثياوَيكيان‬ ‫لةشودةرة ئةكوشت‪ ،‬سبحان اهلل‪ ،‬كاتَيك خواي طةورة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮠ ﮊ اإلسراء‪ .‬دةبينني‬ ‫هةموو شتَيك لةثَيناوو لةبةرخاتري مرؤظةكانداية‪ ،‬لةو‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةكةياندا هيض طرنطييةكي‬ ‫سةردةمةدا ئافرةت‬ ‫نةبووة‪ ،‬ئةيانتواني بةئارةزووي خؤيان ئيشيان ثَيبكةن‪،‬‬ ‫زؤرج��اري��ش هيندييةكان كة َ‬ ‫مالوسامانيان لةقوماردا‬ ‫دةدؤِران��د‪ ،‬ذنةكانيان دائةنا لةبةرامبةريدا‪ ،‬ثَيغةمبةري‬ ‫صوا ِب ِّ‬ ‫اء‬ ‫الن َس ِ‬ ‫(إسَت ْو ُ‬ ‫خوا(‪ )s‬كاتَيك دَيت دةفةرموَيت‪ْ :‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئافرةتان باشبني‪ .‬يان‬ ‫َخ�ًْي�رْ ا)‪ .‬واتة‪ :‬وةسَيتيكرد‬ ‫دةفةرموَيت‪ِّ :‬‬ ‫الر َجال) وات��ة‪ :‬ئافرةتان‬ ‫(الن َسا ُء َشَقِائ ُق ِّ‬ ‫هاوسؤزي ثياوانن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫يان َ‬ ‫(خيرُْ ُك ْم َخيرُْ ُك ْم أل ْه ِله)‪ .‬واتة‪ :‬باشرتينتان ئةوانةن‬ ‫كة بؤ هاوسةرةكانتان باشن‪.‬‬ ‫شارستانييةتي يةهود‪:‬‬ ‫ثاشان َ‬ ‫خةلكَيك لةوانةية بثرسَيت شوَيين يةهودييةكان‬ ‫ل��ةك��وَي��داب��ووة؟ ب��اب�َي�ين س��ةي��ري كياني يةهودييةكان‬ ‫ب��ك��ةي��ن‪ ..‬ل��ةوس��ةردةم��ةدا ل��ةئ��ةوروث��ادا ب�َل�اَ وب��ب��ون��ةوةء‬ ‫لةشامدا بةطشيت ضةقيان بةستبوو مابوونةوة‪ ،‬هةموو‬ ‫دةزان�ين يةهودييةكان ثيسرتيين مرؤظةكانن‪ ،‬لةكاتي‬ ‫الوازييء بَيهَيزيي خؤياندا هةميشة خةريكي خنوعن‪،‬‬ ‫خةريكي نيفاقء طةردنكةضيء ماستاوضَيتني‪ ،‬خةريكي‬ ‫رق��وك��ي��ن��ةو درؤك���ردن���ن ب��ؤ خ��ؤب��ردن��ةث�َي��ش��ةوة‪ .‬لةكاتي‬ ‫بةهَيزيي خؤيشياندا‪ ،‬هةميشة خؤيان بةطةورةو مَ‬ ‫زالء‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكيرت نيشانئةدةن‪ ،‬ئةم‬ ‫وةحشيطةري بةرامبةر‬ ‫جولةكة ثيسانة هةميشة بةطةردنكةضيء خنوعء نيفاقء‬ ‫بةكةيدو مةكيدةوة دَينة ثيشةوة‪ ،‬كاتَيك دةسةلاَ تيش‬ ‫دةطرنةدةست ئ��ازاري َ‬ ‫خةلك ئ��ةدةنء منالاَ ن دةك��وذنء‬ ‫خةلك لةناودةبةنء َ‬ ‫َ‬ ‫خةلك سةردةبِرنء مَ‬ ‫زولء زؤرداريء‬ ‫ضةوساندنةوة لةسةر َ‬ ‫خةلك دادةنينَ ‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫�ال��ي (‪٦١٣‬ز)دا‪ ،‬وات���ة‪ )٣( :‬س� َ‬ ‫ل��ةس� َ‬ ‫��ال دواي هاتين‬ ‫َي�م���ةوة ل��ةذي��ان��ي ئ��ةم‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ ،)s‬روداوَي�����ك دةط� رَِ‬ ‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫يةهودييانة‪ ،‬لةناو شامدا كة ذياريان هةبووةء‬ ‫(‪٦١٣‬ز)دا وةك هةموو دةزان�ي�ن فارسةكان سةركةوتن‬ ‫بةسةر رؤم��دا‪ ،‬وةك خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮭ‬ ‫ﮮ ﮯﮊ ال�����روم‪ .‬وات����ة‪ :‬رؤم���ة‌ك���ان تَيكشكَينران‬ ‫(ب�ة‌دة‌س�تي ف��ارس��ةك��ان)‪ .‬ث��اش سةركةوتين فارسةكان‬ ‫بةسةر رؤمدا‪ ،‬لةشامدا يةهودييةكان هاتن كودةتايةكيان‬ ‫كرد بةسةر هةموو نةساراكاندا‪ ،‬هاتن هةرضي نةسارا بوو‬ ‫بةقةشةو ثاثاكانييانةوة هةموويان طرتنء كوشتياننء‬ ‫ه��ةم��وو كةنيسةكانيان ت �َي��ك��داء ه��ةرض��ي راه��ي��ب بوو‬ ‫كوشتيان‪ ،‬ل��ةدواي��ي ئ��ةوةي دةس��ةلاَ ت��ي ت��ةواوي��ان طرتة‬ ‫دةس���ت‪ .‬ل��ةث��اش م��اوةي��ةك دي��س��ان��ةوة رؤم خؤيانيان‬ ‫طرتةوةو سةركةوتنةوة بةسةر فارسةكاندا‪ ،‬وةكو خواي‬ ‫طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ‬ ‫ﯘﯙﮊ ال��روم‪ .‬وات��ة‪ :‬لةنزيكرتينء نزمرتين‬ ‫زةويدا‪ ،‬بة‌لاَ م لة‌ئايندة‌دا (نؤرة‌ياندَيتة‌وة‌) رؤمة‌كان دواي‬ ‫شكستيان سة‌ردة‌كة‌ونة‌وة‌‪.‬‬ ‫لةدوايئةوةي سةركةوتن بةسةرياندا‪ ،‬يةهودييةكان‬ ‫ض��ون ب��ؤالي (هرقل) زةليليي خؤيان نيشانداء داواي‬ ‫ئةوةيان كرد رَيطةيانثَيبدات بؤئةوةي دواي حكومةتةكة‬ ‫بكةون‪ ،‬لةدواييدا وتيان‪« :‬ئَيمة لةحكومةتةكةي تؤدا‬ ‫دةب�ينء يارمةتيتدةدةين»‪ ،‬ثاشان ئةويش ثةميانَيكي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةسنتء ئاسايشء هَيمنيي وآلتي بةوان سثارد‪،‬‬ ‫ب��ةلاَ م لةدواييدا نةساراكاني شام هاتن بؤالي هريةقلء‬ ‫ثَييانوت‪« :‬ت��ؤ ضيتكردووة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ��ةم��ان��ةدا‪ ،‬هةرضي‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ئَيمة بوو لةناو شامدا هةموويان كوشتوون‪ ،‬كة‬ ‫ثادشاي رؤم بةمةي زاني‪ ،‬زؤر توِرةبوو‪ ،‬بةلاَ م ثةميانةكة‬ ‫رَيطربوو‪ ،‬ثاشان نةساراكان هاتن ب��ؤاليء ثَييانوت‪:‬‬ ‫«ت��ؤ كَيشةت نةبَيت ئَيمة ك��ةف��ارةت��ي ثةمياننامةكةت‬ ‫ب��ؤ ئ��ةدةي��ن‪ ،‬ب��ةس ب��ي��ان��ك��وذة (أقتلهم وس��ن��ص��وم عنك‬ ‫سنة أبد ال ّدهر)‪ ،‬واتة‪ :‬تؤ بيانكوذة ئَيمةيش‬ ‫مجعة كل ٍ‬ ‫هةموو هةينييةك بؤت بةِرؤذووئةبني تا رؤذي قيامةت‪،‬‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي كةفارةتي ئ��ةوةت بؤ بدةين‪ .‬ئةويش هةستا‬ ‫بةكوشتين يةهودييةكانء عةزابي ئ��ةدانء لَييئةدان‪،‬‬ ‫زؤرب��ةي��ان رايانكردو هةندَيكيشيان مانةوة لةشامدا‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر س��ةرجن��ب��دةي��ن ب��ةدرَي��ذاي��ي م���َي���ذووي ن��ةس��اراو‬ ‫يةهود‪ ،‬رقيان لةيةكرتبووةو دذايةتي يةكرتيان كردووة‪،‬‬ ‫نةساراكان بِروايانواية يةهودييةكان عيسايان لةخاض‬ ‫داوة يان كوشتوويانة‪ ،‬كة ئةمةيش راستنيية هةروةكو‬ ‫خ����واي ط�����ةورة دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﭹ ﭺ ﭻ ﭼ‬ ‫ﭽ ﭾ ﭿﮕ ﮊ ال��ن��س��اء‪ .‬وات���ة‪ :‬ن��ة ك����وذراوةء نة‬

‫ل��ةخ��اض��دراوة‪ ...‬ل��ةس� َ‬ ‫�ال��ي (‪١٦‬ك)دا سةييدونا عومةر‬ ‫فةحتي قودسي كرد‪ ،‬مةسيحييةكان مةرجَيكيان لةسةر‬ ‫ئيمام عومةر داناء وتيان‪« :‬بةمةرجَيك ئَيمة دةسةآلتي‬ ‫ق����ودس ت��ةس��ل��ي��م��دةك��ةي��ن‪ ،‬ك���ة ن��اب �َي��ت ي���ةك ي��ةه��ودي‬ ‫لةقودسدا مبَينَيت»‪ .‬ئةويش مةرجةكةي لَي َ‬ ‫قبولكردن‪،‬‬ ‫ئةو ثياوة ب��ةِرَي��زة‪َ ،‬‬ ‫قبولي مةرجةكةي ك��ردنء هةرضي‬ ‫يةهودي لةقودسدا بوو هَينانيية دةرةوة لةشوَينَيكيرتدا‬ ‫��ي ج��ةن��ط��ك��ردن‬ ‫ن��ي��ش��ت��ةج �َي��ي��ك��ردن‪ ،‬ل���ةب���ةرئ���ةوةي ب���ةب� َ‬ ‫قودسي طرتةوة‪ .‬بةلاَ م ئةطةر ئَيستا سةيري رَيكةوتين‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمريكاو فةِرةنساو ئينطليز‪،‬‬ ‫يةهودييةكان بكةين‬ ‫دةب�َي��ت بزانني بؤضي ئ��ةو رَيكةوتنانةيان م��ؤرك��ردووة‬ ‫ل��ةن �َي��وان ي��ةك�تري��دا! ل��ةب��ةرئ��ةوةي ج��ةن��ط��ي ه��ةم��ووي��ان‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةجةنطن‪،‬‬ ‫بةموسولانانةء دذي‬ ‫بةرامبةر‬ ‫يةهودييةكان لةسةردةمي ثَيغةمبةري خوادا(‪ )s‬لةشاري‬ ‫مةدينةي منةوةرة نيشتةجَيبوون‪ ،‬هةروةكو خوونةرييت‬ ‫ئَيستايان كة نةطؤِراوة‪ ،‬هةروةك لةسريةدا هاتووة َ‬ ‫دلَيكي‬ ‫رةقء هةميشة ئةخالقي الدةري���ان ه��ةب��ووةء حةزيان‬ ‫بةفيتنة بووةء هةميشة ويستويانة دةسةلاَ تء سامانيان‬ ‫لةدةستدا بَيت بؤ هَينانةديي ئاواتيان‪ ،‬ضةكفرؤشتنيان‬ ‫لةنَيوان هؤزةكاني (ئ��ةوسء خ���ةزرةج)دا ئةجنامدةداو‬ ‫دابوويانن بةيةكداء ضةكةكاني خؤيانيان ثَيدةفرؤشنت‪،‬‬ ‫بيةوشتييان لةناو َ‬ ‫خةلكدا‬ ‫هةميشة كاري ئةوةيان دةكرد رَِ‬ ‫بلاَ ودةكردةوة بؤئةوةي دةستبطرن بةسةر َ‬ ‫خةلكيدا‪ ،‬ئةمة‬ ‫كاري ئةوان بووة بةدرَيذايي مَيذوو‪ ،‬ئَيستايش بةهةمان‬ ‫شَيوة هةربةردةوامن لةم جؤرة كارانةيان‪.‬‬ ‫شارستانييةتي حةبةشة‪:‬‬ ‫ئةطةر بَيينةسةر باسي سةردةمي دةسةلاَ تي َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫حةبةشة (ئةسيوبيا)ي ئَيستا‪ ،‬ثَيش هاتين ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ )s‬حةبةشة ولاَ تَيكي نةسرانيي موحنةريف بوون‪،‬‬ ‫ثَيياندةوترا‪( :‬شوَينكةوتووي كورسيي ب��اب��ةوي) يان‬ ‫كورسيي ئةسكةندةري‪ ،‬كة دينَيكة ثَييدةوترا‪ :‬ديين‬ ‫(منفوسيا) باوةِريانوابوو كة مةسيح خواية يان كوِري‬ ‫خواية (نعوذ ب��اهلل)‪ ،‬ذيانَيكي زؤر سةرةتاييان هةبوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا ضةكء جبةخانةي بةهَيزيان هةبوو‪.‬‬ ‫شارستانييةتي هةردوو ئةمريكا‪:‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيك لةوانةية بثرسَيت رةوشي هةردوو ئةمريكاكة‬ ‫لةضيدابووة؟‬ ‫هنديية سورةكان تيايدا دةذي��ان‪ ،‬كةئَيستا نةماون‪،‬‬ ‫ل���ةس���ةردةم���ي ئ��ةوروث��ي��ي��ةك��ان��دا ك��ة ض��وون��ة ئةمريكا‬ ‫هةرهةموويان كوشنت‪ ،‬وةكو مَيذوونوسان دةلَينَ ‪)١٠٠( :‬‬ ‫مليؤن كةس لةو قاِرةيةدا ذياون‪ ،‬هةموويان لةناوبردوون‪.‬‬ ‫سةردةمي جاهييلةتي عةرةب‪:‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪75‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫خةلكي ئ��ةو ولاَ ت��ة ل��ةط� َ‬ ‫بواري ئاييين‪َ :‬‬ ‫�ةل ئ��ةوةي‬ ‫ب �ِرواي��ان ب��ةخ��واي ط���ةورة ه��ةب��وو ئ��ةو دي��ن��داري��ي��ةي كة‬ ‫هةيانبووةء ئةو ثةيكةرانةي هةيان بووة ثةرستشيان‬ ‫ب��ؤك��ردوون‪ ،‬ه��ةروةك��و خ��ؤي��ان دةي��ان��وت‪ :‬ﮋ ﮐ ﮑ‬ ‫ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮩ ﮊ الزمر‪ .‬ب��ةم��روري زةم��ةن‬ ‫وايلَيهاتبوو ئ��ةض��وون داواي���ان لةثةيكةرةكان دةك��رد‬ ‫بؤئةوةي نزيكيانبكةنةوة لةخواي طةورة (نعوذ باهلل)‪،‬‬ ‫لةوكاتةدا ذمارةيةك بيت طةورةيان هةبووة وةك (هوبةل)‬ ‫طةورةي بتةكاني مةككةو (الت) طةورةي بتةكاني تائيف‬ ‫ب��وون‪ ،‬لةناو ثريؤزترين شوَيين ئةم جيهانةدا (‪)٣٦٠‬‬ ‫بيت جياوازي تيابووة‪ ،‬ثاشان دوو ثةيكةريرت هةبوون‬ ‫ك��ة (ئ��ي��س��اف)ء (ناهلة)يان ث �َي��دةوت��را‪ ،‬دةي��ان��وت‪ :‬ئةو‬ ‫دوو بتة ثياوَيكء ذنَيك ب��وون‪ ،‬لةيةمةنةوة هاتبوونء‬ ‫زينايانكردبوو لة(بيت احل����رام)دا‪ ،‬خ��واي ط��ةورةي��ش‬ ‫ئةو دووان��ةي رةقكردبوو‪ ،‬كة ئةمةيش كةس نازانَيت‬ ‫سةرضاوةكةي راستة يان درؤية‪ ،‬كةضي دةيانثةرسنتء‬ ‫لةنَيوان سةفاو مةروةدا دانرابوون‪ ،‬سةييدونا عومةري‬ ‫كوِري جةموع‪ ،‬بؤمنوونة لةسةردةمي جاهيليدا دارَيكي‬ ‫دروستكردبوو دةيثةرست‪ ،‬ئةو َ‬ ‫خةلكة بةوشَيوةيةبوون‬ ‫لةسةردةمي جاهيليدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بواري رةوشيت‪ :‬ئايا حالةتي رةوشيت لةجزيرةي‬ ‫عةرةبيدا ضؤن بووة؟‬ ‫خ����واردن����ةوةي ع�����ارةقء م���ةش���روب زؤر ب�َل�اَ وب���ووة‪،‬‬ ‫هةتا ش��اع�يرةك��ان شيعريان نوسيوة ب��ةس��ةري��ان��دا‪ ،‬هةتا‬ ‫ئ�َي��س��ت��اي��ش خ� َ‬ ‫�ةل��ك �َي��ك ش��ي��ع��ر ل���ةس���ةر م����ةيء م��ةش��روب‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ء شانازيثَيوةدةكةن وةك��و عةرةبي جاهيليي كؤن‪،‬‬ ‫قومار زؤر ب��ةرب�َل�اَ وب��وو لةنَيوانيانداء لةسةر ذنةكانيان‬

‫قوماريانكردووةو رقء ناحةزي كةوتؤتة نَيوانيانةوة‪ ،‬وةك‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬ ‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱﭲ‬ ‫ﭳ ﭴ ﭵ ﭶﮊ امل��ائ��دة‪ .‬وات���ة‪ :‬ب �ة‌ِراس�تي شة‌يتان‬ ‫دة‌ية‌وَيت لة‌ِرَيطة‌ي عة‌رة‌قء قومارة‌وة‌ دوذمناية‌تيء بوغزو‬ ‫كين ‌ة خباتة‌ نَيوانتانة‌وة‌‪ ،‬لة‌يادكردني خواو ناوة‌ ثريؤزة‌كاني‬ ‫وَيَلتانبكات‪ ،‬هة‌روة‌ها سستء تة‌مةَ‌لتانبكات لة‌ئة‌جنامداني‬ ‫نوَيذة‌كان‪ ،‬ئايا ئيرت بة‌س نيية‌؟ ئايا ئيرت َ‬ ‫كؤلنادة‌ن؟! (جا‬ ‫ه�ة‌ر كة‌ ئ�ة‌م ئاية‌تة‌ ث�يرؤزة‌ ه��ات �ة‌خ��وارة‌وة‌‪ ،‬ج���اِردرا بة‌ناو‬ ‫ش��اري م�ة‌دي��ن�ة‌دا‪ :‬ئيرت ع��ة‌رة‌ق ح �ة‌رام��ك��راوة‌‪ ،‬ئيمانداران‬ ‫ق�ة‌ِراب�ة‌و ط��ؤزة‌و دي��زة‌و هة‌رضي عة‌رة‌قي تيابوو رشتيانة‌‬ ‫كؤلاَ نةكانةوة)‪.‬‬ ‫ثاشان سوو (ريبا) لةنَيوانياندا دةبواية بكراية‪ ،‬وةك‬ ‫ثةروةردطار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﮃ ﮊ‬ ‫البقرة‪ .‬ضونكة‌ ئة‌وانة‌ دةيانو‌ت‪ :‬كِرينء فرؤشنت وة‌ك‬ ‫‪76‬‬

‫سوو واية‌‪.‬‬ ‫زينا زؤر ئاسايي ب��ووة ثَيش هاتين ئيسالم‪ ،‬وةكو‬ ‫دةيطيَيتةوة (‪ )٤‬جؤر نيكاح هةبووة‪،‬‬ ‫دايكمان عائيشة‪،‬‬ ‫رَِ‬ ‫نيكاحَيكيان ئَيستا خؤمان بةكاريدةهَينني‪ ،‬ئةوانةيرتيش‪،‬‬ ‫ئافرةتَيك كة لةحةيز تةواودةبوو ذني ثياوَيكيش بووبَيت‬ ‫ثياوةكة ذنةكةي دةنارد بؤالي ثياوَيك كة طةورةي قوِرةيش‬ ‫بوواية‪ ،‬يان ثياوَيكي ناوداري عةرةب بوواية دةيناردء‬ ‫َ‬ ‫مندالَيكي ل�َي��دةب��وو‪،‬‬ ‫خ��ؤي ن��ةئ��ةض��وو ب��ةالي��دا هةتاكو‬ ‫ئةمةيش ثَييدةوترا‪( :‬نكاح أستبضاع)‪ .‬نيكاحَيكيرت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئافرةتَيك كؤدةبوونةوة‪،‬‬ ‫(رهط) بوو كة (‪ )١٠‬ثياو‬ ‫منالَيكي ببواية ئةيوت‪ :‬ئةو َ‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫منالة هيي تؤيةو‬ ‫هيض يارمةتييةكيش نةبوو مةنعيبكات‪ ،‬لةوةوة دةبووة‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةي ئةدا بةسةريدا‪ .‬نيكاحَيكيرت‬ ‫ذني ئةوكةسةي‬ ‫زي��ن��اب��وو ل��ةم �َي��ذوودا ب��ةئ��الاَ س��ورةك��ان (راي���ات احلمر)‬ ‫َ‬ ‫ئةناسري‪ ،‬هةركةس ئةِرؤيشت ئافرةتان لةشي خؤيان‬ ‫ئةفرؤشت‪ ،‬ئةطةر ئافرةتةكة سكي ثِربوواية لةثياوَيك‪،‬‬ ‫هةموو ثياوةكانيان ك��ؤدةك��ردةوةء يةكَيكيان دةهَينا‬ ‫ثَييدةوترا‪( :‬ئةهلي قافة) ئةوكةسانةبوون كة َ‬ ‫مناليان‬ ‫ئةناسييةوة‪ ،‬وةكو ئَيستا ضؤن (‪ )DNA‬كةشفدةكةن‪،‬‬ ‫ثاشان لةهةركام لةثياوةكان بضواية‪َ ،‬‬ ‫منالةكة ب��ةوةوة‬ ‫دةن��وس��اء ثَيياندةوت‪( :‬فالتاط ب��ه) ي��ان (التصق به)‪،‬‬ ‫دةبووة َ‬ ‫منالي ئةوكةسةو نةيئةتواني لَييجياببَيتةوة‪.‬‬ ‫ع���ةرةب���ةك���ان خ��وي��ةك��ي ط��ةن� َ‬ ‫�دةل��ي��ان ه���ةب���وو‪ ،‬ئ��ةوي��ش‬ ‫َ‬ ‫زيندةبةضالكردني ئ��اف��رةت ب��وو بةزيندوويي‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫ب��ةه��ؤي ت��رس��ان ل���ةوةي ك��ة ه��ةذارب��ن‪ ،‬وةك��و خ��واي ط��ةورة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﮀ ﮁ ﮂﮃ‬ ‫ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮉ ﮊ اإلس��راء‪ .‬وات��ة‪ :‬نة‌كة‌ن‬ ‫َ‬ ‫منالة‌كانتان لة‌ترسي ط��ران��يء برسَييت بكوذن (ضونكة‌‬ ‫ث �ة‌روة‌ردط��ارت��ان رؤزييبة‌خشء ميهرة‌بانة‌)‪ ،‬ئَيمة‌ رزقء‬ ‫رؤزيي دة‌بة‌خشني بة‌وانيشء بة‌ئَيوةيش‪ ،‬ضونكة‌ بة‌ِراسيت‬ ‫كوشتين ئة‌وان طوناهو تاوانَيكي زؤر طة‌ورة‌ية‌‪.‬‬ ‫ي��ان ل��ةب��ةرئ��ةوةي ك��وِري��ان ن��ةب��ووةو نةيانويستوة‬ ‫بةخَيويانبكةن‪ ،‬وة شتَيكي طرنطرت ئةوةبوو‪ ،‬ئةيانوت‪:‬‬ ‫مةالئيكةتةكان كضن‪ ،‬لةبةرئةوة ئَيمة ئةم كضانة دةكوذين‬ ‫ب���ؤئ���ةوةي خ���واي ط����ةورة رازي��ب �َي��ت ل �َي��م��ان‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫بطةِرَيتةوة ب��ؤالي ئ��ةو‪ ،‬خ��واي طةورةيش دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﮊ التكوير‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬كاتَيك كة‌ كضي زيندةبة َ‬ ‫‌ضالكراو ثرسياري لَيكرا‪،‬‬ ‫هةروةها‬ ‫بة‌ ض طوناهَيك‪ ،‬بة‌ ض تؤمة‌تَيك كوذراوة؟!‬ ‫ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ‬ ‫ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﮊ النحل‪ .‬وات��ة‪ :‬خؤ ئة‌طة‌ر‬ ‫مذدة‌ي بووني كض بدرَيت بة‌ية‌كَيك (لة‌و نة‌فامانة‌) رووي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫طرذو َ‬ ‫تال دة‌بَيتء رة‌شدادة‌طريسَيتء سينة‌ي ثِردة‌بَيت‬ ‫لة‌خة‌مء ثة‌ذارة‌‪ .‬هةروةها دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭻ ﭼ ﭽ‬ ‫ﭾ ﭿ ﮀ ﮁﮂﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ‬ ‫ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮊ النحل‪ .‬واتة‪ :‬لة‌داخء خةفةتي ئةو‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكيء بةتةنها‬ ‫م��ذدة ناخؤشة‪ ،‬خ��ؤي دةدزَي��ت��ةوة‬ ‫(ب�يردةك��ات��ةوة)‪ :‬ئايا بيهَيَلَيتةوة بةزةليليء سووكيء‬ ‫بَينرخي‪ ،‬ي��ان (زي��ن��دةب��ةض� َ‬ ‫�ال��ي ب��ك��اتء) بيخاتة توَيي‬ ‫خاكةوة‪ ،‬ئاي كة ضةندة بِريارَيكي ناِرَيكء ستةمكارانةية!‪.‬‬ ‫ل���ةِرووي ه��ؤزط��ةراي��يء جةنطي ن��ةذادث��ةرس�تيء ط��ةلء‬ ‫هؤزثةرستييةوة‪ ،‬ئ���ةوان بةطشيت هةميشة خةريكي‬ ‫جةنطكردن ب��وون‪ ،‬لةناو عةرةبدا قسةيةكي ب�َل�اَ و هةية‬ ‫َ‬ ‫(وَي ْو ًما َعلى َب ْك ٍر َأِخيَنا ‪ِ...‬إَذا ْ‬ ‫ن ْدِإالَّ َأ َخاَنا)‪.‬‬ ‫دةلَيت‪َ :‬‬ ‫مل جَِ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫واتة‪ :‬رؤذَيك ئةطةر كةمسان نةدؤزييةوة جةنطي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةكري برامدا دةجةنطني‪.‬‬ ‫بكةين‪،‬‬ ‫رَ‬ ‫مششيَيكي كَيشابوو‬ ‫بؤمنوونة‪ ،‬كةسَيك لةبةني بةكر‬ ‫َ‬ ‫بةملي ح��وش�ترَي��ك��داء خ��وَي��نء ش�يرةك��ةي تَيكةلببوو‪،‬‬ ‫لةبةرئةوة جةنطَيكي زؤر طةورة لةنَيوان (بةني بةكرو بةني‬ ‫تةغليب)دا بؤماوةيةكي زؤر تا سةردةمي ثَيغةمبةري‬ ‫خوا(‪ )s‬لةسةرئةوة بةردةوامبوو‪ .‬ئةمانة بةشَيوةيةكي‬ ‫طشيت س��ةردةم��ي ثَيش هاتين ثَيغةمبةري خ��وا (‪)s‬‬ ‫بووة‪ .‬رَليةدا دةمةوَيت ضريؤكَيكي زؤرخؤش باسدةكةم كة‬ ‫َريازيبَيت) ئةم ضريؤكة ئيمانيية‬ ‫سةملاني فارسي (خوا لي ِ‬ ‫ئةطيَيتةوة‪ ،‬كة لةسةنةدي ئيمام‬ ‫بؤ ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬رَِ‬ ‫ئ��ةمح��ةددا هةية‪ ،‬سةييدونا سةملان ك��وِري ثياوَيكي‬ ‫ن��اودارء يةكَيك بووة لةئؤترؤبان‪ ،‬واتة‪ :‬ئاطرةوان بووة‬ ‫لةديين زةردةشتيدا‪ ،‬بةلاَ م زؤر سةرجنيدةِروات بؤ ديين‬ ‫مةسيحييةكان‪َ ،‬‬ ‫دةسيء دةضَيتة ولاَ ت��ي شامةوةء‬ ‫هةل‬ ‫َ‬ ‫ل� َ‬ ‫�ةوي لةكةنيسةيةك دادةنيشَيت‪ ،‬ثاشان لةشامدا زؤر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طةِراوة بةدواي خةلكدا بؤ ضاكةو دين تا ئةو كؤمةلطةية‬ ‫لةتاريكي دةربهَينَيت‪ ،‬بؤ ماوةيةك لةو َ‬ ‫كلَيساية ئةذي‪،‬‬ ‫دواي���ي ت��ةم��اش��ادةك��ات ث��اث��اي َ‬ ‫كلَيسا كةسَيكي زؤر‬ ‫درؤزن��ة‪ ،‬كة دةبينَيت ث��ارةو س��ةروةتء سامانَيكي زؤر‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي‪ ،‬ئ��ةم تةنها سةرجنئةدات تاكو‬ ‫ك��ؤدةك��ات��ةوة‬ ‫خةلكي بانطدةكاتء َ‬ ‫ثاثا دةم��رَي��ت‪ ،‬ثاشئةوة َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫ئةمة خيانةتي لةئَيوة ك��ردووة‪ ،‬لةدواييدا ئةو ثارةيةي‬ ‫بةسي شاخ‬ ‫لةسي سندوق يان‬ ‫كة كؤيدةكاتةوة زي��اد‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ث���ارةو ئ� َ‬ ‫�ال��ت��ونء زَي���ِرو زي��وي ه��ةل��داوةت��ةوة‪ ،‬خةلكةكة‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬سةملان راستيكردووةو َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكة سةملانيان‬ ‫خؤشدةوَيت‪ .‬ثاش ئةوة واز لةديين مةسيحي دةهَينَيتء‬ ‫دةضَيتة الي ثياوَيكء ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬مامة رَ‬ ‫فيم بكة بضم بؤ‬ ‫َ‬ ‫كوي‪ ،‬ثياوَيكي باش هةبَيت تابضمة اليء دينداري بكةم؟‬ ‫َ‬ ‫ئةويش ثَي َ‬ ‫موسل‪ ،‬ئةوةي لةسةر ضاكة‬ ‫يدةلَيت‪ :‬بِرؤ بؤ‬

‫مابَيتةوة هةرئةو كةسةية‪ ،‬ئةويش دةِروات ماوةيةك‬ ‫ل� َ‬ ‫��ةوي دةم�َي��ن�َي��ت��ةوةو خةريكي ض��اك��ةك��اري دةب �َي��ت‪ ،‬تا‬ ‫ثياوضاكةكة دةمرَيت‪ ،‬ثَيشئةوةي مبرَيت‪ ،‬ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ضاكةخوازبيء لةسةر ئةم‬ ‫بؤكوي كةسَيكي لَيبَيت‬ ‫بضم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫زةمينةدا مابَيت؟ دةلَيت‪ :‬بِرؤ بؤ نوسةيبني‪ ،‬شوَينَيكة‬ ‫َ‬ ‫لةموسلةوة دوورة‪ ،‬ثياوَيك َ‬ ‫لةوي هةيةء باشةو كةسَيكي‬

‫دادثةروةر ديندارة‪ .‬دةضَيتة الي ئةو ثياوة كة لةكؤتايي‬ ‫يدةلَيت‪ :‬مامة ثَي َ‬ ‫ذيانيايةتي‪ ،‬سةملان ثَي َ‬ ‫مبل َي بضمة الي‬ ‫ض كةسَيك كة لةسةر ئ��ةم زةوي��ي��ةدا باشبَيت؟ ئةويش‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬كةسَيك نابينم لةم شارةي خؤماندا‪ ،‬بةلاَ م كةسَيك‬

‫هةية لةعامورية ‪ -‬لةتوركياي ئَيستا لةنَيوان توركياو‬ ‫َ‬ ‫لةوي ثياوَيكي لَيية لةسةر حةق ماوةتةوة‪.‬‬ ‫سورياية‪-‬‬ ‫َ‬ ‫دةطيَيتةوةو دةلَيت‪ :‬كة ضومة‬ ‫سةييدونا سةملان بؤمان رَِ‬ ‫ئةوي زؤر َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةمةندبووم‪ ،‬سةروةتء سامانَيكي باشم‬ ‫ثَيكةوةناو بوومة خاوةني ضةندين مانطاو مةِرومالاَ تء‬ ‫ئةسثء ثارةو ‪ ...‬هتد‪ ،‬لةدواييدا ئةو ثياوة وةفاتيكرد‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةولةمةندبووم‪ ،‬هةروةها بؤمان‬ ‫لةثاشئةوةي كة زؤر‬ ‫باسدةكات كة بةو ثياوةي وتووة‪ :‬من ضي بكةم لةدواي‬ ‫بؤكوي؟ ئةويش ثَي َ‬ ‫َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬كةسَيك شكنابةم‬ ‫تؤو بضم‬ ‫لاَ‬ ‫لةسةرزةويدا ضاكةخوازبَيت‪ ،‬بة م بِرؤ كةسَيك هةية كة‬ ‫بةشوَينيدا دةطةِرَين‪ ،‬ثياوَيكة لةولاَ تي عةرةبةوة دَيت‪،‬‬ ‫كةئةويش ثَيغةمبةري ئاخرزةمانة‪.‬‬ ‫رَ‬ ‫ل�َي�ةدا ب��ا شتَيك بهَينمةوة ي��ادت��ان‪ ،‬ك��ةس�َي��ك هةية‬ ‫لةديين زةردةشتيدا بةناوبانطة ئةويش (ثري شاليار)‬ ‫بووة‪ ،‬ئةم ثريشاليارة كةسَيكي زؤر شارةزابووة لةئاييين‬ ‫زةردةش��ت��ي��دا‪ ،‬زان��اي��ةك ب��ووة بؤية (ك���اوان ي��ان جاباني‬ ‫َ‬ ‫هاوةلَيكةو‬ ‫كوردي) دَيتة الي ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬كة‬ ‫َ‬ ‫هاوةلة بةِرَيزةي كوردمان‬ ‫كوردة‪ ،‬ئَيمة تةنها ناوي ئةم‬ ‫بيستووة كة (شيخ الكوردي)يش هةيةء لة(مغين حمتاج)‬ ‫دا ن��اوي ه��ات��ووة‪ ،‬كة دَيتة الي ثَيغةمبةري خوا(‪،)s‬‬ ‫دةثرسن ثريشاليار بةئَيمةيشي وتووة‪ :‬ثَيغةمبةرَيك دَيت‬ ‫لةولاَ تي عةرةبةوة‪ ،‬بؤية ئَيمة هاتوين بؤالي تؤ‪ ،‬ثَيغةمبةري‬ ‫خوايش(‪ )s‬دةيانطةِرَينَيتةوة بؤ ك��وردس��ت��ان‪ ،‬بؤية‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دَيتة ناو كوردستانء راثةِرينَيكي‬ ‫هَيزَيكي‬ ‫طةورة رودةدات لةشارةزوورو شارباذَير دذي َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫فارسي ساساني‪ ،‬كورد بةئارةزووي خؤي كة دةزانَيت‬ ‫ئةمة هَيزَيكي هةقة زؤرج��ار يارمةتيي هَيزةكةيشيان‬ ‫داوة‪.‬‬ ‫َي�َي��ت��ةوة َ‬ ‫دةل��َي��ت‪:‬‬ ‫س��ةمل��ان��ي ف��ارس��ي ك��ات �َي��ك دةي��ط� رَِ‬ ‫لاَ‬ ‫ل��ةع��ام��وري��ة ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل�َي��ك دةط���ةِران���ةوة ب��ؤ و ت���ي ع���ةرةب‪،‬‬ ‫ئ��ةوي��ش َ‬‫خةلكة دةبينَيت كة ك��اروان��ض�ين‪ ..‬سةملاني‬ ‫فارسي بَيئةوةي طةيشتبَيت بةخزمةتي ثَيغةمبةري‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪77‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫خوا(‪ )s‬يان بيناسَيت‪ ،‬بزانن ضؤن دواي حةق كةوتووة!‬ ‫بؤية هةميشة َ‬ ‫دةلَيم‪..‬‬ ‫هةتاكو ضَيذي تاريكي نةكةن تاموضَيذ لةِرووناكي‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫نابينن‪ .‬ضونكة سةملاني ف��ارس��ي (خ��وا لي ِ‬ ‫زان��ي��ب��ووي تاريكي ضيية‪ ..‬ب��ؤي��ة ب���ةدواي روون��اك��ي��دا‬ ‫دةط���ةِرا‪ -‬ثَيموتن‪ :‬هةرضي س���ةروةتء سامامن هةية‪،‬‬ ‫ثَيتاندةبةخشم تةنها مببةن بؤ ئ� َ‬ ‫�ةوي‪ .‬ئةو س��ةروةتء‬ ‫َ‬ ‫لةطةلياندا رؤيشت‪.‬‬ ‫سامانةي هةيبوو بةخشي بةوانء‬ ‫َي�َي��ت��ةوةو َ‬ ‫دةل���َي���ت‪ :‬كة‬ ‫س��ةمل��ان��ي ف��ارس��ي خ��ؤي دةي��ط� رَِ‬ ‫مَ‬ ‫طةيشتمة (رقة) يان (واد القرى) َ‬ ‫لةوي زؤر زوليانلَيكردمء‬ ‫فرؤشتميان وةك كؤيلة‪ .‬فرؤشتيان بةثياوَيك ثاشان‬ ‫لةئةهلي ريقة فرؤشتيان بةثياوَيكي جولةكة لةمةدينةدا‪،‬‬ ‫َي�َي��ت��ةوة‪ :‬رؤذَي��ك��ي��ان سةييدةكةم‬ ‫ه��ةروةه��ا ب��ؤم��ان دةط� رَِ‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ب��رازاي��ةك��ي خ��ؤي��دا قسةيدةكردء وت��ي‪ :‬ئ��اي ض‬ ‫طريَيكماخنواردووة بةدةست ئةم ثياوةوة كة هاتووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةكري‪ ،‬نة ئةم دوو هؤزةيش دةدةن‬ ‫ئَيمة نةئيشمان بؤ‬ ‫بةيةكدا ‪ -‬مةبةسيت هةردوو هؤزي ئةوسء خةزرةج بوو‪-‬‬ ‫َ‬ ‫وةلآل بانطةوازي ثَيغةمبةري دةكاتء ناوي موحةممةدة‪.‬‬ ‫س��ةمل��ان��ي ف��ارس��ي َ‬ ‫دةل��َي��ت‪ :‬م��ن ل��ةس��ةر دارخ��ورم��اي��ةك‬ ‫ب���ووم ل��ةك��ات �َي��ك��دا ط��وَي��م ل���ةو ق��س��ةي��ة ب���وو راث��س��ك��امء‬ ‫خةريكبوو لةسةر دارخورماكة بكةومةخوارةوة‪ ،‬ثاشان‬ ‫هامتةخوارةوةو ومت‪ ،‬ئ��ةوة وتت ضي‪ ،‬ئ��ةوة وتت ضي‪،‬‬ ‫ئ��ةوة وت��ت ض��ي؟! ئةويش بةسةرسوِرمانَيكةوة وتي‪:‬‬ ‫ئ���ةوة ب��ؤ وادةك���ةي���ت؟ ب���ِرؤ س���ةردارةك���ة‪ ،‬ل�َي��ي��ت��وِرةب��وو‪،‬‬ ‫دةلَيت‪ :‬ويستم َ‬ ‫ئةويش َ‬ ‫دلنياببمةوة لةو قسةية‪ .‬ئةويش‬ ‫قسةكةي بؤ دووبارةدةكاتةوةء َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬كةسَيك هاتووة‬ ‫ناوي موحةممةدةء بانطةوازي ثَيغةمبةرايةتي دةكات‪.‬‬ ‫ثاشئةوة سةملاني فارسي طةِرا بةدوايي حةقداو دةطاتة‬ ‫ثلةيةك كة دةبَيتة ثياوَيكي ط��ةورةي سةرئةرزو ثياوي‬ ‫ن��او ئ��ةم ئيسالمة‪ ،‬ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خوا(‪ )s‬لةحةقيدا‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬سةملان لةئَيمةيةو ئالوبةييت ئَيمةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكي زؤر كةم لةمةككةي ئةو سةردةمةدا لةسةر‬ ‫دينَيكي راسيت مابوونةوة وةكو (زةيدي كوِري عومةري‬ ‫كوِري نوفةيل‪ ،‬وةليد كوِري سةعدي كوِري زةيد) ئةم دوو‬ ‫ثياوة بةِرَيزة‪ ،‬حةنةفيبوون لةسةر ديين ئيرباهيم بوون‬ ‫(علية السالم)‪( ،‬وةرةقةي كوِري نةوفل كةسَيكي مةسيحي‬ ‫بوو‪ ،‬قةيسي كوِري سةعادة‪ )...‬ناوةكان لةمَيذوودا هةن‬ ‫رَ‬ ‫دةذميرَين‪ ،‬لةبةرئةوة ئةمانةيشم‬ ‫كة بةثةجنةي دةست‬ ‫هَينايةوة ثَيشضاوي خوَينةرانء بامسكردن لةبةرئةوةي‬ ‫نرخي نور نازانني هةتا تاريكي نةبينني‪.‬‬ ‫ئةطةر سةيري خوونةرييت ئةو سةردةمانة بكةين‪،‬‬ ‫دةبينني ضؤن َ‬ ‫خةلكي تَيدا ذياوة‪ ،‬هةربؤية خواي طةورة‬

‫‪78‬‬

‫ثَيغةمبةرة ئازيزةكةي(‪ )s‬لةوكاتةدا رَ‬ ‫دةنيَيت‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫در َي���ذةي ئ��ةو باسةي ث َيشوو بؤ وة م��ي‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬بؤضي لةوكاتةدا‬ ‫ئةم ثرسيارةية كة‬ ‫ث َيغةمبةر(‪ )s‬هاتووة؟!‬ ‫ﮋﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ‬ ‫ﭲﭳﭴ ﭵﭶﭷﭸﭹ‬ ‫ﭺ ﭻﭼﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ‬ ‫ﮃ ﮄ ﮊ امل��ائ��دة‪ .‬وات���ة‪ :‬ئ��ةي خ��اوةن��ان��ي كتَيب‬ ‫َ‬ ‫دلنيابن كة ثَيغةمبةري ئَيمة بؤسةر ئَيوةيش رةوانةكراوة‬ ‫تا زؤرب��ةي ئةو شتانةي الي ئَيوة روونء ئاشكرانني‪ ،‬وة‬ ‫دةيشارنةوة لةكتَييب (ت��ةوراتء ئينجيلدا) بؤتان روونء‬ ‫ئاشكرابكات‪ ،‬هةروةها لةزؤر شت ضاوثؤشيدةكات (ئةطةر‬ ‫ثةشيمانببنةوةو رووب��ك��ةن��ة ث���ةروةردط���اري تاكوتةنها)‬ ‫ضونكة بةِراسيت لةاليةن خواوة رووناكييةكي ئاشكراتان‬ ‫بؤ رةوانةكراوة (كة موحةممةدي ثَيغةمبةرة(‪ ))s‬هاوِر َي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كتَيبَيكي ئاشكرادا (كة قورئانة)‪.‬‬

‫ﮋﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ‬ ‫ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮊ املائدة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫(بَيطومان) خوا بة‌و قورئانة‌ ثريؤزة‌ هيداية‌تء رَينمووني ئة‌و‬ ‫كة‌سانة‌ دة‌كات كة‌ بة‌شوَين بة‌دة‌ستهَيناني رة‌زامة‌نديي ئة‌ودا‬ ‫وَيَلن‪ ،‬وة‌ بة‌رة‌و رَيبازة‌كاني ئاشيتء ئاسودة‌يي دة‌يانبات‪،‬‬ ‫ب�ة‌ف�ة‌رم��ان��ي خ��ؤي لة‌تاريكستانة‌كان دة‌ري��ان��دةه�َي��ن�َي��تء‬ ‫رزط���اري���ان���دة‌ك���اتء دة‌ي��اخن��ات��ة‌ ن���او روون���اك���ي���ي���ة‌وة‌‪ ،‬وة‌‬ ‫رَينموونيياندة‌كات بؤ سة‌رِرَيطة‌و رَيبازي راستء دروسيت‬ ‫(دينداريء خواناسيء ضاكةكاري‌)‪.‬‬ ‫ئةمة بةطشيت ئ��ةو ن��ورةب��وو ل��ةوس��ةردةم��ةدا خواي‬ ‫طةورة لةوكاتةدا نارديء هؤكارةكةي ئةوةبوو كةبزانني‬ ‫بؤضي ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬لةكاتةدا هاتووة‪.‬‬ ‫ئ��ةو باسةي كة ئاماذةمثَيداوة‪ ،‬س��ةرةت��اي باسةكةم‬ ‫لةوةبوو كة هةموو بثرسني ئةي ئَيستا ئةو سةردةمةي‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتاني (ف��ارس‪ ،‬رؤم‪ ،‬ضني‪ ،‬هيند‪،‬‬ ‫كة بامسانكرد‬ ‫م��ي��س��ر)‪ ...‬ه��ةت��ا دةط��ات��ة ه��ةم��وو دون��ي��ا‪ ،‬ئ��اي��ا زةم��ةن��ي‬ ‫ئَيستا ثَيويستيي بةئيسالم نيية؟ ثَيويسيت بةهاتين‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪ )s‬نيية تا س��ةرل��ةن� َ‬ ‫�وي بطةِرَيتةوة‬ ‫ناومان؟ خؤتان وةلاَ مبدةنةوة‪..‬‬ ‫الي ه���ةم���ووت���ان ئ��اش��ك��راي��ة ك��ةك��ؤت��ا ث �َي��غ��ةم��ب��ةر‬ ‫ثَيغةمبةري خوايةو ثَيغةمبةري خوايش(‪ )s‬جارَيكيرت‬ ‫ناطةِرَيتةوة بؤ ئةم دونيايةي خؤمان‪ ،‬ب��ةلاَ م ئ��ةوةي كة‬ ‫م��اوة لةناوماندا‪ ،‬شةريعةتة رةبانييةكةي ثَيغةمبةري‬ ‫خواية(‪ ،)s‬ئايا ثَيتانوانيية ئةم جيهانة ثَيويستيي‬ ‫بةوةية جارَيكيرت ئيسالم بطةِرَيتةوة؟ ئةو ثَيغةمبةرة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫ئازيزة(‪ )s‬زيندووبَيتةوة لةناوماندا بةسوننةتةكاني؟‬ ‫وةرن س���ةي���ري ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ةك��ان ب��ك��ةن ض���ؤن ت��وش��ي‬ ‫دِرندةييء تاوانء الدانء خووِرةوشيت ناشريين بوون‪،‬‬ ‫سةيري ولاَ تان بكةن بةرةو َ‬ ‫كوي دةِرؤن‪ ،‬بزانن توشي ض‬ ‫كارةساتَيكي بَيئةخالقي (شزوزي جنسي) بوونةتةوة!‬ ‫دةزان�ين ثَيويستمان ب��ةوة هةية كة ئةم سةرزةويية‬ ‫خ� َ‬ ‫��ةل���ك���َي���ك ب���ي���ط���رَي���ت���ةدةس���ت ك����ة ش���وَي���ن���ك���ةوت���ووي‬ ‫موحةممةد(‪ )s‬بَيت‪ ،‬باشة ضؤن بتوانني ئةو سةردةمةي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةية‬ ‫كة بامسانكرد‪ ،‬طرَييبدةين بةئَيستاوة‪ ،‬ئةو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةية كة ئَيستا ئَيمة تَييدادةذين‪..‬‬ ‫هةمان ئةو‬ ‫شارستانييةتي نو َيي ئةمريكا‪:‬‬ ‫وةرن سةيري ئةمريكا بكةن‪ ،‬وةزارةتي دادي ئةمريكي‬ ‫دةل �َي��ت‪ :‬ئ��ةو َ‬ ‫ئ��ةم رَي��ذان��ةي ب�لآوك��ردؤت��ةوةو َ‬ ‫خةلكانةي‬ ‫لةذَير تةمةني (‪َ )١٨‬‬ ‫ساليدان (‪)٪٢٥‬يان خةريكي زينان‪،‬‬ ‫لةشارةكاندا (‪)٪٨٠‬ء لةالدَيكاندا (‪)٪٣٣‬ن‪ ،‬هةموو مانطَيك‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةيان‬ ‫(‪ )٣٥٠،٠٠٠‬ئافرةت توشي سكثِري دةبنء‬ ‫فِرَيئةدةن‪ ،‬بةهؤي َ‬ ‫حالةتي زيناكردنةوة‪ ،‬بةهةمان شَيوة‬ ‫(‪)٪٢٣‬ي هاووآلتيياني ئةمريكا نازانن باوكء دايكيان‬ ‫كَيية‪ ،‬لةشارةكاندا بةِرَيذةي (‪)٪٣٤‬ن‪ ،‬وةزارةت��ي دادي‬ ‫ئةمريكي لةيؤليؤي (‪١٩٩٤‬ز)دا راثؤرتَيكي ترسناكي‬ ‫بلاَ وكردةوةء َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬لةشارَيكي وةكو نيويؤرك (‪)٣٨٠٠‬‬ ‫جار دةستدرَيذي كراوةتةسةر ئةو ئافرةتانةي تةمةنيان‬ ‫َ‬ ‫لةذَير (‪َ )١٢‬‬ ‫لةسالي (‪٢٠٠٩‬ز)دا هةر لةشاري‬ ‫سالييةوةية‪،‬‬ ‫نيويؤركدا رَيذةكة طةييشتة (‪ ،)٧٢٠٠‬ئايا ئةو َ‬ ‫خةلكة‬ ‫ثَيويستييان بةئيسالم نيية؟‪..‬‬ ‫(‪)٪٢٠‬ي ئةو كضانةي دةستدرَيذي كراوتةسةريان‬ ‫لةِرَيطةي باوكيانةوة ئةو كارة ئةجنامدراوة!!‬ ‫(‪)٪٢٦‬ي��ان لةاليةن خزمةكانييانةوة دةستدرَيذييان‬ ‫كراوةتةسةر‪)٪٥١( ،‬يان بةهؤي هاوِرَيكانيانةوةء بةهؤي‬ ‫كةلبوونيانةوة ب���ووة‪)٪٤( ،‬ي����ان ل��ةِرَي��ط��ةي َ‬ ‫تَي َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ناديارةوة بووة‪.‬‬ ‫ئةطةر سةيري ع��وريف ئةمريكا بكةين (‪َ )٪٨٥‬‬ ‫منالي‬ ‫ئةمريكا كة لةدايك دةب��ن‪ ،‬نازانن داي��كء باوكيان كينَ ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫(‪)٪٤٠‬ي خ� َ‬ ‫لةسالي‬ ‫�ةل��ك��ةك��ةي خ��ةري��ك��ي خ��ؤك��وذي��ن‪،‬‬ ‫(‪٢٠٠٨‬ز)دا زياتر لة(‪ )٣٢،٠٠٠‬كةس خؤيان كوشتووة‪،‬‬ ‫ض جةنطَيكي ئةمريكا ئةوةندة كوشتاريان لَيدةخاتةوة‪.‬‬ ‫با سةيري ئةمريكا بكةين بةرامبةر بةولاَ تاني‬ ‫جيهان‪:‬‬ ‫ ئ��ةم��ري��ك��ا ك��ات �َي��ك ب��ؤم�بي ك�َي��ش��ا ب��ةه�رَ​َي�ؤش��ي��م��او‬‫ناكازاكيدا ل�����ة(‪١٩٤٥/٩/٦‬ز)دا ( ‪ )٢٥٠،٠٠٠‬كةسي‬ ‫كوشت لةيةك كاتدا (‪ )١٠٠،٠٠٠‬كةس توشي ئيفليجي‬ ‫ب���وون‪ ،‬لةمانطي م��ارس��ي (‪)١٩٤٥‬دا بؤمبَيكي كَيشا‬

‫بةتؤكيؤدا (‪ )٨٠،٠٠٠‬كةسي مةدةنيي يابانيي كوشت‪،‬‬ ‫باشة ئةو َ‬ ‫خةلكة ثَيويستييان بةم ئيسالمة نيية؟‬ ‫ ج��ةن��ط��ي ك��ؤري��ا ك��ة ل���ةذَي���ر ض��ةت��ري وي�لاي��ةت��ة‬‫يةكطرتووةكاندا َ‬ ‫سالي (‪١٩٥٠‬ز) كرا‪ ،‬لةكؤرياي باشوور‬ ‫زياتر ل��ة(‪ )٥‬مليؤن كةس ك��وذران‪ ،‬زياتر لةنيو مليؤن‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيرتيان‬ ‫خةلكي مةدةنيء‬ ‫سةربازو مليؤنيك‬ ‫بةبرسَييت مردن‪ ،‬ئَيستايش لةكؤرياي باشوور (‪-٪٣٠‬‬ ‫‪)٪٤٠‬ي َ‬ ‫خةلكةكةي لةسةر طذوطيا دةذين‪..‬‬ ‫ لةجةنطي ظَيتنامدا لةماوةي ساآلني (‪-١٩٦٣‬‬‫‪١٩٧٥‬ز) ئةمريكا ضيي نةكرد بةظَيتنام؟! باشة ئةوانة‬ ‫ثَيويستييان بةم ئيسالمة نيية بيطةِرَيننةوة؟ (‪)٤–٣‬‬ ‫مليؤن ك��ةس ب��ةدةس�تي ئةمريكييةكان لةظَيتنامدا‬ ‫رَ‬ ‫ئةذميرَيت لةجيهاندا‪.‬‬ ‫كوذران كة بةطةورةترين جةنط‬ ‫شارستانييةتي نو َيي ئةوروثا‪:‬‬ ‫هيتلةر ضيي نةكرد؟! ستالني بةهةمان شَيوة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫سةيري ئةوروثا بكةين‪ ،‬رَيذةي َ‬ ‫منالي ناشةرعي لةسويد‬ ‫(‪)٪٥٠‬ي���ة‪ ،‬لةبةريتانيا (‪)٪٣٣‬ة‪ ،‬لةفةِرةنسا (‪)٪٣٣‬‬ ‫ية‪َ ،‬‬ ‫سالي (‪١٩٩٧‬ز) جاك شرياكي سةرؤكي فةِرةنسا‬ ‫َي�ا ب��ةب��ؤن��ةي لةدايكبووني‬ ‫ط��ةورةت��ري��ن ئاهةنطي ط� رَِ‬ ‫َ‬ ‫منالَيكي ناشةرعيي كضةكةيةوة كة نةيدةزاني باوكي‬

‫ض كةسَيكة!‪.‬‬ ‫ئةطةر سةيري ئينطليز بكةين‪)٪٦٥( ،‬ي ئةو طةجنانةي‬ ‫تةمةنيان (‪َ )١٩-١٦‬‬ ‫سال دةبَيت‪ ،‬مومارةسةي جنسي‬ ‫بةبيةضاوكردني هيض سنورَيك كة لةنَيوانياندا‬ ‫دةكةن رَِ‬ ‫ه��ةب �َي��ت‪)٪٥٥( ،‬ي ئ��ةو ط��ةجن��ان��ةي (‪َ )١٩-١٦‬‬ ‫سالن‬ ‫مودمينن بةمةيء مةشروبء ماددة هؤشبةركانةوة‪..‬‬ ‫لةبةريتانيا ل��ةه��ةر (‪ )١٧٠‬ئ��اف��رةت ك��ة تةمةنيان‬ ‫ل��ةخ��وار (‪ )١٧‬س� َ‬ ‫�ال��ي��دان ه��ةم��وو ه��ةف��ت��ةي��ةك لةشيان‬ ‫دةف��رؤش��رن وةك س��ؤزان��ي‪ ،‬بةثَيي ياسايةكي فةرمي‬ ‫بؤيان رَيكخراوة‪.‬‬ ‫لةِروسيا‪ ،‬شيوعييةتَيكي فاسديان هَيناية ثَيشةوة‬ ‫ت���ا ئ���ةو خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةي��ان ل���ةن���اوب���رد‪ ،‬ث���اش���ان ب���ةت���ةواوي‬ ‫شكستيانهَينا‪ ..‬لةباكووري ئةفريقا (‪ )١٣‬مليؤن كةس‬ ‫دوض���اري م���ردن ئ��ةب��ن��ةوة ب��ةه��ؤي ك��ةم خ��ؤراك��ي��ي��ةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مليؤنَيك َ‬ ‫لةسؤمال‬ ‫خةلك لةئةسيوبياء‪ ،‬مليؤنةهايرت‬ ‫لةبةر برسَييت دةمرن‪ )٦٠٠( ،‬مليؤن ئةفريقايي هةموو‬ ‫رؤذَي����ك دةخ��ل��ي��ان نيو دؤالرة‪ ،‬ك��ة ئ��ةم��ةي��ش (‪)٪٧٩‬‬ ‫ي ثَيكهاتةي ئةفريقا دةك���ات‪ )٥( ،‬مليؤن ئةفريقي‬ ‫ثةناهَيندةن‪ ،‬جطة لةو قةرزةي كة (‪ )٣٧٠‬مليار دؤالرةو‬ ‫(‪)٪٦٥‬ي داهاتي ئةفريقا دةكات كة ثَيويستة بيداتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكدا با دةرزييةكيش‬ ‫جارجار كة سوذن دةكةين‬ ‫بكةين بةخؤيشماندا‪..‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪79‬‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫ب��ا س��ةي��ري جيهاني ئيسالمي ب��ك��ةي��نء خؤماني‬ ‫لَيبةري نةكةين! ولاَ تي ئَيمة بؤضي ثارضةثارضةبووة؟‬ ‫ئوممةتي ئ��ةم ئيسالمة ه��ةرط��ي��زاو هةرطيز نامرَيت‪،‬‬ ‫ئةمةيش َ‬ ‫بةلَيين خواي طةورةية‪ ،‬هةركاتَيك ئوممةتي‬ ‫ئيسالمي لةناوضوو واتة‪ :‬قيامةتة‪ ،‬ئَيمة باوةِرمانواية‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولان نابن‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫خةلكي سةرئةم زةويية هةموو‬ ‫ثَيويستيمان بةسةرؤكَيكي جةماوةريية‪ ،‬بةلاَ م ئةبَيت‬ ‫ئَيمة واب��ك��ةي��ن س��ةرك��ردةي��ةك��ي ج��ةم��اوةري��ي خؤمان‬ ‫بةهَيزبكةين‪ ،‬نوخبة ل��ةدةوري كؤبكةينةوة‪ ،‬بؤئةوةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬هيوادارم لةم‬ ‫مةنهةجي بطةيةنينة هةموو‬

‫قسةية تَيبطةين‪ ،‬ئةمة زؤر طرنطة بةدةرس وةريبطرينء‬ ‫ه��ةم��وو ك��اري ب��ؤ بكةين‪ ،‬ئ��ةوان��ةي ل����ةدةرةوةي ئَيمة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانن‪ ،‬طرنط ل��ةوةداي��ة تؤ بتوانيت‬ ‫كؤدةبنةوة‬ ‫خ� َ‬ ‫�ةل��ك �َي��ك ل�������ةدةورو ث��ش��ت��ت ك��ؤب��ك��ةي��ت��ةوة (وات����ة‪:‬‬ ‫بةئايديؤلؤذيكردني ئيسالمء دروستكردني نوخبةي‬ ‫ئيسالمي‪ ،‬بؤئةوةي ثَيطةي جةماوةري بةهَيزبكرَيت‪،‬‬ ‫ت��اك��و بتوانيت ل��ةِرَي��ط��ةي ئ��اي��دي��ؤل��ؤذي��اك��ةوة َ‬ ‫خةلكة‬ ‫مَ‬ ‫شطييي تَيدا‬ ‫موسولانةكة ثَيبطةيةنيتء رؤحي شؤِر رَِ‬ ‫دروستبكةيت)‪ .‬كاتَيك كة شؤِرشكرا لةناو ك��ورددا‪،‬‬ ‫شؤِرشي يةكَييت بوو‪ ،‬كاتَيك يةكَييت هات لةئةجنامي‬ ‫ئ��ةوة دروس��ت��ب��وو ك��ة ث��ارت��ي شكستيهَينا لةشؤِرشي‬ ‫(‪١٩٧٥ ،١٩٧٤‬ز)دا‪ ،‬هؤكارةكةي ئةوةبوو سةرؤكَيكي‬ ‫ج��ةم��اوةري��ي بةهَيزي ب��ؤخ��ؤي هَيناية ثيشةوة‪ ،‬ئةو‬ ‫س��ةرؤك��ة جةماوةريية تواني ئ��ةو رةوش��ة بقؤزَيتةوة‬ ‫بؤخؤي‪ ،‬خؤ ِرَيكخستين نةبوو‪ ،‬بةلاَ م ئةضووة هةردَييةك‬ ‫ل��ةدَي��ي��ةك��ةدا خ� َ‬ ‫�ةل��ك ل��ةدةوروث��ش�تي ب��وو‪ ،‬كَيشةكةيان‬ ‫ك�َي��ش��ةي��ةك��ي رةواب������وو‪ .‬ل���ةس���ةردةم���ي س��ةالح��ةدي�ني‬ ‫ئةيوبيدا لةناو سوثاء هَيزةكةي ئةم ثياوة بةِرَيزةدا‪،‬‬ ‫ه�َي��زي سةليبيشي ت �َي��داب��ووة‪ ،‬ل���ةدذي سةليبييةكان‬ ‫َ‬ ‫جةنطيانكردووة‪ ،‬ئةزانن بؤضي ئةو َ‬ ‫لةطةلدا‬ ‫خةلكةي‬ ‫ب��ووة‪ ،‬لةبةرئةوةي سةالحةديين ئةيوبييان ناسيوةء‬ ‫زانيويانة ئيسالمةكةي دادث��ةروةريء ضاكةخوازيية‪،‬‬ ‫دةبَيت ئَيمةيش بزانني ئةو َ‬ ‫خةلكة تَيبطةيةنني‪ ،‬كاتَيك‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولاناندا نيية‪،‬‬ ‫لةطةل‬ ‫موسولان نييةء‬ ‫كةسَيك‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا‬ ‫بةلاَ م دةبَيت بزانَيت لةذَير سايةي دةسةآلتي‬ ‫هةولبدةين َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ثارَيزراودةبَيت‪ ،‬نابَيت ئَيمة تةنها‬ ‫خؤمان لةدةوروثشتمان كؤببَيتةوة‪ ،‬ئةبَيت قسةبكةينء‬ ‫مَ‬ ‫خةلكةيش تَيبطةيةننيء ثَي َ‬ ‫ئةو َ‬ ‫لةطةلان‬ ‫يانبلَيني‪ :‬وةرن‬ ‫بؤ ئةم ئيسالمة‪ ،‬ئيسالم بؤ هةمووانة‪ ،‬ثَيويستة بزانن‬ ‫ئَيمة رَ‬ ‫خيو خؤشنوديشني بؤ ئَيوةي بَيباوةِر‪.‬‬ ‫لةسةرئةجنامي ئةم نوسينةوة ثَيويستيمان بةوةية‬ ‫ئةم دينة بةتةواوي بطةيةنني‪َ ،‬‬ ‫خةلك ئَيستا لةم زةمةنةدا‬ ‫‪80‬‬

‫شةيتان دةثةرستَيت‪ ،‬هةروةك لةو فةرموودةدا هاتووة‬ ‫َريازيبَيت) ئةفةرموَيت‪ِ( :‬إ َّن‬ ‫كة ئةبوهورةيرة (خ��وا لي ِ‬ ‫َّ‬ ‫الشي َ‬ ‫ْط َ‬ ‫�س َأ ْن ُي ْعَبَد ِبَأ ْرِض ُك ْم َه�ِ�ذِه‪َ ،‬و ِلك َّن ُه َق ْد‬ ‫ان َق ْد َأِي� َ‬ ‫َرِض َي ِم ْن ُك ْم بمِ َ ا تحَ ِْق ُر َ‬ ‫ون)‪ .‬مةبةستم لةوةية ئَيستايش‬ ‫ذيان ثَيويسيت بةطةِرانةوةي ئيسالم هةية بؤ َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫ئيسالمي‪.‬‬ ‫ئةطةر سةيربكةين‪ ،‬دةبينني ولاَ تاني بياني َ‬ ‫زالبوون‬ ‫دةول���ةت���ة م��وس� مَ‬ ‫ب��ةس��ةر َ‬ ‫�ول��ان��ن��ش��ي��ن��ةك��ان��دا‪ ،‬س��ةي��ري‬ ‫وج��ودي س��ةرب��ازي بكةن لةولاَ تاني وةك َ‬ ‫(فةلةستني‪،‬‬ ‫رَ‬ ‫عياق‪ ،‬ضيضان‪ ،‬كشمري‪ ،‬كوردستان‪ ،‬كؤسؤظؤ‪ ،‬بؤسنة‪،‬‬ ‫ئةفغانستان‪ ،‬توركمانستاني رؤه����ةآلت‪ ،‬داغستان‪،‬‬ ‫هيندستان‪...‬هةروةها)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئابلوقةي ئابوورييان خستوةتةسةر (سودان‪ ،‬غةززة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫موسولانانة بكةن‬ ‫سؤمال‪ ...‬هتد)‪ ،‬سةيري ئةو‬ ‫ئيان‪،‬‬ ‫ض��ؤن س��ةردةب �ِررَي��نء دةك��وذرَي��نء ل��ةن��اودةض��ن‪ ،‬ضؤن‬ ‫بةدةسيت هندؤسةكان سةردةبِررَين‪ ،‬سةيري طوزةراني‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ي (ك��ش��م�ير‪ ،‬ئ��ةن��دةن��وس��ي��ا‪ ،‬هيندستان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سؤمال‪ ،‬كينيا‪ ،‬فليثني‪ ،‬ولاَ تانيرت‪.)...‬‬ ‫ئاطاداري ئةمانةننيء تازةبةتازةي راجياوازميان‬ ‫لةسةرئةوةية كة دةس��ت لةسةرسنطمان بطرين‪ ،‬يان‬ ‫ئةمريمان قائيمقامء موديرناحيةية يان كاربةدةستَيكي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة! يان لةسةر ناوك دةستبطرين يان لةسةروتر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫نةجيولَينني‪ ،‬شيت‬ ‫جبولَينني يان‬ ‫دةستبطرين! ثةجنة‬ ‫زؤر طةورةترء لةثَيشرت هةية‪ ،‬بؤية ثَيويستة بزانني ئةم‬ ‫ئيسالمة ضؤن بطةيةنينة ئةجنام‪ ،‬ثاشان بزانني ئيمةيان‬ ‫َ‬ ‫مةشغولكردووة بةملمالنَيي خؤمانةوة‪:‬‬ ‫ضؤن‬ ‫ك���وردس���ت���ان داط��ي��رك�����راوة ب����ةدةس��ت�ي ولاَ ت���ان���ي‬ ‫ئيسالمييرت‪..‬‬ ‫ملمالنَيي نَيوان عةرةبي سوننةو شيعة رَ‬ ‫لةعياقدا‪..‬‬ ‫ملمالنَيي نَيوان ميسرو سودان لةسةر حةاليب‪..‬‬ ‫ليبيا لةسةر شرييت ئؤزؤ‪..‬‬ ‫مةغريبء جةزائري لةسةر بياباني رؤذئاوا‪..‬‬ ‫سةنطالء مؤريتانيا لةسةر رووباري سةنغال‪..‬‬ ‫سعوديةو يةمةن لةسةر هةريمَ ي حةسيب‪..‬‬ ‫ئيماراتء رَ‬ ‫ئيان لةسةر جزيرةي ئةبوموسا‪..‬‬ ‫سورياو توركيا لةسةر لَيواري ئةسكةندةرية‪..‬‬ ‫ئةرمينياو ئازةرباجيان لةسةر هةريمَ ي كارباخ‪..‬‬ ‫توركياو كوردستاني توركيا‪ ،‬ئ�رَ​َي�انء كوردستاني‬ ‫رَ‬ ‫ئيان‪ ،‬سورياو كوردستاني سوريا‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ئةطةر دوو س��ةدة بطةِرَيينةوة بؤ دواوة ك��ةي ئةو‬ ‫طرفتانة ه��ةب��وون ل��ةولاَ ت��ان��ي ئيسالميدا؟ ئةمريكاو‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانانء غةيري‬ ‫ئاسياو ئةفريقاو طشت ولاَ تان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫لةتاريكييةوة بةرةو رووناكي تويَذينةوةيةكة باسي هاتين ثيَغةمبةر (‪ )s‬دةكات‬

‫مَ‬ ‫موسولانانةوة‪ ،‬ثَيويستييان بةئيسالم هةية‪.‬‬ ‫َريازيبَيت)‪ ،‬ئ��ةم ثياوة‬ ‫روبعي ك��وِري عامر (خ��وا لي ِ‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلَيك وشةي‬ ‫بةِرَيزة قسةيةكي زؤر طرنط ئةكات‬ ‫ك��ةم��دا‪ ،‬تَيبينيبكةن ئ��ةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬لقد إبتعثنا اهلل)‬ ‫وات��ة‪ :‬خ��واي ط��ةورة ن��اردووي�ني! ئةطةر تَيبينيبكةن‬ ‫ب��ةك��اره�َي��ن��ان��ي وش���ةي (إبتعثنا) ب��ةم��ان��اي موهيمةو‬ ‫كاري ثَيغةمبةرانة‪( ،‬لقد أبتعثنا اهلل لنخرج العباد من‬ ‫عبادة العباد إىل عبادة رب العباد)‪ .‬واتة‪ :‬خواي طةورة‬ ‫ناردوويين بؤئةوةي بةندةكان‪ ،‬لةبةندايةتيي بةندةكان‬ ‫دةربهَينني بؤ بةندايةتيي ثةروةردطاري بةندةكان‪.‬‬ ‫هةموو ئيسالم ئا لةمةدا كؤدةكاتةوةء تَيطةيشتنَيكي‬ ‫جوان ئ��ةدات بةدةستةوة‪( ،‬ومن جور األدي��ان إىل عدل‬ ‫اإلسالم‪ ،‬ومن ضيق الدنيا إىل سعة الدنيا واآلخرة)‪ ،‬وة‬ ‫لةخراثةكاريي فيكرو ئةو ئايديؤلؤذييانةي كة ئَيستا‬ ‫هةية بؤ دادثةروةريي ئيسالم‪ ،‬بؤ فراوانيي خؤشنودي‬ ‫دنياو ئاخريةت‪.‬‬ ‫لةبةرئةوة ئةطةر ئَيوة خؤتان بةئةهلي دين ئةزانن‪،‬‬ ‫ئ���ةوا ث�يرؤزت��ان��ب �َي��ت‪ ،‬ئ���ةوا ئ��ةه��ل��ي ئ���ةم ئ��ي��س�لام��ةنء‬ ‫ثَيدةطةن‪ ،‬بةلاَ م ئةطةر لةئاسيت ئةمانةدا نةبني كةباسم‬ ‫كردن‪ ،‬خواي طةورة سوننةتَيكي هةيةء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾﯿ‬ ‫ﮊ حممد‪ .‬ئةطةر ئَيوةو ئَيمة ثياواني ئةم مةجالةنني‬ ‫خ��واي ط��ةورة ئةمانطؤِرَيتء كؤتاييمان ثَيدةهَينَيت‪،‬‬ ‫قةومَيكيرت لةئَيمة ثياوترو شياوترو باشرت دةهَينَيتة‬ ‫ثَيشةوة‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫ئيسالم نةهاتوة بؤ ثياوكوشنتء سةربِرين‪ ،‬ب��ة م‬ ‫دةب �َي��ت ل���ةِرووب���ةِرووب���وون���ةوةدا ئ��ةوةن��دة ب��ةج��ةرطء‬ ‫ئ���ةوةن���دة ئ��ازاب�ين ب��ؤ ئ���ةم ئ��ي��س�لام��ة‪ ،‬ط��ي��ان��ي خ��ؤم��ان‬ ‫بةقورباني خواو ثَيغةمبةرةكةي(‪ )s‬بكةين‪ ،‬ئةوةندة‬ ‫َ‬ ‫ئوسولي بني لةسةر دينةكةمان‪ ،‬لةبةرئةوة ئَيمة‬ ‫رقنء‬ ‫ئةوي بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي‪.‬‬ ‫خؤشيء خؤشنوودميان‬ ‫سةردةمانَيك ئيسالم سةرؤكايةتيي جيهاني كردووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ضاوةِرواني زانستء زانياري بوون لةدةسيت‬ ‫ئَيمة‪ ،‬بةداخَيكي زؤرةوة ئَيستا وامانلَيهاتووة ئَيمة‬ ‫ضاوةِرواني دةسيت ئةوان بني‪.‬‬ ‫ثوختةي وتةو كؤتايي‪:‬‬ ‫هاتين ثَيغةمبةرمان موحةممةد(‪ )s‬لةناوضةي‬ ‫عةرةبستاني سعودييةوة نيشانةيةكي موعجيزةيي زؤر‬ ‫ط��ةورةي��ة‪ ،‬ضونكة لةجَيطةيةكةوة سةريدةرهَينا هيض‬ ‫شارستانييةتء ذيارَيكي تَيدانةبوو‪َ ،‬‬ ‫بةلكو عةرةبةكان‬ ‫ضةندين َ‬ ‫سالي خؤيان ناوناوة بةجاهيلييةت‪ ،‬عةرةبةكان‬

‫هةرطيز خاوةني شارستانييةت نةبوون‪ ،‬هةرطيز لةناو‬ ‫عةرةبدا كةس بانطةوازي ثَيغةمبةرايةتي نةكردووة‪،‬‬ ‫ئ��ةم��ة ئ���ةوة دةردةخ�����ات ك��ة ئ��ةط��ةر موحةممةد(‪)s‬‬ ‫لةيةكَيك لةو شارستانييةتانةوة بهاتاية‪ ،‬دةوترا‪ :‬ثَيشرت‬ ‫ذيارو شارستانييةتيان هةبووةو َ‬ ‫خةلكي فةيلةسوفء‬ ‫زانايان هةبووة! لةبةرئةم هؤكارةية كة خواي طةورة‬ ‫موحةممةد(‪ )s‬وةك موعجيزة نيشامنانئةدا‪ ،‬لةوةي‬ ‫ك��ة خ��اوةن��ي ج��وان�تري��ن ت��ةش��ري��عء ي��اس��او رَي��س��اي��ة‪،‬‬ ‫ئينجا بةهؤكاري ئةو ياساو رَيساو بةرنامةية‪ ،‬تواني‬ ‫سةربكةوَيت بةسةر هةموو شارستانييةتةكاني دونيادا‪.‬‬ ‫ثاشان َ‬ ‫خالَيكي سةرةكييرت ئةوةية لةم ئيسالمةدا‪،‬‬ ‫بياباننشنيء ش��ارن��ش�ينء ث��ادش��اء وةزي���رء خةليفة‪،‬‬ ‫الي ئيسالم هةموو هةريةكَيكةء هيض ضينايةتييةك‬ ‫لةئيسالمدا نيية‪ ،‬هؤكاري ئةوةية كة ثَيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫لةبياباننشينييةوة ت��وان��ي شارستانييةتي ن��وَي��ي‬ ‫ئ��ي��س�لام��ي دامب���ةزرَي���ن���َي���ت ل��ةه��ةم��وو رةه��ةن��دةك��ان��ي‬ ‫ذي��ان��ةوة‪ ..‬ل��ةِرةوش��ت‪ ،‬ب�يروب��اوةِر‪ ،‬مةدةنييةت‪ ،‬ياسا‪،‬‬ ‫ثَيكهَيناني س��وث��اي ب��ةه �َي��زو‪ ،‬ك��ؤك��ردن��ةوةي هةموو‬ ‫ج��ي��ه��ان ل���ةس���ةر ي���ةك ب���ةرن���ام���ة‪ ،‬ك���ةزؤرت���ري���ن خ� َ‬ ‫�ةل��ك‬ ‫ثةيِرةويدةكات‪ ..‬ئينجا رَليةدا ئةوةمان بؤ دةردةكةوَيت‬ ‫ئ��ةط��ةر موحةممةد(‪ )s‬ك��ؤض��ي��دواي��ي ك����ردووة‪ ،‬خؤ‬ ‫بةرنامةكةيء وتة شريينةكاني ماونء ياساو رَيساكاني‬ ‫ه��ةم��ووي م���اون‪ ،‬دةت��وان�ين ب��ةم ئيسالمة س��ةرل��ةن� َ‬ ‫�وي‬ ‫شارستانييةتي ئيسالمي نوَيرتبكةينةوةء بتوانني‬ ‫ب��ةو ئالييةتةي كة ثَيغةمبةر(‪ )s‬ك��اري ب��ؤك��ردووةء‬ ‫تواني سةركةوتن بةدةستبهَينَيت‪ ،‬ئَيمةيش هةمان كار‬ ‫بكةينةوة بؤ سةركةوتنمان‪ ،‬خؤ ئةطةر كردمان ئةوا‬ ‫سةركةوتنمان زؤر نزيكة‪ .‬لةناوضةيةك كة خاوني هيض‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي دةشتةكي ن��اس��راون هةربؤية ئةو‬ ‫ن��ةب��وون‪،‬‬ ‫ثةيامة لةوَيوة سةرضاوةيطرت بؤ ئ��ةوةي لةئَيستادا‬ ‫نةلَيت‪ :‬ئ��ةوة تَي َ‬ ‫هيضكةس َ‬ ‫كةلي هةمان ئايني ب��ووة‪،‬‬ ‫يان سةرضاوةكةي ئاييين جولةكة يان مةسيحي بووة‪،‬‬ ‫ضونكة ه��ةم��وو باسي بةنوئيسرائيل ل��ةق��ورئ��ان��دا كة‬ ‫هاتووة لةشاري مةككة داب��ةزي��وة! ش��اري مةككة يةك‬ ‫جولةكةي تَيدانةبووة‪ ،‬هةر لةو ولاَ تة بَيذيارةوة ياساي‬ ‫َ‬ ‫لةهؤلةنداو نةرويذدا‬ ‫ويراسةت سةردةردةهَينَيت كة‬ ‫كار بةياساي بؤماوةي ئيسالمي دةكرَيت!‪.‬‬ ‫لةبةشي دووةم��ي ئةم باسةدا لةسةرئةوة دةدوَي�ين‬ ‫كة بؤضي قورئان بةزماني عةرةبي هاتووةء موحةممةد‬ ‫عةرةب بووة؟‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪81‬‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين‬

‫لةذ َير رؤشنايي ديدو بؤضوونى‬ ‫ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫عريفان ئةمحةد كاكة مةمحود‬

‫‪erfankaka@yahoo.com‬‬

‫احلمدهلل والصالة والسالم على رسول اهلل وعلى آله وصحبه‬ ‫ومن وااله‪..‬‬ ‫َي�ان��ةوةى م �َي��ذووى ط��ةالنء‬ ‫بَيطومان ك��اروب��ارى م�َي��ذوو ط� رَِ‬ ‫ثَيشينان‪ ،‬طرنطيي تايبةتيى خؤي هةية لةذيانى طةلء‬ ‫ن��ةت��ةوةك��ان��دا‪ ،‬م �َي��ذووى ه��ةرط��ةلء ن��ةت��ةوةي��ةك َ‬ ‫بةلطةية‬ ‫لةسةربوونى ئةو طةلء نةتةوةية‪ ،‬هةرمَيذووة كة ثةيِرةوو‬ ‫رَي���ِرةوو راب���ردوو داه��ات��ووي ئ��ةو نةتةوةية دياريدةكات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ي��ةوى ب����ةرةو س��ةرك��ةوت��نء‬ ‫وة ه���ةرط���ةلء ن��ةت��ةوةي��ةك‬ ‫سةركردايةتيكردن ثَي َ‬ ‫هةلطرَيت‪ ،‬دةبَيت رووداوةكانى ثَيشء‬ ‫ثاشي خؤي بةيةكةوة طرَيبداتء شيكردنةوةى ورديان بؤ‬ ‫بكات‪ ،‬بؤئةوةى َ‬ ‫خالة الوازو بةهَيزةكانيان لَيكجيابكاتةوةو‬ ‫بةردى بناغةى داهاتووى خؤي لةسةر بناغةيةكى ساغء‬ ‫درووست دامبةزرَينَيت‪..‬‬ ‫لةِراستيدا كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين‬ ‫ل���ةط���ةورةت���ري���ن ك��ارةس��ات��ةك��ان��ة ك���ة ت���ووش���ي م���َي���ذووى‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بوو‪ ،‬ضونكة لةوكاتةدا جطة لةئيمام حوسةين‬ ‫ل��ةس��ةرِرووى زةوي��دا‪ ،‬ك��وِري كضي ثَيغةمبةرَيكيرت بوونى‬ ‫َ‬ ‫بةمةزلومى شةهيدكراو كوشتنةكةيشي‬ ‫نةبوو‪ ،‬وة بةِراستى‬ ‫ب��ةن��ي��س��ب��ةت م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ى ه���ةم���ووى ط���ؤى زةوي���ي���ةوة‬ ‫كارةساتبوو‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم بةنيسبةت ئيمام حوسةينةوة خؤي‪،‬‬ ‫ثلةى شةهادةتء ثلةوثايةو ناوو شؤرةتى بةرزو منرةى‬ ‫نزيكيى ل��ةخ��واوة وةرط���رت���ووة‪ ،‬ضونكة بَيطومان خ��واى‬ ‫طةورة ئةم حَ‬ ‫ريانة جوانةى ثَيغةمبةرى(‪ )j‬نازدارى بؤئةو‬ ‫جيهان َ‬ ‫هةلطرتووةو لةم دونيا ثِر لةنةهامةتييء ناخؤشيية‬ ‫رزطاريكردووة‪..‬‬ ‫م �َي��ذووى ك��ارةس��ات��ى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين‪،‬‬ ‫ئةوةندة قورسء طرانة لةسةر رؤحء هةستم‪ ،‬نازامن ضؤنء‬ ‫ربة‬ ‫بةطيانةوةى ئةو كارةساتة جةرط ِ‬ ‫بةض شَيوةيةك دةست رَِ‬ ‫بكةم! َ‬ ‫بةالم وةك وةفايةك بؤ ئةو ئيمامة بةِرَيزة كة كضةزاو‬ ‫‪82‬‬

‫ئامؤزازاي ثَيغةمبةرى(‪ )j‬ن��ادارو خؤشةويستمانة‪ ،‬كة‬ ‫بةناحةق غةدرو خيانةتى لَيكراو ب� مَ‬ ‫�ةزول شةهيدكرا‪ ،‬وةك‬ ‫ثاراستنى راستيي مَيذوييء هةروةها طةياندنى حةقيقةتى‬ ‫ئةوكارةساتة خوَيناويية‪ ،‬وةك ئةوةى كة ئةهلى سوننةو‬ ‫َ‬ ‫لةمةزلومانء‬ ‫جةماعة لةسةرى يةكدةنطن‪ ،‬وةك ديفاعَيكيش‬ ‫حةقخوازانء ئازادخيوازان‪ ،‬ئةم بابةتة دةنووسم‪.‬‬ ‫بَيثَيضوثةنا َ‬ ‫دةل�َي��م‪ :‬زؤرَي��ك ل��ةن��ووس��ةرانء بريمةندانى‬ ‫ئيسالميي بةتايبةتي (ن��ةوةى ك��ورد) خؤيان لةم رووداوة‬ ‫طرنطة م�َي��ذووي��ي��ة ن����ادةنء ت��ا ئَيستا ب��ةوش �َي��وةي��ةى كة‬ ‫ثَيويستبَيت نة بةنووسنيء نة بةوتارو بابةت‪ ،‬خؤيان لةم‬ ‫لةهةندى وت��ارو بابةتى َ‬ ‫َ‬ ‫نوي‬ ‫ب��وارة ب��ةدووردةط��رن ‪ ..‬جطة‬ ‫َ‬ ‫كة بةم دوايية دةست بةوتنء نووسينيان كراوة‪ ،‬ئةلبةتة‬ ‫خوا حةقوتنى ثَيخؤشة‪ :‬وتارةكةى مامؤستا كرَيكاريش‬ ‫كة (‪َ )12‬‬ ‫سال ثَيش ئَيستا لةمزطةوتى جيهاد لةسلَيمانى‬ ‫ثَيشكةشيكرد‪ ،‬بةضاكيء ثاكيى باسي لةو رووداوة كردووةو‬ ‫مافى خؤيي ثَيداوة‪ .‬وة بةِراستى ئةم بَيدةنطيء خؤالدانة‬ ‫لةو حةقيقةتة مَيذوييةى بةناحةق شةهيدكردنى ئةو ئيمامة‬ ‫ب��ةِرَي��زة‪ ،‬رَيطةى بؤ كةسانيرت خؤشكردووة كة بةشَيوةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫شَيوازَيكرت بَينة مةيدانء ئةوكارةساتة بؤ‬ ‫َي�ن��ةوةو زؤرَيكيش موبالةغةى تَيدابكةن! ب� َ‬ ‫�ةالم خوا‬ ‫ب��ط�رَِ‬ ‫َ‬ ‫دةمةوى لةم نووسينةمدا بَيهيض دةمارطريييةك‬ ‫ياربَيت من‬ ‫ب�����ةدواداض�����وون ب���ؤ ئ���ةم ب��اب��ةت��ة ب���ك���ةمء ئ�����ةوةى ئةهلى‬ ‫سوننةو جةماعة لةسةري يةكدةنطن هةرئةوة بنووسمء‬ ‫َ‬ ‫بالويبكةمةوة‪ ،‬وة نيازونييةت ثاكيى خؤم لةم باسةدا بؤ‬ ‫خواى َ‬ ‫باالدةستء ثاشان بؤ خوَينةران رادةطةيةمن‪ .‬سةرةتا‬ ‫لةناخى مَ‬ ‫دلةوة هةزاران هةزار َ‬ ‫سالو لةِرؤحى ثاكى ئيمام‬ ‫حوسةين و ياوةراني‪ ..‬وة ئةم كارةساتة هةرطيزاوهةرطيز‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا (ئةهلى سوننةو جةماعة)‬ ‫لةيادو زيهنى ئَيمةى‬ ‫لةبريناكرَيتء تا ئ��ةوِرؤذةى فو بةنةفخى صوردا دةكرَيت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫َ‬ ‫مةزلومييةتى ئيمام حوسةينء ي��اوةران��ى لةبريناكرَيت‪،‬‬ ‫ئةوةى ىَ‬ ‫َ‬ ‫تؤسقالةيةك ويذدانى خباتةكارو‬ ‫دل زيندووبَيتء‬ ‫تةنها ضةند دَيِرَيك لةذيانى ثِر لةكارةساتي َ‬ ‫مةزلومييةتى‬ ‫ئيمام حوسةين خبوَينَيتةوة‪ ،‬ئةوا بَيطومان ضاوةكانى ثِر‬ ‫لةفرمَيسكء َ‬ ‫دلء رؤحء هةستيشي ث �ِر لةخةموخةفةت‬ ‫دةبَيت!‪.‬‬ ‫لةدايكبوونى ئيمام حوسةين‪:‬‬ ‫حوسةينى كوِري عةليى كوِري ئةبوتاليب لةِرؤذي (‪5‬ى‬ ‫شةعبانى ىَ‬ ‫سال ‪4‬ى كؤضي) لةمةدينةى ثريؤزدا لةدايكبووة‪،‬‬ ‫وة ه���ةرخ���ودي ثَيغةمبةر(‪ )j‬ن���اوي���ن���اوةو زؤرزؤرى‬ ‫خؤشويستووة‪ ،‬ب��ؤي��ة دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬اللهم إن��ي أحبهما‬ ‫فأحبهما) رواه البخاري‪ .‬واتة‪ :‬خوداية من حةسةن و حوسةينم‬ ‫خؤشدةوَين تؤيش خؤشتبوَين‪ .‬وةهةروةها دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫(إن احلسن واحلسني هما رحيانتا الدنيا) رواه البخاري‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬بةِراستى حةسةنء حوسةين دوو َ‬ ‫ضل حَ‬ ‫ةريانةى منن‬ ‫لةدونيادا‪ .‬زؤرجار ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةفاتيمةى كضى دةوت‪:‬‬ ‫ئةو دوو كوِرةى خؤمم بؤ بهَينن‪ ،‬ثاشان بؤنى ثَيوةدةكردنء‬ ‫دةطيَيتةوةو‬ ‫دةيطوشني بةخؤيةوة‪ .‬وة ئةنةسي كوِرى ماليك رَِ‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬بينيم ثَيغةمبةر(‪)j‬ى خودا ماضي دةمى حةسةنء‬ ‫حوسةينى دةكرد‪ .‬وةهةروةها ثَيغةمبةر(‪ )j‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫(احلسن واحلسني سيدا شباب أهل اجلنة) وة دةيفةرموو‪:‬‬ ‫(حسني مين وأنا من حسني‪ ،‬أحب اهلل من أحب حسينا)‪ .‬ئةم‬ ‫دوو فةرموودةية ئيمام تريميزى ريوايةتيكردوونء شَيخ‬ ‫ئةلبانيش بةسةحيحي داناون‪.‬‬ ‫ئيمام حوسةين ل��ةدواى وةفاتى ئيمام حةسةنى براى‬ ‫لةمةدينةى ث�يرؤز م��اي��ةوة ت��ا ئ��ةوك��ات��ةى م��وع��اوي��ة (خ��وا‬ ‫َريازيبَيت) دواى وةفاتى خؤي‪ ،‬يةزيدى كردة جَينشينى‬ ‫لي ِ‬ ‫خؤييء ئةهلى مةدينةش بةيعتياندا بةيةزيد‪ ،‬ئةوجا ئيمام‬ ‫حوسةين بةيعةتينةدا بةيةزيدو بةتوندى ئ��ةو داواي��ةى‬ ‫رةتكردةوة‪.‬‬ ‫ب��ةي��ع��ةت��دان ب��ةي��ةزي��دى ك���و ِري موعاويةو‬ ‫رةت��ك��ردن��ةوةى ئ��ةو بةيعةتة ل��ةالي��ةن ئيمام‬ ‫حوسةينةوة‪:‬‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال (‪60‬ك)دا بةيعةتدرا بةيةزيدى كوِرى موعاوية‪،‬‬ ‫سال بوو‪َ ،‬‬ ‫لةوكاتةدا تةمةنى يةزيد (‪َ )34‬‬ ‫بةالم لةناوشارى‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زوبةير‬ ‫مةدينةدا هةردوو ئيمام حوسةينء‬ ‫ئةو بةيعةتةيان رةتكردةوة‪ ،‬كاتَيك كة داواى بةيعةتيانلَيكرا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ل���ةوةالم���دا ع���ةب� َ‬ ‫��دول�ل�اَ ى ك����وِري زوب���ةي���ر وت���ى‪ :‬ئةمشةو‬ ‫ضاوةِرَيدةكةمء برييلَيدةكةمةوةو دواتر ئاطادارتاندةكةمةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم كاتَيك شةوداهات‪ ،‬شارى مةدينةى بةجَيهَي َ‬ ‫الو بةرةو‬

‫مةككة بةِرَيكةوت و بةيعةتى نةداية يةزيد‪ ..‬وة كاتَيكيش‬ ‫هاتنة الى ئيمام حوسةين‪ ،‬ئ��ةوي��ش وت��ى‪ :‬م��ن بةنهَيين‬ ‫بةيعةتنادةمء بةئاشكرا لةبةرضاوى َ‬ ‫خةلكيدا بةيعةتدةدةم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِرى زوبةيردا‬ ‫بةالم هةركة شةوداهات بةدواى‬ ‫بةرةو مةككة دةرضوو‪..‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكى عيرَ اق زياتر لة(‪ )500‬نامةيان بؤ ئيمام‬ ‫حوسةين نارد‪:‬‬ ‫كاتَيك َ‬ ‫خةلكى ع�رَ​َي�اق ئ��اط��ادارى ئ��ةوةب��وون ك��ة ئيمام‬ ‫ح��وس��ةي��ن ب��ةي��ع��ةت��ي ن����ةداوةت����ة ي���ةزي���د‪ ،‬خَ‬ ‫دل��ؤش��ب��وون‬ ‫ب���ةو ه� َ‬ ‫�ةل��وَي��س��ت��ةى ئ��ي��م��ام ح��وس��ةي��ن‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئةمانيش‬ ‫يةزيدى ك��وِرى موعاويةيان نةدةويست‪ ،‬تةنانةت ئيمام‬ ‫موعاويةيشيان خؤشنةدةويست‪ ،‬تةنهاوتةنها ئيمام عةليء‬ ‫َ‬ ‫منالةكانى ئةويان دةويست (رةزامةنديء رةمحةتى خوايان‬

‫لَيبَيت) ‪ ..‬بؤية هةموو هؤزو كةسايةتييةكان دةستيانداية‬ ‫نامةنووسني بؤ ئيمام حوسةينء هةموويان َ‬ ‫بةلَينيانداية كة‪:‬‬ ‫ئَيمة تةنها بةيعةت بةتؤ دةدةين‪ ،‬وة ئَيمة جطة لةتؤ بةيعةت‬ ‫بةكةسيرت ن��ادةي��نء يةزيد بةخةليفةو جَينشني نازانني‪،‬‬ ‫هةلوَيستانةى َ‬ ‫ئ��ةم نامةناردنء َ‬ ‫خةلكى ع� رَ​َي�اق رؤذب���ةِرؤذ‬ ‫زياديدةكرد‪ ،‬بؤية مَيذوونووسان َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ذمارةى نامةكان‬ ‫لةئةهلى كوفةوة طةيشتة زياتر لة(‪ )500‬نامة!‪.‬‬ ‫ئيمام حوسةين موسليمى ك��و ِري عةقيلى‬ ‫ئامؤزاى بؤ كوفة نارد‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئيرت دواى ئةو هةموو دلنيابوونةوة‪ ،‬ئيمام حوسةين‬ ‫موسليمى كوِري عةقيلى كوِري ئةبوتاليبى ئامؤزاى نارد‬ ‫بؤ كوفة‪ ،‬بؤئةوةى سةرثةرشيتء ئاطادارى بارودؤخى كوفة‬ ‫بَيت‪ ،‬كاتَيك موسليم طةيشتة كوفة‪ ،‬بؤيدةركةوت كة َ‬ ‫خةلكى‬ ‫كوفة يةكالبوونةتةوة ل��ةوةى كة بةيعةت نادةنة يةزيدى‬ ‫ك��وِرى موعاويةو هةموويان ئ��ام��ادةن بةيعةتبدةنة ئيمام‬ ‫حوسةين‪ ،‬بؤية موسليم لةكوفة ض��ووة م� ىَ‬ ‫�ال هانيي كوِرى‬ ‫لةوى َ‬ ‫عوروةو َ‬ ‫خةلكى دةستةدةستة دةهاتنة اليء بةيعةتء‬ ‫رتاستدةكردةوة‪.‬‬ ‫ثشتطرييي خؤيان بؤ ئيمام حوسةين ثش ِ‬ ‫لةو سةردةمةدا واليء سةرثةرشتيارى كوفة (نوعمانى‬ ‫كوِري بةشري)بوو‪ ،‬كة لةاليةن يةزيدةوة دياريكرابوو‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫وادياربوو كة نوعمانى واليى كوفة زؤر طوَيناداتة كاروبارى‬ ‫يةزيدو اليةنطرى سةرسةختى يةزيد نيية‪ ،‬بؤية هةندَيك‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكةيان‬ ‫لةجاسوسء كاربةدةستانى نزيكى نوعمان‬ ‫َ‬ ‫طةياندة يةزيدو ئةويش رَ‬ ‫البربيء‬ ‫خيا ئةمريكرد كة نوعمان‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِرى زياد بكرَيتة واليى كوفة‪ ،‬هةربؤية رَ‬ ‫خيا‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫شارى كوفةيش خراية سةر وياليةتى بةسرةو‬ ‫ك��وِري زي��اد كة واليي بةسرة ب��وو‪ ،‬ب��وو بةواليى ه��ةردوو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪83‬‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري‬ ‫شارى كوفةو بةسرة ‪ ..‬دياربوو كة ئةم‬ ‫زيادة زؤر زيرةكء ضاالكبووة‪ ،‬بؤية هةربةبووني بةواليء‬ ‫طةيشتنى بؤ كوفة‪ ،‬كةسَيكى دياريكرد بةناوى (مةعقيل)‬ ‫بزاني كَيية كة لةكوفةدا‬ ‫تا بطةِر َي بةدواى ئةم سةرةداوةداو َ‬ ‫َ‬ ‫نوَينةرايةتيى ئيمام حوسةين دةكاتء خةلكى دةضنةاليء‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال (‪ )3000‬دينارى‬ ‫بةيعةتيدةدةنى‪ ،‬هةربؤية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دايةدةستى مةعقيلء وتى‪ :‬بِرؤ بطةِر َي و بل َي من لةشارى‬ ‫(حيمص)ى سورياوة هاتوومء ثشتطرييى لةئيمام حوسةين‬ ‫دةك��ةمء ئةم (‪ )3000‬دينارةيشم وةك ثشتطرييى ماددي‬ ‫بؤ هَيناوة‪ ،‬مةعقيليش زؤر ورياو لةسةرخؤ طةِرا بةدواى‬ ‫ئةوكةسةدا كة لةكوفةدا نوَينةرايةتيى ئيمام حوسةيين‬ ‫َ‬ ‫ئةومالةى كة موسليمى‬ ‫دةك��رد‪ ،‬بؤية بؤ دواج��ار طةيشتة‬ ‫كوِري عةقيلى ئامؤزاو نوَينةرى ئيمام حوسةينى لَييبوو‪،‬‬ ‫ضووةاليء بةيعةتيدايةو (‪ )3000‬دينارةكةيشي بةخشيية‬ ‫موسليم ب��ةن��اوى ثشتطرييى م��اددى بؤ ئيمام حوسةين‪،‬‬ ‫َ‬ ‫رؤذي‬ ‫بؤئةوةى زياتر ب��اوةِر بةمةعقيل بكةن‪ ،‬ئيرت هةموو‬ ‫مةعقيل دةهاتة ىَ‬ ‫مال هانيى كوِري عوروة بةناوى اليةنطرو‬ ‫ثشتطرييى ئيمام حوسةين تا هةموو ئةندامانء اليةنطرانى‬ ‫ئ��ي��م��ام ح��وس��ةي��ن��ى دةن���اس���يء ث��اش��ان دةط����ةِراي����ةوة الى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِرى زي��ادو ئ��اط��اداري��دةك��ردةوة لةهةموو‬ ‫َ‬ ‫مجوجولَيكيان‪.‬‬ ‫دةرضوونى ئيمام حوسةين بؤ شارى كوفة‪:‬‬ ‫دواي��ئ��ةوةى ئيمام حوسةين لةاليةن موسليمى ك��وِري‬ ‫عةقيلةوة َ‬ ‫دلنياكرايةوة ل��ةوةى كة ئةهلى كوفة ضاوةِرَيي‬ ‫ئةو دةكةنء هةموو بةيعةت بةو دةدةن‪ ،‬موسليم نامةيةكى‬ ‫نارد بؤ ئيمام حوسةينء بؤينووسي كة‪ :‬كاروبارى كوفة‬ ‫ت��ةواوةو هةمووشتَيك ئامادةية‪ ،‬بؤية ئيمام حوسةينيش‬ ‫(رةزام����ةن����ديء رةمح��ةت��ى خ���واى ل��ةس��ةرب �َي��ت) ل����ةِرؤذي‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫«ت��ةروي��ي��ةدا» ب��ةرةو كوفة ب��ةِرَي��ك��ةوت‪ ،‬وة‬ ‫كوِري زيادى واليى كوفة ئاطادارى نامةكةى موسليم بوو‬ ‫كة ناردى بؤ ئيمام حوسةين بةمةبةستى هاتنى ئيمام بؤ‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال ئةمريكرد بةهَينانى هانيى‬ ‫شارى كوفة‪ ،‬دواتر‬ ‫كوِرى عوروة‪ ،‬ئةو ثياوةى كة موسليم َ‬ ‫لةمالي ئةواندا خؤي‬ ‫ثةنادابوو‪ ،‬ثرسياري موسليمى ك��وِري عةقيلى ئامؤزاى‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا وتى‪ :‬نازامن‪،‬‬ ‫ئيمام حوسةينى لَيكرد‪ ،‬ئةويش‬ ‫ثاشان دةرك���ةوت كة فَي َلء َ‬ ‫تةلةكة ل��ةم مةسةلةدا هةيةو‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال لةِرَيي مةعقيلةوة ئاطادارى هةموو شتَيكة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكى كوفة‬ ‫هةلطة ِرانةوةى‬ ‫ثشتت َيكردنء‬ ‫لةموسليمى كو ِري عةقيل‪:‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫هةوالةكة طةيشتة موسليمى كوِري عةقيل كة‬ ‫‪84‬‬

‫كوِري زياد بةدوايدا دةط��ةِر َيء نيازى خراثة بةرامبةرى‪،‬‬ ‫هةربؤية موسليم دةستثَيشخةريكردو بةخؤيء (‪)4000‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫اليان‬ ‫ك��ةس��ةوة ط��ةم��ارؤي تةختى ثاشايةتيى‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫داو داواى خ��ؤب��ةدةس��ت��ةوةدان��ى ع��وب��ةي��دول� ي��ان دةك��رد‪،‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك لةطةورة‬ ‫ال لةناو كؤشكدا‬ ‫لةوكاتةيشدا‬ ‫ثياوانء ناودارانى ئةهلى كوفةو مةككةى لَيكؤببوويةوة‪،‬‬ ‫روويتَيكردنء ثَييوتن‪ :‬هةركةسةو كوِرو براو خزمى خؤي‬ ‫ل��ةو سوثايةى موسليم بكَيشَيتةوة‪ ،‬هةركةس ئ��ةو كارة‬ ‫بكات ئ��ةوا بةخششَيكى زؤرى لةاليةن منةوة دةدرَي�تيَ ‪،‬‬ ‫ب��ةث �َي��ض��ةوان��ةوة داوادةك�����ةم ل��ةش��ام��ةوة س��وث��اي��ةك بَيتء‬ ‫هةموويان لةناوببات‪ ،‬هةربؤية بةم هةِرةشةو ريشوةدانةى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال هةركةسةو كوِرو براو خزمى خؤي لةسوثاكةى‬ ‫موسليم كَيشايةوةو‪ ،‬كارطةيشتة ئةوةى كة موسليمى كوِري‬ ‫عةقيل بةتةنها مايةوةو تةنانةت تا ثَيش خؤرئاوابوون يةك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةكؤالنةكانى كوفةدا بَيكةسء النة‬ ‫لةطةل نةمايةوةو‬ ‫كةسى‬ ‫َ‬ ‫دةسوِرايةوة‪ ،‬دواتر ضووة دةرطاى مالَيكء داى لةدةرطاو‬ ‫ئافرةتَيك ب��ةن��اوى (كيندة) دةرط���اى ل�َي��ك��ردةوةو ثَييوت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر دةك� َ‬ ‫ب��دةرى‪ ،‬ئافرةتةكةيش زؤرى‬ ‫�ري كةمَيك ئ��اوم‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا‬ ‫بةالوة سةيربوو ثرسياريلَيكرد تؤ كَييت؟ ئةويش‬ ‫ثَييوت‪ :‬من موسليمى كوِرى عةقيلى ئامؤزاى حوسةينى‬ ‫ك���وِرى عةليم (رةزام���ةن���ديء رةمح��ةت��ى خ��واي��ان لَيبَيت)‬ ‫وةزع���ى خؤيي ب��ؤ ئافرةتةكة باسكردو ثَييوت‪ :‬ب�ِري��ارة‬ ‫ئيمام حوسةين بطاتة كوفة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بةالم طةىل كوفة درؤيان‬ ‫كردووة‪ ،‬كيندةيش موسليمى بردة ذوورةوةو خزمةتَيكى‬ ‫باشي ك��رد‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم دوات���ر يةكَيك ل��ةك��وِرةك��ان��ى كيندة كة‬ ‫َ‬ ‫دةطةِرَيتةوة َ‬ ‫سةرقالةو دَيتء‬ ‫مالةوةو دةبينَيت دايكى زؤر‬ ‫دةضَيت‪ ،‬بؤية كوِرةكةى كيندة ئاطادارى وةزعةكة دةبَيتء‬ ‫دةزانَيت كة موسليم ىَ‬ ‫لةمال ئةوانداية‪ ،‬ئةويش راستةوخؤ‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زيادى لَيئاطاداردةكاتةوةو‬ ‫دةضَيتء‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫شوَينى موسليمى ثَي َ‬ ‫اليش راستةوخؤ‬ ‫دةلَيت‪،‬‬ ‫لةشكرَيكى (‪ )70‬كةسي ن��اردو طةمارؤي م� ىَ‬ ‫�ال كيندةيان‬ ‫داو دواتر موسليميان دةستطريكردو هَينايان بؤ كؤشكى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ع��وب��ةي� َ‬ ‫ال ثرسيارى لةموسليم‬ ‫�دول�لاَ ‪ ،‬لةوَييش‬ ‫كردو ثَييوت‪ :‬ض شتَيك تؤي هَيناوةتة كوفة؟ موسليميش‬ ‫ل� َ‬ ‫�ةوةالم��دا وت��ى‪ :‬بةيعةتَيك لةطةردمنانداية بؤ حوسةينى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال وتى‪ :‬ئةى بةيعةتى يةزيد لةطةردنتا‬ ‫كوِري عةىل‪،‬‬ ‫نيية؟ موسليميش وتى‪ :‬من يةكَيكم لةوانةى كة بةرامبةرت‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫اليش‬ ‫جةنطاوم! ئَيستا ئيزمنبدة كة وةسييةتبكةم‪،‬‬ ‫َي�ا بةناو‬ ‫وت��ى‪ :‬وةسييةتت بكة‪ ،‬ثاشان موسليم ض��اوي��ط�رَِ‬ ‫كؤشكاو بينى عومةرى كوِري سةعدى كوِري ئةبي وةقاس‬ ‫لةوَييةو ثَييوت‪ :‬ئةى عومةرى كوِري سةعد‪ ،‬تؤ لةنزيكانى‬ ‫منى ل��ةِرووى خزمايةتييةوة‪ ،‬وةرة با وةسيةتت بؤ بكةم‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫عومةريش لَيينزيكبوويةوةو موسليم ثَييوت‪ :‬فرياكةوة‬ ‫ك��ةس�َي��ك ب��ن� رَ​َي�ة ب���ؤالى ئيمام ح��وس��ةي��ن ك��ة ب��ط��ةرَي��ت��ةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةلكردووة‪ ،‬وة‬ ‫َريابطةيةنة كة ئةهلى كوفة درؤي��ان‬ ‫ثي ِ‬ ‫موسليم وتة بةناوبانطةكةى خؤي كة بةئيمام حوسةينى‬ ‫راطةياندبوو بةعومةر طةياندو وتى ثَي َ‬ ‫يبل َي‪( :‬إرجع بأهلك‬ ‫واليغرنك أهل الكوفة‪ ،‬فإن أهل الكوفة قد كذبوك وكذبوني‪،‬‬ ‫وليس لكاذب رأي)‪ .‬ثاشان هةر لةو رؤذةدا كة رؤذي عةرةفة‬ ‫َ‬ ‫شةهيددةكريء‬ ‫بوو موسليمى ئامؤزاى ئيمام حوسةين‬ ‫ئيمام حوسةينيش ل���ةِرؤذي تةروييةدا بةيةك رؤذ ثَيش‬ ‫شةهيدكردنةكةى موسليم لةمةككة دةردةض �َي��تء ب��ةرةو‬ ‫َ‬ ‫لةبنةمالةى‬ ‫كوفة ب��ةِرَي��دةك��ةوَي��ت‪ ،‬س�َل�اَ وو رةمحةتى خ��وا‬ ‫بةِرَيزى ثَيغةمبةر(‪)j‬ى نازدار بَيت‪.‬‬ ‫نا ِرةزايي هاوةالَنى ث َيغةمبةر(‪ )j‬سةبارةت‬ ‫بةدةرضوونى ئيمام حوسةين بؤ كوفة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةهاوةالنى ثَيغةمبةر(‪ )j‬ه� ىَ‬ ‫�ةول زؤري��ان��دا كة‬ ‫زؤرَي��ك‬ ‫َ‬ ‫رَيطريبكةن لةوةى ئيمام حوسةين مةككة بةجَيبهَيليتء‬ ‫بكةوى‪ ،‬ب� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةالم بةداخةوة ئيمام حوسةين‬ ‫ب��ةرةو كوفة بةِرَي‬ ‫َ‬ ‫(عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫هاوةالنةيش‬ ‫لةسةر رةئي خؤي سووربوو‪ ،‬لةو‬ ‫َ‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري عةباس‪ ،‬عةبدولالى كوِري‬ ‫كوِري عومةر‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةمرى ك��وِري ع��اص‪ ،‬ئةبوسةعيدى خ��ودرى‪ ،‬عةبدولالى‬ ‫كوِري زوبةير)‪.‬‬ ‫هةند َيك لةوتةى ئةو هاوةالَنة لةكاتى دةرضوونى‬ ‫ئيمام حوسةيندا‪:‬‬ ‫‪ )1‬ئينب عومةر‪ ،‬شةعبـي َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئينب عومةر لةمةككةدا‬ ‫بوو كة بيستى ئيمام حوسةين بةرةو كوفة بةِرَيكةوتووة‪،‬‬ ‫سي شةو بةئةسثةكةيةوة ب��ةدواي��دا رؤيشت‬ ‫بةئةندازةى َ‬ ‫تا ثَييطةيشت‪ ،‬ثرسيارى لَيكردو ثَييوت‪ :‬ئةى حوسةين‬ ‫بؤ َ‬ ‫كوي دةِرؤي��ت؟ ئيمام وتى‪ :‬بؤ رَ‬ ‫عياق! وة سةرجةم ئةو‬ ‫نامانةى كة ئةهلى كوفة بؤيان ناردبوو ثيشانى ئينب عومةرى‬ ‫داو وتى‪ :‬ئةوة هةموو نامةى ئةهلى رَ‬ ‫عياقة بؤيان ناردوومء‬ ‫بةيعةتيانثَيداوم! ئينب عومةر وتى‪ :‬ئةى حوسةين مةِرؤو‬ ‫بطةِرَيوة‪ ،‬وة بةضةندين فةرموودةى ثَيغةمبةرى خوا(‪)j‬‬ ‫ئاطاداريكردةوة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئيمام حوسةين هةرسووربوو لةسةر‬ ‫رةئ���ي خ��ؤي��يء ث��اش��ط��ةزن��ةب��ووي��ةوة‪ ،‬ث��اش��ان ئينب عومةر‬ ‫باوةشي ثياكردو خواحافيزيي لَيكردو دةستى بةطريان‬ ‫ك��ردو فةرمووى‪ :‬دةتدةمة دةستى خوا بةئةمانةت لةهةر‬ ‫كوشتنَيك!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ )2‬عةبدولالى كوِري زوبةير‪ ،‬روويكردة ئيمام حوسةينء‬ ‫ثَييوت‪ :‬بؤ َ‬ ‫كوي دةِرؤيت؟ دةِرؤيت بؤالى قةومَيك كة باوكتيان‬ ‫كوشتء تانةوتةشةريان لةبراكةتدا؟ دووب��ارةي��ك��ردةوةو‬

‫وت��ى م���ةِرؤ! ب� َ‬ ‫��ةالم ئيمام حوسةين ه��ةرس��وورب��وو لةسةر‬ ‫رؤيشتنةكةى!‪.‬‬ ‫‪ )3‬ئةبوسةعيدى خودرى‪ ،‬روويكردة ئيمام حوسةينء‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ ،‬من لةئامؤذطاريكارامن بؤت‪،‬‬ ‫ثَييوت‪ :‬ئةى باوكى‬ ‫وة من َ‬ ‫دلسؤزو خةخمؤري تؤم‪ ،‬ئاطادارم كةئةهلى رَ‬ ‫عياق‬ ‫نامةيان بؤ ناردوويتء داواتلَيدةكةن بضيت بؤاليان‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫من ثَي َ‬ ‫تدةلَيم مةِرؤ‪ ،‬ضونكة لةباوكتم بيستووة (ئيمام عةىل)‬ ‫سةبارةت بةئةهلى كوفة ضي وت��ووة‪ ،‬وتويةتى‪( :‬واهلل لقد‬ ‫مللتهم وأبغضتهم‪ ،‬وملوني وأبغضوني‪ ،‬ومايكون منهم‬ ‫وف���اء ق�����ط‪...‬إخل)‪ ،‬وات���ة‪ :‬س��وَي��ن��دب��ةخ��وا ‪-‬ئ��ةه��ل��ى كوفة‪-‬‬ ‫ماندوومكردنء رقيشم لَيياندةبَيتةوة‪ ،‬ضونكة ئةوان منيان‬ ‫ماندووكردو رقيشيان لَيم دةبَيتةوة‪ ،‬وة هةرطيز وةفا لةوان‬ ‫ناوةشَيتةوة ‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫ئيمام حوسةين طةيشتة قادسية‪:‬‬ ‫ىَ‬ ‫هةوال كوشتنى موسليمى كوِري عةقيل طةيشتة‬ ‫ثاشان‬ ‫ئيمام حوسةين لةِرَيي عومةرى كوِري سةعدةوة‪ ،‬ئةوكةسةى‬ ‫كة موسليم وةسييةتى بؤ كردو ناردى بؤالى ئيمام حوسةين‪،‬‬ ‫دواتر ئيمام حوسةين روويكردة كوِرانى موسليمى كوِري‬ ‫عةقيلء ثَييوتن‪ :‬كة دةبَيت ئَيوة بطةِرَينةوة‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫وتيان‪ :‬سوَيندبةخوا هةرطيز ناطةِرَيينةوة تا َ‬ ‫تؤلةى باوكمان‬ ‫وةرنةطرينةوة‪ ،‬ئيرت ئيمام حوسةين وازيلَيهَينان‪ ،‬ثاشان كة‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زياد زانى كة ئيمام حوسةين ِرووةو‬ ‫كوفة دَي��ت‪ ،‬ئةمريكرد بة(حوِري ك��وِري يةزيدى تةميمي)‬ ‫كة بةخؤيء هةزار كةسةوة بضَيت و َ‬ ‫ري لةهاتنى حوسةين‬ ‫بطرَيت‪ ،‬ئةويش بةخؤيء (‪ )1000‬كةسةوة بةِرَيكةوتء‬ ‫لةقادسية طةيشت بةئيمام حوسةينء ي��اوةران��ى‪ ،‬ثاشان‬ ‫حوِر‪ ،‬روويكردة ئيمام حوسةينء ثَييوت‪ :‬بؤ َ‬ ‫كوي دةضيت‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا وتى‪:‬‬ ‫ئةى كضةزاى ثَيغةمبةرى خوا(‪)j‬؟ ئةويش‬ ‫بؤ رَ‬ ‫عياق‪ ،‬حوِريش ثَييوت‪ :‬من ئةمرتثَيدةكةم كة بطةِرَييتةوة‪،‬‬ ‫ئةطينا خ��وا بةتؤ تاقيماندةكاتةوة‪ ،‬ل��ةك��وَي��وة هاتوويت‬ ‫بطةِرَيوة بؤ َ‬ ‫ئةوي‪ ،‬يان بِرؤ بؤ شام بؤالى يةزيد‪ ،‬بةمةرجَيك‬ ‫َ‬ ‫ب��ةرةو كوفة نةيةيت! ب��ةالم وةك هةميشة ئيمام حوسةين‬ ‫وازينةهَيناو لةِرةئييةكةى خ��ؤي ثةشيماننةبوويةوةو‬ ‫بةجولة كةوت‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم حوِر لةكَيشةكة طةيشتبوو‬ ‫بةرةو كوفة‬ ‫دةيزانى ضي روودةدات‪ ،‬بؤية هةرِرَييثَيدةطرتء دةيوت‪:‬‬ ‫ئةى ئيمام بطةِرَيوةو بةرةو كوفة مةية! تا ئيمام حوسةينى‬ ‫توِرةكردو بةحوِرى وت‪ :‬دايكت ِر َ‬ ‫ؤلةِرؤت بؤ بكات رَيطةمبدة‬ ‫با بِرؤم! حوِريش ئةم قسةى ئيمام حوسةينى ثَيناخؤشبوو‬ ‫وتى‪ :‬سوَيندبةخوا ئةطةر جطةلة تؤ لةناو عةرةبدا هةركةس‬ ‫ئةم قسةيةى بةرامبةرم بكرداية‪َ ،‬‬ ‫تؤلةم لةخؤيء دايكى‬ ‫دةك��ردةوة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم ضي َبلَيم بةتؤ ئةى حوسةين كة دايكت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪85‬‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫سةروةرى هةموو ذنانى دونياية‪.‬‬ ‫طةيشتنى ئيمام حوسةين بةكةربةال‪:‬‬ ‫ئ��ي��م��ام ح��وس��ةي��ن ط��ةي��ش��ت��ة ش��وَي��ن �َي��ك ك��ة ث �َي��ي��دةوت��را‬ ‫ك��ةرب��ةال‪ ،‬ثرسياريكرد ئ��ةم شوَينة كوَيية؟ وتيان‪ :‬ناوى‬ ‫كةربةالية‪ ،‬ئيمام حوسةينيش وتى‪( :‬كرب وب�لاء)‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫ناِرةحةتيء َ‬ ‫بةالو ناخؤشي‪ .‬لةوكاتانةدا سوثاي عومةرى‬ ‫كوِري سةعديان ثَيطةيشت كة ذمارةيان (‪ )4000‬سةرباز‬ ‫دةب��وو رَييثَيطرتن‪ ،‬وة ئةمريثَيكردن كة دةب�َي��ت خؤيء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل عومةرى كوِري سةعددا بضن بؤ كوفة بؤالى‬ ‫ياوةرانى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عوبةيدولالى كوِري زياد‪ ،‬بةالم ئيمام حوسةين ئةو داوايةى‬ ‫رةتكردةوةو وتى‪ :‬هةرطيز نايةم بؤالى واليى كوفة‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫كاتي ئيمام حوسةين بينى كة عومةرى كوِري سةعد زؤر‬ ‫َ‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫سوورة لةسةر رؤيشتنى ئيمام حوسةين بؤالى‬ ‫سي ثَيشنيازى داي��ة عومةرى ك��وِري سةعد‬ ‫ك��وِري زي��اد‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫َ​َ‬ ‫وازمليبهَينن تا‬ ‫ت��ا يةكَيكيان ه��ةل��ب��ذَي��رَي��ت‪ ،‬يةكةميان‪:‬‬ ‫بطةِريمَ ةوة بؤ مةككة‪ .‬دووةم‪ :‬يان دةِرؤم بؤ ئةوشوَينانةى‬ ‫كة جيهادى لَييةو موجاهيدان َ‬ ‫لةوى دذي كافران دةجةنطن‪.‬‬ ‫سَييةم‪ :‬يان دةِرؤم بؤ شامء َ‬ ‫لةوى دةستدةخةمة ناو دةستى‬ ‫يةزيد‪ .‬عومةرى كوِري سةعد ثَيشنيازةكانى ثَيباشبوو وتى‬ ‫بةئيمامى حوسةين‪ :‬تؤ كةسَيك رَ‬ ‫بنية بؤالى يةزيد لةشامء‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِري زي��اد‪ ،‬تا‬ ‫منيش دةط��ةِريمَ ��ةوة ب��ؤالى‬ ‫دةلَيت‪َ ،‬‬ ‫بزامن ئةو ضي َ‬ ‫بةالم ئيمام حوسةين كةسى نةنارد‬ ‫ب��ؤالى يةزيد لةشام‪ ،‬تةنها عومةرى ك��وِري سةعدى نارد‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى واليى كوفة‪ ،‬تا بزانَيت ئةو بؤضوونى‬ ‫بؤالى‬ ‫ضؤنة لةسةر ثَيشنيازةكانى‪ ،‬كاتَيك عومةرى كوِري سةعد‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الو ئاطاداريكرد لةثَيشنيازةكانى‬ ‫طةِرايةوة الى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئيمام حوسةين‪ ،‬عوبةيدولالى كوِري زياد زؤرى ثَيباشبوو‬ ‫هةلدةبذَيرَيت با َ‬ ‫وتى‪ :‬حوسةين خؤي كاميان َ‬ ‫هةليبذَيرَيت‪،‬‬ ‫ئةمة هةلَيكى زَيِرين بوو بؤ ئيمام حوسةينء ياوةرانى‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال كةسَيكى لَيبوو بةناوى‬ ‫لةوكاتةدا لةكؤشكى‬ ‫(شةمري ك��وِري زيلجةوشةن)ء يةكَيكبوو لةنزيكةكانى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫نةخي هةرطيز شتى وانابَيت‪ ،‬دةبَيت‬ ‫ال‪ ،‬وت��ى‪:‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري‬ ‫حوسةينء ياوةرانى بَينةسةر حوكمى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫اليش بةوتةكةى شةمر بوغرابوو وتى‪:‬‬ ‫زياد‪ ،‬بؤية‬ ‫ب� ىَ​َ‬ ‫�ةل دةبَيت حوسةينء ي��اوةران��ى بَينةسةر حوكمى من‪.‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زياديش شةمرى كوِري زيلجةوشةنى‬ ‫ن��اردو ثَييوت‪ :‬ب �ِرؤ بةحوسةينء دارودةس��ت��ةك��ةى َبل َي‪:‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ ،‬وتيشي بةشةمر‪:‬‬ ‫دةبَيت بَينةسةر حوكمى‬ ‫ئةطةر عومةرى كوِري سةعد كة يةكَيكبوو لةسةركردةكانى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ ،‬هاوِراتنةبوو‪ ،‬خؤت ببة بةسةركردةى‬ ‫سوثاى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ ،‬عومةرى‬ ‫ئةو سوثا (‪ )4000‬كةسيية‪ ،‬ثاشان‬ ‫‪86‬‬

‫كوِري سةعدى بة (‪ )4000‬كةسةوة نارد بؤ ناوضةى (ِرةى)‬ ‫و َ‬ ‫بةلَينيثَيدابوو كة بيكاتة واليى ناوضةكة‪ .‬دواتر شةمرى‬ ‫َ‬ ‫هةواليش طةيشتة ئيمام‬ ‫ك��وِري زيلجةوشةن بةِرَيكةوتء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫حوسةين كة هةردةبَيت رازيبَيت بةحوكمى عوبةيدولال‪،‬‬ ‫ئيمام حوسةينيش س��وَي��ن��دخي��وارد‪ :‬هةرطيز رازي��ن��امبء‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زياد‪.‬‬ ‫ناضمةسةر حوكمى‬ ‫ئيمام حوسةين س��وث��اك��ةى ك��وف��ة‪ ،‬بةخوا‬ ‫دةترس َين َيت!‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيمام حوسةيندا بوون (‪)72‬‬ ‫ذمارةى ئةوكةسانةى‬ ‫كةسبوون‪ ،‬وة سوثاكةى كوفةيش (‪ )5000‬كةسبوون‪،‬‬ ‫ك��ات�َي��ك ب��ةرام��ب��ةر ب��ةي��ةك�تري وةس���ت���ان‪ ،‬ئ��ي��م��ام حوسةين‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِري زي��ادو ثَييوتن‪:‬‬ ‫روويكردة سوثاكةى‬ ‫بةخؤتاندابضنةوةو س��ةرزةن��ش�تي نةفستان ب��ك��ةن‪ ،‬ئايا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كةسَيكى وةكو من بكةن؟! وة من‬ ‫دةطوجنَيت جةنط‬ ‫كوِري كضى ثَيغةمبةرةكةتان(‪ )j‬مب؟! وة جطة لةمن لةسةر‬ ‫رووى زةويدا كوِري كضى ثَيغةمبةرَيكيرت بوونى نيية! وة‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)j‬ى خوا بةمنء براكةمى فةرمووة‪( :‬هذان سيدا‬ ‫شباب أهل اجلنة)‪ .‬رواه الرتمذي‪ .‬وقال شيخ األلباني‪ :‬هذا‬ ‫احلديث‪ ،‬صحيح عن طريق رواية حذيفة وأبي سعيد وغريهما‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةو دووانة (حةسةنء حوسةين) طةورةو سةروةرى‬ ‫ئةهلى بةهةشنت‪ .‬بةردةوام ئيمام حوسةين سوثاكةى كوفةى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫هةلدةنا ب��ةوةى كة طوَيِر َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِري زياد‬ ‫ايةليي‬ ‫نةكةنء ثشتطرييى لةئيمامء يارانى بكةن‪ ،‬ئةوةبوو (‪)30‬‬ ‫كةسَيك بةسةرؤكايةتيى ح��وِرى ك��وِري يةزيدى تةميمي‪،‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زياددا بوو‪،‬‬ ‫كة لةثَيشةنطى سوثاكةى‬ ‫ثشتطرييي خؤي بؤ ئيمامء يارانى دةربِريء رايطةياند‪ :‬من‬ ‫هةرطيز ئاطرو دؤزةخ َ‬ ‫هةلنابذَيرم بةسةر بةهةشتدا‪ ،‬ئةطةر‬ ‫لةشم وردوردبكةنء بيشمسوتَينن‪ .‬ثاشان ئيمام حوسةين‬ ‫ثَيشنوَيذيى ن��ي��وةِرؤو ع��ةس��رى رؤذي ثَينجشةممةى بؤ‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِري زيادو‬ ‫ه��ةردوو دةستةكة ‪ -‬دةستةى‬ ‫دةستةكةى الى خؤيشي‪ -‬ئةجنامدا‪ ،‬ضونكة كاتَيك وتي‪:‬‬ ‫ئَيوة خؤتان ئيمامتان هةيةو ئَيمةيش ئيمامى خؤمان هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫نةخي‪َ ،‬‬ ‫لةوةالمدا ثَييانوت‪ :‬رَ‬ ‫بةلكو ئَيمة لةدواى جةنابتةوة‬ ‫ن��وَي��ذدةك��ةي��ن‪ .‬بؤية ل���ةدواى ئيمام حوسةينةوة ه��ةردوو‬ ‫نوَيذى ن��ي��وةِرؤو عةسريان ئةجنامدا‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم كاتَيك كاتى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال رووةو‬ ‫نوَيذى مةغريب نزيكبوويةوة‪ ،‬سوثاكةى‬ ‫حوسةينء ي��اوةران��ى بةئةسثةكانيانةوة نزيكبوونةوة‪،‬‬ ‫لةوكاتةدا ئيمام حوسةين بةجلوبةرطى سةربازييةوة خةوي‬ ‫لَيكةوتبوو‪ ،‬كة دةنطةدةنطء ثِرمةى ئةسثةكانى بيست‪،‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ال لَيياننزيكدةبنةوة‪،‬‬ ‫هةلساو زانى كة سوثاكةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بؤية ئيمام ضةند كةسَيكى نارد بؤئةوةي قسةيان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫َ‬ ‫ضيياندةوى؟ بؤية عةباسي كوِري عةليى كوِري‬ ‫بكةنء بزانن‬ ‫ئةبوتاليبى براى ئيمام حوسةين بةخؤيء (‪ )20‬كةسةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا‬ ‫لةطةلكردن‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫رؤيشتنة اليانء قسةيان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وتيان‪ :‬يان دةبَيت بَينة سةرحوكمى عوبةيدولالى كوِري‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكةيان‬ ‫زياد‪ ،‬يان دةبَيت جبةنطن! ثاشان طةِرانةوةو‬ ‫دايةوة بةئيمام حوسةينء ئةويش فةرمووى‪َ :‬‬ ‫ةمتبدةنى‬ ‫مؤل‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خ��وداى خؤمدا‬ ‫با ئةمشةو برييلَيبكةمةوةو نوَيذ‬ ‫َ‬ ‫َي�م��ةوة‪.‬‬ ‫ئ��ةجن��ام��ب��دةم‪ ،‬ث��اش��ان ب��ةي��ان��ى وةالم���ت���ان ل �َي��دةط� رَِ‬ ‫بؤية ب���ةردةوام ئيمامء ي��اوةران��ى ئ��ةوش��ةوة هةرخةريكى‬ ‫ئةجنامدانى نوَيذ ب��وونء داواى لَيخؤشبوونيان لةخودا‬ ‫دةكرد (رةزامةنديء رةمحةتى خوا لةهةموويان بَيت)‪.‬‬ ‫شةهيدبوونى ئيمام حوسةين لة ِرووداوةكةى‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال (‪)61‬ى كؤضييدا‪:‬‬ ‫«تةف»‬ ‫َ‬ ‫لةبةرةبةيانى رؤذي هةينيي (‪10‬ى موحةِرةمى سالي‬ ‫‪61‬ى كؤضيي) لةخاكى كةربةالى رَع�َي�اق‪ ،‬جةنط لةنَيوان‬ ‫ه��ةردوو دةستةكةدا َ‬ ‫هةلطريسا‪ ،‬ياوةرانى ئيمام حوسةين‬ ‫دةي��ان��زان��ى كة لةتواناياندانيية بةرامبةر ب��ةو سوثايةى‬ ‫ال بووةستنةوة‪َ ،‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫بةالم تةنها ئارةزوويان ئةوةبوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيمام حوسةيندا بكوذرَينء هةروايشبوو‪ ،‬يةكبةيةك‬ ‫ل��ةب��ةردةس��ت��ى ئيمامدا ش��ةه��ي��ددةك��ران!! وة هيضكةس‬ ‫نةمايةوة جطة لةئيمام حوسةين خؤيء كوِرة شريينةكةى‬ ‫بةناوى (عةليية بضووك) كة ئةويش نةخؤشبوو‪ .‬ئةو رؤذة تا‬ ‫ئَيوارةكةى ئيمام حوسةين بةوشَيوةية مايةوةو هيضكةس‬ ‫ج��ورئ��ةت��ى ئ���ةوةى ن��ةدةك��رد ك��ة دةس��ت��ى خوَيناويبكات‬ ‫بةكوشتنى كضةزاكةى ثَيغةمبةرى خوا(‪ ،)j‬تا كارطةيشتة‬ ‫ئ��ةوةى كة شةمرى ك��وِري زيلجةوشةن هاواريكردو وتى‪:‬‬ ‫هاوار بؤ ئَيوة‪ ،‬دايكتان َ‬ ‫رؤلةِرؤتان بؤ بكات‪ ،‬ض��واردةورى‬ ‫بطرنء بيكوذن‪ ،‬بؤية رَ‬ ‫هيشيانكردةسةر ئيمام حوسةينء‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫ئابلوقةياندا‪ ،‬ئيماميش رَ‬ ‫بةمششيةكةيةوة دةهاتء‬ ‫شيئاسا‬ ‫دةضوو‪ ،‬وة ضةند كةسَيكى لةسوثاى غةدرى كوفة كوشت‪،‬‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةالم ئازايةتيى لةبةرامبةر زؤري��ى ذم��ارةوة هيض دةورَي��ك‬ ‫نابينَيت!‬ ‫دووب���ارة شةمر ه��اواري��ك��ردةوةو وت��ى‪ :‬ه��اوار بؤ ئَيوة!‬ ‫ض����اوةِروان����ى ض��ى دةك�����ةن؟ ب��ؤي��ة ئ���ةجم���ارة بةسةختى‬ ‫رَ‬ ‫هيشيانكردةسةر ئيمامء شةهيديانكرد (رةزام��ةن��دي��ى‬ ‫خواى لةسةر بَيت)‪ .‬وة ئةوكةسةى كة راستةوخؤ بةشدارى‬ ‫لةكوشتنى ئيمام حوسةيندا كرد (سينانى كوِري ئةنةسي‬ ‫نةخةعى) بوو‪ ،‬سةرى ئيمامى لةالشةى كردةوةو برديانةوة‬ ‫َ‬ ‫ع��وب��ةي��دول�لاَ ى ك����وِري زي����اد‪ ،‬ل��ةوَي��ي��ش‬ ‫ب��ؤ ك��وف��ة ب���ؤالى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى نامةرد دارَيكى بةدةستةوة بوو سةيرى سةرى‬ ‫ئيمام حوسةينى دةك��ردو دارةك��ةى دةك��رد بةناودةميداو‬

‫دةي��ط��وت‪ :‬ئةمة باشرتين جيهادو خةباتبوو!! لةوكاتةدا‬ ‫ئةنةسي ك���وِري ماليك ه� َ‬ ‫�ةل��س��او وةك ن��اِرةزاي��ي��ةك وت��ى‪:‬‬ ‫سوَيندبةخوا خراثرتين كارتكرد‪ ،‬بَيطومان من ثَيغةمبةرم‬ ‫دي كة ناودةمى حوسةينى ماضدةكرد‪ ،‬ئةوشوَينةى كة تؤ‬ ‫ئَيستا دارةكةى ثَيدادةكةيت!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيمام حوسةيندا شةهيدكران‪:‬‬ ‫ئةوانةى‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوك��ةس��ان��ةى ل��ةط��ةل ئيمام حوسةيندا شةهيدكران‬ ‫لةئالوبةيتى خؤي بريتيبوون لة‪:‬‬ ‫ ك��وِران��ى ئيمام ع��ةىل (رةزام��ةن��ديء رةمحةتى خواى‬‫لةسةربَيت)‪ :‬ئيمام حوسةين‪ ،‬جةعفةر‪ ،‬عةباس‪ ،‬ئةبوبةكر‪،‬‬ ‫موحةممةد‪ ،‬عومسان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ كوِرانى ئيمام حوسةين‪ :‬عةبدولال‪ ،‬عةىل ئةكبةر‪.‬‬‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫ال‪ ،‬قاسم‪ ،‬ئةبوبةكر‪.‬‬ ‫ كوِرانى ئيمام حةسةن‪:‬‬‫ ك���وِرو ن��ةوةك��ان��ي عةقيلى م��ام��ى ئيمام حوسةين‪:‬‬‫عةبدول َ‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫الى‬ ‫ال‪ ،‬عةبدوِرةمحان‪ ،‬موسليم‪،‬‬ ‫جةعفةر‪،‬‬ ‫كوِري موسليمى كوِري عةقيل‪.‬‬ ‫عةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري جةعفةر‪ :‬عةون‪ ،‬موحةممةد‪.‬‬ ‫ كوِرانى‬‫نزيكةى (‪ )18‬كةس لةئالوبةيتى ثَيغةمبةرى خوا(‪)j‬‬ ‫شةهيدبوون‪.‬‬ ‫ئةو ريوايةتانةى لةوبارةيةوة وتراون‪:‬‬ ‫دةطيَيتةوةو‬ ‫ ئيبنوعةباس (رةزامةنديى خوايان لَيبَيت) رَِ‬‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪ :‬لةنيوةِرؤذَيكدابوو لةخةومندا ثَيغةمبةرم(‪)j‬‬ ‫بينى‪ ،‬ق��ذي ب��ذو تَي َ‬ ‫كئالؤزو ت���ؤزاوى ب���وو‪ ،‬شوشةيةكى‬ ‫ب��ةدةس��ت��ةوةب��وو خ��وَي��ن��ى ت �َي��داب��وو ك��ة ك��ؤي��ك��ردب��ووي��ةوة‪،‬‬ ‫ثَيموت‪ :‬ئةى ثَيغةمبةرى خودا(‪ )j‬ئةوة ضيية بةدةستةوة؟‬ ‫َ‬ ‫هاوةالنييةتى‪،‬‬ ‫ئةويش فةرمووى‪ :‬ئةوة خوَينى حوسةينء‬ ‫َي���ةرةوةي ئةم‬ ‫لةبةيانييةوة خةريكم ك��ؤي��دةك��ةم��ةوة‪ .‬ط � رَِ‬ ‫ف��ةرم��وودةي��ة َ‬ ‫دةل �َي��ت‪ :‬ئ��ةو رؤذةى ك��ة ئيبنوعةباس ئةو‬ ‫خةونةى بينيبوو‪ ،‬هةرهةمان رؤذب��وو كة ئيمام حوسةين‬ ‫شةهيدكرابوو‪( .‬إسناده صحيح)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دةطيَيتةوةو دةلَيت‪ :‬طوَيم لةجنييةكان‬ ‫ ئوموسةلةمة رَِ‬‫بوو بؤ كوشتنى ئيمام حوسةين َ‬ ‫رؤل��ةِرؤو طريانيان بوو‪.‬‬ ‫(سنده صحيح‪ ،‬فضائل الصحابة‪ ،766-2 /‬رقم ‪.)1373‬‬ ‫تؤلةو سزاى دونيا‪ ،‬ث َيش َ‬ ‫َ‬ ‫تؤلةو سزاى قيامةت‪:‬‬ ‫ئةوكةسةى كة ئةمريكرد بةكوشتنى ئيمام حوسةين‪،‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِري زياد بوو‪ ،‬زؤر درَيذةينةكَيشا‪ ،‬خواى‬ ‫ث���ةروةردط���ار ت� َ‬ ‫�ؤل��ةى ل �َي��ك��ردةوةو م��وخ��ت��ارى ك���وِري ئةبي‬ ‫عوبةيد‪َ ،‬‬ ‫هةلسا بةكوشتنىء سةرى لَيكردةوة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫ت� َ‬ ‫�ؤل��ةى خ��واى ث��ةروةردط��ارب��وو لةوكةسةى كة هاوكاريى‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪87‬‬


‫كارةساتى شةهيدكردنى ئيمام حوسةين لةذيَر رؤشنايي ديدو بؤضوونى ئةهلى سوننةتء جةماعةتدا‬

‫زؤري كرد لةكوشتنى حوسةينى كوِري عةليدا (رةزامةنديء‬ ‫رةمحةتى خوا لةهةردووكيان بَيت)‪.‬‬ ‫ئةوكةسانةى بةشدارييانكرد لةكوشتين ئيمام‬ ‫حوسةيندا‪:‬‬ ‫ئ���ةوةى لةكتَيبةكانى ذي��ان��ن��ام��ةي ن���اوداران���دا ب�ل�اَ وة‪،‬‬ ‫ئةوانةى راستةوخؤ بةشدارييانكردووة لةشةهيدكردنى‬ ‫ئيمام حوسةيندا دوو ك��ةس ب��وون ئ��ةوان��ي��ش‪ :‬سةنانى‬ ‫كوِري ئةنةسي نةخعيء شةمرى كوِري زيلجةوشةن بوون‪،‬‬ ‫ئةوكةسةيش سةرثةرشتيى كوشتنى ئيمام حوسةينى‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫الو شةمر‪،‬‬ ‫الى كوِري زياد بوو‪،‬‬ ‫دةكرد‪،‬‬ ‫ئةم دوو كةسة لةيارانء اليةنطرانى ئيمام عةىل بوون‪:‬‬ ‫عوبةيدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى ك��وِري زي��اد‪( :‬توسي) لةكتَيبةكةيدا‬ ‫‪-1‬‬ ‫بةهاوكارو لةدؤستانى ئيمام عةىل داناوة‪( .‬رجال الطوسي‪/‬‬ ‫ص‪ ،54‬حتقيق‪ :‬حممد صادق حبرالعلوم)‪.‬‬ ‫‪ -2‬شةمرى كوِري زيلجةوشةن‪ :‬عةىل منازي شةهرةوةردى‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬شةمر لةِروداوةكةى (صفني)دا لةسوثاكةى ئيمام‬ ‫عةليدا بوو‪.‬‬ ‫وتةى كؤتايي‪:‬‬ ‫وةك لةثَيشةكييةكةدا هَيمامانثَيكرد‪ ،‬كوشتنى ئيمام‬ ‫ح��وس��ةي��ن (رةزام���ةن���ديء رةمح��ةت��ى خ���واى ل��ةس��ةرب�َي��ت)‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا‬ ‫لةطةورةترينى كارةساتةكان بوو كة بةسةر‬ ‫ه��ات‪ ،‬وة بَيطومانني ل���ةوةى ك��ة ب��ةم� َ‬ ‫�ةزل��وم��يء ن��اِرةواي��ي‬ ‫ش��ةه��ي��دك��را‪ ،‬ب��ؤي��ة ئ���ةوك���ارةس���ات���ة ه��ةرط��ي��زاوه��ةرط��ي��ز‬ ‫لةيادناكرَيتء َ‬ ‫ثةلةيةكى رةشة بةنَيوضاوانى بكةرانييةوة‬ ‫‪ ..‬ج��ا ثَيويستة ئَيمةى ن���ةوةى ن��وَي��ي ئيسالم هةميشة‬ ‫َ‬ ‫لةبالوكردنةوةى بريو ديدى خاوةن ويذدانانةو دادطةرانةى‬ ‫َي�ان��ةوةى‬ ‫ئةهلى سوننةو ج��ةم��اع��ةدا ب�ينء خ� رَ​َي�اب�ين ل��ةط� رَِ‬ ‫لةطيانةوةى رووداوَيكى وةك ئةم‬ ‫رووداوةكان‪ ،‬بةتايبةتي رَِ‬ ‫مةرطةساتةى كة مَيذوو هةرطيز لةياديناكات! رَ‬ ‫خياكردنء‬ ‫ط�ِرَ​َي�ان��ةوةى رووداوةك����ان وةك خ��ؤيء ل��ةِرَي��ي سةرضاوةى‬ ‫دروستى خؤيةوة‪ ،‬بةتايبةتي ئةو رووداوة زيندووانةى‬ ‫كة ماوةيةكى زؤريش بةسةرياندا تَيثةِريوة‪َ ،‬‬ ‫بةالم َ‬ ‫لةدلي‬ ‫َ‬ ‫خةلكيدا ه��ةرت��ازةنء يادياندةكرَيتةوة‪ ،‬ثَيويستييةكى‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيكى خاوةن ويذدانء‬ ‫شةرعيي سةرشانى هةموو‬ ‫فةهمى درووس��تء سةحيحة‪ ،‬بةتايبةتى مَيذووى نةوةى‬ ‫ثَيشينان كة بةثاكرتينء رَي��زدارت��ري��ن س��ةردةم��ى زَيِرين‬ ‫ن��اوزةدك��راوةو دةبَيت وةك خؤي بَيزيادوكةم ئةو مَيذووة‬ ‫باسبكةين‪.‬‬ ‫ئةهلى سوننةو جةماعة‪ ،‬زؤر بةِروونيء بَيثَيضوثةنا دةلَينَ ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هاوةلة بةِرَيزانةى ثَيغةمبةرى ئازيز(‪)j‬‬ ‫بةل َي‪ ،‬هةندَيك لةو‬ ‫‪88‬‬

‫لةكاتى بوونى ثَيغةمبةردا(‪)j‬و بةتايبةتى لةدواى وةفاتى‬ ‫هةلة هاتوون‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةم َ‬ ‫ئةويش تووشي َ‬ ‫هةلةكردنة نةبؤتة‬ ‫هؤي ساردبوونةوةيان لةوةى كة سووربن لةسةر خؤبةخشني‬ ‫لةِرَيي كةليمةى يةكتاثةرستيدا‪ ،‬يان لةِرَيي بانطةواز بؤ‬ ‫ئايينى راس��تء درووس��ت��ى باثريةمان ئيرباهيم (سةالمي‬ ‫خ��واي لَيبَيت) ثاشان بانطةوازو ك��ؤضء جيهادى يارانى‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)j‬ى س���ةروةرو دوور كةوتنةوةيان لةزَيدى‬ ‫َ‬ ‫منداليان‪ ،‬ه��ةروةه��ا بةرطريكردنيان‬ ‫ب��اووب��اث�يرانء ذنء‬ ‫ب��ةم� َ‬ ‫�الء طيانيان لةخؤشةويستةكةيان (موحةممةد‪)j‬‬ ‫وادةك���ات كة ئ��ةم ه� َ‬ ‫�ةالن��ةى ئ��ةوان توشيهاتوون لةماوةى‬ ‫ذيانياندا لةبةرامبةر ئةو هةموو ضاكانةى كة كردوويانة‬ ‫وةك َ‬ ‫دلؤثةئاوَيك واية لةبةرامبةر دةريايةكةوة‪.‬‬ ‫طيانةوةى مَيذوو وةك خؤي بَيت‪،‬‬ ‫بؤية زؤر ثَيويستة رَِ‬ ‫هةلةيش بووبَيت لةزؤر بوارو َ‬ ‫ئةطةرضي َ‬ ‫هةلوَيستدا‪ ،‬وةك‬ ‫َ‬ ‫هةندي لةمَيذووى ثَيشينان يان‬ ‫بامسانكرد شاردنةوةى‬ ‫َ‬ ‫طوَيثَينةدانيء وازلَيهَينانى بؤ خةلكانَيكى دى‪ ،‬ئةمة‬ ‫زةرةرى زؤرت��ر دةداتء شَيواندنى مَيذوويشي ب��ةدوادا‬ ‫دَي��تء خَ‬ ‫ريؤشكردنيشة بؤ هةندَيك َ‬ ‫دلنةخؤشء ناخنؤر‬ ‫بةسةر دي��ن��ةوة كة ه��ةزاروي��ةك قيلء ق��ال لةمالو ل��ةوالوة‬ ‫بهَيننء بةويستى خؤيان كةموزيادى بؤ بكةن‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫تةنها هؤكارى سةرةكيي ئةم دةرطاكردنةوةية بؤ َ‬ ‫خةلكانيدي‬ ‫َ‬ ‫خاوةمنالء ئةهلى سوننةو جةماعةيش‬ ‫كة خؤيان بكةنة‬ ‫بةميوانء بَيطانة ب��زان��ن!! ل� رَ​َي�ةدا ثَيويستة ئ��ةو راستيية‬ ‫بزانني كة ئةمة قةدةرةو الى خواى ثةروةردطار نوسراوةو‬ ‫َ‬ ‫مةحالء‬ ‫الدان لةكارَيكيش خواى ثةروةردطار نوسيبَيتى‬ ‫لةطيانةوةى ئةمِرووداوةدا‬ ‫نةطوجناوة‪ ،‬هةربؤية زَيدةِرؤييش رَِ‬ ‫ن��اِرةواو حةرامةو بةهيض شَيوةيةك ِرَيثَينةدراوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫هةرطيز كوشتنى ئيمام حوسةين (ِرةزامةنديء رةمحةتى‬ ‫خ���واى لَيبَيت) لةكوشتنى ثَيغةمبةران طةورةترنييةو‬ ‫نةبووة‪ ،‬مةطةر ثَيغةمبةر يةحياى كوِرى زةكةريا (سةالمي‬ ‫خواي لَيبَيت) سةرى لةِرَيى دذايةتيى تاغوتاندا نةِرؤيء‬ ‫شةهيدنةكرا؟ هةروةها ئيمامانى وةك (عومةر‪ ،‬عومسان‪،‬‬ ‫عةلي) هةموو ئةمانة شةهيدنةكران‪،‬؟ بؤية هةرطيز ئيمام‬ ‫حوسةين طةورةترنةبووة لةمانةو رةوانيية بؤ هيض مرؤظَيك‬ ‫طيانةوةى مَيذووى مةرطةساتى ئيمام حوسةيندا‬ ‫لةكاتى رَِ‬ ‫زَيدةِرةويبكات لةهيض شتَيكيدا‪.‬‬ ‫وصلى اهلل وسلم على سيدنا حممد وعلى آله وصحبه‪.‬‬ ‫سةرضاوة‪:‬‬ ‫ حقبة من التأريخ مابني وفاة النيب (‪ )j‬إىل مقتل احلسني‬‫(عليه السالم) سنة ‪ 61‬اهلجرية‪ /‬عثمان بن حممد اخلميس‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫م َيذووي سةرهةلداني‬ ‫بريوباوة ِري موعتةزيلة‬ ‫كارزان عومسان كةالري‬ ‫بكؤلينةوة ل��ةم�َي��ذووى ضةند َ‬ ‫ئ��ةط��ةر ب���ةوردى َ‬ ‫سالَيكى‬ ‫خ��ي�لاف��ةت��ى ئ��ي��س�لام��ى ئ����ةوا دةب��ي��ن�ين ض��ةن��دي��ن ط���روثء‬ ‫دةستة جيابوونةتةوةو خؤيان بةِراسترتو حةقرت زانيوة‪،‬‬ ‫ئ��ةو ط���روثء دةس��ت��ةو تاقمانةش خ��اوةن��ى ب�يروب��اوةِرَي��ك��ى‬ ‫دياريكراوى تايبةت بةخؤيان بوونةو َ‬ ‫خةلكانَيكيش باوةِريان‬ ‫بةبةرنامةكانيان هَيناوة َ‬ ‫بةالم نةك بةشَيوازَيكى طشتى‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫هؤكارى تايبةت هةبووة بؤ دةركةوتنيانء كاريطةريشيان‬ ‫ه���ةب���ووةو ت��ةن��ان��ةت ه��ةن��دَي��ك��ي��ان ن���اوى ق��وت��اخب��ان��ةي��ةك��ى‬ ‫رَ‬ ‫فيكارييان بِرراوةتةبةر وةكو موعتةزيلةكان‪ ،‬كة ئَيمة زياتر‬ ‫مةبةستمانة بزانني موعتةزيلةكان كَيبوونء ضؤن بوونة؟‬ ‫سةرةتا ئ��ةوةى كةثَيويستة ئاماذةيثَيبدةم ئةو س��ةردةمء‬ ‫بارودؤخةية ئةم دةستةيةى تَيدادةركةوتووة‪ ،‬موعتةزيلةكان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةى ئيسالمى‬ ‫كؤمةلةيةكيرتى نَيو طؤِرةثانى فيكرى‬ ‫بوون كة لةكؤتايى سةدةى يةكةمى كؤضي بةرامبةر بةسةدةي‬ ‫ىَ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‬ ‫سةريانهةلدا‪ ،‬ئةمةش يةكةمني‬ ‫حةوتةمى زايينى‬ ‫ىَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طيا‪،‬‬ ‫عةقالنيي نَيو ئةو كؤمةلطةية بوو دةركةوتء رؤل خؤى رَِ‬ ‫بؤية تا ئاستَيكى بةرز َ‬ ‫رؤليان لةسةر ئاستى بريكردنةوةى‬ ‫سةردةمةكةيش دروستكرد‪ .‬طومانى تَيدانيية كةسةردةمى‬ ‫خةليفة (مةئمون) باشرتين سةردةمء كاتَيك بوو بؤ دةركةوتن‬ ‫و ب�لاَ وب��وون��ةوةى فيكرى موعتةزيلةكانء ك��را ب��ةب��زاوتء‬ ‫فيكرَيك ك��ة ب��ةِرةمس��ى ل��ةالي��ةن خ��ةل��ي��ف��ةوة دان��ي��ث�َي��دان��را‪،‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ل��ةس��ةردةم��ى ع��ةب��اس��ي��ي��ةك��ان��دا دوو راى ج��ي��اواز‬ ‫دروستبوو‪ :‬يةكةميان‪ /‬بريتيبوو لةدةستطرتن بةكةلةثوري‬ ‫زانايانء طةِرانةوة بؤ دةقى فةرموودةو وازهَينان لةثَيوانةو‬ ‫قياس‪ ،‬تةنها لةناضاريدانةبَيت‪ .‬دووةميشيان‪ /‬بريتيبوو‬ ‫لةخستنةطةِرى ع��ةق� َ�لء كردنى بةثَيوانة بؤ لَيكدانةوةى‬ ‫َ‬ ‫مةسةلة َ‬ ‫كؤمةلةي يةكةميان فةرموودةناسانء‬ ‫ئالؤزةكان‪.‬‬ ‫�ةل��ك��ي��ش��ن‪ ،‬ب� َ‬ ‫���ةالم ك��ؤم� َ‬ ‫ل��ةث��ش��ت��ي��ان��ةوة خ� َ‬ ‫�ةل��ةي دووةم���ي���ان‬ ‫َ‬ ‫كةهةلطرى كردنةوةي زانستة تازةكان بوون‪،‬‬ ‫موعتةزيلة بوون‬ ‫ملمالنيء ناكؤكيي فيكرى لةنَيوان ئةم دوو اليةنةدا رويدا‬ ‫َ‬ ‫لةمزطةوتةكانء حةلقة دةرسييةكانداو ضةكيشيان بريتيبوو‬

‫َ‬ ‫لةبةلطةو منوونة‪ ،‬خةليفة مةئمون نزيكبووةوة لةدووةميانء‬ ‫ملكةضبوو بؤ جَيبةجَيكردنى داواكارييةكانيان‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫بةهؤى ئةو تَي َ‬ ‫كةلييةى وا دروستبوو لةنَيوان موعتةزيلةو‬ ‫َ‬ ‫دةس��ةالت��ى خ��ي�لاف��ةت��دا‪ ،‬وات���ة‪ :‬موعتةزيلةكان وا خؤيان‬ ‫نيشاندةدا ك��ة ه��ةرئ��ةوان��ن زؤر بايةخيان ب��ةع��ةق� َ�ل داوة‪،‬‬ ‫ب��ةلاَ م ئةمة وانيية‪ ،‬ضونكة لةئيسالمدا لةثَيش ئةمانةوة‬ ‫زياتر بايةخ بةاليةنى َ‬ ‫عةقلى دراوة‪ ،‬يةكةمني كةسَيكيش‬ ‫ك��ة ب��ةدام��ةزرَي��ن��ةرى موعتةزيلةكان دادةن���رَي���ت (واص�َ�ل��ى‬ ‫ك��وِرى عةتا)ية‪ ،‬كاتَيك لة حةسةنى بةسريي مامؤستايان‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫جيابوونةوة لةسةر مةسةلةى “حوكمى كةسَيكى‬ ‫َ‬ ‫(واصل) ثَييوابوو‬ ‫كة تاوانَيكى طةورة ئةجنامبدات ضيية؟”‬ ‫مَ‬ ‫نةموسولان‪ ،‬لةسةر ئةم بؤضوونة جيابوونةوة‬ ‫نةكافرةو‬ ‫رويدا‪ ،‬لةدوايئةوةى جيابوونةوة (واص� َ�ل) رَيطةو رَيضكةى‬ ‫موعتةزيلةى دان��ا لةسةر ثَينج بنةما‪ ،‬ئ��ةو بنةمايانةيش‬ ‫بريتيبوون لة‪( :‬يةكتاثةرستى‪ ،‬دادط��ةري‪ ،‬ثاداشتء سزا‪،‬‬ ‫ثلةيةك لةنَيوان دوو ثلةدا‪ ،‬فةرمانكردن بةضاكةو رَيطريكردن‬ ‫لةخراثة)‪ .‬هةروةها موعتةزيلةكان بريوبؤضوونى جياوازو‬ ‫تايبةت بةخؤيان هةبوو س��ةب��ارةت بةمةسةلةى خةليفةء‬ ‫ثَييانوابوو “درووس��ت��ة خةليفة لةهؤزى ق��وِرةي��ش نةبَيت”‬ ‫كةئةمةيش هةمان بريوبؤضوونى خةوارجيةكان بوو لةسةر‬ ‫خةليفة‪ .‬موعتةزيلةكان َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬دةستنيشانكردنى خةليفة‬ ‫دةبَيت لةِرَيطةى دياريكردنء َ‬ ‫هةلبذاردنةوةبَيت‪ .‬وة دةيانوت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫دةبَيت خةليفة لةكاتى ئاشتيداو بةكؤكبوونى‬ ‫دياريبكرَيت نةك لةكاتى ناكؤكيء جياوازيدا‪ .‬بؤضوونَيكى‬ ‫ديكةى موعتةزيلةكان ئةوةبوو كة “خيالفةت مافى هةموو‬ ‫كةسَيكة‪ ،‬ئيرت مةرجنيية عةرةب بَيت با غةيرى عةرةبيش‬ ‫بَيت‪ ،‬ئةطةر بؤ خيالفةت بطوجنَيت ئةوا زؤر‬ ‫ئاسايية ئةوكةسة بكرَيتة خةليفة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ثَييانوابوو كةدةبَيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانء دادثةروةربَيت” ئةم بريوباوةِرةيشيان‬ ‫خةليفة‬ ‫زياتر لةوةوة سةرضاوةيطرتبوو كة لةقورئاندا دةقَيك نيية‬ ‫باسي لةجَينشيين ثَيغةمبةر(‪ )j‬كردبَيت‪ ،‬وة موعتةزيلةكان‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪89‬‬


‫ميَذووي سةرهةلَداني بريوباوةِري موعتةزيلة‬

‫لةشةش طروث ثَيكدَين ئةوانيش بريتيبوون لة‪( :‬اهلزيلة‪،‬‬ ‫النزامية‪ ،‬املعمرية‪ ،‬اجلبائية‪ ،‬الكعبية‪ ،‬البهشمية)‪.‬‬ ‫ضةمكء ماناى موعتةزيلة‪:‬‬ ‫(إعتزال)‪ :‬واتة جيابوونةوةى شتَيك لةشتة سةرةكييةكة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيش بؤ ئةمة ئ��ةو ئايةتةية لةسورةتى (ال��دخ��ان) كة‬

‫خ��واى ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﭽﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭼ‬ ‫الدخان‪ .‬ثَيناسةيةكى ديكةى موعتةزيلة بةوة دةكرَيت‪ :‬كة‬ ‫موعتةزيلة بةواتاى وازهَينان لةسياسةتء خؤتةرخانكردن‬ ‫فيبوونى زانستة شةرعييةكان دَي��ت‪َ ،‬‬ ‫بؤ ثةرستشء رَ‬ ‫بةالم‬ ‫ئةمة تا رادةيةك الوازة‪ ،‬لةبةرئةوةى كة موعتةزيلةكان زؤر‬ ‫َ‬ ‫دةس��ةالت وةرب��ط��رنء زؤري��ش لةخةليفةوة‬ ‫حةزيانكردووة‬ ‫نزيكبوون‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم زؤرب��ةى زؤرى مَيذوونوسانى ئيسالمى‬ ‫لةسةرئةوة كؤكن كة موعتةزيلة بةواتاى‪ :‬جيابوونةوة دَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫(واصل) دَيت‪ .‬د‪ .‬موحةممةد‬ ‫ئةمةيش دواى جيابوونةوةكةى‬ ‫ع��م��ارة لةكتَيبى (املعتزلة ومشكلة احلرية اإلنسانية)دا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكن كةئةهلى سوننةت ئةوانيان‬ ‫دةليت‪ :‬موعتةزيلة‬ ‫ناوناوة موعتةزيلة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةوان خؤيان ناويان لةخؤيان ناوة‬ ‫ئةهلى عةدلء تةوحيد‪.‬‬ ‫هؤكارةكاني دةركةوتنى موعتةزيلةكان‪:‬‬ ‫�ي خةليفةي عةباسييةكان‬ ‫‪ )1‬ثشتطرييكردني ه��ةرس� َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلةية‪ ،‬بةتايبةتيرت‬ ‫(مةئمون‪ ،‬موعتةسةم‪ ،‬واس��ق) لةم‬ ‫مةئمون‪ ،‬ضونكة سةردةمى ئةم خةليفةية زياتر طوجناوبوو‬ ‫بؤ فراوانبوونء طةشةكردني ئةم رةوتة فيكريية‪.‬‬ ‫‪ )2‬مةئمون لةسةردةمى خؤيدا بِريارَيكي دةركرد دةربارةي‬ ‫وةرطيان‪ ،‬تةنانةت بِريارى ئةوةى دةركرد‬ ‫طرنطيدان بةبوارى‬ ‫رَِ‬ ‫َي�َي��ت بؤ س��ةر زمانى عةرةبى‪،‬‬ ‫هةركةسَيك كتَيبَيك وةرب��ط�رَِ‬ ‫َ‬ ‫ئ���ةوا ب��ةق��ةدةر ق��ورس��اي��ى كتَيبةكة ث���ارةى خةالتبكرَيت‪،‬‬ ‫وةرطياني ضةندين كتَيبى يؤنانىء‬ ‫ئةمة هؤكارَيك بوو بؤ‬ ‫رَِ‬ ‫فارسىء هيندى ‪ ...‬تاد‪ .‬بةتايبةتى بايةخَيكى زؤر طةورةيان‬ ‫دا بةكتَيبة فةلسةفيية يؤنانييةكان لةبةرئةوةى لةوكاتةدا‬ ‫فةلسةفةى يؤنانى كاريطةريى خؤى هةبوو‪ ،‬شوَينكةوتووانى‬ ‫موعتةزيلة ثةيِرةويي ئ��ةو نووسنيء كتَيبانةيان ك��ردووة‬ ‫َي�راب���وون بؤ زمانى ع��ةرةب��ى‪( ،‬أب��واهل��زي��ل) يةكَيك‬ ‫كة وةرط�رَِ‬ ‫بوو لةِرابةرانى موعتةزيلةو لةِرَيطةى ئةم كةسايةتييةوة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة‪.‬‬ ‫فةلسةفةى يؤنانى هاتة ناو‬ ‫‪ )3‬نووسيين ضةندين كتَيبء نووسراويرتو َ‬ ‫بالوكردنةوةى‬ ‫بريوباوةِرةكانيان‪ ،‬ئةمةيش لةدةرئةجنامى ئةو كةشوهةوا‬ ‫فيكرىء مةعريفييةوة بوو كة بؤيان رةخسابوو‪.‬‬ ‫ب��ن��ةم��اك��ان��ى ب��ي�روب����اوة ِرى ئ��اي��ي�ني ل��ةالى‬ ‫‪90‬‬

‫موعتةزيلةكان‪:‬‬ ‫‪ -1‬يةكتاثةرسيت (التوحيد)‪.‬‬ ‫‪ -2‬دادطةرى (العدل)‪.‬‬ ‫‪ -3‬ثاداشتء سزا (الوعد والوعيد)‪.‬‬ ‫‪ -4‬ثلةيةك لةنَيوان دوو ثلةدا (املنزلة بني املنزلتني)‪.‬‬ ‫‪ -5‬فةرمانكردن بةضاكةو رَيطريكردن لةخراثة (األم��ر‬ ‫باملعروف والنهي عن املنكر)‪.‬‬ ‫‪ –1‬يةكتاثةرسيت (يةكخواثةرسيت)‪ :‬ئةطةر بةوردى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك قوتاخبانةى فيكريى وةكو‬ ‫خوَيندنةوةبكةين بؤ‬ ‫(شيعة‪ ،‬خ��ةواري��ج‪ ،‬ئةشعةرى ‪ ...‬هتد) ب���اوةِرى ت��ةواوي��ان‬ ‫بةيةكتاثةرستىء َ‬ ‫باالدةستيى خواى طةورة هةبوو لةهةموو‬ ‫بوارَيكى ذي��انء ب��وون��ةوةردا‪ ،‬لةسةر ئةمة موعتةزيلةكان‬ ‫ىَ‬ ‫مَ‬ ‫دوودل لةو‬ ‫موسولان طومانء‬ ‫ب��اوةِري��ان��واب��وو كة نابَيت‬ ‫دوو ب���وارةدا هةبَيت‪ ،‬ئةمة لةاليةك لةاليةكى ديكةيشةوة‬ ‫دةيانووت‪ :‬خواى طةورة وةكو شتومةكء جةستةكان نيية‪،‬‬ ‫نة بةشَيكةو نة رةطةزَيكةو نة ناوةرؤكيشة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو خواى‬ ‫طةورة بةديهَينةرى هةموو ئةو شتانةية‪.‬‬ ‫‪ -2‬دادط��ةرى‪ :‬م��وع��ت��ةزي��ل��ةك��ان ث�َي��ي��ان��واب��وو كاتَيك‬ ‫رؤذى دواي��ى هاتء خواى ط��ةورة مةخلوقاتى كؤكردةوةء‬ ‫س���زاى ب��ةن��دةك��ان��ى خ��ؤي دا ل��ةس��ةر ت���اوانء طوناهةكاني‬ ‫ذي��ان��ى رؤذان��ةي��ان ك��ةدةب��وو ئ��ةو بةندانة ئ��ةو تاوانانةيان‬ ‫نةكرداية‪ ،‬سزادرانيان ئ��ةوة ناطةيةنَيت كة خ��واى ط��ةورة‬ ‫ستةميلَيكردوون‪ ،‬لةبةرئةوةى مرؤظ ذيريى ثَيبةخشراوةو‬ ‫دةبوو بةو ذيرييةى خؤى َ‬ ‫هةلسوكةوتى بكردايةء نةبووايةتة‬ ‫ديلى َ‬ ‫هةلةو ت��اوان‪ ،‬بةم ب��اوةِرةي��ان ثَييانوابوو م��رؤظ خؤى‬ ‫ئةجنامدةرى تاوانةكةيةو خودا لةضارةي نةنووسيوة‪.‬‬ ‫‪ -3‬ثاداشتء سزا‪ :‬موعتةزيلةكان باوةِريانوابوو كة‬ ‫خ��واى ط��ةورة َ‬ ‫بةلَينى بةبةندةكانى خؤى داوة كة ل��ةِرؤذى‬ ‫دواييدا تاوانباران بةطوَيرةى تاوانةكانيان خباتة دؤزةخةوةو‬ ‫ئةوانةيشى ك��اري ض��اك��ةي��ان ك���ردووة ثاداشتيانبداتةوة‬ ‫بةشادبوونيان بةبةهةشت‪ ،‬دةيانووت‪ :‬ئةم َ‬ ‫بةلَينةى خواى‬ ‫ط��ةورة هيض شكء طومانَيكى ناوَيت‪ ،‬ضونكة خوا خاوةنى‬ ‫َ‬ ‫بةلَينى خؤيةتى بةرامبةر بةندةكانى‪.‬‬ ‫‪ -4‬ثلةيةك لةن َيوان دوو ثلةدا‪ :‬خ��ةوارجي��ةك��ان‬ ‫جياوازييان نةدةخستة نَيوان طوناهى بضووكء ط��ةورةوةو‬ ‫باوةِريانوابوو‪ :‬هةركةسَيك طوناهَيكى ط��ةورةى ئةجنامدا‪،‬‬ ‫يان بةردةوامبوو لةسةر طوناهى بضووك ئةوا كافرة‪ .‬بةلاَ م‬ ‫موعتةزيلةكان َ‬ ‫هةلوَيستيان وةرطرتء دةيانوت‪ :‬ئةوكةسةى‬ ‫لةقةلةمبدرَيت‪َ ،‬‬ ‫كة طوناهى طةورة دةكات‪ ،‬نابَيت بةكافر َ‬ ‫بةالم‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ميَذووي سةرهةلَداني بريوباوةِري موعتةزيلة‬

‫مَ‬ ‫موسولانيش نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثلةيةكة لةنَيوان ئةو دووانةدا‪.‬‬ ‫‪ -5‬فةرمانكردن بةضاكةو ر َيطريكردن لةخراثة‪:‬‬ ‫ئةمةيش ئةركى سةرشانى هةموو باوةِردارَيكة كةبةثَيى‬ ‫تواناى خؤى هةستَيت بةئةجنامدانى ئةوكارة‪ ،‬ئةم بنةمايةش‬ ‫تةنها تايبةتنيية بةموعتةزيلةكان‪ ،‬ضونكة سةرجةمى‬ ‫قوتاخبانة فيكرييةكانى ديكة باوةِريان بةم بنةماية هةبووة‪.‬‬ ‫مةسةلةى خةلقى قورئان (فةرمايشتى خودا)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مَيذووى‬ ‫كَيشةى خةلقى قورئان يةكدةطرَيتةوة‬ ‫م��وع��ت��ةزي��ل��ةك��ان��دا‪ ،‬ض��ون��ك��ة ل���ةس���ةردةم���ى خ��ؤي��دا ئ���ةوان‬ ‫ئ��ةو مةسةلةيان ورذان���د بةتايبةت ل��ةس��ةردةم��ى يةكةمى‬ ‫عةباسييةكاندا ل��ةس��ةر ق��س��ةو ثشتطرييى ئ���ةوان ب��وو كة‬ ‫خةليفةى عةباسى زؤرَيك لةزانايانى ئيسالمء فةرموودةواناني‬ ‫ناضاركرد كة ثابةندى ئةو بؤضوونةى موعتةزيلةكان بن‪ ،‬وة‬ ‫ه��ةرزان��او فةرموودةوانَيك ثَيضةوانةى ئةم بريوبؤضوونةى‬ ‫ئةوان بوايةوة‪ ،‬ئةوا توشى س��زادانء كَيشةيان دةك��ردةوة‪،‬‬ ‫كَيشةى خةلقى قورئان كَيشةيةكى ديارى سةردةمى خةليفة‬ ‫مةئمون بوو‪ ،‬كة تريؤرو زؤرداريى موعتةزيلةكان دةيويست‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةى ئيسالمى خباتةسةر ئةو بريوباوةِرةى‬ ‫بةزؤر هةموو‬ ‫كة ق��ورئ��ان دروس��ت��ك��راوى خ��واي��ة‪ ،‬ئةمةيش لةبةرتيشكي‬ ‫ق��ورئ��انء س��ون��ن��ةت��دا ه� َ‬ ‫�ةل��ةي��ةو درووس��ت��ن��ي��ي��ة‪ ،‬ت��ا كةسَيك‬ ‫لةبةردةم ئةو تريؤرة فيكرييةدا خؤى راطرتء ئةو بؤضوونةى‬ ‫رةتكردةوة‪ ،‬ئةويش (ئيمام ئةمحةدى كوِرى حةنبةل) بوو‪،‬‬ ‫ثَيشئةوةى بيبةن بؤ الى خةليفة‪ ،‬ئةبوجةعفةرى ئةنبارى‬ ‫هاتة الى ئيمام (ئةمحةدى ك��وِرى حةنبةل)ء ثَييوت‪ :‬ئةى‬ ‫ئيمام‪ ،‬تؤ ثَيشةواى َ‬ ‫خةلكيت‪ ،‬ئَيستا ئةطةر بةم بريوباوةِرة‬ ‫خراثة رازيببيت‪ ،‬ئةوا َ‬ ‫خةلكَيكى ئَيجطار زؤر دواتدةكةونء‬ ‫ئةوانيش رازيدةبن‪ ،‬ئةطةر رازييشنةبيت هةروا‪ ،‬ئةطةر ئةم‬ ‫َ‬ ‫نةتكوذى‪ ،‬تؤ هةردةمريت‪ ،‬جا لةخواى طةرة برتسةو‬ ‫ثياوة‬ ‫ب��ةم��ة رازمي��ةب��ة‪ ،‬ك��ة ئيمام ئ��ةمح��ةد ئ��ةم��ةى بيست طرياو‬ ‫وت��ى‪ :‬ماشاء اهلل ماشاء اهلل‪ ،‬ئينجا برديان ب��ؤالى خةليفة‪،‬‬ ‫كةطةيشتة الى‪ ،‬خةليفة لَييثرسى‪ :‬قورئان دروستكراوة يان‬ ‫ن��ا؟ ئيمام ئةمحةد ف��ةرم��ووى‪ :‬قورئانى ث�يرؤز ف��ةرم��وودةى‬ ‫خوايةو دروستنةكراوة‪ .‬كةخةليفة ئةمةى بيست فةرمانى‬ ‫دا بة(‪ )150‬ثياوى خؤى بؤئةوةي بةقامضى لةئيمام ئةمحةد‬ ‫بدةن‪ ،‬ئةبوزةِر كةسةركردةى ئةم ستةمكارانة بوو‪َ ،‬‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫هةريةكةمان تا ماندوودةبوو لَييدةدا‪ ،‬ئينجا يةكَيكيرت دةهات‬ ‫لَييدةدا تاماندوودةبوو‪ .‬ئيمام ئةمحةد َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئةوةندةيان‬ ‫ل���َي���دام ت��ا ل��ةه��ؤش��ض��ووم‪ ،‬دواي����ى ك��ةه��امت��ةوة هؤشيخؤم‬ ‫لةبةندخيانة فِرَيياندابووم‪ .‬بؤ ماوةى َ‬ ‫سالَيكء شةش مانط‬

‫زيندانيكراو ئةشكةجنةيةكى زؤري��ان��دا‪ ،‬هةتا كؤضيدوايى‬ ‫كرد كاريطةريى ئةو لَيدانء ئةشكةجنةيةى بةسةرةوة مابوو‪،‬‬ ‫لةبةرئةو هةموو ئازارة‪ ،‬ئيمام ئةمحةد ثَيشئةوةى وةفاتبكات‬ ‫لةجياتيي ئ��ةوةى لةثَيشةوةي (ميز) بَيتةدةرةوة‪ ،‬خوَينى‬ ‫لَيدةردةضوو‪ ،‬ئةم ميحنةتةى ئيمام ئةمحةد بةردةوامبوو‬ ‫تا س� ىَ‬ ‫�ال (‪ 220‬ك)و بوونى (ال��واس��ق ب��اهلل) بةخةليفة‪ ،‬ئةم‬ ‫خةليفةية ئيمام ئةمحةدي لةبةندخيانة دةرهَينا‪َ ،‬‬ ‫بةالم كاتَيك‬ ‫كة موتةوةكيل ب��وو بةخةليفة زؤر رَي��زى ئيمام ئةمحةدى‬ ‫دةط����رتء دةي��وي��س��ت ب��ةه��ةرش �َي��وةي��ةك ب �َي��ت رازي��ب��ك��ات‪،‬‬ ‫هةرسى خةليفة (مةئمون‪ ،‬معتصم‪ ،‬واس��ق)دا‬ ‫لةسةردةمى‬ ‫َ‬ ‫مةسةلةى خةلقى قورئان زؤر كاريكردبووة سةر بريوباوةِرى‬

‫َكيشةى خةلقى قورئان يةكدةطرَيتةوة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل َميذووى موعتةزيلةكاندا‪،‬‬ ‫ضونكة لةسةردةمى خؤيدا ئةوان‬ ‫ئةو مةسةلةيان ورذاند بةتايبةت‬ ‫لةسةردةمى يةكةمى عةباسييةكاندا‬ ‫لةسةر قسةو ثشتطيريى ئةوان‬ ‫بوو كة خةليفةى عةباسى زؤرَيك‬ ‫لةزانايانى ئيسالمء فةرموودةواناني‬ ‫ناضاركرد كة ثابةندى ئةو بؤضوونةى‬ ‫موعتةزيلةكان ببن‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫موسولانانى ط��رت��ب��ووةوة‪،‬‬ ‫�ول��ان��انء ت���ةواوى ب�يرى‬ ‫هةرضةندة مةسةلةى خةلقى قورئان لةسةردةمانى ثَيش‬ ‫َ‬ ‫لةهةندى سةرضاوة مَيذوويية‬ ‫ئةم خةليفانةيشدا هةبووة‪،‬‬ ‫ئيسالمييةكاندا هاتووة كةكَيشةى خةلقى قورئان لةكؤتايى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةريهةلداوة لةسةر زمانى (جةعدى‬ ‫دةول��ةت��ى ئةمةويدا‬ ‫ك��وِرى دره���ةم)ى مامؤستاى م��ةِروان��ى ك��وِرى موحةممةدى‬ ‫دواخةليفةى بةنى ئومةيية لةدميةشق‪ ،‬ثاشان داواك��راو‬ ‫ِراي��ك��رد لةترسى بريوبؤضوونةكانى‪ ،‬ئينجا ض��ووة (كوفة)‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلى‬ ‫لةوَيشدا بةدةستى واليى كوفة (خاليدى كوِرى‬ ‫َ‬ ‫بةهةرحال موعتةزيلةكان بةردةوامبوون‬ ‫قةسرى) ك��وذرا‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪91‬‬


‫ميَذووي سةرهةلَداني بريوباوةِري موعتةزيلة‬

‫ل��ةس��ةرئ��ةوةى ك��ة ق��ورئ��ان دروس��ت��ك��راوةو سيفةتى خ��ودا‬ ‫نيية‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةوةى جَيطةى بايةخة كاتَيك كة موعتةزيلةكان‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫بينييان كةناتوانن ت���ةواوى ب�يروب��ؤض��وون��ى‬ ‫َ‬ ‫كؤنرتؤلبكةن ‪ -‬ئةمةيش دوايئةوة دَيت كة بينييان فةتواو‬

‫لَيكدانةوةى ثَيشةوايانى ئةهلى سوننة كاريطةريى زياترى‬ ‫هةية ‪ -‬ئةمةيان لةبةرذةوةنديى خؤياندا نةدةبينييةوة‪ ،‬بؤية‬ ‫ويستيان لةِرَيطةى خةليفة مةئمونةوة بةهةرشَيوةيةك بَيت‬ ‫بريوباوةِرةكانيان بضةسثَينن لةِرَيطةى زؤرداريء لَيدانء‬ ‫ئ��ةش��ك��ةجن��ةدان��ةوة‪ ،‬ب��ةم ك��ارةي��انء ب��ةه��ؤى توندوتيذىء‬ ‫بةكؤمةلَيك َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكى بهَينن تا‬ ‫زؤردارييةوة توانييان قةناعةت‬ ‫باوةِريانثَيبكةن‪َ ،‬‬ ‫بةالم (إمام أمحد بن حنبل‪ ،‬أمحد بن نصر‪،‬‬ ‫نعم بن محاد‪ ،‬حممد بن نوح) ئةمانة ئةوكةسانة بوون مليان‬

‫موعتةزيلةكان َ‬ ‫عةقليان زؤر‬ ‫دةقيكى‬ ‫ثيرؤزدةكردو هةموو َ‬ ‫قورئانيان دةخستة ذَير‬ ‫َليكدانةوةى َ‬ ‫عةقلييةوة‪ ،‬ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫عةقليان تةقةبولينةكرداية‬ ‫وةالياندةخستء طوَييان َثينةدةدا‬

‫بؤ موعتةزيلةكان نةداو سوربوون لةسةرئةوةى كة قورئان‬ ‫سيفةتء كةالمى خوايةو دروستكراونيية‪.‬‬ ‫هؤكارةكاني لةناوضووني موعتةزيلةكان‪:‬‬ ‫‪ )1‬كاتَيك ك��ة خةليفة موتةوةكيل دةس� َ‬ ‫�ةالت��ى وةرط��رت‬ ‫ل��ةدواى خةليفة مةئمون‪ ،‬بةتةواوى ثشتطرييى جةماعةتى‬ ‫ئةهلى سوننةى دةك��ردو دذى موعتةزيلةكان وةستايةوةو‬ ‫ثشتيوانييةكى زؤرى دةك��رد بؤ ب�لاَ وك��ردن��ةوةو طةياندنى‬ ‫ئةو فةرموودةو َ‬ ‫بةلطةيانةى دةليلن لةسةرئةوةى كة قورئان‬ ‫سيفةتء كةالمى خواية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫عةقليان زؤر ث�ي�رؤزدةك���ردو هةموو‬ ‫‪ )2‬موعتةزيلةكان‬ ‫دةقَيكى قورئانيان دةخستة ذَي��ر لَيكدانةوةى َ‬ ‫عةقلييةوة‪،‬‬ ‫ئةوةى َ‬ ‫عةقليان تةقةبولينةكرداية وةالياندةخستء طوَييان‬ ‫‪92‬‬

‫ثَينةدةدا‪.‬‬ ‫‪ )3‬ب���ةك���اره���َي���ن���ان���ى زةب�������رو ه���َي���ز ب����ؤ ض��ةس��ث��ان��دن��ى‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك شوَينكةوتوويان‬ ‫بريوبؤضونةكانيان‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫هةبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةالم سةرةِراى ئةمة َ‬ ‫خةلكَيكى زؤر رقئةستوربوون‬ ‫ب��ؤي��انء ب���ةدواى هةلَيكدا دةط����ةِران ت��ا ل��ةف��ةرزك��ردن��ى ئةم‬ ‫بريوبؤضوونة‪ ،‬رزطاريان ببَيت‪.‬‬ ‫‪ )4‬هَينانةوةى َ‬ ‫بةلطةى بةهَيزى قورئانى لةاليةن ثَيشةواى‬ ‫ئةهلى سوننة (ئ��ةمح��ةدى ك��وِرى ح��ةن��ب��ةل)ةوة‪ ،‬ئ��ةو َ‬ ‫بةلطة‬ ‫بةهَيزانةيش وايكرد موعتةزيلةكان َ‬ ‫بةلطةيةكى بةهَيزتريان‬ ‫نةبوو بؤ َ‬ ‫وةالم���دان���ةوةى‪ ،‬دةرئ��ةجن��ام��ي ئةمةيش وايكرد‪،‬‬ ‫ئةوانةيشى بةزؤر بووبَيت يان بةقةناعةتى خؤيان‪ ،‬بِروايان‬ ‫بةبريوبؤضوونى موعتةزيلةكان كردبَيت‪ ،‬بةم ك��ارةى ئيمام‬ ‫ئةمحةد وردةوردة لةو بريوبؤضوونةيان ثاشطةزببنةوةو رؤذ‬ ‫لةدواى رؤذيش موعتةزيلةكان بةرةو كةمبوونةوة دةضوونء‬ ‫ذمارةيان زؤر كةميكرد‪.‬‬ ‫‪ )5‬خةليفة موتةوةكيل‪ ،‬زياتر بايةخى بةكتَيبة ئيسالمييةكان‬ ‫دةدا‪ ،‬تةنانةت ضةندين قوتاخبانةى ئيسالمى دروستبوونء‬ ‫دذى بؤضوونةكانى موعتةزيلةكان دةوةستانةوة‪.‬‬ ‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫‪ )1‬كتيَيب َ‬ ‫“بلقء كةفى يةك دوو طومانى سةلةفى” ن‪ .‬موحةممةد‬ ‫بوننيَت‪ ،‬و‪ .‬جنم الدين فرج أمحد‪ ،‬ضاثى يةكةم‪ /‬نوسينطةى تةفسري‪/‬‬ ‫‪2011‬ز‪.‬‬ ‫‪ )2‬ضةمكى خةالفةت لةئيسالمدا‪ /‬كاروان كامةران حممود‪ /‬ضاثى‬ ‫يةكةم‪ ،‬ضاثةمةنى سيما‪ ،‬سليَمانى‪2009 ،‬ز‪.‬‬ ‫‪ )3‬ميَذووى ئايينةكان‪ /‬د‪ .‬كةيوان ئازاد ئةنوةر‪ /‬بةرطى يةكةم‪،‬‬ ‫ضاثى يةكةم‪ ،‬ضاثخانةى ضوارضرا‪ ،‬سليَمانى‪2009 ،‬ز‪.‬‬ ‫‪ )4‬ئاورنطى ميَذوو (زانستء وةرطيرَ ِ ان لةدةورانى مةنسورو رةشيدو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تيشكيَك لةسةر كةسايةتيى رةشيدو سةردةمةكةى‪/‬‬ ‫مةئموندا‬ ‫جيهاد خاوةرى‪ /‬ضاثى يةكةم‪ ،‬ضاثخانةى طةنج‪ ،‬سليَمانى‪2011 ،‬ز‪.‬‬ ‫‪ )5‬ضريؤكى ئايينةكان‪ /‬ن‪ .‬سليَمان مةزهةر‪ /‬و‪ .‬لوقمان حاجى‬ ‫قادر‪ ،‬ضاثى يةكةم‪ ،‬دةزطاي ضاثء ثةخشى سةردةم‪ ،‬سليَمانى‪،‬‬ ‫‪2008‬ز‪.‬‬ ‫‪ )6‬ثوختةى ميَذووى ئيسالمى‪ /‬د‪ .‬موحةممةد سوهةيل تةقوش‪ ،‬و‪.‬‬ ‫نهاد جالل حبيب اللة‪ /‬ضاثى يةكةم‪ ،‬دارالفكر‪ ،‬بةيروت‪2009 ،‬ز‪.‬‬ ‫‪ )7‬كيَشةى خةلقى قورئان لةبريوباوة ِرى موعتةزيلةدا‪ /‬غةريب‬ ‫زاهري‪ /‬ذمارة (‪)37‬ي رؤذنامةى ضاود َير‪2011/1/3 ،‬ز‪.‬‬ ‫‪ )8‬ذيانى ضوار ثيَشةواكةى ئيسالم‪ ،‬ئيمام (شافيعى‪ ،‬ئةبوحةنيفة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ /‬ضاثى دووةم‪ ،‬سليَمانى‪2009 ،‬ز‪.‬‬ ‫ماليك‪ ،‬ئةمحةد)‪ /‬ئارام‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪:‬‬

‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫دوايئةوةي دةسةآلتي ئيسالمي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫(‪)1924‬دا نةما‪ ،‬حالةتيك دروستبوو‬ ‫بؤ زؤربةي زانايانء َ‬ ‫هةلطراني فيكري‬ ‫ئيسالميء تووشي سةرسامييةك بوون‬

‫ئا‪ .‬ديدار‪ :‬ه َيدي هةوليرَ ي‬ ‫سةبارةت بةثرسةكاني‪ ،‬ئاينيء عةملانييةت‪ ،‬عةملانييةكان‬ ‫ضيياندةوَيت‪ ،‬ئيسالمييةكان ضيياندةوَيت؟ بؤضي هةندَيك‬ ‫لةئيسالمييةكانيش َ‬ ‫هةولي جياكردنةوةي دينء سياسةت‬ ‫تيوانينة راستة؟ لةئيسالمدا فةرمانِرةوايي‬ ‫دةدةن‪ ،‬ئايا ئةو رَِ‬ ‫ثشتاوثشت بووني هةية؟ لةناكؤكييةكاني ن�َي��وان ئيمام‬ ‫عةليء موعاوية ضي دةخوَينرَيتةوة؟ لةمَيذووي ئيسالميدا‬ ‫دةسةآلتَيك بةناوي َ‬ ‫دةولةتي ئيسالمي هةبووة؟ لةهةريمَ ي‬ ‫كوردستاندا ئيسالمييةكان خةريكي دروستكردني ثرؤذةي‬ ‫هاوبةشن‪ ،‬ئايا ئةو ثرؤذةية سةركةوتوودةبَيت؟ بؤضي تائَيستا‬ ‫دةمارطرييي حزبايةتي الي ئيسالمييةكاني كوردستان ماوة؟‬ ‫ئايا دةتوانن ببنة بةديل بةرامبةر بةعةملانييةكان؟ طؤظاري‬ ‫رَيطاي شةرع ئةمانةو ضةندين ثرسياريرتي ئاِراستةي بةِرَيز‬ ‫د‪ .‬موحةممةد بازياني كرد‪ ،‬بةمةبةسيت روونكردنةوةيان‪،‬‬ ‫فةرموون ئَيوةو تاوتوَيكردني ئةو باسانة‪.‬‬ ‫رَي���ط���اي ش����ةرع‪ :‬م��ةس��ةل��ةي دي����نء ع��ةمل��ان��ي��ي��ةت ض��ؤن‬ ‫سةريهةلدا‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫مامةلةكردني دينء عةملانييةت بةض شَيوةيةكة‪،‬‬ ‫عةملانييةكان ضيياندةوَيت‪ ،‬ئيسالمييةكان ضيياندةوَيت؟‬ ‫د‪ .‬م��وح��ةمم��ةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬ب��س��م اهلل ال��رمح��ن ال��رح��ي��م‪،‬‬ ‫بةخيهاتين بةِرَيزتان دةكةين‪ .‬دين‪َ :‬‬ ‫رَ‬ ‫هةلبةتة بةرنامةيةكة‬ ‫لةاليةن خواي طةورةوة بؤ مرؤظةكان هاتووة‪ ،‬دين ملكةضيية‬ ‫بؤ ثةيِرةوَيك‪ ،‬دين واتة‪( :‬دينونة) بؤئةوةي هةم بةختةوةريي‬ ‫دنيايان دةستبكةوَيت‪ ،‬هةم بةختةوةريي قيامةت‪ ،‬هةم دألء‬ ‫كؤمةلطةو َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةت‬ ‫دةروونيان ئاسوودةبَيت‪ ،‬هةم كاروباري‬ ‫بةجواني بةِرَيوةببةن‪ ،‬هةموو ملكةضنب‪ ،‬بةآلم عةملانييةتيش‬ ‫دي��دو بؤضوونَيكيرتة‪ ،‬عةملانييةت دوورخستنةوةي دينة‬ ‫�ةل��ك‪ ،‬وةث �َي��ي� َ‬ ‫ل��ةذي��ان��ي خ� َ‬ ‫�دةل�َي�نَ (م��ي��ت��اف��ي��زي��ك��ي)‪ :‬لةثشيت‬ ‫س��رووش��ت��ةوة‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي ذي��ان��ي ئينسان بةختةوةربَيت‪،‬‬

‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‬

‫عةملانيةتيش دينَيكة لةدينةكان‪ ،‬ثةيِرةووثرؤطرامَيطة‬ ‫بةمةرجي‬ ‫بانطةشةي خؤي دةكات‪ ،‬دةيةوَيت ثيادةيبكات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دين تَي َ‬ ‫كةلي دنيا نةكرَيت‪ ،‬ئ��ةوةي بؤ خواية بؤ خوا بَيت‪،‬‬ ‫ئةوةيشي بؤ دنياية بؤ ثادشاو دةسةآلتداربَيت‪ ،‬سةرزةوي‬ ‫َ‬ ‫بةعةقلي مرؤظةكان بةِرَيوةبضَيت‪ ،‬لةئيسالمدا زياتر هَيَلة‬ ‫َ‬ ‫وةعةقلي‬ ‫طشتييةكاني ق��ورئ��انء سوننةي دي��اري��ك��ردووة‪،‬‬ ‫مرؤظيش ل��ةض��وارض�َي��وةي ئ��ةو دةرف��ةت��ة مةجالي تَيدايةو‬ ‫ب��ؤ ه��ةرس��ةردةم �َي��ك ل��ةث�َي��ن��اوي ئ��ةو رَي��ط��ةي��ةي��ة ك��ة خ��واي‬ ‫ط���ةورة ل���ةس���ةرووي ثَيغةمبةرةوة(‪ )j‬ب��اس��ي��دةك��ات‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫بانطةشةي َ‬ ‫كؤمةلَيك ثرسيار‬ ‫خةلك دةكات‪ ،‬بةبةرضاوِرووني‬ ‫وةآلمدةدرَيتةوة لةديندا‪ ،‬ئةو ثرسيارانة وةآلمةكانيان الي‬ ‫عةملانيةكان كةمرت هةية‪ ،‬كة َ‬ ‫دةلَي�نَ� ‪ :‬لةكوَيوة هاتوويت‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪93‬‬


‫َ‬ ‫لةطةل د‪ .‬موحةممةد بازياني‬ ‫ديداريَك‬

‫بؤضي هاتوويت‪ ،‬بؤ ك� َ‬ ‫�وي دةِرؤي���ت؟ ئةم ثرسيارة وةآلمي‬ ‫الي عةملانييةكان نيية‪ ،‬لةهةموو ئاينةكاندا وةآلمي هةية‪،‬‬ ‫بةتايبةتي لةئاييين ئيسالمدا‪ ،‬تةنيا الي عةملانييةكان‬ ‫ئةوة هةية كة بةِرَيكةوت هاتؤتة دنيا‪ ،‬دوايي ذيانء ثاشان‬ ‫مردنء تةواودةبَيت‪ ،‬وةكو هةموو شتَيك تةواودةبَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫دين َ‬ ‫لةكوي هاتيت‪ ،‬بؤضي هاتوويت‪ ،‬بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫كوي‬ ‫دةلَيت‪ :‬تؤ‬ ‫دةِرؤيت؟ ئةوانة وةآلميان لةديندا هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬لةمياني ثةيِرةوكردني دين لةكؤمةلطةدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك دةره��اوي��ش��ت��ةي ل�َي��دةك��ةوَي��ت��ةوة‪ ،‬ك��ة ه��ةرك��ارَي��ك‬ ‫ك���اردان���ةوةي خ��ؤي ه��ةي��ة‪ ،‬ئ��ةو ملمالنَييةي ل��ةب��ةرام��ب��ةر‬ ‫دي��ن درووس��ت��دةب�َي��ت‪ ،‬ه��ؤك��اري درووستبووني لةضييةوة‬ ‫َ‬ ‫سةرهةلدةدات؟‬ ‫د‪ .‬م��وح��ةمم��ةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬ئ��ةط��ةر م �َي��ذووي عةملانييةت‬ ‫تةماشابكةين وةكو فيكر ئةوة شتَيكة‪ ،‬ثاشان ثيادةكردني‬ ‫ج��ي��اك��ردن��ةوةي دينة ل� َ‬ ‫��ةدةول���ةت‪ ،‬ئ��ةوة ملمالنَييةك ب��ووة‬ ‫بةتايبةت لةئةوروثاوة بةرثابووة لةنَيوان كةنيسةو زاناكاندا‪،‬‬ ‫ضونكة زان��اك��ان ك��ة دةطةيشتنة دةرةجن��ام�َي��ك��ي زانسيت‪،‬‬ ‫ملمالني‬ ‫كةنيسة رازينةدةبوو بةو راستيية زانستييانة‪ ،‬رَليةدا‬ ‫َ‬ ‫دروس��ت��دةب��وو لةنَيوان كةنيسةو زان��اك��ان‪ ،‬كة زؤرجاريش‬ ‫دةس���ةآلت���داري���ش ب����وون‪ ،‬ج����اري واه���ةب���وو حكوميشيان‬ ‫لةدةستدابوو‪ ،‬بةتايبةت لةئةوروثاو ضةرخةكاني ناوةِراستدا‬ ‫زؤرجار كةنيسة زاناكاني سةربِريوةو سوتاندوونيان‪ ،‬زؤرجار‬ ‫ملمالنَييةكان دةطةيشتنة ئةو رادةي��ةي بةكوشنت‪ ،‬ياخود‬ ‫دوورخستنةوةيان تةواودةبوو‪ ،‬بةآلم ئةو ملمالنَيية لةجيهاني‬ ‫ئيسالميدا دروستنةبوو‪ ،‬ضونكة ديين ئيسالم جياوازةو‬ ‫لةئيسالمدا طرنطي بةزانياري دراوة وةكو هزر‪ ،‬كة يةكةمني‬ ‫ئايةت بة(إقرأ) دةستيثَيكردووة‪ ،‬زؤرجار زانايان بينيويانة‬ ‫دةس��ةآلت��داران��ي س��ةردةم��ي خ��ؤي��ان ل��ةِراس��ت��ةِرَي��ي ئيسالم‬ ‫الدةدةنء مَ‬ ‫زولدةكةن‪ ،‬تةماشادةكةين بةردةوام بةرامبةريان‬ ‫راوةس��ت��اون‪ ،‬ئ��ةوةش لةمَيذووي ئيسالميدا زؤر بةئاشكرا‬ ‫ديارة‪ ،‬دةسةآلت لةو كاتة نةيدةويست بَيديين بآلوببَيتةوة‪،‬‬ ‫دةبي بةشورابَيتء دةسيت بةدةسيت‬ ‫بةآلم ئَيستا دةسةآلت َ‬ ‫مَ‬ ‫ملمالني لةوبارةوة كةوتؤتة ناو موسولانان‪ ،‬كة‬ ‫بكرَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةسةآلتدار ستةميكردووة‪ ،‬جاري وا هةية شؤِرشيانكردووة‪،‬‬ ‫وةك��و ش��ؤِرش��ةك��ةي (ئينب ئةشعةر) ي��ان (سةعيدي ك��وِري‬ ‫جوبةير) ك��ة ب��ةرام��ب��ةر مَ‬ ‫زال�َي��ك��ي وةك��و (حةجاجي ك��وِري‬ ‫يوسفي سةقةيف) بةرثايانكرد‪ ،‬يان شؤِرشةكةي (حوسينَ‬ ‫كوِري عةلي كوِري ئةبوتاليب) كة بةرامبةر يةزيدي كوِري‬ ‫موعاوية بةرثايكرد‪ ،‬ئةمةش لةكاتَيكدا ب��ووة كة كةسَيك‬ ‫لةخةلك دةك��ات‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫دةسةآلتي طرتؤتةدةستء مَ‬ ‫خةلكيش‬ ‫زول‬ ‫بةيعةتيان ب��ةو دةدا كة ثاشاطةرداني نةبَيت‪ ،‬لةمَيذووي‬ ‫ئيسالميدا تةنها ل��ةو َ‬ ‫ملمالني ه��ةب��ووة لةنَيوان‬ ‫حالةتانة‬ ‫َ‬ ‫‪94‬‬

‫دةس��ةآلتء ثَيشةوادا‪ ،‬موعجيزةي ثَيغةمبةر(‪ )j‬قورئاني‬ ‫ث�يرؤزة‪ ،‬قورئانيش ثةرتوكَيكي كراوةية‪ ،‬ن� رَ​َي�دراوة لةاليةن‬ ‫خواي طةورةوة‪ ،‬سةبارةت بةثرسيارةكةت‪ ،‬ئةم نيزاعة كةمرت‬ ‫درووستدةبوو لةنَيوان زاناياني ئيسالميدا‪ ،‬بةآلم لةزاراوة‬ ‫زانستييةكاندا بؤمنوونة كرؤنيسكؤس دةيوت‪« :‬زةوي وةكو‬ ‫تؤثَيك وايةو دةسوِرَيتةوة‪ ،‬ئةوة ثَيضةوانةي ئةفكاري كةنيسة‬ ‫بوو‪ ،‬كة دةيوت‪ :‬زةوي راستة! بةهؤي ئةوةوة ئازارَيكي زؤر‬ ‫زؤريان دةضَيذت» بةآلم لةئيسالمدا لةسةر ئةو زانيارييانة‬ ‫هةرطيز وانةبووة شتَيك رووبدات‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬لةبوارة جياوازة فيقهيء تيؤرييةكاندا‪،‬‬ ‫كَيشة درووستدةبوو‪ ،‬ئةو كَيشةية ضؤنة‪ ،‬تا ضةند زياني‬ ‫بةاليةني رؤحي ئيسالمي طةياندووة لةبةرامبةر جةماوةردا؟‬ ‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪ :‬ئ��ةو َ‬ ‫حالةتة رؤح��يء فيكريية‬ ‫َ‬ ‫لةخةلقي قورئاندا‪ ،‬واتة‪ :‬قورئان‬ ‫روويداوة راستة‪ ،‬بةتايبةتي‬ ‫دروس��ت��ك��راوي خ��وداي��ة‪ ،‬ئ��ةوةب��وو ه��ةن� َ‬ ‫�دي لةخةليفةكاني‬ ‫سةردةمي عةباسييةكان بةتايبةتي موعتةسةم هزرَيكيان‬ ‫هةبوو كة قورئان مةخلوقي خواية‪ ،‬ئةمةيش ثَيضةوانةي‬ ‫َ‬ ‫هةندي زان��اي ئ��ةو سةردةمةيش‬ ‫ئايةتةكاني قورئانة‪ ،‬وة‬ ‫��دي زان����اي ك��اس��ةل �َي��س ل���ةب���ةردةم م� َ‬ ‫ب��ةت��اي��ب��ةت��ي ه���ةن� َ‬ ‫�ال��ي‬ ‫دةسةآلتداران‪ ،‬لةطةأل ئةو بؤضوونة بوون قورئان مةخلوقة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك لةزاناكاني ئةو‬ ‫بةآلم ئةمحةدي ك��وِري حةنبةلء‬ ‫سةردةمة لةبةرامبةر ئةو بؤضوونة راوةستان‪ ،‬وة ئامادةي‬ ‫ئةوةش بوون قوربانيبدةن‪ ،‬ذيانيشيان لةزيندان بةسةرببةن‪،‬‬ ‫لةكؤتاييشدا هةر زانايان سةردةكةوتن‪ ،‬ئةم ملمالنَييةش‬ ‫ه��ةب��وو‪ ،‬بةتايبةت خةليفةكان ج��اري واه��ةب��ووة ل��ةب��واري‬ ‫�دي ئةفكاري ه��ةن� َ‬ ‫فيكريدا تةبةنيي ه��ةن� َ‬ ‫�دي لةزانايانيان‬ ‫كردووة كة ناشازبوون‪ ،‬بةآلم زاناكان ئامادةي ئةوةبوون كة‬ ‫باجي زؤر لةثَيناويدا بدةن‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش����ةرع‪ :‬ه��ةن��دَي��ك لةئيسالمييةكانيش ل��ةط��ةأل‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةدا ثيادةبكرَيت‪،‬‬ ‫ئةوةدانةبوون‪ ،‬كة دينء سياسةت‬ ‫بةشَيوةيةك َ‬ ‫هةولي جياكردنةوةي ئةو دوو ضةمكة دةدةن‪،‬‬ ‫بؤضي َ‬ ‫تيوانينة‬ ‫هةولي جياكردنةوةي دةدرَي��ت‪ ،‬ئايا ئةو رَِ‬ ‫راستة؟‬ ‫د‪ .‬موحةممةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬دةت��وان�ين َبلَيني دواي ئ��ةوةي‬ ‫لةسالي (‪1924‬ز)دا َ‬ ‫َ‬ ‫حالةتَيك‬ ‫دةس��ةآلت��ي ئيسالمي نةما‬ ‫َ‬ ‫دروستبوو بؤ زؤربةي زاناكان بةتايبةتي هةلطراني فيكري‬ ‫ئيسالمي تووشي سةرسامييةك بوون‪ ،‬ثاشئةوةي دةسةآلتي‬ ‫ئيسالمي درووس��ت��ب��ب��وو‪ ،‬ه��ةم��وو َ‬ ‫دةول��ةت��ة ئيسالمييةكان‬ ‫كؤببوونةوة لةذَير سَيبةري خيالفةتي ئيسالميدا‪ ،‬لةناكاودا‬ ‫َ‬ ‫خيالفةت نامَي َ‬ ‫لةدةولةت‬ ‫ينء ئيعالني جياكردنةوةي دين‬ ‫دةكرَيت‪ ،‬بةتايبةتي مستةفا كةمال ئةو فيكرةي ثةيِرةوكرد‪،‬‬ ‫َ‬ ‫حالةتَيك دروستبوو هةندَيك لةزاناكان قةناعةتيان وابوو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫لةطةل د‪ .‬موحةممةد بازياني‬ ‫ديداريَك‬

‫ثابةندبوون بةئيسالمةوة وايكردووة ئةوان لةشارستانَييت‬ ‫دواب��ك��ةون‪ ،‬بؤية وت��ي��ان «دةب �َي��ت دي��ن تَي َ‬ ‫كةلي سياسةت‬ ‫نةكةين» بةتايبةتي ئةوكةسانةي ل���ةدةرةوةي دةسةآلتي‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ي ع��ومس��ان��ي دةي��اخن��وَي��ن��د‪ ،‬دةي��ان��وي��س��ت السايي‬ ‫نيزامة عةملانييةكةي مستةفا كةمال بكةنةوة‪ ،‬بؤية نةتوانرا‬ ‫دي��نء سياسةت جيابكرَينةوة‪ ،‬بةتايبةتي ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫دةفةرموي‪( :‬كانوا بنوإسرائيل تسوسهم‬ ‫لةفةرموودةيةكيدا‬ ‫األنبيا ‪ .)...‬سياسةمتةداراني بةنوئيسرائيل كة ثَيغةمبةر‬ ‫ب����وون‪ ،‬ل��ةه��ةم��ان ك��ات��دا س��ي��اس��ةمت��ةدارب��وون‪ ،‬ه��ةرك��ات�َي��ك‬ ‫ثَيغةمبةرَيكيان دةمرد‪ ،‬يةكَيكيرت جَيطةي ئةوي دةطرتةوة‪،‬‬ ‫ه����ةروةك ل��ةس��ورةت��ي (ال��ب��ق��رة)دا ه��ات��ووة ئ��ام��اذة ب��ؤئ��ةوة‬ ‫دةك���ات دةم�ِراس��ت��ةك��ان��ي بةنوئيسرائيل‪ ،‬ك��ة ض��وون��ة الي‬ ‫ثَيغةمبةرةكةيان‪ ،‬وتيان‪« :‬ثادشايةكمان بؤ رَ‬ ‫بنية بؤئةوةي‬ ‫مال َ‬ ‫جبةنطني لةثَيناوي خ���وادا‪ ،‬ضونكة ل��ةس��ةر َ‬ ‫ومولكمان‬ ‫دةرك��راوي��ن‪ ،‬تاوةكو ئ��ةو مافةمان بطةِرَينينةوة»‪ .‬ئةوةية‬ ‫كة ناتوانرَيت دين لةسياسةت جيابكرَيتةوة‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫تالوتي بؤ ناردن بةمةليك‪ ،‬بؤئةوةي بتوانن لةذَير فةرماني‬ ‫ئ��ةودا خؤيان رزط��ارب��ك��ةن‪ ،‬دي��ارة ل��ةوَي��دا دةستيبةدةسيت‬ ‫دةسةآلت دةردةكةوَيت‪ ،‬هةتا سيفةتي مةليك دةردةكةوَيت‪،‬‬ ‫كة َ‬ ‫خةلك باسي دةسةآلت دةكات‪ ،‬واتة‪ :‬سياسةت‪ ،‬سةلةيف‬ ‫ساليح وا راظ��ةي سياسةت دةك���ةن‪ ،‬كة «ضاودَيريكردني‬ ‫كاروباري ئوممةتة» كة زؤر لةوة تَيطةيشتوونء لةهةمان‬ ‫كاتدا مواسةفاتي ئ��ةو سياسةمتةدارةيش ثيشاندةدات‪،‬‬ ‫ض��ؤن دةت��وان�ين دي��ن لةسياسةت جيابكةينةوة‪ ،‬كة خواي‬ ‫ط��ةورة تالوتي َ‬ ‫هةلبذارد كة ناوبراو ثياوَيكي هةذاربووةء‬ ‫ل��ةوك��ات��ةدا ك��اس��ب��ك��ارب��ووةو ثَيستةي خ��ؤش��دةك��رد‪ ،‬ئ��ةوة‬ ‫َ‬ ‫بي كة‬ ‫دةطةيةني‪ ،‬كة نابَيت تةنها‬ ‫ئةوةيش‬ ‫لةبنةمالةيةك َ‬ ‫َ‬ ‫قؤرغي دةسةآلت بكات‪ ،‬كة تةنها زانسيت هةيةو جةستةيشي‬ ‫شياوة‪ ،‬بةو زانستة بؤ بةِرَيوةبردني دةسةآلت‪ ،‬ئةوة بةرزترين‬ ‫سياسةتة ل��ةدي��ن��دا‪ ،‬لةضةند ئايةتَيكدا دةستيبةدةسيت‬ ‫دةس���ةآلت���ي ت �َي��داي��ة‪ ،‬ب��ؤي��ة ج��ةن��ط��ك��ردن ل��ةس��ةر دةس���ةآلت‬ ‫لةعةقيدةي ئيسالميدا نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو رَليةدا شورا ئةوكةسانة‬ ‫دادةنَيت‪ ،‬كةزانستء جةستةيشيان شياوة‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬زؤرج���ار ه��ةرك��ةس��ةو ب��ةش�َي��وةي��ةك باس‬ ‫لةطؤِريين ضةمكةكان دةك��اتء بةِروانيين جيا ثَيناسةي‬ ‫ضةمكة جياوازةكاني قورئان دةكةن‪ ،‬بؤمنوونة تَي َ‬ ‫كةلكردني‬ ‫دينء سياسةت‪ ،‬ئةم جؤرة بريكردنةوةية تا ضةند رَيثَيدراوة؟‬ ‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪ :‬زؤرج��ار باسي مؤدَيرنةو ثَيش‬ ‫رووداوةكانء دواي رووداوةكان دةكرَيت‪ ،‬راستييةكةي ئةم‬ ‫ضةمكانة كاريطةريي رؤذئاواية لةسةر ميللةتاني ئيسالمي‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان لةوبارةوة خؤيان شارةزابكةن بؤئةوةي‬ ‫دةبي‬ ‫َ‬ ‫دةبي بريمةنداني ئيسالمي‬ ‫بزانن لةكوَيي رووداوةكانن‪ ،‬بةآلم َ‬

‫وابريبكةنةوة مادام لةسروشةوة ئةم قورئانة بؤ ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫هاتووة‪ ،‬تا ئةمِرؤي ئَيمة كة خ��واي ط��ةورة سوَيند بةكات‬ ‫(العصر) دةخوات‪ ،‬ئةو شةريعةتةي قورئانء سوننة بؤ هةموو‬ ‫كاتء ساتَيكة‪ ،‬ل��ةدواي ئايةتي‪[ :‬ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ‬ ‫ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮓ] املائدة‪.‬‬ ‫مادام خواي طةورة خاوةني مرؤظةكانة‪ ،‬خاوةني ئةو زانستةية‬ ‫بةمرؤظةكاني دةدات‪ ،‬ئَيمة لةهةر سةردةمَيكدا دةتوانني بةو‬ ‫قورئانة ذياني خؤمان بةِرَيوةببةين بةئيجتيهاد‪ ،‬واتة‪ :‬رَليةدا‬ ‫ئةو قسانةي كة دةلَينَ ‪«:‬دةبَيت دين لةسياسةت جيابكرَيتةوةو‬ ‫دين بؤ مرؤظةكانة! سياسةتء دةسةآلتيش بؤ ئَيمة»‪ .‬خواي‬ ‫طةورة مةجاملانثَيدةدا كة هَيَلَيكي طشتييةو ثَيغةمبةر(‪)j‬‬

‫دةبَيت بريمةنداني ئيسالمي‬ ‫وابريبكةنةوة‪ ،‬مادام ئةم‬ ‫قورئانة بةسرووش بؤ‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )j‬هاتووة‪ ،‬تا‬ ‫ئةمِرؤي ئَيمة كة خواي طةورة‬ ‫سوَيند بةكات (العصر)‬ ‫دةخوات‪ ،‬ئةو شةريعةتةي‬ ‫قورئانء سوننة بؤ هةموو‬ ‫كاتء ساتَيكة‬

‫ثاشان خةليفةكان ثةيِرةوييانكردووة‪ ،‬قورئان بةسروش‬ ‫َ‬ ‫هةندي شتيرت جيربيل بةثَيغةمبةري(‪ )j‬فةرمووة‪،‬‬ ‫هاتووة‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةريش(‪ )j‬ش��رؤظ��ةي��ك��ردووة‪ ،‬ك��ة ف��ةرم��وودةك��ان��ي‬ ‫خؤيةتي‪ ،‬هةرضي بةجوآلنةوة كردوويةتي لةناو ياوةرانيدا‪،‬‬ ‫بؤية سةحابةكانيش الساييانكردؤتةوة‪ ،‬بؤمنوونة خواي‬ ‫طةورة فةرمانيداوة نوَيذبكةين‪ ،‬بةآلم ضؤنيةتيي نوَيذكردن‬ ‫لةقورئاندا باسنةكراوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثَيغةمبةر(‪ )j‬فةرموويةتي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫هةندي شتيرت هةية‬ ‫«نوَيذبكةن وةكو ضؤن من نوَيذدةكةم»‬ ‫لةزةمةني ثَيغةمبةردا(‪ )j‬نةبووة‪ ،‬لةدواي ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫داه��ات��ووة‪ ،‬بؤية ثَيغةمبةر(‪ )j‬رَيطةيةكي ب��ؤ دان��اوي��ن‪،‬‬ ‫فةرموويةتي‪« :‬دةستبطرن بةسوننةتةكةم‪ ،‬وة سوننةتي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪95‬‬


‫َ‬ ‫لةطةل د‪ .‬موحةممةد بازياني‬ ‫ديداريَك‬

‫خ��ةل��ي��ف��ةك��ان��ي راش���دي���ن» ب��ؤ من���وون���ة؛ ئ���ام���ارو ف��ةرم��ان��ط��ة‬ ‫لةسةردةمي ثَيغةمبةردا(‪ )j‬ن��ةب��ووة‪ ،‬ب��ةآلم لةسةردةمي‬ ‫ثَيشةوا ع��وم��ةري ك��وِري خةتابدا دام��ةزرَي��ن��را‪ ،‬لةبةرئةوة‬ ‫سةربازيي دةبَيت بنوسرَيتةوة‪ ،‬دةبَيت لة(بيت املال) بزانرَيت‬ ‫رَ‬ ‫سةرذمييبكرَين‪ ،‬لةهةمان‬ ‫�ي‬ ‫ضةند ث��ارة هةية‪ ،‬ئةمانة دةب� َ‬ ‫كاتدا موعاز بؤ يةمةن دةن� رَ​َي�َي��ت ثَييدةفةرمووَيت بةضي‬ ‫حوكميان دةكةيت؟ ئةويش دةفةرموَيت‪« :‬بةقورئان‪ ،‬ئةطةر‬ ‫لةقورئاندا نةبوو‪ ،‬لةسوننةتةكان‪ ،‬ئةطةر لةسوننةتةكانيشدا‬

‫ئيبن تةيمية دةفةرمووَيت‪:‬‬ ‫«سياسةتي شةرعي بؤ ضاككردني‬ ‫دةسةآلتة» ئةم سياسةتة خواي‬ ‫طةورة دايناوة‪ ،‬بؤ ضاككردني هةم‬ ‫شواني رانةمةر‪ ،‬هةم َ‬ ‫خةلك‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫هةم دةسةآلت‪ ،‬لةبةرئةوة طؤ ِريني‬ ‫لةسةردةميكةوة بؤ‬ ‫ئةم ضةمكانة‬ ‫َ‬ ‫سةردةميكيتر َ‬ ‫ةتيكي تةقليدية‪،‬‬ ‫حال َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةندي‬ ‫ضونكة ئةو سةردةمةي َئيمة‬ ‫ضةمك هةية‪ ،‬بؤنموونة لةباسي‬ ‫دةسةآلت لةسةردةمي زوودا ئةمارةت‬ ‫بووة‪ ،‬خيالفةت بووة‪ ،‬واتة‪ :‬هةمان‬ ‫ئةو دةسةآلتةية َئيستا باسيدةكات‪،‬‬ ‫لةجياتي خيالفةتي ئيسالمي‪،‬‬ ‫دةتوانين َبلَيين‪ :‬دةسةآلتي ئيسالمي‬

‫نةبوو ئيجتيهاددةكةمء ماندوويشنامب» واتة‪ :‬ئاييين ثريؤزي‬ ‫ئيسالم دةرفةتي ئيجتيهادي تَيداية هةتا قيامةت‪ ،‬بؤية دكتؤر‬ ‫موحسني عةبدوحلةميد لةزؤربةي وتارةكانيدا جةخت لةوة‬ ‫دةكاتةوة كة وةحي ضؤن دابةزيوة‪ ،‬دةبَيت بةئيجتيهاد لةطةأل‬ ‫ك��اتء س��ةردةم كاريثَيبكرَيت‪ ،‬خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿﮌ] النحل‪ .‬خ��واي ط��ةورة‬ ‫ف��ةرم��ان ب��ةدادط��ةري دةك���ات‪ ،‬يةكةمني ك��ةس دةضَيتة ذَير‬ ‫س�َي��ب��ةري ع��ةرش��ي خ��واي ط���ةورة ثَيشةوايةكي دادط���ةرة‪،‬‬ ‫‪96‬‬

‫ئ��ةو ش �َي��وازة خ���واي ط���ةورة ل��ةق��ورئ��ان��دا ب��اس��ي��ن��ةك��ردووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كاتي كؤضيدوايي دةك��ات‪ ،‬خةليفة‬ ‫بةلكو ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةب��وب��ةك��ري س��دي��ق ل��ةش��وَي�ني خ���ؤي دادةن����َي����ت‪ ،‬ت�يرةي‬ ‫(بةنوسةعيد) لةطةأل عومةري كوِري خةتاب حيواردةكةن‪ ،‬كة‬ ‫كي دابنرَيت؟ يةكيان َ‬ ‫دةلَيت «ئَيمة ئةهلي مةدينةين‪ ،‬ئَيوة‬ ‫َ‬ ‫لةشاري مةككة ئةزيةتدةدران‪ ،‬دةكوذران‪ ،‬كة هاتنة مةدينة‬ ‫عيزةتتان ثةيداكرد‪ ،‬ئةويش فةرمووي‪ :‬ئَيوة ئةنساربوون‬ ‫َ‬ ‫ثالثشيت ئَيمة ب��وون‪ ،‬ب��ةآلم لةسةرةتاوة ئةم دينة بؤ ئَيمة‬ ‫داب��ةزي��وة‪ ،‬ئَيمة طةياندمانة ئ �َي��وة‪ ،‬ضةندين س��األ جةنط‬ ‫لةنَيوان ئةوسء خةزرةجدا هةبوو‪ ،‬بةآلم ثَيغةمبةر(‪ )j‬كة‬ ‫هات لةئَيمة بوو‪ ،‬لةكؤتاييدا طةيشتنة ئةجنامَيك كة ئيمام‬ ‫ئةبوبةكر شياوة بؤ خةليفة‪ .‬كة ثَيغةمبةر(‪ )j‬ئاماذةي بؤ‬ ‫كردووة لةثَيش نوَيذيدا‪ ،‬كة ئوموري قيامةتيية‪ ،‬لةكاتَيكدا‬ ‫خ��ؤي دانيثَيدادةنَيت‪ ،‬ئيمام ئةبوبةكريش بةيعةتةكةي‬ ‫تةواونابَيت‪ ،‬هةتا ئةوكاتةي تةواوي َ‬ ‫خةلك متمانةيثَينةدةن‪،‬‬ ‫بةآلم ئةنسارو كؤضكةران بةيعةتيان بةئيمام ئةبوبةكر دا‪.‬‬ ‫ئينجا بةيعةتةكة بووة شتَيكي طشيتء لةوَيدا جَيطريبوو‪،‬‬ ‫دواتر ئيمام ئةبوبةكريش ثَيش مردني‪ ،‬وتي»ئةطةر ئيمام‬ ‫عومةر ببَيتة ثَيشةوا شتَيكي باشة‪ .‬بؤية موحةممةدي كوِري‬ ‫ئةبوبةكر‪ ،‬كوِري خؤي بوو‪ ،‬بةآلم نةيوت «ئةو لةشوَينم ببَيتة‬ ‫خةليفة» بؤية بةشورا ئيمام عومةر بووة خةليفة‪ ،‬كة ئةوكات‬ ‫خةلك لةدين َ‬ ‫تازة َ‬ ‫هةلطةِرابوونةوة‪ ،‬زةكاتيان نةدةدا كة مايف‬ ‫هةذارانة‪ ،‬بؤية يةكَيكي وةكو عومةري كوِري خةتاب بةهَيزة‪،‬‬ ‫يةكَيكيشة لةوكةسانةي ثَيغةمبةر(‪ )j‬زؤر طرنطيثَيداوة ئةو‬ ‫دابنرَيت‪ ،‬ئةوة ئيجتيهادي خؤي بوو‪ ،‬بةآلم َ‬ ‫خةلكةكةيش‬ ‫بةيعةتيانثَيدا‪ ،‬بؤية كاتَيك عومةري ك��وِري خةتاب ضووة‬ ‫س��ةر ميمبةر وت��ي‪« :‬م��ن بوومة دةس��ةآلت��دار‪ ،‬ب��ةآلم لةئَيوة‬ ‫ضاكرتنيم‪ ،‬ئةطةر كارَيكم كرد ثَيضةوانةي شةريعةتي ئيسالم‬ ‫سةرثيء وتي‪:‬‬ ‫بوو‪ ،‬ئةوا بةقسةم مةكةن» بؤية يةكَيك هةستا‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ئةطةر ثابةند بةشةريعةت نةبيت‪،‬‬ ‫«ئةي ئةمريي‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫عةبدولآلي كوِري‬ ‫بةمششي راستتدةكةينةوة»‪ ،‬سةبارةت بة‬ ‫َ‬ ‫خؤيشي فةرمووي‪« :‬دةبَيت عةبدولآلي ك��وِرم دادوةربَيت‬ ‫لةنَيوانتاندا دواي مردمن‪ ،‬بةآلم نابَيت خؤي كانديدبكات بؤ‬ ‫خةليفةيةتي»‪.‬‬ ‫رَي���ط���اي ش�����ةرع‪ :‬وات�����ة‪ :‬ل��ةئ��ي��س�لام��دا ف���ةرم���ان���ِرةواي���ي‬ ‫ثشتاوثشيت بووني نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةكارايي كةسةكةية؟‬ ‫�ي‪َ ،‬‬ ‫د‪ .‬م��وح��ةمم��ةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬ب� َ‬ ‫بةلطةيشمان ئ��ةوةي��ة‬ ‫�ةل� َ‬ ‫ك��ة بطوجنَيت ل��ةط� َ‬ ‫�ةل سياسةتي ش��ةرع��ي��دا‪ ،‬ئينب تةميية‬ ‫دةفةرمووَيت‪« :‬سياسةتي شةرعي بؤ ضاككردني دةسةآلتة»‬ ‫ئ��ةم سياسةتة خ��واي ط��ةورة داي��ن��اوة‪ ،‬بؤ ضاككردني هةم‬ ‫شواني ران��ةم��ةِر‪ ،‬ه��ةم خ� َ‬ ‫�ةل��ك‪ ،‬ه��ةم دةس���ةآلت‪ ،‬لةبةرئةوة‬ ‫طؤِريين ئ��ةم ضةمكانة لةسةردةمَيكةوة بؤ سةردةمَيكيرت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫لةطةل د‪ .‬موحةممةد بازياني‬ ‫ديداريَك‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةندي‬ ‫حالةتَيكي تةقليدية‪ ،‬ضونكة ئةو سةردةمةي ئَيمة‬ ‫ضةمك هةية‪ ،‬بؤمنوونة لةباسي دةسةآلت لةسةردةمي زوودا‬ ‫ئةمارةت بووة‪ ،‬خيالفةت بووة‪ ،‬واتة‪ :‬هةمان ئةو دةسةآلتةية‬ ‫ئَيستا باسيدةكات‪ ،‬لةجياتي خيالفةتي ئيسالمي‪ ،‬دةتوانني‬ ‫َبلَيني‪ :‬دةسةآلتي ئيسالمي‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬لةمَيذووي ئيسالميدا بةشَيوةيةكي طشيت‪،‬‬ ‫دةسةآلتَيك بةناوي َ‬ ‫دةولةتي ئيسالمي هةبووة؟‬ ‫د‪ .‬موحةممةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬ئ��ةي (‪ )1300‬س� َ‬ ‫�ال��ي حكومي‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ي مةدينة‪.‬‬ ‫ئيسالمي لةمةدينة كة ثَييدةوترَيت‪:‬‬ ‫بةلطةنامةيةك هةبوو بةناوي َ‬ ‫َ‬ ‫(بةلطةنامةي مةدينة) وةكو‬ ‫دةستوورَيك واب��وو لةنَيوان َ‬ ‫خةلكء دةس��ةآلت��دا‪ ،‬كة شاري‬ ‫مَ‬ ‫موسولانء مةسيحيء جولةكةو موشريكء يةهودي‬ ‫مةدينة‬ ‫َ‬ ‫تَيدابوو‪ ،‬ثَيغةمبةر(‪ )j‬لةبةلطةنامةكةدا باسياندةكات وةكو‬ ‫ئوممةتَيك‪ ،‬وة هةريةكةيان مافيان هةية كة بةرطريبكةنء‬ ‫سةالمةتنبء كةس ئازارياننةدا‪ ،‬وشةي َ‬ ‫دةولةتي ئيسالمي‬ ‫نةبوو‪ ،‬بةآلم دةوت��را‪َ :‬‬ ‫دةولةتي مةدينة‪ .‬ثَيشئةوةي وةآلمي‬ ‫ث��رس��ي��ارةك��ةت ب��دةم��ةوة‪ ،‬دةم��ةوَي��ت ل��ةس��ةر ثرسيارةكةي‬ ‫َ‬ ‫هةندي روون��ك��ردن��ةوة ب��دةم‪ ،‬مةدينةي رةس��ول؛‬ ‫ثَيشووتر‬ ‫ثَيشرت ناوي (يثريب) بوو‪ ،‬بةضووني ثَيغةمبةر(‪ )j‬بؤ ئةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫شارة ناوينرا مةدينةي رةسول‪ ،‬كةثايتةخيت‬ ‫بوو تا سةردةمي ئيمام عةلي كة دواتر ضووة شاري «كوفة»‬ ‫لةبةرئةوةي ه��ةواداران��ي ئيمام عةلي رَ‬ ‫لةعياق زياتربوون‪،‬‬ ‫ضونكة ئةوكاتة لةشامدا موعاويةي ك��وِري ئةبوسوفيان‬ ‫س��ةرةت��اي دروستبووني َ‬ ‫دةول��ةت�َي��ك��ي ه��ةب��وو و شَيوازَيك‬ ‫ل��ةك��اردان��ةوة ه��ةب��وو ك��ة م��وع��اوي��ة داواي ئ���ةوةي دةك���ردو‬ ‫دةيوت‪ :‬كاتَيك بةيعةت بةئيمام عةلي دةدةم كة بكوذاني ئيمام‬ ‫عومسان تةسليمبكات‪ .‬موعاويةش لةبةرئةوةي َ‬ ‫دةولةتَيكي‬ ‫لةذَيردةستدابوو نةدةبوو ئيجتيهادَيكي وا بكات كة فةوزا‬ ‫درووستببَيت‪ ،‬بةآلم ئةوان داواي ئةوةيان دةكرد كة بكوذةكة‬ ‫بدةنةوة دةستمان‪ ،‬ئةوة ئيجتيهادَيك بووة لةنَيوان ئةو دوو‬ ‫تةرةفة‪َ .‬‬ ‫دةولةتي مةدينة كاتَيك درووستبوو كة ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫ضووة ناوشار‪ ،‬بةناوي مةدينة واتة‪ :‬مةدةنييةت‪َ .‬‬ ‫بةلطةنامةي‬ ‫مةدينة يةكةم دةستوور ب��وو‪ ،‬كة بةشَيوازَيك دان��را ئَيستا‬ ‫رَ‬ ‫ماجستيو دكتؤراي لةسةر دةهَينرَيتء هةموو هَيزَيكي‬ ‫تَيداية‪ ،‬وةكو ئاشتةوايي نةتةوةو هاووآلتيبوون‪ ،‬لةدادطاكان‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان وةرطرياوةتةوة‪ ،‬ئةوة‬ ‫زؤرجار مايف جولةكةكان‬ ‫مَيذووي ئيسالمي شاهيدة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬لةكَيشةو ناكؤكييةكاني نَيوان ئيمام عةليء‬ ‫موعاوية ضي دةخوَينرَيتةوة‪ ،‬ضؤن رووياندا؟‬ ‫َ‬ ‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪ :‬ئةوة زؤر قسة هةلدةطرَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫بةكورتييةكةي؛ حةسةني ك��وِري عةلي (خ��وا لي ِ‬ ‫دواي شةهيدبووني ئيمام عةلي (خ��وا رووي طةشبكات)‬

‫ل��ةالي��ةن خ��ةوارجي��ةك��ان��ةوة‪َ ،‬‬ ‫خةلكي كوفة ئيمام حةسةن‬ ‫َ‬ ‫هةلدةبذَيرن بؤ ئيمامةتي‪ ،‬بةآلم خؤي تةنازولدةكات بؤئةوةي‬ ‫خوَينِرشنت بةسبَيت‪ ،‬كة خؤي دةيزاني لةسةر هةقة‪ ،‬ئةو‬ ‫سالة ثَييدةوترَيت‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫سالي جةماعة‪ ،‬لةبةرئةوة ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪« :‬ب��ةه��ؤي ئ���ةو ك��ض��ةزاي��ةم��ةوة دوو ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانن»‬ ‫لةموسولانان ئاشتدةبنةوة‪ ،‬كة هةردوواليان‬ ‫ئيمام حةسةن تةنازول بؤ موعاوية دةكات بؤئةوةي جيهاني‬ ‫ئيسالمي ب�بن ب��ةي��ةك‪ ،‬دوات���ر ف��ت��وح��ات دةس��ت��ث�َي��دةك��اتء‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا‪،‬‬ ‫ئاشتةواييةكي طةورة دروستدةبَيت لةنَيوان‬ ‫ئةوة ئيجتيهادَيكة‪ ،‬وةكو ئةوةي ثرسيار لةحةسةني بةسري‬ ‫دةكةن‪ :‬بؤضوونت ضيية لةو ملمالنَييةي لةنَيوان ئيمام عةليء‬ ‫موعاويةدا دروستبوو؟ فةرمووي‪« :‬ﭽﯹ ﯺ ﯻ ﯼﯽ ﯾ ﯿ‬ ‫ﰀ ﰁ ﰂ ﰃﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰈ ﰉ ﰊ ﭼ‬ ‫البقرة»‪ .‬ئةوان ئوممةتَيك بوون رؤيشنت‪ ،‬ئَيمة دةتوانني وانةو‬ ‫ثةندي لَيوةربطرين‪ ،‬موعاوية يةزيدي ك��وِري بةجَينشيين‬ ‫خؤي دانا‪ ،‬بةآلم ئيمام عةلي لةثَيش وةفاتيدا وةسيةتينةكرد‬ ‫بؤ جَينشيين كوِرةكاني‪َ ،‬‬ ‫هةلةيةكي زؤر طةورةبوو خيالفةت‬ ‫َ‬ ‫بةبنةمالةيي‪ ،‬ئَيستايش جيهاني ئيسالمي بةو دةردةوة‬ ‫بوو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةنالَيين‪ ،‬بةآلم بريمةنداني ئيسالمي جةخت لةوة دةكةنةوة‬ ‫ك��ة ئ��ةس� َ�ل لةئيسالمدا دةستيبةدةستيكردني دةس��ةآلت��ة‬ ‫بنةمالةيي‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو‬ ‫بةشَيوةي ئاشتييانة نةك خؤسةثاندنء‬ ‫دةبَيت ئةوكةسة بةهَيزو ئةمينداربَيت‪ ،‬بؤئةوةي بتوانَيت‬ ‫دةس���ةآلت ب��ةِرَي��وةب��ب��ات‪ ،‬ه��ةروةه��ا زان��س��تء جةستةيشي‬ ‫تةواوبي‪ ،‬دةبَيت بزانَيت َ‬ ‫خةلك ضؤن بةِرَيوةدةبات‪ ،‬ئةوانة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةنطي مةحةكن بؤ هةلبذاردني ئةوكةسة‪ ،‬ئةمِرؤ هَيزي‬ ‫زانستيش ئةو هَيزةية‪ ،‬بةآلم ثَيغةمبةر(‪ )j‬ئاماذةيثَيكردووة‬ ‫حةق الي عةليي كوِري ئةبوتاليبة‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش��ةرع‪ :‬ثَيتواية ه��زري رؤذئ��اواي��ي بةشَيوازَيك‬ ‫بةرامبةر ئيسالم بطؤِرَيت‪ ،‬دواي الضووني جؤرج دةبليو بوش‬ ‫لةحوكم‪ ،‬ئةطةرضي دذايةتييةكي زؤري ئيسالميش كرا؟‬ ‫د‪ .‬م����وح����ةمم����ةد ب����ازي����ان����ي‪ :‬ب� َ‬ ‫���ةل����ي راس����ت����ة‪ ،‬ب����ةآلم‬ ‫وريابوونةوةيةكي رؤذئ���اوا ب��وو بةرامبةر دي��ن‪َ ،‬‬ ‫خةلكَيكي‬ ‫زؤريش دواي (‪)11‬ي ئةيلول هاتنة ناو ئيسالمةوة‪ ،‬زؤر زياتر‬ ‫لــةثَيش ئةو رووداوة‪ ،‬تةنانةت حاجييةكاني ئةمريكايش‬ ‫زياديكردووة‪ ،‬ئؤبامايش ئاماذةي بةمةككةي ثريؤز كردبوو‬ ‫ك��ةش��وَي�ني ئ��اش�تيء ئ��اش��ت��ةواي��ي��ة‪ ،‬ئ���ةوة دانثَيدانانَيكي‬ ‫تةواوبوو كة بةِراسيت ئيسالم تةواوة‪ ،‬ئَيستا ئؤباما سةرداني‬ ‫س��ةن��ت��ةرة ئيسالمييةكان دةك���ات‪ ،‬لةميسريش س��ةردان��ي‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫خؤشياندةوي‪،‬‬ ‫موسولانان‬ ‫ئةزهةر دةكات‪ ،‬ئةو شوَينانةي‬ ‫لةواقيعي َ‬ ‫حاليشدا بزووتنةوة ضةكدارييةكان بةضاوَيكي‬ ‫خراث سةيردةكران‪ ،‬منوونةي قاعيدةو َ‬ ‫تاليبان‪ ،‬لةهةريمَ ي‬ ‫كوردستانيشدا بزووتنةوةو كؤمةأل كةوتنةبةر شاآلوَيكي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪97‬‬


‫َ‬ ‫لةطةل د‪ .‬موحةممةد بازياني‬ ‫ديداريَك‬

‫ط��ةورة‪ ،‬بةآلم ئَيستا ئةو بؤضوونةي نيية‪ ،‬ليبيا هةمووي‬ ‫ضةكبةدةستةو ثابةنديشن ب��ة دي��ن‪ ،‬ب��ةآلم ئةمريكايش‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي لةطةأل دةك��ات‪ ،‬لةبةرئةوة بةرذةوةنديي ئةمريكا‬ ‫طؤِرا‪ ،‬كة زياتر تةماشاي بةرذةوةنديي خؤيان دةكرد‪ ،‬زياتر‬ ‫لة(‪َ )50‬‬ ‫سالة دذايةتيي اليةنة ئيسالمييةكان دةكةن‪ ،‬بةآلم‬ ‫ئةمِرؤ ئةمريكا بايداوةتةوة الي اليةنة ئيسالمييةكان‪ ،‬كة‬ ‫بوونةتة مةسةلةيةكي جةماوةري‪ ،‬هةتا لةسوريا ماوةيةك‬ ‫ئةمريكييةكان بَيدةنطبوون‪ ،‬بةآلم ئَيستا بةهةمان شَيوة‬ ‫داواي رؤيشتين دةكةن‪ ،‬ئةم ناوضةيةي ئَيمة ثِرة لةنةوتء‬ ‫طاز‪ ،‬ئةمريكايش تةماشاي ثةيوةنديء بةرذةوةنديي خؤي‬ ‫دةبي دذ بةو شةثؤلة بَيت كة ئةم نيزامةي َ‬ ‫ناوي‪،‬‬ ‫دةكات‪ ،‬يان َ‬ ‫َ‬ ‫دةبي لةطةلياندابَيت‪ ،‬ئةمريكا سياسةتي خؤي‬ ‫يان ئةوةتا َ‬ ‫دةطؤِرَيت‪ ،‬ضونكة هةردةم بةديلي هةية‪ ،‬ئةطةر ئةو بةديلة‬ ‫نا بةديليرت هةية‪ ،‬هةم ثةيوةندييان لةطةأل دةسةآلتة تازةكان‬ ‫ضاكدةبي‪ ،‬هةميش ئةو دذايةتييةي دوَي�نيَ بؤ ئةمريكاو‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوروث��ا دةك��رَي��ت كةمرتدةبَيتةوة‪ ،‬هَينري كيسنجةر كة‬ ‫ثَييدةوترَيت‪ :‬بليمةتي سياسةتي دةرةوةي ئةمريكي‪،‬‬ ‫بةئاشكرا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةمريكا دؤسيت هةتاهةتاييء دوذمين‬ ‫هةتاهةتايي نيية»‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ثَيتواية تةوذمي ئيسالمي جَيطريببَيت‬ ‫وةك ئةوةي لةتوركيا هةية؟‬ ‫د‪ .‬م��وح��ةمم��ةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬م��ن ب���اوةِرم���واي���ة باشرتيش‬ ‫ج���َي���ط�ي�ردةب���َي���ت‪ ،‬ت���ةج���روب���ةي ت���ورك���ي���او ت����ون����سء‪...‬‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي لةطةأل دةكةن‪.‬‬ ‫هاتنةسةرتةختء هةموو اليةك‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬لةهةريمَ ي كوردستاندا ئيسالمييةكان‬ ‫خةريكي دروستكردني ث��رؤذةي هاوبةشن‪ ،‬ثَيتواية ئةو‬ ‫ثرؤذةية سةركةوتووبَيت؟‬ ‫د‪ .‬موحةممةد بازياني‪ :‬من تةمةننادةكةم سةربطرَيت‪،‬‬ ‫ب���ةآلم تةمةننا شتَيكة‪ ،‬واقيعيش شتَيكيرتة‪ ،‬م��ن زؤر‬ ‫بةنزيكي نازامن‪ ،‬ضونكة ثةند لةِرووداوةكاني دوَي َ‬ ‫ينء ئةمِرؤ‬ ‫وةرناطرن‪ ،‬تائَيستا ديدوبؤضوونَيكي حزبييانةيان هةيةء‬ ‫َ‬ ‫مامةلة لةطةأل ئةو رووداوانةدا‬ ‫نةيانتوانيوة وةكو ثَيويست‬ ‫ب��ك��ةن‪ ،‬حزبَيك كورسييةكي زياتربَيت بةضاوَيكي كةم‬ ‫سةيري ئةويرت دةك��ات‪ ،‬يةكطرتووي ئيسالمي بةضاوَيكي‬ ‫كةم سةيري كؤمةأل دةكات‪ ،‬رةنطة بيانووي ئةوةي هةبَيت‬ ‫ضونكة رؤذَي��ك ل��ةِرؤذان كؤمةأل ضةكي بةدةستةوةبووَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةليش رةنطة َبل َي‪ :‬من‬ ‫تةنانةت لةبواري فيكريشدا‪،‬‬ ‫ضوار كورسيم هةية‪ ،‬بزووتنةوةي ئيسالمي دوو كورسي‬ ‫هةية‪ ،‬لةوانةية ئةجمارة هيض نةهَي َ‬ ‫ين بةبؤضووني خؤي‪،‬‬ ‫يان ئةوة ملمالنَيي كؤن هَيشتا شوَينةواري مابَيت‪ ،‬يانيش‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة كةسَيك هةبَيت بةرذةوةندييان لةدةستبدةن بةبووني‬ ‫بةرةيةكي ئيسالمي‪.‬‬

‫‪98‬‬

‫رَي���ط���اي ش����ةرع‪ :‬ب��ؤض��ي ت��ائ�َي��س��ت��ا ئ���ةو دةم��ارط�يري��ي‬ ‫حزبايةتيية الي ئيسالمييةكاني كوردستان م��اوة‪ ،‬ئايا‬ ‫دةتوانن ببنة بةديل بةرامبةر عةملانييةكان؟‬ ‫��ي الي��ةن��ة‬ ‫د‪ .‬م��وح��ةمم��ةد ب��ازي��ان��ي‪ :‬ل���ةب���ةردةم ئ���ةو س� َ‬ ‫ئيسالميية بةو َ‬ ‫حالةتةي ئَيستايان تةمسيلي بةسيتدةكةن‪،‬‬ ‫ئةطةر كورسييةكاني ثةرلةمان ب��ة(‪ )100‬دابنَيني‪ ،‬ئةوانة‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةيةكدا‬ ‫بةهةرسَيكيان (‪ )12‬كورسييان هةية‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫كة ئيسالمييةء َ‬ ‫خةلكةكةي زؤرب���ةي موسولانة (‪)%12‬‬ ‫ي خ� َ‬ ‫�ةل��ك دةن���ط ب��ؤ ئةمانة دةدات ل��ةب��واري سياسيداء‬ ‫ئ��ةو قورساييةيان نيية‪ ،‬ئةطةر واب���ِروات ي��ان كورسييةك‬ ‫زياددةكةن يان كةمدةكةن‪ ،‬دةسةآلت ناتوانن بطرنةدةست‪،‬‬ ‫�ي ئيسالمييةكان بةخؤياندابضنةوة لةبواري عةقيدةو‬ ‫دةب� َ‬ ‫دةعوةو راطةياندنء سياسةتء سرتاتيذ‪ ،‬ئَيستا حزبةكاني‬ ‫دنيا لةميكانيزمي كاركردنيشياندا ثَيداضوونةوة دةكةن‪،‬‬ ‫دةبي ميكانيزمي‬ ‫بؤمنوونة؛ لةميسرو تونسء جةزائري‪ ،‬بةآلم َ‬ ‫كاريان بطؤِرن‪ ،‬كة تةنها طوتاريان بؤ ئيسالمييةكان نةبَيت‪،‬‬ ‫يان تةنها بؤ حزبةكةي خؤيان نةبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو طشتطريبَيت بؤ‬ ‫هةموو كوردستان‪ ،‬كة ذياني ئةو َ‬ ‫خةلكة بةرةو خؤشي ببةن‪،‬‬ ‫ضونكة سياسةتي ئيسالمي واية بؤ ضاودَيريكردني ذياني‬ ‫َ‬ ‫خةلك‪ ،‬وة ئةو هةآلنةي هةيانة نةيهَيَلنء دةستيبةدةستيي‬ ‫دةس����ةآلت ب��ك��ةن‪ ،‬ت��ةن��ه��ا ئ���ةوة ن��ةب �َي��ت ل��ةب��ن��ةم� َ‬ ‫�ال��ةي��ةك��دا‬ ‫دةبي ملكةضبكةنء بزانن دةسةآلت تةشريفي‬ ‫قؤرخبكرَيت‪َ ،‬‬ ‫نيية َ‬ ‫بةلكو تةكليفيية‪ ،‬وة ب��وارب��درَي��ت بةطةجنةكان كة‬ ‫ديندارن‪ ،‬نةك هةر سياسةتَيكي رووت ثةيِرةوبكةن‪.‬‬ ‫كورتةيةك لةذياننامةي د‪ .‬موحةممةد بازياني‪:‬‬ ‫َ‬ ‫سالي (‪1953‬ز) لةشاري كةركوك لةدايكبووة‪ ،‬قؤناغةكاني‬ ‫خو َيندني سةرةتاييء ناوةنديء ئامادةيي لةو شارةدا تةواوكردووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كشتوكالي لةزانكؤي سليَماني تةواوكردووة‪،‬‬ ‫سالي (‪1977‬ز) كؤليَذي‬ ‫َ‬ ‫سالي (‪1981‬ز) دبلؤمي باآلي لةنةخشةسازيء ثالنداناندا بةثلةي‬

‫ناياب وةرطرتووة‪ ،‬ماستةري لةزانستة سياسييةكاندا بةثلةي ناياب‬ ‫لةلةندةن وةرطرتووة‪ ،‬دكتؤراي لةياساي ني َ‬ ‫َودةولةتيدا بةثلةي ناياب‬ ‫لةلةندةن وةرطرتووة‪ ،‬لةماوةي ساآلني (‪1997-1994‬ز) لةسةر‬ ‫ليسيت بزووتنةوةي ئيسالمي‪ ،‬لةكابينةي حكومةتةكةي ثارتيدا‪،‬‬ ‫كشتوكالء ئاود َيري بووة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫سالي (‪1998‬ز) سةنتةر َيكي‬ ‫وةزيري‬ ‫ئةهليي بةناوي (هودا) بؤ تو َيذينةوةي سرتاتيذي‪ ،‬دامةزراندووةو‬ ‫بووة بةسةرؤكي ئةو سةنتةرةو تاكو ئيَستا بةردةوامة‪ ،‬ئةندامي‬ ‫كاراي سةنديكاي رؤذنامةنووساني كوردستانةو خاوةني ئيمتيازو‬ ‫سةرنووسةري طؤظاري (هودا)ية‪ ،‬ثيَشرت ئةندامي مةكتةبي سياسيء‬ ‫بةرثرسي مةكتةبي راطةياندني بزووتنةوةي ئيسالمي لةكوردستان‪/‬‬ ‫عيرَ اق بووة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫سياسةتي شةرعي‬ ‫قادر عةزيز سوةيفي‬ ‫يةكةم‪ /‬ث َيناسةو جؤرةكاني سياسةتي شةرعي‪:‬‬ ‫س���ي���اس���ةت‪ :‬وش���ةي���ةك���ي ع���ةرةب���ي���ي���ةو ئ��ةس�َ�ل��ي‬ ‫�اس � ًة)ةوة ه��ات��ووة‪،‬‬ ‫�اس َي��س� ُ‬ ‫�وس ِس��ي� َ‬ ‫ك���ردارةك���ةي ل��ة(س� َ‬ ‫ك��ة بريتيية ل��ة‪ :‬س��ةرث��ةرش��ت��ي��ك��ردن��ي شتَيك بةهيواي‬ ‫ضاكردني‪ - ،‬لةزماني كورديدا هةندَيك نوسةر رامياري‬ ‫بؤ بةكاردةهَينن كة نزيكة لةهةندَيك ماناي وشةكةوة‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬رامهَينانء دةستةمؤكردن‪ ،‬كة رةنطة لةِرامهَيناني‬ ‫ئةسثةوة هَينرابَيت‪ ،‬كة لةعةرةبييةكةيشدا ئةوة يةكَيكة‬ ‫ل��ةم��ان��اك��ان��ي (س���اس) ل����ةِرووي زم��ان��ةوان��ي��ي��ةوة‪ -‬ب��ةآلم‬ ‫ل����ةِرووي زاراوةي���ي���ةوة‪ :‬ئ��ةم��ة زاراوةي���ةك���ي شةرعييةو‬ ‫لةسوننةتي ثَيغةمبةردا(‪ )j‬هاتووة‪ ،‬وةك��و ئ��ةوةي كة‬ ‫إسَر َ‬ ‫فةرموويةتي‪َّ :‬‬ ‫وسه ْم األنبيا ُء)‬ ‫(إن َبين ْ‬ ‫ائيل كاَن ْت َت ُس ُ‬ ‫متفق عليه‪ ،‬واتة‪ :‬بةنوئيسرائيلييةكان ‪-‬كة دواتر ناونران‬ ‫َي�يء رَيبةرايةتييان‬ ‫جولةكة‪ -‬ثَيغةمبةرةكانيان ك��ارط� رَِ‬ ‫دةكردن‪ .‬سياسةت هةية شةرعييةو هةية بيدعةييةو هةية‬ ‫خةلكي َ‬ ‫شريكيية‪ ،‬سياسةتي شةرعي ئةوةية كة‪َ :‬‬ ‫هةلنَييت‬ ‫كارطيييان بةطوَيرةي شةريعةتي‬ ‫بؤ شةريعةتي ئيسالمء‬ ‫رَِ‬ ‫ئيسالم بكةيت‪ ،‬سياسةتي بيدعةيش ئةوةية كة‪ :‬بةطوَيرةي‬ ‫ياساو رَيساي داهَينراوي ثَيضةوانةي ئيسالم يان بةثَيي‬ ‫هةواوهةوةسء دابونةريتَيك ‪ -‬كة هَيشتا نةطةيشتؤتة‬ ‫ثلةي شريك‪ -‬حوكمي ئةو َ‬ ‫كارطيَيتييان بكرَيت‪،‬‬ ‫خةلكةو‬ ‫رَِ‬ ‫سياسةتي شريكيش ئةوةية كة‪ :‬بةثَيي ياساو رَيساي‬ ‫ئةهلي ش�يرك س��ةرك��رداي��ةت��يء رَي��ب��ةراي��ةت��ي��ي َ‬ ‫خةلكي‬ ‫بكرَيت‪ ،‬وةك��و ئ��ةوةي كة بةياساي دةستكردي م��رؤظ‪،‬‬ ‫حوكم دةكرَيت‪ ،‬وةك ياساو رَيساكاني سؤشياليسيتء‬ ‫دميوكراسيء دابونةريتة بتثةرستييةكان‪.‬‬ ‫ل���ةم���ةوة ئ���ةوة دةزان���ي���ت ك��ة زاراوةي س��ي��اس��ةت‬ ‫ن��ة دةت��وان��رَي��ت ب��ةش �َي��وةي رةه���او طشيت وةرب��ط�يرَي��ت‪،‬‬ ‫ن��ة ب��ةش�َي��وةي��ةك��ي رةه���او طشتيش وازي��ل�َي��دةه�َي��ن��رَي��ت‪،‬‬ ‫ضونكة ئ���ةوةي ق��ب� َ‬ ‫�ول��ةو م��اي��ةي ث��ي��ادةك��ردن��ة‪ ،‬ئةوةيانة‬ ‫ك��ة ل��ةض��وارض��َي��وةي رَي��س��ا ش��ةرع��ي��ي��ةك��ان��ي ئيسالمدا‬ ‫جَييدةبَيتةوة‪ ،‬ئةمةيش ئةوةية كة زانايانء شةرعناسان‬ ‫ناويانناوة‪ :‬سياسةتي شةرعي‪ ،‬ئةوةي كة لةشةريعةتي‬ ‫جي باسي رةفزة‪.‬‬ ‫خوا برتازَيت‪ ،‬ئيدي ئةوة َ‬

‫دووةم‪ /‬باسةكاني سياسةتي شةرعي‪:‬‬ ‫م��ةب��ةس��ت ل���ةو ب���اب���ةتء م��ةس��ةالن��ةن ك��ة زان��اي��ان‬ ‫ل���ةك���ت���َي���ب���ةك���ان���ي س���ي���اس���ةت���ي ش���ةرع���ي���ي خ���ؤي���ان���دا‬ ‫َ‬ ‫يانكؤليونةتةوةو تؤماريانكردوون‪ ،‬وةك‪:‬‬ ‫لَي‬ ‫ حوكمةكاني ئيمامةتء خيالفةت‪ :‬وةك��و حوكمي‬‫ئيمامةت‪ ،‬مةرجةكاني ئيمام‪ ،‬ئةركةكاني سةرشاني‪،‬‬ ‫ضؤنيةتيي دانانء شَيوازي الداني‪.‬‬ ‫ حوكمةكاني وةزارةت‪ :‬شةرعَيتييةكةيء بةشةكانيء‬‫م��ةرج��ي وةزي���رةك���ان���يء ئ��ةرك��ةك��ان��ي س��ةرش��ان��ي��ان ‪-‬‬ ‫لةسياسةتي شةرعيء كتَيبةكانيدا كة دةوترَيت‪ :‬وةزارةت‬ ‫مةبةست لةتةشكيلكردني حكومةتة بةوةزارةتةكانييةوة‬ ‫ن���ةك دام���ةزران���دن���ي ي���ةك وةزارةت‪ ،‬ب���ةم م��ان��اي��ةي��ة كة‬ ‫مَ‬ ‫موسوولان ناشَيت‬ ‫هةندَيك لةزانايان وتوويانة‪ :‬غةيرة‬ ‫ب��ؤ وةزارةت‪ ،‬مةبةستيان س��ةرؤك��اي��ةت��ي��ي وةزارةتء‬ ‫حكومةتةكةيةتي نةك تةعينبووني بةوةزيري وةزارتَيك‪.-‬‬ ‫ دياريكردني ديوانةكاني َ‬‫دةولةتء حوكمةكانيان‪.‬‬ ‫ دياريكردني مافء ئةركي سةرثةرشتياراني دةزطا‬‫َ‬ ‫دةول��ةتء بةرثرسانيان‪ ،‬وةكو كاروباري‬ ‫رةمسييةكاني‬ ‫جيهادو تةقةبةسء رَيكةوتنء ئةماندان‪ ،‬حوكمةكاني‬ ‫داوةريء حيسبةو ثارةوساماني بةيتوملالي طشيتء‬ ‫داناني واليي وياليةتةكانء حوكمةكاني ئةهلي زميمةو‬ ‫دياريكردني رَي��ذةي جزيةو شتيرتي وا‪ .‬ئةم بابةتانة ‪-‬‬ ‫وةك دةيبينيت ‪ -‬هةموو اليةنةكاني سياسةتي ناوةكيء‬ ‫دةرةكيي َ‬ ‫دةولةت دةطرنةوة‪.‬‬ ‫س َييةم‪ /‬كت َيبةكاني سياسةتي شةرعي‪:‬‬ ‫ئةمانةي خوارةوة طرنطرتينء بةناوبانطرتين سةرضاوة‬ ‫كتَييب ئةم بابةتانةن‪:‬‬ ‫‪( -1‬األحكام السلطانية‪ /‬املاوردي ‪ -‬أبواحلسن علي‬ ‫بن حممد بن حبيب البصري البغدادي‪ -‬كة َ‬ ‫سالي ‪450‬ك‬ ‫كؤضيدوايي كردووة) ئةمة كتَيبَيكي ضاكة‪ ،‬بةآلم هةندَيك‬ ‫�ةل��ةي تَيداية وةك��و ئ��ةو بؤضوونةي كة َ‬ ‫وردة ه� َ‬ ‫دةل�َي��ت‪:‬‬ ‫دةش�َي��ت وةزارةت����ي تةنفيزي لةدارولئيسالمدا بدرَيت‬ ‫بةئةهلي زمي��م��ة‪ ،‬ئةمةيش َ‬ ‫هةلةيةكةو ئيمام جوةيين‬ ‫لةكتَيبةكةيدا (الغياثي) زؤر بةتوندي ثةرضيداوةتةوة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪99‬‬


‫سياسةتي شةرعي‬

‫‪( -2‬األحكام السلطانية‪ /‬أبويعلى ‪ -‬حممد بن احلسني‬ ‫الفراء احلنبلي ‪ -‬كة َ‬ ‫سالي‪458‬ك كؤضيدوايي كردووة)‬ ‫ئةميش زؤر نزيكة لةوةي نوسخةيةكي كتوميت كتَيبةكةي‬ ‫ماوةردي بَيت‪ ،‬لةوانةيشة هةردووكيان لةزانايةكيرتي ثَيش‬ ‫خؤيانةوة وةريانطرتبَيت‪ ،‬ئةمة لةنَيو زاناياني سةلةفدا‬ ‫شتَيكي ئاساييء سروشيت بووة‪ ،‬بةآلم جياوازييةكةيان‬ ‫ئةوةية كة‪ :‬ئةم كتَيبةي ئةبويةعال راي حةنبةلييةكاني‬ ‫لةزؤر مةسةلةدا هَيناوةتةوة كة لةوةي ماوةرديدا نيية‪.‬‬ ‫فةقي‪ ،‬لةتوَيذينةوةكةي خؤي ‪-‬‬ ‫شَيخ موحةممةد حامد َ‬ ‫كة لةسةر نوسخةكةي خؤي كردوويةتي ‪ -‬ئةو بابةتانةي‬ ‫جياكردؤتةوة كة م��اوةردي بةتةنها باسيكردوون‪ ،‬بؤية‬ ‫ئةم نوسخة ضاثكراوةي فةقَيي رةمحةتي هةروةكو ئةوةية‬ ‫كة هةردوو كتَيبةكةي ثَيكةوة ضاثكردبَيت‪.‬‬ ‫‪( -3‬غياث األم��م يف التياث الظلم أو الغياثي‪ /‬إمام‬ ‫َ‬ ‫لةسالي ‪478‬ك كؤضيدوايي‬ ‫احلرمني أبواملعالي اجلويين‪،‬‬ ‫ك��ردووة) ئةم هةموو ئةو مةسةالنةي باسنةكردووة كة‬ ‫م����اوةرديء ئةبويةعال ب��اس��ي��ان��ك��ردووة‪ ،‬ب���ةآلم هةندَيك‬ ‫ب��اس��ي�تري ط��رن��ط��ي وروذان��������دووة‪ ،‬وةك����و ح��وك��م��ي ئ��ةو‬ ‫زةمانانةي خةليفانةيان تَيدانامَينَيتء ثَيشةواي طةورةي‬ ‫دينةكةيش نيية‪ .‬ئةم كتَيبة دوو ضاثي هةية‪ ،‬يةكَيكيان‬ ‫ضاثي قةتةرة‪ ،‬بةتوَيذينةوةي (د‪ .‬عبدالعظيم الديب)‪،‬‬ ‫ئةويرتيان ضاثي ئةسكةندةرييةي ميسرة بةتوَيذينةوةي‬ ‫(د‪ .‬فوئاد عةبدوملونعيمء د‪ .‬موستةفا حيلمي)‪ ،‬هةردوو‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪1400‬ك) بوو‪.‬‬ ‫ضاثةكةيشيان‬ ‫‪( -4‬السياسة الشرعية يف إص�لاح ال��راع��ي والرعية‪/‬‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪728‬ك) كؤضيدوايي‬ ‫شيخ اإلس�لام إبن تيمية)‬ ‫كردووة‪ ،‬ئةم كتَيبة هةم لةدووتوَيي كتَيبَيكي سةربةخؤدا‬ ‫ضاثكراوة‪ ،‬هةم لةناو بةرطي (‪)28‬ي (جمموع الفتاوى)‬ ‫كةي ئيبنوتةمييية خؤيدا لة(ل‪)397-244‬دا هةية‪.‬‬ ‫‪( -5‬حترير األحكام يف تدبري أهل اإلسالم‪ /‬بدرالدين بن‬ ‫َ‬ ‫كةسالي (‪733‬ك) كؤضيدوايي كردووة‪ ،‬كتَيبَيكي‬ ‫مجاعة)‬ ‫ك��ورتء ثوختةو عيبارةتةكاني ئاسان نوسراون‪ ،‬بةآلم‬ ‫بابةتةكاني ئةم لةباسةكاني هةردوو (األحكام السلطانية)‬ ‫كان كةمرتن‪ ،‬زؤرينةي باسةكاني ئيبنوجةماعة ‪ -‬دواي‬ ‫ب��اس��ةك��ان��ي ئ��ي��م��ام��ةتء خ��ي�لاف��ةتء وةزارةت – باسي‬ ‫حوكمةكاني جيهاد دةك��ةن‪ .‬سةرؤكايةتيي دادطاكاني‬ ‫شةرعيي قةتةر‪ ،‬بةتوَيذينةوةي د‪ .‬فوئاد عةبدوملونعيم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪1405‬ك)دا ضاثيكردووة‪ .‬كتَيبةكة ضاكة بةآلم‬ ‫ت��وَي��ذةرةوةك��ةي هةندَيك راي خ��ؤي لةثةراوَيزةكانيدا‬ ‫دةربِريووة‪ ،‬كة هةرشوَيين راي هةندَيك لةهاوضةرخاني‬ ‫ئةمِرؤ كةوتووة تَيياندا‪ ،‬راو بؤضوونةكانيش ثَيضةوانةي‬ ‫قورئانء سوننةتن‪ ،‬بؤية ثَيويستة حةزةريانلَيبكرَيت‪،‬‬ ‫‪100‬‬

‫هةرضةندة لةخوَيندكاري شةرعي زؤر شاراوةنني‪ ،‬وةكو‬ ‫بؤمنوونة لة(ل‪)78‬دا َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬دةشَيت ثلة طشتيية باآلكاني‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت لةدارولئيسالمدا بدرَيت بةئةهلي زميمة‪ ،‬يان‬ ‫لة(ل‪)92‬دا َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئيسالم لةم سةردةمةدا َ‬ ‫ري بةكؤيلةيي‬ ‫ن��ادات‪ ،‬يان ل��ة(ل‪)259‬دا وةكو راي د‪ .‬يوسف ق��ةرةزاوي‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪ :‬ثَيويستناكات ئةهلي زميمة ل��ةم س��ةردةم��ةداو‬ ‫لةدارولئيسالمدا جلوبةرطي تايبةت لةبةربكةن‪ ..‬دواتر‬ ‫لةبابةتي (باسي ئةهلي زميمة)دا بةرثةرضي هةندَيك لةم‬ ‫هةآلنة بةكورتي دةدةينةوة‪ ،‬إن شاء اهلل‪.‬‬ ‫‪( -6‬معيد النعم ومبيد النقم‪ /‬تاج الدين عبدالوهاب‬ ‫السبكي‪ 771 /‬هجري) بةتوَيذينةوةي موحةممةد عةلي‬ ‫ن��ةج��اِرو كةسانيرت‪ ،‬لةكتَيبَيكي ق��ةب��ارة مامناوةنديدا‬ ‫ضاثكراوة‪.‬‬ ‫‪( -7‬ن��ظ��ام احل��ك��وم��ة ال��ن��ب��وي��ة‪ ،‬امل��س��م��ى بالرتاتيب‬ ‫اإلدارية‪ /‬عبداحلي الكتاني) دوو بةرطة‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ة ه��ةن��دَي��ك ب��وو ل��ةس��ةرض��اوة ك��ؤن��ة طرنطةكاني‬ ‫سياسةتي شةرعي‪ ،‬كة حةمتةن دةبَيت كتَيبة شةرعيية‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا خبوَينرَيت‪ ،‬وةكو (كتاب‬ ‫سةرةكييةكانيرتيشيان‬ ‫األحكام) سةحيحي بوخاريء (كتاب اإلمارة)ي سةحيحي‬ ‫موسليم‪.‬‬ ‫هةندَيك كتَيبيرتيش ه��ةن‪ ،‬هةرضةندة وةك��و ئةوانةي‬ ‫ثَيشوو طرنطنني بةآلم باسي باشيشيان تَيداية‪ ،‬وةكو‪:‬‬ ‫‪( -1‬تسهيل النظر وتعجيل الظفر يف أخ�لاق امللك‬ ‫وس��ي��اس��ة امل��ل��ك‪ /‬ال��ق��اض��ي امل������اوردي‪ 450 /‬ه��ج��ري‪،‬‬ ‫دارالنهضة العربية‪ /‬ب�يروت) توَيذينةوةي (حم��ي هالل‬ ‫السرحان‪ 1381 /‬هجري)‪.‬‬ ‫‪( -2‬ق���وان�ي�ن ال�������وزارة‪ /‬امل�������اوردي‪ /‬األس��ك��ن��دري��ة)‬ ‫توَيذينةوةي د‪ .‬فوئاد عةبدوملونعيمء د‪ .‬موحةممةد‬ ‫سولةميان َ‬ ‫سالي (‪1398‬ك)‪.‬‬ ‫‪( -3‬دستور معامل احلكم‪ /‬حممد بن سالمة القضاعي‪/‬‬ ‫‪ 454‬هجري)‪.‬‬ ‫‪( -4‬الترب املسبوك يف نصيحة امللوك‪ /‬أبوحامد الغزالي‪/‬‬ ‫‪ 505‬هجري‪ /‬مكتبة الكليات األزهرية‪ ،‬ط‪1378 .‬هجرية)‪.‬‬ ‫‪( -5‬سراج امللوك‪ /‬أبوبكر الطرطوشي املالكي‪520 /‬‬ ‫هجري)‪.‬‬ ‫‪( -6‬الشفاء يف مواعظ امللوك واخللفاء‪ /‬أبوالفرج إبن‬ ‫اجلوزي‪ 597 /‬هجري‪ /‬داراحلرمني‪ /‬قطر) توَيذينةوةي د‪.‬‬ ‫فوئاد عةبدوملونعيم َ‬ ‫سالي (‪1402‬ك)‪.‬‬ ‫‪( -7‬الفخري يف اآلداب السلطانية‪ /‬حممد بن علي بن‬ ‫طباطبا‪ 709 /‬هجري)‪.‬‬ ‫ه��ةرئ��ةوةن��دةي��ش ب��ةس��ة‪ ،‬ضونكة كتَيبيرت زؤرن كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل باسيرتدا دةك��ةن‪،‬‬ ‫باسةكاني سياسةتي شةرعي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫سياسةتي شةرعي‬

‫ل��ةك��ت�َي�بي (ال��ع��م��دة يف إع����داد ال��ع��ـ��دة)ي��ش��دا ب��اس��ي زؤر‬ ‫لةمةسةلةكاني سياسةتي شةرعي ك���راوة‪ ،‬بةتايبةتي‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةلكاريي ئيسالمييةوة‪.‬‬ ‫ئةوةي ثةيوةنديي هةبَيت‬ ‫ضوارةم‪ /‬سةرضاوةكاني سياسةتي دارايي‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي ئيسالمي‪:‬‬ ‫ث��ارةوس��ام��انء داراي���ي ب �ِرب �ِرةي ذي���انء ثةيكةري‬ ‫َ‬ ‫دةولةتء سوتةمةني جةنطن‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯤ] النساء‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئ��ةو سامانةي خ��واي ط��ةورة كردويةتيية مايةي‬ ‫راطريييتان مةيدةنة دةس��ت طةمذةو طةوَيَلةكانتان‪- .‬‬ ‫َ‬ ‫ئةسلةكةي (قواما)ة دواتر (و)ةك��ةي ط��ؤِراوة بؤ‬ ‫(قياما)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫(ي) تا لةطةل كةسرةكةي‬ ‫ثَيشيدا بطوجنَيت ‪ .-‬جا‬ ‫كة سامان بووبَيتة مايةي‬ ‫راط�ي�ري���ي ذي�����ان‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي��ة‬ ‫لةسةر ثَيويستييء طرنطيي‬ ‫هةبووني‪ ،‬لةبةرئةو طرنطيء‬ ‫ك��اري��ط��ةرَي��ت��ي��ي��ةي��ش�َي�تي كة‬ ‫خ������واي ط�������ةورة ل���ةه���ةم���وو‬ ‫ق���ورئ���ان���دا‪ ،‬ل���ةو ش��وَي��ن��ان��ةي‬ ‫ب���اس���ي ج��ي��ه��اد ب���ةس���ام���انء‬ ‫ط�����ي�����ان دةك�����������ات ‪ -‬ج��ط��ة‬ ‫لةسورةتي (التوبة)‪ -‬جيهادي‬ ‫بةسةروةتء سامان خستؤتة‬ ‫ثَيش جيهادي نةفسء طيانةوة!‬ ‫لةبةرئةوةي باسةكةي سورةتي‬ ‫تةوبة‪ ،‬بةيعةتوةرطرتنة‪ ،‬بؤية‬ ‫طياني ثَيش سامان خستووة‪،‬‬ ‫ضونكة ك��ةس�َي��ك ك��ة ئ��ام��ادةي��ي‬ ‫طيانبةخشيين دةرب���ِري كةواتة‬ ‫َ‬ ‫لةمالبةخشني ب��ؤت��ةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫م� َ‬ ‫��ال���ب���ةخ���ش���ي���ن���ةك���ة ه����ؤك����اري‬ ‫ب��ةرث��اك��ردن��ي ج��ي��ه��ادي نةفسة‪،‬‬ ‫بةثارةو سامانيش تفاقي جةنطء‬ ‫ث �َي��داوي��س��ت��ي��ي��ةك��ان��ي س���ةرب���ازي‬ ‫دةك������ِر َ‬ ‫ري‪ .‬ل��ةك��ت�َي�بي (ال��ع��م��دة يف‬ ‫إع���ـ���داد ال���ع���ـ���دة‪ /‬ع���ب���دال���ق���ادر بن‬ ‫عبدالعزيز)دا بةتةفسيل باس لةمة‬ ‫كراوة‪ .‬ئةطةرضي ئةوسةرضاوانةي‬ ‫بامسانكردن كة باسي سياسةتي‬ ‫ش��ةرع��ي دةك����ةن‪ ،‬ه��ةري��ةك��ةي��ش��ي��ان‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫باسي سياسةتي داراييي‬

‫ئيسالمييش دةك���ةن‪ ،‬ب��ةآلم لةبةرطرنطييء ثَيويستيي‬ ‫باسةكاني دارايي بؤ َ‬ ‫دةولةتي ئيسالميء وردكردنةوةيان‪،‬‬ ‫هةندَيك زانا بايةخي تايبةتي بةباسةكاني دارايي داوةو‬ ‫كتَييب سةربةخؤي دةربارةي نوسيووة‪ ،‬وةكو‪:‬‬ ‫‪ -1‬ك��ت�َي�بي (اخل�����راج‪ /‬ال��ق��اض��ي أب��وي��وس��ف يعقوب‬ ‫ب��ن إب��راه��ي��م‪ 192/‬ه��ج��ري) ك��ة ق��وت��اب��يء ه��اوِرَي��ي ئيمام‬ ‫ئةبوحةنيفة بووة‪.‬‬ ‫‪ -2‬كتَييب (اخلراج‪ /‬حييى بن آدم القرشي‪ 203/‬هجري)‬ ‫لةمامؤستاكاني ئيمام بوخاري بووة‪.‬‬ ‫‪( -3‬األموال‪ /‬أبوعبيد القاسم بن سالم‪ 224 /‬هجري‪ /‬ط‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪101‬‬


‫سياسةتي شةرعي‬

‫مكتبة الكليات االزهرية) بةتوَيذينةوةي موحةممد خةليل‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلةية‪.‬‬ ‫هراس‪ ،‬ئةمةيان طةورةترين كتَييب ئةم‬ ‫لةسي‬ ‫‪( -4‬األم��وال‪ /‬حمُ يد بن زجنويه‪ 251 /‬هجري)‬ ‫َ‬ ‫بةرطدا ضاثكراوة‪ ،‬توَيذينةوةي (د‪ .‬شاكر زيب فياض‪،‬‬ ‫ط‪ .‬امللك فيصل للبحوث والدراسات اإلسالمية)‪ .‬ئاسيت‬ ‫ئةمةيان وةكو ئاسيت كتَييب (األموال)ةكةي ئةبوعوبةيد‬ ‫واي��ة‪ .‬هةروةها كتَييب (اإلستخراج ألحكام اخل��راج‪ /‬إبن‬ ‫رجب احلنبلي‪ 795 /‬هجري) ئةميش ضاثكراوةو هةية‬ ‫بةآلم وةكو ئةوانةي ثَيشووتر نيية‪.‬‬ ‫ئَيمة ع��ادةت��ةن ل��ةن��اس��ان��دن��ي كتَيبدا ك��ةم�تر كتَييب‬ ‫نوسةراني دواينيء سةردةماني هاوضةرخ دةهَينينةوة‪،‬‬

‫لةبواري ياسادا ِرشتندا‪ ،‬عةلةمانييةت‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك ب ِرطةي‬ ‫كةوتة دا ِرشتني‬ ‫دةستووريي كة بواري ياسادا ِرشتن‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك سياسةتمةدار‬ ‫دةكاتةوة بؤ‬ ‫بؤئةوةي لةجياتيي خواي طةورةو‬ ‫باآلدةست خؤيانء لةجياتيي‬ ‫بةرنامةي شةريعةتةكةي خوا‪ ،‬ئةوان‬ ‫ب ِرياردةربكةن‪ ،‬خواي طةورة دةرهةق‬ ‫ئةم شيركء كوفرةي ئةوانيش‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ئةوكةسانةي بةوة حوكم‬ ‫ناكةن كة خواي طةورة ناردويةتيية‬ ‫خوارةوة ئةوانة كافرن‬ ‫ضونكة دةمانةوَيت خوَينةران ‪-‬هةرضةندة ئاستيشيان‬ ‫بةكةم بزانني‪ -‬هةربةكتَيبة كؤنةكان شارةزابكةين‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةطةر كتَيبةكانيان ناسيء زانييان هيي ض زةمانَيكن‪،‬‬ ‫زي��ات��ر هيممةتي خ��وَي��ن��دن��ةوةو ب��اي��ةخ��ث �َي��دان��ي��ان ل��ةال‬ ‫دروستدةبَيت‪ ،‬ئةمة جطةلةوةي ثَيشينةكان ‪ -‬بَيطومان‬ ‫سي نةوة سالحَ ةكةي ئوممةت‬ ‫لةزةماني ثَيغةمبةر(‪)j‬و َ‬ ‫نزيكرتبوون‪ ،‬وةك لةئَيمةو زةماني ئَيمة‪.‬‬ ‫ث َينجةم‪ /‬هؤشدارييةك دةربارةي بؤضووني‬ ‫َ‬ ‫هةلةي هةند َيك لةنوسةراني س��ةردةم لةم‬ ‫بابةتةدا‪:‬‬ ‫عةلةمانييةتي (جاهيلييةت)ي سةردةم كاريطةريي‬ ‫‪102‬‬

‫خؤي لةباسةكاني سياسةتي شةرعيدا لةسةر هةندَيك‬ ‫��وي‪ ،‬ب��ةث� َ‬ ‫ب��ؤض��وون��ي ن��وس��ةران��ي ن� َ‬ ‫�ال��ن��ةري ج��ؤراوج��ؤرو‬ ‫ثلةي جؤراوجؤر دروستكردووة‪ .‬سةرةتاي حةقيقةتي‬ ‫عةلةمانييةتي سةردةم دةطةِرَيتةوة بؤ شؤِرشي فةِرةنسا كة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك ديدوبؤضووني‬ ‫لةسالي (‪1789‬ز)دا بةرثابوو‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤي راكَيشا‪ ،‬سةرةجنامي رةجني هةموو‬ ‫جياوازي‬ ‫َ‬ ‫اليةكيان جوَيكردنةوةي دين بوو ل��ةدةول��ةتء طريداني‬ ‫دي���نء دي��ن��دارَي�تي ب��وو ل��ةش��وَي��ن��ةك��ان��ي خ��واث��ةرس�تيء‬ ‫ئيلغاكردنةوةي تةواوي دةسةآلتي دينء دينداران ‪-‬بةسةر‬ ‫هةموو ضاالكييةكي سياسيء ئابوورييء كؤمةآليةتيي‬ ‫َ‬ ‫دةولةتاندا‪ -‬بوو‪ ،‬ئةم دةستكَيشانةوةي دينء دينداران‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت بةهؤي ئةو‬ ‫كؤمةلطةو‬ ‫لةئاِراستةكردني ذياني‬ ‫َ‬ ‫هةموو دةستدرَيذييةوةبوو كة ثاشاكانء ثياواني كلَيسا‬ ‫َ‬ ‫بةسةرخةلكيدا ثَيسةثاندبوو‪،‬‬ ‫مومارةسةياندةكردو خؤيان‬ ‫كة بةناوي دينء ديندارييةوة دةيانضةوساندنةوة‪ ،‬ئيرت‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكةيش لةدينةكة بَيزارببوونء لَييهةآلتن‪ ،‬بةمةيش‬ ‫تووشي جؤرَيكيرتي دةردةسةرييء ستةمكاريي بوون‪،‬‬ ‫ك��ة ج��ؤرَي��ك��ي�تر لةكؤيلةييء ذَي��ردةس��ت��ةي��ي ب���وو‪ .‬ئةمة‬ ‫بووة هؤي ئةو وتةيةي كة مريابؤي وتاربَيذي شؤِرشي‬ ‫فةِرةنسا ه��اواري��دةك��رد‪« :‬كؤتا ثاشا ب��ةِرخي� َ‬ ‫�ؤل��ةي كؤتا‬ ‫قةشة خبنكَينن!» ك��ارل ماركسيش دوات��ر ه��اتء وتي‪:‬‬ ‫«دين ترياكي طةالنة»‪ .‬ضونكة زؤري��ان بيين كة بةناوي‬ ‫دي��ن��ةوة َ‬ ‫خةلكي ساويلكةو دي��ن��دار ئيستيغالل دةك��را‪،‬‬ ‫بينييان ضؤن دةسةآلتداران بةو دينة َ‬ ‫خةلكي سِردةكةنء‬ ‫وايان قةناعةتثَيدةكةن كة لةبةرخاتري خوا ئارام لةسةر‬ ‫ئةو هةموو ستةمء مةحرومبوونةيان بطرن‪ ،‬ئةو ثةميانة‬ ‫ثيسةي كة لةنَيوان حاكمة دةس��ةآلت��دارةك��انء ثياواني‬ ‫َ‬ ‫هةولياندةدا هةسيت‬ ‫دينةكةدا بوو ‪-‬تائَيستايش‪ -‬كة‬ ‫دي��ن��ي��ي راس��ت��ةق��ي��ن��ةي خ��وان��اس��ي��ي ط���ةالن بةكاربهَينن‬ ‫بةئومَيدي رَيطرتنيان لةخةباتي خواويسيتء سةرنةطرتين‬ ‫شؤِرشي الدانء راداني درؤودةلةسةي ئيستيغاللكاران‪،‬‬ ‫ك��ة دي��نء دن��ي��اي َ‬ ‫خةلكييان ن��اب��ووت��ك��ردووةو جطة لةو‬ ‫هةموو ستةمةي لةسةريان كردوونةتة ئةركي ملكةضَييتء‬ ‫سةروةتوسامانيان دةدزنء خاوةنَيتييان دةس �ِرن��ةوة‪،‬‬ ‫لةهةموو كاتء شوَينَيكدا ئةم طةدةزالنة مةحرومَيتيي‬ ‫ضةوساوةكان زي��ات��ردةك��ةنء ساماني دزراوي خؤيانء‬ ‫دةستوثَيوةندةكانيان زي��ات��ر ك� َ‬ ‫�ةل��ةك��ةدةك��ةن! ئةمةيش‬ ‫كؤنة‪ ،‬نابينيت ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآي ك��وِري م��وب��ارةك (رةمحةتي‬ ‫خواي لَيبَيت) ضؤن لةدَيِرة شيعرَيكيدا َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫ين اَّإل المْ ُ ُل ُ‬ ‫الد َ‬ ‫َوَه ْل َأ ْف َسَد ِّ‬ ‫وء َو ُر ْهَبا ُنها‬ ‫وك ‪ْ ...‬‬ ‫وأحَبا ُر ُس ٍ‬ ‫واتة‪ :‬ضما غةيري ثاشاو حيربو راهيب (ثياواني ديين‬ ‫مةسيحي) كةسيرت ديين تَيكداوة؟!‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫سياسةتي شةرعي‬

‫دي�����ارة م��ةب��ةس�تي ل��ةث��اش��ا‪ ،‬ح��اك��م��ة دةس����ةآلت����دارة‬ ‫ستةمكارةكانةو مةبةستيشي لةئةحبارةكانيش زاناي‬ ‫فاسيدو موفسيدة كة َ‬ ‫خةلكةكة ضةواشةدةكةنء نايانهَيَلن‬ ‫رَي��ي راس�تي ب��دؤزن��ةوةو ثَييةوةثابةندبن‪ ،‬ئ��ةوان��ةي كة‬ ‫دينةكة بؤ حةزي خؤيانء دةسةآلتداران دةكةنة مايةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةهةولي طؤِريين ‪ -‬كة هةقء‬ ‫دلساردكردنةوةي طةالن‬ ‫ناهةق تَي َ‬ ‫كةلدةكةنء ناهَيَلن جةماوةرةكة ثةي بةِراستيي‬ ‫دةقء واقيعةكة ب��ب��ات‪ -‬ك��ة شةرعَيتييةكي ن��اِرةس��ةن‬ ‫دةك��ةن��ة ثؤشاكي ث�يرؤزي ستةمكاريي دةس��ةآلت��داران‪،‬‬ ‫تا عةوامةكةيان بؤ فريوبدةن‪ ،‬هيض شتَيك نةبووةو نيية‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بووبَيت‬ ‫كاريطةريي خراثي لةسةر ئيسالمء‬ ‫ب��ةق��ةدةر ئ��ةم هاوثةميانَيتيية شةيتانيية نةجيسةي‬ ‫ن �َي��وان دةس��ةآلت��داران��ي ستةمكاري س��ي��اس��ةتء م��ةالي‬ ‫عةمامةثيس‪ ،‬ئةمةيشة واي��ك��ردووة كة هةندَيك َ‬ ‫رؤل��ةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان باوةِر بةو وتةي ماركس بكةنء َ‬ ‫بيلَينةوة‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬دين ترياكي طةالنة» لةكاتَيكدا دين لةمانيشء‬ ‫لةوانيش بةريية‪ .‬عةلةمانييةتي سةردةم ‪ -‬كة بةرهةمَيكي‬ ‫ثيسي شؤِرشي فةِرةنسا بوو ‪ -‬ذةه��ري خؤي لةهةموو‬ ‫بوارةكاني ئاِراستةوانيدا رذاندة َ‬ ‫دلء ديدو بريي طةالنةوة‪.‬‬ ‫لةوانة‪:‬‬ ‫ لةبواري سياسةتدا‪ :‬دميوكراسَييت هَينايةكايةوة كة‬‫مايف داِرشتين ياساو رَيسا دةدات��ة دةسيت مرؤظ خؤي‪،‬‬ ‫كة دةسةآلتدارةكان ضؤنيان ياسا بوَيت واي دادةِرَي��ذن‪،‬‬ ‫ئةمةيش دةكةنة بناغةي سيستمَيكي سياسي‪ ،‬كة جَيي‬ ‫دي��نء شةريعةتةكةي دةط��رَي��ت��ةوة‪ ..‬خ��واي ط��ةورةي��ش‬ ‫دةره���ةق ئ��ةم ش�ي�ركء ك��وف��رةي��ة ك��ة ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪[ :‬ﮭ‬ ‫ﮮﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﯚ ﯦ‬ ‫] ال��ش��ورى‪ .‬وات��ة‪ :‬ي��ان طواية شةريكي واي��ان هةية كة‬ ‫بؤخوايان داناوة كة ياساو رَيساي وا ددةِرَيذن كة خواي‬ ‫ط��ةورة رَيي ثَينةداون‪ .‬ضونكة ثَيضةوانةي ديين خواي‬ ‫طةورةي دايدةِرَيذن‪..‬‬ ‫ لةبواري ياساداِرشتندا‪ :‬عةلةمانييةت لةم بوارةدا‬‫َ‬ ‫كؤمةلَيك بِرطةي دةستووريي كة بواري‬ ‫كةوتة داِرشتين‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك سياسةمتةدار كة‬ ‫ي��اس��اداِرش�تن دةك��ات��ةوة بؤ‬ ‫لةجياتيي خواي ط��ةورةو باآلدةست خؤيانء لةجياتيي‬ ‫بةرنامةي شةريعةتةكةي خوا ئةوان بِرياردةركةن‪ ،‬خواي‬ ‫طةورة دةرهةق ئةم شريكء كوفرةي ئةوانيش دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﮤﮥﮦ ﮧﮨﮩﮪﮫﮬﮭ]‬ ‫املائدة‪ .‬واتة‪ :‬ئةوكةسانةي بةوة حوكم ناكةن كة خواي‬ ‫طةورة ناردويةتيية خوارةوة ئةوانة كافرن‪.‬‬ ‫ لةبواري كؤمةآليةتييدا‪ :‬عةلةمانييةت لةم‬‫ب��وارةي��ش��دا ب���واري ب��ؤ ئ��ازادي��ي كةسايةتي ك��ردؤت��ةوة‪،‬‬

‫وةك����و ئ���ازادي���ي ك���وف���رك���ردن‪ ،‬ئ���ازادي���ي داوَي��ن��ث��ي��س��ي‪،‬‬ ‫ش��ةراخب��واردن��ةوةو بةرةآلييرت كة بةناوي ئازادييةوةية‪،‬‬ ‫بَيئةوةي سنوورَيكي رةواي��ان بؤ دابنَيت‪ .‬خواي طةورة‬ ‫دةره���ةق ئ��ةم ش�يركء ك��وف��رةي ئةمانيش دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫[ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ‬ ‫ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ] ال��ن��س��اء‪ .‬وات�����ة‪ :‬ئ���ةوان���ةي‬ ‫ك��ة ه���ةرب���ةدواي ه���ةواوه���ةوةسء ئ��ارةزووةك��ان��دا وَي�َ�ل��ن‬ ‫دةيانةوَيت ئَيوةيش بةتةواوي الكةن بةالي ئةواندا‪.‬‬ ‫ لة بواري ئابوورييدا‪ :‬عةلةمانييةت ئيعتيمادي‬‫سةرةكي كردةسةر سووخواردن (ريبا) كة لةهةر هةموو‬ ‫شةريعةتة ئامسانييةكاندا حةرامة‪ .‬عةلةمانييةت رةفتاري‬ ‫َ‬ ‫سةوداومامةلةيةكي‬ ‫سووداريي كردة ضوارضَيوةي هةموو‬ ‫َ‬ ‫ئابووريي نَيوان تاكء كؤي َ‬ ‫خةلكيء نَيواني دةولةتان‪.‬‬ ‫خ���واي ط����ةورة دةرب������ارةي ب��ةره� َ‬ ‫�ةل��س��ت��ي��ك��ردن��ي ل��ةس��وو‬ ‫دةفةرموَيت‪[:‬ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ‬ ‫ﯨﯩﯯ ] ال��ن��س��اء‪ .‬وات����ة‪ :‬ئ���ةو خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ان��ةي ئةهلي‬ ‫كيتاب ك��ة ستةميان ل��ةن �َي��وان خ��ؤي��ان��دا دةستثَيكردو‬ ‫بوونة بةربةسيت طةياندني بانطةوازي دينةكةي خواو‬ ‫بةوةيش كة ريبايان وةردةط���رتء س���ةروةرتء ساماني‬ ‫َ‬ ‫خةلكييان بةناهةق دةخوارد‪ .‬عةلةمانييةتي جاهيلييةتي‬ ‫سةردةم‪ ،‬هةموو ئةم بِرطة شةيتانييانةي لةو َ‬ ‫خةلكة كردة‬ ‫دةق��ي ث�يرؤزو ناويلَينان دةس��ت��وور‪ ،‬ئينجا لةثَيناسةي‬ ‫دميوكراسَيتييةكةدا لةهةموو دةستوورَيكدا نووسي‪:‬‬ ‫«ئةجنومةني ئوممةت بةداِرشتين ياسا دميوكراسَييت‪ ،‬كة‬ ‫ويسيت طةلة‪ ،‬دةضةسثَينَيت»‪ .‬حوكمِرانيشيان بةكوفري‬ ‫س���ةردةم ب��ةم شَيوةية نةخشاندووة‪« :‬داوةري���ي دادط��ا‬ ‫بةياساية»‪ .‬بةرةآلكردني ئازاديية تاكة كةسييةكانيشيان‬ ‫ئ��اوا خ��س��ت��ةِروو‪« :‬ئ��ازادي��ي ب�يروب��اوةِر م��س��ؤط��ةرة» وة‪:‬‬ ‫«ئازاديي كةسايةتييةكان مسؤطةرة»‪ .‬دةقةكانيرتيشيان‬ ‫هةروةها‪ .‬ئا بةو شَيوةية دةستوور جَيي دينء بِرطةكاني‬ ‫دةستوور شوَيين هةموو حوكمةكاني شةريعةتي طرتةوة‪،‬‬ ‫كار بةو دةكرَيت‪ ،‬بةثريؤز دةناسَينرَيت‪ ،‬ثؤلثؤل َ‬ ‫خةلكي‬ ‫داوةرييان دةبةنة الي ئةو‪ ،‬دةستوور بؤتة سةرضاوةي‬ ‫ض��ارةس��ةري كَيشةو ناكؤكييةكانيان‪ ،‬لةهةرشتَيكدا‬ ‫ناكؤكبنب دةطةِرَينةوةسةر دةستوورو ياساو دادطاكاني تا‬ ‫يةكالييبكةنةوة‪ ،‬نةك بؤ الي خواو ثَيغةمبةري خوا(‪،)j‬‬ ‫وةك خ��واي ث��ةروةردط��ار فةرمانيثَيداوةء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ ﰄ ﰅ ﰆ ﰇ ﰓ] ال��ن��س��اء‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركَيشةيةكتان لَيبوو بةناكؤكي بؤ ضارةسةري‬ ‫بطةِرَينةوة الي خواو ثَيغةمبةر(‪.)j‬‬ ‫َ‬ ‫ئةم دةس��ت��وورةي ئَيستا مةرجةعييةتي كؤمةلطةو‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ان��ة ياساناسي هةيةو ثَيياندةوترَيت‪( :‬فقهاء‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪103‬‬


‫سياسةتي شةرعي‬

‫الشرع) هةروةكو كة بةشةرعناسةكاني ئيسالم دةوترَيت‪:‬‬ ‫(فقهاء القانون الدستوري)! هةموو ئةمانة وامانلَيدةكةن‬ ‫بَيطومانء راِراي��ي َبلَيني‪« :‬ئةم دةستوورانة خوايةكنء‬ ‫لةجياتيي خواي ثةروةردطار دةثةرسرتَين‪ ،‬بةوةي هةموو‬ ‫حوكمةكانيان لَيوةردةطريَيت»‪ ،‬ئةمةيش دةبَيتة َ‬ ‫بةلطةي‬ ‫ئةوةي كة هةرضي كةسَيك دايِرشتبَيت‪ ،‬يان بةشداريي‬ ‫داِرشتين كردبَيت‪ ،‬يان واذؤيكردبَيت ئةوا كافرة‪ ،‬هةروةها‬ ‫ئةو كةسانةي داوةري��ي دةبةنة اليء كَيشةكانيان بةو‬ ‫ياساو دةستوورة يةكالييدةكةنةوةو ئةوانةي داوادةكةن‬ ‫كَيشةكانيان لةدادطاي ئةو ياسايانةدا يةكالييبكرَينةوة‪،‬‬ ‫هةموو كافرن‪ ،‬ديسان هةموو ئةوكةسانةي بةمةزنء ثريؤزي‬ ‫دةزاننء داوادةكةن رَيزيلَيبطريَيت‪ ،‬هةروةها ئةوكةسانةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةبَيت‬ ‫جَيبةجَييدةكةن‪ ،‬با ناويشيان ن��اوي‬ ‫يان شايةمتانيشبهَينن‪ ،‬با رؤذانة هةزار ركات نوَيذيش‬ ‫بكةن‪ ،‬ضونكة خواي ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪ [ :‬ﭑ ﭒ‬ ‫ﭓﭔﭕﭖﭗﭘﭙﭚ ﭛﭜﭝ‬ ‫ﭞﭟﭠﭡﭢ ﭣ ﭤﭥﭦﭧ‬ ‫ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ] النساء‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬مةطةر ئةوكةسانة نابينيت كة وا الفلَيدةدةن طواية‬ ‫باوةِريان بةوة هَيناوة كة بؤ تؤ هاتؤتةخوارةوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫بةوةيش كة ثَيشرت هاتؤتةخوارةوة‪ ،‬كةضي دةيانةوَيت‬ ‫داوةري��ي خؤيان ببةنة الي تاغوت! كة ثَييشيانوتراوة‪:‬‬ ‫بةكافري بزاننء شوَينينةكةون‪ ،‬ئةوانة شةيتان دةيةوَيت‬ ‫ب��ةط��وم�ِراي��يء وَيَلييةكي دوورو درَي��ذي��ان��دا ب��ب��ات‪ .‬ئةم‬ ‫دةستوورة كوفرينانةيش ئيحتياللي كافر ب��ةزؤرداريء‬ ‫بةهَيزي سةربازييء ضةكداريي بةسةر طةالنيدا فةرزكرد‪،‬‬ ‫ك��ة ث�َي��ش�تر رؤذه���ةآلت���ن���اسء غ��ةرب��زةدةك��ان��ي م��ن� َ‬ ‫�دال��ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان رَييان بؤ خؤشكردبوون‪ ،‬داطريكردني وآلتء‬ ‫رووتاندنةوةي وآلتانيان لةال طرنطء جوان كردبوونء‬ ‫راي طشتيي خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي��ان ب��ؤ س���ازك���ردب���وون‪ ،‬ك��ةط��واي��ة‬ ‫وةرط��رت�ني ئ��ةم دةس��ت��وورة كوفرينانة ل��ةب��ةرذةوةن��دي��ي‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكةيةو دابينكردنء ضةسثاندني سةركةوتنَيكي‬ ‫مةزنء دةستكةوتَيكي باآلي جةماوةرةكةية!! لةكؤنرتين‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫دةستووري عةلةمانيي كوفريين ناو وآلتي‬ ‫ َ‬‫نالَيم‪ :‬وآلتي ئيسالم ‪ -‬دةستورةكةي (‪1923‬ز)ي ميسر‬ ‫بوو‪ ،‬كة لةدةستووري بةلضيكايي وةرطريابوو‪ ،‬تةنانةت‬ ‫ئةو كاتةي لةسةر لَيكدانةوةي بِرطةيةكي ياسايي ئةو‬ ‫دةس��ت��وورة‪ ،‬ناكؤكيي كةوتة نَيوان مةليك فوئادي ئةو‬ ‫كاتةي ميسرو س��ةرؤك��ي حكومةت سةعد زةغلولةوة‪،‬‬ ‫داوةرييةكةيان بردةالي داوةرَيكي بةلضيكايي كة جَيطري‬ ‫طشتيي دادطا تَي َ‬ ‫كةلةكاني ئةوكاتةي ميسربوو!! ئةمةيش‬ ‫ئةمحةد حوسةين لةكتَيبةكةيدا (موسوعة تأريخ مصر‪،‬‬ ‫‪104‬‬

‫ط‪ .‬دارالشعب‪ ،‬قاهرية ج‪ /5‬ص‪ )1778‬هَيناوَيتييةوة‪.‬‬ ‫ئيرت لةو َ‬ ‫سالي (‪1923‬ز)ةوة ئةو دةستوورة بوو بةبناغةي‬ ‫ه��ةم��وو دةس��ت��وورَي��ك��ي�تر ك��ة لةميسرو زؤرَي����ك ل��ةوآلت��ة‬ ‫عةرةبييةكاندا دادةِرَيذرا‪.‬‬ ‫ل��ةب��ةردةم ئ��ةم حةملةي جاهيلييةتي (عةلةمانَييت)‬ ‫س��ةردةم��ةدا كة بةهةموو هَيزَيكي فيكريء سياسيء‬ ‫رؤشنبرييي خؤيةوة‪ ،‬شاآلويهَيناوةو هَيزَيكي سةربازيي‬ ‫دةيثارَيزَيتء الفاوَيكي دةزط��اي راطةياندني بينراوو‬ ‫بيسرتاوو خوَيندراوةي لةثَيش خ��ؤيء ب��ةدواي خؤيدا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫(مةمخةليية) باآلكةي هةموو‬ ‫راكَيشاوةو ضينة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ث�َي��وةه� َ‬ ‫خؤبةموسولانزان‬ ‫خةلكي‬ ‫كؤمةلَيك‬ ‫�ةل��زن��اوة‪،‬‬ ‫خ��ؤي��ان ل��ةب��ةرت�ينء ت���ةوذم���ي ئ���ةو الف������اوةدا ن��ةط��رتء‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةداوان بةرةوثريي ضوون‪ ،‬وتيان‪ :‬ئيسالم هيضي لةم‬ ‫تيؤريية دةستوورو ياساية نوَييانة كةمرتنييةو حوكمي‬ ‫دةستوورييانة َ‬ ‫لةطةل ئيسالمدا دةطوجنَيتء دميوكراسَييت‬ ‫هةرشورايةو بةناوَيكيرتةوة بؤمانطةِراوةتةوة!! ضونكة‬ ‫ئيسالم يةكةمني بووة لةِرَيزطرتين ئازادييةكاندا‪ .‬ئةوةيان‬ ‫ل��ةي��ادض��ووب��وو ك��ة ئ��ةو ئ��ازادي��ي��ان��ةي الي عةلةمانَييت‬ ‫بةِرَيزة‪ ،‬ئازادييء سةربةستيي َ‬ ‫هةلطةِرانةوةية لةدينء‬ ‫ئازاديي زيناكارييء سووخؤرييء شةراخبواردنةوةية‪.‬‬ ‫كاتَيك كة هةندَيك حكومةتي سؤشياليسيت ئةم جؤرة‬ ‫دةستورانةيان ضةسثاند‪ ،‬هةبوو دةيوت‪ :‬ئةمة ناوةرؤكي‬ ‫ئيسالمةكةية! يان ضةندين مةدحء سةناو ثَي َ‬ ‫داهةلطوتين‬ ‫ديكة كة مةنهةجء نةفسييةتي بةزيو هَينابووية كايةوة‪.‬‬ ‫كة لةميسري ئةو سةردةمةدا لةسةردةسيت روفاعة رافيع‬ ‫تةهتاويء ثاشان لةسةردةسيت شَيخ موحةممةد عةبدةو‬ ‫قوتاخبانةكةي ه��ات��ةئ��اراوة‪ .‬دوات��ري��ش ل��ةس��ةردةس�تي‬ ‫كةسانيرت ئ��ةم مةنهةجة موتوربةبازيية ب��ةردةوام��ب��وو‪،‬‬ ‫ك��ة دةي��ان��وي��س��ت هةرضؤنَيكبَيت ش��ةري��ع��ةت��ي ئيسالم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو دةستوورة كوفرينانةدا بطوجنَينن‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دينةكةي خوادا يةكبطرَيتةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫كارَيكنيية‬ ‫مَ‬ ‫خ��واي ط��ةورة دةخ��وازَي��ت موسولانان بةدينةكةيانةوة‬ ‫كة بةرنامةي ذيانيانة‪ -‬خؤيان لةجاهيلييةت دابِركةنء‬‫لَييجوداببنةوة‪ ،‬وةك دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬ﮏ ﮐ ﮑ‬ ‫ﮒ ﮓ ﮢ ] األن��ف��ال‪ .‬وات���ة‪ :‬ب��ؤئ��ةوةي ث���اكء ثيس‬ ‫لَيكهةآلوَيردرَين‪ .‬هةروةها دةفةرموَيت‪[ :‬ﭬ ﭭ ﭮ‬ ‫ﭯ ﭰ ] الكافرون‪ .‬وات��ة‪ :‬ديين خؤتان هيي خؤتانةو‬ ‫دي�ني خؤيشم هيي خ��ؤم��ة‪ .‬ب��ةآلم ئ��ةوان��ة ه��ات��نء ث��اكء‬ ‫ثيسةكةيان تَي َ‬ ‫كةلكردو هةموو هةجنةتةكةي ئةمانيش‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةجالةتبووةكانيان ب��وو كة‬ ‫وةك��و هةجنةتي ثَيشينة‬ ‫وتيان‪[ :‬ﮋ ﮌ ﮍﮎ ﮏ ﮐ ] النساء‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ئَيمة مةبةستمان ضاكسازييء ثَيكةوةطوجنانبوو!‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫بنةما شةرعييةكاني رذيمَ ي سياسيي‬ ‫ئيسالمي بؤ َ‬ ‫هةلبذاردني فةرمان ِرةوا‬ ‫ئا‪ :‬بةه َيز ئةمحةد‬ ‫رذيمَ���ي‬

‫سياسيي‬

‫لةتايبةمتةندييةكاني‬ ‫ئيسالمي‪:‬‬ ‫ئيسالم ئايينَيكة رقي لةبةكؤيلةكردنء خؤسةثاندنة‪،‬‬ ‫لةم ثَيناوةيشدا كرؤكي ثةيامةكةي بريتيية لة‪ :‬ثةرستين‬ ‫خ��واو بةكافرداناني هةموو رةنطةكاني تاغوت‪ ،‬ه��ةروةك‬ ‫ثةروةردطار دةفةرموَيت‪[ :‬ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ‬ ‫ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﭿ ﮒ ] النحل‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬سوَيندبةخوا بَيطومان ئَيمة ل��ةن��او ه��ةرط��ةلء‬ ‫ن���ةت���ةوةي���ةك���دا ث �َي��غ��ةم��ب��ةرَي��ك��م��ان رةوان������ةك������ردووةو‬ ‫ثَيمانِراطةياندووة كة ثَي َ‬ ‫يانبلَيت‪ :‬تةنها خوابثةرسنتء‬ ‫خؤتان دوورةثةرَيزبطرن لةهةموو تاغوتء ثةرسرتاوَيكيرت‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان هؤشياريي دةرب���ارةي ئةم راستيية هةية‪،‬‬ ‫ه���ةروةك ض��ؤن س��ةرب��ازَي��ك��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ي س���ادةي وةك��و‬ ‫روب��ع��ي ك���وِري ع��ام��ر ب��ةِرؤس��ت��ةم��ي س���ةرك���ردةي فارسي‬ ‫وت‪« :‬خ��وا ئَيمةي رةخساندووة بؤ دةرهَيناني َ‬ ‫خةلكي‬ ‫لةبةندايةتيكردني ب��ةن��دةك��ان��ةوة ب��ؤ بةندايةتيكردني‬ ‫ث���ةروةردط���اري ب��ةن��دةك��ان‪ ،‬لةستةمي ئايينةكانةوة بؤ‬ ‫دادطةريي ئيسالم‪ ،‬وة لةبةرتةسكيي دنياوة بؤ فراوانيي‬ ‫دنياو دوارؤذ»‪ .‬ئةم ئيسالمة ديين عيززةتء دادط��ةريء‬ ‫ئازاديية‪ ،‬رازينابَيت لةشوَينكةوتوواني كة بةزةليليء‬ ‫ريسواييء ذَيردةستةيي بذين‪ ،‬بؤ هيضكةسَيك ناشَيت‬ ‫خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ب��ك��ات��ة ب���ةن���دةي خ���ؤي ل��ةك��ات �َي��ك��دا ب��ةئ��ازادي��ي‬ ‫لةدايكبوون‪ ،‬ه��ةروةك فاروقي ئةم ئوممةتة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«لةكةيةوة َ‬ ‫خةلكيتان كردووة بةكؤيلة‪ ،‬لةكاتَيكدا بةئازاديي‬ ‫ل��ةداي��ك��ب��وون؟» ل��ةم روان��ط��ةي��ةوة ل��ةث�َي��ن��اوي ثاراستين‬ ‫شكؤمةنديي ئوممةتدا م��ايف ه� َ‬ ‫�ةل��ب��ذاردن��ي ف��ةرم��ان �ِرةواي‬ ‫ثَيدراوة‪ ،‬ئةطةر راستوِرةوانبوو دةبَيت هاوكارييبكةنء‬ ‫ئةطةر الربوو دةبَيت ئامؤذطارييبكةن‪ ،‬ئةطةر طوَيِر َ‬ ‫ايةليان‬ ‫ن��ةب��وو خ��ؤي ب��ةط��ةورة دةزان����ي‪ ،‬دةب �َي��ت عةزليبكةن يان‬ ‫اليببةن‪ ،‬الرمياننيية لةوةي هةندَيك لةو بنةمايانةي رذيمَ ي‬ ‫حوكمي ئيسالمييان لةسةر بنياتنراوة روونبكةينةوة‪،‬‬ ‫بؤئةوةي َ‬ ‫خةلكي ثوضيي ئةو تؤمةتةيان بؤ دةربكةوَيت‬ ‫«دةولةتي ئيسالمي َ‬ ‫َ‬ ‫كة َ‬ ‫دةولةتَيكي سيؤقراتيية‬ ‫دةلَيت‪:‬‬

‫بةتَيطةيشتين رؤذئ��اواي��ي��ان��ة»‪ .‬رَ‬ ‫ل�َي�ةدا ب��ةك��ورت��ي ضةند‬ ‫بنةمايةكي سنوردارتان بؤ رووندةكةينةوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬شةرعييةت ‪ -‬بؤ هيض فةرمان ِرةوايةك‪-‬‬ ‫بةبي شورايةكي شةرعي‪:‬‬ ‫نيية‬ ‫َ‬ ‫ش��ورا ثَيويستييةكي سياسيية‪ ،‬لةبةرئةوةية لةنَيوان‬ ‫دوو ف�����ةرزدا ب��اس��ك��راوة ك��ة ب��ري��ت�ين ل���ة‪ :‬ف��ةري��زةي��ةك��ي‬ ‫ثةرسنتء فةريزةيةكي كؤمةآليةتي‪ ،‬هةروةك ثةروةردطار‬ ‫دةفةرموَيت‪[ :‬ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ‬ ‫ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ] ال��ش��ورى‪ .‬وات��ة‪ :‬ئةوانةيش‬ ‫بةدةم بانطةوازي ثةروةردطاريانةوة ضوونء نوَيذةكانيان‬ ‫بةضاكي ئةجنامدةدةنء كاروباريان هةميشة بةِراوَيذكاريية‬ ‫لةنَيوانيانداء لةو رزقء رؤزييةي كة ثَيمانداون‪ ،‬دةبةخشن‪.‬‬ ‫رَليةدا شورا ثَيويستة لةكاتي َ‬ ‫هةلبذاردني فةرمانِرةواداو‬ ‫شةرعييةت نيية بؤ هيضكةسَيك بطاتة تةخيت دةسةآلت‬ ‫بةبي شورا‪ ،‬ئةمةيش َ‬ ‫دةلَيني بةطوَيرةي وتةي ئةو زانايانةي‬ ‫َ‬ ‫كة راستطؤيانة روونيانكردؤتةوة‪:‬‬ ‫يرازي��ب �َي��ت)‬ ‫‪1 )1‬ع���وم���ةري ك����وِري خ��ةت��اب (خ����وا ل �َي� ِ‬ ‫ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪« :‬ه��ةرك��ةس �َي��ك ب��ةي��ع��ةت��ب��دات ب��ةث��ي��اوَي��ك‬ ‫َي�اوَي��ذك��ردن��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‪ ،‬نابَيت شوَينيبكةون‪،‬‬ ‫ب��ةب� رَِ‬ ‫ئةوةيش بةيعةتيثَيداوة بةهؤي هةسيت تائيفةطةرييةوة‪،‬‬ ‫دةبَيت ب��ك� َ‬ ‫�وذري»‪ .‬ئيمام بوخاري ريوايةتيكردووة‪ .‬لةم‬ ‫فةرموودةيةوة دةردةكةوَيت‪ ،‬لةهؤكارةكاني بآلوبوونةوةي‬ ‫كوشتار ل��ةب��واري سياسيدا‪ ،‬نةبووني جَيبةجَيكردني‬ ‫بنةماي شوراية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪2 )2‬حةسةني بةسري دةلَيت‪« :‬خراثرتين كاري ئةم‬ ‫ئوممةتة دووانة‪ :‬عةمري كوِري عاس كة رؤذَيك ئاماذةيدا‬ ‫بةموعاوية بؤ بةرزكردنةوةي قورئانةكانء موغريةي كوِري‬ ‫شوعبة كاتَيك ئاماذةيدا بةموعاوية بؤ بةيعةتدان بةيةزيد‪،‬‬ ‫ئةطةر ئةوانة نةبووناية‪ ،‬شورا تا رؤذي قيامةت دةمايةوة»‬ ‫تأريخ اخللفاء للسيوطي ص‪.79‬‬ ‫‪3 )3‬ئ��ةب��وح��ةن��ي��ف��ة دةف����ةرم����وَي����ت‪“ :‬وة خ��ي�لاف��ةت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانء راوَيذثَيكردنيان دةبَيت”‬ ‫بةكؤبوونةوةي‬ ‫أنظر مناقب اإلمام األعظم للكردي ج‪.2‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪105‬‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫‪4 )4‬عومةري كوِري عةبدولعةزيز دةفةرموَيت‪“ :‬ئةي‬ ‫َ‬ ‫بةبي بؤضووني‬ ‫خةلكينة ‪ ...‬من تاقيكرامةوة بةم فةرمانة َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةيعةتثَيدامن‬ ‫بي راوَي��ذي‬ ‫خؤمء داواكاريمء َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةردنتانداية خؤتان هةليبذَيرن”‪.‬‬ ‫‪5 )5‬ئينب عةتيية َ‬ ‫دةل�َي��ت‪“ :‬راوَي��ذك��ردن لةبنةماكاني‬ ‫شةريعةتء تةواويي حوكمةكانة‪ ،‬هةركةسَيك راوَيذنةكات‬ ‫بةئةهلي زانستء دين كةنارطريكردني ثَيويستة” تفسري‬ ‫القرطيب ج‪/4‬ص‪.249‬‬ ‫‪6 )6‬ئ��ي�بن ح��ةج��ةري ه��ةي��س��ةم��ي ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪“ :‬ب��ؤ‬ ‫م��وع��اوي��ةي ك����وِري ئ��ةب��وس��وف��ي��ان ن��ي��ي��ة ل�����ةدواي خ��ؤي‬ ‫هيضكةسَيك بكاتة سةرثةرشتيار‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ل��ةدواي خؤي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا بةشورابَيت”‪ .‬الصواعق‬ ‫دةب�َي��ت لةنَيوان‬ ‫احملرقة ص‪.134‬‬ ‫‪7 )7‬موستةفا حيلمي َ‬ ‫دةل�َي��ت‪“ :‬لةواقيعدا ثَيويستة‬ ‫بةيعةتدان دواي راوَي��ذك��ردن��ي ت���ةواو ب�َي��ت‪ ،‬رَيككةوتن‬ ‫بةبي خؤسةثاندن‪ ،‬ب��ةآلم ئةطةر ثياوَيك بةيعةتيدا‬ ‫بَيت َ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةبي طةِرانةوة بؤ كؤمةلي موسولانان‪ ،‬ئةمة‬ ‫بةكةسَيكيرت َ‬ ‫واتاي ئةوة دةطةيةنَيت كة ثايةي طوَيِر َ‬ ‫ايةليي شكاندووةء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةجنامداني ئةم كردارةياندا‬ ‫لةكؤمةل‪،‬‬ ‫دةرض��ووة‬ ‫حةقواية بكوذرَين”‪ .‬نظام اخلالفة ص‪.46‬‬ ‫ت َيبيين‪ /‬ل��ةم��ان��ةوة س��ةرةجن��ام ب��ؤم��ان دةردةك��ةوَي��ت‬ ‫كة رذيمَ ��ي فةرمانِرةوايي لةئيسالمدا بنياتنراوة لةسةر‬ ‫بنضينةي شوراء جطة لةمةيش َ‬ ‫قبول نيية‪ ،‬ئةطةر كةسَيك‬ ‫ثَيضةوانةي ئةمة بوو يان طؤِرانكاريي تَيداكرد‪ ،‬ئةوا قازيي‬ ‫بةبي راوَيذكردن‬ ‫بِرياردةدات بةكوشتين خؤيء ئةوةي كة َ‬ ‫بةيعةتيثَيداوة‪ ،‬واقيع طةورةترين شاهيدة لةسةرئةوةي‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫كة َ‬ ‫موسولاننشينةكاندا‪،‬‬ ‫لةدةولةتة‬ ‫دةيلَيني‪ ،‬بةتايبةتي‬ ‫بةبي‬ ‫ضؤن فةرمانِرةواكان طةيشتوونةتة تةخيت دةسةآلت َ‬ ‫شورا ئةمةيش جارَيك بةفَي َلء زؤربةي جارةكانيرت بةزةبري‬ ‫ئاطرء ئاسنء هةمووانيش سةرةجنامي ئةوة دةبينني‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬شةرعييةت بؤ فةرمان ِرةوا نيية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫هةلنةبذ َيرراب َيت‪:‬‬ ‫بنضينةي س��ةرةك��ي��ي ش��ةرع��ي��ي��ةت��دان ب��ةف��ةرم��ان �ِرةوا‬ ‫بريتيية لة‪َ :‬‬ ‫بةبي بووني‬ ‫هةلبذاردني لةاليةن ئوممةتةوة َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولان خاوةني‬ ‫هيض بةرذةوةنديء ترسَيك‪ ،‬ئوممةتي‬ ‫دةسةآلتة بؤ دياريكردنء َ‬ ‫هةلبذاردني فةرمانِرةوا بةويسيت‬ ‫خ��ؤي‪ ،‬ئةمةيش بةثَيضةوانةي شيعةوةية كة ثَييانواية‪:‬‬ ‫فةرمانِرةواء ئيمام بوونةتة سةرثةرشتيار بةثَيي دةقَيك‬ ‫هةلبذاردن‪ ،‬وة بةثَيضةوانةي تَيطةيشتين ئةو َ‬ ‫نةك َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫س��ي��ؤق��رات��ي��ي��ةوةي��ة ك��ة ل��ةئ��ةوروث��ا ل��ةم��اوةي س��ةدةك��ان��ي‬ ‫ن��اوةِراس��ت��دا ه��ةب��وو‪ ،‬ف��ةرم��ان�ِرةوا وةه��ا خ��ؤي دةبيين كة‬ ‫بةفةرماني خ��وا ب��ووة ب��ةف��ةرم��ان �ِرةوا!!‪ .‬ب��ا وازبهَينني تا‬ ‫‪106‬‬

‫زاناياني ئيسالم ئةمةمان بؤ روونبكةنةوة‪:‬‬ ‫‪1 )1‬ئيمام عةلي (خوا رووي طةشبكات) دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردني فةرمانِرةوا‪ -‬هيض كةسَيك‬‫«ئةمة فةرمانتانة‬ ‫مايف تَييدانيية جطة ل��ةوةي ئَيوة فةرمانيثَيدةدةن‪ ،‬ئةوة‬ ‫بةبي ئَيوة»‪ .‬تأريخ الطربي‬ ‫بؤ منيش نيية فةرمانيثَيبكةم َ‬ ‫ج‪.3077/6‬‬ ‫هةروةها َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئيمامةت دانامةزرَيت جطة لةوةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةبَيت»‪ .‬الروض النضري للساغي‬ ‫بةبةيعةتي‬ ‫ج‪.18/5‬‬ ‫‪2 )2‬م���اوةردي َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬هةندَيك لةزاناياني بةسرة‬ ‫ثَييانوابووة‪ :‬رةزامةنديي ئةهلي سةرثشككار‪ ،‬بةيعةتيان‬ ‫مةرجَيكة بؤ ثابةندبووني ئوممةت»‪ .‬األحكام السلطانية‬ ‫ص‪.10‬‬ ‫‪3 )3‬ئ��ةجل��وةي�ني َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ئ���ةوان���ةي ئينتيمايان‬ ‫ب��ؤ ئ��ي��س�لام ه��ةي��ة س������ةرةِراي راج��ي��اي��ي م��ةزه��ةب��ةك��انء‬ ‫جياوازيي داواكارييةكان‪ ،‬يةكدةنطن لةسةر ضةسثاويي‬ ‫ئيمامةت‪ ،‬ثاشان لةسةر رَيطةي ضةسثاندني بةطوَيرةي‬ ‫دةقء سةرثشكي كؤكن‪ ،‬بةشَيوازَيكي يةكالييكةرةوة‬ ‫لَي َ‬ ‫كؤلينةوةكراوة كة مةزهةبي ئةهلي دةق بَيبنةمايةو‬ ‫هيض نامَينَيتةوة جطةلةوةي كة فةرمانِرةوايي بةشَيوازي‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردني تةندروست دةبَيت «‪ .‬الغياثي ص‪.54‬‬ ‫‪4 )4‬ئةبويةعال ئةلفةراء َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬رَيطةي ضةسثاندنء‬ ‫بةردةواميي خيالفةت َ‬ ‫هةلبذاردنة لةاليةن ئةهلي حةلء‬ ‫عةقدةوة‪ ،‬بةآلم رَيطةي ضةسثاندني دةق نيية‪ ،‬وةك هةندَيك‬ ‫لةفةرموودةوانانء موعتةزيلةء ئةشعةرييةكان وادةلَينَ »‪.‬‬ ‫املعتمد يف أصول الدين‪.‬‬ ‫‪5 )5‬ئيمامي حةرةمةين َ‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :‬ئ��ةط��ةر ضةسثا كة‬ ‫ئيمامةت بةطوَيرةي دةقَيك نةضةسثاوة بؤ هيض كةسَيك ئةمة‬ ‫بةلطةية لةسةرئةوةي بةطوَيرةي َ‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردن دادةمةزرَيت”‪.‬‬ ‫ملع األدلة ص‪.114‬‬ ‫دةل���َي���ت‪“ :‬ل��ةخ��راث��ةي دةق‪ ،‬ب� َ‬ ‫‪6 )6‬ب��اق�لان��ي َ‬ ‫�ةل��ط��ةي‬ ‫ضةسثاندني ئةو َ‬ ‫هةلبذاردنةية كة لةسةري رَيككةوتووين”‪.‬‬ ‫التمهيد ص‪.164‬‬ ‫‪7 )7‬ئ��ةب��وح��ةس��ةن��ي ئ��ةش��ع��ةري َ‬ ‫دةل���َي���ت‪“ :‬ئيمامةت‬ ‫ب��ةِرَي��ك��ك��ةوت��نء ه� َ‬ ‫�ي دةقء‬ ‫��ةل���ب���ذاردن دةض��ةس��ث �َي��ت ب��ةب� َ‬ ‫دامةزراندن” امللل ص‪.103‬‬ ‫َ‬ ‫‪8 )8‬عةبدولقادر عؤدة دةلَيت‪“ :‬ئيمامةت لةيةك رَيطةي‬ ‫م��ةش��روع��ةوة دادةم���ةزرَي���ت ك��ة دووةم����ي نيية‪ ،‬ئةويش‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردنة لةِرَيطةي ئةهلي ح��ةلء ع��ةق��دةوة”‪ .‬اإلس�لام‬ ‫وأوضاعنا السياسية ص‪.146‬‬ ‫َ‬ ‫دةل��َي��ت‪“ :‬ه� َ‬ ‫ه��ةروةه��ا َ‬ ‫�ةل��ب��ذاردن��ي س��ةرؤك��ي دةول��ةت��ي‬ ‫ئ��ي��س�لام��ي‪ ،‬ل��ةف��ةرم��ان��ةك��ان��ي ئ���ةو ئ��ومم��ةت��ةي��ة ك��ة خ��واي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫مَ‬ ‫موسولاناندا دان��اوة‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫ط��ةورة ش��وراي لةنَيوان‬ ‫لةطرنطرتين فةرمانةكاني ن��ةب�َي��ت‪ ،‬ئ��ومم��ةت ب��ؤي هةية‬ ‫سةرؤكَيك بؤ َ‬ ‫دةولةت دةستنيشانبكات هةركاتَيك ثؤسيت‬ ‫سةرؤكايةتي َ‬ ‫ضؤلبوو بةهؤي م��ردن ي��ان عةزلكردن يان‬ ‫دةستلةكاركَيشانةوةوة‪ ،‬ناشَيت لةسةر هيض بؤضوونَيكيرت‬ ‫بةهةرشَيوةيةك بَيت بِرياربدةن كة ببَيتة هؤي ثةكخستين‬ ‫فةرماني خواي طةورة كة دةفةرموَيت‪ [ :‬ﮞ ﮟ ﮠ‬ ‫ﮤ] الشورى»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪9 )9‬تةقيةدين نةبهاني دةل�َي��ت‪« :‬بةجَينشينكردني‬ ‫خةليفةيةكيرت بؤخؤي‪ ،‬وات��ة‪ :‬ثةميانداني بةجَينشينيي‬ ‫ب��ؤ كةسَيكيرتي جطة ل��ةخ��ؤي راستنيية‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوةي‬ ‫بةخشينَيكة ك��ة َ‬ ‫مولكي ئ��ةو نييةء ل����ةِرووي ش��ةرع��ةوة‬ ‫جائيزنيية‪ ،‬ئ��ةط��ةر خ��ةل��ي��ف��ةي��ةك خةليفةيةكيرتي ك��رد‬

‫بةجَيطرةوةي خ��ؤي ئ��ةوا جائيزنييةو جَينشينييةكةي‬ ‫بةِرةهايي دانامةزرَيت‪ ،‬ضونكة طرَيبةستةكةي لةو كةسة‬ ‫وةرن��ةط�يراوة كة خ��اوةن��داري��ي ئ��ةو طرَيبةستة دةك��ات»‪.‬‬ ‫الشخصية اإلسالمية ج‪ 2/‬ص‪.31‬‬ ‫َ‬ ‫‪1010‬ع���ةب���دول���وةه���اب خ��ي�لاف دةل����َي����ت‪“ :‬ب��ةت��ةئ��ك��ي��د‬ ‫َ‬ ‫لةثالَيوران‬ ‫ثةمياندان يان بةجَينشينكردن نابَيت جطة‬ ‫لةسةلةفةوة بؤ خةلةف‪ ،‬وة ئوممةتيش دواي ئةوة خاوةني‬ ‫وت��ةي يةكالييكةرةوةية بؤ هةركةسَيك كة َ‬ ‫هةليبذَي َ‬ ‫ري‬ ‫بةئيمام”‪ .‬السياسة الشرعية ص‪.56‬‬ ‫‪1111‬س��ةي��ي��د ق��وت��ب َ‬ ‫دةل���َي���ت‪“ :‬ف���ةرم���ان���ِرةوا ن��اط��ات��ة‬ ‫جَيطةكةي جطة لةيةك رَي��ط��ةوة نةبَيت‪ ،‬ئةويش ويسيت‬ ‫رةه���اي ه��اووآلت��ي��انء ه� َ‬ ‫�ةل��ب��ذاردن�َي��ك��ي ئ����ازادة”‪ .‬اإلس�لام‬ ‫والسالم العاملي ص‪.122‬‬

‫درةخيت ئيسالم و درةخيت دميوكراتي‬ ‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪107‬‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫َ‬ ‫ه��ةروةه��ا َ‬ ‫بةهةلبذاردن‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :‬ب��وون��ة ف��ةرم��ان �ِرةوا‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة ب��ةت��ةواويء بةئازادييةكي رةها‬ ‫لةاليةن‬ ‫دةب �َي��ت‪ ،‬ثةمياني ف��ةرم��ان �ِرةوا نابَيت بيانبةستَيتةوةو‬ ‫بةمرياتطريش نابَيت ه��ةروةك��و لةخَيزاندا هةية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان رازينةبوون ئةوا سةرثةرشتياريي بؤ نيية”‪.‬‬ ‫العدالة اإلجتماعية يف اإلسالم ص‪.103‬‬ ‫‪1212‬شَيخ ئةبوزوهرة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬بةتةئكيد دياريكردني‬ ‫–كةسَيك لةاليةن‪ -‬خةليفةي ثَيشووةوة بؤ دواي خؤي‪،‬‬ ‫هيض نيية جطة لةثَيشنيازَيك َ‬ ‫لةدلسؤزَيكةوة بؤ ئيسالمء‬ ‫ج���ةم���اوةري م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ك��ة ب��ؤي��ان ه��ةي��ة رازي��ب�ن ب��ةو‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردنة يان رةتيبكةنةوة»‪ .‬كتاب عن أمحد بن حنبل‬ ‫ص‪.149‬‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫هةلسةنطاندن‪ :‬ئايا ثاش ئةمة زول نيية بةناِرةواو بؤ‬ ‫دذايةتيكردن‪ ،‬بوترَيت‪َ :‬‬ ‫دةولةتي ئيسالمي سيؤقراتيية؟!!‬ ‫ئايا ئةطةر ثاش ئةمة بوترَيت‪ :‬ئيسالم رذيمَ َيكي تاريكيي‬ ‫خ��ؤس��ةث�َي��ن��ةرة!! ئ��ةط��ةر ه��ةرك��ةس�َي��ك وردب �َي��ت��ةوة لةمةي‬ ‫هةوالَيكي َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دلنياكةرةوةي دةستدةكةوَيت ئةطةر‬ ‫دةيلَيني‬ ‫ئةهلي ئينساف بَيت‪ ،‬هةرضةندة ئينساف لةدنيادا كةمة!‪.‬‬ ‫طوماني يةكةمء رةواندنةوةي‪ :‬ئةطةر كةسَيك‬ ‫َبلَيت‪ :‬لةكتَيبةكاني سياسةتي شةرعيدا دةبينني يةكَيك‬ ‫لةِرَيطةكاني طرَيبةسيت ئيمامةت رَيطةي عةهدة‪ ،‬هةروةك‬ ‫ضؤن ماوةرديء كةسانيرتيش بؤضوونيان وابووة؟‬ ‫وةآلم‪ /‬عةهد دوو ج��ؤرة‪ :‬يةكَيكيان‪ /‬تةنها ثاآلوتنء‬ ‫ثَيشنيازكردنَيكة بَيئةوةي ئوممةت ثَييةوة مولزةم بَيت‪،‬‬ ‫ئةطةر ئوممةت بيين بةثَيي ويسيت خؤيةتي دةتوانَيت‬ ‫رةزامةندبَيت‪ ،‬يان ئةطةر ويسيت دةتوانَيت رةفزيبكاتةوة‪،‬‬ ‫ثاشان هيضكةسيش ناتوانَيت ناضاريبكات‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫خ��اوةن��ي ف��ةرم��انء ط���ةورةي َ‬ ‫هةلوَيستة‪ .‬ئةمةيش ئيمام‬ ‫ئةبويةعال ئ��ام��اذةي��ث �َي��ك��ردووةو َ‬ ‫دةل��َي��ت‪« :‬ئيمامةت بؤ‬ ‫عةهدثَيدراوَيك بةهةمان عةهد نابةسرتَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةهؤي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة دادةمةزرَيت»‪ .‬األحكام السلطانية‬ ‫عةهدي‬ ‫ص‪.25‬‬ ‫َ‬ ‫هةروةها وتويةتي‪« :‬ئيمامةتي بةلَينثَيدراو دادةمةزرَيت‬ ‫بةلَينيثَيداوة‪َ -‬‬ ‫ثاش مردني‪-‬ئةو خةليفةيةي َ‬ ‫بةهةلبذاردني‬ ‫ئةهلي ئةوكاتة»‪.‬‬ ‫دووةميان‪ /‬ثةميانثَيدان بةواتاي مرياتطريي‪ ،‬فةرمانَيكة‬ ‫لةشةرعدا نةطوجناوة‪.‬‬ ‫عةبدولقاهري بةغدادي َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬هةركةسَيك دةرب��ارةي‬ ‫ئةوة َبلَيت – واتة‪ :‬بةئيمامةتي ئةبوبةكر‪ -‬فةرموويةتي‪:‬‬ ‫ئيمامةت بةمرياتطريي نابَيت»‪ .‬أصول الدين ص‪.184‬‬ ‫ئينب حةزم وتويةتي‪ « :‬لةوةدا جياوازيي نيية لةنَيوان‬ ‫هيضكةسَيك لةئةهلي ئيسالمدا‪ ،‬كة ناشَيت مرياتطريي تَيدا‬ ‫‪108‬‬

‫لةفةرمانِرةواييدا‪ -‬بَيتةدي»‪ .‬الفصل ‪ .167/4‬لةبةرئةوة‬‫ه��اوةآلن دذايةتيي عةهدي موعاويةيان كرد بؤ يةزيدي‬ ‫كوِري‪.‬‬ ‫ كاتَيك ك��ة م���ةِروان لةمةدينة وت��اري��دا‪ ،‬ك��ة لةاليةن‬‫م��وع��اوي��ةوة ك��راب��وو ب��ةس��ةرث��ةرش��ت��ي��اري ح��ي��ج��از‪ ،‬وت��ي‪:‬‬ ‫«خ�����واي ث����ةروةردط����ار ث��ي��ش��ان��ي ئ��ةم�يرومل��وئ��م��ي�ني دا‬ ‫تيوانينَيكي ض���اك‪ ،‬ئ��ةوي��ش ك��ردي‬ ‫ل��ةي��ةزي��دي ك��وِري��دا رَِ‬ ‫بةجَينشيين خؤي هةروةكو بةجَينشينداناني ئةبوبةكرء‬ ‫عومةر‪ ،‬عةبدوِرةمحاني كوِري ئةبوبةكر ئةو جياوازييةي‬ ‫روون����ك����ردةوةو وت���ي‪ :‬س��ون��ن��ةت��ي ه�ي�رةق���لء ق��ةي��س��ةرة‪،‬‬ ‫سوَيندبةخوا ئةبوبةكر هيض يةكَيك لةكوِرو كةسوكاري‬ ‫خ��ؤي نةكرد بةجَينشني‪ ،‬وة موعاويةيش ئةمةي لةبةر‬ ‫هيض نةكردووة جطة لةبةزةييء رَيزَيك نةبَيت بؤ كوِرةكةي‬ ‫خؤي»‪ .‬بوخاريء موسليم ريوايةتيانكردووة‪.‬‬ ‫لةكتَييب (اإلمامة والسياسة ص‪)173‬ي ئينب قوتةيبةدا‬ ‫َ‬ ‫«لةسالي (‪ 50‬ك)دا موعاوية ه��ات بؤ مةدينةو‬ ‫ه��ات��ووة‬ ‫َ‬ ‫خةلكي سةردانيانكرد‪ ،‬كاتَيك جَيطريبوو ناردي بةشوَيين‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي‬ ‫(عةبدولآلي كوِري عةباس‪،‬‬ ‫عةبدولآلكةدا‪:‬‬ ‫ضوار‬ ‫َ‬ ‫كوِري جةعفةري كوِري ئةبوتاليب‪ ،‬عةبدولآلي كوِري عومةر‪،‬‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري زوبةير)‪ ،‬فةرمانيدا بةثاسةوانةكةي كة‬ ‫نةهَيَلَيت هيضكةسيرت بَيتةذوورةوة هةتا ئةمان هةموويان‬ ‫دةضنةدةرةوة‪ ،‬كاتَيك دانيشنت موعاوية لةوبارةيةوة وتي‪:‬‬ ‫من ثريبوومء ئَيسكةكامن الوازبوون‪ ،‬ئةجةمل نزيكبؤتةوة‪،‬‬ ‫وايبؤدةضم بانطبكرَيم بؤئةوةي وةآلمبدةمةوة‪ ،‬دةمةوَيت‬ ‫لةثاش خؤم يةزيدي كوِرم بكةمة جَينشني بةسةرتانةوةو‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلكاني‬ ‫رةزامةنديي ئَيوةم دةوَي��ت‪ ،‬ضونكة ئَيوة‬ ‫ق��وِرةي��ش��ن‪ ،‬دةس��ت��ةب��ذَي��رو ب��اش�تري��ن��ي��ان��ن‪ ،‬ئ��ةوةي��ش كة‬ ‫وايكرد حةسةنء حوسةين ئامادةنةبن‪ ،‬ئةوةية كة ئةوان‬ ‫تيواننيء‬ ‫ك��وِري عةليي باوكي خؤيانن‪ ،‬لةسةر باشيي رَِ‬ ‫زؤري��ي خؤشةويستيم بؤيان‪ ،‬وةآلم��ي ئةمريوملوئمينني‬ ‫رَ‬ ‫بةخيبدةنةوة خوا بةزةيي ثَيتاندابَيتةوة‪ ،‬ومت دةمةوَيت‪:‬‬ ‫شةرعييةتبدةن بةم كارة»!!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئينب عةباس وةآلمينةدايةوة‪ .‬بةآلم عةبدولآلي كوِري‬ ‫جةعفةر وت��ي‪« :‬ئ��ةي م��وع��اوي��ة لةخوابرتسة ت��ؤ بوويت‬ ‫بةسةرثةرشتيارو ئَيمةيش ذَيردةستةي تؤين‪ ،‬سةيري‬ ‫ذَيردةستةكانت بكة‪ ،‬ضونكة سبةي بةرثرسياردةبيت‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي ك��وِري زوبةير وتي‪:‬‬ ‫بةرامبةريان»‪ .‬هةروةها‬ ‫«ئ����ةي م��وع��اوي��ة ل��ةخ��واب�ترس��ة‪ ،‬ئ��ي��ن��س��اف ب��ةك��ارب��ه�َي��ن��ة‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عةباسي كوِري مامي‬ ‫لةنةفستدا‪ ،‬ئةمة‬ ‫َ‬ ‫ثَيغةمبةرة(‪ )s‬ئ��ةوةي��ش ع��ةب��دول�لآي ك��وِري جةعفةري‬ ‫َ‬ ‫دووبال (ذواجلناحني)ي كوِري مامي ثَيغةمبةرة(‪)s‬‬ ‫خاوةن‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري زوبةيرم‪ ،‬كوِري ثوري‬ ‫ي خواية‪ ،‬منيش‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫ثَيغةمبةر(‪)s‬ي خ���وام‪ ،‬عةليش ح��ةس��ةنء حوسةيين‬ ‫لَيبةجَيماوة‪ ،‬تؤيش دةزانيت ئةوان كينَ ‪ ،‬لةخوابرتسة ئةي‬ ‫موعاوية‪ ،‬تؤيش دادوةريت لةنَيوان ئَيمةء نةفستدا»‪ .‬بةآلم‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عومةر وتي‪« :‬ئةم خيالفةتة نة هريةقليء‬ ‫نة قةيسةرييء نة كيسرايية‪ ،‬كة ك��وِران لةباوكيانةوة‬ ‫ب��ةم�يرات وةري��ب��ط��رن‪ ،‬ئ��ةط��ةر واب��وواي��ة م��ن ثَي َ‬ ‫يهةلدةسام‬ ‫لةثاش باوكم‪ ،‬سوَيندبةخوا هيض شتَيك نةيربدمة ذوورةوة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل شةش كةس لةهاوةآلني شورادا‪ ،‬جطة لةوةنةبَيت كة‬ ‫خيالفةت بةمةرجنةطرياوة‪ ،‬تةنها ئةوةنةبَيت لةقوِرةيشدا‬ ‫تايبةمتةندييةك هةية بؤ كةسَيك كة ئةهلي ئةوةبَيت لةو‬ ‫مَ‬ ‫َريازين وةكةسَيك‬ ‫كةسانةي‬ ‫موسولانان لةناخياندا ثي ِ‬ ‫ثارَيزكارترينيانةء جَيطةي رةزامةندييانة»‪ .‬لةبةرئةوة‬ ‫دةب��ي��ن�ين زؤرب�����ةي ه�����اوةآلنء ت��اب��ي��ع�ين دذ بةخيالفةتي‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييانكردووة‪ ،‬دذ بةخيالفةتي‬ ‫مرياتطريي بوونء‬ ‫يةزيد ب��وون‪ ،‬ضونكة بةهريةقلييان زانيوةء بةشةرعييان‬ ‫نةزانيوة‪ ،‬بةيعةتثَيدانيان ق��ةدةغ��ةك��ردووةو ضةكيان لةو‬ ‫ثَيناوةدا َ‬ ‫هةلطرتووةو لةثَيناوي بةرطريكردندا لةحةق‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةي‬ ‫شةهيديش ب��وون‪ ،‬ئشكراية هةموو ئ��ةو‬ ‫كة دينةكةيان ناسيوة‪ ،‬دةزان��ن لةم س��ةردةم��ةدا زؤرب��ةي‬ ‫دةسةآلتدارةكان ئةطةر َ‬ ‫نةلَيني هةموويان‪ ،‬شةرعييةتيان‬ ‫نيية ل��ةوةرط��رت�ني دةس���ةآلت���ي وآلت��ةك��ان��ي��ان��دا‪ ،‬ضونكة‬ ‫طةيشتنة دةسةآلتيان‪ ،‬يان بةهؤي مرياتطرييةوةية وةك‬ ‫ثاشاكان‪ ،‬يان بةهؤي كودةتاي سةربازييةوة بووة ثاشان‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردنَيكي رووكةشيء ثِر لةفَيَليان ك��ردووة لةكاتي‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستكاريان‪ ،‬خودا‬ ‫نةبوونء رَي��ن��ةدان بةحزبةكاني‬ ‫ثشتيوان بَيت واقيعيش طةورةترين شاهيدة‪.‬‬ ‫طوماني دووةمء رةوان���دن���ةوةي‪ :‬ب��ةك��ورت��ي‬ ‫ئيمامةتي كةسي س��ةرك��ةوت��وو بةهؤي ه �َي��زةوة‪ ،‬شياوو‬ ‫رَي��ط��ةث �َي��دراوة!‪ ،‬ب��ةآلم كةسَيك َبلَيت ئيجماعي لةسةرة‪،‬‬ ‫ثَيويستة وةآلمدانةوةي لةو رووانةوة بَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةِراس��ت��ي��دا ل� رَ​َي�ةدا ثَيويستة ط��وَي�ِراي��ةل��ي��ي ثَيشةواي‬ ‫سةركةوتوو بةهؤي هَيزو ناضاركردنةوة بكرَيت‪ ،‬ئيمام‬ ‫ئ��ةمح��ةدي ك���وِري حةنبةل َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬وة كةسَيك ئةطةر‬ ‫س��ةرك��ةوت ب��ةس��ةري��ان��دا ب��ةه��ؤي ه��َي��زةوة ب��ةوةي��ش بوو‬ ‫بةخةليفةء ثَييوترا‪ :‬ئةمريوملوئمينني‪ ،‬بؤ هيض كةسَيك‬ ‫َ‬ ‫حةآلل نيية كة بِرواي بةخواو بةِرؤذي دوايي هةبَيت شةوي‬ ‫بةسةردابَيتء ئةو بةئيمام نةزانَيت»‪ .‬األحكام السلطانية‬ ‫ألبي يعلى ص‪.4‬‬ ‫هةروةها ئيمام شافيعي دةفةرموَيت‪« :‬هةركةسَيك‬ ‫َ‬ ‫�اوب�بري‬ ‫خيالفةتي بةدةستهَينا ب��ةه��ؤي ه �َي��زةوة ه��ةت��ا ن�‬ ‫ب��ةخ��ةل��ي��ف��ةء خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ل���ةس���ةري ي��ةك��دةن��ط��ب��وون‪ ،‬ئ���ةوة‬

‫خةليفةية»‪ .‬مناقب الشافعي للبيهقي ج‪/1‬ص‪.439‬‬ ‫‪1 )1‬ب��ةآلم ك��ة َ‬ ‫دةل�َي�نَ ك���ؤِراي زان��اي��ان��ي ل��ةس��ةر هةية‪،‬‬ ‫ئةوة شتَيكي بَيبنةمايةء ثاشان باسي مةسةلةي كؤِراي‬ ‫زانايان دةكةم لةشوَينَيكيرتي ثةيامةدا بةثشتيواني خوا‪،‬‬ ‫ئةوةندةيش بةسة كة باسي جياوازيي زانايان بكةم لةم‬ ‫مةسةلةيةدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةوانةي طوَيِرايةلييان ثَيويستكردووة‪ ،‬بةشَيوةيةكي‬ ‫رةه��ا فةرمانيان ثَينةكردووة كة ئةو دةس��ةآلت��دارة كافرة‬ ‫خ��راث��ةك��ارء لةفةرماني خ��وا دةرض��ووان��ةي��ش بطرَيتةوة‬ ‫كة شةريعةتي ئيسالميان ثةكخستووةو خراثةكارييان‬ ‫لةوآلتدا بةرثاكردووةو (حةرسء نةسل)يان لةناوبردووة‪،‬‬ ‫طوماني تَيدانيية ئ��ةوةي��ان بةستؤتةوة بةثايةداركردني‬ ‫ش��ةرعء ترسان لةفيتنةوة‪ ،‬ه��ةروةك (إب��ن بطال) َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«ف��ةق��ي��ه��ةك��ان َ‬ ‫دةل �َي��نَ ‪ :‬ك����ؤِران ل���ةس���ةرئ���ةوةي ك��ة كةسي‬ ‫س��ةرك��ةوت��وو ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��ي ثَيويستة‪ ،‬ئ��ةط��ةر جومعةو‬ ‫جةماعةتء جيهادكردن ثايةداربكات‪ ،‬وة زؤرب��ةي جار‬ ‫لةطةل ستةملَيكراودا‪ ،‬ئةوا طوَيِر َ‬ ‫َ‬ ‫ايةليكردني‬ ‫دادطةربَيت‬ ‫باشرتة لةدةرضوون لةفةرمانةكاني‪ ،‬ضونكة لةوةدا ئاذاوة‬ ‫دادةمركَيتةوةء خوَين ناِرذَي َ‬ ‫نري»‪.‬‬ ‫حافز ئينب حةجةر َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬فةقيهةكان ك��ؤِران لةسةر‬ ‫ثَيويستبووني طوَيِر َ‬ ‫ايةليكردني دةسةآلتداري سةركةوتوو‪،‬‬ ‫لةطةليدا‪ ،‬وة طوَيِر َ‬ ‫هةروةها جيهادكردن َ‬ ‫ايةليكردني باشرتة‬ ‫لةدةرضوون لةفةرمانةكاني‪ ،‬ضونكة بةمةيش رَيطريدةكرَيت‬ ‫لةخوَينِرَيذييء دامركاندنةوةي ئاذاوة‪ ،‬هيضكةسَيك لةمة‬ ‫بةدةرنابَيت مةطةر كاتَيك دةسةآلتدار كوفرَيكي ئاشكراي‬ ‫لَيدةربكةوَيت‪ ،‬لةوكاتةدا شياونيية طوَيِر َ‬ ‫ايةليكردني‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ثَيويستة بةثَيي توانا بةرةنطارييبكرَيتء لةدذي‬ ‫جبةنطن”‪ .‬الفتح ج‪.17/13‬‬ ‫َ‬ ‫دةل��� َي�ي�ن‪ :‬دةس�����ةآلت�����داران�����ي زؤرب��������ةي وآلت���ان���ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننشني‪ ،‬بةشَيوةيةكي زؤر كوفري ئاشكرايان‬ ‫لَيدةركةوتووة‪ ،‬هةروةكو ئَيستا باسيدةكةين بةثشتيواني‬ ‫خوا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫شَيخولئيسالم ئيبنوتةمييية دةل���َي���ت‪« :‬ه��ةرك��ات�َي��ك‬ ‫كةسَيك‪ -‬ت��وان��اي هةبوو بةسةر سياسةتياندا بةهؤي‬‫طوَيِر َ‬ ‫ايةلييانةوة بؤي يان بةهؤي ناضاركردنيانةوة‪ ،‬ئةوة‬ ‫دةبَيتة دةسةآلتدارَيكي طوَيِر َ‬ ‫ايةليكراو‪ ،‬ئةطةر فةرمان‬ ‫بةطوَيِر َ‬ ‫ايةليكردني خوا بكات»‪ .‬منهاج السنة ج‪ /1‬ص‪.132‬‬ ‫‪ )4‬ئاسايية ئةطةر هةندَيك وتةي ئةو زاناية بهَينمةوة‬ ‫كة ثَييانوانييةو هيض قورساييةك بؤ وتةي ئةوانة دانانينَ‬ ‫كة شةرعييةت دةدةن بةدةسةآلتداري سةركةوتوو َ‬ ‫زالبوو‬ ‫بةهؤي ئاطرو ئاسنةوة‪:‬‬ ‫‪ )1‬ئ��ي�بن ح���ةج���ةري ه��ةي��س��ةم��ي َ‬ ‫دةل����َي����ت‪« :‬ك��ةس��ي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪109‬‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫َ‬ ‫زال��ب��وو ب��ةه��ؤي ه �َي��زةوة‪ ،‬فاسقةء س��زاي ل��ةس��ةرة‪ ،‬مايف‬ ‫ئ���ةوةي نيية َ‬ ‫بدريء نابَيت فةرمانيثَي َ‬ ‫بةلَينيثَي َ‬ ‫بكري‬ ‫زالبوونييةوة‪َ ،‬‬ ‫بةضاكةكاري‪ ،‬بةهؤي َ‬ ‫َ‬ ‫البربيء‬ ‫بةلكو هةقواية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ستيبكريء ك���ردارة خراثةكانيء ب��اروط��وزةران��ة‬ ‫بةرهةل‬ ‫َ‬ ‫ئاشكرابكري»‪ .‬الصواعق احملرقة ص‪.6‬‬ ‫ثيسةكةي‬ ‫َ‬ ‫‪ )2‬ب��اق�لان��ي دةل���َي���ت‪« :‬ئ��ةط��ةر ن��اض��ارك��راي��ن لةاليةني‬ ‫ئ�����ةوةوة‪ ،‬وةب���ةس�ت�راب���ووة ب��ةه��ةن��دَي��ك��ةوة ك��ة ثشتيواني‬ ‫ل �َي��دةك��ةن‪ ،‬ئ���ةوا ئ��ةوك��ةس��ة ئيمامةتي ب��ؤ نةضةسثاوةء‬ ‫ثَيويستة طوَيِر َ‬ ‫َ‬ ‫نةكري‪ ،‬دةبَيت ئَيمةيش لةخانةي‬ ‫ايةلييشي‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردنء سةركةوتندابني بةسةريدا»‪ .‬التمهيد‬ ‫ص‪.181‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )3‬قةلقةشنةدي دةل �َي��ت‪« :‬وت���ةي دووةم‪ ،‬ئيمامةتي‬ ‫ث �َي��دان��ام� َ‬ ‫�ةزري‪ ،‬ضونكة ئيمامةت بةجطة لةبةيعةتدانء‬ ‫َ‬ ‫دانامةزري»‪ .‬مآثر اإلناقة يف‬ ‫هاتنةديي تةواوي مةرجةكان‬ ‫معامل اخلالفة ‪.59/1‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫‪ )4‬عةبدولقادر عؤدة دةلَيت‪« :‬موسولانان رازيبوون‬ ‫ب��ةف��ةرم��ان �ِرةواي��ي ب��ؤم��اوةي��يء ث�َي��ش��ةواي��ةت��ي��ي كةسي‬ ‫َ‬ ‫زالبوء بةبَيدةنطبوون دةرب��ارةي دةسةآلتدارة ستةمكارء‬ ‫فاسقةكان‪ ،‬رازيبوونيشيان دةط��ةِرَي��ت��ةوة بؤ ترسانيان‬ ‫لةفيتنة‪ ،‬بةآلم نةيانزاني كة خؤيان لةفيتنةدا دةرنةضوون‪،‬‬ ‫ب��ةوةي رازي��ب��وون ب��ةدةرض��وون لةفةرماني خ��وا‪ ،‬بةوةيش‬ ‫بَيدةنطبوون (نةيانتواني) فةرماني خ��وا ب��ةرزِراب��ط��رن»‪.‬‬ ‫اإلسالم وأوضاعنا السياسية ص‪.170‬‬ ‫‪ )5‬عةبدولعةزيز ب��ةدري َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬بةكارهَيناني هَيزي‬ ‫ماددي بؤ طرتنةدةسيت دةسةآلتء خؤسةثاندني كةسَيكي‬ ‫دياريكراو بةسةر ئوممةتدا‪ ،‬ئ��ةوة ن��ةوي��س�تراوةو نابَيت‬ ‫رازي�بن بةدةسةآلتدارَييت‪ ،‬ئةوةيش لةشةرعدا نةشياوةو‬ ‫َريازينيية‪ ،‬ئةطةرضي ئةو كةسة رايبطةيةنَيت كة‬ ‫ئيسالم ثي ِ‬ ‫ئةو ئيسالم جَيبةجَيدةكاتء ئوممةت بةثَيي بنةماكاني‬ ‫بةِرَيوةدةبات»‪ .‬اإلسالم بني العلماء واحلكام ص‪.21‬‬ ‫‪ )6‬م��وح��ةمم��ةد م���وب���ارةك َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ل��ةِراس��ت��ي��دا ئ��ةو‬ ‫بؤضوونةي لةِرووي دوورخستنةوةي فيتنةو جةنطي نَيوان‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكان‬ ‫موسولانانةوة هاتووة‪ ،‬ثَيويستة فةقيهة‬ ‫ض��اوي��ث �َي��داخب��ش �َي��ن��ن��ةوة ب���ؤ ب��ةدةس��ت��ه �َي��ن��ان��ي ب��ن��ةم��اء‬ ‫رَيكخستنَيك كة جَيطرةوةي بَيت‪ ،‬بةبَيئةوةي دابةزينبَيت‬ ‫لةحوكمي ش��ةرع��ي‪ ،‬وة رؤيشتنبَيت ل��ةس��ةر رَيبازَيكي‬ ‫مةشروع لةحوكمدا ب��ؤئ��ةوةي ئ��ةو كةسانةي سةركةشن‬ ‫نةتوانن مةترسي دروستبكةن»‪ .‬نظام اإلس�لام (احلكم‬ ‫والدولة) ص‪.77‬‬ ‫َ‬ ‫هةلسةنطاندن‪ :‬ئ�����ةوةي ك���ة ث �َي��وي��س��ت��ة ل��ةوآلت��ة‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننشينةكاندا بةشَيوةيةكي طشيت بآلوبكرَيتةوةء‬ ‫‪110‬‬

‫بايةخيثَي َ‬ ‫بدري‪ ،‬ئةوةية كة نابَيت ب���ةزؤرداري دةس��ةآلت‬ ‫ب��س��ةث��َي َ‬ ‫��ن��ري‪ ،‬ئ���ةط���ةرض���ي ئ����ةو ك���ةس���ةي دةس��ةآلت��ي��ش‬ ‫دةط��رَي��ت��ةدةس��ت ح��وك��م ب���ةش���ةرع ب��ك��ات‪ ،‬ض��ون��ك��ة تاكة‬ ‫َ‬ ‫لةهةلبذاردني‬ ‫رَيطةي شةرعيي فةرمانِرةوايي‪ ،‬بريتيية‬ ‫فةرمانِرةوا لةاليةن ئوممةتةوة‪ ،‬جطةلةوة بةهؤي مرياتطري‬ ‫يان ناضاركردن يان ديكتاتؤري‪ ،‬ئةطةر هةركةسَيك جطة‬ ‫لةو رَيطةي طرتةبةر‪ ،‬ئةوا ثَيويستة لةسةر ئوممةت وةك‬ ‫ضاودَيرَيك ل��ةِرووي��دا بووةسنت بؤئةوةي ثارَيزطاريبكةن‬ ‫لةكياني ئوممةتةكة‪ ،‬بؤئةوةي نةبَيتة َ‬ ‫طالتةجاِري بةدةسيت‬ ‫ت��اغ��وت��ةوةء ه��ةرض��ؤن��ي وي��س��ت ئ���اوا بةكاريبهَينَيتء‬ ‫وةك���و م��اآلت�َي��ك بيبات ب��ؤ س��ةرب�ِري��ن��ط��ةء ئ��ةوي��ش هيضي‬ ‫بةدةستنةبَيت‪.‬‬ ‫س�� َي��ي��ةم‪ /‬رةخ��ن��ةط��رت��ن ل��ةف��ةرم��ان�� ِرةواو‬ ‫راستكردنةوةي مايف ئوممةتة‪:‬‬ ‫ب �َي��ط��وم��ان ل���ةم ش��ةرع��ة ث���ي��رؤزةدا ض��ةس��ث �َي��ن��راوة كة‬ ‫فةرمانِرةوا لةئيسالمدا فةرمانِرةوايةكي رةهانيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك‬ ‫فةرمانِرةوايةكي ثابةندة بةشةرعةوةء هةموو‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردنيي ه��ةي��ة ئ��ةط��ةر الي���دا‪ ،‬ه��ةروةه��ا‬ ‫م��ايف‬ ‫رةخنةلَيطرتين نابَيتة رةخنةطرتن لةئيسالم‪ ،‬ه��ةروةك‬ ‫ثية طومِراكان ثَييانواية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئيسالم‬ ‫شيعةو هةندَيك رَِ‬ ‫ل��ةس��ةرووي هةموو رَيبازةكانيرتةوةية ب��ةوةي كة وتين‬ ‫وت��ةي حةقي لةبةرامبةر ف��ةرم��ان�ِرةواي الدةردا بةمافَيك‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو بةئةركَيك لةئةركة شةرعييةكان دان���اوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫مَ‬ ‫فةرمانِرةوا نوَينةري خوانيية‪َ ،‬‬ ‫موسولانانة‪.‬‬ ‫بةلكو نوَينةري‬ ‫ئوممةت مايف َ‬ ‫هةلبذادني خةليفةو مايف ئامؤذطاريكردنيء‬ ‫ئ��اِراس��ت��ةك��ردن��يء راس��ت��ك��ردن��ةوةي ه��ةي��ة‪ ،‬ئ��ةط��ةر َ‬ ‫هةلةو‬ ‫خراثةيكرد‪َ ،‬‬ ‫بةلكو م��ايف البردنيشي ل��ةو ثلةيةي هةية‪،‬‬ ‫ئةطةر شتَيكي لَيبينرا كة البردني ثَيويستبكات‪ .‬دةسةآلتي‬ ‫ئوممةت لةضاودَيريكردنء راستكردنةوةي فةرمانِرةوادا‬ ‫شتَيك نيية جَيطةي مشتومِربَيت‪ ،‬هيض كةسَيك َ‬ ‫نكوليي‬ ‫دةسةآلتي ئوممةت لةم بوارةدا ناكات‪ ،‬جطة لةو فاسقانةي‬ ‫كة دةيانةوَيت فةرمانِرةوا لةثلةي خواي بَيهاوتادا دابنينَ ‪،‬‬ ‫بؤئةوةي هيضكةسَيك نةتوانَيت ئةوةي فةرمانِرةوا دةيكات‬ ‫هيضي لَيبثرسَيتةوة‪ .‬ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةفةرموَيت‪( :‬أفضل‬ ‫اجلهاد كلمة حق عند سلطان جائر)‪ .‬رواه أبوداود والرتمذي‬ ‫وهو حديث حسن‪ .‬واتة‪ :‬باشرتين جيهاد وتين وتةيةكي‬ ‫حةقة لةالي دةسةآلتدارَيكي ستةمكار‪ .‬ثلةوثايةي كةسي‬ ‫حةقبَيذ ل���ةِرووي دةس��ةآلت��داري ستةمكارو خراثةكاردا‬ ‫ه��اوت��اي ث��ل��ةوث��اي��ةي م��وج��اه��ي��دة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئ��ةم��ة باشرتين‬ ‫ج��ي��ه��ادةو وات����اي ئ���ةو ج��ي��ه��ادة سياسيية دةط��ةي��ةن�َي��ت‬ ‫ك��ة ب��ةش��ي��وةي��ةك��ي ط��ش�تي ج���ةم���اوةري م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��انء‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫بةتايبةتييش زاناياني ئيسالم وازيانلَييهَيناوة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫وايكردووة كافرة خراثةكارةكان لةطةردنيان بئالَينَ ء بةرطي‬ ‫ترسء برسَيتييان ثَيبضَيذن‪ ،‬ثةروةردطار راسترتين وتةي‬ ‫فةرمووة دةربارةي ئةو طةالنةي سةرثةرشتيكردني خؤيان‬ ‫سثاردووة بةكافرَيكء بةكوَيرانةيش طوَيِر َ‬ ‫ايةلييدةكةن‪،‬‬ ‫وةك دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﮟﮠ ﮡﮢ ﮣ ﮤ‬ ‫ﮥﮦﮧﮨﮩ ﮪﮫﮬ‬ ‫ﮭﮮﮊ ال��زخ��رف‪ .‬وات��ة‪( :‬ف�يرع��ةون) هيض نرخي‬ ‫دان��ةن��ا بؤ ق��ةومء طةلةكةي‪ ،‬بةسووكي سةيريدةكردن‪،‬‬ ‫ئ��ةوان��ي��ش م��ل��ك��ةضء ف��ةرم��ان��ب��ةرداري ب����وون‪ ،‬ب��ةِراس�تي‬ ‫ئةوانة قةومَيكي فاسقء تاوانبارو طوناهكاربوون‪ .‬خوا‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬جا كاتَيك ئَيمةيان توِرةكرد‪ ،‬ئَيمةيش َ‬ ‫تؤلةمان‬ ‫لَيسةندن‪ ،‬هةرهةموويامنان لةدةريادا خنكاندو نقومكرد‪.‬‬ ‫ئيمام خ��ةت��اب��ي ل��ةش��ي��ك��ردن��ةوةي ئ��ةو ف��ةرم��وودةي��ةي‬ ‫ث �َي��ش��وودا ف� َ‬ ‫��ةزل���ي ج��ي��ه��ادي س��ي��اس��ي روون���دةك���ات���ةوةو‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬ئ���ةوةي واي��ك��ردووة (وت���ةي ه��ةق) ببَيتة‬ ‫باشرتين جيهاد ل��ةب��ةرئ��ةوةي��ة ه��ةرك��ةس�َي��ك جيهاديكرد‬ ‫ل���ةِرووي دوذم��ن��دا ئ��ةوا راِراي���ة لةنَيوان ئومَيدء ترسداء‬ ‫نازانَيت‪ :‬ئايا سةردةكةوَيت يان سةردةكةون بةسةريدا؟‬ ‫خ��اوةن دةسةآلتيش لةبةردةميداية‪ ،‬ئةطةر كاتَيك هةق‬ ‫َبلَيتء فةرمانيثَيبكات بةضاكةكاري‪ ،‬ئةوا لةوانةية ببَيتة‬ ‫هؤي لةناوضوونيء مةترسيي مردني لةسةرة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫وايكردووة ئةوة ببَيتة باشرتين جؤري جيهاد‪ ،‬لةثَيناوي‬ ‫َ‬ ‫زالبوونيداية بةسةر ترسدا»‪ ،‬معامل السنن (‪.)190/6‬‬ ‫ ئةمانةيش ضةندين َ‬‫بةلطةن كة دان بةو مافةدا دةنينَ‬ ‫لةسريةي ثَيغةمبةر(‪)s‬و خةليفةكاني راشيديندا‪ ،‬ئةوانةي‬ ‫كة فةرمامنانثَيكراوة شوَينيانبكةوين‪:‬‬ ‫لةسريةي ث َيغةمبةردا(‪ :)s‬ثَيغةمبةري خوا(‪)s‬‬ ‫ه��ةرض��ةن��دة مةعسوميش ب���ووة‪ ،‬رَي��ط��ةي��داوة بةهاوةآلني‬ ‫كة موناقةشةو ثَيداضوونة بةهةندَيك ل��ةو قةزيةيانةدا‬ ‫بكةن كة َ‬ ‫بةلطةي وةحييان لةسةرنةبووة‪ ،‬بؤضوونةكاني‬ ‫وةرطرتوونء ئاراميطرتووة لةسةر تونديي هةندَيكيشيان‪،‬‬ ‫ئ��ةو ث�َي��ش��ةواي ثَيغةمبةرانةو كةضي ئاسانكاريشبووة‬ ‫َ‬ ‫دةولةتة‬ ‫لةسةركردايةتيكردنيدا‪ ،‬ئايا فةرمانِرةواكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننشينةكان ه��ؤش��ي��اري��ي��ان ب��ةو ش �َي��وةي��ةي��ة؟!!‬ ‫ئ��ةوان��ة ف��ةرم��ان�ِرةواي��ان�َي��ك��ن دةس��ةآلت��ي��ان زةوت��ك��ردووةء‬ ‫َ‬ ‫مالوسامانَيكي زؤري���ان دزي���وةو بةثَيي ئ��ارةزووةك��ان��ي‬ ‫خؤيان خةرجيدةكةن‪ ،‬وآلتء هاووآلتيانيان هةذاركردووة‪،‬‬ ‫وشكانيء دةرياو ئامسانيان خستؤتة خزمةتي دوذمناني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستكارييان بكةن‪،‬‬ ‫بةرهةلستكاران‬ ‫ئيسالمةوة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫دةيانكوذن يان راثَيضي زيندانة تاريكةكانيان دةكةنء لةناو‬ ‫خةلكيشدا ضةندين تؤمةتي بَيبنةمايان بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫هةلدةبةسنت‪،‬‬

‫ئةطةرضي ئةوان زاناترين كةسن بةوةي كة بَيتاوانن‪ .‬ئةطةر‬ ‫رَ‬ ‫بةخيايي بطةِرَيينةوة بؤ خزمةتي ثَيشةواي مرؤظايةتي‪،‬‬ ‫دةتوانني ضةندين وان��ةي بةسوود وةرطرين لةسياسةتي‬ ‫بةِرَيوةبردني هاووآلتيياندا‪.‬‬ ‫ئينب سةعد لةكتَيبةكةي (طبقات)دا هَيناويةتي كة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫فةزلي ك��وِري عةباس ض��وو بؤ س��ةردان��ي ثَيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫َ‬ ‫بةفةزلي فةرموو‪:‬‬ ‫لةكاتي نةخؤشيي كؤضيدوايي كردنيدا‪،‬‬ ‫ئةي َ‬ ‫فةزل ئةم ثارضةية بثَيضة بةسةرمةوة‪ ،‬ئةويش ثَييةوة‬ ‫ئاآلند‪ ،‬ثاشان ثَيغةمبةر(‪ )s‬ف��ةرم��ووي‪ :‬دةستتبهَينة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫(فةزل) وتي‪ :‬ثاشان ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةستيطرمت هةتا ضووة‬ ‫مزطةوتةكةوة‪ ،‬ثاشان سوثاسء ستايشي خ��واي كردء‬ ‫دوايي فةرمووي‪( :‬بةتةئكيد منيش مرؤظم‪ ،‬زيامن بةئابِرووي‬ ‫هةركةسَيك طةياندووة‪ ،‬ئةوة ئابِرووي منة با َ‬ ‫تؤلةي خؤي‬ ‫ب��ك��ات��ةوة‪ ،‬هةركةسَيك ك��ة زي��امن بةثَيسيت طةياندبَيت‪،‬‬ ‫ئةمة ثَيسيت منة با َ‬ ‫تؤلةي خؤي بكاتةوة‪ ،‬وة هةركةسَيك‬ ‫بةمالةكةي ئ��ةوة َ‬ ‫َ‬ ‫مالةكةمة با‬ ‫بوومةتةهؤي زيانطةياندن‬ ‫لَييبباتةوة‪ ،‬بزانن لةثَيشرتينتان لةالي من كةسَيكة لةوةدا‬ ‫شتَيكي هةية كة وةريدةطرَيتةوة يان لَيمخؤشدةبَيت)‪.‬‬ ‫الدولة القانونية ملنري البياتي ص‪.69‬‬ ‫َ‬ ‫َريازيبَيت)‪ :‬بةرهةلستييكرد‬ ‫عومةري كوِري خةتاب(خوا لي ِ‬ ‫لةكاتي سولحَ ي حودةيبييةدا‪ ،‬كاتَيك كافرةكاني قوِرةيش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثَيغةمبةردا(‪)s‬ء هةندَيك‬ ‫داواي سولحَ يان كرد‬ ‫مةرجي ناخؤشيان هةبوو‪ ،‬عومةري ك��وِري خةتاب(خوا‬ ‫َريازيبَيت) ف��ةرم��ووي‪« :‬ئ��ةي ثَيغةمبةري خ��وا‪ ،‬ئايا تؤ‬ ‫لي ِ‬ ‫َ‬ ‫ثَيغةمبةري خوا نيت؟ ئةويش فةرمووي‪ :‬بةل َي‪ .‬وتي‪ :‬ئايا‬ ‫مَ‬ ‫موسولان نني؟ ئةويش فةرمووي‪َ :‬‬ ‫بةل َي‪ .‬وتي‪ :‬ئايا‬ ‫ئَيمة‬ ‫ئةوان هاوبةشدانةران نني؟ ئةويش فةرمووي‪َ :‬‬ ‫بةل َي‪ .‬وتي‪:‬‬ ‫بؤضي لةدينةكةماندا نزميبنوَينني؟ ئةويش فةرمووي‪ :‬من‬ ‫بةندةي خواو ثَيغةمبةريم‪ ،‬بَيفةرماني ئةو ناكةم ئةويش‬ ‫هةرطيز نامفةوتَينَيت»‪ .‬أخرجه مسلم‪ .‬ئةمة ضريؤكَيكي‬ ‫بةناوبانطة‪ ،‬ثَيغةمبةريش(‪ )s‬ئارامطربوو طوَييلَيطرتء‬ ‫رَيزي لةهةسيت طرتء رَيطرييلَينةكرد‪.‬‬ ‫ئيبنوتةمييية َ‬ ‫دةل �َي��ت‪(“ :‬ه����اوةآلن) ب��ةدواداض��وون��ي��ان‬ ‫ب��ؤ دةك���رد ب��ةو ئيجتيهادانةي ك��ة ل��ةك��ارء فةرمانةكاني‬ ‫دونيادابوونء ثةيوةندييان بةبةرذةوةندييةكاني دينةوة‬ ‫ه��ةب��وو‪ ،‬ئ��ةوةي��ش دةروازةي����ةك����ة ب���ؤي ش��ي��اوب��وو ك��اري‬ ‫تَيدابكات بةئيجتيهادي خ��ؤي ب��ةك��ؤِراي ئ��ومم��ةت‪.”...‬‬ ‫الصارم املسلول ص‪ .191‬ثاشان دةطاتة شيكردنةوةي‬ ‫جؤرةكاني ئةو بةدواداضوونانةي كة بؤيانكردووةء ئةويش‬ ‫ضةسثاوبووة‪ .‬ئةم منوونةيةء هاوشَيوةكاني زؤر زياترن‬ ‫لةوةي بةسنوورداري باسبكرَين‪ ،‬بةناوبانطن بؤ هةركةسَيك‬ ‫كة بيةوَيت بةشَيوةيةكي هؤشيارانة خوَيندنةوةي هةبَيت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪111‬‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫بؤ ذياننامةي ثَيغةمبةر(‪ ،)s‬ئَيستايش دةضينة خزمةتي‬ ‫خةليفةكاني راشيدين‪ ،‬لةسةرووي هةموويانةوة ئةبوبةكري‬ ‫َريازيبَيت)‪:‬‬ ‫سدديق (خوا لي ِ‬ ‫لةذياننامةي ئ��ةب��وب��ةك��ري س��ددي��ق��دا (خ��وا‬ ‫ريازيب َيت)‪ :‬ئينب ئيسحاق ل��ة (س�يرة)ك��ةي خؤيدا‬ ‫ل َي ِ‬ ‫لةئةنةسي ك��وِري ماليكةوة طواستويةتييةوةو َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«ك��ات�َي��ك ب��ةي��ع��ةت��درا بةئةبوبةكر لةسةقيفة‪ ،‬ب��ؤ بةياني‬ ‫ئةبوبةكر لةسةر مينبةر دانيشت‪ ،‬ثاشان عومةر قسةيكرد‪،‬‬ ‫دوايي ئةبوبةكر قسةيكرد‪ ،‬سوثاسء ستايشي خواي كردء‬ ‫ثاشان فةرمووي‪ :‬ئةي َ‬ ‫خةلكينة كراوم بةسةرثةرشتيارتان‬ ‫باشرتينتان نيم‪ ،‬ئةطةر ضاكبووم هاوكارميبكةن‪ ،‬ئةطةر‬ ‫خراثبووم راستمبكةنةوة‪ ،‬راستطؤيي ئةمانةتةء درؤيش‬ ‫خيانةتة‪ ،‬الوازي ئَيوة ل��ةالم بةهَيزة هةتا مافةكةي بؤ‬ ‫دةطةِرَينمةوة بةثشتيواني خ��وا‪ ،‬بةهَيزتان الوازة هةتا‬ ‫مافةكةي لَيوةردةطرمةوة بةثشتيواني خوا‪ .‬هيض قةومَيك‬ ‫وازن��اه�َي��ن�َي��ت لةجيهاد ل��ةث�َي��ن��اوي خ����وادا‪ ،‬ئيلال خ��واي‬ ‫ط��ةورة توشي سةرشؤِرييان دةك��ات‪ ،‬فاحيشةيش لةناو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكدا بآلونابَيتةوة ئيلال خ��واي ط��ةورة توشي‬ ‫هيض‬ ‫�ةل��ي��م��ب��ك��ةن ه��ةت��ا ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫ب��ةآلي��ان دةك����ات‪ ،‬ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��ي‬ ‫خ��واو ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةك���ةم‪ ،‬ئةطةر بَيفةرمانيي خواو‬ ‫ثَيغةمبةرم(‪ )s‬كرد طوَيِر َ‬ ‫ايةليم لةسةرتان نامَينَيت»‪.‬‬ ‫لةطيانةوةيةكيرتدا‬ ‫البداية والنهاية إلن كثري ج‪ /6‬ص‪ .301‬رَِ‬ ‫هاتووة‪« :‬من تةنها شوَينكةوتوومء داهَينةرنيم – لةديندا‬ ‫ ئ��ةط��ةر راس��ت��ب��ووم بةيعةمتبدةني ئ��ةط��ةر خ��وارب��ووم‬‫راستمبكةنةوة»‪.‬‬ ‫ب��ةدواداض��وون‪ :‬طوماني تَيدانيية راس��ت��ك��ردن��ةوةء‬ ‫َ‬ ‫ثالثَيوةنان‪ ،‬ئ��ةوة ذي��ان بةخشينةوةية بةِرةخنةطرتين‬ ‫سياسييانة‪ ،‬ئةطةرضي لةتوندترين شَيوةيدابَيت كة ئةويش‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردني ستةمكاريية ب���ةك���رداري‪ ،‬خةليفةي‬

‫راشيدي يةكةم دانيناوة – وةكو دةيبينني‪ -‬بةهةمان شتدا‬ ‫يان بةدةربِرينَيك كة زؤر وردةكاريي تَيداية‪ ،‬لةاليةن خؤيةوة‬ ‫ب��ن��ةم��اي رةخ��ن��ةط��رت�ني س��ي��اس��يء ئ��ازادي��ي رادةرب���ِري�ن�ي‬ ‫راط��ةي��ان��دووة‪ ،‬لةمزطةوتء لةسةر مينبةري ثَيغةمبةري‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي كردووة كة مايف بةكارهَينانيان‬ ‫خوادا(‪ )s‬داواي‬ ‫هةية لةِرووبةِرووبوونةوةيدا‪ ،‬باشة ئةمة كَيية بةبَيرتسء‬ ‫َ‬ ‫دوودل���ي واي��وت��ووة؟ ئايا خؤسةثاندن لةكوَييداية؟ يان‬ ‫مَ‬ ‫موسولان لةسةرووي رةخنةلَيطرتنةوةية؟!!!‪.‬‬ ‫فةرمانِرةواي‬ ‫لةذياننامةي ع��وم��ةري ك��و ِري خةتابدا (خوا‬ ‫ريازيب َيت)‪ :‬فةرموودةيةكي درَيذ دةرب��ارةي عومةري‬ ‫ل َي ِ‬ ‫كوِري خةتاب لةو بوارةدا هةية بةآلم كؤتايي بةم ثارضةيةي‬ ‫دةهَينني‪.‬‬ ‫‪112‬‬

‫ئةبويوسف َ‬ ‫طيراوةتةوة‬ ‫دةلَيت‪« :‬لةحةسةني بةسرييةوة رَِ‬ ‫كة ثياوَيك بةعومةري ك��وِري خةتابي وت‪ :‬ئ��ةي عومةر‬ ‫ل��ةخ��واب�ترس��ة‪ ،‬زؤر دووب���ارةي���ك���ردةوة‪ ،‬ك��ةس�َي��ك ثَييوت‪:‬‬ ‫بَيدةنطبة زؤر دووبارةتكردةوة لةئةمريوملوئمينني‪ ،‬عومةر‬ ‫ثَييفةرموو‪ :‬وازيلَيبهَينة رَ‬ ‫خييان تَيدانيية ئةطةر وانةلَينَ ‪،‬‬ ‫خييش لةئَيمةدا نيية ئةطةر َ‬ ‫رَ‬ ‫قبولينةكةين»‪ .‬كتاب اخلراج‬ ‫ألبي يوسف ص‪.19‬‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫هةروةها كاتَيك عومةري كوِري خةتاب (خوا لي ِ‬ ‫وت���اري���دا ب��ؤ خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ك��ة خ��ي�لاف��ةت��ي وةرط�����رت ل����ةدواي‬ ‫يرازي��ب�َي��ت) بةهاووآلتياني‬ ‫ئةبوبةكري س��ددي��ق (خ��وا ل�َي� ِ‬ ‫وتء بةرضاوِروونيكردنةوة بةمافةكانيان‪ ،‬لةِرةخنةطرتنء‬ ‫راس���ت���ك���ردن���ةوةي ك��ات �َي��ك ث �َي��وي��س��ت��ي��ك��رد‪ ،‬ئ��ةط��ةرض��ي‬ ‫رَ‬ ‫بةمششييش بَيت‪ ،‬فةرمووي‪« :‬هةركةسَيك لةئَيوة الرييةكي‬ ‫تَيدابينيم با راستيبكاتةوة» ئةعرابييةك لةناوةِراسيت‬ ‫خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةك��ةوة وةآلم���ي���داي���ةوةو وت���ي‪ :‬ئ��ةي ع��وم��ةر ئةطةر‬ ‫رَ‬ ‫بةمششيةكامنان راستتدةكةينةوة‪.‬‬ ‫خوارييةكت تَيداببينني‬ ‫ئةويش فةرمووي‪ :‬سوثاس بؤ ئةو خوايةي كةساني واي‬ ‫رَ‬ ‫بةمششي‬ ‫بةئوممةتي ع��وم��ةر بةخشيوة‪ ،‬الري���ي ع��وم��ةر‬ ‫راستدةكاتةوة»‪.‬‬ ‫يرازي��ب �َي��ت) وةس��ت��اب��وو‬ ‫رؤذَي����ك ئ��ي��م��ام ع��وم��ةر(خ��وا ل �َي� ِ‬ ‫ثرسياري لةهاوةآلني ئامادةبووي دانيشتةكةي دةكردء‬ ‫ف��ةرم��ووي‪“ :‬ب��ؤض��وون��ت��ان ضيية ئ��ةط��ةر ئةمريوملوئمينني‬ ‫ش��اه��ي��دب �َي��ت ل���ةس���ةر خ��راث��ةك��اري��ي ئ��اف��رةت��َي��ك؟ ئيمام‬ ‫َريازيبَيت) فةرمووي‪ :‬ضوار شاهيد دةهَينَيت‬ ‫عةلي(خوا لي ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�دةدري‪،‬‬ ‫ي��ان ج��ةل��دةي ت��ؤل��ةس��ةن��دن��ةوةي ن��اوزِران��دن��ي ل �َي�‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيرت‬ ‫ثلةوثايةي لةو ب��وارةدا وةك��و ثلةوثايةي‬ ‫واي��ة”‪ .‬الطرق احلكمية إلبن القيم‪ .‬ل� رَ​َي�ةدا دةبينني عةلي‬ ‫َريازيبَيت) بةعومةري كوِري خةتاب‬ ‫كوِري ئةبوتاليب(خوا لي ِ‬ ‫َ‬ ‫رادةطةيةنَيت كة ئةويش كةسَيكة وةكو خةلكانيرت‪ ،‬لةبةردةم‬ ‫ياساي ثةروةردطارداو ثلةوثايةو دادطةرييء ثارَيزكارييء‬ ‫وةرعةكةي شةفاعةتي بؤ ناكةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫(العتيب) َ‬ ‫«كؤمةلَيك ثؤشاك رَ‬ ‫نيدرابوو بؤ الي‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫ع��وم��ةر‪ ،‬ئ��ةوي��ش داب��ةش��ي��ك��ردنء ه��ةرث��ي��اوَي��ك كراسَيكي‬ ‫بةركةوت‪ ،‬ثاشان سةركةوت بؤ سةر مينبةر كة بةشي دوو‬ ‫كراسي لةبةردابوو‪ ،‬ثاشان فةرمووي‪ :‬ئةي َ‬ ‫خةلكينة ئايا‬ ‫طوَيناطرن؟ سةملان وت��ي‪ :‬طوَيناطرين‪ ،‬فةرمووي‪ :‬بؤضي‬ ‫َ‬ ‫ئةبوعةبدولآل؟ ئةويش وت��ي‪ :‬ضونكة تؤ هةريةكةء‬ ‫ئ��ةي‬ ‫كراسَيكت ثَيداوينء خؤت بةشي دوو كراست َ‬ ‫هةلطرتووة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةبوعةبدولآل ثةلةمةكة‪ ،‬ثاشان بانطيكرد‬ ‫فةرمووي‪ :‬ئةي‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ ،‬هيض كةسَيك وةآلمينةدايةوة‪ ،‬دوايي وتي‪:‬‬ ‫ئةي‬ ‫َ‬ ‫ئةي عةبدولآلي كوِري عومةر‪ ،‬ئةويش وتي‪ :‬لةخزمةتتدام‬ ‫ئةي ئةمريوملوئمينني‪ ،‬ثَييوت‪ :‬سوَيندتدةدةم بةخوا ئةو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫كراسةي ثؤشيومة كراسي تؤية؟ وتي‪ :‬بةخوا َ‬ ‫بةل َي‪ ،‬ثاشان‬ ‫سةملان وتي‪ :‬ئا ئَيستا َبل َيء ئَيمةيش طوَيتلَيدةطرين»‪.‬‬ ‫ج�َي��ط��ةي س��ةرس��وِرم��ان��ة ك��ة م��ايف رةخ��ن��ةط��رت�ني سياسي‬ ‫طةيشتبَيتة ئةو ثلةيةي كة لَيثَيضينةوة لةخةليفة بكرَيت‬ ‫لةسةر تةنها كراسَيك! دةبا سةيري دةسةآلتداراني وآلتاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بكةين لةِرؤذهةآلتء رؤذئاوايدا‪ ،‬شتانَيكي زؤر‬ ‫ريؤداني َ‬ ‫مالوساماني ئوممةت‬ ‫سةرسوِرهَينةر دةبينني لةبةف ِ‬ ‫ب��ؤ ئ���ارةزووةك���انء ض�َي��ذوةرط��رت��نء كؤشكانَيكي ط��ةورة‪،‬‬ ‫ئةطةر رةخنة رووب��ةِرووي��ان بكرَيتةوة شَيتء هاردةبنء‬ ‫ضةندين تؤمةتي ناشريين دةدةن َ‬ ‫ثالي رةخنةطرةكانء‬ ‫نابةجيء‬ ‫تاوانبارياندةكةن بةهةموو شتَيكي ناشريينء‬ ‫َ‬ ‫لةدةزطا بةكرَيطرياوةكاني راطةياندنيشانةوة دةلَينَ ‪ :‬ئةوانة‬ ‫دذي ئاسايشي وآلتنء دذايةتيي بةرذةوةنديي باآلي وآلت‬ ‫دةكةنء هةردةبَيت بةدةستَيكي ئاسنني لَييانبدرَيت‪ .‬خوا‬ ‫بينكوذَيت بؤضي وا درؤدةكةن‪.‬‬ ‫َريازيبَيت) فةرمووي‪“ :‬من‬ ‫هةروةها ئيمام عومةر(خوا لي ِ‬ ‫َ‬ ‫بؤئةوة كاربةدةستةكامن بةكارنةهَيناوة‪ ،‬لةخةلكةكةتان‬ ‫بدةنء جنَيو بةناموستان بدةن‪َ ،‬‬ ‫مالتان لَيبسةنن‪ ،‬بةآلم بؤئةوة‬ ‫بةكارمهَيناون كتَييب ثةروةردطارء سوننةتي ثَيغةمبةرتان‬ ‫رَ‬ ‫فيبكةن‪ ،‬هةركةسَيك لةاليةن كاربةدةستةكةيةوة ستةمَيكي‬ ‫َ‬ ‫لَيكراوة‪ ،‬ثَيويست بةمؤلةتي ئةو ناكات‪ ،‬با خؤي بطةيةنَيتة‬ ‫الي من‪ ،‬تا َ‬ ‫تؤلةي بؤ وةربطرمةوة‪ ،‬ثاشان عةمري كوِري‬ ‫عاس وتي‪ :‬ئةي ئةمريوملوئمينني ئايا ئةطةر ئةمريَيك تةمَيي‬ ‫ثياوَيكي ذَيردةسيت خؤي كرد َ‬ ‫تؤلةي لَيدةكةيتةوة؟ عومةر‬ ‫فةرمووي‪ :‬بؤضي َ‬ ‫تؤلةي لَينةكةمةوة‪ ،‬بةتةئكيد بينيومة‬ ‫ثَيغةمبةري خوا(‪َ )s‬‬ ‫تؤلةي لةخؤي كردؤتةوة؟‪.‬‬ ‫هةروةها ئيمام عومةر نامةيةكي نووسي بؤ ئةمريةكاني‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان مةدةن‬ ‫سةربازةكانيء تَييدا فةرموويةتي‪“ :‬وا‬ ‫كة رسوايان بكةن‪ ،‬وا بَيبةشيان مةكةن كافريانبكةن‪ ،‬وا‬ ‫تاوانباريان مةكةن دووضاري فيتنةيان بكةن‪ ،‬وة بةمةستَيك‬ ‫دايامنةبةزَينن كة بيانفةوتَينن”‪ .‬الطبقات الكربى إلبن سعد‬ ‫‪.281/3‬‬ ‫ئيمام عومةر رؤذَيك وتاريداء فةرمووي‪“ :‬ثَيمخؤشة منء‬ ‫ئَيوةيش لةكةشتييةكدابني لةدةريايةكي َ‬ ‫قولدا مبانبات‬ ‫ب��ؤ رؤذه����ةآلتء رؤذئ����اوا‪ ،‬وة م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان دةس��ت��ةوس��ان‬ ‫نةبن ل��ةوةي ثياوَيك لةخؤيان بكةنة سةرثةرشتياريان‪،‬‬ ‫ث��اش��ان ئ��ةط��ةر دام���ةزراوب���وو شوَينيبكةونء ئ��ةط��ةر الي��دا‬ ‫بيكوذن‪ ،‬تةحلة فةرمووي‪ :‬ضي دةبوو ئةطةر بتوتاية‪ :‬ئةطةر‬ ‫الرب���وو‪ ،‬اليببةن‪ ،‬ئةويش ف��ةرم��ووي‪ :‬ن��ةخ�رَ​َي�‪ ،‬كوشتنةكة‬ ‫برينداركارة بؤ كةسي دواي خؤي”‪ .‬الطبقات الكربى إلبن‬ ‫تيوانينيان بووة‬ ‫سعد ‪ .281/3‬ثاكوبَيطةرديي بؤ خوا ئةوة رَِ‬

‫بؤ كوشنت‪ ،‬ب��ةِراس�تي بةمة ثَيشكةوت ذي��اري رؤذئ��اواي��ي‬ ‫لةِراستكردنةوةي فةرمانِرةواكاندا‪ ،‬رةمحةتي خوات لَيبَيت‬ ‫ئةي عومةر ئةي ئةو كةسةي ثَيغةمةبةري خوا دةرب��ارةت‬ ‫فةرموويةتي‪( :‬هةق لةسةر َ‬ ‫دلء زمانييةوة دةوترَيت)‪ .‬رواه‬ ‫الرتمذي‪.‬‬ ‫ئاي ضةندة جوانة ئةوةي موحةممةد عةبدة وتويةتي‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫“موسولانان لةضةرخي يةكةمدا وةكو سةردةمي ئةبوبةكرو‬ ‫عومةر لةسةر ئ��ةم رَي��ب��ازة دةِرؤي��ش�تن‪ ،‬لةضاودَيريكردني‬ ‫ئ��ةوان��ةي ه� َ‬ ‫�ةل��دةس��ان ب��ةك��ارة طشتييةكان‪ ،‬ت��ا دةطةيشتة‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلسيت دةكرد‪،‬‬ ‫شوانَيكي ه��ةذاري حوشرت‪ ،‬فةرمانء‬ ‫ه����ةروةك ع��وم��ةري ك���وِري خ��ةت��اب ‪ -‬ل��ةك��ات�َي��ك��دا ك��ة ئةو‬ ‫ئةمريوملوئمينني بوو‪ -‬لةبةرئةوةي ثَييوابوو ثَيكاويةتيء‬ ‫لةسةر راستيية”‪ .‬تفسري املنار ج‪ /4‬ص‪.44‬‬ ‫لةذياننامةي عومساني ك��و ِري عةففاندا (خوا‬ ‫ريازيب َيت)‪ :‬ئ��ي��م��ام ع��ومس��ان ه��ةن��دَي��ك ه� َ‬ ‫�ةل��ةي��ك��رد‬ ‫ل َي ِ‬ ‫ل����ةب����واري ف���ةرم���ان���ِرةواي���ي���دا‪ ،‬ض��ون��ك��ة ل��ةدي��اري��ك��ردن��ي‬ ‫والييةكانيدا سةركةوتوونةبوو‪ ،‬بةمةيش ناِرةزاييةكي‬ ‫طشيت رووبةِروويبووةوة‪ ،‬هةندَيك لةهاوةآلنيش ويستيان‬ ‫َ‬ ‫دةربارةي كارةكاني لَي َ‬ ‫لةطةلدا بكةن‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫كؤلينةوةي‬ ‫بريتيبوون ل��ة‪( :‬ئ���ةب���وزةِري غ��ي��ف��اري‪ ،‬ت��ةلحَ ��ة‪ ،‬زوب��ةي��ر‪،‬‬ ‫عائيشةي دايكي ب���ِرواداران‪ ،‬عةلي ك��وِري ئةبوتاليبء‪...‬‬ ‫هتد)‪َ ،‬‬ ‫خةلكي كؤبوونةوة لةالي ئيمام عةليء شكاتيانكرد‬ ‫بةمةسيت سزاداني ئيمام عومسان‪ ،‬هةروةها داوايانلَيكرد‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا بكات‪ ،‬ئةويش ضوو‬ ‫لةجياتيي ئ��ةوان طفتوطؤي‬ ‫بؤاليء ئامؤذطارييةكي ثِرماناي كرد‪ ،‬داكؤكيي لةهةموو ئةو‬ ‫شتانة كرد لةالي كة ئةوان داكؤكييان لَيكردبوو‪ ،‬هةتا ئيمام‬ ‫عومسان ملكةضبوو وتي‪« :‬قسةبكة بؤ َ‬ ‫خةلكي بؤئةوةي‬ ‫َ‬ ‫ةمتبدةني‪ ،‬تا بتوامن ئةوةي بةزؤرداري لَييانوةرطرياوة‪،‬‬ ‫مؤل‬ ‫َ‬ ‫بؤيانبطيمةوة»‪ .‬هةروةها وتي‪« :‬من تةوبةدةكةمء الدةضمء‬ ‫رَِ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪،‬‬ ‫ناطةِريمَ ةوة بؤ شتَيك كة نةنطييبَيت لةسةر‬ ‫بيستومة لةثَيغةمبةري خواوة(‪ )s‬دةيفةرموو‪( :‬هةركةسَيك‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ةي��ك��رد ب��ا ت��ةوب��ةب��ك��ات‪ ،‬ه��ةرك��ةس �َي��ك ت��اوان��ي��ك��رد با‬ ‫تةوبةبكات‪ ،‬بةوةيش بةرةو لةناوضوون ناِروات‪ ،‬هةركةسَيك‬ ‫بةردةوامبوو لةستةمكردندا‪ ،‬ئةوكاتة دوورتردةكةوَيتةوة‬ ‫لةِرَيطةو منيش يةكةم كةسم ثةندوةردةطرم‪ .‬داواي بةخشني‬ ‫دةكةم لةخوا لةوةي ئةجناممداوة‪.)...‬‬ ‫لةذياننامةي عةليي ك��و ِري ئةبوتاليبدا (خوا‬ ‫ريازيب َيت)‪ :‬ه���ةروةه���ا ل��ةذي��ان��ن��ام��ةي ع��ةل��ي ك���وِري‬ ‫ل َي ِ‬ ‫ئةبوتاليبدا ض��ةن��دي��ن من��وون��ةي ه��اوش �َي��وةي ه��اوةآلن��ي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪113‬‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫ثَيشوو دةبينني كة لةكاتي فةرمانِرةواييدا بةجوانرتين‬ ‫َ‬ ‫شَيواز َ‬ ‫لةطةل‬ ‫هةلسوكةوتيكردووة‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬كاتَيك‬ ‫جولةكةيةكدا كَيشةي بوو لةسةر دزيين زرَييةك‪ ،‬ثاشان‬ ‫ث �َي��ك��ةوة ض��وون��ة ب��ةردةم��ي ق��ازي��ي ش��ةرع��ي��ي ئوممةتي‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان‪ ،‬ل��ةوك��ات��ةدا ك��ة ق��ازي��ي ن���اوي جولةكةكةي‬ ‫خوَيندةوة بةناوي َ‬ ‫ئةسليي خؤيةوة بانطيكرد‪ ،‬بةآلم كاتَيك‬ ‫ن��اوي ئيمام عةلي خوَيندةوة بة(ئةبوتوراب) ناويهَينا‪،‬‬ ‫ئةمةيش جؤرَيك لةِرَيزو َ‬ ‫فةزلي زياتري تَيدابوو بةسةر‬ ‫تؤمةتبارةكةيرتدا‪ ،‬لةبةرئةوة ئيمام عةلي ثَييفةرموو‪:‬‬ ‫دةبَيت دادطةرتربيت‪ ،‬منيش بةناوي خؤمةوة بانطبكةيت‪.‬‬ ‫ثاشان كاتَيك قازيي دادطاييكردن‪ ،‬ضونكة ئيمام عةلي‬ ‫شاهيدي نةبوو كة زرَيكة هيي ئ��ةوة‪ ،‬لةبةرئةوة قازيي‬ ‫زرَيكةي داي��ةوة بةجولةكةكة‪ ،‬ئةويش كاتَيك دادطةريي‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫موسولاناني بؤ دةركةوت خؤيشي‬ ‫ئيسالمء‬ ‫مَ‬ ‫ب��وو‪ ،‬ضونكة بؤ تاقيكردنةوةي دادطةريي موسولانان‬ ‫مةسةلةي ئةو زرَييةي بةكارهَينابوو ئةطينا زرَيكة مايف‬ ‫ئيمام عةلي بوو‪ .‬بةِراسيت ئوممةتَيكي بَيوَينةبوون كاتَيك‬ ‫كة ثةروةردةكرابوون بةقورئانء سوننةتةكاني ثَيغةمبةري‬ ‫ثَيشةوامان(‪ )s‬بةهةمان شَيوة لةكاتي بَيدةسةآلتيء‬ ‫دةسةآلتداريشياندا ثَييةوة ثابةندبوون‪ .‬جطة لةمانةيش‬ ‫دةت���وان�ي�ن دةي�����انء س����ةدان من��وون��ةي�تري س���ةروةري���ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان لةكاتي فةرمانِرةوايياندا بهَينينةوة كة‬ ‫مَيذووي مرؤظايةتي شانازييان ثَيوةدةكات‪.‬‬ ‫ك��ةوات��ة‪ :‬ئ��ومم��ةت م��ايف رةخ��ن��ةط��رت��ن ل��ةف��ةرم��ان �ِرةواء‬ ‫لَيثَيضينةوةو ئامؤذطاريكردني بةبَيرتسء َ‬ ‫سلةمينةوة‬ ‫هةية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو م��ايف الب���ردنء دوورخستنةوةيشي هةية‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ب��ةم��ةرج��ةك��ان��ي ث��ةمي��ان��ن��ام��ةي ب��ةي��ع��ةت��ةك��ةي��ةوة‬ ‫ثابةندنةبوو‪ ،‬ضونكة نابَيت ف��ةرم��ان �ِرةوا خ��ؤي بَينياز‬ ‫بزانَيت لةئامؤذطاريكردن‪ ،‬ئةطةرضي لةثلةي خةليفةكاني‬ ‫راشيدينيشدا ب �َي��ت‪ ،‬ئ��ةم��ة ض ج��اي ك��ةس��ان��ي�تر‪ ،‬ل�رَ​َي�ةدا‬ ‫دةبينني خةليفةكاني راشيدين ئةم مافةيان راطةياندووةء‬ ‫داوايانكردووة لةئوممةت كة بةكاريبهَينَيت بةشَيوازي‬ ‫ئازاديي رادةربِرين لةضوارضَيوةي ئيسالمدا‪.‬‬ ‫كؤتاييدةهَينني بةم رووداوة‪ :‬لة(سري أعالم النبالء ج‪/2‬‬ ‫َريازيبَيت) هات بؤ‬ ‫ص‪)372‬دا هاتووة‪« :‬كة عومةر(خوا لي ِ‬ ‫(مشربة بين حارثة ‪-‬زةوييةكة‪)-‬ء موحةممةدي كوِري‬ ‫سةلةمةي بيين‪ ،‬ثَييوت‪ :‬ئةي موحةممةد ضؤن دةمبينيت؟‬ ‫ئةويش وت��ي‪ :‬وادةتبينم كة ثَيمخؤشةو بةوشَيوةيةي‬ ‫كة هةركةسَيكيرت ح��ةز بةضاكةي تؤ دةك��ات‪ ،‬بةهَيزيت‬ ‫لةسةر ك��ؤك��ردن��ةوةي َ‬ ‫مالوسامان‪ ،‬دةستثاكيت تَييدا‪،‬‬ ‫دادط��ةري��ت لةدابةشكردنيدا‪ ،‬ئةطةر الربيت بةئازايةتي‬ ‫راستتدةكةينةوة ه���ةروةك راستكردنةوةي ئ��ةو بةشة‪،‬‬ ‫‪114‬‬

‫ئةويش فةرمووي‪ :‬سوثاس بؤ ئةو خوايةي نةتةوةيةكي‬ ‫ثَيبةخشيووم‪ ،‬ئةطةر البدةم راستمدةكةنةوة»‪.‬‬ ‫دةرةجن����ام‪ :‬لةشةريعةتي ئيسالميدا ضةسثَينراوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سزابدري‪،‬‬ ‫ئةطةر دةسةآلتدار تاوانَيكي كرد‪ ،‬ثَيويستة‬ ‫ئةوةيش ثَيغةمبةر(‪ )s‬وةك ثَيشةنطَيك لةنةفسي خؤيةوة‬ ‫دةستيثَيكردووةو لةكاتَيكدا نةخؤشبوو فةرمووي‪( :‬ئةي‬ ‫َ‬ ‫خةلكينة هةركةسَيك من قامضيم لة ثشيت داوة‪ ،‬ئةوة ثشتمة‬ ‫با َ‬ ‫تؤلةي خؤي بكاتةوة‪ ،‬وة هةركةسَيك جنَيومثَيداوة با‬ ‫جنَيوةكةم ثَيبداتةوة‪ ،‬وةهةركةسَيك م� مَ‬ ‫�ال لَيسةندووة‪،‬‬ ‫ئ��ةوة َ‬ ‫مالةكةمة ب��ا لَييبباتةوة)‪ .‬ئ��ةم ئيسالمة ث�يرؤزة‪،‬‬ ‫هةرطيز سيفةتي لةتاوان ثارَيزراني بؤ فةرمانِرةواكان‬ ‫َ‬ ‫لةتؤلةلَيسةندنةوةو‬ ‫بِريارنةداوة‪ ،‬كاتَيك تاوانيانكردبَيت‬ ‫سزادان نةبةخشراون‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫خةلكي بةرامبةر بةشةرع‬ ‫يةكساننء جياوازيي لةنَيوان دةسةآلتدارو بَيدةسةآلتدا‬ ‫نيية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كةمال بن هومام دةل�َي��ت‪ « :‬ئةطةر ئيمامي ئةعزةمي‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان مرؤظَيكي ك��وش��ت‪ ،‬ي��ان م� َ‬ ‫�ال��ي مرؤظَيكي‬ ‫ريؤدا‪ ،‬لَييوةردةطريَيتةوة»‪ .‬فتح القدير ج‪ /4‬ص‪.160‬‬ ‫بةف ِ‬ ‫َ‬ ‫ه��ةروةه��ا ئينب خةلدون دةل �َي��ت‪« :‬خةليفة لةتَيكِراي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان جياناكرَيتةوة‪ ،‬جطة لةوةي كة جَيبةجَيكاري‬ ‫حوكمةكانء ثارَيزطاري ئايينة»‪ .‬املقدمة ص‪.683‬‬ ‫َ‬ ‫جارولآل‪ ،‬رةخنة لةوانة دةطرَيت كة‬ ‫لةم بارةيةوة موسا‬ ‫َ‬ ‫حكومةتي ئيسالمي بةسيؤقراتي وةسفدةكةنء دةلَيت‪:‬‬ ‫«حكومةتي ئيسالمي ه��ةرط��ي��زاو هةرطيز لةسةردةمي‬ ‫دابةزيين ثةيامء لةسةردةمي خيالفةتي راشيدينيشدا‬ ‫حكومةتَيكي سيؤقراتي ن��ةب��ووة‪ ،‬ئةطةرضي زؤري��ن��ةي‬ ‫ئةهلي زانست لةعةرةبء رؤذئاواييةكان طومانيان واية‬ ‫كة سيؤقراتي بووة»‪ .‬الوشيعة يف نقد عقائد الشيعة ص‪.3‬‬ ‫َ‬ ‫دةولةت نيية‬ ‫ضوارةم‪ /‬هيض ثايةء شكؤيةك بؤ‬ ‫بةبي شةرعييةت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئ���ةزم���وون���ةك���ان���ي ذي�����ان ب����ةط����وَي����رةي ض���ةرخ���ةك���ان‬ ‫دةرياخنستووة كة سامء شكؤي َ‬ ‫دةول��ةت لةسةر زةويي‬ ‫واقيعدا نة بةسياسةتي ئاطرو ئاسنء نة بةكردنةوةي‬ ‫بةندخيانةكانء نة بةفشارخستنةسةر دذة سياسييةكانء‬ ‫بانطخوازة خاوةنكردارةكان‪ ،‬نة بةستةمء دةستدرَيذي‬ ‫لةزةويدا دَيتةدي‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةدادطةريء ويذدانء رَيزطرتين‬ ‫َ‬ ‫لةهةلبذاردني‬ ‫هاووآلتيانء بةخشيين مايف تةواو ثَييان‬ ‫ئةو كةسةي كة دةيةوَيت ببَيت بةدةسةآلتداريان‪ ،‬رَيزء‬ ‫ث��اي��ةو شكؤي َ‬ ‫دةول����ةت دَي��ت��ةدي‪ ،‬ب��ةآلم ث��ةي�ِرةوك��ردن��ي‬ ‫سياسةتي دارح��ةي��زةران��ي ت��ون��دوت� َ‬ ‫�ؤلء زماني تةختةء‬ ‫دووِرووي��������يء دةم����ةوةري����يء ش���ةِرةق���س���ةي س��ي��اس��ي‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رذيي سياسيي ئيسالمي بؤ هةلَبذاردني فةرمانِرةوا‬ ‫بنةما شةرعييةكاني مَ‬

‫بَيطومان دةبَيتة هؤكاري هَينانةديي سامء شكؤي ئةو‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ةي تاقمَيكي ستةمكاري سةربازيي بانطةشةي‬ ‫ب��ؤ دةك����ةن‪ ،‬ض��ون��ك��ة ث��ةي��وةن��دي��ي ن �َي��وان دةس���ةآلت���دارء‬ ‫هاووآلتيان نابَيت لةسةر بنةماي زؤردارييء خؤسةثاندن‬ ‫دامب���ةزرَي���ت‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و دةب �َي��ت ل��ةس��ةر ب��ن��ةم��اي متمانةي‬ ‫دوواليةنة لةنَيوان دةسةآلتدارو هاووآلتيانداء بةشَيوازي‬ ‫ط��وَي�ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��يء خؤشةويسيت دامب���ةزرَي���ت‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوة‬ ‫عومةري ك��وِري خةتاب كاتَيك ئامؤذطاريي والييةكاني‬ ‫دةكرد دةيفةرموو‪« :‬ئةي خواية من بؤئةوة نةمكردوون‬ ‫بةوالي تا َ‬ ‫ماليانلَيوةرطرنء سزايانبدةن‪ ،‬هةركةسَيك‬ ‫ئةمريةكةي ستةميلَيكرد‪ ،‬ئةوا فةرماني مين لةسةرنيية»‪.‬‬ ‫طيراوةتةوة كاتَيك َ‬ ‫خةلكي‬ ‫هةروةك لةمَيذووي ئيسالميدا رَِ‬ ‫َ‬ ‫كؤببوونةوة لةدةوروثشيت عةبدولآلي كوِري موبارةكي‬ ‫موجاهيد بةهؤي نةرمونيانييء بةبةزةيي َ‬ ‫دلييةوة – كة‬ ‫كؤكةرةوةي زانستء كردارو جيهادبوو لةخؤيدا‪ -‬هارونة‬ ‫رةش��ي��د س��ةري��س��وِرم��ا ل��ةو م��ةش��ه��ةدء رةوع���ةت���ةي ئ��ةو‪،‬‬ ‫هاوسةرةكةي ثَييوت‪« :‬ئةوة ثاشاية‪ ،‬هارونة رةشيد ثاشا‬ ‫نيية كة َ‬ ‫خةلكي لَييكؤدةبنةوة بةهؤي قامضيء طؤضانء‬ ‫بةرذةوةنديء ترسةوة»‪.‬‬ ‫شَيخولئيسالم ئيبنوتةمييية دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬ئةطةر‬ ‫(ف��ةرم��ان�ِرةوا) مةبةسيت َ‬ ‫زالبوونبوو بةسةرياندا (وات��ة‪:‬‬ ‫لةبةجَيهَيناني سنوورةكاندا)و بةجَيهَيناني سةركردايةتيدا‬ ‫ب���ؤئ���ةوةي ب���ةط���ةورةي ب���زان���ن‪ ،‬ي���ان ب���ؤئ���ةوةي ه��ةرض��ي‬ ‫َ‬ ‫مالوسامانَيكي ويست دةستيبكةوَيت‪ ،‬ئةوا مةبةستةكةي‬ ‫ث �َي��ض��ةوان��ة دةب���َي���ت���ةوةو ب��ةس��ةرخ��ؤي��دا دةش��ك �َي��ت��ةوة‪،‬‬ ‫َي�ن���ةوة ك��ة ع��وم��ةري ك����وِري ع��ةب��دول��ع��ةزي��ز (خ��وا‬ ‫دةي���ط�رَِ‬ ‫َريازيبَيت) ثَيش ئةوةي ببَيتة خةليفة جَيطري وةليدي‬ ‫لي ِ‬ ‫كوِري عةبدوملةليك بوو لةشاري مةدينةي ثَيغةمبةر(‪،)s‬‬ ‫بةسياسةتَيكي ضاكةخوازانة بةِرَيوةيدةبردن‪ ،‬حةجاج‬ ‫لةعياقةوة رَ‬ ‫رَ‬ ‫نيدرا بؤيان‪ ،‬خراثرتين سزايدةدان‪ ،‬دةربارةي‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي مةدينة كردو وتي‪ :‬هةيبةتي‬ ‫عومةر ثرسياري‬ ‫لةناوتاندا ضؤن بوو؟ وتيان‪ :‬نةماندةتواني سةيريبكةين‪،‬‬ ‫وت����ي‪ :‬خ��ؤش��ةوي��س��ت��ي��ت��ان ب����ؤي ض����ؤن ب����وو ؟ وت��ي��ان‪:‬‬ ‫لةكةسوكاري خؤمان خؤشةويسترتبوو ل��ةالم��ان‪ ،‬وتي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫�ي بؤ‬ ‫س��زادان��ي‬ ‫لةطةلتاندا ضؤنبوو؟ وتيان‪ :‬لةنَيوان س� َ‬ ‫دة قامضيدا بوو‪ ،‬وتي‪ :‬ئةوة هةيبةتء ساميء ئةوةيش‬ ‫خؤشةويسيتء ئةوةيش سزادانيبوو كة لةئامسانةوة‬ ‫فةرمانيثَيكراوة»‪ .‬جمموع الفتاوى ‪ /28‬ص‪.329‬‬ ‫َ‬ ‫هةردةولةتَيك بيةوَيت س��امء شكؤي راس��تء‬ ‫ئةطةر‬ ‫درووسيت هةبَيت‪ ،‬ثَيويستة لةسةري دادطةربَيتء رَيزي‬ ‫بةبي ئةم شَيوازة طوجناوة بَيطومان‬ ‫هاووآلتياني بطرَيت‪َ ،‬‬ ‫طوزةراني ئوممةت جَيطرينابَيت‪ ،‬ئةطةرضي دةبابةكاني‬

‫ه��ةم��وو ج��ي��ه��ان وةك خ �َي��زان �َي��ك ي��ارم��ةت��ي��ب��دةن‪ .‬ب��ةآلم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتة‬ ‫دةولةتاني رؤذئاوا نزيكرتن لةسةقامطرييي وةك‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننشينةكان‪ ،‬بةهؤي تةنها شتَيكي سادةوةية‪،‬‬

‫ئةويش رَيزطرتين طةلةكانيانء بةرثاركردني دادطةريية‬ ‫لةسةر طةورةو بضووكيان‪ ،‬لةبةرئةوة شَيخولئيسالم ئينب‬ ‫تةمييية فةرموويةتي‪« :‬فةرمانةكاني َ‬ ‫خةلكي لةدونيادا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو دادطةرييةي تَييانداية بةهاوبةشيي جؤرةكاني‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫خراثة راس��تء ب��ةردةوام��دةب��ن‪ ،‬زياتر ل��ةوةي كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خراثةيشدا‬ ‫ستةمكردن لةمافةكاندا بَيت‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫هاوبةشنةبن‪ ،‬لةبةرئةوة وتراوة‪ :‬خوا َ‬ ‫دةولةتَيكي دادطةر‬ ‫ث��اي��ةداردةك��ات ئةطةرضي كافريش ب�َي��ت‪ ،‬وة َ‬ ‫دةول��ةت��ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانيش بَيت‪.‬‬ ‫ستةمكار ثايةدارناكات ئةطةرضي‬ ‫َ‬ ‫هةروةها وتراوة‪ :‬دونيا بةردةوامدةبَيت لةطةل دادطةريء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ستةمكاريء ئيسالمدا»‪.‬‬ ‫كوفردا وة بةردةوامنابَيت‬ ‫جمموع الفتاوى ‪ /28‬ص‪.146‬‬ ‫ه���ةروةه���ا ئ��ي�بن خ��ةل��دون ك��اري��ط��ةري��ي��ة خ��راث��ةك��ان��ي‬ ‫ستةمكاري رووندةكاتةوةو بةشَيكي لةكتَييب (املقدمة)‬ ‫دا تةرخانكردووة بةناوونيشاني (ستةمكاريي بانطخوازة‬ ‫بؤ تَيكداني ئاوةدانييةكان)‪ ،‬دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬وا طومان‬ ‫م��ةب��ةن ك��ة ستةمكردن تةنها بريتيبَيت ل��ة‪ :‬وةرط��رت�ني‬ ‫مالء َ‬ ‫َ‬ ‫مولك لةدةسيت خاوةنةكةي بةبَيبةرانبةرء هؤكارَيك‬ ‫ه����ةروةك ئ��ةم��ة ب��ةن��اوب��ان��ط��ة‪ ،‬ب���ةآلم طشتطريترة ل��ةم��ة‪،‬‬ ‫هةركةسَيك َ‬ ‫مولكي كةسَيكيرت وةربطرَيت يان لةكارةكةي‬ ‫�ي م��ايف خ��ؤي داوايلَيبكات‪ ،‬يان‬ ‫بَيبةشيبكات ي��ان ب��ةب� َ‬ ‫ئةركَيكي لةسةر فةرزبكات كة ش��ةرع فةرزينةكردبَيت‪،‬‬ ‫ئةوا ستةميلَيكردووة‪ ....‬بةآلو نةطبةتيي ئةمة هةمووي‬ ‫ب��ؤ َ‬ ‫دةول��ةت��ةك��ة دةط��ةِرَي��ت��ةوةو دةب�َي��ت��ةه��ؤي تَيكضووني‬ ‫ئ���ةوةي تَييدا ب��ن��ي��ات��ن��راوة‪ ...‬ب��زان��ة ئ��ةوة حيكمةتَيكي‬ ‫ويسرتاوو بةمةبةسيت داِرَي���ذةري شةريعةتة كة ستةمي‬ ‫حةرامكردووة‪ ،‬ضونكة ل��ةوةوة خراثبوونء تَيكضووني‬ ‫��ةل���دةدات»‪ .‬ه���ةروةه���ا َ‬ ‫ئ��اوةدان��ي��ي��ةك��ان س���ةره� َ‬ ‫دةل��َي��ت‪:‬‬ ‫«دةستدرَيذيكردنةسةر َ‬ ‫مالء ثريؤزيء خوَينء نهَيينء‬ ‫ناموسي َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬دةبَيتة هؤكاري طرفتء خراثةكاريء‬ ‫َ‬ ‫دةولةتةكة رَ‬ ‫بةخيايي رادةكَيشَيت بؤ كوشتارو كاولكاري‪،‬‬ ‫لةثَيناوي رَيطريكردن لةم خراثانة‪ ،‬شةرع هةموو ئةوانةي‬ ‫قةدةغةكردووة»‪.‬‬ ‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫ ‪-‬كتيَيب (فصل الكالم يف مواجهة ظلم احلكام‪ /‬الشيخ‬ ‫أبو عبدالفتاح علي بن حاج)‪.‬‬ ‫ ‪-‬تةفسريي ئاسان‪ /‬بورهان موحةممةدئةمني‪.‬‬ ‫ ‪-‬هةند َيك سةرضاوةيرت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪115‬‬


‫رةواندنةوةي ضةند طومان َيك‬ ‫دةربارةي جزية لةئيسالمدا‬ ‫مةال سةعيد ث َينجو َيين‬ ‫خ���ةَ‌ل���ك���ان���َي���ك وادة‌زان����������ن ج���زي���ة ل���ةئ���ي���س�ل�ام���دا ب��ؤ‬ ‫سة‌رشؤِركردنء مَ‬ ‫زوللَيكردني خةَ‌لكاني ذَيردة‌ستة‌ية‌‪،‬‬ ‫هة‌رضة‌ندة‌ لة‌مَيذوودا تائَيستا هة‌رطة‌لء هؤزَيك لةجة‌نطدا‬ ‫سة‌ركة‌وتبَيت بةسة‌ر بةرانبة‌رة‌كةيدا ئ�ة‌وا ئة‌و هة‌ندَيك‬ ‫ياساو رَيساي بؤ دا‌دة‌نَيت‪ ،‬كة ئة‌مة ب �ة‌ردة‌وام لةكؤنء‬ ‫ن��وَي��دا ه�ة‌ي��ةء دة‌بينرَيت لةنة‌تة‌وة‌يةك‌طرتووة‌كانيش‬ ‫رَي���ط���ةي���ث���َي���دراوة‌ء وة‌ك ي��اس��اي �ة‌ك ض �ة‌س��ث��ي��وة‪ ،‬وات���ة‪:‬‬ ‫م��ايف س��رووش��ت��ي��ي ئ �ة‌و دة‌س��ة‌لاَ ت �ة‌ي �ة‌ ك �ة‌ لةجة‌نطة‌كة‌دا‬ ‫س�ة‌رك�ة‌وت��ووة‪ ‌،‬بؤمنوونة كاتَيك ئة‌مريكا ض��ووة ولاَ ت��ي‬ ‫ع� رَ​َي�اقء ئة‌فغانستان‪ ،‬كؤمةَ‌لَيك ياساو رَيساي هَيناية‌‬ ‫ئ��ةو ولاَ ت��ان��ة‌‌وةو‌ ب��ةئ��ارة‌زووي خ��ؤي س���ة‌روة‌تء ساماني‬ ‫خةَ‌لكةكة‌ وة‌ك ضة‌تة‌ ئ �ة‌دزَي��ت ب��ؤ خ��ؤي‪ ،‬ب���ة‌لاَ م دة‌بَيت‬ ‫بثرسنيء بزاننيء تَيفكرين ئايا لةئيسالمدا جزية‌ ضييةء‌‬ ‫بؤضي بة‌كاردَيتء هؤكاري ضيية‌ يان خةَ‌لكَيك وة‌ك وشة‌ي‬ ‫ئة‌نفالة‌كة‌ بة‌كاريدةهَينَيتء ورطي خؤي ثَيزلدة‌كات‪ ،‬بؤ‬ ‫روونكردنة‌وة‌ي وشة‌ي جزية‌ ثَيويستة‌ ثَيناسة‌ي بكة‌ين‬ ‫تا لَييتَيبطة‌ين‪...‬‬ ‫ث َيناسة‌ي جزية‌‪ :‬ئة‌م وشة‌ية‌ لةبنضينةدا وشة‌ية‌كي‬ ‫لةسي ثيت ثَيكهاتووة كة بريتني ل��ة‪( :‬ج‪،‬‬ ‫عة‌رة‌بييةء‌‌‬ ‫َ‬ ‫(ج��زا ُه مبا صنع)‪ :‬ثاداشت لة‌وكردارة‌ي‬ ‫ز‪ ،‬ي) بةواتا‌‌ي َ‬ ‫ك��ردووت��ة‪ ،‬ي��ان ع��ة‌رة‌ب دةَ‌ل �َي��ت‪« :‬ج��زى جي��زي» وة‌ ئة‌م‬ ‫وش�ة‌ي��ة دات��اش��راوة‌ ل��ةوش �ة‌ي ث��اداش��ت��ةوة وة‌ك تة‌بة‌ري‬ ‫دة‌ف�ة‌رم��وَي��ت‪« :‬مبعنى أنهم أعطوها ج��زاَء ما ُمنحوا من‬ ‫األم���ن» وات���ة‪ :‬دان���ي ث��اداش��ت�َي��ك�ة‌ ب��ؤئ �ة‌وة‌ي ئاسايشت‬ ‫بثارَي َ‬ ‫زري‪ .‬ل��ةزاراوة‌ي ئة‌مِرؤدا وة‌ك زة‌ريبة دَيت‪ ،‬لة‌سةر‬ ‫جولة‌كةء نة‌سرانيء مة‌جوسيية‌كان دان��راوة‪ ‌‌،‬هةروةها‬ ‫لة‌موشريكة‌كان وة‌ردة‌طريَيت لة‌سة‌ر بؤضووني كؤمةَ‌لَيك‬ ‫ل��ةزان��اي��ان��ي ئ��ي��س�لام‪ ‌،‬ب���ؤئ���ة‌وة‌ي دةس���ةآلت���ي ئيسالمي‬ ‫ثارَيزطارييانلَيبكات‪ ،‬ئة‌طة‌ر نة‌يتواني ثارَيزطاريانلَيبكات‬ ‫‪116‬‬

‫ئةوا نابَيت جزية‌يان لَيوة‌ربطرَيت‪.‬‬ ‫لة‌وانة‌ية ثرسيارَيك بَيتة ثَيشة‌وة‌ بؤضي دة‌بَيت جزية‬ ‫وة‌ربطريَيت؟ ئة‌وكة‌سانة‌ي كة‌ باس لةدامة‌زراندني دة َ‬ ‫‌ولة‌ت‬ ‫دة‌كة‌ن ية‌كَيك لةبنةماكاني‌سيستمي دة َ‬ ‫‌ولة‌ت ئة‌وةية‌ كة‌‪:‬‬ ‫باج (زة‌ريبة)‌ لةخةَ‌لكة‌كة‌ي وة‌ردة‌طرَيت‪ ،‬بؤمنوونة‌ لة‌هة‌موو‬ ‫ولاَ تَيكي دنيادا زة‌ريبة‌ هة‌ية‪ ‌،‬لة‌ولاَ تَيكي وة‌ك نة‌رويذ‬ ‫لة(‪ )%36‬زة‌ريبة‌ لةخةَ‌لكي وة‌ردة‌يطرَيت‪ ،‬لة‌زؤربة‌ي زؤري‬ ‫ولاَ تاني ئة‌وروثيدا هاوشَيوة‌ي ئة‌م رَيذة‌يةية‌‪ ،‬لةِراستيدا‬ ‫ئة‌مة‌ خوَينمذيين خةَ‌لكة‪ ‌،‬جطة‌لة‌وة‌ي بة‌ضةندين‌ رَيطة‌‬ ‫ثارة‌يرتت لَيدة‌سَينن‪ ،‬وة‌ك ث��ارة‌ي (رَيطةوبان‪ ،‬فِرَيداني‬ ‫خ� َ‬ ‫�ؤل��وخ��اش��اك‪ ،‬ك��ارة‌ب��اي س �ة‌رش��ةق��ام��ةك��ان)‪ ،‬تة‌نانة‌ت‬ ‫حكومة‌تي ولاَ ت�ة‌ ئة‌وروثيية‌كان لةتؤيشي وة‌ردة‌طرَيت‪.‬‬ ‫كاتَيك باس لةدة‌زطاي يارمة‌تيي كؤمة‌لاَ ياتي (سؤسيال)‬ ‫دةك��رَي��ت‪ ،‬ئةمة هيض ثارة‌وثولي حكومة‌ت نيية‌‪ ،‬بةَ‌لكو‬ ‫ث���ارة‌ي دة‌ي���ان ك�ة‌س��ي وة‌ك���و م��نء ت��ؤي��ة ك �ة‌ك��اردة‌ك �ة‌نء‬ ‫لةئَيمة‌ي دة‌سَينن بؤ ئ���ة‌وان‪ ،‬راستة‌ وة‌ك سيستة‌مَيك‬ ‫ئ��ةوة ث��ي��ادةك��راوة‪ ‌،‬ب��ة‌لاَ م لة‌ِراستيدا هيض دادوة‌ريية‌كي‬ ‫ثَيوة‌ديارنيية‪ ‌،‬وة‌ سيستة‌مي مشة‌خؤريي ثَيدة‌وترَيت‬ ‫ك�ة‌ ل�ة‌س�ة‌ر ذي��ان��ي م��ن كة‌سَيكيرت‌ بة‌خَيوبكرَيت‪ ،‬ب�ة‌آلم‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان هاوشَيوة‌ي‬ ‫لةئيسالمدا باجء زة‌ريبة‌ نيية‪‌،‬‬ ‫ج��ول �ة‌ك��ةو ن�ة‌س��ران��ي��ي��ةك��ان زة‌ك��ات��ي��ان ل �َي��وة‌ردة‌ط�يرَي��ت‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ناونراوة بةزة‌كاتء ئ�ة‌وةي ئةهلي‬ ‫ئ�ة‌وةي‬ ‫زميمة‌ ثَييدة‌وترَيت جزية‌‪ ،‬كة‌ ئة‌مة‌ ثارة‌ية‌كي كة‌مةء‌‬ ‫لةبةرامبة‌ريدا سة‌ربازيي ناكة‌ن بؤ دة َ‬ ‫‌ولة‌تي ئيسالمي‪،‬‬ ‫ضونكة‌ سة‌ربازيكردن لة‌دة َ‬ ‫‌ولة‌تي ئيسالميدا بة‌نداية‌تيية‪‌،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننني ل�ة‌و بة‌نداية‌تيية‌ بَيبة‌شنء‬ ‫ئة‌وانيش كة‌‬ ‫لة‌بري ئة‌وة‌ ثارة‌ية‌كي كة‌ميان لَيوة‌ردة‌طريَيت‪ ،‬كة ئة‌مة‌‬ ‫تة‌نها ثارة‌ية‌كي سة‌رة‌تايية‌و‌ ئة‌م ثارة‌ية‌ ثَيشرت جولة‌كة‌ء‬ ‫نة‌سرانيية‌كان لةفة‌رمانِرة‌وايي خؤياندا وة‌ريانطرتووة‌‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رةواندنةوةي ضةند طومانيَك دةربارةي جزية لةئيسالمدا‬

‫لة‌خةَ‌لكاني ذَيردة‌سيت خؤيان‪ ،‬تة‌نانة‌ت عة‌رة‌بيش ثَيش‬ ‫هاتين ئاييين ئيسالم وة‌ريانطرتووة‌‪ .‬هةركاتَيك جولة‌كة‌كان‬ ‫يان نة‌سرانيية‌كان فة‌رمانِرة‌وايي ناوضة‌ية‌كيان كردبَيتء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيان لةذَيردة‌ستدابووبَيت ثارة‌يان بة‌زؤرداري‬ ‫ل�َي��وة‌رط��رت��وون‌ء‌ ئ��ة‌وان ناويانناوة‌ (جيباية‌)‪ :‬سة‌رانة‌‪،‬‬ ‫ئة‌وكة‌سانة‌ي كة‌ رة‌خنة‌دة‌طرن دة‌بَيت جياوازيي لةنَيواني‬ ‫زة‌ريبة‌ي ئَيستاو جيباية‌ي كؤنء جزية‌ي ئيسالمدا بكة‌ن‪،‬‬ ‫ئة‌وكاتة دة‌ردة‌كة‌وَيت كة‌ ئة‌م ئيسالمة‌ بؤ هة‌موو كة‌سَيك‬ ‫رَ‬ ‫خيو بة‌رة‌كة‌ت بووة‌‪ ،‬وشة‌ي جيبايةيش سةرضاوة‌كة‌ي‬ ‫دة‌طة‌ِرَيتة‌وة‌ بؤ وشةي جابي‪ ،‬ضؤن كاتَيك جابيي ثاس‬ ‫ث��ارة‌ لة‌سةرنشينةكاني وة‌ردة‌ط��رَي��ت‪ ،‬ئ�ة‌م وشة‌يةي‌ش‬ ‫ل�ة‌وة‌وة هاتووة‌ كة‌ سة‌راني فة‌رمانِرة‌واي ئة‌و سة‌ردة‌مة‌‬ ‫دة‌بوو جيباية‌ لة‌هة‌موو كة‌سَيك وة‌ربطرن لة َ‬ ‫‌مندالء الوو‬ ‫ث�ير‪ ،‬خؤ ئيسالم جزية‌ لة‌هة‌موو ك�ة‌س وة‌رن��اط��رَي��ت‪ ،‬نة‌‬ ‫َ‬ ‫لةمندالي وة‌ردة‌طرَيت‪ ،‬نة‌ لة‌ذني وة‌ردة‌طرَيت‪ ‌،‬نة‌ لةهة‌ذارو‬ ‫ثة‌ككة‌وتة‌ي وة‌ردة‌طرَيت‪.‬‬ ‫كي جزية‌ بدات؟‪:‬‬ ‫ث َيويستة‌ َ‬ ‫هاتين ئيسالم دادثة‌روة‌ريء خؤشنوديء كارئاساني‬ ‫ب��وو ب��ؤ ه�ة‌م��وو خةَ‌لكي‪ ،‬جزيةيش لة‌خةَ‌لكي بَيباوة‌ِر‬ ‫بةئيسالم كة‌ وة‌ردة‌طريَيت بريتني لة‌كؤمةَ‌لَيك كة‌س‪:‬‬ ‫ي����ة‌ك����ة‌م) ل���ةئ���ي���س�ل�ام���دا ب�����ة‌س ث����ي����اوان ج���زي���ة‌ي���ان‬ ‫لَيوة‌ردة‌طريَيتء لة‌ئافرة‌ت وة‌رناطريَيت‪.‬‬ ‫دووة‌م) لة‌كةسي ط �ة‌ورة‌و ئ �ة‌وةي كة‌ بةتة‌مة‌ني بلوغ‬ ‫َ‬ ‫لةمندال وة‌رناطريَيت‪.‬‬ ‫طة‌يشتووة‌ وةردةطريَيتء‌‬ ‫سَيية‌م) جزية‌ لةخةَ‌لكي تة‌ندروست باش كة‌ تواناي‬ ‫ك��ارك��ردنء سة‌ربازيي هة‌بَيت وة‌ردة‌ط�يرَي��ت‪ ،‬لة‌خةَ‌لكي‬ ‫نة‌خؤشء ثة‌ككة‌وتة‌و كة‌مئة‌ندام وة‌رناطريَيت‪.‬‬ ‫ض��وارة‌م) جزية‌ تة‌نها لةدة َ‬ ‫‌ولة‌مة‌نداني ئةهلي كيتاب‬ ‫وة‌ردة‌ط��ي�رَي����ت وة‌ك ن���ةس���ران���يء ي���ة‌ه���ودي‪ ،‬ه���ةروةه���ا‬ ‫مة‌جوسيء موشريكةكان ئة‌طة‌ر دة َ‬ ‫‌ولة‌مة‌ندبن‪ ،‬واتة‪ :‬كاتَيك‬ ‫تواناي ثارةدانيان هة‌بَيت‪ ،‬جزية‌يان لَيوة‌ردةطريَيت‪ ،‬بة‌لاَ م‬ ‫ئة‌طة‌ر لة‌ناو ئة‌و كؤمة‌آل‌نةدا ه �ة‌ذارو بَيدة‌رة‌تان هةبوون‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ث��ارةوة‌ردة‌ط��رنء دة‌بَيت‬ ‫ئة‌وا‌ لةبة‌يتوملالي‬ ‫بة‌خَيوبكرَين‪.‬‬ ‫ثَينجة‌م) جزية‌ لة‌راهيبء حاخامء ئة‌وكة‌سانة‌ي كة‌‬ ‫خؤيان ساغكردؤتة‌وة‌ بؤ عيبادة‌تي دينة‌كة‌ي خؤيان‬ ‫وة‌رناطريَيت‪ ،‬بةَ‌لكو جزية‌ تة‌نها لة‌وكةسة‌ وة‌ردة‌طريَيت كة‌‬

‫مَ‬ ‫موسولانان‪.‬‬ ‫تواناي جة‌نطء كوشتاري هة‌بَيت ل��ةدذي‬ ‫ب��ةه��اي جزية‌ ض��ة‌ن��دة‌؟‪ :‬ئ���ة‌ط���ة‌ر س��ة‌رجن��ب��دة‌ي��ن‬ ‫ل��ة‌وك��ة‌س��ان��ة‌ي ك���ة‌ رة‌خ���ن���ةدة‌ط���رن ل��ةج��زي��ة‪ ‌،‬ك �ة‌ط��واي �ة‌‬ ‫ب �ة مَ‬ ‫‌زولء زؤرداريء سة‌رشؤِركردني طة‌النيرت دايدة‌نينَ ‪،‬‬ ‫رومن���ان���ك���ردة‌وة ك��ة‌ م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ي��ش ل��ةب �ة‌رم��ب �ة‌ري��دا‬ ‫زة‌ك����ات دة‌دة‌ن‪ ،‬ب����ة‌لاَ م ئ �ة‌وك �ة‌س��ان �ة‌ي ك��ة‌ ق��س �ة‌ي زل‬ ‫دة‌ك��ة‌ن‪ ،‬ئة‌طة‌ر بزانن لة َ‬ ‫‌سالَيكدا بة‌هاي جزية‌ ضة‌ندة‌و‬ ‫زة‌ك��ات ضة‌ندة‪َ ‌،‬‬ ‫دلنيام ئة‌وكاتة خؤيان سة‌رشؤِردة‌بن‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانء ب َيباوة ِران ضة‌ند َيك ثارة‌يان‬ ‫بابزانني‬ ‫ل َيوة‌ردة‌طري َيت؟‬ ‫منوونةي جزيةوةرطرتن دةخةينةِروو لةئة‌ندة‌لوسةدا‬ ‫ت���ا‌ ب���زان�ي�ن ل����ة‌وس����ة‌ردة‌م����ة‌دا م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان���ان ض �ة‌ن��دَي��ك‬ ‫ثارة‌يانداوة‌ء‌ خةَ‌لكي ئة‌ندة‌لوسيش ضة‌ندَيك ثارة‌يانداوة‌‬ ‫لة‌سة‌ر ئة‌ومة‌رجانة‌ي س �ة‌رة‌وة‌ كة‌ بامسانكرد جزية‌يان‬ ‫لَيسة‌ندراوة‌‪ ،‬ئة‌وكة‌سانة‌ي كة‌ تواناي جزية‌دانيان هة‌بووة‌‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان‬ ‫‌مووسالَيك (‪)1‬ديناريان بةخشيوة‌‪ ،‬بالاَ م‬ ‫هة‬ ‫(‪)%2.5‬ي ساماني خؤيان بة‌زة‌كات لَيوةرطرياوة‌‪ ،‬ئة‌طة‌ر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان جبة‌نطيناية‌ ئ �ة‌وا‌ جزية‌يان‬ ‫شانبةشاني‬ ‫ل �َي��وة‌رن �ة‌دة‌ط�يراو‌ ه�ة‌ق��ي خؤيشيان دة‌دراي�����ةوة‪ ‌،‬ئة‌طة‌ر‬ ‫بةراورديبكة‌ين لة‌طة َ‬ ‫‌ل زة‌ريبة‌ي هة‌رسة‌ردة‌مَيكدا هة‌ميشة‌‬ ‫ئةهلي زمي��م�ة‌ ث��ارة‌ي �ة‌ك��ي ئَيجطار ك�ة‌م��ي��ان بة‌خشيوة‌‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانان‪ ‌،‬ئَيستا لة‌زؤر ولاَ تدا دة‌بَيت (‪ )%50‬زة‌ريبة‌‬ ‫ب��دةن‪‌ ،‬يان زؤرجاريش دة‌طاتة‌ (‪ ،)%70‬ئَيستا زانيمان‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانء‌‬ ‫كة‌ هة‌ميشة جزية‌ كة‌مرتبووة‌ لةزة‌كاتي‬ ‫كة‌مرتيش بووة‌ لة‌ثارة‌ي زة‌ريبة‌ي ولاَ تان‪.‬‬ ‫ثَيغة‌مبة‌ري خوا(‪ )j‬فةرمانيثَيكردووين كة‌ قورسايي‬ ‫ن�ة‌خ�ة‌ي��ن��ةس�ة‌ر ئ�ة‌ه��ل��ي ك��ي��ت��اب وة‌ك ل���ة‌م ف �ة‌رم��ودةي �ة‌دا‬ ‫اهدًا‪،‬‬ ‫ئا‌ماذة‌ي بؤ كردووة‌و دةفةرموَيت‪َ«{ :‬أال َم ْن َظَلَم ُمَع ِ‬ ‫َأ ْو ا ْنَتَق َ‬ ‫صهُ‪َ ،‬أ ْو َك َّلَف ُه َف ْو َق َطاَقِتِه‪َ ،‬أ ْو َأ َخَذ ِم ْن ُه َش ْي ًئا ِبَغيرِْ‬ ‫��وَم ا ْل�ِ�ق�َي��اَم�ِ�ة»‪ .‬أي أن��ا الذي‬ ‫س َف�َ�أَن��ا َحِج ُ‬ ‫يج ُه َي ْ‬ ‫ِط ِ‬ ‫يب َن ْف ٍ‬ ‫وأحاجه يوم القيامة‪ .‬رواه أبوداود والبيهقي يف‬ ‫أخاصمه‬ ‫ّ‬ ‫سننهما‪ ،‬واحلديث أورده األلباني يف السلسلة الصحيحة}‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هة‌ركة‌سَيك مَ‬ ‫زول��ب��ك��ات‌ لةثة‌ميانثَيدراوَيك‪ ،‬يان‬ ‫ئازاريبدات‪ ،‬يان كارَيكيثَيبكات كة‌ لةتواناي ئة‌ودانة‌بَيت‪،‬‬ ‫يان شتَيكي لَيوةربطرَيت كة‌ بةِرة‌زامة‌نديي ئة‌ونة‌بَيت‪ ،‬من‬ ‫ثشتوانيلَيدة‌كة‌م لة‌ِرؤذي قيامة‌تدا‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪117‬‬


‫ب��ةراوردي ر َيس��اكاني جةن��ط لةن َي��وان‬ ‫َ‬ ‫ئيسالمء ياساي هاوضةرخي ن َيودةولةتيدا‬ ‫ن‪ :‬د‪ .‬سةيد موستةفا ئةمحةد ئةبوخلةير‬

‫و‪ :‬د‪ .‬دارا َ‬ ‫طول‬

‫جَيي خؤيةتي لةم طوتارةدا ئاماذة بةِراستييةكي درةوشاوة‬ ‫بكرَيت ئةويش‪ :‬داناني ياساكاني جةنطة لةاليةن فيقهزانة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكانةوة زؤر ثَيشئةوةي ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي‬ ‫باس لةزؤرَيك لةبةندةكاني بكات‪ ،‬فيقهزان موحةممةدي‬ ‫شةيباني يةكةم كةسة كة رَيساو بنةماو حوكمةكاني ئةم‬ ‫زانستةي لةدووتوَيي دووكتَيبيدا (السري الكبري والسري‬ ‫الصغري) داِرشتووة‪ ،‬بؤية بؤ رَيزلَيطرتين‪ ،‬لةوآلتي مَ‬ ‫ئةلانيا‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلةيةك بةناوي ئةو زانايةوة ناونراوة‪ .‬لةم طوتارةماندا‬

‫ب�������ةراوردي ن���َي���وان رَي��س��اك��ان��ي ج��ةن��ط ل��ةش��ةري��ع��ةت��ي‬ ‫ئيسالميء ياساي هاوضةرخي نَي َ‬ ‫ودةولةتيدا دةكةين‪،‬‬ ‫تا بيسةملَينني كة ئةم رَيسايانة لةئيسالمدا ريشةيةكي‬ ‫ث��ت��ةوي��ان ه��ةي��ةو‪ ،‬ه��ةر لةثَيغةمبةرةوة(‪ )s‬ت��ا هةموو‬ ‫موسولانان بَي خَ‬ ‫مَ‬ ‫دريي ثيادةيانكردوون‪ ،‬ثيادةكردني‬ ‫مَ‬ ‫بةثيةويكردنيان‬ ‫رَيساكاني جةنط عيبادةتةو‬ ‫موسولان رَِ‬ ‫لةخودا نزيكدةبَيتةوة‪ ،‬ئةمةيش بةرزيي ياساي خودايية‬ ‫كة بؤ هةموو َ‬ ‫خةلك رةمحةتة‪ ،‬هةرضةنديش لةبريوباوةِردا‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا جبةنطن‪ ،‬ديارة ئةوةيش‬ ‫ثَيضةوانةينبء لةسةري‬ ‫طةورةيي ئيسالم دةردةخات‪.‬‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬ر َيساكاني جةنط لةشةريعةتي‬ ‫ئيسالمدا‪:‬‬ ‫ي��اس��ان��اس��ة رؤذئ���اواي���ي���ةك���ان ل��ةك��ؤن��ةوة ئ��ام��اذةي��ان‬ ‫بةطةورةيي شةريعةتي ئيسالميء ئاطاداربووني وردي‬ ‫كو َ‬ ‫لةثَيداويستيي َ‬ ‫مةلطة ك���ردووة‪ ،‬لةنوسينةكانياندا‬ ‫ئ���ةو ي��اس��اي��ان��ةي��ان ب��ةرزن��رخ��ان��دووة ك��ة لةئيسالمةوة‬ ‫وةرطرياون‪ .‬جَيي ئاماذةية لةضةند كؤنطرةيةكي زانستيي‬ ‫َ‬ ‫نَي َ‬ ‫لةسالي (‪1932‬ز)ةوة‪ ،‬دان بةئيسالمدا‬ ‫ودةولةتييدا‪ ،‬هةر‬ ‫وةك سةرضاوةيةكي جيهانيي ياسادانانء لَيوةرطرتن‪،‬‬ ‫نراوة‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫ودةولةتي لةالهاي‪َ ،‬‬ ‫‪ .1‬ياساي بةراوردكاريي نَي َ‬ ‫سالي‬ ‫(‪1932‬ز)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ .2‬كؤنطرةي الهاي‪ ،‬كة سالي (‪1937‬ز) بةسرتاوة‪.‬‬ ‫‪ .3‬ك��ؤن��ط��رةي ي��اس��اي ب���ةراوردك���ار ل��ةاله��اي‪َ ،‬‬ ‫سالي‬ ‫(‪1938‬ز)‪.‬‬ ‫‪118‬‬

‫ودةولةتيي لةواشنتؤن‪َ ،‬‬ ‫‪ .4‬كؤنطرةي نَي َ‬ ‫سالي (‪1945‬ز)‪.‬‬ ‫‪ .5‬بةشي مافةكان ل��ةك��ؤِري ن�َي� َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي بؤ ياساي‬ ‫بةراوردكار لةثاريس‪َ ،‬‬ ‫سالي (‪1951‬ز)‪.‬‬ ‫لةو كؤنطرانةدا بِريار لةسةر ياساطةلي طرنط دراون‬ ‫وةك‪:‬‬ ‫أ‪ .‬داناني تةشريعي ئيسالمي وةك ضوارةم سةرضاوة بؤ‬ ‫بةراوركردني سةرضاوةي ياساكان‪.‬‬ ‫ب‪ .‬شةريعةتي ئيسالمي سةربةخؤيةو لةياساي رؤماني‬ ‫يان هةرسةرضاوةيةكي ديكةوة وةرنةطرياوة‪.‬‬ ‫ج‪ .‬طوجناني فيقهي ئيسالمي بؤ طشت كاتء شوَينَيك‪.‬‬ ‫د‪ .‬نوَينةرايةتيكردني شةريعةتي ئيسالمي لةدادطاي‬ ‫نَي َ‬ ‫ودةولةتيدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةسالي‬ ‫لةكؤنطرةي اله��اي بؤ ياساي ب��ةراوردك��اري‬ ‫(‪1932‬ز)دا ياساناسي ف��ةِرةن��س��ي (الم��ي�ير)‪ ،‬ئ��ام��اذة بؤ‬ ‫ئ��ةو رَي���زة ط��ةورةي��ة دةك���ات ك��ة لةتةشريعي ئيسالمي‬ ‫ن���راوة‪ ،‬ل��ةالي��ةن ياساناساني ئ��ةوروث��او ئةمريكاي ئةم‬ ‫ض���ةرخ���ةو َ‬ ‫دةل���َي���ت‪“ :‬ل��ةش��ةري��ع��ةت��ي ئ��ي��س�لام��ي��دا ضةند‬ ‫رةط��ةزَي��ك ه��ةن ئ��ةط��ةر ب��اش داب �ِرَي��ذرَي��ن‪ ،‬ئ��ةوا تيؤريء‬ ‫َ‬ ‫بنياتدةنري كة ل��ةب��ةرزيء طشتطرييء‬ ‫بنةماي واي��ان لَي‬ ‫رَي��ك��ردن��ي��ان ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ثَيشكةوتندا‪ ،‬هيضيان لةباشرتين‬ ‫تيؤريية ياسايية رؤذئاواييةكاني ئَيستا كةمرتنيية”‪.‬‬ ‫هةروا ياساناساني رؤذئاوايي ديكةيش هةن كة دانيان‬ ‫َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي��ي‬ ‫ب��ةج �َي��دةس�تي ئ��ي��س�لام ل��ةس��ةر ي��اس��اي ن�َي�‬ ‫طشتيدا ن��اوة‪ ،‬لةوانة‪( :‬فيتوريا وس��وارس‪ ،‬ميشيل دي‬ ‫َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي لةثةميانطةي‬ ‫ت���وب) مامؤستاي ي��اس��اي ن �َي�‬ ‫َ‬ ‫لَي َ‬ ‫لةهؤلةندا‪ ،‬كة ئةم‬ ‫كؤلينةوةي نَيونةتةوةيي لةالهاي‬ ‫ياساناسة زؤرَي��ك��ي ل��ةو بنضينةو حوكمانة‪ ،‬بةتايبةتي‬ ‫رَيساكاني جةنط ب��اس��ك��ردوون‪ ،‬ك��ة ئيسالم زؤر ثَيش‬ ‫ياساي ن�َي� َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي‪ ،‬داي��ن��اونء رَيكيخستوون‪ ،‬ه��ةروا‬ ‫َريازيبَيت) بؤ‬ ‫راسثاردةكةي ئةبوبةكري سديق (خ��وا لي ِ‬ ‫سةربازةكاني‪ ،‬بةمنوونة هَيناوةتةوة‪ ،‬ئةمةيشي لةبةشي‬ ‫�ؤل��ي��ن��ةوةي��ةك��ي س� َ‬ ‫�ةل��ة ل�َي��ك� َ‬ ‫ي��ةك��ةم ل��ةك��ؤم� َ‬ ‫�ال��ي (‪1926‬ز)‬ ‫ئةكادميياي ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي باسكردووة‪ ،‬هةروةها‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةراوردي ريَساكاني جةنط لةنيَوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي نيَودةولَةتيدا‬

‫ئ��ةو ف��ةرم��ان��ان��ةي��ش��ي ب��اس��ك��ردووة ك��ة خةليفة (احل��اك��م‬ ‫بن عبدالرمحن) ل��ةوب��ارةي��ةوة َ‬ ‫سالي (‪963‬ز) لةقورتوبة‬ ‫دةريكردوون‪ ،‬واتة‪ :‬ثَيش بؤ ئاشيت كاركردني كةنيسةي‬ ‫ث��اث��اي��ي‪ ،‬ه����ةروا ل��ةوان��ةي��ش‪ :‬م���َي���ذوون���ووس (س��ي��دي��و)‬ ‫لةكتَيبةكةيدا (مَيذووي عارةبان‪ ،‬ل‪ ،)152‬كة تَييدا زؤرَيك‬ ‫لةثةسةنديي ئيسالمي بةسةر شارستانيي رؤذئ���اواوة‪،‬‬ ‫بةتايبةت لةياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتيدا‪ ،‬ذماردووة‪.‬‬ ‫فةقيهةكاني شةريعةتي ئيسالمي لةثةرتوكةكاني‬ ‫ذياننامةي ثَيغةمبةر(‪)s‬و باسي جيهاددا رَ‬ ‫بةتيوتةسةلي‬ ‫بنضينةو حوكمةكاني ي��اس��اي ن�َي� َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي��ي مرؤييان‬ ‫رون���ك���ردؤت���ةوةو ب���اس���ك���ردووة‪ ،‬ك��ة ل��ةق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤزو‬ ‫ف���ةرم���وودةو ذي��ان��ن��ام��ةي ثَيغةمبةر(‪)s‬و جَينشينة‬ ‫راشيدةكانء ئةوانةيش دواي ئةوان شوَينيانكةوتوونء‬ ‫لةسةر بةرنامةي ئةوان رَييانكردووة‪ ،‬هاتووة‪.‬‬ ‫ب��ن��ض��ي��ن��ةي ي���ةك���ةم‪ /‬ج��ي��ا ل��ةه��ةم��وو ط����ةلء دةس��ت��ةو‬ ‫ياسايةكيرت‪ ،‬ئيسالم سووربووة لةسةر ثاراستين طياني‬ ‫�ي دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ‬ ‫م���رؤظ‪ ،‬خ���واي ك��ارل��ةج� َ‬ ‫ﭔﭕﭖﭗﭘﭙﭚ ﭛﭜ ﭝ‬ ‫ﭞﭟﭠﭡﭢﭣ ﭤﭥﭦ‬ ‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫﭬ ﭭ ﭮ‬ ‫ﭯﭰﭱﭲﭳ ﭴﭵﭶﭷﭸ‬ ‫ﭹ ﭺ ﮊ املائدة‪.‬‬ ‫هةروةها فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ‬ ‫ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡﭢ‬ ‫ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﮊ الفرقان‪.‬‬ ‫بنضينةي دووةم‪ /‬رَي��ط��ري��ك��ردن ل��ةج��ةن��ط��ان ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫ئ��ةوان��ةي دةس��ت��درَي��ذي ن��اك��ةنء ح��ةرام��ك��ردن��ي جةنطي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثَيداني م��ايف بةرطري لةخؤكردني‬ ‫دوذمنكارانة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫شةرعي بةموسولانان‪ ،‬كة تا ئ��ةم نزيكانة مرؤظايةتي‬ ‫نةيناسيبوو‪ ،‬خواي باآلدةست دةفةرمووَيت‪ :‬ﮋﯯ‬ ‫ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ‬ ‫ﯼﯽ ﭑﭒﭓﭔﭕﭖ‬ ‫ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ‬ ‫ﭤ ﭥﭦ ﭧ ﭨ ﭩﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ‬ ‫ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽﭾ‬ ‫ﭿﮀﮁ ﮂﮃ ﮄ ﮅ ﮆﮇ ﮈ ﮉ ﮊ‬ ‫ﮋ ﮌﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ‬ ‫ﮖﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟﮊ البقرة‪.‬‬ ‫بنضينةي سَييةم‪ /‬بؤ بةرثةرضدانةوةي ستةمكاريي‪ ،‬ئيسالم‬ ‫ِرَيي بةجةنط داوة‪ ،‬رَليةيشدا دةبَيت سزاكة وةك ئةوةبَيت‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هاندانيان بؤ‬ ‫بةموسولانان ك��راوة‪،‬‬ ‫كة بةرانبةر‬ ‫لَيبوردن ئةطةر طوجنا‪ ،‬خواي بةتوانا دةفةرمووَيت‪ :‬ﮋﭑ‬

‫ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ‬ ‫ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ‬ ‫ﭩﭪﭫﭬﭭﭮﭯ ﭰﭱﭲ‬ ‫ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸﭹ ﭺﭻ ﭼ‬ ‫ﭽﭾ ﭿﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮊ احلج‪.‬‬ ‫هةروةها فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﯡ ﯢ ﯣﯤ ﯥ‬ ‫ﯦ ﯧﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﮊ النحل‪.‬‬ ‫بنضينةي ض����وارةم‪ /‬وةك س���زاي ن��اث��اك��ي (خ��ي��ان��ةت)‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫دةول��ةت��ي ئيسالمي‬ ‫و شكاندني ئ��ةو ثةميانةي‬ ‫َ‬ ‫دةولةتانيرتدا دةيبةستَيت‪ ،‬ئيسالم جةنطي رَيثَيداوة‪،‬‬ ‫خواي جيهانيان دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ‬

‫فةقيهةكاني شةريعةتي ئيسالمي‪،‬‬ ‫لةثةرتوكةكاني ذياننامةي‬ ‫َثيغةمبةر(‪)s‬و باسي جيهاددا‬ ‫بةتيروتةسةلي بنضينةو حوكمةكاني‬ ‫َ‬ ‫ياساي َني َ‬ ‫ودةولةتيي مرؤييان‬ ‫رونكردؤتةوة‪ ،‬كة لةقورئاني ثيرؤزو‬ ‫فةرموودةو ذياننامةي َثيغةمبةر(‪)s‬‬ ‫جينشينة راشيدةكانء ئةوانةيش‬ ‫و َ‬ ‫دواي ئةوان شوَينيانكةوتوونء لةسةر‬ ‫بةرنامةي ئةوان رَييانكردووة‪ ،‬هاتووة‬

‫ﮀ ﮁﮂﮃﮄ ﮅﮆﮇﮈﮉ‬ ‫ﮊﮋﮌﮍ ﮎﮏ ﮐﮑﮒﮓﮔ‬ ‫ﮕﮖﮗ ﮘﮙﮚﮛﮜﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ‬ ‫ﮫ ﮬ ﮊ األنفال‪.‬‬ ‫ه��ةروا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒﮓ‬ ‫ﮔﮕﮖﮗ ﮘﮙﮚﮛ‬ ‫ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠﮡ ﮢ ﮣ ﮤ‬ ‫ﮥﮦﮧﮨ ﮩﮪﮫﮬﮭ‬ ‫ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪119‬‬


‫بةراوردي ريَساكاني جةنط لةنيَوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي نيَودةولَةتيدا‬

‫ﯙﯚ ﯛﯜﯝﯞﯟﯠ‬ ‫ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ‬ ‫ﯧﯨ ﯩﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ‬ ‫ﭑﭒﭓﭔﭕﭖ ﭗ‬ ‫ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﮊ التوبة‪.‬‬ ‫بنضينةي ثَينجةم‪ /‬ئيسالم جةنطي ب��ؤ سةرخستين‬ ‫ستةملَيكراوان رَيثَيداوة‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭑ‬ ‫ﭒﭓﭔﭕﭖﭗﭘﭙ ﭚ ﭛ‬ ‫ﭜﭝﭞﭟﭠﭡﭢﭣ ﭤﭥ‬ ‫ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﮊ النساء‪.‬‬ ‫ه���ةروةه���ا دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﭺ ﭻ ﭼ ﭽ‬ ‫ﭾﭿﮀﮁﮂ ﮃﮄﮅﮆ‬ ‫ﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ‬ ‫ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ‬ ‫ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﮊ األنفال‪.‬‬ ‫بنضينةي شةشةم‪ /‬ئيسالم فةرماني بةشوَينكةوتوواني‬ ‫ك���ردووة ك��ة ه�َي��زي ثَيويست ب��ؤ ترساندني دوذمناني‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا بكةن‪،‬‬ ‫ئامادةبكةن‪ ،‬نةك ك��اري دوذمنكارانةيان‬ ‫فةرمانيان بةثَيكهَيناني سوثايةكي بةهَيز ثَيدةكات كة‬ ‫هةموو تواناء هَيزي خؤياني بؤ خبةنةطةِر‪ :‬ﮋ ﯘ ﯙ‬ ‫ﯚﯛﯜﯝﯞﯟﯠ ﯡﯢ ﯣﯤ‬ ‫ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬﯭ ﯮ‬ ‫ﯯﯰﯱﯲﯳ ﯴﯵﯶ ﯷﯸﯹ‬ ‫ﯺ ﮊ األنفال‪.‬‬ ‫بنضينةي ح��ةوت��ةم‪ /‬ئيسالم ه��ان��ي ج��اِردان��ي جةنط‬ ‫َ​َ‬ ‫ثيش بةرثابووني دةدات‪ ،‬ه���ةروةك ل��ةدوو ف��ةرم��وودةي‬ ‫ثَيغةمبةري خوادا(‪ )s‬كة لةدوو غةزاي جيادا‪ ،‬بةعةلي‬ ‫ك��وِري ئةبوتاليبء موعازي ك��وِري جةبةل دةفةرموَيت‪،‬‬ ‫ه��ات��ووة “(ال تقاتلوهم حتى تدعوهم ل�لإمي��ان‪ ،‬ف��إن أبوا‬ ‫ف�لا تقاتلوهم حتى يقاتلوكم ويقتلوا منكم قتي ً‬ ‫ال‪ ،‬ثم‬ ‫يرا من ذلك بأن‬ ‫أروه��م هذا القتيل وقولوا هلم هل لكم خ� ً‬ ‫تقولوا‪ :‬ال إله إال اهلل‪ ...‬فألن يهدي اهلل على يديك رج ً‬ ‫ال‬ ‫ي�را ل��ك مم��ا طلعت عليه ال��ش��م��س وغ��رب��ت)‪.‬‬ ‫واح����دًا خ� ً‬ ‫بةم شَيوةية ئيسالم ج��اِري جةنطاني ثَيش بةرثابووني‬ ‫جةنطةكة‪ ،‬زؤر بةر لةياساي دان��راوي نَي َ‬ ‫ودةولةتي داوة‪،‬‬ ‫كة ئةو بنضينةية تا سةرةتاي سةدةي بيستةم نةزانرابوو‪،‬‬ ‫ئ��ةوي��ش كاتَيك لةكؤنطرةي دووةم���ي (اله����اي)دا َ‬ ‫سالي‬ ‫(‪1907‬ز)‪ ،‬بارون ميشيل دي توب ئةو راستييةي راطةياند‪.‬‬ ‫بنضينةي هةشتةم‪ /‬ئيسالم لةجياكردنةوةي جةنطاوةرو‬ ‫ن��ةج��ةن��ط��ي��ودا ث �َي��ش��ةن��ط��ة‪ ،‬ه������ةروةك ل��ةوةس �َي��ت��ةك��ان��ي‬ ‫‪120‬‬

‫ثَيغةمبةردا(‪ )s‬كة بؤ س��ةرك��ردةي سوثاكان لةهةموو‬ ‫غ��ةزاي��ةك��دا دةي��ك��ردن‪ ،‬دةي��ف��ةرم��وو‪(“ :‬انطلقوا بإسم اهلل‬ ‫ً‬ ‫شيخا وال طف ً‬ ‫ريا‬ ‫وعلى بركة رسوله ال تقتلوا‬ ‫ال وال صغ ً‬ ‫وال إم��رأة وال تغلوا “أي ال ختونوا”‪ ،‬وأصلحوا وأحسنوا‬ ‫إن اهلل حي��ب احمل��س��ن�ين)”‪ .‬ه��ةروةه��ا دةي��ف��ةرم��وو‪(“ :‬ال‬ ‫تقتلوا ذرية وال عسي ًفا‪ ،‬وال تقتلوا أصحاب الصوامع)”‪.‬‬ ‫وة لةيةكَيك ل��ةغ��ةزاك��ان��دا ئافرةتَيكي ك����وذراوي بيين‪،‬‬ ‫ف����ةرم����ووي‪(“ :‬م�����ا ك���ان���ت ه����ذه ت��ق��ات��ل أو ل��ت��ق��ات��ل)”‪.‬‬ ‫بنضينةي نؤيةم‪ /‬راسثاردةي ثَيغةمبةرة(‪ )s‬كة نابَيت‬ ‫هيض شتَيك بةئاطر بسوتَينرَيت‪ ،‬وةك دةف��ةرم��ووَي��ت‪:‬‬ ‫“(ال ي��ن��ب��غ��ي أن ي���ض���رب ب���ال���ن���ار إال رب ال����ن����ار)”‪.‬‬ ‫بنضينةي دةي��ةم‪ /‬ثاراستين ذَي��رخ��انء َ‬ ‫مولكي تايبةتء‬ ‫ط��ش�تي‪ ،‬ئ��ةوةت��ا ئ��ةب��وب��ةك��ري س��دي��ق ي��ةك��ةم جَينشيين‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‪ ،‬ئ��ةم�يري ي��ةك��ةم ن� رَ​َي�دةي جةنطي لةكاتي‬ ‫(ئوسامةي ك��وِري زةي���د)دا رادةس��ث�رَ​َي�َي��تء َ‬ ‫دةل�َي��ت‪( “ :‬ال‬ ‫ختونوا وال تغلوا وال تغدورا وال متثلوا وال تقتلوا طف ً‬ ‫ال‬ ‫ً‬ ‫ريا وال إم��رأة وال تقطعوا ً‬ ‫خن�لا وال‬ ‫ريا وال‬ ‫شيخا كب ً‬ ‫صغ ً‬ ‫حترقوه وال تقطعوا شجرة مثمرة وال تذحبوا شاة وال بقرة‬ ‫فرغوا أنفسهم‬ ‫وال بع ً‬ ‫ريا إال ملأكلة وسوف مترون على قوم َّ‬ ‫فرغوا أنفسهم له)”‪.‬‬ ‫يف الصوامع فدعوهم وما َّ‬ ‫َريازيبَيت) بؤ ئةمريي ئةو‬ ‫وة لةوةسَيتةكةيدا (خوا لي ِ‬ ‫سوثايةي ب��ةرةو شام دةض��وو‪ ،‬ئةمةي بؤ راسثاردةكةي‬ ‫جمروحا فإن‬ ‫ثَيشووي زيادكردو فةرمووي‪(“ :‬وال تقاتل‬ ‫ً‬ ‫بعضه ليس منه‪ ،‬أقلل من الكالم فإن لك ما وعي عنك‪،‬‬ ‫وأقبل من الناس عالنيتهم وكلهم إىل اهلل يف سرائرهم وال‬ ‫حتبس عسكرك فتفضحه وال تهمله فتفسده‪ ،‬وأستودعك‬ ‫اهلل الذي ال تضيع ودائعه)”‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بنضينةي يانزةيةم‪ /‬ئيسالم بةرنامةيةكي بؤ مامةلةكردن‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ديلةكان دان���اوة ك��ة رَي��زط��رت��ن‪ ،‬ذي���انء ك��ةرام��ةت‬ ‫ث��اراس��ت��ن��ي��ان ك����رؤكء م��ةب��ةس�تي ب��ةرن��ام��ةك��ةي��ة‪ ،‬خ��واي‬ ‫ب��ةب��ةزةي��ي دةف���ةرم���ووَي���ت‪ :‬ﮋ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ‬ ‫ﭥﭦﭧ ﭨﭩ ﭪﭫﭬ‬ ‫ﭭﭮ ﭯﭰﭱﭲﭳ ﭴ‬ ‫ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ‬ ‫ﭼﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ‬ ‫ﮈﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ‬ ‫ﮕ ﮖﮊ البقرة‪.‬‬ ‫هةروةها خواي ميهرةبان فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﯛ ﯜ ﯝ‬ ‫ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥﯦ ﯧ ﯨ ﯩ‬ ‫ﯪ ﯫ ﯬﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ‬ ‫ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﮊ األنفال‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا فةرموويةتي‪ :‬ﮋ ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةراوردي ريَساكاني جةنط لةنيَوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي نيَودةولَةتيدا‬

‫ﭗﭘﭙﭚﭛ ﭜﭝﭞﭟﭠﭡ ﭢ‬ ‫ﭣ ﭤ ﭥﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ‬ ‫ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﮊ‬ ‫األنفال‪.‬‬ ‫دووبارة لةسورةتي (حممد)دا دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮂ ﮃ‬ ‫ﮄﮅ ﮆﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋﮌﮍﮎﮏ‬ ‫ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ‬ ‫ﮞ ﮟ ﮠﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ‬ ‫ﮪﮊ حممد‪.‬‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ‬ ‫ﭦ ﭧ ﭨ ﮊ اإلنسان‪.‬‬ ‫هةروةك ثَيغةمبةريش(‪ )s‬دةفةرموَيت‪(“ :‬إستوصوا‬ ‫ريا) أخرجه الطرباني يف (الصغري‪ ،‬ج‪.”)250 ،1‬‬ ‫باألسرى خ ً‬ ‫لةسي رةطةزدا‬ ‫بِرياري ئيسالم بؤ سةرةجنامي ديلةكان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مامةلة لةطةل كردنيان‬ ‫خؤي دةبينَيتةوة‪ ،‬ئةوانيش‪ :‬باش‬ ‫تا سةرةجناميان دياريدةكرَيت‪ ،‬ئازادكردن يان سةرانة‬ ‫(فدية) لَيسةندن لةوانةي باشيان لَيضاوةِرواندةكرَيتء‪،‬‬ ‫كوشتين تاوانباراني جةنط دواي دادطاييكردنء بِرياري‬ ‫دادطا‪.‬‬ ‫بنضينةي دوانزةيةم‪ /‬كوذراوانيش‪ ،‬لةئيسالمدا مافيان‬ ‫ث���ارَي���زراوة‪ ،‬ل��ةوان��ةي��ش‪ :‬رَي��ط��ري��ك��ردن لةشَيواندنيان‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةري خودا(‪ )s‬فةرموويةتي‪( :‬إياكم واملثله ولو‬ ‫بالكلب العقور)‪ ،‬هةروا كوذراواني بَيباوةِران دةنَيذرَينء‬ ‫ل���ةس���ةرةِر َيء ك��ؤآلن��ان��دا ف �ِرَي��ن��ادرَي��ن‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي ئ��اذةآلن‬ ‫نةياخنؤن‪.‬‬ ‫بنضينةي سيانزةيةم‪ /‬ثاراستين مايف مرؤظ بؤ ذيانء‪،‬‬ ‫يةكسانكردني كوشتين ي��ةك م��رؤظ بةكوشتين هةموو‬ ‫َ‬ ‫خةلك‪ ،‬وةك خواي ذييةنةري بونةوةران دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭙ‬ ‫ﭚ ﭛﭜ ﭝﭞﭟﭠﭡﭢﭣ‬ ‫ﭤ ﭥ ﭺ ﮊ املائدة‪.‬‬ ‫بنضينةي ض���واردةي���ةم‪ /‬ئيسالم ي��اس��او رَيكخستين‬ ‫تايبةتي بؤ ناكؤكيية ناوخؤييةكان ‪ -‬ئةوانةي روكارَيكي‬ ‫نَي َ‬ ‫ودةولةتي وةرناطرن‪ -‬داناوة‪ ،‬ئةويش لةِرَيطةي مةبدةئي‬ ‫بةئاشيت ض��ارةس��ةرك��ردن��ي ئ��ةو ناكؤكييانةي لةنَيوان‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا روودةدةن‪ ،‬خ��واي ميهرةبان لةقورئاندا‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ‬ ‫ﮟﮠ ﯛ ﮊ احلجرات‪ .‬رَليةدا ِرَيكةوتن (صلح) ئاماذةية‬ ‫بؤ بةكارهَيناني هؤكاري ناتوندو ئاشتييانة بؤ ضارةسةري‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مةبدةئي بةرطريكردن لةجةنطان‬ ‫ناكؤكييةكان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل وآلتي دةستدرَيذيكةردا‪ ،‬خواي طةورة فةرمويةتي‪:‬‬ ‫ﮋﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ‬ ‫ﮭﮮ ﯛ ﮊ احلجرات‪.‬‬

‫مَ‬ ‫بةموسولانان‬ ‫ل� رَ​َي�ةدا ث��ةروةردط��ار بةشَيوةي فةرمان‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪( :‬فقاتلوا) لةثَيناوي سازكردني طشت تواناكاندا‬ ‫َي�ان��ةوةي هةموو‬ ‫بؤ ط�ِرَ​َي�ان��ةوةي هةق بؤ خاوةنةكةيء ط� رَِ‬ ‫ستةمكارو ستةملَيكراوان بؤ رازيبوون بةفةرماني خوا‪.‬‬ ‫ر َي��س��اك��ان��ي ج��ةن��ط ل��ةي��اس��اي هاوضةرخي‬ ‫َ‬ ‫ودةولةتاندا‬ ‫ن َي‬ ‫�ةل ئيسالمدا‪ ،‬ي��اس��اي نَي َ‬ ‫ب��ةب��ةراورد ل��ةط� َ‬ ‫ودةولةتيي‬ ‫َي�ةوي��ك��ردن��ي رَيساكاني جةنطدا‬ ‫ه��اوض��ةرخ ل��ةدان��انء ث�رَِ‬ ‫طةلَيك دواكةوتووة‪ ،‬نةك هةرئةوة َ‬ ‫بةلكو رةطةزي بةراورد‬ ‫لةنَيوانياندانيية‪ ،‬ضونكة ئيسالم هةر لةسةرةتاوةو ثَيش‬ ‫بةرثابووني جةنطةكان ئ��ةو رَيسايانةي راط��ةي��ان��دووة‪،‬‬ ‫ئةويش لةقورئاندا‪ ،‬يان لةسةرزاري ثَيغةمبةر(‪ )s‬يان‬ ‫خةليفةو مرياني سوثاكانةوة هاتووة‪ ،‬بةثَيضةوانةي ياساي‬ ‫نَي َ‬ ‫ودةولةتييةوة كة تةنها لةسةرةتاي س��ةدةي ثَيشوو‬ ‫دواي ضةندين جةنطي ط���ةورةي ن��اوخ��ؤي��يء دةرةك��ي��ي‬ ‫�ودةول��ةت��ي��ي م� َ‬ ‫َ‬ ‫�ال��وَي��ران��ك��ةري م��رؤت��ي��اب��ةرو‪ ،‬كوشتين‬ ‫ن �َي�‬ ‫ض��ةن��دي��ن مليؤن ك���ةسء خ��اث��ورك��ردن��ي ض��ةن��دي��ن ش��ارو‬ ‫ئاوةداني بةسةر دانيشتوانةكانيانداو‪ ،‬دواي بةكارهَيناني‬ ‫ه��ةرض��ي ل��ةدةس�تي م��رؤظ دَي��ت ب��ؤ ك��وش�تنء سِرينةوةي‬ ‫ئةويرتو دةستنةثاراسنت لةهةرضي بةردةست دَيت لةتةِرء‬ ‫َ‬ ‫مندالء ثةككةوتة‪ ،‬شوَيناني ئاساييء‬ ‫وشك‪ ،‬ثريو جوان‪،‬‬ ‫ثةرستطةكانء س��ةرض��اوةي ب��ذَي��ويء ئ��اوةدان��ي��ي��ةك��ان‪،‬‬ ‫ت��ةن��ان��ةت دواي دان���انء رازي��ب��وون بةياساكاني جةنط‬ ‫لةهةر ض��وار ثةمياننامةكاني (جنَيظ َ‬ ‫سالي ‪1949‬ز)و‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪1977‬ز)‬ ‫دوو ثرؤتؤكؤلة بؤزيادكراوةكانيان‬ ‫دا‪ ،‬ئةو رَيكخسنتء ياسايانة وةك مةرةكةبي سةركاغةز‬ ‫مانةوة‪ .‬كاري ياساي مرؤيي نَي َ‬ ‫ودةولةتي بؤ ثاراستين‬ ‫مافةكاني م���رؤظ لةكاتي جةنطةكاندا ك��ورت��دةب�َي��ت��ةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلَيك بنضينة ثَيكدَين كة وآلتان لةسةريان‬ ‫ئةوانيش‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةي مةدةنيدا جَيطريبوون‪ ،‬كة‬ ‫رَيككةوتوونء‬ ‫داواي سنوردانان دةك��ات لةبةكارهَيناني توندوتيذيدا‬ ‫لةكاتي جةنطةكانداو‪ ،‬ثاراستين كةساني بةشداري كردة‬ ‫سةربازييةكانء ئةوانةيش دةست لةبةشداريكردن تَييدا‬ ‫َ‬ ‫هةلدةطرن‪ ،‬وةك‪ :‬بريندار‪ ،‬ثَيكراوان‪ ،‬ديلء الشةِرةكان‪،‬‬ ‫بةنيازي سنورداركردني توندوتيذي لةكاتي جةنطةكاندا‬ ‫تةنها بؤ ئةو كارانةي ثَيويستيية سةربازييةكان دةيانس‬ ‫ةثَينن‪.‬‬ ‫سةرضاوةكاني ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي‪ ،‬رَيكةوتننامةكاني‬ ‫(الهاي ساآلني ‪1907 ،1899‬ز)ن بةتايبةتي ئةو مادانةي‬ ‫كة لةو هؤكارانة دةدوَي��ن لةكاتي جةنطةكاندا رَيطةيان‬ ‫ثَيدراوة‪ ،‬هةروةها ضوار رَيكةوتننامةكةي (جنَيظ‪َ ،‬‬ ‫سالي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪121‬‬


‫بةراوردي ريَساكاني جةنط لةنيَوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي نيَودةولَةتيدا‬

‫‪1949‬ز)‪ ،‬زياتر لةئةوةيش جاِرداني نَيونةتةوةيي تايبةت‬ ‫َ‬ ‫مندالء ئافرةتان لةكاتة كتوثِرةكانء كاتي‬ ‫بةثاراستين‬ ‫جةنطةكاندا َ‬ ‫سالي (‪1974‬ز)و رَيكةوتننامةي دذايةتيي‬ ‫ئ��ةش��ك��ةجن��ة‪ ،‬م��ام� َ‬ ‫�ةل��ةي خ����راث‪ ،‬س���زادان���ي ق���ورس ي��ان‬ ‫نامرؤيي َ‬ ‫سالي (‪1984‬ز)‪ ،‬هةموو ئةم رَيكةوتنناماننةيش‬ ‫بَيبةشنةكردني هيض ك��ةس ل��ةذي��ان‪ ،‬ئةشكةجنةنةداني‪،‬‬ ‫س���زان���ةدان���ي ب��ةش��َي��وةي��ةك��ي ق����ورس ي����ان دِرن����دان����ةي‬ ‫كةرامةتشكينَ بةشَيوةيةكي هةِرةمةكي‪ ،‬دووثاتدةكةنةوة‪.‬‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل زؤري��ش��ي��ان��دا ئ��ةم ياسايانة ب��ةدةس��ت الوازي���يء‬ ‫شكستةوة دةن� َ‬ ‫�ال �َي��ن��ن‪ ،‬ضونكة ه��ةن��دَي��ك ل��ةوآلت��ان ئةو‬ ‫رَيكةوتننامانة ناضةسثَينن‪ ،‬تةنانةت ئ��ةو وآلتانةيش‬

‫لةاليةنة نةرَينييةكاني ياساي‬ ‫َني َ‬ ‫مافيك‬ ‫ودةولةتي ئةوةية هةموو َ‬ ‫بةكارهيناني‬ ‫دةداتة هةندَيك وآلت بؤ‬ ‫َ‬ ‫هةموو هؤكارَيك لةجةنطدا‪ ،‬لةهةمان‬ ‫كاتدا ِر َي بةبةرانبةرةكانيان نادات‬ ‫بةكاربهيننء بةدةطمةن‬ ‫ئةو هؤكارانة‬ ‫َ‬ ‫نةبيت كةم رَيساي دانراوي ياساي‬ ‫َ‬ ‫َني َ‬ ‫ودةولةتي هةية كة لةاليةن طشت‬ ‫َ‬ ‫دةولةتانةوة رَيزي َليبطيرَيت‬

‫ثةمياني ضةسثاندنيان دةدةن ثابةندي هةموو بةندةكاني‬ ‫نابن‪ ،‬لةكاتَيكدا ئةم رَيكةوتننامانة ثابةندبوون ثَييانةوة‬ ‫ب��ؤ وي��س�تي ئ���ةو الي��ةن��ان��ة دةط���ةِرَي���ت���ةوة ك��ة ئ��ي��م��زاي��ان‬ ‫لةسةركردوون‪ ،‬هيض شتَيك نيية ناضاريانبكات رَيزيبطرن‪،‬‬ ‫ئ��ةوي��ش ل��ةب��ةرن��ةب��وون��ي دةس���ةآلت���َي���ك ك��ة ض��اودَي��ري��ي‬ ‫ضةسثاندني رَي��س��او حوكمةكاني ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ه���ةروةك ب��ؤ ي��اس��اي نَيوخؤيي ئ��ةو وآلتانةيش‬ ‫ه��ةم��ان ش��ت راس���ت���ة‪ .‬ه���ةروةه���ا ئ���ةو ي��اس��اي��ان��ةي ل��ةو‬ ‫رَيكةوتننامانةو هةموو رَيساو حوكمةكاني ديكةي ياساي‬ ‫ودةولةتيدا هاتوون‪ ،‬نة لةثلةو نة َ‬ ‫مرؤيي نَي َ‬ ‫لةبلنديياندا‬ ‫‪122‬‬

‫طةيشتوونةتة ئاسيت ياساكاني شةريعةتي ئيسالمي كة‬ ‫ثيةوكردني بةندةكاني‪ ،‬ثةرستنة‪ ،‬بؤية دةبينني هةموو‬ ‫رَِ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةجَينشنيء سةركردةو سةربازةوة ثابةندي‬ ‫ئةو رَيسايانة دةبن‪ ،‬هيض شايةتييةكيش لةوة روونرتنيية‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫كاتَيك خةليفة عومةري كوِري خةتاب (خوا لي ِ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫س��ةرك��ردةي سوثاكاني (خاليدي ك��وِري وةل��ي��د)‬ ‫سةركةوتنة زؤرةكانيشيدا‪ ،‬الدةداتء دةفةرموَيت‪( :‬أن‬ ‫سيف خالد فيه رهقا)‪ .‬واتة‪ :‬هؤكاري لةسةركارالبردني‬ ‫زؤر كوشتنة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ودةولةتي كاتَيكي زؤرو طؤِرانكاريي‬ ‫ياساي دانراوي نَي‬ ‫دواي��ةك��ي زؤري ويست تا طةيشتة هةندَيك بنضينةي‬ ‫ب��اآل كة ئيسالم ثَيش ضةندين س��ةدة ضةسثاندووني‪،‬‬ ‫َ‬ ‫��ودةول���ةت���ي‪ ،‬ئ���ةو رَي��س��اي��ان��ةي ل��ةس��ةدةي‬ ‫ي��اس��اي ن���َي�‬ ‫بيستةمدا ثَييانطةيشتووة ب��ةس��ةر ه��ةم��وو ناكؤكيية‬ ‫ضةكدارةكاندا نةيضةسثاندوون‪ ،‬ضونكة ضةند مةرجَيكي‬ ‫دي��اري��ك��راوي ب��ؤ ضةسثاندنيان ب��ةس��ةر جةنطةكاندا‬ ‫دان������اوة‪ ،‬ل���ةوان���ةي���ش دةب���َي���ت َ‬ ‫دةول���ةت���ان���ي ج��ةن��ط��ك��ةر‬ ‫بةِرةمسي جةنط رابطةيةنن‪ ،‬جةنطةكةيش لةنَيوان ئةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ودةولةتي دانيثياداناونء‬ ‫دةولةتانةدا بَيت كة ياساي نَي‬ ‫س���ةرؤك ي��ان م�يري وآلت جةنطةكة َ‬ ‫هةلبطريسَينَيتء‪،‬‬ ‫ه��ةرج��ةن��ط �َي��ك ي��ةك �َي��ك ل���ةو م���ةرج���ان���اي ت���َي���دا ن��ةب�َي��ت‬ ‫َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي دةض �َي��ت��ةدةرةوةو‬ ‫ل��ةض��وارض�َي��وةي ياساي ن�َي�‬ ‫ن��اض �َي��ت��ة ذَي����ر ئ��ةح��ك��امء ي��اس��اك��ان��ي��ي��ةوة‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش‬ ‫وايلَيدةكات زياد لةجةنطةكاني ديكة توندو تيذتربَيت‪.‬‬ ‫لةاليةنة نةرَينييةكاني ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي ئةوةية هةموو‬ ‫مافَيك دةدات���ة ه��ةن��دَي��ك وآلت ب��ؤ بةكارهَيناني هةموو‬ ‫هؤكارَيك لةجةنطدا‪ ،‬لةهةمان كاتدا ِر َي بةبةرانبةرةكانيان‬ ‫نادات ئةو هؤكارانة بةكاربهَيننء بةدةطمةن نةبَيت كةم‬ ‫رَيساي دان���راوي ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي هةية كة لةاليةن‬ ‫طشت َ‬ ‫دةول��ةت��ان��ةوة رَي��زي لَيبطريَيت‪ .‬ه��ةروةه��ا ياساي‬ ‫نَي َ‬ ‫ودةولةتي‪ ،‬ناكؤكيية ضةكداريية ناوخؤييةكاني ‪ -‬كة‬ ‫رووي��ةك��ي نَي َ‬ ‫ودةولةتييان نيية‪ -‬تا س��ةرةت��اي س��ةدةي‬ ‫بيست رَيكنةخستبوو‪ ،‬هةتا ئةو ضوارضَيوة بؤ دانانةيش‬ ‫ن��ةط��ةي��ش��ت� َ�وت��ة ئ��اس�تي ئ����ةوةي ل��ةئ��ي��س�لام��دا ه��ات��ووة‪.‬‬ ‫ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي بةئاشكرا جةنطي حةرامنةكردووة‪،‬‬ ‫ت���ةن���ه���ا ل����ةدةق����ي م�������ادةي (‪)4/2‬ي ث���ةمي���ان���ن���ام���ةي‬ ‫نةتةوةيةكطرتووةكاندا نةبَيت كة تَييدا هاتووة‪“ :‬ئةنداماني‬ ‫دةس���ت���ةي ن��ةت��ةوةي��ةك��ط��رت��ووةك��ان ن��اب �َي��ت ه���ةِرةش���ةي‬ ‫بةكارهَيناني هَيز‪ ،‬دذي سةالمةتيي زةوي يان سةربةخؤيي‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت�َي��ك��ي�تر بكةن ي��ان بةكاريبهَينن‪،‬‬ ‫سياسيي هيض‬ ‫َ‬ ‫بةشَيوةيةك كة لةطةل ئاماجنةكاني نةتةوةيةكطرتووةكاندا‬ ‫ن��ةي��ةن��ةوة”‪ ،‬بؤ ضَيكردني ياساي حةرامكردني جةنط‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةراوردي ريَساكاني جةنط لةنيَوان ئيسالمء ياساي هاوضةرخي نيَودةولَةتيدا‬

‫لةياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتيدا كاتَيكي زؤري خاياند‪ ،‬كة لةو‬ ‫ميانةيةدا مرؤظايةتي مةرطةساتي واي بةسةرداهات كة‬ ‫طيانةوةي ئةستةمة‪ ،‬ئةويش بةقؤناغةكاني رَيطةثَيدان‪،‬‬ ‫رَِ‬ ‫دواتر بةرتةسككردنةوة ئينجا حةرامكردندا بةهؤي مادةي‬ ‫(‪)4/2‬ي ثةمياننامةي نةتةوةيةكطرتووةكانةوة تَيثةِري‪.‬‬ ‫جةنطي بةرطريكارانة كة ئيسالم دانيثَيداناوة‪ ،‬ياساي‬ ‫َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي ثَيينةطةيشتووة تةنها ل��ةم��ادةي (‪)51‬ي‬ ‫ن�َي�‬ ‫َ‬ ‫ثةمياننامةي نةتةوةيةكطرتووةكاندا نةبَيت كة دةلَيت‪:‬‬ ‫“ئةم ثةمياننامةية مايف سروشتيي هةروآلتَيك‪ ،‬بةتةنها يان‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةل‪ ،‬لةبةرطري لةخؤكردندا الواز يان كةمناكاتةوة‪،‬‬ ‫ئ���ةط���ةر ه���ات���وو ه �َي��زَي��ك��ي ض���ةك���دار ه� رَ​َي�ش��ي��ك��ردةس��ةر‬ ‫يةكَيك لةئةنداماني ن��ةت��ةوةي��ةك��ط��رت��ووةك��ان‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي رَي��وش��وَي�ني‬ ‫ت��ا ئ��ةجن��وم��ةن��ي ئ��اس��اي��ش��ي ن �َي�‬ ‫ثَيويست بؤ ثاراستين ئاشيتء ئاسايشي نَيونةتةوةيي‬ ‫دةط��رَي��ت��ةب��ةر‪ ،‬ئ��ةو رَي��وش��وَي��ن��ان��ةي��ش ك��ة ئ��ةن��دام��ان بؤ‬ ‫ب��ةرط��ري ل��ةخ��ؤك��ردن دةي��ط��رن��ةب��ةر دةب �َي��ت ئةجنومةني‬ ‫ئاسايش ب��ةزووي��ي بيانزانَيت‪ ،‬ئ��ةو رَيوشوَينانةيش‬ ‫بةهيض ش �َي��وةي��ةك ك��ارن��اك��ةن��ةس��ةر م��ايف ئ��ةجن��وم��ةن‪ ،‬ض‬ ‫ك��ات�َي��ك ك��ة بةثَيويسيت دةزان���َي���ت ك���اري ثَيويست بؤ‬ ‫ثاراستين ئاشيتء ئاسايشي نَي َ‬ ‫ودةولةتي ئةجنامبدات”‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةلي‬ ‫كؤمةلكاري ‪-‬بةرطريي‬ ‫س��ةب��ارةت بةجةنطي‬ ‫شةرعي‪ -‬دذي دةستدرَيذيكةر‪ ،‬ئةوة ياساي نَي َ‬ ‫ودةولةتي‬ ‫ه��ي��ض��ي ل����ةب����ارةوة ن����ةوت����ووة‪ ،‬ج��ط��ة ل��ةث��ةمي��ان��ن��ام��ةي‬ ‫ن��ةت��ةوةي��ةك��ط��رت��ووةك��ان ك��ة ل��ةدووت��وَي��ي م���ادةي (‪)51‬‬ ‫ي ت��اي��ب��ةتء ب��ةن��دي ح��ةوت��ةم��ي��دا ب��اس��ي��ك��ردووة‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫شةريعةتي ئيسالمي ئةم سيستمةي ثَيش زياتر لة(‪)14‬‬ ‫س��ةدة ناسيوة‪ ،‬ه���ةروةك ث��ةروةردط��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ‬ ‫ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟﮠ ﮡ ﮢ‬ ‫ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﯛﮊ‬ ‫احلجرات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ه��ةروا ياساي نَيودةولةتي لةِرَيكخستين ياساكاني‬ ‫جةنطداو‪ ،‬بةتايبةتي لةجاِرداني مايف ذياندا بؤ طشت كةس‬ ‫زؤر دواكةوتووة‪ ،‬ئاشكراية بَيدابينكردني ئةم مايف ذيانة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةيالن‪ ،‬لةبةرئةوةيشة‬ ‫هةموو مافةكانيرتي مرؤظ تراويلكةو‬ ‫ياسادانراوةكان رَيساي تايبةتييان بؤ دان��اوةو رةنطَيكي‬ ‫ن�َي� َ‬ ‫�ودةول��ةت��ي��ي��ان بةثاراستين داوة‪ ،‬ل� رَ​َي�ةوةي��ة م��ايف ذي��ان‬ ‫ب��ةم��اف�َي��ك��ي س��روش�تي ي���ان ب��ن��ةِرةت��ي��ي ث �َي��ن��اس��ك��راوة كة‬ ‫تةنازولي لَيناكرَيتء لةهةموو ياسا مرؤيية دانراوةكان‬ ‫َبلندترة‪ ،‬ضونكة دياريي خ��وداي ذين بةدةستة بؤ مرؤظء‬ ‫بنضينةي بةردةوامبووني ذيانة لةسةرزةوي‪ .‬بةثَيي ياسا‪،‬‬ ‫ذياني م��رؤظ لةضركةكاني سةرةتاي بوونةوة هةتا مردن‬ ‫ثارَيزراوة‪ ،‬هةروةها ئةندامةكاني لةشيشي بةهةمانشَيوة‪،‬‬

‫ضونكة هةردةستدرَيذيكردنة سةرَيكي‪ ،‬واتة‪ :‬ثةكخستين‬ ‫ذياني هةمةكي يان هةندةكيي (جزئيا أو كليا) مرؤظ‪ ،‬وة‬ ‫دةستدرَيذييةكة هةرضؤنَيك بَيت لةاليةن ياساوة بةتاوان‬ ‫دادةنرَيت جا كارةكة ببَيتة هؤي لةناوداني ذيان‪ ،‬برينداري‬ ‫ي��ان كاريطةرييةكي خ��راث بةجَيبهَيَلَيت‪ ،‬بةويست يان‬ ‫بَيويست ئةجنامدرابَيت‪ ،‬ئةمة ئةطةر ئةوةيش بزانرَيت مايف‬ ‫َ‬ ‫مامةلةكردنء‬ ‫ذي��ان سةالمةتيي لةشيء مةعنةوي‪ ،‬باش‬ ‫بةكارنةهَيناني توندوتيذي دذي مرؤظ دةطرَيتةوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫تاآلننةكردن‪ ،‬دةستنةبردن بؤ ناموس‪ ،‬دي��ن‪ ،‬ب�يروب��اوةِرو‬ ‫كةلةثوري مرؤظء ستةملَينةكردنء نةترساندنيان دةطرَيتةوة‪.‬‬ ‫لةدةرةجنامةكاني زياد طرنطيدان بةو مافة‪ ،‬دامةزراندني‬ ‫لقَيكي نَيونةتةوةيي مافةكاني مرؤظة‪ ،‬كة لةلَي َ‬ ‫كؤلينةوةي‬ ‫طشت مافةكاني م��رؤظ لةكاتي ئاشتيدا تايبةمتةندةو‪،‬‬ ‫زؤرَي����ك ل��ةب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةن��ام��ة‪ ،‬ئ���اط���اداريء رَي��ك��ةوت��ن��ن��ام��ةئ��ن كة‬ ‫�ي ل��ةس��ةر ثاراستين م��ايف ذي��ان ب��ؤ ه��ةم��ووان دادةط���رن‪،‬‬ ‫ث� َ‬ ‫دةرك���راون‪ ،‬كة طرنطرتينيان م��ادةي سَييةمي جاِرنامةي‬ ‫جيهانيي مافةكاني مرؤظي َ‬ ‫سالي (‪1948‬ز)ة كة تيايدا‬ ‫ه��ات��ووة‪“ :‬ه��ةم��وو ك��ةس م��ايف ذي��ان‪ ،‬ئ���ازاديء سةالمةتيي‬ ‫كةسيي هةية”‪ .‬هةروةها مادةي ثَينجةمي هةمان جاِرنامة‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪ “ :‬نابَيت هيض ك��ةس دووض���اري ئةشكةجنة‪ ،‬سزا‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي توند يان دِرندانةو كةرامةتِروشينَ ببَيتةوة”‪.‬‬ ‫يان‬ ‫ه��ةروا لةبِرطةي يةكةمي ثةمياني نَي َ‬ ‫ودةولةتيي تايبةت‬ ‫بةمافة مةدةنيء سياسييةكاني َ‬ ‫سالي (‪1966‬ز)دا ئةوة‬ ‫دووثاتكراوةتةوة‪“ :‬مايف سروشتيي هةموو كةسَيكة بذي‪،‬‬ ‫ياسايش ئةو مافةي بؤ بثارَيزَيت‪ ،‬نابَيت بةشَيوةيةكي‬ ‫ه���ةِرةم���ةك���ي‪ ،‬ه��ي��ض ت��اك��َي��ك ل���ةذي���ان ب �َي��ب��ةش��ب��ك��رَي��ت”‪.‬‬ ‫ه���ةروةه���ا دووب�����ارة ض��ةن��دي��ن ث��ةمي��ان��ن��ام��ةو رَي��ك��ةوت�ني‬ ‫ناوضةييء هةريمَ يي مافةكاني م��رؤظ ه��ةن كة ثاراستين‬ ‫م��ايف ذي��ان بةتوندي دةسةثَينن‪ ،‬ل��ةوان��ة بةندي سَييةمي‬ ‫ثةمياننامةي عةرةبيي مافةكاني مرؤظي َ‬ ‫سالي (‪1945‬ز)‪،‬‬ ‫م��ادةي ضوارةمي ثةمياننامةي ئةفةريقايي بؤ مافةكاني‬ ‫مرؤظء طةالن َ‬ ‫سالي (‪1979‬ز)‪ ،‬بةشي يةكةمي بِرطةي يةكةم‬ ‫لةمادةي دووةم��ي رَيكةوتين ئةوروثايي مافةكاني مرؤظ‬ ‫َ‬ ‫سالي (‪1950‬ز)‪ ،‬جاِرنامةي ئةمةريكايي مافء ئةركةكاني‬ ‫مرؤظي دةرض��وو لةاليةن رَيكخراوي وآلتاني ئةمةريكايي‬ ‫بةبِرياري ذمارة (‪ )30‬لةمادةي يةكةمي كؤنطرةي نؤيةمي‬ ‫وآلتاني ئةمةريكايي َ‬ ‫سالي (‪1948‬ز)‪ ،‬تَيكِرا هةموو ئةو‬ ‫مادانةيش دووثاتي بَيبةشنةكردني هيض مرؤظَيك لةذيان‬ ‫بةشَيوةيةكي بَيسةروبةرةيي دةك��ةن��ةوة‪ ،‬ه��ةروا ئةوةيش‬ ‫تؤخدةكةنةوة كة نابَيت هيض كةس دووضاري ئةشكةجنة‪،‬‬ ‫س��زا ي��ان م��ام� َ‬ ‫�ةل��ةي توند ي��ان دِرن��دان��ةو ك��ةرام��ةت �ِرو شينَ‬ ‫ببَيتةوة”‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪123‬‬


‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬ ‫كورثةلة‬ ‫و‪ :‬خاليد بةرزجنى‬ ‫دةستث َيك‪ :‬لةمَيذووى كؤرثةلةزانيدا دةرخستنى‬ ‫قؤناغة جؤراوجؤرو يةك لةدواي يةكةكان كة كؤرثةلة ثَييدا‬ ‫تَيثةِردةبَيت‪ ،‬يةكَيك بووة لةمةسةلة قورسء َ‬ ‫ئالؤزةكان‪،‬‬ ‫ه� َ�وك��ارى ئةمةيش دةط��ةِرَي��ت��ةوة ب��ؤئ��ةو ق��ةب��ارة زؤرزؤر‬ ‫بضوكةى كة كؤرثةلة لةقؤناغةكانيدا‪ ،‬بةتايبةتى لةهةفتة‬ ‫يةكةمينةكانى سكثِريدا هةيةتى‪ ،‬هةروةها دةطةِرَيتةوة‬ ‫بؤ ئاسان نةبوونى سةيركردنء ثشكنينى كؤرثةلة بةبآ‬ ‫َ‬ ‫تةكنيكء رَ‬ ‫لةمندالداندا‪،‬‬ ‫ئاميى ثَيشكةوتووى تايبةتى‬ ‫لةبةرئةوة هةتا سةدةى (‪17‬ز) كة وردبني دروستنةكرابوو‪،‬‬ ‫ب��ةدرَي��ذاي��ى ضةندين س��ةدة تَيطةيشتنى راس��ت ب��ؤ ئةم‬ ‫زانستة نةبوو‪ ،‬بطرة نةدةزانرا كة روىَ‬ ‫َل هةريةك رَ‬ ‫لةنيو مآ‬ ‫لةدروستكردنى كؤرثةلةدا ضيية؟‬ ‫ئ��ةم��ة ل��ةك��ات�َي��ك��دا ك��ة ق��ورئ��ان��ى ث�ي�رؤز م �َي��ذووةك��ةى‬ ‫دةطةِرَيتةوة بؤ سةدةى (‪ )7‬زاييينء يةكةمني سةرضاوةى‬ ‫ب��ةردةس�تي مرؤظايةتيشة كة باسى لةقؤناغة جياوازو‬ ‫جياكةرةوةكانى كؤرثةلة كردبَيت‪ .‬قورئانى ثريؤز ضةندين‬ ‫زاراوةو ناوى بؤ قؤناغةكان داناوة كةبةهؤى ئةو زاراوانةوة‬ ‫ثَيناسةى وردى رووكةشى دةرةوةى كؤرثةلةو طرنطرتين‬ ‫كردارو رووداوى ناوةوةى هةريةك َ‬ ‫لةقوناغةكان دةكات‪،‬‬ ‫سةملَينراويشة زاراوةكانى قورئانى ثريؤز بؤ قؤناغةكانى‬ ‫ك��ؤرث��ةل��ة‪ ،‬من��وون��ةي�تري��نء ش��ي��اوت��ري��ن ن����اونء ه��ةم��وو‬ ‫ئةومةرجانةى تَيداية كةثَيويستة لةزاراوةى زانستيى زؤر‬ ‫ورددا هةبن‪.‬‬ ‫خ��واى ط��ةورة لةسورةتى (املؤمنون)دا قؤناغةكانى‬ ‫ك��ؤرث��ةل��ة روون��دةك��ات��ةوةو دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﮕ ﮖ‬ ‫ﮗﮘ ﮙﮚﮛﮜﮝﮞﮟﮠﮡﮢ‬ ‫ﮣﮤ ﮥﮦﮧﮨﮩﮪﮫ‬ ‫ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕﯖ‬ ‫ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﮊ املؤمنون‪ .‬واتة بةِراسيت‬ ‫ئَيمة مرؤظمان لةثَيكهاتةيةك لةقوِر بةديهَيناوة‪ ،‬ثاشان‬ ‫كردومانةتة نوتفةيةك لةجَيطةيةكى لةبارو ثارَيزراودا كة‬ ‫مندالدانى دايكة‪ ،‬ثاشان نوتفة ئاوةكةمان ك��ردة َ‬ ‫َ‬ ‫دلؤثة‬ ‫خوَينَيكى مةيو‪ ،‬ثاشان خوَينة مةيوةكةمان كردة طؤشتثارة‪،‬‬ ‫‪124‬‬

‫ثاشان طؤشتثارةكةمان كردة ئَيسك‪ ،‬دوابةدواى ئةوةيش‬ ‫ئَيسكةكةمان بةطؤشت داثؤشي‪ ،‬ثاشان لةشَيوةيةكيرتدا‬ ‫دةرم��ان��ه�َي��ن��اوة (ش �َي��وةى ئ��ادةم��ي��زاد)‪ ،‬ب��ةِراس��ت��ى خ��واى‬ ‫طةورةيش بةرزو ثريؤزةو باشرتين بةديهَينةرة‪.‬‬ ‫قوناغةكانى ئةم ل َي َ‬ ‫َ‬ ‫كو َلينةوةية‪:‬‬ ‫َ‬ ‫قوناغى يةكةم (نطفة)‪:‬‬ ‫ثَيناسةى زاراوةيى (نطفة)‪ :‬لةزمانى عةرةبيدا وشةى‬ ‫(نطفة) بةضةند مانايةك هاتووة لةوانةيش‪( :‬القليل من‬ ‫املاء والذي يعدل قطرة) واتة‪ :‬كةمَيك لةئاو بةئةندازةى‬ ‫َ‬ ‫دل��ؤث�َي��ك‪ .‬لةبةرطى نؤيةمى (ل��س��ان ال��ع��رب‪ /‬ص‪)335‬دا‬ ‫لةبارةى (نطفة)وة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬والواحدة َ‬ ‫نطفهُ‪ ،‬و ُن َطفة شبهت‬ ‫بقطرة امل��اء»‪ .‬وات��ة‪( :‬نطفة) ضوَينراوة َ‬ ‫بةدلؤثَيك ئاو‪،‬‬ ‫هةروةها لة(تاج العروس‪ /‬ج‪ ،6‬ص‪)259-258‬و (لسان‬ ‫العرب‪ /‬ج‪ ،9‬ص‪ )336‬لةم بارةيةوة دةلَينَ ‪« :‬ونطفت آذان‬ ‫املاشية وتنطفت‪ ،‬إبتلت باملاء فقطرت»‪ .‬واتة‪ :‬تكانةوةى‬ ‫ئاو لةطوَيضكةى ئ��اذةأل كاتَيك تةِردةبَيتء َ‬ ‫دلؤثى ئاوى‬ ‫لَيدةتكَيت‪.‬‬ ‫لةفةرموودةيةكى ث�يرؤزى ثَيغةمبةردا(‪ )j‬كة ئيمام‬ ‫طياوَيتييةوة‪،‬‬ ‫موسليم لةسةحيحةكةيدا (ب‪ ،1‬ل‪)42‬دا رَِ‬ ‫وش��ةى (نطفة) هاتووة كة فةرمويةتى‪( :‬فلم ن��زل قياما‬ ‫ننتظره حتى خرج إلينا وقد إغتسل ينطف رأسه باملاء)‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬راوةستابووين ضاوةِرَيي ثَيغةمبةرمان(‪ )j‬دةكرد‪،‬‬ ‫هةتا ب��ؤالم��ان ه���ات���ةدةرةوةو خ��ؤى ش� َ�وردب��وو َ‬ ‫دلؤثةئاو‬ ‫لةسةرى دةتكاية خوارةوة‪.‬‬ ‫هةروةها ئيمام ئةمحةد لة(مسند)دا ل��ة(ب‪ ،3‬ل‪)166‬‬ ‫دا ل��ةئ��ةن��ةس��ى ك���وِرى م��ال��ي��ك��ةوة (خ���وا لَييانِرازيبَيت)‬ ‫طياوَيتييةوة دةفةرموَيت‪( :‬كنا جلوسا مع رسول اهلل(‪)j‬‬ ‫رَِ‬ ‫فقال‪ :‬يطلع عليكم اآلن رجل من أهل اجلنة‪ ،‬فطلع رجل من‬ ‫األنصار تنطف حليته من وضوئه)‪ .‬واتة‪ :‬دانيشتبووين‬ ‫لةطةأل ثَيغةمبةرى خوادا(‪ )j‬فةرمووى‪ :‬ئَيستا ثياوَيكتان‬ ‫لةئةهلى بةهةشت لَيدةردةكةوَيت‪ ،‬ثاش ئةوة ثياوَيكى‬ ‫(ئ��ةن��س��ار) دةرك����ةوتء ب��ةه��ؤى دةس��ت��ن��وَي��ذةك��ةي��ةوة ئاو‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫بة(إسم املفعول)‪ ،‬وةك لةتةفسريى قورتوبى بةرطى دووةم‬ ‫(ل‪)4‬و لةثةراوَيزى (مج��ل)ى تةفسريى (جاللني) بةرطى‬ ‫ضوارةم (ل‪)517‬داو (فتح القدير) بةرطى ثَينجةم (ل‪)419‬‬ ‫دا‪ ،‬لةبارةى بةكارهَينانى وشةى (دافق) كة بة(إسم الفاعل)‬ ‫ه��ات��ووة َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪« :‬أن ال��ق��رآن يسند التدفق للماء نفسه‪،‬‬ ‫مما يشري إىل أن للماء قوة دفق ذاتية»‪ .‬وات��ة‪ :‬قورئانى‬ ‫ث�ي�رؤز‪ ،‬ه��ؤك��ارى َ‬ ‫ثالثَيوةنانى ئ��اوةك��ة ب��ؤ ئ��اوةك��ة خؤى‬ ‫دةطةِرَينَيتةوة‪ ،‬ئةمةيش ئاماذةية بؤئةوةى كة ئاو هَيزَيكى‬

‫لةِريشى دةتكاية خوارةوة‪.‬‬ ‫لةفةرمودةيةكى ديكةدا‪( :‬م ّر يهودي برسول اهلل(‪)j‬‬ ‫وهو حيدث أصحابه‪ ،‬فقالت قريش‪ :‬يايهودي إن هذا يزعم‬ ‫شيء اليعلمه إالّ نيب‪ ،‬فجاء‬ ‫أنه نيب‪ ،‬فقالت‪ :‬ألسألنه عن‬ ‫ٍ‬ ‫حتى جلس ثم قال‪ :‬يا حممد(‪ )j‬مم خيلق اإلنسان؟ فقال‬ ‫كل خيلق من نطفة الرجل‬ ‫رسول اهلل(‪ :)j‬يا يهودي من ٍ‬ ‫ومن نطفة امل��رأة)‪ .‬وات��ة‪ :‬جولةكةيةك بةالى ثَيغةمبةرى‬ ‫َ‬ ‫هاوةلةكانى دةك��رد‪،‬‬ ‫خوادا(‪ )j‬رؤيشت كة قسةى بؤ‬ ‫قوِرةيشييةكان بةجولةكةكةيان وت‪:‬‬ ‫ئةو ثياوة َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬من ثَيغةمبةرم‪،‬‬ ‫ج��ول��ةك��ةك��ةي��ش وت���ى‪ :‬ئ�َي��س��ت��ا من‬ ‫ثرسيارَيكى ل �َي��دةك��ةم‪ ،‬ثَيغةمبةر‬ ‫ن��ةب �َي��ت ك��ةس��ى دي��ك��ة ن��اي��زان �َي��ت‪،‬‬ ‫ثاشان هات دانيشت‪ ،‬ثاشان وتى‪:‬‬ ‫ئ��ةى موحةممةد(‪ )j‬م��رؤظ لةضى‬ ‫بةديدةهَينرَيت؟ ثَيغةمبةريش(‪)j‬‬ ‫ف����ةرم����ووى‪ :‬ئ���ةى ج��ول��ةك��ة‪ ،‬م���رؤظ‬ ‫لةهةردووكيانةوة بةديدةهَينرَيت‪،‬‬ ‫ل���ةن���وت���ف���ةى ث���ي���او و ل��ةن��وت��ف��ةى‬ ‫ئافرةتةوة‪.‬‬ ‫زاراوةى (ن��ط��ف��ة) ل��ةط��ي��ان��دارى‬ ‫مةنةوىء هَي َ‬ ‫لكوكة دةستثَيدةكاتء‬ ‫بةقؤناغى ضاندن (اإلن��غ��راس) يان‬ ‫ك �َي�لآن (احل����رث)‪ ،‬كؤتاييثَيدَيت‪.‬‬ ‫(نطفة)يش لةماوةى دروستبوونيدا‬ ‫بةم َ‬ ‫قوناغانةدا دةِروات‪:‬‬ ‫ئ���اوى ب��ةت��ةك��ان دةره��ات��وو (م��اء‬ ‫الدافق)‪ :‬ئاوى ثياو بةتةكان دةِروات‪،‬‬ ‫هةروةك لةقورئانى ثريؤزدا هاتووة‪:‬‬ ‫ﮋﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ‬ ‫ﭫ ﭬ ﮊ الطارق‪ .‬وات��ة‪ :‬با مرؤظ‬ ‫تةماشابكات لةضى بةديهَينراوة‪،‬‬ ‫ل��ةئ��اوَي��ك��ى ب���ةت���ةك���ان دةرث����ةِري����و‬ ‫ب���ةدي���ه���َي���ن���راوة‪ .‬ئ�����ةوةي ج �َي��ط��ةى‬ ‫س��ةرجن��ة‪ ،‬قورئانى ث�يرؤز هؤكارى‬ ‫َ‬ ‫مليونان كولكى بضووكةوة لةناو شلةكانى‬ ‫ويَنةى هيَلكؤكةيةك سةد جار طةورةكراوة‪ ،‬بةهؤى َ‬ ‫َ‬ ‫ثالثَيوةنانى ئ��اوةك��ة ب��ةت��ةك��ان‪ ،‬بؤ‬ ‫ناوجوطةى هيَلكة‪.‬‬ ‫بو َ‬ ‫جوطةى هيَلكةدا ثالَيثيَوةدةنريَت َ‬ ‫َ‬ ‫خودى ئاوةكة خؤى دةطةِرَينَيتةوة‪،‬‬ ‫وةرطرياوة لةكتيَبى‪:‬‬ ‫ه����ةروةك وش���ةى (داف����ق) ك��ة (إس��م‬ ‫(‪)Nilsson et al, Achild is Born, Newyork, Delacorte Press, 1982‬‬ ‫الفاعل)ة واتة‪ :‬بة(بكةر) هاتووة نةك‬ ‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪125‬‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫َ‬ ‫ثالثَيوةنانى خؤيى تَيداية‪.‬‬ ‫زانستى سةردةميش سةملاندويةتى بؤئةوةي كردارى‬ ‫ثيتاندن رووب����دات‪ ،‬ثَيويستة ط��ي��ان��دارة مةنةوييةكانى‬ ‫َ‬ ‫رَ‬ ‫مجوجولء تةكاندابنء‬ ‫نيينة ب��ةردةوام لةزيندووَيتىء‬ ‫َ‬ ‫بةهةمان شَيوة هَيلكةيش بةردةوام لةزيندووَيتىء جولةو‬ ‫تةكاندابَيتء بةرةو قةناتى (ظالوب) بِروات‪.‬‬

‫لةضاثى (‪)3‬ي كتَييب‪Human Reproduction( :‬‬ ‫‪Essentials of Reporductive and Perinatal‬‬ ‫‪ )Medicine‬كةنوسراوى ه��ةردوو زان��ا (ثةيجء ظيللى)‬ ‫ي��ة ه��ات��ووة‪« :‬ئاشكراية جطة ل��ةئ��اوى ث��ي��اوو طياندارة‬ ‫مةنةوييةكان‪ ،‬ضةندين رةط��ةزى ديكة يارمةتيي كردارى‬ ‫ثيتاندن دةدةن‪ ،‬لةوانةيش‪ ،‬م��اددةى ثِرؤستاطالندين‪:‬‬

‫جوطةى هيَلةكةدا‪ ،‬ضاوةِروانى سثيرَ ميَك دةكات تا ثيَكةوة مروَظيَكى َ‬ ‫بنياتبني‪ ،‬ثةردة‬ ‫نوى‬ ‫َلكوكةيةكى نةثيتيَنراو لةناو َلوضةكانى َ‬ ‫ويَنةى هي َ‬ ‫نَ‬ ‫َلوضةكان ضةندين رذيَن دةردةدةن كة كارى ليَكردنةوةى ثةردةى دةرةكيى خانةكان ئةجنامدةدةنء َ‬ ‫رى بةطياندارى مةنةوى دةدةن بطةنة‬ ‫َلكوكة‪.‬‬ ‫ثةردةى ثاريَزةرى هي َ‬ ‫وةرطرياوة لةكتيَبى‪:‬‬ ‫(‪)Nilsson et al, Achild is Born, Newyork, Delacorte Press, 1982‬‬ ‫‪126‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫(‪)Prostaglandin‬ة‪ ،‬ك��ة دةبَيتة ه��ؤى هاتنةوةيةكء‬ ‫ب��ض��وك��ب��وون��ةوةى م���ن� َ‬ ‫��دال���دان‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش دةب �َي��ت��ة ه��ؤى‬ ‫طواستنةوةى طياندارة مةنةوييةكان بؤ شوَينى ثيتاندن»‪.‬‬ ‫ل��ة(ل‪)10‬ى كتَييب‪)The developing human( :‬‬ ‫دا كة لةنوسينى ثرؤفيسؤر (كيث م���ور)ةو مامؤستاى‬ ‫ك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��ي��ة ل��ةزان��ك��ؤى ت��ؤرن��ت��ؤى ك��ةن��ةدا‪َ ،‬‬ ‫دةل �َي��ت‪:‬‬ ‫«بةهةمان شَيوةيش ئاوى ئافرةت جطة لةهَيلكة‪ ،‬ضةندين‬ ‫رةط���ةزى دي��ك��ةى تَيداية ك��ةب��ةش��داري��دةك��ةنء يارمةتيى‬ ‫ك��ردارى ثيتاندن دةدةن‪ ،‬لةوانةيش‪ :‬هةندآ ئةنزيم كة‬ ‫قةناتةكانء رووى م��ن� َ‬ ‫�دال��دان دةي �ِرَي��ذن‪ ،‬وا لةطياندارى‬ ‫مةنةوى دةكةن تواناى ثيتاندنى هةبَيت‪ ،‬ئةويش بةالبردنى‬ ‫ثرؤتينى شةكريي لةسةر طياندارة مةنةوييةكة»‪.‬‬ ‫لة كتَيبى (‪ )Achild is Born‬وات��ة‪ :‬لةدايكبوونى‬ ‫َ‬ ‫نيلسون )‪ (Nilsson‬ة ل��ة(ل‪)28‬دا‬ ‫منداأل كة نوسراوى‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬ئةم ئةنزميانة جطةلةوةى كةدةبنة هؤى البردنى‬ ‫ثرؤتينى شةكريى لةسةر طياندارى مةنةوى‪َ ،‬‬ ‫هةليشدةسن‬ ‫بةالبردنى ئةو خانانةى كة ض��واردةورى هَيلكةيان داوةو‬ ‫ثةردةى هَيلكة لةبةردةم طياندارى مةنةويدا دةردةخةن»‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬وشةى (نطفة) بةماناى بِرَيكى كةمى شلة دَيت‪،‬‬ ‫ئةم زاراوةية وةسفى ئةو بِرة شالنة دةكات كة بةشَيوةي‬ ‫بةتةكان لةاليةن رَ‬ ‫مي)ةوة دةِرَيذرَين‪.‬‬ ‫(نيو َ‬ ‫(الساللة)‪ :‬لةزمانى عةرةبيدا وشةى (ساللة) بةضةند‬ ‫م��ان��اي��ةك ه��ات��ووة ل��ةوان��ةي��ش‪ :‬ل��ة (ل��س��ان ال��ع��رب‪ /‬ج‪،11‬‬ ‫ص‪)388‬دا و ( قاموس احمليط‪ /‬ج‪ ،3‬ل‪)7‬و (تاج اللغة‪/‬‬ ‫ج‪ ،5‬ص‪)1731‬و (تاج العروس‪/‬ج‪ ،7‬ص‪)378-377‬دا‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪« :‬الساللة إنتزاع الشيء وإخراجه يف رفق»‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫راكَيشانى شتَيكء دةرهَينانى بةهَيواشىء لةسةرخؤيى‪.‬‬ ‫مانايةكى ديكةى (ساللة) لة(القاموس احمليط‪ /‬ج‪،3‬‬ ‫ص‪ )47‬و(تاج العروس‪ /‬ج‪ ،7‬ص‪)378–377‬دا هاتووة‪:‬‬ ‫(تعين أيضا السمكة الطويلة)‪ .‬واتة‪ :‬هةروةها بةماناى‬ ‫ماسيى درَيذكؤلة دَيت‪.‬‬ ‫هةروةها سةبارةت بةوشةى (املاء املهني) لةتةفسريى‬ ‫(طربي‪ /‬ج‪ ،21‬ص‪)59‬و تةفسريى (قرطيب‪ /‬ج‪ ،19‬ص‪)159‬‬ ‫دا دةلَينَ ‪ :‬مةبةست لة(الساللة) ئاوى ثياوة‪ .‬ئةطةر بِروانينة‬ ‫طياندارة مةنةوييةكانيش بؤمان دةردةكةوَيت كة بةشَيكن‬ ‫لةئاوى ثياوو لةسةرشَيوةى ماسيى درَيذكؤلة بةهَيواشى‬ ‫ل��ةئ��اوى ث��ي��او (م��اء امل��ه�ين)ةوة دَي���ن���ةدةرةوة‪ .‬قورئانى‬ ‫ثريَوزيش لةم ئايةتةدا ئاماذة بؤ هةموو ئةوانة دةكات‪،‬‬ ‫وةك دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ‬

‫ﯙ ﮊ السجدة‪.‬‬ ‫ل��ةم��اوةى ك���ردارى ثيتاندندا‪ ،‬ئ��اوى ثياو بةقةناتى‬ ‫زَي��دا دةِروات هةتا لةقةناتى ظالوبدا ب��ةرةو رووى هَيلكة‬ ‫دةبَيتةوة‪ ،‬ب��ةآلم ئ��ةوةى ئاشكراية‪ ،‬كةمَيك لةئاوى ثياو‬ ‫دةطاتة ئةو شوَينةو تةنها يةك طياندارى مةنةوى هَيلكةكة‬ ‫دةبِرَيت‪ ،‬لةدواى ئةوةيش يةكسةر طؤِرانكارييةكى رَ‬ ‫خيا‬ ‫لةثةردةى هَيلكةكةدا روودةدات بةجؤرَيك كة ناهَيَلَيت‬ ‫طياندارة مةنةوييةكانى ديكة ب��ض��ن��ةذوورةوة‪ ،‬بةضوونة‬ ‫ذوورةوةى ئةو طياندارة مةنةوييةيش بؤ هَيلكة‪ ،‬هَيلكةى‬ ‫ثيتَينراو دروستدةبَيت‪.‬‬ ‫ف��ةرم��وودةي��ةك��ى ثَيغةمبةر (‪ )j‬ك��ة ئيمام موسليم‬ ‫طياوَيتييةوة‪،‬‬ ‫لةسةحيحةكةيدا بةرطى دووةم (ل‪ )1064‬رَِ‬ ‫ئاماذة ب��ةوة دةك��ات كة ك��ردارى ثيتاندن لةهةموو ئاوى‬ ‫ثياوَيك روونادات‪ ،‬هةروةك دةفةرموَيت‪( :‬ما من كل املاء‬ ‫يكون الولد) واتة‪ :‬هةموو ئاوى ثياوَيك نابَيتة منداأل‪ .‬بةو‬ ‫َ‬ ‫جورة تةنها طياندارَيكى مةنةوى لةو هةزاران طياندارةى‬ ‫ئ��اوى ثياودا ك��ردارى ثيتاندن دروستدةكات‪ ،‬بةوةيش‬ ‫وةسفةكةى ثَيغةمبةر(‪ )j‬زؤر بةورديي هةموو ئةو مانا‬ ‫زانستييانة دةردةخات كة زانستى ئةمِرؤ دةرخيستوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دلؤثى ئاوَيتة (نطفة أمشاج)‪ :‬هَيلكةى ثيتَينراو شَيوةي‬ ‫َ‬ ‫دلؤث وةردةطرَيت‪ ،‬ئةمةيش بةتةواوى لةطةأل ماناى يةكةمى‬ ‫وشةى (نطفة)دا دةطوجنَيت كةبةماناى َ‬ ‫دلؤث دَيت‪ ،‬واتة‬ ‫(نطفة أمشاج) بةماناى َ‬ ‫دلؤثَيكى ئاوَيتة لةدوو ئاو دَيت‪،‬‬ ‫ئةم قؤناغةيش لةسةرةتاى دروستبوونييةوة كة بةشَيوةي‬ ‫زانستى بة(زايطؤت) يان (هَيلكةى ثيتَينراو) ناسراوة‪،‬‬ ‫قورئانى ثريؤز ئاماذة بؤ ئةم قؤناغة دةكاتء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ‬ ‫ﯱ ﯲ ﮊ اإلن��س��ان‪ .‬ل�رَ​َي�ةدا َ‬ ‫خالَيكى زؤر طرنط هةية‬ ‫كةثةيوةنديى بةم دةقة قورئانييةوة هةية‪ ،‬ئةويش وشةى‬ ‫(نطفة)ية كة بةشَيوةي (ناوى تاك) هاتووة‪ ،‬بةآلم وشةى‬ ‫(أمشاج) كة سيفةتة بةشَيوةى (كؤ) هاتووة‪ ،‬لةِرَيزمانى‬ ‫عةرةبيدا هةميشة دةبَيت (صفة) شوَينكةوتةى (موصوف)‬ ‫بَيت واتة‪ :‬ئةو شتةى كةوةسفدةكرَيت ئةطةر تاك يان كؤ‬ ‫بَيت‪ ،‬دةبَيت وةسفةكةيش هةمان َ‬ ‫حالةتى هةبَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫لةم ئايةتةدا دةبينني (صفة) شوَينكةوتووي (موصوف)‬ ‫نيية‪ ،‬ضونكة (نطفة) تاكةو سيفةتةكةى كة(أمشاج)ة كؤية‪.‬‬ ‫زاراوةى (ن��ط��ف��ة أم���ش���اج) ل����ةالى زان����ا م��وف��ةس�يرة‬ ‫ثَيشينةكانى ق��ورئ��ان��ى ث�ي�رؤز ئ��اش��ك��راب��ووة‪ ،‬ه���ةروةك‬ ‫تةفسريى (قرطيب‪ /‬ج‪ ،19‬ص‪)121‬و ث��ةراوَي��زى صاويى‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪127‬‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫تةفسريى (جاللني‪ /‬ج‪ ،4‬ص‪)273‬و (فتح القدير‪ /‬شوكاني‪/‬‬ ‫ج‪ ،5‬ص‪ )344‬وتويانة‪« :‬النطفة مفردة لكنها يف معنى‬ ‫اجلمع»‪ ،‬واتة‪( :‬نطفة) تاكة بةآلم لةماناى كؤدا دَيت‪.‬‬ ‫زانستى ئةمِرؤ دةتوانَيت زؤر ب��ةِروون��ى ئ��ةم ماناية‬ ‫لَيكبداتةوة‪ ،‬بةوشَيوةيةى كة توَيذةرةواني ثَيشوو لةدةقة‬ ‫قورئانييةكةوة َ‬ ‫بةلطةيان هَيناوةتةوة‪.‬‬ ‫وشةى (أمشاج) لةِروانطةى زانستييةوة سيفةتَيكى‬ ‫كؤيةو زؤر ب��ةوردىء ب��ةت��ةواوى وةسفى وش��ةى (نطفة)‬ ‫ى تاك دةك��ات‪ ،‬كة ئةمةيش ئاماذةية َ‬ ‫بو ئةو ئاوَيتةيةى‬ ‫دروستدةبَيتء سيفةتةكانى ب��اوانء نةوةكانى هةموو‬ ‫�ةل��دةط��رَي��ت‪ .‬ئ��ةم ق��ؤن��اغ��ة ل��ةط� َ‬ ‫ك��ؤرث��ةل��ةي��ةك ه� َ‬ ‫�ةل ئ��ةوةى‬ ‫بةردةوامدةبَيت لةسةر طةشةكردنء دابةشبوون بةضةند‬ ‫خ��ان��ةي��ةك��ى ب���ض���ووكء ب��ض��وك�ترةوة ك��ة ن���اودةب���رَي���ت بة‬ ‫(‪( )blastomeres‬ث�لاس��ت��ؤم�رَ​َي�س ي��ان ثالستيؤال يان‬ ‫ئةرمية)‪َ ،‬‬ ‫بةالم شَيوة َ‬ ‫دلؤثييةكةى خؤى دةثارَيزَيت‪ .‬لةثاش‬ ‫ئةمة بة ضوار رؤذ بارستةيةكى طؤيى لةخانة دروستدةبَيت‬ ‫كة ناودةبرَيت بةتؤوةسوِر يان توويى (‪ .)morula‬دواى‬ ‫ثَينج رؤذي�تري ثيتان‪( ،‬نطفة) بة(‪ )blastocyst‬وات��ة‪:‬‬ ‫ئةرمية بؤشايى ناودةبرَيت‪ ،‬لةطةأل ئةمةيشدا خانةكانى‬ ‫تؤوةسوِر َ‬ ‫بو دووب��ةش كةرتدةبن‪ .‬هةرضةندة (نطفة) لةم‬ ‫كاتةدا بؤ ضةند خانةيةك ل��ةن��اوةوة دابةشدةبَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫سروشتء شَيوةى َ‬ ‫دلؤثةيى خؤى لةدةستنادات‪ ،‬ئةويش‬ ‫ب��ةه� َ�وى ث���ةردة ئةستورةكةيةوة ك��ةخ� َ�وىء رووخ��س��ارى‬ ‫دةثارَيزَيت‪ ،‬لةهةموو ئةوقؤناغةي كة بامسانكرد‪ ،‬زاراوةى‬ ‫(نطفة أمشاج) لةهةموو طةشةكردنةكانيدا شَيوةيةكى‬ ‫زؤر تةواوو طوجناو دةدات بة(نطفة)‪ ،‬هةروةها لةوكاتةدا‬ ‫بةشَيكة ل��ةئ��اوى ث��ي��اوو ئ��اف��رةت‪ ،‬ش �َي��وةى َ‬ ‫(دل��ؤث)ي��ش‬ ‫وةردةط��رَي��ت‪ ،‬كة لةماناي (نطفة)دا خ��ؤى دةبينَيتةوة‪،‬‬ ‫كةلَيكى زؤر َ‬ ‫هةروةها ضةند تَي َ‬ ‫هةلدةطرَيت كة لةوشةى‬ ‫(أم��ش��اج)دا خ��ؤى دةبينَيتةوة‪ ،‬لةبةرئةوة ئ��ةم قؤناغةى‬ ‫كؤرثةلة شَيوةى دةرةوةو ثَيكهاتةى ن��اوةوةى قؤناغةكة‬ ‫دةردةخ��ات‪ ،‬لةكاتَيكدا زاراوةى (مؤريوال يان تؤوةسوِر‬ ‫يان تويي) كةبةماناى‪ :‬شتَيكى بَيبؤشايىء ناوثِر دَيت كة‬ ‫شلنةبَيت‪ ،‬زاراوةيةكى ثِراوثِرنيية بؤ ئةم قؤناغة‪ ،‬هةروةها‬ ‫هةموو ئةو زاراوانةى ديكة كة بؤ ئةم قؤناغة دانراون وةكو‬ ‫قؤناغى دوو خانةييء ضوار خانةيىء هةشت خانةيى‪،‬‬ ‫هيضيان بةتةواوى ماناى قؤناغةكان ناطةيةنن وةك ئةو‬ ‫ثَيناسةيةى ك��ة خ��واى ط���ةورة ب��ؤ ئ��ةم قؤناغةى دان��اوة‬ ‫ئةويش (نطفة أمشاج)ة‪.‬‬ ‫‪128‬‬

‫ئةجنامةكانى ث َيكهاتنى ه َيلكةى ثيت َينراو (نطفة‬ ‫أمشاج)‪:‬‬ ‫بةديه َينان (اخللق)‪:‬‬ ‫ئةمة س��ةرةت��اى راستةقينةي بوونى مرؤظة‪ ،‬ضونكة‬ ‫ط��ي��ان��دارى م��ةن��ةوى ‪ -‬ث��ي��او (‪ )23‬ب� َ�وه �َي� َ�ل ‪َ -‬‬ ‫هةلطرى‬ ‫بؤماوةيى تَيداية‪ ،‬بةهةمان شَيوةيش هَي َ‬ ‫لكوكة (‪)23‬‬ ‫هةلطرى ب��ؤم��اوةي��ى ه��ةي��ة‪ ،‬ك��ة ن��ي��وةى ذم���ارةى َ‬ ‫َ‬ ‫هةلطرة‬ ‫ب��ؤم��اوةي��ي��ةك��ان دةن��وَي��ن�َي��ت ل��ةه��ةر خانةيةكى م��رؤظ��دا‪،‬‬ ‫رَ‬ ‫(سثيم) لةطةأل هَيلكةدا يةكدةطرنء‬ ‫طياندارى مةنةوى‬ ‫خانةيةكى نوَيى مرؤظ كة ذمارةى كرؤمؤسؤمةكانى (‪)46‬‬ ‫َ‬ ‫كةهةلطرى‬ ‫دانةية ثَيكدةهَينن‪ ،‬بةبوونى ئةو خانةيةيش‬ ‫ئةو ذمارة كرؤمؤسؤمةية‪ ،‬بونةوةرى مرؤظ دروستدةبَيتء‬ ‫ه��ةم��وو ه��ةن��ط��اوةك��ان��ى دوات���ري���ش ث��ش��ت ب���ةم ه��ةن��ط��اوة‬ ‫دةبةسنتء لةمةوة سةرضاوةدةطرن‪ ،‬كةواتة‪ :‬ئةمة يةكةمني‬ ‫هةنطاوة بؤ بوونى بةديهَينراوَيكى نوآ‪.‬‬ ‫ب) دووةم�ي�ن ئ��ةجن��ام لةثَيكهاتين (نطفة أم��ش��اج)دا‬ ‫بريتيية لة‪ :‬كردارى ئةندازةطريى (التقدير) يان (بةرنامةى‬ ‫ج��ي��ن��ةك��ان)‪ :‬ث���اش ض��ةن��د ك���اذَي���رَي���ك ل��ةدروس��ت��ب��وون��ى‬ ‫مرؤظَيكى نوآ‪ ،‬لةناو خانةيةكى تةواودا كردارَيكى ديكة‬ ‫دةستثَيدةكات‪ ،‬ئةويش يةكطرتنى ئةو سيفةتانةية كة‬ ‫لةداهاتوودا لةسةر كؤرثةلةكة دةردةكةون‪ ،‬واتة‪ :‬سيفةتة‬ ‫َ‬ ‫زال��ةك��ان‪ ،‬ه��ةروةك سيفةتة بةزيوةكانيش ل��ةم ك��ردارةدا‬ ‫دي��اري��دةك��رَي��ن ك��ة ل��ةوان��ةي��ة ل��ةن��ةوةك��ان��ى داه��ات��ووت��ردا‬ ‫دةرب���ك���ةون‪ ،‬ب��ةو ج��ؤرةي��ش ئ��ةن��دازةط�يري��ى وةسفةكانى‬ ‫كؤرثةلةو دياريكردنيان تةواودةبَيت‪.‬‬ ‫وشةى (تقدير) لةزمانى عةرةبيدا بةم مانايانة د َيت‪:‬‬ ‫‪( -1‬الرتوية والتفكري يف تسوية أمر وتهيئتة)‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫تيامانء بريكردنةوة لةئةجنامدانء ئامادةكردنى كارَيك‪.‬‬ ‫رَِ‬ ‫‪( -2‬تقديره بعالمات يقطعه عليها)‪ .‬وات��ة‪ :‬خةمآلندن‬ ‫بةنيشانةو هَيمايةك كة طومانى تَيدانةبَيت‪.‬‬ ‫‪( -3‬أن تنوي أمرا بعقدك‪ ،‬تقول‪ :‬قدرت أمر كذا وكذا‪،‬‬ ‫أي‪ :‬نويته وع��ق��دت عليه (ل��س��ان ال��ع��رب ‪ ،)76/5‬وات��ة‪:‬‬ ‫نييةتى بِرياردان لةئةجنامدانى كارَيك بهَينيتء َبلَييت‪:‬‬ ‫بريم لةئةجنامدانى كارَيك كردؤتةوةو خةمآلندومة‪ ،‬واتة‬ ‫نييةمتهَيناوةو بِريارى ئةجنامدانى كارَيكم داوة‪.‬‬ ‫قورئانى ثريؤز لةئايةتةكانى (‪)19 ،18 ،17‬ى سورةتى‬ ‫(ع���ب���س)دا ل��ةي��ةك��ةم�ين ق��ؤن��اغ��ةك��ان��ى (ن��ط��ف��ة أم��ش��اج)دا‬ ‫ئاماذةيكردووة بؤ ه��ةردوو ك��ردارة يةكلةدواى يةكةكةى‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫بةديهَينانء ئةندازةكردن وات��ة‪( :‬اخللق والتقدير)‪ ،‬وةك‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ‬ ‫ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮊ عبس‪.‬‬ ‫ج) سَييةمني ئ��ةجن��امء ب��ةره��ةم لةثَيكهاتنى (نطفة‬ ‫أمشاج)دا بريتيية لةدياريكردنى رةطةز (حتديد اجلنس)‪:‬‬ ‫لةكردارى ئةندازةكردن كة لة(نطفةى أمشاج)دا روودةدات‬ ‫�ي) دياريدةكرَيت‪ ،‬ه��ةروةك ئايةتى (‪)46 ،45‬ى‬ ‫(ن� رَ​َي�و م� َ‬ ‫سورةتى (النجم) ئاماذة بةوة دةكاتء دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﭑ‬ ‫ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﮊ النجم‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬بةبَيطومان خواى طةورة هةردوو رةطةزى رَ‬ ‫نيو مَيي‬ ‫دروستكردووة لة(نطفة)يةك كاتَيك كة ئةندازةدةكرَيت‪.‬‬ ‫خؤ ئةطةر ئةو طياندارة مةنةوييةى كة لةثيتاندنى هَيلكةدا‬ ‫سةركةوتنى بةدةستهَينا‪ ،‬كرؤمؤسؤمى (‪)Y‬ي َ‬ ‫هةلطرتبوو‬ ‫ئةوا ئةجنامةكة (كوِر)دةبَيت‪ ،‬ئةطةر كرؤمؤسؤمى (‪)X‬ى‬ ‫َ‬ ‫هةلطرتبوو ئةجنامةكة (كض)دةبَيت‪.‬‬ ‫د) قؤناغى ضوارةمى (نطفة) بريتيية لةكَيآلنء ضاندن‬ ‫(احلرث واإلنغراس)‪:‬‬ ‫(ن���ط���ف���ة) ه���ةت���ا ث���َي���ش ق���ؤن���اغ���ى ك����َي��ل�آنء ض��ان��دن‬ ‫ي���ان (‪ )Implantation‬ب���ةج���وآلوى دةم �َي��ن �َي��ت��ةوةو‬ ‫ب��ةث�َي��وةن��ووس��انء لكاندنيشى ب��ةم��ن� َ‬ ‫�دال��دان��ةوة قؤناغى‬ ‫ج���َي���ط�ي�رب���وون دةس����ت����ث����َي����دةك����ات‪ ،‬ف����ةرم����وودةي����ةك����ى‬ ‫ثَيغةمبةريش(‪ )j‬ئ��ام��اذة ب��ةوة دةك���اتء دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫(ي��دخ��ل امل��ل��ك ع��ل��ى ال��ن��ط��ف��ة ب��ع��دم��ا تستقر يف ال��رح��م‬ ‫بأربعني أو مخسة وأربعني يوما) رواه مسلم يف صحيحه‬ ‫ج‪ 2037 /4‬ح‪ ،)2‬وات�����ة‪ :‬ف��ري��ش��ت��ة دةض���َي���ت ب���ؤ الى‬ ‫َ‬ ‫لةمندالداندا ب���ة(‪ )40‬ي��ان (‪ )45‬رؤذ‬ ‫نوتفة دواىئ���ةوةى‬ ‫جَيطريدةبَيت‪ ،‬لةكؤتا قؤناغى (نطفة أمشاج)دا‪ ،‬تورةكةى‬ ‫ن��ةذادى (كيس اجلرثومة) (‪ )blastocyst‬بةِرووثؤشى‬ ‫َ‬ ‫مندالداندا دةضَينرَيت‪ ،‬كة لةشَيوةى ضاندنى تؤو لةناو‬ ‫خاكدا لةكردارى كَيآلنى زةوي دةضَيت‪ .‬ئةم كردارةيش‬ ‫ئايةتى (‪)222‬ى سورةتى (البقرة) ئ��ام��اذةى ث�َي��دةدات‪،‬‬ ‫ه���ةروةك خ��واى ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋﯡ ﯢ ﯣ‬ ‫ﯤ ﯥ ﯦ ﯧﯨ ﯩ ﯪﯫ ﯬ ﯭ ﯮ‬ ‫ﯯ ﯰﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﮊ ال��ب��ق��رة‪ .‬وات���ة‪:‬‬ ‫خَيزانةكانتان شوَينى كَيآلن (كَيَلطة)ن بؤ ئَيوة‪ ،‬ئَيوةيش‬ ‫هةرضؤن ويستتان تَييدا بكَيَلن وةكو ضؤن خواى طةورة‬ ‫فةرمانيثَيكردوون‪ ...‬ه��ةروةك لةتةفسريى ئةم ئايةتةدا‬ ‫ئةبوحةيان ل��ة(ب‪ ،2‬ل‪)170‬و تةبةرى ل��ة(ب‪ ،2‬ل‪)392‬و‬ ‫قورتوبى لة(ب‪ ،3‬ل‪)92‬دا دةلَينَ ‪( :‬شبه اجلماع باحلرث إذ‬

‫النطفة كالبذرة والرحم كاألرض والولد كالنبات)‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫ك���ردارى جووتبوون لَيكضوَينراوة بةكَيآلن كة (نوتفة)‬ ‫َ‬ ‫مندالدانيش وةك��و زةوييةكة‬ ‫وةك ت��ؤوى رووةك واي��ةو‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةيش وةكو رووةكةكة واية‪ .‬بةم ضاندنةيش‬ ‫وايةو‬ ‫قؤناغى كَيآلن دةستثَيدةكات كةتةمةنى (نطفة) لةوكاتةدا‬ ‫َ‬ ‫مندالداندا‬ ‫(‪ )6‬رؤذة‪ ،‬لةِراستيدا (نطفة) ل��ةِرووث��ؤش��ى‬ ‫(تورةكةى نةذادى) بةهؤى ضةند خانةيةكةوة دةضَينرَيت‬ ‫َ‬ ‫مندالدانةوة‬ ‫كة لة(نطفة)ةكةوة طةشةدةكاتء بةديوارى‬ ‫دةنوسَيت‪ ،‬لةكؤتاييشدا (وَيآلش) دروستدةكات‪ ،‬هةروةك‬ ‫ض��ؤن (ت���ؤو)ى رووةك ل��ةخ��اك��دا دةض�َي��ن��رَي��ت‪ .‬زاناكانى‬ ‫ئَيستاى ك��ؤرث��ةل��ة ل��ةوةس��ف��ى ئ��ةم رووداوةدا زاراوةى‬ ‫ضاندن (‪ )Implantation‬بةكاردةهَينن كة لةماناكةيدا‬ ‫زؤر لةوشةى كَيآلن (ح��رث) دةضَيت‪ ،‬قؤناغى كَيآلنيش‬ ‫كؤتا قؤناغة لةقؤناغةكانى (نطفة)ء بةكؤتاييهاتنى ئةم‬ ‫قؤناغةيش كؤرثةلةكة لةشَيوةى (نطفة)‪َ :‬‬ ‫دلؤثى خِرةوة‬ ‫َ‬ ‫مندالدانةوة دةنوسَيت هةتا‬ ‫دةطوَيزرَيتةوةو بةديوارى‬ ‫قؤناغَيكى ن��وآ دةس��ت��ث�َي��ب��ك��ات‪ ،‬ئ��ةوةي��ش ل��ة(‪)15‬ي��ةم‬ ‫روَذدا دةب�َي��ت‪ .‬ب��ةو ج��ؤرة قورئانى ث�يرؤز هةموو رووى‬ ‫قؤناغةكانى (نطفة) هةر لةدةستثَيكردنييةوة هةتا كؤتايى‬ ‫بةبةكارهَينانى ضةند زاراوةيةكى زانستى وةسفدةكات‪،‬‬ ‫لةكاتَيكدا ئةستةمة بةبآ بةكارهَينانى وردبينى طةورة‪،‬‬ ‫بتوانرَيت طةشةسةندنةكانء طؤِرانكارييةكان كة لةماوةى‬ ‫قؤناغى (نطفة)دا روودةدةن دةرخبرَين‪َ ،‬‬ ‫هوكارى ئةمةيش‬ ‫دةطةِرَيتةوة َ‬ ‫بو قةبارة زؤر بضوكةكةى (نطفة)‪ .‬قورئانى‬ ‫ث�يرؤز يةكةم قؤناغى (نطفة)ى بة(ماء داف��ق) دياريكرد‪،‬‬ ‫ه��ةروةك ث��ةروةردط��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ‬ ‫ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﮊ الطارق‪ .‬هةروةها كؤتا َ‬ ‫قوناغى‬ ‫بةضاندنى (نطفة) لةشوَينَيكى زؤر جَيطريدا كة َ‬ ‫مندالدانةء‬ ‫بة(قرار مكني) ن��اوي�بردووة‪ ،‬دياريكرد‪ ،‬ئاشكرايشة لةو‬ ‫سةردةمةى كة قورئانى ثريؤز ئةم زانيارييانةى لةبارةى‬ ‫قؤناغة يةكةمينةكانى دروستبوونى مرؤظةوة باسكردووة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانةكان‪،‬‬ ‫زان���او ثزيشكةكانى ت��وَي��ك��ارى جطة‬ ‫ب�ي�روب���اوةِري���ان واب�����وو ك���ة م����رؤظ ل��ةخ��وَي��ن��ى ح���ةي���زةوة‬ ‫دروستدةبَيت‪ .‬ئةم بؤضوونةيش بةردةوامبوو هةتا سةدةى‬ ‫(‪ )17‬ك��ة وردب�ي�ن (‪ )microscope‬داه���اتء طياندارى‬ ‫مةنةوىء هَيلكة دةرخرا‪ ،‬هةروةها ضةندين بريو بؤضوونى‬ ‫َ‬ ‫هةلةى ديكةى بةربآلو هةبوون هةتا س��ةدةى (‪ ،)18‬كة‬ ‫زان��را هةريةك لةطياندارى مةنةوىء هَيلكة ثَيويسنت بؤ‬ ‫دووطياني‪- .‬ثةرتوكى زاناى بةناوبانط (كيث مور)‪The ،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪129‬‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫‪.)developing human‬‬ ‫ب��ةوج��ؤرةي��ش زانستى مرؤظايةتى ل���ةدواى ضةندين‬ ‫سةدة‪ ،‬ئينجا توانى بطاتة ئةو راستيية زانستييانةى كة‬ ‫لةقورئانى ثريؤزو فةرمودةكانى ثَيغةمبةردا(‪ )j‬هاتوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندالدان بة(قرار مكني)‪:‬‬ ‫ وةسفكردنى‬‫قورئانى ثريؤز وردترينء طشتطريترينء مانابةخشرتين‬ ‫وةسفى بؤ (نطفة)و ئةو شوَينةيشى كة تَييدا جَيطريدةبَيت‬ ‫ك��ردووة‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪ [ :‬ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬ ‫ﮣ ] املؤمنون‪ .‬واتة‪ :‬ثاشان نوتفةكةمان لةجَيطةيةكى‬ ‫ثارَيزراوو لةباردا كة َ‬ ‫مندالدانى دايكة دامةزراندووة‪.‬‬ ‫وشةى (قرار) لةئايةتة ثريؤزةكةدا ئاماذة بؤ ثةيوةنديى‬ ‫نَيوان كؤرثةلةو َ‬ ‫مندالدان دةكات‪ ،‬هةروةك لة(مقايس اللغة‪/‬‬ ‫ج‪ ،5‬ص‪)8-7‬و (لسان العرب‪ /‬ج‪ ،5‬ص‪)84‬دا لةبارةى‬ ‫وشةى (قرار)ةوة دةلَينَ ‪( :‬فالرحم مكان إستقرار اجلنني)‪،‬‬ ‫وات��ة‪ :‬م��ن� َ‬ ‫�دال��دان شوَينى جَيطريبوونء هاوسةنطبوونى‬ ‫كؤرثةلةية‪ .‬بةآلم وشةى (مكني) ئاماذةدةكات بةثةيوةنديى‬ ‫َ‬ ‫مندالدانء لةشى داي��ك‪ ،‬ه��ةروةك لة(تاج العروس‪/‬‬ ‫نَيوان‬ ‫َ‬ ‫ج‪ ،3‬ص‪)486‬دا زوبةيدى دةلَيت‪( :‬قرار معناه‪ :‬إستقرار‬ ‫وإسرتاح‪ ،‬وكذلك القرار هو مكان يستقر فيه املاء ويتجمع)‪،‬‬ ‫وش��ةى (ق��رار) وات��ة‪ :‬جَيطريبوونء ح��ةوان��ةوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫(ق��رار) شوَينَيكة ئاو تَييدا جَيطريدةبَيتء كؤدةبَيتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةمندالداندا‬ ‫ه��ةروةك قورئانى ثريؤز وةسفى ئةو شوَينة‬ ‫دةكات كة (نطفة)ى تَيدا جَيطريدةبَيت بةوةى كة (قرار)ة‪.‬‬ ‫بَيطومان زانستيش زؤرَيك لةدرَيذةى ئةم وةسفة طشتطرية‬ ‫مانابةخشةي دةرخستووة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندالدان بؤ (نطفة)و قؤناغة داهاتووةكانى كؤرثةلة‬ ‫ئ��ارام��ط��ةي��ةك��ى (‪ )9‬مانطيية‪ ،‬ل��ةط��ةأل ئ���ةوةى سروشتى‬ ‫لةش واية هةموو تةنَيكى دةرةكىء بَيطانة بكاتةدةرةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مندالدان كؤرثةلة دةطرَيتةخؤىء خؤراكى دةداتآ‪.‬‬ ‫بةآلم‬ ‫َ‬ ‫م��ن��دال��دان ض��ةن��دي��ن ماسولكةو ب��ةس��ت��ةرةدةم��ارى هةية‬ ‫كؤرثةلة لةناوخؤيدا دةثارَيزَيت‪َ .‬‬ ‫مندالدان َ‬ ‫بو طةشةكردنى‬ ‫كؤرثةلة وةآلمدةداتةوةو بةِرَيذةيةكى طةورة دةكشَيت هةتا‬ ‫لةطةأل طةشةكردنيدا بطوجنَيت‪.‬‬ ‫كؤرثةلة لةدواى شلةى ئةمينؤسى كةبريتيية لة(ثةردةى‬ ‫ئةمينؤسى) كة نوسَينراوة بةوَيآلشةوة بةضةند ضينَيك‬ ‫دةورةدةدرَي����ت‪ ،‬ل��ةوان��ة‪ :‬ضينى ماسولكة ئةستورةكانى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالدان‪ ،‬هةموو ئةمانةيش‬ ‫مندالدان‪ ،‬ثاشان بةديوارى‬ ‫يارمةتيى كؤرثةلة دةدةن كة لةشوَينَيكى طوجناودابَيت بؤ‬ ‫‪130‬‬

‫جَيطريبوونء طةشةكردنَيكى باش‪.‬‬ ‫بةوجؤرة وشةى (قرار) لةقورئانى ثريؤزدا بؤ ئةو هةموو‬ ‫مانايانةو جطةلةوانةيش بةكارهَينراوة‪ ،‬كة ئةركةكانى‬ ‫م��ن� َ‬ ‫�دال��دان دةطرَيتةخؤى‪ ،‬ل��ةو روان��ط��ةي��ةى كةشوَينَيكى‬ ‫ط��وجن��اوة بؤ جَيطريبوونء نيشتةجَيكردن لةطةياندنى‬ ‫بةطةشةكردنةكةى‪.‬‬ ‫ك��ةوات��ة‪ :‬وش���ةى (ق����رار) ك��ة ق��ورئ��ان��ى ث�ي�رؤز وةسفى‬ ‫َ‬ ‫مندالدانى ثَيكردووة‪ ،‬هةموو ئةو راستييانة كؤدةكاتةوة‬ ‫كةزانست دةرخيستوون‪.‬‬ ‫ب��ةآلم وش��ةى (م��ك�ين) ب��ةم��ان��اى جَيطريكراو بةتوندى‬ ‫دَيت‪ ،‬هةروةك زؤرَيك لةموفةسريين ئةو ماناية باسدةكةن‪،‬‬ ‫لةوانةيش‪ :‬هةريةكة لة(إبن كثري‪ /‬ج‪ ،3‬ص‪( ،)24‬طربي‪/‬‬ ‫ج‪ ،18‬ص‪ )7‬و(أب����و ح��ي��ان‪ /‬ج‪ ،6‬ص‪َ ،)398‬‬ ‫دةل��َي�نَ ‪:‬‬ ‫(مكني تعين‪ :‬مثبت بقوة) وات��ة‪ :‬وشةى (مكني) بةماناى‬ ‫جَيطريكراو دَي��ت بةتوندى‪ ،‬ه���ةروةك ئايةتَيكى ديكةى‬ ‫قورئانى ثريؤز ماناى وشةى (مكني) رووندةكاتةوة بةوةى‬ ‫كة‪ :‬دام��ةزراوو جَيطرية بةتوندى‪ ،‬ئةويش ئايةتى (‪)54‬ى‬ ‫سورةتى (يوسف)ة كة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ‬ ‫ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﮊ يوسف‪ .‬رَليةدا (مكني) بةماناى‬ ‫(ق��وي التمكني) دَي��ت‪ ،‬ئ��ةو وشةيةيش ئ��ام��اذةدةك��ات بؤ‬ ‫َ‬ ‫مندالدان بةلةشى دايكء شوَينة منونةييةكةى‬ ‫ثةيوةنديى‬ ‫َ‬ ‫مندالدان‬ ‫بؤ بةديهَينانء طةشةكردنى بوونةوةرَيكى نوآ‪،‬‬ ‫دةكةوَيتة ناوةِراستى لةشةوةو لةناو َ‬ ‫مةلبةندى حةوزدايةو‬ ‫بةضةندين ئَيسكء ماسولكةو بةستةر دةورةدراوة كة‬ ‫بةتوندى ل��ةن��او ل��ةش��دا جَيطرييدةكةن‪ ،‬وات���ة‪( :‬مكني)ة‪،‬‬ ‫ه��ةروةك قورئانى ث�يرؤز بِريارى ل��ةس��ةرداوة‪ ،‬ئةم وشةية‬ ‫لةهةموو ئ��ةو مانايانةى ك��ةدام��ةزران��دنء جَيطريبوونى‬ ‫َ‬ ‫مندالدان رووندةكةنةوة لةلةشى دايكدا‪ .‬بةو جؤرةيش‬ ‫َ‬ ‫مندالدانء لةشى‬ ‫هةموو وةسفَيك كةثةيوةنديى نَيوان‬ ‫دايك بطرَيتةخؤ‪ ،‬دةضَيتة ذَير ماناى هةردوو وشةى (قرار)‬ ‫و (مكني)ةوة كة هةردووكيان دوو ماناى ت��ةواوو ثِراوثِر‬ ‫دةطةيةنن لةهةقيقةتى َ‬ ‫مندالدانء ئةركة وردةكارييةكانيدا‪،‬‬ ‫دي��ارة كةسيش درك بةطرنطيى ئةم دوو وةسفة ناكات‪،‬‬ ‫مةطةر يةكَيك نةبَيت كةزانياريى هةبَيت بةطةشةكردنى‬ ‫كؤرثةلةو ثَيويستييةكانى َ‬ ‫مندالدان‪.‬‬ ‫ثوختةي باس‪:‬‬ ‫قورئانى ث�يرؤزء سوننةتى ثَيغةمبةر(‪ )j‬بؤ يةكةم‬ ‫قؤناغ لةقؤناغةكانى كؤرثةلة وشةي (نطفة)ى بؤ داناوة كة‬ ‫وشةيةكى عةرةبييةو ئاماذةية بؤ كةمَيك لةئاو يان َ‬ ‫دلؤثَيك‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫لةئاو‪ ،‬بةو جؤرة كؤرثةلة لةكةمَيك ئاوى باوكء دايكةوة‬ ‫دروستدةبَيت‪ ،‬ثاشان لةقؤناغى ثيتينَ (زايطؤت)دا شَيوةى‬ ‫َ‬ ‫دلَوثَيكى خِر وةردةط��رَي��ت‪ ،‬لةثَيش ثيتَينيشدا‪ ،‬لةئاوى‬ ‫ثياوةوة طياندارى مةنةوى دَيتةدةرةوة بةوةيش دةبَيتة‬ ‫(ساللة)يةك لةئاوى ثياو‪ ،‬ه��ةروةك لة قورئانى ث�يرؤزدا‬ ‫هاتووة‪.‬‬ ‫ط��ي��ان��دارى م��ةن��ةوي (‪ )Sperm‬ل��ةش �َي��وةى ماسيى‬ ‫درَيذكؤلةداية‪ ،‬كةئةوةيش يةكَيكة لةماناكانى (ساللة)‬ ‫كة بةواتاى (السمكة الطويلة)دَيتء قورئانى ث�يرؤز بؤ‬ ‫وةسفى ئةم قؤناغة بةكاريهَيناوة‪ .‬بةكردارى ثيتينَ لةنَيوان‬ ‫طياندارى مةنةوىء هَيلكةدا كؤرثةلةكة شَيوةى َ‬ ‫دلؤثَيكى‬ ‫خ �ِر وةردةط��رَي��ت كة ثَيكهاتةى ئ��اوى ثياو و ئافرةتء‬

‫ض��ةن��دي��ن ت�َي��ك� َ‬ ‫�ةل��ك��راوى سيفاتى ب��ؤم��اوةي��ي��ة‪ ،‬قورئانى‬ ‫ثريؤزيش وشةى (نطفة أمشاج)ى بؤ ئةم قؤناغة داناوة‪،‬‬ ‫كة وةسفَيكى مانابةخشة‪ ،‬ضونكة لةشَيوةى َ‬ ‫دلؤثَيكداية‪،‬‬ ‫وش��ةى (نطفة) ب��ةت��اك ه��ات��ووةو ئ��ةو تَيكةآلوانةيش كة‬ ‫لةنوتفةكةداية بةوةسفى (كؤ) هاتوون كة وشةى (أمشاج)‬ ‫ة‪.‬‬ ‫ه����ةروةه����ا ق���ورئ���ان���ى ث��ي��رؤز روون����ي����ك����ردؤت����ةوة كة‬ ‫ئ��اف��رةت شوَينطةى ك�َي�لآن (احل����رث)ةء ب��ةو وةسفةيش‬ ‫َ‬ ‫لةمندالدانى ئافرةتدا‬ ‫بؤمان دةردةك��ةوَي��ت كة (نطفة)‬ ‫دةضَينرَيت‪ ،‬ثاشان (نطفة)ةكة دةستدةكات بةطؤِرانكارى‬ ‫ه��ةت��ا دوات���ر دةب �َي��ت��ة ه� َ‬ ‫�ةل��واس��راو (ع��ل��ق��ة)ي��ةك‪ .‬ه��ةروةه��ا‬ ‫ق��ورئ��ان��ى ث��ي�رؤز روون���ي���دةك���ات���ةوة ك���ةئ���ةو (ن��ط��ف��ة)ةي��ة‬

‫(موريوال)دا‬ ‫لةقوناغى تويى َ‬ ‫ويَنةيةكى وردبينيى نوتفة َ‬ ‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪131‬‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫لةلةشى داي��ك��دا جَيطريدةبَيت‪ ،‬لةشوَينَيكدا ك��ة ب��ةدوو‬ ‫وةس��ف��ى ث��ةي��وةن��دي��دار ب��ةك��ؤرث��ةل��ةو ط��ةش��ةك��ردن��ةك��ةي��ةوة‬ ‫وةسفكراوة‪ ،‬ئةو دوو وةسفةيش وش��ةى (ق��رار) و(مكني)‬ ‫ن‪ ،‬كة تةواوترين ماناو دةرب �ِري��ن دةطةيةنن لةطرنطرتين‬ ‫ت��اي��ب��ةمت��ةن��دي��ي��ةك��ان��ى م���ن� َ‬ ‫��دال���دانء ج��ي��اك��ةرةوةك��ان��ي��دا‪.‬‬ ‫ب��ةوج��ؤرة قورئانى ث�يرؤزو سوننةتةكانى ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫زياتر لة(‪َ )1400‬‬ ‫سالة‪ ،‬ضةندين زاراوةيان ثَيشكةشكردووة‬ ‫كةوةسفى قؤناغةكانى كؤرثةلة دةكةن‪ ،‬كة بةتةواوى لةذَير‬ ‫رؤشنايى زانستء زانيارييةكانى سةردةمدا لةطةأل بنةِرةتى‬ ‫زاراوةكاندا طوجناون‪ ،‬ضونكة بةوردى وةسفيان بؤ هةموو‬ ‫قؤناغَيك ثَيشكةشكردووة‪ ،‬بةشَيوةيةك ك��ة رووك��ةش��ى‬ ‫دةرةوةو طرنطرتين رووداوةكانى دروستكردنى ئةو قؤناغة‬ ‫دةطرَيتةوة‪ ،‬رَليةدا ئةوةى كةدةمانةوَيت دووثاتيبكةينةوة‬ ‫ل��ةط��ةأل ب��ةردةوام��ب��وون��ى ضةندين ت��وَي��ذي��ن��ةوةى ن��وآ لةم‬ ‫بابةتةدا‪ ،‬ئةوةية كة دةكرَيت زاراوة قورئانييةكان زياتر‬ ‫طوجناوبن لةو زاراوة بةكارهَينراوانةى ئَيستاى ناوةندة‬ ‫زانستييةكان‪ ،‬بةجؤرَيك كةزاناو لَي َ‬ ‫كؤلةرةوةكان بةكاريبهَينن‬ ‫لةجياتيى زاراوةكانى ئةم سةردةمة‪.‬‬ ‫ئةى مرؤظ ضؤن بَيباوةِرى دةكةيت؟!‬ ‫لةنيشانةكانى خواى طةورة لة(نطفة)دا‪:‬‬ ‫* ئ��ةى م��رؤظ ئايا ث��رس��ي��ارت ل��ةخ��ؤت ك����ردووة‪ ،‬ثَيش‬ ‫لةدايكبوونت لةكوآ بوويت‪ ،‬ئايا ثرسيارت لةخؤت كردووة‬ ‫ضؤن دروستبوويتء لةضى دروستبوويت؟! ئايا دةزانيت‬ ‫ضؤن دروستبوونت دةستيثَيكرد؟! بَيطومان لةشى مرؤظ‬ ‫ضةندين رذَينى زؤر دةِرَي��ذَي��ت لةوانة‪ :‬ئ��ارةق‪ ،‬فرمَيسك‪،‬‬ ‫ليك‪ ،‬ميز‪ ،‬شري‪ ،‬هةروةها طياندارى مةنةوى‪ ،‬كةئةمةيان‬ ‫دةردراوَي��ك��ة وةك هيض ك��ام ل��ةدةردراوةك��ان��ى ديكة نيية‪،‬‬ ‫ضونكة ل��ةم دةردراوةوة هةموو ط��ةلء ه��ؤزو نةتةوةكان‬ ‫ثةيدادةبن‪ .‬بَيطومان تؤى مرؤظ‪ ،‬دوو كةرتى نيوةيى بوويت‪،‬‬ ‫نيوةيةكيان باوكت رذاندوويةتىء نيوةكةى ديكةيشيان‬ ‫دايكت رذان��دووي��ةت��ى‪ .‬ئايا ئ��ةم دوو نيوةية ض� َ�ون بةيةك‬ ‫طةيشنت؟ ئايا ئةمة بةئةندازةطرييي خ��واى ب��اآلدةس��تء‬ ‫شكؤمةندو زؤر زاناية نيية؟ كآ خؤشةويستىء سؤزو‬ ‫بةزةيى نَيوان هاوسةرةكانى بةديهَينا‪ ،‬هةتا ببَيتة َ‬ ‫هوكارى‬ ‫هاوسةرطريى؟‬ ‫كآ نيوةتى لةباوكتةوة ئامادةكردو بوارى بؤ رةخساندو‬ ‫َ‬ ‫بةجولةو خؤراك؟ كآ لةشوَينَيكةوة بؤ شوَينَيكى‬ ‫يارمةتيدا‬ ‫ديكة خستيية رؤيشنتء رَيطةى بةيةكطةيشتنى لةطةأل‬ ‫‪132‬‬

‫نيوةكةى ديكةدا بؤ ئاسانكردو دةرطاكانى لةبةردةميدا‬ ‫َ‬ ‫مندالدانى دايكتى هَينايةوةيةك هةتا‬ ‫واآلك��رد؟ ئايا كآ‬ ‫يارمةتيى ئ��ةو ن��ي��وةي��ةى دي��ك��ةى ب��اوك��ت ب��ؤ ج��وآلن��ةوةو‬ ‫طوَيزانةوة بؤ شوَينى بةيةكطةيشتنى ئةندازةكراو‪ ،‬بدات؟‬ ‫ئايا ك��آ ئ��ةو نيوةيةى ت��ؤى ل��ةداي��ك��ةوة طواستةوةو‬ ‫خ���ؤراكء شوَينى ب��ؤ ئ��ام��ادةك��رد؟ ك��آ ه���ةردوو نيوةكةى‬ ‫كؤكردةوة لةكاتَيكى دياريكراوو شوَينَيكى دياريكراوو‬ ‫لةذينطةيةكى دياريكراوو لةماوةيةكى دياريكراوى تةمةنى‬ ‫دايكتدا‪ ،‬ك��ؤك��ردةوة بةشَيوةيةك كةبتوانَيت ل��ةو م��اوةو‬ ‫شوَينة دياريكراوةدا كؤرثةلة َ‬ ‫هةلبطرَيت‪ ،‬هةتا بنياتنانى‬ ‫دروستكراوَيكى نوآ ئاشكرابكات؟‬ ‫ئايا كآ ئةو هةموو ئةندازةطرييةى بؤ بةدةستهَينانى‬ ‫بةديهَينراوَيكى بَيوَينة ئةندازةكرد كة َ‬ ‫توي مرؤظيت؟‬ ‫ب��ةدي��ه�َي��ن��راوَي��ك ك��ةك��اروب��ارةك��ان��ى ب��ةِرَي��ك��وث�َي��ك��ى َ‬ ‫بو‬ ‫رَي��ك��خ��راوةو ب��ؤى ئ��ةن��دازةك��راوة‪ ،‬ئ��ةن��دازةك��ردن لةكاتدا‪،‬‬ ‫ئةندازةكردن لةشوَيندا‪ ،‬ئةندازةكردن لةشَيوةو روخسارو‬ ‫ب���وارةك���ان���دا‪ ،‬ئ���ةن���دازةك���ردن ل���ةِرذَي���نء ه��ؤرم��ؤن��ةك��ان��دا‪،‬‬ ‫ئةندازةكردن لةتايبةمتةندييء سيفاتةكاندا‪ ،‬ئةندازةكردن‬ ‫ل��ةه� َ‬ ‫�ةل��س��وك��ةوتء ت��وان��اك��ان��دا‪ ،‬ئ��ةن��دازةك��ردن ل��ةم��ن��داألء‬ ‫ن���ةوةك���ان���دا‪ ،‬ئ���ةن���دازةك���ردن ب� َ‬ ‫��و داه���ات���وو دةره �َي��ن��ان��ى‬ ‫�ى‬ ‫غ��ةي��ب��ي��ي��ات��ةك��ان��ى راب�����ردوو ب��ؤ ك��ات��ى ئ�َي��س��ت��ا‪ .‬ئ��اي��ا ك� َ‬ ‫تايبةمتةندييةكانى باوانء باثريانى بؤ منداألء نةوةكانى‬ ‫داهاتوو طواستةوة؟ تؤ ئةى مرؤظ‪ ،‬كارو ثلةوثايةت هةرضى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةستةالتيت يان ثايةدار‪،‬‬ ‫منداليت يان ط��ةورة‪ ،‬بَي‬ ‫بَيت‪،‬‬ ‫ثادشايت ي��ان س���ةرؤك‪ ،‬زان��اي��ت ي��ان ن���ةزان‪ ،‬ت��ؤ ئاوَيكى‬ ‫كةمنرخبوويتء كاروبارةكانت بؤ ئ��ةن��دازةك��راو بوويتة‬ ‫مرؤظَيكى ت���ةواوو بيسةرو بينا‪ .‬ئايا لةثشيت ئةمانةوة‬ ‫ئةندازةطريىء رَيكخسنت بةديناكرَيت؟!‬ ‫بو َ‬ ‫ئايا رَيكةوت ثَيكيهَينا؟ ئايا (نطفة) َ‬ ‫خوى ثَيكيهَينا؟‬ ‫يان رذَينء هؤرمؤنةكان بوون؟ ئايا كام لةمانة لةثشيت ئةم‬ ‫هةموو رَيكخستنة وردو ئةندازةكردنة داناييانةى شَيوةو‬ ‫قةبارةو ئةركء تايبةمتةنديء كاتء شوَينةكاندا بوون؟!‬ ‫يان ئةمانة تواناى خواى طةورةو بةديهَينةرو داناو زانامان‬ ‫نيشاننادةن‪ ،‬كة زانياريى تةواوى بةهةموو شتةكان هةية؟‬ ‫بؤ هةموو ئةندامَيك ئ��ةركء طرنطييةكى رةخ��س��ان��دووةو‬ ‫ط��وجن��ان��دن��ى ت�����ةواوى ل��ةن��َي��وان ئ����ةركء طرنطييةكاندا‬ ‫فةراهةمهَيناوة‪ .‬خواى طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔﮕﮖﮗﮘﮙﮚﮛﮜﮝﮞﮟ ﮠ‬ ‫ﮡﮢﮣﮤﮥ ﮦﮧﮨﮩﮪ ﮫﮬﮭ ﮮﮯ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورثةلة‬ ‫قوناغةكانى َ‬ ‫وةسفى َ‬

‫ﮰ ﮱ ﮊ عبس‪ .‬وات��ة‪ :‬بةكوشت بضَيت ئادةميزاد‪ ،‬ضي‬ ‫واي��ل�َي��ك��ردووة ك��ة كافربَيت؟! (ب��ؤض��ي ب�يرن��اك��ات��ةوة) خوا‬ ‫لةضيي بةديهَيناوة؟! لةنوتفةيةك بةديهَيناوةء هةموو‬ ‫ئةنداماني دةرةوةو ن��اوةوةي ثَيبةخشيوةو ئةندازةطرييي‬ ‫وردي لةدروستكردنيدا ئ��ةجن��ام��داوةو ل����ةوةودوا ذياني‬ ‫بؤ ئاسانكردووةو سةرثشكيكردووة لةثةيِرةويكردني‬ ‫رَيطةي ضاكة يان خراثة‪ ،‬ئيمان يان كوفر‪( ،‬دوايئةوةي كة‬ ‫دةستنيشاني هةردووكياني بؤ ك��ردووةو سةرةجنامياني‬ ‫روونكردؤتةوة) لةوةودوا دةميرَينَيتء دةخياتة ناو طؤِرةوة‪،‬‬ ‫ثاشان كاتَيك بيةوَيت زيندوويدةكاتةوة‪ ،‬بةِراسيت‪ ،‬ئةوةي‬ ‫كة خوا فةرمانيثَيداوة هَيشتا ئادةميزاد بةجَيينةهَيناوة‪.‬‬ ‫هةرئةو سةرةتايةى كة بة(نطفة) دةستيثَيكردو ضةندين‬ ‫بؤماوةو كرؤمؤسؤمةكانء بؤيةكانى تَيدابوو كةبةضاوى‬ ‫ئاسايى نابينرَين‪ ،‬بنياتى مروَظايةتى بةمرؤظَيكى رَيكء‬ ‫َ‬ ‫بةهةولوتَيكؤشانى زةوي��ي ثِركرد‬ ‫ت��ةواو لَيدروستبوو‪،‬‬ ‫لةشارستانييةت‪ ،‬كةواتة‪ :‬ئةو زاتةى كةيةكةجمار ئةندازةى‬ ‫ل��ةس��ةر دروس��ت��ك��ردن دان���ا‪ ،‬جارَيكى ديكةيش ئ��ةن��دازةو‬ ‫ق���ةدةرى ل��ةس��ةر دادةن �َي��ت��ةوة‪ ،‬خ��واى ط���ةورة زؤر راستى‬ ‫فةرمووة‪ ،‬كة لةوةسفى مرؤظَيكى بَيباوةِردا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ﮋﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ‬ ‫ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ‬ ‫ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ‬ ‫ﮬﮊ يس‪ .‬واتة‪ :‬ئايا ئادةميزاد سةرجنينةداوة كة‪ :‬ئَيمة‬ ‫بَيطومان بةدميانهَيناوة لةنوتفةيةك‪ ،‬كةضي رَ‬ ‫خيا بووةتة‬ ‫دوذمنَيكي ئاشكراو دذايةتيماندةكات؟! منوونةي الوازييء‬ ‫ب�َي��دةس��ةآلت��ي ب��ؤ ئَيمة ه�َي��ن��اوةت��ةوةء بةديهَيناني خؤي‬ ‫كي ئةم ئَيسكانة زيندوودةكاتةوة‬ ‫لةبريكردووة‪ ،‬دةي��وت‪َ :‬‬ ‫لةكاتَيكدا رزي��وو ثرتوكاون؟! ثَي َ‬ ‫يانبل َي‪ :‬ئ��ةو زات��ةي كة‬ ‫يةكةجمار دروستيكرد‪ ،‬هةرئةويش زيندوويدةكاتةوة‪ ،‬ئةو‬ ‫بةهةموو بةديهَينراوَيك زاناو ئاطادارة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييةي كةسَيك كة تنؤكَيكي رذَينراو‬ ‫ ئايا ئةم‬‫(نطفة)بوو‪ ،‬دةتوانَيت رووب��ةِرووى ث��ةروةردط��ارى زةوىء‬ ‫ئامسانةكانء بةديهَينةرى ذيانء زيندةوةران ببَيتةوة‪ ،‬ئايا‬ ‫ئةمة ناذيري نيية؟ بَيطومان ضةندين ضاخ بةسةر زةويدا‬ ‫تَيثةِري ئةم مروَظة هةرناوو بونيشى نةبوو‪ ،‬لةثاشان كراية‬ ‫ط��ةورةى س���ةرزةوىء نةوةكانى خ��ؤى هَيناية س��ةرزةوى‬ ‫لة(نطفة)يةكى ئاوَيتة‪ ،‬ل��ةدواى ئةوةيش بةهؤكارةكانى‬ ‫زانستى (بيسنتء بيننيء‪ ...‬هتد) رَيزدارتركرا هةتا ببَيتة‬ ‫مرؤظَيكى ئ��ام��ادة ب��ؤ وةرط��رت��ن��ى رَي��ن��م��اي��ىء َ‬ ‫هةلطرتنى‬

‫ئةمانةت‪ ،‬ه��ةروةك ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﯜ ﯝ ﯞ‬ ‫ﯟﯠﯡﯢﯣﯤﯥﯦﯧ ﯨ ﯩﯪ‬ ‫ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﮊ اإلنسان‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬بةِراستى ماوةيةكى زؤر لةِرؤذطار بةسةر ئادةميزاددا‬ ‫هات‪ ،‬كة شتَيكى وانةبوو ناوبربَيت‪ ،‬بَيطومان ئَيمة مرؤظمان‬ ‫لةتَي َ‬ ‫كةلةيةك (نوتفةو هَيلكؤكةيةك) دروستكرد‪ ،‬لةكاتَيكدا‬ ‫دةم��ان��ةوَي��ت تاقييبكةينةوة‪ ،‬هةربؤية دةزط���اى بيسنتء‬ ‫بينينمان ثَيبةخشى‪.‬‬ ‫بةوجؤرة تاقيكردنةوة تةواودةبيَـتء ئةو كردةوانةى‬ ‫م��رؤظ ويستويةتى بيانكات دةس��ت��ي��دةك��ةوَي��تء هةرضى‬ ‫شتةكانة ل��ةدون��ي��ادا ل��ةن��اودةض��ن‪ ،‬تةنها خ��راث��ةك��ارىء‬ ‫ضاكةكارى دةمَينَيتةوةو ثاداشتيش لةسةر ئةوانة دةبَيت‪.‬‬

‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫القرآن الكريم‪.‬‬ ‫القرطيب‪ /‬ط‪ .‬دار إحياء الرتاث العربي‪.‬‬ ‫الطربي‪ /‬ط‪ .‬دارالفكر‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫أبوحيان‪ /‬ط‪ .‬دارالفكر‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫إبن كثري‪ /‬ط‪ .‬دارالكتب العلمية‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫الشوكاني‪ /‬ط‪ .‬داراملعرفة‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫تفسري اجلاللني‪.‬‬ ‫صحيح مسلم‪ /‬ط‪ .‬دار إحياء الرتاث العربي‪.‬‬ ‫مسند أمحد‪ /‬ط‪ .‬املكتب اإلسالمي‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫لسان العرب‪ /‬ط‪ .‬دار صادر‪ ،‬بريوت‪.‬‬ ‫القاموس احمليط‪ /‬ط‪ .‬مكتبة ومطبعة احلليب‪ ،‬مبصر‪.‬‬ ‫تاج العروس‪ /‬ط‪ .‬دارالفكر للنشر والتوزيع‪.‬‬ ‫الصحاح للجوهري‪ /‬ط‪ .‬القاهرة‪.‬‬ ‫مقاييس اللغة‪ /‬ط‪ .‬مكتبة ومطبعة احلليب‪ ،‬مبصر‪.‬‬ ‫نظرة تأرخيية يف علم األجنة (حبث قدم يف مؤمتر اإلعجاز‬ ‫العلمي بباكستان)‪.‬‬ ‫كتيَبى (‪ )The developing human‬ثر َوفيس َور (كيث‬ ‫مور)‪.‬‬ ‫كتيَبى (‪Human Reproduction Essentials of‬‬ ‫‪Reporductive and Perinatal Medicine, 3rd‬‬ ‫‪)edition‬‬ ‫كتيَبى (‪)Achild is Born‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪133‬‬


‫ثةروةردةكردني مندالَ‬ ‫ل���ةس���ةر ب���ةرن���ام���ةي ئ��ي��س�لام‬ ‫ئا‪ :‬دايكي ئاناء‬ ‫لةذياني خَيزانيدا داي��كء ب��اوك ئةركَيكي ط��ةورةي��ان‬ ‫ل���ةس���ةرش���ان���ة‪ ،‬ب�������ةوةي ك����ة ض�����ؤن م���ن� َ‬ ‫��دال���ةك���ةي���ان‬ ‫رَ‬ ‫فيي رةفتارو طوفتاري‬ ‫ث����ةروةردةب����ك����ةنء‬ ‫جوانء ثةسةنديان‬ ‫بكةن‪ .‬دايكء باوك‬ ‫َ‬ ‫هةولبدةن‬ ‫دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫م��ن��دال��ةك��ان��ي��ان‬ ‫ب���ةش���َي���وازَي���ك���ي‬ ‫حَ‬ ‫سالء ضاكةكار‬

‫‪134‬‬

‫َ‬ ‫لةمندالةكانياندا‬ ‫ثةروةردةبكةنء كةسايةتييةكي باش‬ ‫دروستبكةن‪ ،‬ئ��ةم ك��ارةي��ش دةب�َي��ت ه��ةر لةسةرةتاي‬ ‫ك��ؤرث��ةي��ي��ةوة دةستيثَيبكرَيت‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و ث�َي��ش هاتنة‬ ‫�دال��ةك��ةي��ان‪ ،‬دةب��َي��ت ه� َ‬ ‫دن��ي��اي م��ن� َ‬ ‫�ةول��ب��دةن‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫مندال لةسةر بةرنامةي ئيسالم‬ ‫ثةروةردةكردني‬

‫كةشَيكي خ���ؤشء ئ���ارام بِرةخسَيننء زةمينةيةكي‬ ‫ط��وجن��او ل��ةذي��ان��ي��ان��دا ب��س��ازَي��ن��ن ب��ؤ ث��ةروةردةك��ردن��ي‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةيان‪ ،‬ضونكة بضوكرتين رةفتارو طوفتاري دايك‬ ‫َ‬ ‫مندال‪.‬‬ ‫يان باوك‪ ،‬كاريطةريي راستةوخؤ دادةنَيت لةسةر‬ ‫لةبةرئةوةي ئيسالم َ‬ ‫كاملرتين ئاييين ثةروةردطارة بؤ‬ ‫مرؤظايةتي‪ ،‬لةم رَيطةيةيشدا َ‬ ‫هةلسوكةوتء رةفتاري‬ ‫َ‬ ‫مندال‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةكرَيتةوة ثَيشةنط بؤ ذيان‪،‬‬ ‫لةذيانيدا ثَيويستيي بةثةروةردةكردنَيكي دروس��تء‬ ‫ثَيشةنطَيكي لَيهاتوو ه��ةي��ةو دةب �َي��ت تَيبطةيةنرَيت‬ ‫لةوةي كة ثَيويستة ض جؤرة كردارو طوفتارَيكي هةبَيت‪،‬‬ ‫هةروةها دةبَيت رَ‬ ‫فيي ئةوة بكرَيت كاتَيك سةختييةكاني‬ ‫ذيان دَينة رَيطةي ضؤن ضارةسةريان بؤ بدؤزَيتةوة‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫دةبَيت رَ‬ ‫لةطةل رووداوةكاني ذياني رؤذانةيدا‬ ‫فيبكرَيت‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردني‬ ‫هةلسوكةوتبكات‪.‬‬ ‫بةشَيوازَيكي شياو‬ ‫ثَيشةنط بؤ ذيان كاريطةريي زؤر دادةنَيت لةسةر كردارو‬ ‫طوفتاري ئةوكةسة‪ ،‬وة خ��واي طةورةيش ثَيغةمبةري‬ ‫ئازيزي (‪ )j‬بةباشرتين ثَيشةنط ناوبردووة بؤ هةموو‬ ‫جيهان‪ ،‬هةروةك دةفةرموَيت‪[ :‬ﯯ ﯰﯱ ﯲ ﯳ ﯴ‬ ‫ﯵ ﯶ ﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼﯽ ﯾ ﯿ ﰀ‬ ‫] األح��زاب‪ .‬واتة‪ :‬بةِراسيت لةثَيغةمبةري خوادا(‪)j‬‬ ‫باشرتين منوونةي ت��ةواوو رَيكوثَيك بةديدةكرَيت تا‬ ‫ضاويلَيبكةنء شوَينيبكةون‪ ،‬بةتايبةت بؤ ئةو كةسانةي‬ ‫(رةزامةنديي) خوايان مةبةستة‪( ،‬سةرفةرازيي) قيامةت‬ ‫ئاواتيانة‪( ،‬هةميشةو ب����ةدةوام) ي��ادي خ��وا ب��ةزؤري��ي‬ ‫ئةجنامدةدةن (زمانيان ثاراوة بةيادي ئةو)‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةري نازدار(‪ )j‬ثَيشئةوةي بةوتة شريينةكاني‬ ‫خةلكي‪ ،‬بةِرةفتارو َ‬ ‫رَينيشاندةربَيت بؤ َ‬ ‫هةلسوكةوتي‬ ‫َ‬ ‫جواني ببوة ثَيشةنطَيك بؤ َ‬ ‫مندال ض كوِربَيت يان‬ ‫خةلكي‪.‬‬ ‫كض‪ ،‬يةكَيكة لةطةورةترين نيعمةتةكاني خواي ثةروةردطار‬ ‫َ‬ ‫مندال طةورةترين نيعمةتةو‬ ‫كة دةيبةخشَيتة بةندةكاني‪،‬‬ ‫مايةي رَ‬ ‫خيو خؤشيية بؤ دايكء باوكي لةدنياو قيامةتدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان لةسةر‬ ‫ئةلبةتة بؤ ئةو دايكء باوكانةي كة‬ ‫رَي��ب��ازي ئيسالم ث����ةروةردةدةك����ةن‪ ،‬ن��ةك ئ��ةو داي��كء‬ ‫َ‬ ‫باوكانةي كة ط� َ‬ ‫بةمندالةكانيان ن��ادةنء بةِرَيطةي‬ ‫�وي‬ ‫ج��ؤراوج��ؤردا دةِرؤن‪ ،‬ئ��ةوج��ؤرة مندالاَ نة ن��ةك مايةي‬ ‫شةِرو ناخؤشني بؤ خؤيانء دايكء باوكيان‪َ ،‬‬ ‫بةلكو دةبنة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةيةك‪ .‬لةدنياي‬ ‫مايةي نةنطيء شةرمةزاري بؤ‬

‫ئ��ةم �ِرؤدا س���ةرةِراي ئ��ةو هةموو ثَيشكةوتنة بةرضاوو‬ ‫تةكنةلؤذيا زؤرةي لةبةردةستدان‪ ،‬مرؤظةكان زؤر بايةخ‬ ‫َ‬ ‫مندال لةسةر بضينةي‬ ‫بة دين دةدةنء ثةروةردةكردني‬ ‫دي��ن زؤر طرنطة‪ ،‬تةنانةت خَيزانة رؤذئاواييةكانيش‬ ‫دركيان بةوة كردووة كة‪ :‬ياريي كؤمثيوتةري‪ ،‬ثَيطةي‬ ‫ياريء سةرطةرمي‪ ،‬ضاتكردن‪ ،‬تةلةفزيؤنء سينةما‪...‬‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان دابينناكات‪ ،‬وة تاكة‬ ‫هتد‪ .‬نيازي رؤحيي‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان زياتر ثتةوكردني‬ ‫رَيطة بؤ ئاسودةبووني‬ ‫ثةيوةنديية كؤمةلاَ يةتييةكانء شَيوازي ثةروةردةكردني‬ ‫نةوةكانيانة‪.‬‬ ‫ثةروةردةكردن‪ :‬ئةدةب‪ ،‬بةكردارو طوفتاري شايستةو‬ ‫شياوي مرؤظ ثَيناسةكراوة‪ ،‬ث��ةروةردةك��ردن بةماناي‪:‬‬ ‫بةخَيوكردن‪ ،‬ئةدةبء رةوشت رَ‬ ‫فيكردني كةسَيك دَيت‪،‬‬ ‫ب��ةوات��اي��ةك��ي طشيت ث����ةروةردةك����ردن‪ :‬بةخَيوكردني‬ ‫هةرشتَيك كة شايستةو شياوبَيت بؤ ئةوكةسة يان‬ ‫ئ��ةو شتة‪ .‬ه��ةروةه��ا ث��ةروةردةك��ردن‪ :‬دةستةواذةيةكة‬ ‫بؤ دياريكردنء ثَيطةياندني تواناكان‪ .‬ئةم ثَيناسةيش‬ ‫ئ��ةوة دةط��ةي��ةن�َي��ت ك��ةوا م��رؤظ��ةك��ان خ��اوةن��ي ضةندين‬ ‫تواناي ج��ؤراوج��ؤرن تا بةشَيوةيةكي ب��اشء دروس��ت‬ ‫ثةروةردةنةكرَين ناتوانرَيت بةشَيوةيةكي شياو سوديان‬ ‫لَيببينرَيت‪ .‬مرؤظةكان وةك كانطةي َ‬ ‫ئالتونء زيو وان‪،‬‬ ‫كة تةنها ثةروةردةيةكي دروست دةتوانَيت ئةو كانطة‬ ‫طرانبةهايانة كةشفبكاتء سود لةتوانا شاراوةكانيان‬ ‫وةرب��ط��رَي��ت‪ .‬لةديدطاي ئيسالمدا م��ن� َ‬ ‫�دال كةسَيكة كة‬ ‫وةرط��ري ثةروةردةيةء هةموو اليةنة جؤراوجؤرةكاني‬ ‫وةك‪ :‬بؤماوةيي‪ ،‬ذينطة‪ ،‬هؤكارةكاني ذيان‪ ،‬ثةيوةنديية‬ ‫َ‬ ‫مندالدا كاريطةريي‬ ‫كؤمةلاَ يةتييةكان‪ ،‬لةثةروةردةكردني‬ ‫طرنطيان هةية‪.‬‬ ‫سي اليةني زؤر طرنط هةية كة راستةخؤ ثةيوةندييان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالةوة هةية‪ ،‬ئةوانيش بريتني لة‪:‬‬ ‫بةثةروةردةكردني‬ ‫‪ -1‬خ��َي��زان‪ -2 ،‬ق��وت��اخب��ان��ة‪ -3 ،‬ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ة‪ .‬خ�َي��زان‬ ‫َ‬ ‫مندال كة لةدايكدةبَيت‬ ‫طةورةترينء طرنطرتين اليةنة‪،‬‬ ‫فيرتةتي ثاكة‪ ،‬ميهرةبانيء رةوشتجواني لةويذدانيدا‬ ‫ضاالكن‪ ،‬ئةركي دايكء باوك ئةوةية كاريطةريي باشيان‬ ‫هةبَيت لةسةريء َ‬ ‫هةولبدةن ئةو فيرتةتة ثاكةي مبَينَيتء‬ ‫بيخةنة سةرِرَيطةي ئيمانداري‪.‬‬ ‫ل� رَ​َي�ةدا ضةندين ئامؤذطاري دةخةينة ب��ةردةم دايكانء‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪135‬‬


‫َ‬ ‫مندال لةسةر بةرنامةي ئيسالم‬ ‫ثةروةردةكردني‬

‫َ‬ ‫مندالةكانيان‪:‬‬ ‫باوكاني بةِرَيز بؤ ثةروةردةكردني‬ ‫َ‬ ‫‪َ -1‬‬ ‫مندال بةمةبةسيت‬ ‫دلطةرمكردنء ئارةزوومةندكردني‬ ‫ض��وون��ي ب��ؤ م��زط��ةوت‪ ،‬ل��ةط� َ‬ ‫�ةل م��ن��دالاَ ن��ي هاوتةمةنيدا‬ ‫لةتةمةني (‪َ )7‬‬ ‫سالييةوة‪.‬‬ ‫‪ -2‬ه��ات��وض��ؤك��ردن��ي خ��زم��وك��ةسء ن���اس���راوان ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫مندالاَ ندا‪ ،‬تا رَ‬ ‫فيي بةجَيهَيناني سيلةي رةحم بنب‪.‬‬

‫‪ -3‬ئارةزوومةندكردنء خؤشةويستكردني باآلثؤشي‬ ‫َ‬ ‫مندالةكان‪.‬‬ ‫(ثؤشاكي شةرعي) الي كضة‬ ‫َ‬ ‫‪ -4‬بةرنامةدانان بؤ كاتة َ‬ ‫مندال‪.‬‬ ‫بةتالةكاني‬ ‫فيكردني هونةري َ‬ ‫‪ -5‬رَ‬ ‫مالداريي بةكضان‪.‬‬ ‫‪ -6‬ب���ةرن���ام���ةدان���ان ب���ؤ س���ةف���ةرك���ردن���ي خ���َي���زان���ي‪،‬‬ ‫بةلةبةرضاوطرتين شوَينء شَيوازي سةفةركردن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةت‪ ،‬بةجؤرَيك لَيتتَيبطات‪.‬‬ ‫لةطةل‬ ‫‪ -7‬قسةكردن‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانانء ح� َ‬ ‫َ‬ ‫�الء‬ ‫مندالةكةت‬ ‫‪ -8‬ئاشناكردني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪.‬‬ ‫طوزةراني‬ ‫َ‬ ‫خيدا َ‬ ‫‪ -9‬لةكاتي بةجَيهَيناني كارَيكي رَ‬ ‫لةطةل‬ ‫مندالةكةت‬ ‫خؤت ببة‪ ،‬بؤئةوةي رَ‬ ‫فيي ئةجنامداني ضاكةكاري ببَيت‪.‬‬ ‫‪ -10‬ثَيويستة ثةندو وتةو ضريؤكي ضاكةكارانيان بؤ‬ ‫باسبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -11‬لَيثرسينةوةيان لةهةر رووداوَيك كة لةناو خَيزاندا‬ ‫روودةدات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خَيزانة باشء‬ ‫‪ -12‬دروستكردني ثةيوةنديي‬ ‫خواناسةكاندا‪.‬‬ ‫‪ -13‬دةبَيت هةميشة ئ��اط��اداري ئةوةبني كة طوفتارو‬ ‫كرداري طةورةكاني خَيزان‪ ،‬كاردانةوةي دةبَيت لةسةر‬ ‫َ‬ ‫مندال‪.‬‬ ‫‪ -14‬دروستكردني خؤشةويسيتء هاوِرَييةتي َ‬ ‫لةدلي‬ ‫مندالاَ ندا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -15‬دةبَيت دايكء باوك َ‬ ‫لةطةل‬ ‫هةولبدةن بةيةك شَيواز‬ ‫مندالةكانياندا َ‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتبكةن‪.‬‬ ‫‪ -16‬رَ‬ ‫فيكردني مندالاَ ن بةكاري سودمةند‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -17‬رَ‬ ‫مندال بةخواردني هةرجؤرة خواردنَيك‬ ‫فيكردني‬ ‫كة لةسةر سفرةداية‪ ،‬تا رَ‬ ‫فيي بيانوطرتن نةبن‪.‬‬ ‫‪ -18‬رَ‬ ‫فيبكرَين زوو خب��ةونء بيانووي ئةوة نةطرن كة‬ ‫ناوَيرن لةجَيطةي تاريكدا يان بةتةنها خبةون‪.‬‬ ‫‪ -19‬روان����دن����ي ت�����ؤوي رةوش��ت��ي ث��ةس��ةن��د ل� َ‬ ‫����ةدلء‬ ‫دةروونياندا‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫‪ -20‬خوَيندنةوة لةاليان خؤشةويستبكرَيتء َ‬ ‫هةولبدرَيت‬ ‫كتَيبخانةي تايبةت بةخؤيان بؤ دروستبكرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -21‬رَ‬ ‫مندالييةوة بةوةي كة‬ ‫فيكردنيان هةر لةتةمةني‬ ‫ثَيويستة رَيز لةميوان بطرنء ميوان خؤشةويست بن‪.‬‬ ‫‪ -22‬جةختكردنةوة لةسةرئةوةي كة ذياني ثَيغةمبةران‬ ‫(سةالمي خوايان لَيبَيت) خبوَيننةوةو رَ‬ ‫فييبنب‪.‬‬ ‫‪ -23‬سوننةتةكاني ذيانيان رَ‬ ‫فيبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -24‬وات��اي عيبادةتيان بؤ شيبكرَيتةوة‪ ،‬كة بؤضي‬ ‫دةبَيت عيبادةتي خواي طةورة بكةن‪.‬‬ ‫‪ -25‬رَ‬ ‫فيبكرَين كة كارةكاني دونيا ثةيوةندييان بةِرؤذي‬ ‫دواييةوة هةيةو ئةطةر كاري ضاكة بكةن ئةوا ثاداشيت‬ ‫ضاك وةردةطرنء بةثَيضةوانةيشةوة‪.‬‬ ‫‪ -26‬رَ‬ ‫فيكردنيان بؤئةوةي نوَيذةكانيان بةخشوعةوة‬ ‫رابطرنء ثةلةنةكةن تَييدا‪.‬‬ ‫‪ -27‬بةئارامييةوة وردةوردة فةرمانكردن بةضاكةو‬ ‫رَيطريكردن لةخراثةيان رَ‬ ‫فيبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -28‬لَيخؤشبوونيان لةكردني كارَيكي خراثدا‪ ،‬بةمةرجي‬ ‫ئةوةي دووبارةينةكةنةوة‪.‬‬ ‫‪َ -29‬‬ ‫هةولبدرَيت تا كةسَيكي بةقةناعةت بن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندالةكان‬ ‫‪ -30‬طرنطيدان بةيةكسان سةيركردني‬ ‫ل���ةداب���ةش���ك���ردن���ي ش���ت���ةك���ان���داء ج����ي����اوازي ن���ةك���ردن‬ ‫لةنَيوانياندا‪.‬‬ ‫‪ -31‬خؤشةويستكردني كاري ضاكة لةاليانء َ‬ ‫هةلنانيان بؤ‬ ‫ئةجنامداني‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندال‬ ‫‪ -32‬دروستكردني كةشَيكي ئ���ارامء خ��ؤش ب��ؤ‬ ‫َ‬ ‫لةمالةوة‪.‬‬

‫‪ -33‬دةبَيت زاراوة شةرعييةكانيان رَ‬ ‫فيبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -34‬راهَينانيان لةسةر ئارامطرتن‪.‬‬ ‫‪ -35‬هةموو َ‬ ‫هةولةكان خبرَينةطةِر بؤ جوانرتين ثةروةردةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةمندالة طةورةكة‬ ‫منداليرت ضاو‬ ‫مندالي يةكةم‪ ،‬ضونكة‬ ‫دةكةن‪.‬‬ ‫‪ -36‬ئاشكراكردنء دروستكردني كاريطةريي دايك لةذياني‬ ‫كضةكةيدا‪ ،‬هةروةك كاريطةريي ئافرةت لةئيسالمدا‪.‬‬ ‫‪ -37‬ئ��اط��ادارب��وون��ي ب��اوك ل��ةو رووداوان�����ةي لةجيهاندا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةيدا‬ ‫لةطةل‬ ‫روودةدةن‪ ،‬تا بتوانَيت لةم سةردةمةدا‬ ‫َ‬ ‫مندالةكةي لةباوكي شارةزاتربَيتء‬ ‫بكةوَيتة طفتوطؤ‪ ،‬نةك‬ ‫كاتَيك ثرسيارَيكي لَيبكات نةتوانَيت وةلاَ م��ي��ب��دات��ةوة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫مندال لةسةر بةرنامةي ئيسالم‬ ‫ثةروةردةكردني‬

‫َ‬ ‫مندالةكة خؤي لةباوكي‬ ‫ئةمةيش دةبَيتة هؤي ئةوةي كة‬ ‫بةزيرةكرت بزانَيتء لةهيض كاروبارَيكدا ثرسي ثَينةكاتء‬ ‫َبلَيت‪ :‬خؤم لةو باشرت دةزامن‪.‬‬ ‫‪ -38‬لةبةرضاوطرتين توانا تاكةكةسييةكاني منداآلن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةولبدرَيت بةثَيي‬ ‫ضونكة تواناكان ج��ي��اوازنء دةب�َي��ت‬ ‫َ‬ ‫تواناكانيان َ‬ ‫لةطةل بكرَيت‪.‬‬ ‫هةلسوكةوتيان‬ ‫‪ -39‬جةختكردنةوة لةسةر ضاكةكاريء خؤبةدوورطرتن‬ ‫لةخراثةكاري‪.‬‬ ‫‪ -40‬يةكسانبوون لةثةروةردةكردندا‪ ،‬واتة‪ :‬ئةطةر زياتر‬ ‫َ‬ ‫لةمندالَيكت هةبوو‪ ،‬ئةوا بةيةك شَيواز ثةروةردةيانبكة‪،‬‬ ‫نةك بةضةند رَيطةيةكي جياواز‪.‬‬ ‫‪ -41‬هةركاتَيك كارَيكت دا ب��ةس��ةر م��ن� َ‬ ‫�دال��ةك��ةت��دا‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫لةئةجنامداني ضاودَيريبكة‪.‬‬ ‫فيكردني َ‬ ‫‪ -42‬رَ‬ ‫زالبوون بةسةر نةفسدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤنرتؤلكردني توِرةييء خةمشطينييان‪.‬‬ ‫‪-43‬‬ ‫َ‬ ‫كؤنرتؤلكردني سةركَيشييةكانيان‪.‬‬ ‫‪-44‬‬ ‫‪ -45‬دةبَيت طوَييانلَيبطريَيتء بةثَيي توانا داواكارييةكانيان‬ ‫جَيبةجَيبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -46‬ث���ةروةردةك���ردن���ي ك��ض��ان ب��ةش �َي��وةي��ةك شايستةي‬ ‫كةسَيتيي ئافرةت بَيت‪.‬‬ ‫‪ -47‬ك��ات��َي��ك ك���ارَي���ك���ي ض����اك ئ���ةجن���ام���دةدةن دةب��َي��ت‬ ‫تةشويقبكرَينء ديارييان ثَيشكةشبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -48‬دةب �َي��ت رَ‬ ‫فيبكرَين ك��ة ل��ةن�َي��وان تومخي ن� رَ​َي�و مَيدا‬ ‫جياوازيي هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -49‬ئاشناكردني مندال بةسيفةتةكانء نيعمةتةكاني‬ ‫خواي طةورة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪َ -50‬‬ ‫مندال دوورخبرَيتةوة‬ ‫هةولبدرَيت زياتر بةئامؤذطاري‬ ‫لةوكارة خراثانةي ئةجنامياندةدات‪ ،‬نةك بةلَيدان‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫ئةومندالة لةترسدا رَي��ز لةدايكء باوكي‬ ‫لَيدان وادةك��ات‬ ‫بطرَيت‪ ،‬نةك لةخؤشةويستيي بؤيان‪.‬‬ ‫‪َ -51‬‬ ‫هةلبذاردني قوتاخبانةي شياو‪ ،‬ه��ةروةه��ا دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫هةولبدةن‬ ‫دةرب���ارةي هاوِرَيكانيان ثرسياريان لَيبكةنء‬ ‫هاوِرَيكانيان ببينن‪.‬‬ ‫���وي ب��ؤ م���ن� َ‬ ‫‪ -52‬ث�َي��وي��س��ت��ة ط� َ‬ ‫��دال ب��ط�يري��ن‪ ،‬ت��ا ب��ت��وان�ين‬ ‫لةكارةكانيدا رَيطةي راستء دروسيت نيشانبدةين‪.‬‬ ‫‪ -53‬دةبَيت لةسةخترتين كاتةكانيشدا َ‬ ‫هةولبدةين نزاي‬ ‫َ‬ ‫لةمندال نةكةينء هةميشة نزاي رَ‬ ‫خيو هيدايةتيان‬ ‫خراث‬

‫بؤ بكةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�����ب�����دري ل������ةك������ؤِرو ك����ؤب����وون����ةوةك����ان����دا‬ ‫ه�����ةول‬ ‫‪-54‬‬ ‫بةشدارييانثَيبكرَيت‪.‬‬ ‫‪ -55‬ك��ارو فةرمانيان بةسةردابدرَيت ‪ ،‬تا ف�رَ​َي�ي ئةوةبنب‬ ‫لةسةرثَيي خؤيان بووةسنت‪.‬‬ ‫مندالت َ‬ ‫َ‬ ‫هةلةيةكيان ثَيكةوة ئةجنامداو‬ ‫‪ -56‬ئةطةر دوو‬ ‫طةيشتيتة ئةو بِروايةي كة دةبَيت لَييانبدرَيت‪ ،‬لةيةكَيكيان‬ ‫مةدةو لةويرتيان خؤشبيت‪ ،‬كاتَيك كة سزات بؤ دانان‪ ،‬ئةوا‬ ‫دةبَيت سزاكة بؤ هةردووكيان بَيت‪.‬‬ ‫‪ -57‬كؤبوونةوةي خَيزاني دابنرَيتء هةركةسة بؤضووني‬ ‫خؤي لةكؤبونةوةكةدا َبلَيت‪.‬‬ ‫‪ -58‬دايكء باوك نابَيت خؤيان دابنيشنء هةرضي كارو‬ ‫َ‬ ‫بةمندالةكانيان ئةجناميبدةن‪.‬‬ ‫فةرمانيانة‬ ‫�ي‬ ‫‪ -59‬بةخراثة باسنةكردني خزمانء دؤستانء دراوس� َ‬ ‫َ‬ ‫مندال‪.‬‬ ‫الي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خؤهةلقورتاندن‬ ‫لةزؤربلَيييء زؤر‬ ‫‪ -60‬دووركةوتنةوة‬ ‫لةكاروبارةكانياندا‪.‬‬ ‫‪ -61‬نابَيت زؤر هةِرةشةيانلَيبكرَيت ب��ؤئ��ةوةي هةرضي‬ ‫كاريانة بةترسةوة ئةجنامينةدةن‪.‬‬ ‫‪ -62‬رَ‬ ‫فيي وةسواس نةبوون لةئةجنامداني كارةكانياندا‪.‬‬ ‫‪ -63‬ف� رَ​َي�ي ئ��ةوة بكرَين كة داي��كء ب��اوك مافيان بةسةر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا كَيشاونء دةبَيت‬ ‫مندالةكانيانةوة هةيةو رةجنيان‬ ‫رَيزيانلَيبطرن‪ ،‬ه��ةروةه��ا سوثاسي خ��واي ط���ةورة بكةن‬ ‫لةبةرانبةر ئةونيعمةتة زؤرانةي ثَييبةخشيون‪.‬‬ ‫‪ -64‬رَ‬ ‫فيكردني وش��ةي خؤشةويسيت ئامَيز لةبةرانبةر‬ ‫دايكء باوكياندا‪.‬‬ ‫‪ -65‬ثةروةردةكردنيان بةجؤرَيك كة ثشتبةخؤيانببةسنت‬ ‫لةئةجنامداني كاروبارةكانياندا‪.‬‬ ‫‪ -66‬تا دةتوانرَيت َ‬ ‫هةولي ئةوة بدرَيت كة داي��كء باوك‬ ‫لةبةرضاوي َ‬ ‫مندالةكانياندا شةِرنةكةن‪.‬‬ ‫‪ -67‬رَي��ط��ةن��ي��ش��ان��دان��ي��ان ل��ةِروان��ط��ةي ش���ةرع���ةوة‪ ،‬ن��ةك‬ ‫لةِروانطةي هةستء سؤزي باوكء دايكايةتييةوة‪.‬‬ ‫‪ -68‬راوَيذكردن بةكةساني بةئةزموون‪ ،‬لةبواري مندالَ‬ ‫بةخَيوكردندا‪.‬‬ ‫لةطةل َ‬ ‫َ‬ ‫مندالدا‪.‬‬ ‫‪ -69‬ياريكردن‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪َ -70‬‬ ‫مندالةكةتدا هاوِرَيبيت‪ ،‬تا بتوانَيت‬ ‫لةطةل‬ ‫هةولبدة‬ ‫هةموو شتَيكت لةال باسبكات‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪137‬‬


‫ثةيظ َيك‬

‫سةبارةت بةخشوعى نو َيذ‬ ‫كاروان رةشيد موح َيدين ‪Kashma83@yahoo.com‬‬ ‫احلمدهلل الـذي جـعل الصالة عمـاد الــدين‪ ،‬والـصالة والـسالم‬ ‫على مـن ال نيب بعده حممد بن عبداهلل(‪ )j‬الذى بلغ الرسالة‬ ‫وأ ّد األمانة ونصح األ ّمة وجـاهد يف اهلل حق جـــــهــــاده‪ ،‬وحنن‬ ‫على ذلك مـن الشاهدين‪ ،‬وعلى آله وأصحابه أمجعني وبعد‪..‬‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولاناندا ب��ةِروون��ى‬ ‫دي��اردةي��ةك ل��ةن��او زوَرَي����ك‬ ‫دةبينرَيت‪ ،‬ئةويش طازندةيةكةو هةريةك لةئَيمة ِرَوذان��ة‬ ‫َ‬ ‫لةخومانى دةك��ةي��ن‪ ،‬ك��ة بريتيية ل��ة‪ :‬كةميى ملكةضىء‬ ‫تيامانء بريكردنةوة لةناو نوَيذةكامناندا‪،‬‬ ‫خؤبةكةمزاننيء رَِ‬ ‫َ‬ ‫بةدلنياييةوة نةبوونى ملكةضيى لةنوَيذدا‪َ ،‬‬ ‫هوكارَيكى‬ ‫سةرةكيية كة َ‬ ‫بةهويةوة نوَيذخوَين ناتوانَيت تاموضَيذ لةو‬ ‫بةندايةتيية طةورةية وةربطرَيت‪ ،‬هةروةك نةمانء َ‬ ‫هةلطريانى‬ ‫َي�ام���ان ل��ةن��وَي��ذةك��امن��ان��دا‪،‬‬ ‫ملكةضييء ب�يرك��ردن��ةوةو ت�رَِ‬ ‫َ‬ ‫دةطةِرَيتةوة َ‬ ‫سةرقالبوومنان بةماددةو ذيانى دونياوة‬ ‫بو‬ ‫كة مَ‬ ‫دلانى داطريكردووة! ئةمةيش َ‬ ‫ثالنةرَيكة تا نوَيذ وةك‬ ‫خوونةريتَيك سةيربكةين كة جةستة ثَي َ‬ ‫يهةلدةستَيتء‬ ‫سةرةجنام كةمرتين ضَيذى دةروونى لةو نوَيذة وةردةطرين!‬ ‫دل لةنوَيذةكة بَيئاطاية‪ ،‬وةكاتَيك َ‬ ‫ضونكة َ‬ ‫دل دةطةِرَيتةوة‬ ‫َ‬ ‫بارة ئاسايىء تةندروستةكةى َ‬ ‫لةطةل دابةستنى‬ ‫خوى‪ ،‬كة‬ ‫��وى خ� َ‬ ‫ن���وَي���ذدا خ� َ‬ ‫�ال��ي��ب��ك��ات��ةوة ل��ةه��ةم��وو ط��رف��تء كَيشة‬ ‫دونياييةكانء بةتةنها ئاطاى لةالى نوَيذةكةى بَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫بةو رؤحييةتةوة نوَيذمان راط��رت‪ ،‬ئةوكاتة َ‬ ‫بةدلنياييةوة‬ ‫تاموضيَـذى دةروونى لةنوَيذةكة وةردةطرين‪ ،‬ئةوكةسانةى‬ ‫بةوشَيوازة نوَيذ ئةجنامدةدةن‪ ،‬هيض كاتَيك لةنوَيذكردن‬ ‫�ةل��ك��و ب��ةث �َي��ض��ةوان��ةوة ل��ةط� َ‬ ‫ب �َي��زارن��اب��ن‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل ئةجنامدانى‬ ‫هةرنوَيذَيكدا بةردةوام لةضاوةِروانيدان تا كاتى نوَيذَيكيرت‬ ‫بَيتة ثَيشةوةو دووبارة بضنةوة خزمةتى ثةروةردطاريان‪.‬‬ ‫بَيطومان هةركةسَيك بةخشوعء ملكةضييةوة نوَيذ رابطرَيت‪،‬‬ ‫هيض كاتَيك بَيزارى روويتَيناكات‪ ،‬ضونكة لةوة تَيطةيشتووة‬ ‫‪138‬‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫طفتوطوو موناجات دةطةيةنَيت‬ ‫كة نوَيذكردن واتاى‬ ‫زاتى ثريوَزى خوادا‪ ،‬نوَيذ َ‬ ‫بو نوَيذخوَينة راستةقينةكان وةك‬ ‫منوونةى كةسَيكى تينوو وةهاية كة ئاوى سوَير خبواتةوة‪،‬‬ ‫هةتا ئاوى زياتر خبواتةوة زياتر تينويةتى روويتَيدةكات‪،‬‬ ‫َريازيبَيت) دةفةرمَيت‪:‬‬ ‫وةك عومسانى كوِرى عةففان (خوا لي ِ‬ ‫(لوطهرت قلوبكم ماشبعت من كالم اهلل‪ ،‬وما أحب أن ْ‬ ‫يأتي‬ ‫كالم اهلل)‪.‬‬ ‫علي يو ٌم وليلةِاالّ أنظر يف ِ‬ ‫ّ‬ ‫وات��ة‪ :‬ئةطةر َ‬ ‫دلةكان ثاكدةبوون ئ��ةوا هةرطيز لةوتةى‬ ‫خ��واى ث���ةروةردط���ار ت�يرَ ن��ةدةب��وون‪ ،‬ثَي َ‬ ‫مخوشنيية ش��ةوو‬ ‫روَذ ب �َي��ت ب��ةس��ةرم��دا‪ ،‬ئيلال س��ةي��رى ق���ورئ���ان دةك���ةمء‬ ‫لَييورددةمبةوة‪.‬‬ ‫م��ل��ك��ةض��ي��ى راس��ت��ةق��ي��ن��ة ل����ةن����وَي����ذدا ل�����ةالى ئ��ي��م��ام‬ ‫يرازي��ب �َي��ت) بةملكةضيى ئيمان‬ ‫ئيبنولقةييم (خ���وا ل �َي� ِ‬ ‫ن��اودةب��رَي��تء ثَيناسةيدةكات ب��ةوةى‪« :‬ملكةضينواندني‬ ‫َ‬ ‫دل ب� َ�و خ��واى ث��ةروةردط��ار ب��ةط��ةورةزان�ينء رَي���زو َ‬ ‫شكوو‬ ‫هَيمنىء شـةرمكردن لةخوا دَي��ت��ةدى‪ ،‬ملكةضي َ‬ ‫دلةكان‬ ‫لةئاستى خ���وادا ن��ةرم��دةك��اتء ث �ِري��ان��دةك��ات ل��ةت��رسء‬ ‫ش���ةرمء َ‬ ‫خوشةويستيى خ���واى ث���ةروةردط���ار‪ ،‬ه��ةروةه��ا‬ ‫ملكةضينواندن نوَيذ ئاساندةكاتء ل��ةدةروون��ى مرؤظدا‬ ‫َ‬ ‫خوشةويستيدةكات‪ ،‬ع��ةب��دوِرةمح��ان ب��ن ناسر سةعدى‬ ‫َريازيبَيت) لةتةفسريى ئايةتي‪ :‬ﭽﯕ ﯖ ﯗ‬ ‫(خ��وا لي ِ‬ ‫ﯘ ﯙ ﯚ ﭼ البقرة‪ .‬فةرموويةتى‪« :‬نوَيذكردن لةالي‬ ‫برواي��ان ق��ورسء ن��اِرةح��ةت��ة‪ ،‬تةنها ل��ةالى ب����ِروادارانء‬ ‫ب�َي� ِ‬ ‫لةخواترسان ئاسانة‪ ،‬لةبةرئةوة ملكةضىء ترسان لةخواء‬ ‫ئومَيدبوون بةو ثاداشتةى كة بؤ نوَيذكردنء نوَيذكاران‬ ‫هةلسَيتء َ‬ ‫دانراوة‪ ،‬وادةكات لةبِروادار بةئةركةكانى َ‬ ‫دلء‬ ‫دةرووني فراواندةكات بؤئةوةي لةثَيناوي بةدةستهَينانى‬ ‫ثاداشتء لَي َ‬ ‫خوشبوونى خـواى طةورةو رزطاربوون لةسزاى‬ ‫ئ���ةودا‪ ،‬ل��ةالى ئاسانبَيت»‪ .‬ئةطةر ن��وَي��ذك��ردن بريتيبَيت‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ثةيظيَك سةبارةت بةخشوعى نويَذ‬

‫لةثةيوةنديى نَيوان ث��ةروةردط��ارو بةندة‪ ،‬ئ��ةوا ثَيويستة‬ ‫َ‬ ‫لةسةرقاليى دونيا رزطاربكات‪ ،‬ثَيويستة‬ ‫ئةو نوَيذة مروَظـ‬ ‫نوَيذ مرَوظى ب��اوةِردار بةرةو الى زاتى ثريوَزى خوا ببات‪،‬‬ ‫هةروةك ثَيويستة نوَيذ بةردةواميى ببةخشَيتة مرَوظ لةسةر‬ ‫ه��ي��داي��ةتء شوَينكةوتين راس��ت��ى‪ ،‬دةب �َي��ت م���روَظ لةسةر‬ ‫ب��ةرن��ام��ةى ث�ي�روَزى ئيسالم جَيطريو دام��ةزراوب��ك��ات‪ ،‬وة‬ ‫ثَيويستة ئاماذة بةوة بدةين كة َ‬ ‫ضونييةتيى ئةجنامدانى‬ ‫ن��وَي��ذ ل��ةك��ةس�َي��ك��ةوة ب� َ�و كةسَيكيرت ج��ي��اوازة‪ ،‬كةسانَيك‬ ‫نوَيذيان وةك خوونةريت وةرط��رت��ووةو ب��ةوه�َ�وي��ةوة َ‬ ‫دلء‬ ‫َ‬ ‫هوشيان الى نوَيذةكة نيية‪ ،‬سةرئةجنام ل��ةِرووى وةرينى‬ ‫تاوانـةوة وةك ثَيش نوَيذكردنةكة دةمَيننةوةو هيض َ‬ ‫طوِرانَيك‬ ‫ب��ةس��ةر ت����ةرازووى ك��ردةوةك��ان��ي��ان��دا ن��اي��ةت بةئاِراستةى‬ ‫كةمبوونةوةى خراثةكانء زيادبوونى كردةوة ضاكةكانيان‪،‬‬ ‫ضونكة نوَيذةكةيان ئةوةندة بةخؤزةليلكردنء ملكةضييةوة‬ ‫هوكارى وةرينى تاوانةكانيان‪َ ،‬‬ ‫ئةجنامنةداوة كة ببَيتة َ‬ ‫بةالم‬ ‫كو ىَ‬ ‫مةل دووةم‪ ،‬هَيندة بةترسء َ‬ ‫خويان َ‬ ‫سوزييةوة َ‬ ‫دل َ‬ ‫َ‬ ‫بو‬ ‫َ‬ ‫راستةوخو‬ ‫نوَيذ ئامادةدةكةن كة سةرةجنام خواى طةورة‬ ‫نوَيذةكةيان وةردةط��رَي��تء لةتاوانةكانيان َ‬ ‫خوشدةبَيت‪،‬‬ ‫ضونكة ئةم َ‬ ‫جورة كةسانة لةطرنطيى نوَيذو طةورةيى ئةو‬ ‫عيبادةتة تَيطةيشتوون‪ ،‬ئةوة عةلي كوِرى حةسةنة (خوا‬

‫َريازيبَيت) كاتَيك دةستنوَيذى دةطرت رةنطى َ‬ ‫دةطوِرا‪ ،‬كة‬ ‫لي ِ‬ ‫َ‬ ‫ثرسيـاريلَيدةكرا َ‬ ‫لةوةالمدا دةيوت‪:‬‬ ‫بوضى وات لَيهاتووة؟‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫«ئَيستا كاتى ئةجنامدانى ئةمانةتَيكةو تَييدا بةندة‬ ‫َ‬ ‫طفتوطودةكات‪ ،‬منيش لةبةرشةرمء ترمسة‬ ‫ثةروةردطاريدا‬ ‫َ‬ ‫لةبةديهَينةرةكةم وا رةنطم زةردهةلدةطةِرَيت!» ئةو نوَيذةى‬ ‫ئيسالم داواي��دةك��ات تةنها بريتينيية لةضةند وتةيةك كة‬ ‫بةزمان بوترَينء ضةند َ‬ ‫جولةيةك كة لةاليةن ئةندامةكانى‬ ‫ج��ةس��ت��ةوة ئ��ةجن��ام��ب��درَي��ن‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و ئ��ةو ن��وَي��ذةى ئيسالم‬ ‫َ‬ ‫بةعةقلء ملكةضيية‬ ‫لةئيماندارانى دةوَي��ت بريكردنةوةية‬ ‫َ‬ ‫لـةدلدا‪ ،‬هةروةك لةِرَوذى دواييدا نوَيذ يةكةم عيبادةتَيكة كة‬ ‫لةبارةيةوة ثرسيار لةبةندةكان دةكرَيت‪ ،‬لةئةبوهورةيرةوة‬ ‫َريازيبَيت) ثَيغةمبةر (‪ )j‬فةرموويةتى‪( :‬إن أ ّول ما‬ ‫(خوا لي ِ‬ ‫حياسب به العبد يوم القيامة من عمل صالته‪ ،‬فإن صلحـت‬ ‫فقــد أفلح وأجنح‪ ،‬وإن فسـدت فقد خاب وخسـر فإن انتقـص‬ ‫من فريضته شيء‪ ،‬قال رب عز وجل‪ :‬أنظروا هل لعبدى من‬ ‫تطـوع فيكمل بها من انتقص من الفريضة؟ ثم تكون سائر‬ ‫أعماله على هذا)‪.‬‬ ‫سةبارةت بةحوكمى نوَيذنةكةر‪ ،‬زَوربةى زانايانى َ‬ ‫كونء‬ ‫َ‬ ‫نوى َ‬ ‫بوضوونيان وةهاية‪« :‬هةركةسَيك نوَيذ نةكات كافرو‬ ‫بَيباوةِرةو لةئيسالم دةضَيتةدةرةوةو‪ ،‬ثةيوةنديى بةئايينى‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪139‬‬


‫ثةيظيَك سةبارةت بةخشوعى نويَذ‬

‫ئيسالمةوة نامَينيَـت‪ ،‬ئ��ةو ف��ةرم��وودان��ةى كة دانيانناوة‬ ‫لةعةبدول َ‬ ‫َ‬ ‫الى كوِرى عةمرى‬ ‫بةكافربوونى نوَيذنةكةردا وةك‪:‬‬ ‫َريازيبَيت) هاتووة‪ :‬كة ثَيغةمبةر(‪)j‬‬ ‫كوِرى عاسةوة (خوا لي ِ‬ ‫روَذَيك باسى نوَيذى دةكردو فةرمووى‪( :‬من حافظ عليها‬ ‫كانت له نوراً وبرهان ًا وجنات ًا يوم القيامة‪ ،‬ومن مل حيافظ‬ ‫عليها مل تكن له نوراً وال برهان ًا والجنات ًا‪ ،‬وكان يوم القيامة‬ ‫مع ق��ارون وف��رع��ون وه��ام��ان و أُب��ي بن خلف) رواه أمحد‬ ‫والطرباني وإبن حبان وإسناده جيد‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك نوَيذةكانى ثاراستء بةِرَيكوثَيكى‬ ‫بوى ئةبن بةِرووناكىء َ‬ ‫ئةجناميدان ئةوا بَيطومان َ‬ ‫بةلطةو‬ ‫رزط���ارى ل����ةِرَوذى دواي��ي��دا‪ ،‬وة هةركةسَيك نةيثاراسنت‪،‬‬ ‫نة ئةبنة رووناكىء نة َ‬ ‫بةلطةو نة رزطاربوون‪ ،‬وة لةِروَذى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ق��ارونء فريعةونء هامانء ئوبةيى كوِرى‬ ‫دواييدا‬ ‫خةلةفدا حةشردةكرَيت)!!‪.‬‬ ‫دةيطيَيتـةوة كة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫َريازيبَيت)‬ ‫رَِ‬ ‫جابر (خوا لي ِ‬ ‫فةرموويةتى‪( :‬إن بني الرجل وب�ين الشـرك والكفــر ترك‬ ‫الصالة) رواه مسلم‪ /‬صحيح مسلم ص‪.26‬‬ ‫واتة‪ :‬لةنَيوانى ثياو (هةركةسَيك)ء لةنَيوانى بَيباوةِرييدا‬ ‫وازهَينانة لةنوَيذكردن‪ ،‬هةركةسَيك واز لةنوَيذكردن بهَينَيت‬ ‫ئةوا كافـرو موشريكة‪.‬‬ ‫دةيطيَيتةوة كة‬ ‫َريازيبَيت )‬ ‫رَِ‬ ‫هةروةها بورةيدة (خوا لي ِ‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬فةرموويةتى‪( :‬العهد ال��ذى بيننا وبينهم‬ ‫الصالة‪ ،‬فمن تركها فقد كفــر)‪ .‬رواه إبـن مـاجة‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫جياوازيى نَيوان ئيماندارانء بَيباوةِران نوَيذة‪ ،‬هةركةسَيك‬ ‫نوَيذنةكات ئ��ةوا ب�َي��ب��اوةِرة‪ .‬ضةندين ف��ةرم��وودة ه��ةن كة‬ ‫لةِر َ‬ ‫والةتدا وا ثَيويستدةكةن كة نوَيذنةكةر كافرةو خوَينى‬ ‫حةالَلة‪ ،‬ب� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةالم زَور لةزانايانى ثَيشنيء دواي�ين (سةلةفء‬ ‫خةلةف) لةوانةيش‪ :‬ئيمام ئةبوحةنيفةو ئيمام ماليكء‬ ‫ئيمام شافيعى‪ ،‬لةسةر ئةوِرايةن كة «نوَيذنةكةر كافرنيية‬ ‫َ‬ ‫بةلكو لةفةرمانى خوا دةرض���ووةو فاسيقة‪ ،‬وة ثَيويستة‬ ‫داوايلَيبوردنء ثةشيمانبوونةوةى لَيبكرَيت‪ ،‬ثاشان ئةطةر‬ ‫ثةشيماننةبوويةوة بةحةددى شةرعى ئةكوذرَيت»‪ ،‬ئةمة‬ ‫َ‬ ‫بوضوونى هةريةكة لةئيمام شافيعىء ماليكء ضةندين‬ ‫يرازي��ب�َي��ت)‬ ‫زان���اي�ت�رة‪ ..‬ئ��ي��م��ام ئةبوحةنيفةيش (خ���وا ل�َي� ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪« :‬نوَيذنةكةر ناكوذرَيت َ‬ ‫بةلكو سةرزةنشتء‬ ‫زيندانييدةكرَيت‪ ،‬هةتا دةس��ت��دةك��ات��ةوة بةنوَيذكردن»‪،‬‬ ‫هةروةها هةندَيك لةزانايان جياوازيدةكةن لةنَيوان دوو‬ ‫‪140‬‬

‫كةسى نوَيذنةكةردا‪ ،‬يةكَيكيان‪ :‬لةبةرئةوةي نوَيذناكاتء‬ ‫ب��اوةِرى ثَيينيية‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم ئةويرتيان‪ :‬ب��اوةِرى بةنوَيذكردن‬ ‫هةيةو وةك ثايةيةكى طرنطى ئيسالم سةيريدةكات‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫َ‬ ‫تةممةلييةكةى ه� َ�وك��ارى نوَيذنةكردنييةتى‪ ،‬يةكةميان‬ ‫دةستبةجى كافردةبَيت‪ ،‬ب� َ‬ ‫ىَ‬ ‫لةبةرتةممةل‬ ‫�ةالم ئةوكةسةى‬ ‫َ‬ ‫َريازيبَيت )‬ ‫نوَيذناكات وةك ئيمام ئةبوحةنيفة (خ��وا لي ِ‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬س��ةرزةن��ش��ت دةك��رَي��تء زيندانيدةكرَيت‬ ‫ت��ا دةس��ت��دةك��ات��ةوة بةئةجنامدانى ن��وَي��ذةك��ان��ى»‪ .‬ئيمام‬ ‫َريازيبَيت) فةرموويةتى‪« :‬هةركةسَيك‬ ‫ئةمحةديش (خوا لي ِ‬ ‫ىَ‬ ‫لةبةرتةممةل نوَيذنةكات كافردةبَيت»‪ ،‬ضونكة ئةطـةر مروَظ‬ ‫بةِراستى ب��اوةِرى بةنوَيذكـردن هةبَيت‪ ،‬ئةوا نوَيذدةكات‪،‬‬ ‫ك��ةوات��ة هةركةسَيك نوَيذنةكات ه� َ�وك��ارة سةرةكييةكةى‬ ‫ئةوةية كة باوةِرى بةنوَيذكردن نيية‪ ،‬لةبةرئةوة هةركةسَيك‬ ‫ب��اوةِرى بةنوَيذكردن نةبَيت ئ��ةوا ئيماندار نيية‪ ،‬ضونكة‬ ‫بةكةسَيك دةوترَيت ئيماندار كة بةتةواوى‪:‬‬ ‫‪ )1‬سةرى بةندايةتى دانةوَينَيت َ‬ ‫بو خواى طةورة‪.‬‬ ‫‪ )2‬طوَيِر َ‬ ‫ايةليى فةرمانةكانى خواو ثَيغةمبةر (‪ )j‬بَيت‪.‬‬ ‫وةك ثيَـشرت ئاماذةمانثَيدا‪ ،‬ن��وَي��ذ ي��ةك��ةم شتَيكة كة‬ ‫لةِرَوذى دواييدا لةبارةيةوة لةبةندة ثرسياردةكرَيت‪ ،‬هةر‬ ‫سةبارةت بةنوَيذ خـواى طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﭽ ﰛ ﰜ ﰝ ﰞ‬ ‫ﰟ ﰠ ﭼ املدثر‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬كاتَيك ثرسياريانلَيدةكرَيت َ‬ ‫لةهوكارى مانةوةيان‬ ‫لةسةقةردا‪ ،‬ئةوانيش َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪َ :‬‬ ‫هوكارى مانةوةمان ئةوةية‬ ‫لةكو ىَ‬ ‫كة ئَيمة لةدونيادا َ‬ ‫مةل نوَيذكاران نةبووين‪ .‬ئاشكراية‬ ‫سةقةر ناوَيكة لةناوةكانى دوَزةخ‪ .‬سةبارةت بةِراهَينانى‬ ‫َ‬ ‫مناالن لةسةر نوَيذكردن ثَيغةمبةرى خوا(‪ )h‬فةرموويةتى‪:‬‬ ‫�ال��ةك��ان��ت��ان ت��ةم��ةن��ي��ان ب���وو ب�����ة(‪ )7‬س� َ‬ ‫(ك��ات �َي��ك م��ن� َ‬ ‫���االن‪،‬‬ ‫فةرمانيانثَيبكةن بةنوَيذكردن‪ ،‬لةتةمةنى (‪َ )10‬‬ ‫ساالندا ئةطةر‬ ‫نوَيذياننةكرد لَييانبدةن)‪ .‬واتة‪ :‬لَيدانةكة َ‬ ‫بــو ئةوةبَيت كة‬ ‫فيَـرى َ‬ ‫ضونييةتيى ئةجنامدانى نوَيذبنبء لةسةري رابيَـنء‬ ‫رةوشتى نوَيذخوَينان ش��ارةزاب��ن‪ ،‬بةواتايةكيرت لَيدانةكة‬ ‫ثَيويستة َ‬ ‫بو تةمَيكردن بَيت!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةكوتاييدا سةبارةت بةطرنطيى نوَيذو تاموضَيذء خشوعء‬ ‫ملكةضى لةنوَيذدا‪ ،‬وتةيةكى زاناى ثايةبةرز ئيبنوتةمييية‬ ‫(رةمح���ةت���ي خ���واى ل�َي��ب�َي��ت) ب��ةمن��وون��ة دةه�َي��ن��ي��ن��ةوة كة‬ ‫دةفةرموَيت‪َّ :‬‬ ‫«إن يف الدنيا جنـة من مل يدخ ْلها مل يدخل جنة‬ ‫اآلخرة)‪ ،‬واتة‪ :‬مةبةست لةبةهةشتى دونيا نوَيذة!‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مافةكاني قورئان‬ ‫ل������ةس������ةر م�����وس�����ولمَ�����ان�����ان‬ ‫ئا‪ :‬باران ئاريايي‬ ‫قورئان كؤتا كتَييب ئامسانيء زيندووترين موعجيزةية‬ ‫ك��ة ل��ةالي��ةن خ���واي ط����ةورةوة ب��ةط��ةورةت��ري��ن فريشتةدا‬ ‫ن� رَ‬ ‫�َي�دراوةت����ة خ�����وارةوة ب��ؤ ك��ام�َ�ل�تري��نء ث��اك�تري��ن م��رؤظ‬ ‫لةسةرزةويدا‪ .‬خواي طةورة بةناردنةخوارةوةي ئةم كتَيبة‬ ‫بةرزو ثريؤزة مرؤظايةتيي لةزةلكاوي بَيباوةِريء شريكء‬ ‫خ��وراف��ات دةرهَيناو ب��ةرةو ط� َ‬ ‫�ول��زاري ئيمانء تةوحيدء‬ ‫ئةخالقي جوان رزطاريكردن‪ .‬بةلاَ م بةداخةوة كة زؤربةي‬ ‫مرؤظةكان ئيمانيان ثَيينية‪ ،‬يان ئةوانةي كة ئيمانيان‬ ‫ث�َي��ي��ه�َي��ن��اوة ب��ةب��اش��ي رَي��ن��م��اي��ي��ةك��ان��ي جَيبةجَيناكةن‪.‬‬ ‫قورئان جارَيك سةملاندويةتي كة دةتوانَيت طومِراتريين‬ ‫م���رؤظ���ةك���ان ب���ةش���اِرَي���ط���ةي ه��ي��داي��ةت رَي��ن��م��اي��ي��ب��ك��اتء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة بةرهةمبهَينَيت‪ .‬لةضةندين‬ ‫ل��ةئ��ةوان باشرتين‬ ‫ج�َي��ط��ةدا ئ��ةوةم��ان ب��ؤ دووث��ات��دةك��ات��ةوة ك��ة ت��ا كؤتايي‬ ‫ذيان لةسةرزةويدا ئةو توانايةي ئةبَيت كة ئةو كةسانة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةيةي كة دينةكة وةك خؤي دةطةيةننء‬ ‫يان ئةو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة‪ .‬بةداخةوة‬ ‫ثيادةيدةكةن‪ ،‬بكاتة منوونةي مرؤظء‬ ‫بةتَيثةِربووني س��ةردةمء حوكمة يةك ل��ةدواي يةكةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬خؤيان بةشيت دنياييةوة خةريككردو زؤر‬ ‫شيت نةطوجناوو نةشياويان هَيناية ناو ياساكاني خواي‬ ‫طةورة كة لةِرَيطةي قورئانةوة طةياندبووي بةثَيغةمبةري‬ ‫سةروةرمان(‪ ،)s‬وة ئةويش بةجوانرتين شَيوة طةيانديية‬ ‫ت����ةواوي م��رؤظ��اي��ةت��ي‪ .‬ن��ةش��ي��اوت��ري��ن ك���ار ك��ة تائَيستا‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةناوموسولان كردوويانة‬ ‫طةندةلي‬ ‫فةرمانِرةواياني‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قورئاندا ئةوةية كة‪ :‬هةندَيك لةياساكاني قورئانيان‬ ‫ل��ةط��ةل ط��ةن� َ‬ ‫َ‬ ‫ب� َ‬ ‫�دةل��ي��ي��ةك��ان��ي خ��ؤي��ان��دا‬ ‫�ةدل��ن��ي��ي��ة‪ ،‬ض��ون��ك��ة‬ ‫ناطوجنَيت‪ ،‬جا لةجياتيي ئةوةي خؤيان بطؤِرنء بطوجنَينن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو ياساو رَيسايانةدا هاتوون (تةئويلء تةفسريي)‬ ‫قورئانيان طؤِريوة تا خؤيان زةرةرمةندنةبن لةبةرنامةو‬ ‫كاري خؤياندا‪ ،‬تةنانةت وايلَيهاتووة كة ئَيستا زؤربةي‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولان‬ ‫موسولان خؤيان‬ ‫زؤري حاكماني ولاَ تاني‬ ‫ن����اوزةددةك����ةنء َ‬ ‫دةل�َي��نَ ‪« :‬ل���ةذَي���ر س �َي��ب��ةري ياساكاني‬

‫ق��ورئ��ان��دا حوكمدةكةين»‪ .‬كةضي ه��ةم��ووي��ان دةستيان‬ ‫تَي َ‬ ‫كةلةو ثابةندن بةياساكاني ولاَ تاني الدينيي رؤذئاواوة‪،‬‬ ‫لةهةمانكاتدا َ‬ ‫هةلدةسن بةبلاَ وكردنةوةي حوكمي ئةوان‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫بةكةلكي ئةم سةردةمة‬ ‫طواية ياساكاني قورئان كؤنبوونء‬ ‫ن��اي��ةن‪ .‬خؤشبةختانة ل��ةِرووب��ةِرووب��وون��ةوةي ئةمانةدا‬ ‫زانايانء ثياوضاكانَيكي لةخواترس لةناو ئةم ئوممةتي‬ ‫ئيسالمةدا م��اون كة َ‬ ‫هةلدةسن بةبةرثةرضدانةوةيانء‬ ‫وةكو كَيوَيك بةثشت قاميييةوة بةرانبةريان وةستاونء‬ ‫باتل بؤ َ‬ ‫ح��ةقء َ‬ ‫خةلكي رؤشندةكةنةوة‪ .‬دكتؤر ئةسرار‬ ‫ئةمحةد‪ ،‬يةكَيكة لةو ثياوانةي كة بةخامةكةي خةريكي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة دةربارةي مافةكاني‬ ‫بةرضاوِرؤشنكردنةوةي‬ ‫قورئان لةسةريان‪ ،‬ئةم باسةي منيش لةلَي َ‬ ‫كؤلينةوةيةكي‬ ‫ئةو ثياوة بةِرَيزةوة سةرضاوةيطرتووة بةناوي (مافةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان)‪ ،‬من رَليةدا بةشَيكي كورتي‬ ‫قورئان لةسةر‬ ‫ئةو لَي َ‬ ‫كؤلينةوةية دةخةمة بةرضاوي خوَينةراني بةِرَيزي‬ ‫طؤظاري رَيطاي شةرع‪ ،‬بةهيواي ئةوةي سوودبةخشبَيت‪.‬‬ ‫ق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤز ث�َي��ن��ج م���ايف س��ةرةك��ي��ي ل��ةس��ةر ه��ةم��وو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك هةية‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬ئيمانثَيبوونء رَيزلَيطرتين‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬خوَيندنةوةي بةِراستء رةواني‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬رَ‬ ‫فيبوونيء لَيتَيطةيشتين‪.‬‬ ‫ض�����وارةم‪ /‬ث��ةي��ِرةوي��ك��ردن��يء رةن���ط���دان���ةوةي ل��ةذي��ان��ي‬ ‫رؤذانةماندا‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬بانطةوازبؤكردنيء روونكردنةوةو تةفسريكردني‪.‬‬ ‫ناوةرؤك‪:‬‬ ‫ي���ةك���ةم‪ /‬ئ��ي��م��ان��ث�َي��ب��وونء رَي��زل �َي��ط��رت�ني ئيمانثَيبوون‬ ‫قبولكردن‪َ ،‬‬ ‫وات��ة‪ :‬وةرطرتنء َ‬ ‫قبولكردن ل��ةدوو اليةنةوة‬ ‫ج�َي��ب��ةج�َي��دةك��رَي��ت‪ :‬ئيعرتافثَيكردني ب��ةزم��انء ط��وت��ار‪،‬‬ ‫بةِراستزاننيء ئيقرارثَيكردني َ‬ ‫بةدل‪.‬‬ ‫ك��ات �َي��ك ك��ةس �َي��ك ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان دادةن���رَي���ت ك��ة ب��ةزم��ان‬ ‫دانبنَيت ب���ةوةدا ك��ة ق��ورئ��ان كتَييب خ���واي ط��ةورةي��ةء‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪141‬‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫ل��ةالي��ةن جوبرةئيلةوة(عليه ال��س�لام) ه��ات��ؤت��ةخ��وارةوة‬ ‫ب��ؤ ث�يرؤزت��ري��ن م��رؤظ ك��ة ثَيغةمبةري سةروةرمانة(‪)s‬‬ ‫ء َ‬ ‫لةدلي خؤيدا ثاراستوويةتيء هيض طومانَيكي نةبووة‬ ‫لةِراسيتء درووستيي ثةيامةكةيدا‪ .‬تا ئةندازةي ئيمان‬ ‫بةقورئان زياتربكات ئ��ةوا رَي��زي قورئان زياتردةبَيتء‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‪ ،‬ضونكة رَيزلَيطرتنء‬ ‫طةورةتردةبَيت ل��ةالي‬ ‫بةطةورةو ثريؤزداناني قورئان الزمء مةلزومي يةكرتين‪،‬‬ ‫هةروةك ثةروةردطار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ‬ ‫ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤ ﮥ ﮦ‬ ‫ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫﮬ ﮭ ﮮ ﮯﮰ ﮱ ﯓ‬ ‫ﯔ ﯕ ﯖ ﮊ البقرة‪ .‬واتة‪ :‬ثَيغةمبةرو ئيمانداران‬ ‫‪142‬‬

‫ب��اوةِري��ان هةية ب���ةوةي ك��ة ل��ةالي��ةن ث��ةروةردط��اري��ان��ةوة‬ ‫ه��ات��ؤت��ةخ��وارةوة‪ ،‬ه��ةم��ووي��ان ب���اوةِري���ان ه��ةي��ة ب��ةخ��واو‬ ‫فريشتةكانيء كتَيبةكانيء ثَيغةمبةرةكاني (وة دةلَينَ )‬ ‫هيض ج��ؤرة جياوازييةك ناكةين لةنَيوان ثَيغةمبةراني‬ ‫دةل �َي�نَ ‪ :‬ط���وَي���ِراي� َ‬ ‫خ����وادا‪ .‬ه��ةروةه��ا َ‬ ‫��ةلء ملةكةضني (بؤ‬ ‫بةديهَينةرمان)‪ ...‬ثةروةردطارا لَيماخنؤشببة سةرةجنامء‬ ‫طةِرانةوةمان بؤالي تؤية‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)s‬و ه���اوةآلن���ي (خ���وا ل�َي��ي��ان�ِرازي��ب�َي��ت)‬ ‫باوةِريان بةقورئان ثتةوبوو خؤشةويستييةكي تايبةتييان‬ ‫هةبوو بؤ قورئان‪ ،‬لةخوَيندني تامء ضَيذيان وةردةطرت‪،‬‬ ‫سةرةِراي ماندووبوونء نةخؤشي َ‬ ‫هةولياندةدا بةتايبةتي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫لةنوَيذي شةواندا زؤرترين ئايةت خبوَينن‪ ،‬هؤكارةكةيشي‬ ‫ئ��ةوةب��وو ك��ة ب���اوةِرو يةقيين ئ���ةوان ب��ةران��ب��ةر بةقورئان‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان هةيانة‪.‬‬ ‫زؤر زي��ات��رب��وو ل���ةوةي ك��ة ئَيستا‬ ‫ئايا بؤضي ئَيمة ضَيذو تام لةئايةتةكاني قورئاني ثريؤز‬ ‫وةرناطرين‪ ،‬كاتَيك ضةند ئايةتَيكي كةم دةخوَينني رَ‬ ‫خيا‬ ‫هيالكدةبني؟ بَيطومان ئةمةيش هؤكاري الوازيء سسيت‬ ‫ئيمامنانة بةرانبةر بةو قورئانة ثريؤزة‪.‬‬ ‫هةروةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ‬ ‫ﮨﮩ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ‬ ‫ﯖ ﯗ ﯘ ﯙﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞﯟ ﯠ‬ ‫ﯡ ﯢ ﯣﯤﯥ ﮊ ال��ش��ورى‪ .‬وات��ة‪( :‬ميللةتاني‬ ‫ث�َي��ش��وو‪ ،‬بةتايبةتي ط���اورو ج���وو) ج��ي��اوازيء كَيشةو‬ ‫دووب��ةرةك��ي نةكةوتة نَيوانيان‪ ،‬مةطةر ل���ةدواي هاتين‬ ‫زانستء زانياريي تةواو بؤيان‪ ،‬ئةمةيش لةبةر حةسادةتء‬ ‫ستةمكارييء الدانيان لةِراستة رَيطة بؤيان دروستبوو‪،‬‬ ‫خؤ ئةطةر بِرياري ثَيشووتري ثةروةردطارت نةبواية كة‬ ‫تا كاتَيكي دياريكراو َ‬ ‫(مؤلةتيداون) فةرماني تياضوونيان‬ ‫دةردةكرا‪ ،‬بَيطومان ئةوانةي كة ثشتاوثشت كتَييب خوا‬ ‫طةيةنرا بةدةستيان لةنةوةكاني داهاتوو‪ ،‬كةوتنة طومانء‬ ‫دوودلييةوة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫خةلكيشيان خستة طومانةوة دةربارةي‪.‬‬ ‫كة دؤسيت قورئانن‪ ،‬كة قورئان لةذياني رؤذانةياندا‬ ‫رةن����ط����ي����داوةت����ةوة‪ ،‬ب���ؤي���ة ه�����اوةآلن�����ي ث��َي��غ��ةم��ب��ةري‬ ‫سةروةرمان(‪ )s‬زؤر لةمةجليسيدا دادةنيشنت‪ ،‬ضونكة‬ ‫س��ةروةرم��ان ثَيشةنطي ئيمانء يةقني ب��وو‪ ،‬مةجليسيان‬ ‫هةميشة ث �ِرب��وو ل��ةن��وور ك��ة ئَيمة لةئَيستادا تةنانةت‬ ‫ناتوانني وَيناي ئةو مةجليسة ثِرنوورة بكةين‪.‬‬ ‫دةبَيت هةميشة خؤمان لةو كةسانة بةدووربطرين كةوا‬ ‫قورئاني ثريؤز وةك كتَيبَيكي مَيذوويي تةماشادةكةنء‬ ‫ك��اري��ط��ةري��ي��ان دةب��َي��ت ل��ةس��ةر سستبووني ئيمامنان‬ ‫بةقورئاني ثريؤز‪.‬‬ ‫تةنها باوةِربوون بةقورئان بؤ ثارَيزطاريلَيكردني بةسنيية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو دةب�َي��ت يةقينمان هةبَيت ك��ة ئ��ةم كتَيبة ث�يرؤزة‬ ‫ل��ةالي��ةن خ��واي موتةعالةوة ن� رَ​َي�دراوة بؤ مرؤظايةتي تا‬ ‫هيدايةتء رَينيشاندةربَيت بؤيان‪ ،‬ئ��ةو كاتة دةتوانني‬ ‫َ‬ ‫لةدلء دةرووني خؤماندا شؤِرشَيكي طةورة بةرثابكةينء‬ ‫ب��ط��ةي��ن��ة ئ���ةو ئ��ةجن��ام��ةي ك���ةوا نيعمةتَيكي ل��ةق��ورئ��ان‬ ‫طةورةترنيية بؤ مرؤظايةتي‪ ،‬خوَيندني قورئان دةبَيتة‬ ‫خؤراكي رؤحء جةستةمانء بةنورةكةي َ‬ ‫دلء مَيشكمان‬ ‫رووناكدةبَيتةوة‪ .‬دووةم‪ /‬خوَيندنةوةي بةِراستء رةواني‪:‬‬

‫(ت�ل�اوة) ئ��ةم وش��ةي��ة ب��ؤ خ��وَي��ن��دن��ةوةي ق��ورئ��ان��ي ث�يرؤز‬ ‫بةكاردةهَينرَيت‪ ،‬بةلاَ م هةريةك لةم وشانة واتاي تايبةتيي‬ ‫خؤي هةية‪( ،‬ت�لاوة) تايبةتة بةو كتَيبانةي كة ثريؤزنء‬ ‫دةبَيت رَيزيانلَي َ‬ ‫بطرييء ثةيِرةوي ياساكانيان بكرَيت‪،‬‬ ‫بةلاَ م (قراءة) طشتييةو بةكاردةهَينرَيت بؤ خوَيندنةوةي‬ ‫ه��ةم��وو ك��ت�َي��بء ن��وس��راوَي��ك‪ .‬س��ةرةت��ا وش���ةي (ق���راءة)‬ ‫بةكاردةهَينرا بؤ ئةو كةسانةي كة شارةزابوون لةزانستة‬ ‫قورئانييةكاندا وة ب��ة(ق��اريء) ناودةهَينران‪ ،‬لةثاشاندا‬ ‫وشةكة بةكارهَينرا بؤ ئ��ةو كةسة قورئاخنوَينانةي كة‬ ‫طرنطيي تايبةتي دةدةن بةقةواعيدو زانسيت تةجويد‪.‬‬ ‫(تالوة) واتة‪ :‬خوَيندنةوةيةكي ئاسايي كة بةملكةضيء‬ ‫خ��ش��وع��ةوةب �َي��ت ب��ةه��ي��واي دةس��ت��ك��ةوت�ني خ� رَ​َي�وض��اك��ة‬ ‫لةخوَيندنةوةي‪ .‬سةرةِراي ئةوةي كة خوَيندنةوةي قورئان‬ ‫عيبادةتة‪ ،‬هؤكارَيكيشة بؤ ت��ازةك��ردن��ةوةو ثتةوكردني‬ ‫ئيمان‪ .‬يةكجار خوَيندنةوةو تيطةيشنت لةقورئان بةسنيية‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي كة ب��ةت��ةواوي لةماناي ئايةتةكاني تَيبطةين‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو دةبَيت بةردةوام خبوَينرَيتةوة‪ ،‬ضونكة خوَيندنةوةي‬ ‫زؤري ق��ورئ��ان دةبَيتة خ���واردن ب��ؤ رؤح‪ ،‬ه���ةروةك ضؤن‬ ‫جةستةي م��رؤظ ثَيويستيي ب��ةخ��واردن هةية بةهةمان‬ ‫شَيوة رؤح��ي مرؤظيش ثَيويستيي ب��ةخ��واردن هةية كة‬ ‫خوَيندنةوةي قورئان بةشَيكة لةو خواردنة‪ .‬ثةروةردطار‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟ ﯠ ﯡﯢ‬ ‫ﯣﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨﯩ ﯪ ﯫ‬ ‫ﯬﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱﯲ ﮊ العنكبوت‪ .‬واتة‪ :‬ئةي‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )s‬ئ���ةوةي ب��ؤت رةوان��ةدةك��رَي��ت لةقورئان‬ ‫بيخوَينةرةوةو نوَيذيش بةضاكي ئةجنامبدة‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلسيت لةطوناهء تاوانء نادروسيت‬ ‫بةِراسيت نوَيذ‬ ‫دةك���ات‪ ،‬بَيطومان ي��ادي خ��وا لةهةموو ش��ت ط��ةورةت��رو‬ ‫بةنرخرتة (كة دةبَيت لةكاتي نوَيذو كاتيرتيشدا بريوهؤشي‬ ‫ئيماندار‪ ،‬دابطرَيت)و خوا خؤي زاناية بةهةموو ئةو كارو‬ ‫كردةوانةي كة ئةجناميدةدةن ‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭴ ﭵ‬ ‫ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼﭽ ﭾ ﭿ ﮀ‬ ‫ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮊ ال��ب��ق��رة‪ .‬وات����ة‪ :‬دةس��ت��ةي��ةك‬ ‫ل��ةوان��ةي كتَيب (ق��ورئ��ان)م��ان ثَيبةخشيون بةضاكيء‬ ‫ب��ةوردي دةوري��دةك��ةن��ةوة‪ ،‬ئةوانة ب��اوةِري��ان ثَيي هةيةو‬ ‫(باوةِريثَيدةهَينن) ب��ةلاَ م ئ��ةوةي بِروايثَيينةبَيت‪ ،‬ئا ئةو‬ ‫جؤرة كةسانة لةزيامنةندةكانن‪.‬‬ ‫ل��ةم ئايةتةوة بؤمان دةردةك��ةوَي��ت كة خويندنةوةي‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪143‬‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫قورئان ضةند مةرجَيكي هةية‪ ،‬لةوانةيش‪:‬‬ ‫أ) تةجويد‪ :‬خوَيندنةوةي قورئان بةثَيي ياساكاني‬ ‫تةجويد‪.‬‬ ‫ب) خوَيندنةوةي رؤذان��ة‪ :‬لةفةرموودةي ثَيغةمبةري‬ ‫مَ‬ ‫موسولان لةماوةي‬ ‫سةروةرماندا(‪ )s‬هاتووة كة دةبَيت‬ ‫مانطَيكدا جارَيك قورئان خةمتبكات‪ ،‬ياوةراني سةروةرمان‬ ‫(خوا لَييانِرازيبَيت) عادةتيان وابوو لةماوةي هةفتةيةكدا‬ ‫جارَيك قورئانيان خةمتدةكرد‪.‬‬ ‫ج) خ��وَي��ن��دن��ةوةي ب��ةدةن��ط��ي خ����ؤش‪ :‬ث�َي��غ��ةم��ب��ةري‬ ‫سةروةرمان(‪ )s‬دةفةرموَيت‪( :‬زينوا القرآن بأصواتكم)‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬بةدةنطة خؤشةكانتان زينةت ببةخشن بةقورئان‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫لةكاتي خوَيندنةوةيدا‪ ،‬واتة‪ :‬هةموو مرؤظَيكي‬ ‫ثَيويستة بةثَيي تواناي بةدةنطي خؤش قورئان خبوَينَيت‪.‬‬ ‫د) جَيبةجَيكردني ئادابي رووخساريء دةرووني‪ :‬ئةركي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة لةكاتي خوَيندنةوةي كةالمي‬ ‫سةرشاني‬ ‫خ��واي ط���ةورةدا ضةند ئادابَيك هةية رةضاويبكةن‪ ،‬جا‬ ‫هةندَيك ل��ةو ئ��اداب��ان��ة رووك��اري��نء هةندَيكي ديكةيان‬ ‫دةروونني‪.‬‬ ‫ل���ةئ���اداب���ة رووك���اري���ي���ةك���ان وةك‪:‬‬ ‫ه���ةب���وون���ي دةس���ت���ن���وَي���ذ‪ ،‬دان���ي���ش�ت�ن رووةو ق��ي��ب��ل��ة‪،‬‬ ‫دةس��ت��ث �َي��ك��ردن ب���ة(أع���وذ ب���اهلل م��ن ال��ش��ي��ط��ان ال��رج��ي��م)‪.‬‬ ‫ئادابة دةروونييةكانيش‪ :‬ئ��ةوةي��ة ك��ة ط��ةورةي��ي‬ ‫خ���اوةن ك��ةالم ك��ة خ��واي موتةعالة ل� َ‬ ‫�ةدل��ي هةمووماندا‬ ‫ب���ن���ةخ���ش���َي���تء ب���ةخ���ش���وع���ةوة ق�����ورئ�����ان خب���وَي���ن�ي�ن‪.‬‬ ‫ه) خوَيندنةوةي بةتةرتيل‪ :‬بةرزترين ثلةي خوَيندنةوةي‬ ‫قورئاني ثريؤز ئةوةية كة بةلةسةرخؤييء بةئاطاييةوة‬ ‫بَيت‪ ،‬خوَيندنةوةي قورئان بةتةرتيل كاريطةريي باش‬ ‫ل��ةس��ةر َ‬ ‫دل��ةك��ان دادةن �َي��ت‪ .‬خ��واي ط���ةورة بةثَيغةمبةري‬ ‫سةروةرمان(‪ )s‬دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ‬ ‫ﭥ ﮊ املزمل‪ .‬واتة‪ :‬ياخود زياتريبكةو دةوري قورئان‬ ‫بكةرةوة (لةشةونوَيذةكاندا ئةطةر شةوطار كورتبوو)‪.‬‬ ‫و) لةبةركردن‪ :‬بؤئةوةي بتوانني قورئاني ثريؤز بةِرةواني‬ ‫خب��وَي��ن��ي��ن��ةوة ثَيويستة ل��ةب��ةري��ب��ك��ةي��ن‪ ،‬ك��ة ب��ةداخ��ةوة‬ ‫ل��ةب��ةرك��ردن��ي ق��ورئ��ان��ي ث��ي�رؤز زؤر دةط��م��ةن��ب��ووة ل��ةم‬ ‫سةردةمةدا‪.‬‬ ‫س َييةم‪ /‬فيرَ بوونيء ل َيت َيطةيشتين‪ :‬يةكَيكيرت‬ ‫مَ‬ ‫م��وس��ول��ان ئ���ةوةي���ة كة‬ ‫ل��ةم��اف��ةك��ان��ي ق���ورئ���ان ل��ةس��ةر‬ ‫بةباشرتين شَيوة لةواتاي ئايةتةكاني تَيبطةينء بزانني‬ ‫بؤ ض مةبةستَيك داب��ةزي��وون‪ ،‬لةبةرئةوة جةخت لةسةر‬ ‫‪144‬‬

‫زؤرخ��وَي��ن��دن��ةوةي ق��ورئ��ان ك���راوة ت��ا ب��اش�تر لةماناكةي‬ ‫تَيبطةين‪ .‬ئةبَيت ئةوةيش بزانني كة تَيطةيشتين تةواو‬ ‫لةئايةتةكاني قورئاني ثريؤز كارَيكي سادةءسانانييةء‬ ‫هةمووكةس ناتوانَيت بةئاساني لَييتَيبطات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةثَيي‬ ‫ئةو َ‬ ‫هةولء كؤششةي كة دةيكةين دةتوانني بةهرةمةندبني‬ ‫لةو خةزَينة بَيكؤتاييةي خواي طةورة‪ ،‬هةرضةندة مرؤظةكان‬ ‫خي رَ‬ ‫هؤمشةندو كؤششمةندبن ناتوانن لةبةرةكةتء رَ‬ ‫وبيي‬ ‫قورئاني ثريؤز بةتةواوي رَ‬ ‫تيئاوبنب‪ ،‬بؤية نابَيت وابزانن كة‬ ‫بةيةكجار خوَيندنةوةي قورئاني ثريؤز بةتةواوي لةماناي‬ ‫هةمووي تَيطةيشتوون‪.‬‬ ‫ث �َي��غ��ةم��ب��ةري سةروةرمان(‪ )s‬ل��ةف��ةرم��وودةي��ةك��دا‬ ‫دةف����ةرم����وَي����ت‪( :‬ق����ورئ����ان ط��ةجن��ي��ن��ةي��ةك��ة ه��ي��ض��ك��ات‬ ‫لةمروارييةكاني كةمنابَيتةوة‪ ،‬هيضكات ناطةيتة كؤتايي‬ ‫َريامَينيت)‪.‬‬ ‫ئةو طةجنينةية هةرضةندة بضيتة قولاَ ييء تي ِ‬ ‫ض���وارةم‪ /‬ثةي ِرةويكردنيء رةنطدانةوةي‬ ‫لةذياني رؤذانةماندا‪ :‬يةكَيكيرت لةمافةكاني قورئاني‬ ‫ث��ي�رؤز ب��ةس��ةرم��ان��ةوة ث���ةي���ِرةوي���ك���ردنء ح��وك��م��ك��ردن��ة‬ ‫بةياساكاني‪ ،‬ضونكة مةبةسيت سةرةكي لةِرَيزطرتينء‬ ‫خوَيندنةوةء ماناكردنء لَيتَيطةيشتين‪ ،‬تةنها بؤ ئةوةية‬ ‫كة حوكميثَيبكرَيت‪ .‬ق��ورئ��ان كتَييب ض�يرؤكء َ‬ ‫فالضيء‬ ‫سيحرو ساحريةكان نيية‪ ،‬هةتا بةخوَيندنةوةي كارةكامنان‬ ‫جَيبةجَيببَيتء رَ‬ ‫خيَيكيشمان دةستبكةوَيت‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫لةقورئاني ثريؤزدا ئاماذةي بةوة كردووة كة ئةطةر كةسَيك‬ ‫ق��ورئ��ان خبوَينَيتةوةو حوكميثَينةكاتء لةكارةكانيدا‬ ‫رةنطنةداتةوة هيض سودَيكي نيية‪ .‬خ��واي ث��ةروةردط��ار‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮁ ﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆﮇ ﮈ ﮉ‬ ‫ﮊﮋﮌﮍ ﮎﮏﮐ‬ ‫ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖﮗ ﮘﮙ ﮚ‬ ‫ﮛﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮣ ﮤ‬ ‫ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ ﮫ ﮬﮭ ﮊ املائدة‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬ئَيمة كاتَيك كة تةورامتان رةوانةكردووة رَينمويي‬ ‫تيابوو (بؤ هةموو رَ‬ ‫خيوضاكةيةك)‪ ،‬وة نوورو رووناكيش‬ ‫ب���وو (ل���ةن���او ت��اري��ك��س��ت��ان��ةك��ان��دا) ئ���ةو ث�َي��غ��ةم��ب��ةران��ةي‬ ‫ك��ة م��ل��ك��ةضء ف��ةرم��ان��ب��ةردارب��وون حوكمي جولةكةيان‬ ‫ثَيدةكرد‪ ،‬ه��ةروةه��ا زان��ا ثةروةردطارناسةكانيانء زانا‬ ‫ش��ةرع��ن��اس��ةك��ان��ي��ش��ي��ان‪ ،‬ئ���ةوةي ل��ةالي��ان ب��وو لةكتَييب‬ ‫خوا دةيانثاراستء لةبةرياندةكردو ثةيِرةويياندةكرد‬ ‫شاهيديشبوون لةسةري (كةواتة‪ :‬ئةي زاناياني جولةكة‪،‬‬ ‫لةخةلكي مةترسن‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو تةنها لةمن‬ ‫ئةي ئيمانداران)‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫برتسنء ئايةتةكاني من بةنرخَيكي كةم مةفرؤشن (ئةطةر‬ ‫هةموو دنيايش بَيت هةركةمة) جا ئةوةي حوكمء داوةري‬ ‫بةو بةرنامةية نةكات كة خوا رةوانةيكردووة‪ ،‬ئةو جؤرة‬ ‫كةسانة لةِريزي كافراندان‪.‬‬ ‫بؤ كةسانَيك كة هَيشتا نةطةيشتونةتة ئةو قةناعةتةي كة‬ ‫قورئان كتَيبَيكي ئامسانيية‪ ،‬خوَيندنةوةو طةِران بةشوَيين‬ ‫ئايةتةكانيء هؤكاري دابةزينيان كارَيكي ئاسايية كة دواي‬ ‫ئةمانة دةطاتة ئةو راستييةي كة جطة لةقورئان بةديلَيكي‬ ‫ديكة نيية تا مرؤظةكان بطةيةنَيتة كامةرانيء سةرفةرازيي‬ ‫ه��ةردوو جيهان‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةو كةسانةي كة باوةِريان هةية‬ ‫دةبَيت خوَيندنةوةي قورئان تةنها بةو هؤكارةبَيت كة‬ ‫بةباشي لَييتَيبطةنء ث��ةي�ِرةوي��ي حوكمةكاني بكةن تا‬ ‫طؤِرانكاري بَيت بةسةر ذيانيانداء بياخناتة سةرِرَيطةي‬ ‫سةرفةرازيي دوارؤذ‪ .‬بةئةجنامداني ئةم كارانة َ‬ ‫خالَيكي‬ ‫دةستثَيكي هيدايةت َ‬ ‫لةدلةكاندا دروستدةبَيت‪ ،‬وة بةهةر‬ ‫ئةندازةيةك لةقورئان نزيكبيت بةو ئةندازةيةيش خواي‬ ‫ط��ةورة ئةختاتة سةرِرَيطةي هيدايةت‪ .‬وةك ثةروةردطار‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶ‬ ‫ﯷﮊ حم��م��د‪ .‬وات���ة‪ :‬ه��اوك��ات ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ���ةوةدا ئ��ةوان��ةي‬ ‫رَيبازي هيدايةتء ئيماندارييان طرتؤتةبةر (بةطوفتاري‬ ‫ثَيغةمبةر‪ )s‬ه��ي��داي��ةتء دي��ن��داري��ي��ان ط��ةش��ةدةك��اتء‬ ‫ثةرةدةسَينَيت‪ ،‬خوايش خواناسييء ثارَيزكارييان زياتر‬ ‫ثَيدةبةخشَيتء ط��ةش��ةدارت��ري��دةك��ات‪ .‬ب��ةو مانايةي كة‬ ‫مَ‬ ‫هةرموسولانَيك قورئان بكاتة سةرمةشقي ذيانيء‬ ‫ئةطةر‬ ‫ثةيِرةويبكاتء بيكاتة رووناكيي رَيطةي‪ ،‬بَيشك هةنطاوي‬ ‫بةرةو (الصراط املستقيم) ناوةو دةطاتة ثلةي هيدايةتء‬ ‫خؤشنوودي‪ ،‬بةلاَ م ئةو كةسانةي كة قورئان دةخوَيننةوةو‬ ‫دةط���ةِرَي���ن ب����ةدواي زان��س��ت��ة ق��ورئ��ان��ي��ي��ةك��ان��داو خ��ؤي��ان‬ ‫كاريثَيناكةن‪ ،‬ئةو كةسانة زؤر قيزةونء ناشريينن لةناو‬ ‫كؤمةلطةدا‪ ،‬ضونكة ئةو كارانة ئةجنامدةدةن تا َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ض��ةواش��ةب��ك��ةنء ل��ةِرَي��ي راس��ت الي��ان��ب��دةن‪ .‬ث��ةروةردط��ار‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ﮋ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ‬ ‫ﮃ ﮄﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍﮎ‬ ‫ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗﮘ‬ ‫ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ‬ ‫ﮤ ﮥ ﮊ البقرة‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬بةِراسيت خوا باكي نييةو نةنط نيية بةاليةوة‬ ‫هةرمنوونةيةك بهَينَيتةوة‪ ،‬بةمَيشوولةيةك لةويش بضووكرت‬ ‫(كة بةسةر سةرييةوة)ية‪ ،‬جا ئةوانةي باوةِريانهَيناوة‪،‬‬

‫ئ����ةوة ض���اك���دةزان���ن ئ����ةم من���وون���ةي���ة راس���ت���ةو ل��ةالي��ةن‬ ‫ثةروةردطاريانةوةية‪ ،‬ئةوانةيش كافرو بَيباوةِرن‪ ،‬دةلَينَ ‪:‬‬ ‫خوا مةبةسيت ضيبوو لةم منوونةيةدا؟ (خواي طةورةيش‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت) زؤرَي��ك��ي ثَيطومِرادةكاتء زؤرَيكيرتيشي‬ ‫ثَيهيدايةتء رَينموييدةكات‪ ،‬بةآلم ديارة جطة لةالرو وَيرو‬ ‫ياخيء تاوانباران كةسيرت طومِراناكات‪.‬‬ ‫ث َينجةم‪ /‬بانطةوازبؤكردنيء روونكردنةوةو‬ ‫تةفسريكردني‪ :‬يةكَيكيرت لةمافةكاني ئةوةية كة لةسةر‬ ‫مَ‬ ‫هةرموسولانَيك واجبة بةثَيي تواناي خؤي كةسانيرت‬ ‫لةئةمرو نةهييةكاني قورئان ئاطاداربكاتةوة‪.‬‬

‫يةكيك لةمافةكاني قورئاني ثيرؤز‬ ‫َ‬ ‫لةسةرمان‪ ،‬بريتيية لةثةي ِرةويكردنء‬ ‫حوكمكردن بةياساكاني‪ ،‬هةروةها‬ ‫مةبةستي سةرةكيي لة ِرَيزطرتنء‬ ‫خوَيندنةوةء ماناكردنء َلي َتيطةيشتني‬ ‫حوكميثيبكرَيت‪،‬‬ ‫قورئان بؤ ئةوةية كة‬ ‫َ‬ ‫كتيبي ضيرؤكء‬ ‫ضونكة قورئاني ثيرؤز َ‬ ‫َ‬ ‫فالضيء سيحرو ساحيرةكان نيية‪،‬‬ ‫تةنها بةخوَيندنةوةي كارةكانمان‬ ‫بةجيببنء سووديشمان‬ ‫جي َ‬ ‫َ‬ ‫دةستبكةوَيت‬

‫ب���ان���ط���ةوازك���ردنء ط��ةي��ان��دن��ي ح��وك��م��ةك��ان��ي ق��ورئ��ان‬ ‫ك��اري سةرةكيي ثَيغةمبةري سةروةرمان(‪ )s‬ب��وو‪ ،‬كة‬ ‫بةئةمانةتةوة طةيانديية ت���ةواوي ئوممةتي ئيسالمي‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة‬ ‫لةدواي كؤضي ئةو زاتة ثاكة ئةركي سةرشاني‬ ‫كة بةثَيي زانيارييةكانيان لةسةر حوكمةكاني قورئان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي‪ .‬وةك خوا‬ ‫بانطةوازي بؤ بكةنء بيطةيةننةوة‬ ‫دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ﮋﯨ ﯩ ﯪﯫ ﯬ ﯭ ﯮ‬ ‫ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴﯵﮊ إب��راه��ي��م‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫ئ��ةم (ق��ورئ��ان��ة) راط��ةي��ان��دن�َي��ك��ة ب��ؤ خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي بةطشيت تا‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪145‬‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫ب��ةه��ؤي��ةوة وري��اب��ك��رَي��ن��ةوةو ئ��ام��ؤذط��اري��ي ث�َي��وةرب��ط��رن‪،‬‬ ‫ب���ؤئ���ةوةي ب��زان��ن ب�َي��ط��وم��ان ئ���ةو زات���ة خ��واي��ةك��ي ت��اكء‬ ‫تةنياية‪( ،‬هةروها بؤ ئةوةية كة) خاوةني بريوهؤشةكان‬ ‫ي���ادا‌وةري���ي وةرب���ط���رنء تَيفكرن (ل��ةه� َ‬ ‫�ةول��ي ئ��ةوةداب��ن‬ ‫خ��ؤي��ش��ي��انء َ‬ ‫خةلكيش ل��ةس��زاي دؤزةخ رزط��ارب��ك��ةن)‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ﮋ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ‬ ‫ﮀ ﮁﮂ ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈﮉ ﮊ ﮋ ﮌ‬ ‫ﮍﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮊ املائدة‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫ئةي ثَيغةمبةرو فرستادة‪ ،‬هةرضي فةرمانء ثةيامَيكت‬ ‫دوودلي‪ ،‬بَي َ‬ ‫َ‬ ‫ماتلي)‬ ‫بؤ دَيت لةاليةن ثةروةردطارتةوة (بَي‬

‫َفيربووني حوكمةكاني قورئان‬ ‫بؤخؤي بانطةوازَيكة‪ ،‬بةلاَ م بةرزترين‬ ‫ثلةي بانطةواز روونكردنةوةو‬ ‫تةفسيركردني ئايةتةكانييةتي‬ ‫بؤ َ‬ ‫دةبيت بةجوانترين‬ ‫خةلكيء َ‬ ‫َ‬ ‫ابطةيةنري كة‬ ‫شيواز َثييان ِر‬ ‫َ‬ ‫هؤكارةكاني دابةزيني ئةم ئايةتانة‬ ‫ضيبوون‪ ،‬وة لةكاتي روونكردنةوةو‬ ‫دةبيت‬ ‫تةفسيركردني ئايةتةكاندا َ‬ ‫ئاستي خوَيندةواريي كةسي بةرانبةر‬ ‫رةضاوبكرَيت‪ ،‬بةجؤرَيك بانطةوازي‬ ‫كةسيك‬ ‫بطةيةنيت كة هةموو َ‬ ‫َ‬ ‫يتيبطات‬ ‫بتوانيت َلي َ‬ ‫َ‬

‫رايبطةيةنة‪ ،‬خؤ ئةطةر بةو كارة َ‬ ‫هةلنةسايت‪ ،‬ئةوة ماناي‬ ‫واية ثةيامةكةيت (بةتةواويي) نةطةياندووة َ‬ ‫(دلنياشبة‬ ‫كة) خوا دةتثارَيزَيت لةخراثةي َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬ضونكة بةِراسيت‬ ‫خوا هيدايةتي قةومء هؤزي بَيباوةِران نادات‪.‬‬ ‫رَ‬ ‫فيبووني حوكمةكاني قورئان بؤخؤي بانطةوازَيكة‪،‬‬ ‫بةلاَ م بةرزترين ثلةي بانطةواز روونكردنةوةو تةفسريكردني‬ ‫ئايةتةكانييةتي بؤ َ‬ ‫خةلكيء دةبَيت بةجوانرتين شَيواز‬ ‫ثَييانِرابطةيةنرَيت كة هؤكارةكاني دابةزيين ئةم ئايةتانة‬ ‫‪146‬‬

‫ض��ي��ب��وون‪ ،‬وة ل��ةك��ات��ي روون���ك���ردن���ةوةو تةفسريكردني‬ ‫ئايةتةكاندا دةبَيت ئاسيت خوَيندةواريي كةسي بةرانبةر‬ ‫رةضاوبكرَيت‪ ،‬بةجؤرَيك بانطةوازي بطةيةنَيت كة هةموو‬ ‫كةسَيك بتوانَيت لَييتَيبطات‪.‬‬ ‫ئةمانةي س���ةرةوة ئ��ةو مافانةن ل��ةس��ةر هةرتاكَيكي‬ ‫م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان ث �َي��وي��س�تن ب���ةران���ب���ةر ب��ةق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤز‬ ‫ج�َي��ب��ةج�َي��ي��ان��ب��ك��ات‪ ،‬وة ثَيويستة ل��ةس��ةرم��ان ه� َ‬ ‫�ةول��ي‬ ‫ب��ؤ ب��دةي��نء ب��ةج��وان�تري��ن ش �َي��وة بيطةيةنني‪ ،‬ئوممةتي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان خؤشبةخترتين ئوممةتة كة كةالمي خواي‬

‫موتةعالي ب��ةج��وان��يء بةبَيدةستكاري ثَيطةيشتووة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة‪،‬‬ ‫ئةمةيش جَيطةي شانازييء خؤشبةختيي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان قورسرتدةكات‪ ،‬ضونكة‬ ‫بةلاَ م كاري سةرشاني‬ ‫طوَيثَينةدانء نةطةياندي دةبَيتة هؤكاري خةسارةمتةنديي‬ ‫دنياو قيامةت‪ .‬ثَيش ئَيمة بةنوئيسرائيل خاوةني ثةيامي‬ ‫خ��واي ط���ةورة ب���وونء بةضةندين ثَيغةمبةردا(سةالمي‬ ‫خ��واي��ان لَيبَيت) كتَيبيشي ب��ؤ رةوان��ةك��ردب��وون‪ ،‬ب��ةلاَ م‬ ‫نةيانتوانيء لةئاسيت بةرثرسيارَيتيدا نةبوون بةرانبةر‬ ‫ثةيامي خواي طةورة‪ ،‬بؤية خواي طةورة ئةو ئيفتيخارةي‬ ‫بةخشي بةئوممةتي موحةممةد(‪ )s‬وة بةم ‌شَيوةيةش‬ ‫هؤشداريثَيدان‪ .‬ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪ :‬ﮋﮊ ﮋ‬ ‫ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔﮕ ﮖ‬ ‫ﮗﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ‬ ‫ﮣ ﮊ اجلمعة‪ .‬وات��ة‪ :‬منوونةي ئةوانةي كة تةوراتيان‬ ‫بؤ رةوانةكرا تا ثةيِرةوييبكةن‪ ،‬كةضي ثةيِرةويياننةكرد‪،‬‬ ‫وةك‪ :‬طوَيدرَيذَيك وان كة بارة كتَييب َ‬ ‫هةلطرتبَيت‪( ،‬ئاي‬ ‫كة) ضةندة ناشريينة منوونةي ئةوانةي كة ئايةتةكاني‬ ‫خوا ب��ةدرؤدةخ��ةن��ةوةو بِروايان ثَيينيية‪ ،‬بَيطومان خوا‬ ‫هيدايةتء رَينمووني ستةمكاران ناكات‪.‬‬ ‫ب����ةداخ����ةوة ئ �َي��م��ةي ك�����وردي م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان ل��ةئ��اس�تي‬ ‫بةرثرسيارَيتيدانني ب��ةران��ب��ةر ب��ةق��ورئ��ان‪ ،‬ضونكة نةك‬ ‫ق��ورئ��ان��ةك��ة ن��اط��ةي��ةن�ين ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و رؤذان����ة ل��ةولاَ ت��ةك��ةم��ان��دا‬ ‫ك��ة (‪)%٩٩‬ي خ��ؤي ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان دةزان �َي��ت سوكايةتي‬ ‫بةقورئانةكةمان دةكرَيتء دةسوتَينرَيتء فِرَيدةدرَيتة‬ ‫تةنةكةي َ‬ ‫خؤل يان ورددةكرَيتء سةري سندوقي ميوةي‬ ‫ث �َي��دادةث��ؤش��رَي��ت‪ ،‬نةمانبيين م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ي ولاَ ت��ان��ي‬ ‫ئَيمة ناِرةزايةتييةكي ئةوتؤ نيشانبدةن بةرانبةر بةو‬ ‫ك����ردةوة ن��اث��ةس��ةن��دان��ةي ك��ة ئ��ةجن��ام��دةدرَي��ن‪ ،‬ض ج��اي‬ ‫ئ���ةوةي ه� َ‬ ‫�ةول��ب��درَي��ت ت��ا ح��وك��م��ةك��ان��ي بضةسثَينرَيت‪،‬‬ ‫بةداخةوة هةموومان لةئاسيت الوازترين ئيمانةكةداين كة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫مافةكاني قورئان لةسةر‬

‫سةروةرمان باسيكردووة وةك لةفةرموودةدا هاتووة‪{ :‬عن‬ ‫أبي سعيد اخل��دري (رضي اهلل عنه) قال‪ :‬مسعت رسول‬ ‫اهلل(‪ )s‬يقول‪ :‬من رأى منكم منكرا فليغريه بيده‪ ،‬فإن‬ ‫مل يستطع فبلسانه‪ ،‬فإن مل يستطع فبقلبه‪ ،‬وذلك أضعف‬ ‫اإلميان}‪ .‬رواه مسلم‪ .‬واتة‪ :‬هةركةس لةئَيوة خراثةيةكي‬ ‫بيين با بةدةسيت بيطؤِرَيت‪ ،‬خؤ ئةطةر نةيتواني ئةوا‬ ‫بةزوباني‪ ،‬ئةطةر ئةوةيشي ثَينةكرا َ‬ ‫بةدلي ثَييناخؤشبَيت‪،‬‬ ‫بةِراسيت ئةوةيش نزمرتين ثلةي باوةِرة‪.‬‬ ‫ب�يرم��ةن��دَي��ك ل��ةوت��ةي��ةك��ي��دا َ‬ ‫دةل����َي����ت‪« :‬ق����ورئ����ان من‬ ‫شةرمةندةي تؤم كة ئ��اوازي مةرطم لَيدروستكردوويت‪،‬‬ ‫ئةطةر بةكؤلاَ نَيكدا بِرؤنء بةدةنطي بةرز طوَييانلَيتبَيت‪،‬‬ ‫كي مردووة؟‪ ،‬ئاي ئَيمة ضةندة‬ ‫ثرسيار لةيةكرتي دةكةن‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫غافلنيء نازانني كة خواي طةورة تؤي بؤ مردوو نةناردووة‪،‬‬ ‫قورئان من شةرمةندةي تؤم كة تؤم لةكتَيبَيكي كردارييةوة‬ ‫ك��ردووةت��ة كتَيبَيكي ئةفسانةي مؤزةخانةكان‪ ،‬يةكَيك‬ ‫شانازي بةخؤيةوة دةكات بةوةي كة لةبضوكرتين شَيوةدا‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالة كة تؤي كردؤتة‬ ‫تؤي نوسيوةتةوة‪ ،‬كةسَيكيرت‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالة ب���ةوةي ك��ة تؤي‬ ‫تابلؤي ف���ةرش‪ ،‬كةسَيكيرت‬ ‫َ‬ ‫بةئالتون نوسيوةتةوة‪ ،‬ئايا خواي ط��ةورة تؤي ن��اردووة‬ ‫تا مؤزةخانةت لَيدروستبكةين؟‪ ،‬قورئان من شةرمةندةي‬ ‫تؤم تةنانةت ئةو كةسانةيش كة دةختوَيننةوة‪ ،‬بةجؤرَيك‬ ‫لةبةرانبةرتدا دادةن��ي��ش��ن‪ ،‬ئ��ةوان��ةي ط� َ‬ ‫�وي لةطؤرانييش‬ ‫دةط�����رن ل���ةرووي���ان���ن���اي���ةت ب����ةو ش���َي���وةي���ة ل��ةب��ةران��ب��ةر‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالي بؤ ئةو كةسانةي‬ ‫طؤرانيبَيذةكةدا دابنيشن‪،‬‬ ‫لاَ‬ ‫كة ئايةتة ثريؤزةكانت دةخوَيننةوة‪ ،‬وا دةضنة ناو قو يي‬ ‫ماناكةيةوة وةك ئةوة واية لةوكاتةدا ئايةتةكة دابةزيبَيت‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةرانبةر بةقورئان دةي��ك��ةن‪ ،‬تةنها‬ ‫ئ��ةوةي‬ ‫بةشَيكة لةئيسالم‪ ،‬كة داويانة لةخاضي جةهالةت»‪.‬‬ ‫قورئان لةديدي بريمةنداني رؤذئاواييةوة‪:‬‬ ‫* ظؤرذيل طيؤركيل َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬لةهيض يةكَيك لةدينةكاندا‬ ‫بةئةندازةي خةختكردنةوةي قورئان‪ ،‬طرنطيء بةهايان‬ ‫نةداوة بةزانست‪ ،‬قورئان يةكَيكة لةمةعريفةكاني ئيالهي‬ ‫ك��ة م��رؤظ��ةك��ان ه��ةرض��ةن��دة زي��ات��ر ل��ةع�يرف��انء فةلسةفةدا‬ ‫رؤبضن ناتوانن بةئةندازةي قورئان لةنهَينييةكان تَيبطةن»‪.‬‬ ‫* س���وم���ار َ‬ ‫دةل����َي����ت‪« :‬ق���ورئ���ان ج���ط���ةل���ةوةي ج��وان�تري��ن‬ ‫ك��ت �َي�بي ئ���ةدةب���ي���ي���ة‪ ،‬ه����ةروةه����ا ت������ةواوي ي��اس��اك��ان��ي‪:‬‬ ‫رةوش�تي‪ ،‬كيشوةري‪ ،‬لةشكريء كؤمةلاَ يةتي تَيداية»‪.‬‬ ‫* كارايل (مَيذوونوسء دانشمةندي بةناوبانطي ئينطليزي)‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ئ��ةط��ةر تةنها ب��ؤ يةكجاريش ب��ووة سةيرَيكي‬

‫ناوةرؤكي ئةم كتَيبة ثريؤزةبكةين‪ ،‬دةبينني كة راستيية‬ ‫ب��ةرج��ةس��ت��ةك��انء تايبةمتةنديية ش��اراوةك��ان��ي ب��وون‪،‬‬ ‫بةشَيوةيةك لةناوةرؤكي قورئان دان كة طةورةييء راستيي‬ ‫ق��ورئ��ان بةجوانرتين ش�َي��وة لةئايةتةكانيدا دةبينرَيت‪،‬‬ ‫كة ئةمة خؤي لةخؤيدا طةورةيي قورئان نيشاندةداتء‬ ‫ت��ةن��ه��ا ت��اي��ب��ةت��ة ب��ةق��ورئ��ان��ةوة ك��ة ل��ةه��ي��ض كتَيبَيكيرتي‬ ‫زان����س��ت�يء رام����ي����اريء ئ���اب���ووري���دا ب���ةدي���ن���اك���رَي���ت»‪.‬‬ ‫ ‪ *--‬طؤتة (فةيلةسوفء شاعريي ط��ةورةي مَ‬‫ئةلاني)‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬قورئان كتَيبَيكة كة (لةوانةية) بةهؤي قورسيي‬ ‫دةرب �ِري��ن��ةك��ان��ي��ي��ةوة ل���ةس���ةرةت���ادا خ��وَي��ن��ةر ب��ةج��وان��ي‬ ‫لَييتَينةطات‪ ،‬بةلاَ م بةهؤي بةردةواخموَيندنةوةي قورئانةوة‬ ‫بةجؤرَيك لةالي خوَينةرةكةي خؤشةويستدةبَيت كة َ‬ ‫دلي‬ ‫دةِروات بةالي جوانييةكانيدا»‪.‬‬ ‫* سنايش َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ب�َي��ط��وم��ان ق��ورئ��ان ئ��ةو كتَيبة‬ ‫ت��ةواوةي��ة كة َ‬ ‫باتل نة ل���ةِرووب���ةِروويء نة لةثشتةوةيدا‬ ‫ناتوانَيت هيض زيانَيكي ثَيبطةيةنَيت‪ ،‬ئةم كتَيبة شايستةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةزانستء‬ ‫هةموو كاتء شوَينَيكة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتبكةنء ثيادةيبكةن‬ ‫حوكمةكاني ق��ورئ��ان‬ ‫لاَ‬ ‫ئ���ةوا دةت���وان���ن س��ةرجن��ي ه��ةم��وو م��ي��ل��ل��ةت��انء و ت��ان��ي‬ ‫جيهان ب��ةالي خؤياندا رابكَيشن‪ ،‬هةرضؤن ل��ةِراب��ردوودا‬ ‫توانييان ئةو كارة ئةجنامبدةنء زؤرب��ةي زؤري ولاَ تاني‬ ‫دون��ي��اي��ان خ��س��ت��ةذَي��ر حوكمي ئ��ةو كتَيبة ث��ي�رؤزةوة»‪.‬‬ ‫* راك���س���ت���ؤن س��ك��ؤت��ل��ةن��دي َ‬ ‫دةل�����َي�����ت‪« :‬س���الاَ ن���َي���ك���ي‬ ‫دوورودرَي����ذ ب���ةدواي راستييةكاندا دةط���ةِرام ت��ا هةموو‬ ‫راس��ت��ي��ي��ةك��امن ل��ةئ��ي��س�لام��دا دؤزي����ي����ةوة‪ ،‬دواي���ئ���ةوةي‬ ‫ق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤزم ب��ي�نيء خ��وَي��ن��دم��ةوة‪ ،‬وةلاَ م����ي هةموو‬ ‫ث��رس��ي��ارةك��امن ل��ةق��ورئ��ان��دا دؤزي���ي���ةوة‪ ،‬ق��ورئ��ان ت��رسء‬ ‫َ‬ ‫��ي الي م��رؤظ��ةك��ان ن��اه�َي�َ�ل�َي��تء دةيسةملَينَيت‬ ‫دل���ةِراوك� َ‬ ‫ك���ة ه���ةرض���ي ت �َي��ي��داي��ة ل���ةالي���ةن خ����واي ط����ةورةوةي����ة»‪.‬‬ ‫* ه��ةرب��ةرت ج���ؤرج ظينو َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ط��رن��ط�تري��ن كتَييب‬ ‫جيهان ق��ورئ��ان��ة‪ ،‬ضونكة ئ��ةو كاريطةرييةي ئ��ةم كتَيبة‬ ‫لةجيهاندا دايناوة تائَيستا هيض كتَيبَيكيرت نةيتوانيوة‬ ‫داي��ب��ن �َي��ت‪ ،‬ق��ورئ��ان ك��ت�َي�بي‪ :‬زان��س��ت‪ ،‬دي���ن‪ ،‬ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ة‪،‬‬ ‫رةوش���تء م �َي��ذووة‪ ،‬بؤ هةميشةيي‪ ،‬حوكمء ياساكاني‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ذيانء ياساكاني ئةم سةردةمةدا زؤر طوجناون»‪.‬‬ ‫* ط�لادس��ت��ؤن (س��ي��اس��ةمت��ةدارَي��ك��ي ئينطليزي ب��وو كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤيدا بردة ناو ثةِرلةماني ئينطليزء وتي‪:‬‬ ‫قورئاني‬ ‫«تا ئةم كتَيبة ئيالهيية مابَيت‪ ،‬طةورةييء سةركةوتين‬ ‫َ‬ ‫مةحالة»‪.‬‬ ‫ئينطليستان لةناو ميللةتاني ئيسالميدا‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪147‬‬


‫بةوةندة زانست دةستخة ِرؤ مةبن‬ ‫ن‪ :‬د‪ .‬موحةممةد قوتب‬

‫و‪ :‬ثةيام تةها‬

‫زؤر كةس لةِرؤذهةلاَ تء رؤذئاوا بةثَيشكةوتين زانست‬ ‫دةستخةِرؤئةبنء وائ��ةزان��ن ثَيشكةوتن فِرؤكةو رؤكَيتء‬

‫بؤمباي ئةتؤميء نيوترؤنيء راديؤو شؤرةري كارةبايية!‬ ‫بةلاَ م ئةمة لةِراستيدا ثَيوةرنيية! ضونكة ثَيوةري راستةقينة‪،‬‬ ‫رادةي بةرزبوونةوةي ئاسيت هةسيت مرؤظة‪ ،‬بةرزبوونةوةي‬ ‫خ���ودي م��رؤظ��ة ب��ةس��ةر ث�َي��داوي��س��ت��ي��ي��ةك��ان��ي��دا‪ ،‬ث �َي��وةري‬ ‫ثَيشكةوتين م���رؤظ‪ ،‬ث��ل��ةي رَي��زط��رت�ني م���رؤظ خؤيةتي ‪..‬‬ ‫وةنةبي ئايينةكان‪ ،‬يان زانسيت خووِرةوشت‬ ‫ئةم ثَيوةرةيش‬ ‫َ‬ ‫لةخؤيانةوة بةهةوانتة وتبَيتيان بَيئةوةي نرخَيكي لةجيهاني‬ ‫واقيعدا هةبَيت‪ ،‬مَيذوو بهَيننةوة ثَيشضاوي خؤتانء بزانن‬

‫‪148‬‬

‫ض نةتةوةيةك ‪ -‬كة ئةندامةكاني هةرخةريكي ئارةزووضَييت‬ ‫ب��ووب��نء ل��ةس��ن��ووري ئ��اس��اي��ي م��رؤظ��اي��ةت��ي دةرض��ووب��ن‪-‬‬ ‫تواني بةثتةوو يةكطرتوويي ب��ةردةوام مابَيتةوة؟! ضيبوو‬ ‫ك��ة يؤناني ك��ؤنء رؤم��ان��ي ك��ؤنء ف��ارس��ي كؤني هَيناية‬

‫خوارةوةو رماندي؟! ضيبوو ستووني ئيسالمي لةسةردةمي‬ ‫عةبباسييةكاندا رووخاند؟! نةتاندي فةِرةنساي رووتء‬ ‫بةرةلاَ ضؤن لةجةنطي دووةمي جيهانييدا َ‬ ‫لةطةل يةكةم طورزدا‬ ‫َ‬ ‫سةرزةوي؟! ضونكة نةتةوةيةك بوو هةرخةريكي‬ ‫ضؤكيداداية‬ ‫هةواوهةوةس بوو‪ ،‬ئامادةبوونَيكي دةروونيء مادديي واي‬ ‫نةمابوو وايلَيبكات بةرطريي لةولاَ تةكةي بكات!! ضونكة‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةوةندة زانست دةستخةِرؤ مةبن‬

‫ن��ةت��ةوةي��ةك ب��وو رووخ��ان��ي كؤشكء ت��ةالرو سةماطاكاني‬ ‫ثاريسي زياتر ب��ةالوة طرنطبوو وةك لةثاراستين بوونء‬ ‫ق���ةوارةو ريشة مَيذووييةكةي!! ضارةنووسي ئةمريكاي‬ ‫َ‬ ‫واهةندي‬ ‫ئةمِرؤيش هةروائةبَيت‪ ،‬ئةو ئةمريكايةي ئَيستا‬ ‫ضاولَيكةري ولاَ تاني ئَيمة‪ ،‬كردوويانةتة رووطةي خؤيانء‬

‫�ةل��ئ� َ‬ ‫ب��ةب��الاَ ي��دا ه� َ‬ ‫�ةل�َي�نَ ! ئةميش ‪-‬ه��ةرض��ةن��دة خ���اوةن هَيزو‬ ‫دةسةلاَ تيشة ب��ةلاَ م م��ادام ئاوا نقومي ه��ةواو هةوةسَييت‪-‬‬ ‫رؤذَي���ك ه��ةردَي��ت بةضؤكدا ‪ ..‬ئةمانةي الي خؤمان ئةوة‬ ‫لةبريي خؤيان ئةبةنةوة كة ئةمريكا ولاَ تَيكي تازةية‪ ،‬دةبوو‬

‫لةهةِرةتي الوَيتيدابَيت‪ ،‬نةك ئاوا بةرةو رمان بضَيت! ئةبوو‬ ‫طةجنةكاني بةرثرسيارَيتيي طةورةتر َ‬ ‫هةلطرن‪ ،‬نةك ئاوا‬ ‫تووشي نةخؤشي بنب! ئةمريكا ‪-‬هةرضةندة لةِر َ‬ ‫ووالةتدا‪-‬‬

‫َ‬ ‫خالي الوازي تَيدانابينرَيت‪ ،‬بةلاَ م لةِراستيدا وانيية‪ ،‬ئةوةي‬ ‫ضاوكراوةو بريتيذة‪ ،‬زؤر ثنيت الوازييء السةنطي لةوديوو‬ ‫َ‬ ‫ئةو َ‬ ‫هةوال بةمنوونة بؤ ئةو‬ ‫رووالةتة هَيزةوة ئةبينَيت‪ .‬با دوو‬ ‫طةجنانة بهَينمةوة كة ضاويان لةئةمريكا بِريوةو كردوويانةتة‬ ‫رووطةي خؤيان‪َ ،‬‬ ‫هةوالةكانيش رؤذنامةكان رايانطةياندووة‪:‬‬

‫يةكةم‪ /‬دةركردني (‪ )33‬فةرمانبةري وةزارةت��ي دةرةوةي‬ ‫ئةمريكا‪ ،‬لةبةرئةوةي تووشي نامؤيي سَيكس (جنسي)‬

‫َ‬ ‫ناتوانري‬ ‫ب��وون‪ ،‬ضونكة ئيرت ئيعتيماديان ناكرَيتةسةرو‬ ‫نهَينيي ولاَ ت خبرَيتة بةردةستيان!!‬

‫دووةم‪ /‬راكردني سةدوبيست هةزار كةسبوو لةسةربازيي‬ ‫خورتي (ئيجباري) هةر لةئةمريكا‪ ،‬ئةمة ذمارةيةكي زؤرة‬ ‫ب��ؤ ن��ةت��ةوةي��ةك ب��ي��ةوَي��ت س��ةرك��رداي��ةت��ي��ي ه��ةم��وو جيهان‬

‫بطرَيتةدةست! ئةمانة ل��ةالي��ةك��ةوة‪ ،‬لةاليةكيرتيشةوة تا‬ ‫بَيت ئ��ةوة فةرامؤشبكرَيت كة ئةو بةروبوومةي ئةمريكا‬ ‫بةرهةميئةهَينَيت‪ ،‬هةر لةجيهاني مادديداية! دانيشتوواني‬ ‫لةطةل ئةو هةموو َ‬‫َ‬ ‫دةولةمةندييء ثَيشكةوتووييء وزةو‬

‫زؤرةيدا‪ -‬نةيتوانيوة لةاليةني بريو ديدو رةفتاري جواندا‬ ‫شتَيكي بةرضاو وةدةستبهَينَيت! ضونكة لةبةربلاَ وييةكي‬ ‫بةرفراواني هةواو هةوةسيدا ئةذي‪ .‬لةزؤر ديدو بؤضوونيدا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةرئةلَيي رَ‬ ‫ئاميَيكي‬ ‫ئاذةلةوةية!!‬ ‫هةركةمَيك لةسةرووي‬ ‫بزؤكةو هيضيرت! ئةو هةموو َ‬ ‫دلِرةقيء تةفرةقةيةي بةرامبةر‬ ‫رتةشةكاني ناو خودي ئةمريكا ئةيكةن‪َ ،‬‬ ‫بةلطةية لةسةر‬ ‫ثَيس ِ‬ ‫نزميي ئاسيت دةروونيء لَيَليي ئاسؤي مرؤظايةتييةكةي!!‬

‫دابينئةبيء‬ ‫جيهان ض��ؤن بةنقومبوون لةهةواوهةوةسدا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ث�َي��ش��ئ��ةك� َ‬ ‫دةول��ةت��ان��ي ئةسكةندناظيايي (س��وي��دو‬ ‫�ةوي؟!‬ ‫ن����ةروي����جء دان���ي���م���ارك) ل��ةب��ةره��ةم��ه �َي��ن��ان��ي ك��ةرةس��ت��ةو‬ ‫ه��ؤك��ارةك��ان��ي ح���ةوان���ةوةي م��رؤظ��دا زؤر ث�َي��ش��ك��ةوت��وون‪،‬‬

‫هؤكارةكاني طواستنةوةو كؤشكوتةالري جوانء شةقامء‬ ‫ج��َي��وِرَي��ي ئ�����اوةدان ض��ةن��دة زؤرن‪ ،‬ك��ةض��ي ب��ةه��ؤي ئ��ةو‬ ‫ثشَيويية دةروونييةي هةية‪ ،‬بةرزترين رَي��ذةي خؤكوشنت‬ ‫لةجيهاندا لةسويدة! وةنةبَيت لةندةنء ثاريسء برؤكسل‬ ‫َ‬ ‫لةوي ضاكرتبن! ئةم قسانةمان وةنةبَيت لةِرقوقينةوة بينَ ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خةيالثلاَ وبَيتء بنةمايةكي‬ ‫وةنةبَيت قسةي خؤمنب يان‬

‫زانستييانةيان نةبَيت‪ ،‬رَ‬ ‫نةخي‪ ،‬ئةوة نووسيين توَيذينةوةو‬ ‫رؤذنامةكاني خؤيان ‪ ..‬ئةوةتا بريمةندَيكي وةك��و (طؤر)‬ ‫َ‬ ‫ئةلَيت‪« :‬زانستة سرووشتييةكان‪ ،‬هَيزو دةسةلاَ تَيكي‬

‫واي���ان ثَيبةخشيوين ب��ؤ خ��واي��ةت��ي ئ��ةش�َي�نَ ‪ ،‬ب���ةلاَ م ئَيمة‬ ‫�دالء دِرن��داي��ةت��ي��ي ئ� َ‬ ‫بةذيريي م��ن� َ‬ ‫��اذةل بةكاريئةهَينينَ !»‬ ‫لةجَيطةيةكيرتيشدا َ‬ ‫ئةلَيت‪« :‬ئ��ةو جياوازيية زؤرةي وا‬ ‫لةنَيوان سةركةوتنة زانستيية سةرسوِرهَينةرةكامنانء‬ ‫َ‬ ‫خةجالةتبارييةكامناندا‪،‬‬ ‫رةف��ت��ارة كؤمةلاَ يةتيية منالاَ نة‬ ‫هةموويان بوونةتة َ‬ ‫خالي ثَيضةوانةوةو دذ بةيةك! لةثشت‬ ‫كيشوةري دةري��اك��ان��ةوة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ي��ةك�تري ئ��ةدوَي�ين‪ ،‬وَينة‬ ‫َ‬ ‫لةمالةكامناندا دائةنَيني‪،‬‬ ‫بةبروسكة ئ��ةن�رَ​َي�ي��ن‪ ،‬السلكي‬ ‫لةهةموو اليةكةوة طويمَ ان لةسةعاتةكةي بيط بن (‪Big‬‬

‫‪)Ben‬ي لةندةنة كة لَيئةدات! بةذَيرزةمنيء بةبن دةري��ادا‬ ‫ئةِرؤين‪ ،‬شةقام بةِراخةري الستيكي دائةثؤشني‪ ،‬تيشكي‬ ‫رؤتنجن (‪ )X-Ray‬ثةجنةرةيةكةو لَييةوةي تةماشاي لةشي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةم هةموو ثَيشكةوتنةيشدا‬ ‫خؤمان ئةكةين ‪ ..‬كةضي‬

‫ناتوانني لةناوةِراسيت شارةكامناندا‪ ،‬طؤِرةثانَيك‪ ،‬باخضةيةك‬ ‫مندالة ه��ةذارةك��امن��ان درووستكةين‪ ،‬تا خَ‬ ‫َ‬ ‫بةدلؤشيء‬ ‫بؤ‬ ‫هَيمنييةوة ي��اري��ي تَيدابكةن ‪َ ..‬‬ ‫بةلكو لةجياتيي ئ��ةوة‬ ‫ئةوةتا سالاَ نة دووهةزاريان لَيئةكوذينء نةوةدهةزاريشيان‬ ‫لَيربيندارئةكةين! ج��ارَي��ك فةيلةسوفَيكي هيندستاني‪،‬‬ ‫دواي ب��اس��ك��ردن��ي شارستانَيتييةكةمان‪ ،‬رةخنةيةكي‬ ‫ت��ون��دي ل �َي��ط��رمتء وت���ي‪ :‬ش��ؤف� رَ​َي�ي ض��ةن��دي��ن س��ةي��ارةت��ان‬ ‫توانييان ماوةي سَيسةد يان ضوارسةد ميل لةكاذَيرَيكدا‬ ‫ربنء توانيتان لةسةر زةويء بةفِرؤكةيش ماوةي نَيوان‬ ‫بِ‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪149‬‬


‫بةوةندة زانست دةستخةِرؤ مةبن‬

‫مؤسكؤو نيويؤرك بةبيست يان ثةجنا دةقيقة (من لةبريم‬ ‫ربن‪ ،‬توانيتان وةك َ‬ ‫بالندة بةئامساندا بفِرنء وةكو‬ ‫نةماوة) ب ِ‬

‫ماسييش بةدةريادا بِرؤن‪ ،‬بةلاَ م هةرشارةزاي ئةوةنةبوون‬ ‫كة ئةبَيت ضؤن بةسةرزةويدا بِرؤن!!‪ .‬ئةمةيش هةرقسةكةي‬ ‫ئةليكسيس كاريل (‪)Alexis carrel‬ة كة َ‬ ‫ئةلَيت‪“ :‬واديارة‬ ‫شارستانَيتيي ئةم سةردةمة ناتوانَيت ثياوانَيك بهَينَيتة‬

‫بةرهةم كةخاوةني ثلةيةكي باش لةزيرةكيء بليمةتيء‬ ‫ضاونةترسي بن‪ ،‬هةموو كةسء لةهةموو شوَينَيكدا تَيبينيي‬ ‫ئةوة ئةكات كة ئةوضينةي كاروبار ئةم ولاَ تة َ‬ ‫هةلئةسوِرَينن‪،‬‬

‫ب�يروه��ؤشء رةوش��ت��ي��ان زؤر ه��ات��ؤت��ةخ��وارةوة! تاكةكاني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكانء مرؤظايةتي بةو رَ‬ ‫خياييةي دةزطا زانستييةكان‬

‫ك��ة هةرذيريي خؤيان دروستيكردبوو‪ -‬ثَيشنةكةوتن‪،‬‬‫كي هؤكاري ئةم كارةساتةية! ئةمانة‬ ‫ئةمةيش ئاشكراية كة َ‬

‫ه��ؤي كةموكورتيي ب�يروه��ؤشء رةوش�تي سةركردةكاني‬ ‫سياسةتة‪ ،‬ئةوانن كة نةزانينةكانيان وابكات ضارةنووسي‬ ‫نةتةوةو طةالني داماو بةزةليلييةوة بكةوَيتة ذَير ركَيفيان”‪.‬‬ ‫لةبةرئةم هؤيانةية كة َ‬ ‫ئةلَيني‪ :‬جيهان ثَيويستيي بةئيسالمة‬ ‫وةكو كة ثَيش هةزارو ضوارسةد َ‬ ‫سال لةمةوبةر ثَيويستيي‬ ‫ثَييبوو! ثَيويستيي ثَييةتي تا لةهةواوهةوةسثةرسيت‬ ‫رزط��اري��ب��ك��ات‪ ،‬ت��ا ورةو وزةي ئ���ازادب���ك���ات‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫مرؤظايةتي بطةيةنَيتة لوتكةي رَ‬ ‫خيخوازي‪ ،‬تا بيطةيةنَيتة‬

‫ئةوثلةيةي ك��ة شاياني رَيزلَيطرتنةكةي خ��واي��ة تَييدا‪.‬‬ ‫نةلَيت‪ :‬ه� َ‬ ‫ك��ةس َ‬ ‫�ةول��دان بؤ هَينانةوةي ئيسالم كارَيكي‬ ‫ن���ةزؤكء بَيبةرهةمة‪ ،‬ضونكة مرؤظايةتي شايةتيي ئةوة‬ ‫ئةدات كة‪ :‬هةرضي جارَيك روويدا‪ ،‬مومكينة جارَيكيرتيش‬ ‫خةلكةكة هةرئةو َ‬ ‫رووبداتةوة‪َ ،‬‬ ‫خةلكةية‪ ،‬ئةوئاستة نزمةي‬

‫َ‬ ‫خةلكي هةواوهةوةسثةرسيت ثَيش ئيسالمي تَيكةوتبوون‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي مرؤظايةتيي ئةمِرؤيش ‪-‬تا رادةيةكي زؤر‪ -‬هةروا‬ ‫لةهةمان ئاستدا! تةنها جياوازييةك كة هةستيثَيبكرَيت‪،‬‬ ‫بريتيية لة‪ :‬جياوازيي رَ‬ ‫ئاميةكاني خزمةتي لةزةتكردن!‬ ‫رؤماني كؤن‪ ،‬لةداوَينثيسيدا هةروةكو ثاريسء لةندةنء‬

‫شارةكاني ئةمريكاي ئةمِرؤ ب��ووة‪ ،‬ئ��ةو رةوشتنزمييةي‬ ‫كؤمؤنيزم بؤ مرؤظايةتي داوادةك���اتء لةولاَ تاني خؤيدا‬ ‫ضةسثاندويةتي‪ ،‬ه��ةروةك��و ئ��ةو ب��ةرةلاَ ي��يء نقومبوونة‬ ‫واية كة فارسي كؤني تَيدابووة‪ .‬ئيسالم كة هات ئةمانةي‬

‫‪150‬‬

‫هةموو طؤِري بؤ ذيانَيكي بةختةوةرو رَ‬ ‫خيخوازو دادثةروةر‪،‬‬ ‫�ال��ن��ةري مرؤظايةتي ب���ةرةو َ‬ ‫ئيسالم ب��ووة ث� َ‬ ‫ثالفتةبووني‬ ‫رؤحيء ئازادكردني ئ�يرادةو هةستياركردني بريوهؤشي‪،‬‬ ‫تا ئاسانء بةطوِر بتوانَيت طؤِرانكاري بهَينَيتةدي ‪ ،‬بؤية‬ ‫ئاسانء زووي��ش تواني ئةوهةموو كةندوكؤسثانة رادات‬ ‫كة شةِرخوازو زهلَيزاني رؤذه��ةلاَ تء رؤذئ��اوا‪ ،‬ئةيانهَيناية‬

‫س���ةرِرَي���ي‪ ،‬دي��س��ان دواي ئ��ةوةي��ش جيهاني ئيسالم بؤ‬ ‫م��اوةي��ةك��ي زؤر ت��والن��ي‪ ،‬ت��وان��ي ه���ةروةك���و س��ةرض��اوةي‬ ‫روناكبرييء رَ‬ ‫خيخوازيء دادي كؤمةلاَ يةتيء شارستانَيتيي‬ ‫ثَيشكةوتوو مبَينَيتةوة ‪ ..‬جارَيك لةجاران رووينةدا ئيسالم‬ ‫ثَيويستيي بةوةرطرتين رةوشتء رةفتاري غةيرة‪ ،‬بووبَيت!‬ ‫جارَيك لةجاران رووينةدا زاناياني مووضةخؤري َ‬ ‫دةولةت‪،‬‬ ‫لةبةر كةمدةرامةتيي َ‬ ‫دةولةت مووضةيان نةدرَي َ‬ ‫يت! ض جاي‬ ‫ئةوةي بسوتَينرَين! بؤية شارستانَيتيي ئيسالم لةهةموو‬ ‫بوارَيكيدا هةر بةو ئاستة بةرزةي مايةوة‪ ،‬تا ئةو زةمانةي‬ ‫كة ئيرت ئاسيت رةوش�تي شوَينكةوتوواني ئيسالم‪ ،‬لةو‬ ‫ئاستة َبلندةيةوة ب��ةرةب��ةرة ب��ةرةوخ��وار ش��ؤِرئ��ةب��ووةوةو‬

‫لةجياتيي خ��واث��ةرس�تيء خ��واوي��س�تي‪ ،‬ه��ةواوه��ةوةسء‬ ‫حةزي موحنةريف دةردةكةوتء ضةوتيء الرووَيري ئةهاتة‬ ‫جَيي راسيتء دادي كؤمةلاَ يةتي‪ ،‬بؤية هةرئةبوو رَيساي‬ ‫طةردووني خوايان بةسةردا بضةسثَيتء بِروخينَ ‪ .‬كؤمةلطاي‬ ‫نوَيي ئيسالمةتي ئةمِرؤ وا هؤشَيكي هاتؤتةوة بةرو هةسيت‬

‫ئةبي بريوهؤشي خ��ؤي ل��ةو طةجنينة‬ ‫ب��ةوة ك��ردؤت��ةوة كة َ‬ ‫َ‬ ‫ئةبي هَيزي‬ ‫دةولةمةندةي رابوردووةي خؤي وةرطرَيتةوة ‪َ ،‬‬ ‫ئةمِرؤي هةر لة بنةماكاني هَيزةكةي دوَيي وةرطرَيتةوةو‬ ‫برَي��ت ‪ ،‬ئةبَيت هةموو‬ ‫ض��اوي��ش ل��ة داه��ات��ووي��ةي��ك ط��ةش ب� ِ‬ ‫هؤكارَيكي طةشةو نةش و منا بطرَيتةوة بةر تا بتوانَيت‬

‫ئةو موعجيزة قةميييةي ئيسالم لةسةرةتاي ثةيدا بوونيدا‬ ‫خستية روو ئةميش جارَيكي تر بؤ جيهانيان خباتةوة روو ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةبينري‬ ‫لةنوي‬ ‫كؤمةلطةيةكي مرؤظايةتي سةر‬ ‫جا ئةو كاتة‬ ‫كة لة هةواو هةوةس ثةرسيت قوتاريان بؤتةوةو بةرةو ئةو‬ ‫ئةو ثلةو ئاستة َبلند بوونةتةوة كة خواي طةورة بؤ مرؤظي‬ ‫دياري ك��ردووة ‪ ،‬ئةوسا مرؤظ خؤي ئةبينَيتةوة كة قاضي‬ ‫لةسةر زةويةو ضاوي هيواي بِريوةتةوة ئامسان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )4‬زستاني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.