Jak zwykle w wakacyjnym wydaniu najwięcej uwagi poświęcamy roślinom w związku z nadchodzącym szkółkarskim świętem – Międzynarodowymi Targami ZIELEŃ TO ŻYCIE, które w tym roku odbędą się po raz 30. Motywem przewodnim tej edycji jest hasło „Nowe czasy, nowe wyzwania”, bardzo dobrze charakteryzujące trwający wciąż sezon i ostatnich kilka lat, w których pewna była tylko zmiana. O największych wyzwaniach, z którymi muszą się obecnie mierzyć producenci roślin opowiedział nam m.in. Michał Sutkowski, właściciel Szkółki Roślin Sutkowscy, a Wiesław Szydło, prezes Związku Szkółkarzy Polskich, zdradził jakie rynki zagraniczne będą najbliższym celem szkółkarzy.
Niezwykle aktualnym nowym wyzwaniem jest też rozwój sztucznej inteligencji i możliwości jej wykorzystania w biznesie, dlatego w tym wydaniu publikujemy fachowy poradnik o tym jak skutecznie komunikować się narzędziami opartymi na AI. Bo choć wpisanie komendy do programu wykorzystującego AI może się wydawać dziecinnie proste, to właśnie od właściwego formułowania pytań, czyli tzw. promptów, zależy jakość otrzymywanych odpowiedzi.
Polecam także tekst dr. Grzegorza Przystarza o niestandardowych formach zatrudnienia, wnikliwy i poparty pogłębionymi wywiadami z przedstawicielami branży ogrodniczej. Publikowany artykuł zawiera fragmenty rozprawy doktorskiej zatytułowanej „Kształtowanie niestandardowych form zatrudnienia w przedsiębiorstwach o dużej sezonowości sprzedaży na przykładzie centrów ogrodniczych w Polsce”, która została obroniona na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Gratulujemy autorowi! Analitycznego podejścia i twardych danych trochę brakuje w branży ogrodniczej, co sprawia, że takie inicjatywy nabierają jeszcze większego znaczenia. Zapraszam do lektury!
Michał Gradowski, redaktor prowadzący
Branża ogrodnicza charakteryzuje się dużymi wahaniami sprzedaży w ciągu roku, co wiąże się z wieloma wyzwaniami – m.in. z utrzymaniem stabilnego zatrudnienia. Przedstawiamy wyniki i analizę badań dotyczących polityki zatrudnienia, przeprowadzonych w ośmiu centrach ogrodniczych – fragmenty rozprawy doktorskiej Grzegorza Przystarza, właściciela
s. 42
20 Szkółki KUROWSCY
21 Szkółki Roślin Ozdobnych WAŻYŃSCY
POLECAMY
30 Fachowe doradztwo i komfort zakupów
SEGMENT RYNKU
26 Nawożenie jesienne – zdecydowanie
TAK!
29 Chemia basenowa – jak ożywić handel w wakacje?
30 Niebezpieczne gryzonie
38 Od pomysłu do sprzedaży droga daleka
HANDEL
4 2 Niestandardowe formy zatrudnienia receptą na sezonowość?
PH W OGRODZIE
52 Wiara w markę, ludzi i sukces
NOWOŚCI
50 Polecane produkty
18 Bylinowa feeria barw
POLECAMY ROŚLINY
19 Gospodarstwo Specjalistyczne PANEK
MARKETING
32 Najlepsze prompty do narzędzi AI
52 Tysiące kwiatożerców w Dobrzycy
54 Newsy
Z roku na rok wzrasta świadomość roli nawożenia jesiennego, zarówno wśród ogrodników hobbystów, jak i posiadaczy ogrodów balkonowych. Które spośród całej gamy nawozów jesiennych sprzedają się najlepiej? s. 26
OGÓLNOPOLSKI MIESIĘCZNIK
BRANŻOWY DLA KADRY
KIEROWNICZEJ, SKLEPÓW, CENTRÓW I HURTOWNI OGRODNICZYCH
WYDAWCA:
Media Experts Sp. z o.o.
ul. E. Raczyńskiego 17, 60-465 Poznań e-mail: redakcja@biznes-ogrodniczy.pl www.biznes-ogrodniczy.pl
Dystrybucja w obiegu zamkniętym – bezpośrednio do placówek handlowych
Docieramy do 7 tys. decyzyjnych osób w fi rmach działających w branży ogrodniczej
Zarząd wydawnictwa:
PREZES WYDAWNICTWA
Alicja Kulbicka
alicja.kulbicka@biznes-ogrodniczy.pl
REDAKTOR NACZELNA
Karolina Kałdońska karolina.kaldonska @biznes-ogrodniczy.pl
REDAKCJA
Jakub Borkowski
Jakub.borkowski@biznes-ogrodniczy.pl
Michał Gradowski, michal.gradowski@biznes-ogrodniczy.pl
Druk i oprawa CGS Drukarnia Sp. z o.o. ul. Towarowa 3, Mrowino k. Poznania 62-090 Rokietnica ISSN 2080-1610
Redakcja nie bierze odpowiedzialności za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów.
Przedruk w całości bądź części dozwolony jedynie po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawnictwa Media Experts Sp. z o.o.
Tytuł wery kowany przez Kantar Millward Brown
Skłoniły do przewartościowania wielu rzeczy, do refleksji i podjęcia nowych postanowień. Co będzie? Nie wiadomo. Jak będzie? Nie wiadomo. Ale zawsze jest tak, że jakoś jest. Zmienne czasy zawsze często rodzą wielu oszustów, farbowane lisy wkradają się wszędzie by swoim dyletanctwem lśnić jak złoto, pomimo, że są tombakiem. I kiedy wydaje nam się, że uwierzyliśmy w słowa –okazuje się, że „król jest nagi”.
Co więc się liczy? To, co zawsze się liczyło i będzie się liczyć. Wiedza, doświadczenie, solidność i uczciwość. W dobie mediów społecznościowych naciąganych „pseudo – karier” warto spojrzeć na świat krytycznie. Postawić na wartości, które być może nie są popularne, ale zawsze doprowadzają do realizacji celów, ambitnych założeń i marzeń. Warto się dokształcać, wymieniać doświadczeniami, obserwować zmieniającą się rzeczywistość, aby dotrzymać jej kroku – ale na własnych zasadach. Takich, jakie my sobie wyznaczymy.
„Wszystko przemija, nawet najdłuższa żmija”
Stanisław Jerzy Lec
TTymi dziwnymi słowami pragnę Was zainspirować. Czas leci jak szalony, wszystko przyspieszyło i jedyne co jest pewne to zmiana, zmiana, zmiana.
Pandemia? Kto to pamięta… w końcu dla branży ogrodniczej, która wyszła z niej obronną ręką, był to czas żniw.
Wojna w Ukrainie? No jest – ale myśl o niej okrzepła i nasz zryw i chęć pomocy także już oziębły.
Te wydarzenia bardzo wpłynęły na każdego. Zarówno na nas jako ludzi, jak i na biznesy.
Warto się dokształcać, wymieniać doświadczeniami, obserwować zmieniająca się rzeczywistość, aby dotrzymać jej kroku – ale na własnych zasadach
Odwiedzając w tym miesiącu centra ogrodnicze mogłam zobaczyć z bliska tę solidność, ciężką pracę, ale również stojącą za nimi pasję i miłość do ogrodu. Widać było, że pomimo zmian wokół branża doskonale adaptuje się do zmieniających się czasów, potrafi zaproponować zawsze coś nowego by zachęcić klienta do zakupów. Stare, solidne wartości zawsze się obronią.
I w tym całym szaleństwie pędzącego świata warto wspomnieć, że wszystko przemija – złe czasy również, bo – aby przyszło nowe – musi się skończyć stare.
Czego nam wszystkim życzę.
Kilka ostatnich lat bardzo dosadnie pokazało nam, że niczego nie możemy być pewni, że niczego nie da się przewidzieć. Dlatego musimy mocno skupić się na rozwijaniu kontaktów na naszym wewnętrznym rynku i promowaniu zieleni wśród odbiorców detalicznych. Od wielu lat umacnianie współpracy z polskimi centrami ogrodniczymi stało się jednym z głównych celów naszej działalności
– mówi Michał Sutkowski, właściciel Szkółki Sutkowscy
Późna wiosna nie była korzystna dla ogrodniczego handlu detalicznego. Jak wyglądała sytuacja na rynku z perspektywy producentów roślin?
Jako producenci roślin nie odczuliśmy niekorzystnej sytuacji. Późna wiosna spowodowała przesunięcie sezonu, jednakże wegetacja roślin także rozpoczęła się z opóźnieniem, co wydłużyło czas kopania roślin z gruntu. Klienci, którzy mieli zaplanowane inwestycje w ogrodzie, kupili rośliny w późniejszym terminie. Tak naprawdę tylko produkcja gruntowa mogła odczuć chwilowe opóźnienia sprzedaży z początkiem wiosny, jednakże bilans wiosenny wyszedł na plus.
Na rynku można spotkać się z opiniami o spadku zainteresowania tują Szmaragd. Czy rzeczywiście z perspektywy wiodącego producenta tej odmiany widać taki spadek?
Nie odczuliśmy spadku zainteresowania thują Smaragd. Dalej jest ona najpopularniejszą rośliną wykorzystywaną do zakładania żywopłotów w ogrodach. Jest wygodną odmianą, praktycznie nie wymaga cięcia i zachowuje zimozielony kolor przez cały rok, rośnie szybko, nie sprawia większych
problemów w uprawie i pielęgnacji, dlatego klienci chętnie wybierają tę odmianę do swoich ogrodów. Oczywiście spotykamy się z takimi głosami, że zapotrzebowanie na Smaragda słabnie, że przeminęła moda – jednak nie idzie to w parze ze spadkiem jej popularności. Bez wątpienia jest to jedna z najpopularniejszych roślin w naszych ogrodach, przez co wielu osobom się opatrzyła i stąd ta niechęć do niej, natomiast nie zapominajmy o jej atutach. Niewątpliwie jest to jedna z tańszych i „szybszych” propozycji na „zieloną ścianę” i póki co jest bezkonkurencyjna w tej kategorii. Dla niektórych jest nudna, dla nas – pewna i bezpieczna. Jako producenci widzimy dobre wyniki sprzedażowe w przypadku tej odmiany, ale także każdy z nas w życiu codziennym widzi nieprzerwaną popularność Smaragda – bez problemu na co dzień można zauważyć, że w dalszym ciągu nowe ogrody czy nowe inwestycje deweloperskie są na bieżąco obsadzane thują Smaragd.
Co jest obecnie największym wyzwaniem dla polskich szkółek? Inflacja, trudności z pozyskaniem pracowników, rozchwiane kursy walut czy może jeszcze coś innego?
Branża szkółkarska boryka się z takimi samymi problemami jak większość sektorów gospodarki. Przez inflację, która napędzała wzrost cen, klienci decydowali się na zakup mniejszych egzemplarzy, bo mniejsze rośliny są oczywiście tańsze. Rośliny stały się po części towarem luksusowym, jednak na tyle istotnym w życiu przeciętnego człowieka, że nie chce on z nich całkowicie rezygnować. Wzrost cen związanych z produkcją roślin, koszty utrzymania szkółki rosną, co także sprawia wiele trudności w dzisiejszej działalności szkółkarskiej.
Istotnym problemem, z którym boryka się nasza szkółka, ale chyba też zdecydowana większość polskich szkółek, są kwestie kadrowe. Brak możliwości przyjazdu pracowników sezonowych z Ukrainy, głównie
mężczyzn, spowodował, że zaczęliśmy poszukiwać i rekrutować pracowników z innych państw Europy, a także z Dalekiego Wschodu.
Jakie trendy można obecnie zauważyć na rynku? Które gatunki i odmiany zyskują na popularności?
Tak jak w poprzednim sezonie odnotowaliśmy wzrost sprzedaży hortensji, która pięknie prezentuje się z ozdobnymi trawami. Coraz więcej klientów decyduje się na zakup drzewka Bonsai, które bardzo efektywnie ozdobi ogród, balkon czy taras. No i oczywiście thuja Smaragd, która cieszy się niezmienną popularnością.
Mocnym trendem zaczynają być również drzewa liściaste o wąskim kolumnowym pokroju, do pojedynczej ekspozycji w ogrodzie.
Miasta odchodzą od tzw. „betonozy” i realizują coraz większe inwestycje w zieleń. Dodatkowo we wrześniu odbędą się wybory parlamentarne, a następnie, wiosną – wybory samorządowe. Samorządy będą starały się zjednać sobie wyborców, również przez poprawę stanu zieleni publicznej
Jak kształtowała się w tym sezonie Państwa współpraca z centrami ogrodniczymi?
Współpraca z centrami ogrodniczymi rozwija się doskonale. Klienci szukają roślin o bardzo dobrej jakości, które u nas znajdą. Jesteśmy elastyczni i dostosowujemy naszą ofertę do potrzeb klientów. To właśnie nasi klienci inspirują nas do dalszej, wytężonej pracy. Od wielu lat umacnianie współpracy z polskimi centrami ogrodniczymi stało się dla nas jednym z głównych celów naszej działalności.
Czy trudna sytuacja niektórych samorządów przekłada się na ograniczanie inwestycji w zieleń miejską czy przydrogową?
Miasta odchodzą od tzw. „betonozy” i realizują coraz większe inwestycje w zieleń miejską, nie zauważyliśmy, żeby samorządy ograniczały inwestycje na ten cel, wręcz przeciwnie. Powstają nowe parki, skwery, zieleńce. Są to inwestycje, które się opłacają, nie tylko ozdabiają i upiększają miasta, ale – co najważniejsze – produkują tlen oraz poprawiają warunki klimatyczne. Myślę, że samo społeczeństwo oczekuje od samorządów zwiększania inwestycji związanych z zielenią miejską, gdyż coraz bardziej zaczyna się doceniać „zielone miasta”. Dodatkowo można oczekiwać, że to będzie dobry rok współpracy w ramach
nasadzeń publicznych, gdyż we wrześniu odbędą się wybory parlamentarne, a następnie, wiosną – wybory samorządowe. Samorządy będą starały się zjednać sobie wyborców, również przez poprawę stanu zieleni publicznej.
Jak trudna sytuacja na rynku budowlanym przekłada się na popyt ze strony firm projektujących i wykonujących ogrody?
Klienci, którzy kupują mieszkanie coraz częściej przywiązują
wagę do obecności zieleni na osiedlach. Z kolei ci, którzy budują domy coraz chętniej korzystają z usług firm projektujących i wykonujących ogrody. Z roku na rok obserwujemy, że w naszej szkółce jest coraz więcej klientów, którzy korzystają z usługi profesjonalnego zakładania ogrodu i odwiedzają nas już z gotowym projektem wymarzonego terenu zieleni. Choć korzystanie z usług profesjonalistów wiąże się niekiedy z dużymi kosztami, to w wielu przypadkach pozwala jednak zaoszczędzić, gdyż firmy projektujące i wykonujące ogrody pomogą klientom uniknąć wielu kosztownych wpadek i pomyłek towarzyszących zakładaniu ogrodów.
Jakich zmian na rynku szkółkarskim możemy się spodziewać w najbliższym czasie?
To jest bardzo trudne pytanie, na które ciężko odpowiedzieć. Kilka ostatnich lat bardzo dosadnie pokazało nam, że niczego nie możemy być pewni,
Istotnym problemem, z którym boryka się zdecydowana większość polskich szkółek, są kwestie kadrowe. Brak możliwości przyjazdu
pracowników sezonowych
z Ukrainy, głównie mężczyzn, spowodował, że zaczęliśmy poszukiwać i rekrutować pracowników
z innych państw Europy, a także z Dalekiego Wschodu
ani niczego nie da się przewidzieć. Niewątpliwie największą niewiadomą jest wojna w Ukrainie, ciężko przewidzieć kiedy nastąpi jej koniec i jak on wpłynie na sytuację na rynku szkółkarskim. Chętnie wrócilibyśmy do sytuacji sprzed wojny, gdy współpraca polsko-ukraińska układała się bardzo dobrze, dodatkowo polska gospodarka była mocno wspomagana przez pracowników zza wschodniej granicy. Jednakże na powrót do takich układów na razie nie ma co liczyć. Dlatego musimy mocno skupić się na rozwijaniu kontaktów na naszym wewnętrznym rynku, promowaniu zieleni wśród odbiorców detalicznych.
O aktualnych roślinnych trendach i pozycji eksportowej polskich szkółek
opowiedział nam Jakub Kurowski, współwłaściciel Szkółek Kurowscy
ROZMAWIAŁ: MICHAŁ GRADOWSKI
Czy jak do tej pory to był dobry rok pod względem obrotów dla Szkółek Kurowscy?
Trudno oczekiwać rekordów sprzedaży w tym roku, ale – biorąc pod uwagę w jakich warunkach przyszło nam funkcjonować – nie możemy narzekać. Spodziewaliśmy się, że będzie gorzej. Pomimo wymagających okoliczności nasza współpraca z centrami ogrodniczymi i innymi klientami układa się dobrze. Cieszy, że w tych niełatwych czasach centra ogrodnicze potrafią skutecznie walczyć o klientów.
Cały czas dopracowujemy i rozszerzamy ofertę. Staramy się, aby cały rok była atrakcyjna, bez efektu: „mocna wiosna, a później długo, długo nic”. Koncentrujemy się na tym, aby przez pełen okres największej frekwencji
Koncentrujemy się na tym, aby przez pełen okres największej frekwencji w centrach ogrodniczych mieć atrakcyjny, przyciągający klientów materiał
w centrach ogrodniczych mieć atrakcyjny, przyciągający klientów materiał. Rozszerzamy współpracę z dotychczasowymi klientami, zdobywamy wielu nowych, złapaliśmy efekt skali.
Jakie zmiany w preferencjach klientów można zauważyć na rynku?
Klienci poszukują roślin, które będą jak najdłużej dekoracyjne, „nieproblematycznych”, w możliwie największym stopniu odpornych na choroby. Nadal królują hortensje – które wygrywają długim okresem, w którym
zachowują dekoracyjny wygląd, łatwością uprawy, niskimi wymaganiami.
Zwiększa się także zainteresowanie, zarówno hodowców, jak i konsumentów, odmianami odpornymi na susze. Odmiany generyczne tracą na znaczeniu na rzecz odmian licencjonowanych. Choć można spotkać się z opiniami, że rynek potrzebuje tańszych roślin, to tak naprawdę zarówno szkółki, jak i centra ogrodnicze stawiają na lepsze odmiany spełniające wyśrubowane wymagania klientów. W przypadku odmian licencjonowanych cena w bezpośredni sposób przekłada się na jakość.
Jakie są obecnie największe wyzwania dla szkółek? Czy niekorzystne czynniki ekonomiczne osłabiają konkurencyjność polskich szkółek na rynku europejskim?
Pozycja eksportowa polskich szkółek nie jest najlepsza. Rynki wschodnie są odcięte, inflacja w Polsce jest znacznie wyższa niż w UE, borykamy się z horrendalnymi cenami energii czy windowaną politycznie wysokością płacy minimalnej – wszystkie te czynniki sprawiają, że dużo trudniej jest produkować rośliny w Polsce. Jednocześnie bardzo mocna jest obecnie pozycja złotówki – niski kurs naszej waluty wiosną był sporym ułatwieniem, oferta polskich szkółek była atrakcyjna na rynkach zagranicznych, teraz straciliśmy tę przewagę,
Jakub Kurowski, współwłaściciel
Szkółek Kurowscy
Klienci poszukują roślin, które będą jak najdłużej dekoracyjne, „nieproblematycznych”, w możliwie największym stopniu odpornych na choroby. Nadal królują hortensje –które wygrywają długim okresem, w którym zachowują dekoracyjny wygląd, łatwością uprawy, niskimi wymaganiami
co sprawia, że mocniej wchodzą do gry rośliny importowane.
Sporym wyzwaniem jest też planowanie produkcji i szacowanie jej kosztów oraz prognozowanie popytu – krajowego i zagranicznego.
Wiele szkółek próbuje optymalizować koszty kupując środki produkcji na zapas.
Jest to jakieś rozwiązanie, ale wiąże się z zamrożeniem kapitału, kosztami magazynowania. Na cenach wyrobów plastikowych, takich jak doniczki produkcyjne, można się było, mówiąc kolokwialnie, „przejechać”. Wywindowane do wysokich poziomów teraz się stabilizują czy wręcz spadają.
Inflacja pomaga w tym sensie, że pomimo rosnących kosztów produkcji można bez obaw produkować, zakładając, że cena finalnego produktu na rynku i tak będzie rosła. Co ważne, rynek uspokoił się już w zakresie dostępności środków produkcji – już nie musimy walczyć o dostawy.
Prognozy na przyszłość?
Trudne warunki funkcjonowania raczej się utrzymają, nie jestem tutaj wielkim optymistą. W zakresie potencjału eksportowego polskich szkółek obecnie jesteśmy na stosunkowo niskim poziomie, więc jest duża szansa na poprawę.
Otwarte pozostaje pytanie kiedy skończy się wojna i ruszy odbudowa Ukrainy, co byłoby ogromnym bodźcem rozwojowym. Pozytywnym czynnikiem mogą też być nadchodzące wybory, które zawsze mobilizują do większych wydatków na zieleń miejską.
O różnicach pomiędzy szkółkami w Polsce i Szwajcarii oraz o szukaniu nowych
rynków zbytu na Węgrzech i w Rumunii opowiedział nam Wiesław Szydło, prezes Związku Szkółkarzy Polskich
Jak oceniłby Pan aktualną sytuację na rynku szkółkarskim?
Jest lato więc trudno w tym okresie spodziewać się dużej sprzedaży w szkółkach. Dodatkowo całe regiony kraju objęte są silną suszą, co bardzo przekłada się na nowe nasadzenia, a właściwie często ich brak. Jest to zjawisko uzasadnione gdyż miasta i deweloperzy walczą o utrzymanie przy życiu roślin już rosnących.
Czy w zakresie trendów ostatnie miesiące przyniosły jakieś istotne zmiany?
Trendy są raczej stabilne – odchodzimy od gatunków iglastych (co właściwie jest słabo uzasadnione, bo wiele z nich całkiem dobrze znosi suszę), a podążamy w kierunku roślin liściastych ze szczególnym zwróceniem uwagi na gatunki kwitnące. Jeżeli chodzi o byliny, widać potrzebę wprowadzania nowych gatunków, bo te, które są od kilkunastu lat w produkcji już się trochę znudziły, a możliwości są przecież ogromne. Cały czas nie słabnie popyt na drzewa i to coraz grubsze. Niektóre zapytania są wręcz kuriozalne, gdyż poszukiwane grubości niektóre gatunki osiągają dopiero po kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu latach uprawy.
Jak wygląda sytuacja polskich szkółkarzy na tle innych europejskich producentów roślin?
Związek Szkółkarzy Polskich zorganizował w czerwcu wycieczkę do szkółek szwajcarskich. Porównując problemy szwajcarskich i polskich szkółkarzy należy stwierdzić, że są one podobne, ale szwajcarskie szkółki są o krok dalej. Mają np. większe wymagania w stosunku do szeroko pojętej ekologii – ograniczenia w stosowaniu środków ochrony roślin czy użycia podłoży torfowych. Wszystkie odwiedzane przez nas szkółki prowadziły dodatkową działalność, np. centra ogrodnicze, restauracje czy atrakcje dla dzieci w postaci wycieczek po szkółce kolejką wąskotorową! Ale
trzeba wyraźnie podkreślić, że ceny materiału szkółkarskiego są tam kilkukrotnie wyższe.
Jakie są Pana prognozy na przyszłość?
W tak niepewnych czasach trudno cokolwiek przewidywać. Jedną z konsekwencji wojny Rosja-Ukraina jest duże ograniczenie eksportu polskich roślin do tych krajów. Dlatego Związek Szkółkarzy Polskich aktywnie poszukuje nowych rynków zbytu dla roślin produkowanych przez swoich członków. Zaplanowaliśmy w tym roku udział w dwóch nowych wystawach ogrodniczych na Węgrzech i w Rumunii. Myślę, że kierunek południowo-wschodni jest ciekawym, a mało jeszcze znanym rynkiem dla naszych szkółkarzy. Uważam, że bez eksportu czeka nas nadprodukcja w przypadku niektórych pozycji asortymentowych. Kolejnym zagrożeniem jest ciągły wzrost kosztów produkcji ze szczególnym uwzględnieniem kosztów pracy – kolejne podwyżki pensji minimalnej. Obawiam się, że nie przełoży się to na wzrost cen roślin, co spowoduje spadek opłacalności produkcji, a w konsekwencji jej ograniczenie. Oczywiście jest też możliwy koniec wojny i otwarcie się rynku ukraińskiego na nasze rośliny, a zniszczenia w infrastrukturze miast Ukrainy są przecież ogromne.
Rośliny wieloletnie jako inwestycja w ogród i balkon? Jak najbardziej! O roślinnych
hitach tego sezonu oraz o tym jak rozwijać dział bylin w centrum ogrodniczym opowiedziała nam Karolina Rytel, współwłaścicielka Gospodarstwa
Jakie rośliny są w tym roku bestsellerami?
W tym roku wielką popularnością cieszą się niezmiennie rośliny użytkowe, zioła, sadzonki truskawek, poziomek, ale i warzyw: balkonowych pomidorków koktajlowych, papryk przekąskowych, cukinii, ogórków i innych. Kolejną grupą roślin budzącą wielkie zainteresowanie są byliny, zwłaszcza te dobrze radzące sobie w trudnych warunkach pogodowych. Odporne na susze i okazałe jeżówki kuszą feerią barw. Bestsellerowa lawenda przyciąga zapachem nie tylko ludzi, ale i wiele owadów. Do tego silnie zadarniające, fioletowe bodziszki, niska i kompaktowa perowskia o intensywnym, niebieskim kolorze oraz fantastyczna nowa odmiana kocimiętki, o dużych kobaltowych kwiatostanach.
O ile średnio wzrosła cena roślin porównując aktualne cenniki do tych z ubiegłego roku?
Średni wzrost cen produktów waha się w przedziale 10-15% i jest to wciąż zakres akceptowany przez odbiorę detalicznego.
Jakich zmian powinny dokonać centra ogrodnicze w swojej ofercie materiału szkółkarskiego?
Zdecydowanie powinny mocniej postawić na rozwój swoich działów bylin, a zwłaszcza na doceniane przez klientów detalicznych rodzime rośliny wieloletnie. Jest to ważny element budowania lokalnych enklaw zieleni, które są nam wszystkim bardzo potrzebne.
Na jakim poziomie kształtowała się dotychczasowa sprzedaż i jakie są Wasze prognozy na przyszłość?
Sprzedaż kształtuje się na bardzo dobrym poziomie, widzimy że – pomimo zawirowań ekonomicznych w Polsce i w Europie – klienci wciąż szukają i chętnie wybierają rośliny z naszego asortymentu. Rośliny wieloletnie traktują jako inwestycje w swój ogród i balkon.
Wielką popularnością cieszą się w tym roku m.in. silnie zadarniające, fioletowe bodziszki, niska i kompaktowa perowskia o intensywnym, niebieskim kolorze oraz
fantastyczna nowa
odmiana kocimiętki, o dużych kobaltowych kwiatostanach
Zakładaliśmy, że dużym zainteresowaniem będą cieszyły się rośliny jadalne i ten sezon to potwierdził. Przyjemność z uprawy, walory estetyczne, ale też możliwość zjedzenia owoców swojej pracy niewątpliwie sprawiają, że ta grupa roślin ma coraz więcej zwolenników. Cieszymy się, że hitem są byliny – gatunki kwitnące i wieloletnie, znacznie bardziej ekologiczne niż rośliny jednoroczne, przyciągające owady, długo kwitnące i zimujące.
Nowa odmiana wyróżniająca się szybkim wzrostem i nieprzerwanym kwitnieniem przez cały sezon. Dzięki kulistej formie idealnie prezentuje się również w donicach, obsypana dużymi, niebieskimi kwiatami pojawiającymi się do mrozów. www.e-panek.pl
Przedstawicielka nowej serii Sombrero – kompaktowych jeżówek, silnie się krzewiących i obficie kwitnących, przyciągających owady zapylające. Doskonała na rabaty i do donic. www.e-panek.pl
Nowoczesna roślina wpisująca się w wiele trendów ogrodniczych. Aromatyczna, przyjazna zapylaczom, odporna na warunki atmosferyczne, uniwersalna, odpowiednia zarówno do ogrodu, jak i na taras i balkon. www.e-panek.pl
Nowa odmiana hortensji bukietowej, która ma potencjał na zmiennika prymatu odmiany Limelight. Wszystkie mocne strony Limelighta zostały ulepszone, co dało odmianę o silniejszych pędach, wcześniej kwitnącą i o bardziej intensywnych kolorach kwiatów. Lime Light Prime wchodzi w skład grupy Proven Winners w charakterystycznych białych pojemnikach.
Cechy kluczowe to wyjątkowa intensywność barwy kwiatów i młodych liści. Kwitnie bez przerwy od późnej wiosny do wczesnej jesieni. Intensywne, czerwono-różowe, dość duże kwiatostany. Młode liście i pędy bordowe, ciemnoczerwone, z czasem zmieniają barwę na elegancką, ciemną zieleń. Pokrój zwarty, kompaktowy. Łatwość uprawy i niskie wymagania pielęgnacyjne typowe dla gatunku, stąd bardzo szeroki wachlarz zastosowań. Nie zawiązuje nasion, nieinwazyjna. www.kurowski.pl
Physocarpus opulifolius 'Panther'PBR
Odmiana o ulistnieniu bardzo ciemnym, niemal czarnym, najciemniejszym z dostępnych na rynku odmian. Ciemnobordowe, niemal czarne, wyprostowane pędy. Zwarty pokrój, skłonność do rozkrzewiania, stąd mniejszy docelowy rozmiar rośliny. Mniejsze wymagania pielęgnacyjne zarówno na etapie produkcji szkółkarskiej, jak i po posadzeniu w miejscu docelowym. Rozmiar liścia jak u odmian silnie rosnących. Kwiaty jasno różowe, kontrastujące z ulistnieniem. Niskie wymagania, wysoka odporność na choroby i szkodniki, wysoka mrozoodporność dają bardzo szeroki potencjał zastosowań w zieleni prywatnej i miejskiej. www.kurowski.pl
Hydrangea paniculata LIVING LITTLE ROSY® 'LC NO16'
Nowość z kolekcji LIVING CREATIONS®. Jej atutem jest kompaktowy rozmiar – to prawdopodobnie najmniejsza z dostępnych na rynku hortensji bukietowych. Dorasta maksymalnie do 70 cm, ma zwarty i kulisty pokrój. Zaletą odmiany są również sztywne, wyprostowane pędy, które nie pokładają się podczas kwitnienia.
Kwiatostany są bardzo dekoracyjne, stożkowate, zbudowane z kwiatów płonnych. Początkowo kremowo-białe, z czasem bieleją. W miarę dojrzewania nabierają intensywnie ciemnoróżowych odcieni. Kwitnie obficie, od VII do IX. Preferuje stanowisko słoneczne lub półcieniste, glebę żyzną i stale wilgotną, o lekko kwaśnym odczynie. Jest. mrozoodporna.
www.b2b.wazynscy.pl
Berberis thunbergii 'Neon Gold'
Nowość z serii NEON. To ciernisty krzew liściasty o zwartym, kolumnowym pokroju. Dorasta do 0,8 m wysokości i do 0,4 m szerokości. Atutem odmiany jest intensywna, niemal fluorescencyjna barwa liści. Młode przyrosty są czerwone. W sezonie są żółto-złociste, a jesienią przebarwiają się na ogniste odcienie. Kwitnie w V, kwiaty żółte, drobne, miododajne. Owoce typowe dla gatunku. Stanowisko słoneczne – odmiana jest odporna na poparzenia słoneczne. Dobrze sprawdzi się na umiarkowanie wilgotnej, przepuszczalnej glebie. Jest mrozoodporna. www.b2b.wazynscy.pl
Centrum Ogrodnicze Gardenia w Kętrzynie to doskonały przykład tego, że
zrównoważony rozwój zawsze się opłaca. O sytuacji na rynku, preferencjach klientów i zmianach w asortymencie po sześciu latach od wybudowania nowego
obiektu i zmiany lokalizacji opowiedziała nam Dorota Srzednicka, kierowniczka
Centrum Ogrodniczego Gardenia
SSpotykamy się w pięknym, nowoczesnym Centrum Ogrodniczym Gardenia, którego jest Pani od początku kierowniczką. To już sześć lat działania tej nowej placówki. Jak Pani ocenia te sześć lat funkcjonowanie w nowej lokalizacji, w nowym obiekcie?
Wybudowanie nowej placówki było decyzją właściciela – Grzegorza Mączyńskiego – do której długo się przygotowywał, gdyż poprzedni sklep był nie tylko mniejszy, ale miał też inną lokalizację. Realizacja takiej inwestycji nie była więc przypadkowa. Po sześciu latach wiemy, że był to strzał w dziesiątkę. Nie tylko mamy możliwość rozbudowy asortymentu, ale także proponujemy inny komfort zakupów.
Jak ta inwestycja wpłynęła na dopływ klientów?
Po sześciu latach mogę powiedzieć, że mamy o wiele więcej klientów niż w poprzedniej placówce, a jednocześnie udało nam się utrzymać starych klientów. Wpływa na to kilka czynników: wygodna lokalizacja i parking oraz poszerzenie asortymentu przy zachowaniu standardu obsługi – w tym fachowego doradztwa. Zauważyliśmy też zwiększone zainteresowanie osób, które przejeżdżają obok Gardenii. Jako że centrum jest położone przy trasie przelotowej, odwiedza nas dużo osób przyjezdnych, nie tylko lokalnych.
Co jest hitem sprzedażowym ostatniego sezonu?
Na pewno klienci doceniają w Gardenii szeroki asortyment roślin ogrodowych, jednak największe zainteresowanie
Pandemia sprawiła, że ludzie – nie mogąc wyjeżdżać na wakacje czy kupować innych produktów – zwrócili się ku ogrodowi. Mieliśmy cały czas bardzo dużo klientów, którzy postawili na upiększanie i pielęgnację ogrodów
wzbudzają rzeźby i figury ogrodowe, które są wyeksponowane na zewnątrz i widać je z trasy.
Gardenię udało się otworzyć przed pandemią, jednak – podobnie jak wiele placówek ogrodniczych –musieli Państwo poradzić sobie w tym trudnym czasie. Jak wspomina Pani ten okres?
Podobnie jak większość innych placówek ogrodniczych, nasz sklep był cały czas otwarty. Pandemia sprawiła, że ludzie – nie mogąc wyjeżdżać na wakacje czy kupować innych produktów – zwrócili się ku ogrodowi. Mieliśmy cały czas bardzo dużo klientów, którzy postawili na upiększanie i pielęgnację ogrodów, co oczywiście wpłynęło pozytywnie na naszą placówkę.
Po pandemii przeszliśmy w stan wojny w Ukrainie. Czy ten konflikt miał wpływ na centrum?
Na szczęście nie. Pomimo naszej lokalizacji wojna nie miała większego wpływu na naszych klientów, a co za tym idzie – na nasze obroty.
Czy planujecie dalszy rozwój placówki?
Na razie nie ma planów rozbudowy. Skupiamy się na jak najlepszym doborze asortymentu, idziemy z duchem czasu, wprowadzamy do oferty nowości i innowacyjne produkty. Staramy się również słuchać naszych klientów i zmieniać się specjalnie dla nich. Nie zapominamy również o produktach bazowych, które powinny być w każdym centrum ogrodniczym, doradzamy i pomagamy przy doborze produktów.
Dziękuję za rozmowę i życzę kolejnych lat sukcesów i rozwoju.
Z roku na rok wzrasta świadomość roli nawożenia jesiennego, zarówno wśród ogrodników hobbystów, jak i posiadaczy ogrodów balkonowych. Bez względu na wielkość posiadanego kawałka ziemi, ciągłość nawożenia w cyklu całorocznym jest szalenie ważna
TEKST: NATALIA DZIEDZIC, CENTRUM OGRODNICZE MEDUZA
Odpowiednio zbilansowany skład nawozów jesiennych – a dokładniej duża zawartość potasu i fosforu oraz brak lub znikoma zawartość azotu – pozwala roślinom na lepsze przygotowanie się do okresu zimowego oraz zwiększa odporność na choroby i wymarzanie.
Z całej gamy nawozów jesiennych w ubiegłym sezonie (2022) najwyższą sprzedaż odnotowaliśmy
Bezpośredni kontakt, luźna rozmowa o potrzebach nawozowych roślin sprawia, że klient chętniej kupuje polecane produkty.
Dodatkowo zwiększeniu sprzedaży nawozów jesiennych sprzyja dobre wyeksponowanie towaru i ciekawa aranżacja
w przypadku nawozów do iglaków, a szczególnym zainteresowaniem cieszyły się nawozy w opakowaniach do 10 kg. Znaczny spadek sprzedaży, bo aż 15% (w porównaniu z rokiem 2021), odnotowaliśmy przy nawozach uniwersalnych i do trawników. Klienci wykazywali mniejsze zainteresowanie nawozami jesiennymi w opakowaniach powyżej 10 kg.
Jeżeli w tym sezonie utrzyma się tendencja sprzedaży nawozów jesiennych z sezonu ubiegłego, będzie to bardzo dobra wiadomość. Zakładamy jednak także scenariusz spadku sprzedaży na poziomie ok. 10%. Klienci nie będą robili zapasów nawozów jesiennych, kupią tylko tyle, ile potrzebują, aby zasilić swój ogród czy trawnik.
Długofalowo pozytywnym aspektem jest jednak fakt rosnącej świadomości konsumentów na temat jesiennego nawożenia, a duży wpływ mają tutaj social media. Warto zamieszczać na portalach społecznościowych informacje o dostępności towarów, terminach stosowania oraz promocjach. Sprzedawcy oraz
doradcy pracujący w sklepach i centrach ogrodniczych również mają swój wkład w poszerzanie wiedzy nabywców. Bezpośredni kontakt z klientem, luźna rozmowa o potrzebach nawozowych roślin sprawia, że klient czuje się zaopiekowany i chętniej kupuje polecane produkty. Dodatkowo zwiększeniu sprzedaży sprzyja dobre wyeksponowanie towaru i ciekawa aranżacja.
Okres jesienno-zimowy to w centrach ogrodniczych przede wszystkim czas porządków oraz przygotowanie się na nadejście zimy. Do ogólnych prac porządkowych klienci zaopatrują się wtedy w akcesoria ogrodnicze, tj. taczki, sekatory, sadzarki, grabie, szpadle, worki na odpady bio, wapno do bielenia drzewek. Na jaki jeszcze asortyment warto postawić w tym okresie?
Jesienią dostępne są również cebulki kwiatów, które zakwitną na wiosnę, ale także cebula i czosnek, które zimują w gruncie. Nie brakuje też roślin, które sadzimy do ogrodu lub ozdabiamy nimi donice, np. wrzosy, chryzantemy, krzewy iglaste.
Jesień jest najlepszym terminem na odpowiednie zadbanie o warzywnik. Nawozimy, wapnujemy, zasilamy obornikiem, a na koniec przekopujemy. Tak przygotowane podłoże będzie idealne pod wysiew warzyw wiosną.
Z nadejściem chłodniejszych dni na półkach sklepów i centrów ogrodniczych znajdziemy także karmniki dla ptaków, budki dla jeży oraz szeroki wybór pokarmów i mieszanek ziaren.
Jesienią w ofercie nie może zabraknąć także tkanin oraz agrowłóknin, którymi zabezpiecza się rośliny przed mrozem i wiatrem. Ten rodzaj asortymentu bardzo dobrze sprzedaje się od początku jesieni aż do końca wiosny.
Sabina Jasiukiewicz, menedżer ds. marketingu w firmie Bros Czy konsumenci, którzy według opinii właścicieli centrów ogrodniczych w tym sezonie ograniczyli zakupy nawozów, będą zainteresowani nawozami jesiennymi?
Ciężko przewidzieć jak zachowają się konsumenci. Rynek hobby rzeczywiście został mocno dotknięty inflacją i wzrostem cen nawozów, co przełożyło się na ograniczone zakupy. Jako producent podchodzimy do sytuacji realistycznie i nie spodziewamy się rekordowej sprzedaży nawozów jesiennych w tym sezonie. Liczymy jednak, że konsumenci nie zrezygnują z ich zakupu całkowicie i wierzymy, że sięgną po te produkty pomimo trudnych warunków panujących w gospodarce.
Jakie metody wsparcia sprzedaży tych produktów są najskuteczniejsze?
Spore znaczenie ma oczywiście marketing i docieranie z komunikatem o produktach bezpośrednio do konsumentów. Uświadamianie nabywcom, że nawozy jesienne dostosowane są do specyficznych potrzeb roślin w tym okresie ma istotny wpływ na wyniki sprzedaży. Nie od dziś wiadomo, że świadomy i doinformowany nabywca jest bardziej skłonny kupić dany produkt. We wsparciu sprzedaży ważne będą także działania przedstawicieli handlowych, którzy w odpowiednim momencie zaproponują sklepom i hurtowniom ogrodniczym wstawienie nawozów jesiennych na półki.
Na jakie produkty z Państwa oferty warto zwrócić szczególną uwagę?
Proponujemy trzy nawozy jesienne w granulowanej formie. To preparat uniwersalny, do trawnika oraz do iglaków i innych roślin kwaśnolubnych. Skład preparatów jest dostosowany do wymagań roślin w sezonie jesienno-zimowym, dlatego dobrze sprawdzą się one w tym szczególnym okresie. Nawóz do iglaków i innych roślin kwaśnolubnych zapewnia prawidłowe wybarwienie igieł, wspomaga proces drewnienia i zwiększa odporność roślin na przemarzanie. Preparat do trawnika hamuje przyrost murawy, aby przy dłuższych okresach ciepła nie wymagała ona koszenia. Dodatkowo jego podanie uzupełnia niedobory minerałów w glebie i tworzy zapasy składników odżywczych potrzebnych do rozpoczęcia wegetacji w następnym sezonie. Również nawóz uniwersalny przygotowuje ogród do zimy i sprawdzi się w nawożeniu roślin wieloletnich czy upraw doniczkowych.
Jesienny nawóz do trawnika Bopon nie zawiera azotu, przez co hamuje przyrost murawy, aby przy dłuższych okresach ciepła nie wymagała ona koszenia. Duża porcja potasu zwiększa odporność na wymarzanie. Nawóz długotrwale uzupełnia niedobory minerałów w glebie i tworzy zapasy składników odżywczych potrzebnych do rozpoczęcia wegetacji w następnym sezonie. www.bros.pl
Jesienny nawóz do iglaków i innych roślin kwaśnolubnych Bopon zawiera kompletny zestaw składników pokarmowych w każdej granulce. Brak azotu hamuje przyrost roślin, a duża porcja potasu zwiększa odporność na wymarzanie. Nawóz zapewnia prawidłowe wybarwienie igieł i wspomaga proces drewnienia, przez co tworzy dodatkową ochronę przed mrozem.
www.bros.pl
Nawóz wieloskładnikowy, niezawierający azotu, przeznaczony do nawożenia jesiennego wszystkich rodzajów trawników, a w szczególności ozdobnych i reprezentacyjnych. Odpowiednio dobrany skład nawozu gwarantuje ładny wygląd trawnika do późnej jesieni, zwiększa odporność roślin na choroby i wymarzanie, a także zapewnia trawie właściwe zaopatrzenie w substancje odżywcze, również w okresie wczesnowiosennym. Forma granulatu oraz odpowiednia kompozycja składników pokarmowych powodują, że są one uwalniane stopniowo, dzięki czemu nawóz ma długotrwałe działanie. Do kompleksowej pielęgnacji trawnika zaleca się stosowanie nawozu Fructus Trawnik, a w przypadku wystąpienia mchu nawozu Fructus Antymech. www.fructus.pl
Nawóz wieloskładnikowy, bezazotowy o niskiej zawartości chlorków, przeznaczony do jesiennego nawożenia roślin preferujących kwaśny odczyn gleby. Doskonale nadaje się do stosowania pod takie grupy roślin jak: świerki, sosny, jodły, jałowce, daglezje, modrzewie, tuje (żywotniki), cisy, cyprysiki, wrzosy, wrzośce oraz rododendrony (różaneczniki) i azalie. www.fructus.pl
Czas wakacji to spokojniejszy okres w branży ogrodniczej, więc każdy pomysł na ożywienie handlu jest w tym momencie sezonu dobry. Klienci intuicyjnie odwiedzają sklepy i centra ogrodnicze w poszukiwaniu środków do uzdatniania wody w basenach. Warto to wykorzystać
TEKST: ANDRZEJ ANTOSZCZUK, WŁAŚCICIEL SKLEPU OGRODNICZEGO SOSENKA
GGdy przychodzą upały właściciele ogrodów, jeżeli nie posadzili roślin wiosną, w znaczącej większości wolą poczekać do września. Chociaż rośliny produkowane w pojemnikach można sadzić od wiosny do późnej jesieni, to letnie sadzenie nie jest tak popularne. Wymaga większej dbałości o nowe nasadzenia i częstszego podlewania. Natomiast ciepła i słoneczna pogoda sprzyja aktywnemu spędzaniu czasu na świeżym powietrzu i cieszeniu się latem. Nie trzeba mocno się rozglądać, żeby zauważyć, że kto ma dzieci i dysponuje ogrodem, ten ma też basen. Trudno jednak o przyjemność z kąpieli kiedy woda nie jest czysta. Najprostszą metodą osiągnięcia tego celu jest stosowanie chemii basenowej. Klienci intuicyjnie odwiedzają sklepy czy centra ogrodnicze w poszukiwaniu środków do uzdatniania wody w basenach. Największym powodzeniem cieszą się tabletki chlorowe małe, 20-gramowe, które mają również zastosowanie w małych basenikach dziecięcych. Trochę mniejszym zainteresowaniem cieszą się tabletki duże, 200-gramowe,
a do tego pływaki bezpieczne dla kąpiących się, z których chlor uwalnia się w bezpieczny sposób. Część klientów ceni sobie również chlor w granulacie. Do tego dochodzi pH minus i pH plus – granulat pozwalający utrzymać odpowiednie poziom pH wody w basenie. Zdecydowanie więcej sprzedaje się pH minus. Do tego dochodzą płyny zwalczające glony, bakterie i grzyby, które również klarują wodę. Są to podstawowe środki pomagające utrzymać czystą wodę do kąpieli. U części klientów może występować również problem zażelazionej wody, stąd dobrze mieć również na półce kwas l-askorbinowy. Na dobrą pogodę z pewnością łatwiej jest trafić we własnym ogrodzie niż podczas urlopu nad polskim morzem.
Gryzonie towarzyszyły człowiekowi od początku jego dziejów, rozprzestrzeniając się na całym świecie. W wielu miejscach populacja gryzoni może przewyższać liczbę mieszkańców. Pchła szczurza poprzez ukąszenie przenosi na człowieka bakterie wywołujące dżumę, która kiedyś dziesiątkowała ludność Europy. Obecnie choroba ta nie występuje na Starym Kontynencie, ale gryzonie wciąż mogą być dla człowieka bardzo groźne
Gryzonie w otoczeniu człowieka przebywają głównie w gospodarstwach, w spichlerzach i magazynach, w okolicach śmietników, restauracji, osiedli ludzkich, ze szczególnym upodobaniem miejsc, gdzie mają stały dostęp do pożywienia oraz spokojnego miejsca do rozrodu.
Warunki dla gryzoni w ostatnich latach są niezwykle sprzyjające – sucha i ciepła pogoda oraz kolejno występujące po sobie bezmroźne zimy prowadzą do dużej i całorocznej dostępności pokarmu. Rozwojowi gryzoni sprzyja też zbyt mała populacja ich naturalnych wrogów.
Dokarmianie zwierząt w mieście, wyrzucanie żywności, to czynniki, które mają bardzo duży wpływ na wzrost populacji szczurów. Aby ograniczyć liczbę szczurów w pobliżu domów, należy przestrzegać podstawowej zasady: nie należy wyrzucać resztek jedzenia do przydomowych ogródków, na trawniki, a także do toalet, ponieważ szczury znajdą pożywienie w kanalizacji. Wszelkie resztki należy wyrzucać do koszy z przykrywami.
Dlaczego to takie ważne? Gryzonie powodują szkody zarówno materialne, jak i zdrowotne, przenosząc wiele chorób. Oto niektóre z nich.
Leptospiroza jest chorobą wywoływaną przez krętki. Zakażenie człowieka następuje poprzez bezpośredni kontakt z moczem zakażonych gryzoni, poprzez spożycie skażonej krętkami wody, żywności lub gleby. Wrotami zakażenia są uszkodzona skóra, błony śluzowe nosa, przewód pokarmowy czy sporadycznie układ oddechowy (inhalacja drobnoustrojów).
Z kolei gorączka szczurza jest wywoływana przez bakterie, które żyją w układzie oddechowym szczurów. Do zakażenia dochodzi na skutek ugryzienia przez szczura, zainfekowania przez niego rany lub spożycia zakażonego jedzenia.
Groźna może być także choroba hantawirusowa (gorączka krwotoczna),
chorobą wirusową, którą rozprzestrzeniają gryzonie takie jak szczury, myszy i nornice. Wirus obecny w moczu, odchodach i ślinie zakażonych zwierząt zakaża otoczenie człowieka. Do zakażenia ludzi dochodzi drogą wziewną, przez układ pokarmowy, naruszenie ciągłości tkanek.
Kolejną niebezpieczną chorobą przenoszoną przez gryzonie jest hymenolepioza . Jest to choroba pasożytnicza, którą wywołują dwa pokrewne gatunki tasiemców. Pasożyty te często występują u szczurów i myszy. Zanieczyszczona odchodami gryzoni woda lub niedokładnie umyte owoce czy warzywa to najczęstsze źródła zakażenia.
Kolejna choroba, która może przenosić się na człowieka dzięki szczurom, to turalemia, wywoływana jest przez niezwykle zjadliwą bakterię. Człowiek zakaża się najczęściej poprzez kontakt z zakażonym zwierzęciem, ale także wskutek wdychania w kurzu drobinek z odchodami zakażonych gryzoni.
Tekst powstał na bazie informacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Ząbkowicach Śląskich.
Nowoczesna i wygodna w użytkowaniu pułapka wielokrotnego użytku umożliwiająca złapanie myszy, a następnie wypuszczenie jej na wolność. Jest odporna na działanie warunków atmosferycznych, może być stosowana zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz. Specjalna konstrukcja pułapki wpuszcza mysz do środka i blokuje jej możliwość wyjścia. Pułapka jest skuteczna, humanitarna i nie krzywdzi myszy. www.bros.pl
Przynęta gotowa do użycia. Granulat do zwalczania myszy i szczurów wewnątrz oraz szczurów wokół budynków. Zawiera silnie wabiącą przynętę i wykazuje skuteczność już po jednokrotnym spożyciu. Działa z kilkudniowym opóźnieniem, dzięki czemu szkodniki nie kojarzą trutki ze śmiercią innych osobników. Posiada właściwości mumifikujące i zawiera barwnik oraz gorzką substancję zniechęcającą ludzi i zwierzęta domowe do spożycia. Wyjątkowo atrakcyjny dla gryzoni dzięki aromatowi zboża. www.bros.pl
Prompty są instrukcjami lub zapytaniami wprowadzanymi do modeli językowych AI, takich jak ChatGPT, Mid Journey i innych. Pomagają one modelom AI skupić się na konkretnym zadaniu lub kierunku generowania odpowiedzi. Prompty mogą być formułowane na wiele sposobów, teoretycznie nie powinno być w tym nic trudnego. W praktyce wiele osób nie wie jednak jak rozmawiać z narzędziami opartymi o AI. Jak formułować prompty, aby otrzymywane odpowiedzi były trafne i zgodne z oczekiwaniami?
Prompt Engineering to umiejętność efektywnej komunikacji z modelami AI, takimi jak GPT-4. Dobry „inżynier promptów” posiada głęboką wiedzę na temat mechanizmów działania modelu AI, zna jego niuanse, ograniczenia i na podstawie własnego doświadczenia jest w stanie projektować i optymalizować prompty. Pozwala to na zwiększenie efektywności promptów, generowanie bardziej precyzyjnych wyników oraz redukcję kosztów związanych z komunikacją z modelem. Prompt Engineering obecnie uważany jest za nowy zawód przyszłości.
Bariery wejścia do pracy z narzędziami takimi jak ChatGPT są stosunkowo niskie. Wystarczy uruchomić aplikację i zacząć wydawać proste polecenia. Zaawansowanie narzędzia jest na tyle duże, że nawet te najprostsze polecenia w części przypadków generują niezłe wyniki. Może to prowadzić do niezbyt trafnego przekonania, że tworzenie promptów to łatwa czynność. Błąd! Można to porównać do twierdzenia, że bycie doskonałym menadżerem zespołu polega tylko na umiejętności komunikacji w tym samym języku, co reszta. Każdy, kto miał styczność z zarządzaniem, wie jaki jest poziom skomplikowania tych obowiązków.
AI to taki asystent, dodatkowy członek zespołu. Jeżeli chcesz skutecznie się z nim komunikować, powinieneś go dobrze zrozumieć, znać odpowiednie techniki komunikacji i posiadać doświadczenie. To jest właśnie rola inżyniera promptów.
Prompty pełnią kluczową rolę w procesie komunikacji z narzędziami AI. Pozwalają one na lepsze zrozumienie zapytania użytkownika przez system i generowanie odpowiedzi, które są nie tylko poprawne gramatycznie, ale także merytorycznie zgodne z zapytaniem. Dobry Prompt Engineering to klucz do efektywnej komunikacji i skutecznego wykorzystania narzędzi AI. Oto krótka charakterystyka narzędzi, o których będę wspominał w dalszej części artykułu.
Chat GPT-4 – innowacyjny model języka stworzony przez OpenAI, który wykorzystuje sztuczną inteligencję, by przeprowadzać złożone i naturalne interakcje w formie tekstowej.
Ważne jest, aby nie zapominać o kontekście – prompty powinny zawsze być dostosowane do specyfiki narzędzia AI, z którym pracujemy oraz do celów, które chcemy osiągnąć
Mid Journey – jedno z najbardziej zaawansowanych rozwiązań wykorzystujących AI do tworzenia materiałów graficznych. Dzięki niemu możemy tworzyć imponującą liczbę grafik, o ile umiemy odpowiednio sformułować nasze zapytania. Zasada ta dotyczy również innych podobnych narzędzi.
– PODSTAWOWE ZASADY
Tworzenie skutecznych promptów dla AI wymaga zrozumienia, jak model AI interpretuje zapytania. Prompt powinien być jasny, konkretny i skoncentrowany na jednym temacie, aby model AI mógł zrozumieć, czego od niego oczekujesz. Ponadto, skuteczne prompty często zawierają kontekst, który pomaga modelowi AI lepiej zrozumieć, na co ma odpowiedzieć.
• Dbałość o szczegóły. Podczas pisania zapytań powinieneś zwrócić uwagę na poziom szczegółowości Twojego zapytania. Zapytanie powinno być sformułowane jasno, konkretnie i szczegółowo jednocześnie. Jednym z najczęstszych powodów uzyskiwania zbyt ogólnych odpowiedzi jest wpisywanie zbyt ogólnych zapytań.
• Udzielanie informacji i kontekstu. Możesz śmiało udzielić większej ilości danych i kontekstu. Przykładowo, jeżeli chciałbyś napisać artykuł z wykorzystaniem tego narzędzia, możesz dodatkowo wprowadzić go w to, czym zajmuje się Twoja firma, do jakiego klienta chce trafić i jaki osiągnąć cel (informacje strategiczne). Dzięki temu zostanie to uwzględnione w uzyskanej odpowiedzi.
• Uważaj na poufne dane. Nie podawaj żadnych poufnych danych do jakiegokolwiek narzędzia AI. Pomijając ryzyko wycieku tych danych, pamiętaj, że wprowadzając zapytania jednocześnie przesyłasz dane na serwery firmy odpowiedzialnej za utrzymanie narzędzia. Jeżeli jesteś w posiadaniu poufnych danych sprzedażowych, wyników badań itp. staraj się unikać wpisywania tego rodzaju informacji (nie mówiąc już o hasłach!).
• Pokaż przykład lub szablon. Wprowadzając do narzędzia AI wzór tego, co chcesz uzyskać (np. szablon, strukturę tekstu, przykład materiału graficznego), masz pewność, że narzędzie AI dopasuje się do niego i posegreguje informacje w odpowiedni sposób.
PORADNIK
Podczas tworzenia promptów dla ChatGPT ważne jest dostarczanie jasnych, konkretnych instrukcji. Pamiętaj, że przy narzędziu ChatGPT masz do dyspozycji kilka wersji (darmową i płatną). W płatnej możesz dodatkowo skorzystać z wersji z dostępem do internetu i wtyczek (pluginów) do „zadań specjalnych” np. liczenia zadań matematycznych.
AI nie jest
doskonałe i może generować błędne lub nieprecyzyjne wyniki. Warto zawsze sprawdzać wyniki generowane przez AI i w razie potrzeby dostosowywać do nich swoje promptowanie
Podpowiedzi przy formułowaniu zapytań:
Ton: określ żądany ton (np. formalny, swobodny, informacyjny, przekonujący).
Format: zdefiniuj format lub strukturę (np. esej, wypunktowanie, konspekt, dialog).
Działaj jako: wskaż rolę lub perspektywę do przyjęcia (np. ekspert, krytyk, entuzjasta).
Cel: określ cel lub cel odpowiedzi (np. poinformowanie, przekonanie, rozrywka).
Kontekst: podaj podstawowe informacje, dane lub kontekst w celu dokładnego generowania treści.
Zakres: zdefiniuj zakres lub zakres tematu.
Słowa kluczowe: wypisz ważne słowa kluczowe lub wyrażenia, które mają zostać uwzględnione. Ograniczenia: określ ograniczenia, takie jak liczba słów lub znaków. Przykłady: podaj przykłady pożądanego stylu, struktury lub treści.
Termin: wspomnij o terminach lub ramach czasowych
dla odpowiedzi, które są pilne.
Odbiorcy: określ grupę docelową dla dostosowanych treści.
Język: wskaż język odpowiedzi, jeśli jest inny niż monit.
Cytaty: poproś o włączenie cytatów lub źródeł wspierających informacje.
Punkty widzenia: poproś Al o rozważenie wielu perspektyw lub opinii.
Kontrargumenty: prośba o podanie potencjalnych kontrargumentów.
Terminologia: określ terminy branżowe lub techniczne, których należy używać lub których należy unikać.
Analogie: poproś Al, aby użył analogii lub przykładów w celu wyjaśnienia pojęć.
Generowanie treści
„Napisz wpis na bloga na temat [dane].”
„Stwórz angażujący post na media społecznościowe dla [dane].”
„Przygotuj projekt kampanii emailowej promującej [dane].”
„Wygeneruj listę pomysłów artykułów blogowych na temat [dane] dla firmy [dane].”
Optymalizacja SEO
„Poleć słowa kluczowe do wpisu na bloga na temat [dane].”
„Zaproponuj usprawnienia SEO na stronie dla naszej strony internetowej pod linkiem [dane]” (dostępne w wersji z dostępem do internetu)
„Zoptymalizuj opis produktu dla wyszukiwarek. Opis produktu [dane]”
„Podaj wskazówki dotyczące poprawy pozycji naszej strony [dane] w wynikach wyszukiwania.”
Analiza danych
„Analizuj dane z badań [dane] w branży [dane] i wyciągnij wnioski. Podaj źródła.”
„Oceń skuteczność [dane] na podstawie danych z badań. Podaj źródła badań.”
„Zidentyfikuj trendy i wzorce w danych R&D (badania i rozwój) w branży [dane] na potrzeby [dane].”
„Oceń wpływ [dane] na wyniki badań. Podaj źródła.”
E-mail marketing
„Stwórz odpowiedź na tego maila uwzględniając, że [dane], a my możemy zrobić [dane]. Odpowiedź ma zostać napisana w sposób wizerunkowo korzystny dla naszej firmy [dane].” (najlepiej wcześniej podać w konwersacji z czatem to, czym firma się zajmuje).
„Zaplanuj strategię na kampanię mailową dla [dane], która zajmuje się [dane] w taki sposób, aby zagospodarować każdy etap lejka marketingowego.”
„Napisz treść mailingu do każdego z zaplanowanych wcześniej etapów strategii.”
Artykuły blogowe
„Stwórz listę tematów do przyszłych postów blogowych dla firmy specjalizującej się w [dane].”
„Utwórz tytuł i opis dla artykułu na temat [dane] o długości maksymalnie [ilość znaków ze spacjami].”
„Sporządź konspekt artykułu na temat [dane], z uwzględnieniem słów kluczowych [dane].”
Cytaty: poproś o włączenie odpowiednich cytatów lub oświadczeń ekspertów.
Statystyki: zachęcaj do korzystania ze statystyk lub danych.
Elementy wizualne: zapytaj o dołączenie wykresów lub obrazów. Wezwanie do działania: poproś o wyraźne wezwanie do działania lub kolejne kroki.
Drażliwość: wspomnij o drażliwych tematach lub kwestiach, z którymi należy obchodzić się ostrożnie lub których należy unikać.
„Przygotuj listę słów kluczowych dla artykułu na temat [dane].”
„Przygotuj powiązane słowa kluczowe, zarówno generyczne, jak i long-tail, dla treści na temat [dane].”
„Utwórz dział FAQ składający się z 5 pytań i odpowiedzi dla artykułu na temat [dane].”
„Napisz krótkie wprowadzenie i tematy artykułów na temat [dane]. Użyj [dane formatu] i dołącz [dane o kontekście] przy użyciu [dane]. Odnieś się do [dane/przykłady].”
{TEMAT}: sztuczna inteligencja
{FORMAT}: lista numerowana z 10 punktami
{KONTEKST}: jak może to wpłynąć na pracowników wiedzy, omów ryzyka i możliwości
{PRZYKŁADY}: 1. AI może pomóc w automatyzacji monotonnych i powtarzalnych zadań, zapewniając pracownikowi wiedzy więcej czasu i energii na kreatywność i innowacje.
{WYNIK}:
Kampania reklamowa w social media
„Wygeneruj dla mnie 10 przykładów tekstów reklamowych z emotikonami do kampanii Meta Ads na Facebooka i Instagrama o długości do 300 słów. Reklama ma
dotyczyć wykorzystania produktu [dane] i zawierać historię klienta [dane]. Firma zajmuje się [dane], a jej przewagi konkurencyjne to [dane]. Na reklamie będzie znajdować się również zdjęcie osoby, która trzyma nasz produkt w ręku”.
Strategia wideo w marketingu
„Pomóż mi określić najbardziej efektywne typy treści wideo dla mojej firmy z branży [dane], zadając celowane pytania. Gdy zbierzemy wystarczająco dużo informacji, podaj listę zalecanych formatów wideo i uzasadnienie wyboru.”
„Prowadź mnie przez proces ustalania celów marketingu wideo i KPI dla mojej firmy z branży [dane], zadając konkretne pytania. Gdy ustalimy nasze cele, przedstaw zwięzłe streszczenie.”
Tworzenie propozycji wartości „Pomóż mi zidentyfikować kluczowe korzyści i cechy mojego biznesu [dane] w branży [dane], zadając celowane pytania. Gdy zbierzemy wystarczająco dużo informacji, stwórz raport z naszych wyników.”
„Pomóż mi zrozumieć, co wyróżnia moją firmę [dane] na rynku branży [dane], zadając precyzyjne pytania. Gdy zidentyfikujemy nasze różnicujące cechy, podsumuj je w krótkim raporcie.”
To tylko kilkadziesiąt z setek możliwych sposobów na wykorzystanie Chat GPT-4 w codziennych działaniach. Narzędzie możesz wykorzystać między innymi do takich czynności jak: wymyślanie nazw firm i projektów; tworzenie scenariuszy badań marketingowych; przygotowywanie tabel; przygotowywanie planu kampanii dla produktów lub usług w wybranym kanale; opisy produktów, kategorii, artykuły blogowe; wsparcie przy komunikacji w mediach społecznościowych; poszukiwanie inspiracji i pomysłów; budowanie Business Model Canvas; Public Relations; działania SEO; poszukiwanie źródeł i statystyk; wsparcie przy tworzeniu i optymalizacji kampanii Google Ads; analiza rynkowa.
Podobnie jak w przypadku ChatGPT, tworzenie skutecznych promptów dla Mid Journey wymaga jasności i precyzji. Prompty powinny być dostosowane do funkcji narzędzia – na przykład jeśli Mid Journey jest używane do tworzenie zdjęć i materiałów graficznych, prompty mogą obejmować precyzyjne pytania ich dotyczące. Podobnie jak w przypadku Chat GPT-4 możesz wspierać się ukierunkowaniem narzędzia na dany styl graficzny, sprzęt fotograficzny, oświetlenie lub czas wykonania zdjęcia/grafiki.
Oprócz bycia jasnym i precyzyjnym, dobre prompty dla Mid Journey powinny także być odpowiednio złożone, biorąc pod uwagę zaawansowane funkcje tego narzędzia. Ważne jest, aby dostarczyć wystarczająco dużo szczegółów, ale jednocześnie unikać przekazywania zbyt wielu informacji, które mogą zasugerować modelowi błędną odpowiedź.
Powstało nawet kilka stron, gdzie skomplikowane prompty do tego narzędzia (i innych narzędzi graficznych) są sprzedawane. Osoby ze społeczności mogą jednocześnie chwalić się uzyskanymi wynikami w postaci zdjęć lub grafik (www.prompthero.com).
Jeśli chcesz stworzyć grafikę, Twoje polecenie dla bota powinno zaczynać się od: „/imagine”, a następnie dodajesz treść promptu. Tutaj sprawdzą się prompty w języku angielskim. Jeżeli masz z tym
AI takie jak GPT-4 są wrażliwe na dokładne sformułowania. Zmiana jednego słowa może spowodować znaczące różnice w wynikach. Staraj się być jak najbardziej precyzyjny w swoim języku i unikać niejasności
problem, możesz wykorzystać Chat GPT-4 do przetłumaczeniu napisanej przez Ciebie treści w języku polskim na angielski.
Po utworzeniu grafiki zauważysz różne oznaczenia pod nią (takie jak U1, V1 itp.): U1 – zwiększ i stwórz jedynie pierwszy z czterech obrazów; V1 – pokaż mi różne wersje pierwszego obrazu (rozmaite kombinacje). Kiedy klikniesz na przykład „V1”, pojawi się okno Remix Prompt, gdzie możesz wprowadzić zmodyfikowany prompt, aby osiągnąć zamierzony rezultat.
Aby uzyskać wsparcie w tworzeniu promptów, możesz opisać swoje wymagania, wybrać preferowane style i inne cechy, a następnie wygenerować prompt. Następnie wklejasz go do bota Discord Mid Journey, poprzedzając komendą „/imagine”.
PRZYKŁADY PROMPTÓW DO PRZETŁUMACZENIA „Ziemia odradzająca się po wyginięciu ludzi, nowy początek, natura przejmująca budynki, królestwo zwierząt, harmonia, pokój, zrównoważona ziemia –wersja 3 – rozmiar 1250 – oświetlenie od góry – proporcje 4:3 –bez tekstu, rozmycie.”
„Stwórz obraz surrealistycznego podwodnego świata, z niezwykłymi morskimi stworzeniami, rafami koralowymi i krajobrazami. Użyj żywych kolorów i eterycznej atmosfery, aby wywołać poczucie tajemnicy i zdumienia.”
„Prawdziwe zdjęcie pięknej, nowoczesnej sypialni, z elegancką pościelą i meblami (żółtymi i morskimi niebieskimi), głębokie
kolory, lampy, kwiaty w wazonach, fotografia wnętrz, światło objętościowe.”
Style do wykorzystania w zapytaniach Mid Journey (przykłady): psychedelic, surreal, modern, futuristic, retro, realistic, dreamlike, abstract, pop art, impressionism, minimalism, painting, drawing, sketch, pencil drawing, woodblock print, matte painting, child’s drawing, charcoal drawing, an ink drawing, oil on canvas, graffiti, watercolor painting, fresco, cave painting, work on paper.
Prompty są kluczowym elementem pracy z narzędziami AI takimi jak ChatGPT czy Mid Journey. Poprzez odpowiednie formułowanie promptów
możemy znacznie poprawić efektywność i jakość interakcji z tymi narzędziami. Pamiętajmy jednak, że każde narzędzie AI jest inne i wymaga innego podejścia do tworzenia promptów. Kluczem do sukcesu jest eksperymentowanie, testowanie i optymalizacja – tylko w ten sposób można stworzyć prompty, które pozwolą nam w pełni wykorzystać potencjał narzędzi AI.
Kontakt z autorem: www.adrianpredkiewicz.pl
e–mail: kontakt@adrianpredkiewicz.pl tel. 731 492 016
Jak rozreklamować i sprzedać nowy produkt w internecie? Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się to proste, po drodze mamy naprawdę sporo do zrobienia, a do tego będziemy musieli poradzić sobie z niespodziewanymi sytuacjami, które skutecznie utrudnią nam realizację naszych planów
TEKST: MARTA TYSOWECKA, GARDEN E-COMMERCE
Sam pomysł na produkt to dopiero początek. Kiedy już przejdziemy przez cały proces jego przygotowania, wybierzemy projekt opakowania, zaplanujemy produkcję, uporządkujemy sprawy budżetowe oraz logistyczne i finalnie mamy nasz produkt w rękach, okazuje się, że w sumie był to dopiero początek. Teraz trzeba przecież ten produkt sprzedać.
Kto może pomóc zrealizować ten cel? Zanim przejdę dalej, krótka uwaga: skupię się wyłącznie na działaniach
online. Dystrybucję poprzez hurtownie ogrodnicze czy sieci zostawię specjalistom od działań offline.
W sprzedaży możemy działać sami, a możemy skorzystać z pomocy innych osób czy firm. Jeśli wybierzemy pierwszą opcję, to (jeśli nie mamy swojego stacjonarnego
punktu sprzedaży) naturalnie zaczniemy od działań w internecie. Możemy stworzyć własny sklep internetowy czy wejść na któryś marketplace. W Polsce mamy ich kilka. Bezapelacyjnie największym z nich obecnie jest Allegro, ale naszą ofertę możemy umieścić także na Erli, Morele czy w Empiku. Być może dobrym kanałem sprzedaży okaże się także Amazon. W przypadku któregokolwiek z pośredników musimy dobrze policzyć prowizję i sprawdzić, przy jakich cenach sprzedaży nie będziemy dokładać do interesu, zamiast na nim zarabiać.
Dodając swój produkt na wybrany marketplace podstawą będzie bardzo dobry opis i atrakcyjne zdjęcia. Żeby dotrzeć do większej liczby klientów możemy wykorzystać reklamy oferowane przez te serwisy. Jeśli stawiamy na własny sklep internetowy, to na początku dobrze będzie zainwestować np. w reklamy w Google Ads, aby jakoś dotrzeć do klienta. Jeśli mamy odpowiedni budżet, dobrze też zacząć pozycjonować nasz sklep, aby w przyszłości wyświetlać
Jeśli stawiamy
na własny sklep internetowy, na początku dobrze będzie zainwestować np. w reklamy w Google Ads. Jeśli mamy odpowiedni budżet, dobrze też zacząć pozycjonować nasz sklep, aby w przyszłości wyświetlać się w wyszukiwarce potencjalnym nabywcom nie tylko poprzez płatne reklamy
się w wyszukiwarce potencjalnym nabywcom nie tylko poprzez płatne reklamy.
To wszystko będą jednak dobre rady tylko w sytuacji, w której naszego produktu ktoś szuka, bo rozwiązaliśmy jakiś problem, który już istniał. Załóżmy, że są to nowoczesne rękawice ogrodowe – ultracienkie, a jednocześnie niezwykle wytrzymałe. Generalnie rękawice są produktem, którego ludzie szukają i mogą trafić na nasz produkt na wiele sposobów. Samą ideę i unikalność możemy przekazać im już wtedy, kiedy do nas trafią. Gorzej, jeśli stworzyliśmy produkt, którego jeszcze nikt świadomie nie szuka. Tutaj nie wystarczy już wrzucić produkt do sieci, uruchomić reklamy i czekać. Trzeba jeszcze klientowi o produkcie opowiedzieć i pokazać mu, dlaczego warto, aby wydał na niego swoje pieniądze. W tej sytuacji kolejnym kosztem będzie marketing.
– TEMAT RZEKA
Mamy multum możliwości, od content marketingu, przez działania z influencerami, po reklamę w mediach społecznościowych czy w prasie ogrodniczej. O innych, nietypowych pomysłach na reklamę pisałam w majowym numerze „Biznesu Ogrodniczego”, odsyłam więc do tego artykułu. Całość trzeba jednak dobrze przemyśleć. Zastanowić się, który kanał wybrać, jaki budżet przeznaczyć, jaki zwrot z inwestycji będzie nas satysfakcjonował, abyśmy mogli
w tym kanale reklamować się dalej. Mnóstwo pracy, równie dużo nerwów, a przecież stworzyliśmy doskonały produkt i chcemy go tylko sprzedawać, prawda?
Jest jeszcze jeden sposób na wejście na rynek z nowym produktem – i to z przytupem. Można zacząć go sprzedawać wspólnie z nami, Garden e-Commerce. Zdejmujemy z barków przedsiębiorców wszystkie obowiązki związane z reklamą i sprzedażą ich produktów. Myślę, że najlepiej będzie pokazać to na przykładzie, może właśnie tych ultracienkich i jednocześnie niezwykle wytrzymałych rękawic. Po stronie producenta będzie określenie warunków współpracy z nami i budżetu reklamowego (choć ten nie jest wymagany, ale o tym dalej). Reszta jest już w naszych rękach. Wprowadzamy produkt do największej sieci sklepów internetowych w Polsce, w tym tych należących do najpopularniejszych ogrodników: sklepdlaogrodu.pl, zielonepogotowie.pl, sklep.poradnikogrodniczy.pl, sklep.kasia. in, sklep.niepodlewam.pl, przydomu.pl, naturlo.pl (tylko jeśli Twój produkt jest ekologiczny), sklep.zielonyogrodek.pl i innych – łącznie mamy ich obecnie 14. Wśród nich jest też Gardenology – sklep z nastawieniem na sprzedaż zagraniczną. Twój produkt z marszu trafia na nasze konta na Allegro, Erli, Empik czy Morele. To jest baza – na start produkt może trafić niemal wszędzie, a jego sprzedażą zajmujemy się już my. I to tyle, naprawdę.
Jeśli stworzyliśmy produkt, którego jeszcze nikt świadomie nie szuka, nie wystarczy wrzucić go do sieci, uruchomić reklamy i czekać. Trzeba jeszcze klientowi o produkcie opowiedzieć i pokazać mu, dlaczego warto, aby wydał na niego swoje pieniądze
Jest jeszcze budżet reklamowy, o którym pisałam wcześniej. To dodatkowy atut, który możesz wykorzystać. W ramach założonego budżetu wybierzemy najlepsze kanały reklamy i dodatkowo wypromujemy Twój produkt. Reklamy w Google Ads, obecność w porównywarce cen Ceneo, pozycjonowanie w sklepach – to wszystko jest już w ramach samego wejścia produktu do Garden e-Commerce. A co powiesz na artykuł na stronie i newsletter z Poradnika Ogrodniczego? Materiał video testujący Twój produkt przez Zielone Pogotowie, Z Ogrodem na Ty czy Kasię In? Banery reklamowe na stronach wszystkich sklepów, reklamy na Allegro Ads, stworzenie materiału video dla Twojego filmu i obsługę reklam tego filmu na YouTube? Tutaj muszę zaznaczyć, że oczywiście po pierwsze –nie każdy produkt będzie pasował do każdego kanału sprzedaży i nie każdy influencer musi zgodzić się na przeprowadzenie testu Twojego produktu czy napisanie o nim artykułu. W naszych rękach leży dobranie odpowiednich mediów i kontakt ze wszystkimi osobami, które tę reklamę poprowadzą. Po drugie – wszystko to przecież możesz zrobić samodzielnie, to oczywiste. Tylko czy nie lepiej zająć się produkcją, niż swój czas w 85% poświęcać na obsługę reklam, kontakt z influencerami, pakowanie i wysyłkę produktów? Czy nie lepiej wszystko zostawić w jednych rękach niż powierzyć agencji reklamowej działania marketingowe, firmie fulfillmentowej obsługę zamówień, a w międzyczasie samemu odbierać telefony od klientów z pytaniem, „gdzie jest moja przesyłka”? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam już Tobie.
Branża ogrodnicza charakteryzuje się dużymi wahaniami sprzedaży w ciągu roku, co wiąże się z wieloma wyzwaniami – m.in. z utrzymaniem stabilnego zatrudnienia.
Oto wyniki i analiza badań dotyczących polityki zatrudnienia przeprowadzonych
w ośmiu centrach ogrodniczych
TEKST: DR GRZEGORZ PRZYSTARZ
Poniższy artykuł zawiera fragmenty rozprawy doktorskiej zatytułowanej „Kształtowanie niestandardowych form zatrudnienia w przedsiębiorstwach o dużej sezonowości sprzedaży na przykładzie centrów ogrodniczych w Polsce” autorstwa Grzegorza Przystarza, właściciela Centrum Ogrodniczego Meduza, która została obroniona na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (śródtytuły pochodzą od redakcji).
KAPITAŁ LUDZKI
– KLUCZOWY CZYNNIK W BIZNESIE
W warunkach zaostrzającej się konkurencji, globalizacji, zmian prawnych, niżu demograficznego oraz emigracji zarobkowej przedsiębiorstwa traktują pracowników
podmiotowo, jako kapitał. Z tego względu skuteczne zarządzanie tym kapitałem wymusza na nich zrozumienie potrzeb pracowników oraz wymaga uważnej obserwacji trendów na rynku pracy. Kapitał ludzki stanowi istotną wartość przedsiębiorstwa, stąd też ważne jest umiejętne zarządzanie tym kapitałem. W warunkach nasilającej się konkurencji, przedsiębiorstwa są zmuszone do optymalnego wykorzystania potencjału swoich pracowników. Stanowi to jeden z kluczowych czynników budowania przez nie przewagi konkurencyjnej we współczesnym biznesie.
Niestandardowe formy zatrudnienia stosuje się od dawna, ale dynamika zmian w przepisach prawa, skutki ekonomiczne i społeczne zmian w obszarze zatrudnienia sprawiają, że jest to temat budzący coraz większe zainteresowanie zarówno wśród pracodawców jak i pracowników. W jakim stopniu zakres stosowania niestandardowych form zatrudnienia w centrach ogrodniczych w Polsce odpowiada potrzebom i oczekiwaniom pracowników i pracodawców?
ZATRUDNIENIE W CENTRACH OGRODNICZYCH
Bazą do analizy niestandardowych form zatrudnienia były badania przeprowadzone w miesiącach styczniu i lutym 2019 roku, którymi objęto 8 centrów ogrodniczych z kilku województw: dolnośląskiego, śląskiego, małopolskiego, wielkopolskiego, łódzkiego. Są to mikroprzedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa małe zatrudniające od kilku do kilkudziesięciu osób. W żadnym badanym podmiocie zatrudnienie nie przekroczyło 50 osób. Najmniejsza z badanych organizacji w 2020 roku zatrudniała 6 osób, największa 42 osoby. Dominującą formą zatrudnienia była umowa na pełen etat, na czas nieokreślony – łącznie 71 osób, na drugim miejscu umowa na okres próbny lub czas określony – 44 osoby, 8 osób świadczyło pracę na umowę zlecenie, 4 pracowały w niepełnym wymiarze czasu pracy, 3 na umowę o dzieło, a 1 osoba była samozatrudniona, 1 została pozyskana przez agencję pracy tymczasowej i 1 pracowała jako niezarejestrowana.
Biorąc pod uwagę średnią arytmetyczną zatrudnienia, to wykazuje ona niewielką tendencję wzrostową. Badane organizacje zatrudniały w 2016 roku łącznie 120 osób, a pięć lat później 133 osoby. Wzrosła ilość zatrudnionych na czas nieokreślony z 41 osób w 2016 r. do 71 w 2020 r.
Przedsiębiorstwa handlowe, które odnotowują wysokie wahania wielkości sprzedaży w różnych miesiącach roku, mierzą się z wyzwaniem utrzymania stabilnego zatrudnienia. Wahanie są w branży ogrodniczej ponadprzeciętnie wysokie. Najniższą wartość sprzedaży badane centra ogrodnicze odnotowały w miesiącu styczniu (średnio 2,35%), a placówki detaliczne w lutym (7,22%). Z kolei centra ogrodnicze najlepszą sprzedaż miały w maju (17,13%), a placówki detaliczne w grudniu (9,75%). Wahania sprzedaży w ogólnej sprzedaży detalicznej to niewiele ponad 2,5%, za to w badanych centrach ogrodniczych wartość ta wynosiła 14,77%.
Przedsiębiorstwa handlowe, które odnotowują wysokie wahania wielkości sprzedaży w różnych miesiącach roku, mierzą się z wyzwaniem utrzymania stabilnego zatrudnienia. Wahania sprzedaży w ogólnej sprzedaży detalicznej to niewiele ponad 2,5%, za to w badanych centrach ogrodniczych wartość ta wynosiła 14,77%
Na powyższym wykresie linia niebieska obrazuje strukturę ogólnej sprzedaży detalicznej w Polsce we wszystkich branżach handlu detalicznego, a czerwona sprzedaż w badanych centrach ogrodniczych w poszczególnych miesiącach roku.
Wysokie różnice w wielkości sprzedaży w centrach ogrodniczych są źródłem problemów ekonomicznych, w tym także w obszarze zatrudnienia.
Niestandardowe formy zatrudnienia stosowane są w mikroprzedsiębiorstwach i przedsiębiorstwach małych jako koncepcja zderzaka koniunkturalnego, polegającego na stosowaniu w zatrudnieniu tzw. rdzenia pracowniczego, czyli pracowników stałych i o wysokich kwalifikacjach oraz pracowników peryferyjnych, najczęściej zatrudnionych w elastycznych formach i wykonujących czynności, które nie wymagają wysokich kwalifikacji.
Zapotrzebowanie na pracowników w miesiącach wiosennych jest w branży ogrodniczej kilkukrotnie wyższe, niż w miesiącach zimowych. Niemniej w badanych centrach ogrodniczych niestandardowe formy zatrudnienia stosowane
są jedynie w ograniczonej ilości. W badanych organizacjach zatrudnienie wzrasta o 3 do 5 osób w miesiącach kwiecień – czerwiec. Zatrudnienie sezonowych pracowników odbywa się poprzez stosowanie czasowych umów o pracę, za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej lub na podstawie umów cywilnoprawnych.
WSPARCIE
Jednym ze sposobów zapewnienia pracy w miesiącach o niskim poziomie sprzedaży jest stosowanie elastyczności funkcjonalnej, szczególnie wewnętrznej, czyli przydzielania pracownikom innych, niż standardowych zadań w ramach organizacji. Niesie to za sobą korzyści dla przedsiębiorstwa, przede wszystkim zapobiega przestojom, ale też dla pracowników, którzy przy wykonywaniu dodatkowych zadań zyskują nowe doświadczenie. Stosowanie elastyczności funkcjonalnej pobudza kreatywność, daje pracownikom możliwość rozwoju, stawania się wielozadaniowymi, a także zapobiega monotonii. 2
Przebadane przedsiębiorstwa cechuje płaska struktura zarządzania. 7 z badanych przedsiębiorstw zarządzane jest bezpośrednio przez ich właścicieli. W większych centrach ogrodniczych wyodrębniono komórki, które są zarządzane przez menedżerów średniego szczebla.
Z własnościowego punktu widzenia centra ogrodnicze to w zdecydowanej większości przedsiębiorstwa
rodzinne. Niejednokrotnie w przedsiębiorstwach rodzinnych trudno dostrzec granicę pomiędzy własnością firmy, a rodziną. Taki model biznesowy sprawdza się w centrach ogrodniczych choćby ze względu opisywaną wcześniej sezonowość sprzedaży i zmienne zapotrzebowanie na pracowników. W przedsiębiorstwach rodzinnych zapotrzebowanie to uzupełnia się między innymi członkami rodziny, często małoletnimi. Sami właściciele dostosowują ilość godzin swojej pracy do potrzeb przedsiębiorstwa.
Innym rozwiązaniem, jest zwiększanie pracownikom liczby godzin pracy w miesiącach większej sprzedaży i analogicznie zmniejszanie w martwych okresach. To rozwiązanie było polecane przez inspektorów pracy, którzy rekomendowali je podczas czynności kontrolnych, na co zwrócili uwagę właściciele centrów ogrodniczych. Jednak zawiłość uwarunkowań prawnych w tym obszarze oraz mała znajomość możliwości, jakie daje Kodeks pracy w zakresie rozkładu godzin pracy w ciągu roku sprawia, że pracodawcy preferują standardowy model zatrudnienia.
Jakie czynniki sprzyjają i utrudniają stosowanie niestandardowych form zatrudnienia w centrach ogrodniczych? Wśród czynników sprzyjających wykorzystaniu niestandardowych form zatrudnienia pracodawcy najczęściej wymieniali niższe koszty zatrudnienia, łatwiejsze rozwiązywanie umów z pracownikami „niestandardowymi”, możliwość szybkiego i elastycznego reagowania na zmieniający się poziom sprzedaży w różnych porach roku oraz na niepewne
i turbulentnie zmieniające się otoczenie, szczególnie po wybuchu pandemii Covid-19 w 2020 roku.
Warto zwrócić uwagę na możliwość sprawdzenia potencjalnego pracownika zatrudnianego w ramach elastycznych form zatrudnienia. W badanych przedsiębiorstwach 100% pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony, korzystało wcześniej z umowy na okres próbny. Osoby zarządzające przeprowadzały rekrutację w miesiącach poprzedzających najwyższą sprzedaż, co pozwalało jednocześnie na sprawdzanie zatrudnianych pracowników, a także na zwiększenie zatrudnienia w momencie największego zapotrzebowania na świadczenie pracy. Takie rozwiązanie daje pracodawcy dodatkowy atut, motywujący pracownika zatrudnionego na okres próbny, w postaci przyszłej nagrody za dobrze wykonywaną pracę - umowy na czas nieokreślony. Badani pracodawcy uważali za czynnik sprzyjający stosowaniu elastycznych form zatrudnienia również uproszczoną dokumentację pracowniczą, szczególnie przy zastosowaniu umów cywilnoprawnych – brak obowiązku prowadzenia ewidencji urlopów wypoczynkowych czy zwolnień lekarskich pracowników. Ma to istotne znaczenie w mikroprzedsiębiorstwach i przedsiębiorstwach małych, które nie posiadają rozbudowanych działów kadrowych.
Rozpatrując czynniki sprzyjające stosowaniu niestandardowych form zatrudnienia z punktu widzenia osób świadczących pracę na uwagę zasługują również czynniki ekonomiczne. Zatrudnieni w elastycznych formach, szczególnie studenci do 26 roku życia, świadczący pracę na umowę zlecenie, są zwolnieni z podatku dochodowego, a pracodawcy nie muszą odprowadzać składek ZUS. W takich przypadkach korzyści uzyskane przy tego typu zatrudnieniu mogą być współdzielone między pracodawcę i pracownika, co miało miejsce w dwóch badanych przypadkach. Wśród korzyści wynikających ze stosowania elastycznych form zatrudnienia pracownicy wymieniali również możliwość szybszego rozstania się z pracodawcą, w przypadku potrzeby szybkiej zmiany pracy.
Wśród badanych pracowników znajdowały się osoby, które pracę w centrach ogrodniczych, szczególnie przy roślinach, traktowały jako pasję i chętnie podejmowały pracę jedynie w okresie wiosennym. Takie rozwiązanie przynosi korzyści zarówno dla pracownika, w postaci realizacji swoich pasji w okresie najintensywniejszych prac ogrodniczych, jak i dla pracodawcy, w postaci korzystającego z zaangażowania pracownika w czasie, gdy zapotrzebowanie na pracę jest podwyższone.
Kolejnym czynnikiem sprzyjającym stosowaniu niestandardowych form zatrudnienia jest zmienność koniunktury, a tym samym zapotrzebowania na pracę. Przedsiębiorcy w obawie przed kolejnymi, nieznanymi dotąd czynnikami makroekonomicznymi, mniej wiążą się z pracownikami, stosując między innymi elastyczne formy świadczenia pracy
Kolejnym czynnikiem sprzyjającym stosowaniu elastycznych form zatrudnienia, którą wykazali badani pracownicy, jest możliwość prowadzenia własnej odrębnej działalności gospodarczej oraz możliwość łączenia innych swoich pasji z pracą. Badani wskazywali, że jest to szczególnie korzystne dla nich, kiedy świadczenie pracy dla centrum ogrodniczego było dla nich pracą dodatkową lub gdy wysokość budżetu domowego była w większości zaspokajana przez innych członków rodziny. Inne stymulanty wskazywane przez pracowników to możliwość samorealizacji i niezależność, szczególnie istotne dla pracobiorców chcących realizować się w innych obszarach lub świadczących pracę dla dwóch lub więcej pracodawców. Badani pracownicy zwrócili uwagę, iż możliwość kontynuowania nauki, podnoszenia kwalifikacji, czy godzenia życia rodzinnego i wychowywania dzieci również sprzyja podejmowaniu pracy w niestandardowych formach. Sprzyja im także możliwość wydłużania kariery zawodowej przez emerytów, rencistów czy osób w wieku przedemerytalnym.
Kolejnym czynnikiem sprzyjającym stosowaniu niestandardowych form zatrudnienia jest zmienność koniunktury, a tym samym zapotrzebowania na pracę, szczególnie w okresach kryzysu spowodowanego m. in. epidemią Covid-19. Przedsiębiorcy w obawie przed kolejnymi, nieznanymi dotąd czynnikami makroekonomicznymi, mniej wiążą się z pracownikami, stosując między innymi elastyczne formy świadczenia pracy. Wprawdzie obostrzenia wprowadzane w Polsce po wybuchu epidemii Covid-19 nie dotknęły bezpośrednio branży ogrodniczej, jednak
napawały obawą o stabilność nie tylko właścicieli, ale też pracowników.
Najczęściej wskazywanym przez respondentów czynnikiem utrudniającym stosowanie niestandardowych form zatrudnienia jest niedostateczna wiedza o tej formie świadczenia pracy. Badani pracownicy i pracodawcy z elastycznych form zatrudnienia wymieniali jedynie umowy cywilnoprawne, zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy, umowy czasowe i samozatrudnienie. Bez wątpienia także stopień komplikacji i zmienność polskiego prawa nie sprzyja ich stosowaniu. Zarówno pracownicy jak i pracodawcy uznają polskie prawo względem świadczenia pracy za skomplikowane i niestabilne. Ograniczenia prawne zostały szerzej opisane w rozdziale pierwszym, tu wspomnimy tylko, że jest to istotny czynnik ograniczający stosowanie elastyczne formy zatrudnienia.
Podczas badania pracodawcy zwrócili uwagę, iż organy kontrolne zwracają szczególną uwagę na niestandardowe formy zatrudnienia. Przyznali, że kontrolerzy wprost pytają o ilość zatrudnionych w przedsiębiorstwie na podstawie umów cywilnoprawnych, po czym sprawdzają ich zasadność. W ten sposób obawa przed organami kontrolnymi stanowi największą barierę w stosowaniu tych form zatrudnienia z punktu widzenia pracodawców.
Istotnym czynnikiem ograniczającym stosowanie niestandardowych form zatrudnienia jest niższa ochrona socjalna dla pracowników. Objawia się ona szczególnie przy stosowaniu form niepracowniczych, czyli umów cywilnoprawnych, samozatrudnieniu czy zatrudnieniu nierejestrowanemu. Osoby świadczące pracę zwracają uwagę na wysokość potencjalnej przyszłej emerytury, na możliwość korzystania z urlopów wypoczynkowych, a także na możliwość korzystania z bezpłatnej służby zdrowia. Uważają, że formy pracownicze dają im większe poczucie bezpieczeństwa. Niemniej formy pracownicze, takie jak czasowe umowy o pracę ograniczają poczucie bezpieczeństwa pracowników w zakresie planowania przyszłości. Umowy na okres próbny i na czas określony są niżej klasyfikowane przez banki przy udzielaniu kredytów. Zatrudnieni w elastycznych formach w mniejszym stopniu identyfikują się z organizacją, co skutkuje mniejszym zaangażowaniem i mniejszą wydajnością pracy. Pracownicy „elastyczni” ze względu na krótkotrwały charakter świadczenia pracy są w mniejszym zakresie informowani o celach i strategii przedsiębiorstwa. Pracownicy
Innym rozwiązaniem jest zwiększanie pracownikom liczby godzin pracy w miesiącach większej sprzedaży i analogicznie zmniejszanie w martwych okresach. Jednak zawiłość uwarunkowań prawnych w tym obszarze oraz mała znajomość możliwości, jakie daje Kodeks pracy w zakresie rozkładu godzin pracy w ciągu roku sprawia, że pracodawcy preferują standardowy model zatrudnienia
zatrudnieni w formach niestandardowych posiadają mniejszą wiedzę w zakresie misji i wizji organizacji, co negatywnie wpływa na ich motywację do pracy i może mieć negatywny wpływ na zaufanie do pracodawcy.
Kolejną barierą w stosowaniu niestandardowych form zatrudnienia wskazywaną przez badanych przedsiębiorców, są niejednoznaczne i zawiłe przepisy prawne odnoszące się do elastycznego zatrudnienia. Pracodawcy często wskazywali ograniczony dostęp do rzetelnej wiedzy na temat niestandardowego zatrudnienia oraz obawy przed popełnianiem błędów administracyjnych, a także brak wsparcia ze strony instytucji rynku pracy. Brak rzetelnej wiedzy o potencjalnych korzyściach wynikających ze stosowania niestandardowego zatrudnienia ogranicza ich stosowanie. Opór przed stosowaniem elastycznego zatrudnienia wynika również z przyzwyczajenia pracodawców do zatrudnienia etatowego. Badani pracownicy również deklarowali przywiązanie i przyzwyczajenie do zatrudnienia standardowego.
PROPOZYCJE ZMIAN
Oto kilka propozycji kierunków zmian, które mogą okazać się pomocne dla właścicieli centrów ogrodniczych w usprawnianiu funkcjonowania tych centrów oraz poprawy zatrudnienia, szczególnie w obszarze niestandardowych jego form.
Dobrym pomysłem, w przypadku osób odpowiedzialnych za dobór pracowników do pracy w centrach ogrodniczych, jest stawianie kandydatom do pracy pytań odnośnie ich potencjalnego zadowolenia z określonych form zatrudnienia. Takie pytania mogą ułatwić im identyfikację źródeł satysfakcji z pracy.
Menedżerowie powinni dostosowywać możliwość wyboru formy zatrudnienia do oczekiwań swoich pracowników oraz do potrzeb przedsiębiorstw.
Kolejnym rozwiązaniem, które mogłoby wspierać zarówno pracowników jak i pracodawców, byłoby szersze stosowanie programów informatycznych. Badani przedsiębiorcy posiadają różne oprogramowania sprzedażowe, ale są to wersje okrojone, ograniczające się przede wszystkim do funkcji sprzedażowych. Żaden z badanych przedsiębiorców nie posiada dostępu do profesjonalnego oprogramowania zajmującego się kadrami. Z takiego oprogramowania korzystają kooperanci, przedsiębiorstwa zewnętrzne, świadczące usługi księgowe i kadrowe dla badanych podmiotów. Brak możliwości korzystania z dobrych aplikacji zamujących się kadrami ogranicza pracodawcom ciągły, bezpośredni wgląd do dokumentacji pracowniczej, co może mieć wpływ na zmniejszone dostrzeganie korzyści, jakie niosą elastyczne formy zatrudnienia.
Ze względu na dużą sezonowość sprzedaży właściciele centrów ogrodniczych oraz innych placówek handlowych powinni rozważyć możliwość szerszego stosowania elastycznego czasu pracy. Takie podejście obniżyłoby koszty nadgodzin, ale zwiększyłoby satysfakcję z pracy. T. Gajderowicz w swoich badaniach zwraca uwagę, że 61% pracowników wskazało zwiększoną satysfakcję z pracy na skutek uelastycznienia czasu pracy, a w 27% przypadkach wprowadzenie elastycznego czasu pracy przyczyniło się do
1 https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/handel/dynamika-sprzedazy-detalicznej-w-lipcu-2021-roku,14,79.html, dostęp:
zmniejszenia liczby nadgodzin. Autor wskazuje, że 57% przedsiębiorstw europejskich zatrudniających powyżej 10 osób korzysta z rozwiązań uelastycznionego czasu pracy.
Należałoby również szerzej przyjrzeć się rozwiązaniom, jakie stosują właściciele centrów ogrodniczych w zakresie elastyczności funkcjonalnej, ponieważ zauważono, że każde z badanych przedsiębiorstw korzysta z innych rozwiązań w tym obszarze. Istnieje zatem możliwość wymiany doświadczeń lub skorzystania z rozwiązań, które stosują inni przedsiębiorcy na zasadach benchmarkingu. Badani przedsiębiorcy zwracali uwagę, że w warunkach wysokiej sezonowości sprzedaży stosowanie elastyczności funkcjonalnej jest jednym z lepszych rozwiązań radzenia sobie ze zmiennością zapotrzebowania na pracę. Należałoby również poszukiwać innych rozwiązań w tym zakresie, również nie stosowanych przez badane przedsiębiorstwa, np. w okresie zimowym zająć się rozwojem internetowych platform sprzedażowych.
Istotnym czynnikiem decydującym o satysfakcji z formy zatrudnienia jest wzajemna komunikacja potrzeb. Pracodawcy powinni traktować pracowników podmiotowo, brać pod uwagę zmieniające się potrzeby swoich pracowników. Takie rozwiązanie może zaowocować większym zaangażowaniem pracowników oraz akceptacją przez nich niestandardowych form zatrudnienia. Osoby zarządzające nie powinny ograniczać się jedynie do własnej perspektywy, ale też uwzględniać interesy pracowników, szczególnie w czasach „rynku pracownika” i problemami z pozyskaniem zaangażowanych, stałych, dobrych pracowników.
O wzlotach i upadkach w kontaktach biznesowych z klientami, zmianach w branży ogrodniczej na przestrzeni ostatnich 25 lat i o tym jak torf może pomóc wydostać się z opresji opowiedział nam Łukasz Olech, regionalny kierownik sprzedaży marki KRONEN
Jakiego rodzaju klientów w branży ogrodniczej lubisz najbardziej?
Nie ma tak naprawdę jednego rodzaju klienta. Wszyscy, z którymi mam przyjemność współpracować od lat lub od niedawna mają swój własny pomysł na prowadzenie biznesu i są absolutnie różni, nie da się określić, co mi najbardziej odpowiada. Wiadomo, nie jest to żadną tajemnicą, że łatwiej prowadzić biznes z kimś, kogo się zna niż z nowym partnerem, gdzie niejednokrotnie zdarzają się „wzloty i upadki”. Mam wrażenie, że im dłużej pracuję w branży, tym łatwiej przychodzi mi nawiązywanie relacji i to nie tylko biznesowych z klientami naszej fi rmy.
Zamówienie, które najbardziej zapadło Ci w pamięć?
Myślę, że momentem przełomowym było zamówienie pierwszego pełnego auta ziemi. Tak się składa, że już wcześniej pracowałem w branży ogrodniczej, ale na zupełnie innym asortymencie. Temat podłoży ogrodniczych był dla mnie nowy, dlatego wszystkiego trzeba było nauczyć się od podstaw, a w dodatku sprzedać droższy towar w ilości większej niż kilka palet. Wydawało mi się to wtedy nie do osiągnięcia. Mówi się, że człowieka nie kształtują wygrane tylko porażki i na pewno coś w tym jest. Jednak zawsze nawet mały sukces jest potrzebny, aby móc iść dalej. Pierwsze zamówienie sprawiło, że zacząłem wierzyć w naszą markę, w ludzi i w sukces.
Czego przedstawiciel handlowy nigdy nie powinien mówić klientowi?
Tutaj żadnego nowego odkrycia nie będzie. Nie mówię tego, czego nie można spełnić. Staram się od początku trzymać tej zasady.
Który produkt z oferty swojej fi rmy zabrałbyś na bezludną wyspę?
Za każdym produktem firmy stoją ludzie… ich chętnie bym zabrał, żeby się nie zanudzić, a wtedy moglibyśmy stworzyć wszystkie produkty na miejscu. To jest właśnie siła ludzi. Ale dobrze, skoro wyspa ma być bezludna, to zabrałbym pewnie torf 200-litrowy – można z niego zrobić tratwę i dopłynąć na ląd.
Co najbardziej zaskoczyło Cię ostatnio w branży ogrodniczej?
Siła mediów społecznościowych. Od dawna wiadomo, że to kierunek, z którym trzeba się liczyć. Nawet najnowocześniejsze i najdroższe produkty mogą nie osiągnąć zadowalających wyników sprzedaży bez dobrze rozwiniętego marketingu. Jednak od pewnego czasu siła platform społecznościowych jest oszałamiająca. Dodatkowo tempo, w jakim się rozwija rynek we wszystkich aspektach handlu –od nowego produktu poczynając, poprzez reklamę i sprzedaż. Na przykład dropshipping był dla mnie, po moich 25 latach pracy w branży, bardzo miłym zaskoczeniem.
Jak umilasz sobie czas w samochodzie?
Nic odkrywczego, jak większość handlowców stawiam na dobrą muzykę. Inną sprawą natomiast jest obserwacja jak przez te lata spędzone za kółkiem wraz z przebytymi kilometrami zmienia się infrastruktura i jak wiele się zmieniło od czasu pierwszego mojego przyjazdu do siedziby fi rmy. Podróż ze Śląska, która kiedyś zajmowała 12 godzin, teraz trwa zaledwie 6 godzin, bez specjalnego pośpiechu. To naprawdę
Nawet najnowocześniejsze i najdroższe produkty
mogą nie osiągnąć zadowalających wyników sprzedaży bez dobrze rozwiniętego marketi ngu. Siła platform społecznościowych jest od pewnego czasu oszałamiająca
zadziwiające, jak wiele się wydarzyło w tym czasie.
Jaki element obsługi posprzedażowej jest najważniejszy dla klientów?
Dla mnie najważniejszy jest profesjonalny i skuteczny sposób załatwiania reklamacji zarówno ze strony klienta, jak i firmy. W sytuacji konfliktowej, która często towarzyszy reklamacjom, naszym celem jest zapewnienie klienta, że nie zostanie sam z tym problemem i nie będzie czekał zbyt długo na rozwiązanie sprawy. Zresztą na przestrzeni lat stworzyliśmy taki system postępowania, który się sprawdza i myślę, że nasi partnerzy są zadowoleni z efektów.
Co w największym stopniu wpływa na sukces w pracy przedstawiciela handlowego?
Myślę, że trzeba być przyzwoitym człowiekiem, takim który potrafi słuchać i jednocześnie doradzać. Trzeba mieć z tyłu głowy dobro fi rmy, ale jednocześnie pamiętać, że mamy przed sobą człowieka, a nie tylko klienta.
To rubryka poświęcona przedstawicielom handlowym i ich spojrzeniu na branżę ogrodniczą. Wiemy, że produkt sam się nie sprzeda – zwłaszcza w zielonym biznesie, gdzie tak dużą wagę odgrywają relacje. Chcemy w tym miejscu docenić ciężką pracę PH i wykorzystać ich doświadczenie, bo będąc „w terenie” często wiedzą więcej.
Do zakładania i pielęgnacji trawników, przeciwdziała efektom suszy. Doskonale magazynuje wodę, poprawia zdolności retencyjne gleby oraz pełni rolę rezerwuaru wilgoci. Dostarcza substancję organiczną, korzystnie wpływa na strukturę gleby poprawiając jej właściwości powietrzno-wodne oraz sorpcyjne. Wzbogaca glebę w żelazo (Fe), które przyczynia się do prawidłowego rozwoju roślin. Preparat w formie granulatu łatwy w dozowaniu, wystarczy posypać podłoże. Dostępne opakowania: 8 kg; big bag – 1000 kg. www.grunton.pl
Profesjonalny nawilżacz glebowy do prawidłowego rozwoju trawnika, równomiernie rozprowadza wodę w podłożu. Zapewnia doskonałe nawodnienie trawnika, pozwala maksymalnie wykorzystać wodę dostarczaną podczas podlewania i opadów deszczu. Z łatwością przenika w głąb profilu glebowego dostarczając wodę. W letnie, upalne dni zwiększa odporność murawy na niedobór wody. Maksymalizuje wydajność nawadniania. Zmniejsza częstość podlewania nawet o połowę. Od pierwszego momentu stosowania preparat zapewnia lepsze nawodnienie trawy. www.grunton.pl
Pomaga w regulacji pH gleby, a działając jako skuteczny środek zasadowy, neutralizuje nadmiar kwasowości i przywraca optymalne warunki pH dla wzrostu roślin. Wapno pomaga w tworzeniu agregatów glebowych, co poprawia strukturę gleby. Działa jako spoiwo, które łączy cząsteczki gleby, zapewniając lepszą przepuszczalność powietrza, wody i składników odżywczych. Dostarczanie granulatu może wzmacniać zdrowie roślin i zwiększać ich odporność na stresy środowiskowe, choroby i szkodniki. Magnez odgrywa istotną rolę w wielu procesach obronnych roślin. www.agro-bazalt.pl
Poprawia pH gleby neutralizując jej kwasowość, a dzięki zawartości wapnia wzmacnia struktury roślinne i zwiększa ich wydajność. Pomaga zmniejszyć toksyczność gleby, wiążąc metale ciężkie i redukując ich absorpcję przez korzenie roślin. Zwiększa aktywność mikroorganizmów glebowych, korzystnie wpływając na równowagę ekosystemu glebowego. Nawożenie wapnem kredowym skutecznie ogranicza rozwój chorób, grzybów i pasożytów. www.agro-bazalt.pl
Specjalistyczny nawóz organiczno-mineralny, wzbogacony o wyciąg z alg morskich. Dostarcza murawie wszystkich niezbędnych składników odżywczych, a dodatek składników, takich jak wyciąg z alg i mikroelementy, jednocześnie podnosi jej odporność na stres abiotyczny, wywołany między innymi przez suszę czy wysokie temperatury. Nawóz może być stosowany w warunkach istniejącego niedoboru wody lub aby przygotować trawnik na okres suszy.
www.bros.pl
Marki PROLINE PREMIUM
I LAHTI PRO to od lat ulubiony duet do prac w ogrodach i na działkach. Teraz każda miłośniczka estetycznego i bezpiecznego plewienia, grabienia, przycinania, czy plantowania może skompletować idealne dla siebie zestawy narzędzi i rękawic w mocno kobiecej kwiatowej odmianie FLORAL.
www.lahtipro.sklep.pl
www.narzedzianonstop.pl
KRONEN® CO2MPOFERM to bioaktywny ekokompost nowej generacji produkowany w procesie fermentacji beztlenowej, zgodnie z patentem wybitnych producentów roślin, z dodatkiem mikroorganizmów i minerałów. Ekokompost jest gotowy do użycia, bezwonny, bez zanieczyszczeń, ekologiczny. Stosowanie KRONEN® CO2MPOFERM ma wiele zalet i przynosi wymierne korzyści dla roślin i gleby. Opakowania 15 l, 25 l, 40 l.
www.kronen.com.pl
KRONEN® Terra Preta Ziemia uniwersalna bez torfu
Ziemia uniwersalna przeznaczona jest do sadzenia i przesadzania wielu roślin zielonych i kwitnących, warzyw, ziół, bylin, iglaków w domach, na balkonach, tarasach i w ogrodach (z wyjątkiem roślin kwaśnolubnych). Jest bogata w humus, bardzo żyzna, czynna biologicznie. Składniki pokarmowe są łatwo dostępne dla systemu korzeniowego. Dobrze przyjmuje i oddaje wodę, usprawnia drenaż. Gruzełkowata struktura stwarza optymalne warunki do rozwoju bryły korzeniowej. Zawiera startową dawkę nawozu. Powstaje z surowców lokalnych i szybko odnawialnych. Powstający CO2 w procesie kompostowania metodą fermentacji nie jest uwalniany do atmosfery. Opakowania 5 l, 10 l, 20 l, 50 l.
www.kronen.com.pl
Okres wegetacji ok. 130-140 dni, typ Flakkee. Korzeń długi, dobrze wybarwiony. Wysoki potencjał plonotwórczy. Duża zawartość suchej masy, dość wysoka zawartość cukrów. Przeznaczona do przetwórstwa, polecana do bezpośredniego spożycia i przechowywania.
www.plantico.pl
Rzodkiewka
– mieszanka odmian
Mieszanka różnych kształtów i kolorów rzodkiewek: okrągłe, wydłużone, dwubarwne, białe, żółte, czerwone. Przeznaczona na zbiór wiosenny i jesienny.
www.torseed.pl
Cechy i zalety: cicha praca, czujnik deszczu, funkcja sterowania z aplikacji
WiFi 2,4G+ Bluetooth 4.0, automatyczny powrót do bazy, regulacja wysokości koszenia, możliwość ustawienia
czterech stref koszenia, zabezpieczenie kodem PIN, zawansowane czujniki zapewniające bezpieczeństwo i efektywność pracy.
www.stalco.pl
Okres wegetacji ok. 29-31 dni. Zgrubienia kuliste, równocześnie dojrzewające, średnie do dużych. Skórka czerwona, miąższ śnieżnobiały – łagodny w smaku. Brak tendencji do pękania i parcenia. Długość ulistnienia – średnia do długiego. Polecana do uprawy w gruncie i przyspieszonej uprawy pod osłonami.
www.plantico.pl
Mieszanka różnych typów oraz kolorów sałaty masłowej, kruchej (lodowej) i liściowej. Doskonały zestaw do mieszanek sałatkowych. Przeznaczona na zbiór wiosenny i jesienny.
www.torseed.pl
Pokarm do codziennego karmienia karpi koi w szerokim zakresie temperatur wody od 8 do 30°C. Zawiera łatwostrawne składniki dostępne dla ryb również w niższych temperaturach wody. Zawiera probiotyk o właściwościach prozdrowotnych. Wpływa na lepsze wykorzystanie pokarmu, co zmniejsza zanieczyszczenie wody odchodami ryb. Synergiczne działanie probiotyku, prebiotyku, beta-glukanu i witamin silnie wzmacnia układ odpornościowy ryb. Szczególnie polecany dla ryb osłabionych zimową hibernacją, w okresie aklimatyzacji i choroby.
www.tropical.pl
Już po raz ósmy amatorzy eksperymentalnej kuchni zagościli w Ogrodach Hortulus w Dobrzycy na Kulinarnym Festiwalu Kwiatów Jadalnych. Tematem tegorocznej edycji, która odbyła się w dniach 15-16 lipca, były „Kwiaty jadalne w barwie słońca i w smaku pomarańczy”
Jak co roku przy okazji festiwalu powstał nowy ogród – tym razem w stylu nowoczesnym, w którym królują kolory słońca i pomarańczy. Nie brakuje w nim aksamitek, begonii, liliowców, słoneczników, nagietków i nasturcji. Barwy słońca i pomarańczy uzupełnione zostały fioletem, który jest kontrastem dla tych barw. Oryginalnie prezentują się w nim nowoczesne rzeźby, a centralnym punktem ogrodu są trzy okręgi. Dwa z nich obsadzone kwiatami, trzeci wypełniony wodą. Całość jest niezwykle energetyczną ogrodową przestrzenią po brzegi wypełnioną kwiatami.
W tym roku na placu kwiatożerców, powstało pięć specjalistycznych kuchni. Sercem festiwalu była Kwiatowa Kuchnia, którą dowodził szef kuchni Mariusz Siwak. Przygotowywał dania degustacyjne. Wśród nich znalazła się wyśmienita zupa z liliowca, tartaletki z kwiatami jadalnymi w odsłonie słodkiej i słonej czy pyszne sałatki z kwiatów i warzyw.
Szef kuchni przygotował również orzeźwiający napój na bazie mleka migdałowego z kwiatami lawendy, a także idealny na upały chłodnik z kwiatami pysznogłówki. Nowością była kuchnia wegetariańska i wegańska, która w znakomity sposób
połączyła kwiaty jadalne i produkty marki Hempeat, polskiego producenta mięsa konopnego. Szefowie kuchni Piotr Kortus i Marcin Trzciński przygotowali wyśmienite burgery z kiszonym liliowcem, a także leczo z cukinią, warzywami z warzywników Ogrodów Hortulus i konopnymi klopsikami z dodatkiem ryżu z kwiatami dziewanny i curry. Niezwykle smakował również makaron chow mein z pulled porkiem, kwiatami aksamitka i liliowcem, posypany kwaśnym kwiatem begonii.
Weganie i wegetarianie mogli znaleźć coś dla siebie również w kuchni prowadzonej przez SOT Food Service, gdzie gotował szef Andrzej Jakomulski. Menu wpisało się idealnie do upalnej pogody podczas festiwalu. Niezwykle orzeźwiał chłodnik ogórkowo-miętowy z orzechami włoskimi, arbuzem, kwiatami i ziołami z Ogrodów Hortulus, a także napój z mleka ryżowego aromatyzowany z płatkami dzikiej róży, lawendą i porzeczką. Idealną przekąską była tortilla z sałatą i różnego rodzaju twarożkami.
Po raz kolejny gościliśmy również kuchnię bistro Styl i Smak z Pleszewa. Nie mogło u nich zabraknąć pysznych kwiatów cukinii i patisonów w tempurze, serwowanych z konfiturą dyniową! Szef Krystian Klak serwował także soczystą pierś z kurczaka z ryżem warzywno-kwiatowym z begonią i aksamitką. Podawano także pyszny deser festiwalowy z dodatkiem kwiatów fuksji. Kwiaty jadalne serwował również Bar Piwonia. Można było zjeść tam aromatyczny bigos z kwiatami czy pajdę ze smalcem i kiszonymi liliowcami. Dla spragnionych serwowano kwiatową lemoniadę, która okazała się hitem festiwalu.
Oprócz doznań kulinarnych goście mogli skorzystać z kuchni kosmetycznej i warsztatów florystycznych. Dodatkową atrakcją były wycieczki po ogrodach festiwalowych z poprzednich edycji, o których niezwykle interesująco opowiadała Pani Prof. Krzymińska Bródka. Swoje pokazy na scenie miał również mistrz carvingu z Carving Art. Paweł Sztanderski, prezentował jak przygotować jadalne misy i dekoracje letniego stołu przy użyciu małego nożyka i dostępnych warzyw takich jak kalarepa czy marchewka.
Poza tym dr biochemii Małgorzata Kalemba-Drożdż, autorka książek o kwiatach jadalnych zaserwowała solidną dawkę wiedzy. Podczas prelekcji można było dowiedzieć się o jadalnych kwiatach z krainy zachodzącego i wschodzącego słońca, a także o tym, jak rozpoznać kwiaty trujące i jak unikać ich w kuchni.
O edukację w zakresie ogrodnictwa, uprawy kwiatów jadalnych i ziół zadbała z kolei firma nasienniczo-hodowlana W. Legutko. Przy stoisku firmy odbyły się warsztaty dla najmłodszych, gdzie uczono dzieci jak posadzić i pielęgnować sadzonki bazylii czy nagietka.
Na międzynarodowym festiwalu Spaceport America Cup i towarzyszących im zawodach rakiet oraz technologii kosmicznej złoty medal w najważniejszej kategorii zdobył polski zespół z Poznania PUT ROCKET LAB wspierany przez markę PROLINE
Zapoczątkowana w tym roku współpraca
pomiędzy PROFIX a PUT ROCKET LAB zaowocowała przekazaniem grupie studentów-entuzjastów z Politechniki Poznańskiej sprzętu marki PROLINE w postaci szaf narzędziowo-warsztatowych z wyposażeniem, zestawów narzędziowych oraz kufrów narzędziowych. Przy ich pomocy ekipa entuzjastów zbudowała rakietę HEXA 4, której działanie zademonstrowała na pustyni w stanie Nowy Meksyk.
Techniczne zaawansowanie oraz lot wehikułu młodych poznaniaków oceniono najwyżej spośród wszystkich uczestników festiwalu, przyznając zespołowi złoty medal. To powód do szczerych gratulacji i dobry prognostyk dla technologicznych osiągnieć studentów PUT ROCKET LAB.
Ceny materiałów budowlanych oraz produktów do domu i ogrodu w czerwcu 2023 r., w stosunku do czerwca 2022 r., wzrosły średnio o 3,6%. Wzrost cen tylko w kategorii „ogród i hobby” był jednak prawie dwukrotnie wyższy i wyniósł 7%. W okresie I-VI 2023 r., w porównaniu z analogicznym okresem 2022 r., ceny w badanych kategoriach średnio wzrosły o 9%, a w grupie produktów „ogród i hobby” – o 11%
Grupa PSB Handel S.A. śledzi ceny wiodących materiałów dla budownictwa oraz domu i ogrodu, co pozwala obserwować zmiany trendów. Jak zmieniły się ceny w czerwcu 2023 r., w stosunku do czerwca 2022 r.? Średni wzrost wyniósł 3,6%. Odnotowano wzrosty w 14 grupach towarowych: cement, wapno (+27%), farby, lakiery (+12%), chemia budowlana (+10%), wyposażenie, AGD (+8%), dekoracje (+7%), ogród i hobby (+7%), instalacje, ogrzewanie (+6%), sucha zabudowa (+6%), motoryzacja (+5%), narzędzia (+5%), płytki, łazienki, kuchnie (+4%), wykończenia (+3%), stolarka (+3%) oraz oświetlenie, elektryka (+3%). Spadek cen nastąpił natomiast w 5 grupach: izolacje wodochronne (-1%), ściany, kominy (-2%), otoczenie domu (-5%), dachy, rynny (-7%), izolacje termiczne (-14%) oraz płyty OSB, drewno (-27%).
Ceny w okresie I-VI 2023 r., w porównaniu z analogicznym okresem 2022 r., średnio wzrosły o 9%. Odnotowano wzrosty w 18 grupach towarowych: cement, wapno (+34%),
farby, lakiery (+17%), sucha zabudowa (+15%), chemia budowlana (+13%), ogród i hobby (+11%), płytki, łazienki, kuchnie (+11%), wyposażenie, AGD (+11%), instalacje, ogrzewanie (+11%), wykończenia (+10%), motoryzacja (+10%), stolarka (+10%), narzędzia
Założyciel firmy Agro-Sur, która od 25 lat rozwija branżę ogrodniczą i rolniczą nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach Unii Europejskiej, został wyróżniony odznaką honorową „Zasłużony dla Rolnictwa”
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Rolnictwa” to polskie odznaczenie ustanowione w 1996 roku, nadawane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. – Od zawsze ceniłem nowoczesne podejście do pracy i do naszej branży. Krokiem milowym w działalności Agro-Sur było nadanie przez Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych naszym produktom
klasyfikacji PKWiU, którą dostaliśmy jako pierwsi w Polsce w naszej branży. Dziękuję mojej rodzinie za niewyobrażalne
wsparcie i wspólną ciężką oraz długoletnią pracę. Wyrazy wdzięczności kieruję także do pracowników, którzy są siłą Agro-Sur i bez których zaangażowania nie osiągnęlibyśmy sukcesów na rynku
(+9%), ściany, kominy (+8%), dekoracje (+8%), izolacje wodochronne (+6%), oświetlenie, elektryka (+6%), otoczenie domu (+2%) oraz dachy, rynny (+0,4%). Spadek cen wystąpił w 2 grupach: izolacje termiczne (-4%) oraz płyty OSB, drewno (-14%).
europejskim. Jesteście najlepsi! Dziękuję również naszym partnerom i kontrahentom, z którymi stworzyliśmy produkty i usługi najwyższej jakości, które doceniają nasi klienci – mówi Wojciech Surowiec.
Tegoroczna edycja „Jesieni w ogrodzie” odbędzie się w dniach 16 i 17 września, jak zawsze na terenie Pomorskiego Centrum Hurtowego Rënk, w Gdańsku-Osowej, przy ul. Wodnika 50. W ubiegłym roku wydarzenie odwiedziło około siedmiu tysięcy klientów
Swój udział w kiermaszu zapowiedzieli już doświadczeni ogrodnicy, producenci, szkółkarze i handlowcy z całej Polski, a na swoich stoiskach zaprezentują asortyment wysokiej jakości w atrakcyjnych cenach. Przy okazji sprzedaży towaru na kiermaszu w Gdańsku zawsze można też liczyć na wiele cennych porad i wskazówek odnośnie aranżowania zieleni w ogrodach, na balkonach, tarasach czy w przestrzeni miejskiej. Wystawcy „Jesieni w ogrodzie” doskonale wiedzą jakie trendy obowiązują w danym sezonie i dzielą się tą wiedzą z klientami
Jak co roku na kiermaszu można też poznać szeroką ofertę producentów zdrowej, ekologicznej żywności, miodów, wędlin czy chleba. Duży wybór swych wyrobów gwarantują także twórcy ludowi. Podczas kiermaszu nie zabraknie także atrakcji dla najmłodszych klientów. Formularz zgłoszeniowy można znaleźć na stronie www.jesienwogrodzie.pl.
Na zdjęciach poprzednia edycja kiermaszu „Jesień w ogrodzie”.
Już 20 września w Hotelu Czarny Staw w Nowym Adamowie koło Aleksandrowa Łódzkiego odbędzie się kolejna edycja targów PSCO
Polskie Stowarzyszenie Centrów Ogrodniczych wraz z Grupą Zakupową DCO organizują Targi
Tradycyjnego Rynku Ogrodniczego, które w tym roku odbędą się 20 września, tradycyjnie już w Hotelu Czarny Staw w Nowym Adamowie koło Aleksandrowa Łódzkiego. Organizowane od lat Targi PSCO i DCO na stałe wpisały się w kalendarz najważniejszych wydarzeń w branży ogrodniczej i z roku
na rok cieszą się coraz większym zainteresowaniem.
W wydarzeniu wezmą udział właściciele, menadżerowie i pracownicy polskich centrów ogrodniczych zrzeszonych w PSCO i Grupie Zakupowej DCO oraz fi rmy związane z ogrodnictwem. Przewidzianych jest 50 stoisk wystawienniczych w dwóch obszernych salach konferencyjnych Hotelu Czarny Staw.
Targi są doskonałą okazją dla producentów do bezpośrednich rozmów z właścicielami centrów ogrodniczych, przedstawienia swoich produktów i nowości ofertowych na kolejny sezon oraz pozyskania satysfakcjonujących zamówień na 2024 rok.
Szczegółowe informacje można uzyskać w biurze PSCO: buro@psco.org.pl, tel. +48 695 377 194. Na zdjęciu ubiegłoroczna edycja targów.
Po bardzo intensywnej pierwszej części sezonu Rodzinne Warsztaty Ogrodnicze wracają na trasę. Jakie miejsca pojawią się na mapie jesiennych Warsztatów?
Co w ogrodach jesienią? My nie zapominamy, że wciąż dużo kwiatów, ziół, warzyw, owoców. Jesienne ogrodnictwo to również sadzenie nowych roślin. O tym, że to bardzo dobry moment, będziemy przekonywali podczas jesiennej trasy Rodzinnych Warsztatów Ogrodniczych. Na spotkania w centrach ogrodniczych zapraszamy od ostatniego weekendu sierpnia. KRONEN jak zwykle zadba o podłoża i doniczki, a GARDENA zapewni sprawne narzędzia – mówi Witold Czuksanow, prowadzący RWO. Planowane spotkania: Oława, Strzelin, Rzeszów; Tarnów, Olecko, Suwałki… Szczegółowe informacje można znaleźć na FB KRONEN #Rwo2023.
