Casopis Prostor broj 62

PROSTOR Broj 62 OKTOBAR/ NOVEMBAR 2020. cijena 3,50 eura CRNA GORA

ARHITEKTURA...GRAĐEVINARSTVO...ENTERIJER...DIZAJN...LIČNOSTI

Tema broja FABRIKE

enterijer

Gradevina

arhitektura

SAVJETI ZA UREĐENJE SPAVAĆE SOBE

PERISKOP GRADA

CHRISTIAN DE PORTZAMPARC INTERVJU:

Muzički teatar i izložbena dvorana u Gruziji

Toma Plejić/Studio UP

2

3

Naslovna strana: ING Invest

PROSTOR Broj 62 OKTOBAR/ NOVEMBAR 2020. cijena 3,50 eura CRNA GORA

ARHITEKTURA...GRAĐEVINARSTVO...ENTERIJER...DIZAJN...LIČNOSTI

enterijer

Gradevina

SAVJETI ZA UREĐENJE SPAVAĆE SOBE

Muzički teatar i izložbena dvorana u Gruziji

Tema broja FABRIKE

PERISKOP GRADA

arhitektura CHRISTIAN DE PORTZAMPARC INTERVJU:

Toma Plejić/Studio UP

IMPRESUM Izdavač: Partner Media Direktor: Danko Jokanović Programski direktor: Peđa Zečević Glavni i odgovorni urednik: Aleksandra Zečević Malović Grafički dizajn: Partner Media Fotografija: Nenad Mandić Risto Božović Redakcija: Sandra Vahtel Marta Jovićević Krstinja Zečević Sanja Golubović Tamara Novaković Saradnici: Danica Mihaljević Davidović Ema Alihodžić Jašarović Nina Malović Vladimir Kovač Prof. Aleksandar Radojević Irena Bajčeta Štampa: Merkator Bijelo Polje CIP - Каталогизација у публикацији Национална библиотека Црне Горе, Цетиње ISSN 1800-6124 = Prostor (Podgorica) COBISS.CG-ID 11306000 Kontakt: Tel +382 20 665 155 Mob +382 67 210 904 e-mail: casopisprostor@gmail.com

8

Direktorica marketinga Andesilić Maja +382 69 429 375

Arhitektura 10

Christian de Portzamparc FORMALIZAM OTVOREN KA BUDUĆNOSTI

18

INTERVJU: Toma Plejić/ studio up

KONTINUIRANO PROVOCIRANJE KONZUMENTA 24 KUĆA U SRCU ŠUME

Sooke 01/ Campos Studio 36 CONDO HOTEL KOLAŠIN

Projekat hotela na žabljaku/ ing invest 40 IDEJNO RJEŠENJE ISTOČNE TRIBINE GRADSKOG STADIONA U PODGORICI 74 FABRIKE MANJIH GABARITA Destilerija viskija od slada / Ani Design 75 FABRIKA VISKIJA OKRUŽENA ZELENILOM 78 Fabrika smeđeg šećera / DnA

POZORNICA ZA SEOSKI ŽIVOT 82 Industrijsko područje Holmen / Snøhetta INDUSTRIJSKI KOMPLEKS U BOJAMA 90 NAGRADE U ARHITEKTURI DRUŠTVENA REKOGNICIJA ILI SATISFAKCIJA POJEDINCA?

Hristo i Žan-Klod umjetničke instalacije 96

Stockholm subway/Švedska NAJDUŽA GALERIJA NA SVIJETU

96

Botanička bašta u Sonora pustinji u Arizoni BOGATSTVO PUSTINJE

Građevina 74 RESISTEX I PROTIVPROVALNI PREGRADNI ZIDOVI

BUDITE SPREMNI ZA SVAKI IZAZOV/ Siniat i Promat 100 PERISKOP GRADA/ Muzički teatar i izložbena dvorana u Gruziji/Massimiliano Fuksas

18 Enterijer 48 56

70

JEDNOSTAVNOST I ELEGANCIJA SAVREMENOG DOMA/ Uređenje enterijera Alisa savjetuje PRAVILA ZA DIZAJNIRANJE SPAVAĆE SOBE Minotti kolekcija 2020 /ARTEFACTO DESIGN CENTAR

Predstavljamo 30

32

46 62

66

Egger radne ploče NOVE EGGER TANKE RADNE PLOČE Ventilisane fasade ENERGETSKA EFIKASNOST I PERFORMANSE FUNDERMAX VENTILISANIH FASADA LIDER NA TRŽIŠTU EKSKLUZIVNIH NEKRETNINA REGION: Ljetnje kuće u Kotoru /AKVS arhitektura / srbija LJETNJE KUĆE U KOTORU REGION: Grand Park Hotel Rovinj/3lhd/Hrvatska TRIBINA ZA NAJLJEPŠU POZORNICU

9

VIJESTI JAVNI KONKURS ZA DOSTAVLJANJE IDEJNIH RJEŠENJA ETNO-PRODAVNICE DURMITOR REGIONA U okviru projekta “Promocija tradicionalnih poljoprivrednih proizvoda Durmitor regiona”, podržanog od strane Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja Crne Gore, NVO “Da zaživi selo” i NVO “Informativni centar Pljevlja” raspisuju javni konkurs za dostavljanje idejnih rešenja etno-prodavnice Durmitor regiona. Sve informacije o konkursu mogu se naći na Sajtu www. dazaziviselo.org

JAVNI POZIV ZA UČEŠĆE NA ČETVRTOM CRNOGORSKOM SALONU ARHIIzvršni organizator Četvrtog crnogorskog salona arhitekture je Savez arhitekata Crne Gore (SACG). Pravo učestvovanja na Četvrtom crnogorskom salonu arhitekture imaju sve arhitekte i studenti arhitekture prijavljeni kao autori, ili autorske grupe (autorskom grupom se smatra grupa ravnopravnih autora predstavljenih abecednim redom) državljani Crne Gore, kao i autori i autorske grupe strani državljani za autorsko djelo projektovano ili ostvareno u Crnoj Gori. Djela se prijavljuju u sedam programskih kategorija: Realizacije – realizovani projekti iz oblasti arhitekture; Projekti – projekti iz oblasti arhitekture; Enterijer – realizalizovani projekti; Istraživanje i eksperiment – različiti istraživački projekti na granici između arhitekture i aktivizma, arhitekture i umjetnosti; arhitektonski projekti koji nisu rađeni po narudžbini nego kao dio nečijeg istraživačkog rada; projekti sa radionica; arhitektonske manifestacije i slično; Publikacija – pisana djela iz oblasti arhitekture i urbanizma: arhitektonska kritika, monografija, zbornik radova, naučno istraživački radovi (naučni članci); Konkursni radovi – izlažu se selektovani konkursni radovi.

Radovi iz ove kategorije nisu u konkurenciji za nagrade.

Studentski radovi – izlažu se studentski radovi dostavljeni uz preporuku i potpis 10

komisije fakulteta ili mentora.Radovi iz ove kategorije nisu u konkurenciji za nagrade. Svaki autor i autorska grupa ima pravo prijave i učešća na Salonu sa najviše tri rada nastala u periodu od 2018. do kraja 2020. godine. Prijavljeni radovi sa dokazom o izvršenoj uplati za kotizaciju, kao i ovjerenom Prijavom, dostavljaju su putem mail-a na adresu: info@sacg.me, sa naznakom “Prijava za Četvrti crnogorski salon arhitekture”, najkasnije do 30. oktobra 2020. godine. Sve prijavljene radove pregledaće i odabrati za nagrade Žiri u sastavu:Grozdana Šišović, Srbija,Davor Mateković, Hrvatska,Branislav Mitrović, Srbija, Marko Brajović, Brazil,Ivan Milošević, Crna Gora Svi prijavljeni radovi, izuzev kategorija Studentski radovi i Konkursni radovi, konkurišu za nagrade Salona. Poziv za učešće na Četvrtom crnogorskom salonu arhitekture biće objavljen na web-stranici http://www.sacg.me/salon2020/ Četvrti crnogorski salon arhitekture održaće se u drugoj polovini novembra 2020. godine, a precizan termin biće definisan u odnosu na epidemiološku situaciju u zemlji. Imajući u vidu aktuelnu situaciju u Crnoj Gori, kao i važeće mjere propisane od strane NKT, ovogodišnji Salon biće realizovan na sljedeći način: Varijanta 1: Ukoliko epidemiološka situacija i propisane mjere u periodu planiranom za

održavanje Salona budu dozvoljavale, otvaranje Salona i prezentacija radova biće organizovana u prostoru Kolektor-a, uz poštovanje mjera distance i dozvoljenog maksimalnog broja lica, a prema redovnoj proceduri održavanja Salona.

Varijanta 2: U slučaju da epidemiološke mjere budu na snazi, i kao takve budu uticale na organizaciju Salona, organizacioni tim Salona preporučuje otvaranje Salona i proglašenje dobitnika nagrada uz direktan prenos događaja na jednom od internet servisa, a svi prijavljeni radovi će biti prezentovani na internet sajtu http://salon2020.sacg.me/, a potom i u Katalogu salona. Na prijedlog Žirija, Organizacioni tim Salona dodjeljuje nagrade Četvrtog crnogorskog salona arhitekture: Grand prix Salona i nagrade po tematskim oblastima (kategorijama). Žiri zadržava pravo preraspodjele nagrada u skladu sa okolnostima i kvalitetom prispjelih radova. Dobitnik Grand prix Salona dobija mogućnost samostalne izložbe na sljedećem Salonu.Slogan Četvrtog crnogorskog salona arhitekture je: „transMISIJA“

KOMFOR ZA SVE GENERACIJE

TECE d.o.o. • Predstavništvo Beograd • Kneza Mihaila 1-3 • 11 000 Beograd • T: +381 (0) 60 5 8323 00 • www.tece.rs TECE d.o.o. • Fallerovo šetalište 16 • HR-10000 Zagreb • Tel.: +385 (0)1 3079 000 • info@tece.hr • www.tece.hr

CHRISTIAN DE PORTZAMPARC

FORMALIZAM OTVOREN KA BUDUĆNOSTI

PRIREDILA: TAMARA NOVAKOVIĆ

„MOJE GLEDIŠTE MOŽE SAŽETI LAO TZU. MOJA KUĆA NIJE ZID, NI POD, NI KROV, VEĆ PRAZNINA IZMEĐU.“ DE PORTZAMPARC POKUŠAVA DA REALNO SPOJI PRAGMATIZAM I POLITIKU - USVOJIVŠI STAV DA ARHITEKTE MOGU POZITIVNO UTICATI NA SVIJET, PRISTUPA ARHITEKTURI KAO NEČEMU ŠTO BI TREBALO PAŽLJIVO REALIZOVATI, JER BI TO MOGLO IMATI VELIKI UTICAJ NA OKRUŽENJE I KULTURU. PRVI FRANCUSKI DOBITNIK NAGRADE PRITZKER, JEDNE OD NAJPRESTIŽNIJIH SVJETSKIH NAGRADA ZA ARHITEKTURU, DE PORTZAMPARC SE PRVENSTVENO SMATRA URBANISTOM I VEOMA JE CIJENJEN ZBOG SVOJIH PROJEKATA KOJI SPAJAJU KLASIČNE FORME, MODERNISTIČKI RADIKALIZAM I POSTMODERNI, NEKONFORMISTIČKI PRISTUP DIZAJNU.

12

Christian de Portzamparc jedan je od najcjenjenijih savremenih francuskih arhitekata koji danas žive. Prvi francuski dobitnik nagrade Pritzker, jedne od najprestižnijih svjetskih nagrada za arhitekturu, de Portzamparc se prvenstveno smatra urbanistom i veoma je cijenjen zbog svojih projekata koji spajaju klasične forme, modernistički radikalizam i postmoderni,

nekonformistički pristup dizajnu.

Rođen je u Kazablanki, u Maroku, 1944. godine, u porodici francusko - bretonskog porijekla. De Portzamparc je diplomirao na Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts u Parizu 1969. godine, u tradicionalističkoj školi u kojoj je studirao arhitekturu kod Eugene Beaudoin - a i George Candilis - a. Za vrijeme

IZGRADNJA JEDNE OD NAJZNAČAJNIJIH EVROPSKIH KONCERTNIH DVORANA - LUKSEMBURŠKE FILHARMONIJE INICIRANA JE JOŠ 1995. GODINE, KADA JE LUKSEMBURG PROGLAŠEN ZA EVROPSKI GLAVNI GRAD KULTURE. OVA PRESTIŽNA TITULA OTVORILA JE LUKSEMBURG VEĆEM BROJU TURISTA I POKRENULA JE ZNAČAJNE INFRASTRUKTURALNE PROJEKTE U GRADU.

kompleksu.

De Portzamparc je svoju filozofiju posvetio svakom građevinskom projektu koji je preduzeo, od jednostavnog do složenog - bilo da se radi o maloj kvartovskoj strukturi ili neboderu - usredtutorstva de Portzamparc - a u svijetu, i posebno u Francuskoj, došlo je do velikih socijalnih previranja, štrajkova, studentskih nereda i opštih pokreta ka ljevičarskoj filozofiji.

Ovaj period društvenih preokreta bio je veoma uticajan na de Portzamparc - a i njegove savremenike. Među arhitektima se vodila velika rasprava da li je arhitektura buržoaska umjetnička forma ili potencijalno sredstvo za socijalnu revoluciju. De Portzamparc je pokušao da realno spoji pragmatizam i politiku - usvojivši stav da arhitekte mogu pozitivno uticati na svijet, pristupio je arhitekturi kao nečemu što bi trebalo pažljivo realizovati, jer bi to moglo imati veliki uticaj na okruženje i kulturu. „Arhitektura proizilazi iz kontroverznog činioca - crteža. Šezdesetih i sedamdesetih godina osporavali smo crtež. Išao sam u školu Lijepih umjetnosti u Parizu, u kojoj je crtanje bilo samo sebi cilj. Ali, u modernističkom učenju crtanje se smatralo opasnim, što znači da vas je kvalitet crteža mogao zavesti. Istovremeno sam razmišljao i crtao. U stvari, crtež može doći prije nego što određena maštovita ideja zaiskri.“ Do trenutka kada je de Portzamparc otvorio svoj biro 1980. godine, već je stekao veliko priznanje za svoj rad - najvažnije za svoj stambeni projekat Rue des Hautes - Formes iz 1979. godine.

Ovaj projekat, smješten na jugoistoku Pariza, podrazumjevao je renoviranje postojeće strukture koja je više ličila na zatvor nego na dom. De Portzamparc je otvorio prostore, dodajući balkone i tende kako bi ih učinio svjetlijim i ugodnijim za život. Njegov rad je bio toliko efikasan da je dobio još jedan posao na

sređen je na šta, gdje i ko i kako, zato njegovi objekti utiču na kvalitet života područja, naselja i stanovnika. „Moje gledište može sažeti Lao Tzu. Moja kuća nije zid, ni pod, ni krov, već praznina između.“ Izgradnja jedne od najznačajnijih evropskih koncertnih dvorana - Luksemburške filharmonije inicirana je još 1995. godine, kada je Luksemburg proglašen za Evropski glavni grad kulture. Ova prestižna titula otvorila je Luksemburg većem broju turista i pokrenula je značajne infrastrukturalne projekte u gradu. Na međunarodnom takmičenju, koje je održano 1997. godine, prvu nagradu za idejni projekat zgrade Luksemburške filharmonije 13

DA BI POBOLJŠALI PROIZVODNJU VINA VINARIJE CHATEAU CHEVAL BLANC, VLASNICI BERNARD ARNAULT I BARON ALBERT FRERE ZATRAŽILI SU OD CHRISTIAN DE PORTZAMPARC - A DA PROJEKTUJE NOVU VINARIJU. U OVOM VINOGRADU KOJI JE VJEKOVIMA OBLIKOVAO ČOVJEK, ARHITEKTA JE ZAMISLIO VINARIJU U OBLIKU VIDIKOVCA KOJA ŠTRČI IZ DVORCA I OTVARA SE NA PRELIJEPI PEJZAŽ.

dobio je francuski arhitekta Christian de Portzamparc. Izgradnja koncertne dvorane je počela u proljeće 2002. godine i trajala je tri godine. Svečanost otvaranja objekta je trajala osam dana i u programu izvođenja različitih muzičkih performansa je učestvovalo 750 muzičara. Uzimajući u obzir da je planirana lokacija za izgradnju koncertne dvorane smještena u poslovnom i administrativnom dijelu Luksemburga, arhitekta je želio prirodnim filterom kroz drveće i drugo zelenilo da odvoji objekat od susjedstva koji čine uglavnom stakleni neboderi. Da bi se 14

ostvarila ova urbanistička zamisao bila je neophodna veća površina lokacije, što nije bio slučaj, tako da je prirodni filter interpoliran u vještački filter. Prvobitno zamišljen niz drvoreda zamijenjen je nizom tankih stubova. Radi se o ukupno 823 stuba raspoređena u tri do četiri niza koji čine fasadu koncertne dvorane i koji imaju različitu ulogu. Prvi niz su stubovi koji u sebi nose instalacije, drugi niz su stubovi koji nose staklenu fasadu, a treći niz stubova ima statičku ulogu da preuzme opterećenja konstrukcije. Četvrti niz stubova se pojavljuje u određenim dijelovima fasade i njegova uloga

je primarno estetska i djelomično konstruktivna. Nizovi stubova su omotani oko zgrade po principu smicanja svakog sljedećeg, tako da su onemogućene direktne vizure iz unutrašnjosti objekta, odnosno iz foajea. Takođe, skoro je nemoguće iz spoljašnosti pogledom zaviriti u unutrašnjost objekta. Posjetilac ima osjećaj da se radi o beskonačnom nizu vitkih stubova koji čine fasadu i koji joj daju drugu dimenziju prostora, ali i svojevrsnu eleganciju jer podsjećaju na arhitektonske objekte građene u klasičnom stilu, ili po uzoru na grčke hramove. Inovativno rješenje da se

uloga koju fasada ima raščlani na tri niza omogućilo je elegantne proporcije stubova i učinilo je fasadu Luksemburške filharmonije jedinstvenom u svijetu.

Ovaj arhitektonski objekat svojom oblikovnošću podsjeća na veliki muzički instrument. Iako se radi o proporcijama koje nijesu u mjerilu čovjeka, fasada sa stubovima izaziva znatiželju i budi želju posmatrača da zaviri iza ove zavjese.

Oblikovnost, materijalizacija i kvalitet izvođenja odražavaju duh vremena i imaju izuzetno jaku umjetničku notu koja briše granicu između arhitekture i skulpture.

Zgrada Luksemburške filharmonije sadrži tri koncertne sale. Monumentalno projektovan foaje nosi stepeništa i rampe preko kojih se pristupa glavnoj sali. Prostor foajea okružuje glavnu salu i druge pomoćne prostorije i iz njega je moguće pristupiti Srednjoj sali. Glavna koncertna sala ima optimalne akustične uslove, može primiti 1500 posjetilaca i ima zapreminu od nevjerovatnih 20.000 m3. Posebno se vodilo računa o akustici koja se može zavjesama na pozornici i posebnim savremenim instalacijama prilagoditi različitim potrebama i zahtjevima muzičkih predstava.

Tehnički dizajn pozornice omogućava 21 scensku varijaciju. Lože su raspoređene u osam malih tornjeva asimetrično postavljenih u odnosu na pozornicu.

Pozornica je vidljiva sa svih strana, tako da je publika indirektno uključena u nastup. Srednja, po veličini, koncertna sala može da primi 313 posjetilaca. Oblikovana je po uzoru na morsku školjku sa zaobljenim zidovima koji osiguravaju optimalan raspored zvuka u prostoru. U eksterijeru djeluje kao planinski vijenac

CIDADE DAS ARTES NALAZI SE IZMEĐU MORA I PLANINE, U SREDIŠTU ČETRNAEST KILOMETARA DUGE RAVNICE KOJA JE U POSLJEDNJE VRIJEME POSTALA NOVI GLAVNI OKRUG RIO DE JANEIRA - BARRA DA TIJUCA.

koji obavija četiri niza stubova. Povijena forma Srednje sale nema samo estetske, nego i akustične vrijednosti.

Treća koncertna sala može primiti 180 posjetilaca i nalazi se na -1 etaži. Ovaj prostor se koristi za eksperimentalnu i elektronsku muziku, projekte iz filmske umjetnosti, za radionice i za koncerte za djecu i mlade. Srednja sala, biljetarnica i

podzemni parking su odvojeni od glavne zgrade, ali zahvaljujući majstorski oblikovanom prostoru i fasadama stiče se utisak da se radi o jednoj cjelini. Značajan element Luksemburške filharmonije su posebno projektovane Orgulje koje se sastoje od 6 768 cijevi i koje mogu da izvode i simfonijsku i klasičnu muziku.

15

DIOROV NOVI BUTIK SMJEŠTEN JE NA ISTAKNUTOM UGLU U DISTRIKTU GANGNAM-GU U SEULU. OBJEKAT JE PROJEKTOVAO CHRISTIAN DE PORTZAMPARC, A ENTERIJER JE DIZAJNIRAO PETER MARINO.

Da bi poboljšali proizvodnju vina vinarije Chateau Cheval Blanc, vlasnici Bernard Arnault i baron Albert Frere zatražili su od Christian de Portzamparc - a da projektuje novu vinariju. U ovom vinogradu koji je vjekovima oblikovao čovjek, arhitekta je zamislio vinariju u obliku vidikovca koja štrči iz dvorca i otvara se na prelijepi pejzaž. Na osnovu razgovora sa direktorom dvorca Pierre Lurton - om, koji ima bogato iskustvo u proizvodnji vina i veoma je cijenjen u Cheval Blanc - u, Christian de Portzamparc je projektovao objekat u obliku čaše za probanje kako bi optimizovao oksigenaciju.

Objekat je podijeljen u 52 cjeline, čija se dimenzija razlikuje u zavisnosti od vinogradarskih parcela - one predstavljaju izlog za svaku lozu, kako je zahtijevao Pierre Lurton. Nijedna linija ovdje nije suvišna: sve doprinosi usavršavanju procesa proizvodnje vina i pokreta koji se izvode u vinariji: geometrija zakrivljenih površina u kalupu od betona, jedinstvena atmosfera stvorena prirodnom svjetlošću koja se spušta prema zemlji, milujući nosivi zadnji zid koji okružuje velike betonske skulpture kotlića.

Vinarija sa bačvama, smještena na donjoj etaži, je poput kripte i ima potpuno drugačiju atmosferu, omeđenu zidom od opeke slagane tako da se olakšala prirodna ventilacija. Na pola puta između enterijera i eksterijera, vinarija je mjesto transmutacije i interakcije sa prirodom. Tu se pravi izuzetno vino, a kroz arhitekturu modernost se susreće sa vjekovnim iskustvom.

Cidade das Artes nalazi se između mora i planine, u središtu četrnaest ki-

16

lometara duge ravnice koja je u posljednje vrijeme postala novi glavni okrug Rio de Janeira - Barra da Tijuca. Predio je monoton, lišen jakih urbanih obilježja i javnih prostora. Lokacija je „ograničena“ sa dva autoputa koji presjecaju okrug. U središtu ovog ukrštanja, koji je projektovao Lucio Costa, postavljen je Cidade das Artes - u samom srcu novog grada.

Zgrada je mali grad sadržan u jednoj velikoj građevini koja je izdignuta i postavljena na ogromnoj platformi koja je izdignuta deset metara u odnosu na okolni teren. Sa pristupne platfome vide se planina i more, javni park, tropski i vodeni vrt.

NOVA SHANGYIN OPERSKA KUĆA SMJEŠTENA JE NA RASKRŠĆU DVIJE VELIKE SAOBRAĆAJNICE FENYANG I HUAIHAI, A SVOJIM VELIKIM JAVNIM PROSTOROM ISPRED ULAZA OTVARA SE KA UGLU OVE DVIJE GLAVNE ULICE U BIVŠOJ FRANCUSKOJ KONCESIJI.

ravnicom. Arhitektura odražava prelijepe krivine planina Siera Atlantica i liniju mora. Posjetiocima koji stižu vozom na Airton Senna Avenue, ovaj multifunkcionalni objekat predstavlja „ulaznu kapiju“ u Barra da Tijuca.

Diorov novi butik smješten je na istaknutom uglu u distriktu GangnamGu u Seulu. Objekat je projektovao Christian de Portzamparc, a enterijer je dizajnirao Peter Marino. Odražavajući dugogodišnje nasljeđe luksuznog brenda i uticaj koji on ima u modnoj industriji, francuski arhitekta je projektovao šestospratni objekat koji je nježno obavijen panelima u obliku preuveličanih latica – kako bi ličio na cvjetove koji su među Diorovim najprepoznatljivijim Ova terasa je javni prostor; to je mjesto okupljanja koje omogućava pristup svim objektima. U okviru kompleksa Cidade das Artes smješteni su koncertna soba, soba kamerne i popularne muzike, bioskopi, plesni studiji, brojne sale za probe, izložbeni prostori, restorani, biblioteka, medijateka.

Cidade das Artes doživljava se kao velika kuća, velika veranda iznad grada, omaž arhetipu brazilske arhitekture.

Između dvije horizontalne ploče krova i terase postavljeni su veliki zakrivljeni betonski zidovi koji sadrže hodnike u kojima se međusobno smjenjuju volumeni i praznina. Projekat je javni simbol, nova znamenitost na širem području Rija, urbani signal, koji pluta

17

nizu prestižnih projekata koji se gradi u okviru masterplana Wujiang Lakefront.

Masterplan ovog potpuno novog lokaliteta obuhvata izvanrednu lokaciju od preko 100.000 kvadratnih metara. Leži na konvergenciji jednog od najljepših kineskih jezera i glavne urbane perspektive novog grada.

Kulturni centar uključuje operu sa 1.600 sjedišta, salu od 600 mjesta, muzej (24.000 kvadratnih metara), izložbeni

dizajnerskim detaljima.

Fluidan i nježan krivolinijski eksterijer „štiti“ zgradu od čelika i stakla u kojoj su spratovi namijenjeni svemu što brend ima da ponudi. Ovo uključuje aksesoare, mušku i žensku garderobu, kao i izložbeni prostor, VIP salon i kafe Dior, gdje kupci mogu da uživaju u dezertima i kafi koje pravi Pierre Herme. Američki arhitekta Peter Marino bio je zadužen za enterijer u kome je pomiješao teksture na plafonima, zidovima i podovima kako bi naglasio svuda prisutnu eleganciju.

Otvorivši svoja vrata, butik je postao značajno mjesto u ovom modernom korejanskom susjedstvu.

Nova Shangyin operska kuća smještena je na raskršću dvije velike saobraćajnice Fenyang i Huaihai, a svojim velikim javnim prostorom ispred ulaza otvara se ka uglu ove dvije glavne ulice u bivšoj francuskoj koncesiji. Da bi se uskladila sa ritmom i visinom okolnih zgrada, posebno novog konzervatorija na ulici Fenyang, opera je zamišljena kao niz paviljona koji se prekidaju sa konvencionalnim obrascem masivne gradnje.

Objekti se ubacuju u urbani blok koji čine druge zgrade konzervatorija. U

18

ovim paviljonima smještene su četiri sobe za probe za orkestar, tradicionalne kineske muzike, baleta i horova.

Predvorje je projektovano na vrhu dvije galerije koje pružaju pristup balkonima gledališta od 250 mjesta. Pristup koji povezuje lože sa postojećom zgradom povećava kapacitet za smještaj umjetnika. Prostor za performanse je projektovan poput konvencionalne koncertne dvorane sa tradicionalnim rasporedom u obliku slova U. Međutim, njegov originalni dizajn pruža bolju vidljivost i zadovoljava akustičke zahtjeve.

Raznolikost brzina odjeka znači da je soba prilagođena i klasičnom i romantičnom repertoaru, a njegove dimenzije stvaraju prisan odnos između umjetnika, orkestra i publike.

Ova multifunkcionalna opera je i obrazovna ustanova i javni muzički prostor visokih performansi u kojem studenti i nastavnici mogu da vježbaju u stvarnim situacijama. Boja i tekstura paviljona inspirisani su uzorcima cigle. Opera, njena glavna sala sa 1.200 mjesta i njena scenska oprema međunarodne klase pripadaju ansamblu Konzervatorijuma u Šangaju.

Kulturni centar Suzhou jedan je u

centar (18.000 kvadratnih metara), konferencijski centar (14.000 kvadratnih metara), kafiće, restorane i bioskope, kao i tržni centar od 14.000 kvadratnih metara, tako da je ukupna površina kompleksa 202.000 kvadratnih metara.

Početna ideja Christian de Portzamparc - a bila je da objedini ta dva objekta (Opersku kuću i kompleks muzeja i konferencijskog centra) u širokom prelazu od sjevera do juga. Koncept dualnosti u obliku komplementarnosti referenca je na kineski filozofski princip yin i yang. Zgrada se savršeno stapa sa pejzažima, spajajući vodu i nebo u igri odsjaja duginih boja, stvorenih dvostrukim metalnim trakama koje se spajaju sa objektima Opere i muzeja. Gledano urbanistički osjeća se igra tokova metalne trake u krivinama i kontrakrivinama. Njegove linije se uzdižu, sklanjaju i uokviruju nebo. Predvorje Opere i ulaz u muzej čine ogroman otvor ka jezeru KULTURNI CENTAR SUZHOU JEDAN JE U NIZU PRESTIŽNIH PROJEKATA KOJI SE GRADI U OKVIRU MASTERPLANA WUJIANG LAKEFRONT. MASTERPLAN OVOG POTPUNO NOVOG LOKALITETA OBUHVATA IZVANREDNU LOKACIJU OD PREKO 100.000 KVADRATNIH METARA. LEŽI NA KONVERGENCIJI JEDNOG OD NAJLJEPŠIH KINESKIH JEZERA I GLAVNE URBANE PERSPEKTIVE NOVOG GRADA.

Coach House Showroom,

otvoren u Podgorici 2016. godine, Crnoj Gori donosi duh Ujedinjenog Kraljevstva kroz očaravajuće dizajnerske komade namještaja i aksesoare za uređenje enterijera.

067 310 611 020 674 210 Bul. Džordža Vašingtona 3/11 info@chfurniture.me Coach House coachhouse_pg

Kada govorimo o uređenju životnog prostora, potrebno je naći lični pečat koji će, ne samo pratiti funkcionalnost i udobnost koju tražimo u komadima namještaja, već i na najbolji način iskazati naš stil i učiniti da se osjećamo dobro i relaksirano u svom domu. Koji god stilski pravac da odaberete, u našem showroom-u ćete pronaći baš ono što tražite.

Dokaz da jednostranost nije riječ koja može pronaći svoje mjesto u Coach House-u je širok dijapazon proizvoda koji se ogleda u mnoštvu različitih kolekcija - od tradicionalnog savremenog stila namještaja, rasvjete, vještačkog cvijeća, kao i dekorativnog aksesoara za svečane proslave.

Vrhunska izrada kombinovana sa najkvalitetnijim materijalima i jedinstvenim dizajnom ono je što izdvaja naše komade koji se lako uklapaju u svaki enterijer i stil. Integralni dizajn jedna je od usluga koje pružamo, a uz naš tim arhitekata i dizajnera maksimalno smo posvećeni odabiru najboljih rješenja za životni, radni i druge prostore.

Posjetite Coach House Showroom na Bulevaru DžordžaVašingtona 3/11 u Podgorici, a dio asortimana pogledajte na našoj Facebook stranici i Instagram profilu.

INTERVJU: TOMA PLEJIĆ/ STUDIO UP

KONTINUIRANO PROVOCIRANJE KONZUMENTA STUDIO UP, KOJI JE OSNOVAN U ZAGREBU, BAVI SE SAVREMENOM ARHITEKTUROM I URBANIZMOM, A OSNOVALI SU GA LEA PELIVAN I TOMA PLEJIĆ 2003. GODINE NAKON POBJEDE NA KONKURSU ZA ZGRADU GIMNAZIJE I SPORTSKE DVORANE U KOPRIVNICI ZA KOJU IM JE STEFANO BOERI DODIJELIO NAGRADU ZAGREBAČKOG SALONA ISTE GODINE, A FRANCIS RAMBERT, OLE BAUMAN, IRENA FIALOVA, FULVIO IRACE, LUIS M. MANSILLA, VASA J. PEROVIĆ, CARME PINOS I LUIS HORTET ZA REALIZOVANI PROJEKAT DODIJELILI SU IM ‘’MIES VAN DER ROHE - SPECIJALNO PRIZNANJE ZA MLADE ARHITEKTE” 2009.

GODINE. IZA NJIH STOJE INOVATINI, RAZNOVRSNI PROJEKTI KOJI ODIŠU POSEBNOM ENERGIJOM KOJA VAS TEŠKO MOŽE OSTAVITI RAVNODUŠNIMA. SA TOMOM PLEJIĆEM RAZGOVARAL SMO O TOME KAKO JE STUDIO NASTAO, ŠTA JE ONO ŠTO POKREĆE NJIHOVU STVARALAČKU ENERGIJU DO PROJEKATA NA KOJIMA RADE SADA. RAZGOVARALA: ALEKSANDRA ZEČEVIĆ MALOVIĆ FOTO: ROBER LEŠ

20

Gimnazija 46 ° 09 ‘N / 16 ° 50’ E u Koprivnici

Vrlo rano ste se osamostalili i osnovali svoj studio, već 2003. godine, mislim da je trebalo dosta hrabrosti za takav potez. Možete li nam malo približiti kakvi su bili ti sami počeci?

Da, startovali smo s 26 godina. Diplomirali smo 2001., a osnovali smo studio odmah nakon pobjede na konkursu za Gimnaziju i sportsku dvoranu u Koprivnici 2003. godine. Sve zajedno se odigralo jako brzo. Čitava atmosfera je bila jako pozitivna, osjećali smo novi talas. Puno mladih studia je formirano u to vrijeme. Šta mislite da se promijenilo u ovih skoro 20 godina od kad postoji vaš studio, da li biste se i sad odvažili na taj korak?

Gimnazija 46 ° 09 ‘N / 16 ° 50’ E u Koprivnici

Apsolutno sve se promijenilo. Apsolutno bi isto odreagovali. Apsolutno je neizvijesno šta će biti sutra.

Djeluje kao da zaista uživate u stvaranju i da kroz svaki projekat istražujete i igrate se sa novim

21

Hotel Amarin, Rovinj

formama, novom vrstom koncepta.

Koliko imate podršku investitora, u smislu razumijevanja vaših ideja i prijedloga, obzirom na finansijski aspekt koji je na kraju vrlo bitan za svaki projekat?

Kroz sve ove godine imali smo prilike raditi s ambicioznim klijentima i realizovali smo ambiciozne projekte u ambicioznim kontekstima u smislu budžeta, vremenskog okvira i u okvira koncepta. Svaka realiziacija je potvrda i neke je teme lakše komunicirati na osnovu rezulatata, međutim uvijek želiš novo. Sve realizovano je konzumirano i zapravo nije više relevantno za novi projekat.

Za gimnaziju 46 ° 09 ‘N / 16 ° 50’ E u Koprivnici dobili ste nagradu Mies van der Rohe za evropsku arhitekturu u Barseloni 2009. Godine. Koliko je značila za vaš dalji rad?

Potpuno nestvarna situacija, koja je pokazala da je sve moguće i stvar22

NAJVAŽNIJE JE ZA SVAKI PROJEKAT DA DOBRO FUNKCIONIŠE S KONTEKSTOM, DA SE DOBRO UKLAPA, DA STVARA DODATNU VRIJEDNOST I DA DOPRINOSI RITMU GRADA ILI DESTINACIJE. nost. Nagrada nam je puno značila kao potvrda za dobar start, međutim jednako tako nagrada je bacila svijetlo na ovaj dio Evrope, što je jako važno pa su uslijedile izložbe, predavanja, tematski brojevi stranih časopisa koji su obrađivali ovaj kontekst.

Kakva je situacija u Hrvatskoj sa javnim konkursima i da li učestvujete na njima?

Da, učestvujemo na javnim konkursima, najčešće tako i dolazimo do posla.

Hostel Goli i Bosi u centru Splita za 100 dana je iz tržnog centra pre-

tvoren u hostel. Inovativan dizajn enterijera a i koncept hostela su bili baš zapaženi u svijetu. Sad već treba da pretrpi još jednu promjenu..recite nam kako je nastala prvobitna ideja za projekat i u kom pravcu će se razvijati?

Projekt je doslovno nastao preko noći. Projekt je vrlo jednostavan jer je postojeće stanje robne kuće bilo potpuno otvoreno i novo, tako da smo s jednostavnim elementima debelih pregradnih zidova stvorili složen sastav ulica i trgova, odnosno soba, hodnika, auditorija...Danas se situacija mijenja, tipologija hostela je manje relevantna.

Projekat kako je nastao, tako jednostavno može nestati i postati nešto treće. To je baš uzbudljivo.

Hotel Amarin je vaš prvi veliki hotel.

Pravi je porodični hotel ali i više od toga, djeluje kao prava avantura za djecu a i roditelje….koliko ste radili na projektu, šta je bila inspiracija i kako ste došli do finalnog dizajna?

Hotel Amarin, Rovinj

Hotel Amarin, Rovinj

Projekt Amarin je isprojektovan i izveden u 18 mjeseci. Htjeli smo definisati cjelovitu apstraktnu sliku - nabijenu atmosferama, ambijentima, grafikama, refleksijama, taktilnim senzacijama, sliku koja kontinuirano provocira konzumenta da istraĹžuje uspostavlja 23

Boutique Hostel Forum + Café Forum

nove odnose među elementima. Što vise istražujem vaše projekte shvatam da svaki put uspijevate da me iznenadite onim sto se nalazi unutar objekta u odnosu na spoljasnji izgled. Takav je i Boutique Hostel Forum. Da li je to ustvari vaš cilj?

Da, često kod naših projekata koža krije anatomiju npr. u Gimnaziji, to je uzbudljivo, a nekad je eksonirana unutrašnjost npr. projekat Spectator u Zagrebu. Kod Boutique hostela Forum može se reći i da je sve eksponirano na fasadi jer su sobe postale hodnici i sve se događa pred prozorima...ljudi pričaju, slave, presvlače se...prava

predstava za građane.

U Crnoj Gori najveći projekti dolaze iz sektora turizma. Da li je i kod vas slična situacija? Koliko takvi objekti mogu uticati na razvoj arhitekture uopšte?

Hostel Goli i Bosi u centru Splita

Da, i u Hrvatskoj je turizam jako bitan segment. Projekti za turizam su jako zanimljivi jer su najčešće veliki i velike se zone mogu brzo i dobro artikulisati. Šta je bitno za projekat dobrog hotela, hostela da bi po vašem iskustvu privukao gosta, a u arhitektonskom smislu bio dobar projekat?

Najvažnije je za svaki projekat da dobro funkcioniše s kontekstom, da se dobro uklapa, da stvara dodatnu vrijednost i da doprinosi ritmu grada ili destinacije.

Koliko je trenutna situacija sa Covid 19 uticala na rad u vasem birou, i sta mislite kako ce generalno uticati na svijet arhitekture?

Trenutno je Lea u samoizolaciji jer su njeni studenti pozitivni. Ova globalna pandemija je jedinstvena situacija u istoriji, reflektovaće se na mnoge segmente društva pa i na arhitekturu.

Oboje predajte na fakultetu, ne odustajete od tog angazmana iako imate pune ruke posla u studiju.

Da, iskustvo na fakultetu nam je jako važno i uživamo u edukaciji, učimo

Poslovna zgrada sedišta Spectator Group. Zagreb

24

White loft fire space

White loft fire space

jedni od drugih.

Zaista iz vašeg studija izlaze kvalitetni projekti koji privlače pažnju, osvajali ste mnogobrojne nagrade, a nedavno i Nagradu “Bernardo Bernardi”, koju Udruženje hrvatskih arhitekata dodjeljuje najuspješnijem ostvarenju na području oblikovanja i unutrašnjeg uređenja za stan Bijeli Loft. U čemu leži tajna vaseg uspijeha?

Svaki projekt je priča za sebe, i nastojimo ‘resetovati’ postavke i stvoriti vlastiti novi start. Loft je projekat za nama poznatog ambicioznog klijenta koji ima potpuno povjerenje u nas što se na kraju reflektuje u ambijentu. Paralelno mi imamo potpuno povjerenjene u saradnike s kojima radimo pa tako i Silvio Vujičić koji je radio razne intervencije u loftu koje su se fantastično nadovezale na ostale djelove.

Projekat je jako uzbudljiv jer ima velike javne segmente s restoranima i dvoranama i 19 spratova soba.

Eksperimentišemo s modulnim jedinica i zatečenim mjerilom. Radujemo se ovom projektu.

Na kojim projektima radite trenutno, i u kom pravcu biste željeli da se studio razvija u budućnosti?

Trenutno najveći projekt je transformacija hotela Panorama u Zagrebu za novu publiku i kontekst Trešnjevke.

Hotel panorama u Zagrebu

25

SOOKE 01/ CAMPOS STUDIO

KUĆA U SRCU ŠUME TEKST: SANDRA VAHTEL FOTO: EMA PETER

KUĆA SOOKE 01, STVORENA ZA ŽENU I NJENOG PSA, NALAZI SE NA STJENOVITOM BREŽULJKU GDJE SE ŠUMA SUSREĆE S MOREM. MALA ČISTINA SMJEŠTENA MEĐU DRVEĆEM NA BREŽULJKU PRUŽA KRIŠKE OKEANA I PLANINA KROZ DEBLA VELIKE KIŠNE ŠUME TIHOG OKEANA.

26

Kada je Campos Studiju naloženo da projektuje kuću Sooke 01, arhitekti su na tom mjestu postavili svoje kancelarije da bi dobili inspiraciju od lokacije i okolne šume. Kuća je sagrađena na ivici šume i vode, na južnom vrhu kanadskog ostrva. Jedini susjedi su joj jele, smreke i kedri.

Nakon kampovanja na mjestu, dizajnerski tim crpio je inspiraciju iz boravka u šumi i izbjegao tradicionalni podsticaj za postavljanje kuće na rub šume s pogledom na okean. Stjenoviti brežuljak na najvišoj tački nalazišta pojavio se kao prirodno mjesto koje ga je organizovalo. Bilo je to mjesto na kojem su se svi okupljali kako bi posmatrali i družili se.

Prepoznata kao takva, donešena je odluka da se ovo područje ostavi netaknuto i zaokruži ga kućom. Šuma

KADA JE CAMPOS STUDIJU NALOŽENO DA PROJEKTUJE KUĆU SOOKE 01, ARHITEKTI SU NA TOM MJESTU POSTAVILI SVOJE KANCELARIJE DA BI DOBILI INSPIRACIJU OD LOKACIJE I OKOLNE ŠUME. KUĆA JE SAGRAĐENA NA IVICI ŠUME I VODE, NA JUŽNOM VRHU KANADSKOG OSTRVA. JEDINI SUSJEDI SU JOJ JELE, SMREKE I KEDRI.

27

jele, smreke i kedra, koja podupire njihovo lišće visoko u vazduhu, postala je inspiracija za tektonski prikaz kuće.

Struktura kuće organizovana oko jednog proporcionalnog betonskog stuba koji se izdiže iz poda imitira stabla drveća u veličini i razmjerama.

Ova kolona, zajedno sa cijevi za peć na drva, rekreira i integriše kuću u ritam šume.

Kada se pogled podigne sa šumskog dna, postaje svjestan zaštite koju pružaju velike grane koje se šire sa

28

stabala drveća, a svjetlost filtrira kroz gustu filigransku iglu. Krivudava grebenasta greda koja se grana duž glavnog prostora podupire tanak drveni plafon od letvice namijenjen prizivanju krošnji ovih okolnih četinara.

Iskustvo šume iz kuće preslikano je u kući organizovanjem svakog prostora DIZAJNERSKI TIM CRPIO JE INSPIRACIJU IZ BORAVKA U ŠUMI I IZBJEGAO TRADICIONALNI PODSTICAJ ZA POSTAVLJANJE KUĆE NA RUB ŠUME S POGLEDOM NA OKEAN.

29

oko različitog apstraktnog pogleda na pejzaž. Niz šumskih vidika kroz svaku sobu predstavljaju različite aspekte šume, pogled na debla, krošnje drveća, obalu, okean i planine. Ovo ne služi samo za ponovno stvaranje sve-

obuhvatnog šumskog iskustva već i za stvaranje jedinstvenog okruženja za svaki prostor u kući. Tehnika koja stvara bogatu raznolikost za malu kuću u šumi.

Ugaona konstrukcija inspirisana je ovim drvećem, a njegov betonski stub daje utisak drveta koje raste unutra.

Kolona, kao i cijev od peći na drva, daju kući utisak da je usidrena u šumi kao da je tamo oduvek pripadala.

NIZ ŠUMSKIH VIDIKA KROZ SVAKU SOBU PREDSTAVLJAJU RAZLIČITE ASPEKTE ŠUME, POGLED NA DEBLA, KROŠNJE DRVEĆA, OBALU, OKEAN I PLANINE. OVO NE SLUŽI SAMO ZA PONOVNO STVARANJE SVEOBUHVATNOG ŠUMSKOG ISKUSTVA VEĆ I ZA STVARANJE JEDINSTVENOG OKRUŽENJA ZA SVAKI PROSTOR U KUĆI.

Campos Studio Osnovan 2015. godine, Campos Studio interdisciplinarni je dizajn studio smješten u kvartu Strathcona u Vankuveru, Britanska Kolumbija. Vođen kompaktnom grupom pojedinaca, studio održava ogroman opseg posla - uključujući razne projekte u arhitekturi, javnoj umjetnosti, brendiranju i dizajnu proizvoda.

Javier Campos, glavni dizajner, diplomirao je arhitekturu na Univerzitetu u Britanskoj Kolumbiji nakon završenih studija iz istorije 30

umjetnosti. Ranije je bio u kompaniji Acton Ostry Architects, gdje su njegovi projekti, kao vodećeg dizajnera, široko objavljivani i donosili brojne nagrade. Postao je LEED sertifikovan 2004. Javier se takođe bavi Public Artom i pobijedio je u nekoliko takmičenja sa umjetnikom Elspeth Pratt u Vankuveru. Javier je bio član upravnog odbora Galerije savremene umjetnosti šest godina, a istovremeno je i trenutni predsjednik Heritage Vancouver Society, gde je osnovao nagrađivanu seriju publikacija o pitanjima oko nasleđa.

EGGER RADNE PLOČE

NOVE EGGER TANKE RADNE PLOČE: ATRAKTIVNE I ELEGANTNE. TANKE RADNE PLOČE SU SVE POPULARNIJE ZBOG SVOG MINIMALISTIČKOG I JEDNOSTAVNOG IZGLEDA. TREND TANKIH MATERIJALA MOŽETE PRATITI S NOVIM COMPACT RADNIM PLOČAMA I PERFECTSENSE TOPMATT RADNIM PLOČAMA SA RAVNIM KANTOM. PROČITAJTE O NJIMA VIŠE U NASTAVKU.

PERFECTSENSE TOPMATT RADNE PLOČE SA RAVNIM KANTOM

Vrlo atraktivna, tanka nova PerfectSense Topmatt radna ploča sa ravnim kantom izrađena je od MDF ploče debljine 16 mm. Njena baršunasto topla površina je izrazito mat laminat PerfectSense Topmatt na kom ne ostaju tragovi prstiju. Na prednjem uzdužnom kantu se nalazi ABS kant traka debljine 1,5 mm u usklađenom dekoru. Nanijeta je topivim PUR lijepkom otpornim na temperature i vodenu paru. Ova radna ploča se savršeno uklapa u trend tankih mat materijala.

SASTAV PROIZVODA:

Dekorativni laminat

MDF Ploča Balans laminat

PREDNOSTI: • Super mat, baršunasto topla površina • Ne ostaju tragovi prstiju • Tanka ploča za moderan izgled

ABS kant traka

PREDNOSTI:

COMPACT RADNE PLOČE

• Optimalna za korišćenje u kuhinji zbog svoje otpornosti na visoke temperature, vlagu i vodu • Tanka ploča za moderan izgled • Sve ivice su zakošene

Još jedan novitet u ponudi je Compact radna ploča čija je debljina samo 12 mm. Vaši klijenti će dugo uživati u ovoj izuzetno izdržljivoj radnoj ploči otpornoj na vlagu. Compact radna ploča ima zakošene ivice 1x1 mm sa sve četiri strane. Time se naglašava njen moderan izgled čemu doprinose i crna, bijela i svijetlo siva boja jezgra.

SASTAV PROIZVODA: Dekorativni papir impregniran melaminskom smolom Kraft papiri impregnirani fenolnom smolom (ili kod Compact ploča sa jezgrom u boji dekora slojevi jezgra impregnirani melaminskom smolom) Dekorativni papir impregniran melaminskom smolom Koso glodanje

PREUZMITE APLIKACIJU ZA EGGER KOLEKCIJU DEKORA

VENTILISANE FASADE

ENERGETSKA EFIKASNOST I PERFORMANSE

FUNDERMAX VENTILISANIH FASADA

ZAHVALJUJUĆI BROJNIM PREDNOSTIMA I DUBOKIM TEHNOLOŠKIM INOVACIJAMA, VENTILISANE FASADE DOBIJAJU SVE VEĆU PREPOZNATLJIVOST U SVIJETU SAVREMENE ARHITEKTURE, DOZVOLJAVAJUĆI INTERPRETACIJU FASADA U MODERNOM I POTPUNO NOVOM STILU, KOJA DAJE SAVRŠEN ODGOVOR NA ZAHTJEVNE CILJEVE PROJEKTA I PERFORMANSI. KOMPANIJA LAMEX U OKVIRU LAMEX NZEB SOLUTIONS, INTEGRISANIM NAČINOM PROJEKTOVANJA, RAZVIJA SOPSTVENA SISTEMSKA RJEŠENJA ZA ZELENE ZGRADE GOTOVO NULTE ENERGIJE (nZEB), KOJA PODRAZUMIJEVAJU UPOTREBU VENTILISANIH FASADA KOMPANIJE FUNDERMAX. 34

Fasada je elemenat omotača jake arhitetkonske karakterizacije objekta, elemenat koji predstavlja „prvu vizuelnu vezu” objekta sa njegovim korisnicima.

Zbog sve kompleksnijih i zahtjevnijih tehničkih performansi omotača sa energetske, statičke, akustične i estetske strane te razvoja tehnologije različitih materijala kao odgovor na novonastale zahtjeve, tehnološki razvoj omotača još od kraja prošlog vijeka slijedi tendenciju „odvajanja” omotača i statičkog sklopa objekta.

Iz tog razloga, „upravljanje” energetskim, akustičnim i iluminotehničkim faktorima, postaje daleko izvodljivije implementacijom lakih (izolacioni materijali) i prozirnih (staklo) materijala koji su tokom poslednjih godina doživjeli izuzetan tehnološki razvoj.

Upravo iz tog razloga, moderne tendencije se sve više okreću višeslojnim

omotačima objekata.

Omotač objekta može biti definisan kao granica preko koje dolazi do temperaturnih razmjena između klimatizovanih ambijenata i spoljne sredine.

Omotač u zimskom periodu je „viđen” (simuliran statičkom analizom) kao obična „barijera” za prolazak toplote (iz grijanog prostora ka spoljnoj sredini) te su stoga njegova termo-izolaciona svojstva „opisana”

isljučivo koeficijentom termičke propusljivosti njegovih elemenata.

U ljetnjem periodu, ovo pitanje se značajno komplikuje, obzirom da statičke analize omotača postaju prilično grube aproksimacije tako da je nemoguće definisati energetske performanse omotača objekta porijeklo koeficijenta termičke propustljivosti.

Uprkos tehnčkim poteškoćama, kvalitetan projekat omotača objekta mora voditi računa kako o zimskim tako i o ljetnjim energetskim perfor-

35

isključivo masivnim omotačima, već adekvatnim odabirom materijala, sa posebnim akcentom na sledeće parametre: - Termička inercija elemenata omotača - Visok termički kapacitet materijala - Niska termička difuznost materijala Četiri ključna elementa koji čine dizajn i konstrukciju efikasnog ventiliranog fasadnog sistema su: 1. Nosivi zid 2. Sistem fiksiranja 3. Ventilaciona šupljina 4. Fasadne ploče Ventilisana fasada je tip omotača

mansama, u skladu sa klimatskim uslovima lokacije.

U ljetnjem periodu kvalitet omotača objekta mora biti analiziran u „dinamičkom režimu”, odnosno faktor vrijeme i inercija elementa omotača ne mogu više da budu zanemareni kao što je to bio slučaj u „statičkom režimu”.

Kada je riječ o parametrima za garanciju ljetnjih energetskih perfomansi objekta ili preciznije termičku inerciju omotača, EU zakonodavstvo određuje

36

granične vrijednosti kada je riječ o površinskoj masi (ms), i u slučaju da taj zahtjev nije zadovoljen (ms > 230kg/ m2), postoje granične vrijednosti vezane za termičko kašnjenje (S > 8h).

Ovaj semplifikovani pristup, ma koliko jednostavan za provjeru i korektan kada je riječ o tradicionalno građenim objektima, je izuzetno limitiran i neadekvatan za vrednovanje ljetnjih perfomansi tehnološki modernih omotača objekta.

Sa fizičke strane posmatrano, željenu termičku inerciju ne moramo postići

objekta, u kome je završna fasadna obrada „odvojena” od zida za koji je pričvršćena adekvatno projektovanom strukturom. U prostoru između zida i fasadne obrade, pored izolacionog materijala struji vazduh.

Prve ventilisane fasade, projektovane su da omoguće “isušivanje vlage” iz zidova, a tek kasnije u svojoj evoluciji su počele da se koriste za postizanje zavidnih energetskih performansi omotača u ljetnjem periodu. Ventilisane fasade spadaju u takozvane “suve tehnologije” jer su pričvršćene

ventilaciju, odatle je i naziv ventilisana fasada, posebno na način da pomaže uklanjanju toplote i vlage i garantuje visok nivo životnog komfora.

za zid mehanički (metalnim ili drvenim nosačima) bez upotrebe maltera ili ljepkova.

Osnovne osobine jedne ventilisane fasade su sledeće: a. Vrsta odabrane fasadne obrade; b. Debljina ventilacionog sloja.

U vazdušnom prostoru (minimum 2cm) formira se uzlazni fluks vazduha. Ovo kretanje je omogućeno zahvaljujući razlici u temperaturi između vazdušnog prostora i spoljne sredine (efekat dimnjaka).

Ovo konvektivno vazdušno kretanje omogućava: 1. Kontinuirano „isušivanje” izolacionog materijala 2. Održavanje temperature u vazdušnom prostoru na nivou spoljne temperature, bez dodatnog „termoopterećenja” za objekat i bez alteracije performansi izolacionog materijala.

Kada je riječ o energetskim performansama (zimskim i ljetnjim) ventilisanih fasada možemo zaključiti: a. Koeficijent prolaza toplote ostaje praktično nepromijenjen: Obzirom da su zid i izolacioni materijal ostali nepromijenjeni, ako su mehanički nosači adekvatno isprojektovani (bez hladnih mostova) koeficijent prolaza toplote po uvođenju ventilisane fasade ostaje nepromijenjen ili se čak poboljšava u zavisnosti od tipa ventilacije. Ventilisane fasade moraju poštovati iste Ulim vrijednosti propisane zakonom; b. Ostvaruju se značajne redukcije ljetnjeg termo-opterećenja: Zahvaljujući “dimnjak efektu” zagrijan vazduh iz ventilacionog sloja “spira”

To očigledno zavisi od svojstava refleksije, apsorpcije i zvučnog prenosa korišćenih materijala, kao i njihovih dimenzija, debljine, pozicioniranja i ponašanja građevinske konstrukcije.

značajne količine toplote smanjujući spoljnu temperaturu fasadne izolacije pospješujući na taj način termičku inerciju zida.

U pogledu toplotne energije, ventilisane fasade mogu smanjiti količinu toplote koju zgrade apsorbuju u vrućim vremenskim uslovima zbog djelimične refleksije sunčevog zračenja prekrivačem i ventilisanim vazdušnim prorezom i primjenom izolacionog materijala, čime se postiže značajno smanjenje troškova klimatizacije. Suprotno tome, zimi, ventilisani zidovi uspjevaju da zadrže toplotu, što rezultira uštedama u pogledu grijanja.

Konačno, ovaj građevinski sistem je zahvaljujući svom “dimnjačkom efektu” postavio efikasnu prirodnu

TEHNIČKA PODRŠKA PROJEKTANTIMA I MONTAŽERIMA VENTILISANIH FASADA Kompanija LAMEX sa svojim timom inženjera pruža stalnu tehničku podršku svojim poslovnim saradnicima tokom projektovanja i montaže ventilisanih fasada i krovova. Tehničke detalje montaže Max Compact Exterior panela na aluminijumsku

Rezultat ukupnog energetskog ponašanja minimizira raspršivanje i podstiče toplotnu ravnotežu smanjujući energetske potrebe na minimum.

U stvari, postavljanje neprekidnog izolacionog sloja za pokrivanje zida garantuje smanjenje toplotne disperzije, eliminišući toplotne mostove i prekide izolacionog materijala zbog greda i ugaonih stubova, koji su obično prisutni u tradicionalnim zidovima.

Iako ne postoje definitivne kalkulacije, mnoge kvalifikovane studije predviđaju da će oko 70% novih zgrada imati ventilisane fasade u narednim godinama.

Ovaj novi koncept fasade je jasan razvoj zgrada i poboljšanje profitabilnosti, dizajna i produktivnosti.

podkonstrukciju, vezom sa nitnom i vezom sistemom lijepljenja, možete preuzeti iz kataloga koji se nalazi na sajtu www.lamex.me Showroom : Vlada Ćetkovića 60 Podgorica Tel: 020 26 53 00 069 26 53 00 showroom@lamex.me 37

PROJEKAT HOTELA NA ŽABLJAKU/ ING INVEST

CONDO HOTEL KOLAŠIN

PRIMJETNO U POSLEDNJEM PERIODU, KOLAŠIN ATRAKTIVNO PRIVLAČI SVE VEĆI BROJ HOTELA VISOKE KATEGORIZACIJE. POSEBAN AKCENAT ZA GRUPISANJE TURISTIČKIH KAPACITETA JE NASELJE BREZA U SJEVERNOM DIJELU GRADSKE ZONE. RAZLOGE ZA TO U PRVOM REDU MOŽEMO PRONAĆI U PLANSKOJ DOKUMENTACIJI, KOJA DETERMINIŠE OVU ZONU KAO TURISTIČKU. OSIM ADMINISTRATIVNIH SMJERNICA, NASELJE BREZA IMA IZUZETNO POGODAN PRIRODNI AMBIJENT ZA RAZVOJ TURIZMA (BLIZINA RIJEKE TARE, VELIKE NEIZGRAĐENE PARCELE, KASKADIRAN TEREN I U NAGIBU IS L), A UZ TO JE U BLIZINI GRADSKOG CENTRA, LAKO SAGLEDIVO SA TRANZITNIH SAOBRAĆAJNICA I ULAZA U GRAD.

38

Timu firme Ing invest povjeren je projekat condo hotela sa 5* na lokaciji koju čine UP 172, 171, 170 i 169, kao i djelovi UP 151 i 153 u DUP-u Breza. Dominantno izdužena lokacija prekinuta je lokalnom saobraćnicom, DUP-om planiranom, čineći odnos površina za planiranje 1:5. Osim ove ulice koja je na ravnijem dijelu terena, tačnije na koti 944mnv, postoji i donja ulica na koti 930,5mnv. Iako lokacija u ortogonalnom planu predstavlja prilično pravilan pravougaonik, usled velike denivelacije i krajnje proporcije, ona predstavlja veliki izazov za prostorno planiranje.

Analitičkim pristupom ocijenili su pogodnim spajanje dvije saobraćajnice novom, internom saobraćajnicom kojom se može ući u središte budućeg objekta i tu planirati glavni ulaz u hotel.

Sa ulaza i recepcije hotel je podijeljen na dvije strane. Zapadnu stranu u nivou suterena čini restoran sa terasom, a pogled im se pruža na korito rijeke Tare. Istočnu stranu u dva nivoa čini garaža i dalja veza prema depadansu.

Depadans je takođe, podzemnim prolazom, pripojen hotelu čineći jedinstvenu cjelinu sa njim. Centralna zona ispod recepcije planirana je za wellnes&spa zonu. Sve ostale nadzemne etaže čine smještajni kapaciteti različitih tipova soba, shodno uslovima za kategorizaciju hotela. Kapacitet ovog hotela je 182 sobe, podijeljene na različite strukture.

Hotel svojom pojavnošću ne kompromituje okruženje u kojem se nalazi.

Jednostavnog je gabarita, a silueta

krovova aludira na planinske vijence sa kojima hotel svakako ima vizuelnu komunikaciju. Izostanak dekoracija, uz prisustvo detalja ograde koji čine jedinu plastiku na fasadi, ne favorizuju ovaj objekat kao svojevrsni reper kraja. U Ing Investu smatraju da to ne bi trebalo da bude cilj ni drugim projektantima koji planiraju slične objekte na ovom prostoru.

Kolašin u ovom dijelu nema izraženu arhitektonsku crtu objekata koje treba pratiti, transponovati ili oponašati, ali takođe ne treba ni nametati potpuno novi stil sa sopstvenim atrakcijama.

Njihov projekat condo hotela, ne obiluje ni mnoštvom materijala. Antracite crni lim koji pokriva krov i dio fasade, nije stran element ni u neposrednom okruženju. Prirodni materijali drvo i kamen, pokrivaju preostale nezastakljene

djelove fasade. Objekat je tzv „toplom vezom“ povezan kroz sve sadržaje, što je jedan od prioriteta za nesmetan odmor. A u oblikovnom smislu, longitudinalni planirani blok podijeljen je u tri zgrade, razbijajući monotoniju i predimenzionisanost objekta. Na ovaj način hotel izgeda kao kompleks.

Geometrijom i gabaritom objekta, vodili su računa o klimatskim uslovima podneblja. Sve terase/lođe su natkrivene. Poseban akcenat je stavljen na ulaznu partiju. Njom dominira široki pristupni dio koji je natkriven, tako da u slučaju gužve, sporijeg ulaska/ izlaska gostiju zbog gabaritne zimske opreme, svi ostaju zaštićeni.

Koncept arhitekture bazirali su na ideji savršeno artikulisanih elemenata koji je ovdje namjeran.

39

Ing- invest doo Danilovgrad je kompanija koja uspješno posluje već 23 godine. Imajući jasnu sliku pozicije i vizije gdje želi da bude, kompanija je od osnivanja prihvatala nove izazove, pratila savremena dostignuća i tehnološki napredak. Sa željom da dostigne još veći stepen efikasnosti, udovolji zahtjevima klijenata na adekvatan način, estetskim i zahtjevima struke, kompanija je u prethodnom periodu

sprovela promjene u organizacionoj strukturi, koje je pratilo i proširenje poslovnih prostorija. Nastavljajući da prepoznaje želju za kreiranjem što povoljnijeg radnog ambijenta, Investiciono razvojni fond Crne Gore je još jednom podržao realizaciju te ideje i doprinio da novi radni prostor kompanije bude inspirativan, prostran i kreativan.

Osnovna djelatnost kompanije je izrada

tehničke dokumentacije za sve tipove objekata. S obzirom da prvi korak predstavlja izrada Idejnog rješenja, kompanija je, pored postojećeg sektora za izradu Glavnog projekta, formirala i sektor za izradu Idejnih rješenja koji će se primarno baviti estetskim trendovima u arhitekturi. Njegovim osnivanjem kompanija je dobila novu dozu energije i podsticaja. Akcenat u njihovom radu je na oblikovanju arhitektonskih djela kojima se zadovoljavaju respektabilni kriterijumi u struci i podstiče želja za kreativnim stvaranjem. „Kreatori“ kroz inovativno stvaranje s jedne i uvažavanje funkcionalne potrebe klijenta s druge strane prave okvire dobre arhitekture.

Sektor za izradu Glavnih projekata je ujedno i najbrojniji što proizilazi iz zahtjeva koji prate realizaciju kompleksne procedure i sadržine Glavnog projekta. Podijeljen u nekoliko timova, čini ga preko 30 talentovanih inženjera, kompetentnih za izradu svih dijelova tehničke dokumentacije. Osvježen novim kadrom, a istovremeno oslanjajući se na ustaljene principe međusobne usaglašenosti, relevant-

40

AKCENAT U NJIHOVOM RADU JE NA OBLIKOVANJU ARHITEKTONSKIH DJELA KOJIMA SE ZADOVOLJAVAJU RESPEKTABILNI KRITERIJUMI U STRUCI I PODSTIČE ŽELJA ZA KREATIVNIM STVARANJEM. „KREATORI“ KROZ INOVATIVNO STVARANJE S JEDNE I UVAŽAVANJE FUNKCIONALNE POTREBE KLIJENTA S DRUGE STRANE PRAVE OKVIRE DOBRE ARHITEKTURE.

nosti, pouzdanosti i blagovremenosti, ovaj sektor je ojačao sve dimenzije kvaliteta kada je u pitanju pružanje kompletne usluge izrade Glavnog projekta.

Formiranjem sektora za vršenje nadzora, ova usluga je dodatno dobila na značaju. „Rast“ jednog objekta koordinacija između izvođača radova, želja i potreba klijenta, praćenje gradilišta i radnika, materijala koji se ugrađuju i ostalih segmenata, čine ovaj posao izuzetno dinamičnim. Na dinamiku se uvijek odgovara akcijom, energijom i brzinom. Iskusni inženjeri svakodnevno dijele svoje iskustvo s mlađim kolegama, a zajednički prevazilaze izazove na gradilištu sve do predaje objekta.

Važno je napomenuti i da kompanija Ing Invest uvijek daje šansu talentovanim mladim ljudima, koji imaju želju da uče od najboljih. U tom smislu, pohvalno je istaći da su preko Vladinog programa za stručno osposobljavanje za 2019. godinu, svi pripravnici dobili priliku da nastave sa radom u kompaniji.

web: www.inginvest.me

tel: +382 20 665 703

mail: info@inginvest.me

41

IDEJNO RJEŠENJE ISTOČNE TRIBINE GRADSKOG STADIONA U PODGORICI

ISTOČNA TRIBINA GRADSKOG STADIONA U PODGORICI

ZAVRŠEN JE KONKURS ZA IDEJNO RJEŠENJE ISTOČNE TRIBINE GRADSKOG STADIONA U PODGORICI. ODLUKOM ŽIRIJA PRVA NAGRADA DODIJELJENA JE RADU POD ŠIFROM DID111 (AUTORSKI TIM: IVAN JOVIĆEVIĆ, DUŠAN ĐUROVIĆ I DENIS TAHIROVIĆ), DRUGA NAGRADA DODIJELJENA JE RADU POD ŠIFROM EMG135 (AUTORSKI TIM: IVANA BULATOVIĆ, NAĐA PEJOVIĆ, BOJANA CEROVIĆ I FILIP KOMATINA) TREĆA NAGRADA RADU POD ŠIFROM SPG123( AUTORSKI TIM: SLAVICA KOMATINA, TAMARA NOVAKOVIĆ, PAVLE KOMATINA I NINA ĆULAFIĆ) I JEDAN OTKUP ZA RAD POD ŠIFROM VIG017 (IVANA MIHALJEVIĆ ANDERSEN I MARKO RADONJIĆ).

Na osnovu konačne rang liste izvršena je preraspodjela nagrada na sljedeći način: Prva nagrada – rad pod šifrom DID11 osvojila je novčanu naknadu u iznosu 20.000,00 eura; Druga nagrada – rad pod šifrom EMG135, dobio je novčanu naknadu u iznosu 10.000,00 eura, dok je treća nagrada – rad pod šifrom SPG123 zavrijedila novčanu naknadu u iznosu 5.000,00 eura.

Takođe, žiri se odučio i za otkup rada

pod šifrom VIG017 koji je novčano nagrađen u iznosu 1.500,00 eura.

PRVONAGRAĐENI PROJEKAT I NJEGOVE KARAKTERISTIKE Ovaj rad je na najbolji način odgovorio traženim uslovima konkursa, čime se izdvojio od ostalih 10 radova koliko ih je pristiglo na uvid komisiji. Kvaliteti ovog idejnog rješenja ogledaju se u

dobro uspostavljenim linijama kretanja svih korisničkih grupa, postavljenih na logičan i racionalan način, a posebna pažnja je posvećena kretanju i nezadržavanju gledalaca, posebno sa aspekta bezbjednosti. Sve površine namijenjene publici su jasno odvojene od ostalih sadržaja u objektu.

Tribina gradskog stadiona u Podgorici je projektovana tako da se zadovolje

kriterijumi koje propisuje FIFA i UEFA za stadione treće kategorije.

Ukupan kapacitet tribine je 6026 mjesta. Tribina je galerijskog tipa.

U sklopu gornje tribine-galerije je projektovana VIP loža kapaciteta 304 mjesta, sa ložom za specijalne VIP goste sa boksevima za ukupno 30 štićenih VIP osoba.

Na galeriji je projektovana i novinarska loža sa 62 mjesta za novinare.

Srž projekta predstavlja degažirana etaža za pristup publike na koti +6.00m , sa koje se otvara pogled na brdo Gorica sa jedne strane odnosno fudbalski stadion sa druge strane.

Ispred tribine je projektovan multifunkcionalni pristupni plato opremljen urbanim mobilijarom, na kojem je predviđeno postavljanje 7 ploča sa istorijatom fudbalskog kluba Budućnost i istaknutim sportskim rezultatima.

Neposredno uz zonu pristupnog platoa, na prizemlju su projektovani ugostiteljski sadržaji kojima plato na taj način postaje prostor terase-baštednevnog boravka na otvorenom.

Na spratovima iznad su projektovani kancelarijski prostori, organizovani po sistemu “open space” sa salama za sastanke, konferencijskim salama, bifeima i pratećim sadržajima.

Na posljednje dvije etaže je projektovana VIP zona sa dva VIP salona i salonom za štićene VIP goste. Prostorna organizacija etaže omogućava korišćenje salona u komercijalno-ugostiteljske svrhe i mimo odigravanja fudbalskih utakmica. Iz tih razloga, na krovnoj etaži su organizovane terase salona sa kojih se pruža pogled na Goricu.

U dvije podzemne etaže je projektovana garaža sa 430PM od čega su 24PM za osobe sa otežanim kretanjem.

U okviru podzemne garaže predviđen je i VIP parking sa 117 parking mjesta i parking za timove i zvaničnike.

Kompleks istočne tribine je cca 32 000m2 bruto građevinske površine, procijenjene investicije cca 17 miliona eura.

Materijalizacija objekta je racionalna i u potpunosti odgovara namjeni.

KARAKTERISTIKE DRUGONAGRAĐENOG RJEŠENJA Ovaj rad posjeduje funkcionalne i oblikovne kvalitete postignute formiranjem adekvatnih funkcionalnih cjelina kao i kompaktne fasadne ravni prema pristupnom platou, što ga odvaja od ostalih konkursnih rješenja. Međutim ima nedostataka u linijama kretanja publike.

44

KARAKTERISTIKE TREĆENAGRAĐENOG RJEŠENJA Rad ima funkcionalne i oblikovne kvalitete, formiranjem adekvatnih funkcionalnih cjelina kao i kompaktnom volumetrijom, slično drugonagrađenom rješenju. Pored toga, rad posjeduje i vrlo interesantan i inovativan pristup u dijelu organizacije saobraćaja, uvođenjem skrivene servisne saobraćajnice uz objekat. U oblikovnom smislu, objekat se dobro nadovezuje na postojeću arhitekturu i strukturu stadiona, i kao samostalan volumen, i kao dio prostorne cjeline, što ga dodatno izdvaja od ostalih konkursnih rješenja.

45

KARAKTERISTIKE OTKUPNOG RJEŠENJA Otkupni rad ima sasvim inovativan funkcionalno/oblikovni koncept koji ga, i pored izvjesnih funkcionalnih nedostataka, čini jedinstvenim, a time i klasifikuje za kategoriju otkupa. Specifična i originalna koncepcija ogleda se u formiranju oblikovno “čiste” volumetrije koja ne dozvoljava pretrpavanje dodatnim pratećim sadržajima. Iako sveukupna volumetrija i karakter objekta ne odgovaraju postojećem kontekstu, postignut je iznenađujuće dobar prostorni efekat, zbog čega se ovo rješenje izdvaja od ostalih konkursnih rješenja i zavrjeđuje pažnju.

46

ARHITEKTURA, DIZAJN, UREĐENJE: UNSTUDIO PROJEKTUJE 37 ZASVOĐENIH STANICA ZA METRO DOHA Holandska arhitektonska praksa UNStudio sarađivala je sa katarskim Odjeljenjem za željezničku arhitekturu u stvaranju 37 stanica za sistem metroa Doha bez vozača, koji je otvoren u Kataru. Stanice na metro sistemu bez vozača objedinjene su dizajnerskim jezikom koji su kreirali UNStudio i Odjeljenje za katarsku željezničku arhitekturu. Sa ciljem da budu moderne, ali odražavaju istoriju grada, sve stanice su dizajnirane za zasvođene prostore. „Izazov je bio referencirati se na lokalno, tradicionalno graditeljsko nasleđe, dok smo to reinterpretirali u savremeni jezik dizajna koji danas predstavlja Katar. Svod je izabran kao ovaj referentni most između prošlosti i sadašnjosti.”

OTPLATA DUGA PO OSNOVU UTROŠENE ELEKTRIČNE ENERGIJE PO IZUZETNO POVOLJNIM USLOVIMA Za domaćinstva koja imaju dug po osnovu utrošene električne energije - Otplata prethodnog duga u fiksnim mjesečnim ratama u iznosu od 20 eura - Izuzeće od prinudnih metoda naplate dok se poštuje Sporazum - Obustava obračuna zatezne kamate

Akcija traje do 31. oktobra.

47

LIDER NA TRŽIŠTU EKSKLUZIVNIH NEKRETNINA PREDUZEĆE REZIDENT DOO JE VEĆ DUGI NIZ GODINA PREPOZNATO OD STRANE KUPACA KAO LIDER NA TRŽIŠTU NEKRETNINA U CRNOJ GORI U PREMIUM SEGMENTU STANOGRADNJE, KROZ SVOJE PROJEKTE U PODGORICI, NA PRIMORJU KAO I U PLANINSKIM CENTRIMA. IZVRŠNI DIREKTOR PREDUZEĆA „REZIDENT“ DOO PODGORICA, GDIN ALEKSANDAR BOŠKOVIĆ, OCJENJUJE TRENUTNU SITUACIJU NA TRŽIŠTU NEKRETNINA U NAJMANJU RUKU IZAZOVNOM. VISOČIJI KRITERIJUMI PRI ODABIRU STAMBENOG PROSTORA Tržište nekretnina u Crnoj Gori je do pojave pandemije korona virusa imalo relativno jasna pravila, stabilan rast i time bilo jedan od ključnih nosioca razvoja crnogorske privrede. Nove okolnosti će zasigurno imati dalekosežne posledice koje neće biti jednostavno predvidjeti tako da će kako investitori tako i kupci shodno tome prilagođavati svoj tržišni nastup.

Kao neminovna posledica jakih kriza i promjena, nesigurnost je posledično usporila mnoge procese pa i donošenje odluka vezano za investiranje u nekretnine. Kupci će pažljivo pratiti trend promjena cijena nekretnina ali i mijenjati svoje prioritete kada su nekretnine u pitanju. Ono što je već vidljiva promjena, jeste rast interesovanja za kuće ali i objekte kolektivnog smještaja sa malim brojem stambenih jedinica. To govori o snažnom podizanju svijesti ljudi vezano za značaj kvaliteta stambenog prostora i kulture stanovanja.

Od svog osnivanja, preduzeće „Rezident“ doo kao lider na tržištu nekretnina u 48

premium segmentu, svojom strateškom orjentacijom izlazi u susret baš ovakvoj sofisticiranoj tražnji. Vjerujemo da je naš poslovni moto „Stanujte sa stilom“ već dobro poznat tržištu. Tako da je preduzeće „Rezident“ doo spremno dočekalo promjenu koja je nastupila makar u dijelu tražnje odnosno predmeta interesovanja kupaca.

Aleksandar Bošković, izvršni direktor

Ako govorimo o trendu kretanja cijena kvadratnog metra ono što se već dešava jeste određeni pad cijena usled trenutne neizvjesnosti. Pad cijena se dominantno odnosi na nekretnine i projekte nižeg kvaliteta i projekte na lošijim lokacijama.

Nasuprot njima, stanogradnja visoke klase na top lokacijama (koja ima dobar odmjer kvalitet-lokacija-cijena) i dalje drži cijenu. Obzirom da su ovakvi projekti deficitarni na tržištu nekretnina i nije za

očekivati da će u ovom segmentu biti značajnijih promjena. „TRAŽNJA ZA NEKRETNINAMA U PLANINSKIM CENTRIMA“ Trenutnu situaciju karakteriše i ozbiljan rast interesovanja kupaca za nekretnine u planinskim centrima, prije svega na Žabljaku i Kolašinu. Žabljak je tradicionalno interesantan dok je novina izrazit rast interesovanja za kupovinu stanova u Kolašinu. Pandemija korona virusa uticala je na podizanje svijesti o značaju boravka u prirodi za sve generacije. Izgradnja autoputa i druga ozbiljna ulaganja države i Opštine Kolašin u ski centar ali i infrastrukturu grada, uslovila su ozbiljan rast tražnje i orjentaciju kupaca baš ka ovom planinskom centru. S tim u vezi, Kolašin je prepoznat kao planinski centar koji će u narednim godinama imati dvije sezone ( ljetnju i zimsku) i time postati pravi magnet kako za investitore tako i za kupce nekretnina.

Preduzeće, „Rezident“ doo u susret ovoj tražnji investirao je u dva stambena projekta u Kolašinu „Modern mountain I“ i Modern mountain II“, u okviru kojih će se realizovati 47 stambenih jedinica, dva restorana i više poslovnih prostora. Stanovi su dominantno jednosobni obzirom na fokus tražnje kupaca u ovom pravcu.

Oba projekta se realizuju u centralnom gradskom jezgru u ulici Boška Rašovića. Shodno svom poslovnom modelu Rezident d.o.o investira u izgradnju stambenih jedinica po najvišim standardima. Objekti su organizovani na principu kondominijuma, što je bilo posebno interesantno za naše kupce zbog moguć-

nosti organizovanog izdavanja, odnosno rente stambenih jedinica kroz službu recepcije koja postoji u ovim objektima, kako u ljetnjoj tako i u zimskoj sezoni.

Ovim se vlasnicima stanova omogućava da kroz izdavanje omoguće sebi značajan i brz povrat svoje investicije. U svom sastavu objekti će imati centralni sistem grijanja, lift, skijašnicu, vešeraj, parking, kafe, restoran kao i recepciju.

Po svom konceptu i ponudi, ovi objekti će neminovno pretstavaljati kvalitetnu novinu turističke privrede u ovom gradu.

U skladu sa težnjama turističke privrede Crne Gore, da se razvija kao elitna turistička destinacija, vjerujemo da je prioritet da se buduća gradnja u ovom gradu usmjerava u pravcu izgradnje kvalitetne hotelske ponude i stambenih objekata „condo“ tipa u visokom standardu. Kao jako pozitivan momenat, važno je istaći činjenicu da je, odlukom Vlade Crne Gore, budžet Opština Kolašin značajno uvećan i time osnažen izvor za finansiranje infrastrukture i razvoja grada.

Paralelno se ubrzano podižu i kadrovski potencijali lokalne uprave.

Ovo je od izuzetne važnosti jer ovako dinamičan razvoj ovog turističkog bisera mora pratiti i razvoj ključnih kadrova kao nosioca ovih krupnih promjena.

Gradonačelnik sa svojim timom zaista ulaže ogromnu energiju u ovom pravcu.

Navedenim promjenama se nesporno već otvorio prostor i za druge ozbiljne investitore koji će sigurno prepoznati Kolašin kao prostor za svoja ulaganja.

Vjerujemo da će otežana ekonomska situacija uticati na neophodnost značajno ozbiljnijeg pristupa prilikom ulaganja kako investitora tako i kupaca čime bi posledice za sve bile što lakše a period izlaska iz krize što brži.

Rezident doo Ul. Studentska 26/1 PIB: 03143619 PDV: 30/31-17532-0 Mob: 067/530-600 email: office@rezident.me 49

UREĐENJE ENTERIJERA

JEDNOSTAVNOST I ELEGANCIJA SAVREMENOG DOMA Marko Marković, dizajner enterijera Foto: Jovan Radulović

VLASNIK OVOG STANA ŽELIO JE MODERAN, A ISTOVREMENO DOBRO ORGANIZOVAN PROSTOR KOJI ĆE ZRAČITI TOPLINOM I UDOBNOŠĆU DOMA. U STANU DOMINIRAJU ZEMLJANI TONOVI I PRIRODNI MATERIJALI KOJI STVARAJU PRIRODAN I TOPAO AMBIJENT.

50

Stan se nalazi na drugom i trećem spratu porodične kuće u Tivtu i površine je 130m2. Pri uređenju enterijera korišćeni su kvalitetni materijali (parket, drvo, keramika,tapete…) koji su stvorili upečatljiv utisak. Pažljivo

stvoreni volumeni osvetljavaju enterijer prirodnom svjetlošću i još više ističu prisustvo pomenutih materijala.

Na prvom nivou se nalaze kuhinja, trpezarija,dnevni boravak, toalet,

vešeraj i terasa, dok se na spratu nalazi master soba sa kupatilom, kao i dvije dječije sobe sa zajedničkim kupatilom- svaka od njih ima svoju terasu.

Konzolno drveno stepenište vodi do gornjeg sprata sa sobama.

51

Dnevna soba odiše elegancijom i jednostavnošću a za to je zaslužan pažljivo biran namještaj. Uz podne obloge od drveta dobro je iskombinovana siva plišana garnitura i fotelje 52

u plavoj nijansi, ovaj spoj prostoru je pružio dodatnu eleganciju.

Projektovane linije kuhinje su dosljedno pročišćene i lišene detalja, u

prvi plan izvire ljepota primjenjenih materijala i forma kompozicije.

Cio koncept je naglašen međusobnim kontrastom materijala – glamurozni bijeli visoki sjaj i frontovi sa naglašenom teksturom drveta. Ugradni kuhinjski aparati svojim dizajnom dosljedno prate koncept svedenosti u enterijeru.

Toalet odiše čistoćom i luksuzom. Na podu je tamna keramika, dok su zidovi svjetli u imitaciji mermera. Eleganciju i toplinu toaleta dodatno naglasavaju elegantni lavabo i polica od drveta.

53

54

A L I S A S A VJ E T U J E

PRA VILA ZA DIZAJNIRANJE

spavaće sobe TEKST: SPEC.SCI.ARH OSMANAGIĆ ALISA

Vaša spavaća soba je vaš siguran prostor, vaše utočište, vaše povlačenje od svega ostalog na kraju dana. Ovdje uglavnom provodimo najmanje vremena, ali to ne znači da trebamo da je zanemarimo što se tiče enterijera. Kako je to prostorija skrivena skoro za svakog, sem za vas i vašeg partnera, obično se pretvori u haos i nered sa gomilom stvari na stolici i krevetu, sitnica razbacanih po noćnom

stočiću i ko zna čime ispod kreveta.

Svrha sledećeg teksta nije da vam damo stroga pravila kojih treba da se pridržavate (ili da vam zamijeramo ako ih se ne pridržavate), već više da vam daju smijernice koje vam mogu pomoći da se osjećate komforno u vašoj sobi. Uvjek postoje izuzeci od pravila (baš kao i u životu), ali da biste prekršili pravila i učinili to kako treba prvo ih morate znati.

TEPIH Počnimo sa jednim od najtežih područja za mnoge ljude i izvorom mnogih pitanja koje dobijem na temu „koliki bi trebao biti tepih moje spavaće sobe?“ Tepisi su višenamjenski elementi vašeg doma koji upotpunjavaju izgled vaše spavaće sobe. Kad kažemo višenamjenski, mislimo na njegovu višestruku funkcionalnost, koja se odnosi prije svega na praktičnost, a zatim i estetiku. Praktičan je i funkcionalan element vaših prostorija iz razloga što doprinosi toploti vaše sobe, odnosno obezbjeđuje toplotnu i zvučnu izolaciju, ali takođe i ljepoti prostora, čije boje i dezeni na poseban način uljepšavaju izgled ambijenta.

Pravilo:

Tepih treba da bude pravih dimenzija da bi odgovarao prostoriji. Idealno bi bilo da vaš tepih ima najmanje 60cm sa sve tri strane kreveta.

Ako u svojoj spavaćoj sobi imate mje-

sta za tepih, poželjećete da budete sigurni da imate malo prostora sa obije strane tepiha kada se uvuče ispod vašeg kreveta. Ako je po širini sličan vašem krevetu, može izgledati previše ‘’tijesno’’ i malo za veličinu vaše spavaće sobe.

Zanimljivost:

Najautentičniji tepisi spadaju u grupu orijentalnih tepiha (tepisi egzotičnog porijekla).

U grupu orijentalnih tepiha spadaju: persijski tepisi, zatim tepisi iz oblasti Anadolije, Kine, Indije, Avganistana, Kavkaza, Turkemenistana, Rumunije i Pakistana. Ovi tepisi su vjekovima unazad popularni zahvaljujući svojoj specifičnoj izradi, koja predstavlja izuzetan umjetnički izraz i vještinu. Tepisi

kroz istoriju nisu predstavljali kao danas samo element u prostorijama. Tepih je u prošlosti bio i stvar prestiža, odnosno na neki način pokazatelj ekonomskog statusa.

NOĆNI STOČIĆ

Noćni ormarići, stočići su veoma praktičan ono što bi na površini samo pravilo gužvu. komad namještaja. Njihova uloga je da vam

tome kako bi izgledali pored vašeg kreveta.

Pravilo:

60-65cm je idealna visina za noćni stočić, ali najvažnije je da držite visinu 10cm veću ili nižu od vrha vašeg dušeka.

Ništa gore nego posegnuti za čašom vode i morati ,,puzati,, iz kreveta da biste je pokušali pronaći na super niskom noćnom stočiću.

Isto važi i za previsoku zbog koje morate da se podignete da bi ste je dohvatili. Idealno bi bilo da vaš noćni stočić bude približno iste visine kao i vrh vašeg dušeobezbjede da imate pri ruci ono što će vam ka, tako da mu možete lako pristupiti. možda trebati tokom noći, poput čaše sa Proporcija uvijek prati dizajn. Ako su vam vodom, lampe, knjige… ali ako odaberete da noćni stočići preveliki pored kreveta, to napravite ovaj komad namještaja sa fiokamože izgledati čudno, a isto se dešava ako ma, možete imati višestruku korist jer ćete imate dva malena stočića pored velikog u fioke moći smjestiti lične predmete i sve kreveta. Kada birate noćnike, razmislite i o 60

Predlog:

Svi obično punimo naše telefone kad krenemo na spavanje, pa umjesto da tražimo punjač i razvlačimo kablove, samo otvorimo fioku noćnog stočića i sve nam je tu, savršeno uređeno i spremno.

Dobra vijest je što ne morate da kupujete novi stočić jer ovo možete napraviti od noćnog stočića koji već imate.

ORGANIZUJTE PROSTOR: Stanite na vrata svoje spavaće sobe i dobro pogledajte. Da li to ono što želite?

Može li raspored u njoj biti efikasniji?

Nemojte je prihvatiti „onakvom kakva jeste“, već učinite da vaš prostor bude optimalan za ono čemu je namijenjen.

Izbacite ono što vam nije potrebno, promjenite raspored namještaja, učinite sve da bude onakva o kakvoj ste sanjali.

Pravilo:

Idealan bi bilo da imate 90cm oko svog kreveta i svih zona kretanja kako biste se udobno kretali kroz vaš prostor.

Ako je u vašoj sobi tijesno i ne dozvoljava vam se dovoljno prostora za hodanje, možete razmisliti o tome da gurnete krevet uz jedan zid ili da ga smanjite tako da odgovara razmijerama sobe. Ustajanje tokom noći PUNO je lakše kada imate najmanje 90cm šetališne zone za vrijeme hodanja u snu.

Luster Pravilo:

Izmijerite dužinu i širinu sobe. Zbrajanjem te dvije mjere odrediće se koji će vam prečnik veličine biti potreban za vaš luster. Na primjer, za spavaću sobu veličine 250x300 potreban je luster prečnika 55cm.

Zidna lampa Pravilo:

Da biste postigli idealnu visinu namještaja za krevet, sjedite uspravno u krevetu, a zatim neka neko izmjeri visinu od poda do malo iznad vašeg ramena.

Odgovarajuće svijetlo tokom čitanja priča pred spavanje je od suštinske važnosti, tako da obavezno ostavite dovoljno prostora između svjetlosti i mjesta.

Stona lampa

Pravilo:

Ovo pravilo zavisi od visine vašeg noćnog stočića, ali vodite računa da dno sjenke bude oko nivoa brade kada uspravno sjedite u krevetu kako biste izbjegli da vam oštra svjetlost sijalica bude direktno u očima. Lampa uz vaš noćni stočić treba da bude oko 1/3 površine noćnika.

Obavezno nabavite lampu koja odgovara veličini vašeg noćnog stola. U idealnom slučaju, njegova sjenka ne bi trebalo da bude veća od širine vašeg noćnog stočića.

61

KLUPA Pravilo:

Neka klupa bude 15-20cm uža od podnožja kreveta sa bilo koje strane.

Ako imate QUEEN dimenziju kreveta, to znači da bi vaša klupa trebala biti široka oko 115cm, a KING dimenziju kreveta oko 160-165cm. Ovdje je ključno imati klupu dužine oko 3/4 dužine kreveta.

Predlog:

Možete kombinovati dvije kratke klupe ili čak klupu i stolicu. Šta god odabrali kao Vašu kombinaciju držite se pravila 3/4.

Klupa bi trebala biti nekoliko centimetara niža od kreveta ili ako krevet ima podnožje onda iste visine ili malo niže. Ovo pomaže vizuelnom aspektu vaše sobe. Baš kao što je vizuelno privlačnije imati različite visine servera na trpezarijskom stolu, vaše oko želi različite vizuelne visine u vašoj spavaćoj sobi. Imati klupu nekoliko centimetara nižu od kreveta pomoći će u ovome.

Predlog:

Izaberite klupu koja je malo u kontrastu sa materijalom vašeg kreveta ili obrnuto. Dakle, ako je vaše uzglavlje tapacirano, onda odaberite ono s drvetom ili metalnim naglascima ili ako je uzglavlje metalno ili drveno, onda se odlučite za tapaciranu klupu.

62

ZAVJESE I DRAPERIJE Prilikom uređivanja spavaće sobe, posebnu pažnju obratite na zavjese jer one prostoriji daju stil, otmenost i prefinjenost.

Po pravilu, zavjese u spavaćoj sobi trebaju biti svijetle, kako bi sobi pružile dovoljno osvetljenja i učinile je vizuelno većom.

Ipak, sa zavjesom treba uskladiti i draperije tamnijih boja kako biste sebi omogućili prijatan i kvalitetan san. Izbor draperija je veoma važan za cjelokupni utisak sobe. Osim što joj daje dozu otmenosti, postavljanjem draperija možete kontrolisati koliko sunčeve svjetlosti u datom momentu želite da puštite u prostoriju.

• Nađite mjesta za makar jednu biljku Ništa ne može da oplemeni prostor kao malo zelenila i zato ga obavezno unesite i u svoju spavaću sobu. Biljka pored prozora neće zauzeti mnogo mjesta, a unijeće ljepotu i kiseonik u vaš kutak za odmaranje.

• Imajte na umu da čim otvorite oči treba da se osjećate prijatno i opušteno, te vodite računa o dezenima i izboru boja namještaja, a ostavite i po koji ćošak prazan kako bi vazduh bolje cirkulisao.

MAIL: alisa.design@yahoo.com KONTAKT: 069/440-404 alisa.design.alisa alisa_design_

63

REGION: LJETNJE KUĆE U KOTORU /AKVS ARHITEKTURA /SRBIJA

LJETNJE KUĆE U KOTORU „ U DOBA KADA JE U CIJELOM REGIONU VEOMA PRISUTNA INTENZIVNA IZGRADNJA I PRETENCIOZNI VOLUMENI, KAKO U URBANIM SREDINAMA TAKO I OTVORENOM PREDJELU, PROJEKAT LJETNJE KUĆE U KOTORU DONOSI DRUGU PERSPEKTIVU. TO JE OBJEKAT KOJI SE UKLAPA U PODNEBLJE MEDITERANA I NEPOSREDNOG OKRUŽENJA, I KORISTI ELEMENTE TRADICIONALNE ARHITEKTURE, KAO ŠTO SU VERANDE, OTVORENA STEPENIŠTA, KROVNE TERASE I BAŠTE. TAKO STVORENI AMBIJENTI DOZVOLJAVAJU RAZLIČITE GRADACIJE PRIVATNOSTI I SOCIJALNU INTERAKCIJU SA SUSJEDIMA. JEDNOSTAVNIM VOLUMENIMA, SKLADNIM PROPORCIJAMA I NEPRETENCIOZNIM MATERIJALIMA, AUTORI REDEFINIŠU ODNOS PREMA PRIRODNOM OKRUŽENJU, MASOVNOM TURIZMU I UŽIVANJU U ODMORU. “ OVO SU RIJEČI ŽIRIJA KOJI JE STUDIO AKVS DODIJELIO GRAND PRIX 41 SALONA ARHITEKTURE U BEOGRADU A KOJE NA NAJBOLJI NAČIN OPISUJU OVAJ ODVAŽAN PROJEKAT U VREMENU U KOJEM ŽIVIMO.

64

Ljetnje kuće se nalaze u naselju Radanovići, nedaleko od Kotora, smještene u divljem mediteranskom zelenilu podnožja crnogorskih planina.

Udaljene su desetak kilometara od morske obale sa tri različite strane, što im omogućava brzu vezu sa plažama u Bokokotorskom zalivu i na otvorenom moru, a istovremeno mir i tišinu boravka u prirodnoj sredini, nasuprot gusto izgrađenom, visoko urbanizovanom primorju.

Izgrađene su na polovini već zauzete parcele, tako da su orijentisane suprotno od postojećih zgrada, kako bi očuvale njihovu privatnost. Nizak budžet i stroga pravila građenja (minimalna zauzetost parcele), uz želju klijenta da ima što više prostora za izdavanje, uticali su na projektantsku strategiju da se kuća okrene iznutra ka spolja, kako bi se arhitektura neposredno povezala sa svojim bujnim prirodnim okruženjem. Na ovaj način, i zatvoreni i otvoreni prostori su namijenjeni stanovanju. Projekat se nadovezuje na postojeće kvalitete na lokaciji - vremenske prilike i divlji pejzaž, pa kuće nude svojim korisnicima jednostavne i prirodne prostorne luksuze, potpuno nezavisne od ograničenog budžeta za izgradnju.

Projekat preispituje pitanje svakodnevnog života na moru, u toploj mediteranskoj klimi, i nasuprot standardnoj stambenoj jedinici, nudi otvaranje kuće 65

ka prirodi, suncu i otvorenom nebu. Uz minimalni zatvoreni dio od 21m2, koji čine soba, kupatilo i prolazna kuhinja, svaka kuća se širi ka spoljašnjosti, nizom otvorenih vazdušnih prostora smještenih u okviru okolnog zelenila.

Vazdušni prostori oko kuće čine da se u svakom dijelu formira prijatna ljetnja mikroklima sa varijacijama u zavisnosti od korišćenja prostora. Dvostrana orijentacija unutrašnjeg prostora omogućava prirodno provjetravanje i hlađenje kuće strujanjem vazduha iz pravca šume i sa mora. Intimniji prostori su osvjetljeni difuznim dnevnim svijetlom i blago zasjenčeni, te zaštićeni od jakog sunca, dok je krovna terasa obasjana suncem i skoro da imitira mikroklimu plaže sa pogledom na morski horizont i Ostrvo Cvijeća u daljini.

Zgrada može funkcionisati kao 4 pojedinačne jedinice, ili kao jedan stan sa nizom otvorenih prostora za druženje, što omogućava posebnu fleksibilnost prilikom izdavanja. Za razliku od tradicionalne kuće za odmor gdje se ljudi dijele na male grupe i zauzimaju pojedinačne prostorije, povezani prostori stvaraju scenarije za spontanu socijalizaciju među susjedima, što rezultuje nepredvidivim svakodnevnim situacijama, iskustvima i prijateljstvima.

AUTORI: AKVS arhitektura // Anđela Karabašević, Vladislav Sudžum MJESTO: Radanovići, Kotor, Crna Gora GODINA PROJEKTOVANJA: 2016.

GODINA REALIZACIJE: 2017-2018.

INVESTITOR: Slobodanka Šovran, Beograd POVRŠINA JEDNE KUĆE: 21m2 (zatvoreni prostor) + 21m2 (otvorena soba i terasa) + 21m2 (krovna terasa) POVRŠINA PARCELE: 550m2 (oko 130m2 po jednoj kući) FOTOGRAFIJE: Relja Ivanić

66

Materijalizacija je jednostavna - bjelina fasade pod zracima sunca otkriva svoju suptilnu teksturu, i uz poploÄ?anje od lokalno dostupnog lomljenog kamena, i po koji detalj prirodnog drveta, jarkih morskih boja i divljeg zelenila, evocira ambijente mediteranskih kuća na samoj obali mora.

67

REGION: GRAND PARK HOTEL ROVINJ/3LHD/HRVATSKA

TRIBINA ZA NAJLJEPŠU POZORNICU NASPRAM STAROG GRADSKOG JEZGRA ROVINJA, S POGLEDOM NA CRKVU SVETE EUFEMIJE I OSTRVO SVETE KATARINE NALAZI SE GRAND PARK HOTEL ROVINJ. GRAND PARK HOTEL ROVINJ KATEGORIZACIJE 5 ZVJEZDICA DIO JE MAISTRA COLLECTION BRENDA KOJI OBJEDINJUJE HOTELE NAJVIŠE KATEGORIJE POPUT HOTELA LONE, EDEN, ADRIATIC I MONTE MOLINI. RAĐEN JE PREMA PROJEKTU ZAGREBAČKOG ARHITEKTONSKOG BIROA 3LHD. NA ŠEST SPRATOVA HOTELA GOSTIMA SU NA RASPOLAGANJU 209 SOBA I SUITEVA, ŠEST RESTORANA I BAROVA, SHOPPING PROMENADE...

68

NAZIV PROJEKTA: Grand Park Hotel Rovinj PROJEKTOVANJE: 2015-2016 GRADNJA: 2016-2019 LOKACIJA : Hrvatska, Rovinj, Ul. Ivana Matetića Ronjgova 11 LOKACIJA POVRŠINA: 35.341 m² BRUTO POVRŠINA: 29.927 m² NETO POVRŠINA: 16.340 m² NADMORSKA VISINA: 4,80 m KLIJENT: Maistra d.d.

AUTOR: 3LHD

Grand Park Hotel Rovinj tribina je za najljepšu pozornicu na Jadranu. Gdje god da se u hotelu nalazi, gost dobija utisak da boravi u parku s pogledom na Rovinj, Sv. Eufemiju, ostrvo Sv. Katarinu i najljepše zalaske sunca u more.

Smješten neposredno na obali, uz gradsku šetnicu i marinu, on predstavlja svojevrsnu polaznu tačku iz užeg gradskog prostora prema turističkim sadržajima zone Monte Mulini.

Kako bi se volumen hotela što bolje

69

uklopio u postojeću šumu maksimalno je prilagođen kosom terenu. Etaže su međusobno izmaknute i postupno se spuštaju do gradske šetnice stvarajući terase ispunjene mediteranskim vrtovima, vodenim površinama, bazenima i sunčalištima. U prostoru lobbyja i recepcije nalazi se bar s terasom, a la carte restoran i centralno stubište koje povezuje lobby s glavnim restoranom.

Posebno mjesto u vizuri hotela zauzima pet stabala pinija starih više od pola vijeka. Kongresna dvorana 70

uokviruje pogled na poluostrvo kroz najveće staklo u Europi.

Wellness prostori obuhvataju spa, sunčalište i tri bazena te se protežu na dvije etaže s pogledom na šumu i Rovinj. Glavni bazen djelimično je smješten u ostakljeni paviljon koji se ljeti otvara, što pruža poseban doživljaj preplitanja enterijera, šume i mora.

Za uređenje enterijera bio je zadužen studio proslavljenog italijanskog arhitekte i dizajnera Piera Lissonija. Javne prostore karakteriše mnoštvo detalja, veliki broj

vrsta i specifičnih komada namještaja koji uprkos međusobnoj različitosti zajedno čine jedinstvenu priču. Posebna pažnja posvećena je stilizovanju. U sobama preovladavaju zemljane boje - kontrapunkt nebeskom i morskom plavetnilu koje okružuje hotel.

Otvoreni prostor uz šetalište se funkcionalno i oblikovanjem izdvaja od ostalih prostora. Zamišljen je kao novi prostor gradskog okupljanja, trg sa različitim sadržajima – zonama mirovanja, druženja i okupljanja, nadopunjen trgovačkim i ugostiteljskim sadržajima hotela. Vodenim površinama, popločanjem i zelenilom stvoren je ugodan ambijent, uokvirene su pojedine sadržajne cjeline te je čitav prostor postao atraktivan i pristupačan.

ZA UREĐENJE ENTERIJERA BIO JE ZADUŽEN STUDIO PROSLAVLJENOG ITALIJANSKOG ARHITEKTE I DIZAJNERA PIERA LISSONIJA. JAVNE PROSTORE KARAKTERIŠE MNOŠTVO DETALJA, VELIKI BROJ VRSTA I SPECIFIČNIH KOMADA NAMJEŠTAJA KOJI UPRKOS MEĐUSOBNOJ RAZLIČITOSTI ZAJEDNO ČINE JEDINSTVENU PRIČU.

71

MINOTTI

KOLEKCIJA 2020 NOVA MINOTTI KOLEKCIJA 2020 OCRTAVA NOVI IDEAL SAVREMENOG ŽIVLJENJA, SA UPEČATLJIVIM ITALIJANSKIM DIZAJNOM. KOLEKCIJA JE ZAPADNJAČKOG DUHA SA PRIMJESAMA SREDNJOVJEKOVNE SOFISTICIRANE ATMOSFERE I FORMALNOG MINIMALIZMA JAPANA. SADRŽI SKULPTURALNE ELEMENTE I DODATKE KOJI SVOJOM FORMOM REINTERPRETIRAJU DUH PEDESETIH I ŠEZDESETIH GODINA PROŠLOG VIJEKA.

72

Projekat oslikava savršenu kombinaciju estetike, dizajna i mode, miješajući stilove i dizajnere. Dizajneri ovogodišnje kolekcije pored Dordonija su Nendo, Marcio Kogan, Christophe Delcourt i GamFratesi. Različito porijeklo dizajnera razvija složenu kolekciju, otvorenu za različite oblike i kulturne uticaje.

Kolekcija sadrži komadni namještaj za zatvorene i otvorene prostore, koji su u neprekidnom dijalogu, prilagodljive podjednako rezidencijalnim i ugostiteljskim objektima. Kolekcija na otvo-

renom zamišljena je kao produžetak unutrašnjeg dnevnog boravka, eliminišući granice zatvorenog i otvorenog prostora. Komadni namještaj za otvorene prostore zasniva se na čistim geometrijskim oblicima-kvadratu, pravougaoniku i krugu.

Kada je riječ o Indoor kolekciji , među modularnim sofama definitivno se izdvaja Connery, koju je dizajnirao Dordoni, inspirisan američkom arhitekturom srednjeg vijeka. Connery karakterišu raznovrsne kompozicije i širok spek-

tar materijala za kombinovanje. Ovu modularnu sofu definiše njena pravilna geometrija i preciznost izrade. Postolje sofe je moguće tapacirati u koži,čime se stvara kontrast u odnosu na tkaninu sjedalnog dijela sofe. Struktura je podignuta od poda na postolju od aluminijuma, pozicioniranom na prednjoj strani, dajući sofi privlačan i prozračan izgled. Čisti geometrijski oblici upotpunjeni su sa četiri nova sistema sjedišta, izuzetnim kvalitetom izrade svakog detalja i ekskluzivnim izborom materijala.

Pored sofe Connery definitivno izdvajamo sofu Blazer, koja najbolje opisuje zanatski pristup kompanije. Pažljivo biran modularni sistem sjedišta sa

čistim linijama i savremenim izgledom. Šavovi na Blazeru se provlače preko svih površina, stvarajući efekat jorgana sa vrlo izraženom estetikom.

Kolekciju nisu zaobišle ni zakrivljene forme poput sofe i fotelje Mattia, kao i model Torii. Torii dizajnira Nendo. Inspiraciju pronalazi na primjeru ulaznih vrata japanskih šintoističkih svetilišta.

Među komadima svakako treba izdvojiti i sto Linha, dizajn brazilskog arhitekte, kao izraz minimalizma i elegancije, sa pažljivo biranim detaljima. Linha ili “linija” na portugalskom, njegov je odgovor na izazov dizajniranja trpezarijskog stola velikog raspona, konstrukcije debljine samo 16mm i ploče koja može

biti dugačka i do 4 metra. Vizuelno djeluje veoma elegantno i prozračno, uprkos snažnom uticaju upotrijebljenih materijala, odnosno, mermeru.

U kolekciji se mogu takođe izdvojiti komadi pod nazivom Fynn, koji u projekat unosi i elemente skandinavskog dizajna.

Minotti svoj identitet gradi oko “made in Italy” koncepta, koji danas spaja tradiciju i inovacije, razvijajući komadni namještaj vrhunskog dizajna. Kolekcija 2020 dizajnirana je zamišljajući ljude koji je zaista koriste u prostorima u kojima žive, stvarajući atmosferu a ne isključivo fokus na pojedinačan komad

GIORGETTI, B&B MAXALTO, POLIFORM, BAXTER, POLTRONA, FRAU, MINOTTI, GIORGIO COLLECTION, RIMADESIO,FLEXFORM, PIANCA, PORADA DOIMO CUCINE, VIBIA, ARTEMIDE, BELLA FIGURA, FLOS, INGO MAURER, QUADRIFOGLIO, MORELATO, LAGO, CASSINA, VISIONNAIRE, HENGE, CATTELAN, PORRO, LUXY, DESIREE, SMANIA, REFLEX, BONALDO, DITRE ITALIA, TWILS, GERVASONI, DEDON, VARASCHIN, BERTI, GIANT, ATMOSPHERA, LIMITED EDITION, GANDIA BLASCO, BONALDO

Bulevar Svetog Petra Cetinjskog, Ulica 2, Podgorica www.artefactoplus.me info@artefactoplus.me

BUDITE SPREMNI ZA SVAKI IZAZOV

Resistex

I PROTIVPROVALNI ZIDOVI

76

PLAFONI I PROTIVPROVALNI RESISTEX PREGRADNI ZIDOVI – važan element pasivne zaštite od požara u zgradi

Zahtjevi savremenih objekata kao i zahtevi protivpožarne zaštite objekata visokogradnje (hoteli, poslovne i stambene zgrade, trgovački centri, logistički centri, multiplex bioskopi i sl.) nameću potrebu za izradom Suvomontažnih spuštenih plafonskih konstrukcija sa izraženom otpornosti prema požaru.

BUDITE SPREMNI ZA SVAKI IZAZOV nameni plafona (doprinos otpornosti na požar postojećeg elementa ili plafon koji ima određen stepen otpornosti na požar, tj. vatrootporni plafon), ali i na akustičnim i estetskim aspektima.

Prema opštem pravilu, plafon se mora ugrađivati kao što je opisano u izveštaju o ispitivanju otpornosti na požar ili u klasifikacionim izveštajima, uključujući sisteme za vešanje i pričvršćivanje.

Osim toga, odnos ukupne površine koju zauzimaju oprema i pribor za pričvršćivanje i površine plafonske obloge ne može se povećavati, a maksimalna dimenzija ispitanog otvora u oblozi mora se poštovati. Drugim rečima, ako se plafon ispituje sa jednim poklopcem svetiljke na svakih 10 kvadratnih metara, isti procenat se mora primeniti i na licu mesta. Ako je ispitivanje obavljeno bez njega, ne može se koristiti nijedan poklopac svetiljke.

Isti koncept važi i za sve druge elemente i pribor ili za specifične prodore.

PREGRADNI ZIDOVI SA POVEĆANIM PROTIVPROVALNIM KARAKTERISTIKAMA SU SVE TRAŽENIJI U POSLOVNIM I STAMBENIM sektore (sektorizacija) je izuzetno U pasivnoj zaštiti od požara, plafon važna jer se sprečava širenje vase definiše kao obloga plus bilo koji SE OBJEKTIMA GDJE ZAHTIJEVA VISOKI STEPEN BEZBJEDNOSTI tre i vrelih gasova s jednog sprata noseći ram, uključujući i držače na drugi, što daje vreme osobama vešaljke, elemente za pričvršćivanje PROSTORIJA. OVI ZIDOVI TAKOĐE POSJEDUJU IZUZETNE prisutnim u gornjem delu zgrade i bilo koji izolacioni materijal. Po (koji je naopasniji u slučaju požara) pravilu, plafoni se ne smatraju konPERFORMANSE ZVUČNE IZOLACIONE MOĆI, POVEĆANU OTPOda se na bezbedan način evakuišu. strukcionim elementom, već završnom površinom koja zaklanja donju stranu RNOST PREMA POŽARU POVEĆANU OTPORNOST PREMA VLAZI. KAKO DAIODABEREM NAkrovne konstrukcije ili konstrukciju sprata koji se nalazi iznad njega.

Plafon se može pričvrstiti direktno na konstrukcioni element, može da visi na njemu ili da bude samonoseći.

Svrha plafona u protivpožarnoj zaštiti jeste doprinos horizontalnoj podeli zgrade na požarne sektore ili određenom požarnom sektoru.

Horizontalna podela na požarne

JBOLJI PROTIVPOŽARNI PLAFON ZA MOJ PROJEKAT?

Postoje različite vrste plafona, sa različitom namenom i predviđenom upotrebom, kojima može da se poboljša bezbednost zgrade. Pravi izbor se zasniva, pre svega, na stepenu otpornosti na požar požarnog sektora i na

Karakteristike protivprovalnog zida su definisane evropskim normati90 vom EN1627 ali su često dopunjene i lokalnim nacionalnim zahtjevima. Kao jedan od vodećih evropskih proizvođača Suvomontažnih sistema, SINIAT je razvio Resistex (gipskartonsku ploču sa specijalno formulisanim gipsanim jezgrom povećane gustine) kako bi zadovoljio sve zahtjeve protivprovalnih zidova u skladu sa standardom EN1627 a ujedno pružio jednostavan i racionalan način instalacije.

Evropski normativ EN1627 definiše zahtjeve i klasifikaciju protivprovalne

VRSTE PLAFONA ZA PASIVNU ZAŠTITU OD POŽARA Plafon može biti kontinualna obloga ili sistem ploča i rešetke (600 x

otpornosti za različite 600 mm ili 600 x 1200 mm) i može građevinske biti monolitna ploča ili kombinacija elemente kao što su vrata, prozori, pokretni zidovi, roletne i montažne protivprovalne pregradne zidove.

Ova norma definiše različite klase protivprovalnih otpornosti uzimajući u obzir faktore poput nasumične ili ciljane provale, vrste alata koji se pri tome koristi, vremena koje je potrebno i nivoa buke koji se stvara.

Resistex sistem je idealno rješenje za izgradnju stambenih objekata koji imaju nekoliko stambenih jedinica na istoj etaži, upravo na najzahtjevnijim pozicijama pregrad-

77

nih zidova između stanova (zid stan/ stan) ili između stanova (zid stan/ hodnik). Resistex gipsana ploča ima takođe veliku primjenu u poslovnim objektima kao što su: banke, škole, bolnice, policijske stanice, trgovinski objekti, server sobe, magacine za robu velike vrijednosti, arhive i sl.

Jedna od brojnih prednosti upotrebe Resistex sistema je da se kod izrade protivprovalnih pregradnih zidova u klasama RC2 i RC 3 ne koriste nikakvi dodatni čelični limovi (ili čelične mreže) između ploča.

Resistex ploča je napravljena od gipsanog jezgra povećane gustine sa staklenim vlaknima obloženim specijalnim kartonom, u skladu je sa Evropskim normativom EN520 i klasifikovana je kao DFH2IR, odnosno kao ploča sa specijalnim karakteristikama.

Njena jednostavna obrada i lagana instalacija je jedna od važnijih prednosti. Kao i kod ostalih gipskartonskih ploča lagano se siječe a obrađuje se uobičajenim suvomontažnim alatom.

RESISTEX PROJECT – OBLAKODER KLINGERKA BRATISLAVA, SLOVAČKA KLINGERKA je multifunkcionalni kompleks koji će imati dva objekta: poslovni objekat sa 11 spratova i stambeni objekat sa 35 spratova i visinom 118m. Lokacija Klingerka ima bogatu istoriju. Na mjestu industrije tekstila za preradu jute “Klingerka”, koju je osnovao 1888. - 1889. Henrich Klinger. Proizvodila je tapete, vještačke kože, voštano platno, vreće i td.

Stambeni objekat će imati 380 apartmana, poslovnog prostora 10.000m2, 700 parking mjesta i parkovske površine 4.000m2.

Usvojeno je rješenje protivprovalnih zidova klase RC3, koje je testirano u laboratorijama u Francuskoj, Poljskoj i Slovačkoj.

78

Etex Building Performance d.o.o. | Vojvode Putnika 79 I Sremska Kamenica | 21208 | Serbia | www.promat-see.com | www.siniat.rs

FABRIKE

PRIREDILA: SANDRA VAHTEL

FABRIKE. NEKADA SU ODLUČNO OBLIKOVALE SLIKU GRADA, A ZATIM SU UGLAVNOM PROGNANE IZ GRADOVA… OVA PROMJENA U URBANISTIČKOM PLANIRANJU SE, NAŽALOST, ODRAZILA I NA ARHITEKTURU. IAKO NEKE FABRIČKE ZGRADE S KRAJA 19. I POČETKA 20. VIJEKA KOJE SE NALAZE U GRADSKIM CENTRIMA DANAS MOGU PRIVUĆI INDUSTRIJSKE ROMANTIČARE KOJI IH PRETVARAJU U STAMBENE I POSLOVNE PROSTORE, POJEDINE ZGRADE ČESTO NE UŽIVAJU OVU POPULARNOST, NE SAMO ZBOG SVOJE DECENTRALIZACIJE, RAZLOG: JEDNOSTAVNO SU DALEKO OD BILO KAKVIH ESTETSKIH STANDARDA. SREĆOM, MNOGI ARHITEKTI SE ZAGRIJEVAJU ZA IDEJU DA INDUSTRIJSKE ZGRADE MOGU I TREBA DA BUDU FORMALNO PRIVLAČNE. INDUSTRIJSKA ARHITEKTURA JE IZUZETNO SLOŽENA JER UKLJUČUJE TEMELJNO RAZUMIJEVANJE TEHNIČKIH KARAKTERISTIKA INDUSTRIJSKIH PROCESA KAKO BI SE EFIKASNO DIZAJNIRALO. TAKOĐE TREBA RAZMOTRITI ODRŽIVU PRAKSU PROJEKTOVANJA I INTEGRISATI JE U CJELOKUPAN DIZAJN ZGRADE; PREDSTAVLJAMO VAM NOVE MODERNE I PRIVLACNE FABRIKE, KOJE SVOJIM DIZAJNOM INSPIRISU I PREDAJU SE OKOLINI.

DESTILERIJA VISKIJA OD SLADA / ANI DESIGN

FABRIKA VISKIJA OKRUŽENA ZELENILOM DESTILERIJA VISKIJA NOVA JE FABRIKA, NOVA KANCELARIJA I CENTAR ZA POSJETIOCE KOMPANIJE THAI BEV, TAJLANDSKE KOMPANIJE ZA HRANU I PIĆE. PROJEKAT JE LOCIRAN SJEVERNO OD GLAVNOG GRADA TAJLANDA, U BLIZINI ISTORIJSKOG PARKA KAMPHAENG PHET, JEDNOG OD MJESTA KOJE JE POD ZAŠTITOM UNESCO-A.

Fabrika je dizajnirana u stilu kampusa.

Kampus je podijeljen na tri dijela i sastoji se od centra za posjetioce, destilerije i skladišta. Zgrade su grupisane i okružene velikim otvorenim parkom.

Arhitekti su ciglu predložili kao glavni materijal i stvorili dijalog između zgrada sadašnjice i istorije drevnog grada.

Način na koji su arhitekte nasumično koristili raznolikost obrazaca cigle, veza

je sa drevnim zidovima od opeke smještenih u istorijskom parku UNESCO-a i rasutih po provinciji Kamphaeng Phet.

Razbacani slijed cigli stvara teksturu spoljne koverte. Varijacije uzoraka cigle

čine je veoma atraktivnom, umjesto samo sirove industrijske zgrade.

Zgrade i dalje izražavaju tehnologiju destilerije u industrijskom stilu. Ali u isto vrijeme, povezuje se sa čitavim osjećajem istorijskog parka u blizini. To je način da se napravi referenca modernog prevoda ove sasvim klasične arhitekture od opeke.

Ova fabrika će uticati na način na koji će nova zajednica biti. Postaće raznoliko centralno mjesto za ljude, zaposlene i posjetioce. Po lijepom vremenskom danu, oni zapravo mogu da imaju piknik u blizini fabrike, okruženi pejzažima modernih ciglenih zgrada koje takođe pokazuju poštovanje prema istorijskoj arhitekturi drevnog grada u blizini.

82

NAZIV PROJEKTA : The Malt / Malt whiskey distillery ARHITEKTE: Ani Design LOKACIJA: Kamphaeng Phet, Thailand GODINA ZAVRŠETKA: 2019 BRUTO IZGRAĐENA POVRŠINA: 22,800 Sq.M. GLAVNI ARHITEKTA: Egachai Suebwongsarn DIZAJNERSKI TIM: Ani Design Co.,Ltd (Egachai Suebwongsarn, Nitipan Wiprawit, Nattakan Sakolwaree , Tawin Yuangtrakul) KLIJENT: Thai Beverages PLC.

83

FABRIKA SMEĐEG ŠEĆERA / DNA

POZORNICA ZA SEOSKI ŽIVOT SELO KSING NALAZI SE NA CENTRALNOM NIVOU RIJEKE SONGIIN. REGION JE VAŽAN ZA UZGOJ ŠEĆERNE TRSKE I PROIZVODNJU SMEĐEG ŠEĆERA, KOJI JE TAKOĐE PRIMARNI IZVOR PRIHODA SELA.

84

Nova zgrada zajednice nalazi se na kraju sela, na prelazu na polja koja se koriste za poljoprivredu i zamjenjuje privatne radne prostorije, koje više nisu zadovoljavale tehničke zahtjeve.

Sastoji se od nekoliko građevinskih elemenata, koji imaju različite funkcije i međusobno su povezani hodnicima.

Potpuno prozirno prizemlje povezuje radne zone sa poljima i susjednom seoskom strukturom.

Glavna prostorija sa pećnicama se, međutim, aktivno koristi za proizvodnju šećera samo u tri zimska mjeseca između oktobra i decembra. Zbog toga je bilo važno zgradu dizajnirati tako da je seoska zajednica može koristiti za druge aktivnosti. Tamo se stariji stanovnici sastaju tokom dana na čaju, prikazuju se filmovi ili lokalno pozorište lutaka uveče daje predstave. Iz te zgrade je nastao novi sociokulturni život, koji pomaže u novom definisanju identiteta.

Transparentnost između različitih građevinskih elemenata i nesmetan pogled na procese koji su uključeni u proizvodnju smeđeg šećera takođe čine zgradu privlačnom za posjetioce.

Smanjena materijalnost opeke, čelične

konstrukcije, stakla i valovitog lima stvara radnu sobu koja uzima u obzir kulturne probleme seoske zajednice.

Kao izraz savremene proizvodnje i kao mjesto društvenog okupljanja i prostora za kulturu, arhitektura oblikuje društvenu zajednicu u selu na održiv način.

Ovdje samo poimanje sela dobija novi oblik mimo tradicionalnih koncepata.

Radionica smeđeg šećera nasleđuje kulturne i tradicionalne elemente jezgra sela, odražava njegovu inherentnu

POLJA ŠEĆERNE TRSKE Sjeverna strana je uz polje šećerne trske i ograđena crvenom ciglom, koja postaje područje slaganja šećerne trske i logistička usluga. Južna strana se otvara prema selu i poljima i postaje otvoreni izložbeni prostor za proizvodnju smeđeg šećera. Tri volumena lakog čelika visoke visine služe kao prostor za zabavu, područje slaganja šećerne trske i tradicionalno područje za preradu smeđeg šećera sa šest peći i 36 lonaca.

85

kulturnu vrijednost, a takođe pokazuje jedinstvene karakteristike Ksingcuna različite od drugih drevnih sela.

Radionica smeđeg šećera Ksingcun kombinuje pogone za proizvodnju smeđeg šećera, aktivnosti seljaka i kulturne izložbe i važno je mjesto koje povezuje selo i grad. Izbor lokacije na određenoj udaljenosti od sela takođe efikasno smanjuje uticaj i smetnje proizvodnje u odnosu na selo. Radionica služi kao prelazni produžetak između sela i okolnih krajeva. Seljani mogu uživati u seoskom pejzažu dok se bave proizvodnjom i postaće mjesto za odmor nakon rada na poljima. Strani turisti takođe mogu ovdje da se zaustave kako bi iskusili idiličnu poeziju i život na selu.

86

Proizvodne aktivnosti u radionici šećera Ksingcun Brovn, takođe su živa scena.

Otvoreni svemirski dizajn čini scenu produkcije izgledom scene pozorišnog performansa; i spolja i iznutra su prikazi scene, sela i pejzaza. Radionica naglašava vrijednost tradicionalne kulture i može se opisati kao živi muzej.

Izvođenje i prikaz radionice daju joj prirodu „bine“, koja nije samo pozornica za seoske proizvodne aktivnosti, već i pozornica za seoski život i idiličnu poeziju.

Volumen zgrade radionice smeđeg šećera podijeljen je na dva dijela: sjeverni i južni. Sjeverna strana je uz polje šećerne trske i ograđena crvenom ciglom, koja postaje područje slaganja šećerne trske i logistička usluga. Južna

BAMBUSOV PAVILJON Bambus je, kao uobičajeni lokalni građevinski materijal, uveden u dizajn i korišćen kao gornji materijal kružne verande u proizvodnom izložbenom prostoru za definisanje prostora.

Vitke trake od bambusa uredno su poređane u rešetku, koja ne samo da daje hlad, već i naglašava poluotvorenu prirodu „sivog prostora“.

strana se otvara prema selu i poljima i postaje otvoreni izložbeni prostor za proizvodnju smeđeg šećera. Tri volumena lakog čelika visoke visine služe kao prostor za zabavu, područje slaganja šećerne trske i tradicionalno područje za preradu smeđeg šećera sa šest peći i 36 lonaca. Linearni hodnici

koji okružuju ova tri bloka postaju kružni štandovi i linije za posjetioce pozorišta za proizvodnju smeđeg šećera.

U dizajnu radionice smeđeg šećera odabran je uobičajeni lokalni oblik zgrade od lakog čelika, koji zadovoljava potrebe proizvodnog prostora velikog raspona, odgovara funkcionalnim atributima fabrike i koristi se u kombinaciji sa prostornim funkcionalnim atributima. Budući da proizvodnja drevnog smeđeg šećera zahtijeva upotrebu otvorenog plamena, dimnjaci, izduvni vazduh i druga oprema takođe su dizajnirani da budu integrisani u laku čeličnu strukturu. Fleksibilne karakteristike lagane čelične konstrukcije mogu se u potpunosti otvoriti u proizvodnom izložbenom prostoru. Kao otvoreni javni prostor povezan je sa selom i krajolikom i međusobno se nalaže da bi se stvorila živahna pastoralna proizvodnja i životna slika.

Crvena cigla je građevinski materijal koji se nalazi svuda u zemlji. Područje logističke usluge na sjevernoj strani koristi crvene cigle kao zatvoreni sistem ograde, koji je odvojen od strukture proizvodnog izložbenog prostora i odgovara funkcionalnim atributima. Dio nestrukturne površine zida je izdubljen, što ne samo da osigurava privatnost, već se i povezuje sa prirodnim pejzažem spolja.

Izložbeni prostor proizvodnje popločan je crvenim opekama, odvojen od crne skele od lakog čelika i odjekuje bojom smeđeg šećera. Tlo područja obrade produžava linije poljskog grebena u prostoriju, odlikujući se različitim metodama crvene opeke. Izložbeni prostor dizajniran je crvenim ciglama u kombinaciji sa ozelenjavanjem kako bi se povećalo bogatstvo prostora i naglasili funkcionalni atributi izložbenog prostora kao javnog prostora za odmor. Veranda koja okružuje proizvodni izložbeni prostor popločana je cementom kako bi se definisao prostor i odrazila fluidnost i priroda prostora na otvorenom. Logističko uslužno područje popločano je tamnim cementom kako bi se razlikovalo od sistema crvenih zidova, a boja potiskuje prostor.

CRTEŽI Inspirisani bjelocrtanim kulturnim zidovima koji se mogu vidjeti svuda u lokalnim selima, učenici Umetničke škole bili su zaduzeni da ručno nacrtaju „Pejzažni“, „Pastirsko ratarstvo“, „Sadnja šećerne trske“, „Transport šećerne trske“ i „Šećernu trsku“ na zidovima staklenih zavjesa unutar i izvan radionice smeđeg šećera. Pet poglavlja „Drevnog smeđeg šećera“ prikazuje proces proizvodnje smeđeg šećera, tako da se arhitektonsko sučelje i spoljni pastirski pejzaži, slike proizvodnje i života farmera i unutrašnji drevni proces proizvodnje smeđeg šećera višestruko preklapaju u dinamičan seoski zivot. Slika na bijelom crtežu daje okolnom staklu iluziju nalik na zavjesu, još jednom ističući scenski osjećaj i performanse proizvodnje smeđeg šećera.

87

INDUSTRIJSKO PODRUČJE HOLMEN / SNØHETTA

INDUSTRIJSKI KOMPLEKS U BOJAMA U IME BRODOVLASNIKA HOLMØI MARITIME, SNØHETTA JE DIZAJNIRAO HOLMEN INDUSTRIJSKO PODRUČJE, VISOKO SOFISTICIRANO I ŽIVOPISNO RIBOLOVNO MJESTO OD 6.000 KVADRATNIH METARA SMJEŠTENO NA ISTOČNOJ STRANI SORTLANDSSUNDET U ARHIPELAGU VESTERALEN U SJEVERNOJ NORVEŠKOJ.

88

Okupljanjem svih zaposlenih i vrhunskih objekata na istoj lokaciji, ovaj smjeli novi objekat osigurava kontinuitet međunarodnih uspjeha u regionima u okviru druge najveće norveške industrije - industrije vrijedne više od milijardu dolara godišnje. Industrija sa uglađenijom privlačnošću kompanije suptilno spajajući kočarsku mrežu Holmøi Maritime, uzgoj ribe i preradu ribe i sjedište kompanije u četiri karakteristične zgrade. Zgrade takođe uključuju gostinsku kuću koja funkcioniše kao dom zaposlenima koji su daleko od kuće i koji moraju da odmore između smjena na moru ili na kopnu.

Orijentisane prema prvoklasnoj luci

duboke vode široke 126 metara, koja zaranja u Norveško more, sve su zgrade organizovane i dimenzionisane tako da olakšavaju aktivnosti na moru i na kopnu, istovremeno štiteći i poštujući netaknuti sjeverno-norveški pejzaž.

KONTEKST Sa tipičnom obalnom klimom, blagim zimama i hladnim ljetima, ostrva Vesteralen su dom za nešto više od 32.000 stanovnika. Područje je svetionik norveške ribarske industrije već skoro 1.000 godina, a region je poznat po izuzetno hranljivim okeanskim strujama i po cvjetajućoj fauni i flori koju pojačava Gulfstream koji se

ovdje približava obali više nego bilo gdje drugdje na svijetu. Prirodu u ovom području karakterišu surovi okean, prostrane planine i kišno nebo koje ljeti skriva beskrajno ponoćno sunce.

Od decembra do početka januara, Vesteralen je uronjen u prepoznatljiv plavi mrak, da bi ga povremeno obasjalo sjeverno svjetlo. Industrijsko područje Holmen pažljivo razmatra svoj kontekst stvarajući jednostavnu, ali logistički složenu industrijsku tipologiju koja lagano korača u predjelu. Šareni objekat inspirisan je promjenljivim svjetlosnim uslovima i spektakularnim pejzažom Vesteralena, a organizovan je u jednostavnom pravougaonom obliku koji pažljivo kamuflira dolazni i odlazni saobraćaj čamcima i kamionima koji se prevoze između objekta, mora i kopna. Stvarajući otvoreni prostor sa velikim prozorima, objekat omogućava prodiranje maksimalnog dnevnog svjetla u zgradu, istovremeno pružajući i predivan pogled na more.

Dizajn takođe smanjuje potrebu za vještačkim osvjetljenjem i grijanjem, doprinoseći boljoj klimi u zatvorenom prostoru i održivijoj zgradi.

Višak iskopa sa gradilišta prenosi se nazad u okolnu prirodu stvaranjem lagano talasastog pejzaža. Prateći zelenu uličicu koja prolazi duž pansiona i sjedišta, pejzaž završava kao mali park nazvan „Lunden“, rekreativna slobodna zona za zaposlene i posjetioce. Trava, lokalno rastinje i breze štite i ističu estetiku okolnog pejzaža.

Spajanje funkcionalnosti, složenosti i zaigranosti Snøhetta je sprovela 89

PEJZAŽ Višak iskopa sa gradilišta prenosi se nazad u okolnu prirodu stvaranjem lagano talasastog pejzaža. Prateći zelenu uličicu koja prolazi duž pansiona i sjedišta, pejzaž završava kao mali park nazvan „Lunden“, rekreativna slobodna zona za zaposlene i posjetioce. Trava, lokalno rastinje i breze štite i ističu estetiku okolnog pejzaža.

opsežno mapiranje složene logistike potrebne da bi se osiguralo da kvalitet ribe zadovoljava najviše standarde prije nego što se izveze milionima ljudi širom svijeta koji svakodnevno konzumiraju norvešku ribu.

Putanja ribarica do i iz objekta, skladištenje opreme i potrebe zaposlenih, kao i pažljiv postupak rukovanja ribom od trenutka kada ona napušti mrežaste torove do zamrzavanja i otpreme, pažljivo su razmatrani tokom faze dizajniranja kako bi se postiglo najbolje okruženje moguće za zaposlene i za proizvodnju.

Terminal za smrzavanje funkcioniše kao samo srce objekta, a postoje planovi za proširena skladišta za zamrzavanje i skladištenje, kao i za produženje luke duboke vode od 112 metara.

Odabrani su funkcionalni materijali poput aluminijumske fasadne obloge i

90

betonskih podova zbog njihove estetike i trajnosti i stvaraju kontrast živopisnim

detaljima objekta. Tople boje u rasponu od crvene, prigušene narandžaste, žute i zelene stvaraju razigrani kontrast nebu, okeanu i planinama Vesteralen i razlikuju se do inače prigušene metalik sive boje i materijalnosti objekta i suptilnih elemenata za pronalaženje kako iznutra tako i spolja.

Svijetla paleta boja takođe se prevodi u

dizajn enterijera - od same konstrukcije do unutrašnjih elemenata. Boje stvaraju toplu atmosferu u kontrastu sa svjetlim pepelom i brezovim drvenim elementima na stropnim letvicama, zidnim pločama, podovima i fiksnim i labavim namještajem, dodajući dašak razigranosti pogledima na projmenu i dramatičan spoljašnji izgled koji ostavlja bez daha.

Bogat, živopisan grafički profil sa

karakterističnim morskim uzorkom inspirisan ribljim ljuskama krasi prozore i bočne stranice terminala za smrzavanje i novi logotip Holmen Industrial Area. Grafički profil je takođe preveden u srebrni uzorak vizitkarti i dopisnica, stvarajući predivan estetski dodatak ukupnom pripovijedanju Holmøi Maritime - priča ispričana kroz arhitekturu, pejzažnu arhitekturu, unutrašnju arhitekturu i grafički dizajn.

TOPLE BOJE Tople boje u rasponu od crvene, prigušene narandžaste, žute i zelene stvaraju razigrani kontrast nebu, okeanu i planinama Vesteralen i razlikuju se do inače prigušene metalik sive boje i materijalnosti objekta i suptilnih elemenata za pronalaženje kako iznutra tako i spolja.

NAPISALA: Ema Alihodžić Jašarović arhitekta, saradnik u nastavi na Arhitektonskom fakultetu u Podgorici

NAGRADE U ARHITEKTURI DRUŠTVENA REKOGNICIJA ILI SATISFAKCIJA POJEDINCA?

U SUSRET OVOGODIŠNJEM ČETVRTOM PO REDU CRNOGORSKOM SALONU ARHITEKTURE, ČIJA JE REALIZACIJA PREDVIĐENA ZA KRAJ NOVEMBRA 2020. GODINE, A ČIJI JE RASPIS NA TEMU ,,TRANS-MISIJA’’ U TOKU, DOŠLA SAM NA IDEJU DA OVAJ TEKST POSVETIM TOME KOLIKO JE ULOGA NAGRADA U ARHITEKTONSKOM STVARALAŠTVU VAŽNA, NE SAMO ZA NAGRAĐENOG POJEDINCA VEĆ ZA CJELOKUPNO DRUŠTVO. NAIME, NAGRADE U ARHITEKTURI NE PREDSTAVLJAJU SAMO SATISFAKCIJU ZA AUTORA DJELA, IAKO JE PRIZNANJE OD STRANE REFERENTNE GRUPE – ČLANOVA ŽIRIJA, SUBJEKTIVNO VEOMA ZNAČAJNO ZA POJEDINCA, ONA AFIRMIŠU NOVE ARHITEKTONSKE VRIJEDNOSTI, PODIŽU STANDARDE STRUKE ALI I PROSTORA...UPISUJUĆI NAGRAĐENI OBJEKAT NA MAPU ZNAČAJNIH OSTVARENJA KOJA ULAZE U ANTOLOGIJU GRADITELJSKOG NASLIJEĐA. SISTEM NAGRAĐIVANJA PREDSTAVLJA VAŽAN PODSTICAJNI INSTRUMENT KULTURNIH POLITIKA, I KAO TAKVA NAGRADA PREDSTAVLJA GRATIFIKACIJU KOJU STRUKA I DRUŠTVO PRIZNAJE POJEDINCU (STVARAOCU) I TIME GA POTVRĐUJE, DAJE MU LEGITIMITET U NEKOJ OBLASTI STVARALAŠTVA, ALI I DOPRINOSI PORASTU DRUŠTVENOG I KULTURNOG UGLEDA. NAGRADE MOGU IMATI I EMANCIPATORSKU ULOGU DRUŠTVA, POZICIONIRAJUĆI I PROMOVIŠUĆI NOVE VRIJEDNOSTI GRADA, NASTALE KAO REZULTAT AKTUELNOG POLITIČKOG, EKONOMSKOG I DRUŠTVENOG KONTEKSTA. Govoreći o nagradama na prostoru socijalističke Jugoslavije, nemoguće je ne istaći značaj Borbine nagrade za arhitekturu koja je bila jedina savezna nagrada za arhitekturu i kao takva glavno mjerilo arhitektonske izvrsnosti u bivšoj Jugoslaviji i popularizacija najznačajnijih arhitektonskih postignuća, istovremeno gradeći jugoslovenski identitet. U saradnji sa Savezom arhitekata Jugoslavije, nagrada je ustanovljena 1965., na godišnjicu kada je 1922. u Zagrebu štampan prvi broj lista “Borba”. Narednih decenija, nagrađivana su najznačajnija ostvarenja nastala na području nekadašnje Jugoslavije, a osvajanje ove nagrade smatralo se najvećim presti-

92

Jedina Savezna nagrada lista „Borba“ za Crnu Goru, dodijeljena je za Hotel Podgorica autoorke Svetlane Kane Radević, 1967

žem na području arhitekture u bivšoj Jugoslaviji. Među brojnim dobitnicima su: Boris Magaš - za hotelski kompleks Solaris i stadion Poljud, Živorad Janković za KSC Skenrerija, Stanko Mandić, Janez Lajović, Stojan Maksimović, Aleksandar Šaletić, Jahiel Finci i Zlatko Ugljen za Narodno pozorište u Zenici, Janez Kobe, Ivan Štraus, Marijan Hržić dva puta sa saradnicima - za Krematorij na Mirogoju i kompleks Cibona, Mihajlo Mitrović i mnogi drugi. Crnogorska arhitektica Svetlana Kana Radević ostvarila je dvostruki raritet, kao jedina žena koja je dobila Saveznu nagradu lista „Borba“, a s druge strane postala je laureat u tridesetoj godini života. O pozicioniranju Crne Gore iz ugla Borbine nagrade, možete čitati u knjizi prof. dr Rifata Alihodžića u izdanju CANUa ,,Arhitektura u Crnoj Gori 1965.-1990. kroz prizmu “Borbine nagrade’’, a koji je ujedno 1991. godine dobio Borbinu nagradu za najbolje arhitektonsko djelo realizovano u RCG za prethodnu godinu, za objekat Doma kulture u Plavu. Sve njihove građevine obilježile su jugoslovenski prostor. Tradiciju jugoslovenske nagrade za arhitekturu lista “Borba” nastavile su 1992. “Večernje novosti”, kada je sa nivoa prostora bivše Jugoslavije, prenijeta na teritoriju Srbije i Crne Gore, ali zbog nedostatka sredstava, duga tradicija je prekinuta.

Važno je istaći činjenicu da Crna Gora od te 1991.godine ali i od sticanja nezavisnosti, dugo nije imala ustanovljenu nijednu nacionalnu nagradu u domenu arhitektonskog stvaralaštva, iako su u njoj živjela i stvarala brojna zapažena imena arhitekture, od kojih su neki imali i svjetsku slavu, ali nikada nisu bili nagrađeni nacionalnim priznanjem, niti je njihov opus poslužio za uspostavljanje sistema novih vrijednosti kroz nagradu koja bi nosila njihovo ime. Razlog i opravdanje za ovakvu situaciju možemo tražiti na više frontova, a epilog takvog tretmana arhitekture, koja dugo nije vrednovala i rangirala arhitektonska ostvarenja, imaju svoju vidljivu reperkusiju u prostoru.

Grand Prix trećeg crnogorskog Salona arhitekture: Marko Radonjić i Marija Stanojević za projekat mašinske zgrade mHE “Bistrica Majstorovina”

stituenti vodećih nagrada u arhitekturi (DANS - Salon arhitekture Novi Sad; UHA (Udruženje hrvatskih arhitekata) i DAS (Društvo arhitekata Splita); ULUPUDS - Udruženje likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Srbije – Nagrada Ranko Radović...). Nagrada Salona arhitekture u Crnoj Gori uspostavljena je 2014. godine, i dodjeljuje se bijenalno, od strane renomiranog internacionalnog žirija. Poslednji crnogorski Salon arhitekture 2018. godine, ostaće upamćen po najvećem broju pristiglih radova u svih sedam kategorija, kao i o njegovom premijernom održavanju u prostoru Kolektora, bivša fabrika Titex, koja od 2018. godine funkcioniše kao alternativni kulturni centar i sjedište Saveza arhitekata Crne Gore. Dobitnik Grand prix priznanja za 2018. godinu je arhitektonski duo Marko Radonjić i

Marija Stanojević za projekat mašinske zgrade mHE “Bistrica Majstorovina”. U toku je proces prijavljivanja za četvrti Salon arhitekture koji će biti realizovan krajem novembra 2020.godine.

Osim nacionalne nagrade, od ključne važnosti su priznanja pojedincima, koji su svojim stvaralačkim opusom uticali na kvalitet gradova, pomjerajući granice i postavljajući nove standarde u arhitekturi i urbanizmu, na način što će se uspostaviti nagrada koja će nositi njihovo ime. U regionu postoji veliki broj veoma uspješnih primjera, kao što su Nagrada Ranko Radović, Nagrada Viktor Kovačić za životno djelo, Nagrada Drago Galić za najuspješnije ostvarenje na području stambene arhitekture, Nagrada Bernardo Bernardi za najuspješnije ostvarenje na području oblikovanja

U takvom sistemu, Salon arhitekture predstavlja krovnu nacionalnu smotru arhitekture, u organizaciji Saveza arhitekata Crne Gore, koji formalno funkcioniše kao nevladina organizacija, što je nerijetko praksa i u regionu, gdje strukovna udruženja upravo bivaju kon-

AIM studio, mjesna zajednica Gošići, nagrada Božidar Milić 2019.godine za projekat realizacije

93

Nagrada Ranko Radović za 2019.godinu, Dva arhitekta, Vinarija Galić, Kutjevo

i unutrašnjeg uređenja, Nagrada Neven Šegvić za publicistički, kritički, naučnoistraživački i teorijski rad, kao i mnoge druge, koje na simboličan način odaju priznanje velikim stvaraocima, a ujedno kreiraju ambijent koji podstiče kolektivni trud struke da dosegne i prevaziđe nivoe koji su postavili renomirani prethodnici. Tako, tokom 2019. godine porodica profesora dr Božidar Milić u saradnji sa Arhitektonskim fakultetom UCG, posthumno, i uz podršku drugih partnerskih institucija, osniva nagradu Božidar Milić, prvu u Crnoj Gori tog tipa, koja je oformljena sa ciljem da podstiče, razvija i afirmiše kritičko-teorijsku misao u oblasti arhitekture i arhitektonskog stvaralaštva, urbanizma, prostornog planiranja, zaštite graditeljskog nasljeđa, kao i unapređenja nastave iz oblasti arhitekture i građevinarstva, a koja simbolički predstavlja vrednovanje onih arhitektonskih vrijednosti koje je u svojim djelima zastupao i promovisao i sam profesor Milić. U kategoriji ,,realizovano djelo’’ razmatrana su djela autora iz oblasti urbanizma i arhitekture sa teritorije Crne Gore, koja su realizovana u prethodne četiri godine (period 2016-2019.). Prvu nagradu Božidar Milić dobio je crnogorski arhitekta Ivan Milošević i AIM studio za objekat “Centar mjesne zajednice Gošići u Tivtu”, koji je ocijenjen savremenim modelom koji može poslužiti kao koncept budućeg

Studiospazio: Workshop Garage in a Garden, Suzzara, Italy

94

Pirana. Nagrada se dodeljuje najboljem arhitektonskom djelu iz Srednje Evrope u poslednje dvije godine, a od 2008. godine takođe i za najinovativnije ideje studenata. Nagrađeni rad treba da odražava poštovanje savremene arhitekture za prirodni, kulturni i istorijski kontekst.

Predstavljanjem različitosti u okviru visokokvalitetne evropske arhitekture,

Prva nagrada Piranezi dodeljena je 1989. srpskom arhitekti i umetniku Bogdanu Bogdanoviću za Spomen-park Dudik u Vukovaru, Hrvatska.

razvoja ovakvih i sličnih prostora. Više na: https://bozidarmilic.me/o-nagradi/ Kada je u pitanju region, posebno ističem nagradu Ranko Radović, koja takođe može biti dodijeljena i na teritoriji naše zemlje. Nagrada je osnovana sa ciljem da podstiče, razvija i afirmiše kritičko-teorijsku misao u oblasti arhitekture i arhitektonskog stvaralaštva, a dodjeljuje se za tri kategorije: kritičko-teorijske tekstove o arhitekturi; realizovano arhitektonsko djelo i televizijske emisije, izložbe ili multimedijalne prezentacije. Nagradu Ranko Radović u kategoriji realizacije za 2019. godine dobio je projektantski studio Dva arhitekta, za vinariju Galić, Kutjevo.

Moju pažnju posebno zavređuje prestižna međunarodna arhitektonska nagrada Piranezi (Piranesi Award), koja se dodjeljuje od 1989. godine, dio je međunarodne konferencije Piranski dani arhitekture (PDA). Nazvana je po italijanskom umjetniku i arhitekti iz 18. vijeka Đovaniju Batisti Piraneziju (1720– 1778), čija porodica vodi porijeklo iz

Piranesi Award 2018, Galerija n09 – z33, Hasselt, Belgija / 2018 / Francesca Torzo (Italija)

ova nagrada podstiče kulturni identitet i, između ostalog, naglašava značaj oživljavanja modernističke arhitekture. Prva nagrada Piranezi dodijeljena je 1989. srpskom arhitekti i umjetniku Bogdanu Bogdanoviću za Spomen-park Dudik u Vukovaru, Hrvatska.

Godine 2018, dodijeljena je trideseta, jubilarna, nagrada Piranezi. 2018

Bazilika i spiritualna kuća, Mariazell, Austrija / 1992-2018 / Feyferlik Fritzer (Austrija)

Piranesi Award dodijeljena je projektu; Galerija n09 – z33, Hasselt, Belgija / 2018 / Francesca Torzo (Italija). Veoma zapaženi su projekti, koji su dobili posebno priznanje, i to: Radionica Garaža, Suzzara, Italija / 2016 / Studiospazio (Italija) i Bazilika i spiritualna kuća, Mariazell, Austrija / 1992-2018 / Feyferlik Fritzer (Austrija).

Poslije duže pauze 2018. godine u jubilarnoj tridesetoj sezoni dodjele nagrade Piranezi u nominaciju su uključeni radovi srpskih arhitekata izvedenih u poslednje dvije godine. Selektor za Srbiju bio je slovenačko-srpski arhitekta Andrej Strehovec, koji je izabarao sljedećih pet realizacija: Kuća u Tetovskoj– Dejan Miljković, Jovan Mitrović; Hotel Kamenovo (Sunstone Residences), Miločer, Crna Gora (2017) – Mitarh; Mountain Resort Branković (Stara Planina / 2018) – Alterno inc; Javna pijaca u Negotinu (2016) – Raum d.o.o. i Sojenica na Savi, Beograd, (2016) – Remorker Architects.

Ipak, ‘’Nobelova nagrada’’ za arhitekturu, kako je često nazivaju arhitekti, pripada Pritzkerovoj nagradi, koju su osnovali Jay A. Pritzker i njegova supruga Cindy 1979. godine kako bi odali počast arhitektima čija izgrađena djela doprinose čovječanstvu i izgrađenoj okolini kroz umjetnost arhitekture.

Nagradu, koju sponzoriše Hyatt Foundation, dodjeljuje nezavisni žiri renomiranih stručnjaka koji se sastoji od pet

Kuća u Tetovskoj (Tetovska 73, Beograd / 2017) – Dejan Miljković, Jovan Mitrović; Hotel kondo Kamenovo (Sunstone Residences), Sipkov krs, Miločer, Crna Gora (2017) – Mitarh d.o.o.

do devet članova. Dobitnice ovogodišnje nagrade Pritzker, najznačajnijeg priznanja u svijetu arhitekture koje se dodeljuje već 41 godinu, su arhitektice iz Irske Ivon Farel i Šeli Meknamara (Yvonne Farrell i Shelley McNamara), vlasnice arhitektonske firme “Grafton Architects” osnovane 1978. godine u Dablinu, koje su ujedno i četvrta i peta žena u istoriji dodjeljivanja ovog prestižnog priznanja, a ujedno i prvi dobitnici koji su iz Irske.

Tokom duge karijere izvele su brojne projekte širom svijeta, a za neke od njih su nagrađene najprestižnijim nagradama: zgrada Univerziteta Luigi Bocconi u Milanu proglašena je za Najbolju zgradu na svijetu za 2008. godinu, dok su za zgradu univerzitetskog kampusa UTEC Lima u Peruu nagrađene međunarodnom nagradom RIBA. Da odluke o godišnjoj nagradi u arhitekturi mogu postavljati nove trendove, mijenjati kurs kretanja arhitekture, govore i veoma zanimljiva i neočekivana rješe-

nja koja su poslednji odabir za Mies Van der Rohe nagradu iz 2019. godine. Prošlogodišnji finalisti ostaće upamćeni po tome što skoro svi za zajedničko imaju angažman postojećih izgrađenih struktura i njihova transformacija u nove sadržaje, sa ciljem poboljšanja kvaliteta i uslova života u zajedničkom – javnom prostoru, čime se šalje poruka da nije nužno apriori rušiti kako bismo nanovo gradili, već da su principi prenamjene i reanimacije dobrodošli i veoma cijenjeni u savremenoj praksi. Tome u prilog govore i nominovani projekti: Skanderbegov trg u Tirani od 51N4E, PC Caritas od Architecten de Vylder Vincka Taillieuina, Terrassenhaus Berlin od Brandlhuber + Emde, Burlon i Muck Petzet Architekten, i pobjednički: Transformacija 530 stanova koji potpisuju Frédéric Lacaton & Vassal Architectes i Christophe Hutin Architecture. Mies Van der Rohe nagrada je bila svojevrsno iznenađenje struke, jer je sasvim neočekivano pošla u ruke autorskom timu koji je radio

Sojenica na Savi, Beograd, reka Sava, Ada Progar (2016) Remorker Architects

95

Mies Van der Rohe 2019.godine, za projekat Transformacija 530 stanova koji potpisuju Frédéric Lacaton & Vassal Architectes i Christophe Hutin Architecture, Bordo, Francuska

na rekonstrukciji jednog stambenog bloka u Bordou (Francuska), a u pitanju je rekonstrukcija tri stambene zgrade iz šezdesetih godina prošlog vijeka, čime su svi stanovi dobili nove prostorne kvalitete, afirmišući genius loci i osluškujući potrebe svih njenih stanara.

Projekat se sastoji u transformaciji tri moderne zgrade socijalnog stanovanja, koje su dio programa obnove ‘Cité du Grand Parc’, nakon što je opcija njihovog rušenja isključena. Projekat rekonstrukcije započinje iz unutrašnjosti stanova, kako bi se stanovima obezbijedio novi kvalitet, čuvajući pažljivo postojeće osobine, a nadopunjujući ono što nedostaje. Dodatak zimskih vrtova i balkona u produžetku postojećeg daje priliku svakom stanaru da uživa u više prostora, više prirodnog svjetla, više pokretljivosti i više pogleda. Više o nagradi: www.miesarch.com/work.

Enorman uspjeh postigao je regionalni projekat rekonstrukcije Skenderbegovog trga u Tirani, koji je ušao u finalnu selekciju za Mies Van der Rohe nagradu, a koje je nastalo kao rezultat međunarodnog konkursa, osmišljen u saradnji s albanskim umjetnikom Anrijem Salom, da se rekonstruiše postojeći trg - bivši komunistički prostor, na jednostavan a ipak radikalan način. U složenom i gustom urbanom kontekstu, projekat postavlja izdašno pješačko područje, predstavljajući ga kao prazninu u urbanom haosu, piramidu okruženu gusto zasađenom periferijom, što u rezultatu čini autentičnu zbirku starih i novih javnih prostora i vrtova. Nastali zeleni pojas djeluje kao predsoblje koje pregovara o prelazu između zagušenog grada i trga. Represivnoj monumentalnosti komunističke arhitekture suprotstavlja se novi javni prostor koji je oslonjen na prošlost. Pejzažno uređenje projekta pretvoreno je u lokalni ekosistem predviđajući stvaranje nove urbane ekologije za grad.

96

Skanderbegov trg u Tirani od 51N4E, jedan od nominovanih projekata za Mies Van der Rohe nagradu 2018.godine

Među finalistima Mies van der Rohe nagrade za 2019.godinu je zgrada mješovite namjene ugrađena u heterogeno susjedstvo komercijalnih i stambenih blokova u Berlin. Koncept aludira na tipologiju kuće sa terasama kao savremeni i specifični oblik terasaste forme – zigurata, pri čemu se formiraju ekstenzivni javni prostori – terase, koje su dostupne spoljašnjim komunikacijama. Fasada zgrade izgrađena je u betonu, uključujući samo središnje jezgro sa liftom i kupatilima, dok sve ostale funkcije, poput prostornih odvajanja, korisnici izrađuju sami prema svojim potrebama, čime se ističe i naglašava participativni princip projektovanja koji integriše korisnika u sam proces.

Još jedan zanimljiv podatak iz Mies Van Der Rohe selekcije iz 2019.godine, je projekat francuskog studia BAST iz Tuluza, koji je dobio posebnu nagradu za najbolji projekat u nastajanju, a u pitanju je School Refectory koji se nalazi u Gornjoj Garoni, na jugozapadu Francu-

ske. Zanimljivo je da se i u ovom slučaju radilo o intervenciji na već postojećem objektu, a razmjere projekta, budžet i pozicija mogu poslužiti kao stimulans svim kolegama koji stvaraju na teritoriji Crne Gore, da kandiduju svoje projekte i da Crna Gora ove godine dobije reprezentativne predstavnike za ovu prestižnu nagradu.

Savez arhitekata Crne Gore, i ove godine dobio je priliku da nominuje pet predstavnika za ovogodišnju Mies Van der Rohe nagradu, te sam veoma ponosna

na činjenicu da smo fondaciji Mies Van der Rohe dostavili pet sjajnih realizacija nastalih u prethodne dvije godine, od strane mladih crnogorskih autora, i da uskoro očekujemo i finalnu odluku povodom predstavnika iz Crne Gore, a što će biti jedna od tema narednih brojeva.

Jedna od veoma zapaženih svjetskih nagrada je Aga Khan za arhitekturu (AKAA), koju je ustanovio Aga Khan IV 1977. godine, a dodjeljuje se svake tri godine arhitektonskom projektu, kako bi identifikovao i ohrabrio koncepte izgradnje koji su uspješno rješavali potrebe i težnje zajednica u kojima muslimani imaju značajno prisustvo. Nagrada nastoji identifikovati i podstaći arhitektonske koncepte na području razvoja zajednice, očuvanja kulturnog naslijeđa, promociju savremenog dizajna, ali i pejzažne arhitekture. Mandat Aga Khana za arhitekturu razlikuje se od mandata mnogih drugih arhitektonskih nagrada:

Nominacija za Pritzkerovu nagrad za 2019.

- Terrassenhaus Berlin od Brandlhuber + Emde, Burlon i Muck Petzet Architekten

ne samo da nagrađuje arhitekte, već takođe identifikuje sve aktere, opštine, graditelje, klijente, majstore i inženjere koji su igrali važnu ulogu u realizaciji projekta. Nagrade su dodijeljene projektima širom svijeta, a tokom postupka nominovanja dokumentovano je više od 9000 arhitektonskih projekata. Za period od 2017. do 2019. godine Aga Khan nagradom nagrađeno je nekoliko veoma specifičnih projekata, koji na veoma savremen način interpretiraju islamsku kulturu, lokalni kontekst, i tradiciju, integrišući prepoznatljive lokalne materijale i pejzaž kao sastavni dio arhitektonskog izraza, i to: Palestinian Museum, heneghan Peng Architects, Irska; Alioune Diop University Teaching and Research Unit, IDOM, Bilbao, Španija; Revitalisation of Muharraq, Authority for Culture & Antiquities Conservation Department, Manama, Bahrain; Arcadia Education

Project, Saif Ul Haque Sthapati, Bangladeš; Wasit Wetland Centre, X-Architects, Dubai, UAE. Više informacija na: https://www.akdn.org Još jedna renomirana međunarodna nagrada za arhitekturu je RIBA nagrada koju dodjeljuje Kraljevski institut britanskih arhitekata za autore na regionalnom, nacionalnom i internacionalnom nivou, te su to upravo i nezavisne kategorije u procesu žiriranja, sa velikim brojem potkategorija koje specifikuju različite teme i funkcije. Nagrada se dodjeljuje svake godine tokom posljednjih 50 godina arhitektama koji su postigli inovacije u arhitekturi, među kojima su poznata svjetska imena kao što su Fosters and Partners (2007), Richard Murphy (2009), Hopkins Architects (2009) itd. Žiriranje za nagradu za 2020. godinu, odloženo je za narednu godinu, kako bi se održala dosljednost i nivo ocjenjivačkog postupka, jer svi projekti nagrađeni RIBA-om moraju se posjetiti posebno, što ove godine nije bilo moguće zbog epidemiološke situacije u svijetu. Za 2019. godinu dodijeljeno je čak 54 RIBA-inih nacionalnih nagrada – u različitim kategorijama i tipologijama.

Osim gore navedenih, postoje brojne zapažene evropske nagrade u polju arhitekture, urbanizma i dizajna, među kojima su German Design AWARD, koji ove godine među nagrađenima ima i crnogorskog predstavnika - projekat Chalet Jelovac autorke dr Sonje Radović Jelovac, dobitnika u kategoriji Excellente Architecture 2020. Takođe, regionalno prepoznata je i nagrada BIG SEE AWARD, koja takođe među nagrađenim u različitim kategorijama prepoznaje i crnogorsku arhitektonsku scenu, i to dva pobjednika u kategoriji BIG SEE WOOD AWARD 2019 za projekat Ski Resort Kolašin, koji potpisuje Studio Synthesis, kao i projekat restorana Biogradska gora, Studio Grad, u istoj kategoriji. Ovom nagradom vrednovana su i dva proizvoda projekta kreativnih industrija Ministarstva kulture Crne Gore, i to: Solarna klupa autorke Marije Bojović i “Pasara Wooden Boat” radionice “Plaforma”, odnosno autora Vitomira Vujovića. Takođe, nagrada BIG See dodjeljuje se u kategoriji Big SEE architectural visionary, a nagrada za 2019. godinu pripada crnogorskoj arhitektici Dijani Vučinić (DVARP studio).

Ipak, poslije višedecenijskog jaza u kome se crnogorska arhitektura nije afirmisala kroz mehanizam nagrada, danas možemo govoriti o ,,buđenju’’ arhitektonske scene koja se upravo dodatno može osnažiti kroz sistem vrednovanja i priznanja u vidu prestižnih nagrada najprije u nacionalnim okvirima, a potom i na regionalnoj i svjetskoj sceni, čime se ujedno podiže nivo društvene odgovornosti prema prostoru ali i vrijednosti prostora u kome živimo.

RIBA Award 2019, Cork House by Matthew Barnett Howland with Dido Milne and Oliver Wilton

97

STOCKHOLM SUBWAY/ŠVEDSKA

NAJDUŽA GALERIJA NA SVIJETU TEXT I FOTO: IVAN RAJKOVIĆ Spec. Sci. Arch.

98

STOKHOLM, GRAD POZNAT KAO VENECIJA SJEVERA, MOŽE DA SE POHVALI VELIKIM BROJEM MUZEJA I KULTURNIH DOGAĐAJA. MUZEJ FOTOGRAFIJE, MUZEJ NOBELOVE NAGRADE, VASA MUZEJ, MODERNA MUZEJ, SAMO SU NEKI OD PREKO TRIDESET MUZEJA. NA PUTU DO ŽELJENIH DESTINACIJA NEZAOBILAZAN JE PROLAZAK KROZ METRO, I UPRAVO TU POČINJE MAGIJA. SA STO STANICA I PREKO 100 KM PRUGE, STOKHOLMSKI METRO JE UNIKATNO KULTURNO BLAGO OVOG GRADA. METRO JE ZVANIČNO OTVOREN 1950. GODINE, A PRVE “UMJETNIČKE” INTERVENCIJE ZAPOČETE SU VEĆ 1957. GODINE. STOTINE UMJETNIČKIH INSTALACIJA, PREKO DEVEDESET TRETIRANIH STANICA SU RAZLOG ZBOG KOG STOKHOLMSKI METRO S PRAVOM NOSI EPITET NAJDUŽE BESPLATNE GALERIJE NA SVIJETU. SAMI GRAD LEŽI NA GRANITNIM STIJENAMA USLED ČEGA VEĆINA PODZEMNIH STANICA IZGLEDAJU KAO PREUREĐENE PEĆINE. PREKO 150 UMJETNIKA RADILO JE NA SKULPTURAMA, GRAVURAMA, SLIKAMA, MOZAICIMA, RELJEFIMA I DRUGIM INSTALACIJAMA. METRO JE PODIJELJEN NA TRI LINIJE, CRVENU, ZELENU I PLAVU, A UKOLIKO ŽELITE DA NAPRAVITE PODZEMNU TURU NEOPHODNO JE DA ODVOJITE VEĆU POLOVINU DANA.

T-CENTRALEN Centralna stanica u Stokholmu, ujedno i najveća, predstavlja bazu metroa i jedino mjesto gdje se spajaju sve tri linije. Platforma za plavu liniju metroa dekorisana je u čast radnika koji su gradili stanicu i vizuelno je najzanimljiviji segment stanice. Plave lovorike smjenjuju se sa siluetama radnika na bijeloj pozadini zidova koji su grubo obrađeni u pećinskom maniru.

KUNGSTRÄDGÅRDEN Samo jedna stanica istočno od T- Centralena je početna stanica plave linije.

Njeno ime u prevodu znači “kraljeva bašta”, a enterijer sa dominantnom zelenom bojom i kontrastnim crvenim

99

detaljima to i dočarava. Geometrijski elementi u podu fantastično dopunjuju enterijer. Kuriozitet su elelmenti raznih fasada koji su pozicionirani kao eksponati po zidovima stanice. Ti elementi su preuzeti sa zgrada koje su srušene za potrebe gradnje stanice na tom mjestu, i služe kao podsjetnik razvoja grada.

RÅDHUSET Sledeća stanica na plavoj liniji nosi ime po sudu koji se nalazi iznad zemlje.

100

Prljavo crveni zidovi sa minimalnim dekorom unose ozbiljnost i nervozu, a gigantska kamena stopa oslikava pravdu i njenu beskompromisnu vladavinu.

SOLNA CENTRUM Najupečatljivija stanica na plavoj liniji nalazi se zapravo u predgrađu. Crveni zidovi prate vas od samog ulaza i stvaraju osjećaj silaska u sami pakao.

Grandioznost glavnog hola dodatno stvara dramatični osjećaj kod posjeti-

laca i tjera vas na pokret. Zanimljivo je da crvena boja zapravo oslikava nebo u ovom paklenom pejsažu.

SOLNA STRAND Enterijer ove stanice nije obrađen u nivou ostalih stanica. To je namjerno urađeno, kako bi se pojačao akcenat na skulpturnim instalacijama. Plave kocke sa oslikanim oblacima izviru iz poda, zidova i plafona stanice kao centralni motivi koji posjetiocima omogućavaju

nacionalnog stadiona (gdje su održane Olimpijske igre 1912. godine) po kom i nosi ime. Plavi zidovi služe kao podloga za šarene instalacije i grbove lokalnih klubova, a glavni motiv je svakako duga enormnih razmjera, naslikana preko centralnog dijela hola.

TEKNISKA HÖGSKOLAN Sledeća stanica nakon Stadiona nalazi se u blizini Kraljevskog Tehnološkog Instituta, odakle su umjetnici crpili inspiraciju za instalacije. Svi elementi u enterijeru predstavljaju omaž značajnim naučnim dostignućima. Gigantski dodekaedar i jabuka vise iznad putnika na platformi, a u redu za voz uredno čekaju i Da Vinčijeva leteća mašina i Kopernikov heliocentrični sistem.

UNIVERSITET Nakon Tekniske još jedan fakultet ima stanicu sa svojim imenom. Zidovi ove stanice dekorisani su keramičkim muralima koji na jednom peronu opisuju deklaraciju Ujedninjenih nacija i ljudskim pravima, a na drugom prikazuju putovanja švedskog botaničara i zoologa Karla Lineusa.

“pogled u nebo” na tridesetak metara ispod zemlje.

RISSNE Rissne je mala stanica na plavoj liniji u predgrađu Stokholma. Prolazak kroz ovu stanicu je veliko predavanje iz istorije. Na zidovima, u svim mogućim bojama, kroz tekstove i mape prikazana je istorija svijeta koja počinje u doba Rimljana, a završava se 1985. godine kada je stanica otvorena.

TENSTA Pretposlednja stanica na plavoj liniji smještena je u kvartu gdje se doseljenici najviše i najprije nastanjuju.

Usled toga, glavni cilj umjetnika koji su oslikali stanicu bio je da što srdačnije dočekaju putnike. Poruke mira, ljubavi i zajedništva i grafiti u stilu poruka ispisani su na više jezika, a na jednom od njih piše i “bratstvo i sestrinstvo”.

THORILDSPLAN Više od polovine stanica metroa,

njih 53, nalazi se iznad nivoa zemlje.

Najupečatljivija se nalazi na zelenoj liniji, u blizini gradskog centra. Autor instalacije, Lars Arhenius, 2008. godine je pretvorio je ovu stanicu u nostalgičnu platformu arkadnih igrica. Likovi iz Super Maria, Pacmana i Bombermana prenijeti su u svom osobitnom izdanju uz pametnu upotrebu keramičkih pločica. Pa ko ne bi volio da se sa Super Mariom spusti u podzemlje i spasi princezu?

SKARPNÄCK Locirana na suprotnom kraju, Skarpnäck je poslednja stanica zelene linije metroa. Dok crveni zidovi i podne pločice oslikavaju arhitekturu naselja gdje je cigla primarni materijal, sedamnaest granitnih klupa su jasan i direktan omaž Stounhedžu.

STADION Sjeverni krak crvene linije ima nekoliko upečatljivih stanica, a prva na tom spisku je Stadion. Locirana je u blizini

101

MUZIČKI TEATAR I IZLOŽBENA DVORANA U GRUZIJI/MASSIMILIANO FUKSAS

PERISKOP GRADA

PRIPREMILA: SANDRA VAHTEL FOTO: RHIKE PARK © DENIS ESAKOV

U GLAVNOM GRADU GRUZIJE TBILISIJU, ARHITEKTONSKA FIRMA SA SJEDIŠTEM U RIMU, KOJU VODE MASSIMILIANO FUKSAS I NJEGOVA SUPRUGA DORIANA, OTVORILI SU SVOJU DRUGU ZGRADU: MUZIČKI TEATAR I IZLOŽBENU DVORANU DUŽ RIJEKE MTKVARI KOJA PROTIČE KROZ GRAD. SMJEŠTENA U PARKU RHIKE, DVA DIJELA ZGRADE - POZORIŠTE I IZLOŽBENI PROSTOR - PODIJELJENI SU U ODGOVARAJUĆE OBLIKE OD STAKLA I ČELIKA.

102

Studio Fuksas označava dvije različite funkcije zgrade kao što se može razumjeti iz njenog naziva: Muzički teatar i Izložbena dvorana, koji su smješteni obrnuto, u fragmentiranom pejzažu grada da bi snimili pogled na grad i rijeku. Novi Muzički teatar i izložbena dvorana prekriveni su čeličnom konstrukcijom i neutralnim bojama koje mijenjaju kožu zgrade u različita doba dana prilagođavajući se okruženju. Ove dvije skulpturalne zgrade predstavljaju različita prostorna iskustva u interakciji i sa okolinom i sa samom zgradom.

Nakon šest godina izgradnje, zgrada se u pejzažu predstavlja kao „instrumentalno sredstvo“ sa promjenljivom cik-cak kožom prema rotaciji sunca.

Zgrada je stvorena elementima mekog oblika koji su povezani kao jedinstvena

OVAKAV OBLIK ZGRADE JE TIPIČAN ZA PROIZVOD STUDIO FUKSAS I EVOCIRA PRETHODNE PROJEKTE, UKLJUČUJUĆI ŠKOLU ZA HOTELSKI MENADŽMENT U MONTPELLIERU SA TROUGLASTIM PROZORIMA I AERODROMSKI TERMINAL U ŠENŽENU SA HILJADAMA ŠESTOUGAONIH KROVNIH PROZORA KOJI PROBIJAJU NJEGOVE OBLIKE U OBLIKU TUNELA.

karoserija na potpornom zidu.

Sjeverni dio zgrade sastoji se od dvorane Muzičkog teatra, koja sadrži 566 sjedišta, a sadrži foaje i nekoliko objekata, zajedno s tehničkim prostorom za pozorišne mašine i raznim spremištima.

Izložbeni salon otvara svoj veliki ulaz rampom koja dovodi posjetioce sa nivoa ulice kako bi oni lako došli do

zgrade. Sala muzičkog teatra, naprotiv, visi sa zemlje i omogućava korisnicima koji borave u foajeu i kafeteriji da imaju pogled na rijeku i obris grada. Nesimetrične zgrade Studija Fuksas izgledaju kao da su se nasumično ispustile iz vazduha i poprimile oblike u skladu sa okolinskim uslovima koje će im biti od koristi.

Jedan dio plana u obliku slova V usmjeren je prema obližnjem Mostu mira, koji je dizajnirao italijanski arhitekta Michele de Lucchi i dovršen 2010. godine. Rhike Park je takođe vidljiv u tbilisijskoj dvorani javne službe - poslovnoj zgradi zaklonjenoj ispod čelika za nadstrešnice koje je Studio Fuksas završio na suprotnoj obali rijeke Kure 2012. godine.

Izložbena sala smještena je u južnom dijelu muzičkog teatra i koncertnoj dvorani u Tbilisiju, u koji se ulazi putem niza stepenica koje se penju u prazninu prema parku. Sa zadnje strane lokacije, dva volumena se povezuju tamo gdje se sreću sa potpornim zidom visokim 13 metara. Krovne linije na ovom kraju spajaju se se alternativnim ulazom SA STRAŽNJE STRANE MUZIČKE DVORANE, U OSTAKLJENOM KRAJU SJEVERNOG KRILA, NALAZE SE OTVORENI FOAJE I KAFETERIJA. OVDJE, UZDIGNUTI IZNAD PARKA, GOSTI MOGU DA SE ZADRŽE I UŽIVAJU U OSVJEŽENJIMA DOK PROLAZE U NESMETAN POGLED NA RIJEKU. 104

NOVI MUZIČKI TEATAR I IZLOŽBENA DVORANA PREKRIVENI SU ČELIČNOM KONSTRUKCIJOM I NEUTRALNIM BOJAMA KOJE MIJENJAJU KOŽU ZGRADE U RAZLIČITA DOBA DANA PRILAGOĐAVAJUĆI SE OKRUŽENJU. OVE DVIJE SKULPTURALNE ZGRADE PREDSTAVLJAJU RAZLIČITA PROSTORNA ISKUSTVA U INTERAKCIJI I SA OKOLINOM I SA SAMOM ZGRADOM.

s glavne ceste koja odvaja park od predsjedničke palate. Na sjevernoj konstrukciji nalazi se sala za Muzički teatar, zajedno sa predvorjem i drugim sadržajima, uključujući kancelarije, skladište i tehničke oblasti za pozorišne mašine.

Ovaj dio zgrade je podignut da bi se pružao pogled preko rijeke kroz potpuno zastakljen zid zavjesa iz predvorja i kafeterije unutra. „To je periskop grada i gleda prema rijeci koja uokviruje istorijsko jezgro Starog Tbilisija“, izjavili su iz studija.

Ovakav oblik zgrade je tipičan za proizvod Studio Fuksas i evocira prethodne projekte, uključujući školu za hotelski menadžment u Montpellieru sa trouglastim prozorima i aerodromski terminal u Šenženu sa hiljadama šestougaonih krovnih prozora koji probijaju njegove oblike u obliku tunela.

Muzički teatar i izložbena sala Rhike Park izgledaju varljivo malo; njihove skulpturalne forme teško izgledaju dovoljno velike da se u njemu nalazi muzička sala sa 566 sjedišta, a kamoli ukupno 9.200 kvadratnih metara prostora. To bi moglo biti posljedica razmjera samog lokaliteta - prostran, pažljivo uređen park smješten u zavoju rijeke Mtkvari u Tbilisiju i oslanjajući

potporni zid visok 13 metara. Struktura Studija Fuksas poprima oblik skočnog V, sa dvije glavne funkcije smještene u V-ovim cilindričnim krakovima - odluka koju su arhitekti donijeli da obezbijede da dualne funkcije budu jasno vidljive spolja. Na kraju južnog krila, u kojem se nalazi izložbeni prostor, cilindar se izliva u veliki ulaz sa širokim kamenim stepenicama, dočekujući goste iz parka Rhike. Nekoliko koraka dalje, Mirovni most Michele de Lucchi, završen 2010. godine, glavni je izvor pješačkog prometa u park, pa ne samo da je južno krilo nagnuto prema mostu za prijem dolaznih gostiju - njegovi nježno zakrivljeni zidovi takođe se vizuelno usklađuju sa mostom. I poput mosta, i ova polovina Fuksasove strukture prekrivena je trouglastim svjetlarnicima, a ne čeličnim pločama, kako bi poplavio još uvjek nedovršenu unutrašnjost svjetlošću. Sjeverno krilo, u kome se nalazi muzička sala je uzdignuto, a ulaz je zatvoren staklenim zidom zavjesa visokim više od dvije etaže. Ovaj dio strukture - masniji dio V-ove dvije

ruke - takođe sadrži mnoge dodatne programske zahtjeve: iza pozornice se nalaze predsoblje, administrativne kancelarije i ostave, kao i tehnički prostori u kojima se nalaze mašine pozorišta.

Sa stražnje strane muzičke dvorane, u ostakljenom kraju sjevernog krila, nalaze se otvoreni foaje i kafeterija. Ovdje, uzdignuti iznad parka, gosti mogu da se zadrže i uživaju u osvježenjima dok prolaze u nesmetan pogled na rijeku.

Tamo gdje se dva krila spajaju u dnu potpornog zida, njihove spajajuće linije krova blago se spuštaju do ulice iznad, gdje je sekundarni ulaz okrenut prema višeslojnoj saobraćajnici. Preko ove ulice nalazi se predsjednička palata i okolina, srce starog grada. Iznutra, izložbeni prostor i predvorje dižu se prema gore kako bi se uspostavila veza između parka i grada iznad. Arhitekti upoređuju ovaj gest sa periskopom: iako najveći dio zgrade počiva u niskom ležećem rječnom parku.

BOTANIČKA BAŠTA U SONORA PUSTINJI U ARIZONI

BOGATSTVO PUSTINJE BOTANIČKA BAŠTA U SONORA PUSTINJI U ARIZONI, JEDNA JE OD NAJPOZNATIJIH, ALI I NAJNEOBIČNIJIH BOTANIČKIH BAŠTI, U OVOM DIJELU SVIJETA. NJENA JE OSOBENOST U NJENOM SPECIFIČNOM POLOŽAJU, U SREDIŠTU ARIZONSKE PUSTINJE, I JEDNA JE OD RIJETKIH KOJA JE ZADRŽALA SVOJSTVENOST SVOM AUTOHTONOM PEJZAŽU, JER SA PREKO 50 000 BILJAKA, BAR JE TREĆINA AUTOHTONA. NASTALA JE 1939. GODINE KAO ZAMISAO NEKOLIKO ENTUZIJASTA, PRIJE SVEGA ŠVEĐANINA GUSTAFA STARKA, KOJI SU U POČETKU ŠTITILI DIO AUTOHTONOG PROSTORA PUSTINJE, A KASNIJE SE, UZ VELIKODUŠNE DONACIJE, BAŠTA POČELA RAZVIJATI DO NIVOA BOTANIČKE BAŠTE I ISTRAŽIVAČKOG CENTRA. PREKO 140 VRSTA IZ KOLEKCIJE NALAZI SE NA LISTAMA RIJETKIH, UGROŽENIH ILI ZAŠTIĆENIH VRSTA, A OKO 10 000 JEDINKI PRIPADA RODOVIMA KAKTUSA I SUKULENTNIH BILJAKA IZ RODA AGAVA, KOJE SU I KOD NAS POPULARNE I ODOMAĆENE, POGOTOVO NA PRIMORJU.

www.goldlionstyle.com

www.cookingintongues.com

www.wideangleadventure.com

NAPISALA: Danica Mihaljević Davidović, diplomirani inženjer pejzažne arhitekture Pejzažni arhitekta u CAU, centar za arhitekturu i urbanizam, Podgorica

Danas ova botanička bašta predstavlja vrlo posjećenu turističku destinaciju, te se orjentiše ka organizaciji različitih manifestacija, prije svega umjetničke prirode, ali organizuju i tematska predavanja, koncerte, radionice...

Njen rudimentisani pejzaž često predstavlja neočekivanu scenografiju za umjetničke instalacije, te i same biljke, kaktusi impozantnih dimenzija, postaju integralni dio postavke.

I dok ljudi najčešće podrazumjevaju da botaničke bašte budu raskošne oaze zelenila, vodenih površina, palmi, orhideja i paprati, ova bašta www.experiencescottsdale.com

odiše potpuno drugačijim dojmom, jer funkcioniše u svom pustinjskom ambijentu kao specifična tvorevina, koja ostaje dosljedna svom ekološkom nasljedstvu u izrazito kserotermnom staništu. Zbog toga je i zanimljivija, i predstavlja konstantni podsjetnik da se florno bogatstvo može i mora posmatrati kroz prizmu autentičnosti.

Poznati su i primjeri da su vrtovi prilagođavani potpunom promjenom pejzaža, vrsta i cjelokupnog dizajna, kako bi se u što većoj mjeri prilagodili izvornom ekološkom karakteru staništa, a jedan od najpoznatijih je Sanilends (Sunnylands, CA), u Kalifirniji.

Prvobitno izveden kao veliko prostranstvo sa brojnim ukrasnim jezerima, bazenima, bogatom vegetacijom i velikim travnjakom, ovaj je koncept iziskivao izuzetno velike napore u održavanju, prije svega u potrošnji vode. Prateći molbe kalifornijskih vlasti da se pristupi maksimalnim uštedama u potrošnji vode, izvršen je napor da DANAS ONA PREDSTAVLJA VRLO POSJEĆENU TURISTIČKU DESTINACIJU, TE SE ORJENTIŠE KA ORGANIZACIJI RAZLIČITIH MANIFESTACIJA, PRIJE SVEGA UMJETNIČKE PRIRODE, ALI ORGANIZUJU I TEMATSKA PREDAVANJA, KONCERTE, RADIONICE...

www.sunnylands.com

www.cindyknoke.com

Betonska reljefna kocka, Econcrete www.econcretetech.com

www.expedia.com

se promjeni svijest samih konzumenata u pogledu zahtjeva za vrtovima koji nisu svojstveni nekom staništu. Tako je ovaj vrt djelimično transformisan u potpuno novo dizajnersko ostvarenje, sa pretežnom upotrebom kaktusa i sukulenata, svojstvenih tom podneblju.

U tom smislu, i tendencije u vrtnoj umjetnosti uveliko se pomjeraju upravo ka principu autentičnosti, te sve više postaju masovno privlačne one tvorevine pejzažnih arhitekata širom svijeta koje se ne udaljavaju mnogo od svog izvornog, suštinskog pejzaža, već pronalaze načine da se u tom ambijentu ostvari maksimum umjetnikove ideje, a da krajnji proizvod bude u harmoniji sa sopstvenim ekološkim nasleđem.

Sanilends vrt, Kalifornija, dizajn James Burnett, ©Dillon Diers

www.sunnylends.com

PRVOBITNO IZVEDEN KAO VELIKO PROSTRANSTVO SA BROJNIM UKRASNIM JEZERIMA, BAZENIMA, BOGATOM VEGETACIJOM I VELIKIM TRAVNJAKOM, OVAJ JE KONCEPT IZISKIVAO IZUZETNO VELIKE NAPORE U ODRŽAVANJU, PRIJE SVEGA U POTROŠNJI VODE. PRATEĆI MOLBE KALIFORNIJSKIH VLASTI DA SE PRISTUPI MAKSIMALNIM UŠTEDAMA U POTROŠNJI VODE, IZVRŠEN JE NAPOR DA SE PROMJENI SVIJEST SAMIH KONZUMENATA U POGLEDU ZAHTJEVA ZA VRTOVIMA KOJI NISU SVOJSTVENI NEKOM STANIŠTU.

匀䄀䰀伀一

吀䔀倀䤀匀䤀 匀吀䄀娀䔀 吀䄀刀䬀䔀吀 倀䄀刀䬀䔀吀䤀 䤀 䰀䄀䴀䤀一䄀吀䤀 娀䄀嘀 䨀䔀匀䔀 䜀䄀刀一䤀态一䔀 娀䔀䈀刀䄀 䴀䔀䠀䄀一䤀娀䴀䤀 䤀吀䤀匀伀一䤀 倀嘀䌀 倀伀䐀 倀刀䔀䬀刀䤀嘀䄀ఁ䤀 倀伀匀吀䔀䰀䨀䤀一䄀

㈀ 最漀搀椀渀愀 瀀漀甀稀搀愀渀 瀀愀爀琀渀攀爀 匀愀氀漀渀 䴀漀渀搀 樀攀 漀猀渀漀瘀愀渀 ㈀ ㄀⸀ 最漀搀椀渀攀⸀ 一愀氀愀稀椀洀漀 猀攀 甀 一椀欀愁椀‫܁‬甀Ⰰ 甀 甀氀椀挀椀 嘀甀欀愀 䬀愀爀愀搀縁椀‫܁‬愀 㐀㤀⸀ 倀漀ഁ攀氀椀 猀洀漀 欀愀漀 瀀爀漀搀愀瘀渀椀挀愀 瀀漀搀渀椀栀 漀戀氀漀最愀 椀 瀀漀猀琀攀瀀攀渀漀 猀洀漀 愁椀爀椀氀椀 愀猀漀爀琀椀洀愀渀 椀 瀀漀猀氀漀瘀渀甀 瀀漀渀甀搀甀⸀ 匀愀搀愀 瀀漀爀攀搀 洀愀氀漀瀀爀漀搀愀樀攀 椀洀愀洀漀 椀 瘀攀氀攀瀀爀漀搀愀樀甀Ⰰ 愀 渀甀搀椀洀漀 欀氀椀樀攀渀琀椀ⴀ 洀愀 椀 漀瀀爀攀洀愀渀樀攀 猀瘀椀栀 瘀爀猀琀愀 漀戀樀攀欀愀琀愀⸀ 匀愀搀愀 瀀漀爀攀搀 洀愀氀漀瀀爀漀搀愀樀攀 瘀爀愁椀洀漀 椀 甀猀氀甀最攀 瘀攀氀攀瀀爀漀搀愀樀攀Ⰰ 欀愀漀 椀 漀瀀爀攀洀愀渀樀攀 猀瘀椀栀 瘀爀猀琀愀 漀戀樀攀欀愀琀愀⸀ 匀愀氀漀渀 琀攀瀀椀栀愀 䴀漀渀搀 渀甀搀椀 猀瘀攀 瘀爀猀琀攀 瀀漀搀渀椀栀 漀戀氀漀最愀 稀愀 漀瀀爀攀洀愀渀樀攀 猀琀愀洀ⴀ 戀攀渀漀最 椀 瀀漀猀氀漀瘀渀漀最 瀀爀漀猀琀漀爀愀 欀愀漀 椀 愁欀漀氀愀Ⰰ 戀漀氀渀椀挀愀Ⰰ 栀漀琀攀氀愀☠ 伀搀氀椀欀愀 渀愀愁椀栀 瀀爀漀椀稀瘀漀搀愀 渀椀樀攀 猀愀洀漀 欀瘀愀氀椀琀攀琀Ⰰ 瘀攀‫ ܁‬椀 瘀爀栀甀渀猀欀椀 搀椀稀愀樀渀Ⰰ 欀漀樀椀 ‫܁‬攀 漀瀀氀攀洀攀渀椀琀椀 瀀爀漀猀琀漀爀 甀 欀漀樀攀洀 戀漀爀愀瘀椀琀攀⸀ 瀀漀瘀攀縁椀洀漀 猀攀℀

㘀㜀 ㄀㌀㠀 㐀㐀㐀 ⼀ 㐀 ㈀㄀㈀ 㘀 㜀

眀眀眀⸀猀愀氀漀渀洀漀渀搀⸀洀攀

∀倀⸀紁⸀ 䰀唀䌀䬀夀∀ 䐀⸀伀⸀伀⸀Ⰰ 匀䄀䰀伀一 吀䔀倀䤀䠀䄀 䴀伀一䐀 䄀搀爀攀猀愀㨀 唀氀⸀ 嘀甀欀愀 䬀愀爀愀搀縁椀‫܁‬愀 㐀㤀Ⰰ 一椀欀愁椀‫ ܁‬䔀ⴀ洀愀椀氀㨀 瀀⸀稀愀爀欀漀䀀琀ⴀ挀漀洀⸀洀攀

J ESEN

JE POSEBNO LIJEPA U

S TAROJ

ČARŠIJI .

Doživljaj poput putovanja na daleku egzotičnu destinaciju sa ugođajima za sva čula i cijelu porodicu.

59€ STARA ČARŠIJA RESORT & SPA

114

noćenje na bazi polupansiona za dvoje odraslih i dvoje djece do 12 godina

Starobarska čaršija 243, Bar

tel: 068 888 863 / 068 888 864

STARACARSIJA . ME

115