Choroby cywilizacyjne i zakaźne Q4 2024 by Mediaplanet PL

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET Grudzień 2024 | byczdrowym.info

Choroby cywilizacyjne

i zakaźne NIE PRZEGAP: EKSPERT Opryszczka wargowa jest nieprzewidywalna s3-4 WAŻNE Czym właściwie są pneumokoki? s8-9 INSPIRACJE Suplementacja to podstawa zapobiegania osteoporozie s12

Magdalena Jagiełło s14-15

Choroby cywilizacyjne dotykają nie tylko seniorów, ale także ludzi młodszych

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info W W Y DA N I U

W Y Z WA N I A

07 Dr hab. n. med. Ernest Kuchar Razem przeciwko antybiotykooporności

17 Dr n. med. Iwona Rościszewska-Żukowska Migrenę trzeba leczyć

Choroby cywilizacyjne – ciche zagrożenie naszych czasów Współczesne tempo życia, rozwój technologii, urbanizacja i zmieniające się nawyki społeczne przyniosły ze sobą nie tylko wygodę, ale także poważne wyzwania zdrowotne. Choroby cywilizacyjne to grupa schorzeń, które w coraz większym stopniu wpływają na zdrowie milionów ludzi na całym świecie. Są one nie tylko wynikiem czynników genetycznych, ale przede wszystkim konsekwencją stylu życia. Niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, stres i zanieczyszczenie środowiska to główne przyczyny tego globalnego problemu.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

Dr hab. n. med. Wojciech Feleszko Jakie działania są najlepsze na poprawę odporności?

20 Patrycja Rublewska Jak przejść na zdrowy tryb życia? Project Manager: Julia Wrzosek Project Manager: Grzegorz Nazarczuk Project Manager: Hanna Chmielewska Senior Business Developer: Magdalena Nędza Content and Production Manager: Izabela Krawczyk Managing Director: Krystyna Miłoszewska Skład: Mediaplanet Web Editor & Designer: Tatiana Anusik Fotografie: Weronika Walijewska, Patrycja Jędrzejewska dla Purnama Rituals, Mikołaj Wielocha, stock.adobe.com, zasoby własne Kontakt e-mail: pl.info@mediaplanet.com Adres: MEDIAPLANET PUBLISHING HOUSE SP. Z O.O., ul. Zielna 37, 00-108 Warszawa

byczdrowymPL

mediaplanetpl

Mediaplanet.Poland

mediaplanet

PATRONAT HONOROWY

Co to są choroby cywilizacyjne?

Styl życia jako główny czynnik ryzyka

Choroby cywilizacyjne to schorzenia, których występowanie jest ściśle powiązane z rozwojem cywilizacyjnym. Do ich rozwoju przyczyniają się współczesne nawyki żywieniowe, siedzący tryb życia, nadmiar obowiązków oraz wszechobecny stres. Na liście najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych znajdują się m.in.: • Choroby sercowo-naczyniowe – w tym nadciśnienie, miażdżyca czy zawał serca, które są główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych. • Cukrzyca typu 2, której rozprzestrzenianie się jest powiązane z otyłością oraz brakiem aktywności fizycznej. • Osteoporoza, zmniejszenie gęstości kości, które prowadzi do łatwych złamań. Główną przyczyną jest niedobór wapnia i witaminy D w diecie, brak ruchu, a także nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów. • Nowotwory, takie jak rak płuc, piersi czy jelita grubego, których występowanie często wiąże się z niezdrowym stylem życia. • Cyfrowe zmęczenie wzroku, zespół dolegliwości wynikających z nadmiernego korzystania z ekranów komputerów, smartfonów i tabletów. • Migrena, związana z czynnikami charakterystycznymi dla współczesnego stylu życia, m.in., nadmierna ekspozycja na bodźce, np. ekrany urządzeń elektronicznych. • Otyłość, będąca nie tylko chorobą samą w sobie, ale także czynnikiem ryzyka dla wielu innych schorzeń. • Przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak na przykład astma i POChP, nasilane przez palenie tytoniu i zanieczyszczenie powietrza. • Zaburzenia psychiczne, takie jak na przykład depresja czy wypalenie zawodowe, których liczba przypadków dramatycznie rośnie.

Eksperci wskazują, że jednym z kluczowych czynników sprzyjających rozwojowi chorób cywilizacyjnych jest niezdrowy styl życia. Brak regularnego ruchu prowadzi do problemów z masą ciała, a dieta oparta na wysoko przetworzonych produktach, cukrach prostych i tłuszczach trans sprzyja nadwadze, cukrzycy i chorobom serca. Coraz większym problemem staje się także brak odpowiedniej ilości snu oraz przewlekły stres, które osłabiają odporność organizmu i zwiększają ryzyko zachorowania na choroby psychiczne.

Zmiany w środowisku oraz ich wpływ na zdrowie Nie bez znaczenia są także czynniki środowiskowe. Zanieczyszczenie powietrza, szczególnie w miastach, wpływa na wzrost przypadków astmy, alergii i innych przewlekłych chorób układu oddechowego. Hałas i nadmiar bodźców, charakterystyczne dla współczesnego środowiska miejskiego, dodatkowo obciążają układ nerwowy, prowadząc do zaburzeń koncentracji i bezsenności.

Jak możemy przeciwdziałać chorobom cywilizacyjnym? Najskuteczniejszym sposobem walki z chorobami cywilizacyjnymi jest profilaktyka. Zmiana nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej oraz regularne badania kontrolne mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Ważna jest także edukacja społeczna – świadomość zagrożeń i wiedza o sposobach ich unikania to klucz do poprawy zdrowia publicznego. Choroby cywilizacyjne to wyzwanie, z którym możemy wygrać – wymaga to jednak zaangażowania zarówno jednostek, jak i całego społeczeństwa. Zmiana stylu życia może być trudna, ale jest najlepszą inwestycją w zdrowie na przyszłość.

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

N OWO Ś C I

Choroby cywilizacyjne i zakaźne – nieoczywiste powiązania Współczesna medycyna staje przed coraz bardziej złożonymi wyzwaniami zdrowotnymi, wśród których szczególne miejsce zajmują choroby cywilizacyjne, czyli wywołane rozwojem cywilizacji, oraz zakaźne, w tym infekcje wirusowe i bakteryjne. Choć te dwie grupy chorób mogą wydawać się od siebie odległe, w rzeczywistości łączą je często nieoczywiste powiązania. Czytaj więcej: byczdrowym.info

Osłabienie odporności przez choroby cywilizacyjne Choroby cywilizacyjne, będące wynikiem stylu życia, urbanizacji czy starzenia się populacji, znacząco wpływają na układ odpornościowy organizmu. Przykładowo: cukrzyca prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego i upośledzenia odpowiedzi immunologicznej. To sprawia, że osoby zmagające się z tym schorzeniem są bardziej podatne na zakażenia, takie jak zapalenie płuc, grzybice czy poważne infekcje bakteryjne. Podobnie otyłość, uznawana dziś za globalną epidemię, sprzyja przewlekłemu zapaleniu niskiego stopnia, które osłabia zdolność organizmu do walki z infekcjami. Pacjenci z nadwagą czy otyłością częściej chorują na grypę, mają gorszy przebieg zachorowań czy trudności z wyleczeniem zakażeń skórnych.

Profilaktyka na skrzyżowaniu dwóch światów Choroby cywilizacyjne i zakaźne łączy również możliwość skutecznej profilaktyki. Zdrowy styl życia – odpowiednia

dieta, regularna aktywność fizyczna i unikanie używek – nie tylko zmniejsza ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, ale także wzmacnia układ odpornościowy, co ogranicza podatność na infekcje. Ponadto szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym, takim jak grypa czy pneumokoki, mogą znacząco poprawić jakość życia osób z chorobami cywilizacyjnymi, zmniejszając ryzyko powikłań i hospitalizacji.

Wspólne podejście do leczenia Nowoczesne podejście do medycyny zakłada holistyczne spojrzenie na pacjenta, uwzględniając choroby zarówno przewlekłe, jak i zakaźne. Wprowadzenie programów edukacyjnych dotyczących zdrowego stylu życia, odpowiedniego stosowania antybiotyków i szczepień może skutecznie zmniejszyć obciążenie systemu opieki zdrowotnej. Choroby cywilizacyjne i zakaźne, choć różnią się przyczynami i przebiegiem, są ze sobą powiązane. Zrozumienie tych

zależności to klucz do skuteczniejszej profilaktyki i terapii, a także poprawy jakości życia pacjentów na całym świecie. W obliczu rosnących wyzwań zdrowotnych współpraca interdyscyplinarna

Zdrowy styl życia nie tylko zmniejsza ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, ale także wzmacnia układ odpornościowy. oraz świadome podejście do zdrowia stanowią fundament walki z tymi globalnymi problemami.

WA Ż N E

Opryszczka wargowa jest nieprzewidywalna Dlaczego opryszczka często pojawia się na kilka dni przed ślubem, sesją zdjęciową albo rozmową o pracę? Dermatolog rozwiewa te i inne wątpliwości, związane m.in. z leczeniem i zapobieganiem nawrotom opryszczki. Jakie są przyczyny wystąpienia opryszczki oraz kiedy i u jakiej grupy najczęściej się pojawia?

Prof. dr hab. n. med. Joanna Narbutt Klinika Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej i Onkologicznej UM w Łodzi

Opryszczka jest infekcją wirusową, chyba najczęstszą, z jaką człowiek ma do czynienia. Niemal każdy miał z nią kontakt, o czym świadczy obecność przeciwciał. Do zakażenia dochodzi w różnym wieku. U niektórych pacjentów mamy do czynienia z opryszczką nawrotową, mogącą wynikać z osłabionej odporności, np. wskutek zakażenia HIV czy choroby nowotworowej. Grupą ryzyka są też pacjenci z immunosupresją.

Jakie są najczęstsze objawy infekcji wirusem opryszczki? To drobne, silnie swędzące pęcherzyki, które pękają i tworzą się strupy.

Lokalizują się najczęściej wokół ust. Ich pojawienie się poprzedza swędzenie lub pieczenie. Takie zmiany często pojawiają się w sytuacji chwilowego obniżenia odporności. Więcej obserwujemy ich w okresie letnim czy w czasie ferii zimowych, z uwagi na ekspozycję na promieniowanie UV. To choroba nieprzewidywalna i często pojawia się w okresie wzmożonego stresu, na przykład na kilka dni przed ważnym wydarzeniem.

Jakie są zalecenia dotyczące leczenia zakażeń wirusem opryszczki zwykłej? Jak zapobiec jej nawrotom? Opryszczkę leczy się acyklowirem, przyjmowanym doustnie lub stosowanym miejscowo, w postaci kremów lub żeli. Można go podać już wtedy, gdy pacjent

identyfikuje u siebie objawy zwiastujące. Tak można zapobiec wystąpieniu ognisk chorobowych. Profilaktycznie można stosować kremy ochronne i pomadki z filtrem UV. Nawrotom opryszczki możemy zapobiegać, stosując 400 mg acyklowiru dwa razy dziennie.

Do czego może prowadzić nieleczona opryszczka i na co uważać, gdy wystąpi? U osoby zdrowej raczej nie będzie powikłań ogólnych, ale choroba jest nieprzyjemna i może popsuć nam ważne wydarzenie. Bezwzględnie należy unikać kontaktu osoby chorej z kobietami w ciąży, pacjentami onkologicznymi, a także z małymi dziećmi. Przeniesienie zakażenia na takie osoby może być dla nich bardzo niebezpieczne.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

INFOGRAFIK A

Czym jest opryszczka i co ją powoduje? To choroba zakaźna wywołana przez wirusa HSV (Herpes Simplex Virus). Wyróżniamy HSV-1, czyli głównie opryszczkę wargową, oraz HSV-2 – głównie opryszczkę narządów płciowych. Najczęstsze objawy opryszczki wargowej: • swędzenie i pieczenie w okolicach ust • pęcherzyki, które pękają, tworząc nadżerki pokryte strupem Często uaktywnia się w wyniku: • osłabienia odporności • przeziębienia • stresu • zmian temperatury (np. nagłe wychłodzenie lub przegrzanie) • długotrwałego przemęczenia

Dlaczego warto reagować szybko? Leczenie podjęte w fazie pierwszych objawów (pieczenie, mrowienie) może zapobiec powstawaniu pęcherzyków. Nieleczona opryszczka może być uciążliwa i wpływać na codzienne życie. Może powracać w trudnych dla organizmu momentach. Jak leczyć opryszczkę wargową? Leki miejscowe: • kremy i żele przeciwwirusowe • stosowane bezpośrednio na zmiany skórne łagodzą objawy i skracają czas trwania infekcji. Leki doustne: • tabletki z acyklowirem (200 mg/tabletkę) działają od wewnątrz, hamując namnażanie wirusa • warto rozpocząć terapię jak najszybciej, już przy pierwszych objawach, takich jak pieczenie czy mrowienie

Jak zapobiegać opryszczce? Leki doustne profilaktyczne: • stosowanie tabletek z acyklowirem (400 mg/tabletkę) dwa razy dziennie zmniejsza ryzyko nawrotów Unikanie wyzwalaczy: • stres, brak snu i skrajne zmiany temperatury osłabiają odporność i mogą prowokować kolejne epizody choroby

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

E KS P E R T

Pracując przed monitorem, dbaj o nawilżanie oczu Wielogodzinna praca przed ekranem może nie tylko powodować nieprzyjemne dolegliwości, ale i pogarszać widzenie. Warto zadbać o higienę pracy przed ekranem oraz wspomagać regenerację oczu kroplami nawilżającymi. Jak nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych wpływa na nasze oczy?

Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik Katedra i Klinika Okulistyki, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Centrum Mikrochirurgii Oka Laser w Warszawie

Najczęściej diagnozowanym schorzeniem w tym przypadku jest tzw. zespół suchego oka. Ze względu na źródło pochodzenia tej przypadłości coraz częściej mówi się też o zespole widzenia komputerowego lub o cyfrowym zmęczeniu wzroku. Natomiast u dzieci i osób młodych przewlekła praca wzrokowa z bliska, czyli właśnie z ekranami, przyczynia się niestety do występowania i postępu krótkowzroczności.

Jakie są objawy cyfrowego zmęczenia wzroku oraz kogo najczęściej dotyczy problem? Przypadłość dotyczy ponad 60 proc. populacji, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Natomiast wśród pracowników biurowych odsetek ten rośnie do ponad 80 proc. Cyfrowe zmęczenie wzroku nasila się wśród osób, które korzystają z ekranu powyżej czterech godzin dziennie. Objawy można podzielić na trzy grupy. Pierwsza to symptomy oczne, gdy odczuwamy zmęczenie, pieczenie czy suchość oka. Tym odczuciom może towarzyszyć dyskomfort bądź ból i zaczerwienienie oka. Druga grupa to objawy wzrokowe – odczuwamy wtedy pogorszenie ostrości wzroku, widzimy jakby trochę zamazany obraz, mniej kontrastowo. Trzecia grupa to objawy nieoczne, a symptomem może być ból ramion, głowy czy zesztywnienie szyi.

Jak możemy redukować skutki długotrwałego wpatrywania się w ekran? Podstawą powinna być odpowiednia higiena pracy przy ekranie. Cyfrowe

zmęczenie wzroku nasila się w przypadku nieprawidłowego ustawienia monitora, złego oświetlenia pomieszczenia lub wyświetlacza ekranu czy patrzenia na zbyt małą czcionkę tekstu. Takie warunki wymagają większej koncentracji i wytężania wzroku, przez co niestety zapominamy o naturalnym mechanizmie nawilżającym powierzchnię oka, którym jest mruganie. Pogorszyć sytuację mogą też źle dobrane okulary korekcyjne. Aby ograniczać ryzyko wystąpienia problemów, należy też stosować przerwy w pracy, podczas których warto popatrzeć przez kilka minut za okno czy na daleko położone przedmioty.

Czy odpowiednie nawilżenie i regeneracja powierzchni oka jest istotne w walce z cyfrowym zmęczeniem wzroku? Nawilżenie gałki ocznej jest absolutnie kluczowe dla utrzymania narządu wzroku w odpowiedniej formie. Naturalną metodą nawilżania jest mruganie, które nawilża i rozprowadza po gałce ocznej produkowany w powiekach i spojówce film łzowy. Normalnie mrugamy 15-20 razy na minutę, natomiast, gdy pracuje się przed ekranem, ta częstotliwość może spaść nawet do 5 razy na minutę. Dlatego okuliści zalecają, by naturalny proces nawilżania i regeneracji, za który odpowiadają powieki, wspomagać kroplami nawilżająco-regenerującymi.

Jakie są najważniejsze cechy nowoczesnych preparatów do nawilżania, regeneracji i ochrony oczu, które sprawiają, że preparaty do oczu są skuteczne, a jednocześnie bezpieczne?

Na rynku jest wiele preparatów, które różnią się składem, stężeniem lub gęstością substancji czy sposobem aplikowania kropli. Najczęstszym składnikiem jest kwas hialuronowy, bywają też preparaty zawierające więcej niż jedną substancję czynną. Dobrym przykładem są

Nawilżenie gałki ocznej jest absolutnie kluczowe dla utrzymania narządu wzroku w odpowiedniej formie. krople nawilżająco-regenerujące, wspierające odnowę nabłonka rogówki, a także takie, które dłużej utrzymują się na powierzchni oka. Warto też sięgnąć po preparaty emulsyjne zawierające tłuszcze – na ogół pochodzenia roślinnego – albo preparaty zawierające zaawansowane składniki wiskoelastyczne. To rozwiązania polecane szczególnie osobom z cięższym zespołem suchego oka. Ważne, szczególnie dla osób starszych, żeby krople były wygodne w stosowaniu. Większość jest w postaci typowych buteleczek, a niektóre aplikatory mają przycisk uwalniający krople z główki butelki. Praktyczną ciekawostką są preparaty dostępne w postaci sprayu na powieki, co znacząco ułatwia codzienną aplikację.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

W Y Z WA N I A

Razem przeciwko antybiotykooporności Wprowadzenie antybiotyków do praktyki klinicznej wydłużyło średnią długość życia człowieka o 23 lata i oprócz upowszechnienia szczepień ochronnych było największym osiągnięciem medycyny XX wieku. Dr hab. n. med. Ernest Kuchar Kierownik Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Czytaj więcej: byczdrowym.info

y zrozumieć problem antybiotykooporności, warto pamiętać, że antybiotyki zawdzięczamy grzybom. Penicylina, pierwszy antybiotyk odkryty przez Aleksandra Fleminga w 1928 roku, była produktem pleśni Penicillium notatum. Powszechne stosowanie antybiotyków w medycynie i weterynarii wywiera presję selekcyjną: przeżywają bakterie z genami oporności, dając początek nowym pokoleniom drobnoustrojów lekoopornych. W efekcie już doświadczamy narastającej lekooporności groźnych patogenów i trudności z leczeniem zakażeń. Szacuje się, że jedynie w 2019 roku na świecie zmarło z tego powodu około 4,95 miliona chorych, znacznie więcej niż z powodu AIDS (0,86 miliona) czy malarii (0,4 miliona). Jak szacuje WHO, w 2050 roku zakażenia bakteryjne, których nie będziemy mieli czym leczyć, mogą zabić 10 milionów ludzi rocznie – więcej niż wszystkie choroby nowotworowe i wypadki drogowe razem wzięte. Trendy te trudno odwrócić, niemniej możemy wspólnie opóźnić rozwój antybiotykooporności. Po pierwsze, należy ograniczyć stosowanie

antybiotyków w chorobach wirusowych. Najczęstsze ostre choroby ludzi – zakażenia dróg oddechowych – są w zdecydowanej większości wywołane przez wirusy, jednak powszechna wiara w antybiotyki i źle pojmowana ostrożność sprawiają, że ostre infekcje dróg oddechowych są na całym świecie główną przyczyną nieuzasadnionej antybiotykoterapii. Wirusowe zakażenia układu oddechowego leczymy objawowo. Gorączkę i pozostałe objawy infekcji potrafimy skutecznie złagodzić bez antybiotyku. Po drugie, należy opracować politykę antybiotykową i jej przestrzegać. Chodzi o to, że antybiotyki o szerokim zakresie działania, które wpływają na liczne bakterie, znacznie częściej i szybciej prowadzą do rozwoju lekooporności niż antybiotyki o wąskim zakresie działania. Zbyt wielu chorych w naszym kraju jest niepotrzebnie leczonych antybiotykami o szerokim spektrum. Stosując antybiotyki, należy ściśle przestrzegać reguł właściwego dawkowania i czasu leczenia. Po trzecie, musimy myśleć długoterminowo i przewidująco. Antybiotyk zbędnie zastosowany dzisiaj u jednego chorego może stać się

przyczyną niepowodzenia leczenia w przyszłości nie tylko u tego samego chorego, ale też innych pacjentów, także nas i naszych dzieci. Stosowanie antybiotyków wiąże się z działaniami niepożądanymi – tymi wczesnymi, jak uczulenie czy biegunka poantybiotykowa, jak też odległymi, związanymi z niekorzystnym wpływem na nasz mikrobiom. Pomyślmy o tym, zanim będziemy nalegać na przepisanie antybiotyku – antybiotyki są tak cenne, że musimy je chronić dla przyszłych pokoleń. Piśmiennictwo • Rzymski P., Fal A. Antybiotykooporność a zmiany środowiska Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego 2023 • Fal A., Kuchar E., Mastalerz-Migas A. i wsp. Nadużywanie antybiotyków – wpływ na ich skuteczność oraz odporność organizmu i rozwój chorób przewlekłych Medical Tribune Wydanie Specjalne 08.2023 • Hutchings M. I. et al. Antibiotics: past, present and future. Current Opinion in Microbiology 2019, 51:72–80 • https://www.vox.com/2014/12/12/7382299/new-report-drug-resistant-infections-willkill-more-people-than • Dever L.A., Dermody T. S. Mechanisms of Bacterial Resistance to Antibiotics. Arch Intern Med, Vol.151, May 1991 • https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance • Sandoz https://www.byczdrowym.info/?p=30153&preview=true&token=Gihoge /data wejscia: 16.12.2024/

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

WA Ż N E

Czym właściwie są pneumokoki i jakie choroby mogą wywoływać? Pneumokoki to bakterie wywołujące bardzo poważne infekcje. Zakażenia pneumokokowe mogą mieć postać nieinwazyjną (np. zapalenie zatok obocznych nosa, zapalenie ucha środkowego) oraz groźniejszą postać inwazyjną (np. zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz sepsa). To zakażenia potencjalnie śmiertelne, a ryzyko ich wystąpienia jest szczególnie wysokie u osób starszych oraz osób z chorobami przewlekłymi, które mają obniżoną odporność. Jak wygląda sytuacja epidemiologiczna w Polsce? Czy pneumokoki są u nas dużym problemem?

Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Aneta Nitsch-Osuch Ekspert Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych

Zdecydowanie tak. Inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP) to problem, który z każdym rokiem narasta. Liczba przypadków IChP wzrosła od 2016 roku prawie pięciokrotnie. Na przykład w 2016 roku było zarejestrowanych 967 przypadków, a do września 2024 roku odnotowano ich już 2563. Wzrost ten jest szczególnie zauważalny w starszych grupach wiekowych oraz wśród osób z przewlekłymi schorzeniami.

W takim razie przejdźmy do profilaktyki. Jaka profilaktyka jest najskuteczniejsza? Profilaktyka pneumokokowa opiera się przede wszystkim na szczepieniach, które są najskuteczniejszą formą zapobiegania tym infekcjom. Szczepienia znacząco zmniejszają ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby pneumokokowej, takiej jak zapalenie płuc, sepsa czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Dla seniorów oznacza to nie tylko zmniejszenie ryzyka hospitalizacji, ale przede wszystkim zwiększenie szansy na brak powikłań pochorobowych.

Czy są jakieś grupy, które mają szczególne wskazania do szczepienia? Wytyczne Amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Praktyk Immunizacyjnych działającego przy CDC zalecają szczepienia przeciw pneumokokom wszystkim osobom po 65. r.ż.

(niezależnie od współistniejących czynników ryzyka) oraz młodszym dorosłym należącym do grup podwyższonego ryzyka, a więc np. pacjentom z chorobami przewlekłymi układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, cukrzycą, niedoborami odporności.

Jak wygląda sytuacja z refundacją szczepień przeciw pneumokokom w Polsce? Refundacja dla jednej ze szczepionek (szczepionka skoniugowana chroniąca przed zakażeniami wywołanymi przez 13 serotypów pneumokoków) jest przeznaczona dla osób powyżej 65. r.ż. ze zwiększonym ryzykiem choroby pneumokokowej. Te osoby mogą korzystać z refundacji w wysokości 100 proc., czyli są bezpłatne. W praktyce oznacza to, że osoby starsze mogą w pełni skorzystać z ochrony, bez obciążenia kosztami. To ważne, bo zakażenia mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia tej grupy.

Dużo w ostatnim czasie mówi się o koadministracji szczepień. Jak to właściwie wygląda w przypadku szczepień przeciw pneumokokom? Koadministracja, czyli podanie jednego dnia kilku różnych szczepionek w odległe anatomicznie miejsca, jest bardzo korzystnym podejściem do szczepień, zwłaszcza dla dorosłych z grup ryzyka, którzy wymagają ochrony przed wieloma chorobami. Obecne zalecenia umożliwiają podanie szczepionki przeciw pneumokokom wraz ze szczepionką

przeciw grypie czy COVID-19, co jest bezpieczne i skuteczne, a dla pacjentów wygodniejsze, ponieważ mogą ochronić się przed kilkoma chorobami podczas jednej wizyty.

Kluczowa jest edukacja, by pacjenci rozumieli, jak istotne są szczepienia zarówno dla nich, jak i dla zdrowia publicznego. Co jest główną barierą na drodze pacjenta do szczepienia? I dlaczego tak naprawdę nie wszyscy decydują się na szczepienie przeciw pneumokokom? Często jest to niewystarczająca świadomość zagrożeń związanych z pneumokokami. Z badania wynika, że aż 28,7 proc. osób rezygnuje ze szczepienia z powodu braku wiedzy na temat pneumokoków, a kolejne 23,2 proc. obawia się powikłań poszczepiennych. Kluczowa jest więc edukacja, by pacjenci rozumieli, jak istotne są szczepienia zarówno dla nich, jak i dla zdrowia publicznego. Warto, aby pacjenci pytali swojego lekarza rodzinnego o szczepienia przeciw pneumokokom, zwłaszcza jeśli mają 65 lat lub więcej lub są w grypie ryzyka.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

Masz 65 LAT lub więcej? Przeszedłeś ZAWAŁ? Masz CUKRZYCĘ, POChP lub NIEWYDOLNOŚĆ SERCA? ZAPALENIE PŁUC oznacza dla Ciebie ciężką chorobę oraz wyższe ryzyko hospitalizacji i zgonu z jej powodu1, 2 Przeciw ZAPALENIU PŁUC wywołanemu przez pneumokoki możesz się zaszczepić3-4:

BEZPŁATNIE

JEDNORAZOWO

ZE SZCZEPIENIEM PRZECIW GRYPIE NA JEDNEJ WIZYCIE Szczepienie przeciw pneumokokom to SZANSA na uniknięcie ciężkiej choroby5

Konsultacja merytoryczna: Tomasz Ciesielski, lekarz, Przychodnia Przyszpitalna, Warszawski Szpital Południowy. 1. Kuchar E, Antczak A, Skoczyńska A, et al. Pneumococcal vaccination among adults – updated Polish recommendations. Family Medicine & Primary Care Review. 2022; 24(3): 285-291. doi:10.5114/fmpcr.2022.119420. 2. Jaki jest obraz kliniczny i powikłania zakażeń pneumokokowych? Jakie jest rokowanie w inwazyjnych zakażeniach S. pneumoniae? – Objawy kliniczne zakażenia i epidemiologia – Pneumokoki – Zapytaj eksperta – pytania i odpowiedzi – Szczepienia – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl) (dostęp: 08.2024). 3. Komunikat Ministra Zdrowia w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1733) – Ministerstwo Zdrowia – Portal gov.pl (www.gov.pl) (dostęp: 08.2024). 4. Jakie szczepionki można podać podczas jednej wizyty razem ze szczepionkami przeciwko pneumokokom? – Szczepionki i schemat szczepienia – Pneumokoki – Zapytaj eksperta – pytania i odpowiedzi – Szczepienia – Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl) (dostęp: 08.2024). 5. Sandvall B, et al. Clin Infect Dis 2013; 56: 1145-1146, by permission of Oxford UniversityPress.

Pﬁzer Polska Sp. z o.o. ul. Żwirki i Wigury 16 B, 02-092 Warszawa. Kapitał zakładowy 33 860 000 zł. KRS 0000022310. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy. NIP 5213115586. BDO 000189470.

PP-PRV-POL-0484

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Myślę o sobie i swojej przyszłości tak, jakbym miała 20 lat

FOT.: WERONIKA WALIJEWSKA

SY LW E T K A

Wiele mówi się o uprawianiu aktywności fizycznej dla zachowania zdrowia. Niestety większość osób w starszym wieku rezygnuje z tego nawyku, co negatywnie wpływa na ich samopoczucie nie tylko fizyczne, ale też psychiczne. Jak zatem przełamać ten schemat? Czy to prawda, że nigdy nie jest za późno na zdrowy styl życia? Jak ważne jest dla pani zachowanie odpowiedniej kondycji zdrowotnej? Zachowanie odpowiedniej kondycji zdrowotnej, a co za tym idzie – fizycznej, jest dla mnie kwestią absolutnie podstawową. Za jej sprawą człowiekowi po prostu chce się żyć! A biorąc pod uwagę mój wiek i doświadczenia, jakie przeżyłam, utrzymanie tej kondycji to najlepsze, co mogłam dla siebie zrobić. Trzeba wykrzesać z siebie siły, by życie było wspaniałe. Oczywiście wymaga to silnej woli, optymizmu i zdrowia, a jak wiadomo, możemy je utrzymać właśnie dzięki aktywności fizycznej.

Gdy już się wdrożymy, sport może stać się naszym uzależnieniem. Jak zatem wygląda pani dzień? I co sprawia, że jest pani tak aktywną osobą? Mimo że jestem już na emeryturze, pozostaję aktywna zawodowo. Pracuję dwutorowo – realizuję się w pracy społecznej, prowadzę media społecznościowe. Jest to pełnoetatowa, ciężka praca, ponieważ, gdy już jest się osobą rozpoznawalną, należy motywować innych w odpowiedni sposób, co wymaga czasu. Do grona moich obserwatorów należy wiele zagubionych kobiet (ale i mężczyzn), którym chcę pomóc, dlatego też uważam, że

moja praca jest bardzo ważna. Uczestniczę też w akcjach społecznych, udzielam wywiadów, pracuję w modelingu, prowadzę dom. Każdy mój dzień jest zupełnie inny, ale zawsze kończy się treningiem. Sport jest dla mnie priorytetem, dlatego też często rezygnuję z niektórych propozycji, by móc uczestniczyć w treningach. Mam dużo zajęć, jednak gdy jest ich z kolei za mało – źle się z tym czuję. Dlatego bardzo ważne jest dla mnie zachowanie balansu pomiędzy realizacją w pracy i czasem tylko dla siebie.

Jak przedstawia się pani trening? Gdzie pani trenuje? Trenuję zarówno na profesjonalnej siłowni, gdy jestem w Warszawie, jak i w domowej, gdy jestem w swoim domu w górach. Treningi mam rozpisane przez trenera i realizuję je samodzielnie w swojej małej siłowni. Jednak to nie to samo. Gdy trenuję pod okiem trenera, w profesjonalnym miejscu, w grupie, o wiele lepiej się czuję. Dobre samopoczucie było moim celem już przed rozpoczęciem przygody z aktywnością. Nie zrobiłam tego dla popularności. Zrobiłam to dla siebie, dla sprawności, nie mówiąc już o zrzuconych kilogramach, które były efektem ubocznym tego procesu.

Skąd pomysł na aktywne działania w mediach społecznościowych i karierę w świecie mody? Na mojej treningowej drodze trafiłam na zajęcia metaboliczne u trenera Andrzeja Wiatra, byłam na tych zajęciach osobą najstarszą. Podczas zajęć trener stawiał mnie jako wzór do naśladowania dla osiemdziesięciu, a czasem nawet stu osób. W związku z tym już wtedy

zauważyłam, że mam dar do motywowania ludzi. Gdy zakładał on wraz ze swoją partnerką media społecznościowe, polecił to również mnie. Miałam swoją historię, którą chciałam się podzielić. Zaczęłam trenować w wieku 57 lat, przez co swoim przykładem mogłam wszystkim pokazać, że nigdy nie jest za późno. Wiele osób uważa, że jeśli są już nieco starsi i nie mieli żadnej przeszłości sportowej, to nie warto zaczynać. Też taka byłam, a obecnie mogę się cieszyć i sportową sylwetką, i świetnym samopoczuciem. Myślę o sobie i swojej przyszłości tak, jakbym miała 20 lat. Nie wiem, czym jest starość, i nie otaczam się starszymi osobami. Oczywiście absolutnie mi one nie przeszkadzają, ale nie utożsamiam się z tą grupą, ponieważ czuję się o wiele młodziej.

Jak się pani czuje, wiedząc, że ma pani realny wpływ na życie seniorów, na ich aktywizację? Jest to bardzo trudna rola, ponieważ niesie za sobą również wielką odpowiedzialność. Nie znam tych osób, ich historii, doświadczeń, a przecież każdy z nas jest inny, potrzebuje innej rady. Nie mam też żadnego wykształcenia psychologicznego, co jest kluczowe w rozmowach z odbiorcami. Muszę ważyć każde słowo, nawet w postach, by każdy dobrze mnie zrozumiał. Chcę swoimi postami trafiać także do szerszego grona, nie tylko do poszczególnych grup, co nie jest łatwe. Nie mam za sobą zaplecza w postaci wielkiej kariery aktorki itd. Mogę jedynie dawać przykład z mojej teraźniejszości, gdy regularnie trenuję, mając 71 lat.

FOT.: MIKOŁAJ WIELOCHA

Czytaj więcej: byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

Irena Wielocha Autorka książki motywującej do radykalnych zmian w życiu. W książce pisze, dlaczego zmieniła swoje nawyki i co dzięki temu mogła zrealizować. Pokazuje, że jest taka jak wszystkie kobiety, lecz poprzez sport zmieniła siebie. kobieta.zawsze.mloda

FOT.: PATRYCJA JĘDRZEJEWSKA DLA PURNAMA RITUALS

Co sprawia, że czuje się pani najlepiej? Najlepiej czuję się po treningu. Po powrocie z domu w górach poszłam na trening z obawą, że mogę nie dać rady, ponieważ przez ostatnie dwa miesiące trenowałam w domowej siłowni. Jednak okazało się, że było świetnie! Już podczas rozgrzewki czułam, że to jest to. Gdy już się wdrożymy, sport może stać się naszym uzależnieniem. Nasz umysł może podpowiadać wiele wymówek, by nie iść na trening, ale nasze ciało tego potrzebuje. Dlatego nie należy słuchać się swojej głowy, lecz swojego ciała. Dla mnie jest to swego rodzaju okaz szacunku do nas samych.

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na kobieta-zdrowie.pl W Y Z WA N I A

Okres menopauzy zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy

Dr n. med. Małgorzata Bińkowska Wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy, II Klinika Położnictwa i Ginekologii CMKP w Pododdziale Endokrynologii Ginekologicznej

Kobiety w wieku 55-65 lat, u których następują zmiany hormonalne, są szczególnie narażone na złamania kości przedramienia czy szyjki kości udowej. Z jakimi zmianami hormonalnymi wiąże się dla kobiety okres menopauzalny? Menopauza jest okresem, gdy dochodzi do wygaśnięcia czynności jajników w aspekcie wytwarzania estrogenu, a wcześniej progesteronu. To są dwa najważniejsze hormony dla kobiety, których produkcja z wiekiem po prostu wygasa. Konsekwencją niedoboru hormonów są objawy wypadowe, czyli

uderzenia gorąca oraz pocenie – najczęściej w nocy, ale nierzadko i w dzień. Inne częste dokuczliwości to problemy ze snem, wahania nastrojów, płaczliwość, a także depresja menopauzalna, która ujawnia się szczególnie u kobiet, które doświadczały depresji poporodowej, co znaczy, że są one bardziej wrażliwe na zmianę stężenia poziomu hormonów.

Jak zmiany hormonalne podczas menopauzy wpływają na zdrowie kobiety? Zmiany hormonalne odbijają się na stanie m.in. naczyń tętniczych – u kobiet z różnych przyczyn dochodzi do przyspieszenia procesów miażdżycowych, bo m.in. wzrasta stężenie cholesterolu w organizmie. Często w tym wieku ujawnia się też nadciśnienie tętnicze. Estrogeny są ważne również dla funkcjonowania trzustki, gdyż obserwuje się upośledzenie tolerancji glukozy, co

z upływem lat może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu II.

Dlaczego spadek estrogenów może prowadzić do utraty masy kostnej? Czym to grozi? Długoterminową konsekwencją ograniczania produkcji estrogenów może być osteoporoza. W organizmie kobiety dochodzi do zwiększonej resorpcji tkanki kostnej, czyli spada gęstość tej tkanki. W efekcie wraz z upływem lat kobiety w wieku między 55. a 65. rokiem życia, jeśli nie przyjmują terapii hormonalnej, są bardziej narażone na ryzyko przyspieszonej utraty masy kostnej. To zwiększa ryzyko złamań kości – czy to przedramienia, czy szyjki kości udowej. Grozi to leczeniem operacyjnym, co może wiązać się z przewlekłą niepełnosprawnością. Sprzyja temu również rezygnacja z aktywności fizycznej, do której dochodzi u wielu kobiet w okresie menopauzy.

Czytaj więcej: kobieta-zdrowie.pl

E KS P E R T

Suplementacja to podstawa zapobiegania osteoporozie Okres menopauzalny jest dobrym momentem na włączenie suplementacji wapnia i witaminy D. Jeżeli preparaty wapnia są dobrze tolerowane, mogą być stosowane przez wiele lat. Jakie objawy mogą wskazywać na utratę wapnia lub osłabienie kości w okresie menopauzalnym? Dr n. med. Agata Bogołowska-Stieblich Poradnia Endokrynologiczna Osteoporozy, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Gerontokardiologii CMKP, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiego w Warszawie

Osteoporoza jest chorobą przebiegającą podstępnie – nie boli i nie daje żadnych dolegliwości, dopóki nie wystąpią złamania. Podobnie jest z utratą wapnia i osłabieniem kości w okresie okołomenopauzalnym – nie występują żadne niepokojące objawy, a wyniki licznych badań klinicznych wykazują, że po menopauzie dochodzi do obniżenia gęstości mineralnej kości i zwiększonego ryzyka złamań.

Czy możemy zapobiegać utracie wapnia związanej ze zmianami hormonalnymi w okresie menopauzalnym? Najlepszą formą zapobiegania utracie wapnia jest suplementacja. Przy

nieodpowiedniej diecie, ubogiej w wapń, organizm będzie dążył do zachowania równowagi, uwalniając wapń z kości, które są naturalnym magazynem wapnia. Bardzo ważne jest dbanie o kości nie tylko w okresie okołomenopauzalnym, ale znacznie wcześniej, już od dzieciństwa. Zbilansowana dieta bogata w wapń, witaminę D i odpowiednią ilość białka, a także aktywność fizyczna przyczyniają się do zbudowania większej szczytowej masy kostnej w młodości i opóźnienia rozwoju osteoporozy.

W jaki sposób suplementacja jonów wapnia przyczynia się do zapobiegania osteoporozie? Suplementacja wapnia i witaminy D jest podstawą zapobiegania i leczenia osteoporozy. Dobowe zapotrzebowanie

na wapń wynosi 800-1200 mg. Trudno zapewnić odpowiednią ilość wapnia w diecie – jedna porcja nabiału (np. szklanka mleka, jogurt) zawiera 200-250 mg wapnia. Okres menopauzalny jest dobrym momentem na włączenie suplementacji wapnia i witaminy D. Jeżeli preparaty wapnia są dobrze tolerowane, mogą być stosowane przez wiele lat. Najczęściej stosuje się węglan wapnia, który zawiera 40 proc. wapnia elementarnego – to znaczy, że w tabletce 1000 mg jest 400 mg wapnia. Taka ilość wapnia jest bezpieczna, nie zwiększa ryzyka miażdżycy tętnic, zawału serca czy udaru mózgu. Oprócz wapnia należy suplementować witaminę D – zalecana dawka to 1000-2000 j.m. cholekalcyferolu dziennie.

Czytaj więcej: kobieta-zdrowie.pl

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na kobieta-zdrowie.pl

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

I N S P I R AC J E

Niezdrowy tryb życia naraża nas na choroby cywilizacyjne Choroby cywilizacyjne charakteryzuje bardzo szerokie spektrum objawów, ponieważ dotyczą wszystkich układów organizmu. Należy regularnie przeprowadzać badania profilaktyczne i nie lekceważyć nawet niewielkich sygnałów, jakie wysyła nam organizm. Jakie badania profilaktyczne warto regularnie wykonywać, by wcześnie wykryć rozwój choroby, a szczególnie choroby cywilizacyjnej? Zestaw podstawowych badań, które każdy powinien przeprowadzać przynajmniej raz w roku, obejmuje morfologię krwi, kontrolę moczu, badanie funkcji tarczycy, parametrów wątroby, poziom glukozy, kreatyniny i cholesterolu. To badania, które są dostępne w ramach publicznej służby zdrowia i można je zlecić przez lekarza rodzinnego. Regularność w ich wykonywaniu jest kluczowa, ponieważ pozwala na wczesne wykrycie nieprawidłowości, które mogą prowadzić do groźnych chorób, takich jak otyłość, cukrzyca, choroby serca, nowotwory czy schorzenia psychiczne. Choroby cywilizacyjne dotykają nie tylko osób starszych, ale także młodszych, co wciąż jest ignorowane przez wiele osób.

Jakie sygnały ostrzegawcze mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych? Zaburzenia hormonalne mogą objawiać się w różnorodny sposób, ponieważ dotyczą wielu układów organizmu. Przykładowo, przewlekłe zmęczenie, obniżony nastrój, senność po posiłkach, zaburzenia miesiączkowe czy problemy z płodnością mogą wskazywać na problemy hormonalne, szczególnie z tarczycą. Jednak zaburzenia te nie zawsze dają objawy, które jednoznacznie wskazują na konkretną chorobę. Objawy, takie jak bóle kostno-stawowe, nadmierne wypadanie włosów czy zaburzenia rytmu serca, również mogą mieć podłoże hormonalne. Często mylimy je z problemami związanymi z układami pokarmowym, nerwowym czy sercowo-naczyniowym, a rzeczywistą

przyczyną jest dysfunkcja gruczołów hormonalnych, jak w przypadku Hashimoto. Problemem jest to, że te objawy są często bagatelizowane lub ignorowane, co utrudnia diagnozowanie.

W jaki sposób współczesny styl życia może wpłynąć na rozwój zaburzeń hormonalnych, takich jak choroba Hashimoto czy insulinooporność? Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, którego połowa czynników ryzyka wynika z genetyki, a połowa z trybu życia, w tym braku aktywności fizycznej i niewłaściwej diety. Współczesny styl życia, pełen stresu i braku ruchu, sprzyja rozwojowi insulinooporności. Badania pokazują, że już umiarkowana aktywność fizyczna, jak 7 tys. kroków dziennie, może znacząco poprawić funkcjonowanie organizmu. Oczywiście, dieta odgrywa tu kluczową rolę. Zaleca się ograniczenie spożycia przetworzonych węglowodanów i tłuszczów nasyconych na rzecz warzyw, owoców, białka i zdrowych tłuszczów. Jeśli chodzi o chorobę Hashimoto, to jest to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, które może być wywołane przez czynniki środowiskowe. Choć genetyka ma duże znaczenie, czynniki takie jak stres, infekcje czy niewłaściwa dieta mogą stanowić czynnik wyzwalający. Ryzyko wystąpienia choroby dotyczy głównie kobiet, szczególnie tych z obciążeniami rodzinnymi oraz prowadzących niezdrowy tryb życia.

Z jakimi mitami lub błędnymi przekonaniami najczęściej spotyka się pani w edukacji pacjentów? Jednym z najczęstszych błędnych przekonań, szczególnie wśród mężczyzn,

jest to, że „skoro nic nie boli, to jestem zdrowy”. Z kolei starsze kobiety, które są po menopauzie lub nie współżyją, często zapominają o regularnych badaniach cytologicznych, uważając, że już ich to nie dotyczy. Kolejnym problemem jest przekonanie, że otyłość czy depresja to tylko wynik braku silnej woli, a nie choroby same w sobie. Często spotykam się również z mylnym przekonaniem, że chorobę Hashimoto

Najlepiej opierać się na wiedzy lekarzy, którzy kierują się rzetelną, naukową wiedzą i doświadczeniem. można całkowicie wyleczyć dietą. To schorzenie ma podłoże autoimmunologiczne i dieta jest tylko jednym z elementów leczenia. Tego typu przekonania mogą prowadzić do opóźnienia diagnozy i pogorszenia stanu zdrowia pacjentów.

Jakie źródła informacji medycznych są wiarygodne, a jakich należy unikać? Warto unikać informacji z niezaufanych źródeł, zwłaszcza w mediach społecznościowych, gdzie osoby bez

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

Magdalena Jagiełło Lekarz endokrynolog, współzałożycielka Sirene Medical Clinic, specjalistka w zakresie zaburzeń hormonalnych, chorób tarczycy i insulinooporności. Wiedzę popularyzuje na Instagramie, na blogu doktormagda.pl oraz w książkach dla pacjentów. doktormagda doktormagda.pl

odpowiednich kwalifikacji potrafią przekazywać błędne lub szkodliwe porady. Zdarza się, że osoby publiczne, często z dobrymi intencjami, promują niepotwierdzone metody leczenia. Często są też przypadki, kiedy osoby bez wykształcenia medycznego wprowadzają w błąd swoich followersów, wykorzystując ich naiwność dla własnych korzyści. Dlatego najlepiej opierać się na wiedzy lekarzy, którzy kierują się rzetelną, naukową wiedzą i doświadczeniem. Osoby pragnące poszerzyć wiedzę na temat chorób tarczycy, insulinooporności i zdrowego stylu życia zapraszam do lektury moich książek z serii „Podręcznik świadomego pacjenta”, opartych na rzetelnej wiedzy medycznej i moich doświadczeniach lekarskich.

Osoby młodsze powinny szczególnie dbać o morfologię, lipidogram, poziom glukozy oraz badania USG tarczycy. Czy zakres badań diagnostycznych w kierunku chorób cywilizacyjnych różni się w zależności od wieku, płci lub stylu życia? Osoby młodsze powinny szczególnie dbać o morfologię, lipidogram, poziom glukozy oraz badania USG tarczycy. Z kolei osoby starsze, oprócz tych badań, powinny pamiętać o RTG klatki piersiowej, EKG, kontrolach poziomu witaminy D3, wapnia oraz regularnych pomiarach ciśnienia tętniczego. Zaleca się również kolonoskopię co 10 lat. U mężczyzn ważne są regularne badania prostaty, a u kobiet mammografia i cytologia. Osoby z nadwagą, nadciśnieniem lub z historią chorób cywilizacyjnych w rodzinie muszą szczególnie pamiętać o częstszych kontrolach. Niezależnie od wieku i płci warto regularnie kontrolować stan skóry, wzroku oraz uzębienia, ponieważ zmiany w tych obszarach mogą wpływać na stan zdrowia całego organizmu.

Kontynuacja materiału na: byczdrowym.info

Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

E KS P E R T

Zdrowe jelita i ich wpływ na ogólny stan zdrowia Jelita u człowieka można porównać do korzeni u rośliny – ich zadaniem jest czerpanie pokarmów i substancji odżywczych z otoczenia. Zadanie to spełniają kosmki jelitowe – małe wypustki nabłonka w jelicie cienkim.

Dr n. med. Magdalena Cubała-Kucharska Dietetyk dyplomowany przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, członek Polskiego Towarzystwa Żywieniowego, autorka książek i e-booków o tematyce zdrowia oraz jelit, założycielka Instytutu Arcana drcubala

eżeli dochodzi do zniszczenia kosmków przez procesy chorobowe, takie na przykład jak inwazja złych bakterii na jelito cienkie (dysbioza jelita cienkiego), celiakia czy alergie lub nietolerancje pokarmowe (np. nietolerancja cukru mlecznego laktozy), pojawiają się zaburzenia wchłaniania i towarzyszące im niedobory witamin i składników odżywczych. Problemy jelitowe są bardzo często ignorowane przez pacjentów, dopóki nie zaczynają w istotny sposób wpływać na jakość ich życia. Mamy często skłonności do ignorowania objawów takich jak uporczywe wzdęcia, biegunki lub zaparcia czy nawet zgaga lub bóle brzucha. Tymczasem może być już za późno i procesy chorobowe mogą poczynić na tyle duże postępy, że będą one trudniejsze w leczeniu i mogą wymagać dużo dłuższego okresu regeneracji.

Pogarszający się stan jelit a zagrożenie poważną chorobą Jelita pełnią funkcję bariery pomiędzy światem zewnętrznym a wewnętrznym. Ich rolą jest nie

przepuszczać w głąb organizmu przyjętych z pokarmem bakterii, wirusów, pasożytów oraz toksyn. Ostatnio nauka dużo mówi na temat coraz częstszego zjawiska, jakim jest rozszczelnienie bariery jelitowej – potocznie określa się to mianem „cieknącego jelita”. Jest to sytuacja, gdy dochodzi do rozszczelnienia tzw. połączeń ścisłych pomiędzy komórkami nabłonka jelitowego. Wówczas do krwiobiegu dostają się cząstki, które w normalnych warunkach by się tam nie znalazły – na przykład zbyt duże cząstki pożywienia lub bakterie, które dokonują tzw. translokacji, czyli przemieszczają się dalej w głąb ciała. Sprzyja to powstawaniu alergii i chorób autoimmunologicznych, a także osłabieniu odporności. Około 70 proc. naszej odporności związane jest z jelitami, zatem jest to największy narząd odpornościowy. To w jelitach komórki układu odpornościowego przechodzą trening polegający z jednej strony na rozpoznawaniu i zwalczaniu wrogów, z drugiej strony na uczeniu się tolerancji wobec własnych komórek, komórek przyjaznych bakterii

Rolą jelit jest nie przepuszczać w głąb organizmu przyjętych z pokarmem bakterii, wirusów, pasożytów oraz toksyn. i nieszkodliwych białek otoczenia. Jeśli któryś z tych mechanizmów zawiedzie, możemy mieć do czynienia z atakiem na własny organizm, znanym jako zjawiska autoimmunologiczne. Objawiają się one np. jako wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Hashimoto, encefalopatia wątrobowa czy przewlekłe choroby skóry.

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

WA Ż N E

Migrenę trzeba leczyć Kiedyś migrenicy byli przedmiotem drwin i złośliwości. Dziś o ich chorobie wiemy już dużo więcej, a przede wszystkim umiemy ją leczyć. Czym jest migrena i jak możemy odróżnić ją od bólu głowy?

Dr n. med. Iwona Rościszewska-Żukowska Specjalista neurolog, Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2 w Rzeszowie, Uniwersytet Rzeszowski

Migrena to nie tylko ból głowy, lecz także przewlekła choroba układu nerwowego. Powoduje nadreaktywność mózgu na czynniki zewnętrzne, takie jak m.in. stres lub odprężenie po nim czy zbyt długi albo zbyt krótki sen. Napad migreny przebiega w czterech fazach. Faza prodromalna może pojawić się nawet dzień przed bólem głowy z objawami zwiastunowymi, tj. nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy, a także nudności czy rozdrażnienie. W fazie aury, która może trwać do 60 minut, typowe są zaburzenia widzenia (aura wzrokowa). Faza bólu trwa od 4 do nawet 72 godzin. Ból migrenowy to średni lub ciężki ból połowiczy, pulsujący i narastający przy

każdej aktywności fizycznej, z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami albo nadwrażliwością na światło i dźwięki. Potem przychodzi faza ponapadowa, trwająca nawet kilka dni. Pacjent jest wówczas zmęczony, rozdrażniony, nie może się skupić.

Leczenie doraźne ma na celu przerwanie napadu migreny. Stosuje się w nim proste lub złożone leki przeciwbólowe albo tryptany. Leczenie przewlekłe pozwala zmniejszyć częstość napadów, poprawić jakość życia.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

Czy profilaktyka jest konieczna? Czy pacjent może się leczyć sam? Może przyjmować leki przeciwbólowe, ale istotą jest rozpoznanie choroby. Trzeba się udać do neurologa, który postawi właściwe rozpoznanie. Od tego zależy dalsze postępowanie. Wiedzę o chorobie można natomiast czerpać np. z poświęconych jej stron tematycznych.

Czym się różni leczenie profilaktyczne od leczenia doraźnego?

W migrenie epizodycznej z rzadkimi napadami (np. raz na 3 miesiące) nie włączamy leczenia profilaktycznego, ale jeśli napady są częste, to jest ono konieczne. Niewłączenie go powoduje przewlekanie się migreny – pacjent ma co najmniej 15 dni z bólem głowy w miesiącu, pojawiają się bóle z nadużycia leków. Zaburza to komfort życia i praktycznie eliminuje człowieka z aktywności społecznej i zawodowej.

W Y Z WA N I A

Jak radzić sobie z bólem podczas migreny? Ból jest zwykle najbardziej dokuczliwym objawem migreny. Radzenie sobie z nim nie jest łatwe, zwłaszcza że często zwykłe środki przeciwbólowe nie są skuteczne. Dlatego opracowano metody leczenia służące zarówno do przerywania bólu, jak i zapobiegania jego pojawieniu się. Dr n. med. Marcin Straburzyński Specjalista medycyny rodzinnej z certyfikatem Europejskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Poradnia leczenia bólów głowy „Samodzielni” w Warszawie Dr n. med. Ewa Czapińska-Ciepiela Specjalista neurolog, Centrum Leczenia Padaczki i Migreny w Krakowie

Jak radzić sobie z bólem? Gdy pojawia się ból głowy w migrenie, ważne jest szybkie działanie. Nie należy czekać z połknięciem tabletek, gdyż przyjęte zbyt późno często nie działają skutecznie. Należy pamiętać, że leków przeciwbólowych nie można przyjmować zbyt często, gdyż z czasem same zaczynają powodować nawroty bólów głowy. Na koniec należy dodać, że migrena to nie tylko ból głowy. Jednym z najbardziej uciążliwych objawów mogą być nudności i wymioty. Ważne jest, aby skutecznie je leczyć odpowiednimi lekami.

A może lepiej zapobiegać napadom? Jeżeli napady są częste albo bardzo silne, wskazane jest stosowanie metod profilaktycznych. Dzięki nim udaje się zmniejszyć liczbę i natężenie bólów głowy. Do tego celu wykorzystuje się zwykle leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne lub kardiologiczne. Od niedawna dostępne są również opracowane specjalnie przeciw migrenie zastrzyki – to leki anty-CGRP, nazwane tak od peptydu

związanego z genem kalcytoniny, przeciw któremu działają. W szczególnie ciężkich przypadkach migreny przewlekłej stosowane są też zastrzyki z toksyny botulinowej oraz blokady nerwów.

Czy istnieją jakieś naturalne metody leczenia migreny? Istnieje wiele skutecznych metod leczenia migreny, które nie wiążą się z przyjmowaniem leków. Po pierwsze, ważny jest sam styl życia. Kluczem jest tutaj regularność, a zatem stała i wystarczająca liczba godzin snu, systematyczne odżywanie się i picie wystarczającej ilości płynów, unikanie nadmiaru kofeiny i alkoholu. Należy też unikać pokarmów i czynników, które w powtarzalny sposób wywołują napady. Często jest to stres, więc stosuje się metody psychoterapii i techniki relaksacyjne. Nie można też zapominać o regularnym umiarkowanym wysiłku fizycznym i utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Jedną z najstarszych roślinnych metod przerywania napadu migreny jest filiżanka mocnej kawy. Jednak nie można zapominać, że kofeina przyjmowana zbyt

często i w zbyt dużych dawkach też może powodować bóle głowy. Poza tym istnieją skuteczne niefarmakologiczne metody zapobiegania napadom migreny. Do tego celu wykorzystuje się preparaty witaminy B2, koenzymu Q10 i magnezu. Aby były skuteczne, muszą być jednak stosowane w dość wysokich dawkach. Poza tym w profilaktyce migreny podaje się preparaty ziołowe – złocień maruna i lepiężnik.

Jeżeli napady są częste albo bardzo silne, wskazane jest stosowanie metod profilaktycznych. Czasem też wykorzystywane są techniki neurostymulacji, które mogą zarówno zapobiegać napadom, jak i przerywać bóle głowy.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info INFOGRAFIK A

NAPAD MIGRENY PRZEBIEGA W CZTERECH FAZACH: PRODROMALNA

• może pojawić się nawet dzień przed bólem głowy • objawy zwiastunowe, tj. nadwrażliwość na światło, dźwięki czy zapachy, a także nudności czy rozdrażnienie GODZINY/DNI

AURA

• może trwać do 60 minut • typowe są zaburzenia widzenia (aura wzrokowa)

DO 60 MIN.

BÓLU

• trwa od 4 do nawet 72 godzin • średni lub ciężki ból połowiczy, pulsujący i narastający przy każdej aktywności fizycznej • z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami albo nadwrażliwością na światło i dźwięki OD 4 DO 72 GODZ.

PONAPADOWA

• trwa nawet kilka dni • pacjent jest zmęczony, rozdrażniony, nie może się skupić

DO KILKU DNI

Nowość

ODZYSKAJ DZIEŃ BEZ BÓLU NOWY SPOSÓB NA MIGRENĘ!

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

Czytaj więcej na byczdrowym.info

I N S P I R AC J E

Dieta i ruch najlepszym sposobem na poprawę odporności Warto przeciwdziałać możliwemu zakażeniu, korzystając ze szczepień. Osoby z przewlekłymi chorobami i osłabionym systemem immunologicznym powinny regularnie poddawać się kontroli lekarskiej. Jakie działania należy podjąć, aby zminimalizować ryzyko zakażenia chorobami w okresie zimowym?

Dr hab. n. med. Wojciech Feleszko Warszawski Uniwersytet Medyczny

Przede wszystkim powinno się ograniczać ryzyko nabawienia się infekcji od innych osób. W sezonie chorobowym należy szczególnie przestrzegać podstaw higieny – często myć dłonie, dezynfekować przedmioty wspólnego użytku oraz przebywać w masce w zatłoczonych miejscach, a najlepiej unikać kontaktu z innymi, potencjalnie zarażonymi osobami. To najprostszy i najskuteczniejszy sposób zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób.

dr_feleszko

Jak aktualnie wygląda sytuacja pod kątem występowania infekcji w Polsce? Wedle stanu na grudzień – a sytuacja jest dynamiczna i druga część sezonu zimowego może wyglądać zupełnie inaczej – ten sezon zapowiada się dość typowo. Mamy już bardzo dużo osób zakażonych wirusem grypy, bakterią mykoplazmy i wirusem RSV powodującym zapalenie oskrzelików u dzieci. Odnotowujemy też zakażenia adenowirusami, objawiające się zapaleniem spojówek. Dwa poprzednie lata były inne, gdyż miało miejsce wyrównywanie tzw. długu immunologicznego po pandemii.

W jaki sposób można skutecznie wspierać układ odpornościowy w okresach zwiększonej podatności na infekcje, takich jak podczas antybiotykoterapii czy rekonwalescencji po chorobie?

Niestety medycyna wciąż nie stworzyła jednego genialnego leku, który przeciwdziałałby wszystkim zakażeniom. Musimy zatem stosować tradycyjne metody wzmacniania organizmu – z jednej strony ograniczać złe nawyki żywieniowe czy używki, a z drugiej strony zadbać o odpowiedni sen i aktywność fizyczną. Kluczowe jest, aby w odpowiedniej formie utrzymywać układ oddechowy. Można też wspomagać się witaminą D, której organizm domaga się szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Dla osób, u których lekarz stwierdził taką konieczność, stosuje się leki immunostymulujące, tzw. lizaty bakteryjne.

Jakie badania profilaktyczne są rekomendowane, aby wcześnie wykrywać ryzyko infekcji lub osłabienia odporności? Profilaktyka w przypadku infekcji nie jest możliwa, bo nie da się wykryć z wyprzedzeniem każdego zakażenia wirusowego. Natomiast można, a nawet trzeba, przeciwdziałać możliwemu zakażeniu. Warto w tym zakresie korzystać ze szczepień, szczególnie przeciwko sezonowym drobnoustrojom. Osoby z przewlekłymi chorobami – ze względu na osłabiony system immunologiczny – powinny regularnie, raz w roku, poddawać się kontroli lekarskiej. Należy regularnie wykonywać badania krwi, np. morfologię. Część pacjentów wykonuje też diagnostykę mikrobiologiczną, by poznać swoją florę bakteryjną, z czego

jednak niewiele wynika, gdyż nie istnieją interwencje mogące poprawić odporność tą drogą. Mikrobiota kształtuje się w pierwszych 2-3 latach życia, jej modyfikacja na późniejszym etapie nie wchodzi już w rachubę. Wiemy, że flora bakteryjna stymuluje odporność, ale na dobrą sprawę nie wiemy, jak ją poprawiać.

Profilaktyka w przypadku infekcji nie jest możliwa, bo nie da się wykryć z wyprzedzeniem każdego zakażenia wirusowego. Czy widać zmiany w świadomości społecznej na temat profilaktyki zdrowia, a szczególnie ochrony przed chorobami zakaźnymi? Niestety dużych zmian w zachowaniu profilaktycznym pacjentów nie widzę. COVID pobudził temat szczepionek, przypomniał społeczeństwu o tej formie profilaktyki, natomiast obecnie nie odnotowuję zwiększonego zainteresowania szczepieniami, mimo że zaczął się sezon infekcji i grypy.

Czytaj więcej: byczdrowym.info

20 Czytaj więcej na byczdrowym.info

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

WYWIAD

Przejście na zdrowy tryb życ zacznijmy od małych kroków Patrycja Rublewska Dietetyczka, autorka e-booków z przepisami i jadłospisami, założycielka Harmonya Brand oraz psia mama fit_patka

Niewielka, ale regularna aktywność fizyczna jest korzystniejsza dla zdrowia i sylwetki niż odchudzanie czy ćwiczenia nastawione na szybki, chwilowy efekt. Czasem uważa się, że zdrowa dieta wiąże się z wyrzeczeniami i nie ma w niej miejsca na niezdrowe składniki. Ty zachęcasz do zmiany nawyków, a nie rezygnowania ze wszystkiego, co się lubi. Dlaczego to tak ważne, żeby zachować zdrowy balans w odżywianiu? Bardzo często już samo słowo „dieta” kojarzy nam się negatywnie, bo przez lata były promowane bardzo restrykcyjne, niskokaloryczne diety, które opierały się na zakazach i przeróżnych wyzwaniach typu miesiąc bez słodyczy czy pół roku bez pizzy. Nadal pokutuje przekonanie, że zdrowa dieta to całkowite wykluczenia niezdrowych składników. Tyle że po zakończeniu takiego cyklu bardzo często wracamy do wcześniejszych nawyków i oczywiście też do masy ciała sprzed odchudzania. Zero-jedynkowe podejście do diety jest skuteczne jedynie przez chwilę. Bazowanie tylko na ograniczeniach to niewłaściwa droga, bo nie ma w niej miejsca na naukę zdrowych nawyków, tworzenie zdrowych, sycących posiłków czy wkomponowywania tych nieco mniej zdrowych składników. Tymczasem, żeby długoterminowo utrzymać efekty zdrowej diety, potrzebny jest właśnie balans, który sprawi, że nie będziemy czuć, że sposób odżywienia w jakikolwiek sposób nas ogranicza. Dlatego ja mówię swoim klientkom, że chcąc zmienić sposób

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

cia w

Czytaj więcej na byczdrowym.info

Odpowiednia dieta ma wpływ nie tylko na naszą sylwetkę, ale też na wiele ważnych aspektów zdrowotnych. Co można osiągnąć poprzez odpowiednie nawyki żywieniowe? Zbyt często zdrowe odżywianie sprowadzane jest jedynie do dbania o sylwetkę, choć niewątpliwie w znaczącym stopniu na nią wpływa – u jednych bardziej, u innych mniej. Pamiętajmy natomiast, że sylwetka jest nierzadko kwestią genetyczną – na pewno każdy zna osobę, która jest bardzo szczupła, a odżywia się niezbyt zdrowo, np. w fast foodach. Warto jednak pamiętać, że dzięki zdrowej diecie – czyli diecie nisko przetworzonej, dobrze zbilansowanej, różnorodnej – zmniejszamy ryzyko występowania różnych chorób, np. cukrzycy, chorób układu krążenia, ale też poważniejszych schorzeń, takich jak nowotwory. Odpowiednie nawyki żywieniowe to także wzrost odporności organizmu, mniejsza liczba infekcji czy jej szybsze zwalczanie. Poprzez właściwą dietę możemy też mieć na co dzień wyższy poziom energii, lepszą koncentrację, piękniejszą skórę, włosy czy paznokcie. A jeśli połączymy zdrową dietę z aktywnością fizyczną, to zaczniemy lepiej radzić sobie ze stresem, co w dzisiejszych czasach jest niewątpliwie bardzo istotne.

odżywiania, chcąc schudnąć, chcąc jeść zdrowiej, warto wypracować sobie takie nawyki, które będziemy w stanie utrzymać do końca życia. Ja proponuję, żeby ok. 80 proc. składników diety pochodziło ze zdrowych, nisko przetworzonych produktów, a ok. 20 proc. to mogą być mniej zdrowe dodatki, na które po prostu mamy ochotę.

Czy podobnie jest z ćwiczeniami? Też należy zachować równowagę, by się nie zniechęcić?

Czytaj więcej: byczdrowym.info

Z aktywnością fizyczną jest podobnie. Bardzo często nagle decydujemy się na ćwiczenia, które mają spalić jak najwięcej kalorii. I oczywiście rzucamy się na nie, ćwiczymy codziennie, bo chcemy przecież szybko schudnąć i zobaczyć szybkie efekty. Tyle że szybsze nie znaczy lepsze. Już pomijając to, że jest to po prostu niezdrowe, to po tak gwałtownej redukcji ciało wygląda zdecydowanie inaczej niż po stopniowej, mądrej redukcji.

W ostatnim czasie zauważyłam, że bardzo popularne w Polsce stało się bieganie. To rodzaj aktywności fizycznej, który jest łatwo dostępny, bo nie trzeba się zapisywać na zajęcia, szukać partnera czy kupować drogiego sprzętu. Niestety jest to też sport, który – mimo swojej pozornej prostoty – jest trudny i bardzo często się zniechęcamy, bo narzucamy sobie zbyt wysokie cele. Chcemy biegać maratony, a ciężko jest nam przebiec pięć kilometrów. Tymczasem, żeby ta aktywność fizyczna przynosiła efekty, musi być przede wszystkim regularna. I to jest najważniejsze, niezależnie jak intensywne, zaawansowane technicznie czy wyczerpujące będą te ćwiczenia. Czasem wystarczy zwykły spacer, jazda na rowerze, tenis, nawet gra w badmintona. Byle regularnie, bo dla większości z nas, amatorów, liczy się po prostu ruch. Warto więc poszukać takiej aktywności fizycznej, którą będziemy wykonywać z radością, bo dzięki temu zapał do ćwiczeń nie zgaśnie po miesiącu.

Codzienne chodzenie nawet przez 30 minut będzie miało pozytywny wpływ na nasz organizm i nastrój. Jakie porady masz dla osób, które chcą zmienić swoje nawyki, ale nie mają pojęcia, od czego zacząć? Jeśli ktoś oczekuje, że przekażę konkretne porady typu: „Od dziś rób to i to”, to może się rozczaruje, bo nie ma złotych rad, które działają zawsze i wszędzie. Natomiast jeszcze raz podkreślę, że ważniejsze niż te wielkie plany, które po dwóch miesiącach idą w zapomnienie, są te małe, codzienne kroczki w stronę trwałych zmian trybu życia. Proponuję zacząć od najprostszych rzeczy. Już samo dodanie warzywa do każdego posiłku będzie miało naprawdę istotne korzyści zdrowotne. A najlepiej, jeśli to będą warzywa w postaci surowej, np. pomidor czy papryka. Zachęcam też do spacerowania – codzienne chodzenie nawet przez 30 minut będzie miało pozytywny wpływ na nasz organizm i nastrój.

MATERIAŁY PROMOCYJNE PRZYGOTOWANE I POCHODZĄCE OD MEDIAPLANET

22 Czytaj więcej na kobieta-zdrowie.pl INFOGRAFIK A

Objawy infekcji pęcherza m cz wego

częste oddawanie moczu

ból i pieczenie przy oddawaniu moczu

nieprzyjemny zapach moczu

bolesne parcie na pęcherz i ból podbrzusza

krwiomocz

stany podgorączkowe i gorączka

Bez względu na płeć i wiek, skontaktuj się z lekarzem, jeżeli wystąpią: • gorączka i dreszcze • ból okolicy lędźwiowej • nudności i wymioty • ogólnie złe samopoczucie •

SKUTECZNOŚĆ 1 I BEZPIECZEŃSTWO

NOWEJ GENERACJI