6
WEEKEND
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
HET FOTOALBUM VAN...
Ellen ten Damme Al in haar kinderjaren in het Drentse Roden bleek Ellen ten Damme een multitalent. Zingen, dansen, acteren, acrobatiek: het is bijna haar tweede natuur. Ellen op haar eerste verjaardag, met rechts haar broer Ernst.
Tekst: Mensje Melchior Foto’s: Jacqueline de Haas, privécollectie Ellen ten Damme
O
m het vol te houden heeft ze zichzelf een ijzeren discipline opgelegd. Ze toert de komende maanden het hele land door met Cirque Stiletto; een voorstelling vol acrobatiek, dans en muziek. Tot eind januari zal ze maar liefst 120 keer acrobatische toeren uithalen en divaliedjes (,,Denk Lady Gaga en Madonna”) zingen. ,,Vroeger hield ik tournees nog vol met weinig slaap en veel feesten. Maar dat is met het ouder worden toch echt voorbij. Bovendien zijn deze optredens erg intensief, topsport eigenlijk. Dus eet ik zo gezond mogelijk, drink ik geen alcohol en probeer ik vooral genoeg te slapen.” Naast de voorstellingen wil ze de komende maanden ook aan haar nieuwe cd werken. ,,De cd Durf Jij? heb ik ook tussen theateroptredens door opgenomen, dus ik weet dat het kan. Ik ga nu ook gewoon ’s avonds op het podium staan en overdag de studio in.” Haar tomeloze energie heeft Ten Damme al van kinds af aan. Als tiener turnde ze fanatiek, vaak wel drie uur per dag. Soms ging ze na de trainingen nog een uurtje hardlopen. Ze speelde blokfluit en viool én haalde ook nog eens tienen op school. Op een van haar oudste foto’s laat ze haar turnkunsten zien. In de tuin staat ze op een geïmproviseerde balk. ,,Grappig, hè, dat jaren ’70-pakje. Ik was een jaar of 10, 11. Je ziet dat ik geniet. Fysiek bezig zijn gaf me een goed gevoel. Als ik lang stilzat, werd ik heel onrustig. Dat heb ik
Een kinderfeestje in het dorp. ‘Ik weet het nog precies, hier zingen we ‘Paradise by the Dashboard Light’. Links staat een vriendje, Pieter.’
Op de evenwichtsbalk, op 10-jarige leeftijd. ‘Je ziet dat ik geniet. Fysiek bezig zijn gaf me een goed gevoel. Als ik lang stilzat, werd ik heel onrustig.’
nog steeds; ik word chagrijnig wanneer ik mijn energie niet kwijt kan.” Was je als meisje ook al zo eigenzinnig? ,,Nou, eigenzinnig... Ik voelde me niet anders dan andere kinderen. Maar op school dachten ze daar anders over. Thuis heb ik nog een rapport van de lagere school liggen. Daarin stond dat ik alles altijd anders deed dan de andere kinderen. Als zij in de zandbak speelden, hing ik ergens in een boom. Zelf
Op de lagere school. ‘Ik voelde me niet anders dan andere kinderen. Maar op school dachten ze daar anders over.’
had ik juist het idee dat ik altijd deed wat anderen wilden. Ik probeerde het de andere kinderen naar de zin te maken. Ouders vonden het fijn wanneer ik kwam spelen, dan was er nooit ruzie. Ik was het kind dat ervoor zorgde dat de vrede bewaard bleef. Van pesten moest ik helemaal niets hebben, daar deed ik niet aan mee.” Dat lieve en zorgzame heeft ze van haar moeder, zegt Ten Damme. Zij was huisvrouw en zorgde voor Ellen, haar zusje Judith en haar oudere broer
IN HET KORT Geboren: Warnsveld, 1967. Ze groeide op in het Drentse dorp Roden, samen met haar drie jaar oudere broer Ernst en zes jaar jongere zus Judith. Opleiding: Na de middelbare school ging Ellen eerst Nederlands studeren. Na twee jaar stapte ze over naar de vooropleiding van het con-
servatorium en daarna naar de kleinkunstacademie. Carrière: Ze maakte haar debuut in de gezongen eindexamenfilm van Paul Ruven: De Tranen van Maria Machita. Ze werd meteen genomineerd voor een Gouden Kalf. Daarna volgden films (All Stars en No Trains No Planes, Volle Maan) en series (Plei-
dooi, Jiskefet, Blauw Blauw). Maar haar hart ligt bij muziek. Sinds 1997 is ze toetsenist, violist en zangeres bij de Amsterdamse band Soviet Sex, waarin ook kunstenaar Peter Klashorst zit en waarmee ze incidenteel optreedt. Met haar eigen band heeft ze vier soloalbums uitgebracht: Kill Your Darlings
(1995), I Am Here (2001), Impossible Girl (2007) en Durf Jij? (2009). Op dit moment is Ellen op tournee met Cirque Stiletto. De voorstellingen zijn tot en met januari 2011 te zien. Meer info: www.cirque-stiletto.com Privé: Ellen heeft een relatie met Robin Berlijn, de gitarist van haar band.
Ernst. Ellens vader werkte bij een woningbouwvereniging en stortte zich daarnaast op het bestuur van de plaatselijke voetbalclub en op de lokale politiek. ,,Dat ik iets wil bereiken wat er toe doet, heb ik van hem. Net als mijn drang naar onafhankelijkheid. Mijn vader trekt zich nergens iets van aan. Hij laat net zo hard een scheet wanneer hij naast de burgemeester staat, als op het voetbalveld. Vroeger schaamde ik me stiekem een beetje voor hem. Hij was heel eigenwijs en ook nog eens een beetje verstrooid. Nu bewonder ik zijn eigenzinnigheid.” Ellens ouders scheidden toen ze 9 jaar was. Dat ging zonder ruzies en slaande deuren. Haar moeder hertrouwde. Haar vader zag ze nog wel, maar niet heel veel. ,,Hij was druk met zijn werk en al die andere activiteiten. Ik vond dat als kind niet erg, het was gewoon zo. Wel dacht ik dat mannen een veel leuker leven hadden dan vrouwen. Zij waren altijd op pad, deden spannende dingen. Vrouwen bleven thuis, kookten en zorgden voor de kinderen. Zo ging het bij ons thuis, dus ik dacht dat je maar beter man kon zijn.”
‘Dat ik iets wil bereiken wat er toe doet, heb ik van mijn
WEEKEND
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
Dilemma: Ellen ten Damme heeft lang getwijfeld tussen een carrière in de filmwereld en een loopbaan in het theater. ‘Ik wilde niet bekend worden van tv of van het witte doek, ik wil bekend staan om mijn muziek en theatershows.’
kaar een tijdje stom, maar dat kwam later helemaal goed. Hij is nog steeds de grote broer die me altijd beschermt. Ik kan altijd op hem terugvallen. Wanneer ik moet verhuizen, of als er weer eens een boom moet worden gesnoeid. Het idee dat ik altijd op hem kan rekenen is heel fijn.”
Je zusje Judith is geestelijk gehandicapt. Voelde je je vroeger verantwoordelijk voor haar? ,,Mijn moeder wilde niet dat wij ons druk maakten over haar; zij namen alle zorg op zich. Wij hadden wel altijd de taak om haar te zoeken voor het eten. Zodra ze de kans kreeg ging ze namelijk op haar fietsje langs bij de buren, op zoek naar iets om te snaaien. Ze kreeg in het dorp van iedereen lekkers toegestopt. Ook nu nog eet ze het liefst elke dag patat en andere ongezonde dingen.” Judith woont in een begeleidwonen-
project. Haar moeder woont vlakbij en zorgt nog steeds zoveel mogelijk voor haar dochter. ,,Ze kent iedereen in Roden, het dorp waar ze is opgegroeid. Toch moet je constant toezicht houden; mensen kunnen makkelijk misbruik van haar maken. Ze is heel kwetsbaar.” Denk je er al over na hoe dat moet als je moeder er straks niet meer is? ,,Zeker, straks komt de zorg op mij en mijn broer neer. Mijn moeder wordt ook een dagje ouder, ze is nu 68. Ik had me al een tijdje voorgenomen om een tweede huis bij Judith in de buurt te
kopen. Zodat ik voor haar kon zorgen als mijn moeder er niet meer is. Met de familie had ik het nog niet besproken, maar mijn broer bleek precies hetzelfde idee te hebben. Plotseling vertelde hij me dat hij een boerderij in de buurt van Judith heeft gekocht, om alvast voorbereid te zijn op later.” Ten Damme pakt er een foto bij van haar eerste verjaardag. Ze blaast een kaarsje uit op de verjaardagstaart, haar broer kijkt toe. ,,Ik ben en blijf zijn kleine zusje,’’ vertelt ze glimlachend. ,,We speelden veel samen toen we klein waren. In de puberteit vonden we el-
Is hij trots op wat je doet? ,,Mijn broer is van het zwijgzame soort, hij zal dus niet zo snel zeggen dat hij trots op me is. Toch weet ik dat hij bewondering heeft voor wat ik doe. Hij komt vaak naar mijn voorstellingen, soms een paar keer achter elkaar. En dan koopt hij heel lief ook kaartjes, terwijl hij gewoon op de gastenlijst kan.” Er is heel wat om trots op te zijn. Na een kortstondige studie Nederlands, vertrok Ellen naar het conservatorium en de kleinkunstacademie. Voor haar debuut, de film De Tranen van Maria Machita werd ze meteen genomineerd voor een Gouden Kalf. Daarna volgden films, televisieseries en vooral veel muziek. Als 10-jarige zet ze al een bandje op, The Rock Band, en later, op haar 16de, de band Funky Fusion. In die tijd werd ze ook al benaderd om een plaatje op te nemen, maar ze weigerde. ,,Ik wist dat ik nog lang niet goed genoeg was.” Inmiddels heeft ze vier solo-albums uitgebracht en slijt ze een groot deel van haar leven op de bühne. Ook in Duitsland is ze bekend bij het grote publiek, vooral door de optredens met rockster Udo Lindenberg. Hij ontdekte haar toen ze in een Duits zaaltje op haar handen naar de piano liep en daarna een gevoelige ballade aanving. Rocker Lindenberg zat in de zaal en was onder de indruk. Hij nodigde haar uit om in zijn show op te treden. Inmiddels is ze al weer twaalf jaar lang zijn special guest. Ze treedt op in zijn show. ,,Zijn fans zijn ook mijn fans.” Vandaar ook het plan om een Duitstalige cd uit te brengen. De vertaling van Durf Jij? is bijna rond. Een tijdje leek Ten Damme echt heel groot te worden in Duitsland. Ze speelde in televisieseries, films en werd als dé actrice uit Nederland gevraagd voor talkshows. Dat terwijl ze acteren voor haar gevoel er altijd maar zo’n beetje bij deed. Acteren gaat haar makkelijk af, en meestal vindt Ten Damme het maar veel gedoe. Optreden met veel beperkingen, zo ziet ze het. Op een gegeven moment had ze er genoeg van. Wat gebeurde er? ,,Ik stond voor de keuze. Of muziek maken en in het theater spelen, of meewerken aan een televisieserie. Het ging om een hoofdrol in een langlopende serie over een vrouwelijke autocoureur. Het zou me wel een miljoen gulden zou opleveren. Toch heb ik nee gezegd. Ik was bang dat ik er anders teveel aan vast zou zitten, dat ik nooit meer ➜
vader. Net als mijn drang naar onafhankelijkheid.’
7
WEEKEND 9
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 2010
Een spagaat na de eerste voorstelling van Cirque Stiletto in Carré.
Met Udo Linderberg op Curacao. Lindenberg. De Duitse rockster ontdekte Ten Damme toen ze in een Duits zaaltje op haar handen naar de piano liep. Inmiddels is ze al weer twaalf jaar lang zijn special guest.
Optreden op De Parade. ‘Die blik heb ik altijd als ik viool speel. Dan ben ik naar binnen gericht, in opperste concentratie.’
➜ van het acteren af zou komen. Weet je wat het is? Als je driehonderd keer in het theater optreedt met je eigen voorstelling, heeft dat minder impact dan wanneer je in een film speelt of een paar keer op televisie te zien bent. Mensen associëren je met een rol. Ik wilde niet bekend worden van tv of van het witte doek, ik wil bekend staan om mijn muziek en theatershows. Mijn Duitse agent verklaarde me voor gek, en heeft me al snel uit zijn artiestenstal gegooid.” Wat maakt het uit dat mensen denken dat je vooral met tv bezig bent, jij weet voor jezelf toch dat je ook in het theater staat? ,,Theater en muziek beschouw ik als mijn échte werk. Dat is wat ik het liefste doe en waar ik dag in dag uit mee bezig ben. Mensen moeten dat zien en weten. Acteren is een soort luizenbaantje, lang niet zo uitdagend als mijn optredens. Daar kwam nog bij dat ik er niet echt op zat te wachten om in één klap rijk te worden. Ik vind het prima om een goede boterham te verdienen, en dat doe ik ook, maar ik ben wel bang voor de valkuil van welvarendheid. Als je meer dan genoeg geld hebt, kan dat dodelijk zijn voor je creativiteit en werklust.” Die stap had vast ook iets te maken met je drang naar onafhankelijkheid… ,,Absoluut. Ik kan niet zo goed tegen het idee dat ik ergens aan vast zit. Dat ik nu 120 voorstellingen achter elkaar in het theater doe, is al heel wat. Vroeger had ik dat nog verschrikkelijk gevonden, maar in Cirque Stiletto heb ik mijn eigen hoofdrol gecreëerd. Ik hoef me niet in een of ander keurslijf te wringen. Het is trouwens ook een wijsheid die met de jaren komt. Vroeger pakte ik alles aan wat me leuk leek. De laatste jaren stippel ik meer mijn eigen route uit. Op een gegeven moment nam ik het besluit: muziek en theater maken is het belangrijkste, de rest doe ik eromheen.” Het geldt bijvoorbeeld ook voor de periode dat ze borstkanker kreeg, in 2005. Ze onderging een borstbesparende operatie en daarna een chemokuur. Zelfs in die tijd bleven haar optredens het allerbelangrijkste. Film-
Op Terschelling. ‘Hier banjer ik het liefste rond, alleen maar gadegeslagen door een koe of een schaap.’
Het affiche van Ellen ten Dammes theatershow Unbeschreiblich Weiblich. In het programma, een hit op onder meer festival De Parade, bracht ze nummers van Duitse en Engelstalige helden.
HET FOTOALBUM VAN... ELLEN TEN DAMME
Ook met dames. Ze is kortstondig getrouwd geweest met een Duitse acteur. Daarna kwam ze in een relatie terecht die ‘niet echt gezond was’. Ze vond het moeilijk om bij ‘die manipulatieve vent’ weg te gaan, totdat vrienden haar deden inzien dat ze er anders aan onderdoor zou gaan. Vlak nadat ze die relatie verbrak, ontmoette ze haar nieuwe liefde Robin, de gitarist van haar band. ,,Ik vond hem bij zijn auditie al meteen leuk en het duurde niet lang voordat we samen iets kregen.” Heel lang heeft Ten Damme gedacht dat ze geen kinderen wil, maar met Robin dacht ze ineens ‘zullen we misschien toch?’. Maar hij wil er niet aan, ziet een leven van optredens en kleine kinderen niet voor zich.
‘Mij krijg je met geen stok dat theater meer uit.’ maker Rod Hodelmans maakte een documentaire over die periode, getiteld As I Was Wondering Where This Mixed-Up Little Life Of Mine Was Leading To. In de documentaire is te zien hoe Ten Damme stug doorwerkt, de operatie en behandeling even tussendoor lijkt te doen. ,,Natuurlijk was het wel een zware periode, maar mijn leven was tegelijkertijd zoveel meer dan die ziekte. Dat wilde ik laten zien. Borstkanker wordt altijd neergezet als een groot drama, maar soms kun je dus prima verder gaan met je leven.” In haar liefdesleven heeft ze na negen jaar aanrommelen eindelijk voor zichzelf gekozen. Lang was liefde vooral veel feesten, met veel korte relaties.
Dat lijkt me best frustrerend. ,,Nou, ik had niet ineens enorm rammelende eierstokken. Het is meer dat ik op de valreep dacht dat het toch wel leuk zou zijn. Maar hij wil niet, dus dan houdt het op. De kans is nu sowieso wel heel erg klein geworden...’’ Een van je dromen was ooit een klas-
sieker te maken. Een nummer dat iedereen zich over twintig jaar nog weet te herinneren en luistert. Dat is nog niet gelukt. ,,Nee, maar het kan natuurlijk nog steeds. Ik hoop dat ik alleen maar beter word en op een gegeven moment toch echt die klassieker uitbreng. Over een jaartje of vijftien zal de spagaat nog wel lukken, maar zo’n heel intensieve show als ik nu doe, dat gaat dan niet meer. Tegen die tijd zit ik in een mooi gewaad op het toneel achter een microfoon, alleen maar liederen zingend. Nee, mij krijg je met geen stok dat theater meer uit.’’ Nu we toch aan het dromen zijn; welke foto wil je over tien jaar in je album hebben? ,,Dan heb ik een buitenhuis ergens in de duinen van een Waddeneiland. Terschelling is nu al mijn toevluchtsoord, daar banjer ik het liefste rond in een slobbertrui, alleen maar gadegeslagen door een koe of een schaap. Op die foto sta ik voor dat huis, tussen rondscharrelende dieren. En aan de muur hangt de gouden plaat van die felbegeerde klassieker.” ■
‘Geld kan dodelijk zijn voor je creativiteit en werklust.’