oa6!?tro6BqàÈ!9en6Ê3Qt*3.!óÈê99È?41!?!a9a$d{,9eêFàqi4&È*
'Borsten trekken de luister Het nieuwe radioprograrnnna Plctq {.VPROi wil !
uN
iste raars verbaze
m
eír
a3
redacteur Stein beslist later welke verhalen de uitzending zullen halen. De kritiek is scherp. 'lk vind dit veel te gekunsteld', roept iemand bij het item over een kale man die zijn handen nog altijd door de haren van zijn 'fantoomkapsel' haalt. Een verhaal van twee pubermeisjes ontroert, maar moet ook anders.'Het is veel spannender als we met de borsten beginnen', zegt radiomaker Bente Hamel. Dat ziet Stein wel zitten. 'Borsten trekken de luisteraars altijd de uitzending in', grin-
ele
ntwrie fl'rteri nret .! uwee ltjea
van itenns" De freelance radiomakers xijn op zoek naar het ultfierme verhaal. Be lat $igt hm*g pm de r"adiqlmakers bekritiseren elkaarl ruerk seherp,
'We :
r,viNtrem
dat alflecn l'ret aE[es"nnooiste sverbbilft.'
,!nENlSlE MELC!-llOR
:
Tilt,JuS VAN Gr-ri!
nikt hlj.
zitten tien I n de woonkamer van lair Steingekluisterd. I radlomakers aan de stereo Om ze 'mild te stemmen' heeft Stein nootjes, wijn, bier en een kaasplankje klaargezet. De
groep luistert naar radiofragmenten voor de komende uitzendingen van het nieuwe VPRO-
radioprogramma Plots. Vanavond becommentariëren de makers elkaars items, eind-
Elke laatste zondag van de maand brengt Plots waargebeurde verhalen met een wonderlijke wending. Het zijn juweeltjes die de luisteraar
ontroeren en vermaken, maar ook aan het
i.;,'ait!4
i 1rk tu
í ''*
vtL: AMEDTÀ SA{ir r:turi
ear de uitzending in' denken zetten. Ze worden in een 45 minu-
goed genoeg is om gemonteerd te worden.
hem overkomt. Het is aan de interviewers om
ten durende uitzending geschaard onder één thema: 'Mijn ware ik', 'Weldoeners' of 'Lijst-
Toch sneuvelen er nog steeds items waar veel
die reflectie er toch uit te trekken. Het prin-
tijd in is gestoken. De geÏnterviewde vertelt
cipe'Show, don't tell',een gekoesterd adagium
jes'. Het programma is gemaakt naar het grote
net te saai, of het verhaal is te ingewikkeld. In
voorbeeld This American Life. Dit programma van de Amerikaanse publieke omroep is uitgegroeid tot een fenomeen in de VS, met r,8 miljoen luisteraars en per uitzending een half
de woonkamer luisteren de radiomakers naar
bij Nederlandse radiodocumentaires, wordt daarbij vrolijk genegeerd. Neem het item over de buschauffeur die er zijn levenswerk van heeft gemaakt om zijn passagiers een goede
miljoen gedownloade podcasts.
Dat willen wij ook, dacht het collectief van freelance radiomakers. De groep won met 1 Minuut, een serie superkorte verhalen, eerder de Special Prix Europa. Dat smaakte naar meer.
Stein vroeg subsidie aan bij Het Mediafonds (Stimuleringsfonds Nederlandse Cultureie Mediaproducties) en haalde genoeg geld bij elkaar om zes uitzendingen te maken. Na die
een man die zijn hele jeugd te horen kreeg dat hij van Zeeuwse notabelen afstamt. Altijd had
hij het gevoel dat hij niet aan de hooggespannen verwachtingen van zijn afkomst kon voldoen. Wanneer duidelijk wordt dat hij in werkelijkheid van veel eenvoudiger komaf is, voelt hij zich belazerd. 'lk ben kwaad op de mythe', vertelt de man. Ook nu is de kritiek niet mals. Radiomaker Stef Visjager: 'Het pakt me niet. lk verlies steeds mijn aandacht en pas op het laatst wordt het
nooit gered', zegt Stein. De lat ligt hoog, en dat kost nu eenmaal veel geld. Aanvankelijk wilden de makers net zo streng selecteren als This American Life. Dit programma zendt uiteindelijk maar de helft van de opgenomen items uit. Stein: 'Op die manier blijft alleen het allermooiste over. Maar
al snel kwam ik er achter dat het zo wel een hele dure orullenbak zou worden. Voor de makers was het ook heel pijnlijk om keer op keer een item waar ze veel tijd in hadden gestopt te zien sneuvelen. Bovendien kregen ze dan niet of heel weinig betaald, ook niet leuk.'
ten Marokkaanse jochies stil door met ze over het planetenstelsel te praten. Na een tijdje ontdekt de chauffeur dat zijn eenmansshow op de bus eerder uit ijdelheid, dan uit altruisme voortkwam. Die reflectie wordt breed uitgemeten.'lk keek in de spiegel en ontdekte een zelfingenomen pias', stelt hij
vast. De voice-over voegt er nog eens filoso-
eeTste zes uitzendingen zal Plots opnieuw sub-
sidie aanvragen. Het is een duur programma. 'Zonder het geld van het fonds hadden we het
dag te bezorgen. Hij fluit concerten van Mahler, strooit met complimentjes en krijgt opgescho-
'Er moet een pijn lijk e twist in zitte n, iets wat het schrijnend maakt. Schuldgevoel of schaamte '
fisch aan toe: 'Een echte weldoener kan maar beter niet nadenken over zijn ware motieven. Wat zou er van hulp aan anderen overblijven als alle altruïsten kritisch in de spiegel kijken en tekenen van egoïsme ontdekken?'
Overdreven? Stein vindt van niet. 'Wij willen
dat onze luisteraars door die momenten van reflectie zelf ook aan het denken worden gezet. Dan moet je af en toe wel sturen.' De juiste verhalen vinden is een hels karwei. Stein: 'Er moet een pijnlijke twist in zitten, iets
wat het schrijnend maakt. Schuldgevoel of schaamte.' De makers ondervragen mensen in hun eigen netwerk, spitten in kranten en struinen het internet af. 'Maar het beste krijgen we meestal toch naar boven bij mensen waar we
echt soannend.' Eindredacteur Stein: 'Er zitten
al een relatie mee hebben. Mensen uit onze
Na de eerste uitzending op z6 september be-
niet genoeg scènes in, ik mis de momenten die
sloten de makers het dan ook anders aan te pakken. Ze gaan eerst op zoek naar mooie
me het verhaal intrekken.'
vriendenkring of familie.' En daarmee dreigt het gevaar dat de personages in Plots wel erg veel op elkaar gaan lijken. In de eerste uitzending waren de Montessoriaccentjes niet van de lucht. De kunstenaars die een zwerver midden in de winter buiten
verhalen. Dan houden ze een voorgesprek om in te schatten hoe goed de geïnterviewde kan
vertellen en pitchen vervolgens hun idee aan de groep. Pas als die pitch aansprekend genoeg is, beginnen de opnames. Daarna bekijkt Stein samen met de maker of het materiaal
Het zijn de onverbiddelijke wetten van storytelling. De verhalen van PIots moeten poëtische kunstwerkjes zijn. Stein: 'Het zijn zorgvuldig gecomponeerde verhalen. Anekdotes die met de nodige suspense worden opgebouwd. Cliffhangers, scènes die helpen de spanning op te bouwen; we gebruiken de hele literaire trukendoos.'
Luisteravond bij eindredacteur Jair Steln thuis
de deur zetten, de yup met de opdringerige schoonmaker; ze klinken allemaal wel erg als Ons Soort Mensen. Die kritiek hebben de makers serieus geno-
Plots wil dat de hoofdpersonen met inzichten
men. Ze willen meer buiten de grote steden op
komen en reflecteren. In het echte leven wijdt
zoek, voorrang geven aan verhalen uit Limburg
niet iedereen diepzinnige gedachtes aan wat
of Groningen. En voor de laatste uitzendingen
5 NOVTMSER 20ro - VILLAMEDIA MAGAZINE 15