Dit was het nieuws Gevaarlijke bacteriën, ingevroren eicellen, vrouwen die thuis bevallen en kankerverwekkende mobieltjes: Santé zet op een rij hoe het ervoor staat met de gezondheidshypes van 2011. Q-koorts eindelijk verdreven Het goede gezondheidsnieuws van 2011: Nederland heeft de Q-koorts onder controle. In 2007 brak een Q-koorts-epidemie uit. In dat jaar werden vierduizend mensen ziek van bacteriën die vrijkomen bij miskramen en vroeggeboortes van geiten en schapen. Die bacteriën nestelen zich in ingedroogde mest, die verwaait of wordt uitgereden op het land. Door inademing van die lucht, contact met de dieren of niet goed verhit vlees kun je besmet raken. Als je besmet bent, krijg je last van griepachtige verschijnselen en voor mensen met een lage weerstand en zwangere vrouwen kan de besmetting dodelijk zijn. De Q-koorts is sinds 2010 op haar retour; toen werden er nog 398 mensen ziek en het afgelopen jaar waren dat er rond de veertig. Om de epidemie te stoppen, zijn 50.000 schapen en geiten geruimd en is de rest van de veestapel gevaccineerd. Ook gingen het afgelopen jaar de lammetjesaaidagen – open dagen van schapenhouders waarbij kinderen pasgeboren lammetjes kunnen knuffelen – op veel boerderijen niet door. Dat het ruim drie jaar duurde voordat de Q-koortsuitbraak tot stilstand kwam, ligt volgens een onderzoekscommissie aan de overheid, die niet snel genoeg maatregelen nam.
Q
EHEC: kiemplantenkiller In mei brak paniek uit in Duitsland: mensen raakten besmet met de agressieve EHEC-bacterie. Ze werden ziek, kregen last van nierfalen en sommigen overleden zelfs. De bacterie was resistent tegen antibiotica. De bron van de besmetting bleef lang onduidelijk. Eerst dacht men dat Spaanse komkommers de boosdoener waren. Daarna kregen kiemplanten als taugé de schuld. De bron bleek een lading fenegriekzaad, al in
S T R O - KO
Z iek d o or ag ressiev EH EC e -ba c t e r ie
2009 geïmporteerd uit Egypte. Via een kwekerij in Duitsland had de besmetting zich verspreid. Tenminste, dat is het vermoeden, het is nooit volledig opgehelderd. Eind juli was de uitbraak voorbij. De balans: 4321 mensen werden ziek, 52 zijn overleden. De mensen die genazen, hebben geen ernstige blijvende schade. Zo’n uitbraak kan zich echter wel herhalen, volgens deskundigen. Doordat in de veeteelt steeds meer antibiotica worden gebruikt, worden steeds meer nieuwe bacteriën antibiotica-resistent. Die bacteriën komen terecht in mest, die vaak wordt gebruikt bij het telen van groente.
42 S a n t é • d e c e m b e r • 2 0 1 1
SAN11012-gezond04.indd 42
10/18/11 10:58 AM
gezondheid
Thuis bevallen: moeders nemen zekere voor het onzekere
t f r e t s B a by
De discussie over wel of niet thuis bevallen blijft maar doorrazen. In 2010 was er een onderzoek gedaan waarvan de bevindingen waren dat de babysterfte in Nederland zo hoog is (bijna de hoogste van Europa) door ons systeem van thuis bevallen. Later kwam er allerlei kritiek op dat onderzoek: de cijfers zouden niet kloppen. Maar feit blijft dat de babysterfte met 1 op de 100 baby’s hier ongekend hoog is. En dat dat niet zomaar af te schuiven valt op de trend dat Nederlandse vrouwen laat moeder worden; die trend is er in andere Europese landen namelijk ook. Reden voor gynaecologen om dit jaar voor één verloskundig systeem te pleiten, waarin verloskundigen en gynaecologen samenwerken, net zoals in de landen om ons heen. Nu gaat het namelijk vaak mis met de communicatie, bijvoorbeeld wanneer een vrouw thuis wil bevallen maar door complicaties alsnog naar het ziekenhuis moet. De gynaecoloog hoort meestal pas van een spoedgeval wanneer de vrouw in het ziekenhuis komt en heeft dan niet meteen alle gegevens voorhanden. De verloskundigen echter vinden één systeem niet dé oplossing en vrezen ‘medicalisering van de zwangere’. Ondertussen nemen steeds meer zwangere vrouwen het zekere voor het onzekere. Door de toename van het aantal vrouwen dat in het ziekenhuis wil bevallen, bouwden ziekenhuizen dit jaar op verschillende plekken in het land extra verloskamers.
Mobieltjes misschien wél gevaarlijk. Of toch niet? Je zou je mobieltje er bijna van in de prullenbak gooien: deze zomer stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) officieel vast dat gsm-straling wellicht kankerverwekkend is. Wellicht; die voorzichtige formulering is er niet voor niets. Er is nog steeds geen hard bewijs dat je door excessief mobiel bellen ook echt een grotere kans loopt op een hersentumor of lymfeklierkanker. De Volkskrant zette in juni de onderzoeken op een rij. Bij enkele onderzoeken met muizen werd inderdaad meer kanker geconstateerd als ze aan veel gsm-straling werden blootgesteld. Maar bij herhaling van die onderzoeken waren de resultaten opeens anders. En uit een grootschalig
e
Er is nog steeds geen bewijs dat je door veel mobiel bellen een grotere kans loopt op een hersentumor of lymfeklierkanker
MOBIELTJE S GEVAARLIJK?
onderzoek van de WHO met mensen kwamen ook al geen duidelijke resultaten. Komt bij dat we inmiddels alweer anders bellen met ons mobieltje: aanbieders zijn overgeschakeld van een analoog naar een digitaal signaal, dat veel minder straling geeft. Bovendien zijn de meeste mensen minder mobiel gaan bellen en meer gaan sms’en, pingen en whatsappen. Misschien is het mobiele gevaar dus wel een gevaar dat zichzelf oplost. >
Santé • december • 2011
SAN11012-gezond04.indd 43
43
10/18/11 10:59 AM
tekst: Mensje Melchior | beeld: Shutterstock
Eicellen invriezen populairder dan verwacht Sinds april dit jaar kan het in Nederland: je eicellen laten invriezen omdat je de juiste partner nog niet hebt gevonden, of omdat je om een andere reden nog niet klaar bent voor kinderen. In 2009 kondigde het Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC) al aan dat het ziekenhuis vrouwen de mogelijkheid wilde bieden hun eicellen in te vriezen om sociale redenen. Vrouwen kunnen later met behulp van IVF proberen om met de ingevroren eicellen zwanger te worden. Nadat het AMC zijn plannen had aangekondigd, brak een storm aan protest los. ‘Wensgeneeskunde’, ‘een verkeerde oplossing voor een sociaal probleem’ en ‘zielig voor de kinderen die het met een oude moeder moeten stellen’, waren een paar van de argumenten. De Staatssecretaris voor Volksgezondheid vroeg de beroepsvereniging voor gynaecologen een standpunt in te nemen. Dat deden zij eind 2009: ze vonden de bezwaren niet zwaar genoeg wegen om vrouwen deze techniek te ontzeggen. In april dit jaar kregen het AMC en andere centra toestemming om eicellen te gaan invriezen in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Het AMC werd de eerste dagen overspoeld met telefoontjes van vrouwen die wilden deelnemen aan het onderzoek. Inmiddels hebben ruim honderd vrouwen zich voor de behandeling bij het AMC aangemeld en is de wachttijd opgelopen tot een jaar. Ook bij het Medisch Centrum Kinderwens hebben al zestig vrouwen zich opgegeven. De bedoeling is dat uiteindelijk meer IVFklinieken in Nederland LEN het invriezen van eicelE IC E L len gaan aanbieden op sociale indicatie.
Elk jaar raken in Nederland gemiddeld 1.500 patiënten met een ziekenhuisbacterie besmet
Hardnekkige ziekenhuisbacteriën 2011 was ook het jaar van de resistente ziekenhuisbacterie. En dan vooral van de klebsiella; in het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam raakten maar liefst 88 mensen met deze bacterie besmet en in totaal overleden 28 dragers van de klebsiella. Of hun overlijden ook echt door de bacterie kwam is onbekend, omdat de patiënten al ernstig ziek waren. De eerste besmettingen vonden waarschijnlijk plaats door Nederlanders die na een vakantie in Turkije de klebsiella meenamen. Het duurde veel te lang voordat het Maasstad Ziekenhuis alarm sloeg; de besmette patiënten hadden al veel eerder geïsoleerd moeten worden om verdere verspreiding tegen te gaan. De Inspectie voor de Gezondheidszorg stelde het ziekenhuis diverse I EZEN INVR maanden
Z i e ke n eist mehu isbacte n s en le r ie vens
onder verscherpt toezicht en de directeur trad af. Er waren ook andere besmettingen met resistente ziekenhuisbacteriën: in ziekenhuizen in Arnhem, Weert en Enschede raakten patiënten besmet met de MRSA-bacterie. Op zich is dat niet zo gek: elk jaar raken in Nederland gemiddeld 1.500 patiënten met een ziekenhuisbacterie besmet. En eigenlijk scoort Nederland daarmee heel goed, want het gaat om 1 procent van de patiënten, terwijl dat percentage in landen als Duitsland (18 procent) en Frankrijk (25 procent) een stuk hoger ligt. Dat komt doordat Nederlandse artsen veel minder vaak antibiotica voorschrijven, waardoor bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica zich minder makkelijk ontwikkelen. <
44 S a n t é • d e c e m b e r • 2 0 1 1
SAN11012-gezond04.indd 44
10/18/11 10:59 AM