Wanneer de klachten niet meer verdwijnen

GEZONDHEID

\Alanr@er de

kla

OUER PIJN Ttrt,.rt

we

:,ffint/

"JG /r /t

t

or.

"9

//ur tratir : Qt'\tba n dar L)arí

lijden wat af: elke dag slikken Nederlanders bijna een mrljoen pijnstillers,

en een op de vijÍ voiwassenen heeft chronische p1n. Ooaaken? Gewrichtspijn (r-euma), rugpiln, pijn na een ongeluk en pi;n na kankerbehandelinq Wat is hieraan te doen? à.rEsPv0t-LE 8ESÍ]SCHÀP

FrankWille is niet altijd even populair bij zijn patiënten. Voor mensen met chronische pijn heeft de anesthesioloogpijnspecialist namelijk een confronterende boodschap. Patiënten die ai jaren zoveel pijn hebben dat ze niet meer goed kunnen slapen, zich niet meer kunnen concentreren op het werk en zelfs depressief worden, lcomen bii hem terecht. "Een van de eerste dingen die ik meestal tegen ze zeg, is: 'Dit gaat nooit meer helemaal over."'

MaarWille geeft er ook meteen een hoopvolle boodschap bij: "lk zeg óók'we krrnnen er samen alles aan doen om de pijn zo beheersbaar mogelijk te maken'. En gelukkig kunnen we dat steeds beter."

prJr{sY$ïficM fip

!{*r

Op zich is pijn een heel handig mechanisme van ons lichaam; het is een alarmsignaal dat ons vertelt dat rve iets moeten doen (onze hand terugtrekken van een

^V

(eiF,tt \-1

P -

hittebron, een verzwikte voet ontlasten).

Maar dat pijnsysteem kan ook op hol slaan, door acute pijn ofdoor schade in

.

het lichaam (littekenweefsei of bijvoorbeeld door ontstekingen bij reuma). Het pijnsysteem blijft dan alarm slaan, ook al is de oorzaak van de pijn inmiddels

verdwenen. Zo ontstaat chronische pijn. Een belangrijke veroorzaker van dat op hol siaan, is een operatie, vertelt FrankWille. Hii is als specialist in chronische pijn verbonden aan verschiljende ziekenhuizen en is voorzitter van de sectie pijngeneeskunde van de Nederiandse Vereniging voor Anesthesiologie. "Een grote groep nrensen met chronische pijn heeft de aandoening na een operatie opgelopen. Van aile eeopereerde mensen heeft maar iiefst tien procent een jaar na dato nog steeds pijn. Vooral operaties in de borstkas - hartoperaties, maar ook operaties bij borstkanker en liesbreukoperaties zorgen voor veel chronische pijn."

Chronische pijn gaat nooit helemaal over, maar er is wel wat aan te doen VCICIR GOD SPEI"Êí{

Voor patiênten die met chronische pijn worstelen, of de oorzaak nou een operatie is of iets anders, kan gelukkig steeds meer. Om te beginnen zijn er natuurlijk de pijnstillers - van paracetamol tot

morfine en ontstekingsremmende hormonen. Ook kunnen patiënten een pompje onder hun huid geïmpianteerd krijgen, waarmee ze zichzelf naar behoefte een pijnstillend middel kunnen toedienen. Het gÍote voordeel is dat het pompje de medicijnen rond het ruggenmerg toedient, daar werken de pijnstillende stoffen honderd keer zo sterk. Waardoor je er dus honderd keer minder van nodig hebt en minder snei last lrijgt van bijweikinqen. Het nadeel is dat het pompje na verloop van tijd leeg raak en ongeveer vier keer per jaar moet worden ger,uld, wat een (kleine) kans geeft op infecties.

Maar de grootste vooruitgang in pijnbehandeling is toch wel de _..

36 35

ltblle

Het zijn de Libelle Gezondheidsweken. Dit artikel over pijn is de tweede aftevering, de komende weken volgen nog hart & vaten, de luchtwegen, ons gewicht en kanker. De vorige aflevering, over onze geestelijke gezondheid, is na te lezen op: www.libelle.nllgezondheidsweken.

REUMA DE KOP I}IORUXKSN

DE GROOTSTE UOORUIT. GANG IN PIJNBEHAIIIDETII'IG? HET PIAAÏSEN UAN EEN NEUROMODULATOR

neuromodulator - het gebruik daarvan heeft de laatste tien jaar een grote viucht genomen. Hoe werk het? Tijdens een operatie wordt een geleidingsdraad met elektroden in het wervelkanaal geplaatst.

Die eiektroden zijn verbonden met een apparaatje in de rug of op de buik. De neuromodulator geeft kleine tintelingen in het pijngebied. Het zenuwstelsel kan maar één prikkel tegelijk aan en wordt zo voor de gek gehouden. In plaats van de nare, chronische pijn, voelen patiënten alleen nog maar de tintelingen. Een fantastische vinding, want het inbrengen van de neuromodulator is redelijk eenvoudig en patiënten hoeven geen zware pijnstillers meer te siikken.

Op dit moment is de neuromodulatorvooral geschikvoor pijn in armen en benen.

Maar dat gaat de komende jaren veranderen. Wille: "Er komen neuromodulators die

ook gebruik kunnen worden om pijn te bestrijden in andere delen van het lichaam.

Bij de borstkas bijvoorbeeld * belangrijk voor vrouwen die borstkanker hebben gehad - maar ook in de iage rug en bij het hoofd. Daarmee kunnen we straks ook ernstige hoofdpijnklachten en aangezichtspijn beinvloeden. Patiënten met clusterhoofdpijn - een vorm van pijn díe zo heftig is dat mensen er zelfmoord door plegen en die niet goed te behandelen valt met pillen, kunnen straks geholpen worden."

Er is alleen een grote maar: een neuromodulator plaatsen is duur. De totale kosten van het apparaatje, de operatie en de nazorg komen neer op zo'n € 25.ooo,- per patiënt. Wille: "Het is nu het ultieme redmiddel, terwijl ik ze eigenlijkveel eerder zou willen plaatsen. En ook als laatste red-

middel kan ik

ze lang niet altijd plaatsen."

Het gevolg: de pijnspecialist moet soms een beetje voor god spelen. "Dan moet ik beslissen wie de ideale kandidaat is. Dat zijn allemaal heel moeilijke keuzes."

llhlle36-36

Andere grote doorbraken op het gebied van pijnbehandeling zijn de laatste jaren vooral gedaan bij de behandeling van reuma. Bij deze ziekte zijn de medicijnen én de opsporingsmethoden flink verbeterd. Vroeger kreeg je 'levenslang' te horen. Nu zijn vooral de ontstekingsvormen van reuma - zoals reumatoïde artritis (RA) chronische aandoeningen geworden die met de nodige medicijnen en medicijncocktails goed onder controie zijn te houden. Artsen en onderzoekers spreken zelfs van een ware reumarevolutie.

Ruim 2,3 miljoen Nederlanders hebben een vorm van reuma.

Vrouwenworden ervaker door getroffen: tweederde van de reuma-

patiënten is wouw. Ontstekingsreuma is een veelvoorkomende vorm; er ontstaan ontstekingen in de gewrichten en patiënten kijgen last van pijn, stijfheid en vermoeidheid. Het is een auto-immuunzieke; het afi,veersysteem is ontregeld en valt niet alleen indringers van buitenaf (een griepvirus bijvoorbeeld) aan, maar keert

"(Reuma)klachten? \A/nnc. nr rrrrrnrr nnrA, vlL/u\-i l-rii vvuuD \fl Lru, LJnn i r\JU svr uê[

de behandeling start, hoe beter" zich ook tegen het eigen lichaam en zorgt zo voor de ontstekingen.

Het goede nieuws is dat ontstekingsreuma tegenwoordigveel eerder dan vroeger kan worden ontdekt. Ingrid Lether, manager onderzoek en informatie bij het Reumafonds: "We kunnen nu de veranderingvan een bepaald eiwit meten dat betrokken is bij het ontstaan van ontstekingsreuma, zelfs al vijf jaar voordat mensen last krijgen van de eerste symptomen." Ervroeg bij zijn is belangrijk: hoe eerder de ontstekingen behandeld worden, hoe minder schade ontstaat aan de gewrichten. "Bij reuma is erwat artsen de window ofopportunity noemen; een bepaalde periode waarin je met medicijnen de ziekte de kop in kunt drukken. Als die periode voorbij is, is het autoimmuunsysteem al te ver op hol geslagen om dat nog te doen."

Ga dus bij de eerste slrnptomen zo snel mogelijk naar de huisarts, benadruk Lether. 'Als je last hebtvan je gewrichten, 's morgens wakker wordt met stijve handen en voeten; ga dan naar de huisarts en vraag om een verwijzing naar de reumatoloog voor goed onderzoek. En laat je niet met een kluitje in het riet sturen anders is jouw window of opportunity misschien al voorbij."

+t ?\) r.T\ \a -,i íF(

\.è# fi1 dÈ

LIFESWTE BIJ REUÍIJIA

.

Blijf vooral bewegen! Rust maakt het lichaam alleen maar strammer en doet spierweefsel aÍnemen.

En die spieren zijn juist nodig om gewrichten te ontlasten. Wandelen, fietsen en andere vormen van matig bewegen werken het best. r Neem gewrichtsklachten meteen serieus. Pijn en zwellingen in handen en voeten kunnen op reuma duiden. Hoe eerder de behandeling start, hoe beter. r Ook is het belangrijk op gewicht te bliiven; mensen met overgewicht krijgen sneller gewrichtsklachten.

GËZONDHEID

AU,

behandeling van ontstekingsreuma begint meestal met een combinatie van methotrexaat (een middel dat de afweerreactie afremt) en prednison. Als dat niet

RUG!

Er is

keerde beweging ofdoor te zwaar en verkeerd tillen, maar het kan ook een hernia zijn, een ingezakte ofverschoven wervel of een vernauwing van het wervelkanaal.

Meestal is het advies bij rugpijn: slik een pijnstiller en blijf vooral bewegen, zonder de boel te overbelasten. Denk aan fietsen, wandelen en zwemmen. De rugpijnverdwijnt in tachtig procent van de gevallen weer na een paarweken. Tenzij de pijn uitstraalt naar een been ofvoet, ofwanneer een been minder kracht heeft: dan wordt

aanslaat wordt er soms nog een ander middel toegediend, maar meestal wordt meteen overgestapt op een biologicol - dat zijn nieuwe vormen van ontstekingsremmers die goed werken, maar wel erg duur zijn. De bekendste biologicals zijnTNFblokkers; die blokkeren een bepaalde stof die bij de ontstekingen betrokken is. Omdat deze middelen nog maar vijftien jaar bestaan, weten artsen nog niet goed wat ze doen op de langere termijn.

vaak wel een róntgenfoto of scan gemaak.

Maar er zijn natuurlijk patiënten die

058: &EWRICHTSSLIJTAGE Mooie ontwikkelingen dus. Maarvoor de

ABTft

behandeling van artrose - ook een pijnlijke vorm van reuma waarbij gewrichtsslijtage ontstaat - zijn helaas minder behandelingsmogelijkheden. Ingrid Lether: "Hier zijn het niet de ontstekingen die het 'm doen, maar ontstaat de reuma doordat de kwaliteitvan het kraakbeen slechterwordt. De laatste jaren hebben wetenschappers ontdekt dat het kraakbeen zich wel kan herstellen; als je jong bent, kun je nieuw kaakbeen aanmaken. Maar hoe dat reparatiemechanisme precies wordt verstoord, weten we niet."

Erwordt nu geëxperimenteerd met nanoboiietjes, die ingespotenworden op de plek van de slijtage en daar het aangetaste kraakbeen repareren. Ook is een kaakbeentransplantatie soms mogelijk. Dat werkt al bij sommige sportblessures, waar vaak een duidelijke, kleine, beschadiging is. Het probleem is alleen, zegt Lether, dat er bij artrose nooit één goed aanwijsbare plek is die je kunt repareren. "Het ontstaat op meerdere plekken in het lichaam, en het duurt ook een tijd voordat de schade duidelijk zichtbaar is."

Vooral blijven bewegen is bij artrose, en bij alle andere vormen van reuma, inmiddels een van de belangrijkste adviezen. "Vroeger kegen mensen nog wel te horen dat ze rust moesten houden", verteli Lether. "Maar nu weten we dat bewegen juist belangrijk is; als je te veei rust houdt, breek het spierweefsel af. Ën als de spieren niet een deel van de functie van de gewrichten over kunnen nemen, word je alleen maar strammer en de reuma alleen maar pijnlijker."

M'il

nog een pijnlijke aandoening waarvan artsen inmiddels weten dat rust Íoest: rugpijn. Het is 'erin geschoten' door een ver-

De

wél jarenlang met rugpijn kampen. Het probleem is dan dat operaties meestal niet veel uitkomst bieden: bij de meeste operaties treedt geen verbetering op. Alleen bij patiënten met een'verse'hernia (als de klachten wij recent zijn) heeft een operatie een grote kans van slagen. Frank Wille merk de gevolgen in de praktijk. "ln Nederland zijn de richtlijnen voor rugoperaties streng, maar in de ons omringende landen zetten ze als de patiënt aandringt

+'1.l

er\)

TIPS TEGE]I RUGIfi.ACHTEI{

r Let zo vaak mogelijk op je

ab,-\ -

\)\@, kÈí |/\,

^1

è-/

SU

^ R, VT

rt \a -( /

houding, ook als je geconcentreerd aan het werk bent.

Rechtop z,Uen en staan is het best, zonder daarbij onnodig spieren aan te spannen.

Als je veel zit, sta dan regelmatig op en loop een stukje. . Houd de rug sterk door regelmatig rug- en buikspieroefeningen te doen. r Als je met rugklachten bij een fysiotherapeut terechtkomt, is een goede stelregel dat er na vier behandelingen verbetering moet optreden. ls dat niei zo, dan is er misschien meer aan de hand óf is de fysiotherapeut niet goed genoeg.

wel een paar schroeven in de rug. Of ze voeren herniaoperaties uit bij iemand die al vijf jaar pijn heeft. De Nederlandse verzekeraar vergoedt dat ook." Het is niet zonder gevaar: Wille ziet elke week wel mensen die na zo'n operatie nóg meer pijn hebben, omdat het pijnsysteem overgevoelig is geworden. "Die zijn dus nog verder van huis."

Een op de vijf volwassenen heeft chronische oiin BETER

$RTil

BEWEGFÍ{

Aan chronische rugpijn is meer te doen dan alleen pijnstillers siikken en blijven bewegen, zegt Jan Paul van Wingerden.

Hij is bestuurder van het Rotterdamse Spine & Joint Centre - een centrum dat is gespecialiseerd in de behandeiing van chronische klachten aan de wervelkolom. "Wij behandelen mensen in groepjes: ze komen acht weken lang twee keer per week bij ons en krijgen begeleiding van een fusiotherapeut, een arts en een psycholoog." Van de patiënten die het centrum behandelt, heeft tachtig procent daarna minder pijn en kan zich beter bewegen. Chronische rugpijn kan heel ingrijpend zijn. Van Wingerden ziet mensen die door de pijn depressief zijn geworden. "Het is zwaarwanneer je niet meer kunt doen wat je wilt en je je nutteioos voelt voor de maatschappij omdat je niet meer kunt werken."

VOORUITËAIIG

Anesthesioloog-pijnspecialist Frank Wille ziet ook vaak vooruitgang bij zijn patiënten. "Het is prachtig om te zien wanneer iemand na jaren weer aan het werk kan. Ook andere dingen kunnen een vooruitgang zijn: als iemand bijvoorbeeld weer vijfhonderd meter kan lopen in plaats van honderd meter en zo weer zelfboodschappen kan doen. Ofwanneer een borstkankerpatiënt die door zenuwschade last heeft van brandende pijn in handen en voeten, door simpele medicatie pijnvrij is en weer prettig verder kan leven."::

36-3?

hhlle