Doodsoorzaak nummer 1 bij vrouwen

UBElLE GEZONDHElDS WEKEN

hlElie 37-84

Welke behandelingen werken het best? En wat Zijn de nieuwste wetenschappelij inzichten over het verloop van een ziekte? In de LibelIe Gezondheidsweken elke week e update met alle ins en outs over een aandoening. Deze week: hart- en vaatziekt.

GEZONDHEID

Doodsoo

ak

erl bij vrouw@ @

HART- EN VAATZIEKTEN ------------7t~:.;)~J'J(d('hior. ,gllll.llmllf:l:!";i:ttwn ,In-'U:rrnt

------------

De realITeIT is hard: hart- en vaatzJekten zijn bij vrouwen de belangrijkste doodsoorzaak (biJ mannen is dat kanker). Van de honderd vrouwen die ove~ijden, sterven er meer dan dertig aan een hart- of vaatziekte. Hoe komt dit? En IS het te voorkomen?

M Ach ja. ik ben ook 7.0 druk met mijn werk en de kinderen. hè .~ Het is een uitspraak die cardioloog Angela MololS vaak hoort van vrouwen symptomen hebben die op harten vaatziekten kunnen duiden. Ze zijn dan moe, duizelig en hebben hartkloppingen. maar wuiven he:t weg. "Vrouwen bag,ltelliseren hun klachten te vaak. omdat ze niet 7.iek willen zijn . Maar zo lopen ze het gevaar dat hun diagnose erg laat komt," Hart- en vaatziekten werden altijd gezien als een typische mannenziekte. Maar het is niet doodsoonaak nummer eén bij mannen (dat is kanker), milar bij vro uwen. In Nederland zijn cr eén miljoen patiënten met een hart- of vaatziekte, en daarvan zijn er dus meer vrouw dan man. Hoe kan dat? Volgens Angela Maas is een Viln de re· denen dat vrou wen een stressvoller leven leiden dan vroeger. MZe zijn meer gaan werken en multitJ.s ken ook meer. Dat laJ.tste veroonaakt veel stress , en stress verhoogt het risico op hart· en vJ.J.tziekten. DJ.J.rbij komt dat mannen gemiddeld minder zijn gJ.an roken, en jonge vrouwen juist méér. ~

ANDERE SYMPTOMEN AngelJ. Maas is sinds mei hoogleraar cardiologie voor vrouwen bij het UMC St. Radboud in Nijmegen . Voor haar hoog-

leraarschap draaide ze b ij de IsalJ. Klinieken in Zwolle negen jilar lang speciale cardiologiespreekuren voor vrouwen. De symptomen zijn bij vrouwen namelijk vJ.ak J.nders dan bij mannen.

De klassieke drukken de pijn op de borst, uitstrJ.lend naar de linkerarm - hét signaJ.1 van hartklachten bij mannen - d.lt heb· ben vrouwen vaak niet. Zij hebben eerder last van vermoeidheid. luchttekort, pijn in de hals. concentriltieverlies, duizeligheid en hartkloppingen. Klachten waarbij ze al snel te horen krijgen dat ze vast met de overgang te maken hebben, of met een te druk leven.

Daardoor wordt een infarct bij hen vaak te laat opgemerlo.1:. Ook het proces verloopt bij vrouwe.n anders. Hart- en vaatziekten ontstaan doordat bloedvaten dichtslibben, de zogeheten slJ.gaderverkill. I>

SLOPENDE STRESS Stress vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Aan een hartinfarct gaat vaak acute stress vooraf, zoals extreme boosheid. stress en angst. Die emoties verhogen de bloeddruk en de hal't$lag. Uit recent onderzoek van de Tilburg Unlversity blijkt nu dat die emoties ook de bloedstolling en ontsteklngsreacties van het lichaam beïwAoeden. Dat biologiSChe proces kan het beloop van een hartziekte versnellen. Langdurige stress heeft ook de nodlge Invloed: aderverkallUng neemt er sneller door toe.

Ontstressen is dus goed voor het hart. Sportan is daarbij een heel goed middeIj sowieso Is bewezen dat veel bewegen harten vaatziekten helpt voorkomen. Ook een mindfulness-training kan helpen: daarbij leer je boze, gefrusb"eerde of angstige gedachtes op te merken en te benoemen zonder er iets mee te doen - daardoor worden ze minder hevig. Ubeiie Acadamy geeft minctfulness·tralningen (www.libelleacademy.nl).

37- 85

hl:elle

Het zijn de LibelIe Gezondheidsweken. Dit artikel over hart- en vaatziekten is de derde aflevering, de komende weken volgen nog de luchtwegen, ons gewicht en kanker. De vorige afleveringen, over onze geestelijke gezondheid en over pijn, zijn na te lezen op: www.libelle.nVgezondheidsweken.

<i king. Bij mannen ontstaat er dan meestal

op een specifieke plek in de aders een vernauwing met daarop een bloedprop die het bloedvat afsluit.

Bij vrouwen op middelbare leeftijd gaat dat anders; hun bloedvaten worden eerst over de gehele linie nauwer. Dit proces maakt dat slagaderverkalking bij vrouwen vaak later wordt opgemerkt.

Wel ontstaan bij vrouwen hart- en vaatziekten op latere leeftijd: tien tot zeven jaar later dan bij mannen. Ze worden tot de overgang beschermd door oestrogenen, hormonen met een gunstige invloed op cholesterol en bloeddruk.

HARTKLfPPEN EN STAM CEllEN Wanneer iemand een hartaandoening of vaatziekte krijgt, kan er gelukkig veel meer dan vroeger. Er zijn goede cholesterolver· lagende medicijnen (statines), bloedverdunners, bloeddrukverlagers en bêtablok· kers. Deze middelen voorkomen dat aders dichtslibben of dat een bloedprop de aders kan afsluiten. En wanneer het toch misgaat, kan er ook operatief steeds meer.

Bij vernauwingen in de kransslagaders (de aders die het hart van bloed voon.:ien) kan een interventiecardioloog dotterm: hij brengt dan via een slagader in de lies of de pols een dunne draad naar de vernauwing. Over de draad wordt een ballonnetje geschoven dat wordt opgeblazen. zodat er meer ruimte in de vaat\vand komt. Meestal plaatst hij meteen een stmt; een soort veer· tje van metaal dat voorkomt dat het bloed· vat weer terugveert. Wanneer dotteren geen effect heeft of niet kan. voert de chirurg een bypassoperatie uit, een soort omleiding voor verstopte kransslagaders. Een pocemaker, gebruikt voor mensen met een WAT IS CHOLfSTEROL? Cholesterol Is een bouwstof voor cellen en hormonen, Het lichaam maakt cholesterol aan In de lever en krijg een klein deel binnen vla de Voeding. Er bestaat zoiets als 'goed cholesterol - HOL, kort voor Hoge Dichtheid Upoproternen. en 'slecht' cholesterol - LOL (Lage Dichtheid Upoproteïnen). lOL vervoert cholesterol naar de rest van het lichaam, en onderweg nestelt het zich makkelijk als een vettige aanslag in de wanden van de slagaders. Op die manier slibben slagaders dicht en ontstaat er op den duur aderverkalking.

Het goede cholesterol, HOL. voert het teveel aan slecht cholesterol juist weer af naar de lever.

hartritmestoornis, is weer wat anders: dit elektronische apparaatje zorgt er met stroomstootjes voor dat het hart in een normaal rit· me pompt. Bij de harrklepopeTotie wordt een hartklep vervangen of gerepareerd. Voor de vervanging wordt een mechanische klep van kunststof gebruikt, of een biologische van bewerkt weefsel van varkens of koeien . Na het plaatsen van de mechanische kunststof· klep moeten patiënten zware bloed verdunners blijven slikken.

Bij een biologische klep hoeft dat niet, maar deze moet soms na een tijd vervangen worden.

Een nieuwe ontwikkeling die zich nog wel in de experimentele fase bevindt. is s tamceltherapie. Bij operaties in de VS zijn bij patiënten al miljoenen stamcellen (een cel die in staat is om in andere cellen te veranderen) in het hart gespoten. Daarna begon gezond hartweefsel te groeien en nam de hoeveelheid littekenweefsel af. Dat Iittekenweefsel- dat na een hartinfarct ontstaat - zorgt ervoor dat het hart niet goed kan samentrekken. De resul· taten zijn wisselvallig: bij de ene patiënt werkt het beter dan bij de andere.

ZWANGERSCHAP ALS ALARMBEL Allemaal mooi, die nieuwe technieken. maar we kunnen ons beter richten op preventie. vindt Angela Maas . "Operaties zijn duur en bovendien komen ze in beeld als de schade er al is. We kunnen er beter voor zorgen dat schade aan de vaten en het hart niet , of zo

Een te hoge bloeddruk of te veel cholesterol in het bloed? Wees er snel bi laat mogelijk ontstaat. Daarvoor moeten we heel goed bekijken wat per individu de risicofactoren zijn en regelmatig controleren hoe het cholesterol en de bloeddruk ervoor staan.~ Niet alleen de diagnose word t bij vrouwen vaak gem is t, ook bij de preventie en regelmatige controles komen ze er beroerder van· af. En dat terwij l er toch een paar duidelijke indicatoren zijn die de alarmbellen af zouden moeten laten gaan.

De zwangerschap Îs een belangrijke testcase: sommige zwanger· schapsaandoeningen lijken een voorbode van hart- en vaatziek· ten op latere leeftijd. Maas deed onderzoek waarbij 330 vrouwen gevolgd werden nadat ze een ernstige zwangerschapsvergiftiging hadden (na de twintigste week stijgt de bloeddruk dan door slecht werkende vaten en de nieren lekken eiwitten). "Na tien jaar bleek dat maar liefst 4) procent van deze vrouwen al voor hun 40e een hoge bloeddruk had.~ Ook een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en zwangerschapsdiabetes zijn belangrijke aanwijzingen dat het later mis kan gaan. ~Nu we dat weten, wil ik me er samen met gynaecologen sterk voor gaan maken dat bij deze vrouwen meer preventieve controles worden gedaan.~ Ook vrouwen die vruchtbaarheidsproblemen of menstruatiepro· blemen hebben gehad, krijgen later vaker een verhoogde bloeddruk en hart- en vaatziekten. Eigenlijk zou je die groep vrouwen na hun 45e regelmatig moeten controleren, vindt Maas. Er snel bij zijn, voorkomt veel schade. Het slikken van bloeddrukverlagende of cholesterolverlagende medicijnen kan veel ellende voorkomen ; er ontstaat daardoor minder schade aan de vaatwanden of aan het

GEZONDHEID EET GEZOND! • Vervang vet vlees voor mager vlees. Bewerkt vlees als gehakt. worstjes of paté, dooraderd vlees of vtees met een vetrand: daar zitten veel verzadigde

veel vel7.adigde vetten laten staan. Ineke van Dis is voedingsdeskundige bij de Hartstichting. · We worden veel meer verleid dan vroeger. Door lekker eten, maar ook doordat veel bewegen minder bij ons dagelijks leven hoort dan vroeger." Haar advies: ga op zoek naar manieren om van gezond leven echt een levensstijl te maken. MJe moet het de rest van je leven vol kunnen houden. dus hoe pas je dat het best in?

Kun je bijvoorbeeld op de fiets naar het werk. of altijd de boodschappen op de fiets halen? En kun je de rest van het gezin meekrijgen om ook gezonder te gaan eten? Het is belangrijk om zo gevarieerd mogelijk te eten en vooral de verzadigde vetten te laten slaan en te vervangen dooronverzadigde. Verder is het goed om veel groente, fruit en "olkerenproducten te eten."

Na al die jaren voedingsondenoek is één ding in ieder geval als een paal boven water komen te staan. Vitamines slikken

vetzuren In. • Onverzadigde vetten (van bijvoorbeeld zonnebloemen olijfolie, vloeibare margarine en noten) zijn wel weer gezond; ze zijn betrokken bij de afvoer van cholesterol. Visvet:zuren zijn

extra gezond.

• Venninder de hoeveelheid zout dia je binnenkrtjgL Te veel verhoogt de bloeddruk en daannee de kans op hart- en vaatziekten.

Driekwart van de hoeveelheid zout die we binnenkrijgen. zit In kant-en-klaarproducten (zoals pizza's, sausjes en koekjes).

Ook is het slim om kruldenmixen voor bijvoorbeetd gehakt en vis links te laten liggen: daar zit veel zout in. Vervang dat door verse kruiden en specerijen.

• Bewegen Is ook een belangrijk preventiemiddel. Niet alleen besbiJdt dit het buikvet, bewegen verbetert ook de stofwisseling en dat heeft weer een gunstig effect op het cholesterolgehalte.

GEVAARUJK HOGE BLOEDDRUK

hart. Maas: ~Er moet per geval goed wordt gekeken wat het beste m iddel is. Geen eenheidsworst , maar maatwerk."

BEWEGEN TEGEN EEN DIKKE BUIK Beter dan slikken, is gezond leven. Want hart· en vaatziekten zijn voor een deel te voorkomen - en in ieder geval tot latere leeftijd uit te steUen - door gezond te eten, veel te bewegen en vooral niet te dik te worden . Vooral ongezond buikvet kan ons de das omdoen. Vetweefsel is ongezond omdat het allerlei hormonen en ontstekingsstoffen produceert die op andere plekken in het lichaam ziekteprocessen starten of versnellen. Buikvet draagt in interactie met de lever ook nog eens eerder dan andervet bij aan stollingen van het bloed en aan ontstekingen, zo bleek deze zomer uil onderzoek van de Universiteit Utrecht. Vrouwen d ie een taille boven de 88 centimeter hebben. komen in de gevarenzone .

De beste remedie tegen een dikke buik is: veel bewegen en zoetigheid en eten met

~

\,.,.,I

0

I

ct j

.

,........,.

~ ~

.

&l

~ ~ ~

Bloeddruk is de druk die op de aders staat, doordat het hart bloed de slagaders In pompL Dat pompen gebeurt met kracht en het bloed drukt tegen de wanden van de bloedvaten.

Bij iedereen varieert de bloeddruk; 's ochtends en 's avonds is hij bijvoorbeeld lager dan 's middags en als je beweegt of praat, stijgt de bloeddruk.

Als je angstig, boos of overstuur bent, stijgt hij ook. Als de bloeddruk chronisch ta hoog is, hoef ie daar zelf niets van te merken. Maar de vaten staan dan wel voortdurend onder druk en dat beschadigt de wanden van de slagaders. Daardoor kun je slagaderverkalking krijgen, Ook kan de ta hoge bloeddruk schade veroorzaken aan organen zoals de hartspier, de ogen, nieren en hersenen, Een te hoge bloeddruk kan komen door ongezond te leven, maar ook door het ouder worden of door een aandoening, zoals een nierziekte_

in de hoop hart· en vaatziekten te voor· komen, heeft geen zin. Van Dis: ·Soms heeft het slikken van die extra vitaminen zelfs nadelige effecten en kan het de risico's juist verhogen .~

EEN WONDERPIL? Zou het niet fijner zijn wanneer we harten vaatziekten kunnen voorkomen met één simpele pil? Zo ver is het nog lang

Zes kopjes filterkoffie per dag is nog best gezond niet, maar er wordt wel volop onderzoek gedaan met de polypU. Deze pil is bedoeld voor mensen die in de risicogroep zitten en bestaat uit cholesterolverlagende statine, bloeddrukverlagende middelen en aspirine, die b loedstolsels voorkomt. Het idee achter de pil is om mensen die in de gevarenzone zÎtten langer gezond te houden. En voor mensen die een verhoogde bloeddruk én een verhoogd cholesterol hebben, is het een uitkomst omdat ze niet meer meerdere pillen op een dag hoeven te slikken.

Toch is hoogleraar cardiologie Angela Maas geen fan van de polypil. ~Er ûjn genoegvrouwen die een prachtig cholesterol hebben en alleen een hoge bloeddruk. Voor hen is het dan veel beter om een effectieve pil tegen die hoge bloeddruk te nemen . De polypil is eigenlijk een voorbeeld van hoe patiënten als een eenheidsworst worden bekeken. terwijl je per persoon moet bekijken wat de beste behandeling is. ~ Ook Ineke van Dis van de Hartstichting is kritisch over de polypil. "Het gevaar bestaat dat het averechts werkt. Mensen denken dan al snel: 'ik slik toch zo'n pil, ik kan vanavond best pizza eten'. Terwijl een gezonde leefstijl toch nog altijd het belangrijkste preventiemiddel is." 0

Ri

Hoe gezond ben Ik? Kijk op W-NW.testuwrisico.nl om te bekijken of u een verhoogd riSICO hebt op hart- en vaatziekten. Bij W-NW.testuwleefslijl.ni kunt u bekijken hoe gezond u nou echt leeft.

37- 87

hl:Elle