Weet wat je écht eet

TEKST MENSJE MELCHIOR | FOTO’S INSTagRaM

gezondheid

weet wat je écht eet

Gojigeheimen, pizzafabels & andere eetmythes Ben je net gewend aan die gojibessen in je yoghurt, blijk je eigenlijk beter tarwegrassap te kunnen drinken. En als je het écht goed wilt doen, dan ga je eten als een oermens. Toch?

Of is het allemaal onzin, die eethypes van de laatste tijd?

v

isolie, gojibessen, tarwegras, eten als een oermens; hypes rond gezond eten waren er altijd al, maar ze volgen elkaar de laatste jaren in steeds hoger tempo op. Rineke van Houten, die zich als journalist gespecialiseerd heeft in voedselkwesties, denkt dat het te maken heeft met de bijna oneindige keuzemogelijk-

ElkE dAg EEn wIjntjE Is gEzond. toch?

wege de omega-3 verzuren die erin zitten. Die zouden niet alleen de ontwikkeling van de hersenen

Het is een gezondheidsweetje waar je op feesten en partijen goede sier mee maakt: met een glas in je hand verkondigen dat een wijntje per dag goed voor je is. Want er zitten veel antioxidanten in en die helpen tegen hart- en vaatziekten en diabetes. Het klopt inderdaad dat mensen die matig drinken (vrouwen één glas per dag, mannen twee) minder vaak hart- en vaatziekten en diabetes krijgen. Maar, zo ontdekten wetenschappers, dat komt vooral doordat mensen die gematigd wijn drinken over het algemeen gezonder leven dan mensen die níét drinken. Ze hebben minder vaak overgewicht, zijn gemiddeld hoger opgeleid, eten gezonder en bewegen meer dan niet-drinkers. Maar die anti-

bij baby’s stimuleren, maar ook allerlei positiefs voor onze eigen hersenen opleveren. En er werd

oxidanten dan? die zitten wel in rode

zelfs beweerd dat omega-3 een belangrijke rol speelde bij het voorkomen van hart- en vaatziekten.

wijn, maar je moet er heel veel van

Maar dat effect is helemaal niet zo sterk, zo blijkt uit recent grootschaliger onderzoek onder hartpa-

binnenkrijgen voor het nut heeft. En

tiënten. Sindsdien hoor je veel minder over de geweldige health benefits van omega-3.

wijn is bepaald niet de beste bron. In groene thee zit veel meer van dat spul.

Hoogleraar voedingsleer Martijn Katan zegt in NWT Magazine dan ook: “Als je graag antioxidanten binnen wilt krijgen, kun je beter een liter thee naar binnen werken, dan een liter wijn.”

heden die we door de toenemende welvaart hebben gekregen. “Nog niet zo

heel lang geleden waren we blij als we geld hadden om dagelijks vlees op tafel te zetten. Nu kunnen we voor elke avondmaaltijd kiezen uit honderden ingrediënten. Maar wat is nou de goede keuze?

Wat is gezond? En al die E-nummers die overal in zitten, kunnen die geen kwaad? Er is zo veel om op te letten en over na te denken, dat je geen idee meer hebt wat je moet doen. Zoiets als paleo – de ‘eet als een oermens’-hype – geeft dan houvast. Het werkt geruststellend dat er voor gezond leven blijkbaar een kant-en-klaar eetpatroon bestaat.”

Komt nog bij dat we heel graag willen geloven dat ons leven ‘maakbaar’ is. Hoe mooi zou het zijn als we alle kwaaltjes konden voorkomen enkel en alleen door de goede dingen te eten? Hoe groot de behoefte is aan superfoods die je beschermen tegen allerhande gezondheidsonheil, blijkt wel als je het woord op Google intikt: ruim 9 miljoen hits.

Maar volgens Rineke van Houten moeten we ons niet gek laten maken door allerlei hypes, want ets wat nu wordt bejubeld als supergezond kan over een paar jaar ineens helemaal niet meer zo gezond blijken. “Wetenschappelijke inzichten veranderen nu eenmaal,” zegt Rineke, die samen met Annemarie Geleijnse het boek ‘De laatste paling’ schreef over de herkomst van ons eten en de invloed die marketing heeft op wat er op ons bord komt. “Dat gebeurt in elk vakgebied, maar bij voeding hoor je daar veel meer over omdat het iets is wat ons allemaal elke dag weer aangaat.”

Goed voorbeeld van die veranderende inzichten: visolie, dat tot voor kort alom geprezen werd van-

tik ‘superfoods’ in op google en voilà: 9 miljoen hits

BRONNEN: BRITISH MEDICAL JOURNAL, BMC PUBLIC HEALTH, AMERICAN JOURNAL OF HEALTH PROMOTION, THE AMERICAN JOURNAL OF CLINICAL NUTRITION

VIVA 47

gezondheid

NET zO sTErk als POPEyE Cartoonmachomannetje Popeye heeft een hardnekkige voedselmythe de wereld in geholpen: namelijk dat je van spinazie sterk wordt omdat er veel ijzer in zit. Het ijzergehalte in spinazie is alleen helemaal niet zo hoog: het bevat (gekookt) per 100 gram

110 gram suiker eten we per dag

2,4 milligram ijzer. Minder dan in snijbiet of biefstuk. Bovendien nemen we ijzer uit

door de nitraat die erin zit. Nitraat maakt de energievoorziening naar de spieren efficiënter. Uit een onderzoek gepubliceerd in het

ving willen afhelpen met titels als ‘Zonder

wetenschappelijk tijdschrift Cell Metabolism

als er één goedje de steeds weer veranderende inzichten van de voedingswetenschappen

suiker: stop de verslaving, eet gezonder’.

blijkt dat mensen die vóór een krachtsinspan-

illustreert, is het koffie wel. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw kwamen er

BlIjEr dAnkzIj koffIE

Helemaal koolhydratenvrij leven – en dus

gEfrItuurdE AnusrIngEn

ning een bord spinazie naar binnen werken,

allerlei grote studies die een verband aantoonden tussen koffieconsumptie en een groter risico

behalve lekkere koekjes óók brood, rijst,

Hè, getver! dachten calamares-fans toen CDA-Europarlementariër Esther de Lange in een gesprek over een Europees voedselfrauderapport onthulde dat ze alleen nog direct aan zee gefrituurde inktvisringen bestelt. Elders zouden die volgens haar namelijk geregeld gemaakt worden van varkensanus. De media doken er bovenop.

Want zoiets moest natuurlijk wel waar zijn: nadat paardenvlees voor rundvlees werd verkocht, honing werd aangelengd met suikerwater en olijfolie vaak helemaal niet uit de regio afkomstig is die op het flesje staat, was het helemaal niet zo’n raar verhaal dat er ook met inktvisringen gesjoemeld wordt. Alleen: in het hele voedselfrauderapport stond niets over gefrituurde varkensanus-ringen. Later verklaarde de woordvoerder van De Lange dat ze het ‘van horen zeggen’ had. Enig bewijs is er niet. De Amerikaanse omroep NPR zocht de geruchten eerder al uit en kon geen enkel bewijs vinden. Een echt broodje Aap dus. Gelukkig maar. Wij nemen nog een portie calamares.

minder zuurstof verbruiken en betere pres-

op hart- en vaatziekten. Krantenkoppen repten over ‘Koffie als groot gif’. Klein probleempje:

taties leveren. Voor wie extra ijzer nodig

de onderzoeksgegevens werden verkeerd geïnterpreteerd. Zo werd er geen rekening mee

heeft, is appelstroop misschien een aanrader:

gehouden dat rokers meer koffie drinken dan gemiddeld, en ook meer alcohol. Waardoor ze

het is een van de ijzerrijkste voedingsmid-

dus meer kans hebben op hartproblemen. En mensen die ongezond eten en weinig bewegen,

delen die je in de supermarkt vindt. Dat komt

drinken ook meer koffie dan gemiddeld. Dat vertekende de onderzoeksresultaten. Inmiddels

trouwens niet zozeer door de appel, maar

worden die effecten wel (deels) meegewogen en nu is alweer een tijd duidelijk: met 4 tot 6

door de ijzerrijke suikerbieten of (iets minder

koppen koffie per dag is helemaal niks mis. Sterker nog: het verlaagt het risico op het krijgen

ijzerrijke) peren die er ook doorheen zitten.

van diabetes type 2. Hoe dat precies kan, is nog niet duidelijk. Het is niet de cafeïne, maar

Bij het inkoken komt het ijzer in de stroop

waarschijnlijk komt het door de antioxidanten in koffie. Ook verkleint het drinken van koffie

terecht. De appels bevatten dan weer citroen-

de kans op een depressie bij vrouwen, blijkt uit de Nurses Health Studie, een onderzoek onder

zuur en appelzuur – dat helpt je lichaam om

ruim 50.000 amerikaanse verpleegkundigen die al sinds 1976 worden gevolgd. Hierbij is het

ijzer makkelijk op te nemen.

waarschijnlijk wel de cafeïne die het gunstige effect veroorzaakt. BRONNEN: VOEDINGSCENTRUM,

beweging claimt dat je van een suikervrij leven meer energie krijgt én afvalt. En in zekere zin klopt dat wel. De hoeveelheid suiker die de gemiddelde Nederlander binnenkrijgt, is namelijk verre van gezond. 110 gram per dag consumeren we en dat komt vooral doordat suiker niet alleen verstopt zit in lekkers als

48 VIVA

maakt spinazie wel sterker, alleen komt dat

dieetboeken die ons van onze suikerversla-

hype van het afgelopen jaar. De antisuiker-

Pasta in de vorm van visjes of die leuke vakantiefoto gevat in een zoet laagje op een reep chocola? In de toekomst print je dat gewoon allemaal zelf, met een 3D foodprinter. Hij bestaat al en is ontwikkeld door TNO. Je voert een ontwerp in op de computer en het apparaat perst gesmolten of gepureerd materiaal door gaatjes kleiner dan 1 millimeter. Zo print het laagje voor laagje bijzondere vormen. Het is nu allemaal nog peperduur, maar het zou goed kunnen dat de prijzen snel zakken en dat restaurants over een paar jaar al gewoon hun eigen foodprinter in de keuken hebben staan.

dat gaat met ijzer uit vlees veel beter. Toch

Je zou het bijna denken, gezien alle nieuwe

pasta en aardappelen laten staan is dé dieet-

PAstA uIt dE PrIntEr

spinazie ook nog eens niet makkelijk op –

Is suIker verGIf?

koekjes en chocola, maar bijvoorbeeld ook in sauzen en kant-en-klaarmaaltijden. Die 110 gram suiker per dag leveren 400 kilocalorieën en nul vezels, vitaminen en mineralen. Dat maakt dik en vergroot de kans op een te hoge bloeddruk en het krijgen van diabetes type 2.

De bewering dat suiker verslavend is, is misschien een beetje al te bout, maar feit is wel dat mensen er niet snel genoeg van krijgen.

Ons lichaam heeft suikers nodig, maar in de oertijd was het in de natuur niet zo makkelijk te vinden – zeker niet in de winter wanneer er geen vruchten waren. Daardoor zijn we er evolutionair op ingesteld geraakt om suiker te eten zodra we de kans krijgen. Die voorkeur voor zoet is in deze tijden van overvloed op z’n minst onhandig.

ONDERZOEK HARVARD SCHOOL OF PUBLIC HEALTH, ARCHIVES OF INTERNAL MEDICINE.

eet Gerust ’s avonds Een van de hardnekkigste eetmythes is het verhaal dat eten na acht uur ’s avonds slecht is voor de lijn. Wat klopt is dat je voedsel lángzamer verteert als je slaapt, maar het verteert dus wel. Onderzoekers van de Universiteit van New York volgden tien jaar lang 2.580 mannen en 4.567 vrouwen en vroegen naar hun eetgewoonten in de avond. Het tijdstip waarop ze aten, bleek geen enkele invloed te hebben op het al dan niet aankomen. Het is inmiddels alweer vijftien jaar geleden dat de onderzoekers in New York met hun bevindingen kwamen, maar er is ondertussen nog geen enkel ander onderzoek geweest dat het tegendeel heeft kunnen aantonen.

met 4 tot 6 koppen koffie per dag is niets mis

gezondheid

Gaan met dIe aspartaam

aan onze voeding worden nogal wat additieven toegevoegd – te herkennen aan de Enummers op de verpakking. Voor de houdbaarheid, voor dat lekkere smaakje en soms ook om de textuur te veranderen, bijvoorbeeld voor extra romige yoghurt. De herkomst van al die toevoegingen is soms niet echt eetlustopwekkend – wist je bijvoorbeeld dat surimi in je salade en ook die lekkere roze koek bij de koffie hun kleurtje te danken hebben aan E120, dat gemaakt wordt van het bloed van geplette luizen? Beetje bah misschien, maar ongezond is het allemaal niet. alle E-nummers zijn uitvoerig getest en veilig bevonden. Van E-nummers word je dus niet ziek, óók niet van de zoetstof aspartaam (E951). Ook al doet al jaren het verhaal de ronde dat deze goedkope suikervervanger die in veel lightproducten te vinden is, kankerverwekkend zou zijn. Dat gerucht is ooit ontstaan na proeven met ratten die enorme hoeveelheden aspartaam toegediend kregen. Dat bleek voor die beestjes inderdaad een verhoogd risico op kanker met zich mee te brengen, maar zo veel aspartaam krijg je als mens maar heel moeilijk binnen. gezondheidsinstanties houden als norm aan dat je per dag maximaal 40 milligram aspartaam per kilogram lichaamsgewicht moet binnenkrijgen. Iemand die 75 kilo weegt, kan dus 12 liter cola light per dag naar binnen drinken zonder risico te lopen. althans, niet op een aspartaam-vergiftiging. BRON: CRITICAL REVIEWS IN TOXICOLOGY

tE VEEl VAn hEt goEdE Van sommige vitamines en mineralen kun je te veel binnenkrijgen – maar alleen als je vitaminepillen slikt. Zo moet je als je zwanger bent voorzichtig zijn met supplementen waar vitamine A in zit – dat kan giftig zijn voor de foetus.

Van te veel vitamine C (als je hele hoge doses pillen slikt), kun je tijdelijk last krijgen van je maag. Van (veel) te veel calcium kunnen vrouwen hartklachten krijgen, zo bleek uit een onderzoek dat in 2011 werd gepubliceerd in het British Medical Journal.

50 VIVA

teveel calcium kan voor hartklachten zorgen DaT is míjN TOmaaT! Zaadbedrijven proberen door het steeds weer kruisen van verschillende gewassen,

zo o hEB jE gEEn EEn n PIllEn nod nodIg

Ja, we weten het allemaal wel: twee ons groenten en twee stuks fruit per dag, minstens één keer per week vette vis en vooral veel variëren. Maar het ook écht zo doen, is natuurlijk een tweede.

Hoe eet je wat je lekker vindt en krijg je toch voldoende vitamines binnen? Ian Marber (bijnaam: de Food Doctor) schreef het boek ‘Super eating’ over hoe je zo veel mogelijk uit je eten kunt halen en je niet meer naar de voedingssupplementen hoeft te grijpen.

Zo helpt vitamine C je om ijzer op te nemen en is het dus slim om spinazie te besprenkelen met citroensap voordat je het serveert. Ook goed om te weten is dat je sommige vitamines en mineralen juist weer niet goed opneemt wanneer je de verkeerde combinaties maakt. Zo kan je lichaam calcium minder goed opnemen als je tegelijkertijd cafeïne tankt. Uit de melk in je koffie haal je dus geen calcium en als je net een bak yoghurt hebt gegeten, kun je beter even wachten tot je weer een kop koffie neemt.

Bronwater uIt de kraan Kraanwater verkopen door het bronwater te noemen, mag dat? Ja, en het gebeurt, zo ontdekten de schrijfsters van ‘De laatste paling’. Als je een flesje Sourcy of Bar-le-Duc koopt, drink je namelijk gewoon water van de Utrechtse Heuvelrug. Het ís wel bronwater, maar ook precies hetzelfde water als er in die regio uit de kraan komt. In Nederland is kraanwater net zo veilig en gezond als het water dat je in de supermarkt koopt. Maar al die medicijnresten en chemicaliën die in ons drinkwater terechtkomen dan? Dat is inderdaad een probleem, maar vooral voor de waterzuiveringsbedrijven. Op het moment dat het water uit de kraan komt, is het veilig. Maar het kost dus wel steeds meer om drinkwater veilig te houden.

een slok frisse bar-le-duc? komt gewoon uit utrecht

supergroente en fruit te kweken. Denk:

kaas DiE gEEN kaas is

een tomaat die veel langer goed blijft,

Pizza Margherita in de oven geschoven?

maïs dat beter bestand is tegen ziektes

Dan is de kans groot dat op z’n minst een

waardoor je er veel meer van kunt verbou-

deel van de kaas op je pizza nep is. Analoog-

wen per vierkante meter landbouwgrond,

kaas noemen ze het spul en het wordt ge-

of een komkommer die niet groen is, maar

maakt van palmolie, zetmeel en smaakstof.

oranje. De laatste jaren is er veel ophef

‘Plantaardige kauwgom,’ noemde het tv-

omdat grote bedrijven octrooien aanvragen

programma ‘Keuringsdienst van waarde’

op nieuw gekweekte eigenschappen van

het ooit en sindsdien is er wel wat ten

planten. Het gevolg: andere bedrijven kun-

goede veranderd. Op de verpakking staat

nen die nieuwe eigenschappen niet gebrui-

nu vaak ‘met echte kaas’. En dat klopt dan

ken om hun tomaten bijvoorbeeld óók

ook wel, maar als je de ingrediëntenlijst

langer houdbaar te maken. Is dat erg voor

bestudeert, zie je vaak hoe weinig echte

ons? Ja, want: minder concurrentie en dus

kaas erin zit: vaak gaat het maar om een

stijgende prijzen.

paar procent.