5 vragen
Stormloop op MRI? Nu reizen Nederlanders er nog voor naar Duitsland, maar de minister van Volksgezondheid overweegt preventieve full body-scans met de MRI-scanner ook hier toe te staan. Artsen vrezen een hausse aan extra diagnostiek door fout-positieve uitslagen. Terecht? Even je lichaam nalopen met een MRI-scan lijkt vooral weggelegd voor gezonde mensen met een goed gevulde portemonnee. HOLLANDSE HOOGTE
Door Mensje Melchior
2 Wat is er allemaal te
zien op een MRI-scan?
1 Hoe zit het precies
met dat verbod in Nederland?
In Nederland mogen mensen alleen een diagnose met beeldvormende technieken (een MRI-scan, CT-scan, mammografie) krijgen als daarvoor een medische indicatie bestaat. Verder mag het alleen als onderdeel van een bevolkingsonderzoek, zoals het borstkankeronderzoek. Iemand moet dus eerst klachten hebben en via een huisarts of een specialist een doorverwijzing krijgen voor zo’n onderzoek. In Duitsland mag je, als je het uit eigen zak betaalt, wel door de MRI-scanner. Daar springen Nederlandse bedrijven als Prescan en Privatescan op in, door scans in Duitsland aan te bieden. Minister van Volksgezondheid Edith Schippers heeft nu de Gezondheidsraad om een advies gevraagd: moet Nederland het nu ook toestaan? 18 | New Scientist | juli 2014
Met MRI-scanners kun je een driedimensionale inkijk in het lichaam maken. De MRI-beelden zijn zo duidelijk dat afwijkende vlekjes, knobbeltjes en tumoren op te sporen zijn. Daarbij duiken ook onschuldige ‘afwijkingen’ op, zoals een haarvaatje in de longen of een plekje in de darmen dat op een poliep lijkt. Die moeten daarna vaak verder worden onderzocht. Dat soort fout-positieve uitslagen zijn de reden dat Nederlandse artsen zich zorgen maken over de komst van de commerciële MRI-scans naar Nederland. ‘Wanneer artsen iets op de scan vinden, gaan de gescanden door de reguliere medische molen’, zegt radiotherapeut Lukas Stalpers van het AMC Amsterdam. ‘Gemiddeld kosten die vervolgonderzoeken 2000 euro per persoon. De kosten lopen vooral op doordat er ook mensen bij zitten bij wie de vervolgonderzoeken leiden tot complicaties met extreem hoge medische kosten, en tot bijkomend leed. Zo ken ik het voorbeeld van een scanklant bij wie een vlekje op de longen werd gevonden. De longspecialist kon al-
leen een diagnose krijgen door operatief een stukje van de longen te verwijderen. Die ingreep ging fout en de vrouw verbleef drie dagen op de intensive care. Het vlekje bleek niets bijzonders.’
3 Hoe vaak komen
die valse alarmen voor? Onderzoekers gaan er vaak van uit dat je bij 20 procent van de gezonde mensen wel ‘iets’ vindt op een scan. Bij sommige gerichte scans, van de buikorganen, borst, hoofd en nek, kan het aantal toevalsbevindingen volgens een onderzoek oplopen tot 40 procent (BMJ, mei 2012). Maar uiteindelijk is er bij 2 procent van de gescanden ook echt iets aan de hand. Uit een Duits grootschalig onderzoek uit 2012 (European Radiology, augustus 2012) blijkt dat de percentages valse alarmen bij scans van het hele lichaam (dus de niet-gerichte scans) waarschijnlijk veel hoger uitpakken dan de 20 procent waarvan artsen vaak uitgaan. Katrin Hegenscheid deed voor de universiteit van Greifswald een onderzoek waarbij 2500
gezonde volwassenen een total body-MRIscan kregen. Bij 904 proefpersonen (36,2 procent) vond ze afwijkende uitslagen waar de artsen niet gericht naar op zoek waren. Hegenscheid: ‘Dat het er zoveel meer zijn dan tot dan toe in de internationale publicaties naar boven kwam, komt juist doordat we het hele lichaam hebben gescand.’ Slechts 5,9 procent van de afwijkingen was kwaadaardig.
filmpje op de Prescan-website zien we Willeke van Ammelrooy verklaren dat bij haar dankzij een total body-scan eierstokkanker werd ontdekt. Ze vertelt echter ook dat ze al symptomen had waar ze geen aandacht aan schonk, namelijk een opgezette buik die maar niet wegging. Ik zou zeggen: ga naar de huisarts bij dat soort klachten, in plaats van een dure commerciële scan te laten doen.’
4 Je zal maar net die 5 Gaan Nederlanders enkeling zijn bij wie het goed mis is.
Dat is precies het reclamemateriaal waarmee bedrijven als Prescan werken: stel dat uitgerekend jij een onontdekte tumor hebt. Toch is dat volgens Hegenscheid geen argument om er dan maar op los te scannen. ‘Bij die enkele gevallen in ons onderzoek waarbij vroegtijdige ontdekking misschien zinvol was, waren de problemen wellicht ook ontdekt wanneer ze na de eerste klachten naar de huisarts waren gegaan.’ Stalpers sluit zich daarbij aan. ‘In een
straks – als het mag – massaal voor de total body-scan?
De Volkskrant deed onderzoek naar de populariteit van de total body-scans in Duitsland. Het blijkt een fenomeen voor een klein groepje mensen dat gezond is en een goed gevulde portemonnee heeft. Per jaar laten zich ongeveer 5000 tot 10.000 Duitsers scannen, op een bevolking van 81 miljoen. Vooral het feit dat de Duitsers zelf voor de total body-scans betalen (tussen de
800 en 3000 euro), verklaart de geringe belangstelling. In Canada is het beeld hetzelfde. Daar deed onderzoeker Alan Cassels, verbonden aan de universiteit van Victoria en auteur van het boek Seeking Sickness onderzoek naar het fenomeen. ‘De whole body-scans worden gedaan in enkele klinieken in grote Canadese steden’, zegt Cassels. ‘Hoeveel het er precies zijn weet ik niet, maar ik denk niet meer dan tien. Het gaat om een select groepje mensen.’ Als Nederlanders ook maar iets op Duitsers en Canadezen lijken, zal het dus wel loslopen. Tenzij ze het niet uit eigen zak hoeven te betalen, vreest Lukas Stalpers. ‘Als de zorgverzekeraars de total body-MRI in hun aanvullende pakketten opnemen, en de bedrijven zo agressief blijven marketen als ze nu al doen, gaan de aantallen toch oplopen.’
Meer informatie
Alan Cassels schreef het rapport What’s in a Scan, over het gebrek aan voorlichting over commerciële scans goo.gl/8FFH7K Lukas Stalpers vertelt in een video over het nut van commerciële scans goo.gl/KgDpIf juli 2014 | New Scientist | 19