Keti Koti in Zwolle

Keti Koti-tafel

In Zwolle bestaat een comité 30 juni/1 juli. Dit comité organiseert de herdenking en de viering van de afschaffing van de slavernij (Keti Koti) en wil de dialoog op gang brengen over het slavernijverleden van Nederland. Iedereen mag aanschuiven om te praten over dit beladen onderwerp. Er zijn in Den Haag, Den Bosch, Zaandam, Almere, Amsterdam, Zeeland Keti Kotitafeltrajecten opgezet. Zwolle sluit de rij.

DOOR ESTER SMIT

Van slavenhandel en slavernij hebben we afstand gedaan. Hoewel beide (de handel in mensen en het onvrijwillig, zonder betaling te werk stellen van mensen) in het illegale circuit nog dikwijls voorkomt, is iedereen het erover eens dat 1 juli 1863 een dag is die we moeten vieren. Soms lijkt deze nare bladzijde uit de geschiedenis onzichtbaar of zelfs afwezig, maar schijn bedriegt, zo bewijst deze kaart. Kaart van een bijzondere opstand

Kaart van een bijzondere opstand

Het bestaan van deze kaart is allang bekend. Er werd geen ruchtbaarheid aan gegeven, waarschijnlijk omdat het bewustzijn van dit nare verleden nog niet verankerd lag in ons gedachtegoed. (Een van de redenen waarom ons slavernijverleden lange tijd ogenschijnlijk onzichtbaar is gebleven). Niet langer blijft deze kaart onopgemerkt. Het gaat om een opstand van mensen, die in slavernij gedwongen moesten werken op plantages in Zuid-Amerika. We kennen de gruwelijke gang van zaken uit die tijd. De mensen werden geroofd van hun huis en haard en op scheepstransport gesteld. Geketend, nauwelijks te eten en te drinken en zonder hygiënische omstandigheden werden ze in gevangenschap naar een vreemd land getransporteerd. Eenmaal ontdaan van alle menselijke waardigheid werden

Gedrukte kaart van een gedeelte van de toenmalige kolonie Berbice, die de verwoeste plantages weergeeft, na een opstand van de tot slaaf gemaakten, 1764.

ze verkocht op de markt aldaar. Daarna wachtte hen een droevig en dikwijls kort bestaan van zware arbeid, vernederingen en veel mishandelingen.

Slavenhandel en slavernij

Slavernij is iets tegennatuurlijks en deze kaart bewijst dat. Ondanks dat slavernij in die tijd door veel mensen als ‘normaal’ werd beschouwd (vooral voor de eigenaren en handelaren) was er keer op keer verzet tegen. De tot slaaf gemaakten legden zich niet bij hun lot. Met grote regelmaat braken er opstanden uit, in de hoop dat zij hun vrijheid terug kregen. De opstanden werden telkens weer ongenadig hard neergeslagen. Held

Held

Deze kaart geeft een van de vele opstanden weer. Het verzet brak uit in de toenmalige kolonie Berbice, ZuidAmerika. Deze kolonie werd gesticht door een paar Zeeuwen die het gebied in 1627 in bezit namen, de Engelsen bezetten het in 1796, die het met andere Britse koloniën samenvoegden tot BritsGuyana, dat in 1966 onafhankelijk werd. Wie zoekt op google met ‘slavenopstand 1763’ komt erachter dat dit een heel belangrijke opstand is geweest die begon op 23 februari en bijna een jaar duurde. De opstand werd geleid door Cuffy (ook geschreven als Kofi of Coffy). In Guyana is hij een nationale held. Wreed uit wraak

Wreed uit wraak

Cuffy, was samen met Cosala, Accabre, Atta, Akara en Goussari aanvoerder van het verzet tegen de erbarmelijke omstandigheden op de plantages. Hij werd geboren in West-Afrika en was van Akan-afkomst. Hij werd geroofd en door mensenhandelaren als slaafgemaakte aan de West-Indische Compagnie verhandeld. Tijdens de opstand van 1763 in Berbice (het huidige Guyana) werden de plantages in deze streek gedurende tien maanden bezet. De Europeanen sloegen op de vlucht. Cuffy riep zichzelf uit als Gouverneur van Berbice. Omdat de opstandelingen jaar naar jaar slecht waren behandeld en vernederd kenden ze tegenover de Europeanen geen genade; hen wachtte een noodlot. Chirurgijn-majoor Jan Jacob Bass bijvoorbeeld, werd levend gevild, en doodgeknuppeld, nadat zijn vrouw en zoon waren doodgeslagen. De oudste dochter mocht blijven leven; Cuffy nam haar als zijn vrouw. De gouverneur Van Hoogenheim kreeg een brief van de verzetsstrijders Cuffy en Akara waarin zij hem aanraadden de

Dit monument staat in Georgetown, Guyana, en herdenkt de slavenopstand van 1763 en revolutieleider Cuffy.

kolonie zo snel mogelijk te verlaten. Van Hoogenheim weigerde, en stuurde berichten naar de Staten-Generaal waarin hij om hulp vroeg. Cuffy bood de gouverneur in april een vredesvoorstel aan, waarbij Berbice zou moeten worden verdeeld in een deel voor Europeanen en een deel voor Afrikanen. Hij ging er niet op in. Door verdeeldheid tussen Akara, Atta en Cuffy hield het verzet geen stand. Toen Atta Cuffy afzette en zichzelf tot leider benoemde, pleegde deze zelfmoord. Uiteindelijk is de opstand (onder andere met Britse hulp) hard neergeslagen, waarbij 1800 vrijheidsstrijders de dood vonden (meer dan de helft van de tot slaaf gemaakte bevolkingsgroep). De overmeesterde vrijheidsstrijders werden gruwelijk zwaar gestraft door de Nederlanders. Het verleden zwijgt over hoe het is afgelopen met de dochter van de gouverneur. Pas honderd jaar later, in 1863 werd de slavernij afgeschaft.

Keti Koti-tafel

Zwolle krijgt stukken toegestuurd Wat doet deze kaart in het Zwolse Historisch Centrum Overijssel? Toen de kaart werd gemaakt (1763-1764) was Zwolle lid van de Ridderschap en Steden van Overijssel. Overijssel mocht een afgevaardigde sturen naar het Centraal Bestuur, de Generaliteit die onder meer gevormd werd door de Staten Generaal, de Raad van State, de admiraliteiten van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), de kamers van de VOC en de West-Indische Compagnie (WIC). Vanwege die afvaardiging, ontving de stad afschriften van stukken over kwesties die speelden, waaronder dossiers met betrekking tot bijzondere onderwerpen, zoals een opstand in een verre kolonie. De kaart is gedrukt en zit ingebonden in een archiefstuk, en hoort bij het oude Stadsarchief van Zwolle, toegang 0700, inventarisnummer 5355. Dit zijn de resoluties van de Staten Generaal die aan de stad werden toegezonden. Het is een voorbeeld van de zichtbaarheid van ons koloniale verleden. Deze trieste geschiedenis is overal in verweven. Het is onmogelijk om onze ogen ervoor te sluiten. Hopelijk wordt 1 juli ooit maar spoedig uitgeroepen tot nationale feestdag.

Bronnen

• Historisch Centrum Overijssel, Archief van het

• Amatmoekrim, K. Deze dappere man leidde de eerste grote opstand tegen de Nederlandse slavernij in: De Correspondent (6 augustus 2018) www.decorrespondent.nl (14 mei 2021)

• Zeeuws Archief ‘Opstand in Berbice in 1763’ in: www.m.eenigheid.slavenhandelmcc.nl (14 mei 2021)

• Ketikotitafel.nl (14 mei 2021)