Militaire Courant editie juni 2019

NO. 4, JUNI 2019, € 3,– WWW.MILITAIRECOURANT.NL

MILITAIRE COURANT

ELK MOMENT, ELKE MISSIE

LUCHTMOBIELE BRIGADE, PAGINA 4

Veteranendag, de bevrijding van Nederland en veldheer Hannibal

2 – MILITAIRE COURANT

75 jaar vrijheid!

I

n 2019 en 2020 vieren we dat Nederland 75 jaar geleden is bevrijd. In 1944 het zuiden van ons land en na een verschrikkelijke Hongerwinter volgde in mei 1945 ook de rest van Nederland.

Om hierbij stil te staan, worden er dit jaar veel verschillende evenementen georganiseerd. Begin juni werd op televisie bijvoorbeeld de invasie in Normandië via ‘live’-reportages op de voet gevolgd.

Vrijheid is kostbaar, zoveel is duidelijk.

In deze editie van de Militaire Courant besteden we ook aandacht aan de bevrijding. Uit het archief van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) wordt een selectie foto’s getoond van Nederland in het laatste oorlogsjaar. De bevrijding blijkt verschillende gezichten te kennen. En ook in het artikel over de Luchtmobiele Brigade wordt stilgestaan bij de Tweede Wereldoorlog, want operatie Market Garden en de Luchtmobiele Brigade zijn met elkaar verbonden. Dat wordt pijnlijk duidelijk op de militaire begraafplaats in Oosterbeek. Anno 2019 is de Luchtmobiele Brigade een elite-eenheid van de Nederlandse Krijgsmacht. Generaal Smits vertelt ons wat zijn brigade zo bijzonder maakt en we zijn ook bij de overhandiging van de rode baret aan nieuwe leden. Elk moment, elke missie!

Ook besteden we aandacht aan iets

anders waar we in Nederland trots op mogen zijn: het bedrijf Defenture.

Zij ontwikkelden en bouwden een superieure terreinwagen voor het Korps Commandotroepen. CEO Henk van der Scheer vertelt hoe een klein bedrijf de grote multinationals te slim af was bij het binnenhalen van deze prestigieuze order.

En zoals in iedere editie van de Militaire Courant besteden we weer aandacht aan boeken met militaire onderwerpen, bijvoorbeeld aan de veldheer die al duizenden jaren tot de verbeelding spreekt: Hannibal.

Tot slot wil ik nog even stil staan bij Veteranendag 2019. Op 29 juni eren wij de veteranen die Nederland gediend hebben door over onze vrijheid te waken.

Jan Rijken is verantwoordelijk voor de organisatie van dit jaarlijkse evenement.

Hij gunt ons een kijkje achter de schermen van deze bijzondere dag. Kom allemaal naar het Malieveld in Den Haag om veteranen te ontmoeten en te danken.

Wij zijn in ieder geval van de partij!

Mocht u nog vragen en/of opmerkingen hebben over de Militaire Courant, dan hoor ik graag van u!

JAN LOUWERS Uitgever Militaire Courant jan@militairecourant.nl

JUNI 2019 – 3

+++ Dit voorjaar won Marine-vrouw Anna Yilmaz het zesde seizoen van Heel Holland Bakt. Nu mocht zij haar bakboek presenteren op het ministerie van Defensie. Vice-admiraal Rob Kramer gaat er persoonlijk voor zorgen dat er in ieder marineschip een exemplaar komt te liggen, ‘zodat er geen muiterij uitbreekt’. +++ Het kabinet heeft besloten dat het Duits-Nederlands Special Operations Advisory Team (SOAT) advies en begeleiding mag verlenen aan de Afghan Territorial Force 888 in heel Afghanistan. De inzet van de Nederlandse eenheden was eerst beperkt tot Noord-Afghanistan.

Dit maakt de samenwerking tussen de Duitse en Nederlandse militairen effectiever en makkelijker. +++ ‘Veteraan, hoe gaat het met u?’ is de vraag die het Veteraneninstituut stelde in hun onderzoek naar de kwaliteit van leven van veteranen. Daaruit blijkt dat het met het merendeel van de veteranen goed gaat: zij geven hun leven een gemiddeld rapportcijfer van 7,9. +++ Liefhebbers van het populaire online spel World of Warships zullen binnenkort voor het eerst een Nederlands marineschip voorbij zien komen: HR.MS Friesland. De torpedobootjager heeft in het spel als speciale features een langdurig rookscherm, goede luchtverdediging en korte herlaadtijd van de vier 12cm kanonnen. +++ Militairen die betrokken zijn bij criminele motorbendes als Satudarah of Hells Angels lopen kans om ontslagen te worden. Er worden individuele gesprekken gevoerd met verschillende militairen. Vier van hen hebben al besloten naar de rechter te stappen. +++ Het is dit jaar 75 jaar geleden dat de eerste vrouwen bij de krijgsmacht in dienst traden.

Daarom geeft de Veteranendag dit jaar meer aandacht aan vrouwelijke militairen. Blader door naar p.25 voor een kijkje achter de schermen bij dit feest. +++

FOTO DEFENSIE / KPL1 TIM VAN RIJT

BEELD: MINISTERIE VAN DEFENSIE

KORT NIEUWS

De Luchtmobiele Brigade. Transport via vliegtuig, helikopter, parachute of terreinwagen, maar vooral te voet.

Inhoud Luchtmobiele Brigade

4

Noodhulp in de Cariben

10

Actuele missies

14

Veteraan in de Klas

16

Defenture

19

Column Han ten Broeke

23

Veteranendag

25

Interview André Bosman

28

De bevrijding in beeld

30

Boeken Recensie Edelweiss

33

Recensie Anders is al dit werk voor niets geweest

35

Interview Gerard van der lee over Onze Jan in Indië, getekend bovendien

36

Recensie Hannibals meesterzet 39 Evenementen

40

Prijsvraag en colofon

43

4 – MILITAIRE COURANT

18

april, 23.45 uur. Een nieuwe lichting kaderleden van de Luchtmobiele Brigade komt aan bij de militaire begraafplaats in Oosterbeek. De laatste nacht van de opleiding van acht weken gaat in. Een mars van vijfentwintig kilometer naar de Oranjekazerne in Schaarsbergen, waar de rode baret uitgereikt gaat worden. Maar eerst de traditionele ceremonie op de begraafplaats waar 1776 geallieerde militairen hun laatste rustplaats hebben gevonden. Om precies 00.00 uur marcheren de cursisten de

begraafplaats op. Het is rustig en donker. Een volle maan geeft genoeg licht om te kunnen zien wat er gaande is. De namen worden voorgelezen van de leden van de Luchtmobiele Brigade die de afgelopen zevenentwintig jaar zijn gesneuveld tijdens hun inzet.

Vervolgens spreekt Dominee Jan-Derk de Bruin de cursisten toe. Hij benadrukt de verbondenheid tussen de rode baretten in 1944 en 2019. De begraafplaats van Oosterbeek is heilige grond voor leden van de Luchtmobiele Brigade. Tijdens Ope-

ratie Market Garden in september 1944 landden er immers Engelse en Poolse luchtlandingstroepen in de omgeving van Arnhem om de brug over de Rijn te veroveren en de troepen die vanuit België oprukten vrije doorgang te geven.

Het was een ambitieus plan van Veldmaarschalk Montgomery om na verovering van de brug bij Arnhem door te stoten naar het Ruhrgebied, het industriële hart van Duitsland, en zo voor kerst 1944 de oorlog te beëindigen. Maar dat plan bleek een brug te ver.

JUNI 2019 – 5

6 – MILITAIRE COURANT

Generaal Ron Smits, commandant van de Luchtmobiele Brigade

JUNI 2019 – 7

ARTIKEL

De rode baret: Elk moment, elke missie De Luchtmobiele Brigade is sinds de jaren negentig van de vorige eeuw de snel inzetbare lichte infanterie van de Nederlandse Krijgsmacht. Geen zware wapens of pantservoertuigen, spullen worden meestal op de man meegenomen. Transport via vliegtuig, helikopter, parachute of terreinwagen, maar vooral te voet. Niet voor niets is de training voor de Luchtmobiele Brigade heel zwaar. De rode baret moet je verdienen.

G

eneraal Ron Smits is commandant van de Luchtmobiele Brigade. De Militaire Courant sprak met hem na afloop van de ceremonie waarbij de cursisten hun rode baret ontvingen.

En dan zie je bij de afsluiting dat ze trots zijn als ze de poort binnenlopen, zeker met hun families erbij. Trotse ouders met tranen in hun ogen die hun zoon omhelzen: dat zijn mooie momenten.’

Generaal Smits, kunt u een beeld geven van wat de cursisten de laatste week van de opleiding allemaal voor hun kiezen krijgen?

Wat is het meest indrukwekkende dat u als commandant van de Luchtmobiele Brigade heeft meegemaakt?

‘Het is een bijzondere week: alle dingen die eerder in de opleiding aan bod kwamen, komen nu samen. Fysiek zwaar, en ook de mentale belasting is pittig. Je moet alles wat je geleerd hebt laten zien.

Wat heb je nodig om een goede Luchtmobiele militaire man of vrouw te zijn? Vaak zijn dat dingen die je ook als mens beter maken.

‘De grote veelzijdigheid: van de inzet met helikopter en parachute, maar ook van de gebieden waar we optreden. De ene keer gaan we mee met Mariniers in de sneeuw, even later oefenen we in Texas met 40 graden samen met de Amerikanen. We draaien missies in Mali, leiden Peshmerga’s op in Irak. De teamspirit is geweldig; hoe met

de beschikbare middelen de klus geklaard wordt, daar kun je wel van onder de indruk zijn.’

In hoeverre voelt u zichzelf verantwoordelijk voor hoe en waar uw brigade ingezet wordt, bijvoorbeeld recentelijk in Mali?

‘Dat is primair een politieke keuze, of we wel of niet naar Mali gaan.

En dat geldt zeker ook na Srebrenica. Er gaan verschillende stappen aan vooraf, voordat de beslissing wordt gemaakt om op missie te gaan. Op verschillende niveaus wordt er gekeken: wat gaan we er doen, hebben we de juiste spullen en is dit een haalbare opdracht? De Commandant der Strijdkrachten heeft hierin een belangrijke adviserende rol richting de politiek,

8 – MILITAIRE COURANT

ARTIKEL waarbij hij zich door de Defensieorganisatie laat adviseren. Als het gaat om de Luchtmobiele Brigade voorzie ik hem dan ook van advies. Prioriteit voor mij is dat de mannen die op missie gaan goed voorbereid zijn en de beste spullen hebben, zodat er een zo groot mogelijke kans van slagen van de missie is.’

Als ik mensen binnen Defensie spreek, zijn ze over het algemeen heel trots, maar volgens de media gaat er veel mis en zijn medewerkers ongemotiveerd. Ook de Luchtmobiele Brigade was eind 2017 negatief in het nieuws. Hoe verklaart u dit verschil?

‘Als er veel mensen dicht op elkaar zitten en onder druk staan, dan gebeuren er onderling dingen. Als organisatie moeten wij daarmee om zien te gaan. Tijdens de opleiding geven we de militairen flink wat mee qua normen en waarden, we voeden ze echt op. We spreken ze aan op gedrag wat volgens ons niet passend is. Dat is een continu proces, dat stopt niet na de opleiding. Als iemand over een grens overschrijdt, bijvoorbeeld met een slok te veel op, dan verwach-

TER NAGEDACHTENIS AAN DE OVERLEDEN LEDEN VAN DE LUCHTMOBIELE BRIGADE Raviv van Rensen Jeffrey Broere Dave Steensma Bart van Boxtel Cor Strik Jos Leunissen Tim Hoogland Mark Weijdt Henry Hoving Kevin Roggeveld

Bosnië Bosnië Irak Afghanistan Afghanistan Afghanistan Afghanistan Afghanistan Mali Mali

ten we ook dat zijn collegae hem daarop aanspreken. Even een kop koffie drinken, tegen een boksbal slaan. En dan hoop je ook dat het stopt.’

op leven en dood op elkaar aangewezen. Er is geen 9-tot-5-mentaliteit: als iemand ’s nachts om 2 uur een probleem heeft, staan er vijftien minuten later mensen op je stoep om te helpen. De gezamenlijke band die we hebben, is uniek.

‘Je krijgt een gedegen opleiding bij de Luchtmobiele Brigade, waar je je hele leven nog profijt van hebt.

Verantwoordelijkheidsgevoel, plichtsbesef, je vak verstaan. Dat beseffen andere werkgevers ook.

Iemand van de Luchtmobiele Brigade, die maakt zijn werk af, ook als het even tegenzit. Iemand iets leren, zoals een auto rijden, dat is makkelijk. Maar een mentaliteit, dat is veel lastiger. Daardoor heeft bijna iedereen meteen een baan als hij of zij de Luchtmobiele Brigade verlaat.’

Waarom zouden jongeren een baan bij de Luchtmobiele Brigade moeten overwegen?

Bent u zelf betrokken bij de werving van personeel?

‘Vanwege, wat ik al eerder aangaf, de veelzijdigheid van het werk. Het is sportief, je doet trainingen met bijvoorbeeld helikopter en parachute, dat is geweldig. En dat je als team de klus moet klaren, dat spreekt aan. Het is ook veel intenser dan het bedrijfsleven, je bent

‘Ja, dat vind ik belangrijk. De procedure duurde eerst behoorlijk lang. Sollicitanten wisten vaak niet hoe lang het zou duren tot ze wisten of ze een baan aangeboden kregen en waar ze dan geplaatst zouden gaan worden. Dat hebben we allemaal versneld en versim-

Generaal Ron Smits deelt de Rode Baretten uit

JUNI 2019 – 9

ARTIKEL

FOTO’S: DEFENSIE / KPL1 TIM VAN RIJT

peld. We houden ook onze eigen wervingsactiviteiten, dat gaat heel goed. De opleidingen zitten vol. Maar er zijn natuurlijk altijd nieuwe mensen welkom!’

Toen ik u twee jaar geleden sprak waren er zorgen over materieel, vooral de beschikbaarheid van helikopters. Hoe is dat nu?

‘Vorig jaar is er 1,5 miljard euro extra budget bijgekomen, dat is veel geld. Er komen helikopters bij, zowel Chinooks als Apaches.

We hebben over de inzet hiervan niet te klagen. Dat beslis ik samen met de commandant van het helikoptercommando. We stemmen

alles goed af: jaren vooruit weten we al welke oefeningen we gaan doen. We hebben nu meer budget, maar dat betekent niet dat je ook meteen spullen hebt. Er werken tienduizenden mensen bij Defensie, niemand kan ineens zoveel helmen leveren. Dat materiaal moet ook beproefd worden. Wat hebben we precies nodig om de man in het veld zo goed mogelijk te ondersteunen? En dan is er nog een hele procedure voor het aanbesteden van het werk, dit moet meestal Europees; welk bedrijf gun je de opdracht? Dat kost ook tijd.’

Generaal, dank voor dit gesprek.

Is er nog iets dat u met de lezers van de Militaire Courant wilt delen?

‘Ja, dit jaar staan we stil bij 75 jaar Market Garden. We willen de jeugd hierover informeren, dat doen we met scholen en gemeente in de regio. Het ware barre tijden, dat willen we zichtbaar maken. Wat hebben de soldaten destijds allemaal meegemaakt? Wat gebeurt er in zo’n vliegtuig en hoe voel je je als je aan een parachute hangt?

Laten we stil staan bij de offers die destijds zijn gebracht. Mede dankzij hen leven wij hier nu in vrede.

We hebben het nu heel goed in Nederland.’

10 – MILITAIRE COURANT

De Pelikaan: noodhulp, shit, shower and shave Tijdens een bezoek aan Curaçao, bezocht de Militaire Courant de marinebasis Parera. Op het ondersteuningsschip Zr.Ms. Pelikaan spraken we met commandant David over de hulp die hij in het gebied verleende tijdens orkaan Matthew in 2016.

DOOR NIELS ROELEN

JUNI 2019 – 11

De Pelikaan levert noodhulp in het Caribisch gebied na orkaan Irma.

Van de auteur van

!"#$%&'()'*#+,-+#)''*.%%'/#0(*/%")"/#12)34*5# .2"#6*34/%'#5%/#7*8"#5)""%"#*"#9:'*;)<#=%7%# >)"7%'3255)"?)"/# /'%;/# /%# @/'*8?%# 2># %%"# "*%(A# :'2"/# *"# B22'?C9:'*;)<# D'# A)34/# ?%# &%5)""*"E#.)"#?%#FGGC/)";#%%"#7A)'%#@/'*8?H# 5))'#?%#2'?%'@#7*8"#?(*?%0*8;H#I2&'(;#52%/# A2'?%"#*"E%"25%"J

HARDCOVER 5 17,95 ISBN 9789463065436

HARDCOVER 5 29,95 ISBN 9789463065446

LIMITED EDITION + KUNSTDRUK + DISPLAY

SOFT- EN HARDCOVER 58,95 / 517,95 PER DEEL

!"##$%&!"'()*+,-./+()0+,1),23(45(67889:95(;<=<9><75(8?57>9<5( @>A(45(.B5545(C575=4887=863(65@<:D>=<:5574(<A(E(:97<?@57F>=5AG WWW.SILVESTERSTRIPS.NL kijk op onze site voor meer oorlogstrips CM

JUNI 2019 – 13

ARTIKEL

De Zr.Ms. Pelikaan

VERVOLG PAGINA 11

D

e meesten van de zeventien vaste bemanningsleden van het schip zijn momenteel aan wal. Ondanks dat de Nederlandse regering zojuist heeft besloten dat Curaçao hub zal zijn voor humanitaire hulp aan Venezuela, is het hier nog rustig. De politieke besluiten hebben nog niet geleid tot concrete militaire opdrachten en dus heerst er rust en ruikt het in de kombuis naar verse koffie.

In de hut van commandant David liggen de feiten over orkaan Irma uit 2017 klaar, maar hangen ook foto’s van Joop Zoetemelk in duel met Bernard Hinault. David is een wielrenner, aan zijn postuur te zien een klimmer. De inzet van het schip na Irma maakte hij niet mee, want hij was net overgeplaatst.

Een jaar eerder voer hij met de Pelikaan uit om hulp te verlenen aan Haïti, waar orkaan Matthew had huisgehouden.

‘Ruim drie weken lang verleenden wij vanaf het transportschip steun aan de dorpjes langs de kust,’ vertelt David. ‘De Haïtiaanse havens waren niet bruikbaar, de wegen waren verwoest en de enige mogelijkheid om hulpgoederen bij de bevolking te krijgen was vanaf zee. De Pelikaan steekt niet diep

en daardoor kunnen we tot dicht onder de wal komen. Daar laden we dan bijvoorbeeld water, medicijnen en voeding over in kleinere rubberbootjes, zoals een Fast Raiding, Interception and Special Forces Craft (FRISC) die het strand op kunnen varen. Zo bereikt onze bemanning plekken waar hulporganisaties in de eerste dagen na de ramp niet kunnen komen.’ Het schip is gemaakt voor operaties als deze, want het ruim biedt plaats aan grote hoeveelheden hulpgoederen, maar daarnaast heeft het ook een aparte Command & Control room. ‘Deze ruimte is specifiek bedoeld voor de extra eenheden, zoals de bemanningen van de frisc’s, die hier noodoperaties plannen, maar ook aansturen.’

Als er geen goederen vervoerd worden, kan de Pelikaan worden ingezet als forward operating base voor bijvoorbeeld de mariniers of vervult het schip een hotelfunctie.

‘We bieden dan wat wij noemen ‘shit, shower and shave’-faciliteit voor niet geëmbarkeerde eenheden. Troepen die vanaf de wal kort opladen op het schip om vervolgens door te gaan met hun werk, de noodhulp op het land.’

De steun in Haïti was volgens David geen eenvoudige klus, vooral omdat de militairen in het

Caribisch gebied vanwege soevereiniteit niets kunnen doen zonder een hulpverzoek vanuit het getroffen land. ‘Als dat verzoek er eenmaal ligt, moet je vervolgens gaan nadenken over de veiligheid van je eigen mensen. Afspraken over de inzet van eenheden en materieel gaan altijd in samenspraak met het getroffen land en zijn niet onbelangrijk. Mogen er wapens mee en onder welke omstandigheden worden die dan gebruikt?’

Op het eerste gezicht misschien een vreemde gedachte als je hulp biedt, maar in de chaos na Matthew werd er geplunderd, waarbij ook konvooien met hulpgoederen een doelwit zijn. ‘Als je weet dat de bevolking geweld niet schuwt, is het al dan niet inzetten van wapens een niet te onderschatten overweging,’ volgens de commandant.

‘We hebben veel geleerd van Haïti, zaken die een jaar later tijdens Irma goed van pas kwamen. Ook een orkaan categorie vijf.’ Hoe je die kracht beschrijft? Even zoekt David naar de beelden die hij in 2016 vanaf de Pelikaan zag. ‘Het is een stofzuiger die over het land gaat en die alles op zijn pad meeneemt: huizen, bomen, boten, auto’s, zelfs het groen was van de heuvels gezogen.’

14 – MILITAIRE COURANT

NEDERLANDSE MISSIES

LITOUWEN (eFP) Defensie levert een bijdrage aan de versterkte militaire aanwezigheid van de NAVO in Litouwen, de zogeheten enhanced Forward Presence.

Het gaat om 270 militairen voor een multinationale battlegroup. Het bataljon waarvan Nederland deel uitmaakt, staat onder Duitse leiding en is gestationeerd in Rukla. Het is een van de ‘geruststellende maatregelen’ voor de Oost-Europese bondgenoten.

GAZASTROOK (EU BAM en USSC)

Actuele missies voor vrede en veiligheid Terwijl u dit leest, zetten militairen zich in verschillende delen van de wereld in voor vrede en veiligheid. Op korte termijn ten behoeve van de lokale bevolking, maar op lange termijn draagt globale stabiliteit ook bij aan veiligheid in Nederland.

De European Union Border Assistance Mission (EU BAM) is een missie van de Europese Unie. De missie helpt bij het grensbeheer aan de grensovergang bij Rafah in de Gazastrook.

Nederland draagt in de regio ook bij aan de United States Security Coordinator (USSC). Deze missie vindt plaats in Ramallah op de Westelijke Jordaanoever.

Het programma verbetert het functioneren van de veiligheidsdiensten en de Presidentiële Garde van de Palestijnse Autoriteit.

JUNI 2019 – 15

NEDERLANDSE MISSIES

KOSOVO (EULEX) De missie bevordert de stabiliteit in Kosovo, door het bestuurlijk apparaat, politie, justitie en douane te ondersteunen. Nederland heeft ongeveer vijftien militairen in Kosovo, het merendeel marechaussees. De Nederlandse bijdrage bestaat ook uit personeel van de politie en uit specialisten van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie en Veiligheid.

BAHREIN (CMF) Bij Combined Maritime Forces (CMF) werken marines uit 25 verschillende landen samen. CMF opereert in de wateren rond het Arabisch schiereiland en bestrijdt gewelddadig extremisme en terrorisme, piraterij, smokkel en mensenhandel en verbetert samen met lokale en andere partners de maritieme veiligheid en stabiliteit in de regio.

AFGHANISTAN (Resolute Support) Sinds 1 januari 2015 doen Nederlandse militairen mee aan de NAVO-missie Resolute Support. Die heeft als doel het veiligheidsapparaat, leger en politie in Afghanistan verder op te bouwen.

Nederland levert een bijdrage aan deze missie tot eind 2021.

SOMALIË (VPD) Marineschepen vergroten de veiligheid langs de scheepvaartroutes door de Golf van Aden en de Hoorn van Afrika bij Somalië. Zij verstoren en ontmoedigen hiermee zeerovers. Het aantal gekaapte schepen is sinds 2012 sterk gedaald. Defensie stuurt in sommige gevallen militaire beveiligingsteams mee op Nederlandse zeetransporten.

UGANDA (ACOTA) Nederland neemt soms deel aan het Africa Contingency Operations Training & Assistance (ACOTA)-programma. Het programma vergroot de capaciteiten van vijfentwintig Afrikaanse landen, zodat deze vredesmissies kunnen uitvoeren (met een mandaat van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie). Het ACOTAprogramma traint jaarlijks opeenvolgend 3 bataljonstaakgroepen, tot 3.500 militairen per keer.

BRON: DEFENSIE

16 – MILITAIRE COURANT

ARTIKEL

Op patrouille in de klas Met het ‘dilemmaprogramma’ van Veteraan in de Klas kunnen jongeren zelf ervaren hoe het is om beslissingen te maken in een oorlog of conflict. Een nieuwe, interactieve manier van lesgeven over onderwerpen als burgerschap. Wat vinden de leerlingen daarvan? Ik schoof aan bij een gastcollege van veteraan Pascal Bobbe in een Gymnasium 5-klas in het Leidsche Rijn College.

DOOR MIRJAM MULDER

T

ijdens het verhaal van de gastdocent schuiven de leerlingen steeds verder naar het puntje van hun stoel. In 2009 ging Bobbe op missie in Afghanistan.

Als artillerie-waarnemer gaf hij aanwijzingen aan collega’s die een stuk geschut met een bom van vijftig kilo konden wegschieten tot wel veertig kilometer ver. Een feit dat diepe indruk maakt op de klas.

Op een dag kwam hun patrouille onder vuur te liggen. Eén van Bobbes collega’s, een jongen die nog maar net van school af was, werd in zijn borst geraakt door een

Gastles op het Leidsche Rijn College

Afghanistan mitrailleurkogel en overleed ter plekke. De klas wordt op slag stil.

‘Wat zouden jullie doen?’ vraagt hij. De leerlingen houden zich niet in: ‘Terug schieten!’ ‘Covering fire!’

‘Bommen gooien!’ Dat laatste was inderdaad Bobbes werk. ‘Maar,’ legt hij uit, ‘weten jullie nog hoe zwaar die bom was? Daarmee zou je ook burgers kunnen raken, en die wilden we juist helpen.’

VRAGENVUUR Een overwogen keuze maken, dat is waar de docent het over wil hebben. Hij begint bij de wereld van de scholieren. Als hij vraagt wie er die ochtend zijn bed heeft opgemaakt, gaan er slechts enkele handen omhoog. Bij de vraag wie er heeft ontbeten zijn dat er al meer. Was er iemand die erover dacht om bij de krijgsmacht te gaan? Eén meisje steekt haar hand op. ‘Ik twijfel nog omdat het wel een grote keuze is. Je bent dan heel lang weg van je familie en vrienden,’ zegt ze serieus, en voegt toe: ‘En als je niet aan het front zit lijkt het me best saai.’

Dan mag de klas vragen stellen – alles wat ze maar willen.

Dat hij hun aandacht te pakken heeft, blijkt wel uit het spervuur dat nu op gang komt. Vragen als ‘Bent u weleens gewond geraakt?’

en ‘Heeft u ook mensen doodgeschoten?’ worden steeds met anekdotes beantwoordt, waarbij de leerlingen aan zijn lippen hangen. Maar ook de terugkeer naar de maatschappij komt aan bod. Had hij bijvoorbeeld last van psychische problemen? ‘Weet ik niet,’ zegt Bobbe eerlijk. ‘Ik ben wel veranderd, dat kan niet anders.

Je wordt een ander mens. En als je terugkeert, weet je eerst niet goed wat je met al die vrijheid aan moet.

Je dagen hebben geen structuur meer. Daar moest ik erg aan wennen.’ Dat is iets waar de vijfdejaars zich wel in kunnen inleven.

DILEMMA’S Nu begint het dilemmaprogramma pas echt. De docent start een PowerPointpresentatie op, die de klas meeneemt op een missie van ‘hoop en wederopbouw’ in een dorpje in Afghanistan. De militairen zoeken de stamoudsten op, maar die zijn niet erg verwelkomend. Ze mogen in hun dorp blijven, maar op één voorwaarde: de verblijven van de vrouwen zijn verboden terrein. Gaan ze daarmee akkoord of niet? De leerlingen overleggen in groepjes. Uiteindelijk kiezen ze unaniem voor akkoord gaan. Eén groepje legt uit: ‘Je moet eerst respect tonen en hun vertrouwen winnen, daarna kun je verder gaan met de missie.’ Een ander beaamt: ‘Volgens onze visie kun je de missie niet volbrengen zonder samen te werken met de bevolking.’

Eerst lijkt dat een goede keuze, maar dan worden ze beschoten vanuit een van de vrouwenhuizen.

Meerdere militairen komen om.

Er worden twee verdachten opgepakt, maar zonder bewijs. Moeten ze hen vasthouden of vrijlaten? Er laaien verhitte discussies op. ‘We worden genaaid!’ roept er één. ‘Nu trekken we ons eigen plan,’ zegt een ander beslist. De woorden ‘vergelding’ en ‘terugpakken’ hebben

JUNI 2019 – 17

ARTIKEL

Pascal Bobbe

de overhand. Bobbe roept de klas tot orde. Hoe zit het met de regelgeving? Mogen ze deze verdachten zonder bewijs vasthouden? Het merendeel van de groepjes kiest voor niet vrijlaten.

Bij het volgende dilemma – een van de tolken loopt gevaar; moeten ze hem redden of niet? – merkt een leerling pienter op: ‘Wat doen we daar nou eigenlijk? De Taliban bestrijden of wederopbouw?’ Dat is de cruciale vraag waar Bobbe op zat te wachten. Bij het vorige dilemma dreigden ze de mist in

te gaan, omdat ze hun doel niet duidelijk voor ogen hadden. Nu is de klas weer unaniem: ‘We moeten de tolk beschermen!’ Dat bleek een goed besluit: de militairen hebben het vertrouwen van de dorpelingen gewonnen, nu kunnen ze gaan samenwerken aan de wederopbouw.

Bobbe hoopt dat hij de leerlingen iets kan meegeven. ‘In het leger moet je doen wat je commandant je beveelt, ook al ben je het niet met hem eens,’ zegt hij. ‘Maar dat betekent niet dat je altijd totaal gehoorzaam moet zijn. Enerzijds ben

je militair, maar anderzijds ben je ook nog steeds mens. Je moet altijd blijven nadenken over de gevolgen van je keuzes.’ Dat geldt evenzeer in de maatschappij, omdat je daar ook altijd met opdrachtgevers te maken krijgt – of dat nu je docent of je baas is. Daarover hoopt hij dat de leerlingen zullen nadenken als ze straks naar huis fietsen.

VRAAG KOSTELOOS JE GASTLES AAN OP WWW.VETERANENINSTITUUT.NL EN KIJK VOOR MEER INFORMATIE OVER HET DILEMMAPROGRAMMA OP WWW.WATZOUJIJBESLISSEN.NL.

Veteranen van uiteenlopende oorlogen en vredesmissies bezoeken scholen en gaan in gesprek met leerlingen over hun uitzending. Vragen als wat het betekent om veteraan te zijn, hoe het is om lang van huis te zijn, wat een oorlogssituatie doet met een mens en wat je zelf over hebt voor vrede, komen ruimschoots aan bod. Het programma richt zich op groep 7 en 8 van het basisonderwijs, het gehele middelbaar, beroeps- en hoger onderwijs. Komend jaar staat in het teken van 75 jaar vrijheid, wil je een gastles aanvragen die daarop aansluit?

Kijk op: www.veteraneninstituut.nl.

P4_CP05_CheckOnline.indd 2

Fotografie Anne Makaske

Artikelkop links

13-06-19 13:42

JUNI 2019 – 19

INTERVIEW

Made in Holland!

De defensie-industrie wordt gedomineerd door grote partijen die materieel leveren voor onze krijgsmacht, omdat er vaak enorme investeringen mee gemoeid zijn. De verrassing was dan ook groot toen het bedrijf Defenture een aantal jaren terug de opdracht kreeg om vijfenzeventig terreinwagens te leveren voor het Korps Commandotroepen. DOOR JAN LOUWERS

O

p een afgelegen industrieterrein ligt in het groen verscholen de fraaie productielocatie van Defenture. Hier wordt gewerkt aan misschien wel de beste terreinwagen voor militaire toepassingen ter wereld: de VECTOR. Hollands glorie tussen de boomgaarden van de Betuwe.

Het DNA van het bedrijf is afkomstig uit de rallysport. Dat is ook duidelijk zichtbaar als je de VECTOR ziet, een stoere wagen voorzien van alle gemakken om vol vertrouwen het terrein in te gaan. De auto staat hoog op zijn wielen en is voorzien van fraaie racestoelen.

Heel wat anders dan de Landrovers waar enkele jaren terug nog mee

werd rondgereden.

In de productiehal wordt aan vijf auto’s tegelijk gewerkt. Het meeste werk wordt met de hand gedaan.

Je ziet de VECTOR groeien, van een kaal chassis naar een rijdend voertuig. Er is veel bedrijvigheid en ook rust, omdat er vakmensen werken die weten waar ze mee bezig zijn. Om nog meer over de terreinwagen te weten te komen, spreken we met Henk van der Scheer, directeur van het in het Tiel gevestigde bedrijf.

tuig dat vooral wordt ingezet als er snel hulp verleend moet worden. Defensie reageerde hier heel enthousiast op en stelde vervolgens de vraag of we ook wilden nadenken over een high offroadvoertuig. Door de kennis die we op hebben gedaan met het bouwen van motorfietsen, trikes en auto’s voor de Dakar-rally ontstond er al snel een klik. Deze kennis hebben we weten te vertalen naar een concreet ontwerp, dat ook in de behoefte van Defensie voorzag.’

Hoe is het eerste contact met Defensie ontstaan?

In vergelijking met andere partijen die eerder aanbestedingsprojecten binnen Defensie kregen toebedeeld zijn jullie een relatief

‘Het begon met een ontwerp voor de diesel-quad, een voer-

20 â&#x20AC;&#x201C; MILITAIRE COURANT

JUNI 2019 – 21

INTERVIEW kleine speler. Hoe hebben jullie de financiering rond gekregen?

‘Het hele project is uit eigen middelen gefinancierd. Denk daarbij aan een bedrag in tweecijferige miljoenen. Als de initiële omzet 12,5 miljoen euro is, kan iedereen uitrekenen dat het niet rendabel is. Het is een hele bewuste keuze geweest om actief te worden op deze markt, want er was in 2013 nog geen ander Nederlands bedrijf actief dat voertuigen bouwde voor de defensie-industrie. We zijn er heel trots op dat het ons uiteindelijk gelukt is.’

Hoe heeft het bedrijf zich vanuit dat startpunt ontwikkeld?

‘Vijf man kwamen hier met een laptop onder de arm binnen en moesten letterlijk een heel bedrijf optuigen. Het productieproces moest ingericht worden, maar je moet ook aan allerlei strenge regelgeving van Defensie voldoen. Deze hele keten van A tot Z optuigen, is ontzettend veel werk geweest. Inmiddels hebben we bewezen dat we niet alleen

een concept van een voertuig kunnen maken, maar samen met onze partners ook een volwaardig eindproduct. We zijn in vijf jaar tijd inmiddels uitgegroeid tot een bedrijf waar ongeveer vijfenveertig mensen werken.’

Kunnen jullie nog steeds aan voldoende mensen komen om deze vacatures in te vullen?

‘Het wordt steeds lastiger, vooral om de vacatures te vervullen voor de hogere technische functies. Wij zeggen altijd: techniek is sexy, maar je moet er wel aandacht aan blijven besteden. We werken daarom veel samen met opleidingen uit de regio, bijvoorbeeld de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.’

De eerste vijfenveertig voertuigen zijn inmiddels operationeel. Wat zijn de eerste ervaringen van de gebruikers? Wat doen jullie met deze feedback?

‘Het echte onderhoud en het doorvoeren van modificaties komt op het moment dat alle vijfenzeventig

stuks geleverd en volledig in operationeel gebruik zijn. Ondertussen doen wij natuurlijk wel kleine aanpassingen om alle kinderziektes eruit te halen en om sommige dingen te verbeteren. Eind dit jaar zijn alle voertuigen geleverd en maakt het Korps Commandotroepen er gebruik van.’

Is er inmiddels ook vanuit andere landen interesse getoond?

‘We zijn in 2013 gestart en in de afgelopen jaren hebben we met ongeveer vijfentwintig verschillende landen contact gehad. Daar zijn een aantal concrete afspraken uit voort gekomen, maar de defensie-industrie is erg traag.

Net als in Nederland ben je ook in het buitenland vaak afhankelijk van aanbestedingen of andersoortige selectiecriteria. In vergelijking met bijvoorbeeld Mercedes hebben wij nog een kleine naam, maar het is nu vooral belangrijk dat de militairen onze voertuigen in gebruik hebben. Dat is onze beste reclame!’

www.defenture.com

Veteranen vertellen over hun traumatische ervaringen

Van missie naar strijd Eric Heres & Bruno Steinfort

Twaalf verhalen. Eerlijk. Persoonlijk. Ongepolijst. Van oorlogsveteranen, hun partners, hun kinderen en mensen die veteranen bijstaan. Met dit interviewboek willen we laten zien wat het betekent als je na terugkeer van een uitzending de oorlog niet meer uit je hoofd krijgt. In medisch jargon heet dat PTSS (posttraumatische stressstoornis) en/of ‘moral injury’. In gewoon Nederlands betekent dat: dag in, dag uit, jaar in, jaar uit worstelen met jezelf, je partner, je kinderen, je ouders, ja, eigenlijk met iedereen.

Het leven op deze manier zien verworden tot een veelkoppig monster, is soms de 'beloning' voor de mannen en vrouwen die namens ons land zijn uitgezonden. Om elders in de wereld – en daardoor ook hier – vrijheid te brengen en te borgen. Maar niemand gaat op missie om gebroken terug te komen.

Van missie naar strijd bevat ongekuiste verhalen, ontboezemingen over zelfmoordpogingen, over vrijwillig de eigen kinderen uit huis laten plaatsen, over drank en vluchten in je werk.

Sommigen durven hun kinderen niet meer naar school te brengen, voor anderen is een bezoekje aan de supermarkt al een beproeving. Weer anderen vrezen hun eigen emotionele uitbarstingen, evenals hun partners, kinderen, familieleden en vrienden trouwens. De veteranen delen pijn en verdriet, maar zeker ook blijdschap als de weg naar boven weer is gevonden.

ISBN: 9789492221957 Prijs: 18,95

Kijk voor meer informatie op: www.futurouitgevers.nl

Uitgeverij Band of Books

Hartverscheurend en hoopvol tegelijk

Een waardevol ‘weet je nog’ boekje

Operatie Geslaagd vertelt het verhaal van Erik, die tijdens zijn werk als operatieassistent in Afghanistan getraumatiseerd raakte. Hij beschrijft op rauwe en openhartige wijze de ervaringen die aanleiding gaven tot PTSS en de vernietigende impact die het heeft op een persoon en zijn omgeving. Hij vertelt op niet mis te verstane wijze hoe hij in een isolement terechtkwam en langzaam afbrak tot hij op het punt kwam waarop zelfmoord de enige uitweg leek te zijn. Als vader, veteraan, medicus, maar bovenal als mens vertelt hij hoe hij de strijd is aangegaan met zijn herinneringen en met zichzelf en hoe hij inmiddels weer middenin het leven staat.

Als een gezinslid op uitzending gaat, is dit voor de kinderen een bijzondere periode. Het is best spannend om iemand lang te moeten missen. Het invulboekje staat vol met grappige, leuke, lieve en belangrijke vragen voor jonge kinderen. Het invullen ervan zorgt ervoor dat het makkelijker is om over deze periode te praten. Ook leg je hiermee een waardevolle herinnering vast... Een waardevol ‘weet je nog’ boekje voor ouders en kinderen.

Beide boeken zijn te bestellen via de website www.bandofbooks.nl

JUNI 2019 – 23

COLUMN

Han ten Broeke (2e van rechts)

Naar het front

Z

e had ons gewaarschuwd: ‘Van de gesprekken met de Majesteit worden na afloop geen mededelingen gedaan.’ Gerdi Verbeet sprak ons toe als kinderen in een schoolbus op weg naar een uitje. Bij de haringkar naast het Binnenhof verzamelden we ons, de genodigde Kamerleden die een bezoek gingen brengen aan de koningin. Ons staatshoofd had lange tijd afgezien van die traditie, omdat Kamerleden na afloop nogal eens loslippig bleken te zijn. Ik zat in de bus naast Arend-Jan Boekesteijn, mijn even erudiete als exuberante VVD-collega en Defensiewoordvoerder. We hadden elkaar goed leren kennen, waren maatjes geworden. Vele avonden, vaak tot diep in de nacht, stoeiden we met spreekteksten die we de dag erna vol gloed voordroegen in de plenaire zaal van de Tweede Kamer.

Maar die avond ging het mis. Door zijn befaamde enthousiasme versprak Arend-Jan zich tegenover een draaiende RTL-camera over het gesprek met de koningin. Ik raakte een van mijn meest dierbare collega’s kwijt, want AJ moest de Kamer verlaten.

Van het ene op het andere moment werd ik woordvoerder van Defensie, kreeg een metershoge stapel dossiers over de F-35 en mocht nog diezelfde week de Defensiebegroting behandelen. Ik las me scheel. Collega’s waren mild als ik in het debat iets niet goed wist en minister Van Middelkoop nam een vaderlijke rol aan. Ik overleefde die eerste weken. En toen gebeurde het. De toenmalige Commandant der Landstrijdkrachten, Rob Bertholee, nam me voor een week mee naar Afghanistan. Lopend door Chora kreeg ik mee hoe hard er gevochten was, inclusief Apache-helikopters en een pantserhouwitser. Ik vloog met generaal Bertholee mee naar Kandahar en Kabul.

We liepen binnen bij een Amerikaanse 3-ster, die geen bezwaar maakte en me zelfs bij de briefing met zijn commandanten aanwezig liet zijn. Ik was onder de indruk van het enorme respect dat Bertholee op zijn

eigen soepele manier afdwong, in welke omgeving hij zich ook bewoog. En van de pragmatische samenwerking tussen generaal-majoor Marc van Uhm en diplomaat Michel Rentenaar, die samen leiding gaven aan de Task Force Uruzgan. Samen in twee opengewerkte zeecontainers, met hun bureaus letterlijk tegen elkaar geplakt. Onbestaanbaar in enig ander Westers land dat een militair en een diplomaat op voet van gelijkheid een militaire missie vormgaven.

Van Uhm commandeerde immers honderden militairen, waaronder een volledig gevechtsbataljon, terwijl Rentenaar leiding gaf aan een reconstructieteam van een handjevol gedreven diplomaten. Beide mannen toonden respect voor elkaar onder het besef: ‘Ik kan niet slagen zonder jou.’

Toen ik terugkwam had ik het te pakken: het Defensie-virus. Tot in mijn botten besefte ik dat, uit alle lagen van onze samenleving, alleen de beste karakters in staat zijn om dergelijke taken uit te voeren. Vanaf dat moment wilde ik voorzitter worden van de enige commissie in ons parlement waarbij je politieke standpunten niet uitmaken, zolang je het respect voor militairen maar deelt. Het enige wat me ervan weerhield, was dat ik zelf niet in militaire dienst ben geweest. Hoeveel militairen ik het ook vroeg, overal kreeg ik hetzelfde antwoord: ‘Als je oprecht respect hebt en je wilt informeren over wat we doen en waarom, dan krijg je dat van ons terug.’

Daarom is het met het grootste genoegen dat ik het komende jaar op deze plek een column zal verzorgen. Nu ik, net als mijn maatje Boekestijn, de frontlinie van de politiek heb verlaten, is het een eer mijn gedachten te mogen delen met mensen wier leven daadwerkelijk afhangt van een frontlinie, waarover politici op zijn best gloedvolle betogen kunnen houden.

HAN TEN BROEKE

Han ten Broeke was van 2006-2018 Tweede Kamerlid voor de VVD. Als woordvoerder Buitenlandse Zaken ontwikkelde hij een groot respect voor militairen en hij werd in 2012 voorzitter van de vaste commissie voor Defensie. Ondanks dat hij de politiek heeft verlaten, blijft hij dat respect graag delen. The Hague Centre for Strategic Studies. www.hcss.nl

L',('-@7-G*,'7K'-.+M',.('.N',*%'.'-.O!''('.B','&(++,&+GC :+,;$-(7<

J)*HI!7%K

L'%.J,('--'-+88'-*7'8

=>',$%7'.?$,@'%.A$,('-

B=2C.D'>',.E.F+;;'

F&$G.+;.('.FHI'&('

!!!"#$%%&'¿'&(#)*%+),*"-&. . . /010234564.. . 7-8+9#$%%&'¿'&(#)*%+),*"-&

BOEKEN MET EEN MISSIE

White Elephant Publishing militaire geschiedenis | zorg voor veteranen en hun thuisfront | Tweede Wereldoorlog www.we-publishing.nl

JUNI 2019 – 25

INTERVIEW

Een militaire klus Op zaterdag 29 juni zal Den Haag volstromen voor de vijftiende Nederlandse Veteranendag. Sinds 2005 is dit een feest voor alle veteranen, familieleden en toevallige dagjesmensen. Op deze manier bedankt Nederland de ruim 110.000 veteranen die zijn ingezet in dienst van de vrede, nu en in het verleden. Wat is het verhaal achter deze dag? Projectleider en Kolonel der mariniers (b.d.)

Jan Rijken geeft een kijkje achter de schermen. DOOR JAN LOUWERS Bent u zelf veteraan?

‘Ja. In 1999 ben ik uitgezonden naar Albanië, vanwege de Kosovocrisis, en twee jaar later naar Ethiopië en Eritrea, vanwege het grensconflict tussen die twee landen. Die missies heb ik met veel plezier gedraaid. Natuurlijk heb ik ook wel ernstige dingen gezien, maar samen met het team pas je daar een mouw aan. Die missies hebben mijn kijk op de wereld verrijkt.’

Er zijn natuurlijk al heel lang veteranen in Nederland. Hoe is de Veteranendag precies ontstaan?

‘De aanloop begon al in 1997, met een motie die werd aangenomen

in de Tweede Kamer. Die ging kort gezegd over de versterking van de maatschappelijke herkenning en waardering van de overheid en samenleving voor veteranen. De toenmalige staatssecretaris van Defensie heeft in 2002 een adviescommissie ingesteld, de commissie Van Eekelen. Die formuleerde een kort maar krachtig advies: stel een Nederlandse Veteranendag in. In 2005 – het ging allemaal een beetje traag – is de eerste editie georganiseerd in Den Haag.

Zonder defilé; dat werd al jarenlang in Wageningen gehouden in het kader van de capitulatie van de Tweede Wereldoorlog, en zonder Manifestatie op het Malieveld.

Er is toen een ceremonie in de Ridderzaal gehouden en een grote medaille-uitreiking op het Binnenhof met een fly past. De rest van het programma vond ’s avonds plaats in Ahoy in Rotterdam. Dat was het eerste, schuchtere begin van de Veteranendag.’

Hoe bent u er vervolgens bij betrokken geraakt?

‘Eind 2005 was ik net met leeftijdsontslag. Toen vroeg het Comité of ik niet was opgebrand en nog ergens zin in had. Nou, ik was bepaald niet opgebrand! Ik heb de organisatie in november opgepakt, en in 2006 hebben we een hele grote Veteranendag geor-

26 â&#x20AC;&#x201C; MILITAIRE COURANT

INTERVIEW

JUNI 2019 – 27

INTERVIEW ganiseerd met een defilé en een manifestatie in aanwezigheid van de Prins van Oranje. De koninklijke aanwezigheid geeft een bijzonder cachet aan het evenement.

Die editie was heel spannend, want het was erop of eronder.

Maar het werd een groot succes!’

Hoe ziet het programma er dit jaar precies uit?

‘Het begint met de opening in de Ridderzaal en vervolgens de medaille-uitreiking op het Binnenhof. Daar krijgen ruim honderd recent teruggekeerde militairen een onderscheiding in het bijzijn van de koning. Na een lunch gaat iedereen, zo’n negenhonderd mensen, naar het defileerpunt. Dan is het een kwestie van timing: zodra de koning er is, moet eerst de fly past overkomen en dan volgt meteen het gronddefilé. Dat is een heel kritisch moment, het komt allemaal aan op de halve minuut.

Als dat lukt, geeft dat een fantastisch gevoel. Het defilé van ruim drieduizend mannen en vrouwen eindigt op het Malieveld. Daar

begint het informele gedeelte, met muziek. Om dat allemaal te organiseren is bijna een militaire klus.’

Wat denkt u dat dit evenement betekent voor veel veteranen?

‘Uit onderzoek blijkt dat veteranen aangeven dat de dag bijdraagt aan hun gevoel van erkenning en waardering, maar er zit ook een sociaal aspect aan. Mensen die elkaar twintig jaar niet hebben gezien, stappen uit de trein en vallen elkaar om de hals. Het is voor hen een meet & greet, een potje bier drinken, elkaar weer zien na lange tijd. Er komt zo nu en dan heel veel emotie bij kijken. Die ruimte is er ook. Daarvoor zijn er aparte tenten; een soort rustpunten voor als het even te veel wordt.’

Sinds 2005 staat de Witte Anjer symbool voor de waardering voor veteranen. Hopen jullie dat deze net zo breed gedragen wordt als de poppy in Engeland?

‘Het is niet onze ambitie om de Witte Anjer net zo’n emotionele lading te geven als de poppy. Dat

heeft ook te maken met de Nederlandse volksaard: wij zijn over het algemeen nuchtere calvinisten. Bij de Britten ligt dat anders, daar heeft het symbool al een veel langere historie. Maar ook hier is de waardering voor de veteranen door de jaren heen gestegen.

We zijn op de goede weg, maar we moeten wel innovatief blijven.

Daarom gaan we de Witte Anjer de komende jaren meer en meer propageren om hem zoveel mogelijk te verspreiden.’

Jullie organiseren ook een kookwedstrijd voor scholieren. Wat is daar het verhaal achter?

Voor iedere Veteranendag organiseren we een scholenwedstrijd, om ook scholieren te betrekken bij het evenement. Dit jaar hebben we ze gevraagd om een come back meal te bedenken en te bereiden voor een veteraan die terugkomt van missie. Een jury beoordeelt de maaltijden. De winnaar en diens klas zitten in de Ridderzaal. Zo proberen we ook in te spelen op wat jongeren interesseert.’

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OVER DE VETERANENDAG EN ANDERE ACTIVITEITEN OP WWW.VETERANENDAG.NL.

28 – MILITAIRE COURANT

INTERVIEW

Een vlucht door de Tweede Kamer André Bosman is sinds 2010 Kamerlid voor de VVD. Daarvoor was hij jarenlang actief bij de Koninklijke Luchtmacht als vlieginstructeur, vluchtcommandant en F-16-vlieger. Hij vertelt ons over zijn overstap van beroepsmilitair naar woordvoerder van Defensie.

Hoe is het voor u om Defensieonderwerpen te bespreken met Kamerleden die niet diezelfde achtergrond hebben?

‘Toen ik in 2010 lid werd van de Tweede Kamer, was er veel discussie over de aanschaf van de F-35. Ik had veel contact met de testpiloten van dit toestel en kreeg hun verhalen van binnen de Luchtmacht mee. Maar toen ik in de Kamer bij een discussie over dat wapensysteem terechtkwam, dacht ik: hierover moet je geen politieke discussie voeren, je moet in gesprek gaan met de mensen bij de Luchtmacht die het gaan gebruiken. Zij hebben de expertise. Je moet accepteren dat je over bepaalde dingen niet kunt beslissen, maar dat is heel lastig voor de politiek.’

U bent in 2006 op missie naar

Afghanistan geweest, en nu beslist u mee over uitzendingen. Hoe kijkt u daar tegenaan?

‘Wat mij vooral stoorde was dat er altijd een bijnaam aan werd gegeven: het was een “opbouwmissie” of een “trainingsmissie”. Als wij militairen sturen, dan gaat het om een onveilige situatie waar we bijvoorbeeld geen hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen naartoe kunnen sturen. Daarmee is het een militaire missie, en zo moeten we het ook noemen. Daar heb ik altijd voor gevochten. De Kamer maakt zich heel druk over dingen als de opbouw van scholen en genderkwesties. Daar wil ik best over discussiëren, maar de lokale mensen hebben eerst basisveiligheid nodig. Daarna komt de rest pas aan de orde.’

U was ook betrokken bij de besluitvorming over de missie in Mali. Daarbij zijn helaas een aantal mensen omgekomen. Trekt u zich dat persoonlijk aan?

‘Het is het niet zo dat je bij ieder slachtoffer dat valt, je gaat afvragen of het besluit goed of fout is geweest. Die beslissing is zorgvuldig genomen, dat weegt heel zwaar in de Kamerfractie. Je moet daar wel een persoonlijke afweging bij maken en dan ben je natuurlijk ontzettend verdrietig als het fout gaat. Er waren ook mensen bij die ik als vlieginstructeur heb lesgegeven, dus dat kwam heel dichtbij. Dat mortierongeval kwam ook hard binnen bij me, zeker omdat je als Kamerlid ook de rol van controleur draagt. Dit soort ongevallen moeten voorkomen worden, militairen moeten gewoon met deugdelijk materiaal op pad gestuurd worden, dus dat reken ik mezelf aan.’

Waar denkt u dat het fout ging?

Kamerlid

‘De veiligheidscultuur is bij de Landmacht niet altijd even duidelijk aanwezig geweest. Daar komt

gelukkig wel verandering in, de minister en de staatssecretaris van Defensie pakken dat stevig op.

Bij de Luchtmacht heerst bijvoorbeeld wel een enorm sterke veiligheidscultuur. Als vlieger wordt je getraind in verantwoordelijkheid: als het toestel niet in orde is, ga je er niet mee vliegen. De Landmacht daarentegen focust heel erg op het personeel. Daar zeggen ze: Hup, voorwaarts! Maar je moet je toch elke keer weer van alle risico’s vergewissen en zien of je materieel van goede kwaliteit is. Het probleem met die mortieren in Mali was dat ze te heet werden opgeslagen en niet alle informatie herleidbaar was. Dat moet alarmbellen doen rinkelen. Helaas is dat niet gebeurd en waren er slachtoffers te betreuren.’

Hoe ervaart u de samenwerking met andere politieke partijen?

‘Bij de VVD zijn we vrij stevig van mening dat er meer geld naar Defensie moet. Daarin is het CDA natuurlijk onze bondgenoot. De ChristenUnie zit ook wel op die lijn, maar toch iets minder stevig.

D66 neigt meer richting een Europees leger, dan hoeft er ook minder geld naar Defensie. Dus bij die discussie komt wel wat duw en trekwerk kijken. Daarbuiten hebben we met de PvdA en de PVV gewoon contact. En bijzonder genoeg ook met GroenLinks, zij hebben wel een cultuurverandering doorgemaakt: ze willen niet meer bezuinigen op Defensie, maar de status quo behouden. Dat vind ik een positieve draai.’

Als mensen het over een Europees leger hebben, bedoelen ze vaak heel verschillende dingen. Welke definitie ondersteunt u?

‘Volgens mij zegt eigenlijk niemand dat Europa een eigen leger moet hebben. Als je doorvraagt, vindt iedereen dat de zeggenschap nog steeds bij het Nederlandse

JUNI 2019 – 29

INTERVIEW

Piloot

parlement moet blijven. Dan is het geen Europees leger. Het gaat juist om goede samenwerking, afspraken maken.’

Hoe staat het nu met de plannen voor de defensie-industrie?

‘Ik ben ontzettend blij met de strategie die is vastgesteld door het kabinet en de Kamer. Daarbij worden heel duidelijke keuzes gemaakt voor zowel de fysieke en de industriële veiligheid van Nederland. Dat geldt specifiek voor het maritieme cluster, juist omdat wij daar zo goed in zijn. Wij hebben in het verleden vrij naïef tegen de industrie gezegd: je moet je eigen broek op houden. Daar-

door is ongemerkt veel kennis en kunde naar het buitenland gegaan.

De VVD heeft er erg achteraan gezeten om de defensie-industrie te steunen. Anders verlies je werkgelegenheid en je positie als bedrijf.’

Er wordt veel geroepen over de arbeidsvoorwaarden van militairen. Waar staat u in dat debat?

‘Die discussie gaat tussen werkgever en werknemer. Ik vind het als Kamerlid niet gepast om daarin te stappen, dat is iets voor de bonden. Zij moeten daarin met elkaar het gesprek aangaan en een knoop doorhakken. Niemand wil dat wij daarover een politieke beslis-

sing gaan maken. Wij stellen het geld beschikbaar, en het is aan de minister en de staatssecretaris om daar verstandig mee om te gaan.’

Hoe ziet u de toekomst voor Defensie in Nederland?

‘We zijn nu uit de crisis, maar door de Brexit komen we straks echt in de problemen. Dat betekent dat we goed moeten nadenken over prioriteiten, hoe we het beschikbare geld verdelen. Defensie komt wel steeds meer in beeld, zowel bij linkse partijen als in de maatschappij. Door de onrust in de wereld worden mensen zich ervan bewust dat we meer moeten doen.

Vrijheid komt niet vanzelf.’

30 – MILITAIRE COURANT

Het eenzame gevecht. Een Britse sniper van het 5de bataljon van de Black Watch heeft een geschikte locatie gevonden op de beschadigde zolder van een huis in Gennep, 14 februari 1945.

Beelden van de Bevrijding D WWW.NIMH.NL

e bevrijding van Nederland in 1944 en ’45 kent verschillende gezichten. De beelden van uitzinnige menigten die de bevrijders enthousiast onthalen staan bij velen in het geheugen gegrift. Toch maskeren deze foto’s van blije en feestende Nederlanders de vaak bikkelharde strijd van bijna een jaar die op Nederlands

grondgebied is gevoerd. In deze periode werd, vaak onder erbarmelijke weersomstandigheden, felle strijd geleverd door vooral Amerikaanse, Britse, Canadese en Poolse troepen. Ook een gering aantal Nederlandse militairen was van de partij. De meesten van hen waren ingedeeld bij de Koninklijke Nederlandse Brigade ‘Prinses

Irene’. De verliezen waren aanzienlijk. Duizenden geallieerde militairen verloren de laatste oorlogsmaanden hun leven op Nederlands grondgebied. Deze selectie foto’s, hoewel bij lange na niet volledig, laat het andere gezicht van de bevrijding zien: dat van de rauwe, harde oorlog waarin de dood nooit ver weg was.

JUNI 2019 â&#x20AC;&#x201C; 31

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR MILITAIRE HISTORIE Een militair van de 101st U.S. Airborne Division verlaat de landingszone bij Son op 17 september 1944.

Soldaten met een Brengun tijdens Market Garden.

Nederlandse verzetsstrijders geven in de omgeving van Veghel informatie aan kolonel Howard R. Johnson, de commandant van het 501st Parachute Infantry Regiment, 17 september 1944.

Canadese pantserwagen met burgerbevolking bij een rij Shermantanks.

MISSIE: BosniĂŤ 2002 en 2003 NAAM: Jackson Jackson is een van de 110.000 veteranen die we bedanken voor zijn inzet in dienst van de vrede. Lees zijn verhaal en dat van andere veteranen op www.veteranendag.nl

Founder

Hoofdpartner

JUNI 2019 – 33

BOEKRECENSIE

Het einde van de dienstplicht Gebeurtenissen uit het verleden achtervolgen een Franse vliegtuigpiloot in de Eerste Wereldoorlog als hij de confrontatie aangaat met een gevaarlijke tegenstander in de eigentijdse luchtvaartstrip Edelweiss. De trilogie uit 2012 en 2013 is in deze nieuwe, integrale uitgave herdrukt op groot formaat, waardoor het artwork extra goed tot zijn recht komt.

DOOR HANS POLS

S

tripverhalen over de militaire luchtvaart zijn altijd al populair geweest. Generaties striplezers groeiden op met de avonturen van Buck Danny, Dan Cooper en Tanguy en Laverdure, goed gemaakte en grondig gedocumenteerde verhalen met heldhaftige piloten en spectaculaire luchtgevechten. Momenteel maakt dit genre weer een bloeiperiode door, maar in tegenstelling tot de klassiekers heeft de moderne pilotenstrip geen vaste hoofdpersoon en gaat het vaak om afgeronde verhalen in één tot drie delen. Zo’n verhaal is Edelweiss.

Deze trilogie werd gemaakt door Romain Hugault en Yann, twee van de besten in dit genre van de laatste jaren. Samen maakten ze ook de series De nachtuil en Angel Wings. Hun verhalen worden gekenmerkt door zeer gedetailleerd tekenwerk, een sterke intrige

en veel aandacht voor de menselijke kant van de hoofdpersonen.

Centraal in Edelweiss staan de Franse tweelingbroers Henri en Alphonse Castillac. Het is 1917.

Henri is een toppiloot in het elitecorps van de net opgerichte Franse luchtmacht. Hij heeft al heel wat overwinningen op zijn naam staan als hij te maken krijgt met een Duitse piloot wiens vliegtuig de naam ‘Edelweiss’ draagt.

Hij komt echter ongeschonden uit zijn eerste confrontatie met de Edelweiss. Ondertussen komen we te weten dat Alphonse ook ooit piloot was, maar uit de luchtmacht gegooid is. Waarom? Het begint er ook steeds meer op te lijken dat de Duitse piloot persoonlijk iets tegen Henri Castillac heeft, eens te meer als hij hem uitnodigt voor een duel op grote hoogte. Henri gaat de uitdaging aan en roept de hulp in van zijn broer. Maar beide broers worden achtervolgt door een gebeurtenis uit het verleden, en daar blijkt ook de piloot van de Edelweiss iets mee te maken te hebben…

Het verhaal met veel flashbacks is

knap geconstrueerd en de auteurs weten de onthulling van het mysterie vol te houden tot het einde van de trilogie. Voordat het zover is heb je kunnen genieten van een goed verhaal, waarin de vele historische feitjes niet al te nadrukkelijk verwerkt zijn, met spectaculair fotorealistisch artwork.

++++

YANN & ROMAIN HUGAULT, EDELWEISS. INTEGRAAL, UITGEVERIJ SILVESTER, 144 PAGINA’S, A3-FORMAAT, BEPERKTE OPLAGE (€ 79,95)

Speciale verzekeringen voor jou als militair

Noventas is dĂŠ specialist op het gebied van verzekeringen voor militairen en kent jouw positie als militair als geen ander.

Verzekeringen Defensie Het militaire beroep kent bijzondere risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Noventas kent als specialist de militaire beroepsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s en heeft voor (oud)militairen en burgers een uitgebreid pakket verzekeringen hierop afgestemd. Het Defensie Aanvullings Plan (DAP) en Defensie Ongevallen Plan (DOP) dekken deze risicoâ&#x20AC;&#x2122;s af. Zonder poespas via Noventas te regelen.

Als Defensiemedewerker krijg je bij Noventas bovendien KORTING op al je privĂŠ schadeverzekeringen.

fotoâ&#x20AC;&#x2122;s voorkant: Ministerie van Defensie

Flexibel pakket met kortingen De schadeverzekeringen zijn voor zowel militair- als burgerpersoneel en hun gezin als ook voor reservisten en hun gezin. Dus ook voor jou privĂŠ. Bovenop de collectiviteitskorting ontvang je ook nog een pakketkorting.

Word je ZZP-er?

Noventas heeft ook voor jouw bedrijf of beroep de benodigde verzekeringen.

Defensie Aanvullings Plan , Aansprakelijkheidsverzekering , Inboedelverzekering , %( $+ $ ! , " %& !

Defensie Ongevallen Plan , ( $ ! , ( ! !( & & , Daggelduitkering ziekenhuisopname , " %& ! ! !

Schadeverzekeringen , $ (- , & $ , $" # , $ , $ ! !

Vriendendienst Denk ook aan jouw familie, vrienden en kennissen. Profiteer van leuke cadeaus met onze Vriendendienst!

Vraag ernaar bij je Noventas- adviseur.

www.noventas.nl info@noventas.nl 0880 300 100

JUNI 2019 – 35

BOEKRECENSIE

Politiek water naar de zee dragen

Dieuwertje Kuijpers

In Uruzgan waren wegen aangelegd, bruggen en scholen gebouwd, maar na het vertrek van de NAVO keerde de Taliban terug om de provincie onder controle te krijgen. ‘Zijn die vijfentwintig Nederlandse militairen nu voor niets gesneuveld?’ Deze vraag werd door de pers regelmatig aan Nederlandse militairen gesteld.

DOOR NIELS ROELEN

H

et was de juiste vraag, maar alleen gesteld aan de verkeerde mensen, want alleen de politiek kan hier een antwoord op geven. Hoe zij reageren op militaire slachtoffers in een missie onderzoekt journalist en politicoloog Dieuwertje Kuijpers in haar boek Anders is al dit werk voor niets geweest.

In een heldere en prettig leesbare stijl legt ze uit welke keuzes bewindvoerders maken om dit vervolgens te koppelen aan bevindingen uit de gedragseconomie en sociologie. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat het sneuvelen van militairen eerder leidt tot het sturen van meer troepen dan tot beëindiging van een missie. Een onbegrijpelijke reactie die, zoals blijkt uit het onderzoek, sterke parallellen kent met de steeds groter wordende investeringen die gedaan worden in falende IT-projecten, de Noord/Zuidlijn of de Fyra.

Om de vraag te beantwoorden waarom politici de neiging hebben om te blijven investeren in een verloren zaak, onderzoekt Kuijpers de verschillen en overeenkomsten tussen verschillende democratische regeringen. Wat drijft ze en hoe werken ze? Om vervolgens de stap te maken naar hoe persoonlijke meningen worden gevormd.

Wat drijft het individu en welke rol speelt hierin logica of juist het gebrek daaraan? Opinions zijn volgens haar meer dan assholes, want ze worden gevormd door het nieuws en de eliteopinie. ‘De eli-

tieopinie is geen tenniskakker met een mening, maar een expert die uitlegt hoe complexe processen als oorlog eigenlijk in elkaar zitten.’

Dit is de logische opstap naar het hoofdstuk waarin de relatie tussen de publieke opinie en het effect van gebeurtenissen in de missie wordt gelegd. Kuijpers kijkt daarbij naar de reactie van het publiek op de eerste slachtoffers. Reacties die leiden tot een politieke spagaat van enerzijds daadkracht en anderzijds het behoud van stemmen.

In het deel dat hierop volgt, voel je je als lezer betrapt op het moment dat alle bevindingen weggezet worden tegen al bekend gedragseconomisch onderzoek. Met een aantal herkenbare experimenten worden grote politieke dilemma’s klein gemaakt. Zo worden ingrijpende kwesties op metaforisch niveau vergeleken met problemen die we als individu tegenkomen.

Je denkt bijvoorbeeld terug aan je eigen steeds duurder wordende verbouwing of aan de dag waarop je als kind wanhopig probeert verloren knikkers terug te winnen op het schoolplein. Kuijpers maakt het ineens persoonlijk, waardoor de overwegingen van politieke besluitvormers dichtbij komen.

Om haar onderzoek compleet te maken, is het laatste woord aan de militairen. Hoe gaan zij, de mannen en vrouwen die het uit moeten voeren, om met de politieke

besluiten die vanuit pure logica soms onverklaarbaar zijn? Hebben deze besluiten effect op het vertrouwen dat zij in de politiek hebben?

Anders is al dit werk voor niets geweest is geen betweterig document achteraf. Het boek geeft heldere opties voor verandering in de toekomst, en maakt tegelijkertijd ook duidelijk waarom je niet te veel van die verandering kunt verwachten.

++++

DIEUWERTJE KUIJPERS, ANDERS IS AL DIT WERK VOOR NIETS GEWEEST. HOE POLITICI OMGAAN MET MILITAIRE VERLIEZEN, UITGEVERIJ VOLT, 176 PAGINA’S (€ 20,00)

36 – MILITAIRE COURANT

INTERVIEW

Thuishaven Rotterdam In Onze Jan in Indië, getekend bovendien beschrijft veteraan Gerard van der Lee zijn tijd in Nederlands-Indië, met cartoons die hij deels ter plekke maakte.

In dit boek laat hij zien hoe het er daar werkelijk aan toeging voor alle Nederlandse militairen. De opbrengsten ervan gingen naar het door hem ontworpen Verbindend Monument in Roermond, dat afgelopen september werd onthuld.

DOOR NIELS ROELEN

‘Z

ullen we in mijn werkkamer gaan zitten?’ vraagt Van der Lee als ik bij hem binnenstap. ‘Daar hebben we alle rust.’ Ik knik, zet mijn tas neer in een kamer die meer atelier is dan werkkamer. Van der Lee woont in Bussum, maar zijn atelier ademt

Rotterdam. ‘Wij woonden in Rotterdam-West toen ons huis in 1943 gebombardeerd werd door de geallieerden. Ik was vijftien jaar toen ik vanuit het centrum van de stad zag dat onze wijk verwoest werd, terwijl ik wist dat mijn ouders nog thuis waren. Zij bleken ongedeerd, maar we hadden niets meer.’ Op de ezel in de hoek staat een schilderij van de haven in Rotterdam, het eigenlijke doelwit, zoals Van der Lee hem zich herinnert.

ARBEIDSEINSATZ ‘Oorlog is een gek ding: het was er, maar toen de geallieerden landden in Normandië deed ik gewoon eindexamen. Het leven gaat door, maar intussen waren die landingen op D-day de aanleiding voor nieuwe razzia’s van de Duitsers.’

Van der Lee zwijgt even als zijn vrouw de thee binnenbrengt. ‘Op 11 november dat jaar word ik samen

met 53.000 andere Rotterdammers opgepakt en per trein afgevoerd naar Duitsland. Mannen tussen de zestien en achtenveertig jaar die nodig waren voor de Arbeidseinsatz.’

Zelf komt Van der Lee net achter het front terecht, vertelt hij. ‘We worden ingezet om loopgraven te spitten en de kraters die door geallieerd artillerievuur in de wegen worden geslagen te repareren.’

Regelmatig liggen ze onder vuur van de bevrijders en als de situatie niet meer houdbaar is, weet hij in Keulen met twee andere jongens te ontsnappen. ‘Met z’n drieën vinden we een onderduikplek bij Duitsers in een kelder. Drie dagen later wordt de stad door de Amerikanen bevrijd, maar die wisten niet wat ze met ons aan moesten. Het was nog niet mogelijk om ons naar huis te brengen daarom moesten we naar een kamp. Maar

JUNI 2019 – 37

INTERVIEW

het woord ‘kamp’ konden we niet meer horen, dus regelden we voor onszelf een baantje in het ziekenhuis waar we eten hadden en een fatsoenlijk bed.’

WILHELMUS Pas een maand later worden ze in Amerikaanse legertrucks naar Nederland gebracht. Als ze bij Vaals de grens overgaan, staan ze even stil en zingen ze het Wilhelmus. ‘Dat was een van de mooiste momenten van mijn leven. Onder luid gejuich worden we door de mensen daar onthaald. Terug naar Rotterdam kon ik echter nog niet, dat was nog niet bevrijd, maar toch voelde het alsof ik weer thuis was.’

Of zijn ouders nog leven, weet Van der Lee dan nog niet. Net zomin als zijn ouders weten of hij nog leeft; pas lang na de bevrijding zien ze elkaar weer. ‘In septem-

ber van dat jaar verbiedt de burgemeester de bevrijdingsfeesten.

Er moet gewerkt worden, maar een baan vinden was voor mij niet makkelijk. Geen bedrijf wilde ons in die tijd hebben. Jonge mannen zouden gekeurd worden en daarna naar Indië gezonden. Die jongens zie je nooit terug.’

De oproep voor de dienstplicht van Van der Lee komt in 1947, een tijd waarin hij tekeningen begint te maken. Ondanks dat hij daardoor een baantje in de PR kan krijgen, kiest Van der Lee er een jaar later voor om als pelotonscommandant naar Indië te gaan. ‘Een missie duurde in die tijd tot de oorlog voorbij was en dus kwam ik in juli 1950 weer thuis. Ik maakte ook de tweede politionele actie en de soevereiniteitsoverdracht mee.

In het geheel moesten wij 6230 Nederlandse militairen achterlaten, die daar in de periode van 1945-1950 zijn omgekomen…’ Van der Lee wijst op het boekje met zijn prenten: Onze Jan in Indië, getekend bovendien.

stond niet op en het duurde ook even voor ik het door had. Hij zat onder het bloed, er zaten scherven in zijn hals en toen we terugkwamen op het kamp, was Jan al dood. ’s Middags gingen we gewoon weer op patrouille en lagen we opnieuw onder vuur.

‘In die tijd was ik blij dat ik niet naar de familie van Jan hoefde, dat had de eskadronscommandant gedaan. Later begon dat te knagen en bij een van de reünies kwam alles terug. Een van mijn kameraden uit Indië, een rustige en betrouwbare kerel, had altijd veel last gehad van die tijd. Toen heb ik besloten om op te schrijven wie onze jongens in Indië nu eigenlijk waren.’

TREKBOM ‘Ook Jan kwam niet terug. Wij reden op een trekbom, wat nu een IED wordt genoemd.’ Voor Van der Lee verder gaat neemt hij nog een chocolaatje. ‘Jan, Jan, je moet opstaan, je moet schieten. Hij

GERARD VAN DER LEE, ONZE JAN IN INDIË, GETEKEND BOVENDIEN, UITGEVERIJ BOEKSCOUT, 66 PAGINA’S (€ 17,50)

Verbindend Monument

Gerard van der Lee

In september 2018 werd tijdens de Nationale Indiëherdenking in Roermond een nieuw monument onthuld, ontworpen door Gerard van der Lee, dat de banden moet verstevigen tussen veteranen in het toenmalige Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea en veteranen die later door Nederland en de VN werden uitgezonden. Dit zogenoemde Verbindend Monument werd onthuld door veteranen die dienden in Indonesië, Korea, Libanon, Cambodja en Afghanistan. Het is te bezoeken in het herdenkingspark in Roermond.

JUNI 2019 – 39

BOEKRECENSIE

Meer dan een veldslag De Slag bij Cannae (216 v.Chr.) is in de loop der eeuwen door tal van militaire bevelhebbers gebruikt als inspiratiebron.

Von Schlieffen, Rommel en Schwarzkopf zagen Hannibal als hun voorbeeld. Tegelijkertijd was het een slachting die zijn weerga niet zou kennen tot de Slag bij de Somme (1916).

Hannibals meesterzet maakt inzichtelijk wat er gebeurde tijdens deze beroemde veldslag.

DOOR RIK METS

H

istoricus Adrian Goldsworthy studeerde klassieke en moderne geschiedenis aan de Universiteit van Oxford en publiceerde beroemde boeken als Augustus en Pax. Zijn talent voor schrijven valt direct op. Goldsworthy heeft een vlotte, heldere schrijfstijl die hem in staat stelt op gedetailleerde wijze een langdurige militaire campagne te beschrijven, zonder hierbij in herhaling te vallen of saai te worden.

Hannibals meesterzet begint met het beschrijven van de context waarin de Slag bij Cannae plaatsvond, namelijk de Punische Oorlogen. Hierin vochten Carthago en de Romeinse Republiek decennialang om de heerschappij over het Middellandse Zeegebied. Hannibal trok vanuit Spanje met een grote krijgsmacht de Alpen over om Rome onder druk te zetten in Italië zelf. Na enkele kleinere veldslagen, gewonnen door Hannibal, formeerde Rome het grootste leger ooit. Naar verluidt stonden er in 216 v.Chr. 80.000 Romeinen tegenover 50.000 Carthagers bij het stadje Cannae aan de Adriatische zee.

In detail beschrijft Goldsworthy de strijd en hij gaat hierbij vooral in op Hannibals strategie. In de wetenschap dat de Romeinse infanterie sterker zou zijn, ging de Carthaagse generaal ervan uit dat zijn eigen infanterie onder de druk zou bezwijken. Hier maakte hij gebruik van door zijn superieure cavalerie de Romeinse flanken

Cannae te laten aanvallen en een omtrekkende beweging te laten maken.

Het Carthaagse centrum bezwijkt, de Romeinse infanterie drukt door en wordt door verse reserves tegengehouden. Op dat moment valt de cavalerie van de achterkant aan, waardoor het complete Romeinse leger in de val zit en praktisch wordt vernietigd.

Een overduidelijke overwinning dankzij een briljante strategie van Hannibal. Tegelijkertijd maakt Goldsworthy duidelijk dat hoe ingenieus dit plan ook was, het allerminst zeker was dat deze zou werken. Hoe kon Hannibal bijvoorbeeld weten dat zijn centrum op het juiste moment zou bezwijken? Of dat zijn reserves daarna de Romeinen alsnog tot staan konden brengen? Hannibal gokte en gokte juist, maar de veldslag kostte hem zoveel van zijn manschappen, dat zijn leger de klap nooit meer te boven zou komen. Al zou het nog vele jaren duren, uiteindelijk werd de Carthaagse veldheer verslagen en moest hij vluchten uit Italië.

Carthago zou ook de Tweede Punische Oorlog verliezen.

Dit en nog veel meer beschrijft Goldsworthy op een heldere en overzichtelijke wijze, gebruikmakend van de weinige beschikbare

en betrouwbare bronnen uit de tijd, aangevuld met latere analyses. Het gebrek aan bronnen maakt dat er veel niet duidelijk is over de slag bij Cannae, maar met logisch redeneren en het leggen van verbanden met vergelijkbare veldslagen uit die tijd slaagt Goldsworthy erin een duidelijk verhaal neer te zetten. Een verhaal dat de lezer van begin tot eind zal boeien.

++++

ADRIAN GOLDSWORTHY, HANNIBALS MEESTERZET. DE SLAG BIJ CANNAE. 216 V. CHR., UITGEVERIJ OMNIBOEK, 235 PAGINA’S (€ 22,50)

40 – MILITAIRE COURANT

EVENEMENTEN

Agenda 27 JUNI AMSTERDAM – In het Verzetsmuseum geeft De Correspondentjournalist Dimitri Tokmetzis een lezing over zijn onderzoek naar online radicalisering. Hij laat zien dat we op een andere manier naar rechtsextremisme moeten kijken en hij vertelt daarbij hoe sociale media bijdragen aan radicalisering onder jongeren. Ook is er gelegenheid zijn boek Je hebt wel wat te verbergen te kopen, dat hij samen schreef met Maurits Martijn.

WWW.VERZETSMUSEUM.ORG

29 JUNI

ANNE REITSMA FOTOGRAFIE

DEN HAAG – Tijdens de Veteranendag bedankt Nederland haar meer dan 110.000 veteranen die zijn ingezet in dienst

Zomeroffensief, 24 en 25 augustus

van de vrede, nu en in het verleden. Op deze dag vindt een kleurrijk defilé plaats in het centrum van Den Haag, is er een vliegshow met moderne en oude vliegtuigen als eerbetoon aan de militairen en vinden uiteenlopende festiviteiten plaats op en rond het Malieveld.

WWW.VETERANENDAG.NL

29 EN 30 JUNI BUREN – Met veel leuke activiteiten opent het Marechausseemuseum twee nieuwe tentoonstellingen. ‘Ik zweer trouw’ biedt antwoorden op vele vragen: wie zijn die marechaussees die vrijwillig kiezen om risico te lopen voor de veiligheid van anderen? Hoe gaan ze om met druk en spanning? Wat motiveert hen

in het werk en in hun dagelijks leven? Daarnaast leer je in ‘Dossier Oss’ over een aantal criminele families die de stad teisterden tussen 1880 en 1940. De tentoonstelling laat veel zien over de rol van de marechaussee in deze roerige periode in de Brabantse stad.

Houd de website in de gaten voor het uitgebreide programma rond de opening.

WWW.MARECHAUSSEEMUSEUM.NL

30 JUNI EN 25 AUGUSTUS HOUTEN – De Stichting Samenwerkende Militariaverzamelaars organiseert al 35 jaar de Militariabeurs. In de Expo Houten zijn deze zomer twee edities van de beurs te bezoeken.

WWW.EXPOHOUTEN.NL

1 JULI SOESTERBERG – Traditiegetrouw herdenkt de Luchtmacht overleden personeel op 1 juli, de oprichtingsdag van het krijgsmachtdeel in

JUNI 2019 – 41

EVENEMENTEN

1913. Dit gebeurt bij het Monument der Gevallenen op de voormalige vliegbasis Soesterberg met onder meer een toespraak van de Commandant der Luchtstrijdkrachten en een minuut stilte. De Kapel van de Koninklijke Luchtmacht verzorgt de ceremoniële muziek.

WWW.DEFENSIE.NL

5 JULI UDDEL – Draag jij bij aan de veiligheid van Nederland op grote hoogte? Denk dan eens aan een baan als Luchtgevechtsleider bij de Koninklijke Luchtmacht. De VIP-dag op 5 juli geeft een beeld van het werken en leven bij de Koninklijke Luchtmacht in de functie van Luchtgevechtsleider.

Je maakt kennis met het personeel en materieel van het Air Operations Control Station. Daarnaast krijg je een voorlichting over hoe je tot de Koninklijke Luchtmacht toegelaten kunt worden en ga je mee op een rondleiding in de OPS-Room.

WWW.WERKENBIJDEFENSIE.NL

7 JULI T/M 1 SEPTEMBER VUGHT – Deze zomerperiode worden iedere zondag om 12.30 en 13.30 uur rondleidingen georganiseerd over het voormalig SSterrein op Nationaal Monument Kamp Vught. Op dit terrein, dat gewoonlijk niet toegankelijk is, zie je enkele authentieke gebouwen, zoals de Officiersmess. Daarnaast bezoek je het balkon van de Kommandantur en zie je een presentatie in een van de voormalige kantoren.

WWW.NMKAMPVUGHT.NL

10 EN 11 AUGUSTUS OVERLOON – Dit jaar vindt in Noord-Brabant weer een Santa Fe Event plaats, waarbij het grote reenactment-bevrijdingsleger zijn kamp opslaat in het museumpark van Oorlogsmuseum Overloon. Door de vele geallieerde voertuigen geeft dit evenement een indrukwekkend beeld van hoe het bevrijdingsleger in 1944-1945 door Europa trok.

WWW.OORLOGSMUSEUM.NL

Nationaal Monument Kamp Vught, 7 juli t/m 1 september

24 EN 25 AUGUSTUS SOEST – Op 24 en 25 augustus vindt het jaarlijkse Zomeroffensief in het Nationaal Militair Museum plaats. Tijdens dit evenement laat het museum alles zien uit de grootste militaire collectie van Nederland. Je ziet vele tentoongestelde vliegtuigen en militaire voertuigen en je beleeft een spectaculaire tankshow. Het museum biedt daarnaast een dagvullend programma met activiteiten als het bekijken van een cockpit en een militariamarkt.

WWW.NMM.NL

25 AUGUSTUS BEST – In de bijzondere wandeltocht Battle at Best, loop je door de Sonse Bossen bij de Brabantse plaats waar in september 1944 een veldslag plaatsvond. De Amerikanen raakten daar in een verwarrend gevecht met de Duitsers tijdens een missie die gedoemd was te mislukken. De wandeltocht voert je langs hotspots van Operatie Market Garden en wordt geleid door Battlefield-expert Edwin Popken die alles vertelt over de slag en de toenmalige omgeving.

WWW.BATTLEFIELDDISCOVERY.NL

30 AUGUSTUS T/M 30 SEPTEMBER ARNHEM – Op 30 augustus opent Airborne Museum de nieuwe buitententoonstelling ‘Arnhem Boys’.

Fotograaf Richard Jopson legde

hiervoor de laatste veteranen van de Slag om Arnhem vast op beeld en in interviews. Ter ere van 75 jaar Slag om Arnhem worden deze unieke getuigenissen getoond in de gratis tentoonstelling in park Hagestein achter het Airborne Museum.

WWW.AIRBORNEMUSEUM.NL

31 AUGUSTUS EN 1 SEPTEMBER WANROIJ – In Event Center De Bergen vindt alweer de derde editie plaats van de International Army Show met als speciaal thema 75 jaar Bevrijding Zuid-Nederland. Het evenement kent een gevarieerd programma met onder andere een militariabeurs, themaexpositie legervoertuigen, live reenactment met battles, muziek met Swing the Mood, een veteranenplaza, concours d’elegance en een tank area met de mooiste voertuigen.

WWW.ARMYSHOW.EU

15 SEPTEMBER ARNHEM – Tijdens Open Monumentendag is Museum Bronbeek open voor rondleidingen en voorstellingen. Dit negentiendeeeuwse landgoed is nu een tehuis voor veteranen van alle krijgsmachtdelen en museum van de Nederlandse koloniale geschiedenis. In de rondleidingen hoort u over ruim tweehonderd jaar geschiedenis van het landhuis.

WWW.DEFENSIE.NL

‘Vol met bloedstollende avonturen maar vooral handvatten om net zo mentaal weerbaar te worden als deze (voormalige) supermilitair.’

De Telegraaf

Ik neem een abonnement op de Militaire Courant: € 12,– voor vier nummers

naam straat postcode land e-mail telefoon

BON

m/v

plaats

IBAN nummer betaling

automatische incasso per factuur (+ 2,50 administratiekosten)

geboortedatum handtekening

Stuur deze bon naar: UHB uitgevers, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland

JUNI 2019 – 43

COLOFON

Prijsvraag

Contact Militaire Courant UHB uitgevers Zonnebaan 54 3542 EG Utrecht Nederland Telefoon +31302231718 info@militairecourant.nl

Voor deze prijsvraag mogen we een exemplaar weggeven van Hannibals meesterzet van de Britse historicus Adrian Goldsworthy.

Redactie redactie@militairecourant.nl

I

n 216 voor Christus behaalde generaal Hannibal zijn legendarische overwinning voor Carthago. Hij bleek meesterstrateeg tijdens de wrede slag bij Cannae waar hij met zijn huurlingenleger het grootste Romeinse leger ooit wist te verslaan. In Hannibals meesterzet duikt auteur Adrian Goldsworthy in het meeslepende verhaal van de veldslag, waarbij hij met zijn vlotte en heldere schrijfstijl de voorgeschiedenis, de strategie tijdens de strijd en de nasleep haarfijn en boeiend toelicht.

Wilt u kans maken op een exemplaar? Beantwoord dan de volgende vraag: De slag bij Cannae behoort tot de beroemdste veldslagen uit de oudheid, maar tijdens welke

Winnaars In de februari-editie van de Militaire Courant was de prijsvraag: Tijdens de Eerste Wereldoorlog was er een beroemde Duitse vlieger die zijn vliegtuig helemaal rood had geschilderd. Zijn bijnaam was ‘De rode Baron’, maar wat was zijn echte naam?

Het juiste antwoord daarop is Manfred Albrecht Freiherr von Richthofen.

Onder de inzenders van het juiste antwoord is een exemplaar van het boek De luchtoorlog 1914-1918 verloot. De winnaar is Tjitske Tamminga uit Oudebildtzijl. Van harte gefeliciteerd!

Abonnementen 4 nummers voor €12.

Vul de bon in of meld je aan via www.militairecourant.nl Overige vragen? abo@militairecourant.nl Online www.militairecourant.nl twitter @militaircourant www.facebook.com/militairecourant oorlog vond deze bloedige strijd plaats?

Stuur uw antwoord uiterlijk 19 augustus onder vermelding van ‘Prijsvraag Militaire Courant’ naar info@militairecourant.nl. Vergeet niet uw naam en adresgegevens te vermelden.

DE LUCHTOORLOG 1914-1918 De strijd in de derde dimensie tijdens de Eerste Wereldoorlog Dirk Starink

Uitgeverij Geromy

Oplage 25.000 Volgende nummer De volgende Militaire Courant verschijnt in september 2019.

Hoofdredacteur Jan Louwers Eindredacteur Nicole van der Elst Redactie Linda Albers, Janneke Blok, Mirjam Mulder en Niels Roelen Medewerkers Rik Mets en Hans Pols Vormgeving Titus Vegter Uitgever Jan Louwers De Militaire Courant is een uitgave van UHB uitgevers. De Militaire Courant informeert een breed publiek over militaire onderwerpen.

De inhoud wordt verzorgd door een onafhankelijke redactie. De Militaire Courant wordt verspreid via middelbare scholen, mbo- en hbo-opleidingen, universiteiten, musea, Defensie, veteranenorganisaties en boekhandels. Tevens is het mogelijk om een abonnement op de Militaire Courant te nemen.

ĀĀĀƎ ÙÄĆܬÊĀƎ å