10 minute read
EOD
De EOD: 365 dagen per jaar op missie
Dit jaar bestaat de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) precies 75 jaar. Een eenheid die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Engeland was opgeleid voor het ruimen van explosieven werd in 1944 overgebracht naar het zuiden van Nederland. Dat was toen bevrijd gebied en daar was veel werk te doen. Maar ook anno 2019 zijn er jaarlijks nog duizenden meldingen. Iedere dag, 24/7, is de EOD op missie. De Militaire Courant mocht een dag meelopen.
Advertisement
DOOR JAN LOUWERS
‘W ilt u ontbijtboek, met of zonder boter?’ De Brabantse gastvrijheid is goed besteed aan de drie mannen van de EOD, sergeanten Jamie en Adri-Jan en teamleider sergeant-majoor Dirk-Jan. Ze worden hartelijk ontvangen in de bouwkeet van bouwbedrijf Boskalis in de buurt van Valkenswaard. Alhoewel, bouwkeet, het is eigenlijk een heel dorp dat er gebouwd is, inclusief gezellige keuken en kerstboom. Het blijft niet bij ontbijtkoek, want even later komt de schaal met vers gesneden plakjes spek ook nog langs. Het gaat om een groot project. Hier wordt op historische grond een nieuwe weg aangelegd, de N69. Precies op de plek waar in september 1944 de geallieerden voor het eerst Nederlands grondgebied betraden tijdens Operatie Market Garden. Dat betekent: werk aan de winkel voor de EOD! Veel bouwbedrijven hebben eigen mensen in dienst met expertise op het gebied van explosieven, of ze werken samen met gespecialiseerde bedrijven. Dit zijn vaak voormalig medewerkers van de EOD. Medewerkers van Boskalis hebben de explosieven gevonden en opgeborgen in een gepantserde container. Klein kaliber munitie, granaten van twee centimeter en restanten van een 3-inch-raket Dat maakt het werk van de EOD zo fascinerend, je stapt terug in de geschiedenis. Want als je gaat googelen op ‘Valkenswaard 1944 Typhoon raket’, dan kun je lezen
dat er toen inderdaad raketten zijn afgevuurd. Ook een bijzondere vondst was een verroeste, zwaar beschadigde Duitse helm. Maar die kan niet rekenen op de aandacht van de EOD’ers. Je merkt dat dit team goed op elkaar is ingewerkt. Voordat je als EOD’er zelfstandig ingezet wordt, ben je al jarenlang in opleiding. Alles gaat wordt gedaan op ervaring en training, eenieder van het team heeft een taak. Daar zijn niet veel woorden voor nodig. ‘Vandaag werk ik pas voor het eerst samen
met Jamie. Maar omdat de procedures zo geoefend zijn, weet iedereen precies wat hij moet doen,’ zegt sergeant-majoor Dirk-Jan. ‘We wisselen ook bewust veel van teamsamenstelling, om elkaar scherp te houden.’ De professionaliteit en rust maakt indruk. Niet alleen op mijzelf, maar ook op de medewerkers van het bouwbedrijf die ter plekke aan het werk zijn. Alle explosieven worden gecontroleerd door de EOD. Klein kaliber munitie wordt meegenomen voor centrale vernietiging. De restanten van de rakketten worden ter plekke gecontroleerd, om te zien of er nog explosieven inzitten, en vervolgens afgevoerd. Munitie van wat zwaardere wapens wordt ter plekke vernietigd, omdat daar mogelijk nog explosief en brandbaar materiaal in zit. Sergeant Adri-Jan: ‘Granaten van twee centimeter zijn vaak het gevaarlijkst. Bij een grote bom snapt iedereen dat je moet opletten. Bij kleinere munitie gebeuren de meeste ongelukken. Mensen nemen het mee naar huis en gaan bijvoorbeeld met een zaag aan de gang. Levensgevaarlijk!’ Voordat er munitie geruimd gaat worden, dient er ook iemand aanwezig te zijn namens de lokale overheid. Soms moet een heel gebied ontruimd en afgezet worden, nu betreft het een open terrein zonder bebouwing in de buurt. Na enig heen en weer bellen komt er een boa, een buitengewoon opsporingsambtenaar, namens de gemeente Valkenswaard polshoogte nemen. Hij heeft weinig te doen, want het veld is leeg en verlaten. Het ruimen kan beginnen! Sergeant-majoor Dirk-Jan loopt samen met zijn collega’s het terrein op, op zoek naar een geschikte locatie om de explosieven tot ontploffing te brengen. Aangezien het gebied net bouwrijp is gemaakt, is het heel makkelijk om een goede plek te vinden. In een zandwal wordt een gat gegraven waarin de granaten worden geplaatst. In alle rust voeren de EOD’ers hun werkzaamheden uit. De granaten van ongeveer acht centimeter worden in het gat gelegd. Hier wordt kneedbaar
springstof tegenaan gelegd, dat herkenbaar is aan de lichtroze kleur. Een teamgenoot bereidt de ontsteker voor. Sergeant Adri-Jan: ‘Springstof is op zichzelf ongevaarlijk. Je kunt het in de vorm kneden die het beste past om de granaten tot explosie te brengen. Veel gevaarlijker is het slagpijpje. Deze zorgt ervoor dat de springstof tot explosie wordt gebracht.’ Op het moment dat het slagpijpje geactiveerd wordt, is het dus extra opletten. De persoon die dit doet gaat op afstand staan. Mobiele telefoons uit de buurt, want die zouden kunnen zorgen voor het ongewenst activeren van de ontsteker. Als de penvormige ontsteker op scherp staat, wordt hij voorzichtig in de roze springstof geduwd en wordt de kuil weer volgegooid met zand. Het slagpijpje is verbonden aan een kabel die aangesloten wordt op het ontsteektoestel, door EOD’ers aangeduid als ‘exploder’. Deze wordt geladen door het
op te draaien, zoals vroeger met een oude telefoon. En dan is er het passende sluitstuk. Sergeant Jamie kijkt om zich heen of alles veilig is en zoekt oogcontact met teamleider Dirk-Jan. Dan schalt zijn stem door het Brabantse landschap: ‘Opgelet, 3, 2, 1…’ Boem! Een doffe klap is hoorbaar. Het zand gaat de lucht in en vervolgens ontsnapt er witte rook. Er springen ook een paar kleine vuurballen weg. Die zijn afkomstig van de lichtspoormunitie, wat de schutter helpt om te richten. Tot slot wordt de plek van de ontploffing gecontroleerd om zeker te zijn of al het materiaal is vernietigd. Als dat inderdaad zo is zit de klus voor de EOD erop. Nu kan de aannemer weer verder met de aanleg van de weg. De vrachtwagens die al een tijdje klaarstonden om een brug af te leveren komen meteen het terrein opgereden. Tijd is geld, het werk moet weer door. EVEN PUZZELEN Voor het team is er nog een ruiming ingepland. Niet ver van Valksenswaard, in Someren. Ook in deze omgeving is in 1944 hard gevochten. We gaan met de Volkswagen Amarok op weg. Dit is een stoere terreinwagen die het benodigde materiaal bij zich heeft om explosieven te ruimen. Voor grotere klussen heeft de EOD ook nog beschikking over grotere voertuigen, maar dat is vandaag niet nodig. Onderweg wordt er telefonisch overleg gevoerd met de politie omtrent de exacte locatie van het explosief. Bij de ruiming in Valkenswaard was er vooraf door de aannemer een gedetailleerd overzicht gegeven van de aangetroffen explosieven, nu is er veel minder informatie voorhanden. Het zou gaan om een granaat. Om wat meer informatie te verzamelen over de locatie brengen we een bezoek aan het politiebureau van Helmond. Ook hier wordt het team weer hartelijk ontvangen.
Na een kopje koffie vertrekken we richting Someren. De politie zou ons ter plaatse opvangen en de locatie van het explosief laten zien. Na een ritje door het prachtige Brabantse landschap komen we aan bij een weg met aan weerszijden hoge bomen. Aan een kant van de weg zijn werkzaamheden gaande. Al snel blijkt dat we op de goede plek zijn, een man rijdt met zijn wagen vooruit om de plek des onheils aan te wijzen. Sergeant Adri-Jan: ‘Dat is het bijzondere van ons werk, we komen overal in heel Nederland. En als we ’s ochtends op weg gaan hebben we geen idee van wat we zullen aantreffen.’ Tijdens de werkzaamheden voor het aanleggen van een nieuwe waterleiding langs de weg zijn de medewerkers van de aannemer gestuit op het explosief. Ze zijn duidelijk trots op hun vondst. Ze willen maar wat graag met het EOD-team op de foto. De vinder is van Poolse komaf, wat een mooie bijkomstigheid is als je bedenkt dat zijn landgenoten 75 jaar geleden zo’n belangrijke rol hebben gespeeld bij de bevrijding van Nederland. De plek waar het explosief is gevonden, is gemarkeerd met twee stokken. De sergeanten Jamie en Adri-Jan gaan op onderzoek uit, terwijl teamleider Dirk-Jan op afstand toekijkt. Het is niet meteen duidelijk om wat voor soort granaat het gaat. Kennis is macht. Dankzij jarenlange training hebben de EOD’ers alles wat ze tegen kunnen komen al een keer gezien. Goed dan, bijna alles. Gelukkig weet je samen meer dan één. De granaat is ongeveer twintig centimeter lang, met een diameter van acht centimeter. Het team overlegt met elkaar en komt zo het juiste
type op het spoor. ‘Het is iedere keer weer een puzzel die we moeten oplossen, dat maakt dit werk ook zo interessant,’ zegt sergeantmajoor Dirk-Jan. ‘En we hebben via onze mobiele telefoon ook nog toegang tot een uitgebreide database met alle conventionele granaten die bekend zijn.’ Het blijkt hier in Someren te gaan om een brisantpantsergranaat, afgeschoten door een Duitse tank of antitankgeschut in september 1944. Hij had zijn doel niet bereikt en heeft 75 jaar liggen wachten op deze dag, de dag dat hij geruimd zou worden. Nu vast staat om wat voor explosief het gaat, is het voor de EOD’ers duidelijk dat er verder geen direct gevaar is. Hij kan dus geruimd worden. De politie is ook net ter plaatse gekomen, samen wordt er een geschikte plek gezocht en gevonden om de granaat tot explosie te brengen. En na vergelijkbare werkzaamheden zoals eerder die dag in Valkenswaard, is er weer te horen: ‘Opgelet, 3, 2, 1…’ Boem!
Het EOD-team (v.l.n.r.): sergeant Jamie, sergeant-majoor Dirk-Jan, sergeant Adri-Jan
De EOD is gevestigd in Soesterberg. In de ontvangsthal herinnert een monument aan de collega’s die tijdens hun inzet zijn overleden. Vooral kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog waren er veel slachtoffers te betreuren.
De EOD bestaat uit een paar honderd medewerkers, afkomstig uit verschillende krijgsmachtdelen. De dienst staat 24/7 paraat. Als het moet kunnen ze binnen vijf minuten na een melding uitrukken en gaan ze met zwaailichten en sirenes met spoed op weg. Meestal is er wat meer tijd en worden de ruimingen van tevoren ingepland. Dagelijks gaan er meerdere teams het land in. In het jaar 2019 zijn er tot 1 december 2.450 inzetten geweest.
Er wordt veel tijd en energie gestoken in de opleiding en training. Binnen Defensie rouleren militairen na enkele jaren van functie. De EOD is hier een uitzondering op, er zijn militairen die al tientallen jaren werkzaam zijn bij deze eenheid. Los van de conventionele explosieven die in de grond liggen sinds de Tweede Wereldoorlog, is de EOD tegenwoordig ook druk met andere explosieven, zoals geïmproviseerde explosieven, plofkraken en terroristische dreigingen. Er is een vaste procedure wanneer er ergens explosieven in Nederland gevonden worden. De explosievenverkenner van de politie heeft hierbij de eerste verantwoordelijkheid om de dreiging te signaleren en de EOD in te schakelen. De EOD is de enige organisatie in Nederland die explosieven mag ruimen. Naast de inzet in Nederland gaat er ook vaak een team van de EOD mee op uitzendingen, zoals recent in Mali, Irak en Afghanistan.
Speciale verzekeringen voor jou als militair
foto’s voorkant: Ministerie van Defensie
Noventas is dé specialist op het gebied van verzekeringen voor militairen en kent jouw positie als militair als geen ander. Noventas is dé specialist op het gebied van verzekeringen voor militairen en kent jouw positie als militair als geen ander. Defensie Aanvullings Plan , Aansprakelijkheidsverzekering , Inboedelverzekering , %($+ $ ! , " %& !
Defensie Ongevallen Plan , ($ ! , (! !( & & , Daggelduitkering ziekenhuisopname , " %& !! !
Verzekeringen Defensie Het militaire beroep kent bijzondere risico’s. Noventas kent als specialist de militaire beroepsrisico’s en heeft voor (oud)militairen en burgers een uitgebreid pakket verzekeringen hierop afgestemd. Het Defensie Aanvullings Plan (DAP) en Defensie Ongevallen Plan (DOP) dekken deze risico’s af. Zonder poespas via Noventas te regelen. Als Defensiemedewerker krijg je bij Noventas bovendien KORTING op al je privé schadeverzekeringen.
Flexibel pakket met kortingen De schadeverzekeringen zijn voor zowel militair- als burgerpersoneel en hun gezin als ook voor reservisten en hun gezin. Dus ook voor jou privé. Bovenop de collectiviteitskorting ontvang je ook nog een pakketkorting.
Word je ZZP-er? Noventas heeft ook voor jouw bedrijf of beroep de benodigde verzekeringen. Schadeverzekeringen , $ (- , & $ ,$"# ,$ ,$! !
Vriendendienst Denk ook aan jouw familie, vrienden en kennissen. Pro!teer van leuke cadeaus met onze Vriendendienst! Vraag ernaar bij je Noventas- adviseur.
