Recensie De wereld volgens Darp

Frank Westerman

Wat er overbleef van de Koude Oorlog

In De wereld volgens Darp verzamelt journalist Frank Westerman dertig reportages, interviews en essays over zijn tijd in Zuid-Amerika en Oost-Europa, en beschrijft hij wat daar is overgebleven van de grote communistische idealen sinds de val van de Muur. Het begint allemaal in het Drentse dorpje Darp… DOOR ANTAL GIESBERS B ang kun je Westerman niet noemen. Hij reisde naar diverse brandhaarden in Zuid-Amerika, Rusland en OostEuropa en heeft de sang-froid om onder zware omstandigheden te werken. Dit komt nog het leukst tot uiting in zijn dossier bij de Roemeense Securitate: wetend dat hij elk moment kan worden opgepakt, zit Westerman volgens de observant ‘de hele tijd (…) te schrijven.’ En schrijven kán Westerman, zelfs onder druk: het boek is uit stilistisch oogpunt een plezier om te lezen.

RUM EN WODKA De wereld volgens Darp valt uiteen in twee geografisch bepaalde delen. De reportages en portretten uit Latijns-Amerika gaan vooral

LIONNE HIETBERG

over personen die een belangrijke rol speelden in de linkse politieke strijd, zoals Margrit Schiller, een militante van de Rote Armee Fraktion, Abimael Guzmán, leider van de partij Lichtend Pad, en guerillaleider Che Guevara. Gepassioneerde, maar ook bijna manische personages, en bijna altijd in verzet. Hoe anders het toenmalige Oostblok. Westerman beschrijft de situatie in Moskou en Belgrado, maar ook Turkmenië, Tsjetsjenië, Tadzjikistan en Siberië. Hij laat zien hoe allesomvattend, nihilistisch en vooral dodelijk vermoeiend het leven onder het communistische systeem is. Dat schisma tussen Oost-Europa en Zuid-Amerika wordt mooi afgebeeld in het afrondende essay over het huidige Cuba: ‘Van een liefdesrelatie tussen de Cubanen en hun Oost-Europese meesters is nooit sprake geweest. Het verschil in temperament, Caraïbisch-Slavisch, is als rum en wodka, prima spul, tenzij je het gaat mengen.’ locoburgemeester van Villa El Salvador, Maria Elena Moyana, op een verkiezingsfeest van haar partij. Omdat ze ervoor zorgde dat de kinderen op school elke dag een glas melk kregen, kwam ze later op de dodenlijst van Sendero. (…) in februari 1992 werd ze door een doodseskader van Sendero vermoord. Haar lichaam werd met vijf kilo dynamiet opgeblazen.’ Anderzijds schenkt Westerman ook aandacht aan gewone mensen die onbaatzuchtig besloten dat ze iets moesten doen, zonder zich geliefd te maken. Zoals Mihajlo Komasovic, een Serviër die in 1991 een kudde Kroatische lippizaners uit de staatsstoeterij van het plaatsje Lipik redde, ondanks dat hij zich daarmee de haat van veel Kroaten op de hals haalde. En Darp? Ook Darp gaat zijn eigen weg zonder te malen om de mening van anderen: een eigengereid links dorp dat moest leren leven met kernraketten en Amerikaanse militairen. En dat langzaam zijn linksheid verloor, terwijl de Amerikaanse wachttorens verwerden tot museumstuk. Met Darp zet Westerman een sluitsteen op zijn eigen rol in die Koude Oorlog. De nagalm kan dienen als een waarschuwing, maar ook als een schildering van de menselijke conditie.

TEGENDRAADS Toch is dit ook een boek over hoe mensen doen wat ze doen en vinden wat ze vinden, ondanks wat ánderen daarvan vinden. Denk enerzijds aan bovengenoemde trits Schiller, Guzmán en Guevara. De auteur beschrijft ze redelijk mild, maar hun soms gruwelijke wreedheid kan schokkend persoonlijk worden. Zo vertelt hij in het hoofdstuk over Guzmàn: ‘Die avond danste ik met de

Bij de bijzondere Sunset March van 21 september 2019 ter ere van 75 jaar Market Garden liep de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls (r) mee.

De Sunset March wordt elke keer besloten met een eregroet bij het monument voor de Waaloversteek.

Sunset March: dagelijks eerbetoon

Op de plek waar Amerikaanse militairen in 1944 tijdens Operatie Market Garden de Waal bij Nijmegen overstaken, vindt dagelijks de Sunset March plaats. Een veteraan loopt bij het vallen van de avond over stadsbrug De Oversteek, op het ritme van de 48 lantaarnpalen die een voor een gaan branden als eerbetoon aan de 48 gesneuvelden bij de Waaloversteek. Dit eerbetoon vindt al vijf jaar lang elke dag plaats.

De Sunset March is bedacht door Tim Ruijling, die als militair actief was in Egypte en Kroatië. Hij las in het najaar van 2014 in de Gelderlander over het lichtkunstwerk Lights Crossing op de nieuwe stadsbrug en kwam op het idee om dagelijks iemand mee te laten lopen, als levendig eerbetoon aan de Waaloversteek. ‘Ik dacht daarbij meteen aan veteranen. Enerzijds om een verbinding te leggen met andere oorlogsmissies. Anderzijds omdat je op veteranen kunt bouwen: die komen zeker opdagen en zijn altijd op tijd,’ aldus Ruijling.

Dat heeft ertoe geleid dat er elke dag een ‘veteraan van de dag’ is die de Sunset March loopt. Veteranen kunnen zich via de website www.sunsetmarch.nl melden en niet-veteranen kunnen zich daarbij dagelijks aansluiten. Vanaf het begin en met name dit jaar – vanwege vijfenzeventig jaar bevrijding – zijn er al veel bijzondere marsen gelopen door onder meer de gemeenteraad van Nijmegen, de opperbevelhebber van de NAVO, maar ook door buurtcomités en sportclubs uit Nijmegen en omgeving. Vanwege het vijfjarig jubileum zijn foto’s daarvan, samen met interviews en de ontstaansgeschiedenis van de Sunset March, gebundeld in een gelijknamig boek.

Op 21 september werden de Nijmeegse burgers uitgenodigd voor deze bijzondere mars. Er liepen ruim 7500 burgers mee.

HET EINDE VAN DE PACIFIC-CYCLUS

boek 6 atomic

Een WO2-avontuur van Yann en Romain Hugault ( ( De Nachtuil, Edelweiss )

1945. WASP-pilote Angela McCloud komt aan op het eiland Tinian die als platform dient voor wel duizend bommenwerpers type B-29. Dagelijks vliegen die uit om Japanse steden te begraven onder een meedogenloos bommentapijt...

WWW.SILVESTERSTRIPS.NL kijk op onze site voor meer vliegtuigstrips CM ISBN 978-94-6306-588-7

Zandhappen

MART DE KRUIF, ZANDHAPPEN.

GENERAAL IN AFGHANISTAN,

UITGEVERIJ WATER,

368 PAGINA’S (€ 20,00)

WWW.UITGEVERIJWATER.NL

In het najaar van 2007 wordt Mart de Kruif gevraagd om als generaal-majoor de leiding op zich te nemen van de International Security Assistance Force (ISAF) in ZuidAfghanistan. In Zandhappen heeft hij zijn ervaringen opgetekend.

Een week na de overname had ik al het gevoel dat ik er al maanden was, maar na twee maanden zat ik echt volop in de routine. En dat gold voor iedereen. We hadden een dagelijkse routine ontwikkeld die ons door het werk hielp. Ons lichaam was zo langzamerhand gewend aan het klimaat, de staf functioneerde en we hadden inzicht in het speelveld waarin we opereerden. En we hadden vertrouwen in elkaar. Maar het echte werk stond ons nog te wachten. Die eerste maanden was het touwtrekken met de Taliban, waarbij beide partijen soms wat centimeters wonnen. Dat schoot niet op. Maar wij wisten dat die situatie zou gaan veranderen. Binnen zes maanden zouden we er 25.000 Amerikanen bij hebben. Dat was heel erg nodig, maar zou onze wereld ook volledig op zijn kop zetten. Alles werd anders nadat Obama groen licht had gegeven om extra troepen naar Afghanistan te sturen.

Eind 2008 was het iedereen wel duidelijk dat de situatie in het Zuiden niet rooskleurig was. In 2006 had ISAF de blik vooral op de hoofdstad en op Oost-Afghanistan gericht. Daar lag dan ook het militaire zwaartepunt en werden de Amerikanen ingezet. Begrijpelijk, want in het Oosten lagen veel wegen van Pakistan naar Kabul, een historische verbinding die ook de Taliban gebruikten. Maar de band tussen de Pashtun en de Taliban was het sterkst in het Zuiden. Daar was de koppeling tussen de Taliban en de exploitatie van opium onmiskenbaar. En daar lag ook nog een grens met Iran, een land dat niet direct gebaat was bij een stabiel Afghanistan en zeker niet bij een westers Afghanistan. Die mix was van grote invloed op de veiligheid in Afghanistan. Het Zuiden was meer dan het Oosten een bron van onrust. En juist in dat Zuiden bestond ISAF uit een coalitie van landen, geleid door het Verenigd Koninkrijk, Canada en Nederland. Eigenlijk zaten de Amerikanen dus op de verkeerde plek. Helaas duurde het twee jaar voordat iedereen daarvan overtuigd was.

Dagboek, donderdag 8 januari 2009 Weer een hele slechte dag. Eigenlijk was alles rustig en waren we ‘op track’ met het werk. Aan het einde van de dag kregen we een melding dat er een grote explosie had plaatsgevonden in het district Maywand, in de provincie Kandahar. Daar was een bom afgegaan op het moment dat een U.S. Army-patrouille over de bazar liep. Er werd een massive casualty (masscass) verklaard, wat betekent dat alle medische middelen worden ingezet. Uiteindelijk bleken er twee Amerikanen te zijn gesneuveld en circa twintig gewond. Tijdens de ramp ceremony voor de gesneuvelde Canadees van gisteren kwamen de heli’s met de gewonden binnen. Een zeer indrukwekkend gezicht. Daarna naar het hospitaal geweest om te kijken of ze daar alles aankonden en met de gewonde jongens gesproken. Net MASH. voor hun leven. En daar konden we weinig aan doen.

Ook de Afghaanse structuren waren niet aangepast aan het zwaartepunt. Niet alleen ontbrak het in het Zuiden vaak aan capabel bestuur op ieder gebied (politiek, economisch en juridisch), het bestuur zat soms ook gevangen in relaties, met corruptie als gevolg. Daarbij ging het wel om een Afghaanse variant van corruptie, want vaak ging het niet om zelfverrijking maar om het faciliteren van de stam of de familie. De landbouwcultuur was vooral gericht op de verbouw van opiumpapavers en steeds minder op de teelt van consumptiegewassen. Medische voorzieningen waren grotendeels afwezig, evenals onderwijs. Van echt structurele civiele opbouw was in het Zuiden dan ook niet of nauwelijks sprake. Maar ook de Afghan National Police (ANP) en de Afghan National Army (ANA) waren niet ontplooid op grond van rationele principes. Het was begrijpelijk dat er een zwaartepunt in en om Kabul lag, want dat was de hoofdstad en die had ook historisch gezien een grote symbolische waarde. De rest van de troepen was min of meer evenredig over het land verdeeld en niet duidelijk gericht op inzet waar dat het meest nodig was, namelijk in het Zuiden.

De tegenstelling tussen het zwaartepunt van de hele operatie van ISAF en de verdeling van de beschikbare middelen leidde tot een gevaarlijke situatie, want als ISAF het Zuiden zou verliezen, zou de gehele operatie kansloos zijn. Op de grond waren daar de eerste tekenen al van te zien. RCS deed wat het kon, maar gleed steeds verder weg in zelfbescherming en verdediging van wat men had. Dat was vooral het geval in de provincies Kandahar en Helmand, waar Britten, Canadezen en een aantal Amerikanen dagelijks vochten

Wilt u op 5 mei 2020 ook een Vrijheidsmaaltijd organiseren? Meld u dan snel aan!

Vrijheidsmaaltijden kunnen zowel klein en laagdrempelig als groots en meeslepend zijn, van een picknick voor twintig mensen tot een diner voor tweeduizend personen. Tijdens de maaltijd komen bijzondere gesprekken en ontmoetingen tot stand. Op 5 mei vieren wij dat we 75 jaar in vrijheid leven door met elkaar aan tafel te gaan. Meld uw Vrijheidsmaaltijd aan via: www.4en5mei.nl/maaltijd