Eerste hulp bij juridische zaken

1 Je bedrijf

10

In de basis van je bedrijf zijn er tal van juridische zaken om rekening mee te houden. Dit begint bij de keuze van je rechtsvorm en het beschermen van je bedrijf en product of dienst. En waar let je op bij het maken van afspraken met klanten en leveranciers in overeenkomsten en in algemene voorwaarden? En ook bij het overnemen of overdragen van een bedrijf zijn er wat juridische aandachtspunten.

11

Je bedrijf

Voor welke rechtsvorm kies je?

Je bedrijf

RECHTSVORM met privé-vermogen aansprakelijk (zonder rechtspersoonlijkheid) eenmanszaak

Bij de oprichting van een bedrijf kies je een rechtsvorm, dit is vooral belangrijk voor je aansprakelijkheid als ondernemer en je belastingverplichtingen. Er zijn twee soorten rechtsvormen: bij een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid (eenmanszaak, vof, cv of maatschap) ben je met jouw privévermogen aansprakelijk voor schulden van je bedrijf.

Bij een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid (bv, nv, coöperatie, vereniging en onderlinge waarborgmaatschappij of stichting) is dit in principe niet het geval.

De meestvoorkomende rechtsvormen in het mkb zijn de eenmanszaak en de bv.

Vof/CV

maatschap

niet met privé-vermogen aansprakelijk (met rechtspersoonlijkheid) BV

NV

Coöperatie

Eenmanszaak Een eenmanszaak is de rechtsvorm waarbij één natuurlijk persoon in alle opzichten verantwoordelijk is voor het bedrijf. Een eenmanszaak heeft één eigenaar, maar kan wél personeel hebben. De eenmanszaak blijft echter makkelijk te besturen, omdat de eigenaar alle bevoegdheden heeft. Een eenmanszaak is relatief eenvoudig op te richten en heeft verschillende fiscale voordelen voor startende ondernemingen en handelsactiviteiten waarbij een niet al te hoge winst wordt behaald, zoals de startersaftrek.

Oprichting: s ,AGE OPRICHTINGSKOSTEN s 7EINIG FORMALITEITEN ALLEEN INSCHRIJVING (ANDELS register s *E MAG NIET MEER DAN ÏÏN EENMANSZAAK HEBBEN (meerdere ondernemingen mogelijk, maar dan in andere rechtsvorm)

Kapitaal: s 'EEN INBRENG VEREIST

13

Je bedrijf

14

Aansprakelijkheid:

Aansprakelijkheid:

s /NBEPERKT s -ET PRIVÏ EN ONDERNEMINGSVERMOGEN s 6OOR HANDELINGEN EN lNANCIÑN VAN DE ONDERNEMING s &AILLISSEMENT PERSOONLIJK FAILLISSEMENT

s /NBEPERKT VOOR SCHULDEN VAN DE VENNOOTSCHAP s (OOFDELIJK DAT BETEKENT DAT EEN VAN DE VENNOTEN voor 100% privé aansprakelijk kan zijn voor het gehele bedrag) s -ET PRIVÏ EN ONDERNEMINGSVERMOGEN s 6OOR HANDELINGEN EN lNANCIÑN VAN DE ONDERNEMING

ook wanneer de schuld is ontstaan door een handeling of nalaten van de andere vennoot s 'EEN AANSPRAKELIJKHEID VENNOOTSCHAP VOOR PRIVÏ schulden van een vennoot

Belangrijkste nadeel van een eenmanszaak is dat er, behalve boekhoudkundig, feitelijk geen onderscheid bestaat tussen privévermogen en ondernemingsvermogen. Dat betekent dat je persoonlijk aansprakelijk gesteld kunt worden als het misgaat met je bedrijf.

Dit kan directe gevolgen hebben voor je bezittingen, zoals je woning of spaargeld. Een faillissement van de eenmanszaak betekent in principe een persoonlijk faillissement.

Een vennootschap onder firma (vof) Een vennootschap onder firma is een samenwerkingsverband van twee of meer personen. Dit kunnen ook twee of meer rechtspersonen (bijvoorbeeld bv's) zijn die een vof oprichten voor bijvoorbeeld een project.

Een vof is eenvoudig en tegen lage kosten op te richten. Het is wel verstandig om de afspraken tussen de vennoten in een overeenkomst vast te leggen.

Oprichting: s ,AGE OPRICHTINGSKOSTEN OPSTELLEN OVEREENKOMST EN inschrijving KvK) s 7EINIG FORMALITEITEN ALLEEN INSCHRIJVING IN HET (ANdelsregister s 6ENNOOTSCHAPSOVEREENKOMST WAARIN DE INBRENG

bevoegdheden en winstverdeling is opgenomen, is zeer aan te bevelen

Ook voor een vof is er feitelijk geen onderscheid tussen het privévermogen en ondernemingsvermogen (wel boekhoudkundig). Aansprakelijkheid kan bij een vof directe gevolgen hebben voor de bezittingen van een vennoot, en dus voor zijn woning of spaargeld.

Een faillissement van het bedrijf kan bij deze rechtsvorm leiden tot een persoonlijk faillissement.

Een commanditaire vennootschap (cv) Een bijzondere vorm van de vof is de commanditaire vennootschap (cv). Bij een cv bestaan twee soorten vennoten: beherende en stille (commanditaire) vennoten. De stille vennoten zijn alleen financieel betrokken, zij mogen niet namens de cv naar buiten treden.

Oprichting: s ,AGE OPRICHTINGSKOSTEN s 7EINIG FORMALITEITEN ALLEEN INSCHRIJVING (ANDELSREgister s 6ENNOOTSCHAPSOVEREENKOMST WAARIN DE INBRENG

bevoegdheden en winstverdeling is opgenomen, is zeer aan te bevelen

Kapitaal: s 6ENNOTEN BRENGEN KAPITAAL ARBEID OF GOEDEREN IN

Kapitaal: s 6ENNOTEN BRENGEN KAPITAAL ARBEID OF GOEDEREN IN

15

Je bedrijf

16

Aansprakelijkheid:

Kapitaal:

s /NBEPERKT VOOR SCHULDEN VAN DE VENNOOTSCHAP (beherend vennoot) s (OOFDELIJK s -ET PRIVÏ EN ONDERNEMINGSVERMOGEN s 6OOR HANDELINGEN EN lNANCIÑN VAN DE ONDERNEMING

ook wanneer de schuld is ontstaan door een handeling of nalatigheid van de andere vennoot s 'EEN AANSPRAKELIJKHEID VENNOOTSCHAP VOOR PRIVÏ schulden van een vennoot s 3TILLE VENNOOT IS IN PRINCIPE UITSLUITEND AANSPRAKELIJK voor het bedrag dat hij heeft geïnvesteerd s !LS EEN STILLE VENNOOT NAAR BUITEN TOE OPTREEDT ALS beherend vennoot, dan is hij ook privé aansprakelijk, omdat dit niet is toegestaan

s -ATEN BRENGEN KAPITAAL GOODWILL ARBEID OF GOEDEren in

Een maatschap Een maatschap is een rechtsvorm met twee of meer personen ('maten'), die onder een gemeenschappelijke naam een bepaalde samenwerking aangaan.

Er is een verschil tussen de "stille maatschap" en de “openbare maatschap”. In de stille maatschap werken de maten ieder in hun eigen onderneming en onder hun eigen naam, maar verrichten gezamenlijk rechtshandelingen zoals het aanschaffen van gespecialiseerde apparatuur. In de "openbare maatschap" nemen de maten aan het rechtsverkeer deel onder een gemeenschappelijke naam. Dit onderscheid wordt overigens in de wet niet gemaakt.

Oprichting: s )NSCHRIJVING (ANDELSREGISTER s %EN MAATSCHAPSOVEREENKOMST WAARIN DE INBRENG

bevoegdheden en winstverdeling van de maten schriftelijk is vastgelegd

Aansprakelijkheid: s %EN MAAT SLUIT IN PRINCIPE EEN OVEREENKOMST UIT ZIJN eigen naam en bindt in principe uitsluitend zichzelf hieraan, behalve als de maten elkaar een volmacht hebben gegeven om als vertegenwoordiger namens de maatschap op te treden s $E MAATSCHAP IS NIET AANSPRAKELIJK VOOR DE SCHULD van een maat die zelfstandig heeft gehandeld. Als een maat onbevoegd handelt, zijn de andere maten in principe niet aansprakelijk. s !LS DE MAATSCHAP AANSPRAKELIJK IS VOOR EEN SCHULD (feitelijk wanneer alle maten door hun volmacht aansprakelijk zijn), geldt als hoofdregel dat iedere maat voor een gelijk deel aansprakelijk is, tenzij met de schuldeiser anders is overeengekomen s !LS DE MAATSCHAP EEN OVEREENKOMST VAN OPDRACHT is aangegaan, geldt dat iedere maat aansprakelijk kan zijn voor de gehele schuld, behalve als deze de schuld niet is aan te rekenen (HR 15 maart 2013, LJN: BY7840). s -ET PRIVÏ EN AFGESCHEIDEN VERMOGEN s 'EEN AANSPRAKELIJKHEID VOOR PRIVÏSCHULDEN VAN DE andere maten

Beperking aansprakelijkheid Aansprakelijkheid van een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid kan tot ernstige gevolgen voor jou als ondernemer leiden, omdat je privévermogen en -bezittingen geraakt kunnen worden door zakelijke aansprakelijkheid. Je kunt die gevolgen overigens wel beperken, op de volgende manieren:

17

Je bedrijf

18

s $OOR AANSPRAKELIJKHEID UIT TE SLUITEN BIJ BEPAALD gedrag van de tegenpartij of tot een bepaald bedrag. Dit kun je vastleggen in de overeenkomst of de algemene voorwaarden. Volledig uitsluiten is niet mogelijk en de eventuele aansprakelijkheid blijft afhankelijk van het oordeel van de rechter, maar als je de beperking van de aansprakelijkheid goed vastlegt sta je sterker. s $OOR EEN BEROEPS AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING AF te sluiten. Daarbij is het raadzaam om de aansprakelijkheid in de algemene voorwaarden te beperken tot maximaal de hoogte van wat door de verzekeraar wordt uitgekeerd. s $OOR HUWELIJKSE VOORWAARDEN OP TE LATEN STELLEN )N dat geval valt het vermogen van je huwelijkspartner buiten de aansprakelijkheid, waardoor niet het volledige privĂŠvermogen van je gezin wordt geraakt.

Met rechtspersoonlijkheid Besloten vennootschap (bv), flex-bv De besloten vennootschap (bv) is een rechtspersoon waarbij het kapitaal verdeeld is onder aandeelhouders.

De aandeelhouders zijn degenen die binnen de bv besluiten mogen nemen. Het bestuur zorgt voor de dagelijkse leiding van het bedrijf. Bij kleinere bv's is de ondernemer vaak bestuurder en enige aandeelhouder waardoor hij zelf beslissingen kan nemen.

Je hoort ook weleens de term flex-bv. Dit is eigenlijk hetzelfde als een bv, maar wordt zo genoemd omdat de regels om een bv op te richten sinds 2012 flexibeler zijn.

Oprichting: s !KTE VAN OPRICHTING BIJ DE NOTARIS s 3TATUTEN DIE OPGENOMEN MOETEN ZIJN IN DE AKTE

s )NSCHRIJVING (ANDELSREGISTER TOT DAT MOMENT PERsoonlijk aansprakelijk) s &ORMEEL GEEN BANK EN ACCOUNTANTSVERKLARING NODIG s -INIMAAL Ă?Ă?N AANDEEL MET STEMRECHT UITGEVEN

Kapitaal: s -INIMAAL â‚Ź 0,01 inbreng s +AN MET GELD OF IN NATURA EENMANSZAAK s )N DE STATUTEN KUNNEN VERBINTENISSEN VOOR DE AANdeelhouder worden opgenomen (bijvoorbeeld de verplichting om leningen aan de bv te verstrekken)

Aansprakelijkheid: s "IJ BV IN OPRICHTING HOOFDELIJK AANSPRAKELIJK s $E BV IS EEN RECHTSPERSOON $AT BETEKENT DAT NIET JIJ privĂŠ opdraait voor eventuele schulden, maar de bv in de meeste gevallen aansprakelijk is. Je privĂŠbezittingen blijven doorgaans buiten schot, tenzij schulden zijn ontstaan door verkeerd handelen van jouw kant, wanbeleid, fraude of nalatigheid. Dan kun je wĂŠl persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. s $E RISICO S VAN HOOFDELIJKE AANSPRAKELIJKHEID WORDEN beperkt tot het bedrag waarmee aandeelhouders in de bv deelnemen.

Let op: als je directeur-grootaandeelhouder (dga) bent, laten de banken je vaak ook privĂŠ mee tekenen voor leningen. Daardoor ben je alsnog privĂŠ aansprakelijk voor de terugbetaling van leningen.

Aandachtspunten s %EN BV KAN ZELFSTANDIG AAN HET RECHTSVERKEER deelnemen en kan dus zelf bezittingen hebben, schulden aangaan en rechten verkrijgen.

19

Je bedrijf

20

s %EN BV MOET JAARSTUKKEN OPSTELLEN EN BIJ DE +AMER van Koophandel deponeren. s 6ERPLICHT IN DE STATUTEN MOET STAAN NAAM VESTIgingsplaats, doel van de bv, het aandelenkapitaal en een regeling voor directeuren en/of commissarissen die plotseling (door ziekte of schorsing bijvoorbeeld) wegvallen. Hier mag je niet van afwijken. s (ET IS TOEGESTAAN OM EEN EIGEN GESCHILLENREGELING OP te stellen. Als die er niet is, dan geldt de wettelijke geschillenregeling. s *E MAG AANDELEN UITGEVEN ZONDER STEMRECHT OF ZONder recht op een winstuitkering (dividend). Dit kan bijvoorbeeld handig zijn bij uitgifte van aandelen aan werknemers, familieleden of financiers. Je mag de overdracht van aandelen beperken. s *E MAG BUITEN DE ALGEMENE VERGADERING OM BESLUITEN nemen. Daardoor kan de bv sneller handelen. Zeker als er maar één directeur-grootaandeelhouder is.

Naamloze vennootschap (nv) Dit is ook een vennootschap waarvan het kapitaal is verdeeld in aandelen, maar een nv heeft naast aandelen op naam ook aandelen die vrij verhandelbaar zijn. En je hebt een startkapitaal van 45.000 euro nodig. Verder gelden dezelfde rechten en plichten en aansprakelijkheid als bij een bv.

Coöperatie (Coöperatieve Vereniging) Een coöperatie is een zelfstandig rechtspersoon en kan zelfstandig rechtshandelingen verrichten. De leden, minimaal twee, zijn samen eigenaar en samen verantwoordelijk voor het beleid en het gezamenlijke inkomen. Deze vorm wordt steeds meer door zzp’ers gebruikt om samen te werken. Denk aan een communicatiedeskundige, vormgever, tekstschrijver en webbouwer die gezamenlijk opdrachten aannemen.

Oprichting: Keuze voor een bv De keuze voor een besloten vennootschap hangt af van je omstandigheden. De beperkte persoonlijke aansprakelijkheid is prettig, maar je kunt niet profiteren van fiscale voordelen zoals de zelfstandigenaftrek. Je hebt dan ook een aanzienlijke winst nodig voordat het aantrekkelijk wordt, van zo rond de 150.000 euro. Niet alleen moet je jezelf een ‘gebruikelijk loon’ uitkeren van meer dan 40.000 euro waarover je inkomstenbelasting moet betalen, daarnaast betaal je ook vennootschapsbelasting over de winst en eventueel ook nog dividendbelasting. Het is daarom van belang om een goede berekening te (laten) maken. Een reden om één of meerdere bv's op te richten in een concern is risicospreiding. Je kan zo bijvoorbeeld het eigendom van een bedrijfspand buiten het risico van de handelsactiviteiten brengen.

s !KTE VAN OPRICHTING BIJ DE NOTARIS s 3TATUTEN DIE OPGENOMEN MOETEN ZIJN IN DE AKTE s )NSCHRIJVING (ANDELSREGISTER

Kapitaal: s 'EEN VEREISTEN s 6ASTGELEGD IN STATUTEN

Aansprakelijkheid: s "IJ EEN COÚPERATIE DIE NOG NIET IS INGESCHREVEN BIJ DE KvK , is iedere persoon hoofdelijk aansprakelijk (met privévermogen!) s .A INSCHRIJVING IS IN PRINCIPE DE COÚPERATIE AANSPRAkelijk, omdat die deelneemt aan het rechtsverkeer s .A INSCHRIJVING ZIJN LEDEN IN PRINCIPE AANSPRAKELIJK voor het bedrag dat ze hebben ingebracht

21

Je bedrijf Aansprakelijkheid na ontbinding

22

s !LS ER NA DE ONTBINDING VAN EEN COร PERATIEVE VEReniging een tekort is, dan zijn de (rechts)personen die ten tijde van de ontbinding lid waren, hiervoor aansprakelijk, maar ook leden die minder dan een jaar voor de ontbinding eruit zijn gestapt. s )N PRINCIPE GELDT DAARBIJ DE IN DE STATUTEN OPGENOmen verdeling. Als er in de statuten geen verdeling is opgenomen, dan zijn de leden voor een gelijk deel aansprakelijk. Bij een faillissement geldt de termijn van een jaar vanaf de dag van de faillissementsverklaring. Je bent dus na faillissement nog een jaar lang aansprakelijk. s $E AANSPRAKELIJKHEID VAN DE LEDEN NA ONTBINDING

kan in de statuten worden beperkt of uitgesloten.

Om hier een beroep op te kunnen doen, moet de coรถperatieve vereniging wel de letters U.A. (uitsluiting van aansprakelijkheid) of B.A. (beperkte aansprakelijkheid) consequent achter de bedrijfsnaam vermelden.

Hoe bescherm je je intellectuele eigendom als ondernemer?

Onder het intellectueel eigendom vallen zaken en rechten als een bedrijfsnaam, een zelf ontwikkeld product, een domeinnaam (URL), een idee of bijvoorbeeld een zelf geschreven stuk tekst. Daarvan wil je niet dat een ander er zomaar gebruik van maakt. Ze worden dan ook beschermd door intellectuele eigendomsrechten. De meest voorkomende zijn handelsnaam- en merkenrechten, auteursrecht en octrooirecht.

Met behulp van die rechten en de wettelijke bepalingen, kun je je onderneming en handel beschermen.

Je bedrijf

Handelsnaam De naam waarmee je bedrijf naar buiten treedt is de handelsnaam. Voor een goede bescherming op grond van de Handelsnaamwet is het aan te raden om een handelsnaam te kiezen die enigszins onderscheidend is. De handelsnaam "De Bakker" voor een bakker zal niet snel tot bescherming kunnen leiden.

Bij de keuze van een handelsnaam moet je denken aan de volgende aandachtspunten:

24

s %EN HANDELSNAAM MAG NIET HETZELFDE ZIJN ALS DIE van een andere onderneming die de handelsnaam eerder in gebruik heeft genomen, tenzij er op basis van de aard van beide bedrijven en de plaats waar zij zijn gevestigd geen gevaar voor verwarring bij het publiek bestaat. s %EN HANDELSNAAM MAG GEEN VERWARRING WEKKEN door op een andere handelsnaam te lijken, en je mag ook niet de merk- of bedrijfsnaam van een ander in je handelsnaam gebruiken. Check dus altijd eerst of de handelsnaam of merknaam die je hebt bedacht al bestaat, of dat hij teveel op een ander lijkt. Dit geldt ook voor een domeinnaam. s %EN HANDELSNAAM MAG NIET MISLEIDEND ZIJN (ET MAG je bedrijf niet groter laten lijken, of onduidelijkheid scheppen over wie de eigenaar is. Een eenmanszaak kan dus geen meervoud in de naam gebruiken, zoals De Vries & Co Architecten, omdat het daardoor lijkt dat er meer dan ĂŠĂŠn eigenaar is. En een kleine buurtwinkel mag zich niet 'Megasupermarkt' noemen. En voor een bakker is het bijvoorbeeld niet toegestaan om de naam Autobedrijf Jansen te gebruiken. s *E MAG ALLEEN JE EIGEN NAAM GEBRUIKEN IN JE BEDRIJFSnaam en niet de persoonsnaam van iemand anders, ook al heb je toestemming van die persoon.

s %EN NV BV OF COĂšPERATIE MOET OP GROND VAN DE WET haar naam volledig (en tezamen met haar vestigingsplaats) voeren. Daarmee is de statutaire naam van een onderneming met een van die rechtsvormen automatisch ook een (van de) handelsna(a)m(en).

Wanneer een andere handelsnaam wordt gebruikt, moet de volledige naam (en vestigingsplaats) toch ergens in de correspondentie worden opgenomen.

Bescherming van een handelsnaam Voor de bescherming van een handelsnaam is het niet noodzakelijk om deze in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel te registreren. Het is echter wel verstandig om dit te doen. De KvK onderzoekt bij een registratie van een handelsnaam namelijk of deze al bestaat. Omdat de registratie geen vereiste is, kunnen aan de gegevens van de Kamer van Koophandel geen rechten worden ontleend en blijft het verstandig om zelf ook onderzoek te doen.

Wanneer is een handelsnaam beschermd?

Het recht op een handelsnaam ontstaat door een naam als eerste daadwerkelijk te gebruiken in het economisch verkeer. Van belang is dat uit het bewijs blijkt dat je bedrijf zich daadwerkelijk met deze handelsnaam presenteert. Dit kan onder andere blijken uit uitingen op briefpapier, offertes, visitekaartjes, bedrijfswagens, in het telefoonboek en in reclame. Ook het gebruik van een handelsnaam op een website of een domeinnaam die wordt gebruikt als handelsnaam kan tot bescherming leiden.

Wat te doen bij een inbreuk?

Wanneer een ander bedrijf jouw handelsnaam gebruikt of misbruikt en voldaan is aan voorgaande voorwaarden, kan de ander worden verzocht om het gebruik van deze handelsnaam te staken.

25

Je bedrijf

Het is verstandig om dit te doen met een aangetekende brief. Als de ander geen gehoor geeft aan het verzoek, kan een juridische procedure worden opgestart.

In een (kort geding-) procedure bij de rechtbank kan een verbod worden gevorderd op het (latere) gebruik van een handelsnaam. Daarbij kan, naast een eventuele schadevergoeding, verzocht worden om een dwangsom op te leggen. Daarmee is er een directe financiĂŤle prikkel om daadwerkelijk tot beĂŤindiging van het gebruik van de handelsnaam over te gaan.

Merkenrecht 26

Je bedrijf en je producten of diensten onderscheiden zich door de (bedrijfs-)naam, een logo, stempel, afdruk, vorm, kleur of een combinatie daarvan. Die kenmerken wijzen consumenten immers naar de producten en diensten van je bedrijf en staan symbool voor je onderneming. De kenmerken vertegenwoordigen een economische waarde. Het kan dan ook verstandig zijn een merk goed te beschermen, zodat deze onderscheidende (ken-)merken niet door een ander worden gebruikt.

Bescherming van een merk Om een merk te kunnen beschermen, moet het merk worden geregistreerd. Na de registratie mogen anderen het merk niet gebruiken en mogen anderen ook geen vergelijkbare naam voeren als dat tot verwarring kan leiden. Waar het merk wordt geregistreerd hangt af van de omvang van de gevraagde bescherming.

In Nederland (en de Benelux) Het merkenrecht is in Nederland geregeld via het Benelux Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE).

De registratie van het merk (en overigens ook model-

len en tekeningen) gebeurt bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE). Na de registratie geldt de bescherming van het merk dan ook gelijk voor de gehele Benelux voor een (verlengbare) duur van 10 jaar. Je krijgt van het BBIE een registratiebewijs.

Hiermee kan worden opgetreden tegen derden die zonder toestemming het recht van het merk schenden.

Om gebruik te kunnen blijven maken van de bescherming op het ingeschreven merk, moet de merkregistratie worden onderhouden. Dat wil zeggen dat het merk moet worden bewaakt, gebruikt (indien het merk vijf jaar niet wordt gebruikt, vervalt de registratie) en up-to-date is. Daarnaast moet de registratie tijdig worden vernieuwd. Wanneer een merk (iets) wordt gewijzigd, moet het opnieuw worden geregistreerd.

Binnen Europa Als de bescherming van het merk verder moet strekken dan de Benelux, bestaat de mogelijkheid om het merk te registreren bij het Bureau voor Harmonisatie voor de Interne Markt (OHIM) in Alicante. Het merk wordt dan een Community Trade Mark (CTM), ook wel Gemeenschapsmerk genoemd. De bescherming van het merkt geldt voor de hele Europese Unie en is onderwerp van uniforme Europese wetgeving. De kosten voor een online aanvraag bedragen ongeveer 900 euro. Ook deze registratie heeft een geldigheidsduur van 10 jaar.

Ook voor een Gemeenschapsmerk geldt dat de merkregistratie moet worden onderhouden, op dezelfde manier als bij een BBIE-reistratie.

27

Je bedrijf

Internationaal

28

Als je ook buiten Europa onderneemt, is er een mogelijkheid om het merk met één registratie in meer dan 90 landen te beschermen. Onder die landen bevinden zich ook grote economieën zoals de VS, China, Australië, India en Japan. Je kunt daarbij kiezen voor bescherming in alle aangesloten landen of een aantal daarvan.

Een Internationaal merk wordt geregistreerd bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) in Genève. Voor een internationale registratie is het noodzakelijk dat het merk al is geregistreerd voor de Benelux of Europa (een zogenaamd basisdepot). De aanvraag voor een internationale registratie verloopt namelijk altijd via het bureau van dat basisdepot (dus het BBIE of OHIM). Wanneer het basisdepot in de eerste vijf jaar komt te vervallen, zal ook de internationale registratie vervallen.

Na de aanvraag registreert het WIPO het merk in ieder gewenst land afzonderlijk. In tegenstelling tot de registratie van een Gemeenschapsmerk heeft een bezwaar in één land niet tot gevolg dat de gehele registratie wordt geraakt (immers kan de registratie in de overige landen gewoon plaatsvinden).

In overige landen Als je onderneemt in een land dat niet is aangesloten bij de Europese Unie of valt onder het bereik van het WIPO, kan een registratie worden aangevraagd in dat betreffende land zelf. De regelgeving en de bijbehorende procedures zijn afhankelijk van het land van registratie.

Ideeën en creaties Bij het BBIE kan een abstract idee worden vastgelegd in een i-DEPOT. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om een idee,

concept, (mode)ontwerp, uitvinding, model, muziekstuk, scenario of prototype. Het vastleggen leidt niet tot een intellectueel eigendomsrecht en biedt in zoverre geen rechtsbescherming. Wel kan het i-DEPOT worden gezien als een dagstempel dat dwingend bewijs kan leveren als er een conflict over het idee ontstaat. Een i-DEPOT kan verstandig zijn bij: s )NTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN DIE ONTSTAAN ZONDER dat registratie vereist is, zoals bijvoorbeeld auteursrecht. s %EN IDEE DAT GEHEIM MOET BLIJVEN MAAR DOOR REGIStratie wordt onthuld (denk aan het recept van Coca Cola). s 7ANNEER HET IDEE NOG IN ONTWIKKELING IS EN NOG NIET is voldaan aan de vereisten voor registratie. s /NDERHANDELINGEN MET lNANCIÑLE OF ZAKELIJKE PARTners.

Auteursrecht Het auteursrecht is het recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dit werk openbaar te maken en/of te verveelvoudigen. Het auteursrecht ontstaat vanzelf bij het vervaardigen van het werk, zelfs wanneer het werk nog niet helemaal af is. Registratie of andere formaliteiten zijn daarom niet nodig voor het ontstaan van het auteursrecht. Voor het ontstaan van auteursrecht op een werk zijn er drie voorwaarden: 1. Originaliteit: het werk moet een bepaalde mate van creativiteit omvatten, waarbij creatieve keuzes zijn gemaakt waardoor het werk het stempel van de maker draagt.

2. Het werk moet waarneembaar zijn: een idee in iemands hoofd is niet beschermd, maar zodra dit is opgeschreven of opgenomen kan dit wel tot rechtsbescherming leiden.

29

Je bedrijf

3. Niet noodzakelijk voor technisch resultaat: het element van het werk is niet noodzakelijk om een technisch resultaat te behalen (dit valt onder octrooi).

In Nederland is het auteursrecht geregeld in de Auteurswet. Internationaal wordt het auteursrecht bepaald door de Conventie van Bern (1886) dat in 167 landen van kracht is.

met een licentie aan anderen toestemming worden verleend om de vinding te maken, gebruiken, verkopen of beheren.

Meer over octrooi

Meer over octrooi aanvragen en beschermen.

Octrooi

30

Een octrooi, ook wel patent genoemd, is het exclusieve eigendomsrecht op een uitvinding. Anderen mogen een uitvinding, proces of product door een octrooi niet kopiëren of commercieel toepassen.

Om een octrooi te verkrijgen moet een uitvinding, product of (productie-)proces aan drie eisen voldoen: 1. Het moet nieuw zijn: de uitvinding mag niet eerder beschikbaar zijn geweest of eerder zijn beschreven.

2. Inventiviteit (of uitvinderswerkzaamheid): de uitvinding mag niet ‘voor de hand liggen’ en moet dan ook 'uniek' zijn.

3. Industriële toepasbaarheid: deze eis wordt gesteld om een onderscheid met wetenschappelijke ontdekkingen te bereiken.

Met een octrooi kun je anderen verbieden om deze vinding na te maken of te verkopen. Zelfs als die ander de vinding geheel onafhankelijk zelf bedacht en uitgevoerd heeft. Een octrooi geldt voor een bepaald land of een aantal landen en geldt vaak maximaal 20 jaar. Daarna is de vinding in principe door iedereen vrij te gebruiken. Als een octrooi geregistreerd is, kan

31

Je bedrijf

Overeenkomsten met klanten, leveranciers en opdrachtgevers

Je bedrijf

De overeenkomst Een overeenkomst ontstaat wanneer de ene partij aangeeft dat hij een overeenkomst wil aangaan een aanbod doet - en de andere partij dit 'aanbod' aanvaardt. Ook als dit mondeling gebeurt, is er sprake van een overeenkomst. Leg in dat geval wel alsnog het aanbod en de aanvaarding schriftelijk vast. De inhoud, en zelfs het bestaan, van een mondelinge overeenkomst is namelijk bijna niet te bewijzen.

Alleen als een en ander op papier of in een e-mail staat en door middel van ondertekening door de andere partij is aanvaard, is de overeenkomst bewezen.

Wat staat er in een overeenkomst?

Communiceren, het bespreekbaar maken van mogelijke problemen, is dĂŠ manier om (juridische) conflicten en kleinere problemen met klanten, opdrachtgevers en leveranciers te voorkomen. Dat betekent dat je vooraf goede afspraken moet maken met klanten, opdrachtgevers en leveranciers. Je legt die dan vervolgens vast in een overeenkomst, ofwel contract. Als je regelmatig dezelfde afspraken maakt, dan kun je ze ook in je algemene voorwaarden opnemen.

Je kunt de afspraken die je maakt in principe op elke manier vastleggen, maar zorg wel dat duidelijk is wat de rechten en plichten van beide partijen zijn. Je voorkomt op die manier een mogelijk geschil, en mocht dat toch ontstaan, dan kan het van belang zijn tijdens de juridische procedure. Een rechter kijkt namelijk naar wat in de overeenkomst is vastgelegd. Is dat niet duidelijk of voor meerdere uitleg vatbaar, dan kijkt hij naar wat partijen voor ogen hadden bij het aangaan van de overeenkomst en geeft aan de hand daarvan zijn oordeel.

Wat precies in een overeenkomst moet worden opgenomen, verschilt van geval tot geval, afhankelijk van de afspraken die partijen met elkaar maken. Daarbij is ook van belang of het een overeenkomst is met een zakelijke partij of met een consument.

Meestal gaat het om de volgende zaken:

Partijen Welke partijen sluiten de overeenkomst? Wat is de naam van de partijen, de rechtsvorm en de statutaire

33

Je bedrijf

vestigingsplaats? Aan de hand hiervan kan worden vastgesteld wie rechten aan de overeenkomst kan ontlenen en/of verplichtingen heeft naar de andere partij. Vaak staat hier ook bij welke persoon vanuit de onderneming bevoegd is om de overeenkomst aan te gaan.

Overwegingen Wat zijn de redenen of overwegingen van beide partijen om de overeenkomst aan te gaan? Een rechter kan dan een eventuele onduidelijke bepaling beter uitleggen, omdat hij begrijpt hoe en met welke achtergrond de overeenkomst tot stand is gekomen en wat partijen toen voor ogen hadden.

s 4RANSPORT Waar worden de goederen geleverd? Wie regelt het transport? Wie draagt het risico bij transport? Hoe moeten de goederen in ontvangst worden genomen? s $E TE VERRICHTEN DIENSTEN Welke diensten worden verricht en met name ook welke diensten niet? Waar en hoe lang worden de diensten verricht? s $E TEGENPRESTATIE Wat is de prijs (in- of exclusief btw)? In welke valuta? Op welke moment/voor welke datum moet worden betaald? Op welk rekeningnummer?

Overige bepalingen

34

Prestaties van partijen (kern van de overeenkomst) Omschrijf duidelijk welke prestatie elke partij moet leveren. Doe dit voldoende specifiek, want elke partij heeft bepaalde verwachtingen en die komen niet altijd overeen. Denk aan een nauwkeurige beschrijving van: s $E TE LEVEREN GOEDEREN Onder andere modelnummer, kleur, hoeveelheid en aan welke specificaties een product moet voldoen, bijvoorbeeld CE-certificering. s ,EVERTIJD Het advies is om een realistische, en dus niet te krappe, levertijd aan te houden. Een levertijd wordt in principe als een uiterste termijn beschouwd. Indien niet tijdig wordt geleverd kan er wettelijke rente en schadevergoeding verschuldigd zijn. Ga ook na wat de gevolgen zijn indien de levertijd wordt overschreden. Soms moet een heel project worden stilgelegd, waardoor veel schade kan ontstaan.

Afhankelijk van de te leveren goederen en/of te verrichten werkzaamheden, kan het raadzaam zijn om aanvullende bepalingen op te nemen. Vaak kun je die ook in je algemene voorwaarden opnemen, zodat je ze niet steeds opnieuw in elk contract of overeenkomst hoeft te zetten. Over algemene voorwaarden lees je verderop in dit hoofdstuk meer.

Een uitputtende lijst met aanvullende bepalingen is niet te geven, omdat het nauw verbonden is aan je ondernemingsactiviteiten en het geleverde product.

Daarom volgt hier een aantal algemene zaken, die vaak relevant zijn: s :EKERHEDEN Bij grote belangen of grote investeringen, kan het verstandig zijn om de risico's die daaruit voortvloeien af te (laten) dekken. In dat kader kun je opnemen dat de wederpartij een deel aanbetaalt, een bankgarantie verstrekt, een ander borg laat staan voor de nakoming van zijn verplichting, of een pandrecht of

35

Je bedrijf

het (tweede) recht van hypotheek op een onroerend goed verstrekt.

36

s %IGENDOMSVOORBEHOUD In het verlengde van de zekerheidstelling ligt het eigendomsvoorbehoud op geleverde goederen.

Hierbij krijgt de andere partij het eigendom van geleverde goederen pas wanneer aan één (of meer) voorwaarde(n) is voldaan. De voorwaarde is vaak dat er volledig betaald moet zijn. Is dat niet het geval, dan kunnen de goederen met een beroep op het eigendomsvoorbehoud worden teruggehaald. Omdat de leverancier het eigendom nog heeft, wordt het eigendomsvoorbehoud ook niet geraakt door een faillissement. Wel kan het teniet gaan doordat het goed wordt doorverkocht, verwerkt in een ander product of niet meer geïdentificeerd kan worden omdat het opgaat in een grote voorraad. s 3ANCTIES BIJ NIET NAKOMING Je kunt overeenkomen dat bij niet of niet tijdige nakoming een boete verschuldigd is, en dat ook de kosten om de wederpartij tot nakoming te bewegen, voor vergoeding in aanmerking komen. Dit kan helpen om de andere partij zijn verplichtingen tijdig na te laten komen. s %INDE OVEREENKOMST Een overeenkomst voor bepaalde tijd eindigt in principe door het verstrijken van de periode. Het kan echter wenselijk zijn om tussentijds op te kunnen zeggen. Dit neem je dan in de overeenkomst of in de algemene voorwaarden op.

s !ANSPRAKELIJKHEID Zeker ten aanzien van professionele wederpartijen is het mogelijk om af te wijken van het geldend aansprakelijkheidsrecht. Denk daarbij aan uitsluiting van aansprakelijkheid voor schade die niet te voorzien was en indirecte schade zoals winstderving. Welke aansprakelijkheid kan worden uitgesloten, verschilt per bedrijf(sactiviteit). Indien partijen geen afspraken maken, geldt het aansprakelijkheidsrecht zoals dat in de wet is geregeld. Je kunt een beperking ten aanzien van de hoogte van die aansprakelijkheid in de overeenkomst of algemene voorwaarden opnemen. s 'ESCHILBESLECHTING Hierbij kun je opnemen welk recht van toepassing is op de overeenkomst, bij welke rechtbank een eventueel geschil wordt behandeld of dat wordt gekozen voor arbitrage of bindend advies in plaats van een procedure bij de rechtbank.

Verdere aandachtspunten Ga vóór het aangaan van de overeenkomst na welke problemen zouden kunnen ontstaan. Je kunt daar vervolgens bij het opstellen van de overeenkomst op anticiperen door afspraken te maken over hoe partijen in die gevallen handelen. Bijvoorbeeld: s +UN JE DE VERPLICHTINGEN UIT HOOFDE VAN DE OVEREENkomst ook daadwerkelijk nakomen? s )S JE BEDRIJF VOOR NAKOMING AFHANKELIJK VAN ANDEREN s 7AT ZIJN REALISTISCHE betalingstermijnen? s (OE BETROUWBAAR IS DE WEDERPARTIJ )S ZEKERHEIDSTELling nodig? s )S ER SPECIlEKE WETGEVING VAN TOEPASSING WAARVAN niet kan worden afgeweken?

37

Je bedrijf

38

Wat als de tegenpartij zijn verplichtingen niet nakomt?

Wat gebeurt er bij een faillissement van de wederpartij?

Wanneer de wederpartij zijn verplichtingen niet nakomt, is dat erg vervelend. Je kunt je werkzaamheden niet verder uitvoeren, of moet achter betaling van je geleverde goederen of verrichte werkzaamheden aan.

In dergelijke gevallen is communicatie met de wederpartij en de vastlegging daarvan van groot belang.

Wat kun je doen als de prestatie toch uitblijft, bijvoorbeeld als goederen niet worden geleverd? Probeer eerst om er in onderling overleg uit te komen, maar als dat geen resultaat heeft, stel dan de tegenpartij ‘in gebreke’. De wet schrijft voor dat dat schriftelijk moet.

Op het moment dat de wederpartij failliet gaat, moet alle contact via de door de rechtbank aangestelde curator verlopen. Binnen een faillissement is aparte wet- en regelgeving van toepassing. In het kort geldt het volgende:

In een ingebrekestelling (art 6:82 BW) zet je: s 7AT ER IS AFGESPROKEN s 7AT DE GEADRESSEERDE NIET IS NAGEKOMEN s %EN AANMANING OM ALSNOG DE OVEREENGEKOMEN prestatie te verrichten binnen een redelijke termijn.

Je hoeft dat niet per aangetekende brief te doen om rechtsgeldig te zijn, al heb je dan wel meer bewijs dat je de ‘wanpresteerder’ in gebreke hebt gesteld.

De wederpartij is ‘in verzuim’ als hij ook na het verstrijken van de termijn in gebreke blijft. Je kunt de overeenkomst dan schriftelijk ontbinden en de wederpartij is wettelijke rente verschuldigd en mogelijk schadeplichtig.

Overigens kan hier, wanneer dit is overeengekomen, ook een beroep worden gedaan op een eerder genoemd eigendomsvoorbehoud.

Als jij je verplichtingen bent nagekomen, maar de wederpartij door het faillissement niet, kun je je vordering indienen bij de curator. In principe word je dan een concurrente schuldeiser op de failliete boedel.

Preferente schuldeisers - zoals de Belastingdienst en UWV - hebben voorrang boven concurrente schuldeisers. Tenzij je je kunt beroepen op een eigendomsvoorbehoud, retentierecht, een pandrecht of recht van hypotheek, zal je vordering meestal niet meer uit de failliete boedel kunnen worden voldaan. Je kunt dan niets anders meer dan de vordering afboeken.

39

Je bedrijf

Algemene Voorwaarden Naast dat je afspraken vastlegt in contracten, kun je ook bepaalde zaken opnemen in de algemene voorwaarden van je bedrijf. Vooral als je met meerdere klanten steeds dezelfde afspraken maakt.

Ze maken deel uit van de overeenkomst en gelden dus ook als afspraken tussen partijen. Aan het gebruik van algemene voorwaarden zijn vaak strikte voorwaarden verbonden.

Je bedrijf

Wat zijn algemene voorwaarden? s !LGEMENE VOORWAARDEN ZIJN SCHRIFTELIJK VASTGELEGDE bepalingen, waarin van alles is geregeld over de mondelinge of schriftelijke overeenkomst die is gesloten tussen jou en je afnemer. s $ENK HIERBIJ AAN DE BETAALWIJZE HOE EEN PRODUCT OF dienst wordt geleverd en binnen welke termijn, of er garantie op zit en hoe de klachtenafhandeling is geregeld. s $E VOORWAARDEN WORDEN OPGESTELD OM BIJ MEERDERE overeenkomsten te gebruiken. s !LGEMENE VOORWAARDEN HELPEN JE OM CONmICTEN TE voorkomen, omdat wederzijdse rechten en plichten zo volledig en duidelijk mogelijk zijn vastgelegd. s )N DE WET STAAT NIET WAT ER IN DE ALGEMENE VOORwaarden moet worden vastgelegd, maar wel wat er nĂ­et in mag. Namelijk die zaken die de kern van de prestaties aangeven, zoals de prestatie zelf (wat wordt er geleverd) de prijs en de duur van de overeenkomst.

Uiteraard kun je in de overeenkomst nog wel afspreken dat van bepaalde bepalingen in de algemene voorwaarden wordt afgeweken.

Download In het whitepaper over algemene voorwaarden lees je meer over wat je in de algemene voorwaarden kunt opnemen, krijg je tips van experts en lees je ervaringen met ondernemers.

Wanneer zijn algemene voorwaarden van toepassing?

Voordat algemene voorwaarden van toepassing zijn op de overeenkomst, moet aan een aantal zaken

41

Je bedrijf

zijn voldaan. Allereerst moeten ze van toepassing zijn verklaard, bijvoorbeeld door dit als zodanig in de overeenkomst te zetten. Verder moet de wederpartij een redelijke mogelijkheid hebben om van de algemene voorwaarden kennis te nemen, ongeacht of hij ze ook echt leest (informatieplicht). Hier gaat het nog wel eens mis en de rechtspraak is ook niet altijd eenduidig.

Je voldoet aan de informatieplicht als algemene voorwaarden:

42

s 4ER HAND WORDEN GESTELD De algemene voorwaarden worden aan de wederpartij overhandigd of toegezonden (vaak bij de offerte of conceptovereenkomst). Het is noodzakelijk dat dit voor, of uiterlijk bij het aangaan van de overeenkomst gebeurd! Zijn ze niet tijdig ter hand gesteld, dan kunnen de bepalingen in de algemene voorwaarden worden vernietigd, waardoor ze niet van toepassing zijn. s 4ER INZAGE WORDEN GELEGD Je laat de klant, voordat de overeenkomst wordt gesloten, weten dat de algemene voorwaarden ter inzage beschikbaar zijn (bijvoorbeeld op je website, bij de Kamer van Koophandel of de griffie van de rechtbank) en op verzoek kosteloos toegezonden worden. Dit is vooral praktisch als het niet goed mogelijk is om ze aan iedere klant ter hand te stellen, zoals in een supermarkt. Dan is het wettelijk gezien voldoende wanneer de voorwaarden ter inzage liggen. s %LEKTRONISCH WORDEN VERSTREKT Bij koop op afstand (elektronische verkoop via webwinkel of mobiele telefoon) moet je de algemene voorwaarden voorafgaand aan het sluiten van een overeenkomst elektronisch ter beschikking stellen.

Het vinkje ‘ik ga akkoord met de algemene voorwaarden’ is niet wettelijk vereist, de mogelijkheid om de algemene voorwaarden op te kunnen slaan echter wel.

Bij verkoop via een mobiele telefoon is het lastig om de tekst in zijn geheel te tonen. Het volstaat dan om mee te delen waar de algemene voorwaarden te vinden zijn en aan te geven dat ze digitaal of op papier toegezonden kunnen worden.

Als niet voldaan is aan de hiervoor genoemde wettelijke vereisten, dan is een beding in de algemene voorwaarden vernietigbaar. Dat wil zeggen dat je er geen beroep op kunt doen.

Om te bewijzen dat je aan je informatieplicht hebt voldaan, is het handig om de ander je voorwaarden te laten accepteren. Een bekende manier hiervoor is door ondertekening van de offerte waar ze achterop gedrukt zijn. Je moet dan wel duidelijk in de offerte verwijzen naar de voorwaarden op de achterkant.

Wiens algemene voorwaarden gelden?

Bij een overeenkomst tussen twee zakelijke partijen kan het zijn dat beide partijen naar hun algemene voorwaarden verwijzen en deze van toepassing verklaren. Welke voorwaarden dan gelden, wordt bepaald door de volgorde van verwijzen vast te stellen. In Nederland geldt dat in principe de algemene voorwaarden van de partij die er het eerst naar verwijst van toepassing zijn. Bijvoorbeeld in een offerte of e-mail. Een uitzondering hierop is als je de voorwaarden uitdrukkelijk afwijst, op een manier dat het de wederpartij niet kan zijn ontgaan.

Soms zet een bedrijf standaard in zijn algemene voorwaarden dat de voorwaarden van de wederpartij van de hand worden gewezen. Maar in de rechtspraak is

43

Je bedrijf

bepaald dat dat onvoldoende afwijzing is.

Om toch zaken met elkaar te kunnen doen is het slim om samen tot overeenstemming te komen over de voorwaarden. Beide partijen kunnen met elkaar onderhandelen en gezamenlijk een keuze maken.

Overeenkomsten met consumenten

44

Er is een groot verschil tussen algemene voorwaarden bij levering aan consumenten of aan bedrijven. Consumenten zijn in de regel beter beschermd, omdat van ondernemers wordt verwacht dat zij meer verstand hebben van overeenkomsten en zakendoen. In de wet is daarom opgenomen welke bedingen als onredelijk bezwarend worden beschouwd (zwarte lijst) en welke bedingen vermoedelijk onredelijk bezwarend zijn (grijze lijst). Onredelijk bezwarend is bijvoorbeeld wanneer je zegt dat je een product op elk gewenst moment dat het jou uitkomt mag leveren, of de prijzen zonder overleg mag aanpassen. Het verschil is dat bij de grijze lijst tegenbewijs kan worden geleverd waaruit blijkt dat er geen sprake is van een onredelijk bezwarend beding.

Reflexwerking voor zakelijke partijen De grijze en de zwarte lijst zijn ‘dwingend’, oftewel bindend, wanneer het gaat om algemene voorwaarden voor consumenten. Bij overeenkomsten tussen bedrijven zijn de grijze en zwarte lijst niet ‘dwingend’.

Als een van de partijen echter stelt dat een bepaalde voorwaarde in de situatie toch onredelijk bezwarend is, zal de rechter wel sneller geneigd zijn dit te geloven als die voorwaarde op de grijze of zwarte lijst staat.

Dit heet de reflexwerking. Zeker als het gaat om grote bedrijven versus kleine ondernemers en de kleine ondernemer daarmee min of meer vergelijkbaar is met een consument.

Bepalingen uit de zwarte of grijze lijst kunnen dus wel in de algemene voorwaarden worden opgenomen, maar zijn zoals gezegd mogelijk vernietigbaar.

En ook zonder de lijsten geldt bij zakelijke overeenkomsten dat als een bepaling in strijd is met ‘redelijkheid’ deze niet van toepassing is. Bijvoorbeeld als je zegt dat je niet hoeft te leveren als je ineens van gedachten verandert over de gemaakte afspraken.

Verplicht per branche Lees alle bepalingen uit de zwarte lijst Bekijk de volledige opsomming uit de grijze lijst Naast de zwarte en de grijze lijst, worden consumenten ook beschermd door de blauwe lijst. Op grond van een Europese richtlijn moet een rechter (ook als partijen daar niet om verzoeken) toetsen of een beding in de algemene voorwaarden waarover niet onderhandeld is, de balans tussen de rechten en plichten van partijen niet ten nadele van de consument verstoort.

Veel brancheverenigingen hebben eigen algemene voorwaarden opgesteld, vaak in overleg met de Consumentenbond. Bij een lidmaatschap van een branche- of beroepsvereniging moet je die voorwaarden mogelijk verplicht gebruiken. Er zijn bijvoorbeeld consumentenvoorwaarden voor makelaars, voor ondernemers in de bouw, voor verhuisbedrijven, voor recreatie etcetera. De Sociaal Economische Raad (SER) houdt een overzicht bij van alle consumentenvoorwaarden uit de branches.

45

Je bedrijf Webinar algemene voorwaarden Leer in het webinar, waarin ondernemers en specialisten met elkaar in gesprek gaan, hoe je met je algemene voorwaarden om kunt gaan.

Hangout Wat zijn de valkuilen bij het opstellen van algemene voorwaarden, hoe zorg je dat ze geldig zijn en heb je ze ook als zelfstandig ondernemer nodig? Bekijk de hangout!

46

Bedrijfsoverdracht Een bedrijf overdragen of overnemen is een grote stap. Het is van belang goede afspraken te maken over wat precies wordt overgedragen en onder welke omstandigheden de overgang plaatsvindt.

Uiteraard zullen de verschillende partijen bij een overdracht zo goed mogelijk hun eigen belang willen beschermen, zodat zich later geen verrassingen voordoen.

Aandachtspunten die relevant zijn bij een bedrijfsoverdracht.

Je bedrijf

Voor koper en verkoper Een bedrijf overdragen of overnemen is een grote stap. Je moet goed opletten dat er geen misbruik van je gemaakt wordt en dat je voor je eigen belangen opkomt. Het is daarom aan te raden om een adviseur te raadplegen, zoals een overnameadviseur, accountant, jurist en/of advocaat. Laat een paar raadgevers bijvoorbeeld een offerte indienen. Als je dan een keuze hebt gemaakt, is het tijd om goede afspraken te maken. Instemmen met een beloning op basis van een open calculatie is niet handig. Harde afspraken over een vergoeding zijn altijd aan te raden.

Onderhandelingen 48

Na de eerste contacten tussen koper en verkoper over de bedrijfsoverdracht breken spannende tijden aan: het begin van de onderhandelingen. Hoe is de verkoopprijs opgebouwd? Zien beide partijen bijvoorbeeld de strategische voordelen? Welke rol hebben de koper en verkoper na de feitelijke overdracht? Blijft de verkoper bijvoorbeeld betrokken bij de onderneming of niet. Al deze aspecten zullen meegenomen moeten worden in de onderhandelingen en de uiteindelijk vast te leggen afspraken. Daarvoor is het noodzakelijk een goed inzicht te verkrijgen in het functioneren van de onderneming.

Gezien het soort vragen dat hierbij speelt komt een jurist of advocaat in deze situaties goed van pas. Je contracten laten beoordelen door een jurist geeft inzicht in eventuele contractuele obstakels, bijvoorbeeld in het huurcontract, die uit de weg moeten worden genomen om de verkoop te versoepelen.

Een jurist overziet de mogelijke complicaties van verschillende afspraken en kan deze in een sluitende overeenkomst gieten en hij of zij kan helpen bij de

intentieonderhandelingen. Dat zijn de onderhandelingen over de wijze waarop het verkoopproces wordt ingestoken door beide partijen. Let daarbij wel op dat de uitkomsten van deze inleidende gesprekken minder vrijblijvend zijn dan ze lijken; een verklaring kan juridisch verstrekkende gevolgen hebben. Vaak worden deze afspraken en verklaringen ook op papier gezet in een intentieverklaring.

Due diligence beperkt risico Voor de aspirant koper is het van groot belang dat hij inzicht krijgt in de onderneming die hij overweegt over te nemen. Omdat de verkoper over het algemeen niet wil dat zijn bedrijfsgegevens op straat komen te liggen, wordt veelal gebruikt gemaakt van een zogenaamde due diligence procedure. Daarin wordt informatie over de onderneming, onder geheimhouding, inzichtelijk gemaakt voor de verkoper. Die kan zich op basis van de beschikbare informatie een oordeel vormen over de risico's die spelen in de onderneming.

Een due diligence kan worden uitgevoerd bij een overname of management buy-out, om te zorgen dat de betrokken partijen later niet voor vervelende verrassingen komen te staan en zo min mogelijk risico lopen.

Ook kunnen daarmee risico's al in de onderhandelingsfase worden aangekaart en meegenomen in de uiteindelijke afspraken en garanties. In de wandelgangen wordt due diligence vaak een boekenonderzoek genoemd, maar in de praktijk is het veelomvattender. s .IET ALLEEN WORDT IN OPDRACHT VAN DE KOPER HET financiële verleden van een potentiële overnamekandidaat of samenwerkingspartner uitgebreid doorgespit, ook de fiscale, juridische, commerciële

49

Je bedrijf

50

en personele kanten worden bekeken. s $E KOPER WIL VOORAL OOK EEN INSCHATTING KUNNEN MAken van de toekomstige inkomsten van de onderneming. Voegt het bedrijf wel waarde toe en kan hij daardoor zijn investering terugverdienen? Ook wil hij uitsluiten dat achteraf verborgen gebreken aan het licht komen, de welbekende 'lijken in de kast'. s %EN DUE DILIGENCE WORDT UITGEVOERD VĂ˜Ă˜R HET DElNItieve overnamecontract wordt opgesteld. Koper en verkoper ondertekenen een intentieverklaring met daarin de basisafspraken over het komende onderhandelingsproces. Welke zaken allemaal worden onderzocht en de eventuele implicaties van de uitkomsten voor de overnamevoorwaarden. s !LLE INFORMATIE WORDT MEEGENOMEN IN DE OVERNAmeonderhandelingen, waarbij extra voorwaarden kunnen worden gesteld of mogelijk zelfs van de koop wordt afgezien. s $E KOPER HEEFT EEN WETTELIJKE ONDERZOEKSPLICHT Mochten er na de overname onbekende feiten aan het licht komen, dan heeft een gang naar de rechter alleen zin als je kunt aantonen dat er vooraf een gedegen onderzoek is uitgevoerd. s !AN DE ANDERE KANT HEEFT DE VERKOPER WEER EEN mededelingsplicht van feiten waarvan hij weet dat ze voor de koper van essentieel belang zijn. De verkoper zal uiteraard niet altijd alle informatie willen prijsgeven voordat de definitieve overeenkomst is getekend. Bijvoorbeeld over voorwaarden van leveranciers met wie afspraken over geheimhouding zijn gemaakt. Zaken waar hij geen volledige openheid in wil geven, moeten worden gegarandeerd in een contract.

Een bijzonder risico dat vooral bij het overnemen van een deel van een onderneming speelt, is het personeel

dat wordt meegenomen. Daarvoor gelden bijzondere rechten op het gebied van arbeidsvoorwaarden en voortgezet ondernemerschap. Ook hierbij is advies niet overbodig.

Overdracht in juridische zin Nog een aandachtspunt is de juridische overdracht van de onderneming. De rechtsvorm is daarin deels bepalend. s $E OVERDRACHT VAN EEN EENMANSZAAK VOF CV OF maatschap betekent juridisch dat de activa en passiva die tot het bedrijfsvermogen behoren, elk afzonderlijk aan de koper moeten worden overgedragen. Formeel moet bijvoorbeeld elke debiteur toestemming geven voor overdracht van de vordering en sommige registergoederen zullen bij notariele akte overgedragen moeten worden. s "IJ BIJVOORBEELD EEN BV DAARENTEGEN KAN DE ONDERneming overgenomen worden door simpelweg alle aandelen over te nemen. Op die manier krijgt de koper zeggenschap over de gehele onderneming. Al blijft het ook bij een bv uiteraard mogelijk onderdelen apart over te nemen in plaats van alle aandelen.

Hulp bij bedrijfsovername Meer weten over bedrijfsovername en -overdracht en alle stappen die daarbij aan de orde komen? Download het whitepaper Eerste hulp bij Bedrijfsovername en bezoek de overnamedesk

51

PRODUCT / DIENST Fullservice groothandel in huishoudelijke artikelen OVERGENOMEN in 2012 AANTAL WERKNEMERS 6 BRANCHE Groothandel BEDRIJFSVORM bv

Wat is je achtergrond als ondernemer?

Kees Dolman Marindex

'Je kunt wel bij de pakken neer gaan zitten, maar je moet hard aan de bak'

“Het ondernemen zit in me. Ik heb jarenlang een bedrijf gehad in de verhuur van containers, in 2000 heb ik het aan ING Lease verkocht. In 2003 trad ik als directeur in dienst bij ING Lease, dat heb ik een kleine vier jaar gedaan, maar ben mede door het woonwerkverkeer gestopt. Ik had wat centjes gebeurd en het begon te kriebelen ‘ik wil weer gaan ondernemen’. Samen met een adviseur ben ik op zoek gegaan naar een bedrijf om over te nemen dat in mijn profiel paste, ik wilde in ieder geval een handelsbedrijf en wist ook goed wat ik niet wilde.”

Je vond een geschikt bedrijf?

“We vonden een groothandel in plastic folies en zijn gaan praten. Je kent het bedrijf en de ondernemer en zijn achtergrond nog niet en moet van alles uitzoeken.

Ik heb een advocaat in de arm genomen om contracten op te stellen, de verkoper had ook een jurist ingeschakeld. Na veel hobbels kwamen we tot een gezamenlijk overnamedocument en een principeakkoord over de prijs en de voorwaarden. Daarna heb ik het personeel gesproken en had een goed gevoel bij de overname van het bedrijf.”

53

Het was zo goed als rond?

Er gebeurde iets onverwachts in de zaak?

“Na het tekenen van het overnamedocument volgde het boekenonderzoek, de enige ontsnappingsmogelijkheid is eigenlijk nog als daar wat negatiefs uitkomt.

Maar alles klopte met wat er in de overeenkomst stond en er kwam niets geks uit. Totdat ik er in een gesprek met de bedrijfsleider achterkwam dat het bedrijf steekpenningen aan leveranciers betaalde als garantie voor leveringen. Om leveringen veilig te stellen, maar dat is dus omkoping. Dit kwam nergens uit het onderzoek naar voren.”

“We spanden de rechtszaak aan in Breda, omdat dit in de buurt van het bedrijf lag, de verkoper er woonde en om nog een aantal redenen. Maar we hadden over het hoofd gezien dat in de overeenkomst stond dat een dispuut in de overeenkomst behandeld moest worden bij de rechtbank in Rotterdam. De tegenpartij wees hier pas op toen de zaak al in Breda in behandeling was. Hier gingen we tegenin, omdat het niet om de behandeling van de koopovereenkomst ging. De rechtbank accepteerde dit en de tegenpartij werd niet ontvankelijk verklaard in Rotterdam, dat hadden we in ieder geval al gewonnen!”

Wat heb je toen gedaan?

54

“Ik stapte naar verkoper en zei: ‘dit kan niet, dit is strafbaar en ik loop hierdoor een groot risico’. Ik wilde dat de eigenaar garant zou staan voor de eventuele consequenties, maar de garanties die ik wilde waren steviger dan hij wilde afgeven. Het was al een langdurig traject en we waren zo ver gekomen, maar hierdoor konden we de overeenkomst niet afronden.

Daarom heb ik een rechtszaak aangespannen en de verkoper aansprakelijk gesteld voor de geleden schade en de kosten die waren gemaakt in het overnametraject.”

Stond je sterk?

“In de voorlopige overeenkomst zat een clausule dat als er na het boekenonderzoek schade zou ontstaan deze niet te verhalen was. Maar het kwam niet uit het boekenonderzoek, de verkoper had informatie achtergehouden en verzwegen. Ik beriep me op misleiding. De tegenpartij ontkende in alle toonaarden.

Maar de getuigen zoals de eigenaar, bedrijfsleider en adviseur spraken elkaar tegen en de rechter prikte er doorheen.”

En de rest van de zaak ook gewonnen?

“In de claim kreeg ik voor een deel gelijk. Nadat het verhaal over de steekpenningen bekend werd, heb ik nog kosten gemaakt om hierover te onderhandelen en er alsnog uit te komen. De rechtbank zei dat ik op dat moment had moeten stoppen en dat de kosten daarna voor mijn rekening waren. Ik beriep me op de wettelijke inspanningsverplichting om er nog uit te komen, maar dat mocht niet baten. Dat blijft voor mij nog steeds een groot vraagteken, wanneer doe je er goed aan om aan je inspanningsverplichting te voldoen en wanneer zeg je nee?”

Wat is eruit gekomen?

“Uiteindelijk is de verkoper veroordeeld voor de proceskosten en de kosten tot het genoemde moment, omdat hij informatie heeft verzwegen. Dus voor het grootste deel heb ik gewonnen, maar ik wilde alle gemaakte kosten verhalen. Met het tweede deel waren nog best veel kosten en tijd gemoeid en natuurlijk heeft het een hoop frustratie en teleurstelling opgeleverd. Het was een langdurig traject en ik wilde heel

55

graag het bedrijf overnemen, maar de risico’s waren niet in te schatten en er werden onvoldoende garanties gegeven.”

Je ging op zoek naar een ander bedrijf?

56

“Tijdens het proces wist ik al dat de overname niet ging lukken en ben ondertussen verder gaan kijken.

Marindex voldeed aan het profiel. Ik wilde als ondernemer wat te doen hebben in het bedrijf en er zelf wat in kwijt kunnen. Marindex was redelijk ouderwets en traditioneel georganiseerd, met een betere organisatie en meer automatisering viel er een hoop te winnen.

Door de eerdere ervaring was ik veel scherper op de contractuele inhoud, het pak papier was een stuk dikker dan de eerste keer. En ik ben in een eerder stadium met het personeel gaan praten. Je kunt het niet voorkomen als dingen verzwegen worden, maar in ieder geval scherp zijn op wat je wel weet.”

En toch...

“Ook hier bleek achteraf iets niet te kloppen. Kort samengevat ging de grootste klant twee maanden na de deal weg. Deze klant vertelde me dit duidelijk te hebben aangegeven aan de vorige eigenaar en ik kon niets meer aan de situatie veranderen, omdat ze al afspraken met een nieuwe leverancier hadden. Dit heeft ook weer een hoop gedoe en een rechtszaak opgeleverd, maar het bleek moeilijk te bewijzen, het was hun woord tegen dat van de verkopende eigenaar.

Door het kwijtraken van de klant viel de prognose heel anders uit wat ook gevolgen had voor bijvoorbeeld de financiering. Gelukkig had ik zelf middelen om dit op te vangen, maar de eerste twee jaar waren heel lastig.

Daarboven op nog de recessie waar natuurlijk iedereen last van heeft, maar het kwam ons erg ongelukkig uit.”

Hoe ben je er bovenop gekomen?

“Je kunt wel bij de pakken neer gaan zitten, maar je moet hard aan de bak en dan kom je er wel. Ja, ik had het me anders voorgesteld, maar je neemt het zoals het is en daar deal je mee. Dat is ook de aard van het beestje. Het is vervelend, maar denk niet ‘wat ben ik zielig’. Ik heb wel lessen geleerd. Door mijn ervaring had ik het idee ‘ik weet het allemaal wel, mij maken ze niets wijs’, maar vergeet het maar, dat doen ze wel. Je moet zelf heel erg het initiatief in handen houden en niet blind varen op advies. Denk niet bij het inhuren van een adviseur ‘hij is de deskundige dus zal het wel weten’, je moet ook je eigen gevoel volgen om je belangen te waarborgen. En je moet eigenlijk je emoties uitzetten en je hier niet door laten leiden, maar objectief blijven. Dat is heel lastig.”

Heb je nog een tip voor andere ondernemers?

“Toets je juridische, maar ook organisatorische zaken altijd bij iemand die er buiten staat en er geen zakelijk belang bij heeft. Hoe onafhankelijk een adviseur ook lijkt, ze verdienen toch geld aan je, je betaalt iemand voor een dienst en zij willen ook een deal maken.

Vraag een vriend, studiegenoot, je schoonbroer, in ieder geval iemand die er los van staat om mee te klankborden, iemand die er objectief en met afstand naar kan kijken en die jij dus vertrouwd.”

57