1 Voordat je begint
8
Je bent pak ‘m beet 18 jaar oud. Je hebt altijd lekker vertrouwd bij je ouders gewoond en nu ga je op jezelf. Zelf bepalen wanneer en of je thuiskomt, wat je eet, en wie er over de vloer komt. Dat betekent echter ook dat je zelf je was moet doen, zelf moet koken en alles zelf moet betalen. Of je bent 27 en koopt je eerste huis. Welke ruimtes ga je verbouwen en hoe verzamel je het geld bij elkaar? Of denk eens terug aan die eerste zakelijke buitenlandse reis op je 31e! Allemaal zaken die op het eerste gezicht niets met ondernemerschap te maken te hebben, maar dat wel degelijk doen. Starten is hetzelfde als op jezelf gaan wonen. Of je eerste eigen huis gaan bewonen. Weet je nog hoe lekker dat voelde?
9
Voordat je begint
Voordat je begint
Waar liggen je kansen als starter?
De stap naar jouw droom en succes als startende ondernemer begint bij het onderzoeken van deze belangrijke uitgangspunten:
Als de wijsheid ‘Een goed begin is het halve werk’ ergens voor 100 procent opgaat, dan is het wel bij startende ondernemers. Je vergroot je kans op succes als je het vanaf het startpunt goed aanpakt.
In dit hoofdstuk lees je over dat eerste punt; wat jouw kans van slagen is. Verderop lees je over hoe je die kans kunt vergroten, over welke ondernemerskwaliteiten je moet beschikken en hoe je weet of je een goed idee in handen hebt.
• De markt, het klimaat en de branche waarin je gaat ondernemen. • Jouw kwaliteiten als ondernemer. • De haalbaarheid van jouw idee.
11
Wat is je kans van slagen? Ongeveer een kwart van alle Nederlanders denkt er weleens aan om voor zichzelf te beginnen en heeft weleens een idee voor een plan of product, aldus onderzoek van de Kamer van Koophandel. Uiteindelijk zetten jaarlijks - op dit moment - zo’n 150.000 nieuwe zelfstandigen de stap en starten een bedrijf. Even ter vergelijking: twintig jaar geleden waren dit er nog ongeveer 65.000. Het aantal starters is dus nagenoeg verdubbeld; ondernemen wint aan populariteit. Van deze groep slaagt een groot deel niet met zijn bedrijf: na drie jaar bestaat nog slechts 67 procent van de starters. En na vijf jaar is de overlevingskans 47 procent. Dat blijkt uit onderzoek van Panteia/ EIM. De reden dat bedrijven stoppen is omdat de onderneming niet winstgevend genoeg is, te weinig toekomstperspectief biedt of failliet gaat. Uit een andere hoek kunnen ook persoonlijke redenen de motivator zijn om te stoppen.
Voordat je begint
Waar liggen je kansen als starter?
Hoe staat het met jouw branche?
Een goede (startende) ondernemer richt zich op zijn eigen bedrijf, maar kijkt óók opzij en vooruit. Hoe ziet de markt eruit waarin je actief bent? Wat zijn de ontwikkelingen waarmee je te maken krijgt? Denk alleen al aan de enorme digitaliseringsslag die gaande is en alle nieuwe technologieën die starters in staat stellen om sneller en slimmer te werken en meer bereik te genereren voor hun diensten.
Lees alles wat je over je branche kunt vinden en schrijf het op. Vraag brancheorganisaties of MKB-Nederland welke ontwikkelingen zij signaleren, dus hoe het écht gaat met de branche en waar volgens hen kansen liggen. Voor meer hierover lees je in: ‘Waar vind ik brancheorganisaties?’ Overigens zijn sommige branche organisaties niet toegankelijk voor pre-starters. Dit verandert vaak als je een proeflidmaatschap neemt; de overweging waard. Ook handig: de sector-updates die bijvoorbeeld de Rabobank uitgeeft. Hierin vind je de laatste ontwikkelingen in je branche.
Wat zijn succesvolle branches?
12
In de industriële sectoren is je overlevingskans het grootst. In de detailhandel en horeca komen juist de meeste stoppers voor, aldus onderzoek van Panteia/ EIM. Natuurlijk moet je weten wat er speelt in de branche waarin je start en hoe je daar je voordeel mee doet. Aan een horecaondernemer worden nu eenmaal andere eisen gesteld dan aan een financieel adviseur. Onderzoek daarom goed welke eisen er in jouw branche worden gesteld aan ondernemers. Als je bijvoorbeeld de bouw ingaat en kans wilt maken op aanbestedingen van de (lokale) overheid, moet je voldoen aan een duurzaamheidseis. Dat betekent dat je moet nadenken over je footprint: hoe je je bedrijf zo inricht dat er zo min mogelijk schade is voor mens en milieu. ► Meer over aanbestedingen?
Lees het boek Eerste hulp bij Aanbesteden.
► Heb je behoefte aan meer kennis over een bepaald
land of een bepaalde sector? Je kunt de Rabo Kennis app downloaden.
► Bezoek vakbeurzen
Vaak een kleine investering, maar via beurzen leer je markt kennen en je concurrenten. Vertel leveranciers of andere branchegerelateerde bedrijven wat je wilt gaan doen. Met de feedback en/of vragen kun je je idee toetsen. Laat je niet afschrikken door de (vele) spelers die in jouw markt zitten. Let vooral op de manier waarop jij je zou kunnen onderscheiden van anderen op de beurs.
13
Voordat je begint
Verhoog je kans van slagen Waarom redt de ene startende ondernemer het wel en de andere niet? Geen vraag die makkelijk te beantwoorden is. Er zijn wél een aantal manieren waarop succesvolle starters zich onderscheiden van de gemiddelde starter. Doe er je voordeel mee en verhoog je kans van slagen met de tips uit dit hoofdstuk.
Voordat je begint
Tip 1: Samen starten maakt succesvoller Uit onderzoek van Panteia/EIM blijkt dat ondernemers die samen starten, gemiddeld genomen succesvoller zijn dan starters die alleen een bedrijf oprichten. Samen heb je een groter netwerk, meer kennis en ervaring en misschien meer middelen. ‘Delen is het nieuwe hebben’ is dan ook de door ondernemerstijdschrift De Zaak en platform MKB Servicedesk gesignaleerde trend. Samenwerken, of eigenlijk delen, gaat overigens verder dan een tekstschrijver die samenwerkt met een grafisch vormgever of een fysiotherapeute die met een diëtiste haar krachten bundelt. Het draait ook om gunnen én verbinden. Op andere manieren kijken naar elkaars talenten en gebruikmaken van wat er op je pad komt. Meer ‘wij’ dus, dan ‘ik’.
► Meer focus? Zoek een partner.
Samenwerken zorgt er ook voor dat je meer focus hebt voor dat wat je goed kunt. Maar, hoe vind je een goede zakenpartner? Je leest het in dit artikel.
Tip 2: Start met een duidelijke visie Succesvolle starters hebben vaak een ijzersterke visie. Of het nou op papier is of in hun hoofd. Deze ondernemers weten heel goed wat ze precies willen bereiken. Jouw klant wil daarnaast ook meer dan ooit weten wat hij aan jou heeft. Denk dus niet vanuit jezelf (wat kan ik?), maar vanuit jouw klant (wat heeft een klant aan mij?). Het is de indruk die jij maakt die telt: wat is mijn kracht en hoe wil ik écht worden gezien?
15
Voordat je begint
Let wel: denk groot en met visie, maar begin klein. Dat is wat je zelf aan kunt qua tijdsbeslag, leningen, investeringen, risico’s en onzekerheid. Klein kan ook betekenen dat je het stap voor stap doet. Start bijvoorbeeld eerst met het schrijven van een beknopt ondernemingsplan.
► Expert-tip
Floris Venneman van Venterprise onderneemt al vanaf zijn 14e. Hij vertelt in deze video waar je in de voorbereiding over moet nadenken.
Tip 4: Starten met een bestaand bedrijf Tip 3: Succesvol starten op een volle markt Als je als startende ondernemer in een volle markt stapt, moet je je onderscheiden van anderen. Succesvolle starters kiezen of creëren vaak hun eigen niche (een klein of bepaald deel van de markt).
16
Hoe je dat doet? Een paar voorbeelden: • E en webwinkel in spijkerbroeken voor grote maten of een bedrijf dat als enige, unieke schroeven aan professionele bouwbedrijven verkoopt. • W ees onderscheidend door je te specialiseren in wat je al goed doet (denk aan een belastingadviseur die Pools spreekt). • L ever jouw expertise tijdelijk, interim, zodat je tot de flexibele schil van andere bedrijven behoort. • G a voor maatwerk en pas je producten en diensten volledig aan aan de speciale eisen van jouw klanten en opdrachtgevers. Succesvolle starters onderscheiden zich ten opzichte van de gemiddelde starter ook vaak door meer branchekennis en bekendheid met de markt waarin ze beginnen. Het hebben van een goed netwerk in de branche waar je start, is de helft van het werk.
Een bedrijf overnemen in plaats van er zelf één te starten biedt een grotere overlevingskans. Tweederde van de startende ondernemers is volgens de Kamer van Koophandel daardoor zelfs zó succesvol dat ze: • • • •
Omzetstijging realiseren. Het klantenbestand vergroten. De winstgevendheid verbeteren. Meer mensen in dienst nemen.
Vijf jaar na de start is 96 procent van deze ondernemers nog steeds actief, tegenover 70 procent van de starters met een nieuw bedrijf. Niet onlogisch, door een (goedlopend) bedrijf over te nemen, heb je gelijk al een klantenbestand, naamsbekendheid en misschien zelfs al (goed) personeel. ► Bedrijf overnemen?
Lees meer over de kansen die een bedrijfsovername biedt in het artikel: 'Bedrijf overnemen biedt grotere overlevingskansen'. of download het whitepaper Eerste hulp bij bedrijfsovername.
17
Voordat je begint
Ondernemers kwaliteiten: bezit jij ze? Een briljant idee voor een product of dienst is belangrijk. Nog veel belangrijker is wíe er achter dat idee zit en er al dan niet een succes van gaat maken. Bepaal je sterke en zwakke ondernemerspunten voordat je van start gaat. Als je weet hoe je bepaalde zaken aanpakt (of niet), kun je daarmee rekening houden tijdens het ondernemen. Het geeft je een eerlijk beeld over jouw kans van slagen als ondernemer.
Voordat je begint
Kun je ondernemen leren? Jij kent ze vast wel, van die ondernemersgezinnen waar het ene na het andere familielid een bedrijf begint. Word je nou echt als ondernemer geboren? Het antwoord is ‘nee’, hoewel een goed voorbeeld doet volgen. Veel succesvolle ondernemers delen bepaalde karaktereigenschappen en sommige van die eigenschappen zijn duidelijk verbonden met ondernemen.
Belangrijke ondernemerseigenschappen Van alle karaktereigenschappen die je kunt bezitten, zijn alleen empathie (inlevingsvermogen) en creativiteit aangeboren. De rest van de eigenschappen is aan te leren. Zelfs zoiets als rationaliteit (verstandelijkheid) kun je trainen. Die eerste twee zijn trouwens wél belangrijke eigenschappen voor een ondernemer. Toch kun je ook succesvol zijn als je deze niet of in mindere mate bezit. Als je je maar bewust bent wat je goed en minder goed kunt als ondernemer. Heb je bijvoorbeeld weinig inlevingsvermogen? Zoek dan een zakenpartner die wel inlevend is en jou hierin versterkt. ► Wat voor ondernemer ben jij?
Ben jij een geboren ondernemer? Of heb je nog een aantal verbeter- of aandachtspunten waaraan je kunt werken om als ondernemer steviger in je schoenen te staan? Via de scan van Mind Challenge breng je handig al je karaktereigenschappen in kaart. Je wordt je daarmee bewust van je kracht en je valkuilen. Goed om te weten én ook om te noemen in je ondernemingsplan.
Dit hebben succesvolle starters gemeen Er is veel onderzoek gedaan naar persoonskenmerken van ondernemers, bijvoorbeeld door Jong Ondernemen, Mind Challenge, Topstarter, startupquote.com
19
en Panteia/EIM. Weten of jij over ondernemersvaardigheden beschikt? Dit zijn de belangrijkste vragen. Ben jij: • Een doorzetter en bereid om hard te werken? • Bewust van risico’s en bereid die te nemen? • P restatiegericht en heb je kennis van financiële zaken? • Een goede leidinggevende? • Onafhankelijk en creatief van geest? • Daadkrachtig?
Zit je nog op de goede weg of moet je bijsturen? Een laatste gevaar voor ondernemers is een ongezonde werk-/privébalans, een van de redenen waarom je waarschijnlijk voor jezelf wilde beginnen. Als je als zelfstandig ondernemer alles zelf wilt doen, kom je jezelf vroeg of laat tegen. Annefrid Imenkamp van Chocstar: “Durf anderen om hulp te vragen. Veel mensen willen je namelijk graag helpen! Soms is het lastig om andere mensen toe te laten, maar ondernemen is een leerproces; je kúnt het nu eenmaal niet allemaal meteen weten.”
Voordat je begint
► Jouw motivatie telt!
20
Waarom wil jij ondernemen? Wanneer ben je de allerbeste versie van jezelf als ondernemer? Bekijk de video waarin ondernemer Arko van Brakel waardevolle tips geeft over jouw motivatie als ondernemer.
De valkuilen van starters Je hebt als ondernemer veel ballen hoog te houden en je moet over veel kennis en vaardigheden beschikken. Er liggen dan ook genoeg gevaren op de loer. De belangrijkste is het ontbreken van genoeg kennis van je boekhouding en je cijfers. Weet hoe je stuurt op cijfers, zelfs als je het uitbesteedt. Voer een goede administratie en goed debiteurenbeheer, ken je cijfers en focus op omzet. Voorkom dat je in de problemen komt doordat je facturen laat of niet betaald worden. Als starter moet je alles zelf doen. Dat vormt een volgende valkuil: je blik kan snel naar binnen gericht zijn. Terwijl je juíst naar buiten moet. Je moet er op uit, klanten zoeken en krijgen. Pak zaken planmatig aan, voorkom dat je altijd maar doorgaat en ruim tijd in voor zelfreflectie.
21
Voordat je begint
Wat is een goed idee? 3 vuistregels En nu naar jouw idee. Elk bedrijf begint met een droom of idee. Jouw idee vormt de basis voor je bedrijf. Er zijn verschillende indicaties of factoren die bepalen of een idee echt goed is.
Voordat je begint
Vuistregel 1: Is er markt voor jouw idee? Er moet een markt bestaan voor jouw product(en) of dienst(en). Als er geen markt (meer) voor is, heeft je bedrijf geen bestaansrecht. Ook al is jouw idee nog zo briljant en perfect uitgevoerd. Zo zal een webwinkel met kinderkleding van goeden huize moeten komen om zich nog te onderscheiden. Kijk goed hoe jouw idee zich verhoudt tot de concurrentie en of het écht een gat in de markt is. Hoe je dat doet? De twee tips hieronder helpen je verder. ► Maak een concurrentieanalysee
Weten hoe jouw idee zich verhoudt tot de concurrentie? Maak een goede analyse van jouw concurrenten! In dit artikel lees je hoe je dat doet.
► Gat in de markt?
Ondernemer Ruud Hendriks: “Onderzoek of jouw verwachtingen over je toekomstige bedrijf kloppen. Dat doe je door je idee te valideren. Je denkt wel dat er behoefte is aan een bepaald product, maar bel eens vijftig potentiële klanten op en vraag of dat ook daadwerkelijk zo is. En als ze 'ja' zeggen, vraag of ze 2 euro voor je product willen betalen en stuur vervolgens ook een rekening. Pas als ze die 2 euro daadwerkelijk betalen, dan weet je of het animo écht zo groot is.”
Vuistregel 2: Vervult jouw idee een behoefte? Een goed idee vervult vaak een behoefte. Stel jezelf dus de vraag: welke behoefte hebben mijn klanten en voorziet mijn product of dienst daarin? Daar kan jouw toegevoegde waarde zitten.
23
â–ş Communiceer jouw oplossing!
Vervult jouw bedrijf of product inderdaad een behoefte? Focus in je communicatie op de oplossing die je biedt voor het probleem van jouw klant en de resultaten die hij of zij ermee boekt. Zeker als je begint met een totaal nieuw idee voor een concept, product of dienst. Begin je een bedrijf met een bestaande dienst? Onderscheid je dan door je in je communicatie en het vermarkten van je product te focussen op de manier waarop jij verschil maakt.
Vuistregel 3: Een goed idee vertelt zichzelf
24
Een goed idee leg je zo uit. Probeer het maar eens. Beschrijf in maximaal dertig seconden wat jouw idee is, hoe jouw klant eruitziet en wat die klant aan jouw idee heeft. Als jij als ondernemer 100 procent achter jouw idee staat en heel goed weet hoe jouw idee in elkaar steekt, overtuig je daar in de eerste plaats die ander mee. Maar nog belangrijker: het geeft richting aan je plannen en maakt van jou de beste uitvoerder om van jouw idee een succes te maken.
â–ş Deel je idee
Wees niet bang om jouw idee te delen. Juist door het te delen, kom je verder. Ondernemer Annefrid Imenkamp, van CHOCSTAR, winnares van The Next Entrepeneur, legt je in deze video uit waarom.
Samuel Levie, Jiri Brandt en Geert van Wersch Brandt & Levie
Of je worst lust
25
Duurzame varkens Opgericht 2011 Aantal werknemers 10 fulltime rechtsvorm bv web brandtenlevie.nl
26
Drie vrienden met een passie voor écht eten en ambachtelijke worst; dat zijn de ondernemers van Brandt & Levie. Ze maken hun producten vanuit een overtuiging en met oog voor het milieu. Plezier staat daarbij hoog in het vaandel, en zo jong als ze zijn, ondernemen ze met veel succes.
Ontdekkingsreis in Italië Een half jaar duurt de reis van Samuel Levie en Jiri Brandt door Italië, op zoek naar hét recept voor ambachtelijke worst. Ze ontmoeten er veel personen met kennis, zoals de president van de Italiaanse slowfoodbeweging, en zien er veel bedrijven van binnen. Van kleine ambachtelijke plekken waar zelfs nog zonder koeling wordt gewerkt tot middelgrote vleesverwerkingsbedrijven. De ondernemers leren er de kneepjes van het vak. “Van het vet van het vlees snijden tot de snippers van de stoep vegen. Maar waar het natuurlijk om gaat, is dat je goed kijkt en luistert wát er precies gebeurt." Gekscherend: "Spionagewerk op zijn best!”
Eenmaal terug maken ze samen met Geert van Wersch een ondernemingsplan voor een bedrijf dat ambachtelijke worst maakt van duurzaam gehouden varkens. En ze schrijven zich in voor de ondernemingswedstrijd New Venture. Maar dat loopt op niks uit. Hoewel? “Ons plan kwam terug vol rode strepen erin. Maar dat motiveert wel enorm om het beter te maken en toch door te gaan."
De eerste worst Er is vervolgens maar één manier om erachter te komen om te zien of het plan kans van slagen heeft: die eerste worst maken. “Daar is geen handige ‘Ikea-uitleg’ voor, je moet gewoon aan de slag gaan.” Omdat ze dan nog weinig middelen hebben, mogen ze bij een bevriende groothandel de slagersruimte gebruiken als het eigen personeel ’s avonds naar huis is. Acht maanden lang experimenteren ze erop los, om de verschillende fases van worst maken te beheersen. Niet alles lukt. “Kaneel met roze peper bleek bijvoorbeeld echt niet lekker. Achteraf hadden we het hele proces van een worst ontwikkelen toen misschien nog niet volledig in de vingers, dat kan ook.”
Leeg spaarvarken Hun spaarvarken raakt langzaam leeg. Om tijdens de maanden van experimenten toch geld in het laatje te brengen, richten ze ook Food Cabinet op, een adviesbureau dat zich inzet voor een duurzamer voedsel systeem. Ze geloven heilig in de toekomst van voedsel dat met oog voor mens (of eigenlijk dier) en milieu wordt gemaakt. “Dát is onze drijfveer; een mooi product maken op een manier waarop de wereld er iets aan heeft of er beter van wordt.”
27
Worstlab Net zo hoog op hun agenda staat samenwerking en plezier in het ondernemen. En liefde voor het product, bij iedereen in het bedrijf. Zo houden ze één keer per maand een 'Worstlab'. “Op die avond proeven we gezamenlijk wat we hebben gemaakt. En bedenken vervolgens nieuwe recepten en smaken. Iedereen in het bedrijf, of je nou op kantoor zit of in de slagerij staat, mag op die creatieve stoel gaan zitten.”
28
Dat resulteert in een origineel productassortiment. Gedroogde worst met lavendel of verse worst met citroen en tijm bijvoorbeeld. Het slaat aan: inmiddels leveren ze aan heel wat restaurants en delicatessenwinkels. “We groeien nog steeds elke dag. Dat we samen met ons team werken aan een mooi product én er mensen mee bereiken, dat geeft veel voldoening."
29