PressCode Issue 12

περιεχόμενα

04. Μια νέα στρατηγική για τη Μέση ανατολή Δημήτρης Γιαννακόπουλος 06. Ιστορικό πολέμων και βίας 09. Ο ρόλος της Ε.Ε. πρέπει να είναι αποφασιστικός Γιάννης Βαληνάκης 12. Η αριστερά και η “γοητεία” του Ισλαμισμού Σωτήρης Ρούσσος 14. Γιατί αλλάζει το status quo του επενδυτικού γίγνεσθαι Δρ. Αλέξανδρος Στυλιανού 17. Ισλαμικό τόξο: Η αποσιωπημένη πραγματικότητα Ιωάννης Μιχαλέτος 22. Τα Αραβικά κράτη και οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας 25. Ενέργεια: Ο “ασφαλής” δρόμος του Ιράκ και το “χρήσιμο” Ιράν Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης 28. Η οικονομία: ένας σημαντικός παράγοντας Συμώνη Τσαλίδη 32. Προπαγάνδα: ΜΜΕ & πόλεμος Σταμάτης Πουλακιδάκος 34. Οι ρίζες του Παλαιστινιακού ζητήματος Ανδρέας Μπανούτσος 38. Κατανοώντας τη Μέση Ανατολή Δημήτρης Σκάλκος

ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

PRESSCODE ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΑΛΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΦΑΡΑΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ FOREIGN AFFAIRS HENRY KISSINGER RESEARCH INSTITUTE FOR EUROPEAN AND AMERICAN STUDIES ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ 12 ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΟΥΣΣΟΣ Δρ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΑΛΚΟΣ ΣΥΜΩΝΗ ΤΣΑΛΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΛΕΤΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ξ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΠΟΥΛΑΚΙΔΑΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΠΑΝΟΥΤΣΟΣ ART DIRECTOR ΑΝΔΡΕΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ European Communities, 2009

ISSN 1790-3483 COPYRIGHT PRESSCODE 2009 Απαγορεύεται η ολική ή μερική ανδημοσίευση όλων ανεξαιρέτως των κειμένων χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη Όλα τα άρθρα που δημοσιεύονται εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα του περιοδικού

PRESSCODE ΤΕΥΧΟΣ 12, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 ΟΜΗΡΟΥ 32 ΚΟΛΩΝΑΚΙ, ΑΘΗΝΑ 10672 ΤΗΛ. 210.3633515 FAX. 210.4296223 www.presscode.gr info@presscode.gr

Μια νέα στρατηγική για τη Μέση Ανατολή

Η αποτυχημένη Αμερικανική στρατηγική στη Μέση Ανατολή δεν οφείλεται μόνο στις ατελέσφορες κατα καιρούς πολιτικές, αλλά κυρίως στις λανθασμένες αναλύσεις για τα αίτια αυτών των αποτυχιών. Ο Αντιαμερικανισμός και η τρομοκρατία, τροφοδοτούνται από τις διαμαρτυρίες των Αράβων για τις αδικίες που υφίστανται για δεκαετίες – αδικίες πραγματικές, ή σε πολλές περιπτώσεις, αυτό που αντιλαμβάνονται ως

αδικία. Μια νέα στρατηγική για τη Μέση Ανατολή θα πρέπει να ξεκινήσει από μια ενδελεχή αναζήτηση των πρωταρχικών αιτίων αυτής της οργής, και όπου αυτό είναι εφικτό, να τις αντιμετωπίσει. Σήμερα στη Μέση Ανατολή κυριαρχεί η πολιτική βία, ο αυταρχισμός και ο εξτρεμισμός – ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα που απειλεί την περιφερειακή σταθερότητα, αλλά και

τα συμφέροντα της Δύσης στην περιοχή. Η αυξανόμενη επιρροή του Ιράν, με τις Χεζμπολά και Χαμάς υπό την προστασία του και την παραδοσιακή θρησκευτική και πολιτική επιρροή της Σαουδικής Αραβίας, οι μουσουλμάνοι έχουν εγκλωβιστεί σε μια αντιδυτική ρητορική. Οι ελπίδες που δημιούργησε η διάσκεψη στην Ανάπολη το 2007, ξεθώριασαν πολύ γρήγορα και η

PRESSCODE 4 / 5

ειρήνη ανάμεσα σε Ισραήλ και Παλαιστίνη φαίνεται τόσο απόμακρη, όσο ήταν πάντα τα τελευταία 60 χρόνια.Ο εκδημοκρατισμός της περιοχής και τα ανοίγματα που πραγματοποιήθηκαν το 2005 σε Αίγυπτο, Λίβανο, Μπαχρέιν, και τη Σαουδική Αραβία μοιάζουν ήδη με μακρινή ανάμνηση, καθώς τα καθεστώτα – πολλά από αυτά, σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών- χτυπούν προσπαθώντας να συντρίψουν εσωτερικούς αντιπάλους, πνίγοντας κάθε φωνή διαμαρτυρίας. Στο μέτωπο του πολέμου κατά της τρομοκρατίας βρίσκουμε την Αλ-Κάιντα να ανασυγκροτείται εκ του ασφαλούς στα σύνορα Αφγανιστάν- Πακιστάν και όσο αφορά το Ιράκ, παρά τις δεσμεύσεις του προέδρου Ομπάμα, ο δρόμος δείχνει εξαιρετικά μακρύς.. Πολλοί υποστηρίζουν πως τα οκτώ χρόνια της προεδρίας Μπούς, κατέστρεψαν την εικόνα και τις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, όχι μόνο στις χώρες της περιοχής αλλά και ολόκληρου του Αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου. Αυτή όμως είναι μια βολική, όσο και λανθασμένη θεώρηση. Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική: για περισσότερο από μισό αιώνα, οι κυβερνήσεις ρεπουμπλικάνων και δημοκρατικών είναι σταθερά προσηλωμένες σε μια αυτοκαταστροφική πολιτική για τη Μέση Ανατολή. Ουσιαστικά, λειτουργούσαν πάντα ως διαχειριστές των κρίσεων, κοιτώντας μέσα από μια βραχυπρόθεσμη οπτική. Οι σχεδιαστές της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής εστίασαν στη θεραπεία των συμπτωμάτων και δεν στράφηκαν στην εξέταση των βαθύτερων δομικών αιτίων που παρήγαγαν τόσα δεινά στην περιοχή. Πολιτική βία, σεκταρισμός, τρομοκρατία. Παρά το γεγονός πως η στάση του Μπαράκ Ομπάμα στην πρόσφατη σύγκρουση στη Γάζα ήταν αποθαρ

editorial ρυντική, είναι βέβαιο πως θα προσπαθήσει να “επισκευάσει” την εικόνα και την αξιοπιστία των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή. Ηγέτες με τους οποίους αντιπαρατέθηκε τα προηγούμενα χρόνια ο Τζώρτζ Μπους, βλέπουν τώρα θετικά την αλλαγή ηγεσίας στο Λευκό Οίκο και δηλώνουν έτοιμοι για διάλογο. Εντούτοις, το χάσμα ανάμεσα στα προβλήματα στη Μέση Ανατολή και στην τόλμη που χρειάζεται η αντιμετώπισή τους, είναι βαθύ. Όσοι υποστηρίζουν πως η διπλωματία, η πολυμέρεια ή ακόμα και η επαναφορά μιας “ηθικής” πλέον, ηγεσίας αρκούν για την αντιμετώπιση των πολύπλοκων συστημικών προβλημάτων της περιοχής, δείχνουν το δρόμο για ακόμα ένα επικίνδυνο αδιέξοδο. Σε αυτόν τον αιώνα, η ασφάλεια της Δύσης απειλείται τόσο από τις συγκρούσεις μεταξύ των κρατών, όσο και από τις συγκρούσεις στο εσωτερικό τους. Κατά συνέπεια, η πολιτική συμπεριφορά και στάση Αράβων και μουσουλμάνων, είναι ιδιαίτερα σημαντική και θα πρέπει να θεωρηθεί ως καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής. Η δυσπιστία και η καχυποψία απλά τροφοδοτούν το κύμα αγανάκτησης και συντηρούν το αίσθημα της αδικίας. Μια νέα στρατηγική για τη Μέση Ανατολή θα πρέπει να βασίζεται στην αναγνώριση των λαθών και της επαναφοράς της σχέσης εμπιστοσύνης με τη Δύση. Η αποκατάσταση της Αμερικανικής ηγεμονίας αποτελεί δέσμευση του Μπαράκ Ομπάμα, όπως επίσης και η προτεραιότητα που θα δώσει

στην επίλυση της Ισραηλινο-Παλαιστινιακής σύγκρουσης. Μέχρι στιγμής δεν έχει παρουσιαστεί ένα πλάνο που να δικαιολογεί την αισιοδοξία, αντίθετα, δηλώσεις και θέσεις συμβούλων και στελεχών που τον πλαισιώνουν σχετικά με το Ιράκ, το Ιράν, την καταπολέμηση της τρομο κρατίας κ.ά. δημιουργούν μια ανησυχία, αλλά οπωσδήποτε θα πρέπει να περιμένουμε. Στα πλαίσια της επαναξιολόγησης της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, μια νέα νοοτροπία θα μπορούσε να περιλαμβάνει: Την αποστρατικοποίηση του πολέμου κατά της τρομοκρατίας και την επαναφορά του στο πεδίο της αξιακής, ιδεολογικής αντιπαράθεσης, Την ουσιαστική και έμπρακτη προώθηση των δημοκρατικών θεσμών και οπωσδήποτε το διάλογο και τη συνεργασία με μη βίαιες Ισλαμιστικές ομάδες.

Δημήτρης Γιαννακόπουλος Εκδότης dim@presscode.gr

Αραβο-Ισραηλινή σύγκρουση

Ιστορικό πολέμων και βίας

Το ιστορικό της αραβο-ισραηλινής διένεξης χαρακτηρίζεται από πολέμους και βία που την καταστούν μια από τις μακροβιότερες συγκρούσεις του διεθνούς συστήματος ασφαλείας. Η παράθεση των ιστορικών γεγονότων που καθόρισαν την εξέλιξη της κρίνεται απαραίτητη για την κατανόηση του εύθραυστου περιβάλλοντος της Μέσης Ανατολής, μιας περιοχής σημαντικών γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων.

Η ανάγνωση του βιβλίου της ιστορίας αρχίζει μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Εβραίοι πραγματοποίησαν μια συστηματική και μαζική μετανάστευση στην Παλαιστίνη που ήταν υπό τον έλεγχο της Μ. Βρετανίας. Οι Εβραίοι, είχαν κύριο στόχο τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, σχημάτισαν οργανώσεις και άρχισαν να διεξάγουν επιθέσεις εναντίον των Βρετανών. Το 1947 η Μ. Βρετανία αδυνατώντας να ελέγξει αποτελεσματικά την κατάσταση στην Παλαιστίνη ζήτησε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να καθορίσει το μελλοντικό καθεστώς της. Στις 29 Νοεμβρίου του 1947, το όργανο του διεθνούς οργανισμού αποφάσισε την πολιτική διαίρεση της Παλαιστί

νης σε ένα αραβικό και ένα ισραηλινό κράτος. Η Ιερουσαλήμ θα αποτελούσε διεθνές έδαφος υπό τη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Η απόφαση έμεινε γνωστή ως «Σχέδιο Διχοτόμησης», την υπερψήφισαν 33 κράτη – συμπεριλαμβανομένων ΗΠΑ και ΕΣΣΔ- την καταψήφισαν 13 ενώ 10 απείχαν της ψηφοφορίας. Η ίδρυση του Ισραηλινού κράτους Το Μάιο του 1948 μετά τη λήξη της βρετανικής εντολής για την Παλαιστίνη, η εβραϊκή κοινότητα προχώρησε στη Διακήρυξη της Ιδρυσης του κράτους του Ισραήλ, που αναγνωρίστηκε από πολλά κράτη, τις ΗΠΑ, την ΕΣΣΔ και που το 1949 έγινε μέλος των Ηνωμένων Εθνών.

PRESSCODE 6 / 7

Η ανακήρυξη του Ισραήλ σε κράτος επέφερε και την πρώτη αραβο-ισραηλινή σύγκρουση. Λίγες ημέρες αργότερα αραβικές στρατιωτικές δυνάμεις από την Αίγυπτο, την Υπεριορδανία , το Ιράκ, τη Συρία και το Λίβανο επιτέθηκαν εναντίον του Ισραήλ και αρχικά κατέλαβαν περιοχές της νότιας και ανατολικής Παλαιστίνης και την εβραϊκή συνοικία της Παλαιάς Πόλης της Ιερουσαλήμ. Όμως, οι ισραηλινοί κατάφεραν να απωθήσουν τους Άραβες με μια σύντομη επίθεση και να κυριεύσουν ολόκληρες τις περιοχές της Νεγκέβ και της Γαλιλαίας. Τελικά, μετά από μια σειρά ανακωχών, οι ισραηλινοί κατάφεραν να κατοχυρώσουν τα σύνορα τους σε μια γραμμή ευνοϊκότερη από εκείνη της απόφασης των Ηνωμένων Εθνών. Η δεύτερη πολεμική σύγκρουση που ακολούθησε ήταν με την Αίγυπτο το 1956. Μετά το πραξικόπημα που έγινε στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 1952 και την κατάληψη της εξουσίας από τον εθνικιστή συνταγματάρχη Γκαμάλ Νάσερ προκλήθηκε νέα ένταση. Τον Ιούλιο του 1956 ο Νάσερ εθνικοποίησε τη Διώρυγα του Σουέζ και την ανακήρυξε σε στρατιωτική ζώνη, γεγονός που έκανε τη Μ. Βρετανία και την Γαλλία να προτείνουν τη σύγκλιση μιας διάσκεψης κρατών που χρησιμοποιούσαν τη Διώρυγα με στόχο τη δημιουργία ενός καθεστώς διεθνοποίησης. Η Αίγυπτος απέρριψε την πρόταση και τότε το Παρίσι σε συνεννόηση με το Λονδίνο αποφάσισαν να γίνει επίθεση από το Ισραήλ εναντίον της Αιγύπτου, με τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ να μην συμμετέχουν σε αυτό το σχέδιο. Μετά τον αποκλεισμό της ναυσιπλοΐας στον Κόλπο της Ακάμπα και στο Λιμάνι του Εϊλάτ από τους Αιγυπτίους, το Ισραήλ τον Οκτώβριο του 1956 εισέβαλε στο Σινά για να εξουδετερώσει τις αιγυπτιακές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί. Μέσα

σε πέντε ημέρες οι Ισραηλινοί είχαν καταλάβει τη Γάζα, τη Ράφα, το ΕλΑρίς και είχαν συλλάβει χιλιάδες αιχμαλώτους καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου ανατολικά της Διώρυγας του Σουέζ. Η Γαλλία και η Μ. Βρετανία απεύθυναν τελεσίγραφο με το οποίο καλούσαν τους εμπόλεμους να αποσύρουν τα στρατεύματα τους σε απόσταση 15 χλμ. από τη Διώρυγα του Σουέζ. Η Αίγυπτος αρνήθηκε και στις 5 και 6 Νοεμβρίου εκδηλώθηκε γαλλο-βρετανική επέμβαση με βομβαρδισμούς και αποβάσεις στο Πορτ Φουάντ και στο Πόρτ Σάιντ. Ωστόσο, οι διεθνείς αντιδράσεις και κυρίως οι πιέσεις από ΗΠΑ και ΕΣΣΔ αναγκάσαν τους Γάλλους και τους Βρετανούς να αποσύρουν τα στρατεύματα τους. Τελικά το Δεκέμβριο στάλθηκε στην περιοχή μια δύναμη έκτακτου ανάγκης από τα Ηνωμένα Έθνη, αντικατέστησε τις γαλλο-βρετανικές δυνάμεις και οι Ισραηλινοί αποσύρθηκαν το Μάιο του 1957. Ο πόλεμος των «έξι ημερών». Η τρίτη αραβοϊσραηλινή σύγκρουση σημειώθηκε τον Ιούνιο του 1967 και έμεινε γνωστή ως «πόλεμος των έξι ημερών». Οι προϋπόθεσης της διένεξης δημιουργήθηκαν όταν το Μάιο του 1967 συμπλοκές μεταξύ της Συρίας και του Ισραήλ στα Υψίπεδα του Γκολάν, ώθησαν το Νάσερ να αποκλείσει τα Στενά του Τιράν από τη ναυσιπλοΐα των ισραηλινών πλοίων. Το Ισραήλ θεώρησε την απόφαση ως πρόκληση πολέμου και εξαπέλυσε επίθεση στις 5 Ιουνίου του 1967. Μέσα σε έξι ημέρες οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις κατάφεραν να καταστρέψουν την αιγυπτιακή πολεμική αεροπορία στα αεροδρόμια της καθώς και τη συριακή, την ιρακινή και την ιορδανική. Κατά τη διάρκεια έξι ημερών οι Άραβες έχασαν την Παλαιά Πόλη της Ιερουσα-

λήμ, τη Χερσόνησο του Σινά, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη και τα Υψίπεδα του Γκολάν στα σύνορα Ισραήλ- Συρίας. Η μη συμμόρφωση του Ισραήλ με τις αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για αποχώρηση από τα κατεχόμενα οδήγησαν την Αίγυπτο και τη Συρία σε επίθεση κατά του Ισραήλ στις 6 Οκτωβρίου του 1973, ημέρα του Γιομ Κιπούρ, της θρησκευτικής εορτής των Εβραιών. Οι Ισραηλινοί δέχτηκαν επίθεση από την Αίγυπτο στη Διώρυγα του Σουέζ και από τη Συρία στα Υψίπεδα του Γκολάν. Οι αραβικές δυνάμεις επέδειξαν μεγαλύτερη μαχητικότητα από ότι στους προηγούμενους πολέμους με αποτέλεσμα οι ισραηλινές δυνάμεις να έχουν μεγάλες απώλειες. Ο ισραηλινός στρατός, ωστόσο, προέλασε και περικύκλωσε τις αιγυπτιακές δυνάμεις, περνώντας στη Διώρυγα του Σουέζ και εγκαθιστώντας στρατιώτες στη δυτική όχθη της.

του Ισράηλ Γιτζάκ Ράμπιν, ο οποίος δολοφονήθηκε δυο χρόνια μετά από φανατικό ισραηλινό έποικο. Οι Συμφωνίες του Οσλο προέβλεπαν τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής που θα αναλάμβανε τη διοίκηση ενός μεγάλου μέρους των Κατεχόμενων και τη σταδιακή απόσυρση των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων.

Το Ισραήλ και η Αίγυπτος υπέγραψαν κατάπαυση του πυρός το Νοέμβριο και συμφωνία ειρήνης στις 18 Ιανουαρίου 1974. Οι συμφωνίες προέβλεπαν την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Χερσόνησο του Σινά δυτικά των Μίλτα και Γκίντι, ενώ η Αίγυπτος θα περιόριζε τις δυνάμεις της στην ανατολική όχθη της Διώρυγας. Μεταξύ των δυο αντίπαλων στρατών εγκαταστάθηκε ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών και η προαναφερθείσα συμφωνία συμπληρώθηκε από μια άλλη που υπογράφτηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1974. Οι ειρηνευτικές Συμφωνίες του Καμπ Ντείβιντ Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου 1978, η Αίγυπτος και το Ισραήλ με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ υπέγραψαν τις Συμφωνίες του Κάμπ Ντέιβιντ, με παρόντες τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μέναχεν Μπέγκιν και τον Αίγυπτιος προέδρος Ανουάρ Σαντάντ. Το Ισραήλ επέστρεψε τη Χερσόνησο του Σινα και η Αίγυπτος έγινε η πρώτη αραβική χώρα που αναγνώρισε ως κράτος. Η ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών πρόκαλε την πρώτη Ιντιφάντα, την μαζική εξέγερση των

Παλαιστινίων την περίοδο 19831993 με γενικές απεργίες, διαδηλώ σεις και πετροπόλεμο με τους ισραηλινούς στρατιώτες. Η σύγκρουση είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 1.100 Παλαιστίνιοι και 160 Ισραηλινοί. Μια δεύτερη Ιντιφάντα ακολούθησε το Σεπτέμβριο του 2000 με τον αριθμός των νεκρών υπερβαίνει τους 5.300 Παλαιστίνιους και του 1.000 Ισραηλινούς.

Η διαμάχη Ισραηλινών και Παλαιστίνιων έγινε αντικείμενο διαπραγματεύσεων για την επίλυση της από τη διεθνή κοινότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το 1993 υπεγράφησαν οι Συμφωνίες του Οσλο, μεταξύ του ηγέτη των Παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ και του πρωθυπουργού

Η διένεξη Ισραηλινών και Παλαιστίνιων αποτελεί μια από τις άμεσες προτεραιότητας της διεθνούς κοινότητας, ειδικότερα όταν συγκλονίζεται η κοινή γνώμη από περιόδους έντασης και βίας. Το 2002 συστήθηκε το Κουαρτέτο -ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ρωσία και Ηνωμένα Έθνη- με στόχο τη διαμεσολάβηση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων για τη διευθέτηση του προβλήματος. Η πρόσφατη στρατιωτική εισβολή των ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας κάνει ακόμη επιτακτικότερη την ανάγκη για επίλυση του παλαιστινιακού, αφού ο μεγάλος αριθμός των παλαιστίνιων αμάχων ενισχύει την επέκταση της εξτρεμιστικού Ισλάμ μέσα στις μουσουλμανικές μάζες.

PRESSCODE 8/ 9

Γιάννης Βαληνάκης Υφυπουργός Εξωτερικών

Ο ρόλος της Ευρωπαικής Ένωσης πρέπει να είναι αποφασιστικός Η μακραίωνη σχέση φιλίας της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο, καθώς και η εποικοδομητική συνεργασία μας με το Ισραήλ αποτελούν δεδομένα που προσδίδουν στη χώρα μας χαρακτηριστικά αξιόπιστου συνομιλητή στη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια σε διεθνές, ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο για να προωθήσει την ειρηνευτική διαδικασία έτσι ώστε να δημιουργηθούν εκείνες οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την επούλωση των βαθέων τραυμάτων μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών και τελικά να καταστεί εφικτή μία συνολική ειρηνική διευθέτηση του Παλαιστινιακού ζητήματος.

Η Μέση Ανατολή είναι μία περιοχή της οποίας η γεωγραφική εγγύτητα και η γενικότερη γεωπολιτική σημασία της για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο την καθιστούν κορυφαία προτεραιότητα για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Η ασφάλεια και ευημερία της Ευρώπης συνδέεται στενά με τις εξελίξεις στη Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτό είναι ένα δεδομένο που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Τις τελευταίες δεκαετίες αρκετές φορές έχει φανεί φως στην άκρη του τούνελ. Από την Συμφωνία του Όσλο το 1993 ως την αποχώρηση των Ισραηλινών στρατευμάτων και εποίκων από την Γάζα και τη Δυτική Όχθη οι ελπίδες της διεθνούς κοινότητας έχουν αναθαρρήσει αλλά και έχουν διαψευσθεί από δολοφονίες ηγετών με όραμα, βίαιες συγκρούσεις και λουτρά αίματος και εκατόμβες θυμάτων κυρίως μεταξύ των αμάχων. Σταθερά η Μέση Ανατολή δείχνει να είναι παγιδευμένη σε επαναλαμβανόμενους κύκλους βίας και απύθμενου μίσους. Τον τελευταίο από αυτούς τους κύκλους τον ζήσαμε μόλις πρόσφατα ενώ η κατάπαυση του πυρός παραμένει μια

πολύ εύθραυστη υπόθεση. Το πρώτο ζητούμενο για εμάς ήταν η άμεση αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας για την ανακούφιση των αμάχων. Η Ελλάδα ήταν ίσως η πρώτη χώρα που δραστηριοποιήθηκε προς αυτή την κατεύθυνση. Εκατοντάδες τόνοι τροφίμων και φαρμάκων απεστάλησαν στη Λωρίδα της Γάζας με απόλυτα συντονισμένο τρόπο. Το θέμα του ανοίγματος και της εποπτείας των συνοριακών διαβάσεων της Γάζας αποτέλεσε ζήτημα κορυφαίας προτεραιότητας και το θέσαμε στο επίκεντρο όλων των διαβουλεύσεων, όπως και την άρση του αποκλεισμού της περιοχής. Και οι αποστολές βοήθειας συνεχίζονται. Μόλις πριν από λίγες μέρες συνεχίζοντας τη στήριξή της στον Παλαιστινιακό λαό η χώρα μας έστειλε από το λιμάνι του Πειραιά πάνω από 100 τόνους τροφίμων που αγόρασε το Υπουργείο Εξωτερικών καθώς και φάρμακα και ιατροφαρμακευτικό υλικό που συγκεντρώθηκαν σε συνεργασία με την Εκκλησία της Ελλάδος, φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ιδιωτικές Εταιρείες και Συνεταιρισμούς και μεταφέρεται με ευθύνη και έξοδα του Υπουργείου Εξωτερικών για να παραδοθεί στους αρμόδιους φορείς των Ηνωμένων Εθνών, προς προώθηση και διανομή στη Γάζα.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον Παλαιστινιακό λαό για το 2009 θα φτάσει τα 58 εκατομμύρια ευρώ. Τούτο πέραν των 113 εκατομμυρίων ευρώ που χορηγεί η Ένωση ετησίως, ως ο μεγαλύτερος χορηγός διεθνώς.

Μια βιώσιμη λύση πρέπει να είναι αμοιβαία αποδεκτή και να έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός ανεξάρτητου, δημοκρατικού και βιώσιμου Παλαιστινιακού κράτους, το οποίο θα συμβιώνει με ασφάλεια με το κράτος του Ισραήλ

Όμως, η ανθρωπιστική βοήθεια και η ανακούφιση των αμάχων δεν αποτελεί στρατηγική επιδίωξη αλλά αντίδραση στη βία. Αυτό που χρειάζεται σε πολιτικό επίπεδο ειναι αυξημένο αίσθημα ευθύνης και συντονισμένες προσπάθειες ώστε η εκεχειρία να προστατευθεί και έτσι να γίνει δυνατή η επιστροφή στο τραπέζι του διαλόγου το συντομότερο δυνατό. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Μέση Ανατολή πρέπει να είναι αποφασιστικός. Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή καταδίκασε τη βία και εργάσθηκε στο πλαίσιο της ΕΕ για τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών, τη διασφάλιση ανθρωπιστικών διαδρόμων και τη διαφύλαξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Στις 31 Δεκεμβρίου, σε έκτακτη σύνοδο του Συμβουλίου τα 27 κράτη μέλη τη Ευρωπ αϊκής Ένωσης υιοθετήσαμε ομόφωνα αυτούς ακριβώς τους στόχους. Είναι ζωτικής σημασίας η κατάπαυση του πυρός να μετατραπεί σε μία διαρκή εκεχειρία. Αυτό απαιτεί και η σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στόχος και χρέος όλων άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένων δεν μπορεί παρά να είναι η προστασία των αμάχων και η επιστροφή της κατάστασης στοέδαφος σε συνθήκες ασφάλειας. Και αυτό πρωτίστως σημαίνει συνειδητοποίηση από Ισραηλινούς και Παλαιστινίους ότι η ανθρώπινη ζωή είναι πολύτιμη και όχι νόμισμα που εξαργυρώνεται φθηνά στο όνομα φυλής ή θρησκείας. Κάθε απώλεια ανθρώπινης ζωής, ιδιαίτερα αμά-

χων, παιδιών και γυναικών την βρίσκουμε μπροστά μας ως ένα ακόμη εμπόδιο προς την ειρήνη. Αυτό που πρέπει όλοι να αντιληφθούν είναι ότι δεν υπάρχει παρά μία επιλογή: Η διαπραγμάτευση. Γι’ αυτό το λόγο, ως Ελλάδα, θα συνεχίσουμε να πιέζουμε σε συντονισμό με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας. Λύση όμως δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς παλαιστινιακή εθνική συμφιλίωση και ενότητα. Οι προτάσεις που έχει καταθέσει η Αίγυπτος για το ζήτημα αυτό παρέχουν μια σημαντική αφετηρία και μια στέρεα βάση για να υπάρξει μια ουσιαστική διευθέτηση. Οι προσπάθειες της Αιγύπτου είναι σημαντικές και έχουν την απόλυτη υποστήριξή μας. Χωρίς τη συμφιλίωση και την ενότητα του Παλαιστινιακού λαού, τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει δεν θα μπορέσουν να βρουν λύση. Και η ενότητα βέβαια είναι κρίσιμο πολιτικό ζητούμενο για ολόκληρο τον Αραβικό κόσμο. Είναι ζωτικής σημασίας προϋπόθεση για μια ουσιαστική και με απτές προοπτικές διαπραγμάτευση στο πλαίσιο της ειρηνευτικής διαδικασίας αλλά και ευρύτερα για την σταθερότητα και την ειρήνη σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Γιατί αυτός πρέπει να είναι ο στρατηγικός στόχος της διεθνούς κοινότητας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Παλαιστινιακό βρίσκεται στην καρδιά του Μεσανατο λικού. Είναι το κλειδί για την επίτευξη βιώσιμης ειρήνης στην περιοχή.

Όμως, εκτός από την Αραβο-Ισραηλινή διένεξη, η διεθνής κοινότητα είναι αντιμέτωπη με μια σειρά άλλων προκλήσεων στην ευρύτερη περιοχή. Προκλήσεις οι οποίες είναι αλληλένδετες και δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν ξεχωριστά.

PRESSCODE 10 / 11

Η διεθνής τρομοκρατία, η διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός και η μισαλλοδοξία απειλούν τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η θέση της Ελλάδας είναι ότι η σταθεροποίηση της περιοχής και η οριστική επίλυση των προβλημάτων απαιτούν μια ολοκληρωμένη στρατηγική. Στην καρδιά μιας τέτοιας στρατηγικής βρίσκεται η ανάγκη επίλυσης του Παλαιστινιακού προβλήματος. Μια βιώσιμη λύση πρέπει να είναι αμοιβαία αποδεκτή και να έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός ανεξάρτητου, δημοκρατικού και βιώσιμου Παλαιστινιακού κράτους, το οποίο θα συμβιώνει με ασφάλεια με το κράτος του Ισραήλ, σύμφωνα με τον οδικό χάρτη του Κουαρτέτου και τις σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η ελληνική πολιτική στοχεύει στη ενίσχυση των μετριοπαθών δυνάμεων, των δυνάμεων του διαλόγου και της ειρήνης.

Ως Προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με πρωτοβουλία μας συζητήθηκε το Μεσανατολικό σε περίοδο ειρήνης και όχι εν μέσω σύγκρουσης όπως δυστυχώς συμβαίνει συνήθως. Συμμετείχαμε ενεργά στη Διεθνή Διάσκεψη για το Λίβανο το 2007, ενώ ήμασταν παρόντες και στη Διάσκεψη της Αννάπολης τον ίδιο χρόνο. Παρ’ όλη την απογοήτευση για το τελευταίο κύμα βίας και αίματος, η Ελλάδα και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, θα συνεχίσουμε τις προσπάθειες όλων των τελευταίων ετών, θα τις εντείνουμε ακόμα περισσότερο, με στόχο μία λύση η οποία κάθε μέρα που περνά μέσα στην αβεβαιότητα και τη σύγκρουση τόσο πιο δύσκολη και περίπλοκη καθίσταται.

η ανθρώπινη ζωή είναι πολύτιμη και όχι νόμισμα που εξαργυρώνεται φθηνά στο όνομα φυλής ή θρησκείας

Σωτήρης Ρούσσος Αναπληρωτής καθηγητής και επικεφαλής της Ομάδας Μελέτης για τη Μέση Ανατολή και το Ισλάμ στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Η αριστερά και η «γοητεία» του Ισλαμισμού Η καταστροφική και τραγική επιχείρηση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα ανέδειξε μια προϊούσα παράδοξη και ιδεολογικά αντιφατική όσμωση της Αριστεράς στην Ευρώπη και στη χώρα μας με τα ρεύματα του ακραίου πολιτικού Ισλάμ στη Μέση Ανατολή αλλά και αλλού. Οι εκδηλώσεις αυτής της όσμωσης μπορούν να αναζητηθούν σε πολλά σημεία και περιστάσεις. Πρώτον, στην χωρίς κριτική και επιφυλάξεις συμμαχία οργανώσεων της άκρας αριστεράς, κυρίως στην Αγγλία, με μουσουλμανικές οργανώσεις που έχουν κατά καιρούς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πρωτοστατήσει είτε στην καταδίωξη του συγγραφέα Σάλμαν Ράσντι για το βιβλίο του Σατανικοί Στίχοι, είτε σε εκδηλώσεις αντισημιτισμού είτε στο πολιτιστικό και κοινωνικό διωγμό εκφάνσεων κοινωνικής ισότητας που αφορούν τη θέση της γυναίκας, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων κλπ. Χαρακτηριστική περίπτωση η Respect-the-Unity Coalition μεταξύ του ακροαριστερού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (SWP) και της Μουσουλμανικής Ένωσης της Βρετανίας (Muslim Association of

Britain) στις ευρωεκλογές του 2004. Δεύτερο στοιχείο είναι η χωρίς καμία επιφύλαξη υποστήριξη του θεοκρατικού καθεστώτος της Τεχεράνης ως αξιόπιστου αντι-ιμπεριαλιστικού ακόμη και αντικαπιταλιστικού πρόμαχου αγνοώντας ή αποσιωπώντας την εξολόθρευση του Tudeh, ίσως του πιο μαζικού και πρωτοπόρου κομμουνιστικού αριστερού κόμματος στη Μέση Ανατολή. Όσοι αμφιβάλλουν ας ρίξουν μια ματιά στην ιστοσελίδα και την ηλεκτρονική εφημερίδα του κόμματος αυτού για να καταλάβουν ποια θα έπρεπε να είναι η συνεπής αριστερή ιδεολογική στάση απέναντι στους Αγιατολαχ της Τεχεράνης. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί η βίαιη διάλυση μαζικών κουρδικών κομμάτων και άλλων αριστερών οργανώσεων που αναγκάστηκαν να πέσουν στην παγίδα της αγκάλης του σανταμικού καθεστώτος για να σωθούν. Τρίτη περίπτωση, ο εναγκαλισμός από την ευρωπαϊκή και κυρίως την ελληνική Αριστερά της ιρακινής αν

τίστασης εναντίον της αμερικανικής κατοχής χωρίς προϋποθέσεις και διαχωρισμούς. Έτσι παρέβλεψαν το γεγονός ότι ανάμεσα στην αντίσταση υπήρχαν σφαγείς του κουρδικού και του σιιτικού πληθυσμού της μπααθικής περιόδου αλλά και «φυσιογνωμίες» όπως ο Ζαρκάουϊ και η τζιχαντική, τύπου αλ-Κάιντα, οργάνωσή του με τους αποκεφαλισμούς ομήρων που οδήγησαν ακόμη και τις σφόδρα αντι-αμερικανικές σουνιτικές φυλές να πάρουν τα όπλα εναντίον τους. Κανένας λόγος για τις σιιτικές περιοχές και την ελευθερία που απολαμβάνουν για πρώτη φορά οι Κούρδοι –οι οποίοι εμμέσως παρουσιάζονταν σαν εγκάθετοι των Αμερικανών. Σχεδόν καμία δημοσιογραφική κάλυψη και ουσιαστική ανάλυση για τις πρόσφατες τοπικές εκλογές στο Ιράκ, μάλλον γιατί θαμπώνουν την εικόνα της ιρακινής αντίστασης και τη γοητεία ακόμη και των πιο ακραίων μορφών του πολιτικού Ισλάμ.

PRESSCODE 12 / 13

Τέλος, στην περίπτωση της Χαμάς, είδαμε και ηγέτες της Αριστεράς κάτω από το θρησκευτικής έμπνευσης λάβαρό της-, το κίνημα αυτό του πολιτικού Ισλάμ φαίνεται να ενσαρκώνει την αντίσταση κατά του ιμπεριαλισμού πιθανόν ακόμη και κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Πρόκειται μάλλον για μια λενινιστικού τύπου «συμμαχία με τον διάβολο» μιας και το προοίμιο του πολιτικού προγράμματος του εκλογικού μετώπου της Χαμάς στις εκλογές του 2005 καθιστά σαφές ότι το Ισλάμ και ο ισλαμικός νόμος αποτελούν τη βάση της πολιτικής οργάνωσης της κοινωνίας. Τώρα πώς αυτό συνάδει, για αυτούς που γνωρίζουν έστω και ελάχιστα τη σχέση Ισλάμ και κράτους, με την πολιτική εναλλαγή και τον πλουραλισμό μένει να συζητηθεί. Μήπως σε αυτή τη γοητεία της αντιιμπεριαλιστικής Χαμάς πρέπει να αναζητηθεί και η χαμηλή πτήση της είδησης ότι ο ΟΗΕ σταμάτησε την παροχή τροφίμων προς τη Γάζα γιατί αυτά κατασχέθηκαν, μάλλον «επαναστατικώ δικαίω», από ενόπλους της Χαμάς. Το επιχείρημα ότι αυτή είναι η μόνη δύναμη που αντιστέκεται στην ισραηλινή κατοχή είναι μάλλον αδύναμο αφού υπάρχουν εναλλακτικές μορφές δράσεις και αλληλεγγύης. Για παράδειγμα, μια παγκόσμια εκστρατεία για την απελευθέρωση των ηγετών της Φατάχ (συμπεριλαμβανόμενου του Μαρουάν Μπαργούτι) από τις ισραηλινές φυλακές θα είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξη των πραγματικών λαοπρόβλητων δυνάμεων μέσα στο πλειοψηφικό ρεύμα της Φατάχ, θα ενδυνάμωνε την αντίσταση στην ισραηλινή κατοχή, θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για σοβαρές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και επιτέλους δεν θα παρέδιδε την παλαιστινιακή κοινωνία στην ισλαμιστική δεξιά. Γιατί σε αυτό το ση

μείο του πολιτικού φάσματος τοποθετούνται οργανώσεις σαν την Χαμάς. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ο πρώτος που υφίσταται την άγρια καταστολή των οργανώσεων αυτών όπου κυριάρχησαν είναι ακριβώς οι οργανώσεις της Αριστεράς. Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να καταστήσουμε σαφή μια σημαντική διάκριση. Είναι άλλο πράγμα να θεωρούμε τις μαζικές οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ υπαρκτές πολιτικές δυνάμεις, τις οποίες πρέπει να αναγνωρίσουμε και να εμπλακούμε σε ένα διάλογο μαζί τους για τους όρους και τις προϋποθέσεις της περιφερειακής σταθερότητας, και άλλο να τις εξιδανικεύουμε, να τις θεωρούμε γνήσιες δυνάμεις απελευθέρωσης από τον ιμπεριαλισμό και την εκμετάλλευση υποτάσσοντας τη στρατηγική της ευρωπαϊκής Αριστεράς στην κοινωνικά και πολιτικά συντηρητική ιδεολογία και στρατηγική τους. Είναι επίσης διαφορετικό να αναγνωρίζει κανείς το Ιράν ως περιφερειακή ηγεμονική δύναμη, να απορρίπτει την περιθωριοποίησή του και να αποκαθιστά με όρους και προϋποθέσεις στρατηγικό διάλογο μαζί του, πάλι για χάρη της περιφερειακής ασφάλειας, και διαφορετικό να αποσιωπά τις αποτρόπαιες πλευρές των θανατικών ποινών σε

ανήλικους και την πολλαπλώς βαλλόμενη ελευθερία του λόγου και της πολιτικής και κοινωνικής δράσης, ιδιαίτερα στη σκοτεινή περίοδο του Αχμαντινετζάντ. Γράφοντας για την αντίδραση της ευρωπαϊκής Αριστεράς στην ισλαμική επανάσταση του 1979 ο Τάρεκ Άλι επιτέθηκε στον «ανόητο αντι-ιμπεριαλισμό» λέγοντας ότι εκφράστηκε από «χρήσιμους ανόητους της δυτικο-ευρωπαϊκής Αριστεράς» που θεωρούσαν ότι κάτι το προοδευτικό θα έπρεπε να υπάρχει στους Αγιατολάχ, αφού ανέτρεψαν τον Σάχη που ήταν όργανο της Αμερικής. Από την άλλη ο Τζον Γκρέι, στο βιβλίο του Heresies, παρουσιάζει μια πτυχή της Αριστεράς που ίσως εξηγεί τη γοητεία που της ασκεί η ριζοσπαστική θεοκρατία. Σύμφωνα με τον Γκρέι «η παράλογη ιδέα του Μάρξ για το ‘τέλος της ιστορίας’, όπου ο κομμουνισμός θριαμβεύει και τότε εξαφανίζονται οι καταστροφικές συγκρούσεις στον κόσμο αποτελεί μια εκκοσμικευμένη μετάλλαξη της χριστιανικής αποκαλυπτικής πίστης». Πρόκειται, καταλήγει ο Γκρέι, για μύθο μεταμφιεσμένο σε επιστήμη. Μήπως και στην περίπτωση του ισλαμισμού πρόκειται για εξόφθαλμη κοινωνική δεξιά μεταμφιεσμένη σε αντι-ιμπεριαλιστικό προμαχώνα;

Δρ. Αλέξανδρος Στυλιανού Λέκτωρ Business School ,New York University

Μέση Ανατολή και παγκόσμια οικονομική κρίση

Γιατί αλλάζει το status quo του επενδυτικού γίγνεσθαι Η εν εξελίξει παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση έχει τη δυναμική και τις ποιότητες να αλλάξει άρδην το οικονομικό και επενδυτικό status quo. Σε αυτό τουλάχιστον συνηγορεί το καταλυτικό παράδειγμα των οικονομιών της Μέσης Ανατολής, που μέχρι πριν από περίπου έξι μήνες προέβαλλαν ως η βασική παγκόσμια κύτη κεφαλαίων, ενώ σήμερα τα αραβικά κρατικά κεφάλαια επαναπατρίζονται άρδην προκειμένου να καλυφθούν «μαύρες τρύπες» στις εγχώριες οικονομίες. Τα περιβόητα Sovereign Wealth Funds (SWF) παρουσιάζουν πλέον απώλειες κεφαλαίων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, οι οικονομίες του κόλπου άρχισαν να «ασθμαίνουν», οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης υποβαθμίζουν χώρες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της περιοχής, η πηγή οικονομικής ισχύος τους – το πετρέλαιο – έχει υποτιμηθεί, ενώ σύμφωνα με αναλύσεις το επόμενο μεγάλο πρόβλημα των αραβικών οικονομιών θα προκύψει από δημογραφικούς παράγοντες. Όλα αυτά είναι, φυσικά, πολύ ανησυχητικά και για τη «Δύση» και τις

εταιρίες της που περίμεναν ωσάν μάννα εξ ουρανού τα αραβικά κρατικά επενδυτικά κεφάλαια και ξαφνικά βρίσκονται προ μιας δυσάρεστης πραγματικότητας: το τέλος των αραβικών επενδύσεων – τουλάχιστον για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Ήταν μόλις ο περασμένος Νοέμβριος όταν σε εκτενές αφιέρωμα των Financial Times οι εκτιμήσεις συνέκλιναν ότι οι οικονομίες της Μέσης Ανατολής δείχνουν μια αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα στην παγκόσμια οικονομική κρίση και ότι ίσως τελικά καταφέρουν να αποτελέσουν το σημείο ανάφλεξης της ανάκαμψης. Μόλις τρεις μήνες αργότερα η κατάσταση στις χώρες αυτές είναι δραματική. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Ντουμπάι που μέχρι πρότινος προέβαλλε ως η Αραβική χώρα της ευκαιρίας με χιλιάδες ξένους να συνωστίζονται στο αεροδρόμιό του αναζητώντας την τύχη τους, ενώ σήμερα υπό ενοικίαση αυτοκίνητα σκονίζονται

στο παρκινγκ του αεροδρομίου, καθώς οι ξένοι, υπό ένα παλιρροϊκό κύμα απολύσεων, αποχωρούν αθρόως. Οι τελευταίες εκτιμήσεις αναφορικά με την πορεία των οικονομιών των χωρών της Μέσης Ανατολής είναι εξαιρετικά αποθαρρυντικές, με τον βρετανικό χρηματοοικονομικό οίκο HSBC να προειδοποιεί ότι οι αραβικές χώρες θα βιώσουν φέτος τη μεγαλύτερη συρρίκνωση της τελευταίας εικοσαετίας, καθώς το ονομαστικό ΑΕΠ θα μειωθεί κατά το εντυπωσιακό ποσοστό του 25%. Η δε Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι η οικονομική ανάκαμψη στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής θα περιοριστεί το 2009 στο 3,9% από 5,8% για το 2008. Ασφαλώς, ο παράγοντας-κλειδί πίσω από την ξαφνική και ραγδαία αποδυνάμωση των αραβικών οικονομιών είναι η κατακόρυφη πτώση της τιμής του πετρελαίου, που από τα 147 δολάρια ανά βαρέλι τον περασμένο Ιούλιο,

PRESSCODE 14 / 15

κινείται τον τελευταίο μήνα σε ένα εύρος διακύμανσης μεταξύ 35 και 40 δολαρίων, δηλαδή στα επίπεδα το 2004. Μια πετρελαϊκή τιμή περί τα 40 δολάρια επαρκούσε πριν από πέντε χρόνια για να τροφοδοτεί μια ισχυρή οικονομική ανάπτυξη στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Ωστόσο η τρέχουσα τιμή δεν επαρκεί για να καλυφθούν οι δημόσιες και ιδιωτικές ανάγκες της εντυπωσιακής επέκτασης και των σχεδίων που τέθηκαν σε εφαρμογή μετά την αθρόα εισροή πετροδολαρίων. Επί παραδείγματι, το ράλι των πετρελαϊκών τιμών οδήγησε σε αλματώδη αύξηση του τραπεζικού δανεισμού. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι μέσα στην τριετία 20052007 ο δανεισμός του ιδιωτικού κλάδου στο Κατάρ αυξήθηκε κατά 270%, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κατά 154% και στο Κουβέιτ κατά 104%. Υψηλά επίπεδα δανεισμού επικράτησαν και το 2008. Η πιστωτική αυτή επέκταση έγινε σε περίοδο υψηλής επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, εντυπωσιακής οικονομικής ανάπτυξης και ισχυρών ροών ρευστότητας, αλλά πρέπει να αποπληρωθεί σε εξαιρετικά πενιχρές οικονομικές συνθήκες. Μετά

τη δραματική πτώση των πετρελαϊκών τιμών πολλά από τα δάνεια άρχισαν να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν. Το αποτέλεσμα ήταν μια σειρά από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της περιοχής να βρεθούν σε δυσμένεια και τις αρχές των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να αναγκάζονται να διασώσουν δύο εταιρίες υποθηκών. Υποβαθμίσεις Μέσα σε αυτό το οδυνηρό κλίμα προστέθηκαν το τελευταίο δίμηνο και οι υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας των κρατών και των επιχειρήσεων της περιοχής από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως οι Moody’s και Fitch. Το πρόβλημα σύμφωνα με αυτούς τους οίκους εδράζεται τώρα στις αγορές ακινήτων των Αραβικών κρατών, οι τιμές των οποίων μετά από κατακόρυφη άνοδο έξι συναπτών ετών εξαιτίας μεγαλεπήβολων έργων υποδομής – ενδεικτικά αναφέρουμε το μεγαλύτερο πύργο του κόσμου, το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο, πλειάδα τεχνητών νησιών – παρουσίασαν κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2008 πτώση κατά 8%. Βάσει αυτών των νέων δεδομένων η Fitch Ratings υποβάθμισε δεκαεπτά

τράπεζες του Περσικού Κόλπου και της Σαουδικής Αραβίας. Πέραν τούτων, η UBS προσθέτει μια ακόμα ανησυχητική παράμετρο για την πορεία των Αραβικών οικονομιών, που σχετίζεται με δημογραφικούς παράγοντες. Ο ελβετικός χρηματοοικονομικός οίκος αναφέρει σε έκθεσή του ότι ως αποτέλεσμα των απολύσεων και της αναβολής πολλών κατασκευαστικών πρότζεκτ στη Μέση Ανατολή θα σημειωθεί άμεσα μια ραγδαία τάση υπογεννητικότητας. Υπολογίζεται, για παράδειγμα, ότι φέτος ο πληθυσμός του Ντουμπάι θα συρρικνωθεί κατά 8%. Αυτό πρακτικά θα οδηγήσει σε υπερπροσφορά κατοικιών που θα φτάσει το 27% μέχρι το 2010, κομίζοντας έτσι νέες πτωτικές πιέσεις στο μέτωπο των τιμών της κτηματαγοράς. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η εξασθένιση των μέχρι πρότινος κραταιών SWF, των κρατικών δηλαδή κεφαλαίων που επένδυαν κεφάλαια κατά συρροή σε «δυτικές» εταιρίες. Γενικότερα, όσο και αν η αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει τα SWF δίνει ευχέρεια μόνο σε κατά προσέγγιση υπολογισμούς, εκτιμάται ότι οι απώλειες έχουν ανέρθει στο 25-35% επί του συνόλου των κεφαλαίων τους. Μάλιστα, θεωρείται ότι τα πιο «πληγωμένα» SWF είναι αυτά που προέρχονται από τις Αραβικές χώρες, με τα υπό διαχείριση κεφάλαιά τους να έχουν μειωθεί στα 700 δις. δολ. από ένα τρισεκατομμύριο δολάριαένα χρόνο νωρίτερα. «Δυτικές απώλειες» Χάρη συγκρίσεως είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ότι τα SWF παγκοσμίως έλεγχαν μέχρι πριν από δώδεκα μήνες περί τα 3,3 τρισ. δολ., μεγάλο μέρος των οποίων είχε τοποθετηθεί στην αρχή της κρίσης σε μεγάλες προβληματικές «δυτικές» πολυεθνικές εταιρίες.

Θυμίζουμε ότι μέχρι τον περσινό Απρίλιο τα κρατικά επενδυτικά ταμεία είχαν τοποθετήσει περί τα 25,5 δισ. δολ εξαγοράζοντας μερίδια κολοσσών όπως η Citigroup και η Merrill Lynch. Γίνεται, επομένως αντιληπτό ότι τα εγχώρια οικονομικά προβλήματα στη Μέση Ανατολή αποστερούν από την παγκόσμια οικονομική σκηνή σημαντικά κεφάλαια. Προς επίρρωση αυτών αναφέρουμε ότι τα SWF της Μέσης Ανατολής ολοκλήρωσαν το 2007 εξηνταεννέα επενδυτικά πρότζεκτ αξίας 3,9 δις. δολ. Αντίθετα, το 2007 ξόδεψαν μόλις 500 εκατ. δολ. σε επενδυτικά σχέδια στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με τον Σάιμον Ουίλιαμς, οικονομολόγο της HSBC ειδικευμένο στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, τα κεφάλαια της περιφέρειας αναμένεται να επιστρέψουν σε πολύ πιο συντηρητικές τοποθετήσεις, που θα θυμίζουν εν πολλοίς την εποχή πριν την έκρηξη των πετρελαϊκών τιμών. Και αυτό αναμένεται να αποτελέσει ένα μεγάλο πρόβλημα για την παγκόσμια επενδυτική κοινότητα που πρέπει να μάθει να επιβιώνει χωρίς τα σωτήρια Αραβικά κεφάλαια για ένα μεγάλο, από ό,τι φαίνεται, χρονικό διάστημα.

PRESSCODE 16/ 17

Ιωάννης Μιχαλέτος Αναλυτής για θέματα ασφάλειας Βαλκανίων Research Institute for European & American Studies (RIEAS)

Ισλαμικό τόξο

Η αποσιωπημένη πραγματικότητα

Κατά τη δεκαετία του ’90 η φράση «Ισλαμικό τόξο» είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον του Ελληνικού κοινού λόγω των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία και της θρησκευτικής υφής που εμφάνιζαν οι συρράξεις αυτές. Παράλληλα οι αρχές ασφαλείας της χώρας ήταν πεπεισμένες ότι υπάρχει συντονισμένο σχέδιο δράσης δημιουργίας ενός «διαδρόμου» από τη Κωνσταντινούπολη έως την Κροατία που θα αποτελούνταν από φίλο-Τουρκικές Μουσουλμανικές κοινότητες. Την παρούσα περίοδο εάν και οι προβλέψεις αυτές έγιναν πραγματικότητα, το ενδιαφέρον εμφανίζεται

μειωμένο παρότι αφορά άμεσα την Ελληνική και Ευρωπαϊκή ασφάλεια και συνδυάζεται συν τοις άλλοις με τη χάραξη των νέων ενεργειακών δρόμων από την Ευρασία στη Δύση μέσω των Βαλκανίων…

Η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από τους Αλβανούς το Φεβρουάριο του 2008, αποτέλεσε το αποκορύφωμα της στρατηγικής πολλών «παικτών» στη ταραγμένη Βαλκανική Χερσόνησο, μεταξύ των οποίων και της Τουρ κίας αλλά και των Ισλαμικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής.

Το Αμερικανικό ΥΠΕΞ εξακολουθεί να αρνείται κάθετα την στέρεα ύπαρξη εξτρεμιστικών κύκλων στο Κόσοβο παρόλες τις ενδείξεις, εάν και κατ’ιδίαν Αμερικανοί αναλυτές και διπλωμάτες εκφράζουν το λιγότερο επιφυλάξεις για την πολιτική της χώρας τους. Είναι ενδεικτικό ότι το σύνολο της Κοσοβάρικης ηγεσίας έχει εμπλακεί στο παρελθόν με εξτρεμιστικές Ισλαμικές οργανώσεις ή σχετίζεται με αυτές τη σημερινή εποχή είτε μέσω των πολυδαίδαλων διαδρομών του οργανωμένου εγκλήματος, είτε για λόγους προσέγγισης με την Άγκυρα και το Ριάντ. Συνοπτικά μπορούν να αναφερθούν τα ονόματα: Ramush Haradinaj, Hashim Taqi, Ilaz Selimi, Ahmed Krasniqi , Setmir Krasniqi, Muxhar Basha, Snu Lumaj, Ismet Bexhet, Remi Mustafa, Nazmi Bekteshi, Xhimshit Osmani, Ramadan Dermaku, Luzim Aliju i Baylush Rustemi Επίσης είναι ενδιαφέρον να ειπωθεί ότι ένα κοινό σημείο όλων των ανω τέρω αξιωματούχων και πολιτικών είναι η σύνδεση τους με τον τοπικό Ιμάμη Omar Behmen, ο οποίος με τη σειρά του είναι κεντρικός σύνδεσμός με φιλανθρωπικές οργανώσεις από τη Μέση Ανατολή οι οποίες προετοίμαζαν το έδαφος για την Ισλαμοποίηση των Βαλκανίων ήδη από το 1992. Ένας ακόμη συνδετικός κρίκος είναι ο επιχειρηματίας Αλβανικής καταγωγής που διαμένει στην Ελβετία, ο Qazim Osmonaj ιδιοκτήτης της εταιρείας Phoenix η οποία τα τελευταία έτη προχωρά σε μεγάλες επενδύσεις στη τοπική κτηματαγορά και υπάρχουν αρκετές εικασίες και φήμες ότι διακινεί το λεγόμενο «Πράσινο χρήμα» δηλαδή το εκ Ανατολής προερχόμενο. Ένα τρίτο πρόσωπο που και αυτός έχει δεσμούς με όλα τα κορυφαία πρόσωπα στο Κόσοβο, είναι ο Abdullah Duhayman Σαουδαραβικής

καταγωγής που ζει στη πόλη Ζένιτσα της Βοσνίας και είναι ο ιδρυτής της οργάνωσης “Islamic Balkan Center“, η οποία προωθεί το Γουχαμπιτισμό στην περιοχή. Παράλληλα ο ίδιος είναι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα Ισραηλινού ερευνητικού κέντρου και ο χρηματοδότης του Κοσοβάρου Αλβανού Ekrem Avdiu, βετεράνου του πολέμου της Βοσνίας και του UCK και ιδρυτή της ομάδας Μουτζαχεντίν που πολέμησε με τους Αλβανούς το 1998-99 με την επωνυμία “Abu Bakr Sadeq. Την παρούσα περίοδο διαμένει στην πόλη Kosovska Mitrovica και διαπλέκεται ωσαύτως με την ηγεσία της παράνομα αποσχισμένης επαρχίας της Σερβίας.

Ένα περιληπτικό ημερολόγιο δράσης Τα ΜΜΕ τόσο της Ελλάδας όσο και των υπολοίπων Ευρωπαϊκών χωρών δεν έχουν ενσκήψει στο θέμα το οποίο εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς. Παρακάτω ακολουθεί μια

συνοπτική αναφορά σημαντικών γεγονότων στη Βαλκανική περιφέρεια που υποδεικνύουν τη σταδιακή επικράτηση του λεγόμενου Ισλαμικού τόξου, εις βάρος της πείσμονος στάσης ουκ ολίγων διαμορφωτών γνώμης στην Ελλάδα που παρουσιάζουν μία ειδυλλιακή ατμόσφαιρά που απέχει παρασάγγες από την πραγματικότητα. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι τα γεγονότα που περιγράφονται έλαβαν χώρα ύστερα από την 11/9 και την εκστρατεία εναντίων της τρομοκρατίας της οποίας ηγείται το ΝΑΤΟ. Η ευθύνη της Αμερικής είναι κορυφαίας σημασίας καθότι η συνέχιση της κατάστασης αυτής θα έχει ως αποτέλεσμα τη διάβρωση ενός μεγάλου τμήματος της Ευρώπης από τρίτες δυνάμεις και κατά επέκταση θα επιφέρει πλήγμα και στο ΝΑΤΟ στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

PRESSCODE 18 / 19

Το Νοέμβριο του 2003 η Αλ Κάιντα χτύπησε στη Κωνσταντινούπολη με βομβιστικούς μηχανισμούς δύο Συναγωγές, Βρετανική τράπεζα και το Προξενείο. Ο εγκέφαλος της επίθεσης ο Σύριος Louai al-Sakka, προετοίμαζε την ανατίναξη δυο Ισραηλινών κρουαζιερόπλοιων, αλλά συνελήφθη στον Αύγουστο του 2005 και αποκαλύφθηκε ότι είχε συμμετάσχει ενεργά στο πόλεμο της Βοσνίας και διατηρούσε έως τότε επαφές με τους εκεί τρομοκρατικούς πυρήνες. Τον Ιούλιο του 2005 συνελήφθησαν στην Ιταλία Βόσνιοι Μουσουλμάνοι οι οποίοι τον προηγούμενο Απρίλιο επιχειρούσαν να τοποθετήσουν βομβιστικούς μηχανισμούς κατά τη διάρκεια της κηδείας του Πάπα Ιωάννη Παύλου ΙΙ. Τον Αύγουστο του 2005 συνελήφθη στη Σερβία ο Μαροκινός Abdelmajid Bouchar ο οποίος είχε βρει καταφύγιο στα Βαλκάνια μετά από τη διαφυγή τους από την Ισπανία λόγω της συμμετοχής του στο χτύπημα της Μαδρίτης το Μάρτιο του 2004. Τον Οκτώβριο του 2005 οι δυνάμεις ασφαλείας της Βοσνίας συνέλαβαν Βόσνιους Μουσουλμάνους οι οποίοι είχαν προμηθευτεί πλαστικές εκρηκτικές ύλες και ετοίμαζαν τρομοκρατική ενέργεια σε Δυτικές Πρεσβείες στο Σεράγεβο. Η ομάδα αυτή αποκαλύφθηκε ότι βρισκόταν σε επαφή με τον ηγέτη της Αλ Κάιντα στο Ιράκ, Abu Musab al-Zarqawi. Το Δεκέμβριο 2005, διαρροές από τον ΟΗΕ στο Κοσσυφοπέδιο υπεδείκνυαν ότι Βορειοαφρικανοί τρομοκράτες που καταδιωκόμενοι έφυγαν από τη Δυτική Ευρώπη, είχαν βρει καταφύγιο στην Πρίστινα και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν τα ίχνη τους. Το Σεπτέμβριο του 2006 συνελήφθη στο Όσλο της Νορβηγίας ο Πα-

κιστανός υπήκοος Arfan Qadeer Bhatti ο οποίος ετοίμαζε το βομβαρδισμό της Αμερικανικής και της ισραηλινής Πρεσβείας εκεί. Ο ίδιος ήταν στενός συνεργάτης του Κοσοβάρου Princ Dobrosi, γνωστού λαθρεμπόρου ηρωίνης και όπλων και είχε επισκεφτεί πολλές φορές τα Βαλκάνια. Το Δεκέμβριο του 2006 συνελήφθησαν στο Τρεβίζο της Ιταλίας Βόσνιοι Μουσουλμάνοι και Αλβανοί προερχόμενοι από τα Σκόπια λόγω λαθρεμπορίας όπλων από τη Τουρκία και εμπλοκής με τρομοκρατικές οργανώσεις. Το Φεβρουάριο του 2007 ομάδα Βουλγάρων Μουσουλμάνων, μεταξύ των οποίων και γυναίκα προσήλυτη συνελήφθησαν στα Νότια της Βουλγαρίας λόγω της συνεργασίας τους με εξτρεμιστικές Αραβικές ομάδες με σκοπό τη βοήθεια προς Τσετσένους αυτονομιστές και την παράλληλα εξάπλωση του νόμου της Σάρια στη χώρα. Το Μάρτιο του 2007 η Σερβική Αστυνομία ανακάλυψε κρύπτη βαρέως οπλισμού σε ορεινό στρατόπεδο εκπαίδευσης Γουαχαμπιτιστών στη Περιοχή του Σάντζακ. Στη συνέχεια έγινε γνωστό ότι ο οπλισμός που περιελάμβανε ρουκέτες, εκρηκτικά, πολυβόλα, χειροβομβίδες, ατομικό εξοπλισμό και συστήματα επικοινωνίας, προερχόταν από το Κόσοβο. Το Δεκέμβριο του 2007 υπήρξε εξέλιξη σχετικά με την εξάπλωση ακραίων Ισλαμικών οργανώσεων στην Αλβανία κατά τα προηγούμενα έτη. Συγκεκριμένα το Υπουργείο Οικονομικών της χώρας και ύστερα από εντονότατες Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές πιέσεις έδωσε στη δημοσιότητα κατάλογο με οργανώσεις των οποίων απαγορεύεται η οικονομική δραστηριότητα λόγω της εμπλοκής τους σε παγκόσμια

τρομοκρατικά δίκτυα και ενέργειες. Μερικά από τα ονόματα και τους οργανισμούς είναι από τα πλέον περιώνυμα για την τρομοκρατική τους δράση... Μερικά από αυτά είναι: Saad Rashed Mohammad Alfaqih (Παρείχε υποστήριξη στην Αλ Κάιντα) Anshori Abdullah Anshori (Κεντρικό στέλεχος της Jemaah Islamiya) Abd Al-Hamid Sulaiman Al-Mujil (Διευθυντής της παράνομης ΜΚΟ IIRO Eastern Province (IIRO-EP) του παραρτήματος της Σαουδικής Αραβίας) All Sayyid Muhamed Mustafa Bakri (Μέλος της Αλ Κάιντα και ειδικός σε χημικά όπλα) Dieman Abdulkadir Izzat (Συμμετείχε στην απόπειρα δολοφονίας του Πρωθυπουργού του Ιράκ το 2004 κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στη Γερμανία) “Elehssan" (Οργάνωση βιτρίνα για την Palestinian Islamic Jihad) "Lashkar-e- Tayyiba" (Ένοπλο τμήμα της Πακιστανικής οργάνωσης Markaz-ud- Dawa-wal-Irshad) Το Δεκέμβριο του 2007 συνελήφθησαν στη Γερμανία εξτρεμιστές που προετοίμαζαν τρομοκρατικά χτυπήματα στο σύστημα συγκοινωνιών της χώρας, μεταξύ των οποίων και Βόσνιοι Μουσουλμάνοι και ένας Τούρκος. Τον Μάρτιο του 2008 πέντε Γουχαμπιστές συνελήφθησαν στη Βοσνία με βαρύ οπλισμό οι οποίοι είχαν ως σκοπό τη διάπραξη επιθέσεων σε Χριστιανικές εκκλησίες της χώρας εν όψει του Πάσχα.

Τον Μάιο του 2008 συνελήφθη στα Σκόπια ο Ιμάμης Χαλίμι Μπεκίρι, γιατί λάμβανε χρήματα από Γερμανικές τράπεζες που προέρχονταν από την παράνομη εξτρεμιστική οργάνωση Revival Islamic Heritage Society με σκοπό να προετοιμάσει την έλευση ομάδας ακραίων στα Βαλκάνια. Τα κεφάλαια προέρχονταν από βάση της οργάνωσης στο Κουβέιτ. Τον Ιούνιο του 2008 δέκα εξτρεμιστές συνέλαβαν οι αρχές της Βοσνίας οι οποίοι εξήγαγαν παρανόμως οπλισμό προς τη Κροατία με σκοπό να εξοπλίσουν τρομοκρατικούς πυρήνες στη Κεντρική Ευρώπη. Όλοι τους εκ των υστέρων αποκαλύφθηκε ότι διατηρούσαν δεσμούς με τρομοκράτες από χώρες του Μαγκρέμπ και βετεράνους των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας.

Στις 2 Ιουλίου μία μυστήρια εξέλιξη έλαβε χώρα στα Σκόπια. Συγκεκριμένα μία νταλίκα προερχόμενη από το Ιράν με τελικό προορισμό το Κόσοβο σταμάτησε για έλεγχο στα σύνορα ΠΓΔΜ-Κόσοβου. Η νταλίκα είχε ήδη μπει στο έδαφος του Κοσόβου όπου η εταιρεία που παρέλαβε το φορτίο ανακάλυψε ότι δεν περιείχε πετρέλαιο κίνησης (Που υποτίθεται ότι είχε παραγγείλει), αλλά επικίνδυνες τοξικές ουσίες. Ο Αλβανός ιδιοκτήτης έστειλε πίσω το εμπόρευμα που περνώντας ξανά από τα σύνορα το σταμάτησαν Σκοπιανοί τελωνειακοί, δέκα εκ των οποίων πήγαν στο νοσοκομείο μεσυμπτώματα δηλητηρίασης, μετά την εξέταση της νταλίκας. Η υπόθεση αυτή μπορεί κάποιος να υποθέσει ότι δεν είναι εντελώς συμπτωματική με την ανάλογη υπό

θεση ραδιενεργού φορτισμένου φορτίου από τα Σκόπια στην Ελλάδα που εντοπίστηκε στα τέλη Μαΐου του 2008. Οι Σκοπιανές αρχές τήρησαν "σιγή ιχθύος" τότε και σε γενικές γραμμές εξαφάνισαν το θέμα από το προσκήνιο της επικαιρότητας. Τον Ιούλιο του 2008 ο Abu Hamza της Βοσνίας, ο οποίος ήταν ένας από τα κομβικά στελέχη των Μουτζαχεντίν, δήλωσε ότι δέχθηκε αποφασιστική βοήθεια από την Τουρκική ΜΙΤ τη δεκαετία του ’90, προκειμένου να οργανώσει Ισλαμιστικούς πυρήνες στα Βαλκάνια. Την παρούσα περίοδο εκκρεμεί η έκδοση του στη Συρία. Τα παραπάνω περιστατικά αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος των συμβάντων των τελευταίων ετών και βεβαίως πρόκειται μόνο για όσα επισήμως έχουν ανακοινωθεί.

PRESSCODE 20 / 21

Ακόμα είναι ενδιαφέρον να σημειωθούν και ορισμένες άλλες αφανείας εν πολλοίς εξελίξεις στον ευρύτερο κοινωνικό τομέα που υποδηλώνουν τη συγκρότηση Μουσουλμανικού άξονα βορείως των συνόρων μας. Κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων εναντίων των «καρτούν της Δανίας» που γελοιοποιούσαν τον Προφήτη Μωάμεθ, οι Μουσουλμάνοι της ΠΓΔΜ έδειξαν πολύ μεγάλη δυναμική και οι κινητοποιήσεις του αποτελούσαν κεντρικό θέμα στα τοπικά ΜΜΕ. Το ίδιο συνέβη και στη Βοσνία και στην Επαρχία Σαντζάκ της Σερβίας. Υφίσταται στις Βαλκανικές χώρες ένα καλά δομημένο σύστημα παραγωγής οπτιακουστικού υλικού Ισλαμικής προπαγάνδας, όπως και δίκτυο διανομής αυτού, παραλλήλως με τη διαχείριση ιστοσελίδων σε τοπικές γλώσσες. Τη τελευταία τριετία στην Αλβανία έχουν σημειωθεί αρκετοί εμπρησμοί Βυζαντινών Εκκλησιών, ενώ στο Βόρειο τμήμα της χώρας υπήρξαν περιστατικά δολοφονίας Καθολικών από φανατικούς Μουσουλμάνους.

Στην ΠΓΔΜ και στο Σάντζακ έχουν αποκαλυφθεί τη τελευταία διετία και περιστατικά γυναικείας περιτομής, έθιμο που εισήχθη από Αιγυπτίους κληρικούς. Η Ελλάδα Η συγκρότηση ενός Ισλαμικού μετώπου συνδέεται άμεσα με τα Ελληνικά συμφέροντα γιατί οι εξτρεμιστικοί πυρήνες μπορεί να χρησιμοποιηθούν μέσω επιχειρήσεων αποπροσανατολισμού και προβοκάτσιας για να επιτευχθούν σκοποί όπως: Η αναβολή ενεργειακών σχεδίων που συνδέουν τις Ευρασιατικές πηγές ενέργειες με τη Δύση εις βάρος των παραδοσιακών Μεσανατολιτών παραγωγών Ενέργειες εις βάρος της Ελλάδος ύστερα από εντολή των Τουρκικών υπηρεσιών Στοχοποίηση ξένων συμφερόντων στο Ελληνικό έδαφος Διασύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος ιδιαίτερα στο χώρο του λαθρεμπορίου ηρωίνης με τις «Ισλαμικές κυψέλες» και δημιουργία ασύμμετρων απειλών ώστε να προστατευτούν εγκληματικά συμφέροντα.

Τον Ιούνιο 2005 στα Σκόπια ακραίοι Ισλαμιστές κατάφεραν με έξωθεν βοήθεια να καταλάβουν τις θεσμοποιημένες θέσεις στη Μουσουλμανική κοινότητα μέσω συνδυασμού δωροδοκιών και απειλών εναντίων των μετριοπαθών κύκλων.

Εν κατακλείδι, η Ελλάδα βρίσκεται σε ευαίσθητη περιοχή με πολλαπλά ανοικτά μέτωπα, ένα εκ των οποίων είναι η αντιμετώπιση απειλών όπως οι παραπάνω.

Στα Σκόπια έχει ήδη καταγραφεί περιστατικά «Γουαχαμπιτικού εξορκισμού» σε χωριά βορείως της πρωτεύουσας, ενώ είναι σύνηθες το φαινόμενο εκφοβισμού μετριοπαθών μουσουλμάνων από ακραίους. Επίσης φεστιβάλ νεανικής «Δυτικής»μουσικής έχουν δεχθεί επιθέσεις τόσο στα Σκόπια, όσο και στο Σάντζακ και τη Βοσνία.

Είναι πλέον του βέβαιου ότι όσοι προειδοποιούσαν για Ισλαμικούς άξονες τα προηγούμενα έτη γνώριζαν πολύ καλά το αντικείμενο εργασίας τους και αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ για την Ελληνική Πολιτεία η ενίσχυση όλων εκείνων των δομών που μπορούν ν αντιμετωπίζουν με αποτελεσματικότητα τέτοια φαινόμενα.

Τουτέστιν δομές πληροφοριών και ασφάλειας προικισμένες τόσο με ανθρώπινα όσο και με τεχνολογικά μέσα και ικανότητα έγκαιρης παρέμβασης και έγκυρης γνωμοδότησης σε όλα τα επίπεδα και προς πάσα κατεύθυνση, κυβερνητική, πολιτική και κοινωνική. Άλλωστε η Ελλάδα έναν από τους βασικούς «παίχτες» σε μία περιοχή από το Δούναβη έως το Σουέζ και συνεπώς η δημιουργία αξόνων, Ισλαμικών ή άλλων δε αποτελεί απλώς μια ανησυχία άλλα ένα βασικό ζήτημα άσκησης εξωτερικής πολιτικής και διασφάλισης ζωτικών συμφερόντων στο λεγόμενο «εγγύς εξωτερικό». Είναι πλέον του βέβαιου ότι η Ελλάδα πλέον διαθέτει την ικανότητα και σε μεγάλο βαθμό τη βούληση να καθορίσει προς ίδιον όφελος τις εξελίξεις που άλλοι τα προηγούμενα έτη προσπάθησαν να επιβάλλουν.

Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας Διεθνολόγος

Τα Αραβικά κράτη και οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί Η ισραηλινό-παλαιστινιακή σύγκρουση αποτελεί εδώ και αρκετές δεκαετίες ένα ευαίσθητο θέμα για τις κυβερνήσεις των αραβικών κρατών και όταν κλιμακώνεται, δείχνει την αδυναμία τους να υιοθετήσουν μια κοινή στάση, γεγονός που οφείλεται στους παράγοντες που προσδιορίζουν τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες τους και την εσωτερική τους πολιτική . Παράλληλα, ο Αραβικός Σύνδεσμος που ιδρύθηκε το 1945 για να υπερασπίζεται τα κοινά συμφέροντα των κρατών-μελών του έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αναποτελεσματικός για την εκπλήρωση των αρχών της ιδρυτικής του διακήρυξης. Η πρόσφατη ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας που ελέγχεται από την παλαιστινιακή κυβέρνηση της Χαμάς ενδυναμώνει τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και εμφανίζει το τεράστιο κενό μεταξύ των αραβικών καθεστώτων και των κοινωνιών τους. Το παρόν άρθρο προσεγγίζει την αντίδραση των αραβικών κρατών στον πόλεμο της Λωρίδας της Γάζας αναλύοντας:

τη γεωπολιτική τους στρατηγική στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και τις εύθραυστες σχέσεις των κοσμικών καθεστών με τις μουσουλμανικές μάζες που θεωρούνται απειλή για την εξουσίας τους. Οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί Η σύγκρουση της Γάζας επισημαίνει σε ανάλυση η εφημερίδα The New York Times, εντείνει τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς και αλλάζει την παραδοσιακή ισορροπία δυνάμεων. Το γεωπολιτικό «παιχνίδι» έχει δημιουργήσει δυο αντίπαλα στρατόπεδα που έχουν προσδιοριστικό παράγοντα τις σχέσεις με την Τεχεράνη. Στη μια πλευρά, συντάσσονται Αίγυπτος και Ιορδανία –σύμμαχοι των ΗΠΑ- που έχουν δεχθεί επικρίσεις από τα μουσουλμανικά κράτη για τους χειρισμούς στη Γάζα και που δεν θέλουν να γίνει το Ιράν περιφερειακή δύναμη. Στην άλλη πλευρά, εντάσσεται η συμμαχία Ιράν, Συρίας, Χεζμπολάχ

και Χαμάς που επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή εις βάρος της πολιτικής των αμερικανών και των ισραηλινών. Η στρατηγική του Ιράν επικεντρώνεται στην ανάδειξή του σε μια περιφερειακή δύναμη και εξυπηρετείται από τις στενές επαφές του με Συρία, Χεζμπολάχ, Χαμάς. Οι επικριτές της Τεχεράνης την κατηγορούν ότι χρησιμοποιεί τη Δαμασκό και τα ερείσματα της σε Λίβανο, Παλαιστίνη και Ιράκ για την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων αλλά και ως μοχλό πίεσης για να διαπραγματευτεί με την αμερικάνικη κυβέρνηση του νέου πρόεδρου Μπάρακ Ομπάμα. Η ηθική νίκη της Χαμάς στον πόλεμο της Λωρίδας της Γάζας - διαμορφώθηκε μέσα από τις εικόνες των χιλιάδων σκοτωμένων αμάχωνθεωρείται πλεονέκτημα για την Τεχεράνη και υποσκάπτει τα φιλοδυτικά αραβικά καθεστώτα που

PRESSCODE 22 / 23

επιθυμούν την πολιτική και στρατιωτική εξόντωση της παλαιστινιακής οργάνωσης για εσωτερικούς λόγους – ενίσχυση ισλαμικών κινημάτων. Το σιίτικο Ιράν και η σουνίτικη Χαμάς, έχουν αναπτύξει μια σχέση που καθορίζεται από την προώθηση των συμφερόντων και όχι από ιδεολογικές παραμέτρους. Κύριος στόχος η υπονόμευση των ισραηλινό-αμερικάνικων στρατηγικών στην ευρύτερη περιοχή. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία, από την πλευρά τους δεν θέλουν την υλο

ποίηση ενός εφιαλτικού σεναρίου: την εξέλιξη του Ιράν σε περιφερειακή δύναμη με πυρηνικό οπλοστάσιο, την ενδυνάμωση της Χαμάς που θα έχει αντίκτυπο στο εσωτερικό τους. Η επίλυση της ισραηλινόπαλαιστινιακής διένεξης εξυπηρετεί το Κάιρο και το Αμάν, διότι έτσι θα αποφεύγουν τις πιέσεις που δέχονται σε περιόδους κρίσης καθώς και το πρόβλημα των Παλαιστινίων προσφύγων. Τις δυο χώρες τις ευνοεί η παραδοσιακή ισορροπία δυνάμεων με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ να έχουν τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής.

Η Συρία, βρίσκεται σε μια πιο περίπλοκη κατάσταση συγκριτικά με τις άλλες χώρες, αφού έχει χαρακτηριστεί από τους αμερικανούς «κράτος –παρίας» επειδή υποστηρίζει το σιίτικο Ιράν και την λιβανέζικη οργάνωση της Χεζμπολάχ. Ωστόσο, μετά τον πόλεμο Ισραήλ και Χεζμπολάχ του 2006, η Δαμασκός αναζητεί τρόπους για να σπάσει τα δεσμά της διπλωματικής απομόνωσης και να επιτύχει ένα είδος συνεννόησης με το Τελ-Αβίβ. Η στήριξη της Συρίας προς μη – κρατικούς δρώντες (Χαμάς, Χεζμ πολάχ και άλλες ισλαμικές οργανώ

πλασαριστεί ως ένα αραβικό εθνικιστικό κράτος και να αντικαταστήσει το πολιτικό βάρος της Σαουδικής Αραβίας στον Περσικό Κόλπο. Όταν άρχισε ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας στα τέλη Δεκεμβρίου 2008, το Κατάρ και η Συρία ήταν οι πρώτοι που έκαναν έκκληση για κατάπαυση του πυρός και ζήτησαν αμέση σύγκληση του Αραβικού Συνδέσμου. Το Κατάρ επιδιώκει να πάρει τα ηνία από τη Σαουδική Αραβία και κάνει σταδιακά βήματα για το πετύχει.

σεις) της χρησιμεύει ως μοχλός πίεσης για να καταφέρει να διευθετήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ. Αναλυτές επισημαίνουν, ότι η Δαμασκός θα μπορούσε να θυσιάσει την επιρροή της σε Χεζμπολάχ και Χαμάς για σημαντικές ισραηλινές παραχωρήσεις αναφορικά με το Λίβανο και τη διαμάχη για τα Υψώματα του Γκολάν.

Οι προσπάθειες συμφιλίωσης Χαμάς και Φατάχ που έλαβαν χώρα στη Δαμασκό, έγιναν για ορισμένους αναλυτές υπό το στενό βλέμα της Ντόχας. Προηγούμενος, το Μάιο το 2008 η πρωτεύουσα του Κατάρ είχε φιλοξενήσει μια συνάντηση των αντιμαχόμενων πλευρών του Λιβάνου για να δοθεί λύση στο πολύμηνο πολιτικό αδιέξοδο.

Η παλαιστινιακή κρίση δημιούργησε, σύμφωνα με το περιοδικό Asia Times, και ένα μέτωπο μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας, με το πρώτο να θεωρείται αναδυόμενη δύναμη που είναι αποφασισμένη να

Η Συμφωνία της Ντόχα είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή του Μισέλ Σουλεϊμάν στον προεδρικό θώκο που ήταν κενός από το Νοέμβριο του 2007. Η κυβέρνηση της Ντόχα υιοθέτησε τα σχέδια για περιφερειακή

δύναμη στον Περσικό Κόλπο μετά από την ανακάλυψη των τεράστιων αποθεμάτων φυσικού αερίου στο Κατάρ και τον αυξημένο ρόλο στην επίλυση εσωτερικών διαμαχών σε αραβικές χώρες Τον πόλεμο της Γάζας, εκμεταλλεύτηκε και η Τουρκία για να προωθήσει τις φιλοδοξίες για περιφερειακή δύναμη στη Μέση Ανατολής. Ο ισλαμιστής πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ερντογάν επέκρινε σκληρά την ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας με αποτέλεσμα να θεωρείται ήρωας από τους παλαιστίνιους και τις μουσουλμανικές μάζες. Η πολιτική της Άγκυρας στην κρίση της Γάζας, επισημαίνει το αμερικάνικο ινστιτούτο Stratfor, βασίζεται σε ένα ρεαλισμό και δεν θα μεταβάλλει τις ισραηλινό-τουρκικές σχέσεις. Τα αραβικά καθεστώτα δεν έχουν πρόβλημα στο να δουν την Τουρκία να λειτουργεί ως αντίβαρο στο ισλαμικό Ιράν. Η Τουρκία έχει αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο για συμφωνία Ισραήλ –Συρίας και οι σύνθετοι γεωπολιτικοί συσχετισμοί στη Μέση Ανατολή δείχνουν ότι το Τέλ-Αβιβ έχει την Τουρκία -μουσουλμανική χώρα- περισσότερο ανάγκη από ότι αυτή, εάν θέλει να συνυπάρξει ειρηνικά με Συρία, Λίβανο και Ιράν. Μουσουλμανικές μάζες Vs Κοσμικών καθεστώτων Οι ευαίσθητες ισορροπίες των αραβικών μαζών και των καθεστώτων τους είναι άλλος παράγοντας εκτός από το γεωπολιτικό που επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολής. Η ισραηλινή στρατιωτική εισβολή στη Γάζα που προκάλεσε το θάνατο χιλιάδων αμάχων παλαιστινίων, νομιμοποίησε τη Χαμάς στα μάτια των εξαθλιωμένων μουσουλμανικών μαζών που καταπιέζονται από τα κοσμικά καθεστώτα και ενδυνάμωσε τα ερείσματα των ισλαμικών

οργανώσεων που επιθυμούν την ανατροπή τους. Σύμφωνα με το Journal of Turkish Weekly, υπάρχει ένα ευρύτερο συναίσθημα από τα αρνητικά γεγονότα των τελευταίων δυο-τριών ετών που έχουν ωθήσει τις μάζες σε πιο εξτρεμιστική συμπεριφορά. Τα κοσμικά αραβικά καθεστώτα – με το υψηλό δείκτη διαφθοράς- έχουν αποδειχτεί ανίκανα να προσφέρουν λύσεις και να υπηρετήσουν το λαό τους. Η Αίγυπτος του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, αποτελεί μια χαρακτηριστικό περίπτωση ενός κενού μεταξύ καθεστώτων και μουσουλμανικών μαζών. Το ισλαμικό κίνημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας διαθέτει 88 έδρες στο κοινοβούλιο και έχει μια μεγάλη απήχηση στο λαό. Το γεγονός ότι ο Μουμπάρακ δεν άνοιξε το πέρασμα της Ράφα κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα έδωσε την αφορμή να γίνουν μαζικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης από τους πολίτες. Ο Μουμπάρακ προετοιμάζεται για ασταθής μετάβαση της ηγεσίας και φοβάται μήπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η μεγαλύτερη αντιπολιτευτική δύναμη την εκμεταλλευτεί και ενισχυθεί ακόμα περισσότερο. Σημαντικό πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Ιορδανία που πάνω από τα ¾ του πληθυσμού έχουν παλαιστινιακή καταγωγή. Το βασίλειο των Χασεμιτών που ιστορικά έχει βασιστεί στη βρετανική, αμερικανική και ισραηλινή βοήθεια για την επιβίωση του διατηρεί μια μακρόχρονη στενή σχέση με το Ισραήλ. Παράλληλα, η Ιορδανία έχει μια σφύζουσα από παλμό Μουσουλμανική Αδελφότητα που έχει ακόμα στενότερες διασυνδέσεις με τη Χαμάς συγκριτικά με την αντίστοιχη της Αιγύπτου.

Συμπεράσματα Το βίαιο ιστορικό των πολέμων στη Μέση Ανατολή και οι αποτυχημένες προσπάθειες επίλυσης της ισραηλινό-παλαιστινιακής διένεξης δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί και τα εθνικά συμφέροντα των αραβικών κρατών δεν φαίνεται να επιθυμούν μια νέα ισορροπία δυνάμεων που θα βασίζεται σε καινούργια μεγέθη ισχύος και θα ανατρέπει την παραδοσιακή πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Το σημείο «κλειδί» για την επίτευξη μιας βιώσιμης συμφωνίας για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή θα είναι η αναγνώριση από τις αντιμαχόμενες πλευρές και τους διαμεσολαβητές ο σημαντικός ρόλος που παίζουν στη διαμόρφωση της πολιτικής οι μη κυβερνητικοί δρώντες – Χαμάς και Χεζμπολάχ. Η δημιουργία ενός μηχανισμού ένταξης των δυο ισλαμικών οργανώσεων ως ισότιμοι συνομιλητές και decision-makers κρίνεται απαραίτητη. H παροχή πολιτικών ελευθεριών και δικαιωμάτων της έκφρασης στις ισλαμικές οργανώσεις που έχουν εξελιχθεί σε πολιτικά κόμματα και διαθέτουν ισχυρότατα λαϊκά ερείσματα, θεωρείται μείζονος σημασίας στοιχείο που θα βοηθήσει στην σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής. Τα κοσμικά καθεστώτα μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να διατηρηθούν στην εξουσία και να περιορίσουν τον κίνδυνο του ισλαμικού φονταμενταλισμού που απειλεί την ύπαρξη τους και ενδυναμώνεται από την ισραηλινή επιθετικότητα κατά των Παλαιστινίων.

PRESSCODE 24 / 25

Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης Επικεφαλής ΚΕ.Ρ.Ε., Ανώτερο Συνεργαζόμενο Μέλος του Κολλεγίου St Antony’s, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Εταίρος του SEESOX της Οξφόρδης

Ενέργεια

Ο «ασφαλής» δρόμος του Ιράκ και ο γρίφος του «χρήσιμου» Ιράν

Η προσχηματική επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 λόγω της (δήθεν) ύπαρξης όπλων μαζικής καταστροφής προφανώς και σε μεγάλο βαθμό στόχευε στον έλεγχο του ορυκτού πλούτου της εν λόγω χώρας. Και αυτό γιατί τόσο τα αποθέματα όσο και το ιδιαίτερα χαμηλό κόστος εξόρυξης καθιστούν το Ιράκ ένα εν δυνάμει Ελντοράντο. Η εξομάλυνση στις σχέσεις των Κούρδων του Β. Ιράκ (στο έδαφος των οποίων βρίσκονται και οι μεγαλύτερες πιστοποιημένες ποσότητες πετρελαίου) με την Τουρκία αναμφίβολα θα διευκολύνει την διαμετακόμιση υδρογονανθράκων μέσω του εδάφους της τελευταίας. Από εκεί και πέρα η πολιτική σταθερότητα που φαίνεται να επιτυγχάνεται σταδιακά στο Ιράκ εύλογα θα προσελκύσει το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών –εταιρειών ενέργειαςπου εποφθαλμιούν τον ενεργειακό πλούτο της χώρας. Λογικά η κυβέρνηση θα δώσει προτεραιότητα στις προερχόμενες από τους «απελευθερωτές» εταιρείες αλλά πιθανότατα

να ακολουθήσει μία ισορροπημένη πολιτική ώστε να μεγιστοποιήσει τόσο τα πολιτικά όσο και τα οικονομικά της οφέλη. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ρωσία (με τα πετροδολλάρια της και την τεχνογνωσία των εταιρειών της ακόμη και στις αφιλόξενες συνθήκες της Σιβηρίας να της προσφέρουν συγκριτικό πλεονέκτημα) αποφάσισαν να διαγράψουν σημαντικό μέρος του εξωτερικού χρέους του Ιράκ προς αυτές, αναμένοντας ανταποδοτικές ενέργειες από πλευράς Βαγδάτης• προφανώς υπό την μορφή συμβολαίων για την εκμετάλλευση ή εξεύρενηση νέων κοιτασμάτων! Απαραίτητη προϋπόθεση, ασφαλώς, η επούλωση των ανοιχτών πληγών μεταξύ Σιιτών, Σουνιτών, Κούρδων, η παγίωση της σταθερότητας και της ασφάλειας τόσο στη χώρα όσο και στην ευρύτερη γειτονιά και κατόπιν η σταδιακή εμπέδωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης που θα μειώσει κινδύνους και ρίσκα για τις εταιρείες ενέργειας που πρόκειται να επενδύσουν στο επί του

παρόντος ασταθές Ιράκ. Από εκεί και πέρα παρά την συνεχιζόμενη αστάθεια στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, οι πλουτοπαραγωγικές χώρες έχουν πάρει το μάθημα τους από τις δυο κρίσεις της δεκαετίας του 1970 με συνέπεια η ροή υδρογονανθράκων να είναι συνεχής και αδιάλειπτη. Ακόμα και το εσχάτως «προβληματικό» για τα δυτικά συμφέροντα Ιράν δεν έχει υλοποιήσει καμία απειλή περί αποκλεισμού των Στενών του Ορμούζ ή διακοπής της παροχής. Είναι, συνεπώς, απολύτως σαφές πως η αλληλεξάρτηση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών δεν επιτρέπει ανεύθυνες συμπεριφορές έστω και αν αυτές προέρχονται από «απρόβλεπτα» καθεστώτα, όπως αυτό της Τεχεράνης. Ούτως ή άλλως, η προσπάθεια της Ευρώπης να απεξαρτηθεί από τον ρωσικό παράγοντα (κυρίως στον τομέα του φυσικού αερίου) θα αποκτήσει ουσία και προοπτική μόνο στην περίπτωση συμπερίληψης του Ιράν στα σχέδια που θα παρακάμπτουν τη ρωσική επικράτεια.

Και αυτό πρωτίστως εξαιτίας του ότι οι πρόσφατες συμφωνίες τις οποίες σύναψε η Μόσχα με τα κράτη της Κασπίας ( κυρίως με το Τουρκμενιστάν, αλλά και με το Καζακστάν) ενισχύουν τον έλεγχο του Κρεμλίνου στα ενεργειακά αποθέματα των κεντρασιατικών πρώην σοβιετικών δημοκρατιών και με δεδομένη την στασιμότητα της αζέρικης παραγωγής η οποία περιορίζει επί του παρόντος τα φιλόδοξα σχέδια της Ουάσινγκτον και των Βρυξελλών, προσφέρεται η δυνατότητα στη Ρωσία να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τους διαδρόμους τους οποίους θα χρησιμοποιήσει για την διαμετακόμιση των τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που είτε κατέχει είτε –κατόπιν των σχετικών συμφωνιών- ελέγχει.

Τηρουμένων των αναλογιών, και εφόσον διευθετηθούν τα σοβαρά προβληματικά ζητήματα στις σχέσεις του με τη Δύση, το Ιράν είναι η μάλλον λιγότερη προβληματική εναλλακτική για τους στρατηγικούς σχεδιασμούς της πρώτης και δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να εξωθηθεί σε πιο ακραίες συμπεριφορές• τουναντίον στην παρούσα συγκυρία φαντάζει η δυσκολότερη μεν αλλά και πλεόν συμφέρουσα επιλογή, αφού: η Ρωσία, θα παρα

φθεί πως αν θέλει διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας αυτό δεν διευκολύνεται με την Τεχεράνη στο περιθώριο.

κάμπτεται, οι προμηθευτές θα αυξάνονται, οι οδοί διαμετακόμισης θα πληθύνονται και οι νέοι αγωγοί θα καταστούν πιο συμφέροντες τόσο οικονομικά όσο και εμπορικά δεδομένου ότι θα ενταθεί ο ανταγωνισμός.

μαντικότητα της στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις της με τη Δύση.

Αυτό βέβαια ισχύει και για την ηγεσία του Ιράν που με τις ενέργειες της δεν δημιουργεί τις ευνοϊκότερες προϋποθέσεις ώστε η Δύση να μπορέσει να το εμπιστευτεί για τον εφοδιασμό της. Προφανώς, πάντως, και η Τεχαράνη φαίνεται να αντιλαμβάνεται την ση

Αναμφίβολα, η ρωσική ενεργειακή ισχύς ενισχύεται και από την διεθνή απομόνωση του πλουτοπαραγωγικού Ιράν και την ανεπάρκεια της απαιτούμενης υποδομής από πλευράς του τελευταίου, ακριβώς εξαιτίας της έλλειψης επενδύσεων. Το Ιράν από την άλλη έχει αυτές τις ποσότητες φυσικού αερίου, οι οποίες είναι αναγκαίες για τον εφοδιασμό του αγωγών, όπως ο Ναμπούκο. Είναι αλήθεια, πώς μια πιθανή επιλογή του Ιράν θα ενίσχυε την διαφοροποίηση, τόσο των προμηθευτών, όσο και των οδών μεταφοράς, ενώ ταυτόχρονα θα συνέβαλλε στο «παραγκωνισμό» της Ρωσίας, καθώς βάσει των αριθμών το Ιράν είναι η μόνη χώρα που έχει την δυνατότητα να ανταγωνιστεί σε κάποιο βαθμό και να «απειλήσει» την κυριαρχία της Μόσχας. Επιπρόσθετα, η Τεχεράνη επείγεται να διαθέσει το φυσικό της αέριο στην παγκόσμια αγορά -τη δυτική εν προκειμένω- και μάλιστα σε ανταγωνιστική τιμή (δηλαδή χαμηλότερη της ρωσικής) προκειμένου να ενδυναμώσει την οικονομία της.

Άλλωστε, μια πιθανή ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Ιράν και Δύσης εύλογα θα φέρει την Τεχεράνη πιο κοντά μας και θα τοποθετήσει τις σχέσεις μας σε μια νέα πιο προβλέψιμη τροχιά. Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος που δεν θεωρώ απίθανο στο εγγύς μέλλον η Δύση να αντιλη-

Είναι ενδεικτικό πως στην περίπτωση του Ναμπούκο, ακόμα και αν το Τουρκμενιστάν συμμετάσχει κανονικά στο πρότζεκτ, τα στοιχεία καταδεικνύουν πως μέχρι το 2020 το τουρκμενικό και αζερικό αέριο που θα διοχετεύονται στον αγωγό θα ισοδύναμουν μόνο με το 58% της δυναμικότητάς του. Εξίσου καθοριστικής σημασίας είναι και η πρόβλεψη πως μετά το 2020 οι ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο θα αυξήθούν από 500

PRESSCODE 26 / 27

περίπου δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο που είναι σήμερα σε 700-800 δις. Όπως καθίσταται σαφές, ακόμα και αν ο Ναμπούκο λειτουργεί στο 100% των δυνατοτήτων του (δηλαδή στα 31 δις.κ.μ.), χωρίς την συμπερίληψη του ιρανικού φυσικού αερίου δεν πρόκειται να επιφέρει δραματικές αλλαγές στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης, αφού δεν θα καλύπτει ούτε το 5% των αναγκών της σε αέριο. Τα δεδομένα φυσικά θα άλλαζαν ριζικά εάν έληγε η απομόνωση του Ιράν και το ιρανικό αέριο ήταν στη διάθεση της ΕΕ• μέχρι τότε θα υπάρχουν σαφή όρια στις προθέσεις των Βρυξελλών, στοιχείο που θα επιτείνει και τα αδιέξοδα τους. Κλείνοντας, το «άνοιγμα» Ομπάμα προς το Ιράν είναι σίγουρα ενδεικτικό των προθέσεών του για αποκατάσταση των διμερών σχέσεων. Το δίλημμα, όμως, που αντιμετωπίζει ο νέος Πρόεδρος έγκειται στη χρονική στιγμή που θα επιλέξει για να περάσει από τα λόγια στα έργα. Κομβικό σημείο της επιλογής αυτής αποτελούν οι εκλογές στο Ιράν που θα λάβουν χώρα τον Ιούνιο.

«Είναι, απολύτως σαφές πως η αλληλεξάρτηση μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών δεν επιτρέπει ανεύθυνες συμπεριφορές έστω και αν αυτές προέρχονται από «απρόβλεπτα» καθεστώτα, όπως αυτό της Τεχεράνης»

Η κρισιμότητα της κατάστασης τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στο μέτωπο της Νοτιανατολικής Ασίας ίσως αναγκάσουν τον αφροαμερικανό ένοικο του Λευκού Οίκου να συζητήσει με το Ιράν πριν τον Ιούνιο. Αυτή η κίνηση καλής θέλησης, όμως, θα αποτελέσει ένα ισχυρό πολιτικό «όπλο» για τον Αχαντινετζάντ και τους συντηρητικούς ενόψει της εκλογικής αναμέτρησης, ενδυναμώνοντας, με τον τρόπο αυτό, τα ερείσματά τους, πιθανότητα απευκταία για τις ΗΠΑ που θα προτιμήσουν μετά τον Ιούνιο να διαπραγματευθούν με έναν μετριοπαθέστερο Ιρανό ηγέτη.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το Ιράν δεν πρόκειται να μετέχει σε απευ θείας διάλογο ή διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, αν δεν αποδειχθούν πρακτικά οι καλές προθέσεις της κυβέρνησης Ομπάμα. Δεν θα πρέπει, πάντως, να παραβλέψουμε έναν παράγοντα που δυνητικά μπορεί να αποβεί σημαντικός για την έναρξη των διαπραγματεύσεων και είναι οι τιμές του πετρελαίου. Όσο παραμένουν χαμηλές, η ιρανική οικονομία- άμεσα εξαρτημένη από το πετρέλαιο- θα εξασθενεί ολοένα και περισσότερο γεγονός που σε συνάρτηση με τον φόβο της συνακόλουθης κοινωνικής κατακραυγής και δη ενόψει των επικείμενων εκλογών, δύναται να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προς την ηγεσία της Τεχεράνης για την εύρεση διαύλων επικοινωνίας με τις ΗΠΑ και τη Δύση ευρύτερα.

Συμώνη Τσαλίδη Οικονομολόγος

THE MIDDLE EAST ISSUE : REPORT

Η οικονομία: ένας σημαντικός παράγοντας λίρα έχει υποτιμηθεί σε σχέση με το δολάριο, με ορατό τον κίνδυνο περαιτέρω αύξησης του πληθωρισμού.

Αίγυπτος: Κύρια πρόκληση η διατήρηση του ρυθμού ανάπτυξης Δυνατή φαίνεται η οικονομία της Αιγύπτου που βασίζεται σε πόρους από το πετρέλαιο και τον τουρισμό. Ωστόσο, η πώληση των κυριότερων περιουσιακών στοιχείων της χώρας, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα να ανακτήσει το χαμένο έδαφος από την έλλειψη ρευστότητας στα τέλη του 1990, έχει επιβραδύνει την πορεία της χώρας, ενώ τα απαρχαιωμένα φορολογικά και γραφειοκρατικά συστήματα δημιουργούν μεγάλα εμπόδια στην ανάπτυξη. Δεν είναι ακόμη σαφές το μέγεθος των συνεπειών της οικονομικής κρίσης στη χώρα, αν και η αιγυπτιακή

Εν τω μεταξύ, πτώση αναμένεται να παρουσιάσουν οι ξένες επενδύσεις, ενώ αρνητική ήταν και η επίδραση από την μείωση του τουρισμού, ιδιαίτερα μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στα ξενοδοχεία “Sharm el-Sheikh” και “Dahab” το 2005 και το 2006 αντίστοιχα. Κύρια πρόκληση για την αιγυπτιακή οικονομία είναι να διατηρήσει το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της, πάνω από 7%, την ώρα που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προβλέπει πτώση για το 2009 στο 6%. Λίβανος: Πρέπει να εγγυηθεί μακροχρόνια σταθερότητα Η οικονομία του Λιβάνου βρίσκεται σε ύφεση από το 1998, κυρίως λόγω του μεγάλου εξωτερικού χρέους,

παρά το γεγονός του ότι έχει το πιο φιλελεύθερο τραπεζικό σύστημα της περιοχής. Με ποσοστό ανεργίας πάνω από 20% και έντονη τη δυσαρέσκεια των πολιτών ο Λίβανος πρέπει να αποκαταστήσει την οικονομική του επίδοση, έτσι ώστε να εγγυάται μακροχρόνια σταθερότητα.

Η δολοφονία του πρωθυπουργού Rafik Hariri το 2005 κατάφερε ένα δραματικό χτύπημα στην εμπιστοσύνη των επενδυτών. Και ενώ η κυβέρνηση του Fouad Siniora συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις, ο πόλεμος το 2006 κατάφερε ένα τεράστιο χτύπημα στις ελπίδες για οικονομική ανάκαμψη.

PRESSCODE 28 / 29

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, η οικονομία του Λιβάνου συρρικνώθηκε κατά 5% το 2006, ενώ η αντιπολίτευση δίστασε να προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις υπό το φόβο του κοινωνικού κόστους. Παρόλα αυτά, μια έκθεση της Citigroup, τον Ιούλιο του 2008, ανέφερε ότι η οικονομία του Λιβάνου παρέμενε σχετικά γερή κυρίως λόγω της αφοσιωμένης βάσης επενδυτών, της συνεχιζόμενης ανάπτυξης των καταθέσεων και του ενδιαφέροντος των ξένων στον κτηματομεσιτικό τομέα.

Η Ιορδανία ωφελήθηκε από τις υψηλές εισαγωγικές ανάγκες του Ιράκ και τη γεωγραφική της θέση, που της επέτρεψε να γίνει η κύρια πηγή εισαγωγών στη γειτονική της χώρα. Παρόλο που η εξωτερική βοήθεια παρουσιάζει πτώση, η σχετικά σταθερή οικονομία της χώρας σε συνδυασμό με την πολιτική της θέση, την καθιστούν ως ελκυστικό προορισμό για άμεσες τοπικές επενδύσεις ξένων.

Συρία: Σταθερά ανοδική η πορεία της από το 2003 Μια επιβράδυνση στην ανάπτυξη το 2003, η οποία οφειλόταν κυρίως στην έναρξη των εχθροπραξιών στο Ιράκ, ξεκίνησε να αναστρέφεται το 2004 και από τότε βελτιώνεται.

Ιορδανία: Ελκυστική για άμεσες επενδύσεις ξένων

Η οικονομία της Συρίας αποδείχθηκε ανθεκτική το 2006 δεδομένων των πολιτικών εξελίξεων στην περιοχή -ιδιαίτερα του πολέμου στο Λίβανο- αλλά και των πολιτικών πιέσεων που ασκήθηκαν στη χώρα.

Η Ιορδανία έχει μια από τις πιο σταθερές εκτός Κόλπου οικονομίες στη Μέση Ανατολή. Η δυνατή και συνεπής οικονομική πολιτική συνέβαλε στην ενδυνάμωση της ανάπτυξης με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας να αυξάνεται πάνω από 4% ανά έτος από το 2000. Οι οικονομία αναπτύχθηκε και το ΑΕΠ εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 5,7% το 2007. Οδηγός στην οικονομική αυτή ανάπτυξη ήταν η εγχώρια κατανάλωση, που έφτασε το 56,4% του ΑΕΠ. Παράλληλα, ο τομέας των εξαγωγών της Ιορδανίας αποτελεί δυνατό σημείο, με 19% αύξηση το 2006, ενώ οι εξαγωγές της χώρας το 2007 εκτιμάται ότι άγγιξαν τα 6 δισ. δολάρια.

αρκετές χώρες θα θέλουν να σπάσουν τις κυρώσεις αυτές. Πεποίθηση που απορρέει και από το ότι, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, η οικονομία της Συρίας κινήθηκε σταθερά το 2008 με τη συνολική ανάπτυξη να εκτιμάται ότι είναι περίπου 5%.

Ωστόσο, δεν είναι σίγουρο εάν η ανάπτυξη θα μπορούσε να συντηρηθεί λόγω της απογύμνωσης που θα μπορούσε να προκαλέσει το διεθνές πολιτικό περιβάλλον ή ακόμα χειρότερα κάποιες κυρώσεις. Παρόλο που ορισμένες εκτιμήσεις υποδεικνύουν ότι οι όποιες κυρώσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν το επίπεδο φτώχειας της χώρας ακόμη και στο 60%, η Συρία είναι πεπεισμένη ότι θα έχει επαρκή αποθέματα ξένων νομισμάτων και ότιι

Ιράκ: Αντίθετοι οι πολίτες με την εμπλοκή ξένων σε στρατηγικές βιομηχανίες

Το Ιράκ θα συνεχίσει να είναι μια περίπλοκη χώρα για να κάνει κανείς δουλειά, καθώς οι ιρακινοί παραμένουν μετά από δεκαετίες «κηδεμονίας» ισχυρά δεμένοι με το κράτος. Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα εθνικιστές και αντίθετοι με την εμπλοκή ξένων σε συγκεκριμένες στρατηγικές βιομηχανίες. Για παράδειγμα, στην βιομηχανία πετρελαίου η διατύπωση του συντάγματος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ξένης ιδιοκτησίας περιουσιακών στοιχείων στη βιομηχανία, ωστόσο, ο λαός, ακόμη και όσοι κατέχουν τεχνοκρατικές θέσεις, είναι κατά την παρούσα περίοδο εναντίον μιας τέτοιας εξέλιξης. Επιπλέον, η οικονομική φιλελευθεροποίηση είναι αβέβαιη στο παρόν περιβάλλον. Η κυβέρνηση έχει προσφέρει στον πληθυσμό ελάχιστους λόγους για να αισθάνεται κάποιος ασφαλής σχετικά με το οικονομικό μέλλον.

Από την πλευρά τους, οι πολίτες ιρακινοί έχουν εκδηλώσει αρκετές διαμαρτυρίες ενάντια στην περιστολή των κρατικών επιχορηγήσεων και στην αύξηση του κόστους διαβίωσης, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να μην φαίνεται διατεθειμένη να ολοκληρώσει μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω κοινωνικές αναταραχές.

ματικότητα εξακολουθούν να θέτουν το πολιτικό σύστημα του Ιράν υπό πίεση. Εκτιμάται ότι χρειάζονται 700.000 νέες θέσεις εργασίας για να καλύψουν τις ανάγκες της νεολαίας. Η οικονομία της χώρας, όμως, δεν μπορεί να καλύψει αυτή την ανάγκη, με αποτέλεσμα η ανεργία και ο πληθωρισμός να είναι πάνω από 25%.

Η βασική πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να κρατήσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό, να διασφαλίσει ότι οι κυβερνητικές δαπάνες είναι αποδοτικές και να συνεχίσει τις προσπάθειές της να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδιά της για μεγαλύτερη οικονομική επέκταση.

Σαουδική Αραβία: Βασική πρόκληση να κρατήσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό

Ιράν: Μάστιγα η ανεργία και ο πληθωρισμός Η στάσιμη κοινωνικο-οικονομική κατάσταση του Ιράν θα εξακολουθήσει να ενισχύει την πολιτική αστάθεια, ιδιαίτερα επειδή η τάξη των κυβερνόντων εξακολουθούν να αντιστέκονται στην οικονομική και πολιτική φιλελευθεροποίηση. Το Ιράν γνώρισε ραγδαία αύξηση του πληθυσμού μετά την επανάσταση, που έφερε τον διπλασιασμό του πληθυσμού της χώρας μέσα σε ένα τέταρτο του αιώνα. Αποτέλεσμα ήταν η αύξηση του πληθυσμού από τα 35 εκατομμύρια το 1979 στα περίπου 72 εκατομμύρια το 2006. Οι επιτυχημένες εκστρατείες οικογενειακού προγραμματισμού σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό του γυναικείου αναλφαβητισμού αναμένεται να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε σταθεροποίηση του πληθυσμού στα περίπου 100 εκατομμύρια άτομα. Ωστόσο, η υψηλή ανεργία σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εγκλη-

Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου από το 2002 έως το 2008 έδωσαν στην κυβέρνηση το πλεόνασμα που χρειαζόταν για να υλοποιήσει οικονομικές και δομικές μεταρρυθμίσεις. Αποτέλεσμα αυτού ήταν οι διαδοχικοί προϋπολογισμοί να είναι επικεντρωμένοι στην περιστολή του χρέους, στις δαπάνες για προγράμματα εκπαίδευσης και υγείας, καθώς και στην βελτίωση της βασικής υποδομής του κράτους. Αυτοί, άλλωστε, είναι οι βασικοί τομείς που πρέπει να αντιμετωπίσει το κράτος, το οποίο είναι αντιμέτωπο με την αύξηση του πληθυσμού. Αύξηση που ξεπερνά την οικονομική ανάπτυξη με αποτέλεσμα τα συνεχιζόμενα προβλήματα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μεγάλη είναι η ανεργία στους νέους, την ώρα που το 50% του πληθυσμού είναι κάτω των 20 ετών σύμφωνα με την απογραφή του 2004.

Παλαιστίνη: Η διαμάχη με το Ισραήλ οδήγησε στην κατάρρευση της οικονομίας

Η καταστροφή που προέρχεται από την διαμάχη με το Ισραήλ οδήγησε στην κατάρρευση σχεδόν της παλαιστινιακής οικονομίας. Κατάσταση που επιδεινώθηκε από την απόφαση της διεθνούς κοινότητας να σταματήσει κάθε άμεση χρηματοδότηση στην Παλαιστίνη ως επακόλουθο της εκλογικής νίκης της Χαμάς το 2006. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Παλαιστίνης, η ανεργία στα εδάφη ανέρχεται περίπου στο 25% (αν και ανεπίσημα το πραγματικό ποσοστό εκτιμάται ότι είναι πολύ περισσότερο), ενώ το 65% των Παλαιστινίων βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Από όταν η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας τον Ιούνιο του 2007, ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το ποσοστό ανεργίας στη Λωρίδα είναι 50%.

PRESSCODE 30 / 31

Το Ισραήλ επιτρέπει ανθρωπιστική βοήθεια και μερικά βασικά αγαθά στη Λωρίδα, αλλά όχι εξαγωγές. Κάτι που όμως έχει καταστρέψει τον ιδιωτικό τομέα και την όποια επένδυση.

Ισραήλ: Τομέας κλειδί για την οικονομία ο τουρισμός Το Ισραήλ έχει την πιο διαφοροποιημένη οικονομία στην Μέση Ανατολή και έχει υψηλό επίπεδο εκσυγχρονισμού. Ωστόσο, η οικονομία του αναπτύχθηκε ανεπαρκώς τα τελευταία χρόνια, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής επιβράδυνσης και της πτώσης στην βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας (που ήταν ένας από τους πρωτοπόρους εξαγωγικούς τομείς της χώρας). Η διαμάχη με την Παλαιστίνη αύξησε τις αμυντικές δαπάνες, ζημίωσε τον τουρισμό και έπληξε τον κατασκευαστικό κλάδο της χώρας.

Γίνε σήμερα συνδρομητής

Η ανεργία αρκετά συχνά έφτασε το 10%. Ένα πακέτο 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δάνεια εγγυημένα από τις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με μια ετήσια βοήθεια προς τη χώρα ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων εκτιμάται ότι θα παράσχει οικονομική ενίσχυση. Ωστόσο, εμφανής είναι η ανάγκη για μείωση της βίας, αλλά και ανανέωσης του διαλόγου με την Παλαιστίνη, που παραμένει ένας σημαντικός παράγοντας για την αύξηση του τουρισμού, ο οποίος είναι ένας τομέας κλειδί για την οικονομία του Ισραήλ.

Σταμάτης Πουλακιδάκος Υποψήφιος διδάκτωρ Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος ΕΤΕΠ Εργαστηρίου Κοινωνικής Έρευνας

Μια σύντομη επισκόπηση της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς

Προπαγάνδα: ΜΜΕ & Πόλεμος

Η προπαγάνδα μπορεί να είναι τόσο κραυγαλέα όσο η σβάστικα και ταυτόχρονα τόσο διακριτική όσο ένα αστείο. Οι τεχνικές της συχνά χρησιμοποιούνται-ιδιαίτερα στις μέρες μας-από πολιτικούς, διαφημιστές, δημοσιογράφους, και γενικότερα από όσους ενδιαφέρονται να επηρεάσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Προπαγανδιστικά μηνύματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να πραγματοποιηθούν κοινωφελείς σκοποί, αλλά και να κερδηθούν εκλογικές αναμετρήσεις ή να επιτύχει υψηλές πωλήσεις ένα προϊόν. Ο όρος προπαγάνδα έχει ιστορικά αποκτήσει αρνητικές συμπαραδηλώσεις και έχει καταλήξει στις μέρες μας να θεωρείται ισοδύναμος του ψέματος και της εξαπάτησης, γεγονός που μας οδηγεί σε μια μονοδιάστατη αντιμετώπιση του φαινομένου, εμποδίζει την περαιτέρω ψύχραιμη και κριτική του ανάλυση και εν τέλει μας καθιστά πιο επιρρεπείς σε αυτή. Αυτές οι αρνη-

τικές συμπαραδηλώσεις δεν αφορούν την καθεαυτή εφαρμογή της προπαγάνδας, αλλά τους σκοπούς των προπαγανδιστών και τις πεποιθήσεις των προπαγανδιζόμενων βάσει των οποίων προσλαμβάνονται τα μηνύματα μιας προπαγανδιστικής επικοινωνιακής εκστρατείας. Ό,τι για έναν Ισραηλινό στα πλαίσια της πρόσφατης σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς αποτελούσε ενημέρωση γύρω από τις εξελίξεις, για τον Παλαιστίνιο μπορούσε να θεωρηθεί προπαγάνδα και το αντίθετο. Παράλληλα η προπαγάνδα δεν αποτελείται μόνο από ψέματα αλλά και από αλήθειες ή μισές αλήθειες παρουσιασμένες με τρόπο που να επηρεάζουν τα κοινά-στόχους των προπαγανδιστών. Εν κατακλείδι, παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές, σκοπούς και αρνητικές συμπαραδηλώσεις που μπορεί να αποκτήσει η προπα

γάνδα, ένα είναι σίγουρο: ότι κατά βάση είναι μια επικοινωνιακή διαδικασία σχεδιασμένη για να πείθει ανθρώπους να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται με τον επιθυμητό για τον προπαγανδιστή τρόπο. Παράλληλα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη σαν μέθοδος με τα ΜΜΕ και με τις ανά τον κόσμο πολεμικές συγκρούσεις. Ο αμερικανικός Τύπος στο Αφγανιστάν ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό τις υποδείξεις του Πενταγώνου κατά τους πρώτους 8 μήνες, ενώ στο Κόσσοβο ο ευρωπαϊκός Τύπος ενέκρινε ή τουλάχιστον δικαιολογούσε την επέμβαση του ΝΑΤΟ, παρ’ όλο που υπήρχαν σταθερές αμφιβολίες τόσο ως προς την αποτελεσματικότητα, όσο και ως προς την νομιμότητά της. Αλλά και το ραδιόφωνο αποτέλεσε πεδίο άσκησης προπαγανδιστικών τακτικών. Εξαιρετικά σημαντικός

PRESSCODE 32 / 33

Στην τηλεόραση, χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της τηλεοπτικής κάλυψης του δεύτερου πολέμου στον Κόλπο κυρίως από τα αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα. Τα CNN και Fox News- ιδίως το δεύτερο- πραγματοποίησαν μια εξόφθαλμα φιλοαμερικανική κάλυψη των πολεμικών συγκρούσεων με σκοπό να επηρεάσουν πρωτίστως την αμερικανική και δευτερευόντως την παγκόσμια κοινή γνώμη και να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί από την αποκάλυψη ότι η πολεμική επέμβαση στην περιοχή στερούνταν βάσιμων αιτίων. Ήδη και το διαδίκτυο διαγράφει τη δική του πορεία στους λαβύρινθους της προπαγάνδας... Στα πλαίσια των σύγχρονων πολεμικών συγκρούσεων τα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, αποτελούν το μοναδικό επικοινωνιακό δίαυλο απ’ όπου πληροφορίες σχετικά με τις πολεμικές συγκρούσεις μπορούν στις μέρες μας να φτάσουν στο ευρύ κοινό προκειμένου να επηρεάσουν την κρίση του. Ο κυρίαρχος ρόλος των ΜΜΕ στη διάχυση της πληροφορίας μάς έχει οδηγήσει σε έναν αυξανόμενα διεισδυτικό έλεγχο εκ μέρους των επαγγελματιών του πολέμου στη ροή της πληροφορίας προς και από τον πόλεμο. Ο έλεγχος και η διαχείριση της πληροφορίας θεωρούνται ειδικά στις μέρες μας πολύ σημαντικές παράμετροι, ισότιμες της πολεμικής στρατηγικής. Έλεγχος δεν σημαίνει περιορισμό των πληροφοριών που δημοσιοποιούνται σχετικά με έναν πόλεμο, αλλά κυρίως αφθονία προκαταβολικά ελεγμένων από τους επαγγελματίες του πολέμου πληροφοριών. Από τον πόλεμο του Βιετνάμ και μετά συναντάται ειδική μέριμνα για τον έλεγχο των δημοσιογράφων σε περίοδο πολέμου, όπως με την κατεύθυνση έμπιστων δημοσιογρά-

φων (ενσωματωμένοι δημοσιογράφοι) ή με την συνομιλία με τα Μέσα ειδικά προετοιμασμένων ανθρώπων. Οι τακτικές αυτές βρήκαν εφαρμογή και στη σύγκρουση στη Μ. Ανατολή μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, σε μια περιοχή συνεχούς πολεμικής έντασης μεταξύ του Ισραήλ και των Αραβικών κρατών με τα οποία συνορεύει. (1ος & 2ος Αραβοϊσραηλινός πόλεμος, Πόλεμος των 6 ημερών, Πόλεμος του Γιομ-Κιπούρ) Η προπαγανδιστική στρατηγική του Ισραήλ στην εν λόγω σύγκρουση φαίνεται να κινήθηκε σε δύο κατευθύνσεις.

Η πρώτη έχει να κάνει με τη δικαιολόγηση των επιθετικών ενεργειών που πραγματοποιήθηκαν και η δεύτερη με την προσπάθεια απόδειξης ότι δεν υπάρχει θέμα ανθρωπιστικής καταστροφής εξ’ αιτίας αυτών των επιθετικών ενεργειών στη Γάζα. Κοινός στόχος και των δύο αυτών κατευθύνσεων είναι να προσφέρουν πλεονέκτημα στη διεθνή σκηνή, επιτρέποντας στη διπλωματία του Ισραήλ να προσφέρει κάλυψη στην πολεμική δράση.

Ήδη από την αρχή το Ισραήλ έχει ενοχοποιήσει τη Χαμάς, τονίζοντας ιδιαίτερα τις προηγηθείσες επιθέσεις της τελευταίας με ρουκέτες εναντίον Ισραηλινών πόλεων. Το σημείο στο οποίο υστέρησε, στο προπαγανδιστικό παιχνίδι υπήρξε η αρχική του άρνηση να επιτρέψει την πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια που κατέφθανε στην περιοχή για να ενισχύσει τους κατοίκους της Γάζας, την οποία με την πορεία των επιχειρήσεων αναγκάστηκε και υπό τη διεθνή πίεση να επιτρέψει. Ευρύτατα διαδόθηκε βίντεο που ο Ισραηλινός στρατός έσπευσε να δώσει στη δημοσιότητα προκειμένου να τεκμηριώσει την ακρίβεια των πληγμάτων του με την υποτιθέμενη καταστροφή οχήματος στο οποίο φορτώνονταν ρουκέτες της Χαμάς. Σύμφωνα με επώνυμες δηλώσεις κατοίκου της περιοχής οι υποτιθέμενες ρουκέτες ήταν φιάλες οξυγόνου και οι άνθρωποι που τις φόρτωναν στο φορτηγό ουδεμία σχέση είχαν με τη Χαμάς, μολονότι πλήρωσαν τη βεβαιότητα των Ισραηλινών με τη ζωή τους. Από την άλλη πλευρά οι Παλαιστίνιοι γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πανίσχυρη Ισραηλινή πολεμική μηχανή, τόνιζαν ιδιαίτερα τις απώλειες αμάχων πολιτών, που αποτελούν την πλειοψηφία ανάμεσα στο συνολικό αριθμό των άνω των 1300 θυμάτων. Εξ’ ίσου «ωφέλιμη» επικοινωνιακά υπήρξε και η χρήση εκ μέρους του Ισραήλ όπλων με εξαιρετικά καταστρεπτικές δυνατότητες- όλοι μάθαμε τις συνέπειες των βομβών φωσφόρου- καθιστώντας την επίθεση αυτή στις συνειδήσεις του κόσμου μια ακόμα τυφλή άσκηση βίας εναντίον ολόκληρου του Παλαιστινιακού λαού.

Εξ’ άλλου η Χαμάς, μια αρκετά ισχυρή οργάνωση, δεν προέβαλε σχεδόν καμία αντίσταση, πέραν ορισμένων μικρής έκτασης εκτοξεύσεων ρουκετών εναντίον του Ισραήλ, οι περισσότερες εκ των οποίων προκάλεσαν ελάχιστες υλικές ζημιές, αφήνοντας στο Ισραήλ τον «προνομιακό» ρόλο του θύτη στη σύγκρουση αυτή. Κλείνοντας θα ήταν χρήσιμο να τονίσουμε εκ νέου ότι η παραπάνω σύντομη επισκόπηση βασίζεται σε στοιχεία που προέρχονται από τα ΜΜΕ, με όποια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα αυτό συνεπάγεται. Ίσως οι πόλεμοι, ιδιαίτερα με τον τρόπο που διεξάγονται στις μέρες μας, αποτελούν έναν από τους πλέον περίπλοκους γρίφους για όσους αναζητούν την αλήθεια πίσω από τα συντρίμμια.

Άλλωστε όπως πολύ σοφά είχε πει ο γερουσιαστής Hiram Johnson «η πρώτη απώλεια όταν έχεις πόλεμο είναι η αλήθεια»...

PRESSCODE 34 / 35

Ανδρέας Μπανούτσος Αναλυτής RIEAS Institute

Η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς στη Γάζα και οι ρίζες

του Παλαιστινιακού ζητήματος

Μετά το τέλος της πρόσφατης σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας , χρήσιμο θα ήταν να εξετάσουμε τις πραγματικές αιτίες αυτής της σύγκρουσης καθώς επίσης και τις ρίζες του Παλαιστινιακού προβλήματος. Σε αντίθεση με ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών ΜΜΕ υποστηρίζει, η συγκεκριμένη σύγκρουση δεν προκλήθηκε από την επιθετικότητα του Ισραήλ αλλά από τις συνεχείς προκλήσεις της Ισλαμιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς η οποία αφότου πραξικοπηματικά κατέλαβε την εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας τον Ιούνιο του 2007 δεν σταμάτησε ούτε στιγμή σχεδόν να βάλλει με ρουκέτες Κασσάμ κατά του Νοτίου Ισραήλ προκαλώντας θύματα και ζημιές στους κατοίκους της περιοχής. Η Χαμάς η οποία χρηματοδοτείται από το Θεοκρατικό Ιράν και τη Σαουδική Αραβία έχει ως διακηρυγμένο στόχο της την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Το Ισραήλ αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σε ένδειξη καλής θέλησης έναντι των Παλαιστινίων

είχε μονομερώς αποσύρει τα στρατεύματά του από τη Λωρίδα της Γάζας ήδη από το 2005,ενώ η τότε κυβέρνηση του δεν δίστασε να στραφεί εναντίον των Εβραίων εποίκων που κατοικούσαν στη Λωρίδα της Γάζας διώχνοντας τους από τους οικισμούς τους με τη βία. Και αυτό έγινε ενώ το Ισραήλ είχε καταλάβει τη Λωρίδα της Γάζας(από την Αίγυπτο) και την περιοχή της Δυτικής Όχθης(από την Ιορδανία) ύστερα από τον περίφημο και συνάμα νικηφόρο Πόλεμο των έξι ημερών(Ιούνιος 1967), τον οποίο είχαν προκάλεσαν οι Άραβες γείτονές του. Η ιστορία του Παλαιστινιακού ζητήματος ξεκινά ουσιαστικά περί τα τέλη του 19ου αιώνα όταν ορισμένοι οραματιστές Εβραίοι της διασποράς με πιο σημαντικό τους εκπρόσωπο τον Ούγγρο δημοσιογράφο Εβραϊκής καταγωγής Theodor Herzl βάναυσα προσβεβλημένοι από την άδικη καταδίκη του Γάλλου λοχαγού Εβραϊκής καταγωγής Alfred Dreyfus σε ισόβια δεσμά για υποτιθέμενη προδοσία

(Υπόθεση Dreyfus) συνειδητοποίησαν ότι οι Εβραίοι θα μπορούσαν να αισθάνονται ασφαλείς και όχι διωκόμενοι μόνο αν δημιουργήσουν το δικό τους κράτος. Έτσι ξεκίνησε το λεγόμενο Σιωνιστικό κίνημα που σαν στόχο είχε τον επαναπατρισμό των Εβραίων στη πατρογονική τους γη, την Παλαιστίνη(όνομα που δόθηκε στην Επαρχία της Ιουδαίας από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό) και σε καμιά περίπτωση την παγκόσμια κυριαρχία όπως κάποιοι αντισημίτες συχνά πυκνά προπαγανδίζουν. Αφού ο επαναπατρισμός-μετανάστευση των Εβραίων στη γη της Παλαιστίνης πέρασε διάφορα στάδια, τα οποία δεν δύναμαι να αναλύσω σε αυτό εδώ το σημείωμα, φτάσαμε στην περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 29 Νοεμβρίου του 1947 ο ΟΗΕ, για τον οποίο όλοι κόπτονται και τον επικαλούνται όταν νομίζουν ότι τους συμφέρει, αποφάσισε τη δημιουργία δύο κρατών(Partition resolution) ενός Παλαιστινιακού-Αραβικού και του κράτους του Ισραήλ όπου θα κατοι

κούσαν οι Εβραίοι που είχαν μετοικήσει στην πατρογονική τους εστία. Το αποτέλεσμα? Οι Άραβες περιφρόνησαν την απόφαση του ΟΗΕ και στις 14 Μαΐου του 1948 την ημερομηνία που έληγε η Βρετανική εντολή (British Mandate) επιτέθηκαν εναντίον του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ με σκοπό να το διαλύσουν πριν καν γεννηθεί. Αν και επιτέθηκαν στο Ισραήλ οι κατά πολύ υπέρτερες στρατιωτικές δυνάμεις της Αιγύπτου, της Συρίας, της Υπεριορδανίας(σημερινή Ιορδανία) και άλλων αραβικών κρατών, το Ισραήλ νίκησε τον λεγόμενο Πόλεμο της Ανεξαρτησίας και καθιερώθηκε ως ανεξάρτητο κράτος- μέλος του ΟΗΕ. Οι Παλαιστίνιοι-Άραβες είχαν διαπράξει το πρώτο τους μεγάλο πολιτικό σφάλμα με το να αγνοήσουν την απόφαση του ΟΗΕ και να μην αποδεχτούν την ειρηνική συνύπαρξη δύο ανεξαρτήτων κρατών (Παλαιστινιακού και Ισραηλινού) με αποτέλεσμα αυτοί πλέον να βρεθούν σε κατάσταση εξορίας(Παλαιστίνιοι πρόσφυγες) με δική τους όμως ευθύνη αφού ας μην ξεχνούμε έχασαν έναν πόλεμο που οι ίδιοι προκάλεσαν. Τον Ιούνιο του 1967 η ιστορία επαναλήφθηκε αφού οι προκλητικές ενέργειες της Αιγύπτου με ηγέτη τον Άραβα Εθνικιστή Gamal Abdel Nasser οδήγησαν το Ισραήλ να προβεί σε προληπτικά χτυπήματα εναντίον των εχθρών του (Αίγυπτος, Συρία, Ιορδανία) και να οδηγηθεί στη θριαμβευτική νίκη του λεγόμενου Πολέμου των έξι ημερών. Τον Οκτώβριο του 1973 ξέσπασε νέος Αραβο-Ισραηλινός Πόλεμος (Γιόμ Κιπούρ), όταν το Ισραήλ δέχθηκε απρόκλητη επίθεση από την Αίγυπτο και τη Συρία. Παρά τον αρχικό του αιφνιδιασμό το Ισραήλ αντεπιτέθηκε και νίκησε τους εχθρούς του. Ο επόμενος σημαντικός σταθμός στην Αραβο-Ισραηλινή διένεξη ήταν οι συμφωνίες του Κάμπ Ντέι-

βιντ το Σεπτέμβριο του 1978,οι οποίες υπεγράφησαν από τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Anwar El Sadat και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Menachem Begin με τη διαμεσολάβηση του Προέδρου των ΗΠΑ Jimmy Carter.Το Ισραήλ επέστρεψε στην Αίγυπτο την χερσόνησο του Σινά που είχε καταλάβει ύστερα από τον Πόλεμο των έξι ημερών(1967) και η Αίγυπτος με τη σειρά της έγινε το πρώτο Αραβικό κράτος που αναγνώρισε το Ισραήλ. Είκοσι χρόνια μετά το θρίαμβο του Πολέμου των έξι ημερών(1987) ιδρύθηκε η Παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς ως παρα

κλάδι της Αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας η οποία σε αντίθεση με τη κοσμική Φατάχ που ίδρυσε ο Yasser Arafat επιδιώκει τη σύσταση Ισλαμικού Παλαιστινιακού κράτους με βάση τον Ισλαμικό Νόμο(Σαρία) και στρατηγική της επιδίωξη την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Χρονολογία ορόσημο στην ιστορία του Παλαιστινιακού ζητήματος είναι το 1993 όπου και υπεγράφησαν οι συμφωνίες του Όσλο. Οι συμφωνίες αυτές μεταξύ άλλων προέβλεπαν τη σύσταση μιας Παλαιστινιακής Αρχής η οποία θα ανελάμβανε τη Διοίκηση της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας.

PRESSCODE 36 / 37

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι η Χαμάς ουδέποτε αναγνώρισε τις συμφωνίες του Όσλο και επέμεινε στο στρατηγικό της στόχο, δηλαδή την κατάλυση του κράτους του Ισραήλ. Η τελευταία μεγάλη ευκαιρία για την οριστική επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος και τη σύσταση Παλαιστινιακού κράτους δόθηκε στους Παλαιστίνιους τον Ιούλιο του 2000 στο Κάμπ Ντέιβιντ , όταν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Bill Clinton οργάνωσε στην ομώνυμη Προεδρική κατοικία διαπραγματευτικές συνομιλίες μεταξύ του Yasser Arafat Προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής και του πρωθυπουργού του Ισραήλ Ehud Barak. Το Ισραήλ σε εκείνη τη διαπραγμάτευση προσέφερε σχεδόν τα πάντα στους Παλαιστινίους, ο Arafat όμως τορπίλισε τις συνομιλίες και η διαπραγμάτευση οδηγήθηκε σε αποτυχία. Δύο μήνες αργότερα (Σεπτέμβριος 2000) ξεκίνησε η δεύτερη Παλαιστινιακή εξέγερση(Ιντιφάντα) στα “Κατεχόμενα”(Δυτική Όχθη και Λωρίδα της Γάζας) στην οποία “πρωταγωνίστησαν” οι βομβιστές αυτοκτονίας της Χαμάς σκορπώντας το θάνατο στους αμάχους πολίτες του Ισραήλ. Το Ισραήλ με πρωθυπουργό τον Ariel Sharon κατέστειλε την εξέγερση των Παλαιστινίων και απεκατέστησε την τάξη στα “Κατεχόμενα”. Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα, ύστερα από τις τόσες χαμένες ευκαιρίες επίλυσης του Παλαιστινιακού ζητήματος με ευθύνη όμως των ιδίων των Παλαιστινίων και των λοιπών Αράβων διερωτάται κανείς αν η φόρμουλα επίλυσης του Παλαιστινιακού με βάση δύο ανεξάρτητα κράτη(Ισραηλινό και Παλαιστινιακό) που θα ζουν με ειρήνη μεταξύ τους είναι ακόμα βιώσιμη. Κατά τη γνώμη μου όχι. Επομένως ποια θα μπορούσε να είναι η λύση σε αυτό το χρόνιο πρόβλημα;

Μια ενδιαφέρουσα απάντηση, την οποία προσωπικά ασπάζομαι, δίνει ο Διευθυντής του Middle East Forum Daniel Pipes.

O Daniel Pipes υποστηρίζει λοιπόν ότι για να επιλυθεί το Παλαιστινιακό πρόβλημα θα πρέπει να επιστραφεί η Λωρίδα της Γάζας στην Αίγυπτο και η Δυτική Όχθη στην Ιορδανία. Θεωρεί ότι αυτή η λύση αποτελεί τη μόνη πρακτική λύση για την επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος και στα θετικά της συγκαταλέγεται το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει υπογράψει ειρηνευτικές συμφωνίες και με την Αίγυπτο (1978) και με την Ιορδανία (1994). Συμπερασματικά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η αλήθεια για τη πρόσφατη σύγκρουση ΙσραήλΧαμάς, αλλά και γενικότερα για την Αραβο-Ισραηλινή διένεξη απέχει πάρα πολύ από το μεροληπτικό φίλο-Παλαιστινιακό πρίσμα που παρουσιάζουν τη διένεξη τα ελληνικά ΜΜΕ. Ελπίζουμε τουλάχιστον η ελληνική κυβέρνηση να έχει αντιληφθεί τη στρατηγική αξία των καλών σχέσεων με το Ισραήλ, ειδικότερα σε

μια εποχή που οι εντάσεις με τη γειτονική Τουρκία ολοένα και αυξάνονται. Αναλυτές με φιλική προς το Ισραήλ στάση εκφράζουν τον προβληματισμό τους για την πορεία της Τουρκίας μετά την άνοδο των Ισλαμιστών του Recep Tayyip Erdogan στην εξουσία. Εκτιμώ ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αφουγκραστεί αυτό τον προβληματισμό και να επιδιώξει μια επίθεση φιλίας προς το Ισραήλ επιδιώκοντας μια στενότερη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα με το ισχυρότερο κράτος της Μέσης Ανατολής, προκειμένου να ενισχύσει την εθνική της ασφάλεια.

Δημήτρης Σκάλκος Διεθνολόγος

Κατανοώντας τη Μέση Ανατολή Το περιφερειακό υπο-σύστημα της Μέσης Ανατολής στην αυγή του 21ου αιώνα συνεχίζει να τροφοδοτεί τη διεθνή πολιτική με αστάθεια, ανασφάλεια και αβεβαιότητα και να αδυνατεί να εκπληρώσει τις προσδοκίες των εκατομμυρίων κατοίκων της για ασφάλεια, ανάπτυξη και πρόοδο. Προκειμένου να κατανοήσουμε τη σύνθετη πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής, στο Presscode επιλέγουμε μία σειρά βιβλίων, αρκετά από τα οποία αφορούν στο παλαιστινιακό ζήτημα καθώς είναι κοινά αποδεκτό πως η ειρήνευση και η ευημερία στη Μέση Ανατολή περνούν μέσα από την επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος.

Jeroen Gunning, Hamas in Politics- Democracy, Religion, Violence, Columbia University Press, 2008 Ο συγγραφέας, καθηγητής στο University of Wales και συνεκδότης της επιθεώρησης Critical Studies οn Terrorism Jeroen Gunning, μας προσφέρει μία εντυπωσιακή σύνθεση θεωρίας και έρευνας πεδίου (field research) με ικανό αριθμό προσωπικών συνεντεύξεων υποστηρικτών και επικριτών της Χαμάς στις μαρτυρικές περιοχές της λωρίδα της Γάζας, προϊόν δεκαετούς πνευματικού μόχθου. Προχωρεί πέρα από τη διαδεδομένη (και εν μέρει ορθή) προσέγγιση της Χαμάς ως «καταστροφέα» (spoiler) κάθε ειρηνευτικής πρωτοβουλίας στη ταραγμένη περιοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Εξετάζει τη Χαμάς ως ένα «δυναμικό» πολιτικό οργανισμό, τις

συνέχειες και τις ασυνέχειες που εμφανίζονται στο πέρασμα του χρόνου στο εσωτερικό της στο πεδίο της ιδεολογίας, κύρια ως προς τα ζητήματα της δημοκρατίας, της θρησκείας και της πολιτικής βίας. Ο Gunning ακολουθεί μία «κριτική» μεθοδολογική προσέγγιση προκειμένου να υπερβεί τη «στατικότητα» των αναλύσεων των ισλαμικών (islamic) και των «τρομοκρατικών σπουδών» (terrorist studies) προκειμένου να εξεταστούν τρόποι με τους οποίους να ανασχεθεί η ριζοσπαστικοποίηση της Χαμάς και να εμπλακεί σε πολιτικές διαδικασίες με σκοπό την εξεύρεση και εφαρμογή μιας βιώσιμης λύσης.

PRESSCODE 38 / 39

Thomas Friedman, From Beirut to Jerusalem, Random House, 1995

Ο γνωστός συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times Thomas Friedman, προσφέρει στο βραβευμένο του έργο From Beirut to Jerusalem, μία καταγραφή των εμπειριών του στη Βηρυτό και τον Λίβανο τη δεκαετία 1979-1989. Αν και πρωτο-εκδόθηκε το 1990, το οδοιπορικό του συγγραφέα συνεχίζει να αποτελεί ένα εξαιρετικά χρήσιμο βοήθημα ώστε να αντιληφθούμε τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους η γεωγραφία, η ιδεολογία, οι διαφορετικές κουλτούρες και τα θρησκευτικά δόγματα διαμορφώνουν τη Μέση Ανατολή των ημερών μας.

Benny Morris, Righteous Victims- A History of the Zionist-Arab Conflict 1881-2001, Vintage Books, 2001

Ο γνωστός ισραηλινός «αναθεωρητής» ιστορικός Benny Morris στο ογκώδες, πλην όμως ευκολοδιάβαστο, βιβλίο του παρακολουθεί τη παράλληλη και διαλεκτική πορεία συγκρότησης των διακριτών ταυτοτήτων ισραηλινών και παλαιστινίων, από τις αρχές του σιωνιστικού κινήματος των τελών του 19ου αιώνα μέχρι το κατώφλι του 21 ου αιώνα. Πρόκειται για μια θαρραλέα, ψύχραιμη, ακαδημαϊκή ματιά από την οποία μόνο οφέλη έχει να αποκομίσει ο αναγνώστης που επιθυμεί να αποστασιοποιηθεί από τις προκατειλημμένες ή/και κατευθυνόμενες προσεγγίσεις της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης.

Bernard Wasserstein, Divided Jerusalem- the Struggle for the Holy City, Yale University Press, 2002

Ο καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, Bernard Wasserstein, παρουσιάζει με εντυπωσιακό τρόπο τη μετάβαση από τον θρησκευτικό ιμπεριαλισμό των μεγάλων δυνάμεων μέχρι το 1917 όταν ο έλεγχος της «ιερής πόλης» πέρασε από τους Οθωμανούς στους βρετανούς στους εσωτερικούς ανταγωνισμούς των διαφόρων σεκτών της πόλης. Η Ιερουσαλήμ αποκτά ολοένα κεντρικότερη θέση στην αραβο-ισραηλινή σύγκρουση από την περίοδο της παλαιστινιακής ιντιφάντα (1987-1992) κι έπειτα, για να φτάσει σήμερα να αποτελεί τον διακηρυγμένο πολιτικό στόχο των παλαιστινιακών διεκδικήσεων.

David Fromkin, A Peace to End All Peace- The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East, Powell’s Books, 2001 Το βιβλίο του καθηγητή του πανεπιστημίου της Βοστόνης David Fromkin, παρουσιάζει ένα αποκαλυπτικό χρονικό της καθοριστικής για τη Μέση Ανατολή περιόδου 1914-1922, όταν η αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι πολιτικές των αποικιοκρατικών ευρωπαϊκών δυνάμεων διαμόρφωσαν τον σύγχρονο αραβικό κόσμο. Ειδικότερα ο συγγραφέας εστιάζει στο ρόλο της Γαλλίας και της Βρετανίας την περίοδο του α΄ παγκοσμίου πολέμου για την, συχνά αυθαίρετη, διαμόρφωση των συνόρων των αραβικών κρατών και καταγράφει μοναδικά τους τρόπους με τους οποίους το παρελθόν σφραγίζει το παρόν.

Patric Tyler, A World of Trouble- The White House and the Middle East from the Cold War to the War on Terror, Farrar Straus and Giroux, 2008

Ο βετεράνος ανταποκριτής των Washington Post και των New York Times σε Κίνα και Μέση Ανατολή Patric Tyler, ανατρέχει σε πενήντα και πλέον χρόνια ανάμειξης των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, από τον Αϊζενχάουερ ως τον Μπους. Η ανάλυση του Tyler εστιάζει ιστορικά στις επιλογές του πολιτικού προσωπικού και ειδικότερα προέδρων μέσα από τη χρήση σημαντικού αρχειακού υλικού του Λευκού Οίκου. Ενδιαφέρον στοιχείο πως το συγκεκριμένο βιβλίο βρέθηκε στο ράφι της βιβλιοθήκης του νεοεκλεγέντα Ομπάμα κατά την εκφώνηση του προεδρικού μηνύματος στον αμερικανικό λαό (10.1.2009).

John Mearsheimer and Stephen Walt- The Israel Lobby and U.S. Foreign Policy, Macmillan, 2008

Ο γνωστός διεθνολόγος και επιφανής εκπρόσωπος της νέο-ρεαλιστικής σχολής των διεθνών σχέσεων John Mearsheimer, μαζί με τον καθηγητή διεθνών σπουδών στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Stephen Walt, προσφέρουν μία τεκμηριωμένη ανάλυση του ρόλου των φιλο-ισραηλινών αμερικανικών συμφερόντων στη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, σε ένα έργο που συνιστά πραγματική συμβολή στη μελέτη της επιρροής των ομάδων πίεσης (lobbies) στην εξωτερική πολιτική. Το βιβλίο προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Αν και το ειδικό βάρος που αποδίδεται στο φιλο-ισραηλινό λόμπυ είναι ίσως υπερβολικό, η πραγματεία των συγγραφέων αναδεικνύει τα δυσδιάκριτα όρια ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική καθώς και σημαντικές πλευρές της αμερικανικής πολιτικής ζωής.

PRESSCODE 40 / 41

Robert Fisk, The Age of the Warrior- Selected Essays, Fourth Estate, 2008

Ο ανταποκριτής της βρετανικής εφημερίδας The Independent στη Μέση Ανατολή, Robert Fisk, συγκεντρώνει σε ένα τόμο τις επιφυλλίδες της περιόδου 1998-2007 και μας μεταφέρει στο πολιτικό παλίμψηστο της πολύπαθης Μέσης Ανατολής. Βαθύς γνώστης της ιστορίας και της πολυπλοκότητας της περιοχής, καταφέρνει με μοναδικό τρόπο να συνδέει το τοπικό με το διεθνές, το επιμέρους με το συνολικό. Ο λόγος του ζωντανός, προκλητικός και συχνά στα όρια της πολεμικής, ανατέμνει και αναδεικνύει τις ευθύνες της αμερικανικής και της ευρωπαϊκής (κύρια βρετανικής) πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Ο διάχυτος πεσιμισμός που διακρίνει τα κείμενα του είναι δυστυχώς αρκούντως πειστικός για το μέλλον μιας περιοχής που αδυνατεί να πορευτεί με αισιοδοξία, σιγουριά και ασφάλεια στο μέλλον.

Κωνσταντίνος Γ. Πατέλος, Θεμελιοκρατία, Ο πολιτικός και θρησκευτικός Φονταμενταλισμός, Εκδόσεις Σιδέρη

Πλέον, με τις μορφές που λαμβάνει, η θεμελιοκρατία κυβερνά κράτη και λαούς σ’ όλο τον κόσμο και επηρεάζει τη διεθνή πολιτική. Το πόνημα αυτό είναι μία προσπάθεια εισαγωγής στη μελέτη του ακανθώδους και πολύπλοκου αυτού προβλήματος. Η εισαγωγή αυτή στη μελέτη της θεμελιοκρατίας στη θρησκεία γίνεται από τρία κεφάλαια: Στο πρώτο, αναζητούνται οι ρίζες προελεύσεως της θεμελιοκρατίας στον Χριστιανισμό, ιδίως στον προτεσταντισμό των ΗΠΑ, διότι απ’ εκεί προέρχεται, και στον Καθολικισμό, κατόπιν στο Ισλάμ, τον Ιουδαϊσμό και τον Ινδουισμό. Στο δεύτερο κεφάλαιο ερευνώνται τα κύρια χαρακτηριστικά του φαινομένου αυτού, όπως κωδικοποιήθηκαν από μία μεγάλη έρευνα επί του πολυσύνθετου αυτού κοινωνικοθρησκευτικού και πολιτικού διεθνούς προβλήματος, και το τρίτο κεφάλαιο ερευνά τις σχέσεις της θεμελιοκρατίας με την πολιτική. Των κεφαλαίων αυτών προτάσσεται μία εισαγωγή που αποβλέπει στην εξοικείωση των μελετητών με την προβληματική του έργου αυτού.

Χρήστος Χαλαζιάς, Το πολιτικό Ισλάμ, Εκδόσεις Σιδέρη

Το Ισλαμικό κίνημα είναι στην ουσία η αντίδραση στις νεωτεριστικές οδούς που προωθούνται από τον δυτικό πολιτισμό. Όπως υποστηρίζει ο Ινδός μουσουλμάνος συγγραφέας Μ. Ακμπάρ «η επόμενη σύγκρουση της Δύσης θα είναι με τον Ισλαμικό κόσμο». Αυτού του είδους προοπτικές δεν μπορούν να ληφθούν ως «δεδομένες μελλοντικές εξελίξεις» όσο και αν περιέχουν στοιχεία πιθανότητας. Ο μουσουλμανικός κόσμος παραμένει ένα αταίριαστο σύνολο αιρέσεων, εθνικής πίστης και πολιτικών δομών, σε τρόπο που η σύγκρουση τελείται προς το παρόν στο εσωτερικό ή μεταξύ των μουσουλμανικών κρατών. Δεν είναι φυσικά όλοι οι μουσουλμάνοι ενταγμένοι στο κίνημα. Μολονότι η θρησκεία είναι η κινητήρια δύναμη της αντιπολίτευσης, στις περισσότερες χώρες πολλοί μουσουλμάνοι δεν θα ήθελαν να ζουν σε θεοκρατικό καθεστώς. Πάντως αναγνωρίζεται ότι, όπως είπε ο καθηγητής Χασάν Χανάφι του πανεπιστημίου του Καΐρου, «το Ισλάμ έρχεται». Και το ερώτημα που θέτει ο ίδιος είναι: «ποιο Ισλάμ των φιλελεύθερων ή των φανατικών;

Κωνσταντίνος Γ. Πατέλος, το σύγχρονο Ισλάμ, Εκδόσεις Σιδέρη

Τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον των ΗΠΑ έθεσαν το ερώτημα «γιατί»; Η προσπάθεια απάντησης σε αυτό, δηλαδή η αναζήτηση των λόγων και αιτιών που προκάλεσαν τις δολοφονικές αυτές απόπειρες, οδηγεί στη Σαουδική Αραβία και γενικότερα στον χώρο της Μέσης Ανατολής και στη συνάντηση του Ισλάμ με τη Δύση υπό τις χειρότερες συνθήκες. Αν μάλιστα δεν καταβληθεί μία τιτάνια προσπάθεια λύσης των προβλημάτων που ευνοούν και αυξάνουν μέχρι παροξυσμού την ένταση αυτή τότε η σύρραξη θα είναι αναπόφευκτη.