Icelandic Art | Arti Legi

ICELANDIC ART / 5

INHOUDSOPGAVE Het waarom van Icelandic Art in Gouda 7 Een schets van IJsland

8

Deelnemende kunstenaars

13

Summary in English

15

Kunstenaars in beeld

Finnbogi Gretar Kristinsson

18

Jón Adolf Steinólfsson

24

JS Watch co. Reykjavík

28

Kalli (Karl Gústaf Davíðsson)

32

Karin Esther Gorter

36

Lana (Svetlana Matusa)

38

Tolli (Thorlákor Morthens Kristjánsson)

42

20

Colofon 46

ICELANDIC ART / 7

HET WAAROM VAN ICELANDIC ART IN GOUDA

E

nkele jaren geleden zijn mijn man en ik tijdens een aantal verblijven in IJsland gefascineerd geraakt door o.a. de ruige natuur, de intrigerende geschiedenis en de bruisende hoofdstad. In onze media kennen wij het eiland van de financiële crisis in 2008, de vulkaanuitbarsting van de Eyjafjallajökull in 2010 of de afleveringen van Wie is de mol in 2012. Momenteel komt hun voetbalelftal bij ons succesvol in beeld wegens de kwalificatie voor het EK in 2016. Toch blijven dit slechts oppervlakkige indrukken, die geen recht doen aan het karakter van dit bijzondere eiland in het meest noordwestelijk deel van Europa op een kleine 3 uur vliegen vanaf Amsterdam.

Wij raakten destijds aan de praat met enkele kunstenaars en vanuit dat contact is het initiatief gegroeid om IJslandse kunst in Gouda te exposeren. In de eerste plaats om het werk van de kunstenaars zelf onder de aandacht te brengen, maar tegelijkertijd ook een rijker beeld van IJsland te presenteren dan in de media naar voren komt.

De nu bijeengebrachte beelden en schilderijen zijn in staat om in één beeld lagen tot uitdrukking te brengen waar woorden te kort schieten. Ook de keramiek, sieraden en horloges stijgen door de inspiratie en vakbekwaamheid van de makers boven het gewone uit om daarmee iets van de IJslandse ziel op te roepen.

Kunst behoeft in principe geen uitleg, maar om de kunstwerken van de tentoonstelling Icelandic Art in Gouda enigszins te kunnen plaatsen, volgt in hoofdstuk 2 achtergrondinformatie over dit op een na grootste eiland van Europa. In hoofdstuk 3 worden vervolgens de deelnemende kunstenaars geïntroduceerd, waarna zij in de daaropvolgende paragrafen afzonderlijk aan het woord komen. In het besef dat wij met deze tentoonstelling onmogelijk een volledig beeld kunnen geven, hopen we met de werken van de kunstenaars velen te bereiken en nieuwsgierig te maken naar meer.

EEN SCHETS VAN IJSLAND

D

e historie van IJsland is relatief jong.

Mogelijk zijn Ierse monniken hen voorgegaan, maar van kolonisten uit Noorwegen staat het vast dat zij vanaf de 9e eeuw aan land kwamen. Een van hen, Hrafna-Flóki, gaf het eiland zijn huidige naam naar aanleiding van de drijvende ijsschotsen in de fjorden. De Viking Ingólfur Arnason was de eerste die zich in 874 permanent vestigde in de baai die hij Reykjavík noemde. Hij zag namelijk stoom oprijzen uit de hete bronnen in de omgeving, die hij aanvankelijk voor rook aanzag. Reykur betekent rook en vík is kleine baai of inham. Hij richtte in 930 de jaarlijkse volksvergadering, het Alþing, in de openlucht te Þingvellir op. Na enkele eeuwen onafhankelijkheid viel IJsland vanaf de 13 eeuw onder het bestuur van achtereenvolgens Noorwegen en Denemarken. Het nationaal bewustzijn van begin 19e eeuw leidde in 1874 tot een eigen grondwet en uitbreiding van de macht van het Alþing. In 1918 kreeg IJsland bij het sluiten van de Personele Unie met Denemarken gedeeltelijke zelfstandigheid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bezetten Britten en Amerikanen het strategisch gelegen eiland. Op 17 juni 1944 koos 97% van de bevolking tijdens een referendum voor beëindiging van de Personele Unie en werd te Þingvellir de IJslandse republiek uitgeroepen.

IJsland heeft een parlementaire democratie met een president en een parlement, het Alþing, die beiden om de 4 jaar gekozen worden. Het huidige politieke spectrum omvat alle bekende Europese politieke stromingen.

ICELANDIC ART / 9

Feiten en wetenswaardigheden IJsland ligt in de Atlantische Oceaan net onder de poolcirkel, halverwege Europa en Noord-Amerika op de breuklijn tussen het Noord-Amerikaanse en Europese continent.

Reykjavík is de meest noordelijke hoofdstad van Europa.

Van de ca. 320.000 inwoners woont tweederde deel in Groot-Reykjavík. De rest woont in dorpjes en op verspreid liggende boerderijen in de kuststrook en in de laagvlakte van het zuidwesten.

De totale oppervlakte is ca. 103.000 km2 (2,5 keer Nederland). Daarvan is 23.805 km2 in cultuur gebracht, 2757 km2 zijn meren, 11.922 km2 zijn gletsjers en 64.538 km2 is onbewoonbare gebied (honderden vulkanen, enorme lavavelden, steen- en grindwoestijnen, bergen en rivieren).

De Hvannadalshnjúkur is met 2110 m de hoogste berg en de Vatnajökull is de grootste gletsjer met een oppervlakte van 8300 km2. De totale kustlengte is 4970 km. De dunbevolktheid van IJsland zorgt voor uitdagingen op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en wegenbeheer.

Als de temperatuur boven de 20°C komt spreekt men al van een hittegolf Met het sluiten van de Personele Unie in 1918 nam IJsland een eigen vlag in gebruik. Deze is gebaseerd op de Deense vlag en heeft de omgekeerde kleurstelling van die van Noorwegen. De kleuren blauw, wit en rood van het Scandinavisch kruis staan ook voor resp. zee, ijs en lava.

Het wapen van IJsland stamt uit 1944 en bestaat uit een schild met de nationale vlag, waarbij de witte rand om het

rode kruis van zilver is. Het schild wordt staande gehouden door een stier, een reus, een draak en een roofvogel, die in de sagaverzameling Heimskringla een belangrijke rol spelen als beschermers. Ze staan ook afgebeeld op de IJslandse munten van 50, 10 en 5 kroon.

De nationale godsdienst is het evangelisch lutheranisme, waarvan 82% van de bevolking lid is. Ca. 5% is katholiek.

Een klein percentage IJslanders is onkerkelijk of hangt een ander geloof aan, zoals Ásatru, een religie waarbij de oude Noorse en Germaanse goden aanbeden worden.

Noordelijke ligging Door een uitloper van een warme zeestroom heeft IJsland ondanks de noordelijke ligging een relatief mild klimaat met korte, koele zomers en lange, milde winters. In het binnenland is het doorgaans kouder dan aan de kust. Als de temperatuur in de zomer boven de 20 °C komt, spreekt men al van een hittegolf. Omdat veel warme en koude zeestromen en winden elkaar midden in de oceaan bij IJsland ontmoeten, waait het vaak en is het weer wispelturig. Op een dag kun je vaak verschillende weersomstandigheden meemaken.

De noordelijke ligging bepaalt ook dat de zon in de zomer nauwelijks ondergaat. De poolcirkel loopt over het eiland Grímsey, dat 40 km uit de kust van IJsland ligt. Hier raakt de zon tijdens de zonnewende van 21 juni de oceaan om vervolgens weer te stijgen voor de volgende dag. Tijdens de wintermaanden daarentegen zijn de dagen kort en de nachten lang. Het spectaculaire noorderlicht (aurora borealis) maakt de lange winternachten enkele malen per week weer goed. IJsland ligt namelijk precies in een gordel waarin het meeste noorderlicht wordt waargenomen, ongeveer honderd nachten per jaar. Van de zon afkomstige protonen en elektronen kunnen bij de magnetische polen extra diep de dampkring binnendringen en beïnvloeden dan de

atmosferische stikstof zodanig dat de hemel oplicht. Het noorderlicht is het mooist van november tot en met maart bij koud en windstil weer en bij een donkere heldere hemel.

Natuur Het woeste en weerbarstige karakter van de IJslandse natuur is voor veel mensen de ware ziel en schoonheid van land. IJsland is het land van vuur en ijs, van natuurgeweld en rust. Vulkanen, zwarte stranden, enorme lavavelden, spectaculaire watervallen, fjorden, gletsjers, geisers, kokende zwavelvelden en warmwaterbronnen wisselen elkaar af. De vegetatie is schaars, er groeien weinig bomen en ook de dierenrijkdom is bescheiden. Het grootste autochtone zoogdier is de poolvos en er zijn geen amfibieën of reptielen. Daarentegen is IJsland een paradijs voor talloze trekvogels door het voedsel in de vele watertjes.

Bijgeloof In deze ruige natuurwereld van contrasten en uitersten is het voorstelbaar dat het geloof in mystieke krachten en daarmee samenhangende verhalen over trollen, reuzen, kabouters, heksen, geesten en elfen nog steeds tot de realiteit behoren. Deze ‘onzichtbare bewoners’ worden het huldafólk genoemd en hun vermeende woonplaatsen, meestal heuvels, worden met eerbied behandeld. Boeren maaien er bijv. omheen en het is nog niet zo lang geleden dat een weg om een elvenheuvel werd heen geleid. In alleenstaande rotsformaties worden trollen of IJslanders herkend, in grotten huisden reuzen, in meren zouden monsters leven en op oude boerderijen kwade geesten.

Patroniemen Mede doordat Napoleon IJsland niet heeft bereikt, komt ons achternamensysteem daar nauwelijks voor. In plaats van familienamen gebruikt men vaak patroniemen, d.w.z.

de voornaam van de vader wordt achternaam van het kind en krijgt bij een zoon het achtervoegsel son en bij een dochter dóttir. De kinderen van een IJslander met de voornaam Jón heten dan Jónsson of Jónsdottir. Als een vrouw trouwt, houdt ze haar eigen naam. In één gezin kunnen dus vier verschillende achternamen voorkomen.

IJslandse kinderen krijgen pas na een week of vijf, als de ouders het kind beter kennen, een passende roepnaam. De IJslanders noemen elkaar meestal bij de voornaam. In telefoonboeken en andere alfabetische persoonslijsten wordt men op voornaam gerangschikt.

Omgangsvormen In vergelijking met de Nederlanders zijn IJslanders, vooral de oudere generaties, verlegen en informeel. Dit hangt samen met het kleine inwoneraantal en het feit dat men tot voor kort geïsoleerd leefde. Mede doordat men elkaar veelal bij de voornaam aanspreekt, gaan de IJslanders onderling gemoedelijk met elkaar om. Mede door dit informele karakter wordt de IJslandse samenleving gekenmerkt door menings- en handelingsvrijheid. Het leggen van contacten of het spreken van Engels tegen een vreemde kan moeite kosten. Dat kan als stug of onvriendelijk overkomen, maar niets is minder waar. Bij het betreden van een IJslands huis is het de gewoonte schoenen en laarzen bij de voor- of achterdeur uit te trekken. Het aanhouden van schoenen wordt als zeer onhoffelijk ervaren.

Eten en drinken In de IJslandse keuken komen vis, lam- of schapenvlees en aardappelen vaak voor. Nog altijd wordt er stokvis op traditionele wijze van niet vette vissoorten gedroogd. De meest gangbare vissen op het menu zijn zalm, kabeljauw, zeeduivel, zeewolf en tong. Op de menulijst van duurdere

ICELANDIC ART / 11

restaurants kan men soms nog hákarl (haaienvlees) vinden. Vegetarische restaurants zijn alleen in Reykjavík te vinden. Groente en fruit waren lang ondergeschikt, al begint dat te veranderen. IJslanders eten veel suiker, vaak in toetjes als cake, taart of vruchtensoep. Een typisch IJslands dessert is skyr, een soort kwark, die verdund met melk of room en bestrooid met suiker wordt gegeten.

Koffie is de ‘nationale drank’, op het platteland vaak in combinatie met cake of taart. Brennivín is de nationale sterke drank, een soort wodka op basis van aardappelen en op smaak gebracht met karwij of engelwortel.

Het binnen aanhouden van schoenen wordt als zeer onhoffelijk ervaren Economie De landbouw beperkt zich tot schapenteelt, paarden en melkvee. Alleen in de nabijheid van warme bronnen en dichter bevolkte streken kan men tuinbouw vinden. De visserij en visverwerkende industrie vormen de belangrijkste inkomstenbron van IJsland. Op de tweede plaats staat het toerisme, dat de laatste jaren een belangrijke vlucht heeft genomen. De overheid probeert de economie een bredere basis te geven door het stimuleren van andere industrieën, bijv. op het gebied van software, scheepsbouw of visserijtechnologie. Ook exploitatie van aardwarmte ofwel geothermische energie en watervallen wordt voortvarend aangepakt. Omdat er meer goedkope energie beschikbaar is dan voor eigen gebruik nodig is, probeert IJsland energie-intensieve (hightech) industrieën aan te

trekken, zoals bijv. aluminiumsmelterijen. Daarnaast onderzoekt men de mogelijkheden op het gebied van exporteren van elektriciteit naar Groot-Brittannië en het Europese vasteland via een kabel over de zeebodem of via schepen die stroom kunnen opslaan en bekijkt men de mogelijkheden van waterstof als brandstof voor eigen vervoersmiddelen en eventueel als exportproduct.

Sport Naar schatting leven er 80.000 paarden op IJsland en is paardrijden er een zeer populaire sport. De IJslandse paarden, ooit door de Vikingen binnengebracht, zijn kleiner dan de meeste Europese paarden en hebben een speciale tred, de tölt, die zeer comfortabel is in oneffen lavaterrein.

Een andere traditionele sport is glíma, dat iets weg heeft van worstelen. Daarnaast houden IJslanders van vissen en golven en valt ook zwemmen onder de nationale sporten.

Verder zijn handbal en voetbal populair en gaan mensen massaal naar de sportschool.

Taal Het IJslands heeft zich ontwikkeld uit het Oudnoors, de lingua franca van de Vikingwereld, dat de Noormannen in de 9e eeuw meebrachten naar IJsland. Door de geïsoleerde ligging heeft het eiland relatief weinig invloeden van buitenaf ondergaan. De IJslandse woordenschat is bijv. maar 4 procent veranderd in duizend jaar, wat weinig is in vergelijking met de 20 procent van het verwante Noors.

Het IJslandse alfabet kent nog twee letters die in de meeste andere Europese talen zijn verdwenen: ð en þ, die ook wel weergegeven worden als respectievelijk ‘d’ en ‘th’.

Het IJslands is een moeilijke taal, mede door het gebruik van achtervoegsels i.p.v. lidwoorden en het groot aantal ingewikkelde verbuigingen. Ondanks pogingen ‘vreemde smetten’ te weren, dringen er - vooral in de spreektaal - toch

buitenlandse woorden binnen zoals bijv. hotel (hotel), sigaretta (sigaret) en sjoppa (kiosk, van het Engelse shop) en treedt er vooral bij jongeren in de steden een aanzienlijke verarming van de woordenschat op, m.n. op het gebied van de natuur en het weer. Helaas staat de traditie van het voorlezen en het vertellen van verhalen in de koude en donkere wintermaanden door de komst van de nieuwe media onder druk. Naast IJslands spreken de meeste IJslanders ook Deens en Engels.

Door de barre leefomstandigheden was overleven vaak belangrijker dan kunst Literatuur De literatuur speelt een belangrijke rol in IJsland. Het oud IJslandse spreekwoord ‘Blind is de man zonder boeken’ spreekt wat dat betreft boekdelen. Mede door de lange winteravonden kennen de IJslanders een lange traditie van dichten en verhalen vertellen. Met de komst van het christendom in de 11e eeuw kwamen de eerste boeken in het Latijn naar IJsland en daarmee ook het alfabet. Voor die tijd gebruikte men runentekens, maar die hadden weinig letterkundige waarde. De vroegmiddeleeuwse literatuur bestaat uit wetboeken, kerkelijke geschriften, wetenschappelijke werken, gedichten en mythologische verhalen. De in de 12e en 13e eeuw opgeschreven saga’s en de Edda zijn zeker het bekendst. Noemenswaardig is dat IJsland toen als enige in het Scandinavisch gebied een sterk ontwikkelde geschreven literatuur kende. Daarna bleef het op een enkele uitzondering na lang stil. De 19e en 20e eeuw

brachten weer goede dichters en schrijvers voort, soms met internationale bekendheid. Zo worden schrijvers als bijv. Jón Kalman Stefánsson en Arnaldur Indriðason nu tot ver buiten de grenzen gelezen. De voorliefde voor het geschreven woord is terug te zien in de bibliotheken en boekwinkels die je in veel IJslandse dorpen tegenkomt. De boekhandels zijn ook vaak koffiehuizen.

Muziek Ook op het gebied van muziek kent IJsland een eeuwenlange traditie, die terug gaat tot de 14e eeuw. De oorspronkelijke IJslandse muziek bestond uit tweestemmige gezangen, waarbij vooral de kwartenmelodie kenmerkend was. Na Scandinavische beïnvloeding werden er vanaf de 19e eeuw West-Europese (klassieke) muziekelementen geïntroduceerd. Vanuit deze aansluiting drong later ook de moderne en popmuziek tot IJsland door, waarvan bijv. Björk internationale bekendheid geniet. In de veelzijdige hedendaagse muziekscène komen soms oude elementen terug, zoals het rimur (episch gedicht). Kinderen krijgen al jong muziekles en vanaf de peuterleeftijd zingen kinderen minimaal een half uur per dag. Dit wordt gezien als een soort taalonderwijs. Op de middelbare school ontstaan hieruit allerlei experimentele bandjes, die met oefenen de lange winteravonden vullen. Nieuwe trends en veelbelovende bands presenteren zich internationaal op het jaarlijks terugkerende Icelandairwaves Festival. Het mooie concert- en conferentiecentrum Harpa (2011) in Reykjavík met de op vulkanische geologie geïnspireerde architectuur laat zien hoe belangrijk muziek is voor IJsland.

Visuele kunst Met uitzondering van portretten en decoratieve kunst, zoals hout-, steen- of metaalgravures met Vikingmotieven, was beeldende kunst tot de late 19e eeuw een uitzondering op

ICELANDIC ART / 13

IJsland. Door de barre leefomstandigheden was overleven vaak belangrijker dan kunst. In tegenstelling tot literatuur en muziek zijn de schilder- en beeldhouwkunst dus van recente datum. Ook hier zijn West-Europese invloeden opgenomen zonder de eigen identiteit te verloochenen. Wie op IJsland geweest is, zal zich goed kunnen voorstellen dat het overweldigende landschap inspiratiebron is geweest voor veel beeldende kunstenaars. Het impressionisme heeft een belangrijke rol gespeeld in de IJslandse schilder-

kunst. Ásgrímur Jónsson (1876-1958) was naast illustrator van saga’s en volksverhalen, de eerste landschapschilder van formaat. Zijn stijl lijkt op de Franse impressionist Corot.

In het werk van Jóhannes S. Kjarval (1885-1972) zijn invloeden van Turner te herkennen. Deze Engelsman is bekend van vaak dramatische en kleurige landschappen en zeegezichten in nevelig licht. Cézanne, die de innerlijke structuur van het landschap wilde doorgronden en als zodanig voorloper was van de abstracte kunst, schemert

DEELNEMENDE KUNSTENAARS De deelnemende kunstenaars + Finnbogi Gretar Kristinsson, schilderijen + Jón Adolf Steinólfsson, beelden + JS Watch co. Reykjavík, horloges + Kalli (Karl Gústaf Daviðsson), sieraden + Karin Esther Gorter, glassieraden + Lana (Svetlana Matusa), keramiek + Tolli (Thorlákor Morthens Kristjánsson), schilderijen Alle bovengenoemde kunstenaars zijn in IJsland woonachtig en op Svetlana Matusa en Karin Gorter na, zijn ze er geboren. Ook zij worden net als hun voorgangers in de hierboven in hoofdlijnen beschreven IJslandse kunsttraditie allemaal direct of indirect door de indrukwekkende natuur van IJsland geïnspireerd. Daarnaast spelen bij een aantal van hen ook IJslandse mythen of oude Vikingmotieven een rol. Hun werken verspreiden zich niet alleen in IJsland, maar ook internationaal.

Waar Jón de IJslandse ziel in hout en steen laat spreken,

verwerkt Svetlana het gevoel dat IJsland bij haar oproept in haar keramiek. Terwijl Karin IJslands materiaal als vulkanische as en obsidiaan op natuurlijke wijze in haar glassieraden laat opgaan, zijn in de sieraden van Karl geometrische of florale Viking elementen te herkennen.

De uurwerken van JS Watch zijn precisiewerk, maar krijgen door gebruik van vulkaanas of Vikingmotieven iets stoers. De doeken van Finnbogi en Tolli zijn gebaseerd op dezelfde natuur, maar laten andere aspecten zien. Finnbogi benadert de inwendige dramatiek in structuren, terwijl Tolli tot uitdrukking brengt wat het licht in het landschap bij hem oproept. De verschillende benaderingen en technieken van de kunstenaars, die in de hoofdstukken hierna zelf aan het woord komen over hun drijfveren, weerspiegelen met elkaar diverse facetten en contrasten van IJsland met zijn ruige buitenkant, maar poëtische ziel. Wij hopen dat het veelkleurig beeld van de tentoonstelling bijdraagt aan een nadere kennismaking met het eiland en zijn bewoners.

door in het recentere werk van Jón Stefansson (18811964). Nina Tryggvadóttir (1913-1968) geldt als eerste schilderes van abstracte werken op IJsland. Zij bracht een groot deel van haar leven door in Londen, Parijs en New York. Een andere vernieuwer is Magnús Pálsson (geb.

1929), die vooral in de beeldhouwkunst, omgevingskunst en in performances heeft geëxperimenteerd. De jonge generatie kunstenaars is erg internationaal georiënteerd, mede doordat ze vaak opgeleid zijn in het buitenland (voornamelijk Denemarken, Verenigde Staten en Nederland). Erró en Sigurður Guðmundsson zijn bekende schilders in het buitenland. Het conceptuele werk van de laatstgenoemde is o.a. te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Beeldhouwwerken staan in heel IJsland. Veel beelden zijn ontworpen door Ásmundur Sveinsson (1893-1982), zoals bijv. ‘De waterdraagster in Reykjavík’. Einar Jónsson (1874-1954) is volgens velen de grootste beeldhouwer van IJsland. Hij heeft o.a. het beeld van Ingólfur Arnarson, de oprichter van het Alþing, gemaakt. Vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw ontstaat design in IJsland. Natuur en dynamiek van het landschap zijn ook vaak inspiratiebron. Ook de IJslandse filmkunst is jong en is eigenlijk pas in de jaren

80 begonnen. Naast succesvolle ‘eigen films’ dient IJsland ook in vele buitenlandse speelfilms als decor, waaronder Die Another Day uit 2002, Nova Zembla en Journey to the Centre of the Earth uit 2011 en tot slot Oblivion met Tom Cruise en The secret life of Walter Mitty uit 2012.

Gerda Dijkstra - van der Wel

Gebruikte bronnen + Iceland & Reykjavík (Visitor’s Guide) Hákon Þor Sindrason, 2013 + IJsland (ANWB-extra) Ger Meesters, 2011 + IJsland (Dominicus Landengids) Mirjam de Waard en Willem van Blijderveen, 2012 + Manieren van kijken - inleiding kunstgeschiedenis Mieke Rijnders en Patricia van Ulzen, 2010 + Viking Art Holger Koefoed, 2006 + Wikipedia

ICELANDIC ART / 15

SUMMARY IN ENGLISH Why Icelandic Art in Gouda?

After several holiday visits to Iceland a few years ago my husband and I got fascinated by the country, its nature, history and the capital city. The main characteristics that we know from the media (financial crisis, eruption of the Eyjafjallajökull etc.) don’t do justice to the very special character of this island country, less than 3 hours flight from Amsterdam. After talks to several modern artists during our holidays the idea was born to bring Icelandic Art to Gouda to expose the artists works and to show a different and even richer side of Island as we know from the media. Their sculptures and paintings express where words fail while exceptional, high quality ceramics, jewelry and watches reflect the Icelandic soul. To understand the art pieces shown in Gouda better and in context, we describe the main general backgrounds of Iceland in chapter 2 before presenting the artists in chapter 3. Later on the individual artists will present themselves. We hope and expect that the exposition will stimulate and encourage your interest in Iceland and it’s art.

History Iceland’s history is relatively young since Norwegian colonists came on land in the 9th century and Hrafna-Flóki named it Iceland because of blocks of ice in fjords. Viking Ingólfur Arnason introduced in 874 the name Reykjavík (reykur means steam/smoke, vík means small bay) and he is the founder of the annual people’s assembly in Alþing at Þingvellir in 930. Since the 13th century Icelandic became dependent part of Norway and Denmark. The constitution of the country was adopted in 1874 and since 1918 Iceland got partly independent from Denmark till June 1944 when 97% of

Icelandic population voted independency and the Republic of Iceland was proclaimed.

Facts and figures Iceland is situated in the Atlantic Ocean, close to the polar circle on the fault line between North American and European continents. From the 320.00 inhabitants almost two third lives in bigger Reykjavík region. The country’s surface is at 103.000 km2, approx. 2,5 times the Netherlands. Almost 75% is unfit for habitation due to glaciers, volcanos, deserts etc.

The total coastline is 4970 km. Hvannadalshnjúkur is the highest mountain (2110 m) and Vatnajökull the biggest glacier (8300 km2). The thin population brings huge challenges to the country’s system for roads, healthcare and education. The country’s flag of 1918 carries both Danish and Norwegian features, while the colors blue, white and red stand also for sea, ice and lava. Iceland’s arm originated in 1944 and presents a bull, a giant, a dragon and a bird of prey that were known as protectors in the Heimskringsla saga collection. The majority of the population is member of Evangelical Lutheran Church.

Northern location Icelandic’s windy climate is relatively mild with short, cool summers and long, mild winters. Temperature in summer is rarely over 20 degrees. Weather circumstances vary and change often during the same day. Polar circle is so near that sundown in summer is a very short time only. The so called northern lights (aurora borealis) in winter is a spectacular event of nature, about a hundred nights a year and best to be seen from November to March.

Nature For many people the rough nature, with volcanoes, spectacular waterfalls, geysers and black beaches, is the true soul and

The old traditional habits of reading out loud and storytelling during long winters is losing ground beauty of Iceland. Both flora and fauna are scarce with a clear exception for numerous birds.

Superstition Due to the rough nature, one can imagine that there is a belief in mystical forces and corresponding stories about giants, gnomes, witches and ghosts. These invisible inhabitants are called huldafólk and their supposed places of living are all treated with respect.

Patronymics Our usual system of family names does not exist in Iceland, where instead patronymics are common and the surname of the father (Jón) becomes ‘family name’ of the child, followed by son for a boy (Jónsson) and dóttir by girls (Jónsdottir). A married woman keeps her own family name. In one family therefore members can carry four different family names.

Icelanders are called and ranked by their surnames.

Habits Compared to the Dutch and due to their small number and isolated lifestyle Icelanders are a bit shy and informal, resulting in a high degree of freedom of opinion and ways of living and doing. Icelanders are friendly people but especially the older ones are hesitating to speak foreign languages.

Food and beverage Common ingredients in the Icelandic kitchen are fish, lamb, goat and potatoes. Popular fish is salmon, cod, sea devil, sea wolf and sole. Vegetables are in emergence, vegetarian food

is rare while sugar and sweet are favorites. Skyr is a wellknown dessert and popular drinks are coffee and brennivín (liquor).

Economics Agriculture is mainly focused on sheep farming, horses and dairy cattle. The fish industry is a major contribution to the national production, prior the tourism as the second best.

Government policies are aiming to widen this base with service industry, shipyards and different technologies including geothermic energy and high energy consuming industries. Export of electricity and new energy technology are part of today’s agenda, while the possibilities of hydrogen are investigated.

Sports Iceland counts for approx. 80.000 horses and horse riding is a popular sport. The small Icelandic horses have a special step, called tölt, which makes them comfortable on rough lava grouds. Glima is another traditional Icelandic sport, next to fishing, golf and of course football.

Language The Icelandic language originates from the old Nordic in the 9th century, the ‘lingua franca’ of the Viking world. It has little changed since then due to the geographical isolation.

Icelandic is a difficult and complicated language. In spoken Icelandic more and more external influences gain strength.

The old traditional habits of reading out loud and storytelling during long winters is losing ground with new media coming

ICELANDIC ART / 17

up. Many people speak Danish or English as second language.

Literature Literature plays an important role in Iceland. Latin books and alphabet arrived in the 11th century. Saga’s and Edda from the 12th and 13th century are well known. Currently famous writers as Jón Kalman Stefánsson and Arnaldur Indriðason have a worldwide reputation. Libraries and bookshops are nowadays common practice in many villages.

Music Iceland’s musical tradition goes back to the 14th century, originally in two voices, later under Scandinavian influences and from 19th century onwards came the introduction of Western European (classical) music. Modern music includes the world famous Björk. The learning and making of music is encouraged in Iceland’s education, resulting in numerous experimental bands, performing internationally on the annual Icelandairwaves Festival. The new and impressive Conference and Concert Hall Harpa (2011) in Reykjavík underlines the importance of music.

Visual Arts Till the late 19th century visual arts were an exception in Iceland as ‘surviving’ was the most important. Sculptures and paintings are consequently of more recent date, influenced by both Western Europe and Icelandic identity, inspired by the overwhelming nature. Impressionism has played an important role with Ásgrímur Jónsson (1876-1958) as illustrator of saga’s and the first quality landscape painter, styled as the French impressionist Corot. Jóhannes S. Kjarval (1885-1972) was influenced by Turner, while Cézanne can be recognized in more recent works of Jón Stefansson (1881-1964). Nina Tryggvadóttir (1913-1968) was the first

abstract female painter and Magnús Pálsson (born 1929) has also introduced new art and experiments. Current generation of artists is oriented internationally as they studied overseas in US, Denmark or rest of Europe. Erró and Sigurður Guðmundsson exhibit their works all over. Conceptual work of Guðmundsson can be seen in ‘Stedelijk Museum in Amsterdam’. Anywhere in Iceland you’ll find sculptures of artists as Ásmundur Sveinsson (1893-1982) and, probably Iceland’s most known sculptor, Einar Jónsson (1874-1954).

He created the sculpture of Ingólfur Arnarson as founder of Alþing. Since the 1950’s Iceland is getting used to design, inspired by nature. Icelandic film industry has just getting started. It serves beside own productions as decor for foreign movies as Die Another Day of 2002, Nova Zembla and Journey to the Centre of the Earth of 2011, Oblivion with Tom Cruise and The secret life of Walter Mitty (2012).

Participating artists Icelandic Art in Gouda Finnbogi Gretar Kristinsson (paintings), Jón Adolf Steinólfsson (sculptures), JS Watch co. Reykjavík (watches), Karl Gústaf Daviðsson or Kalli, goldsmith, Karin Esther Gorter, glass jewelry, Svetlana Matusa or Lana (ceramics) and Thorlákor Morthens Kristjánsson or Tolli (paintings) are the exhibiting artists in Gouda. They all live in Iceland and, with the exception of Karin and Svetlana, are born there. In some way their works are all inspired by the impressive nature and also Icelandic traditions (myths, Viking symbols) shine through the works of some of them. Their individual intentions and techniques are introduced, explained and illustrated in this catalogue. All together they reflect the contrasts of Iceland with it’s rough outside but poetic inside soul. We hope that the multicolored image of the exhibition may serve as an introduction to Island and the Islanders.

Gerda Dijkstra - van der Wel

¢

¤

¶ ∞

£ ¡

§

ICELANDIC ART / 19

¡ FINNBOGI GRETAR KRISTINSSON - P. 20 ¤ JÓN ADOLF STEINÓLFSSON - P. 24 £ JS WATCH CO. Reykjavík - P. 28 ¢ KALLI (KARL GÚSTAF DAVIÐSSON) - P. 32 ∞ KARIN ESTHER GORTER - P. 36 § LANA (SVETLANA MATUSA) - P. 38 ¶ TOLLI (THORLÁKOR MORTHENS KRISTJÁNSSON) - P. 42

FINNBOGI GRETAR KRISTINSSON His fascination for painting started during childhood, his father was an accomplished painter and set an example for him.

Finnbogi’s love for drawing and painting was set for life.

He went to the art school of Reykjavík and developed his skills. He had private classes with the famous Icelandic painter Hringur Jóhannesson and other well known Icelandic painters. In his young adult years he left his painting career behind to become a business man and musician. For many years he travelled with the band Kan. He wrote music and lyrics and played the bass. In his later years he successfully started to paint again. His work can be found all around the world.

ICELANDIC ART / 21

ICELANDIC ART / 23

JÓN ADOLF STEINÓLFSSON As a native Icelander, I feel a deep connection to the land and my heritage. My work is a reflection of Iceland’s past and present: the past, rooted in Nordic myth and legend; and the present with its modern technology and complex social issues.

I work as well in wood as with stone as my medium and have a deep respect for natural strength and beauty. Wood is a living, breathing material. Each piece has its own unique history and experience. I use many different types of wood in my work. My preferred wood is (Siberian) driftwood, that is why I carefully select and collect these pieces from Iceland’s shorelines. After taking them home, I will observe the material until I envision what it wants to become. It then is my responsibility to help the piece find its true expression.

I dreamed of studying carving since my childhood. When I was in my twenties my mother presented me with a

woodcarving course, that altered and enriched my future as an artist. This art form and I were a natural fit. I later went on to study further in Iceland, Austria, and in England under the master woodcarver, Ian Norbury. I have been fortunate to have numerous exhibitions at home and abroad, and take great pride in watching the pleasure my art brings to others viewing my art.

My work ranges from contemporary pieces involving guitars and computers to sculptures that remind us of a different time and place. My wish is that my work will bring out emotions in others, ranging from joy and laughter to being moved deeply to the point of tears. The best is yet to come. In addition to my sculptures, my wife writes poems that fit the pieces.

Jón Adolf Steinólfsson www.jonadolf.com

ICELANDIC ART / 25

ICELANDIC ART / 27

JS WATCH CO. Reykjavík JS Watch Company Reykjavík is a small Icelandic watch manufacturer and probably one of the world’s smallest manufacturers of stylish, quality watches. All the watches are designed and assembled by hand in Iceland. Only highest quality movements and materials are used to produce the watches and every single detail has been given the time needed for perfection. The quantity of watches produced is limited, giving them an exclusive and truly personal feel.

The consistent ingenuity, sophisticated styling and impeccable quality of JS Watch co.’s timepieces has led to commissions for the likes of Tom Cruise, Quentin Tarantino, Jude Law, Yoko Ono, His Holiness 14th Dalai Lama and His Majesty King Constantine II of Greece. Such high profile admirers seem fitting of a company that truly embodies the notion that Iceland’s time has arrived. In fact, the brand’s reputation for durability and accuracy is so high that the company is now the official supplier of watches to the Icelandic Coast Guard. The offshore emergency service exclusively uses the Sif North Atlantic Rescue Timer which is water resistant to an astonishing depth of 1000 meters.

Like Switzerland, Iceland enjoys a spectacular landscape, full of natural awe. Similarly, Iceland shares the Swiss obsession with efficiency and detail - it’s this ‘Icelandic

attention to detail’ and meticulous nature which lends itself well to precision engineering and its rugged landscape and harsh climate demands quality and durability in most things - all attributes the craftsmen and watch-makers at JS hold most dear. From its humble and modest beginning with a single line of watches, JS watches now boast a range of excellence to compete with the very best.

JS watches timepieces are all crafted and made with the same passion and unique standards now unfamiliar with mass market and high volume watch makers which makes them feel a little special. These days, a watch is more than just a timekeeper - It’s a statement, a fashion accessory or a keepsake, heirloom to savour and enjoy. Even the highest calibre of watch brands cannot compete with the world’s smallest watchmaker’s exclusive care and detail. Few other brands can boast a master watchmaker to personally oversee the creation and construction of every watch that leaves its doors and bears its name.

The JS Watch co. Watch factory and exclusive retail shop located in the trendy 101 area of downtown Reykjavík provides customers with unique opportunity to meet the watchmakers who assemble and test their timepiece.

Quality control is administrated by Master Watchmaker Gilbert O. Gudjonsson who is one of Iceland’s best known watchmakers and has more than 45 years of experience.

ICELANDIC ART / 29

ICELANDIC ART / 31

KALLI

(KARL GÚSTAF DAVÍÐSSON) Karl Gústaf Davíðsson was born on the 10th of August 1977. Since both his father and grandfather were goldsmiths, he represents the third generation.

Growing up in this inspiring environment he developed, at a young age, his love for this craft. First he started studying with his father and grandfather and went to university at a later age. He opened his own company in April 2011. Karl has been teaching people how to make jewellery from silver all around Iceland. He has specialized in Icelandic filigree and has participated in many exhibitions in Ófeigur Gallery in Reykjavík and several exhibitions representing The Icelandic Guild of goldsmiths.

Karl is very interested in Icelandic nature. He has been riding horses and fishing salmon since he was small and both of these interests get him very close to the unspoiled nature, were his inspiration comes from. He is also driven by his wish to show the traditional Icelandic filigree to the world Karl loves his Viking history and the, now antique, craftsmanship. His main goal is to present the jewellery making history of Vikings.

ICELANDIC ART / 33

ICELANDIC ART / 35

KARIN ESTHER GORTER Karin Esther was born and raised in the northern parts of the Netherlands and she now lives on Iceland.

She started working with glass a few years ago. Glass has fascinated her ever since she was a child but she never had the opportunity to do something with this fascination. After her husband, Jón, suggested she had to do something with her fascination, she started looking for courses in glass blowing. This search resulted in a workshop at studio ‘Vitrum Limax’ in the Netherlands. Her teacher was Evelien de Kruijff, who is a professional glassblower.

What had started as a fascination, grew into a hobby and slowly became a business. Nowadays Karin’s glass jewellery is very popular in Iceland. It’s being sold in several popular shops and museums.

Karin works with borosilicate glass, known to most people as Pyrex. She incorporates volcanic ash and obsidian in her glass creations. She has experimented with multiple types of Icelandic stone, to be combined with her glass, but none of them has worked out. The only compatible type, found until now, is obsidian.

Next to creating her glass works, she writes poems for her husband’s sculptures.

Iceland is a magical place and inspires you to expand your horizons, look beyond your everyday mindset and broaden your perspective on life.

ICELANDIC ART / 37

LANA

(SVETLANA MATUSA) Lana is an academic painter and ceramic artist and was born in 1959 in Serbia. She graduated in ‘Sculpture and Unique Ceramics’ from the Academy of Applied Arts and Design at the University of Arts in Belgrade (Serbia) in 1989 and further completed specialization in sculpturing in 1995 at Shigaraki Institute for Ceramic Studies in Shigaraki (Japan).

As a highly esteemed and awarded artist Lana participated in over 150 collective and around 25 solo exhibitions.

Svetlana has been living and working in Island since 1999 in her studio and gallery in Reykjavík.

‘Inspiration for my sculptures I am finding everywhere in amazing Icelandic nature, with its many contrasts in the texture and colors of snow, ice, lava and strong green moss. I like the mysterious stories about elves and trolls or some hidden people from lava rocks. I could see them in the landscapes of stoned lava sculptures. Beautiful contrast combinations between harsh dark porous lava stones and soft and tender crazy live green moss cover.

Together they are in harmony. I am often inspired with icebergs, the icy forms with broken ice rocks. The broken ice has the same texture as my old decoration with broken porcelain mosaic, which I have been using from the beginning of my art creation. The elegant shape of Landmannalaugar mountains with strong orange, green and blue colors as a paint over them, tempted me to make such sculptures. Often in my sculptures I present a catched moment of a frozen wave with followed broken ice in spiral movement. Stoned lava people when first daylight or sunshine come over them, stoned lava during spiral moving, frozen wave of ocean when it splashes against the rocks, stoned sleepy trolls in oval stones. I am in the same way catched, fascinated and stoned by the beauty of Icelandic nature and because of that I am creating with my hands everything which inspired me strongly and deeply encouraged and challenged me’.

Technique: stoneware ceramics, fired at 1240°C, combination of porcelain mosaic and Lana’s lava glaze. www.svetlanamatusa.com

ICELANDIC ART / 39

ICELANDIC ART / 41

TOLLI

(THORLÁKOR MORTHENS KRISTJÁNSSON) “Art is about Art, but it is also about the artist, what I paint is the effect of Nature on me.”

Tolli (Thorlákur Morthens) grew up in Reykjavík and in rural Iceland, surrounded by cold seas, broad glacier valleys and stern, mountains. Hungry for life experiences, he spent a decade cultivating and strengthening his bonds with Nature, working variously as a merchant sailor, fisherman, dockhand and lumberjack. Whilst dabbling as a film actor, Tolli was inspired to write volumes of poetry and folk music before forming the renowned art-punk band, Ikarus.

By 1980, this witty, worldly man had sensed that painting would be his primary passion. Graduating from the Reykjavík Academy of Arts in 1983, he was accepted by the revered Professor Hoedicke at the Hochschule der Kunste, in a divided Berlin. “The Professor is godfather to the Die Neue Wilde school of expression,” explains Tolli. Neue Wilde elevates spontaneity over mere theory, and Tolli’s contemporaries included Rainer Fetting and Elvira Bach.

There is no mistaking Tolli’s passion and strength. Since his earliest work depicting trolls and and mythical animals, his assertive brushwork and brave use of colour has created vivid, magnetic, dynamic paintings that have claimed their place in Iceland’s best homes and some of Europe’s most important institutions.

Ever the rebel, Tolli has not shied from fully exploring his artistic talents. Having first concentrated on super-real dreamscape creatures he later became enchanted by the bleak mountain slopes, barren screes and lunar rockscapes so readily provided for in Iceland’s windswept landscape.

Today, Tolli’s journey has him wandering through remote valleys, trekking over prehistoric glaciers or paddling a lonely kayak through whale fjords. Images of moss on lava, cryptic reflections of light on water and the mystical meeting of this land of fire with its icy seas now animate Tolli’s work.

An Icelander’s relationship with Nature is often primal, brutal and grave. Yet Tolli’s appreciation of his country is also subtle and sensitive and evinced by evanescent textures. He employs oils in bold colours, but with the eider-light touch of a watercolourist. The scapes he portrays could be neolithic or modern but remain timeless, caught in the powerful truth of Tolli’s vision.

“What makes my country so spell-binding,” explains the artist, “Is not simply the form of the landscapes, extraordinary though they are: it is the Icelandic light.” Light is life and in Tolli’s world it becomes dynamic and brave, dramatic and eternal.

ICELANDIC ART / 43

ICELANDIC ART / 45

COLOFON

Deze uitgave verschijnt ter gelegenheid van de tentoonstelling Icelandic Art in Gouda, gehouden in Arti Legi van 8 oktober t/m 1 november 2015.

De tentoonstelling werd op donderdag 8 oktober 2015 in aanwezigheid van alle deelnemende IJslandse kunstenaars geopend door Mrs. Bergdis EllertsdĂłttir, ambassadrice van IJsland met residentie in Brussel en accreditatie voor Nederland, Luxemburg, Zwitserland en San Marino. Zij is tevens hoofd van de IJslandse Missie bij de Europese Unie.

Tekst Gerda Dijkstra - Van der Wel Ontwerp en beeldmontages Thomas van der Schoor, Mooi Rood Fotomateriaal PrivĂŠbezit van de kunstenaars en Arti Legi ISBN/EAN 978-90-821617-4-8 Deze expositie is mede mogelijk gemaakt door: