3 no 33

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬ ‫ﺻﺺ ‪60-82‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻏﻼﻣﺤﺴﻦ ﺣﻴﺪري∗ـ اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫زﻫﺮه ﺣﻴﺪريﺑﻨﻲ ـ داﻧﺸﺠﻮي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪1392/5/6 :‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪1392/9/17 :‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﻼش رﻫﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ارﺗﻘﺎء اﻗﺘﺪار ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎﻳﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﺎ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي‬ ‫وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﻗﺘﺪار ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺮﻳﺐ وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ از ﻣﻴﺰان ﺗﻬﺪﻳﺪات‬ ‫داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه و زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ در ﭘﻲ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻲ راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻼش ﻣﻲﮔﺮدد ﺗـﺎ ﺑـﺎ اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ ﻧﻤﺎدﻫـﺎي‬ ‫ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺮوز آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬روﻳﻜﺮد ﻏﺎﻟﺐ در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺤﻠﻴـﻞ‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮدي و ﺷﻴﻮه ﮔﺮدآوري دادهﻫﺎ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ روش اﺳﻨﺎدي و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫـﻢاﻛﻨـﻮن‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ در ﻛﺸﻮر از درون ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻋـﺪم‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از اﺳﺘﻌﺪاد زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ آن ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪﻧﻮﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻣﻮﺟـﺐ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺮﻳﺐ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ و آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﻛﺸﻮر در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪات ﺧﺎرﺟﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﭼﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻳﺮان‪.‬‬

‫‪E-mail: heidari@mahsabz.com‬‬

‫∗‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪61 ...‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﻴﺖ ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﻴﻢ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ دوﻳﺴﺖ و اﻧﺪي از‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ و وزن ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻜﻲ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﺣﺘﻢ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻧﺎاﻣﻦ و ﺑﻲﺛﺒﺎت را در ﺧﻮد ﭘﺮورش دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ و ﺿﻌﻒ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻳﻚ‬ ‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ آن دوﻟﺖ را ﭼﻪ در داﺧﻞ و ﭼﻪ در ﺧﺎرج از ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ آن ﻛﺸﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد و ﺗﻘﻮﻳﺖ ارﺗﺸﻲ ﻗﻮي‬ ‫و ﺗﺠﻬﻴﺰ آن ﺑﻪ ﺳﻼحﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻣﺘﻮازن در‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ را ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻗﺪرت‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺴﻴﺞ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﺑﺎ زور ﻣﺘﺮادف ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻋﻤﺎل آن ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﻬﺮآﻣﻴﺰ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﺷﻮد و‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺮاودات ﺧﻮد ﺑﻪﻧﺪرت ﺑﻪ زور ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ) ‪Jones,‬‬

‫‪.(1994: 3‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻳﺎي ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬار ﺗﺎرﻳﺨﻲ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮات داﺋﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻴﻔﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ و‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺨﺖ و ﻧﺮم در ﺧﺼﻮص ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻟﺸﮕﺮي‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮه و ﻗﻠﻤﺮو‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ و ﻛﺎﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻮﻳﺎ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮ و ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻴﻔﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬ ‫در ﺧﺼﻮص اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺆﻳﺪ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻠﻲ در اﺳﺘﺤﻜﺎم و‬ ‫ﺗﺪاوم ﻳﺎ ﺑﺤﺮان و زوال ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﻀﺎي ﭘﺮ ﺗﻨﺶ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﻳﻦ اﺳﺘﺤﻜﺎم را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺮان در رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻮع اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻳﻚ‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮده و ﺳﺮﺷﺎر از ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد )واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎم( و ﻏﻴﺮه از آن ﺟﻤﻠﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻓﻜﺮي ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﻗﻮﻣﻲ‪،‬‬

‫‪62‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﺷﻜﺎفﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻴﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺴﻠﻂ و در ﺣﺎل‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﻳﻜﺴﻮ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎي رﺳﻤﻲاز ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎﻧﻮنﻫﺎي ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ﻛﻨﻮﻧﻲ رخ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦرو ﻟﺰوم ﺣﻔﻆ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻛﺸﻮر در ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﺣﺴﺎس ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﺮان و ﺑﻮﻳﮋه درك راﺑﻄﻪ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در درازاي ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم در ﻛﻨﺎر ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ﻧﻈﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖﻣﺎﻳﻪ ﻓﻜﺮي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاريﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ارزﻧﺪهاي در ﺗﺤﻜﻴﻢ وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪-2‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫روﻳﻜﺮد اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ اﺳﺖ و ﺷﻴﻮه ﮔﺮدآوري ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﻨﺎدي‪ -‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺷﺎﻣﻞ روﺷﻬﺎﻳﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف آن ﺑﻴﺎن ﺳﺎده وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ و ﺧﺼﻴﺼﻪﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻳﺎ ﻳﺎري دادن ﺑﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬ ‫ﺗﺼﻴﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﺎﺷﺪ )‪ .(Sarmad et al, 2002: 81‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 1‬ﻣﺪل ﻛﻠﻲ‬ ‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ و راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﭼﺎﻟﺶ‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان و ﻋﻠﻞ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﺑﺮ آن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪63 ...‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﺎوري‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﻳﺮان‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻗﻮمﮔﺮاﻳﻲ‬

‫ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻮدن ﻫﻮﻳﺖ‬

‫ﻋﻠﻞ‬

‫ﻣﻠﻲ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداي از آن‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن‬

‫ﺿﻌﻒ در ﺳﺎﺧﺘﺎرآﻣﻮزﺷﻲ‬

‫ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎ‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺪ‬

‫ﺗﻀﻌﻴﻒ اﻧﺴﺠﺎم و وﺣﺪت ﻣﻠﻲ‬ ‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :1‬ﻣﺪل ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﭼﻪ راﺑﻄﻪ و ﻧﺴﺒﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ از ﻳﻜﺴﻮ‬ ‫و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ در اﻳﺮان وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻓﻮق در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻠﻞ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در‬ ‫راﺳﺘﺎي آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﻪ زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬

‫‪64‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫»اﺳﺎﺳﺎً راﺑﻄﻪاي ﻣﻌﻨﺎدار‪ ،‬ﻫﻤﺴﻮ‪ ،‬و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان‬ ‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ‬ ‫رو ﺑﻪ ﻛﺎﺳﺘﻲ ﮔﺬاردن ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ«‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي‬ ‫‪ -3-1‬روﻳﻜﺮد ﻧﻈﺮي ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳﻪ رﻳﭽﺎرد ﻫﺎرﺗﺸﻮرن‬ ‫اﻣﺮوزه ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻫﻮﻳﺘﻲ ﻗﺮاردارد‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺗﺒﺎدﻻت و‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ از آن از ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي در ﺳﻄﺢ ﻣﺒﺎﺣﺚ‬ ‫ﺗﺌﻮرﻳﻚ و ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﻧﻘﺶ ﻋﻠﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺤﺮان و ﺗﻘﻮﻳﺖ‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﻋﺮﺻﻪ رواﺑﻂ داﺧﻠﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان در آﺛﺎر ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮن رﻳﭽﺎرد ﻫﺎرﺗﺸﻮرن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺪان ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮو ﻣﻜﺘﺐ‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮدﮔﺮاﻳﻲ داﻧﺴﺖ‪ .‬رﻳﭽﺎرد ﻫﺎرﺗﺸﻮن در ﺳﺎل‪1950‬ﺑﻪ ﻃﺮح ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺮوف ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰﮔﺮا و‬ ‫ﻣﺮﻛﺰﮔﺮﻳﺰ در ﺑﻘﺎي ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه وي ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰﮔﺮﻳﺰ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر دوﻟﺖ را ﺑﺮاي ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي ﻛﺸﻮر و اﻳﺠﺎد وﺣﺪت ﻣﻠﻲ در ﻗﻠﻤﺮو ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎي ﻫﻮﻳﺘﻲ ﻳﺎ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻴﺎن ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ و ﻳﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺗﻤﺎس ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻫﻤﮕﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰﮔﺮﻳﺰ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮﻛﺰﮔﺮﻳﺰ را ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻌﺎدل ﻛﻨﻨﺪهاي ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد واﮔﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻜﺎن و ﻓﻀﺎ ي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬ ‫دارﻧﺪ زﻳﺮا ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎدي ﮔﺴﺘﺮده ﺳﺮزﻣﻴﻦ وﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻳﻚ‬ ‫ﻛﺸﻮر ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰﮔﺮا ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺣﺪت و اﻧﺴﺠﺎم‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺟﺰاي ﻛﺸﻮر را ﺑﻪﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻫﺎرﺗﺸﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰﮔﺮا را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﻠﺖ وﺟﻮدي‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد ) ‪Heidari,‬‬

‫‪.(2011‬‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪65 ...‬‬

‫‪ -3-2‬ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲﻛﻪ درون ﻳﻚ ﻧﻈﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ واﻻﺗﺮ از ﻗﻮم و ﻗﺒﻴﻠﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬ ‫و داراي ﻳﻚ ﻫﻮﻳﺖ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﺘﺮك و ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﺮﺧﻮردار از ﻳﻚ آرﻣﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬را‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ ﻣﻠﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﺣﺪت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﺎ زﺑﺎﻧﻲ و ﻗﻮﻣﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ وﺣﺪت در درون ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺘﻬﺎ ﻧﻪ ﭘﺪﻳﺪهاي ﻃﺒﻴﻌﻲاﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺘﻲ ﺟﺎوداﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم آن را‬ ‫ﺑﻪوﺟﻮد آورده و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ »ﻣﻠﺖ« ﻫﻨﻮز‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺸﻜﻴﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي آن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻠﺘﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣﺘﻌﺪدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎرهاي‬ ‫از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻫﺪﻓﻲ‬ ‫واﺣﺪ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد و آن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﺳﺖ )‪Wayman & Goretz, 1983: 497-‬‬

‫‪.(515‬‬ ‫ﺑﺪون ﺷﻚ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻪدﻧﺒﺎل آﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪف‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪفﻫﺎي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣﻠﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‬ ‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻗﺪرت‪ ،‬ﺛﺮوت‪ ،‬ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬و ﺗﺮﻗﻲ و ﺑﺴﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﺻﻮل‬ ‫ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻫﺪفﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎز دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺛﺮوت‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻗﺪرت ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﺪرت ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﻴﺖ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآورد و اﻣﻨﻴﺖ و آراﻣﺶ‪ ،‬ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و آن‬ ‫را وﺳﻌﺖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﻛﻪ ﻗﺪرت ﻫﺮ ﻣﻠﺘﻲ ﺟﺰﺋﻲ از ﻗﺪرت‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻈﺎم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺪازه ﻗﺪرت ﻣﻠﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﺖﻫﺎ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد )‪.(Barnett & Duvall, 2004‬‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﺳﺘﻌﺪاد و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻔﻮذ و ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري در رﻓﺘﺎر دﻳﮕﺮان ﺑﺮاي دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ‬ ‫اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ را ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻠﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻠﺖ دﻳﮕﺮي را وادار ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش و اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد در‬ ‫ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﺪرت ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﻠﺘﻲ در ﺑﺎز داﺷﺘﻦ ﻣﻠﺖ دﻳﮕﺮ از اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻠﺖ‬

‫‪66‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫اوﻟﻲ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲآﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرت ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻔﻮذ در دﻳﮕﺮان ﺑﻮده ﺑﻪﻧﺤﻮي‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺻﺎﺣﺐ آن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﭼﻨﺪ وﺟﻬﻲ ﺑﻮدن ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺛﺮوت‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺪرﺗﻲ‬ ‫ﺑﻪوﺟﻮد آورﻧﺪ ﺑﻪﺷﺮط اﻳﻨﻜﻪ در رﻓﺘﺎر دﻳﮕﺮان اﺛﺮ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ اﺑﺰاري ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ارزش ﻧﺪارد )‪.(Khayambashi et al, 2004: 3‬‬

‫‪ -3-3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ در ﺧﺼﻮص ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ اراﺋﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﺴﻜﻴﻮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ را ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮﻫﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ده ﻋﺎﻣﻞ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮرﮔﻨﺘﺎ ﻫﺸﺖ ﻣﺆﻟﻔﻪ را در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬در روﻳﻜﺮدي ﻛﻞﻧﮕﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻓﻀﺎﻳﻲ‬

‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﻣﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎي‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬

‫ﻓﺮاﻣﺮزي‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :2‬ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪67 ...‬‬

‫ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎ و ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‬ ‫اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮدي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ از دﻳﺪﮔﺎه ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان را ﺑﻪ ﺷﺮح‬ ‫زﻳﺮ ﻋﻨﻮان ﻛﺮد‪ :‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬آرﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺘﻌﺪدي دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮآورده ﺷﺪن آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺳﻄﺢ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﻛﺸﻮري از ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺪون ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﻛﻨﺪ)‪.(Zarghani, 2009: 110-111‬‬

‫‪ -3-4‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ﭼﺎﻟﺶ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬ ‫ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ و ﻣﻈﺎﻫﺮ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺮاي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﺑﻌﺎد زﻳﺮ از ﺷﺶ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭼﺎﻟﺶ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺑﺨﺸﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺑﺨﺸﻬﺎي دﻳﮕﺮ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و ﭼﺎﻟﺶ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﺎﻟﺶ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮ ﺳﻄﺢ‬ ‫اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮر و ﻣﻴﺰان اﺗﺤﺎد و اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻠﻲ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺗﺤﺎدﻳﻪﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻴﺰان‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوي ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-5‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﺑﻌﺎد‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي آن‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ وﺟﻮد اﺣﺴﺎﺳﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ اﺟﺘﻤﺎع ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪوﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ واﺣﺪﻫﺎﻳﻲ از ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ ﺑﺮاي اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﻄﻌﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردار از‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻋﻀﺎء ﺑﺪان وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮد را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده و ﺑﻪ آن اﺣﺴﺎس‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ دارﻧﺪ )‪ .(Smith, 1991‬ﺑﻪﻃﻮر اﻋﻢ و اﺧﺺ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ داراي ﺳﻪ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﺳﺖ‪ -1 :‬اﻧﺴﺠﺎم و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ؛ ‪ -2‬اﻳﺠﺎد آﮔﺎﻫﻲ ﻣﻠﻲ و ﺟﻬﺖدﻫﻲ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛‬

‫‪68‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫‪ -3‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎزو ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ داراي ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬و ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ اﺑﻌﺎد ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي و‬ ‫ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺪول زﻳﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :1‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ‬ ‫ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺿﺮورت وﺟﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﺬﻳﺮش دﻳﮕﺮان ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﻤﻮﻃﻦ‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻠﺖ‬ ‫ﺑﺎورﻫﺎﻳﻲ در ﺑﺎب رﻳﺸﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻠﻲ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و آﻳﻨﺪه ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و ﻫﻤﻜﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺑﻪ وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘﺶ ﺧﻮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻌﻴﻴﻦ دوره ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ دورهﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫اﺣﺴﺎس اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻖ و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻣﺜﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آب و ﺧﺎك‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان در ﻛﺮه زﻣﻴﻦ‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ و ﺳﻌﺎدت‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺮﺟﻊ داﻧﺴﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ در ﻛﺸﻮر ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬ ‫دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ و ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان‬ ‫آﻣﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي دﻓﺎع از آب و ﺧﺎك در زﻣﺎن ﺧﻄﺮ و ﺗﻌﺮض ﺑﻪ آن‬ ‫ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪي ﺑﻪ ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در آﻳﻨﺪه‬ ‫اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ و آﺳﺎﻳﺶ در ﺻﻮرت زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪.‬‬ ‫ارزشﮔﺬاري و ﻗﻀﺎوت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدو ارزش ﮔﺬاري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻧﺎمﮔﺬاري ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ارزشﮔﺬاري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮓ دﻳﻨﻲ‬

‫_____________________________________‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪69 ...‬‬

‫ارزشﮔﺬاري ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺿﺮورت اﺳﺘﻘﺮار ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ واﺣﺪ ﺑﺮ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان‬ ‫ﻋﻼﻗﻪ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ داراي ارزشﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﭘﺴﻨﺪ در ﻛﺸﻮر‬ ‫دﻓﺎع از ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻧﻮع اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘﺶ ﺧﻮد )ﺷﻬﺮوﻧﺪ( در ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻧﮕﺎه و ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﻧﻘﺶ ﺣﻜﺎم در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻜﺎم ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻛﺸﻮر در ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫دﻓﺎع از ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‬ ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻛﻼن ﻛﺸﻮر‪.‬‬

‫)‪Source:(www.nationalidintity.com‬‬

‫‪ -3-6‬ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺎزﻧﺪه آن‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ﻧﻈﺎم ارزﺷﻲ ﺳﺴﺖ ﺷﺪه و ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮد‬ ‫ﻳﺎ ﮔﺮوه در ﻣﻌﺮض ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﻳﺎ ﺑﺤﺮان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد )‪ .(Lucion pye,1996‬ﮔﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از آن ﺑﺮ اﺛﺮ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻌﺎرﺿﺎت دروﻧﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن ﻣﻠﺖ‬ ‫ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ دﭼﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺤﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺤﺮان‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ( زﻣﺎﻧﻲ ﺣﺎدث ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻻﺗﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺑﻬﻨﺠﺎر و ﻣﻌﻤﻮل ﺣﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻓﻜﻨﺪ )‪ .(Tajhik, 2002: 28‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺘﻌﺪدﻧﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺳﻬﻢ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ در اﻳﺠﺎد ﺑﺤﺮان ﺑﻪﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﺳﻄﺤﻲ و ﻣﻘﻄﻌﻲ و ﺑﺮﺧﻲ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن ﻣﻠﻴﺖ و ﻗﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ رﺳﻤﻲ‬ ‫و ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ )ﻛﻪ ﻧﺸﺎن از اﻏﺘﺸﺎش وﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﻫﻮﻳﺘﻲ دارد(‪ ،‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن اﺳﻼﻣﻴﺖ و‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي‬ ‫آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺪارس‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺑﻠﻬﺎ در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ وﺟﻮد دارد و ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺤﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺸﻮر را ﺗﻀﻌﻴﻒ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫‪-4‬ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫ﺑﺪون ﻏﻔﻠﺖ از ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﺣﻴﺎت ﻣﻠﺖ اﻳﺮان ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﮔﻔﺖ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺎ از آن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﻴﺶ از روي ﻛﺎر آﻣﺪن‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ در اروﭘﺎ و ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺟﻬﺎن ﺑﻪدﺳﺖ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن‬ ‫اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻓﺮاﺧﻨﺎي ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان زﻣﻴﻦ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎﻛﻨﻮن و در راه ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﻼم و ﻏﺮب درﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺿﻤﻦ ﻛﺴﺐ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري و ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﻳﺮاﻧﻴﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ و ﺗﺪاوم‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ آﻛﻨﺪه ازﺣﻮادث و روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن از ﺗﻼش ﻣﺮدﻣﻲ دارد‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬ ‫ﺧﺎص ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻧﺎن را در ﻣﻴﺎن اﻗﻮام و ﻣﻠﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺮار داده در ﻳﻚ داد و ﺳﺘﺪ‬ ‫داﺋﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻤﻮاره آﻣﻴﺰهاي‬ ‫از ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺸﺮي ﺑﺎﺷﺪ )‪ .(Eslami nodoushan, 1994: 223‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺪاوم و اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 3‬ﻣﻌﺮﻓﻲ‬ ‫ﻛﺮد‪:‬‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ‬

‫ﻣﻴﺮاث ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻬﺎد‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻣﺮدم اﻳﺮان‬

‫دﻳﻦ و ﻣﻴﺮاث ﻣﻌﻨﻮي اﻳﺮان‬ ‫ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و آﻳﻴﻦﻫﺎي زﺑﺎن ﻣﻠﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪71 ...‬‬

‫اﻳﻨﻚ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮﻣﺨﺘﻠﻔﻲ درآﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ در ﻛﺸﻮر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺨﺒﮕﺎن‬ ‫و ﺗﻮده ﻣﺮدم ﺑﻪﺻﻮرت اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻠﻲ ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺗﻌﺎرض ﻣﻴﺎن وﻓﺎداريﻫﺎي‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ و ﺗﻌﻬﺪات ﻣﻠﻲ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮده‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را ﺑﺮاي وﺣﺪت و ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﻣﻠﻲ ﺑﻪوﺟﻮد‬ ‫آورده اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ از ﻫﻢ دور ﺷﺪه و‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎع در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﻨﺎور ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮي روﺑﺮو ﺑﻮده و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در دوران ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻛﻪ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي دروﻧﻲ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻫﻢاﻛﻨﻮن در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻚ ﮔﺬار ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻪﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ واﻗﻌﻴﺖ روﺷﻨﻲ را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪهاي را ﺑﻪﻟﺤﺎظ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺛﺒﺎت و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺨﺺ از ﺧﻮد اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺳﻴﺮ روزﻣﺮﮔﻲ ﮔﺮدﻳﺪه و در اﺑﻬﺎم و‬ ‫ﻧﻮﺳﺎن ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻓﻮق ﺗﺄﻳﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﻋﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺠﺎد ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در ﻛﺸﻮر‬ ‫اﺳﺖ)‪ .(Abolhassani, 2009: 87‬در اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﺑﺤﺮان و‬ ‫ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار آن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﭘﺎﻳﺎن راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ و روﺷﻦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -41-1‬ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‬ ‫اﻣﺮوزه ﻳﻜﻲ از ﺑﺤﺮانﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻧﺎﺣﻴﻪاي‬ ‫و ﺣﻀﻮر ﻣﺬاﻫﺐ و ﻓﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻇﻬﻮر اﻗﺸﺎر ﻛﺎرﻛﺮدي در ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻓﺮاﮔﻴﺮ و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و وﺣﺪت ﺑﺨﺶ وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك را زﻳﺮ ﻋﻨﻮان ﻋﺎم ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ‬ ‫ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوز اﻳﺮان ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و وﺣﺪت ﺗﺎرﻳﺨﻲ دراز ﻣﺪت و‬ ‫وﺟﻮد ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻗﻮﻣﻲ ﻣﺸﺘﺮك و ﻧﻴﺰ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺴﺒﻲ در‬

‫‪72‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫درون ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﻜﺜﺮ و ﺗﻌﺪد ﻗﻮﻣﻲ و زﺑﺎﻧﻲ و ﺗﻤﺎﻳﺰات و ﻗﺸﺮﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ روﺑﺮو اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﮔﺎه و ﺑﻴﮕﺎه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎﻣﻮزوﻧﻲﻫﺎﻳﻲ را از ﺧﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزد‪ .‬در ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ آن از‬ ‫ﻗﻮﻣﻴﺘﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻂ و ﺑﺮﺗﺮي ﻳﻚ ﻗﻮم وﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن در آن اﻣﺮي ﺑﺪﻳﻬﻲ‬ ‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬اﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺮوﻧﻲ‬ ‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﮔﺮ ارزﺷﻬﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻗﻮم ﻏﺎﻟﺐ و ﻣﻐﻠﻮب در ﺗﻀﺎد و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺤﺮان ارزﺷﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻣﻠﻲ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮده و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت را ﺑﻪ ﺗﻌﺎرض و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ) ‪Ezati,‬‬

‫‪ .(2011: 74‬از اﻳﻦرو وﺣﺪت و اﻧﺴﺠﺎم ﻛﺸﻮر رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -4-2‬ﻋﺪم ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت در ﻛﺸﻮر‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ وﺟﻮد ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻛﺸﻮر ﻳﻜﻲ از ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ و ﻧﻮﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺒﻮد‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺳﺎﻻري و ﻓﻘﺪان ﺑﺎور ﺑﻪ آن در اداره ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬و ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ ﻧﺎﺷﻲ‬ ‫ازرﻗﺎﺑﺘﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪ -‬ﻣﻜﺎﻧﻲ در درون ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ و ﺗﺪاوم اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ ﮔﺮدﻳﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺗﻮزﻳﻊ ﺛﺮوت درﺳﻄﺢ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﭼﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭼﻪ‬ ‫اﻣﺮوزه ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﻣﻨﺎﻃﻖ زﻳﺴﺖ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎزﺗﺎﺑﻬﺎي‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ داﺷﺘﻪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن واﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﺪم ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت ﺟﻨﺒﺔ‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺪاوم ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎي ﻧﺎﺣﻴﻪاي از ﻳﻜﺴﻮ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎص‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎور را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﻗﻮمﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ‬ ‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﺛﺮوت ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺿﺮﺑﻪ اﺻﻠﻲ را ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮه وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﻛﺸﻮر وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﺿﺮﺑﻪاي ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ )‪.(Ahmadi, 2011: 335‬‬

‫‪ -4-3‬ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻗﻮمﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪد و ﺗﻨﻮع ﻗﻮﻣﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﭘﻠﻲ اﺗﻨﻴﻚ ﺑﻪ آن اﻃﻼق ﻛﺮد‪.‬‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪73 ...‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻳﻦ اﻗﻮام در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ در ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﻲ ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در‬ ‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ از ﻛﻴﺎن ﻣﻤﻠﻜﺖ و ﻏﺎﻳﺖ آن دﻓﺎع ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪرﻏﻢ ﻫﻢزﻳﺴﺘﻲ‬ ‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻃﻌﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺑﺤﺮان ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﺳﺎده ﻣﻲﺗﻮان اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻳﺮ را در اﻳﺮان ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد‪ -1 :‬اﻗﻮام‬ ‫ﺗﺮك‪ -2 ،‬اﻗﻮام ﻛﺮد ﺳﺎﻛﻦ ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬آذر ﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ و ‪ -3 ،...‬اﻗﻮام ﻟﺮ و ﻟﻚ‪ -4 ،‬ﺑﻠﻮچﻫﺎ‪،‬‬ ‫‪ -5‬اﻳﻼت ﻋﺮب ﺳﺎﻛﻦ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ اﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﻗﻮﻣﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ داراي ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺗﻬﺪﻳﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﻳﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي اﻧﺴﺠﺎم و وﺣﺪت ﻣﻠﻲ در ﻛﺸﻮر ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬از ﺗﻬﺪﻳﺪات آن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ -1 :‬ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻗﻮﻣﻲ‪ -2 ،‬ﮔﺮاﻳﺸﺎت‬ ‫واﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ و اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﺟﺪاﻳﻲﻃﻠﺒﻲ ﻳﺎ ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎري ﻧﺎﺣﻴﻪاي‪.‬‬ ‫ﺗﺤﺮﻛﺎت ﻗﻮمﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺎ اﻫﺪاف اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ‬ ‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺟﺪي را ﺑﺮاي ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻣﻠﻲ و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ارﺿﻲ ﻛﺸﻮر اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻗﻮمﮔﺮاﻳﻲ در اﻳﺮان از آنﺳﻮ ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻗﻮام ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪدﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ‬ ‫ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻗﻮﻣﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه در ﻣﻌﺮض ﺑﺤﺮانآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﻜﺎف و ﮔﺴﺴﺖ ﻣﻴﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻫﻮﻳﺖ ﻗﻮﻣﻲ را ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﻪﺷﺮح زﻳﺮ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﺮد ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻓﺰوﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در ﻣﻴﺎن ﺗﻮدهﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ؛‬ ‫‪ -2‬ﻓﺮاواﻧﻲ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎي در ﻣﻴﺎن ﻗﻮﻣﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻧﻮاﺣﻲ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺮز؛‬ ‫‪ -3‬ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ اﻓﺮاﻃﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﺨﺒﮕﺎن‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮان و اﺣﺰاب ﻗﻮﻣﻲ؛‬ ‫‪ -4‬رﺷﺪ ﻫﻮﻳﺖ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ زﻳﺎن ﺿﻌﻒ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و‪. ...‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﭽﻪ در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻗﻮمﮔﺮاﻳﻲ در اﻳﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رﺷﺪ ﻳﻚﺳﻮﻳﻪ‬ ‫آﮔﺎﻫﻲﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ و ﺑﻪﺗﺒﻊ آن ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻫﻮﻳﺖ و وﺣﺪت ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﺿﻌﻒ ﺟﺪي در وﻓﺎق وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ و ﻋﺪم ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي‬

‫‪74‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ اﺳﺖ )‪.(Salehi amiri, 2009: 566‬‬

‫‪ -4-4‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻲﮔﻤﺎن ﻳﻜﻲ از ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻓﺮا روي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻠﺖ اﻳﺮان و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ را ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫ﭘﺪﻳﺪه ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن و ﻣﻠﺰوﻣﺎت و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮآﻣﺪه از دل آن ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن را ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻀﺎﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮاﻣﻠﻲ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان اﻣﻜﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ در ﻛﺸﻮر ﻣﻘﺼﺪ زﺑﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺒﺎدﻻت‪،‬‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ و در ﻳﻚ ﻛﻼم اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺟﻮاﻣﻊ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬ ‫در ﻋﺼﺮ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي را ﺑﺮاي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺪرن آن اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﮔﺴﺴﺘﮕﻲ در ﻓﻀﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺪرن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در آن ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑﺎز‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺘﺎب روز اﻓﺰون دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ از آن‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن ﻳﺎد ﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎ‬ ‫و آرزوي ﺑﺮآورده ﺷﺪن آن را در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎ و‬ ‫ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻳﺎ ﻧﺸﺪن آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪوﻳﮋه در ﻋﺼﺮ روﻳﺪادﻫﺎ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﺷﮕﺮﻓﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﭼﻮن وﺣﺪت و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ را ﺑﻪﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﭘﻨﺞ ﻧﻴﺎز اﺳﺎﺳﻲ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺛﺮوت ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻛﺸﻮر؛‬ ‫‪ -2‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺻﺘﻬﺎ و اﻣﺘﻴﺎزات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي؛‬ ‫‪ -3‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ آزاديﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻧﻘﺶآﻓﺮﻳﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﻲ در ﻗﺪرت و‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺳﻴﺎﺳﻲ؛‬ ‫‪ -4‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮي ﺟﻨﺴﻴﺘﻲ و ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﺮاﺑﺮي ﺣﻘﻮق زن و ﻣﺮد؛‬ ‫‪ -5‬ﻧﻴﺎز اﻗﻠﻴﺖﻫﺎي دﻳﻨﻲ و ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرداري از اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﻠﻲ )‪.(Ahmadi, 2011: 328‬‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪75 ...‬‬

‫‪ -4-5‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻮدن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري آن ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﻲ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ را در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻮدن و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري آن ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎي ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻲ در ﺳﺎﻳﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در ﭘﻲ ﺧﻠﻖ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺎب‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺎب‪ ،‬و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﺑﻮده‪ .‬ﺑﻪﻃﻮرﻳﻜﻪ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ دﻳﻦ را ﻣﺤﻮر ﻫﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ در واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮي ﭘﻴﺪا ﺷﺪ و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در ﭘﻲ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ در ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﻔﻲ و اﻧﻜﺎر اﻧﻮاع دﻳﮕﺮ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮده و اﻳﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ‬ ‫ﺳﺎزي ﻫﻮﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻒ ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان اﻳﻦ دوره ﺑﺮ ارزﺷﻬﺎي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺬﻫﺐ و ﺷﻴﻌﻪﻧﮕﺮي ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ارزﺷﻬﺎي ﻣﻘﺒﻮل ﻛﺸﻮر ﭼﻮن‬ ‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻠﻲ و ﻋﻨﺎﺻﺮ آن رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻛﻢ ﻛﻢ اﻧﻜﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﻠﺖﮔﺮاﻳﻲ و ارﻛﺎن ﻏﻴﺮدﻳﻨﻲ ﻫﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ دﭼﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻳﻚ‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺟﻤﻌﻲ روﻳﻜﺮد دﻳﻨﻲ‪ ،‬از ﭼﻨﺎن ژرﻓﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ دﻳﻨﻲ ﻣﺘﺮادف و ﻫﻤﺴﻨﮓ‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ و ﺳﺎﻳﺮ اﺑﻌﺎد ﻫﻮﻳﺘﻲ ﻛﺸﻮر اﺟﺰاي ﻛﻢ ﺑﻬﺎي آن ﺑﻪﺷﻤﺎر‬ ‫آﻣﺪ)‪ .(Abolhassani, 2009: 87‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺮا ﻣﻠﻲ ﻫﻮﻳﺘﻲ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ درﺳﻄﺢ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻋﺪم‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﺑﺎ ﺿﻌﻒ ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ در درون ﻛﺸﻮر‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ ﺑﺎﻋﺚ وﻓﺎق وﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻴﺎن اﻗﻮام و ﻓﺮق و ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻛﺸﻮر ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4-6‬ﺿﻌﻒ در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬ ‫ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬در ﻛﺸﻮر را ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻣﻮزﺷﻲ اﻳﺮان ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬از ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫‪76‬‬

‫__________________________‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ در ﺳﺎﻳﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬ ‫ﺗﺤﻜﻴﻢ ﻛﺸﻮر ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ و ﺑﺎز اﻧﺪﻳﺸﻲ دارد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫زﻳﺮ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﻲ اﻳﺮان در زﻣﻴﻨﻪ ﻫﻮﻳﺖﺑﺨﺸﻲ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﺑﻪﺷﺪت از ﺳﻮي ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺳﺖ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬ ‫ ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎري ﻣﻴﺎن ﺳﻪ ﻫﻮﻳﺖ دﻳﻨﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ؛‬‫ ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻖ در ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن را در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﺳﻲ‬‫و اﻫﺪاف ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﺎﻫﺶ داده؛‬ ‫ ﺿﻌﻒ آﻣﻮزش و ﭘﺮورش در ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺻﻴﻞ اﻳﺮاﻧﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺬب در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي‬‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ؛‬ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ در ﺗﻤﺎم دورهﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻧﻈﺎم‬‫آﻣﻮزﺷﻲ در اﻳﺠﺎد آﮔﺎﻫﻲ و ﺣﺲ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ؛‬ ‫ ﻛﺎﻫﺶ وﺟﻮد اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ از دورهﻫﺎي اﺑﺘﺪاﻳﻲ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و از راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و‬‫دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن و از دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ )‪ ،(Khamesan, 2010: 156‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬دو ﻋﻠﺖ دروﻧﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﻣﺪارس و ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‬ ‫و دو ﻋﻠﺖ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻧﻘﺶ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار در ﺿﻌﻒ‬ ‫ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ روﺑﺮو ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺎﻟﺸﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻓﻘﺪان‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻣﺪون و از ﭘﻴﺶ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه در ﺣﻮزهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫و ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ راﻫﺒﺮدﻫﺎ و ﺟﻬﺖﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻛﻠﻲ و ﭼﺎﻟﺶ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫در ﻛﺸﻮر ﺑﺎﻋﺚ آﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺷﻜﺎﻓﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻛﺸﻮر ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﺎﻟﺸﻬﺎ ﻳﺎ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ‬ ‫درونزا ﻳﻌﻨﻲ ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺮي و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﻮده و ﻳﺎ از ﻣﺸﻜﻼت ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻋﻤﻠﻜﺮدي در داﺧﻞ‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪77 ...‬‬

‫ﻛﺸﻮر ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮون زا‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻘﺎﺑﻞﻫﺎي ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ و‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ و ﺗﻬﺪﻳﺪات ﻋﻤﻠﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ درونزا در درون ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ اﻳﺮان ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺤﺮان‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي ﻛﻪ درﺣﻮزه ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﺣﺘﻲ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫دارد‪ ،‬از درون ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺎ آﺳﻴﺐ ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬آﺳﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﻴﻨﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ذﻫﻨﻲ آن ﻛﺎﻣﻼ روﺷﻦ و ﺻﺮﻳﺢ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺷﻌﻮر ﻣﺘﻌﺎرف ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮلﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ روي ﻋﻠﺘﻬﺎ را ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺪان ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺣﺴﺎس و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻠﻲ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻧﮕﺮش ﺟﻬﺖدار واﺳﻄﻪﮔﺮا وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻻزم اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ رﻳﺸﻪ زﻳﺮﺳﺎﺧﺘﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﻘﺎي‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ اﻗﺘﺪار ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻗﺪرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﻫﻢاﻓﺰاﻳﻲ اﻳﻦ دو ﻗﺪرت ﺑﺴﺘﮕﻲ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي دﻳﮕﺮي از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻗﺪرت ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻲ در اﻳﺠﺎد و اﺳﺘﺤﻜﺎم ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ دارﻧﺪ و ﮔﺎه اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻣﻼت آﺛﺎر ﻫﻢاﻓﺰاﻳﻲ ﻣﻨﻔﻲ را‬ ‫ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ‬ ‫روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ‪ 1‬ﺑﻮده و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﻲ ﺑﺪون‬ ‫داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ دﭼﺎر ﺑﺤﺮان و آﺳﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ ﻧﺎﺋﻞ آﻣﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﻠﻲ ﭘﻮﻳﺎ و ﺑﻘﺎي آن‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻠﻲ اﻣﻜﺎن ﺗﺤﻘﻖ و‬ ‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ آن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺣﺎﻛﻲ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﻠﻲ و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻳﻚ ارﺗﺒﺎط دوﺳﻮﻳﻪ و ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1-National Interests‬‬

‫‪78‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬

‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬

‫وﺣﺪت و‬ ‫اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻠﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :4‬راﺑﻄﻪ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﻴﺎت و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮع وﺟﻮد راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و واﺑﺴﺘﻪ را از ﻳﻜﺴﻮ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي را از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺗﺄﻳﻴﺪ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻚ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ آﻣﻴﺰهاي از ﻋﻠﺖﻫﺎ و ﻻﻳﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ اﻳﺮاﻧﻲ دارد دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در اﻋﺼﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺗﻼش ﺷﺪه از ﺗﻌﺎرض و ﺗﺪاﺧﻞ اﻳﻦ ﻋﻠﺖﻫﺎ در ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺑﻪﻋﻤﻞ آﻳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪدﻻﻳﻞ‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺎرﺿﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺑﺤﺮان ﺷﺪه و ﺑﺨﺶ زﻳﺎدي از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﺮاﻧﻲ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺤﺮان از آن رو ﺟﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻦ در روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ آن ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪي را‬ ‫ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒ اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر اﻏﻠﺐ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪه ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ آن ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﻣﻠﻲ و ﭘﺎﻳﺪاري‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺻﻌﻮد ﻳﺎ ﺳﻘﻮط ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﺿﺮﺑﻪاي اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﻣﻠﻲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ وارد ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫_____________________________________‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان ‪79 ...‬‬

‫‪ -6‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ داﻧﺴﺖ و اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬ ‫اﺑﻌﺎد ﻗﺪرت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻓﻨﺎوري و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺑﺎ آﺳﻴﺐ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻮده ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫دﭼﺎر ﺿﻌﻒ اﻧﺴﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ و ﻛﺎرآﻣﺪي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد و اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ‬ ‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻮﻳﺎ و ﻛﺎرآﻣﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺴﺠﺎم دروﻧﻲ و ﻫﻢ اﻓﺰاﻳﻲ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺧﻮد دارد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ در ﻧﮕﺎه ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻧﻘﺶ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺗﺎ‬ ‫ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﻬﻢ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺣﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ رﻳﭽﺎرد ﻫﺎرﺗﺸﻮرن‪ ،‬ﺑﺮوز ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬ ‫وﻓﺎق و اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻠﻐﻤﻪ و ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ و ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﮔﺎه‬ ‫ﻣﺘﻀﺎد ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ راﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻮﻋﻲ آﻧﺎرﺷﻲ ﻫﻮﻳﺘﻲ ﺷﺪه‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎ دﭼﺎر اﺿﻤﺤﻼل ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﻧﻮاع ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ﺿﻌﻒ اﻧﺴﺠﺎم ﻣﻠﻲ و ﺑﻪدﻧﺒﺎل‬ ‫آن ﺗﻬﺪﻳﺪات داﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ در ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺿﻌﻒ‬ ‫ﺗﻮ ﺳﻌﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 5‬ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺤــﺮان‬

‫ﺗﻀﻌﻴﻒ‬ ‫ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬

‫ﺿﻌﻒ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﺎوري‬

‫ﻫﻮﻳــﺖ‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮ‬

‫ﺗﻬﺪﻳﺪات‬

‫ﺗﻀﻌﻴﻒ‬

‫ﻗﺪرت‬

‫داﺧﻠﻲ‬

‫وﺣﺪت‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :5‬ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻗﺪرت ﻣﻠﻲ‬

‫‪80‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺰ در ﻗﺎﻟﺐ ﻗﺪرت ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ اﻗﺘﺪار ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در ﮔﺮو ﺳﺘﻴﺰ ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻮد ﻛﺸﻮر ﻫﻤﻮاره ﻳﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﮕﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻪ ﺟﻨﮓ و ﻧﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪﺳﺮ‬ ‫ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬و اﻳﻦ روﻧﺪ زﻳﺎنﻫﺎي ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﺮي را ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺮه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر وارد ﻣﻲﺳﺎزد و‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎي دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮانﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﺎور ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﮔﺮ اﻳﺮان ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﻚ ﻗﺪرت ﺑﺮﺗﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺿﺮوري اﺳﺖ در درون ﻛﺸﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻮﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻗﺪام ورزد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﺒﺎر ﻛﺸﻮر در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻲﺷﻚ واﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻛﻪ در ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻫﺮ ﻛﺸﻮر دﺧﺎﻟﺖ اﺳﺎﺳﻲ دارد ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻣﻠﻲ آن اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﺳﺘﻘﻼل ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﻲﮔﻤﺎن از ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ آن ﻧﺸﺌﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺳﺎدهاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﺷﻮد ﺑﺎ ﺿﻌﻒ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﺳﺘﻘﻼل در اﺑﻌﺎد دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻮد ﻫﻴﭽﻜﺲ در اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ و ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ‬ ‫ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻫﺮ ﮔﺮوه و ﻗﻮم و ﻓﺮﻗﻪاي ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ اﻳﺮان ﺑﺮﺧﻮردار از‬ ‫ﻧﻈﻢ و اﻧﺴﺠﺎم و وﺣﺪت دروﻧﻲ و ﻫﻮﻳﺖ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻠﻲ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و‬ ‫رﻓﺎه ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان اﻳﺮاﻧﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻼش ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺤﺮان ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺳﺖ آن در ﻋﺼﺮ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻛﻨﻮﻧﻲ زﻣﻴﻨﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ را ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬ ‫دروﻧﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻗﺪرداﻧﻲ‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺴﺘﺨﺮج از ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺗﺤﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﮕﺎرﻧـﺪﮔﺎن‬ ‫ﺑﺮﺧﻮد ﻻزم ﻣﻲداﻧﻨﺪ از ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﻬﺎي ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ داﻧﺸﮕﺎه آزاد ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ و ﮔﺮوه ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎي اﻳـﻦ‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﺸﻜﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

81 ... ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﻗﺪرت ﻣﻠﻲ در اﻳﺮان‬

_____________________________________

References 1. Anthenyp, Smith (1991); The Ethnic origins Of Nations, Wiley-Blackwell.

2. Alexander, Wendt (1999); Sochial Theory of international political, Cambridge.

3. Ahmadi, Hamid, (2010); An Article about Bases of Iranian Nationalidentity, Foruzesh journal, 1th number, Winter [In Persian].

4. Ahmadi, Hamid (2011); Bases of Iranian National Identity, Tehran: department for social and cultural studies,1th printed [In Persian].

5. Abolhasani, Seyed Rahim (2009); Identifing and assesing Iranian identity Componants, Tehran: Department of strategic researches Print, 1th printed [In Persian].

6. Barnett, M, and Duvall R (2004); Use power in international politics, national intelligence council projected 2020 and international futures (IFS) project.

7. Eslami Nodoushan, Mohamd Ali (1994); Iran and Its Lonliness, Tehran: Sahamiy Enteshar Company Print [In Persian].

8. Ezati, Ezatolaah (2011); Iran Strategic Geography, Tehran: 1th vol, Army Geography Organization, 2th printed [In Persian].

9. Heydari, Gholam Hosein (2011); A classnote on Iran political Geography, winter [In Persian].

10.Hafeznia, MohamdReza (2007); Power And National Interests, Tehran: Entehab Print, 2th printed [In Persian].

11.Jonze, Walter (1994); The International Relation Logic, Translated by: Heydari, Davoud, Tehran: International and political studies department [In Persian].

12.Khayam bashi, Ehsaan ft. others (2004); An Article On Power Devices and Study Their Effect on Iran national Power Process (A Dinamic Approch), 3th International Conference About Strategic Management [In Persian].

13.Khamesan, Ahmad (2010); An Article on Place of National Identity In Iran Education System, Cultural researches Journal, Summer [In Persian].

14.pye lucion (1996); aspect of political development, boston: little Brown and co.

15.Sarmad, Zahed (2002); Researching ways for Behavioral Sciences, Tehran: Aagaah Print, 1th printed [In Persian].

16.Salehi Amiri (2009); Seyed Reza, local fitghing in Iran, Tehran: Strategic Researches Center Print, 1th printed [In Persian].

17.Taajik, Mohamdreza (2002); An Article About Iranian Socity And the Gap between Generations, Zharfa journal, 26 number, winter [In Persian].

18.Zarghani, Seyed Haadi (2009); An Introduction to National Power,Tehran Department of Strategic Studies, 1th printed [In Persian].

__________________________

1393 ‫ ﺑﻬﺎر‬،‫ ﺷﻤﺎره اول‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‬

82

19.Ayman, singerj. D. and GORETZG (1983); Capabilities, allocation, succession militaried Disputes and wars 1816 - 1976 international studies Quarterly, vol.27, pp.497-515.

20.www.national identity.com.