8 no 33

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬ ‫ﺻﺺ ‪190 -220‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي‪ :‬ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﻴﺮﻧﺠﻒ ﻣﻮﺳﻮي∗‪ -‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه اروﻣﻴﻪ‬ ‫اﻳﻮب ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي ﻣﻴﺎﻧﺪوآب‪ -‬داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﻬﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫زﻫﺮا ادﻳﺐﻧﻴﺎ‪ -‬داﻧﺸﺠﻮي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪1391/10/19 :‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪1392/9/5 :‬‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ورزﺷﻲ و ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ در ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرداري ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﻣﻜﺎنﻫﺎ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار در راﺳﺘﺎي ﺗﺪوﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﻣﻜﺎنﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﻨﺎﺧﺖ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻣﺮزي ﺑﻮدن ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روش اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در اﻳﻦ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ از ‪ 61‬ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ در راﺳﺘﺎي ‪ 6‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ورزﺷﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﺑﺘﺪا ﻛﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي آﻣﺎري از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﭘﺎﻻﻳﺶ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ وزندار ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻌﺪادي از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻋﻠﺖ وارﻳﺎﻧﺲ ﻛﻢ از روﻧﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺬف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ و آزﻣﻮنﻫﺎي آﻣﺎري از ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ‪ ،‬آزﻣﻮن ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪ T‬و ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮزي ﺑﻮدن ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻔﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﺎدار‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و‬ ‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ در اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫واژهﻫﺎيﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد‪ ،‬ﻗﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺮز‪.‬‬ ‫∗ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﻬﺪهدار ﻣﻜﺎﺗﺒﺎت‬

‫‪E-mail: mousavi424@yahoo.com‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪191‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎ و ﺑﻲﺗﻌﺎدﻟﻲﻫﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺤﺪودهﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﺳﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن و ﺑﺨﺶ( و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري در‬ ‫ﺟﻬﺖ رﻓﻊ و ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎ از وﻇﺎﻳﻒ اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري ﻣﻨﺎﻃﻖ در راﺳﺘﺎي ﺗﺪوﻳﻦ‬ ‫راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي از وﻗﻮف ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت و ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ‬ ‫رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﻀﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻧﺴﺎن در ﻓﻀﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﺮاﻛﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻛﻨﺸﻬﺎي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬و در ﻳﻚ‬ ‫دﻳﺪ ﻛﻠﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﺪم ﺗﻌﺎدﻟﻬﺎ در ﺳﻄﺢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ روﺑﻪرو ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻳﻲ از ﻛﺸﻮر ﺑﻪوﻳﮋه ﺗﻬﺮان ﺑﺰرگ ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪهاي از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ و ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫داده اﺳﺖ و اﺧﺘﻼف ﻓﺎﺣﺸﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻛﺸﻮر دارد و ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ و‬ ‫ﻛﺎﻓﻲ در راﺳﺘﺎي وﺣﺪت و ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ در اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺑﻲﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و اﺑﻌﺎد‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪاي و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر از ﻫﻢ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن )آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ و اردﺑﻴﻞ( ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاي ﭼﻬﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻤﻮاره در ﺳﺎﻳﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل و ﺗﻮازن در ﺗﻮزﻳﻊ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺧﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﻤﺮﻛﺰﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺧﺪﻣﺎت در‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ و وزن ﻛﻢ و ﻧﺎﻣﻮزون ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﺣﺮﻛﺎت ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪم ﻣﻬﺎر ﺳﺮﻳﻊ و ﺑﻪﻣﻮﻗﻊ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه )ﺗﻮزﻳﻊ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺧﺪﻣﺎت( ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪوﻳﮋه ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺮﻛﺰﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬در ﻧﻘﺎط ﺧﺎص‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺎدي را ﺧﻮاﻫﺪ آورد و ﻫﻴﭻ ﻃﺮح و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدلﻫﺎ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮده و ﺗﺸﺪﻳﺪ آن را ﻣﻬﺎر ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺻﺤﻴﺢ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪192‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻘﺎط‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺘﻌﺎدلﺗﺮ و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد و در اﻳﻦ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﮕﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪،‬‬ ‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ و اردﺑﻴﻞ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻣﺮزي ﺑﻮدن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻃﺮح ﻛﺎﻟﺒﺪ ﻣﻠﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ارزﻳﺎﺑﻲ‬ ‫اﻳﻦ دو ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ورزﺷﻲ و‪ ...‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ‬ ‫در ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﮕﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻫﺎﻧﺴﻦ ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻴﺪاﻧﻲ‬ ‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎي آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺋﻴﺲ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﺒﺎدﻻت ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ را‬ ‫در ﻃﻮل ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺮز را از دﻳﻮار ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﭘﻴﻮﻧﺪدﻫﻨﺪه ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬ ‫ﻣﺘﺤﻮل ﺳﺎﺧﺖ )‪ (Hensen, 1972: 246-261‬آروﻻ و ﻛﻮرﺗﻴﺲ )‪ ،(1995‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺷﻤﺎل ﻣﻜﺰﻳﻚ اﺑﺮاز ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﻋﻴﻦ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي واﻗﻊ در آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺧﺘﺎري داراي ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ )‪ .(Arreola & Curtis, 1995: 58-69‬آروﻻ در ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻳﮕﺮي در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫رﻳﻮﺑﺮا و ﻧﻮاﺣﻲ دره رﻳﻮﮔﺮاﻧﺪ واﻗﻊ در ﻣﺮز آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻜﺰﻳﻚ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺣﺎﻛﻢ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )‪Arreola, 1996: 356-‬‬

‫‪ .(369‬ﻛﺮاﺗﻜﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي در ﻣﻮرد ﺗﻌﺎدل و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻣﻴﺎن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي آﻟﻤﺎن‬ ‫و ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﺷﺎره دارد ﻛﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ )‪ .(Kratke, 1998: 631-641‬ﭘﺘﺮاﻛﺲ و اﻛﺎﻧﺎﻣﻮ)‪(2002‬‬ ‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺟﻨﻮب ﺷﺮق اروﭘﺎ‪ ،‬اﺑﺮاز ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺷﻜﺎف ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻛﺰي و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ) ‪Petrakos‬‬

‫‪ .(& Econmou, 2007: 1‬آرﻛﻮت و اورزون )‪ ،(2003‬در ﭘﮋوﻫﺸﻲ دﻳﮕﺮ در ﻫﻤﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪،‬‬ ‫اﺑﺮاز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي در ﺗﻮزﻳﻊ اﻣﻜﺎﻧﺎت و‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪193‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻣﺮﻛﺰي اروﭘﺎ اورده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ آن‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻣﺮزي و ﺑﺮﻗﺮاري اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ )‪ .(Erkute & Ozgen, 2003: 28‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮي‬ ‫در )‪ (1388‬در رﺳﺎﻟﻪ دﻛﺘﺮي ﺧﻮد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺮز ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در‬ ‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ درﺻﺪد آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺛﺮات ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ را‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ورزﺷﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‪ ،‬از ﻧﻘﺎط ﺣﺴﺎس و اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻨﺰوي و‬ ‫ﻏﻴﺮﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‪ ،‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ و ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ اﻳﺮان ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ‬ ‫ﻓﻘﺪان رﻓﺎه و ﻧﺒﻮد اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﻣﺸﻜﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و اﻣﻨﻴﺘﻲ‬ ‫ﺑﺮاي دوﻟﺖﻫﺎي وﻗﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه در ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻓﻘﺪان اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻧﺎزل ﺑﻮدن‬ ‫درآﻣﺪ و ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ) ‪Management of‬‬

‫‪ (organizations, 1378: 49‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪف از ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﻀﺎ در‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺸﻮر در درﺟﻪ اول اراﺋﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ اداره و ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا وﺟﻮد ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲﻫﺎي‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﻣﻮزون ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ آﺳﻴﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‬ ‫ﻣﻠﻲ ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﺗﺤﺮﻛﺎت واﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﻮﻳﮋه در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﻮﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻮﺋﻲ‬ ‫ﺑﺮ اﻣﻨﻴﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮر دارد )‪ .(Ebrahimzadeh et al, 1391: 217‬ﺗﺒﻌﻴﺾ و‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي در ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي اﺷﺘﻐﺎل و درآﻣﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﻣﺮزي ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﭼﻮن ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﻗﺎﭼﺎق را در ﭘﻲ دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‪ ،‬داﻣﻨﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي‪،‬‬ ‫ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ را واداﺷﺘﻪ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻛﺴﺐ و ﻛﺎر از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﭼﺎق ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫‪194‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫دوﻟﺖ ﻧﻴﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﻲ ﺑﻪدﻧﺒﺎل راﻫﻜﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺒﻌﺎت ﻣﻨﻔﻲ اﻗﺘﺼﺎدي و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ راﻫﻜﺎرﻫﺎ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ دادﺳﺘﺪ در ﺑﺮﺧﻲ از‬ ‫ﻣﺒﺎدي ﻣﺮزي در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺎزارﭼﻪﻫﺎي ﻣﺮزي اﺳﺖ ) ‪Amini Nejad and Buchanan, 2004:‬‬

‫‪ .(59‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺸﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﺮﻗﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮزي‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ درآﻣﺪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد رواﺑﻂ‬ ‫دوﺳﺘﻲ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣﺮزي داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ)‪ (Chandoevwit, 2004: 45‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬ ‫ﻓﻀﺎﻳﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي واﻗﻊ در آن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻲﺷﻮد )‪،(Mousavi, 2009: 108‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﺟﻮﻧﺰ و واﻳﻠﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷﻴﻪاي و ﺗﻮﺳﻌﻪﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺎﺷﻴﻪاي ﺑﻮدن ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻠﻮل وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺧﻮد ﭘﺪﻳﺪه ﻣﺮزي ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري ار اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻀﻤﺤﻞ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬آﻧﺎن‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮاري ﻣﺮز ﺑﻴﻦ دو ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﻓﻀﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ و ﺗﺪاوم ﻓﻀﺎﻳﻲ را‬ ‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﺴﻠﻨﺪ و ﺣﺎﺷﻴﻪاي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ اﺳﺖ )‪ ،(Jones P.N. & Wild, Trevor, 1994: 273‬ﻣﺮزﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎ و داﻳﻤﺎً در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻛﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزي را ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺛﺒﺎت ﻣﻮﻗﺖ‪ ،‬ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﮔﺴﺘﺮش دﻫﺪ ﻳﺎ اﺣﻴﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‪،‬‬ ‫ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزي ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد )‪.(Mousavi et al., 2011: 19‬‬ ‫وﺟﻮد ﺗﻔﺎوتﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺮز وﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﺟﺪي در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ )‪.(Topaloglou & et al, 2006: 7‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ذاﺗﻲ‪ ،‬ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺮز ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻘﺎط ﺷﺮوع و‬ ‫ﭘﺎﻳﺎن در ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪاﻳﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮز ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺪ‬ ‫ﻗﻠﻤﺮوي ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ دوﻟﺖ ﻳﺎ ﻗﺪرت ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد را در‬ ‫آﻧﺠﺎ اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮز ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﺟﻬﺎﺗﻲ‪ ،‬داراي ﺳﻪ ﻛﺎرﻛﺮد ﺑﻪﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪195‬‬

‫اﻟﻒ( ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪ :‬ﻛﻪ در آن ﺧﻂ ﻣﺮزي‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎً‪ ،‬ﺣﺪود ﺳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺮو و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻗﻀﺎﻳﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ‪ :‬ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻋﺒﻮري از ﺧﻂ ﻣﺮزي‪ ،‬در ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺸﻮر ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫ج( ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﻟﻲ‪ :‬ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘﻮق ﮔﻤﺮﻛﻲ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﻄﺎﺑﻖ آن ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻣﻮرد اﺟﺮا در ﻛﺸﻮر وارد ﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ آن ﻛﺎرﻛﺮد ﺻﺮف ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﺑﺰارﻫﺎ و‬ ‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻳﺠﺎد ﻋﻮاﻣﻞ و روﻧﺪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎﺳﺖ)‪ (Adey, 2004: 18‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎاﻣﻨﻲﻫﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﻲﺟﻬﺖ ﺑﻪ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻧﻌﻈﺎفﭘﺬﻳﺮي ﻣﺮزﻫﺎ رﺑﻂ داده ﻣﻲﺷﻮد )‪ ،(Bigo, 2002: 51‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از‬ ‫اﻳﻦ روﻧﺪﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان در رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎ رﻛﻮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري و ﻛﺎرﻛﺮﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻧﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻣﺮزﻫﺎي ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ و ﻗﻮيﺗﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ را ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮزﻫﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬راه ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮاي رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫در ﭘﻴﺶ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﺮزﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ را ﺑﺮاي ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺷﺪ آﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﻪﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﺷﻬﺮﻫﺎي آن ﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﺎزدارﻧﺪه )ﻓﻴﻠﺘﺮ(‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻃﺮاف دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺰان ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎ و ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺘﮕﻲ‬ ‫دارد)‪ .(Semak, 2007: 76‬اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‪ ،‬ﺑﻪدﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﻮه اﻗﺘﺼﺎدي آﻧﻬﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷﻴﻪاي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪196‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﺟﻮاﻣﻊ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‬

‫ﻣﺮز ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬

‫ﻣﺮزﺑﺎزدارﻧﺪه‪ -‬ﻓﻴﻠﺘﺮ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻛﺎر و‬

‫ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ارﺗﺒﺎط‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬ ‫روﻧﺪ‬

‫ﻣﺮز ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮات‬

‫ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮدن‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‬

‫ﺳﺮﻛﻮب ﻛﻨﻨﺪه‬

‫اﻗﺼﺎدي‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي‬

‫دوﻟﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬

‫و واﮔﺬاري‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺎه‬

‫اﺛﺮات‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﻓﻬﻢ ﻧﻤﻮدن‬

‫ﻣﺮز ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎز‬

‫ﻛﺎرﻛﺮد‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪه‬

‫ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ :1‬ﻛﺎرﻛﺮد و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺮزﻫﺎ )‪(Mousavi et al., 2011: 16‬‬

‫ﻣﺎرﺗﻴﻨﺰ )‪ (1994‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻫﻤﻜﺎرﻳﻬﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﺮزي‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﻛﺸﻮرﻫﺎ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺰوي‪ :‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺰوي و ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎل ﻛﻪ در ﺣﺎﺷﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي و روزاﻧﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد و ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻣﺴﺎﻋﺪ و ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دو ﺳﻮي ﻣﺮز‬ ‫ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼف و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮزي ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاﻗﻊ ﺳﺎل ﺑﺎز‬ ‫اﺳﺖ و ﻓﺮﺻﺖ ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎ و ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮي ﺑﺮاي ﺳﺎﻛﻨﺎن و ﻣﻨﺎﻃﻖ دو ﻃﺮف ﻣﺮز ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻣﻨﺎﻃﻖ داراي ﻫﻤﻜﺎري‪ :‬اﻳﺠﺎد و ﺷﻚﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎ و‬ ‫ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻣﺮزي دو ﻃﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ از ﺛﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ روﻧﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪197‬‬

‫‪ -4‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ دو ﻛﺸﻮر وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻌﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ رواﺑﻂ ﺗﺠﺎري و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﺮﻓﻴﻦ دﻳﺪه ﻧﺸﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﻫﺮ دو ﻛﺸﻮر ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي آﻧﻬﺎ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً واﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺪودي از ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد و ﻛﺎﻻﻫﺎ در ﻣﺮزﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﻓﺮادي ﻛﻪ‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﻛﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﺣﺪ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ)‪.(Martinez, 1994: 32‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺮز ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎك‪ 1‬ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺮز را ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ دو روﻳﻜﺮد ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه و ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :1‬ﮔﻮﻧﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد و ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎ‬

‫اﻧﻮاع ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺮزي‬ ‫ﻣﺮز ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه‬

‫ﻣﺮز ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻓﻀﺎ‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺮ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزي‬

‫رﻗﺎﺑﺖ و ﻫﻤﻜﺎري در ﻣﻴﺎن ﺗﺠﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ روي ﻣﺮز‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ درﺑﺎره ﻓﻀﺎﻳﻲ و ﻓﺮاﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫ﺑﺎزار ﻛﺎر‬

‫دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي و ﺑﺨﺶﺑﻨﺪي ﺣﺘﻲ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺟﺪﻳﺪ در ﺣﻮزه اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻴﺎن ﻣﺮزي‬

‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮدي‬

‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺒﻜﻪ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬

‫ﺑﻮﻣﻲﺳﺎزي ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻬﺮه ور از ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺑﺮﺗﺮ‬ ‫آﻣﻮزش داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻚ‬

‫ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ راﻧﺪه ﺷﺪن‪ ،‬ﻏﻴﺮ‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻛﺎﻧﺎﻟﻴﺰروي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺒﻜﻪ ﻫﻜﺎري‬

‫ﺟﺪاﻳﻲ و ﺟﺪاﺳﺎزي ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻔﺎوتﻫﺎي‬

‫ﻣﺪرك در ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﺮز ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ و‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﻬﻢ و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻣﻠﻲ‬

‫ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫روﻳﻜﺮد ﺳﺮﻛﻮب ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺮﻛﺰ‪ -‬ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬

‫ﺧﻠﻖ ﻣﺤﻴﻂﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻣﺮزي‬

‫)‪Source: (Mousavi et al, 2011: 17; Sermak, 2007: 77‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻪﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﻣﻜﺎن ﺧﺎص ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺮزي و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺮز ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺎﻧﻌﻲ اﺳﺎﺳﻲ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد و‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻛﻪ از ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬اﮔﺮ در ﻣﺮزﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻲ ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦ‬

‫‪1-Sermak‬‬

‫‪198‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻣﺮزي ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﻧﺰواي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﻫﻤﮕﻨﻲﻫﺎي اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻗﺮاﺑﺖﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ آن ﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬از ﻳﻚﺳﻮ و ﻧﺒﻮد ﻳﻚ راﻫﺒﺮد‬ ‫آﻣﺎﻳﺸﻲ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠﻲ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﮕﻴﺰهﺳﺎز ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺤﺮﻛﺎت‬ ‫ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ و ﻣﺒﺎدﻻت ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ و اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪﺻﻮرت ﻛﻮچﻫﺎي دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺮ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدي ‪ -‬ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﻛﺸﻮر‪،‬‬ ‫آﺷﻔﺘﮕﻲ و ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻋﺪم ﺛﺒﺎت ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎ و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدلﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻋﻤﺪهاي در روﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي ﺑﺮ ﺟﺎي‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ )‪.(Ghaderi Hajat et al, 2009: 127‬‬ ‫اﻣﺮوزه در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺮزي ﻧﻴﺰ دو روﻳﻜﺮد ﺳﻨﺘﻲ و ﻓﺮاﺳﻨﺘﻲﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺳﻨﺘﻲﻫﺎ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزي را‬ ‫در ﺻﻴﺎﻧﺖ از ﻣﺮز در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺠﺎوز ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮاﺳﻨﺘﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪات‬ ‫ﻣﺮزي ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﺐ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺪارد و ﻣﻲﺗﻮان آن ﻃﻴﻒ ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از ﺗﻬﺪﻳﺪات ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬ ‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري و‪ ...‬ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻈﺮي دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺻﺤﺖ اﻳﻦ ﮔﺰاره ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ دارد‬ ‫ﻛﻪ‪ :‬اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزي ﻟﺰوﻣﺎً از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﻄﺮات ﺑﻴﺮوﻧﻲ در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻧﭽﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ در ﻗﻠﻤﺮو داﺧﻠﻲ و ﻣﺮزﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺑﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺎﻛﻨﺎن ﻳﻚ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ اﻓﺮاد ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺰاري ﻣﺆﺛﺮ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻳﺠﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﺌﻮري ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﻜﺎء اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزي را از‬ ‫ﺧﺎرج ﺑﻪ داﺧﻞ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎزد و اﻣﻨﻴﺖ ﻣﺮزي را ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ درونﻧﮕﺮ ﺗﺎ ﺑﺮونﻧﮕﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﺳﺎزد )‪ .(Heydari et al, 2012: 123‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬ ‫ﻳﻚ ﻣﺰﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺸﻮري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﻪ‬ ‫روﻳﻜﺮد اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻜﺎن‪ ،‬روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻫﻤﻜﺎري ﺑﻴﻦ ﻣﺮزي و روﻳﻜﺮدﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮدﻣﻲ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻔﻀﻴﻠﻲ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪199‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :2‬ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﺮزﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي‬ ‫ﺷﺮح‬

‫روﻳﻜﺮد ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫روﻳﻜﺮد ﻫﻤﻜﺎريﻫﺎي ﺑﻴﻦﻣﺮزي‬

‫ﻣﺤﻮر ﻛﻠﻴﺪي‬

‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺪم ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ در ﺟﺮﻳﺎن‬‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻫﻤﻜﺎري و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎ‬

‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﻛﺎرآﻣﺪ ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬‫ﻣﺮزﻫﺎ و ﻓﻌﺎل ﻧﻤﻮدن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺑﻴﻦﻣﺮزي‬

‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬‫ﻧﺎﺷﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻓﻀﺎﻳﻲ و ادراك ﻓﻀﺎﻳﻲ‬

‫ﺳﺆال اﺳﺎﺳﻲ‬

‫آﻳﺎ ﻣﺮزﻫﺎ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ﻣﺮزﻫﺎ ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد؟‬

‫ﻣﺮزﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ؟‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺤﺚ‬

‫ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﻣﻜﺎنﻣﺮﻛﺰي‬‫ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻣﺮﻛﺰـ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬‫‪ -‬ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻗﻄﺐ رﺷﺪ‬

‫ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ‬‫ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن‬‫‪ -‬روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ و ﺣﻤﻞو ﻧﻘﻞ‬

‫ﻃﺮز ﺗﻠﻘﻲ رﻓﺘﺎر‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻣﺴﺎﻓﺖ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺎﻣﻼت‬

‫ﻃﺮز ﺗﻠﻘﻲ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻀﺎ‬

‫ﻓﻀﺎ ﻫﻤﮕﻮن اﺳﺖ‬

‫ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦﻣﺮزي داراي ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي‬ ‫ﻣﻔﻘﻮدة ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‬

‫ ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬‫ ﮔﺴﺴﺘﮕﻲ‬‫ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‬‫ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬‫‪ -‬دﺳﺘﺮﺳﻲ‬

‫ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬‫ اﺑﺰار و وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط‬‫ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت و ﺗﻔﺎوتﻫﺎ‬‫‪ -‬ﺷﺒﻜﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻜﺎري و ﺗﻌﺎﻣﻞ‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ‬ ‫ ﻣﺎدي‬‫ ﻋﻴﻨﻲ‬‫ آﺷﻜﺎر‬‫‪ -‬ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ و ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬‫ ﻣﺎديـ ﻏﻴﺮﻣﺎدي‬‫ ﻋﻴﻨﻲـ ذﻫﻨﻲ‬‫ آﺷﻜﺎرـ ﭘﻨﻬﺎن‬‫‪ -‬ﺛﺎﺑﺖـ ﭘﻮﻳﺎ‬

‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎ‬

‫ ﻣﺮزﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬‫ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ در ﺗﻮازن‬‫ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎزدارﻧﺪه‪،‬‬‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ ﺳﺪﻫﺎ و ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ‬‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي‬ ‫ ﻣﺮزﻫﺎي ﻫﻢ ﺣﺮﻛﺖ و ﻫﻢ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻬﺖ‬‫ارﺗﺒﺎط و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺳﺎزي‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‬

‫ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬‫ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺷﻴﻪاي اﻗﺘﺼﺎدي ـ‬‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪ -‬ﻓﻀﺎﻫﺎي راﻛﺪ‬

‫ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬‫ ﻣﻮرد ﭼﺎﻟﺶ ﺟﻬﺖ ﻣﺮﻛﺰي ﺷﺪن‬‫ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎهﻫﺎي در ﻣﻘﻴﺎس ﻛﻮﭼﻚ‬‫‪ -‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻓﻌﺎل‬

‫ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺣﻤﻞو ﻧﻘﻞ ﻳﺎ ﺳﻔﺮ‬‫‪ -‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻫﻨﺪﺳﻲ‬

‫ ﻣﺴﺎﻓﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‬‫ ﻣﺴﺎﻓﺖ اداري‬‫‪ -‬ﻣﺴﺎﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب روش‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي‬ ‫روشﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﻧﻮع ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫‪Source: Mousavi, 2011: 47‬‬

‫روﻳﻜﺮد ﻣﺮدﻣﻲ‬

‫ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬‫ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻫﻮﻳﺖ ﻓﻀﺎﻳﻲ‬‫ روﻳﻜﺮدﻫﺎي رﻓﺘﺎري‬‫ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻋﻤﻞ‬‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮيﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺷﻜﻞ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻀﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ادراﻛﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ادراك ﻓﻀﺎﻳﻲ‬‫ درﻳﺎﻓﺖ ﻓﻀﺎﻳﻲ‬‫ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﻀﺎﻳﻲ‬‫ ﻫﻮﻳﺖ‬‫ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﺎزو ﻛﺎرﻫﺎ‬‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲـ ذﻫﻨﻲ‬ ‫ ﻏﻴﺮﻣﺎدي‬‫ ﻓﺮاذﻫﻨﻲـ ذﻫﻨﻲ‬‫ ﭘﻮﻳﺎـ ﺗﻜﺎﻣﻞ‬‫ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬‫ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺﻛﻨﻨﺪة ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎ‬‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺪ و ﺣﺪودﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﻴﻨﺎن‬‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﺮزﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‬‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﻫﻢآﻣﻴﺨﺘﻪ و ادﻏﺎم ﺷﺪه‬‫ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﻠﻲ‬‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﺆﺛﺮ‬‫ ﻣﺴﺎﻓﺖ ادراﻛﻲ‬‫‪ -‬ﻣﺴﺎﻓﺖ ذﻫﻨﻲ‬

‫‪200‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ از ﻣﻨﻈﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻓﻼت اﻳﺮان ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ‪ -‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻨﻮع ﻧﮋادي و‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺗﻨﻮع و ﺗﻜﺜﺮ اﻗﻮام ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻳﺮان ﺑﻪﻧﺤﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﻃﻼق واژهﻫﺎي ﻛﺜﻴﺮاﻟﻘﻮم و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ آن‪ ،‬از ﺗﺮﻛﻴﺐ و واﻗﻌﻴﺘﻲ‬ ‫اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر و زﻧﺪﮔﻲ ﻗﻮﻣﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﻮن‪ ،‬ﻓﺎرس ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮك ﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺮدﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻮچ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻤﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺮبﻫﺎ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و در ﭼﺎرﭼﻮب ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ واﺣﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬ ‫ﻣﻮزاﻳﻴﻚ ﻗﻮﻣﻲ – ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻮﻳﺖ و ﺗﻤﺪن اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮر دارﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﻧﺨﺒﮕﺎن در دﺳﺘﮕﺎه ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي‬ ‫از اﻣﺘﻴﺎزات ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺘﻌﺎرفﺗﺮﻳﻦ ﺗﺒﻴﻴﻦﻫﺎ ﺑﺮاي وﺟﻮد‬ ‫ﺷﻜﺎفﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﻲ و ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ‬ ‫و ﺗﻮﺳﻌﻪاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ روﻳﻜﺮد اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬از اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ ﻗﻮﻣﻲ و ﺑﺮوز ﺗﻨﺶ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻧﺸﻴﻦ‪ ،‬اﻧﻄﺒﺎق ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﺤﺮوم‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﺎ ﻣﺮزﻫﺎي ﻗﻮﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﺪﮔﺎه دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ آن در ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻣﻴﺰان ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ‬ ‫ﻧﺎﻃﻖ اﻗﻠﻴﺖﻧﺸﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻧﺴﺒﻲ آﻧﺎن اﺳﺖ )‪ .(Izadi, 2004: 47‬در اﻳﻦ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻴﻨﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﻣﺪﻧﻈﺮ دارد‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ از اﻃﻼﻋﺎت و دادهﻫﺎي آﻣﺎري ﻛﻪ در‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ آﻣﺎر اﻳﺮان و ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﺳﺎﻛﻨﺎن‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ آورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫روش ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﻧﻮع ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‪ -‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﺪوده ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮده و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز از ﻣﺮﻛﺰ آﻣﺎر اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي اﺳﺘﺎنﻫﺎي‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪201‬‬

‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬اردﺑﻴﻞ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺴﻜﻦ و ﺷﻬﺮﺳﺎزي اﻳﻦ اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺪلﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي‬ ‫راﻳﺎﻧﻪاي ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺑﻴﻦ ﻋﺮض ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ‪ 36‬درﺟﻪ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪ 40 ،‬درﺟﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ 44 ،‬درﺟﻪ‬ ‫ﻏﺮﺑﻲ و ‪ 49‬درﺟﻪ ﺷﺮﻗﻲ ﻗﺮاراي دارد )ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻤﺎره ‪ .(1‬اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻛﺸﻮر )‪ (1390‬ﺳﻪ اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻲ و اردﺑﻴﻞ را در ﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﺟﻨﻮب ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﺎن ﻛﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬از ﺷﺮق ﺑﺎ اﺳﺘﺎنﻫﺎي زﻧﺠﺎن و ﮔﻴﻼن‪ ،‬از ﺷﻤﺎل ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪،‬‬ ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻧﺨﺠﻮان‪ ،‬از ﻏﺮب ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺮاق ﻫﻢﻣﺮز اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ‪ 102870‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﻣﺴﺎﺣﺖ درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ( در ﺳﺎل ‪1385‬‬ ‫داراي ‪ 7705070‬ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺣﺪوداً ‪ 10.92‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺸﻮر را در ﺧﻮد ﺟﺎي‬ ‫داده اﺳﺖ )‪research in the physical design of Azerbaijan, 1996: 13‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺷﻤﺎره ‪ :1‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻛﺸﻮر‬

‫‪(Basic‬‬

‫‪202‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻬﺘﺮ و دﻗﻴﻖﺗﺮ از وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﻄﻮح‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻨﻮط ﺑﻪ در دﺳﺘﺮس داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻞ و ﭘﺮدازش ﺷﺪه از ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ‪ ،‬از ﻳﻚ ﺳﺮي ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬ ‫آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و ﻏﻴﺮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻄﺤﻲ از‬ ‫آﺳﺎﻳﺶ رﻓﺎه و رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻧﺸﺎن‬ ‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪم در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻴﺎن‬ ‫آﻣﺎري ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ روﺷﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ارﻗﺎم ﺧﺎﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ را در ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻜﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﻏﻼن ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ و ﻏﻴﺮه‪ .‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺑﻮدن ﭘﺰﺷﻜﺎن و ﺷﺎﻏﻼن و ﻏﻴﺮه دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻣﻜﺎن‬ ‫دارد ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻜﺎن و ﻳﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ارﻗﺎﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﺳﻨﺠﺶ‬ ‫ﻧﻮﺳﺎنﻫﺎي ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬درﺻﺪﻫﺎ و ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﺳﺎزي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ اﻗﺪام ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻜﺎن در ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬درﺻﺪ ﺷﺎﻏﻼن ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ ﺷﺎﻏﻼن‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻌﺪي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻋﺪم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎﺧﺺﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬ ‫از اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ را ﻣﻌﻜﻮس و از ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺘﻲ‬ ‫ﻛﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻧﺮخ ﺑﻴﻜﺎري ﻧﺎﺣﻴﻪ‬

‫‪A‬‬

‫را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﻌﺎل ﻧﺎﺣﻴﻪ‬

‫‪A‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد‬

‫ﺑﻴﻜﺎران ﻫﻤﺎن ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮد )‪ .(Mousavi, 2011: 220‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺟﺪول ﺷﻤﺎره‪ (3‬ﺑﺮاﺳﺎس ادﺑﻴﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃﺮحﻫﺎي‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪203‬‬

‫ﻓﺮادﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻛﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻳﻚ ﺷﻬﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ دادهﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ از ﻣﺮﻛﺰ‬ ‫ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻫﻤﻜﺎري‬ ‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﺣﺬف ﺷﺪ و از ﺑﻴﻦ اﻳﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي زﻳﺮ در ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد از ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﺎري ﺳﻪ اﺳﺘﺎن‬ ‫ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪204‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :3‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻤﺎ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﺳﻮادي ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺷﻬﺮﻫﺎ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬‫ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺳﻴﻨﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﻧﺴﺒﺖ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎه درﺳﺎل‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺘﺎب ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ورزﺷﻲ‬ ‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﺑﺎﺷﮕﺎه ورزﺷﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد اﺳﺘﺎدﻳﻮم ورزﺷﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد درﻣﺎﻧﮕﺎه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺰﺷﻚ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﺗﺨﺖﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﺎت درﻣﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪10000‬‬‫ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد داروﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﻛﺰ ﭘﺮﺗﻮﻧﮕﺎري ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد رادﻳﻮﻟﻮژي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮان ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬ ‫ ﺗﻌﺪاد آژاﻧﺲ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮون اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي‬‫ﺗﻮﺳﻂ اﻧﻮاع وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎء ﺷﺪه ﺑﺮون اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي‬‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ وزن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻃﺮﻳﻖ‬‫ﻣﻮﺳﺴﺎت و ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺑﺎرﺑﺮي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ داﺧﻞ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ‬‫‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫‪ -‬ﺳﺮاﻧﻪﻫﺎي راهﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺟﺎﺑﺠﺎء ﺷﺪه درون اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي‬‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه درون اﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي‬‫ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﺗﻮﺳﻂ اﻧﻮاع وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ‬ ‫‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻫﺘﻞ ﺑﻪ ازاي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﭘﺮواﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬‫ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺮواﻧﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﺻﺎدرﺷﺪه ﺑﺮاي اﺣﺪاث واﺣﺪﻫﺎي‬‫ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺸﺘﺎرﮔﺎه ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺴﻜﻦ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺎﺑﺮات ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺴﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﺗﻌﺪاد اﻳﺴﺘﮕﺎه آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺳﺮوﻳﺲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﭘﺎﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮي ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﻣﺼﺮف‬‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻛﻞ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﻦ ‪ 50‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻔﺮ ﻛﺎر ﻛﻦ ﺑﻪ‬‫ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻟﺒﻨﻴﺎت ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎﻧﻚ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻼن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﻞ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬‫ درﺟﻪ ﺷﻬﺮداري ﻫﺮ ﺷﻬﺮ‬‫‪ -‬ﺗﻌﺪاد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻮﺷﺎك ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬

‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﻛﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ‬‫ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﻞ‬‫ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪10000‬‬‫ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻼن ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺴﻜﻦ ﺑﻪ ﻛﻞ‬‫ﺷﺎﻏﻼن اﻳﻦ ﺑﺨﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫‪ -‬ﻧﺴﺒﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﻌﺎل‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻔﺶ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺗﻌﺎوﻧﻲ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ‬‫ﻛﻞ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺗﻌﺎوﻧﻲ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ‬‫ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﺗﻌﺪاد ﻛﺎرﮔﺎﻫﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﻦ ‪ 10‬اﻟﻲ ‪ 50‬ﻧﻔﺮ ﻛﺎر ﻛﻦ ﺑﻪ‬‫ازاي ﻫﺮ ‪ 10000‬ﻧﻔﺮ‬ ‫ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﺗﻌﺎوﻧﻲ در ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬‫ﺑﻪ ﻛﻞ ﺷﺎﻏﻠﻴﻦ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‬

‫ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻫﻤﮕﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﻠﻲ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را از ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻄﺢﺑﻨﺪي ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ از ﻣﺪلﻫﺎ و‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪205‬‬

‫روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺪل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫واﻗﻊ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻛﻪ دارﻧﺪ و ﻣﻴﺰان‬ ‫وارﻳﺎﻧﺴﻲ ﻛﻪ از ﻛﻞ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻧﻮﻋﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ وزندار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ‬ ‫از اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ دادهﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎي ﻻزم ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪،‬‬ ‫در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ آزﻣﻮن ‪ KMO‬آزﻣﻮن ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺎرﺗﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺷﻬﺮﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﺻﻠﻲ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :4‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮنﻫﺎي ‪ KMO‬و ﺑﺎرﺗﻠﺖ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ‬

‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ‬

‫‪KMO‬‬

‫‪B.T.S‬‬

‫ﻣﻘﺪار وﻳﮋه درﺻﺪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺗﺠﻤﻌﻲ‬ ‫‪26.95‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪4‬‬

‫‪0.63‬‬

‫‪285.456‬‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫‪1‬‬

‫‪0.55‬‬

‫‪14.845‬‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫‪3‬‬

‫‪0.72‬‬

‫‪662.169‬‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫‪3‬‬

‫‪0.782‬‬

‫‪318.470‬‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪4‬‬

‫‪0.56‬‬

‫‪182.309‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪5‬‬

‫‪0.84‬‬

‫‪6445.15‬‬

‫‪14.26‬‬ ‫‪13.159‬‬

‫‪66.90‬‬

‫‪12.52‬‬ ‫‪40.2‬‬ ‫‪34.9‬‬

‫‪40.2‬‬

‫‪18.21‬‬

‫‪63.38‬‬

‫‪26.3‬‬

‫‪75.49‬‬

‫‪10.17‬‬ ‫‪29.97‬‬ ‫‪19.1‬‬ ‫‪18.6‬‬ ‫‪12.04‬‬ ‫‪11.51‬‬

‫‪53.35‬‬

‫‪11.51‬‬ ‫‪52.07‬‬ ‫‪8.67‬‬ ‫‪6.99‬‬ ‫‪6.17‬‬

‫‪79.67‬‬

‫‪5.75‬‬

‫در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 5‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺠﻤﻮع ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﻲ ﻫﺮﻳﻚ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎ رﻧﮓ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﺮزي ﺑﺎزرﮔﺎن در ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺣﻤﻞ و‬

‫‪206‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت در رﺗﺒﻪ اول ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺿﻌﻴﻒ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 3‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ 2‬ﺷﻬﺮ ﺟﻠﻔﺎ و ﭘﺎرسآﺑﺎد ﺑﻴﻦ ‪ 30‬ﺷﻬﺮ اول ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺟﻠﻔﺎ‬ ‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻧﻘﺶ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺘﻲ و ﮔﻤﺮﻛﻲ ﻛﻪ دارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫آزاد از ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻜﺮدي از وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮدار اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﭘﺎرسآﺑﺎد ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺸﺖ و ﺻﻨﻌﺖ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي دوﻟﺘﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪207‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :5‬رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ‬ ‫رﺗﺒﻪ ﻛﻠﻲ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪-‬‬ ‫درﻣﺎﻧﻲ‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪-‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫رﺗﺒﻪ ﻛﻠﻲ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬ ‫‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫‪99‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪71‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪56‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﺎﻛﻮ‬ ‫ﻣﻠﻜﺎن‬ ‫ﻣﻤﻘﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﻮدآﺑﺎد‬ ‫ﻣﺮاﻏﻪ‬ ‫ﻣﺮﻧﺪ‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎن‬ ‫ﻣﺸﮕﻴﻦﺷﻬﺮ‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﺪواب‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻴﺮآﺑﺎد‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﻳﺎر‬ ‫ﻧﻘﺪه‬ ‫ﻧﺎﻟﻮس‬ ‫ﻧﻤﻴﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮﻛﻬﺮﻳﺰي‬ ‫ﻧﻴﺮ‬ ‫ﻧﻮﺷﻴﻦ‬ ‫اﺷﻨﻮﻳﻪ‬ ‫اﺳﻜﻮ‬ ‫ﭘﺎرس آﺑﺎد‬ ‫ﭘﻴﺮاﻧﺸﻬﺮ‬ ‫ﭘﻠﺪﺷﺖ‬ ‫رﺑﻂ‬ ‫راﺿﻲ‬ ‫ﺳﻠﻤﺎس‬ ‫ﺳﺮاب‬ ‫ﺳﺮدﺷﺖ‬ ‫ﺳﺮدرود‬ ‫ﺳﺮﻋﻴﻦ‬ ‫ﺷﺒﺴﺘﺮ‬ ‫ﺷﺎﻫﻴﻦ دژ‬ ‫ﺷﺮﻓﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﺮﺑﻴﺎن‬ ‫ﺷﻨﺪ آﺑﺎد‬ ‫ﺷﻮط‬ ‫ﺳﻴﻪ ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﺳﻴﻪ رود‬ ‫ﺳﻴﻠﻮاﻧﻪ‬ ‫ﺳﻴﻤﻴﻨﻪ‬ ‫ﺳﻴﺲ‬ ‫ﺻﻮﻓﻴﺎن‬ ‫ﺳﺮو‬ ‫ﺗﺒﺮﻳﺰ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﺗﺴﻮج‬ ‫ﺗﺎزه ﻛﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎزه ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺗﻜﺎب‬ ‫ﺗﻴﻜﻤﻪ داش‬ ‫ﺗﺮﻛﻤﻦﭼﺎي‬ ‫اروﻣﻴﻪ‬ ‫ورزﻗﺎن‬ ‫واﻳﻘﺎن‬ ‫ﻳﺎﻣﭽﻲ‬ ‫زرﻧﻖ‬ ‫زﻧﻮز‬ ‫‪-‬‬

‫‪103‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪28‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪-‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫‪40‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪40‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪36‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪63‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺷﻬﺮ‬

‫ﺷﻬﺮ‬

‫‪110‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪38‬‬

‫‪94‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪109‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪81‬‬

‫‪101‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪69‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪90‬‬

‫‪83‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪86‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪47‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪59‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪82‬‬

‫‪75‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪67‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪66‬‬

‫آﺑﻲ ﺑﮕﻠﻮ‬ ‫آﺑﺶ آﺣﻤﺪ‬ ‫آﻗﻜﻨﺪ‬ ‫اﻫﺮ‬ ‫ﻋﺠﺒﺸﻴﺮ‬ ‫ﻋﻨﺒﺮان‬ ‫اردﺑﻴﻞ‬ ‫اﺻﻼﻧﺪوز‬ ‫آواﺟﻴﻖ‬ ‫آذرﺷﻬﺮ‬ ‫ﺑﺨﺸﺎﻳﺶ‬ ‫ﺑﺎروق‬ ‫ﺑﺎﺳﻤﻨﺞ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎن‬ ‫ﺑﻨﺎب‬ ‫ﺑﻨﺎب ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫ﺑﻴﻠﻪ ﺳﻮار‬ ‫ﺑﺴﺘﺎن آﺑﺎد‬ ‫ﺑﻮﻛﺎن‬ ‫ﭼﻬﺎرﺑﺮج‬ ‫دوزدوزان‬ ‫ﻓﻜﺮآﺑﺎد‬ ‫ﻓﻴﺮوق‬ ‫ﮔﺮدﻧﻜﺸﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺮاآﻏﺎج‬ ‫ﮔﺮﻣﻲ‬ ‫ﮔﻴﻮي‬ ‫ﮔﻮﮔﺎن‬ ‫ﻗﻮﺷﭽﻲ‬ ‫ﻗﺮهﺿﻴﺎءاﻟﺪﺑﻦ‬ ‫ﻫﺎدﻳﺸﻬﺮ‬ ‫ﻫﺸﺘﭽﻴﻦ‬ ‫ﻫﺸﺘﺮود‬ ‫ﻫﺮﻳﺲ‬ ‫ﻫﻴﺮ‬ ‫ﻫﻮراﻧﺪ‬ ‫اﻳﻠﺨﭽﻲ‬ ‫اﻳﻮﻏﻠﻲ‬ ‫ﺟﻌﻔﺮاﺑﺎد‬ ‫ﺟﻠﻔﺎ‬ ‫ﻛﻠﻴﺒﺮ‬ ‫ﻛﻠﻮاﻧﻖ‬ ‫ﻛﺸﺎورز‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺧﻠﺨﺎل‬ ‫ﺧﺎرواﻧﺎ‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪ‬ ‫ﺧﻤﺎرﻟﻮ‬ ‫ﺧﻮي‬ ‫ﺧﺮاﺟﻮ‬ ‫ﺧﺴﺮوﺷﻬﺮ‬ ‫ﻛﻠﻮر‬ ‫ﻛﻮراﺋﻴﻢ‬ ‫ﻛﺸﺴﺮاي‬ ‫ﻛﻮزه ﻛﻨﺎن‬ ‫ﻻﻫﺮود‬ ‫ﻟﻴﻼن‬ ‫ﻣﻬﺎﺑﺎد‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‬

‫‪208‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻓﺮضﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر اﺑﺘﺪا ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺮز و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر از آزﻣﻮن ‪ T‬ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫و ورزﺷﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي در اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 6‬آورده ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻛﻤﺘﺮ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﺎدار‬ ‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﻟﻲ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﺎدار ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :6‬آزﻣﻮن ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ‪T-test‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ورزﺷﻲ‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫اﻧﺤﺮاف‬

‫ﮔﺮوه‬

‫ﺗﻌﺪاد‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.2662‬‬

‫‪2.089‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪-0.7895‬‬

‫‪1.47‬‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.07‬‬

‫‪2.10‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪-0.22‬‬

‫‪1.66‬‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.085‬‬

‫‪1.655‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪-0.25‬‬

‫‪1.951‬‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.08‬‬

‫‪1.12‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪-0.24‬‬

‫‪0.383‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪-0.09‬‬

‫‪1.70‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪0.2950‬‬

‫‪1.179‬‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.328‬‬

‫‪2.27‬‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪29‬‬

‫‪-0.97‬‬

‫‪1.84‬‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﺳﻄﺢ‬

‫آزادي‬

‫ﻣﻌﻨﺎداري‬

‫‪2.515‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.01‬‬

‫‪0.70‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.385‬‬

‫‪0.914‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.841‬‬

‫‪1.54‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.004‬‬

‫‪-1.06‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.291‬‬

‫‪3.100‬‬

‫‪113‬‬

‫‪0.003‬‬

‫آﻣﺎره‪t‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻓﺮض اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺑﺘﺪا دادهﻫﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از آزﻣﻮن ‪ t‬ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا از آزﻣﻮن ﻟﻮﻳﻦ‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪209‬‬

‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮاﺑﺮي وارﻳﺎﻧﺲ دو ﮔﺮوه در ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﺮض ﺻﻔﺮ آزﻣﻮن ﻟﻮﻳﻦ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺮاﺑﺮي وارﻳﺎﻧﺲ ﮔﺮوهﻫﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫)‪ .(F=2.231 ،p=0.138 >α = 0.05‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ‪ t‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي وارﻳﺎﻧﺲﻫﺎ‬ ‫ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 7‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :7‬آزﻣﻮن ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي )‪(T-test‬‬ ‫اﻧﺤﺮاف‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬

‫ﮔﺮوه‬

‫ﺗﻌﺪاد‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮزي‬

‫‪86‬‬

‫‪0.225‬‬

‫‪2.439‬‬

‫ﺷﻬﺮﻫﺎ‬

‫ﻣﺮزي‬

‫‪-0.66‬‬

‫‪1.292‬‬

‫‪29‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر‬

‫آﻣﺎره‪t‬‬

‫‪2.509‬‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﺳﻄﺢ‬

‫آزادي‬

‫ﻣﻌﻨﺎداري‬

‫‪112‬‬

‫‪0.01‬‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻛﻞ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬ ‫در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺎﻻ ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﺮز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دو دﻟﻴﻞ ﻋﻤﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -1 ،‬ﻋﺪم ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﻣﺮز ﻗﺮار دارﻧﺪ و از ﭘﺴﻜﺮاﻧﻪ ﺿﻌﻴﻔﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ -2.‬دﻳﺪﮔﺎه اﻣﻨﻴﺘﻲ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮزﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪوﻳﮋه‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﻧﺎآرام ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﺎ ﻳﻚ دﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ ﻛﺸﻮر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ در ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري و ﺣﺘﻲ ﺟﺬب ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﺴﻜﺮاﻧﻪ ﺧﻮد ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﻴﺮ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و اﻓﺰاﻳﺶ اﻣﻨﻴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻗﻮي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻛﻪ در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ ‪ 4‬ﺗﺎ ﻛﺸﻮر )ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ارﻣﻨﺴﺘﺎن(‬ ‫ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺷﺘﺮاﻛﺎت زﻳﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‪ ...‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي‬ ‫اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬در آﻳﻨﺪه از وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻓﺮض ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ‬

‫‪210‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك زﺑﺎن‪ ،‬ﻛﺮد زﺑﺎن و ﻣﺨﺘﻠﻂ )ﺗﺮك‪ ،‬ﻛﺮد(‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻮرد ﺗﺠﺮﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ )‪ (ANOVA‬ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 8‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ – اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :8‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪل در ﺟﺪول )‪(ANOVA‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﻨﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪32.225‬‬

‫‪2‬‬

‫‪16.112‬‬

‫‪4.258‬‬

‫‪0.017‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪423.77‬‬

‫‪112‬‬

‫‪3.78‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪456.00‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻛﺪام ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬ ‫آزﻣﻮنﻫﺎي ﺗﻌﻘﻴﺒﻲ ﺷﻔﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 9‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك زﺑﺎن و ﻛﺮد زﺑﺎن در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎدار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك زﺑﺎن از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻛﺮد زﺑﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :9‬آزﻣﻮن ﺗﻌﻘﻴﺒﻲ ﺷﻔﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻗﻮﻣﻴﺖ‬

‫ﻗﻮﻣﻴﺖ‬

‫اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ)‪(I-J‬‬

‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺗﺮك‬

‫ﻛﺮد‬

‫‪(*)1[71691‬‬

‫‪61791.0‬‬

‫‪024.0‬‬

‫ﻛﺮد‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻂ)ﺗﺮك‪،‬ﻛﺮد(‬

‫‪1[05345‬‬

‫‪99185.0‬‬

‫‪571.0‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻂ)ﺗﺮك‪،‬ﻛﺮد(‬

‫‪0[66346-‬‬

‫‪1[13574‬‬

‫‪843.0‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪211‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )ﺟﺪول‬ ‫ﺷﻤﺎره ‪ ،(10‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ‪ F‬ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮكﻧﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺮدﻧﺸﻴﻦ و ﻣﺨﺘﻠﻂ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :10‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪل در ﺟﺪول)‪(ANOVA‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪30.81‬‬

‫‪2‬‬

‫‪15.40‬‬

‫‪3.200‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪539.18‬‬

‫‪112‬‬

‫‪4.18‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪570.00‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري‬ ‫‪0.04‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ ،‬در اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻛﺪام ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آزﻣﻮنﻫﺎي ﺗﻌﻘﻴﺒﻲ‬ ‫ﺷﻔﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 11‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك‬ ‫زﺑﺎن و ﻛﺮد زﺑﺎن در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎدار وﺟﻮد دارد‪ ،‬در واﻗﻊ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﺗﺮك زﺑﺎن از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﺮد زﺑﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﻴﺰ از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺗﻔﺎوت دارد‪،‬‬ ‫و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﺮدزﺑﺎن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك زﺑﺎن ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺴﺒﺘﺎً‬ ‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ دارد‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :11‬آزﻣﻮن ﺗﻌﻘﻴﺒﻲ ﺷﻔﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﻗﻮﻣﻴﺖ‬

‫ﻗﻮﻣﻴﺖ‬

‫ﺗﺮك‬ ‫ﻛﺮد‬

‫اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ)‪(I-J‬‬

‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﻛﺮد‬

‫‪(*)1[73915‬‬

‫‪0.69699‬‬

‫‪0.04‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻂ )ﺗﺮك‪ ،‬ﻛﺮد(‬

‫‪0.63913‬‬

‫‪1.1187‬‬

‫‪850.0‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻂ )ﺗﺮك‪ ،‬ﻛﺮد(‬

‫‪1[100-‬‬

‫‪1[128‬‬

‫‪0.693‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ‬

‫‪212‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ورزﺷﻲ و زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ‪ 0.05‬درﺻﺪ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲدار ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﺮك زﺑﺎن‪ ،‬ﻛﺮد زﺑﺎن و ﻣﺨﺘﻠﻂ‬ ‫ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :12‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪل در ﺟﺪول)‪(ANOVA‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪-‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫درﻣﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪2.156‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1.07‬‬

‫‪0.266‬‬

‫‪0.767‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪453.84‬‬

‫‪112‬‬

‫‪4.052‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪456.00‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪3.741‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1.870‬‬

‫‪0.619‬‬

‫‪0.540‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪338.25‬‬

‫‪112‬‬

‫‪3.020‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪342.00‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫‪F‬‬

‫ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪0.410‬‬

‫‪2‬‬

‫‪0.205‬‬

‫‪0.202‬‬

‫‪0.817‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪113.59‬‬

‫‪112‬‬

‫‪1.014‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪114.0‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬

‫درﺟﻪ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫آزادي‬

‫ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪3.80‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1.902‬‬

‫‪0.630‬‬

‫‪0.534‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪338.19‬‬

‫‪112‬‬

‫‪3.020‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪342.00‬‬

‫‪114‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮض‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﺑﺘﺪا دادهﻫﺎي ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ از‬

‫آزﻣﻮن ﺗﺤﻠﻴﻞ وراﻳﺎﻧﺲ)‪ (ANOVA‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 13‬ﮔﺰارش داده ﺷﺪه‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪213‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺟﺪول ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﺳﻪ‬ ‫ﮔﺮوه در ﺳﻄﺢ ‪ 0.05‬درﺻﺪ ﻣﻌﻨﺎدار ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﻛﻞ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :13‬آﻧﺎﻟﻴﺰ وارﻳﺎﻧﺲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﺎت ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫‪F‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻲداري‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت درﺟﻪ آزادي‬ ‫ﺑﻴﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ‬

‫‪.955‬‬

‫‪2‬‬

‫‪.478‬‬

‫‪.535‬‬

‫‪.587‬‬

‫درون ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬

‫‪100.046‬‬

‫‪112‬‬

‫‪.893‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪100.002‬‬

‫‪114‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺧﺮ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﺪام ﻣﺆﻟﻔﻪ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻛﻠﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ را‬ ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد‪ ،‬از رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺧﻄﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﻣﻮرد‬ ‫آزﻣﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺪل ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻴﺰان رﺿﺎﻳﺘﻤﻨﺪي ﻛﻞ را دارد؟ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲدار ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ‪ (176.199) F‬در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ‪0.05‬‬ ‫ﻣﺪل ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ و ﺗﺒﻴﻴﻦ وارﻳﺎﻧﺲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ ﺷﻬﺮ را دارد‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :14‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪل در ﺟﺪول )‪(ANOVA‬‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺗﻮانﻫﺎي‬

‫درﺟﻪ آزادي‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮانﻫﺎي‬

‫دوم )‪(MS‬‬

‫)‪(Df‬‬

‫دوم )‪(SS‬‬

‫‪6‬‬

‫‪71.06‬‬

‫رﮔﺮﺳﻴﻮن‬

‫‪29.93‬‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬

‫‪101.002‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪Sig.‬‬

‫‪F‬‬

‫)‪.000(a‬‬

‫‪42.88‬‬

‫‪11.84‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪0.277‬‬

‫‪108‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫‪114‬‬

‫ﻣﺪل‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ اﺛﺒﺎت ﺷﺪ ﻣﺪل ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ را دارد‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار وارﻳﺎﻧﺲ ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ را ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 15‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺿﺮﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ )‪ (R‬ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‬

‫‪214‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫‪ 0.891‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ)ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ( ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻗﻮي وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0.687‬درﺻﺪ از‬ ‫ﻛﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺰدﻳﻚ ‪ 68.7‬درﺻﺪ از ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :15‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ‬ ‫‪Std. Error of the Estimate‬‬

‫‪Adjusted R Square‬‬

‫‪R Square‬‬

‫‪R‬‬

‫‪Model‬‬

‫‪0.5264‬‬

‫‪0.687‬‬

‫‪704.‬‬

‫‪(a)839.‬‬

‫‪1‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭼﻘﺪر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 16‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ و ورزﺷﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﻲدار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ در ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ )ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ( ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي ‪ 0.150 ،0.340 ،0.358 ،-0.240 ،0.157‬و ‪ 0.277‬ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫اذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﻚ اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻫﺮ ﻳﻚ از‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي آن ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪﺟﺰء ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ روﻧﺪ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ را ﻣﺆﻟﻔﻪ‬ ‫ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي ‪ 0.358‬داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ روﻧﺪ ﻛﺎﻫﺸﻲ داﺷﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﻣﻨﻔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪215‬‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :16‬ﺿﺮاﻳﺐ رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﺮﻳﻚ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ‬ ‫‪Sig.‬‬

‫‪t‬‬

‫‪Unstandardized Coefficients Standardized Coefficients‬‬

‫ﻣﺪل‬

‫‪Beta‬‬

‫‪Std. Error‬‬ ‫‪.49‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪.643‬‬

‫‪.0‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪13 107‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪.32‬‬

‫‪.74‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫‪.24‬‬

‫‪2 292‬‬

‫‪.157‬‬

‫‪-0 113‬‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪.0‬‬

‫‪-3 924‬‬

‫‪-0 24‬‬

‫‪.29‬‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫‪.0‬‬

‫‪5 167‬‬

‫‪.358‬‬

‫‪.38‬‬

‫‪.195‬‬

‫‪.0‬‬

‫‪4 263‬‬

‫‪.304‬‬

‫‪.30‬‬

‫‪.128‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪.11‬‬

‫‪2 572‬‬

‫‪.150‬‬

‫‪.32‬‬

‫‪.82‬‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫‪.0‬‬

‫‪4 669‬‬

‫‪.277‬‬

‫‪.56‬‬

‫‪.261‬‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﺮﻳﻚ از ﻣﺆﻟﻔﻪ در ﻣﻮرد ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ‬ ‫از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 17‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ‪ 6‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﻮرد‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻂ دو ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪-‬درﻣﺎﻧﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻄﺎي ‪ 0.05‬ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮده اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي ﻣﺆﻟﻔﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ‪ 0.570‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ازاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﻚ اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪار ‪ 0.570‬ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻜﺮد ﻛﻠﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺑﺘﺎي ‪ 0.461‬ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﺎ دو ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫اﻗﺼﺎدي و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺮزي را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺗﻲ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎﻳﺪ دو ﻋﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ در اوﻟﻮﻳﺖ‬ ‫اول ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ دوﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫‪216‬‬

‫__________________________‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ :17‬ﺿﺮاﻳﺐ رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورد ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﺮﻳﻚ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي‬ ‫‪Sig.‬‬

‫‪t‬‬

‫‪Unstandardized Coefficients Standardized Coefficients‬‬

‫ﻣﺪل‬

‫‪0.000‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪12.698‬‬

‫‪Beta‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪Std. Error‬‬ ‫‪0.044‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪0.557‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪0.854‬‬

‫‪0.186‬‬

‫‪0.024‬‬

‫‪0.20‬‬

‫‪0.004‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬

‫‪0.019‬‬

‫‪2.52‬‬

‫‪0.461‬‬

‫‪0.029‬‬

‫‪0.072‬‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪0.684‬‬

‫‪0.412‬‬

‫‪0.062‬‬

‫‪0.020‬‬

‫‪0.008‬‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫‪0.001‬‬

‫‪3.799‬‬

‫‪0.570‬‬

‫‪0.022‬‬

‫‪0.082‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪0.955‬‬

‫‪0.006‬‬

‫‪0.001‬‬

‫‪0.023‬‬

‫‪0.000‬‬

‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ‬

‫‪0.301‬‬

‫‪1.059‬‬

‫‪0.143‬‬

‫‪0.092‬‬

‫‪0.097‬‬

‫ورزﺷﻲ‬

‫اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻫﻤﻴﺖ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ از ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫ﻣﺮاﺗﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻣﺪل ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ را ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺪل ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ آورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﺗﻲ اوﻟﻮﻳﺖﺑﻨﺪي ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺪل رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﺑﺮاي‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري روي اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻴﺰان ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي و ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻠﻜﺮد‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮد‪ ،‬در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي آﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫________________________________‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي ‪...‬‬

‫‪217‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﻀﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎن در ﻓﻀﺎ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺮهﺑﺮداري درﺧﻮر و ﭘﺎﻳﺪار‬ ‫از ﺟﻤﻴﻊ اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي اﺟﺘﻤﺎع‪،‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻏﺪﻏﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان و ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاران در دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻗﻄﺐﻫﺎي ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي زﻳﺎدي دارد‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﻪدﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﻛﻼنﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻜﻠﺮد ﺿﻌﻴﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻣﺮزي ﺑﻮدن‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي از ﻟﺤﺎظ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ در ﺳﻄﺢ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻛﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ از‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻪﻏﻴﺮ از دو ﺷﻬﺮ ﭘﺎرسآﺑﺎد و ﺟﻠﻔﺎ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺮزي ﻋﻤﻜﻠﺮد ﺿﻌﻴﻔﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺮﻛﺰي در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ دو ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻋﻤﻜﻠﺮد ﺑﻬﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬ ‫ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ و ﻣﺮزي ﺑﻮدن ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪-‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ورزﺷﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺮزي از ﺳﻄﺢ‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮدار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ )ﺗﺮك‪ ،‬ﻛﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻂ( ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲداري داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮك زﺑﺎن از وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺮزي ﺑﻮدن در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻗﻮﻣﻴﺖ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳﺎدي در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ آﺧﺮ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل‬ ‫رﮔﺮﺳﻴﻮﻧﻲ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ در ﺗﻮﺳﻌﻪ و‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫دو ﻋﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ‪ -‬درﻣﺎﻧﻲ در اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬از ﻳﻚ‬ ‫ﻃﺮف دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻤﺮﻛﺰﮔﺮاﻳﻲ در ﻛﻞ ﻧﻈﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻧﻴﺰ‬

‫‪218‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره اول‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1393‬‬

‫__________________________‬

‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎت‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي و ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺣﺰب‬ ‫دﻣﻮﻛﺮات در ﻛﺮدﺳﺘﺎن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﺑﻴﻦ ﻋﺮاق و اﻳﺮان ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي از ﻟﺤﺎظ اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاريﻫﺎي ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ رﻳﺴﻚﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﭘﺘﺎﺳﻴﻞﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻗﻮي ﻛﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﻨﻄﻘﻪ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ اﻣﻨﻴﺖ و‬ ‫ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺑﺎزارﭼﻪﻫﺎي ﻣﺮزي ﻣﻴﺰان ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬در دراز ﻣﺪت‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -7‬ﻗﺪرداﻧﻲ‬ ‫ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﻣﻲداﻧﻨﺪ از ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﭘﮋوﻫﺸﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎي اروﻣﻴﻪ و ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن زﻣﻴﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻤﺎل ﺗﺸﻜﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

219

... ‫ﻧﻘﺶ ﻣﺮز و ﻗﻮﻣﻴﺖ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮي‬

________________________________

References 1. Adey, P, (2004); Secured and Sorted Motilities: Exmplesm from the Airport, surveillance and Society 1(4) [in Persian].

2. Andalib, A, (2001); the basic theory of spatial planning in border areas, the Supreme War, Tehran [in Persian].

3. Andalib, A.R and Matoof, S, (2000); experience border spatial planning in Binary the German and lessons for the Iranian, journal of Soffeh, number 29, University of Shahid Beheshti, Tehran [in Persian].

4. Arreola, Daniel D & James R.Curti, (1993); The Mexican border cities, landscape anatomy and personality, Tucson, University of Arizona press.

5. Arreola,Daniel D, (1996); Border city idée fixe, Geographical Review, Vol 86, No3.

6. Bigo,D, (2002); Security and Immigratdion: Towered a Critique of The Govern mentality of Unease, Alternative, 27(1) supplement.

7. Chandoevwit, Worawan, Yongyuth Chalamwong, Srawooth Paitoonpong, (2004); Thailland’s - Cross BORDER ECONOMY, A Case Study of Sa Kaeoand ChiangRai; Thailand Development 8. Ebrahimzadeh, I; Mousavi, M; Kazemi zadeh, S, (2012); Spatial analysis of regional disparities between central and border areas of Iran, journal of Geopolitics, Year VIII, No. I, pp. 235-214 [in Persian].

9. Erkut, G & Ozgen, (2003); The economic and spatial peripherality of border regions in South Eastern Europe, The 43rd European Congress of the Reginal Seience Association, Jyvaskyla, Finland,27th-30th August.

10.Ghaderi Hajjat, M., Abdi, E, Jalili parvaneh, Z, Bagheri, N, (2010); explain the role of Border Market in security and sustainable development in the surrounding areas, a case study of South Khorasan, Journal of geopolitical, the sixth year, the number III, pp. 151-121 [in Persian].

11.Hansen, Niles H, (1972); Growth Centers in Region Economic Development, The Free Press, Collier.

12.Heidari, M.; Anaomi Alamdari, S. and Fattahi, F, (2011); geopolitical boundaries, management and control pattern of the eastern borders of Iran, Journal of Geopolitics, Year VIII, No. III, pp. 153-118 [in Persian].

13.Hekmatnia, H., Mousavi, M, (2011); model application in geography with an emphasis on urban and regional planning, Yazd: Elme Novin [in Persian].

__________________________

1393 ‫ ﺑﻬﺎر‬،‫ ﺷﻤﺎره اول‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ـ ﺳﺎل دﻫﻢ‬

220

14.Izadi, R, (2004); look at a decade to challenge the identity of Azerbaijan, Institute for Humanities Research and Development, Tehran [in Persian].

15.Jones P.N. & Wild, Trevor, (1994); Opening the frontier: Recent spatial impacts in the inner - German border zone; Regional Studies, Vol. 28, No. 3.

16.Karatke.S, (1998); Regional integration or fragmentation? The Global Conteext,human Geography, New Jersey, Prentice Hall,Upper Saddle River 17.Martinez, O. j, (1994); The Dynamics of Bordar Interation, In Schofeild, D. H. editor, Global Boundarise, World Boundarries, VOl.1 London and New York.

18.-Mousavi, M, (2009); Analysis of the spatial structure of the urban boundary: Case Study: West Azerbaijan, Ph.D. thesis, University of Isfahan [in Persian].

19.Mousavi, M; Taghvai, M.; Varesi, J.; Ziyari, k, (2010); Analysis of the spatial structure of the border city of West Azarbaijan province using multivariate statistical analysis and neural network research, Journal of Human Geography, No. 71, spring 1389, pp. 121-107 [in Persian].

20.Mousavi, M; Zang Abadi, (2011); Border Towns Development Planning Case Study: West Azerbaijan province, Mashhad: publisher Sharia Toos [in Persian].

21.Petrakos, G & Economou, D, (2007); The Spatial Aspects of development in south-Eastern Europe,[http:/www.ersa.org/ersacofs/ ersaoz/cdrom/paper/1390 pdf-pena,S(2002), Land use planning on the Us-mexico border: A comparison of the legal framework, journal of Borderlands Studies,Vo1.17, No.1.

22.Sermak, Agnieszku Brzosko, (2007); Theoretical Deliberation on Frontier location of cities, Bulletin of Geography (socio-Economic Sires), No,70.

23.Statistics Center of Iran, Ardabil Province Population and Housing Census, 1996 – 2006.

24.Statistics Center of Iran, Ardabil Province Statistical Yearbook, 2008 to 2010 [in Persian].

25.Statistics Center of Iran, East Azerbaijan Province Population and Housing Census, 1956- 2006 [in Persian].

26.Statistics Center of Iran, East Azerbaijan Province Statistical Yearbook, 2008 to 2010 [in Persian].

27.Statistics Center of Iran, West Azerbaijan Province Population and Housing Census, 1956- 2006 [in Persian].

28.Statistics Center of Iran, West Azerbaijan Province Statistical Yearbook, 2008 to 2010 [in Persian].

29.Topaloglou,L & et al (2006); A Bordar Region Typology in The Enlarged European Union, Journal of Bordar Lands Studies, Vol. 20 (2).