پروسە اسلام سیاسی و تشکیلاتهای اساسی آن در ایران

‫پروسەء اسالم سیاسی و تشکل های اساسی آن در ایران‬ ‫نوشتەی حسن حاتمی جلد اول‬ ‫این کتاب را بە همەی شهدان راە آزدی و همەی کسانی کە در طول بیش از ‪٥٣‬‬ ‫سال حاکمیت رژیم جمهوری اسالمی داغدیدەاند تقدیم میدارم‪ .‬بخصوص بە فعاالن‬ ‫ملیت های تحت ستم و مهمترین سنگر ضد استبداد یعنی شرق کوردستان یا کوردستان‬ ‫ایران‪.‬‬ ‫سخنی با شنوندگان عزیز!‬ ‫کتابی کە اینک میشنوید حاصل بیش از پنج سال کار فکری‪ ،‬تحقیقاتی و اولین‬ ‫تجربەام در انتشار کتاب صوتی است‪ .‬این گزینش را اولین بار در سال ‪ ٢١٠٢‬برادر‬ ‫ارجمند و پرتالشم اسماعیل حاتمی بصورت صوتی تصویری در کانادا بە من پیشنهاد‬ ‫نمود‪ ،‬کە متأسفانە میسر نشد‪ .‬بعدا" جهت کارهای سیاسی‪ -‬تشکیالتی در همان سال بە‬ ‫آمریکا رفتم‪ .‬دوستانی دگر بار "کتاب صوتی" و بە زبان فارسی را پیشنهاد نمودند‪.‬‬ ‫این کتاب بار اول بە زبان کوردی نوشتە شد و جهت چاپ و پخش بە کومیسیون‬ ‫آموزش حزب دموکرات کوردستان تقدیم گردید‪ ،‬ولی متأسفانە بە دالیلی هنوز چاپ‬ ‫نشدە است‪.‬‬ ‫انگیزەی نوشتن این کتاب‪ ،‬بعد از خیزش سال ‪ ،)٢١١٢( ٠٥١١‬پس از دو مصاحبەای‬ ‫کە با تلویزیون آسو سات بەزبان کوردی داشتەم‪ ،‬بوجود آمد‪ .‬آن زمان رفیق مبارزم‬ ‫آقای رحیم محمد زادە پیشنهاد جزوە کردن مصاحبەها و مسایل پیرامون و علل جنبش‬ ‫یا موج سبز را نمود‪ .‬با وجود کارهای فراوان و وقت کم‪ ،‬جزوە را نوشتم‪.‬‬ ‫روزی همراە رفقای قلم بدست‪ ،‬شاعر و مترجم از جملە‪ :‬عثمان اسماعیلی متخلص‬ ‫بە (استاد آشق)‪ ،‬علی فتحی‪ ،‬قاسم قازی‪ ،‬کمال گرویسی و حسن محمودی (اهوەن) در‬ ‫استکهولم سوید در منزل یکی از آنان نشستە بودیم و در مورد نوشتارها صحبت می‬ ‫کردیم‪ .‬من هم در مورد جزوەی آمدە شدەام گفتم‪ .‬آن عزیزان پیشنهاد نمودند‪ ،‬با توجە‬

‫‪1‬‬

‫بە گستردگی مطلب بصورت کتاب نوشتە شود سودمندتر است‪ .‬زمانی کە بە تحقیق‬ ‫مشغول شدم‪ ،‬ژرفش و پیچیدگی موضوع را متوجە شدم‪.‬‬ ‫ولی پیدایش مشروطە و مشروعە و تفکر و تداوم اسالم سیاسی در شکل مشروعە و‬ ‫بازتاب آن در ایران‪ ،‬مخصوصا" بعد از سالهای ‪ ٠٥٢١‬تا ‪ ٠٥٥٢‬و رویداهای خرداد ‪٠٥٣٢‬‬ ‫و آبان ‪ ٠٥٣٥‬و پدیدەای بە نام روح اللە خمینی و تکامل مقام از حجت االسالم بە آیت‬ ‫اللە و رهبر جنبش ‪ ٠٥‬ماهەی سالهای ‪ ٣٥ -٠٥٣١‬و سنتیز یا نتیجەی کە قیام ملیت‬ ‫های موجود در ایران‪ ،‬برای آزادی و زندگی بهتر انجام دادند‪ ،‬توسط اسالمیون انقالبی‬ ‫(بنیادگرا) بە نظامی بە نام جمهوری اسالمی ایران منجر شد؛ کە از دل آن والیت فقیە‬ ‫تولید شد‪.‬‬ ‫این فرایند کە با وعدهای خوب و عامە پسند با آرامش و بدور از خشونت‪ ،‬در ریز‬ ‫درختان سیب نوفل لوشاتو توسط آیت اللە خمینی در فرانسە شروع و تا حدودی ختم‬ ‫شد‪ ،‬با سخنان وی در بهشت زهرا در تهران راه دیگری پیمود‪ .‬پیکار خشن و دور از‬ ‫انتظار وی و همفکرانش با تفکرهای مسالمت جویانە برای ساختن ایرانی آزاد و آباد‬ ‫توسط همەی مردمان آن‪ ،‬در مدت پنج سال همەی آزادیخواهان و دگراندیشان را سرکوب‬ ‫و از گردونە خارج کرد‪ .‬این کتاب کە جلد اول است‪ ،‬شامل این برهە از اسالم سیاسی‬ ‫و تشکیالتهای مهم آنست‪.‬‬ ‫اکنون این کتاب با همکاری رادیو صدای کوردستان و عزیزان‪ ،‬سوران نوری‪ -‬کە با‬ ‫صدای رسای خود‪ -‬و نعمت مال در ستودیو‪ ،‬در دسترس شما شنودگان عزیز قرار میگیرد‪.‬‬ ‫بە این امید کە سودمند باشد‪.‬‬ ‫با احترام فراوان‪ :‬حسن حاتمی‬ ‫‪ ٣‬مەی ‪ ٠٣( ٢١٠٣‬اردیبهشت ‪)٠٥٢٥‬‬

‫‪2‬‬

‫مقدمه‬ ‫‪ ٥١‬سال از تأسیس و سلطه تراژیک استبدادی اسالم سیاسی در ایران گذشت‪ .‬رویداد‬ ‫و حوادث گوناگون در این مدت و نقش پررنگ جمهوری اسالمی ایران در بوجود آمدن‬ ‫تند روی و رادیکالیزم‪ ،‬گسترش چشمگیر بنیادگرایی اسالمی سیاسی شیعه در منطقه‬ ‫خاورمیانه‪ ،‬تا حدود زیادی وابستگی بسیار به سلطه ناهمگونه "اسالمیت" و‬ ‫"جمهوریت" دارد که در درون جمهوری اسالمی‪ ،‬هم باعث بحران شده است و هم رژیم‬ ‫خود بحران آفرین و خبرەی رهایی از بحرانها است!؟‬ ‫جمشید فاروقی (محقق)‪ ،‬تأسیس این رژیم را به "انقالبی اسالمی" معرفی نموده و‬ ‫به رویداد بزرگی میداند که سیمای ایران و منطقه را عمیقا" دگرگون کرده است‪ .‬به‬ ‫گفته وی‪ :‬معمای انقالب اسالمی ایران با انقالب اسالمی ایران ‪ ٥١‬ساله شدەاند‪.‬‬ ‫اهمیت این رویداد سیاسی میتواند از تأثیرات و پیامدهای سیاسی‪ ،‬منطقەای و‬ ‫بینالمللی کە در موردش زیاد نوشتە شدە‪ ،‬دید‪.‬‬ ‫"بازخوانی انقالب اسالمی‪ ،‬بخش اول"‪ ،‬یادداشت های جمشید فاروقی ‪-١٥/١٢/٢١١٢‬‬‫پیامدها‬ ‫چهرە مبارزەی آزادیبخش فلسطین دگرگون شد‪ .‬در انتخابات ‪ ٢٣‬ژانویە ‪٢١١٣‬‬ ‫میالدی کفەی رأیها بە سوی حماس و جهاد اسالمی سنگینی کرد‪ .‬ادارە سیاسی مقدار‬ ‫زمینی کە فلسطینیان بە شکلی آزاد در آن زندگی می کنند کە حکومت آن‪ ،‬تا نوشتن‬ ‫این سطور بە دو بخش تقسیم شدە‪ ،‬باریکە غزە اسالمی و کنارە رود اردن غیراسالمی و‬ ‫سکوالرند‪.‬‬ ‫درلبنان‪ ،‬حزب اللە و امل اسالمی از اختیارات زیادی برخوردارند‪ .‬در افغانستان و‬ ‫عراق پس از رویدادهای جنایتکارانەی ‪ ٠٠‬سپتامبر ‪ ،٢١١٠‬رژیمهای دیکتاتوری آنان‬ ‫ساقط گردیدند‪ .‬بە تاریخ سپردن رژیمهای استبدادی بعث و طالبان بە سود سلطەگران‬ ‫در ایران‪ ،‬تا کنون تمام شدە است‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫در عراق‪ ،‬بعد از سقوط سلطەء حزب بعث و دیکتاتوری صدام حسین‪ ،‬گروههای حزب‬ ‫الدعوە‪ ،‬مجلس اعالی انقالب اسالمی عراق‪ -‬بعدا" این تشکل نام خود را بە مجلس‬ ‫اعالی اسالمی عراق تغییر داد‪ ،-.‬سپاە بدر و جریان صدر‪ ،‬کە همگی محصول اقدامات‬ ‫جهموری اسالمی ایرانند از قدرت و اختیارات فراوانی در منطقەء شیعە نشین‬ ‫برخوردارند‪.‬‬ ‫حتا در منطقەء اقلیم کوردستان‪ ،‬رژیم حاکم بر ایران دخالت نمودە و از قدرت‬ ‫پنهان زیادی برخوردار است‪ .‬احزاب و گروههای اسالمی تند رو‪ ،‬مانند‪ :‬جنبش اسالمی‬ ‫انصاراالسالم و انصارالسونە‪ -‬کە اکنون نامهای خود را تغییر دادەاند‪ ،-‬با پشتیبانی‬ ‫جمهوری اسالمی ایران تأسیس شدند‪ - .‬قبل از ‪ ،٢١١٥‬بیشتر مناطق حلبچە زیر نفوذ‬ ‫این گروهها قرار داشت‪-.‬‬ ‫رژیم ایران بخصوص سپاە قدس‪ ،‬سازمان اطالعات سپا (ساس) و دستگاههای‬ ‫امنیتی‪ -‬نظامی تندرو‪ ،‬پشتیبان جنگ ساالران و آشوبگران در عراق جدید هستند‪.‬‬ ‫زمانی کە افغانستان زیر سلطەء طالبان و القاعدەء مخالف جمهوری اسالمی‪،‬‬ ‫بەوسیلەء حمالت نظامی آمریکا از کابل راندە شدند‪ ،‬رژیم اسالمی حاکم بر ایران با‬ ‫پشتیبانی از حزب اسالمی گلبدین حکمتیار و بازماندەهای تالبان و القاعدە‪ -،‬علیرغم‬ ‫مدتی همکاری با نیروهای نظامی یاد شدە‪ ،‬مانع بزرگی برای پیشرفت نیروهای ناتو‬ ‫ایجاد کرد‪.‬‬ ‫الزم بە ذکر است کە‪ ،‬در زمان کودتاهای چپگرایان (انقالب) درافغانستان و‬ ‫بخصوص بعد از دخالتهای مستقیم نظامی شووروی سابق در آن کشور‪ ،‬جمهوری اسالمی‬ ‫ایران با اکثر آن گروەها – کە خود را جهادی می نامیدند‪ ،-‬ارتباط داشت و بە آنان‬ ‫اسلحە و امکانات نظامی و مالی می داد‪ .‬می توان گفت‪ :‬کە در آنجا دخالت جدی‬ ‫میکرد‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫در یمن و کشورهای خلیج فارس‪ ،‬بنیادگرایی کە جمهوری اسالمی بە آن دلبستە و‬ ‫برایش تالش می نماید‪ ،‬یکی از چالشهای جدی مردمان آن خطە‪ ،‬با رژیمهای حاکم بر‬ ‫آنان هستند‪.‬‬ ‫دوبار بەدست گرفتن قدرت اسالم میانەرو در ترکیە‪ ،‬تأثیر اسالم سیاسی در آن‬ ‫وجود داشتە است‪ .‬خصوصا" در سال ‪ ٢١١٢‬کە حزب عدالت و توسعە (آک پارتی)‪،‬‬ ‫برندەء پرقدرت انتخاباتی پارلمانی آن کشور شد‪ .‬و اکثر کرسیهای پارلمانی را از آن‬ ‫خود کرد و بە تنهایی کابینەء دولت را تشکیل داد‪ .‬هچنین در سال ‪ ،٢١١١‬غیر از‬ ‫کابنیەء وزیران‪ ،‬پست ریاست جمهوری را هم بدست گرفت‪ .‬در این پروسە‪ ،‬تفکر اسالمی‬ ‫ از نوع مدنی‪ -‬سیاسی‪ ،-‬در این کشور نیز بستری برای شکوفایی پیدا کرد‪ .‬هرچند در‬‫این روند‪ ،‬قدرت نظامیان مدافع سیستم الئیک و سکوالر‪ -‬کە در تاریخ جمهوری ترکیە‬ ‫چهار تا پنج کودتا و شبە کودتا‪ ،-‬را انجام دادەاند‪ ،‬دچار دلهرە و نگرانی شدەاند‪.‬‬ ‫در آمریکای التین‪ ،‬پس از جنگ سرد در ‪ ٢١‬سال گذشتە‪ ،‬بزرگترین تغییر بە وسیلەء‬ ‫انتخابات تا حدودی آزاد‪ ،‬در آن ممالک بوقوع پیوستە است‪ .‬جوهرەی اکثر آن تغییرات‪،‬‬ ‫چپگرایی و تفکر عدالت خواهانە است‪ .‬ولی دوستی و نزدیکی سیاسی و بازرگانی آنان‬ ‫با رژیم استبدادی‪ -‬اسالمی ایران‪ ،‬بی نظیر است‪ .‬بخصوص کشورهایی چون ونزویال‪،‬‬ ‫نیکاراگوا‪ ،‬برزیل‪ ،‬کە جزو دوستان وحامیان نزدیکان جمهوری اسالمی هستند!؟‬ ‫در آفریقا نیز تغییرات بزرگی روی دادە‪ ،‬و اکثر کشورهای آن منطقە خود را از شر‬ ‫دیکتاتوریهای زمان جنگ سرد رهانیدند‪ .‬کشورهای سودان و سومالی‪ -‬کە اسالمگرایان‬ ‫تندرو قدرت مدارند‪ ،-‬با جمهوری اسالمی ایران از روابط خوبی برخوردارند‪ .‬رژیم ایران‬ ‫با اکثر کشورهای آفریقایی‪ ،‬خصوصا" گروهها و دستجات اسالمی تندرو و تروریستی‪،‬‬ ‫در ارتباط می باشد‪.‬‬ ‫در داخل ایران نیز در ‪ ٥١‬سال گذشتە‪ ،‬اکثر مردمان ایران از جملە‪ :‬تورکهای آذری‪،‬‬ ‫کوردها‪ ،‬عربها‪،‬بلوچها‪،‬تورکمنها و فارسهای آزادیخواە‪ ،‬زیر فشار و سرکوب این رژیم‬ ‫ضد بشری هستند‪ .‬بخصوص در رویدادهای پس از انتخابات دهمین ریاست جمهوری و‬ ‫کودتای شورای نگبهان‪ ،‬خامنەای‪ -‬ولی فقیە مطلقەء دوم‪ ،-‬و سپاە پاسداران‪ ،‬از آرای‬

‫‪5‬‬

‫مردمان خواهان تغییر‪ ،‬در ‪ ٢٢‬خرداد سال ‪ ،)٢١١٢( ٠٥١١‬کە بزرگترین بحران درونی و‬ ‫بیرونی را برای این حاکمیت مستبد‪ ،‬بە وجود آورد‪.‬‬ ‫غیراز مواردی کە اشارە شد‪ ،‬مسئلەء دسترسی رژیم جمهوری اسالمی ایران بە‬ ‫سالحهای اتمی‪ ،‬امکان دارد جهان را دچار تهدید "تروریسم اتمی" نماید‪ .‬این کارهای‬ ‫ناروا و زشت‪ ،‬اکثرا" ریشەهاشان بە پس از روی کار آمدن رژیم اسالمی از نوع سیاسی‬ ‫و شیعی آن در ایران برمی گردد‪ .‬بەهمین دلیل است کە شناخت از پروسەء اسالمی‬ ‫سیاسی در ایران و تشکیالتهای مهم آن‪ ،‬ضرورتی مبرم دارد‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬میدی ویتزمن و افریم انبار در پیش نویس کتاب رادیکالیسم مذهبی در‬ ‫خاورمیانە‪ ،‬بە اهمیت انقالب اسالمی ایران و پدیدەء سیاسی بودن اسالم‪ ،‬اشارەمی‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫دراین رابطە الزم است گفتەشود کە‪ ،‬آیا اسالم سیاسی علل زیر بنای انقالب‬ ‫اسالمی بود یا سیاسی بودن اسالم؟ انتخاب هر یک از این دو دیدگاە‪ ،‬میتواند بستر‬ ‫خوانش انقالب اسالمی را تعیین نماید‪ - .‬بازخوانی انقالب اسالمی‪ ،‬بخش دوم‬ ‫"مفهوم و نامفهوم" جمشید فاروقی‪ ،‬تهران ریویو‪-‬‬ ‫در همانجا میدی ویتزمن و افرم انبار میگویند‪ :‬اگر قبول کنیم کە انقالب اسالمی‬ ‫ایران‪ ،‬نتیجەء تمایل سیاسی بودن اسالم درجهان بودە‪ ،‬آنزمان می توانیم آشکارا‬ ‫بگویم کە‪ :‬انقالب اسالمی برجستەترین نمونەء جریان سیاسی بودن اسالم در قرن‬ ‫بیستم‪ ،‬در میان ادیان دیگر هم اثر گذار بودە و در پروسەء از میان رفتن عصر‬ ‫ایدئوژیها بسر آمدە بود کە نقش کارآمدی را در تفکر دینی از خود نشان داد‪.‬‬ ‫همین بحث‪ ،‬انگیزەای برای اکثر مقاالت و کتابهای تاریخی در این چهار چوب‪،‬‬ ‫نسبت بە روویدادهای با اهمیت در جهان و بەعنوان نتیجەای برای راههای تحقیق‬ ‫سقوط شاە در ایران‪ ،‬شدە است‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫‪Bruce Meddy- Weitzman and Efraim inbar, ,,Inrouduction,,,in Religious‬‬ ‫‪Radicalism an the Greater Middle East, edited by Bruce Mddy- Weitzman‬‬ ‫‪and Efraim Inbur,(London-Portland, Or. 1997), P.1‬‬

‫بخش اول‬ ‫دورەی مذهبی شیعه‬ ‫مدرسه فیضه قم‬ ‫مشروطه و مشروعه‬ ‫رضا شاه و روحانیت‬

‫دورەی مذهب شیعە‬ ‫در زمان سلطەی صفویان ‪ ٠٠١‬تا ‪ ١١١‬هجری‪ -‬خورشیدی (‪ ٠٣١٠‬تا ‪ )٠٥٢٢‬میالدی در‬ ‫ایران [‪ ٥٥١‬سال]‪ ،‬شیعەء دوازدە امامی دین رسمی‪ ،‬اعالم گردید و روحانیت شیعە‬ ‫شریک قدرت شدند‪ .‬جهت گسترش مذهب شیعە‪ ،‬مکتب و مدارس دینی ساختە شدند‪.‬‬ ‫یکی از مکانهایی کە بە پایگاهی بزرگ و چند جانبەء مذهبی شیعە تبدیل گردید‪،‬‬ ‫مدرسەء فیضیەء قم بود‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫قم در زمان امام عمر‪ -‬خلیفەء دوم مسلمانان‪ ،-‬در سال ‪ ٢٥‬ی قمری‪ -‬یک سال قبل از‬ ‫مرگش‪ ،-‬بدست مسلمانان تسخیر شد‪ .‬بعدا" اشعری ها بە آن مکان آمدە و طوایف چندی‬ ‫را در آنجا گردهم آوردند و مدرسەای دینی ساختند‪.‬‬ ‫سال ‪ ٢١١‬قمری امام رضا بە قم سفر کرد و مدارس دینی آنجا را گسترش داد‪ .‬سال‬ ‫بعد نامبردە بە خراسان میرود‪ .‬پس از وی معصومە‪ -‬فرزند مام موسا کاظم‪ ،-‬در سال‬ ‫‪ ٢١٠‬کە راهی خراسان بود‪ ،‬در قم فوت نمود‪ .‬و در آن شهر بەخاک سپردە شد‪ .‬مکان‬ ‫بزرگی را بە او اختصاص دادند و گنبد بزرگی برایش ساختند‪ .‬آن مکان از آن زمان‪ ،‬بە‬ ‫مرکزی جهت خاکسپاری امامان دیگر اختصاص دادە میشود‪ .‬و بە زیارتگاهی "مقدس"‪،‬‬ ‫شیعەیان تبدیل میگردد‪.‬‬ ‫در قرنهای ‪ ٣‬و ‪ ، ١‬سلجوقیان قدرت آن منطقە را بدست میگیرند‪ .‬مذهب شیعە‬ ‫قدرتمندتر میشود‪ .‬مدارس سعد صلت‪ ،‬اثیرالملوک‪ ،‬زین الدین و ظهیرالدین‪ ،‬ساختە‬ ‫شدند‪ .‬وشمار شاگردانشان فزونی یافتند‪.‬‬ ‫مدرسەء فیضیە در زمان صفویان تأسیس شد‪ .‬مدارس دیگری نیز ساختە شدند‪.‬‬ ‫روحانیت آن زمان مانند‪ :‬مال صدرا‪ ،‬مال محسن فیض‪ ،‬عالمە الهیجی‪ ،‬شیخ بهایی و‪....‬‬ ‫در قم تدریس کردەاند‪ .‬در دوران حکومت قاجاریان هم مدارس دینی بیشتر شدند و‬ ‫مکتب خانەهای شیعە فزونی یافتند‪.‬‬ ‫حوزەء علمیەء قم‬ ‫حوزەء علمیەء قم در سال ‪ ٠٥١٠‬خورشیدی‪ ،‬بەوسیلەء آیت اللە شیخ عبدلکریم‬ ‫حائری‪ ،‬ساختە شد‪ .‬نامبردە ‪ ٠٣‬سال مسئول آنجا بود‪ .‬مدارس دینی در مناطق دیگر‬ ‫نیز ساختە شدند‪.‬‬ ‫پس از مرگ آیت اللە حائری‪ ،‬هشت سال آن مکان بە وسیلەء‪ ،‬سید محمد حجت‪،‬‬ ‫سید صدرالدین صدر و محمد تقی خوانساری‪ ،‬ادارە شد‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫سپس آیت اللە بروجردی‪ ،‬مسئول حوزەء عیلمەء قم شد‪ .‬در اندک زمانی مدارس و‬ ‫مکاتب بیشتر از پیش شدند‪ .‬کتابخانەهای بزرگ دایر شدند و درسهای مختلف تدریس‬ ‫میشدند‪.‬‬ ‫ منابع گوگل‪-‬‬‫مشروطە و مشروعە‬ ‫در جریان انقالب مشروطە و موفقیت موقت آن در سال ‪ ،)٠٢١١(٠٢١٣‬روحانیت نقش‬ ‫بسزایی ایفا کرد‪ .‬منتها دو دیدگاە و کارکرد متفاوت در میان آنان وجود داشت‪.‬‬ ‫اول‪ :‬کسانی کە فکر میکردند‪ ،‬شاە نباید اختیار تام داشتە باشد‪ .‬و مجلس شورای‬ ‫ملی(عدالت خانە) همیشە بیشترین اختیار را داشتە و از سوی مردم انتخاب شوند‪ .‬این‬ ‫افراد را مشروطە طلب نامیدند‪ .‬درمیانشان کسانی چون آیت اللە سید عبداللە‬ ‫بهبهانی‪ ،‬آیت اللە سید محمد طباطبایی‪ ،‬بە پشتیبانی مراجع مذهبی دیگر از جملە در‬ ‫نجف‪ :‬آ‪ .‬محمد کاظم خراسانی و آ‪ .‬عبداللە الهیجی‪ ،‬چنین نگرش (پارادیم) ی داشتند‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬کسانی کە فکر میکردند‪ ،‬قوانین عدالتخانە و سایر قوانین دیگر‪ ،‬بایستی با‬ ‫معیار شریعت اسالمی و مذهب شیعە‪ ،‬تطبیق داشتە باشد و زیر نظر فیقیهان اجرا‬ ‫گردد‪ .‬همچنین نام حکومت هم مشروطەء مشروعە باشد‪ .‬نام آنان مشروعە خواهان بود‪.‬‬ ‫بزرگترین سردمداران آنان‪ ،‬آیت اللە شیخ فضل اللە نوری‪ ،‬آ‪ .‬محمد کاضم نوری‪ ،‬میرزا‬ ‫حسن مجتهد تبریزی‪ ،‬قوربانعلی زنجانی و‪ ....‬بودند‪.‬‬ ‫ سایت مٶسسەء مطالعات معاصر ایران‪-‬‬‫این دو تفکر متضاد‪ ،‬عامل بزرگی در بوجود آمدن فاصلە اندازی میان مردمان ایران‬ ‫بود‪ .‬و در نبود اتحاد و پشتیبانی تمام عیار از مشروطیت‪ ،‬تأثیر فراوانی داشت‪ .‬چون‬ ‫شیخ فضل اللە نوری و همفکرانش‪ ،‬قیام مشروطەخواهان را پدیدەای مشکوک‬ ‫میدانستند‪ .‬و بە دسیسەء استعمار روس و انگلیس و مرام آنان قلمداد میکردند‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫کسانی چون‪ :‬یحیا دولت آبادی‪ ،‬ناظم االسالم کرمانی و احمد کسروی‪ ،‬تفکر شیخ‬ ‫فضل اللە را‪ ،‬بە خود پرستی و منفعت طلبی قشری خاص می دانستند‪ .‬بخشی از‬ ‫محققان دیگر نیز‪ ،‬اختالف نظرهای علما را بە "اختالف نظرهای اساسی" و تعدادی هم‬ ‫بە "عوامل پیرامونی"‪ ،‬تحلیل می کردند‪.‬‬ ‫ همان منبع‪-‬‬‫پس از موفقیت دوبارەء مشروطەخواهان در ‪ ،)٠٢١٢(٠٢١١‬شیخ فضل اللە نوری کە‬ ‫مخالف مشروطە خواهی و تکفیر کردن خراسانی و الهیجی و نامگذاری انقالب بە‬ ‫"فتنە" و‪ ....‬بود‪ ،‬طی حکمی بەدستور شیخ ابراهیم زنجانی در میدان توپخانەء تهران‬ ‫بەدار آویختە شد‪ ،‬و در حرم امامان در قم بەخاک سپردە شد‪.‬‬

‫ سایت دلتنگی ها و اندیشەها‪-‬‬‫اما تفکرات و اندیشەهای مشروطە و مشروعە در فعالیتهای روحانیون شیعە در‬ ‫ایران و عراق در پشتیبانی یا مخالفت قدرتمداران‪ ،‬تأثیری ریشەای در میان مردم‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫رضا شاە و روحانیت‬ ‫پس از کودتای ‪ ،)٠٢٢١(٠٢٢٢‬رضا خان‪ -‬سید ضیاء و مخالفت روحانیت با جمهوری‬ ‫شدن ایران در مجلس پنجم‪ ،‬رضا خان میرپنج در سال ‪ ،)٠٢٢٣( ٠٥١٣‬با عنوان رضا‬ ‫شاە‪ ،‬سلسلەء پهلوی را بنیان گذارد‪.‬‬ ‫رضا شاە با کوپیە برداری از اقدامات مصطفا کمال پاشا (آتا تورک) ‪ -‬رئیس جمهور‬ ‫ترکیە‪ ،-‬همسایەء شمالی جغرافیای ایران و ایجاد "دولت‪ -‬ملت"‪ ،‬بە بهانەء مدرن کردن‬ ‫ایران‪ ،‬هم قتل و کشتار مداوم ملیت های غیرە فارس را آغاز کرد‪ ،‬و هم مخالفت شدیدی‬ ‫را با روحانیت انجام داد‪ .‬بخصوص آن بخش از روحانیون مجلس کە بە وی کمک کردند‬ ‫تا بە پادشاهی برسد‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫یکی از آن افراد‪ ،‬آیت اللە سید حسن مدرس بود‪ .‬نامبردە یکی از مخالفان پروپا‬ ‫قرص قرارداد وثوق الدولە با بریتانیا بود‪ .‬مخالفت مدرس و همفکرانش عاملی مهم‬ ‫برای استعفای وثوق و تصویب نشدن قرار داد ‪ ٠٢٠٢‬در تاریخ ایران است‪.‬‬ ‫مدرس در مجلس دوم شورای ملی‪ ،‬یکی از پنج فقیه کنترل قانون اساسی بود‪ .‬وی‬ ‫مخالفت شدیدی با حق رأی زنان و انتخاب آنان برای نمایندگی مجلس میکرد‪ .‬وی‬ ‫گفتە بود‪ :‬گرچە در ممالکی در جهان حقوق زنان در این مورد رعایت گردیدە‪ ،‬اما من‬ ‫تمامی بدنم میلرزد کە اسم زنان را برای داشتن حق رأی و حق انتخاب آنان میشنوم‪.‬‬ ‫چون خدا آن کارآمدی را بە آنان ندادە است‪ .‬بدیهی است فقرا و تهیدستان هم در همان‬ ‫ردیف قرار دارند‪ .‬غیر از این است کە زنان در مذهب اسالم‪ ،‬زیر کنترل مردان قرار‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫"الرجال قوامون علی النسا"‪.‬‬ ‫ کتاب شیعە و نظام سیاسی مشروطە‪ ،‬داوود فیوجی‪-‬‬‫سید ضیاالدین طباطبایی پس از سە ماە از منصبش برکنار گردید‪ .‬مدرس کە مدتی‬ ‫دستگیر و بعدا" بە قزوین تبعید شدە بود‪ ،‬آزاد گردید‪ .‬وی بە نمایندگی مجلس دورەء‬ ‫چهارم انتخاب گردید و بەعنوان نایب رئیس مجلس شورای ملی برگزیدە شد‪.‬‬ ‫دورەء پنجم مجلس در سال ‪ ٠٥١٢‬شروع بەکارکرد‪ .‬جریان با اهیمت تعویض‬ ‫سلسلەء قاجار بە پهلوی آغاز شد‪ .‬مدرس رهبر اقلیت مجلس را بعهدە داشت‪ .‬در آن‬ ‫مجلس‪ ،‬رضا خان استیضاح گردید‪ .‬ولی در سمت سردار سپە باقی ماند‪ -.‬سردار سپە‬ ‫اسم رمزی بود کە رضا خان در زمان فرماندهی نیروهای نظامی برای خود برگزیدە‬ ‫بود‪-.‬‬ ‫در ‪ ٥‬مرداد ‪ ،)٠٢٢٣( ٠٥١٣‬مدرس و شش نفر دیگر مخالف نخست وزیری سردار سپە‬ ‫بودند‪ .‬آنان آن مقام را مغایر قانون اساسی می دانستند‪ .‬جلسات مجلس بە محل نزاع‬ ‫طرفداران سردار سپە و مدرس تبدیل شدە بود‪ .‬اکثر طرفداران مدرس افرادی مدنی و‬

‫‪11‬‬

‫اکثر طرفداران سردار سپە‪ ،‬نظامیان بودند‪ .‬طرفداران هر دوطرف‪ ،‬شعار "مرگ بر" را‬ ‫سر میدادند‪.‬‬ ‫رضا خان توانست بستر بە تاریخ سپردن قاجاریان را آمادە نماید و در ‪ ٢‬مرداد‬ ‫‪ ٠٥١٣‬شاە ایران گردد و سلسلەء پهلوی را بنا نهد‪.‬‬ ‫سال ‪ ،)٠٢٢١( ٠٥١٣‬با طراحی نزدیکان رضا شاە‪ ،‬مدرس ترور شد‪ .‬ولی زندە ماند‪.‬‬ ‫رضا شاە (پهلوی اول)‪ ،‬با دخالت آشکار در انتخابات دورەء هفتم مجلس شورای ملی و‬ ‫ابطال رأی ها‪ ،‬اجازەء ورود مدرس بە مجلس را نداد‪ .‬بعدا" در ‪ ٠١‬مهر ‪،)٠٢٢١( ٠٥١٥‬‬ ‫مدرس دستگیر گردید‪ .‬ابتدا بە دامغان و سپس بە خواف تبعید شد‪ .‬وی ‪ ٥‬سال درآن‬ ‫مکان زیر نظر مسئوالن منطقەای بود‪ .‬در ‪ ٢٢‬مهر ‪ ،)٠٢٥٥( ٠٥٠١‬بە کاشمر منتقل‬ ‫گردید‪ .‬در شب دهم آذرماە آن سال‪ ،‬مدرس را کشتە و دور از کاشمر دفن کردند‪.‬‬ ‫پس از برکناری رضا شاە از قدرت‪ ،‬جنازەی مدرس بەوسیلەء مردم منطقە بە کاشمر‬ ‫آوردە شد و در آنجا مجددن بەخاک سپردە شد‪.‬‬ ‫بعد از تأسیس اولین سلطەء اسالم سیاسی در ایران‪ ،‬در ‪ ٠٢‬فروردین ‪،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬‬ ‫مدرس همانند رمز مقاومت در برابر قدرت شاە در کتب درسی معرفی شد‪ .‬عکس وی با‬ ‫دو جملەء "سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ماست‪ ".‬روی‬ ‫اسکناس های ‪ ٠١‬تومانی چاپ شد‪ .‬نامبردە یکی از مراجع مشروعە خواهی بود‪.‬‬ ‫در یکی از نوشتەهایی کە در مورد رفتار رضا شاە‪ ،‬نسبت بە روحانیت نوشتە شدە؛‬ ‫آمدە است‪ :‬وی در مدت ‪ ٢١‬سال از اختیاراتش‪ ،‬رفتارش بە نسبت روحانیت بدین گونە‬ ‫بود‪ .‬از سال ‪ ٠٢٢٢‬تا ‪ ،٠٥١٣‬اعمالی را از خود نشان داد کە روحانیت از او پشتیبانی‬ ‫کردند‪ .‬ولی از سال ‪ ٠٥١٣‬تا ‪ ٠٥٠٢‬رویکرد‪ ،‬مخالفت با روحانیت را انجام داد و از‬ ‫سال ‪ ٠٥٠٥‬تا ‪ ،٠٥٢١‬مخالفت با مذهب را آغاز کرد‪.‬‬ ‫‪ -‬سایت آفتاب‪ ،‬برخورد رضا شاە با علما‪-‬‬

‫‪12‬‬

‫این منبع از قول ایوانف‪ -‬تاریخ نویس روس‪ ،-‬هم مینویسد‪ :‬در سالهای ‪٠٥١٣ -٠٥١٥‬‬ ‫تعداد مدارس روحانیون ‪ ٢١٢‬عدد و طلبەهای آنان ‪ ٣٢١٣‬نفر بودید‪ .‬ولی در سالهای‬ ‫‪ ٠٥٠٢‬و ‪ ،٠٥٢١‬مدارس ‪ ٢١١‬عدد و طلبەها ‪ ٥١٣‬نفرشان باقی ماندند‪.‬‬ ‫همچنین در کتاب "تشکیالت روحانیت شیعە در دوران رضا شاە" نوشتە شدە؛‬ ‫تغییرات و نوگرایی اقتباسی در دوران رضا شاە‪ ،‬بەسوی سکوالریزم گام برمیداشت‪.‬‬ ‫در سرانجام تغییرات اجتماعی و فرهنگی رضا شاە در سالهای ‪ ٠٢٢٢‬تا ‪ ،٠٥٢١‬هر‬ ‫یک از آنان بەسوی تأثیر گذاری اجتماعی‪ ،‬سیاسی و اقتصادی و تضعیف تشکیالت‬ ‫روحانیت شیعە رە می پیمود‪.‬‬ ‫ سایت آفتاب‪ ،‬چالشهای روحانیت و رضا شاە‪-‬‬‫بخش دوم‬ ‫تشکیالتهای اسالمگرایان‪ ،‬پس از جنگ جهانی دوم‬ ‫نهضت خداپرستان سوسیالیست‬ ‫جمعیت فدائیان اسالم‬ ‫انجمن ضد بهائیت ( حجتیە)‬ ‫فعالیت های اسالم سیاسی در حوزەی علمیەی قم‬ ‫نهضت آزادی ایران‬ ‫حزب ملل اسالمی‬ ‫مٶتلفەی اسالمی‬ ‫سازمان مجاهدین خلق ایران‬ ‫مکتب قرآن‬

‫‪13‬‬

‫پایگاههای مهم اسالم سیاسی‬ ‫پس از سقوط سلطنت پهلوی اول‪ ،‬جامعە بەسوی فعالیتهای چند جانبە رفت‪ .‬در مدت‬ ‫‪ ٠٢‬سال یعنی از سال ‪ ٠٥٢١‬تا ‪ ،)٠٢٣٥-٠٢٣٠( ٠٥٥٢‬فعالین سیاسی‪ ،‬فرهنگی و‬ ‫اجتماعی‪ ،‬هر کدام بە روش مناسب و در حد امکان خود‪ ،‬تشکیالت و محفل های خود را‬ ‫بنا نهادند‪ .‬در آن میدان سە طیف فعال بودند‪ .‬چپ ها‪ ،‬ملیون و اسالمگرایان‪.‬‬ ‫بحث ما در اینجا درمورد شماری از احزاب و تشکلهای اسالمی است کە در حاشیەء‬ ‫اتفاقات حضور داشتند و در روند بە قدرت رسیدن اسالمی سیاسی در ایران تأثیر‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫نهضت خداپرستان سوسیالیست‬ ‫از سال ‪ ،٠٥٢١‬در میان تحصیل کردگان و تا حدود متعصب اسالمی جهت مخالفت‬ ‫بهائیان و حزب تودەء ایران ‪ -‬تازە تأسیس‪ ،-‬در شرایط جدید سیاسی و اقتصادی‪،‬‬ ‫نشستهای چند نفری هرازگاهی برگزار میشد‪.‬‬ ‫در میان آنان دانشجویانی هم بودندکە دو گروە محمد نخشب و جالل آشتیانی‪ ،‬آنان‬ ‫را رهبری کردە و جلسات مشترک تشکیل میدادند‪ .‬آنان در سال ‪ ٠٥٢٢‬خورشیدی تشکلی‬ ‫بەنام "نهضت خداپرستان سوسیالیست"‪ ،‬را تأسیس نمودند‪.‬‬ ‫در ابتدا فعالیتشان مخفی بود‪ .‬اما باشروع مجلس شانزدهم و گسترش جنبش‬ ‫انقالبی اجتماعی‪ ،‬علنی تر شدند و فکر می کردند کە تنها حزب می تواند آن روند را‬ ‫بە سرانجام برساند‪ .‬ولی آشتیانی و هم نظرانش‪ ،‬همان فعالیت های مخفی را ترجیح‬ ‫میدادند‪.‬‬ ‫در گروە نخشب کسانی چون‪ :‬حسین رازی‪ ،‬معین اللە مرجانی‪ ،‬علی شریعتمداری‪،‬‬ ‫مصطفوی‪ ،‬الجوردی و‪ ....‬فعال بودند‪ .‬این گروە در سال ‪ ٠٥٢١‬خورشیدی باحزب ایران‬ ‫ائتالف کردە و در ‪ ،٠٥٥٠‬ازآن جدا شدند‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫در پاییز سال ‪ ،)٠٢٣١( ٠٥٢٥‬کە کشور اسرائیل تأسیس گردید‪ ،‬این تشکل همراە با‬ ‫آیت اللە کاشانی‪ ،‬آیت اللە طالقانی و تشکلهای انجمن اسالمی دانشجویان‪ ،‬فدائیان‬ ‫اسالم و اتحاد مسلمانان‪ ،‬اولین متینگ مشترک ضد اسرائیل را برگزار کردند‪.‬‬ ‫نهضت بعد از کودتای ‪ ٢١‬مرداد ‪ ،٠٥٥٢‬نام خود را بە حزب مردم ایران‪ ،‬تغییر داد‪.‬‬ ‫پس از سرکوب ناراضیان در ‪ ٠٢‬تا ‪ ٠٣‬خرداد ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬بە جبنش آزادیبخش مردم‬ ‫ایران (جاما)‪ ،‬نام گرفتند‪ .‬بعد از قیام ملیت های ایران در سال ‪ ،)٠٢٥٢(٠٥٣٥‬آن تشکل‬ ‫با نام جنبش انقالبی مردم ایران (جاما) بە فعالیت خود ادامە داد‪ .‬آن تشکل‬ ‫درفعالیت های بیش از ‪ ٥١‬سالەء خود در ردیف "ملی‪ -‬مذهبی" های چپ قرار میگیرد‪.‬‬ ‫جمعیت فدائیان اسالم‬ ‫این تشکل‪ ،‬درسال ‪ ،)٠٢٣٣( ٠٥٢٣‬بوجود آمد‪ .‬هدف از تأسیس آن‪ ،‬تشکیل حکومت‬ ‫اسالمی بود‪ .‬سید مجتبا میر لوحی (نواب صفوی)‪ ،‬رهبرشان بود‪ .‬تنی چند از مٶسسین‬ ‫این جمعیت عبارت بودند از‪ :‬سید حسن امامی‪ ،‬سید عبدالوحد واحیدی‪ ،‬خلیل‬ ‫طهماسبی‪ ،‬سید محمد واحدی و سید علی محمد امامی‪ .‬هیئت رئیسە آقایان‪ :‬رضا‬ ‫قدیری‪ ،‬حسین کارجو‪ ،‬غضنفر حیدر عربی‪ ،‬حسین آزاد و قدیر خرمیان بودند‪.‬‬ ‫نشان آنان‪ ،‬پرچمی با زمینەء سبز‪ ،‬سە هالل ماەسفید بر رویش کە با رنگی سیاە‬ ‫"الالەاالاللە‪ ،‬محمدالرسول اللە وعلی یون ولی اللە"‪ ،‬نوشتە شدە بود‪.‬‬ ‫تفکر فدائیان اسالم در کتابی بەنام "راهنمای حقایق‪ ،‬یا نمایندەء کوچک حقایق‬ ‫نورانی جهان بزرگ"‪ ،‬بە قلم نواب صفوی در سال ‪ ،)٠٢٣١( ٠٥٢٢‬پخش گردید‪ .‬آن کتاب‬ ‫از طریق پست‪ ،‬برای شماری از متفکران سیاسی و مذهبی فرستادە شد‪ .‬در آن کتاب‬ ‫جامعە بە "فاسد"‪ ،‬معرفی شدە بەدلیل ارتباط گستردەء مردان و زنان!؟ همچنین انتقاد‬ ‫از حوزەء علمیە قم و آیت اللە بروجردی گرفتە شدە کە خود را از فعالیت سیاسی دور‬ ‫نگە داشتە و غیرە ‪.‬‬ ‫فدائیان اسالم مدتی با جبهەء ملی همکاری کردند‪ .‬پس از جدایی از آنان در مرداد ماە‬ ‫‪ ،)٠٢٣٠(٠٥٥١‬دکتر مصدق را بە "درغگو"یی متهم کردند‪ .‬بەاین خاطر کە گویا با‬

‫‪15‬‬

‫مسلمانان برخورد مناسبی نداشتە است‪ .‬آنان در سال ‪ ٠٥٥٠‬برای رویارویی با‬ ‫مخالفان خود"کمیتەء مجازات" را تحت نظارت‪ ،‬عبدالحسین واحدی درست کردند‪.‬‬ ‫نواب صفوی دکتر محمد مصدق را تهدید بە قتل میکند‪ .‬در سال ‪ ٠٥٥١‬در میدان‬ ‫ژالەء تهران (شهدای کنونی)‪ ،‬بەعلت پروندەای کە در ساری داشتە و بە دو سال زندان‬ ‫قطعی محکوم شدە بود‪ ،‬دستگیر شدە و زندانی میشود‪" .‬پس از آزادی از زندان‪ ،‬برای‬ ‫شرکت در مٶتمر اسالمی بەکشورهای مصر‪ ،‬اردن‪ ،‬عراق‪ ،‬لبنان و فلسطین سفر میکند‪.‬‬ ‫ مهدی عراقی‪ ،‬ناگفتەها‪ ،‬رسا‪ ،‬ص‪ ٠٢٢‬الی ص ‪ ،٠٣١‬آزادی نواب صفوی و شرکت در‬‫مٶتمر اسالم‪-‬‬ ‫وی در مسیر بازگشت بە ایران طی مصاحبەای کوتاە‪ ،‬کودتای ‪ ٢١‬مرداد را بە شاە‬ ‫تبریک میگوید‪.‬‬ ‫ روزنامەء اطالعات‪ ،‬مهندس عزت اللە سحابی‪ ٢٥ ،‬دیماە ‪-٠٥٣٢‬‬‫او پس از بازگشت درتهران‪،‬بیانیەای بەین شرح صادر می کند کە در روزنامەء‬ ‫کیهان ‪ ٥‬شهریور ‪ ٠٥٥٢‬بە نشر می رسد‪.‬‬ ‫هوالعزیز‪ -‬فرمان خدا باالتر از هر فرمانی بودە و اطاعتش واجب تر از اطاعت هر کسی‬ ‫عمال" با احکام خدا مخالفت کند‪ ،‬اطاعت او حرام و مخالفتش واجب است‪ .‬من بەهمین‬ ‫دلیل با دولت مصدق بە شدت مخالف بودە و او در تمام حکومتش از ترس من و‬ ‫برادرانم در گوشەء خانە متحصن بود و هر واسطەای برای سازش با من می فرستاد‬ ‫چون حاضر نبود کەتسلیم حکم خدا شود مأیوس میشد‪ .‬بزرگترین جنایت مصدق تقویت‬ ‫عمال شوروی در ایران بود و تنها روح ایمان و عالقەء خلل ناپذیر مردم این سرزمین و‬ ‫افسران و سربازان پاکزاد و مسلمان ما بە ناموس و دیانت بود کە بە یاری خدا او و‬ ‫عمال رذل بیگانە را شکست دادە وخواهد داد و بە خدای محمد صلی اللە علیە و آلە‬ ‫قسم کە اگر دو روز دیگە حکومت مصدق باقی ماندە و رجالە بازیهای بیگانە پرستان‬ ‫ادامە پیدا می کرد عقدەهای درونی مردم مسلمان ایران بە هزاران برابر شدیدتر از آن‬ ‫طور کە شد منفجرگردیدەو رگهای بدن فرد فرد فرد عمال کوچک و بزرگ شوروی رذل را‬

‫‪16‬‬

‫بدست و دندان خشمناکشان بیرون کشیدە بنیاد هستی یک یک آنها را بدون استثناء در‬ ‫شعلەهای سوزان غیرت خویش می سوزاندند تا یأس کرملین نشینان از تسلط بر‬ ‫کمترین خشت مملکت ما هزاران برابر یأس کنونی گردد و گویا چون اکثر این فریب‬ ‫خوردگان‪ ،‬بدبخت و نادان و قابل هدایت بودند‪.‬‬ ‫خدای رحیم رحم کرد کە شاید هدایت شوند و از راە پلید فروش دین و ناموس و وطن‬ ‫بە بیگانە بازگردند و اگر حقوق خویش را هم می خواهند در سایەء پیروی علی‬ ‫عیلەالسالم واز روی مبانی الهی اسالم بخواهند نە اینکە بە خاطر وعدەهای پوچ و‬ ‫بی مغزی دین و ناموس و آزادی و وطن را فدای چکمەهای ظالمانە رذل ترین بیگانە‬ ‫کنند‪ ،‬پس مملکت بەخاطر اسالم و بە نیروی ایمان حفظ گردیدەو هر نفعی بە هر کە‬ ‫رسید در پناە اسالم رسید و اگر قانون اساسی صحیح است؛ اصل دوم متمم قانون‬ ‫اساسی و سایر اصول آنهم صحیح است‪ .‬شاە و نخست وزیر و وزرا عمال" باید دارای‬ ‫مذهب شیعە و مروج آن باشند و باید قوانینی کە مخالف احکام مقدس خداست و بە‬ ‫غلط از مغزهای پوسیدەء گمراهان تجاوز کردە لغو و باطل گردیدە و بە عمر کثیف‬ ‫منکرات و مفاسد خاتمە دادە شود و در مرحلەء اولی مسکرات خانمانسوز و لختی و بی‬ ‫قیدی شرم آور زنان و موسیقی شهوت انگیز فضیلت کش و رقاص خانەهای جنایت بار و‬ ‫قوانین قضایی پوسیدەی اروپایی از میان برود و تعالیم عالی و احکام حیات بخش‬ ‫اسالم جایگزین آنها گردد‪ .‬و با اجرای برنامەهای عالی اقتصادی اسالم‪ ،‬فقر و‬ ‫محرومیت اکثریت و مردم مسلمان ایران و فواصل خطرناک طبقاتی پایان یابد‪ .‬تا شاە‬ ‫و هیئت حاکمەی قانونی و رسمی و خوشبخت و سعادتمند باشند و بر ملتی خوشبخت و‬ ‫سعادتمند هم حکومت کنند‪ .‬خدا و خلق خدا از آنهاراضی باشند و در این خصوص‬ ‫کتاب راهنمای حقایق(برنامەء فدائیان اسالم) راهنمائیهای الزم را از براهین کافی از‬ ‫سالهای پیش [توصیە] ‪ ،‬نمودە است‪ .‬واال تا وضع چنین است و کار براین منوال‪ ،‬قدرت‬ ‫دولت و ملت پراکندە و متالشی و متصادم با هم بودە‪ ،‬مملکت در سراشیبی سقوط مادی‬ ‫و معنوی و اخالقی می باشد‪.‬‬ ‫تهران‪ -‬بە یاری خدای توانا‪ -‬سید مجتبی نواب صفوی"‬

‫‪17‬‬

‫نواب بعد از آن "خود را برای مجلس ‪٠١‬هم نامزد انتخاباتی مجلس شورای ملی‬ ‫شهر قم اعالم می کند‪ .‬و این عمل باعث می شود برخی از یارانش از او جدا شوند و با‬ ‫توجە بە مخالفت های پیش آمدە سرانجام از این امر منصرف می شود‪.‬‬ ‫ در پذیرش نمایندگی شهر قم توسط نواب صفوی‪-‬‬‫این تفکر فدائیان اسالم تبلورو جوهرە و درون مایەی جمهوری اسالمی ایران‬ ‫است کە ‪ ٥٣‬سال پس از تأسیس جمعیت فدائیان اسالم با تفکرات مشروعە‬ ‫خواهانەی مذکور‪ ،‬تأسیس شد‪.‬‬ ‫نواب صفوی درسال ‪ ٠٥١٥‬در محلەء خانی آباد تهران متولدشد‪ .‬در‪ ٠٣‬سالگی‬ ‫پدرش توسط عمال پهلوی اول کشتە میشود‪ .‬او مدرسەء صنعتی آلمانیها را بە‬ ‫اتمام رساندە بود‪ .‬ولی برای حکومت بنیادگرای اسالمی تالش می کرد‪.‬‬ ‫در مدت ‪ ٠١‬سال از زمان اعالم موجودیت فدائیان اسالم‪ ٠٥٢٣‬تا اعدام نواب‬ ‫صفوی و شماری از همفکران درسال ‪ ،)٠٢٣٣( ٠٥٥٣‬این تشکیالت برای تأسیس‬ ‫حکومت اسالمی‪ ،‬ترور و کشتار را پیشەء خود کردە بود‪ .‬در این مدت کسانی چون‪:‬‬ ‫احمدکسروی‪ -‬تاریخ نویس و محقق توانا‪ ،-‬را دوبار ترور کردند‪ .‬اولین بار نواب‬ ‫صفوی با اسلحە وی را زخمی نمود و دومین بار در کاخ دادگستری تهران همراە با‬ ‫منشی اش‪ ،‬سید محمد تقی حداد پور با ضربات چاقو بە قتل رساندند‪.‬‬ ‫عبدالحسین هژیر‪ -‬وزیر دربار و نخست وزیر‪ ،-‬را در مسجد سپهساالر ترور کردە‬ ‫و کشتند‪ .‬رزم آرا‪ -‬نخست وزیر‪ -‬را هم در مسجد سلطانی با گلولە کشتە شد‪– .‬‬ ‫گرچە آیت اللە کاشانی پدر معنوی فدائیان اسالم‪ ،-‬این قتل بدست بخارایی را دور‬ ‫از واقعیت می دانست‪ ،‬مخالفان رژیم نیز قتل رزم آرا‪ ،‬را بە هراس شاە از وی و‬ ‫طرح دربار بەحساب آوردند‪ -.‬این گمانە زنی در برنامەای بەنام "رهروان مهر‬ ‫وکین‪ ،‬همە در مقابل استعمار"‪ ،‬کە از رادیوفرداپخش شد‪ ،‬نیز بدان اشارە شدە‪ ،‬بر‬ ‫آن صحە نهادە است‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫دکتر حسین فاطمی‪ -‬وزیر خارجەی دکتر مصدق‪ ،-‬توسط فدائیان اسالم ترور‬ ‫گردید؛ ولی جان سالم بدر برد‪ .‬فاطمی پس از کودتای شوم ‪ ٢١‬مرداد ‪ ،٠٥٥٢‬از‬ ‫سوی کاربدستان رژیم پهلوی دوم‪ ،‬با وجود مریض بودن و تب باال داشتن‪ ،‬اعدام‬ ‫گردید‪.‬‬ ‫حسین عال‪ -‬نخست وزیر‪ ،-‬نیز ترور گردید‪ ،‬ولی از مرگ نجات پیدا کرد‪ .‬همچنین‬ ‫مدت زمانی‪ ،‬فدائیان اسالم و مٶتلفە اسالمی در ترورها با هم همکاری می کردند‪.‬‬ ‫آنان در سال ‪ ،)٠٢١٣( ٠٥٣٥‬حسنعلی منصور‪ -‬نخست وزیر‪ ،-‬را در مقابل درب‬ ‫مجلس شورای ملی – توسط محمد بخارایی‪ ،-‬ترور کردند کە پس از چند روز‬ ‫درگذشت‪.‬‬ ‫در آخرین ماههای حکومت محمد رضا شاە(پهلوی دوم)‪ ،‬دستگیر شدگان فدائیان‬ ‫اسالم همچون اکثر زندانیان سیاسی دیگر‪ ،‬در اثر اوج نارضایتی خلقهای ساکن در‬ ‫ایران آزاد شدند و فعالیت های خود را دیگر بار آغاز کردند‪.‬‬ ‫انجمن ضد بهاییت (حجتیە)‬ ‫قبل از اینکە تشکیالت ضد بهائیت در ایران تأسیس شود؛ افرادی از صنف‬ ‫روحانیت یا غیرە روحانی ولی متعصب اسالمی‪ ،‬بر ضد بهائیان تبلیغ می کردند‪.‬‬ ‫ولی تأسیس تشکیالتی ظاهرا" خیرخواهی‪ ،‬هم ازنظر تئوریک شیعیان را تواناتر‬ ‫می کرد و هم برعلیە ضد بهاییت بهتر می توانستند تبلیغ نمایند‪.‬‬ ‫در این بارە نوشتە شدە کە‪ :‬در آخر سالهای دهەء ‪ ٠٥٢١‬خورشیدی‪ ،‬بهاییان‬ ‫آشکارا و بە پشتیبانی دولت وقت‪ ،‬فعالیت می کردند‪ .‬روحانیت شیعە بەشدت از‬ ‫این مسئلە ناراحت بودند‪ .‬آنان ناظر گسترش این فرقە بودە و بە تشکیالت و‬ ‫سازمانی احتیاج داشتند کە بتوانند با تأثیر و نفوذ بهاییان مبارزە نمایند‪.‬‬ ‫ نوذری‪ ،‬عزت اللە‪ ،‬تاریخ سیاسی در ایران‪ ،‬شیراز‪ ،‬نوید شیراز‪ ،٠٥١١ ،‬ص ‪-٠٣١‬‬‫در آن شرایط بود کە انجمن ضد بهاییت‪ ،‬پابە عرصەء وجود گذاشت؛ تا مخالفت‬ ‫با بهاییان را شروع نماید و اسالم شیعە را در برابر بهاییان حفظ نماید‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫پس از کودتای ‪ ٢١‬مرداد ‪ ،)٠٢٣٥( ٠٥٥٢‬اکثر فعالین سیاسی و مذهبی مبارزە را‬ ‫کنار گذاشتند‪ .‬شرایط بەگونەای بود کە با هر نوع فعالیت ضد دولتی بەشدت‬ ‫برخورد می شد‪ .‬در آن شرایط‪ ،‬عدەای از گروههای مذهبی بە فعالیت های غیر‬ ‫سیاسی‪ ،‬بخصوص فعالیتهای فرهنگی و مذهبی روی آوردند‪.‬‬ ‫ همان منبع صفحات ‪ ٠٣١‬و ‪-٠٣٠‬‬‫آیت اللە بروجردی‪ -‬مرجع شیعیان آن زمان‪ ،-‬با فعالیت سیاسی روحانیون‬ ‫مخالف بود‪ .‬وی یک بار فعالیت سیاسی علیە بهاییان را در سال ‪،)٠٢٣٣( ٠٥٥٣‬‬ ‫انجام داد‪.‬‬ ‫ کدیور‪ ،‬جمیلە‪ ،‬تحول گفتمان سیاسی در ایران‪ ،‬تهران طرح نو‪ ،٠٥٥١ ،‬ص‪-٥٣١‬‬‫انجمن حجتیە بر اساس همین تفکر تأسیس شد و فعالیت مذهبی و فرهنگی‬ ‫خویش را آغاز نمود و از هرگونە حرکت سیاسی دوری گزید‪ .‬این انجمن طرح یک‬ ‫روحانی بەنام‪ ،‬شیخ محمود ذاکر توالیی‪ ،‬مشهور بە شیخ حلبی بود‪.‬‬ ‫حلبی در زمان جوانی یکی از خطیب های فعال و شناختە شدەء مشهد بود کە‪،‬‬ ‫در رادیوی آن شهر سخنرانی میکرد‪ .‬با اهمیت ترین کار حلبی پس از شهریور‬ ‫‪ ،)٠٢٣٠( ٠٥٢١‬مخالفت با بهاییان در تریبونها و مکانهایی کە درآن سخنرانی‬ ‫میکرد‪ ،‬بود‪.‬‬ ‫کسانی فکر می کردند در چهارچوب اعمال روحانیت بر ضد بهاییت‪ ،‬شیخ‬ ‫محمود حلبی همراە یک همکالسیش بەنام عباس علوی‪ -‬از طرف معلمشان‪ ،‬میرزا‬ ‫مهدی اصفهانی‪ ،-‬مأمور تحقق در امور بهاییان بودند‪ .‬در هنگام پیگیری این‬ ‫مسألە‪ ،‬علوی بە بهاییان می پیوندد وحلبی از بهاییت احساس ترس بیشتر می‬ ‫کند‪ .‬وآن انجمن را تشکیل می دهد‪.‬‬ ‫این انجمن در ابتدا‪ ،‬بەنام انجمن ضد بهاییت در سال ‪ ،)٠٢٣٢( ٠٥٥٠‬در مشهد‬ ‫تشکیل می شود‪ .‬بعدا" در سال ‪ ،)٠٢٣٥(٠٥٥١‬با تدوین اساسنامەای بە فعالیت‬ ‫خود بەنام "انجمن خیریەی حجتیەی مهدوی"‪ ،‬آغاز می کند‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫در آن اساسنامە‪ ،‬هدف از تشکیل آن انجمن‪ ،‬تبلیغات دین اسالم و مذهب‬ ‫جعفری و دفاع علمی از آن بود‪ .‬با توجە بە ضرورتهایی در سیاست و مسئول نبودن‬ ‫انجمن دربرابر اعضایش‪ -‬اگر باحرکتی سیاسی قانون مملکت را رعایت ننمایند‪،-‬‬ ‫اشارە شدە است‪.‬‬ ‫ سایت آیند روشن‪-‬‬‫اولین بار پروژەء حلبی در مشهد براە افتاد‪ .‬امید بە پیشرفت در آن مکان‪،‬‬ ‫اندک بود‪ .‬در مدت ‪ ١‬ماە‪ ،‬حلبی توانست فقط یک دانشجوی جدی استخدام نمودە و‬ ‫آموزش دهد‪.‬‬ ‫حلبی بە تهران آمد و با وضع بهتری مواجە شد‪ .‬ابتدا در مدارس میان دانش‬ ‫آموزان زرنگ و خواهان مکتب دینی در ردیف دبیرستانها از سیکل بە باال‪ ،‬کسانی‬ ‫را جذب نمود‪.‬‬ ‫عقاید‬ ‫بینش و تفکر انجمن حجتیە‪ ،‬با اندک تفاوتی همان عقاید شیعە بود‪ .‬آنان نیز‬ ‫بە ‪ ٠٢‬امامی بودن بعد از پیغمبر اعتقاد داشتند‪ ،‬و دوازدهمین فرد را زندە‬ ‫میدانستند و بە نام "ارجمند مهدی"‪ ،‬می شناختند‪ .‬ولی آنان مخالف تأسیس‬ ‫حکومت اسالمی و دخالت علمای دینی در سیاست بودند‪ .‬آنها با تمسک بە روایت‬ ‫"رایت" (پرچم)؛ "هر پرچمی کە قبل از قیام قایم برپا داشتە شود صاحبش طاغوت‬ ‫است‪ ،‬غیراز خدای عزوجل پرستیدە می شود‪ – .‬کافی جلد ‪ ١‬ص ‪ ٢٢٣‬و وسایل‬ ‫الشیعة جلد ‪ ٠٣‬ص ‪ ٣٢‬ومستدرک الوسایل ج ‪ ،٠٠‬ص ‪[ .-٥٣‬آنها] معتقد بودند قبل‬ ‫از قیام مهدی موعود شیعیان هر قیامی اشتباە است و بە شکست می انجامد‪.‬‬ ‫ ویکی پدیا‪-‬‬‫همچنین با توجە بە اسناد و روایات امام صادق‪ :‬تأسیس حکومت اسالمی‪ ،‬تنها‬ ‫در زمان مهدی صحیح است‪ .‬و با تعمق بە عقایە شیخ حلبی‪ :‬شیعە در زمان غیبت‬

‫‪21‬‬

‫امام زمان جهاد ندارند‪ .‬چرا؟ چون این تفکر کە‪ :‬حاکم اسالمی باید پاک و معصوم‬ ‫باشد‪ ،‬تحقق پیدا نمیکند‪ .‬آنان سیاست انتظار را صحیح تر میدانستند‪.‬‬

‫ساختار (ستروکتور)‬ ‫پس از دهەی ‪ ٣١‬خورشیدی نسل دوم دانش آموزان انجمن‪ ،‬بە دانشگاهها رفتند و‬ ‫در فکرمدرن بودن و ستاندار کردن انجمن افتادند‪ .‬در اوایل سال ‪ ،٠٥٣١‬تغییراتی‬ ‫را در انجمن بوجود آوردە و تقسیم کار کردند‪ .‬گروە آموزش دربارەء بهاییت و‬ ‫الهیات راە انداختند‪ .‬و بە صف گروە متخصصان وارد شدند‪ .‬برای نمونە ارشاد‪ .‬در‬ ‫آنجا با مبلغین بهایی دیالوگ نمودە و آنان را بە مسلمان بودن دعوت میکردند‪.‬‬ ‫هدفشان خنثا نمودن فعالیتهای بهاییان بود‪ .‬چند گروە را بوجود آوردند کە عبارت‬ ‫بودند از‪:‬‬ ‫گروە تدریس و نوشتن‪ :‬این گروە‪ ،‬دست نوشتەهای انجمن را تایپ و کوپی نمودە‬ ‫و برای کالسهای انجمن میفرستادند‪ .‬کالسها‪ ،‬هفتەای یک بار در منازل اعضا‪ ،‬در‬ ‫سراسر ایران تشکیل میشدند‪ .‬نوشتەها بەمدت یک هفتە بە اعضا دادە میشد و‬ ‫بعدا" پس گرفتە میشد‪ .‬اعضا حق نداشتند‪ ،‬نوشتەها را بە کسی نشان بدهند یا در‬ ‫مورد آن سخن بگویند‪.‬‬ ‫گروە سخنران‪ :‬هفتەای یک بار در مکانهای متفاوت سخنرانی میکردند‪ ،‬و تالش‬ ‫مینودند بەوسیلەء گروه تحقیق همانند "ستون پنجم"بە درون جامعەء بهاییان‬ ‫رفتە و در آنجا فعال باشند‪ .‬آنان بە آسانی میتوانستند در میان ردههای مختلف‬ ‫بهاییان جای گیرند‪ .‬بە این طریق‪ ،‬بدون آنکە بهاییان بفهمند‪ ،‬شماری از اعضای‬ ‫انجمن ضد بهایی‪ ،‬تبدیل بە مبلغان مذهبی شدە بودند!؟‬ ‫متخصصان ارشد انجمن مثل سخنران‪ ،‬فعال‪ ،‬معلم‪ ،‬محقق‪ ،‬معرفی میشدند‪ .‬آنها‬ ‫در گردهمایی های هفتگی‪ ،‬دو وظیفە داشتند‪:‬‬ ‫‪ -٠‬جمع آوری اطالعاتی درمورد بهاییان‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫‪ -٢‬بدون آنکە بحثی صورت گیرد‪ ،‬رویەء مخالفت را انجام دهند‪.‬‬ ‫فعاالن انجمن‪ ،‬تشکیالتها را گستردش دادند‪ .‬در سراسر مناطق شیعە نشین های‬ ‫ایران و کشوارهای پاکستان و هندوستان‪ ،‬عضوگیری کردند‪.‬‬ ‫از زمان تأسیس این انجمن‪ ،‬تا اوایل سال ‪ -٠٥٣١‬حدود ‪ ٢١‬سال‪ ،-‬اکثر رهبران‬ ‫آتی جمهوری اسالمی از آموزشهای این انجمن استفادە کردند‪ .‬همچنین این‬ ‫تشکیالت در مدت فعالیتش مورد قبول آیت اللەها بود‪ .‬توجیه این عمل آنان بعدا"‬ ‫چنین بود‪ :‬چون کسی پیش بینی نمی کرد‪ ،‬رژیم شاە سقوط کند‪ ،‬فعالیت ضد‬ ‫بهاییت می توانست کاری خوب وسودمندی باشد و در ردیف اولین وظایف قرار‬ ‫گیرد‪.‬‬ ‫ سایت آیند روشن‪-‬‬‫انجمن در جوار مدرسەء علوی – کە علی اصغر کرباسچی بنیانگذارش بود‪ ،-‬هر‬ ‫دو تالش میکردند‪ ،‬اسالم شیعە را بەطرف جهان نو جذب نمایند‪ .‬ولی از آنان نیز‬ ‫می آموختند!؟ برای مثال‪ :‬از ابزار و رسانەهای عمومی آنها استفادە می کردند‪.‬‬ ‫قبل از گشایش حسینەء ارشاد‪ -‬اولین سالن سخنرانی در شمال تهران کە سال‬ ‫‪ ٠٥٣٥‬تأسیس شد‪ ،-‬انجمن منبر و فرش با تریبون و صندلی تعویض کرد‪ .‬همچنین‬ ‫اعضای انجمن لباسهای قشنگ بەتن کردە تا در مکان های آموزشی و حرفەای‬ ‫سکوالر‪ ،‬جلب توجە کنند‪.‬‬ ‫انجمن بەرهبری حلبی توانست‪ ،‬اجازەء استفادە کردن از عشریەها(سهم امام)‪ ،‬را‬ ‫از مراجع تقلید بگیرد‪ .‬فعالیت آنان در اولین روزها نظر سازمان امنیت و اطالعات‬ ‫کشور(ساواک)‪ ،‬و سایر دستگاههای امنیتی را بسوی خود جلب کرد‪ .‬با توجە بە‬ ‫اسنادی کە بعد از انقالب منتشر شدند؛ نشان می دهند کە رهبری انجمن زیر فشار‬ ‫قرار داشتند‪ ،‬کە بطور رسمی تشکیالتی انتفاعی بەنام‪ ،‬انجمن خیریەء حجتیەء‬ ‫مهدوی را ثبت و تعهد نمایند کە از فعالیت سیاسی خوداری کنند‪.‬‬ ‫‪ -‬ویکی پدیا‪-‬‬

‫‪23‬‬

‫فعالیت های اسالم سیاسی در حوزەء عیلمیەء قم‬ ‫حجت االسالم روح اللەخمینی پس ازمرگ آیت اللە بروجردی‪ -‬فروردین ‪٠٥٣١‬‬ ‫(‪ ،-)٠٢١٠‬بە حوزەء عیلمیەء قم میرود‪ .‬آنزمان در آن مکان فعالیت سیاسی انجام‬ ‫نمیشد‪ .‬دین مدنی بیشتر معمول بود‪ – .‬این روش دین مداری اعتبار و حرمت‬ ‫فراوانی در میان مردم داشت‪ -.‬اما تفکر اسالم سیاسی در شرایط جدید‪ ،‬در حوزەء‬ ‫علمیە در دهەء ‪ ٣١‬خورشیدی و بخصوص در سالهای ‪ ،٣٢ -٠٥٣٠‬آغاز شد‪ .‬جنب و‬ ‫جوش از چارچوب حوزەء علمیە فراتر رفت و تا حدودی زیادی‪ ،‬مردم کوچە وبازار‬ ‫را هم دربرگرفت‪.‬‬ ‫در سال ‪ ،٠٥٣٠‬در مجلس شواری ملی الیحەء انجمن های ایالتی و والیتی‬ ‫تصویب شد‪ .‬بە موجب آن الیحە مشروط سوگند خوردن نمایندگان مجلس شورای‬ ‫ملی‪ -‬در صورتی کە عضو آن انجمن باشند‪ ،-‬بە قرآن برداشتە شد‪.‬‬ ‫نمایندگان میتوانستند با توجە بە باورهایشان با کتب های خود سوگندیاد‬ ‫کنند‪ .‬این کار سبب نارضایتی تند حجت االسالم خمینی شد‪ .‬نامبردە در منزل خود‬ ‫در قم ‪ -‬محلەء یخچال‪ ،-‬برعلیە آن سخنرانی کرد‪.‬‬ ‫در حوزەء علمیەء قم و چند شهر دیگر نارضایتی بروز کرد‪ .‬رژیم ناچار شد‪،‬‬ ‫الیحە را پس بگیرد‪ .‬پس از آن نارضایتی ها برضد اصالحات شاە ‪ -‬کە در ‪٢٠‬‬ ‫دیماە‪ ،٠٥٣٠‬در " کنگرەی ملی کشاوازان" اعالم گردید‪ ،-‬گسترش یافت‪.‬‬ ‫بە گفتەای آن رفرم‪ -‬کە با فشار کندی رئیس جمهور دموکرات آن زمان آمریکابە‬ ‫شاە‪ ،‬انجام گرفت‪ ،-.‬عدەای از اسالمگرایان بخصوص حجت االسالم خمینی با‬ ‫مخالفت شدید روبرو شد‪ .‬نامبردە در‪ ٢‬بهمن ماە‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٠‬اعالمیەئ تحریم‬ ‫علیە همە پرسی (رفراندم)‪ ،‬را پخش نمود‪.‬‬ ‫در‪ ١‬بهمن ماە ‪ ،٠٥٣٠‬همەپرسی انجام گرفت و رأی مثبت بە آن دادە شد‪.‬‬ ‫همچنین حجت االسالم خمینی در ‪ ٠١‬اسفند ماە ‪ ،٠٥٣٠‬نامەای برای شاە نوشت و‬ ‫مخالفت خود را با حق رأی‪ ،‬بە زنان اعالم کرد و آنرا مغایر با قرآن قلمداد کرد!؟‬

‫‪24‬‬

‫حجت االسالم خمینی در نوروز ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬عزای ملی اعالم کرد‪ .‬دو روز‬ ‫بعد‪ ٢ -‬فروردین‪ ،-‬بە مناسب مرگ امام صادق‪ ،‬شماری از طلبەها را در منزل خود‬ ‫جمع کرد‪ ،‬روضە خواند وسخنرانی نمود‪ .‬بعدازظهر همان روز در مدرسەء فیضیە‬ ‫آیت اللە گلپایگانی مجلس ترحیم بپا کرد‪.‬‬ ‫ساواک و شهربانی بە آنان یورش بردە و تیراندازی کردند‪ .‬شماری زخمی و‬ ‫کسانی هم کشتە و دستگیر شدند‪ .‬پس از چهلم وقایع فیضیە در ‪ ٠٣‬خرداد ‪-٠٥٣٢‬‬ ‫کە همزمان با عاشورا بود‪ ،-.‬حجت االسالم خمینی سخنرانی تندی علیە شاە کرد و‬ ‫مخالفت خود را با اعمال وی بر زبان آورد و عدەای چشمگیر نیز از آن پشتیبانی‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫حجت االسالم خمینی توسط مسئوالن حکومت پهلوی دوم (محمد رضا شاە)‪ ،‬دستگیر‬ ‫شد و در تهران زندانی گردید‪ .‬چون در زمان محمد رضا شاە‪ ،‬با توجە بە مصونیت‬ ‫قانونی آیت اللەها کشتە نمی شدند‪ ،‬با پا درمیانی سرلشکر حسن پاکروان‪ -‬مسئول‬ ‫آنزمان ساواک‪ ٠٢ ،-‬آیت اللە از جملە آیت اللە شریعتمداری‪ ،‬آیت اللە سید جالل‬ ‫تهرانی و ‪ ٠١‬تن دیگر‪ -‬و بە قولی دیگر جمعەن پنج نفر‪ ،-‬با جمع آوری امضا‪،‬‬ ‫حجت االسالم خمینی را "آیت اللە" کردند و وی را از مرگ رهانیدند‪.‬‬ ‫وی ‪ ٠١‬ماە در زندان ماند‪ .‬پس از آزادی در فروردین ‪ ،٠٥٣٥‬بە بهانەء مخالفت‬ ‫با کاپیتاالسیون(مصونیت قضایی)‪ ،‬آمریکایها در ایران نارضایتی خود را ادامە داد‪.‬‬ ‫در ‪ ٠٥‬آبانماە ‪ ،)٠٢١٣( ٠٥٣٥‬آ‪ .‬خمینی اوایل بە ترکیە تبعید گردید‪ .‬سپس با‬ ‫تقاضای خود بە شهر نجف در عراق رفت‪.‬‬ ‫نهضت آزادی ایران‬ ‫نهضت آزادی ایران‪ ،‬در ‪ ٠٣‬مە ‪ ٢٥( ٠٢١٠‬اردیبهشت ‪ ،)٠٥٣١‬ازسوی مهندس‬ ‫مهدی بازرگان‪ ،‬آیت اللە سید محمود طالقانی‪ ،‬دکتر یداللە سحابی‪ -‬در داخل‬ ‫ایران‪ ،-‬و دکتر علی شریعتی‪ ،‬دکتر ابراهیم یزدی‪ ،‬صادق قطب زادە و مصطفا‬

‫‪25‬‬

‫چمران‪ -‬در خارج از ایران‪ ،-‬تأسیس شد‪ .‬اکثر مٶسسین این تشکیالت از فعاالن‬ ‫سابق جبهەء ملی و حزب ایران بودند‪ ،‬غیراز بازرگان‪ ،‬طالقانی و یداللە سحابی‪.‬‬ ‫این تشکل فعالیت خود بر ضد رژیم شاە را آغاز کرد و در سال ‪ ٠٥٣٣‬بازرگان‪،‬‬ ‫طالقانی و سحابی دستگیر شدند و حکم ‪ ٣‬تا ‪ ٠١‬سال زندان‪ ،‬برایشان صادر شد‪.‬‬ ‫آنان از نارضایتی های ‪ ٠٣‬خرداد ‪ ،٠٥٣٢‬پشتیبانی کردند‪ .‬از آن زمان بەبعد‬ ‫فعالیت نهضت منع شد‪ .‬ساواک در دهەء ‪ ٥١‬میالدی (‪ ٣١‬خورشیدی) آنان را‬ ‫بەشدت سرکوب کرد‪.‬‬ ‫ولی شاخەهای این حزب در اروپا و آمریکا‪ ،‬فعالیتهاشان را شروع کردند‪ .‬دکتر‬ ‫شریعتی و دکتر یزدی در خارج از ایران نقش چشمگیری در فعالیت های نهضت‬ ‫داشتند‪ .‬نوشتە و سخنان شریعتی در درون نهضت و طیف جوانان انقالبی و اسالمی‬ ‫و تا حدودی غیرە اسالمی ها نیز تأثیر کارایی داشت‪.‬‬ ‫این تشکل کە در تفکر‪ ،‬سالهای بعد‪ ،‬خود را ملی‪ -‬مذهبی تعریف کردند‪ ،‬خود را‬ ‫ایرانی‪ ،‬ئیسالمی و مصدقی معرفی می نماید‪.‬‬ ‫حزب ملل اسالمی‬ ‫این حزب سالهای ‪ ،٣٠ -٠٥٣١‬بە وسیلەء سید کاظم بجنوردی و همفکرانش بر‬ ‫سر چهار مٶلفە تأسیس شد‪.‬‬ ‫‪ -٠‬تأکید بر اسالم‪.‬‬ ‫‪ -٢‬از قرآن و عقل‪ ،‬استفادە کردن‪.‬‬ ‫‪ -٥‬تأکید بر سر ارتباطات ملل اسالمی در کشورهای دیگر‪.‬‬ ‫‪ -٣‬اعتقاد بە انقالبی بودن‪.‬‬ ‫آنان جنگ مسلحانەء مردمی علیە سلطەء پهلوی دوم را تبلیغ میکردند و بر‬ ‫این باور بودن کە ازاین طریق می توانند قیام را بوجود آورند‪ .‬آنان سال ‪٠٥٣٣‬‬

‫‪26‬‬

‫موجودیت خود را اعالم کردند‪ .‬ولی در اوایل شروع فعالیتهایشان‪ ،‬ساواک با‬ ‫دستگیری کسی بەنام محمد باقر صنوبری‪ ،‬اکثر اعضایشان را دستگیری و زندانی‬ ‫کرد‪ .‬در میان آنان غیر از بجنوردی کە بە حبس ابد محکوم شد‪ ،‬سید ابولقاسم‬ ‫سرحدی زادە‪ ٠٣ -‬سال‪ ،-‬و محمد جواد حجتی کرمانی بە‪ ٠١ -‬سال‪ ،-‬زندان محکوم‬ ‫شدند‪.‬‬ ‫ماهنامە خلق‪ -‬کە ارگان آن حزب بود‪ ،-‬ستارەای با ‪ ١‬ستیغ کە دایرەای سفید‬ ‫در میانە آن وجود داشت‪ ،‬آرم شان را نشان می داد‪ .‬در اولین شمارەء خلق کە در‬ ‫اول بهمن ‪ ٠٥٣٥‬و در سالروز جنگ بدر منتشر شد‪ .‬در آن شمارە‪ ،‬سیاست آمریکا و‬ ‫نیروی نظامیان آن در ویتنام‪ ،‬کودتای سازمان سیا در سایگون‪ -‬پایتخت ویتنام‬ ‫جنوبی آن زمان‪ ،-‬نارضایتی در یمن‪ ،‬مبارزەء مردم در الجزایر و‪ ....‬تعدادی از‬ ‫نوشتەهایش بودند‪.‬‬ ‫این حزب هم ردیف مٶتلفە و دیگر تشکلهای مذهبی دیگر بود‪ .‬ولی اعضای آن‬ ‫اکثرا" در میان دانش آموزان‪ ،‬کارمندان دیپلمە و کم تجربەها در سیاست‪،‬‬ ‫سازماندهی شدە بود‪ .‬درمیان دستگیر شدگان‪ ،‬این حزب تنها یک روحانی وجود‬ ‫داشت‪ ،‬او محمد جوادحجتی کرمانی بود‪ .‬تعدادی از اعضای این حزب نیز کە‬ ‫دستگیر نشدە بودند‪ ،‬بعدا" گروهی بەنام "حزب اللە" را تشکیل دادند‪.‬‬ ‫در مورد حزب ملل اسالمی‪ ،‬در کتابی بەنام ‪ ٠٣‬سال رقابت ایدئولوژیک شیعە‬ ‫در ایران‪ ،‬نوشتە شدە کە‪ :‬در اسفندماە ‪ ،٠٥٣١‬اولین هستەء حزب تشکیل شد‪ .‬در‬ ‫اولین نشست سید کاظـم بجنوردی‪ ،‬هاشم آیت اللە زادە‪ ،‬حسن عزیزی‪ ،‬محمد‬ ‫مولودی‪ ،‬عربشاهی و سید محمود طباطبایی قمی در منزل آقای بجنوردی اهداف‬ ‫حزب را نوشت‪ .‬دستەء اول حزب‪ -‬غیر از محمد مولودی‪ ،-‬همە دیپلم و مجرد و‬ ‫حدود ‪ ٢١‬سال سن داشتند‪.‬‬ ‫ترکیب حزب از کمیتەء مرکزی‪ ،‬شبکەها‪ ،‬کادر‪ ،‬دستە‪ ،‬واحد‪ ،‬مدرسە‪ ،‬و کالس‬ ‫تشکیل شدە بود‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫بدین گونە کە‪ :‬هر کالس از‪ ٣‬نفر و هر کالس یک مدرسە‪ .‬هر دو مدرسە یک واحد‪.‬‬ ‫هر دو واحد‪ ،‬یک شاخە‪ .‬هر دو شاخە یک دستە و هر دو دستە‪ ،‬یک گروە‪ .‬هر دو‬ ‫گروە یک کادر‪ ،‬و هر چند کادر یک شبکە بودند‪.‬‬ ‫این حزب اوایل بیشترین فعالیت خود را روی آموزش کادر در میان انسانهای‬ ‫مٶمن و سیاسی متمرکز کردە بود‪ .‬برای این کار ‪ ٠١‬شمارە نوشتەای بەنام "نشریە"‬ ‫را منتشر کرد‪ .‬در شمارەء ‪ ٠٢‬آن‪ ،‬نوشتە شدە کە‪ :‬سلطنت مخالف اسالم است‪.‬‬

‫درمرامنامەشان نوشتە شدە بود کە‪ :‬این حزب تالش می کند‪ ،‬حکومتی جهانی‬ ‫اسالمی فدراتیو تأسیس نماید‪.‬‬ ‫مٶتلفەء اسالمی‬ ‫این تشکل با نامهای جبهەء مٶتلفە اسالمی‪ ،‬جمعیت هیئت های اسالمی و حزب‬ ‫مٶتلفە اسالمی فعالیت کردە است‪.‬‬ ‫این تشکل از ائتالف‪ ٥‬هیئت مذهبی طرفدار آیت اللە خمینی‪ -‬در منزل وی‪ ،-‬بە‬ ‫نامهای هیئت مسجد شیخ علی‪ ،‬هیئت اصفهانی ها و هیئت مٶید شکل گرفت‪ .‬و در‬ ‫سال ‪ ،)٠٢١٥(٠٥٣٢‬تشکیل شد‪ .‬اکثریت اعضای فدائیان اسالم‪ ،‬پس از اعدام نواب‬ ‫صفوی‪ ،-‬کە پراکندە بودند‪ ،-‬بە مٶتلفە پیوستند‪.‬‬ ‫مٶتلفە می گوید‪ :‬در مخالفت با انجمن های ایالتی و والیتی و رفراندم شاە‪،‬‬ ‫فعال بودند‪ .‬از عزای ملی نوروز ‪ ٠٥٣٢‬کە‪ ،‬توسط آیت اللە خمینی اعالم شدە بود‪،‬‬ ‫پشتیبانی کردند‪ .‬در سازمان دادن چگونگی اعتراض ‪ ٠٣‬خرداد‪ ،٠٥٣٢‬کە در‬ ‫مدرسەء فیضیەء و تحریم مجلس دورەء ‪ ،٢٠‬نقش فعالی ایفا کردند‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫همچنین حسنعلی منصور‪ -‬نخست وزیر وقت را‪ ،-‬ترور کردند‪ ،‬کە بە مرگ وی‬ ‫منجر گردید‪ .‬بەخاطر اینکە از الیحەء کاپیتاالسیون (مصونیت قضایی آمریکاییان)‪،‬‬ ‫طرفداری میکرد‪.‬‬ ‫تأسیس صندوقهای قرض الحسنە و سرانجام مراسم مذهبی‪ ،‬شرکت در کمیتە‬ ‫استقبال از آیت اللە خمینی هنگام بازگشت بە ایران‪ ،‬پاسداری و ادارە کردن محل‬ ‫سکونت آیت اللە در تهران‪ ،‬از کارهای این تشکل‪ ،‬قبل از پیروزی قیام مردمان‬ ‫ایران بود‪.‬‬ ‫سازمان مجاهدین خلق ایران‬ ‫این تشکیالت بەصورت مخفی در سال ‪ ٠٥٣٢‬ازسوی ‪ ٥‬دانشجو بەنامهای محمد‬ ‫حنیف نژاد‪ ،‬سعید محسن و علی اصغر بدیع زادگان‪ ،‬تشکیل شد‪ .‬دو سال بعد‬ ‫(‪ ،)٠٥٣٣‬رسمەن (رسما") اعالم گردید‪ .‬آنان قبال" در نهضت آزادی فعالیت می‬ ‫كردند‪.‬‬ ‫این سازمان‪ ،‬مبارزەء مسلحانە بر علیە سلطەء پهلوی دوم را در اولویت‬ ‫فعالیت های خود قرار دادە بود‪ .‬چون آنان فکر میکردند کە‪ :‬سرکوب ناراضتی ها‬ ‫در ‪ ٠٣‬خرداد ‪ ٠٥٣٢‬بەوسیلەء ساواک و نیروهای امنیتی رژیم‪ ،‬دستگیری‪ ،‬محاکمە‬ ‫و زندانی کردن‪ ،‬مهندس مهدی بازرگان‪ ،‬دکتر یداللە سحابی وآیت اللە طالقانی‪،‬‬ ‫دستگیریها‪ ،‬شکنجە و آزار‪ ،‬زندانی و تبعید دیگر مبارزان‪ ،‬بە شکست کشاندن‬ ‫فعالیت آرام ومدنی‪ ،‬در طول سالهای ‪ ٠٥٣٣-٠٥٥٢‬و بعد از آن سالها از سوی شاە و‬ ‫کاربدستان سلطنتی مطلقە‪ -‬در عمل‪ ،-‬انجام گرفت و آنها ناگزیر بە این نوع‬ ‫مبارزە بودند کە رژیم باید سرنگون می شد‪.‬‬ ‫سازمان مجاهدین بخصوص جوانان فعالیت های استراتژیک خود را مبارز‬ ‫قهرآمیز با تفسیر رادیکالیستی(تند روانە)‪ ،‬در پیش گرفتند‪ .‬همچنین گام بە گام‬ ‫با استفادە از تئوریهای انقالبی آمریکای التین‪ ،‬روش چریک شهری و کار مخفی و‬ ‫مسلحانە را‪ ،‬در تاکتیک قبول کردند‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫اهداف اساسی این تشکیالت‪ ،‬ایجاد جامعەای یکسان توحیدی (جامعەء بی‬ ‫طبقەء توحیدی)‪ ،‬از طریق اسالم انقالبی و مکتبی بود‪ .‬ولی بەسبک ناسیونالیزم‪-‬‬ ‫شیوەی مصدقی‪ ،-‬اقتصادی‪ -‬شیوەی مارکسیستی و یا عدالتخواهانە و ‪ -‬در چهار‬ ‫چوب استعماری‪ -‬بە مبارزەی ضد امپریالستی اعتقاد داشتند‪.‬‬ ‫در شهریور سال‪٠٥٣١‬و در آستانەء آغاز "جشن های ‪ ٢٣١١‬سالەء شاهنشاهی"‪،‬‬ ‫‪ ٠٥‬نفر از رهبران مجاهدین دستگیر شدند‪ .‬پس از شکنجە و آزار فراوان ‪ ٠٢‬نفرشان‬ ‫را بەقتل رساندند(شهید کردند)‪ .‬مسعود رجوی تنها کسی بود‪ -‬کە بە خاطر فعالیت‬ ‫های زیاد دکتر کاظم رجوی برادرش در خارج از کشور‪ ،‬همراە با سازمانهای بشر‬ ‫دوست‪ ،-‬از اعدام رهایی یافت‪ .‬فعالیتهای سازمان مجاهدین خلق ایران(سمخا)‪ ،‬در‬ ‫بیرون از زندان با انجام چند عمل مسلحانە‪ ،‬در میان جامعە بیشتر شناختە شد‪.‬‬ ‫در سال ‪ ،٠٥٣٣‬تقی شهرام‪ -‬یکی از کادرهای برجستەء مجاهدین‪ ،-‬از زندان‬ ‫ساری فرار کرد‪ .‬او اکثر اعضای پراکندەء مجاهدین را سازماندهی کرد‪ .‬دیری‬ ‫نگذشت کە نامبردە با‪ ،‬بهرام آرام و وحید افراختە‪ ،‬شعار اسالمی مجاهدین را از‬ ‫روی صفحەء نشریە "پیام مجاهد"‪ ،‬برداشتند و بەجای آن نسبت بە تغییر‬ ‫ایدئولوژی آن سازمان‪ ،‬اعالمیەای را منتشر کردند‪ .‬این عمل از سوی مجاهدین بە‬ ‫"کودتای اپورتونیستی" (فرصت طلبانە)‪ ،‬نام بردە شد‪.‬‬ ‫مسعود رجوی در بیانیەای ‪ ٠٢‬مادەای‪ ،‬دیدگاە مجاهدین را در این بارە اعالم‬ ‫کرد‪ .‬وی در آن ایام‪ ،‬این عمل را نادرست خواند‪ .‬ولی مبارزە بر علیە رژیم شاە را‬ ‫با اهمیت تر اعالم کرد‪.‬‬ ‫اعمال تقی شهرام و همفکرانش جان کسانی مثل صمد لبافی نژاد و مجید شریف‬ ‫واقفی را گرفت‪ .‬این دیدگاە و کردار ضربەء بزرگی بە تشکیالت و تفکر مجاهدین‬ ‫زد‪ .‬تقی شهرام در زندان ساری بەخاطر تأثیر پذیری از یک هم بندیش بەنام‬ ‫حسین عزتی‪ -‬کە مطالعەء زیادی در مورد مارکسیزم داشت‪ ،-‬تفکرش متغیر شد‪.‬‬ ‫پس از پیروزی قیام‪ ،‬گروە تقی شهرام تحت نام "سازمان پیکار در راە آزادی طبقەء‬ ‫کارگر"‪ ،‬فعالیت خود را آغاز کرد‪ ،‬کە تا سال ‪ ٠٥١٠‬خورشیدی فعال بودند‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫مسعود رجوی در ‪ ٥١‬دیماە ‪ ،٠٥٣٥‬از زندان آزد شد‪ .‬ابتدا بەعنوان کادر رهبری‬ ‫و بعدا" سرپرست سازمان مجاهدین خلق‪ ،‬فعالیت گستردەای را آغاز کرد‪ .‬پس از‬ ‫پیروزی قیام و برافتادن فضای استبداد و برآمدن فضای آزاد برای فعالیت های‬ ‫سیاسی و گسترش احزاب و سازمانها‪ ،‬سازمان مجاهدین خلق ایران بە یکی از‬ ‫سازمانهای قدرتمند "چپ‪ ،‬ملی‪ -‬اسالمی"‪ ،‬در صحنەء سیاسی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫تشکیالتی پا بە عرصەء جدیدی نهاد‪ .‬آنان بیشتر در حاشیەء قدرت جدید‪ ،‬قرار‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫ منبع‪ ،‬ویکی پدیا‪-‬‬‫چند گروە فعال کوچک‬ ‫درطول سالهای ‪ ٠٥٣١‬تا ‪ ٣٥‬چند گروە فعال کوچک‪ ،‬بەشیوەهای بیشتر‬ ‫خودجوش و در مناطقی محدودی از ایران بوجود آمدند‪ .‬اکثر آنان عمال" یا با‬ ‫سازمان مجاهدین خلق‪ ،‬همکاری می کردند یا نسبت بە آن هواداری یا سمپاتی‬ ‫داشتند‪ .‬بعضی از اعضای آن گروهها در زندان‪ ،‬میان مردم یا خارج از ایران‪ ،‬فعال‬ ‫بودند‪ .‬آنان از مناطقی چون استانهای خوزستان‪ ،‬اصفهان‪ ،‬کرمان و محلە های‬ ‫فقیرنشین تهران‪ ،‬بەپا خاستە و خود را سازمان دادە بودند‪.‬‬ ‫کسانی از اعضای آن گروهها در داخل ایران‪ ،‬یا در سوریە‪ ،‬لبنان و با‬ ‫فلسطنیان‪ ،‬همکاری می کردند‪ .‬شماری نیز در اورپا و آمریکا فعال بودند‪.‬‬ ‫در میان آنان ‪ ٥‬گروە بیشتر فعال بودند و شماری از آنان پس از پیروزی قیام‬ ‫مردمان ایران‪ ،‬عضو کاربدستان جمهوری اسالمی ایران شدند‪ .‬آن گروهها عبارت‬ ‫بودند از‪ :‬امت واحدە‪ ،‬توحیدی بدر‪ ،‬توحیدی صف‪ ،‬فالح‪ ،‬فلق‪ ،‬منصورون و موحدین‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫مکتب قرآن کوردستان‬ ‫درمیان سنی ها‪ ،‬پس از وقایع سال ‪ ،٠٥٣٢‬عدەای درقم وتهران ازطیف روحانیت‬ ‫و اسالم گرایان بازداشت شدند‪ .‬بعد از آن درمناطق سنی نشین نیز‪ ،‬تا حدودی‬ ‫اسالم سیاسی ترویج می شد‪ .‬شرق کوردستان (کوردستان بخش ایران)‪ ،‬یکی از آن‬ ‫مناطق بود‪.‬‬ ‫آقای احمد مفتی زادە‪ ،‬بەدلیل فعالیت های ملی گرایانە و همکاری با حزب‬ ‫دموکرات کوردستان در سال ‪ ،)٠٢١٢( ٠٥٣٠‬درتهران دستگیر و زندانی شد‪ .‬در‬ ‫زندان بە قول خودش تغییر عقیدە داد‪ .‬و پس ازآزادی از زندان‪ ،‬بە توسعەء تفکر‬ ‫جدیدش پرداخت‪.‬‬ ‫وی درسال‪ ،٠٥٣٢‬در مسجد سید مصطفای سنندج (سنە)‪ ،‬فعالیت های خود را‬ ‫آغاز کرد‪ .‬او دراین بارە میگوید‪":‬پس از سالها وضعیتی بوجود آمد کە از بی‬ ‫محتوایی و ظاهرسازی اعمال گذشتە فاصلە بگیرم و در سال ‪ ،٠٥٣٢‬تصمیم گرفتم‬ ‫خط سبز اصلی انقالب اسالمی ‪ ....‬را در پیش گیرم‪".‬‬ ‫ سایت ویکی پدیا‪-‬‬‫نامبردە کە در میان سالهای ‪ ٠٥٣٢‬تا ‪ ،٠٥٣١‬بەمدت ‪ ٠٣‬سال بیشتر بە کارهای‬ ‫فکری مشغول میشود‪ .‬در سال ‪ ،)٠٢٥٥( ٠٥٣١‬مدرسەء قرآن‪ -‬کە بعدا" بە مکتب‬ ‫قرآن تغییر نام داد‪ ،-‬بنیاد نهاد‪.‬‬ ‫مفتی زادە در سال ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٠٠‬در شهر سنە (سنندج) در خانوادەای آیینی و‬ ‫سرشناس مفتی ها متولد شد؛ کە در مناطق سنە و کرماشان درمیان مردم‪،‬‬ ‫طرفدارانی داشتند‪ .‬بەهمین دلیل در مناطق دیگر کوردستان از جملە سقز‪ ،‬بوکان و‬ ‫اطرافشان‪ ،‬مکتب قرآن افردی را بەسوی خود جلب نمود و اعضای چشمگیری‬ ‫درمکتب قرآن‪ ،‬سازماندهی شدند‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫مفتی زادە گفتە است‪ :‬وقتی کە شعلەء انقالب در خرداد ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬برای‬ ‫اولین بار روشن شد؛ در خیابان ناصر خسرو[تهران]‪ ،‬بودە و حماسەء مردم و جنایت‬ ‫های رژیم شاە را بە چشم خود دیدە‪ ،‬پس از آن تفکرش تغییر یافتە و ارتباط‬ ‫عاطفی با جنبش سراسری برقرار نمودە است‪.‬‬ ‫– دربارەء کوردستان‪ ،‬احمد مفتی زادە‪ ،‬ناشر انشارات نور‪ ،‬چاپ رودکی‪ ،‬تابستان‬ ‫‪ ،٠٥٣٢‬ص ‪-.٠٣١‬‬ ‫او می گوید‪ :‬در شهریور سال ‪ ،)٠٢٥١( ٠٥٣٥‬در اوج نارضایتی و راهپیمایی‬ ‫خلقهای ایران‪ ،‬با آیت اللە منتظری و مهندس بازرگان ارتباط داشتە است‪.‬‬ ‫ همان منبع‪-‬‬‫در زمانی کە ملت های ایران علیە سلطەء استبدادی پهلوی دوم مبارزە می‬ ‫کردند‪ ،‬مفتی زادە برای همسوکردن مسلمانان سنی با انقالب تالش زیادی کرد‪.‬‬ ‫مکتب قرآن را برای مدتی ترک و تمام وقت بە جنبش یاری میرساند‪.‬‬ ‫پایگاههای با اهمیت اسالم سیاسی‬ ‫پایگاە اساسی اسالمی سیاسی بنیادگرا‪ ،‬حوزەهای علمیە‪ ،‬مساجد‪ ،‬اکثریت‬ ‫بازار‪ ،‬هیئت های چندگانەء عزاداران شیعە بودند‪ .‬غیر از اینها‪ ،‬بەخاطر باور‬ ‫داشتن اکثریت قریب بە اتفاق مردمان مذهبی و اکثریت شیعە در دانشگاهها و‬ ‫مدارس‪ ،‬حقانی‪ ،‬علوی و رفاە دخترانە‪ ،‬کە بە نام انتفاعی‪ -‬اسالمی‪ ،‬تا حد زیادی‬ ‫در پرورش و کادر سازی برای این تفکر و همسان با تشکل های اسالمی نقش مهمی‬ ‫را در بە قدرت رساندن این پدیدە‪ ،‬ایفا کردند‪.‬‬ ‫ولی مهمترین یاری رسانان بە تفکر و گسترش اسالم سیاسی حاکمیت پهلوی دوم‬ ‫و کاربدستانش بودند!؟ چرا؟ برای آنکە آنان بیشتر تفکرات چپ و ملی گرایان و‬ ‫ملت های تحت ستم موجود در ایران و سازمانهای آنان را‪ ،‬اصلی ترین و اساسی‬ ‫ترین دشمن برای آن رژیم قلمداد کردند‪ .‬آن تفکراتی کە ‪ -‬ا کثریت آنان سکوالر‬

‫‪33‬‬

‫بودند‪ ،-‬بە شدترین شیوەای سرکوب می کردند‪ .‬ولی فشار آنچنانی را بر علیە‬ ‫فعالین اسالمی شیعە مخصوصەن آیت اللەها‪ ،‬وارد نمی آوردند‪.‬‬ ‫این دیدگاە در حالی بود کە با توجە بە خوانش دکتر اسدی‪ ،‬در سال‬ ‫‪ )٠٢٥١(٠٥٣٣‬عالیم شاخصی وجود داشت کە تفکر اسالمی روند صعودی را می‬ ‫پیمود‪ .‬همچنین مساجد و خطبەهای قبل از نماز‪ ،‬قدرتمندترین تشکل فعال بعد از‬ ‫رویدادهای ‪ ٠٠‬دیماە سال ‪ ٠٥٣١‬بودند‪ ،‬کە جلو آنها گرفتە نمی شد‪.‬‬ ‫ساواک کە کنترل جامعە را در دست داشت و رویدادها را فرمولە میکرد‪ ،‬در‬ ‫سنجش فعالیتهای ضد رژیم محمد رضا شاە‪ ،‬اشتباە بزرگی را مرتکب شد‪ .‬وی‬ ‫بعنوان بزرگترین دستگاە امنیتی‪ -‬رژیم استبدای شاە بیشتر نیروهای مخالف را‪،‬‬ ‫چپها‪ ،‬روشنفکران سکوالر و تا حدودی ملی گرایان معرفی میکرد و سرکوب آنان را‬ ‫در اولویت کارهای خود قرار میداد‪.‬‬ ‫چە بعد از کودتای ‪ ،)٠٢٣٥( ٠٥٥٢‬و چە بعد از ‪ ،)٠٢١٣( ٠٥٣٣‬بیشترین و‬ ‫کاراترین ضربات را بر چپ ها وارد گردید و اکثریت و بهترین افراد آگاە آنان را‬ ‫بە قتل رساند یا اعدام کرد‪ .‬فعالین آنان را شکنجە یا سالهای متمادی در زندان‬ ‫نگە داشتند‪ .‬رژیم فضا را بستە و سیاست و فعالیت ها را بەحدی منبسط کردند کە‬ ‫شمار زیادی از فعاالن سیاسی‪ -‬مدنی راە خود تبعدی را برگزیدند‪.‬‬ ‫تفکر پردازان ساواک‪ ،‬بزرگترین خطر را چپ ها و کمونیست ها و شوروی و‬ ‫تجزیە طلبان کە‪ -‬مبارزان ملیت های تحت ظلم و ستم و احزاب و تشکل های آنها‪،‬‬ ‫بودند‪ -‬را معرفی کردند و راە را برای تفکر اسالمی سیاسی و گفتار مسلط آنان‪،‬‬ ‫مهیا کردند تا سلطەء آن در آیندەای نە چندان دور بر ایران چند ملیتی تحمیل‬ ‫گردید‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫بخش سوم‬ ‫‪ -٠‬مقالەی احمد رشیدی مطلق‬ ‫‪ -٢‬چە کسی این مقالە را نوشت‬ ‫‪ -٥‬شاپور بختیار آخرین فرصت‬ ‫‪ -٣‬بەتاریخ سپردن رژیم پادشاه‬ ‫جرقەی انقالب‬ ‫در دیماە سال ‪ ،)٠٢٥١( ٠٥٣١‬در روزنامەی اطالعات مقالەای تحت عنوان‬ ‫"ایران ارتجاع سرخ و سیاە" بە قلم فردی با اسم مستعار "احمد رشیدی مطلق"‪،‬‬ ‫منتشر شد‪ .‬این مقالە نارضایتی و تظاهرات و راهپیماییهایی بدنبال داشت‪.‬‬ ‫نیروهای پلیس و امنیتی و نظامی شاە بە ناراضیان و تظاهر کنندگان یورش بردند‪،‬‬ ‫در اثر آن تعدای کشتە و زخمی‪ ،‬و شماری هم دستگیر شدند‪.‬‬ ‫چهل روز بعد در بهمن ماە‪ ،‬در شهر تبریز تظاهراتی برپا شد‪ .‬یورش نظامیان با‬ ‫سرنیزەها و زنجیر تانکها وقایع خونینی را رقم زد‪ .‬چلهم های بعد شهرهای یزد‪،‬‬ ‫اصفهان‪ ،‬تهران‪ ،‬شیراز و بعضی دیگر از شهرهای بزرگ را فرا گرفت‪ .‬در بهار و‬ ‫تابستان سال ‪ ،٠٥٣٥‬تظاهرات و اعتراضات بە میلیونها تن فزونی یافت و خیابانها‬ ‫را ازآن خود کردند‪.‬‬ ‫حاکمیت سرکوب نظامیگری‪ ،‬بازداشت‪ ،‬شکنجە وآزار را بیشتر ادامە داد‪ .‬ولی‬ ‫کاراز کار گذشتە و مردمان رنجدیدە و بیزار از استبداد کودتایی و بی عدالتی و‬ ‫خود بزرگ بینی کاربدستان را برنتابید و اعمال بد آن رژیم کە زیر لوای شعارهای‬ ‫" خدا‪ ،‬شاە‪ ،‬میهن" و" چە فرمان یزدان چە فرمان شاە" کە در بازتاب سیاسی‪،‬‬ ‫بدونە توجە بە خواستهای مردمان ایران‪ ،‬کشوررا بە زیر سلطەء تفکر یک حزب‬

‫‪35‬‬

‫ازسال‪ ،)٠٢٥١(٠٥٣٣‬یعنی حزب رستاخیز بردە بود‪ ،‬خشم فروخوردەء ملت های‬ ‫موجود در ایران را بە آتشفشان سراسری و اعتصابات گستردە تبدیل کرد‪.‬‬ ‫درکوردستان نیز در ‪ ٠٣‬خرداد ماە‪ ،٠٥٣٥‬تعدادی از آزادیخواهان و سیاسیون با‬ ‫پشتیبانی زنان‪ ،‬مردان و بخصوص جوانان شهر مهاباد‪ ،‬درمراسم بەخاک سپاری‬ ‫زندە یاد عزیز یوسفی‪ -‬یکی از زندانیان نامدار‪ ،‬کە بیش ‪ ٢٣‬سال از عمر خود را‬ ‫در زندانهای مختلف شاە‪ ،‬سپری کردە بود‪ ،-‬تظاهرات بزرگی شروع شد‪.‬‬ ‫سە روز بعد‪ ،‬شرکت مردم برمزار عزیز یوسفی بە تظاهرات بزرگی تبدیل شد‪.‬‬ ‫سخنان استاد شیخ عزالدین حسینی‪ -‬امام جمعەء مهاباد و روحانی چپ گرای‬ ‫ملی‪ -‬مذهبی‪ ،-‬توان بیشتری بە تجمع و عمل کرد ناراضیان بخشید‪ .‬هرچند عدەای‬ ‫از مبارزان توسط ساواک و نیروهای سرکوبگر بازداشت و بعدا" تعدادی از آنان بە‬ ‫اعدام محکوم شدند؛ ولی در تداوام تظاهرات و اعتراضات ‪ ،‬تأثیر آنچنانی‬ ‫نگذاشت‪ .‬در اندک زمانی‪ ،‬نارضایتی بە شهرهای دیگر شرق کوردستان نیز گسترش‬ ‫یافت‪ .‬اینک مقالەی احمد رشیدی مطلق کە در روزنامەی اطالعات در دیماە ‪٣١‬‬ ‫منتشر شد‪ ،‬می پردازم‪.‬‬ ‫ايران و استعمار سرخ و سياه‬ ‫اين روزها به مناسبت ماه محرم و عاشوراي حسينی بار ديگر اذهان متوجه استعمار‬ ‫سياه و سرخ يا به تعبير ديگری اتحاد استعمار کهن و نو شده است‪ .‬استعمار سرخ و‬ ‫سياهش ‪ ،‬کهنه و نويش‪ ،‬روح تجاوز و تسلط و چپاول دارد و با اينکه خصوصيت ذاتی‬ ‫آنان همانند است‪ ،‬خيلی کم اتفاق افتاده است که اين دو استعمار شناخته شده تاريخ‬ ‫با يکديگر همکاری نمايند‪ ،‬مگر در موارد خاصی ‪ ،‬که يکی از آن ها همکاری نزديک و‬ ‫صميمانه و صادقانه هر دو استعمار در برابر انقالب ايران بخصوص برنامەی مترقی‬ ‫اصالحات ارضي در ايران است‪ .‬سرآعاز انقالب شاه و ملت در روز ششم بهمن ماه‬ ‫‪ 5252‬شاهنشاهي استعمار سرخ و سياه ايران را که ظاهرا" هر کدام در کشور ما‬ ‫برنامه و نقشه خاصی داشتند با يکديگر متحد ساخت‪ ،‬که مظهر اين همکاری صميمانه‬ ‫در بلوای روزهای ‪ 52‬و ‪ 51‬خرداد ماه ‪ (۱٥۴۲(۲۵۲۲‬در تهران آشکار شد ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫پس از بلوای شوم ‪ 52‬خرداد که به منظور متوقف ساختن و ناکام ماندن انقالب‬ ‫درخشان شاه و ملت پايه ريزی شده بود ‪ ،‬ابتدا کسانی که واقعه را مطالعه می کردند‬ ‫دچار يک نوع سرگيجی عجيبي شده بودند‪ ،‬زيرا در يک جا رد پای استعمار سياه و در‬ ‫جای ديگر اثر انگشت استعمار سرخ در اين غائله به وضوح ديده می شد‪ .‬از يک سو‬ ‫عوامل توده ای که با اجراي برنامه اصالحات ارضی همه اميدهای خود را برای فريفتن‬ ‫دهقانان و ساختن انجمن های دهقانی نقش بر آب ميددند در برابر انقالب دست به‬ ‫آشوب زدند و از سوی ديگر مالکان بزرگ که ساليان دراز ميليونها دهقان ايرانی را‬ ‫غارت کرده بودند و به اميد شکستن اين برنامه و رجعت به وضع سابق‪ ،‬پول در‬ ‫دست عوامل توده ای و ورشکستگان ديگر سياسی گذارده بودند و جالب اينکه اين دسته‬ ‫از کسانی که باور داشتند ميتوانند چرخ انقالب را از حرکت بازدارند و اراضی واگذار‬ ‫شده به دهقانان را از دست آنها خارج سازند ‪ ،‬دست به دامن عالم روحانيت زدند‬ ‫زيرا ميپنداشتند که مخالف عالم روحانيت که در جامعه ايران از احترام خاصی‬ ‫برخوردار است‪ ،‬ميتواند نه تنها برنامه انقالب را دچار مشکل سازد‪ ،‬بلکه همانطور که‬ ‫يکی از مالکان بزرگ تصور کرده بود( "دهقانان زمين ها را به عنوان زمين غصبی پس‬ ‫بدهند!" ) ولی عالم روحانيت هوشيارتر از آن بود که عليه انقالب شاه و ملت که‬ ‫منطبق با اصول وتعاليم اسالمي و به منظور ايجاد عدالت و موقوف شدن استثمار فرد‬ ‫از فرد توسط رهبر انقالب ايران طراحی شده بود برخيزد ‪.‬‬ ‫مالکان که برای ادامه تسلط خود همواره از ژاندارم تا وزير و از روضه خوان تا‬ ‫چاقوکش را در اختيار داشتند‪ ،‬وقتی با عدم توجه عالم روحانيت و درنتيجه مشکل‬ ‫ايجاد هرج و مرج عليه انقالب روبرو شدند و روحانيون برجسته حاضر به همکاري با‬ ‫آنها نشدند‪ ،‬در صدد يافتن يک"روحانی" برآمدند که مردی ماجراجو و بي اعتقاد و‬ ‫وابسته و سرسپرده به مراکز استعماری و بخصوص جاه طلب باشد و بتواند مقصود آن‬ ‫ها را تامين نمايد و چنين مردی را آسان يافتند‪ .‬مردی که سابقه اش مجهول بود و به‬ ‫قشری ترين و مرتجع ترين عوامل استعمار وابسته بود و چون در ميان روحانيون عالی‬ ‫مقام کشور با همه حمايت های خاص موقعيتی بدست نياورده بود در پی فرصت می‬ ‫گشت که به هر قيمتی هست خود را وارد ماجراهای سياسی کند و اسم و شهرتی پيدا‬ ‫کند ‪.‬‬ ‫روح الله خمينی عامل مناسبی برای اين منظور بود و ارتجاع سرخ و سياه او‬

‫‪37‬‬

‫را مناسبترين فرد برای مقابله با انقالب ايران يافتند و او کسی بود که عامل‬ ‫واقعه ننگين ‪ 52‬خرداد شناخته شد ‪.‬‬ ‫روح الله خميني معروف به "سيد هندی" بود‪ .‬درباره انتصاب او به هند هنوز حتی‬ ‫نزديکترين کسانش توضيحی ندارند‪ ،‬به قولی او مدتی در هندوستان بسر برده و در‬ ‫آنجا با مراکز استعماری انگليس ارتباطاتی داشته است و به همين جهت به نام سيد‬ ‫هندی معروف شده است‪ .‬قول ديگر اين بود که او در جوانی اشعار عاشقانه می سروده‬ ‫و به نام هندی تخلص می کرده است و به همين جهت به نام هندی معروف شده است و‬ ‫عده ای هم عقيده دارند که چون تعليمات او در هندوستان بوده فاميل هندی را از آن‬ ‫جهت انتخاب کرده است که از کودکي تحت تعليمات يک معلم بوده است‪ .‬آنچه‬ ‫مسلم است شهرت او به نام غائله ساز ‪ ۱۵‬خرداد به خاطر همگان مانده است‪ ،‬کسی که‬ ‫عليه انقالب ايران و به منظور اجرای نقشه استعمار سرخ و سياه کمر بست و بدست‬ ‫عوامل خاص و شناخته شده عليه تقسيم امالک ‪ ،‬آزادی زنان‪ ،‬ملی شدن جنگل ها وارد‬ ‫مبارزه شد و خون بيگناهان را ريخت و نشان داد‪ ،‬هستند هنوز کسانی که حاضرند خود‬ ‫را صادقانه در اختيار توطئه گران و عناصر ضدملی بگذارند ‪.‬‬ ‫برای ريشه يابی از واقعه ‪ 52‬خرداد و نقش قهرمان آن‪ ،‬توجه به مفاد يک گزارش و يک‬ ‫اعالميه و يک مصاحبه کمک موثر خواهد کرد ‪.‬چند هفته قبل از غائله ‪ 52‬خرداد‬ ‫گزارشی از طرف سازمان اوپک منتشر شد که در آن ذکر شده بود‪ ":‬درآمد دولت انگليس‬ ‫از نفت ايران چند برابر مجموع پولی است که در آن وقت عايد ايران می شد "‪.‬‬ ‫چند روز قبل از غائله اعالميه ای در تهران فاش شد که يک ماجراجوی عرب به نام‬ ‫محمد توفيق القيسی با يک چمدان محتوی ده ميليون ريال پول نقد در فرودگاه مهرآباد‬ ‫دستگير شده که قرار بود اين پول در اختيار اشخاص معينی گذارده شود‪ .‬چند روز پس‬ ‫از غائله نخست وزير وقت‪ ،‬در يک مصاحبه مطبوعاتی فاش کرد‪":‬برما روشن است که‬ ‫پولی از خارج می آمده و بدست اشخاص ميرسيده و در راه اجرای نقشه های پليد بين‬ ‫دستجات مختلف تقسيم ميشده است ‪".‬‬ ‫خوشبختانه انقالب ايران پيروز شد ‪ .‬آخرين مقاومت مالکان بزرگ و عوامل توده ای در‬ ‫هم شکسته شد و راه براي پيشرفت وتعالی و اجراي اصول عدالت اجتماعی هموار شد‪.‬‬ ‫در تاريخ ايران روز ‪52‬خرداد به عنوان خاطره ای دردناک از دشمنان ملت ايران باقی‬

‫‪38‬‬

‫خواهد ماند و ميليونها مسلمان ايرانی به خاطر خواهند آورد که چگونه دشمنان هر‬ ‫وقت منافعشان اقتضا کند با يکديگر همدست ميشوند حتی در لباس مقدس و محترم‬ ‫روحانی‪.‬‬ ‫چە کسی آن مقالە را نوشتە بود‬ ‫در مورد نویسندەء مقالە مدتی بحث و مناقشە بود‪ .‬در این مورد انگشت بسوی‬ ‫داریوش همایون‪ -‬کە در آن زمان وزیر اطاعات و جهانگردی بود‪ ،-‬نشانە میرفت‪.‬‬ ‫چون وی آن مقالە رابە دفتر روزنامەء اطالعات بردە بود‪.‬‬ ‫بعدا" باتوجە بە تحقیقات انجام گرفتە معلوم شد کە فردی بەنام فرهاد‬ ‫نیکخواە – کە درسال ‪ ٠٥٣٥‬مشاور مطبوعاتی و فرهنگی هویدا‪ -‬نخست وزیر‬ ‫(‪ ،-)٣٣-٠٥٣٢‬بود‪ .‬موقعی کە هویدا وزیر دربار شد‪ ،‬نیکخواە را کە لیسانس و‪ -‬فارغ‬ ‫التحصیل علوم سیاسی از دانشگاە تهران بود‪ ،-‬بە سمت ارتباطات عمومی بنیاد‬ ‫پهلوی گمارد و وی یکی از برنامەریزان جشن های ‪ ٢٣١١‬سالەء شاهنشاهی بود‪.‬‬ ‫ مظفر شاهدی‪ ،‬مٶسسە مطالعات تاریخ معاصر‪-‬‬‫جیمز آ‪ .‬بیل‪ -‬محقق آمریکایی‪ ،-‬غیراز دستور شاە برای نوشتن آن مقالە اختالف‬ ‫هویدا‪ -‬وزیر دربار‪ ،-‬با جمشید آموزگار‪ -‬نخست وزیر وقت‪ ،-‬از علل اصلی آن مقالە‬ ‫می داند‪.‬‬ ‫فردی دیگر بەنام احمد علی مسعود انصاری در خاطرات خود‪ ،‬در مورد این‬ ‫مقالە مینویسد‪ :‬خلعتبری‪ -‬وزیر خارجەء وقت ایران‪ ،-‬از سفارت ایران در عراق‬ ‫گزارشی بە دستش رسیدە بود کە در آن از آیت اللە خمینی‪ ،‬بطور ضمنی سلطنت‬ ‫را غیرە شرعی دانستە است؛ و شاە با دریافت آن گزارش خشمگین شد‪ .‬وی بە وزیر‬ ‫دستور داد بر علیە این دیدگاە‪ ،‬مطلبی نوشتە شود و در روزنامەها منتشر گردد‪.‬‬ ‫‪ -‬منبع پیشین‪-‬‬

‫‪39‬‬

‫نظراتی کە بە آنان اشارە گردید‪ ،‬هر دو از منابع ایرانی هستند کە طرفدار‬ ‫رژیم سلطنتی بودند و حوادث را از دریچەای تنگ می نگریستند‪ .‬ظلم و ستم و‬ ‫نابرابری و عقب ماندگی ها و نبود دموکراسی و آزادیهای سیاسی و نادیدە گرفتن‬ ‫پلورالیسم ملی در ایران و زیرپا نهادن مستمر حقوق شان و دادن امتیازهای فروان‬ ‫بە طرفداران رژیم و حتا تحمل نکردن فضای چند حزبی‪ -‬در چارچوب خود نظام‪-‬‬ ‫و‪ - ....‬کە قبال" بدانها اشارە شد‪ .-‬این حقیقت را عریان ساخت کە‪ ،‬خون دل‬ ‫خوردنهای فرو خوردەء مردمان ایران‪ ،‬منتظر جرقەای بود کە زدە شد‪.‬‬ ‫شاپور بختیار‪ ،‬آخرین فرصت‬ ‫درخرداد ماە ‪ ،)٠٢٥١( ٠٥٣١‬سە نفر از رهبران جبهەء ملی (دکتر شاپور بختیار‪،‬‬ ‫دکتر کریم سنجابی و داریوش فروهر)‪ ،‬نامەء مهمی برای شاە نوشتند و از وی‬ ‫خواستە بودند‪ ،‬برای نجات مملکت بە استبداد پایان دادە و بە اصول مشروطیت‬ ‫احترام بگذارد‪.‬‬ ‫ ویکی پدیا‪-‬‬‫ولی متأسفانە شاە قبول نکرد‪ .‬جواب وی فشار بیشتر بە نویسندگان نامە کە بە‬ ‫بازداشت و زندانی کردن آنان انجامید‪.‬‬ ‫دراواخر ماههای سال ‪ ،٠٥٣٥‬قیام مردمان ایران در اوج خود بود‪ .‬شاە دستور‬ ‫آزادی بختیار را صادر کرد‪ .‬شاە در کاخ نیاواران دیدار ویژەای انجام داد و از وی‬ ‫خواست پست نخست وزیری را بعهدە گیرد‪.‬‬ ‫بختیار درخواست شاە را قبول کرد و خواست‪ ،‬کابینەء وی از مجلس سنا رأی‬ ‫اعتماد بگیرد‪ .‬ساواک منحل و زندانیان سیاسی آزاد گردند‪ .‬شرایط آزادی مطبوعات‬ ‫فراهم آید و رفرم شروع شود‪ .‬با شروط ذکر شدە‪ ،‬بختیار علیرغم مخالفت جبهەء‬ ‫ملی‪ ،‬نخست وزیری پهلوی دوم را قبول کرد و از جبهەء ملی خارج شد‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫بختیار باشاە بە توافق رسیدە بود‪ ،‬ایران را ترک کند‪ .‬و دارایی هایش برای‬ ‫امورات دولت صرف شود‪ .‬شاە و فرح دیبا‪ -‬همسرشاە‪ ،-‬در ‪ ٢١‬دیماە ‪( ٠٥٣٥‬اوایل‬ ‫‪ ،)٠٢٥٢‬ایران را ترک کردند‪ .‬اوضاع کلی بە نفع اسالمگرایان تمام شد‪.‬‬ ‫پس از در اختیار گرفتن پست نخست وزیری بختیار‪ ،‬تفکراسالم سیاسی در برابر‬ ‫نیروهای ملی گرا و چپ ها‪ ،‬میدان اصلی را بدست گرفتند‪ .‬چون در میان نیروهای‬ ‫چپ اعم از کالسیک و نو‪ ،‬از حزب تودە گرفتە تا چریک های فدایی‪ ،‬چپ های‬ ‫اسالمی (مجاهدین خلق و ملی‪ -‬مذهبی های چپ گرا)‪ ،‬اسالمیون و ملی گرایانی‬ ‫همچون نهضت آزادی‪ ،‬جبهەی ملی و دیگر نیروهای پیرامونی و سراسری همە از‪،‬‬ ‫آیت اللە خمینی پشتیبانی نمودند‪.‬‬ ‫در خارج ازایران نیز در نشست گودالوپ‪ -‬کە بە ابتکار والری ژیسکاردستین‪،‬‬ ‫رییس جمهور وقت فرانسە‪ ،-‬برپا شدە بود‪ ،‬از تغییر در ایران پشتیبانی شد‪ .‬آن‬ ‫نشست نیز بر علیە سلطەء شاە رە پیمود‪ .‬این اقدام بیشتر در چارچوب جنگ سرد‬ ‫می توان قابل بررسی باشد؛ چون تفکر خطر بیشتر سرخ‪ -‬بعد از تحوالت‬ ‫افغانستان‪ ،-‬و ایجاد دیوار سبز با بە قدرت رسیدن اسالمیون در ایران میتوانست‪،‬‬ ‫آن ایدە را تقویت نماید‪.‬‬ ‫ولی مهمترین مستمسک برای تغییرات‪ ،‬کارنامەء ناکارآمدی رژیم پهلوی دوم در‬ ‫جامعەء چند ملیتی ایران بود کە‪ ،‬در طول ‪ ٢٣‬سال بعد از کودتا‪ ،‬انجام گرفتە‬ ‫بودند‪ .‬دارودستەء شاە‪ ،‬دولت قانونی دکتر مصدق را با کمک آمریکا و انگلستان با‬ ‫کودتای نظامی ساقط کردند‪ .‬شاە فراری را برگرداندە و سلطەء استبداد بە شدت‬ ‫اعمال گردید‪.‬‬ ‫دانشجویان صنعتی دانشگاە تهران مخالفت خود را‪ ،‬از وضعیت ناهنجار ادارە‬ ‫مملکت و دادگاهی ناعادالنە دکتر مصدق و سفر ریچارد نیکسون‪ -‬معاون رییس‬ ‫جمهور وقت‪ ،-‬بعنوان پشتیبان کودتا‪ ،‬ابراز داشتند کە‪ ،‬با کمال تأسف با رگبارهای‬ ‫گلولە بە آنان پاسخ دادە شد‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫ترس از کمونیزم و اجارە ندادن بە تکامل جامعە‪ ،‬ادامەی ندادن بە رفرم‪ -‬کە‬ ‫آنرا شاە و ملت مخواندند‪ ،-‬آزاد نکردن زندانیان سیاسی و اجازە ندادن بە‬ ‫مشارکت همە با توجە بە استعدادها در زمینەهای سیاسی و فرهنگی و قبول‬ ‫نکردن ترکیب چند ملیتی در جغرافیای سیاسی‪ ،‬انسانی و اجتماعی در ایران‪ ،‬از‬ ‫اشتبهات عمدەء پهلوی دوم بود‪.‬‬ ‫انجام ندادن رفرم های سال های ‪ ٠٥٥١‬تا ‪ ٠٢٣٢( ٠٥٣٢‬تا ‪ ،)٠٢١٥‬بە شیوەای‬ ‫جدی و همە جانبە‪ ،‬قبول نکردن اپوزیسیون و جلوگیری از قانومند کردن آن‪،‬‬ ‫سرکوب جنبش های مردمانی چون تورک های آذری‪ ،‬کوردها‪ ،‬بلوچ ها‪ ،‬عرب ها‪،‬‬ ‫تورکمن ها‪ ،‬کە حقشان در همە مقاطع خصوصەن دوران پهلوی ها یعنی پدر و‬ ‫پسر پامال شدە‪ ،‬اهمیت ندادن جدی بە نارضایتی های حجت السالم خمینی و‬ ‫طلبەهای حوزەء علمیە قم‪ ،‬جلوگیری نکردن از تبلیغات های آخوندهای شیعە در‬ ‫مساجد و منابر در مراسم های مذهبی‪ -‬کە بە گونەای در سال های آخر سلطەء شاە‬ ‫گسترش یافتە بودند‪ ،-‬در عوض فشار زیاد آوردن بە نیروهای چپ‪ ،‬دموکرات و ملی‬ ‫گرایان‪ -‬کە در این میان‪ ،‬حزب تودە‪ ،‬چریک های فدایی‪ ،‬و ملی گرایان‪ -‬کە در میان‬ ‫آنان‪ ،‬جبهەء ملی و حزب دموکرات کوردستان‪ ،-‬و مجاهدین خلق و‪ ....‬بیشترین‬ ‫فشارها را متحمل شدند‪.‬‬ ‫شاە تا آن اندازە از سرکوبی مخالفان احساس قدرت نمود کە دستورداد‪ ،‬در ‪٠٠‬‬ ‫اسفندماە ‪ ،)٠٢٥٣( ٠٥٣٥‬حزب رستاخیز ملت ایران کە ‪ -‬بە حزب رستاخیز معروف‬ ‫بود‪ ،-‬تأسیس گردد‪ .‬احزاب موجود دولتی مثل‪ :‬حزب ایران نوین‪ ،‬حزب مردم‪ ،‬حزب‬ ‫پان ایرانیست و حزب ایرانیان را‪ ،‬همە را در هم ادغام نمودند‪ .‬مدتی بعد عضویت‬ ‫در حزب رستاخیز اجباری گردید‪ .‬شاە در این بارە گفت‪ :‬همەء مردم باید عضو آن‬ ‫حزب شوند و سرنوشت خود را تعیین نمایند‪ .‬در غیر این صورت باید ایران را ترک‬ ‫کنند‪ .‬اگر نمی خواهند بیرون روند‪ ،‬باید زندانی گردند‪ .‬دولت هم گفت‪ :‬هر ایرانی‬ ‫آمادەء عضویت در حزب نشود‪ ،‬بە وی پاسپورت دادە خواهد شد و از کشور اخراج‬ ‫میگردد‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫ ویکی پدیا‪-‬‬‫آن حزب پس از ‪ ٥‬سال بعد از تشکیل‪ ،‬در درون خود کە بە سە جناح‪ -‬پیشرو‪،‬‬ ‫سازندە و لیبرال‪ ،-‬تقسیم شدە بود؛ بە خاطر اعمال ناسنجیدە و نادرست و‬ ‫مخالفت‪ ،‬مخالفان رژیم شاە بە آن حزب‪ ،‬حزب رستاخیز در پاییز ‪،)٠٢٥١( ٠٥٣٥‬‬ ‫بە دستور شاە‪ ،‬منحل اعالم گردید‪.‬‬ ‫ همان منبع‪-‬‬‫پذیرفتن پست نخست وزیری از سوی بختیار و تشکیل کابینەء جدید و شروع‬ ‫سریع تغییرات و پذیرش اپوزیسیون‪ ،‬باز هم بیشتر بەسود اسالم سیاسی تمام شد‪.‬‬ ‫چون متأسفانە ارتش از اقدامات بختیار پشتیبانی آنچنانی نکرد‪ .‬وی در برابر‬ ‫تظاهرات میلیونی در خیابانها تنها ماند و بە وی اجازە دادە نشد رفرمهای خود را‬ ‫جهت محدود کردن سلطنت و نمادی نمودن آن همانند‪ ،‬سوئد‪ ،‬نروژ‪ ،‬هلند و یا بە‬ ‫سمت جمهوری سوق دادن را عملی نماید‪ .‬این فرصت مثبت از دست رفت‪ .‬بختیار‬ ‫تنها ‪ ٥٥‬روز نخست وزیر ایران بود‪.‬‬ ‫بەتاریخ سپردن رژیم پادشاهی‬ ‫پس از گذر ‪ ٥٥‬سال از عمر پهلوی دوم‪ -‬کە ‪ ٢٣‬سال آن در فضای کودتایی بعد از‬ ‫سال ‪ ٠٥٥٢‬سپری شد‪-‬؛ خلقهای موجود در ایران با مبارازت خود و تا حدودی‬ ‫فضای مساعد بین المللی با تغییرات رژیم شاە‪ ،‬در‪ ٢٢‬بهمن سال ‪،)٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬‬ ‫رژیم بیشتر از ‪ ٢٣١١‬سال عمر ادعایی پادشاهی در ایران را بە تاریخ سپردند‪.‬‬ ‫تاریخ ورق دیگری خورد‪ .‬عرصەء سیاست ایران بدست کسانی چون آیت اللە‬ ‫خمینی‪ ،‬و پنج روحانی دیگر رقم خورد؛ کە بعدا"‪ ،‬خلخالی‪ ،‬سید علی خامنەای و‬ ‫دیگرانی نیز اضافە شدند‪ .‬افراد دیگر غیرە معمم هم بودند کە بیشتر بطور موقت‬ ‫با تشکل و بدونە تشکل ایفای نقش نمودند‪ .‬ازجملە‪ :‬مهندس مهدی بازرگان‪ -‬رهبر‬ ‫نهضت آزادی ایران‪ ،-‬دکتر کریم سنجابی‪ -‬رهبر جبهە ملی ایران‪ ،-‬ابولحسن بنی‬

‫‪43‬‬

‫صدر‪ ،‬صادق قطب زادە‪ ،‬داریوش فروهر‪ ،‬سحابی های (پدر و پسر)‪ ،‬و دیگران کە بە‬ ‫کاربدستان ضعیف تر از روحانیون تبدیل شدند‪.‬‬ ‫ولی تصمیمات اصلی و کارساز را بدست مالهای شیعە و در رأس همە آیت اللە‬ ‫خمینی بود‪ .‬تعیین کردن دولت بازرگان‪ -‬قبل از فروپاشیدن رژیم شاە‪ -‬در برابر‬ ‫بختیار‪ ،-‬و قبل از آن با تعیین پنج روحانی بە نام "شورای انقالب"‪ ،‬روند تحمیل‬ ‫یا پروسەء گذار بە اسالم سیاسی را‪ ،‬تا حدودی معین کرد‪.‬‬ ‫بخش چهارم‬ ‫شورای انقالب‬ ‫کارکردهای شورای انقالب‬ ‫اشغال سفارت آمریکا و شورای ابقالب‬ ‫نهضت آزادی پس از انقالب‬ ‫سازمان سازی جدید اسالمی‬ ‫جامعەی روحانیت مبارز‬ ‫نقش جامعەی روحانیت مبارز در قیام‬ ‫حزب جمهوری اسالمی (حجا)‬ ‫شورای انقالب‬ ‫اندک مدتی قبل از پیروزی قیام‪ ،‬تا پس از انتخابات ریاست جمهوری و تشکیل‬ ‫کابینەء دولت و اولین مجلس شورا ملی‪ ،‬شورای انقالب‪ ،‬نقش مهم و بنیادین در‬ ‫هدایت راهبردی رژیم جدید ایفا کرد‪.‬‬ ‫این شورا‪ ،‬پس از رفتن مطهری و دیدار با آیت اللە خمینی در نوفل لوشاتو‪ -‬ی‬ ‫فرانسە‪ -‬در ‪ ٢٢‬دیماە ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬در آغاز از پنج نفر ‪ -‬کە همگی از روحانیون‬

‫‪44‬‬

‫بودند‪ ،-‬تشکیل گردید‪ .‬یعنی مرتضا مطهری‪ ،‬محمد حسین بهشتی‪ ،‬معمد جواد‬ ‫باهنر‪ ،‬علی اکبر هاشمی رفسنجانی و عبدالکریم موسوی اردبیلی‪ ،‬از اعضای‬ ‫اولیەء شورای انقالب بودند‪.‬‬ ‫در مرحلەء دوم تعداد شورای انقالب‪ ،‬بە ‪ ٠٣‬نفر ارتقا پیدا کرد‪ .‬بە گفتەء‬ ‫هاشمی رفسنجانی‪ :‬تصمیم بر این بود کە اعضای شورا‪ ،‬روحانیون و غیرە روحانی‬ ‫بە یک اندازە بە تعداد شورای انقالب اول افزودە شوند‪.‬‬ ‫بر همان مبنا آیت اللە سید محمود طالقانی‪ ،‬حجت االسالم علی خامنەای‪،‬‬ ‫حجت االسالم محمد رضا مهدوی کنی‪ -‬از طبقەء روحانیت‪ ،-‬دکتر احمد صدر حاجی‬ ‫سید جوادی‪ ،‬مهندس مهدی بازرگان‪ ،‬دکتر سحابی‪ -‬پدر‪ ،-‬مهندس مصطفا کتیرایی‪،‬‬ ‫سرلشکر ولی اللە قرنی و سرتیپ علی اصغر مسعودی اضافە شدند‪.‬‬ ‫پس از تشکیل دولت موقت‪ ،‬چند نفر از جملە‪ :‬بازرگان‪ ،‬سحابی‪ ،‬کتیرایی و‬ ‫قرنی ازشورا بیرون آمدە و بە جای آنان‪ ،‬دکتر حسن حبیبی‪ ،‬مهندس عزت اللە‬ ‫سحابی‪ ،‬دکتر عباس شیبانی‪ ،‬ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زادە‪ ،‬تعیین‬ ‫گردیدند‪.‬‬ ‫پس از ترور مطهری‪ -‬در یازدهم اردیبهشت ‪ ،-٠٥٣١‬تعداد دیگر بە اعضای شورا‬ ‫اضافە شدند کە عبارت بودند از‪ :‬مهندس میر حسین موسوی‪ ،‬دکتر حبیب اللە‬ ‫پیمان و احمد جاللی‪.‬‬ ‫ ویکی پدیا‪-‬‬‫کارهای شورا‬ ‫در اولین روزهای بازگشت آیت اللە خمینی بحث های مهمی چون‪ :‬تشکیل دولت‪،‬‬ ‫مجلس مٶسسان یا بعدا" کە نام خبرگان بر آن نهادند‪ ،‬در شورا مطرح شد‪.‬‬ ‫اولین گام شورا‪ ،‬پیشنهاد بازرگان بەعنوان‪ -‬نخست وزیر موقت‪ ،-‬بود‪ .‬و آیت‬ ‫اللە خمینی هم آنرا قبول کرد‪ .‬پس از پیروزی انقالب در ‪ ٢٢‬بهمن ‪ ،٠٥٣٥‬شورای‬

‫‪45‬‬

‫انقالب و دولت موقت‪ ،‬زیر نظارت و رهبری خمینی بە پشتیبانی مردم خود‬ ‫رامشروع جلوە دادە‪ ،‬و قدرت را بدست گرفتند‪.‬‬ ‫دومین گام‪ ،‬تأسیس کمیتەهای موقت انقالب اسالمی بود؛ کە بەنام دفاع از‬ ‫انقالب دربرابر ضد انقالب دربسیاری از شهرها ایجاد شد‪ .‬مهدوی کنی با حکم آ‪.‬‬ ‫خمینی بعنوان سرپرست کمیتەء مرکزی‪ ،‬کمیتەهای انقالب اسالمی تعیین گردید‪.‬‬ ‫بعدا" این شورا‪ ،‬ملی کردن بانک ها و صنایع بزرگ‪ ،‬تشکیل دادگاه های انقالب‬ ‫اسالمی‪ ،‬همە پرسی برای تعیین نظام [‪ -‬کە نتیجەاش جمهوری اسالمی بود‪،]-‬‬ ‫بازخوانی قانون اساسی جدید و انتشار در روزنامەها‪ ،‬تصویب قوانین شوراهای‬ ‫محلی‪ ،‬تصویب اساسنامەء سپاە پاسداران‪ -‬در ‪ ٠٢‬اردیبهشت‪ ،-٠٥٣١‬تصویب آین‬ ‫نامەء مجلس خبرگان [قانون اساسی]‪ ،‬انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای‬ ‫اسالمی [ملی] و‪ ....‬را انجام داد‪.‬‬ ‫ منبع قبلی‪-‬‬‫اشغال سفارت آمریکا و شورای انقالب‬ ‫پس از یورش نادرست و پیمان شکنانەء بین المللی‪ ،‬بەسفارت ایاالت متحدەء‬ ‫آمریکا در تهران‪ ،‬از سوی دانشجویان بنیادگرای اسالمی‪ -‬کە بعدا" نام دانشجوایان‬ ‫پیرو خط امام برخود نهادند‪ ،-‬در ‪ ٠٥‬آبان ‪ ٠٥٣١‬دولت موقت و مخصوصا" مهدی‬ ‫بازرگان تالش زیاد و درست را انجام دادند کە هرچە زودتر این عمل زشت‬ ‫بەگونەای قانونی و مسالمت آمیز‪ ،‬حل گردد‪.‬‬ ‫ولی آ‪ .‬خمینی بدون توجە بە قوانین و پرنسیپ های بین المللی آن عمل ضد‬ ‫قانونی و ضد انسانی‪ -‬کە همانند حملە بە سرزمین کشوری دیگر محسوب می گردد‪-‬‬ ‫‪ ،‬بە "انقالب دوم و بزرگتر از انقالب اول" نام نهاد!؟ این عمل وی کار را دشوارتر‬ ‫کرد‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫دولت موقت بعنوان نارضایتی بعد از ‪ ٢‬ماە ادارەء امور‪ ،‬استعفا داد‪ .‬هرچند‬ ‫انعکاس بازرگان و کابینەاش موضعگیری مثبتی بود؛ ولی شماری از اعضای آن‬ ‫دولت‪ -‬این بار ازسوی شورای انقالب‪ ،-‬برای مدتی ادارەء امور را ادامە دادند‪.‬‬ ‫در آن کابینە وزارتخانەها را‪ ،‬علی خامنەای‪ -‬دفاع‪ ،-‬هاشمی رفسنجانی‪ -‬کشور‪-‬‬ ‫‪ ،‬محمدجواد باهنر‪ -‬آموزش و پرورش‪ ،-‬مهدوی کنی‪ -‬دادگستری‪ ،-‬بنی صدر‪ -‬خارجە‬ ‫و دارایی‪ ،-‬معین فر‪ -‬نفت‪ ،-‬حبیبی‪ -‬آموزش عالی‪ ،-‬عزت اللە سحابی‪ -‬برنامە و‬ ‫بودجە‪ ،-‬میناچی‪ -‬ارشاد‪ ،-‬شیبانی‪ -‬کشاورزی‪ ،-‬کتیرایی‪ -‬مسکن‪ ،-‬قطب زادە‪ -‬مدتی‬ ‫خارجە‪ ،-‬را سرپرستی کردند‪ .‬همچنین‪ ،‬حجت االسالم قودوسی نیز رییس دادگاە‬ ‫انقالب اسالمی بود‪.‬‬ ‫پس از همە پرسی قانون اساسی‪ ٠٢ -‬آذر ‪ ،-٠٥٣١‬انتخابات ریاست جمهوری‪٣ -‬‬ ‫بهمن ‪ )٠٢١١( ٠٥٣١‬و تشکیل مجلس شورای ملی‪ ،-‬در ‪ ٥‬خرداد ماە ‪-)٠٢١١( ٠٥٣٢‬‬ ‫کە بعدا" این مجلس بر خالف قانون نوشتە شدە‪ ،‬نام آن را بە مجلس شورای‬ ‫اسالمی‪ ،-‬تغییر دادند!؟ شورای انقالب در‪ ٢٢‬تیرماە ‪ -٠٥٣٢‬بعد از ‪ ٠١‬ماە‬ ‫موجودیت‪ ،-‬آخرین نشست خود را برگزار کرد‪ .‬دکتر حسن حبیبی‪ -‬سخنگوی شورا‪،-‬‬ ‫گفت‪ :‬با تشکیل مجلس شورا و کامل شدن آن‪ ،‬با وجود شورای نگهبان؛ موجودیت‬ ‫شورای انقالب‪ -‬با سە دورە کار متفاوت‪ ،-‬بە پایان رسید‪.‬‬ ‫اولین رییس شورای انقالب‪ ،‬آ‪ .‬مرتضا مطهری بود‪ .‬پس از ترور وی آ‪ .‬طالقانی‪،‬‬ ‫ریاست آن شورا را بعهدە گرفت‪ -.‬وی در ‪ ٠٢‬شهریور ‪ ٠٥٣١‬بەشیوەای نامعلوم‪ ،‬کە‬ ‫با توجە بە وقایع بعد‪ ،‬می توان بە حساب قتل های زنجیرەای گذاشت‪ ،-‬زندگی را‬ ‫بەدرود گفت‪ .‬آخرین و سومین رییس آن شورا‪ ،‬آقای بنی صدر‪ -‬اولین رییس جمهور‬ ‫ایران‪ -‬بود‪ .‬آنزمان اعضای شورای انقالب عبارت بودند از‪ :‬بنی صدر‪ ،‬بهشتی‪ ،‬علی‬ ‫خامنەای‪ ،‬موسوی اردبیلی‪ ،‬باهنر‪ ،‬رفسنجانی‪ ،‬حبیبی‪ ،‬بازرگان‪ ،‬شیبانی‪ ،‬عزت‬ ‫اللە سحابی‪ ،‬قطب زادە‪ ،‬معین فر‪.‬‬ ‫‪ -‬سایت ویکی پدیا‪-‬‬

‫‪47‬‬

‫نهضت آزادی پس از پیروزی جنبش‬ ‫پس از آمدن آ‪ .‬خمینی از نوفل لوشاتو بە تهران‪ ،‬در ‪ ٠٢‬بهمن ‪ ،)٠٢٥٢(٠٥٣٥‬پس‬ ‫از ‪ ٠١‬روز‪ ٢٢ -‬بهمن‪ ،-‬قدرت شاە سرنگون و ‪ ٣٥‬سال سلطنت پهلوی ها‪ ،‬بەتاریخ‬ ‫سپردە شد‪.‬‬ ‫مهدی بازرگان‪ -‬دبیر کل نهضت آزادی‪ ،-‬نخست وزیر موقت برآمدە از جنبش‬ ‫مردمان ایران شد‪ .‬هاشم صباغیان‪ -‬وزیر کشور‪ ،-‬علی اکبر معین فر‪ -‬وزیر نفت‪،-‬‬ ‫احمد صدر حاج سید جوادی‪ -‬وزیر دادگستری‪ ،-‬مصطفا چمران‪ -‬وزیر دفاع‪ -،‬بعد از‬ ‫مدتی احمد مدنی‪ ،-‬و محمد توسلی شهردار تهران شد‪ .‬آنان همراە با مهندس عباس‬ ‫امیر انتظام‪ -‬کە معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت موقت شد‪ ،-‬او نهضتی نبود؛‬ ‫ولی بازرگان را خیلی دوست داشت و باوی همکاری کرد‪ .‬در آن اوان‪ ،‬بیشتر پست‬ ‫های کلیدی اجرایی در دست نهضت آزادی ایران بود‪.‬‬ ‫دولت موقت رسما" تا ‪ ٠٥‬آبان ‪ ،)٠٢٥٢(٠٥٣١‬ادارەء اجرایی کشور جدید ایران را‬ ‫بعهدە داشت‪ .‬بعداز حملەء دانشجویان موسوم بە پیرو خط امام‪ ،‬آقای بازرگان‪،‬‬ ‫نارضایتی عمیق خود را از آن کار غیر قانونی ابراز داشت و کابینەء اجرایی‬ ‫دولت در اعتراض بە آن حملەء بە سفارت آمریکا وناکام شدن از حل آن‪ ،‬در تالش‬ ‫با قم و آ‪ .‬خمینی‪ ،‬بعد از ‪ ٢‬ماە فعالیت‪ ،‬استعفا دادند‪.‬‬ ‫نهضت آزادی برای اولین و آخرین بار‪ ،‬آن ‪ ٢‬ماە را در قدرت بود‪ .‬همچنین‬ ‫بازرگان‪ ،‬یداللە سحابی‪ ،‬احمد صدر حاج سید جوادی‪ ،‬معین فر‪ ،‬نمایندگان دورە‬ ‫اول مجلس شورای ملی‪ -‬اسالمی شدە‪ ،-‬بودند‪.‬‬ ‫پس از اینکە بنی صدر بەعنوان اولین رییس جمهور تاریخ ایران‪ ٣ -‬بهمن ‪،-٠٥٣١‬‬ ‫انتخاب شد؛ یک سال نگذشت کە جنگ ایران و عراق شروع شد‪.‬‬ ‫نهضت آزادی طرفدار جنگ دفاعی بود‪ .‬ولی مصطفا چمران در آن جنگ نقش‬ ‫برجستەای داشت‪ - .‬وی عضو رهبری نهضت آزادی بود کە بر علیە ملت کورد در‬ ‫شرق کوردستان در زمان جنگ تحمیلی ‪ ٥‬ماهە (‪ ٢١‬مرداد تا ‪ ٢١‬آبانماە ‪،)٠٥٣١‬‬

‫‪48‬‬

‫یکی از رهبری کنندگان جهاد گونەی آیت اللە خمینی بود‪ -.‬وی در ‪ ٥٠‬خرداد ‪٠٥١١‬‬ ‫کشتە شد‪ .‬نهضت آزادی ایران بەطور غیرە رسمی بە فعالیت ادامە داد‪.‬‬ ‫ منابع‪ ،‬گزارش بی بی سی بە مناسبت ‪ ٣٣‬مین سال تأسیس نهضت آزادی و سایت‬‫های انترنتی دیگر در گوگل‪-‬‬ ‫تشکل سازی جدید اسالمی‬ ‫فضای جدید و عمومی آن زمان پلورالیسم تشکیالتی بود‪ .‬بەهمین خاطر آن‬ ‫احزاب و تشکلهایی کە در زمان پهلوی دوم‪ ،‬بر عیلە رژیم و برای آزادی و دفاع از‬ ‫حقوق ملت های تحت ستم تشکیل شدە بودند و ریشەهای عمیق تری داشتند‪ ،‬بیشتر‬ ‫گسترش یافتند‪ .‬احزاب و سازمانهای جدیدی نیز تشکیل شدند‪.‬‬ ‫جنبش یا انقالب مردمان ایران‪ ،‬بەوسیلەء آ‪ .‬خمینی و همفکرانش با توجە بە‬ ‫اسالمی بودن جامعە و فعالیت های تشکیالتی اسالم سیاسی و غیرە سیاسی روند‬ ‫بعد از پیروزی را بە انقالب اسالمی ختم کردند ‪ .‬در این چارچوب آیت اللە‬ ‫خمینی زیرکانە و بیشتر در چارچوب احساسات مذهبی و تنگ کردن یک گزینەای و‬ ‫تولید پدیدەای بەنام "جمهور اسالمی نە یک کلمە کم و نە یک کلمە زیاد"‪،‬را بر‬ ‫خلقهای ایران تحمیل گردید‪.‬‬ ‫جای تأمل است‪ ،‬زمانی کە بە گذشتەء تاریخی سیاسی ایران‪ ،‬ترکیب اجتماعی‪،‬‬ ‫فرهنگی و مردمی می نگری‪ ،‬اعمال و رفتار اسالمی چە سیاسی و چە غیرە سیاسی‬ ‫و طریق ادارەء مملکت و گذران روزمرەء مردمان ایران‪ ،‬درمی یابید کە اسالم تأثیر‬ ‫مستقیم و ژرفی‪ ،‬در همەء امور زندگی و تکامل جامعە داشتە است‪.‬‬ ‫بەهمین خاطر مالهای شیعە از آن فرصت پیش آمدە‪ ،‬استفادە کردند‪ .‬و وجود‬ ‫فردی مثل آ‪ .‬خمینی ‪ -‬کە پس از ورود بە ایران بعد از ‪ ٠٣‬سال و اندی‪ ،-‬زورمداری‬ ‫و اقتدار خود را در بهشت زهرا نشان داد؛ کە در هدایت نظام جدید‪ ،‬بە جمهوری‬ ‫اسالمی‪ ،‬حرف اول و آخر را زد‪ .‬آنان از خلوص نیت مردمان بیزار از استبداد و‬ ‫دیکتاتوری محمد رضا شاە‪ ،‬سوء استفادە کردند‪ .‬اسالمگرایان تندرو پیروآیت اللە‪،‬‬

‫‪49‬‬

‫بە نام راە "انقالبیگری"‪ ،‬بە سبک خود‪ ،‬تشکلهای قبلی را بە گونەای جدید‬ ‫بازسازی کردند و تشکل های جدیدی را هم ‪ -‬از هفتەهای اول پس از سقوط حکومت‬ ‫شاە‪ ،-‬تشکیل دادند‪.‬‬ ‫جمعی از روحانیوان شیعە‪ -‬کە بهشتی یکی از آنان بود‪ ،-‬در تحلیل های خود‬ ‫پس از نارضایتی های خرداد ماە ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬و شکستشان در آن‪ ،‬نبود حزبی‬ ‫مقتدر و کارآمد اسالمی سراسری را عامل بزرگی میدانستند‪.‬‬ ‫همچنین وضعیت جدید و وجود تعدادی از احزاب و سازمانهای رو بە رشد‪،‬‬ ‫اسالمی غیرە حوزەای‪ ،‬ملی و چپ‪ ،‬شماری از روحانیون را برآن داشت کە بەسوی‬ ‫تشکلهای حزبی و سازمانی مخصوص خود اقدام نمایند‪.‬‬ ‫جمعیت روحانیت مبارز‬ ‫در مرداد ماە سال ‪ ،)٠٢٥٥( ٠٥٣١‬جمشید آموزگار پس از هویدا‪ ،‬نخست وزیر‬ ‫شد‪ .‬سیاست جدید رژیم پهلوی دوم تا حدودی در سالگرد مشروطە باز گردید و نام‬ ‫فضای سیاسی بر آن نهادە شد‪ .‬آن فضا حدود ‪ ٠٥‬ماە ادامە داشت‪ .‬در آن نفس‬ ‫سیاسی کە خواست جبهەء ملی ایران بود بە وقوع پیوست‪ .‬جبهەء ملی چهارم‬ ‫فعالیت خود را آغاز کرد و شاهپور بختیار بە رهبری آن برگزیدە شد‪.‬‬ ‫شریف امامی بە جای آموزگار نخست وزیر شد‪ .‬و دولت آشتی ملی را تشکیل‬ ‫داد‪ .‬ولی ‪ ٢‬ماە بعد دولت نظامی ازهاری را سرکار آوردند‪ .‬سرانجام سپهبد مقدم‪-‬‬ ‫رییس ساواک وقت‪ ،-‬بختیار را بە عنوان آخرین امید (فرصت) بە محمد رضا پهلوی‬ ‫پیشنهاد نمود‪.‬‬ ‫ کتاب محمد اضا پهلوی ص ‪-٢٥‬‬‫در آن مدت فعالیتهای مخفی و نیمە مخفی در میان طبقات و الیەهای اجتماعی‬ ‫شروع شدە و رو بەگسترش نهادند‪ .‬در آن فضا و فعالیتها بود کە روحانیونی در قم‬ ‫و تهران‪ ،‬تشکلی را بە نام جامعەء روحانیت مبارز تهران تشکیل دادند‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫شماری از فعالین آن تشکل عبارت بودند از‪ :‬استاد مطهری‪ ،‬آ‪ .‬سید علی‬ ‫خامنەای‪ ،‬د‪ .‬بهشتی‪ ،‬د‪ .‬مفتح‪ ،‬د‪ .‬باهنر‪ ،‬آ‪ .‬موسوی اردبیلی‪ ،‬آ‪ .‬مشکینی‪ ،‬آ‪ .‬امامی‬ ‫کاشانی‪* .‬‬ ‫ دارابی‪ ،‬علی‪ ،‬سیاست مداران اهل فیضیە‪ ،‬تهران‪ ،‬سیاست ‪ ،٠٥٥٢‬صفحات ‪ ٠٥٥‬تا‬‫‪-٠٥٢‬‬ ‫* الزم بە توضیح است کە تعدادی از نامبردگان در آن زمان آیت اللە نبودند‪.‬‬ ‫اساسنامەء آن تشکل در سال ‪ ،٠٥٣٥‬از سوی بنیانگذارانش بە تصویب آیت اللە‬ ‫منتظری و هاشمی رفسنجانی – کە در زندان بودند‪ ،-‬رساندە و برای تأیید برای آ‪.‬‬ ‫خمینی در خارج از کشور فرستادە شد‪.‬‬ ‫ رضوی مسعود‪ ،‬هاشمی و انقالب‪ ،‬تهران‪ ،‬همشهری‪ ،٠٥٥١ ،‬ص ‪-٠٥٣‬‬‫اهداف و دیدگاە آن جمعیت مختصرا" عبارت بودند از‪:‬‬ ‫‪ -٠‬تالش برای مکتبی کردن انقالب اسالمی و دستاوردهایش‪.‬‬ ‫‪ -٢‬تقویت نمودن تشکیالتهای موجود اسالمی و تشکل های انقالبی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬هماهنگی و متحد کردن اسالمیون غیرە روحانی با روحانیون‪.‬‬ ‫‪ -٣‬نظارت بر رویدادهای کشور‪.‬‬ ‫‪ -٣‬برقراری ارتباط با مراکز اخبار و مکانهای تبلیغاتی‪.‬‬ ‫‪ -١‬فعال کردن مراکز اسالمی و تبلیغاتی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬تأسیس مرکز تحقیق دینی و فرهنگی‪.‬‬ ‫ دارابی علی‪ ،‬سیاستمداران اهل فیضیە‪ ،‬تهران‪ ،٠٥٥٢ ،‬ص ‪-٢٣٥‬‬‫‪-‬‬

‫‪51‬‬

‫‪-‬‬

‫نقش جمعیت روحانیت مبارز در قیام‬ ‫این تشکل بە وسیلەء مطهری و بهشتی با آ‪ .‬خمینی ارتباط داشت‪ .‬شرکت در راهپیمایی‬ ‫ها و یادبودها‪ ،‬مجالس ترحیم شهیدان راە آزادی را انجام می دادند‪ .‬با تشکل هایی‬ ‫همکاری می کردند کە تا حدودی همفکر بودند‪ .‬در تشکیل کمیتەء استقبال از آ‪ .‬خمینی‬ ‫از پاریس بە تهران‪ ،‬تالش زیادی کردند‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫این تشکل نقش اساسی در تشکیل شورای انقالب‪ ،‬در اوج جنبش خلقهای موجود‬ ‫در ایران داشت‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫پس از پیروزی قیام ملت های ایران (انقالب)‪ ،‬این تشکل اهداف جدیدی را‬ ‫برای خود مشخص کرد کەمهمترین نکات آن عبارت بودند از‪:‬‬ ‫* پشتیبانی همە جانبە از انقالب اسالمی‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫* التزام بە والیت فقیە‪ ،‬قانون اساسی و تصویب نامەها‪- .‬‬ ‫* نگهبانی از رسوم شرعی و اسالمی‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫* تأکید در مورد نقش روحانیت در قدرت و آمیختن دین و سیاست با هم در نظام‬

‫‪-‬‬

‫نوین در ایران‪.‬‬ ‫جمعیت روحانیت با حفظ استقالل‪ ،‬پس ازتشکیل حزب جهموری اسالمی‪ ،‬نقش‬ ‫مهمی را در آن ایفا کرد‪ .‬همچنین در همە پرسی تعیین نظام‪ ،‬انتخابات مجلس‬ ‫خبرگان قانون اساسی و تحمیل والیت فقیە و مادە ها و تبصرەهای اسالمی در‬ ‫قانون اساسی خیلی فعال بودند‪ .‬در انتخابات ریاست جمهوری از ابوالحسن بنی‬ ‫صدر پشتیبانی کردند کە‪ ،‬بیشترین آرا را بدست آورد‪.‬‬ ‫اعضای این تشکل از اوایل تأسیس جمهوری اسالمی تا کنون در شورای‬

‫‪-‬‬

‫انقالب‪ ،‬قوەء قضائیە‪ ،‬دادگاههای انقالب‪ ،‬شورای نگهبان‪ ،‬نیروهای انتظامی و‬ ‫نظامی‪ ،‬مسئولیت حوزە های علمیە‪ ،‬شورای عالی انقالب فرهنگی‪ ،‬شورای عالی‬

‫‪52‬‬

‫‪-‬‬

‫امنیت ملی‪ ،‬مراکز آموزش عالی‪ ،‬امامان جماعت بخصوص روزهای جمعە‪،‬‬ ‫نمایندگان ولی فقیە در استانها‪ ،‬حضور داشتە و دارند‪.‬‬ ‫محمد رضامهدوی کنی‪ -‬دبیرکل این تشکل‪ ،-‬سرپرست کمیتەهای انقالب بود‬

‫‪-‬‬

‫کە در ‪ ٢٥‬بهمن ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬تأسیس شد‪ .‬نقش جمعیت روحانیت و‬ ‫برخوردهایش با جامعە مدرسین حوزەء علمیەء و ارتباط با مٶتلفەء اسالمی‪،‬‬ ‫همانند پدر و فرزندی بود‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫دفتر مرکزی جمعیت روحانیت مبارز تهران‪ ،‬مانند"مۆسسەای فرهنگی"‪ ،‬نام‬ ‫نویسی کرد‪ .‬ولی اکثریت مسئولیتهای نظام را بعهدە داشت!؟ همچنین از‬ ‫روزنامەء رسالت همانند زبان حال جمعیت‪ -‬بدون آنکە چنین استنباطی شود‪،-‬‬ ‫استفادە می کرد‪ .‬ماهنامەء خبرنامەء جمعیت هم در میان اعضا و هوادارانش‬ ‫پخش میشد‪.‬‬ ‫حزب جمهوری اسالمی ‪-‬‬ ‫محمد حسین بهشتی‪ ،‬یکی از روحانیون فعال در راهپیماییهای تهران در سال‬

‫‪-‬‬

‫‪ ،)٠٢٥١(٠٥٣٥‬و عضو شورای انقالب (‪ ،)٠٢٥٢‬و از نزدیکان آ‪ .‬خمینی‪ ،‬فکر می‬ ‫کرد کە مهمترین علت شکست نارضایتی های سال ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬عدم تشکیالتی‬ ‫سیاسی مخصوص روحانیت بود‪ - .‬همچنانکە گفتە شدە‪ ،-‬پرواضح است کە در آن‬ ‫شرایط مورد اشارە‪ ،‬امکان تشکیالتی با آن اهمیت و خصوصیت‪ ،‬امکان تشکیل و‬ ‫تداوم نداشت‪ .‬بە همین خاطر در ‪ ٢٢‬بهمن ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬یک هفتە پس از‬ ‫پیروزی جنبش خلقهای ایران‪ ،‬حزب جمهوری اسالمی تأسیس گردید‪.‬‬ ‫اولین گروە مٶسس این حزب عبارت بودند از‪ :‬محمد حسین بهشتی‪ ،‬علی اکبر‬ ‫هاشمی رفسنجانی‪ ،‬سید علی خامنەای‪ ،‬محمد جواد باهنر و عبدالکریم موسوی‬ ‫اردبیلی‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫‪-‬‬

‫نامبردگان همە در قم تحصیل کردە و از مقلدان آ‪ .‬خمینی بودند‪ .‬ولی بهشتی‬

‫‪-‬‬

‫از اصفهان‪ ،‬خامنەای از مشهد‪ ،‬رفسنجانی از بهرمان رفسنجان‪ ،‬موسوی اردبیلی‬ ‫از اردبیل و باهنر از کرمان بە قم آمدە بودند و در آنجا با یکدیگر آشنا شدند‪.‬‬ ‫ حزب جمهوری اسالمی‪ ،‬اولین و آخرین حزب‪ ،‬روحانیت م‪ .‬رضا علوی‪ ،‬از فعاالن‬‫حقوق بشر ایران و پژوهندەء سیاست و تاریخ‪ ،‬ساکن تکزاس آمریکا‪-‬‬ ‫با توجە بە حرفهای عبداللە جاسبی‪ ،‬اولین بار قرار بود نام "حزب‬ ‫اللە"‪ ،‬بر آن نهادە شود‪ .‬ولی گروە مٶسس نام حزب جمهوری اسالمی را‬ ‫برای آن برگزیدند‪.‬‬ ‫بهشتی اولین دبیر کل این حزب میگوید‪ :‬در فکر تأسیس جمهوری‬ ‫اسالمی بودیم و ابتکار این حزب بود کە بە جای "حکومت اسالمی"را‬ ‫"جمهوری اسالمی"‪ ،‬بنا نهادیم‪ .‬حتا شعار"استقالل‪ ،‬آزادی‪ ،‬حکومت‬ ‫اسالمی"‪ ،‬این حزب آن را بە "استقالل‪ ،‬آزادی‪ ،‬جمهوری اسالمی"‪ ،‬کە بە‬ ‫دیدگاە "امام خمینی" هم نزدیک بود‪ ،‬عوض کرد‪.‬‬ ‫بهشتی ادامە می دهد کە‪ :‬تشکلهای نهضت آزادی و مجاهدین خلق‬ ‫ایران‪ ،‬نتوانستند خواست انقالبی روحانیون را رهبری نمایند و اسالم را‬ ‫همانند مکتبی و بنیادگرا معرفی نمایند‪ .‬همچنین ضرورت اجتماعی و‬ ‫تاریخی برای ادارەء جمهوری جدید اسالمی‪ ،‬مٶسسین را بر آن داشت کە بە‬ ‫تأسیس حزب مستقلی اقدام نمایند‪.‬‬ ‫ عبداللە جاسبی‪ ،‬تشکل فراگیر‪ ،‬تهران‪ ،‬انتشارات دانشگاە اسالمی ‪،٠٥٥٢‬‬‫ج ‪ .٠‬صفحات ‪ ٥١١‬و ‪-٥٥٢‬‬ ‫همچنین گفتە شدە کە‪ :‬پروسەء اسالمی کە از نبودن تشکیالت حزبی‬ ‫خود اطالع پیدا کرد؛ در تاریخ ‪ ،٠٥٣٥ ٠٠/٢٢‬حزبی بەنام جمهوری اسالمی‬ ‫تأسیس نمود کە مٶثرترین حزب تاریخ معاصر ایران بود‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫‪-‬‬

‫ شادلو عباس‪ ،‬انقالب اسالمی از پیروزی تا تحکیم‪ ،‬تهران‪ ،‬مٶلف ‪،٠٥٣١‬‬‫ص ‪-٢٢‬‬ ‫حسن آیت‪ ،‬اسداللە بادامچیان‪ ،‬عبداللە جاسبی‪ ،‬میر حسین موسوی‪،‬‬ ‫حبیب اللە عسگر اوالدی مسلمان‪،‬سید محمود کاشانی‪ ،‬مهدی عراقی‪ ،‬علی‬ ‫درخشانی و‪ ....‬اولین اعضای شورای مرکزی حزب جمهوری اسالمی بودند‪.‬‬ ‫گروهی از روحانیون و شماری از همدستان غیرە روحانی با پشتیبانی آ‪.‬‬ ‫خمینی با عجلە‪ ،‬اقدام بە تحمیل قدرتی اسالمی کردند‪ .‬در آن زمان‪ ،‬کە‬ ‫فضای عمومی رقابت میان ملی گرایان‪ ،‬چپ گرایان‪ -‬اسالمی و غیرە‬ ‫اسالمی‪ ،-‬و اسالم سنتی و فقهی شیعە در میان بود؛ مٶسسات اسالمی‬ ‫پایەگذاری شدند‪.‬‬ ‫بدین طریق هم جنبش خلق های ایران را اسالمیزە کردند‪ ،‬هم مٶسسات‬ ‫اسالمی را چە در قالب تشکیالتی و حزبی و تشکیالتی مانند‪ :‬حزب‬ ‫جمهوری اسالمی(حجا)‪ ،‬و مجاهدین انقالب اسالمی و چە در شکل نظامی‬ ‫چون‪ :‬کمیتەهای انقالب اسالمی‪ ،‬سپاە پاسداران انقالب اسالمی و‬ ‫دادگاههای اسالمی وانقالبی بنیاد گذاردند‪.‬‬ ‫حجا اعضای خود را از میان جامعەء بازاریان بنیادگرا‪ ،‬دانشجویان و‬ ‫استادان و طرفداران آ‪ .‬خمینی‪ ،‬مٶتلفە اسالمی‪ ،‬فداییان اسالم‪ ،‬روحانیت‬ ‫مبارز و شماری از اعضای آن حزب و سازمانهای اسالمی کە در دوران‬ ‫پهلوی دوم‪ ،‬از هم پاشیدە شدە بودند کە در میانشان مجاهدین و تفکرات‬ ‫دیگری هم بودند‪ ،‬تأسیس شد‪ .‬این حزب در برابر احزاب و سازمانهایی‬ ‫چون‪ :‬حزب تودەء ایران‪ ،‬جبهەء ملی ایران‪ ،‬چریک های فدایی و مخالفت با‬ ‫آنان‪ ،‬بوجود آمد‪.‬‬ ‫رفسنجانی‪ -‬کە یکی از مٶسسین این حزب بود‪ ،-‬در مصاحبەای می گوید‪:‬‬ ‫وقتی دولت بختیار در آستانەء سقوط قرار داشت و تصمیم گرفتە شد‪،‬‬

‫‪55‬‬

‫دولتی اسالمی تأسیس شود‪ ،‬مسئلەء تشکیل حزب‪ ،‬ضرورت خود را نشان‬ ‫داد‪ .‬نبود حزبی مخصوص روحانیت‪ ،‬کار را خیلی دشوار کردەبود‪ .‬بەهمین‬ ‫خاطر مجبور شدیم‪ ،‬نهضت آزادی را برای دولت قبول کنیم‪.‬‬ ‫عموما" ما همانند روندی اسالمی و اسالم شناس در آستانەء پیروزی‬ ‫انقالب‪ ،‬گمان می کردیم کە‪ ،‬تأسیس یک حزب ضروری است‪ .‬ولی مشکلمان‬ ‫امام بود‪ ،‬کە مخالف بود‪ .‬او را هم راضی کردیم و ‪ ٢‬هفتە بعد از پیروزی‬ ‫انقالب یعنی ‪ ١‬اسفند ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬حزب جهموری اسالمی را اعالم‬ ‫کردیم‪.‬‬ ‫قبال" در این رابطە با د‪ .‬سحابی و د‪ .‬پیمان بحث های زیادی کردیم‪.‬‬ ‫یک گروە ‪ ٥١‬نفرە را برای شورای مرکزی در نظر گرفتە بودیم‪.‬‬ ‫ حزب جمهوری اسالمی؛ از بدو تأسیس تا انحالل‪ ،‬هاشمی رفسنجانی در‬‫مصاحبەای با عبدالمجید معادیخواە و ابوالفضل شکوری راد‪ ،‬در تیرماە‬ ‫‪ ٠٥٥١‬کە‪ ،‬در مجلەء یاد منتشر شد‪-.‬‬ ‫اولین دبیر کل حزب جمهوری اسالمی‪ ،‬محمد حسین بهشتی بود‪.‬‬ ‫روزنامەای هم بە نام جمهوری اسالمی در خرداد ماە ‪،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬‬ ‫منتشر نمودند؛ کە صاحب امتیاز آن علی خامنەای بود‪ -.‬هم اکنون کە ‪٢٥‬‬ ‫سال از انحالل حزب جمهوری اسالمی می گذرد‪ ،‬آن روزنامە بە مدیریت‬ ‫مسیح مهاجری منتشر می شود‪-.‬‬ ‫حزب جمهوری اسالمی بەخاطر پشتیبانی آیت اللە خمینی از آن‪،‬‬ ‫مساجد را برای نام نویسی و عضوگیری برگزید‪ .‬اولین مکان کانون‬ ‫توحید بود‪ .‬در مدتی کم شمار زیادی بە عضویت این حزب در آمدند‪.‬‬ ‫مرتضا نبوی می گوید‪ :‬در یکی‪ ،‬دو روز نام نویسی‪ ١١ ،‬هزار نفر در‬ ‫سراسر ایران بە عضویت حزب در آمدند‪ .‬در مقالەای بەنام "مقدمات‬ ‫تشکیل حزب"‪ ،‬محمد جواد باهنر پس از عمر ‪ ٠١١‬روزەء حزبش می‬

‫‪56‬‬

‫نویسد‪ :‬تا کنون ‪ ٢‬میلیون نفر عضو حزب هستند‪ .‬آمار دیگری می گوید"‬ ‫اعضای این حزب ‪ ٥‬میلیون نفر بودند‪.‬‬ ‫انجمن های اسالمی برای رویش این حزب‪ ،‬در سراسر ایران‬ ‫فعالیت می کردند‪ .‬شاخەهای حزب در کارخانەها و کارگاههای‪،‬‬ ‫مراکز آموزشی و ادارات و مکانهای متفاوت در جامعە‪ ،‬فعالیت‬ ‫های خود را آغاز کردند‪.‬‬ ‫همچنین بە پیشنهاد آ‪ .‬خمینی‪ ،‬تشکلهای جبهەء موءتلفە‪،‬‬ ‫مجاهدین انقالب اسالمی‪ ،‬روحانیت مبارز‪ ،‬جمعی از فداییان‬ ‫اسالم‪ ،‬بەعضویت این حزب در آمدند‪ .‬این حزب تا حدودی همان‬ ‫حزب رستاخیز با اندکی تفاوت بود‪.‬‬ ‫پس از تشکیل حزب جمهوری اسالمی دکتر بهشتی در کتابی‬ ‫بەنام‪ ،‬مواضع ما‪ ،‬کە تفکرات حزبی وی را نشان می داد نوشت‪:‬‬ ‫بهتر است گفتە شود‪ ،‬این کتاب دیدگاههای حزب جمهوری‬ ‫اسالمی بود؛ در دورانی کە وی دبیر کل بود‪ .‬بعدا" معلوم شد کە‪،‬‬ ‫پارادایم (نگرش)‪ ،‬در درون حزب متفاوت بودە است‪.‬‬ ‫در این کتاب نکاتی در رابطە با آزادی و حکومت مداری جای‬ ‫تأمل دارد‪ .‬برای مثال‪:‬‬ ‫‪ -٠‬احساس تجربە و تفکر وحی و آگاهی در موردراههای شناخت‬ ‫از آن مردم و انسان جاندار است کە انتخات می کند‪ ،‬خود و‬ ‫دوروبرش را می سازد و در رسیدن بە آگاهی کامل از راهنمای‬ ‫های درونی و پیامبران و امامان استفادە می نماید و زندگی وی‬ ‫بە امید خدا‪ ،‬معنا پیدا می کند‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫با توجە بە نوشتەء این کتاب‪ ،‬جامعە‪ ،‬جامعەای است کە‬ ‫ارزش های اسالمی را در همەء ارتباطات حاکم می کند و برای‬ ‫رسیدن بە آن اهداف "فقیهان"‪ ،‬دو مسئولیت مهم برعهدە دارند‪.‬‬ ‫الف‪ :‬تفقە برای پیدا کردن جواب های جدید‪ [.‬بعدا" از این‬ ‫تفکر‪ ،‬مصالح نظام و حکم حکومتی‪ ،‬زادە شد‪].‬‬ ‫ب‪ :‬والیت فقیە و حضور رهبری کردن در اجرای قوانین‪ .‬در این‬ ‫موارد اگر خواست های مردم مخالف ارزش های اسالمی باشند‪،‬‬ ‫مسئوالن هیچ وقت آن خواست ها را قبول نمی کنند‪.‬‬ ‫درمورد آزادی بیان و آزادی احزاب هم نوشتە‪ :‬حدود آزادی‬ ‫ها را‪ ،‬قانون معین می کند‪ .‬انتشار کتب "ضالە" و از‬ ‫نوشتەهای منحرف جلوگیری می شود‪ ....‬احزاب و تشکل های‬ ‫اسالمی بە شیوە های عادالنە می توانند‪ ،‬از امکانات رادیو و‬ ‫تلویزیون استفادە نمایند‪ .‬احزاب و محافل و مجامع ضد‬ ‫اسالمی نیز کە ایدئولوژی آنها‪ ،‬اسالم را رد میکند‪ ،‬اگر موضوع‬ ‫بر هم زدن اوضاع نباشد‪ ،‬می توانند تبلیغات آزاد داشتە‬ ‫باشند‪ .‬ولی اگر رفتار بد داشتە باشند‪ ،‬باید از فعالیتشان‬ ‫جلوگیری شود‪.‬‬ ‫همچنین بهشتی در اولین نشست علنی حزب جمهوری‬ ‫اسالمی گفت‪":‬ما در تشکیل این حزب‪ ،‬درفکر تأسیس‬ ‫جمهوری هستیم و نە برای رسیدن بە مقام‪ .‬ایدە و تفکر ما‬ ‫جمهوری اسالمی است‪ .‬و شعار ما هم استقالل‪ ،‬آزادی و‬ ‫جمهوری اسالمی است‪ .‬بە همین دلیل‪ ،‬همە ما باید برای‬ ‫این شعار تالش کنیم‪.‬‬ ‫‪ -‬سایت شهدای ‪ ٥‬تیر‪-‬‬

‫‪58‬‬

‫در چارچوب آن شعار است کە اصول و رفتارهای حزب جمهوری اسالمی در چهار نقطە‬ ‫مشخص شدە است‪:‬‬ ‫‪ -٠‬تأکید در تداوام انقالب و جلوگیری از هرگونە موانع‪.‬‬ ‫‪ -٢‬التزام بە ارتباطات محکم میان همەء نیروهای اسالمی کە اهدافشان تأسیس‬ ‫حقوق و عدالت اسالمی است‪.‬‬ ‫‪ -٥‬دور ماندن از هرگونە وابستگی بە گروههای مخالف اسالمی‪.‬‬ ‫استفادە کردن از همەء‬ ‫راههای فعالیت و آبادانی کە‪ ،‬با معیارهای اسالمی همخوانی داشتە باشد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ محمد علی زند‪ ،‬حزب جمهوری اسالمی‪ ،‬مواضع ما‪ ،‬تهران ‪ ،٠٥١١‬صفحات ‪ ١٠‬تا‬‫‪-١١‬‬ ‫آنها بەشیوەای فعالیت های حزب را انجام می دادند کە با معیارهای مدرن‬

‫‪-‬‬

‫بە برنامەهای متنوع با توجە بە جامعەء چند ملیتی و چند فرهنگی‪ -‬مذهبی و‬ ‫برابری زن و مرد و احترام بە حقوق بشر همخوانی نداشت‪.‬‬ ‫این حزب تالش میکرد‪ ،‬مردم را بە مکتبی بودن و بنیادگرایی زیر چتر والیت‬

‫‪-‬‬

‫فقیە رهنمون کند و هر کس را‪ ،‬کە در دایرە نباشد‪ ،‬مخالف قلمداد نماید!؟ کە‬ ‫بعدا"بە "خودی و غیرە خودی" نام گرفت‪.‬‬ ‫در مورد اقتصاد‪ ،‬بە بخش سرمایەهای خصوصی‪ ،‬احترام نگذاشتە و برای پیشرفت‬ ‫آن بخش مهم برنامەای آنچنانی نداشتند‪ .‬آنان فکر میکردند اموال و امکانات‬ ‫سرمایەداران‪ ،‬باید مصادر شدە و در دست دولت مکتبی باشد‪.‬‬ ‫در مورد سیاست خارجی نیز‪ ،‬این حزب شعار "نە شرقی‪ ،‬نە غربی" را تبلیغ می کرد و‬ ‫خواهان ارتباط برادرانە با مسلمانان جهان بودند‪ .‬آنها سازمانهای بین المللی را‪،‬‬ ‫ابزاری در دست ابر قدرت ها می دانستند و خواهان تغییرات بنیادی در آنها بودند‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫این حزب افشای توطئەهای قدرت های بزرگ‪ ،‬بخصوص "آمریکای جهانخوار"‪ ،‬در صدر‬ ‫اهداف خود دادە بود‪ .‬همچنین برای صدور انقالب و کمک بە تشکیالت های آزادیبخش‬ ‫اسالمی تالش میکرد‪.‬‬ ‫ همان منبع‬‫مسئوالن حزب جمهوری اسالمی تالش میکردند‪ ،‬در تثبیت جمهوری اسالمی بە هر‬ ‫شیوەء ممکن تأثیر داشتە باشند‪ .‬بەهمین خاطر برای بدست گرفتن پست های اساسی‬ ‫بیشتر فعالیت میکردند‪.‬‬ ‫در انتخاب مجلس خبرگان (خوبرگان) قانون اساسی‪ -‬کە بەجای مجلس‬ ‫مٶسسان‪ ،-‬برگزار گردید‪ ،‬اولین محل چانە زنی درحاکمیت جدید شد‪ .‬رقابت حجا‪،‬‬ ‫نهضت آزادی‪ ،‬مجاهدین خلق‪ ،‬حزب تودە‪ ،‬چریک های فدایی‪ ،‬سایر چپ ها‪ ،‬جبهەء‬ ‫ملی و دیگر ملی گرایان در تهران و شهرهای بزرگ و [حزب دموکرات کوردستان و‬ ‫کوملە و مستقل ها و اسالمیست ها‪ ،‬در مناطق کوردنشین]‪ ،‬شروع شد‪.‬‬ ‫هرچند اولین کشمکش میان حجا و دولت موقت مهندس بازرگان بود‪ .‬ولی چون آ‪.‬‬ ‫خمینی گفتە بود‪ :‬با دولت موقت همکاری کنند‪ .‬این حزب اختالفاتش با آن دولت را‪،‬‬ ‫علنی نمیکرد‪ .‬جالالدین فارسی در این رابطە میگوید‪ :‬در کابینەء بازرگان‪ ،‬اعضای‬ ‫حزب جمهوری اسالمی اندک بودند‪ .‬تنها در وزارتخانەهای کشور‪ -‬هاشمی‬ ‫رفسنجانی‪ ،-‬دفاع‪ -‬سید علی خامنەای‪ ،-‬و آموزش و پرورش‪ -‬محمد جواد باهنر‪،-‬‬ ‫پست معاونت داشتند‪.‬‬ ‫‪ -‬مقالەء مقدمات تشکیل حزب‬

‫‪-‬‬

‫بخش پنجم ‪-‬‬ ‫گردهمایی در سقز‬ ‫نامەی ماموستا (استاد) شیخ عزالدین حسینی‬ ‫نارضایتی مکارم شیرازی‬

‫‪60‬‬

‫‪-‬‬

‫همەپرسی (رفراندم)‬ ‫پیش نویس قانون اساسی‬ ‫انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫ولی فەقیه‬

‫گردهمایی در سقز‬

‫قبل از همەپرسی برای تعیین نظام در ‪ ٢٥‬اسفند ماە ‪ ،)٠٢٥٢(٠٥٣٥‬نشستی مهم درسقز‬ ‫تشکیل شد‪ .‬در آن نشست شماری از رهبران و نمایندگان مذهبی و امامان جمعەء سنی‬ ‫مذهب از چند شهر شرق کوردستان (کوردستان و ایران)‪ ،‬درمورد مسئلەء ملی‪ ،‬اسالمی‪،‬‬ ‫فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و شیوەء برخورد متحد با حکومت جدید‪ ،‬نوشتەای را امضا کردند‪.‬‬ ‫آنان با توجە بە تقسیم بندی فکری در جمع ملی‪ -‬مذهبی ها‪ ،‬جای میگرفتند‪ .‬آن‬ ‫عزیزان در نوشتەء خود اشارە کردە بودند کە‪ :‬درکار نوشتن و تدوین قانون اساسی‪ ،‬باید‬ ‫علمای شیعە و سنی شرکت کنند‪ .‬در تدوین قانون اساسی بەطور مشخص وروشن از همەء‬ ‫ملیت های موجود در ایران‪ ،‬در نظام جدید برای مثال‪ :‬ملت کورد بایستی حقوق برابر‬ ‫داشتە باشند و هیچ ملتی بر دیگران ارجعیت نداشتە باشد‪.‬‬ ‫درست آن است کە سیاست اجتماعی و اقتصادی در ایران بە طریقی پایە گذاری شود‬ ‫کە هرگونە امتیازات طبقاتی و الیەهای اجتماعی برداشتە شود‪ ،‬چە از نظر مادی و چە از‬ ‫نظر معنوی‪ .‬در جامعەء ایرانی مسئلەای بە نام ستم و خود بزرگ بینی و فخر فروشی‬ ‫وجودنداشتە باشد‪ .‬شرکت کنندگان این نشست عبارت بودند از‪:‬‬ ‫استاد شیخ عزالسین حسینی‪ -‬امام جمعەء مهاباد‪ ،-‬احمد مفتی زادە‪ -‬سنندج‪ ،-‬مال صالح‬ ‫رحیمی‪ -‬نقدە‪ ،-‬قاضی محمد خضری‪ -‬امام جمعەء اشنویە‪ ،-‬شیخ جالل الدین حسینی‪-‬‬

‫‪61‬‬

‫بانە‪ ،-‬عبدالرحمان طاهری‪ -‬سردشت‪ ،-‬مال محمد ربیعی‪ -‬کرماشان‪ ،-‬مال عبداللە محمدی‪-‬‬ ‫امام جمعەء سقز‪ ،-‬سید عبدالعزیز‪ -‬قصرشیرین‪ ،-‬مالحسین عالیی‪ -‬امام جمعەء مسجد‬ ‫حاج ارجمند‪ ،-‬مال ابوبکر شفیعی‪ -‬امام جمعەء بوکان‪ ،-‬زرینی‪ -‬قروە‪ ،-‬جالل شافعی‪ -‬سقز‪-‬‬ ‫‪ ،‬سید عثمان خالدی‪ -‬مریوان‪ ،-‬سید علی زاهد وارسی‪ -‬منطقەء اشنویە‪ ،-‬مال خضر عباسی‪-‬‬ ‫سردشت‪، -‬حکیم خسروی‪ -‬کرماشان‪.-‬‬ ‫‬‫‬‫‬‫نامەء ماموستا شیخ عزالدین ‪-‬‬ ‫درآستانەء همەپرسی نظام جدید در ایران‪ ،‬استاد شیخ عزالدین حسینی در ‪٥‬‬ ‫فروردین ماە‪ ،‬طی نامەای شرکت نکردن در همە پرسی را اعالم کرد‪ .‬متن نامە‬ ‫چنین بود‪.‬‬ ‫بسم اللە الرحمان الرحیم‬

‫‪-‬‬

‫مردم آزادیخواە و مسلمان ایران‪ ،‬ملت مسلمان کورد‬ ‫جماعت سنی مذهب‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫با سالم و احترام ‪-‬‬ ‫بە اطالع شما میرساند کە‪ :‬ضمن تأئید اهداف انقالب راستین ملت ایران و‬

‫‪-‬‬

‫دیدگاە شفاف مخصوصا" نظریەء مشخص نبودن سرنوشت مردم کورد و مسئلەء‬ ‫خوموختاری کوردستان در چارچوب ایرانی آزاد و حقوق بدون چون و چرای ملت‬ ‫های موجود دیگر در ایران و همچنین تا زمانی کە بطور رسمی پاسخ شفافی‬ ‫دادە نشود‪ ،‬تا زمانی کە پاسخ قانع کنندەای در این مورد ازطرف دولت و شورای‬ ‫انقالب اسالمی ایران‪ ،‬دادە نشود و اعالم نگردد‪ ،‬بطور انفرادی در رفراندوم‬

‫‪62‬‬

‫‪-‬‬

‫شرکت نخواهم کرد‪ .‬مردم نیز با توجە بە مسئولیت ملی و مذهبی خودشان آزاد‬ ‫و مختارند‪.‬‬ ‫والسالم علیکم و رەحمت اللە و بەرکاتو‬ ‫شیخ عزالدین حسینی‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫امام جمعەء مهاباد‪.٠٥٣١ /٠/٥ ،‬‬

‫‪-‬‬

‫ روزنامەء آیندگان و اطالعات‪-.٠٥٣١/٠/١ ،‬‬‫نارضایتی مکارم شیرازی‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫مکارم شیرازی کە در آخرین ماههای موجودیت رژیم پهلوی دوم؛ بە شهر مهاباد‬ ‫تبعید شدە بود‪ ،‬بە گفتەء خودش ‪ ٣١‬روز در آنجا ماند‪ .‬وی نامەی سرگشادەای برای‬ ‫استاد شیخ عزالدین حسینی میفرستد و می نویسید‪:‬‬ ‫دعوای من بر سر چیست؟‬

‫‪-‬‬

‫من از این جمهوری اسالمی بیزار خواهم بود‪ ،‬کە بە اندازەء یک سر سوزن فردی‬ ‫در برابر فرد نویسندە را در برابر فردی مهابادی برتر بداند‪.‬‬ ‫برادرم‪ :‬زمانیکە در مهاباد تبعید بودم‪ ،‬از نزدیک با عقالنیت و درایت شما آشنا‬ ‫شدم‪ .‬بیاد می آوریم ‪ ٣١‬روزی کە در آنجا بودم؛ همیشە در فکر بودم دیداری با شما‬ ‫داشتە باشم و شما هم همچنین‪ .‬ولی بەخاطر خفقان و فشار زیاد "ساواک"‪،‬‬ ‫نتوانستیم همدیگ را ببینیم‪ .‬خدا را شکر کە آن فشارها و تهدیدها با آزادیهای همە‬ ‫جانبە جابەجا شد و در جنگ قدرت و سلطەء استبدادی خرابکارانە کە ظلم و ستم‬ ‫را بر شما روا داشتند و هم ما هم شما ناآسودە و ناراحت بودیم‪.‬‬ ‫ولی نمی توانم این حقیقت را پنهان کنم کە نظرات منفی شما در مورد همە‬ ‫پرسی کە نە تنها آزادی را‪ ،‬بلکە بنیادهای اسالم عزیز هم در مملکتمان را‬

‫‪63‬‬

‫‪-‬‬

‫مستحکم کرد‪ ،‬تعجب نمودم و بسیار نگران شدم‪ .‬علل نگرانیهایم را برایت بازگو‬ ‫کنم؛ شاید راهی بەسوی برادری بیشتر هموار نماید‪.‬‬ ‫‪ -٠‬ما می دانیم کە سالیان متمادی چە بە روزگار برادران کورد ما آمد و ظلم و‬

‫‪-‬‬

‫ستم فراوانی بە آنان روا شد‪ .‬آنان کە مردمی عزیز‪ ،‬آزادیخواە و میهمان نوازی‬ ‫هستند و من با چشم خود این خصلتها را در آنان دیدم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ممکن است ستم و محرومیت آنان از یکایک افراد دیگر بیشتر باشد‪ .‬ولی برای‬ ‫جبران و تالش برای زدودن آن ستم ها بهتر نبود بە شکرانەی این آزادی معجزە‬ ‫آسا‪ ،‬از شر آن ظالمان با قدرت کە پشتیبانی های قدرتمندی هم در خارج‬ ‫داشتند‪ ،‬دست برادری بە همدیگر می دادیم و با هم زیر پرچم جمهوری اسالمی‬ ‫می بودیم‪ ،‬تا دشمنان نتوانن از اختالفات مان سود بردە و ما را بطرف‬ ‫برادرکشی سوق دهند؟‬

‫‪-‬‬

‫آیا بهتر نبود کە در این اقیانوس بزرگی کە اکثریت ملت اند‪ ،‬ادغام شویم و‬ ‫حقوق از دستە رفتمان را در اتحاد پیدا کنیم نە در تفرقە‪ .‬بدین خاطر کە‬ ‫جبران ستمها در اتحاد آسانتر است‪.‬‬ ‫‪ -٢‬یقین بدانید بە همان شیوەای کە رهبر انقالب‪ ،‬چند بار بر جمهوری اسالمی‬

‫‪-‬‬

‫تأکید کردە‪ ،‬شما در مهاباد همان حقوق را خواهید داشت کە من در قم خواهم‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫همچنین شما و برادران ما کە در بلوچستان و ترکمن صحرا سکونت دارند همە‬ ‫یکسانند و من آشکارا می گویم‪ :‬بیزارم از این جمهوری اسالمی کە بخواهد بە‬ ‫اندازەای سر سوزنی من را از شما برتر بداند و برادران شیعە ما را در برابر‬ ‫برادران سنی ما از حقوق فردی و جمعی و آزادیهایی کە در مملکت وجود دارند‪،‬‬ ‫برتری طلبی های را قایل شود‪ .‬در حالیکە حدود اکثریت برادران سنی این را قبول‬ ‫نمودەاند‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫‪-‬‬

‫‪ -٥‬شما از حقوق برادران کورد می گویی‪ ،‬مگر حقوق آنان با برادران فارس‪،‬‬ ‫ترک‪ ،‬عرب‪ ،‬ترکمن و بلوچ فرق دارد؟ مگر خواهان امتیاز بیشتر از ما هستید؟‬ ‫فکر می کنید ما خواهان امتیاز بیشتر از شما هستیم‪ .‬نە در حقیقت‪ .‬گر چنین‬ ‫است‪ ،‬پس دعوا برسر چیست؟ من علتی برای اختالف و دعوا نمی بینم‪ .‬تو‬ ‫فرمودە بودی‪ :‬محتوای جمهوری اسالمی نامشخص است‪ .‬اگر این حرف را شاپور‬

‫بختیار زدە بود‪ ،‬کە گفتە بود‪ ،‬تعجبی نداشت‪ .‬چون وی از اسالم اطالعی نداشت‪.‬‬ ‫ولی شما می دانید و از علمای اسالمی هستید‪ ،‬چگونە است کە برایتان نامفهوم‬ ‫است‪.‬‬ ‫مگر جمهوری اسالمی چیزی غیراز قدرت مردم بر مردم است کە بر اساس‬

‫‪-‬‬

‫بنیادها و آموزشهای اسالم بنا نهادە شدە باشد؟ ما بر این باوریم‪ ،‬شما جدایی‬ ‫طلب نیستید‪ .‬ولی این را میدانید کە دشمن مشترک ما و شما بە تحریک‬ ‫احساسات نژادی می خواهد عمال" مملکت را تکە کند و یا بە وضع قبل‬ ‫بازگرداند کە هر دو بە زیانمان خواهد بود‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫اگر خدای نخواستە روزی کوردستان از ایران جدا شود‪ .‬ابتدا مشکالت طاقت‬ ‫فرسا برای برادران کورد و حتا نابودی این قسمت عزیز خواهد بود‪ .‬دشمن ماسک‬ ‫فریب بەصورت میزند‪ .‬ولی شما فهمیدەتر از آنید کە صورت زشت دشمن را در‬ ‫پشت ماسک نبینید‪ .‬آیا بهتر نیست کوردستان با ایرانی متحد و قدرتمند باشد‬ ‫تا واحدی ضعیف و جدای از آن‪ ،‬یا واحد نیمە مستقل و درحال جنگ و ویرانی؟‬ ‫‪ -٣‬اصوال" میدانید کە در اسالم مسئلەء نژاد محلی از اعراب ندارد‪ ،‬و گفتار‬

‫‪-‬‬

‫پیغمبران را در رد نژادپرستی همە بە یاد داریم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫رسوم حج و جمع شدن میلیونها مسلمان از همەء نژادها‪ ،‬در آن مراسم بزرگ‬ ‫و در ردیف های نماز جماعت‪ ،‬درس بزرگی است برای همە‪.‬‬ ‫در دنیای امروز ما اسراییل را بەخاطر مسئلەء نژاد پرستی محکوم میکنیم‪.‬‬ ‫با آفریقای جنوبی بەخاطر سیاست نژادپرستانەاشان ارتباطاتمان را قطع‬

‫‪65‬‬

‫‪-‬‬

‫نمودیم‪ .‬فکر نمی کنیم با اطالعاتی کە از اسالم دارید‪ ،‬هیچگاە نمی خواهید‬ ‫مسئلەء نژادی را زندە کنید‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫چرا؟ چون همەء ما مسلمان و در زیر چتر پرچم اسالم و بە حکم ایرانی بودن‬ ‫نیز‪ ،‬اعضای یک کالبدیم‪ .‬اگر مسئلەء زبان و لباس و حق تعیین سرنوشت خود و‬ ‫ادارەء منطقەء خودتان مورد بحث باشد‪ ،‬اینها مسایلی نیستند کە کسی مخالف‬ ‫آن باشد و با گفتگو حل نشوند‪.‬‬

‫با این حال انتظار دارم کە دگربار دست بە دست هم دهیم و در زیر چتر اسالم جمع‬ ‫شویم و همە با هم بگویم"آری" و مشت محکمی بە دهن تفکرات غلط و تفرقە اندازان‬ ‫بزنیم‪ .‬بدین طریق گروهی بزرگ از علمای مذهبی در فضای پر از اعتماد و تفاهم مشکالت‬ ‫را حل کردە و نقشەهای تفرقەافکنانە را خنثی می نمایم‪.‬‬ ‫برادرت‪ :‬مکارم شیرازی‬

‫‪-‬‬

‫ روزنامەء اطالعات‪ ،‬سەشنبە ‪ ٥ ،٠٥٣١/٠/٠١‬اوریل ‪-٠٢٥٢‬‬‫رفراندم (همە پرسی)‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫در روزهای ‪ ٠١‬و ‪ ٠٠‬فروردین ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬برای نوع نظام جدید یک همە‬

‫‪-‬‬

‫پرسی برگزار شد‪ .‬آیت اللە خمینی و همفکرانش "جمهوری اسالمی نە یک کلمە‬ ‫زیاد و نە یک کلمە کم" را در برنامەء رفراندم قرار دادند‪ .‬پرسش طوری تنظیم‬ ‫شدە بود میان جمهوری اسالمی و رژیم پادشاهی یکی انتخاب شود‪ .‬اکثر مردمان‬ ‫ایران بە جمهوری اسالمی رأی آری دادند‪ .‬بنا بە آمار دولتی ‪ %٢١/٢‬نتیجەء‬ ‫این همە پرسی بود‪.‬‬ ‫درکوردستان واجدین شرایط بەشکلی همە جانبە در رفراندوم شرکت نکردند‪.‬‬ ‫چون استاد شیخ عزالدین حسینی‪ -‬یکی از رهبران برجستەء ملی‪ -‬مذهبی آن زمان‪-‬‬ ‫‪ ،‬حزب دموکرات کوردستان (ایران)‪ ،‬کوملە راە آزادی زحمتکشان‪ -‬کە بعدا" بە‬ ‫کوملەء انقالبی زحمتکشان کوردستان ایران تغییر نام داد‪ -.‬بە جمهوری اسالمی ‪-‬‬

‫‪66‬‬

‫کە محتوایی نامعلومی داشت‪ ،-‬رأی ندادند‪ .‬در نتیجە‪ ،‬اکثر مردم کوردستان در آن‬ ‫رفراندوم شرکت نکردند‪.‬‬ ‫پیش نویس قانون اساسی‬

‫‪-‬‬

‫زمانی کە آ‪ .‬خمینی در پاریس بود‪ ،‬د‪ .‬حسن حبیبی را برای نوشتن پیش نویس قانون‬ ‫اساسی مأمور کردە بود‪ .‬نامبردە نیز با کمک‪ ،‬ناصر کاتوزیان‪ ،‬عبدالکریم الهیجی‪،‬‬ ‫جعفر لنگرودی‪ ،‬بنی صدر و ناصر میناچی‪ ،‬نوشتەای را آمادە کرد‪ .‬آنزمان سلطەء‬ ‫پهلوی دوم وجود داشت‪ .‬بعدا" در بهار ‪،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬این نوشتە در شورای انقالب بە‬ ‫ریاست د‪ .‬یداللە سحابی و شرکت و کمک حسن حبیبی‪ ،‬ناصر کاتوزیان‪ ،‬عبدالکریم‬ ‫الهیجی‪ ،‬احمد صدر حاجی سید جوادی‪ ،‬ناصر میناچی‪ ،‬رضا زوارەای و سید محمد‬ ‫خامنەای‪ ،‬اصالح و تکمیل گردید‪ .‬پس از آن این برنامە بار دیگر در شورای انقالب‬ ‫مطرح گردید و اصالحاتی در آن صورت گرفت و در آنجا تصویب شد‪ .‬نوشتەء تصویب‬ ‫شدە بە قم فرستادە شد‪ ،‬تا نظرات "مراجع تقلید"‪ ،‬را بە همراه داشتە باشد‪.‬‬ ‫شماری از اعضای شورای انقالب همچون‪ :‬طالقانی‪ ،‬بهشتی‪ ،‬رفسنجانی‪ ،‬مهدوی کنی‪،‬‬ ‫محمد جواد باهنر‪ ،‬علی خامنەای‪ ،‬م‪ .‬عزت اللە سحابی و مصطفا کتیرایی تأکید داشتند‬ ‫کە آن طرح بە همە پرسی (رفراندم) مردم گذاشتە شود‪ .‬ولی شماری دیگر همچون‪:‬‬ ‫بازرگان‪ ،‬یداللە سحابی‪ ،‬بنی صدر‪ ،‬هاشم صباغیان‪ ،‬ابراهیم یزدی‪ ،‬صدر حاج سید‬ ‫جوادی‪ ،‬با توجە بە وعدەهای آ‪ .‬خمینی در مورد تشکیل مجلس مٶسسان تأکید داشتند‪.‬‬ ‫بدین خاطر کە قانون اساسی روند دموکراتیک خود راپیمودە و در مجلسی کە از‬ ‫نمایندگان ملت تشکیل گردیدە‪ ،‬طرح پیشنهادی را بررسی کنند و بعدا" بە همە پرسی‬ ‫بگذارند‪.‬‬

‫در آن پیش نویس ضمن اینکە بحثی از والیت فقیە نبود‪ ،‬بلکە با توجە بە اصل‬ ‫سوم و پانزدهم ‪ ،‬آرای عمومی بنیان حکومت و قدرت ملی از آن مردم بود‪ .‬اسالمی‬ ‫بودن نظام ازطریق شورای نگهبان اعمال میشد‪.‬‬

‫‪67‬‬

‫ محسن کدیور‪ ،‬حکومت واالیی‪ ،‬تهران نشر نی‪ ،‬چاپ سوم‪ ،٠٥٥١ ،‬ص ‪-٠١٢‬‬‫همچنین در اصل پنج نوشتە شدە بود‪ :‬در جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬همەء اقوام‪ ،‬مثل‪:‬‬ ‫فارس‪ ،‬تورک‪ ،‬کورد‪ ،‬عرب‪ ،‬بلوچ‪ ،‬تورکمن و نظایرشان‪ ،‬حقوق برابر و همسانی دارند‪.‬‬ ‫کسی بر کسی دیگر برتری ندارد‪.‬‬ ‫ ویب سایت عباس امیر انتظام‪-‬‬‫از دیدگاههای متفاوت شورای انقالب کە بە آنها اشارە شد‪ ،‬بە پیشنهاد آ‪ .‬طالقانی‬ ‫تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی پذیرفتە شد کە نمایندگان آن بەشیوەای استانی‬ ‫انتخاب شوند‪.‬‬ ‫مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫"مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسالمی یا همان مجلس مٶسسان‪-‬‬ ‫چهارم‪ -‬پس از پیروزی انقالب در پی انتخابات تاریخ ‪ ٠٢‬مرداد ‪ ،٠٥٣١‬در روز ‪٢١‬‬ ‫مرداد ‪ ٠٥٣١‬با ‪ ٥٣‬نمایندە تشکیل شد‪ .‬ریاست آن بعهدەی آیت اللە منتظری بود‪.‬‬ ‫وظیفەی آن بررسی نهایی قانون اساسی‪ ،‬برای تصویب توسط مردم بود"‪.‬‬ ‫ ویکی پدیا‪-‬‬‫در ‪ ٠٢‬مرداد‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬نتایج انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی اعالم شد‪.‬‬ ‫آ‪.‬طالقانی‪ ،‬آ‪ .‬منتظری‪ ،‬آ‪ .‬موسوی اردبیلی‪ ،‬ابوالحسن بنی صدر‪ ،‬د‪ .‬عباس شیبانی‪،‬‬ ‫منیژە گرجی‪،‬د‪ .‬علی گلزادە غفوری‪ ،‬آ‪ .‬بهشتی‪ ،‬م‪ .‬عزت اللە سحابی و محمد علی عرب‪،‬‬ ‫از تهران بە آن مجلس راە یافتند‪ – .‬علی اکبر هاشمی رفسنجانی کە در لیست جمعیت‬ ‫روحانیت مبارز قم و فداییان اسالم بود‪ ،‬خود را نامزد نکردە بود‪ .‬احزاب چپ ‪ %١‬در‬ ‫آن مجلس حضور داشتند‪.‬‬ ‫ روزنامەء کیهان ‪-٠٥٣١/٣/٠١‬‬‫الزم است گفتە شود کە‪ ،‬زندە یاد د‪ .‬عبدالرحمان قاسملو – از استان آذربایجان‬ ‫غربی‪ -‬کە اکنون از سوی بخش بزرگی از جنبش مردم کوردستان بە آن استان ارومیە‬

‫‪68‬‬

‫می گویند‪،-‬بعنوان اولین نمایندە‪ -‬کە الئیک بود‪ -‬اتنخاب شد؛ کە متأسفانە بە وی‬ ‫اجازەء حضور در مجلس خبرگان قانون اساسی را ندادند‪.‬‬ ‫همچنین حزب جمهوری اسالمی همراە احزاب همردیف و پشتیبانانش در آن مجلس‪،‬‬ ‫اکثریت کرسی ها را در اختیار داشت‪ .‬نقطەء با اهمیت در تغییر سرنوشت ساز‪ ،‬قیام‬ ‫ملت های موجود در ایران این بود کە یک روز بعداز انتشار متن پیش نویس قانون‬ ‫اساسی در روزنامەء کیهان‪ ،‬آیت اللە خمینی از قشر روحانی‪ ،‬روشنفکر‪ ،‬علمای اسالمی‬ ‫خواست پیش نویس را بررسی و درمدت یک ماە مهلت دادە شدە‪ ،‬هرچە بە نفع اسالم و‬ ‫با جمهوری اسالمی سازگار است‪ ،‬با اهمیت بدانند و در روزنامەها منتشر کنند‪.‬‬ ‫پس از این بحث بود کە پدیدء والیت فقیە‪ ،‬توسط آ‪ .‬گلپایگانی و آ‪ .‬نجفی مرعشی و‬ ‫کسان دیگر غیر روحانی نیز بەمیان آمد و اهمیت زیادی پیدا کرد‪ .‬پس از آنکە آیت‬ ‫اللە منتظری در نماز جمعەء تهران‪ ،‬دربارەء والیت فقیە صحبت کرد‪ .‬حزب جمهوری‬ ‫اسالمی نیز هم در مراسم نماز جمعە و هم در مجالس و محافل‪ ،‬با شعار و قطعنامەها‬ ‫مسیرش را آمادە نمود و در نشست های مجلس خبرگان نیز‪ ،‬برایش فعالیت نمود و آنرا‬ ‫بەتصویب رساند‪.‬‬ ‫پس از تصویب قانون اساسی‪ -‬در آذر ماە ‪ -٠٥٣١‬و فاجعەی والیت فقیە و کم محتوا‬ ‫کردن اکثر بندهای قانون اساسی‪ ،‬آ‪ .‬خمینی در پاسخ‪ ،‬پرسشی کە در روزنامە لوموند‬ ‫در مورد نظام جمهوری اسالمی گفت‪ :‬جمهوری فرم و شکل حکومت است و اسالم و‬ ‫قوانین الهیات‪ ،‬محتوای این فرمند‪.‬‬ ‫ صفحەء نور ج ‪ ،٣‬ص ‪-٠١٢‬‬‫ولی فقیە‬ ‫پس از تأسیس جمهوری اسالمی در ایران و با توجە بە قانون اساسی کە ‪ ٣٢‬تن از‬ ‫آنان بە گفتەء کاربدستان حزب جمهوری اسالمی مجتهد بودند و اکثریت کرسی های‬ ‫این مجلس نیز‪ ،‬در اختیار این حزب بود‪ .‬در آذرماە ‪ ٠٥٣١‬بە مردمان ایران تحمیل‬

‫‪69‬‬

‫شد‪ .‬اولین فرد مملکت رهبری مذهبی است کە نام او را "ولی فقیە"‪ ،‬نهادەاند‪ .‬اولین‬ ‫ولی فقیە آیت اللە خمینی بود‪.‬‬ ‫در اصل پنجم قانون اساسی در دورەء اول‪ -‬تا سال ‪ ،-٠٥١١‬نوشتە شدە بود‪ ":‬در زمان‬ ‫غیبت حضرت ولی عصر "علی اللە تعالی فرجە" در جمهوری اسالمی ایران و والیت امر‬ ‫و امامت برعهدەء فقیە عادل و باتقوی‪ ،‬آگاە بەزمان‪ ،‬شجاع‪ ،‬مدیر و مدبر است کە طبق‬ ‫اصل یکصد و هفتم عهدەدار آن میگردد‪".‬‬

‫بخش ششم‬ ‫انتخابات اولین دورەی ریاست جمهوری در تاریخ ایران‬ ‫بحران سازی جدید‬ ‫اولین دورەی انتخابات مجلس شورای ملی‬ ‫اختالف حزب جمهوری اسالمی با بنی صدر‬ ‫گسترش قدرت حزب جمهوری اسالمی‬ ‫بخشی از کارنامەی حزب جمهوری اسالمی‬

‫انتخابات اولین رئیس جمهوری در تاریخ ایران‬

‫‪70‬‬

‫اولین دورەء انتخابات رئیس جمهوری‪ -‬کە در ‪ ٣‬بهمن ‪ ،)٠٢١١( ٠٥٣١‬برگزار شد‪،-‬‬ ‫با توجە بە اصل صد و پانزدهم قانون اساسی‪ ،‬تنها مردان شیعەء اثنا عشری‬ ‫میتوانند‪ ،‬کاندیدای ریاست جمهوری شوند‪.‬‬ ‫بەهمین خاطر است کە زنان‪ ،‬غیر مذهبی ها‪ ،‬شیعیان‪ ،‬غیر از ‪ ٠٢‬امامی‪ ،‬سنی ها‪،‬‬ ‫زردشتیان‪ ،‬کلمیان‪ ،‬مسیحی ها و غیرە نمی توانند‪ ،‬نامزد آن مقام شوند‪ .‬چنین بود کە‬ ‫در این دورە‪ ،‬رقابت اصلی میان سمخا و حجا دور میزد‪.‬‬ ‫مسعود رجوی کە کاندیدای مجاهدین خلق بود‪ ،‬بە بهانەء رأی مثبت بە قانون‬ ‫اساسی‪ ،‬ازسوی آ‪ .‬خمینی رد صالحیت شد‪.‬‬ ‫در درون حجا نیز اختالف بر سر نامزدها بوجود آمد‪ .‬جمعیت روحانیت مبارز‪ -‬کە‬ ‫در میان آنان اکثرا" آخوندهای قدرتمندی کە در حاکمیت و نزدیک بە آن بودبد؛ از بنی‬ ‫صدر پستیبانی کردند‪ .‬شماری هم در ابتدا از جالالدین فارسی پشتیبانی کردند‪ .‬ولی‬ ‫چون او "ایرانی االصل" نبود و مادرش افغانی بود‪ ،‬زیر فشار مجبور بە اسیعفا گردید‪.‬‬ ‫نام اصلی وی‪ ،‬حکمت اللە باران چشمە بود‪ .‬بعدا" کسانی کە از فارسی پشتیبانی مێ‬ ‫کردند‪ ،‬بە سوی حسن حبیبی متمایل شدند؛ دلی ناکام ماندند‪.‬‬ ‫رفسنجانی این مسئلە را اینگونە تحلیل کردە است کە‪ :‬در زمان انتخابات اولین‬ ‫ریاست جمهوری اگر می توانستتیم نامزد داشتە باشیم‪ ،‬اجازە نمی دادیم مسئلەء بنی‬ ‫صدر و "فتنە" هایش اتفاق بتفتد‪ .‬کاندیدای اصلی ما آ‪ .‬بهشتی بود‪ .‬ولی وقتی قرار‬ ‫بود‪ ،‬روحانیون نامزد نداشتە باشند‪.‬‬ ‫در انتخابات اولین دورەء ریاست جمهوری بە سمخا و پشتیبانانش ظلم شد‪ ،‬چون‬ ‫اجازە ندادند مسعود رجوی در رقابت انتخابات شرکت داشتە باشد‪.‬‬ ‫کاندیدادهای دیگری کە در مقابل بنی صدر قرار داشتند عبارت بودنداز‪ :‬سید احمد‬ ‫مدنی‪ ،‬کاظم سامی‪ ،‬صادق قطب زادە‪ ،‬صادق طباطبایی‪ ،‬داریوش فروهر‪ ،‬حسن حبیبی‪،‬‬ ‫محمد مکری‪ -‬کە کورد بود‪.-‬‬ ‫بحران سازی جدید‬

‫‪71‬‬

‫برای تصویب قانون اساسی بخش والیت فقیە و اختیاراتش‪ ،‬مخالفی چون آ‪.‬‬ ‫طالقانی از سر راە برداشتند‪ .‬وی در نوزدهم شهریور ماە‪ ،‬بەشیواەای مشکوک‪-‬‬ ‫احتماال"قتل های پنهان"‪ ،‬زندگی را بدرود گفت‪ .‬و در بیست و یکم شهریور ماە‪ ،‬پدیدەء‬ ‫شوم والیت فقیە را بە تصویب رساندند‪.‬‬ ‫سفارت آمریکارا تسخیر و آنرا النەء "جاسوسی" نامیدند‪ .‬آ‪ .‬خمینی آنرا "انقالب‬ ‫دوم" نام گذارد‪ .‬دانشجویان پیرو خط امام کە بعدا بە دفتر تحکیم وحدت تغییر نام‬ ‫دادند‪ ،‬یکی از بازیگران اصلی آن بحران‪ ،‬همان دانشجویان بودند‪.‬‬ ‫بدین سبب دولت موقت‪ ،‬عمل دانشجویان را نپذیرفت و بەعنوان اعتراض استعفا‬ ‫داد‪ .‬در نتیجە نهضت آزادی تضعیف گردید‪ .‬آ‪ .‬خمینی از آنان خواست کارشان را ادامە‬ ‫دادند‪ .‬ولی پس از آن حادثە‪ ،‬بیشترین قدرت بەدست شماری از روحانیت شورای‬ ‫انقالب افتاد‪.‬‬ ‫اولین دورەء انتخابات مجلس شورا‬ ‫در شرایطی متفاوت تر از انتخابات قبلی و آرامش نسبی در داخل ایران‪ ،‬روند‬ ‫اولین انتخابات دورەی جدید مجلس شورای ملی در اسفند ماە ‪ ،٠٥٣١‬انجام گرفت‪.‬‬ ‫حملە بە کوردستان کە مدت سە ماە بەشکلی بسیار خونین و اشغالگرانە جریان‬ ‫داشت‪ ،‬شکست خورد و آتش بس برقرار شدە بود و آ‪ .‬خمینی "حق ادارەی امور داخلی‬ ‫بە کوردها" را پذیرفتە بود‪ .‬اولین رئیس جمهور‪ -‬آقای بنی صدر‪ ،-‬انتخاب شدە بود‪.‬‬ ‫احزاب و سازمانهای سیاسی با دیدگاههای متفاوت فعال بودند‪.‬‬ ‫حزب دموکرات کوردستان کنگرەء چهارم خود را‪ ،‬در شهر مهاباد‪ -‬پایتخت جمهوری‬ ‫کوردستان‪ ،-‬بعد از سی وسە سال برای بار دوم‪ ،‬برگزار کرد‪ .‬حزب برای اولین بار بە‬ ‫حزب دموکرات کوردستان ایران (حدکا)‪ ،‬تغییر نام داد‪ .‬کوملەء انقالبی زحمتکشان‬ ‫کوردستان ایران‪ ،‬و سازمانها و افراد مستقل دیگری نیز در کوردستان و در آن انتخابات‬ ‫شرکت کردند‪ .‬در سایر نقاط دیگر ایران نیز وضع بر همین منوال بود‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫با توجە بە دادهای حزب جمهوری اسالمی (حجا)‪ ،‬ترکیب اولین مجلس شورا بدین‬ ‫گونە بود‪:‬‬ ‫‪ -٠‬حجا‪ ،‬همچون جناحی مذهبی بە پشتیبانی آ‪ .‬خمینی اکثریت کرسی های مجلس را‬ ‫در اختیار گرفت‪.‬‬ ‫‪ -٢‬نهضت آزادی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬جناح بنی صدر کە بەنام "دفتر هماهنگی مردم و رئیس جمهور" و فراکسیونهای‬ ‫همردیف و گروههای دیگر هم بودند‪.‬‬ ‫‪ -٣‬نمایندگان مستقل‪ ،‬چپ و حزب دموکرات کوردستان ایران‪ -‬بە خاطر قبول نداشتن‬ ‫نظام اعتبارنامەهایشان لغو گردید‪.‬‬

‫شایان ذکر است کە کاربدستان جدید‪ ،‬نتایج مرحلە اول را خدشەدار کردند‪ .‬بە قول‬ ‫سازمان مجاهدین خلق تقلب کردند‪ .‬در کوردستان نیز‪ ،‬جمعی از نمایندگان منتخب‬ ‫مردم را کە از اعضای برجستە و رهبران حدکا یا نزدیکان این حزب بودند‪ ،‬بە مجلس‬ ‫راە ندادند‪.‬‬ ‫اگر نتایج حقیقی در همەء نقاط ایران‪ ،‬همانند کوردستان‪ ،‬همان رأیهایی کە در‬ ‫صندوق انداختە شدە بود‪ ،‬خواندە میشدند و منتخبین بە مجلس شورای ملی راە‬ ‫میافتند؛ و فضای موجود حفظ میشد‪ ،‬ترکیب مجلسی متعادل و منتخب واقعی مردمان‬ ‫موجود در ایران‪ ،‬شکل می گرفت‪ .‬مشکالت و نابرابری ها و ستم ها بە خانە گفتگو می‬ ‫رفت‪ .‬فراکسیونهای احزاب در مجلس شکل میگرفت و دیالوگ و گفتگو جای جنگ و‬ ‫خونریزی را می گرفت و شاید ماجراها‪ ،‬جور دیگری رقم میخوردند‪.‬‬ ‫منبع دیگری ترکیب مجلس اول را بدین گونە نقل می کند‪:‬‬ ‫‪ -٠‬فراکسیون ائتالفی بزرگ (جناح مذهبی)‪ ٣١ ،‬کرسی‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫‪ -٢‬فراکسیون نهضت آزادی و هم اندیشان‪ ٢١ ،‬کرسی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬دفتر هماهنگی بنی صدر و همفکرانش ‪ ٥٥‬کرسی‪.‬‬ ‫‪ -٣‬مستقل ها ‪ ٠٠٣‬کرسی‪.‬‬ ‫ لیلی صدر‪ ،‬مجلس اول زیر سایەء چهار جناح سیاسی‪ ،‬سایت پنجرە‪-‬‬‫رفسنجانی در این بارە می گوید‪ :‬بعد از انتخابات ریاست جمهوری خودمان را جمع‬ ‫و جور کردیم و در انتخابات مجلس برندە شدیم‪ .‬فکر کنید اگر بنی صدر مجلس را هم‬ ‫برندە می شد‪ ،‬با کنگرەهایی کە درست کردە بود‪ ،‬فاتحە انقالب خواندە می شد‪ .‬حزب‬ ‫توانست مجلس را در اختیار بگیرد و در حقیقت این قوە محور ادرەء مملکت گردید‪.‬‬ ‫ گفتگوی رفسنجانی‪-‬‬‫شایان ذکر است در سی و یک تیرماە ‪ ،)٠٢١١( ٠٥٣٢‬با تصویب مصوبەای در مجلس‬ ‫مجلس شورای ملی بە مجلس شورای اسالمی تغییرنام دادە شد‪.‬‬ ‫اختالف حجا با بنی صدر‬ ‫حزب جمهوری اسالمی در اولین گام با بنی صدر بر سر معرفی نخست وزیر بە مجلس‬ ‫شورا‪ ،‬اختالف پیدا کرد‪ .‬این حزب می خواست فردی از اعضای خود را بە نخست وزیری‬ ‫برساند‪ .‬چون رفسنجانی با ‪ ٠٣١‬رأی مثبت بە ریاست مجلس اول انتخاب شدە بود‪.‬‬ ‫بنی صدر هم دیدگاە و عملکردهای این حزب را نمی پسندید و تالش می کرد فردی کە‬ ‫بە تفکرات او نزدیک است‪ ،‬بە نخست وزیری بگمارد؛ کە تا حدودی شکست مجلس‬ ‫برایش جبران شود‪ .‬وی نخست احمد خمینی را پیشنهاد نمود‪ .‬آ‪ .‬خمینی اجازە نداد‪.‬‬ ‫سپس بنی صدر مصطفا میر سلیم‪ -‬کە عضو شورای حجا بود‪ ،-‬را بە مجلس معرفی نمود‪.‬‬

‫ولی این حزب در تاریخ چهار تیر ماە ‪ ،٠٥٣٢‬جالل الدین فارسی را بە بنی صدر‬ ‫معرفی نمود‪ .‬بنی صدر نامبردە را مناصب نمی دانست و حجا هم میر سلیم را برای آن‬

‫‪74‬‬

‫پست بە صالح نمی دانست‪ .‬اختالفات بس بزرگ و مسئلەء نخست وزیر‪ ،‬با اهمیت ترین‬ ‫بحث روز شد‪.‬‬ ‫با مشورت و گفتگوهای آشکار و پنهان هیئتی سە نفرە مأموریت یافت‪ ،‬میان چند‬ ‫نفر یکی را پیشنهاد نماید‪ .‬آنان محمد علی رجایی ‪ -‬کە عضو حجا نبود‪ ،‬ولی ایدەهای‬ ‫آنرا قبول داشت‪ ،-‬معرفی کردند‪ .‬هرچند بنی صدر وی را خوش نداشت‪ ،‬اما بە او تحمیل‬ ‫گردید!؟‬ ‫مجلس شورا ‪ ٠١‬مرداد ‪ ٠٥٣٢‬با ‪ ٠٣٥‬رأی مثبت‪ ،‬رجایی را بەعنوان اولین نخست‬ ‫وزیر جمهوری اسالمی‪ ،‬انتخاب کرد‪.‬‬ ‫ کتاب نهضت زنان مسلمان‪ ،٠٥١٠ ،‬ج اول‪ ،‬ص ‪-٢٥٠‬‬‫آ‪ .‬خمینی در مورد نخست وزیری بر این باور بود کە‪ :‬آقای رئیس جمهوری باید کسی‬ ‫را بعنوان نخست وزیری برگزیند کە بە درد جامعەء اسالمی بخورد و مکتبی عمل‬ ‫نماید واحکام اسالمی را صد درصد پیادە کند‪ ،‬نە مسئلەء و ملیت را مطرح نماید‪.‬‬ ‫اولویت اصلی برای وی مکتبی بودن است‪.‬‬ ‫ بەنقل از سخنان آ‪ .‬خمینی در تلویزیون‪ ،‬گوگل‪ ،‬یوتیوب‪-‬‬‫بنی صدر بر سر اعضای کابینە با رجایی اختالف پیدا کرد‪ .‬در روز ‪ ٠٥‬شهریور کە‬ ‫رجایی بە مجلس معرفی می شد‪ ،‬بنی صدر بە مناسبت کشتار میدان ژالەء تهران‪ -‬کە‬ ‫اسمش بە شهدا تغییر یافتە‪ ،-‬از وضعیت موجود و اختالفات بر سر برگزیدن سخن راند‪.‬‬ ‫وگفت‪ :‬اقلیتی مشغول بدست گرفتن همەء امکانات سیاسی و نظامی است؛ بە منظور از‬ ‫میان بردن اختیارات ریاست جمهوریند‪.‬‬ ‫جنگ بی معنا و ویرانگر ایران و عراق در ‪ ٥٠‬شهریور ‪ ،)٠٢١١( ٠٥٣٢‬آغاز شد‪.‬‬ ‫طرفهای اختالف تصیمم گرفتند‪ ،‬جنگ تبلغاتی علیە همدیگر را متوقف کنند‪ .‬ولی‬ ‫مواضع خود را حفظ نمایند‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫آخرین روزهای پاییز و زمستان آن سال‪ ،‬دو رویداد عللی شدند برای گسترش بیشتر‬ ‫اختالفات‪ ،‬میان بنی صدر و همفکرانش از یک طرف و خط امامی ها‪ -‬کە برجستەترین‬ ‫آنها حجا بود‪ ،-‬ازطرف دیگر شود‪.‬‬ ‫رویداد اول کە در پاییز بود‪ ،‬دو نفر بە نامهای احمد سالمتیان‪ -‬نمایندء مجلس‬ ‫شورا از اصفهان‪ -‬و حسن الهوتی نمایندء مجلس شورا و امام جمعەء رشت‪ ،-‬کە از‬ ‫طرفداران بنی صدر بودند‪ ،‬در شهر مشهد در مورد وضع ایران صحبت کردند‪ .‬طرفداران‬ ‫بنی صدر علیە حجا شعار دادند و طرفداران آن حزب نیز‪ ،‬با تظاهرات و شعار بە آنان‬ ‫پاسخ دادند‪.‬‬ ‫پس از آنکە سخنان نامبردگان در روزنامە انقالب اسالمی بە صاحب امتیازی بنی‬ ‫صدر بود‪ ،‬چاپ شد‪ ،‬اختالفات عمیقتر گردید‪ - .‬زمانی کە بنی صدر در شورای انقالب‬ ‫بود و پست حکومتی نداشت‪ ،‬در ‪ ٥١‬خرداد ‪ ،٠٥٣١‬اولین شمارەء آنرا منتشر کرد‪-.‬‬ ‫در آن روزنامە ریاست جمهوری‪ ،‬در بخش" کارنامەء رئیس جمهور" رویدادهای‬ ‫روزانە را منتشر می کرد‪ .‬مخصوصا" اختالفات جناحهای درون حکومتی را بە مردم‬ ‫گزارش می داد‪ .‬این روزنامە از شمارەء ‪ ٣٣٥‬ممنوع االنتشار‪ ،‬و بعدا از سوی دادستان‬ ‫انقالب اسالمی تهران تعطیل گردید‪.‬‬ ‫بنیادگرایان حجا‪ ،‬افراد زیادی را در تهران و قم و مشهد بە دفاع از روحانیت‪ ،‬بە‬ ‫خیابانها کشاندند و بازارهای آن شهرها را بستند‪.‬‬ ‫رویداد دوم‪ ،‬سخنرانی بنی صدر بە مناسبت سالیاد زندەیاد د‪ .‬محمد مصدق‪ ،‬در ‪٠٣‬‬ ‫اسفند ‪ )٠٢١٠( ٠٥٣٢‬بود‪ .‬وی سە ساعت دربارەء وضعیت مملکت سخن گفت‪.‬‬ ‫بنی صدر در مورد حجا و رویدادهای آن زمان‪ ،‬درکتابی بەنام‪ ،‬خیانت بەامید می‬ ‫نویسد‪ :‬قبل از ریاست جمهوری حجا‪ ،‬من را بەعنوان کمیتەء مرکزی انتخاب کردە‬ ‫بودند‪ .‬بەعلت ترکیب شورای مرکزی و راهی کە آنان برگزیدە بودند‪ ،‬قبول نکردم‪.‬‬ ‫پس از گفتگوی زیاد تصمیم بر این بود‪ ،‬آقایان طالقانی‪ ،‬منتظری و من اطالعیەء‬ ‫مشترکی را منتشر نمائیم و تقاضا کنیم طرفداران ملی‪ -‬اسالمی ها عموما" دریک جبهە‬

‫‪76‬‬

‫گرد هم آیند‪ .‬آقای خامنەای موافق بود‪ .‬این پیشنهاد را بە شورای مرکزی حیزبش بردە‬ ‫بود؛ ولی آنها با حضور بسیاری مخالف بودند‪ ،‬حتا با داریوش فروهر کە وزیر بود‪.‬‬ ‫ ص‪ ٥١ ،‬کتاب خیانت بە امید‪ ،‬ابوالحسن بنی صدر‪-٠٥١١ ،‬‬‫مارکسیست ها و غیرە چپ ها بدون باور بە حکومت دینی بەکنار‪ ،‬دیدگاههای‬ ‫معتقدان بە حجا نیز کە بەسبب رهبری و هژمونی آن حزب بودند‪ ،‬کنار زدە می شدند‪.‬‬ ‫از آن زمان بە بعد‪ ،‬تالش زیادی نمودم تا شاید بدون شرکت حجا جبهەای کە نمایانگر‬ ‫سازماندهی راستین همە مردمی باشد‪ ،‬تشکیل دهم‪ .‬ولی قبل از همەء آقای خمینی‬ ‫مخالفت نمود‪ .‬برعکس نظر من‪ ،‬از من درخواست نمود کە از "گروههای نامطلوب"‬ ‫بخصوص جبهەء ملی‪ ،‬جاما (جبهەء آزادیبخش آزادیخواە مردم ایران)‪ ،‬مجاهدین خلق‬ ‫و ‪ ....‬را نفی کنم‪.‬‬ ‫ناراحتی های فکری در اوج خود بود‪ .‬هر دو طرف عکس العمل نشان دادند‪ .‬طرفین‬ ‫خوانش جدی از وضعیت موجود نداشتند کە با توجە بە آن عملی انجام گیرد‪ .‬توانائیها‬ ‫بیشتر در راە اختالفات صرف می گردید‪ .‬جنگ تبلیغاتی و جنگ از راه ژ سە و چوماغ‬ ‫نیز درگرفت و دایرەء عمل دادگاههای انقالب از آن زمان بە بعد گستردتر شدند و‬ ‫آزادیها بەسوی محاق رفتند‪.‬‬ ‫ منبع پیش‪ ،‬ص ‪-٥٠‬‬‫بنی صدر همچنین می نویسد‪ :‬حزب جمهوری اسالمی هم بەعنوان پوششی سیاسی‬ ‫"نهادهای انقالبی" را برای نوعی رابطە میان رهبری‪ ،‬حزب و نهادها درست کرد‪ .‬هم‬ ‫برای بدست آواردن نهادهای قدرت مندرج در قانون اساسی‪ ،‬تالش می کرد‪ .‬مثل شورای‬ ‫عالی قضایی‪ ،‬مجلس و شورای نگهبان کە اهداف اولیە بودند‪.‬‬ ‫در انتخابات مجلس با همکاری آقای خمینی و نهادها و راههایی بەشیوەء تقلب و‬ ‫فریب‪ ،‬اکثریت آنرا تصاحب کردە و شوراهای عالی قضایی را بدست گرفتند و بەعلت‬ ‫مطرح کردن "اسالم فقیه"‪ ،‬و "اسالم بنی صدر" و نزدیکی چپ ها بی بنی صدر و اینکە‬ ‫دیر یا زود با مجاهدین ائتالف می کنند‪ ،‬با پافشاری خمینی نخست وزیر و کابینە را‬

‫‪77‬‬

‫زیر سلطەء خود گرفتند‪ .‬برای این هدف شروع جنگ با عراق‪ ،‬کمک خوبی برای آنان‬ ‫بود‪.‬‬ ‫ همان منبع‪ ،‬ص ‪-٣١‬‬‫باتوجە بە سخنان بنی صدر حجا‪ ،‬روحانیت و آ‪ .‬خمینی از روزهای بعد از سرنگونی‬ ‫رژیم پهلوی دوم‪ ،‬گام بەگام هم نهادهای رهبری خاص خود را ایجاد کردند و هم برای‬ ‫تصاحب و اسالمی کردن نظام اقدام کردند و مکانهای مهم اداری و نظامی را با قدرت‬ ‫باالی روحانیون را بدست گرفتند‪.‬‬ ‫گسترش قدرت حزب جمهوری اسالمی‬ ‫پس از سومین دورەء ریاست جمهوری‪ -‬در مهر ‪ ،-)٠٢١٠(٠٥١١‬و در اختیار گرفتن‬ ‫پست ریاست جمهوری از سوی یک روحانی‪ ،‬بزرگترین دستاورد حزب جمهوری اسالمی‬ ‫بود‪ .‬هم آ‪ .‬خمینی را راضی نمودند کە رئیس جمهور یک روحانی باشد؛ و هم بیشترین‬ ‫قدرت را بدست آوردند‪.‬‬ ‫خامنەای‪ -‬کە دبیرکل حزب هم بود‪ ،-‬از جناح راست حزب جانبداری می کرد‪ .‬وی نمی‬ ‫خواست میر حسین موسوی نخست وزیر باشد‪ .‬ولی پشتیبانی آ‪ .‬خمینی از موسوی‪،‬‬ ‫خامنەای ناچار بە پذیرش وی شد‪ .‬هرچند جناح چپ کە همفکر و متحد موسوی بودند‪،‬‬ ‫در کابینە حضور پررنگی داشتند‪ .‬و کسانی مثل‪ :‬بهزاد نبوی و محمد سالمتی‪ -‬از‬ ‫رهبران مجاهدین ابقالب اسالمی‪ -‬و‪....‬‬ ‫در حدود ‪ ١‬سال و ‪ ١‬ماە نخست وزیری میرحسین موسوی‪ ،‬حزب جمهوری اسالمی‬ ‫رهبری اصلی جمهوری اسالمی ایران را در اختیار داشت‪ .‬الزم است اشارە شود غیر از‬ ‫مدتی کە بنی صدر‪ -‬از نیمەء دوم بهمن ‪ ٠٥٣١‬تا خرداد ‪ ،٠٥١١‬حدود ‪ ٠٥‬ماە‪ ،-‬رهبران‬ ‫مذهبی در ایران‪ ،‬بیشترین قدرت مخصوصا" فرماندهی کل قوا را بعهدە داشتند‪.‬‬ ‫بخشی از کارنامەی حزب جمهوری اسالمی‬

‫‪78‬‬

‫حزب جمهوری اسالمی از تشکیل تا انحالل‪ ،‬تأثیرات عدیدەای را در عرصەء‬ ‫سیاسی‪ -‬اجتماعی ایران داشت‪ .‬بخشی از اعمال این حزب عبارت بودند از‪:‬‬ ‫‪ -٠‬روزنامەء جمهوری اسالمی‪ -‬همچون ارگان حزب جمهوری اسالمی‪ -‬در سالهای‬ ‫اولیەء پس از انقالب نقش مهمی در حذف‪ ،‬حزب تودە‪ ،‬لیبرالها و بنی صدر و‬ ‫همفکرانش در عرصە فعالیت ها داشت‪.‬‬ ‫ روزنامەء جمهوری اسالمی‪ ،٠٥١٠/٠١/٢‬ص‪-٠‬‬‫‪ -٢‬این حزب در برنامەریزیها و اجرای مراسم روز کارگر‪ ،‬روز زن‪ ،‬پشتیبانی از‬ ‫دانشجویان پیرو خط امام در رویداد مهمی چون‪" :‬النەء جاسوسی" [سفارت آمریکا]‪،‬‬ ‫شرکت در همەپرسی تعین نوع نظام‪ ،‬شرکت در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫و انتخابات دورەء اول مجلس شورای ملی‪ -‬کە آنهم اسالمی شد‪ ،-‬نقش مهمی داشت‪.‬‬ ‫این حزب در تشکیل و راەاندازی شاخەهای مطبوعاتی‪ ،‬کارگری‪ ،‬دانشجویی‪ ،‬زنان‪،‬‬ ‫مهندسان‪ ،‬پزشکان و سازماندهی تشکیالتی برای گسترش دستاوردهای انقالب‪ ،‬تالش‬ ‫فراوانی نمود‪.‬‬ ‫این حزب نقش برجستەای در تصویب بندهای اقتصادی و قضایی و بخصوص اصل‬ ‫‪ ٠٠١‬و قدرت والیت فقیە داشت‪.‬‬ ‫ محمد حسین بهشتی‪ ،‬عملکرد یک سالەء حزب جمهوری اسالمی صفحات ‪ ٠‬تا ‪– ٢١‬‬‫حزب جمهوری اسالمی اولین کنگرەء خود را در اردیبهشت سال ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥١٢‬در‬ ‫اردوگاە باهنر در نزدیکی منزل آ‪ .‬خمینی برگزار کرد‪.‬‬ ‫حزب جمهوری اسالمی برای برکناری دولت موقت بازرگان و حذف ریاست جمهوری بنی‬ ‫صدر‪ ،‬نقش اصلی و کار سازی را بە پشتیبانی آ‪ .‬خمینی ایفا کرد‪.‬‬ ‫همچنین در سرکوب تشکل های چپ اسالمی(سازمان مجاهدین خلق ایران ‪ ،‬و چپ‬ ‫غیر اسالمی (حزب تودەء ایران و سازمان چریک فدایی ‪ -‬با همەء شاخەهایش‪ ،)-‬نقش‬ ‫اصلی را برعهدە داشت‪.‬‬

‫‪79‬‬

‫بخش هفتم‬ ‫سازمان مجاهدین انقالب اسالمی‬ ‫انجمن حجتیە در جمهوری اسالمی‬ ‫دانشگاە و اهمیت آن‬ ‫دفتر تحکیم وحدت‬ ‫مختصری از برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم‬ ‫شورای عمومی‬ ‫شورای مرکزی‬ ‫اشغال کردن سفارت آمریکا در تهران‬ ‫اختالف تحکیم وحدت با حزب جمهوری اسالمی‬ ‫ورود دفتر تحکیم بە سیاست‬

‫سازمان مجاهدین انقالب اسالمی‬

‫‪80‬‬

‫همچنانکە قبل از پیروزی قیام خلقهای ایران در مورد ‪ ٥‬گروە کوچک اسالمی نوشتە‬ ‫شد‪ ،‬پس از پیروزی‪ ،‬آنان در ‪ ٠١‬فروردین ماە ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬تشکلی را بەنام سازمان‬ ‫مجاهدین انقالب اسالمی تأسیس نمودند‪.‬‬ ‫یکی از بنیانگذاران این تشکل آقای حسین فدایی می گوید‪ :‬در زمان تشکیل گروە‬ ‫توحیدی بدر و سازمان مجاهدین‪ ،‬از روحانیت الهام گرفتیم‪ .‬بنیاد فعالیت ما حزبی‬ ‫نبود‪ .‬روحانیت‪ ،‬مکتب اسالم و هیئت امام حسین‪ ،‬راهنمای ما بود‪.‬‬ ‫ مجاهدین انقالب اسالمی تا مجاهدین انقالب اسالمی ایران‪ ،‬مصاحبە بهمن ‪-٠٥١٥‬‬‫با توجە بە این سخنان‪ ،‬با اندکی اختالف ‪ ٥‬گروە اسالم خواە مخالف نظام شاە در‬ ‫ایران‪ ،‬این سازمان را بنیاد گذاردند‪ .‬هرچند قبال" ارتباط آن چنانی باهم نداشتند‪ .‬ولی‬ ‫بعدا" با ادامەء فعالیت "اسالم انقالبی" و باور بە والیت فقیه و رهبری آ‪ .‬خمینی‪،‬‬ ‫آنان را گرد هم آورد‪.‬‬ ‫نوشتەء دیگر در این بارە می نویسد‪ :‬امام خمینی کە در اواخر مهر ماە ‪،٠٥٣٥‬‬ ‫مسئلەء وحدت گروه های فعال را مطرح نمود‪ ،‬گفتەای را مالک قرار دادە و آن هفت‬ ‫گروە در چهار مورد با هم ائتالف کردند‪.‬‬ ‫‪ -٠‬تأسیس حکومت اسالمی‬ ‫‪ -٢‬رهبری آ‪ .‬خمینی‬ ‫‪ -٥‬مبارزەء مسلحانە‬ ‫‪ -٣‬مخالفت با سازمان مجاهدین خلق ایران‪ ،‬بەخاطر تغییر ایدئولوژیک‪.‬‬ ‫‪ -‬شکل گیری سازمان انقالب اسالمی پدید آورندەء‪ ،‬جلیل درویشی‬

‫‪-‬‬

‫این ‪ ٥‬گروە گروە عبارت بودند از‪:‬‬ ‫‪ -٠‬گروە "امت واحدە"‪ ،‬سال ‪ ٠٥٣٣‬با جدا شدن از سازمان مجاهدین خلق ایران‪،‬‬ ‫تشکیل شد کە رهبری آنرا‪ ،‬بهزاد نبوی برعهدە داشت‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫‪ -٢‬گروە "توحیدی بدر"‪ ،‬حسین فدایی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬گروە "توحیدی صف"‪ ،‬محمد بروجردی‪ ،‬سلمان صفوی‪ ،‬اکبر ترابی‪ ،‬حسن صادقی‪،‬‬ ‫محمد عطریان فر‪ ،‬از اعضای اصلی آن بودند کە در تهران و اصفهان فعال بودند و‬ ‫با محمد منتظری درارتباط بودند‪.‬‬ ‫‪ -٣‬گروە "فالح"‪ ،‬محمد منتظر قائم‪ ،‬حسن منتظر قائم و مرتضا الویری‪.‬‬ ‫‪ -٣‬گروە"فلق"‪ ،‬مصطفا تاج زادە‪ ،‬حسن واعظی از اعضای دانشجویان آمریکایی آن‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫‪ -١‬گروە "منصوورون"‪ ،‬در سال ‪ ٠٥٣٣‬از چند حوزەء فعال شهرهای اهواز‪ ،‬خرمشهر‪،‬‬ ‫و دزفول تشکیل شد‪ .‬غالمحسین صفایی دزفولی‪ ،‬محسن رضایی‪ ،‬محمد‬ ‫باقر(عبداللە) ذوالقدر و علی شمخانی‪ ،‬شماری از اعضا و بنیانگذاران بودند‪.‬‬ ‫‪ -٥‬گروە "موحدین"‪ ،‬حسین علم الهدا و همفکرانش آنرا در اهواز‪ ،‬تشکیل دادند‪ .‬یکی‬ ‫از کارهایشان کشتن "پل گریم"‪ -‬مستشار آمریکایی‪ -‬بود؛ کە بەنام "اعدام‬ ‫انقالبی"‪ ،‬آن عمل را انجام دادند‪.‬‬ ‫اولین شورای هماهنگی این تشکل‪ ،‬محمد سالمتی‪ ،‬صادق نوروزی‪ ،‬مرتضا‬ ‫الویری‪ ،‬محمد بروجردی‪ ،‬محمود بخشندە‪ ،‬محمد باقر ذوالقدر و محسن تحویلدار‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫افراد مٶثر و تأثیرگذار در زمان تشکیل این سازمان عبارت بودند از‪ :‬بهزاد‬ ‫نبوی‪ ،‬محسن مخملباف‪ ،‬فریدون وردی نژاد‪ ،‬علیرضا شجاعی فر‪ ،‬پرویز قربانی‪،‬‬ ‫محسن رضایی‪ ،‬علی شمخانی‪ ،‬محسن آرمین‪ ،‬عبدالحسین روح االمین‪ ،‬حسن زیبایی‬ ‫نژاد‪ ،‬سعید حجاریان‪ ،‬حسین علم الهدا‪ ،‬محمد منتظر قائم‪ ،‬مصطفا تاجزادە‪ ،‬حسین‬ ‫واعظی‪ ،‬محمد عطریان فر و حسن صادقی‪.‬‬ ‫این سازمان در روزهای آغازین پیروزی قیام بەنام "جنبش ملی مجاهدین"‪،‬‬ ‫دفاتری را در سراسر کشور گشود‪ .‬و در میان جوانان مشغول عضوگیری شد‪ .‬بعدا"‬

‫‪82‬‬

‫نام مجاهدین انقالب اسالمی را برگزید و بەطریق نیمە مخفی و مسلح فعالیت‬ ‫نمود‪.‬‬ ‫ سازمان نامشروع مجاهدین انقالب اسالمی ایران‪ ،‬سایت والیت‪-‬‬‫همچنین نوشتەای دیگر غیراز کسانی کە بەعنوان گروە بنیانگذار اسامی آنان‬ ‫ذکر شد؛ نامهای چون‪ :‬مرتضا الویری‪ ،‬ذوالقدر‪ ،‬محمد بروجردی‪ ،‬علی عسکری‪،‬‬ ‫محمد سالمتی‪ ،‬هاشم آقا جری‪ ،‬محسن سازگارا‪ ،‬بصیر زادە‪ ،‬صادق نوروزی و‬ ‫مشایخی را هم عنوان کردەاند‪.‬‬ ‫ وطن امروز‪ ،‬شمارەء ‪ ،٣٥١‬ص ‪-٠١‬‬‫اعضای مجاهدین انقالب اسالمی در تشکیل کمیتەهای انقالب و سپاە پاسداران‬ ‫انقالب اسالمی‪ ،‬اطالعات نخست وزیری و اطالعات ارتش‪ ،‬نقش برجستەای داشتند‪.‬‬ ‫بەهمین دلیل رشد صعودی این سازمان در بدنەء اجرایی باعث شد‪ ،‬فضایی بوجود‬ ‫آید کە آنان ماندگار شوند‪.‬‬ ‫ سایت والیت‪-‬‬‫این سازمان هم با سپاە پاسداران و هم بە شکل سازمان یافتەء حزبی در یورش‬ ‫بە کوردستان و بلوچستان‪ ،‬نقش مهمی ایفا کردند‪ .‬محمد بروجردی‪ -‬یکی از‬ ‫فرماندهان سپاە کە در درگیری در شرق کوردستان (کوردستان ایران)‪ ،‬در نزدیکی‬ ‫مهاباد در میان روستاهای اگریقاش و خاتون باغ و جادەء اصلی مهاباد –‬ ‫میاندوآب کشتە شد‪ .‬و صیاد شیرازی – سرهنگ ارتش و فرماندەء قرارگاە همزە‪ -‬کە‬ ‫بەشیوەای مشکوک در تهران در نزدیکی منزلش کشتە شد و سازمان مجاهدین خلق‬ ‫ایران (سمخا) قتلش را بە عهدە گرفت؛ از اعضای ارشد سازمان مجاهدین انقالب‬ ‫(سما) بودند‪.‬‬ ‫همچنین در کوردستان‪ ،‬تشکلی را بەنام "پیشمرگان مسلمان کورد"‪ ،‬از سوی این‬ ‫سازمان و با امکانات سپاە پاسداران تشکیل شد‪ .‬کە از کشتار‪ ،‬اذیت و آزار‪،‬‬

‫‪83‬‬

‫شکنجە و اعدام فعالین کورد‪ ،‬اعم از مدنی و غیرە مدنی‪ ،‬اعمال فراون ضد انسانی‬ ‫و ملی انجام دادند‪.‬‬ ‫دراین بارە حسین فدایی می گوید‪ :‬با صالحدید مسئوالن عالی سیاسی‪ ،‬سازمان‬ ‫مجاهدین انقالب‪ ،‬شاخەء نظامی انقالب بود‪ .‬و حزب جمهوری اسالمی تشکیالتی‬ ‫فراگیر و عمومی بود کە خدمات فراوانی بە انقالب نمودیم‪ .‬کودتاهایی کە ممکن‬ ‫بود روی دهند را کشف کردە و خنثا می نمودیم‪ .‬اکثر افرد ما در چند جا کار‬ ‫میکردیم‪ .‬برای نمونە‪ :‬من همزمان در کمیتە‪ ،‬سپا و سازمان بودم‪ .‬در درگیری با‬ ‫کسانی کە تفکر جدایی طلبی داشتند؛ در کوردستان و بلوچستان‪ ،‬سازمان خیلی‬ ‫فعال بود‪.‬‬ ‫زندان اوین را سازمان ما ادارە می کرد‪ .‬شهید قلنبر و ‪ ٥‬نفر دیگر برای آموزش‬ ‫مسلمانان افغانی بە آن کشور رفتند‪.‬‬ ‫ مصاحبەء حسین فدایی‪،‬منبع قبلی –‬‫فعالیت با اهمیت دیگر آزادیخواهانەء این سازمان‪ ،‬مخالفت با تفکر لیبرالی بود‪.‬‬ ‫مرتضا الویری‪ -‬عضو شورای مرکزی این تشکل می گوید‪ :‬در زمان ریاست جمهوری بنی‬ ‫صدر‪ ،‬این سازمان غیراز مخالفت با نامبردە و جناح لیبرال‪ ،‬کار دیگری انجام نمی داد‪.‬‬ ‫ دولت و انقالب‪ ،‬محمد حیدری‪ ،‬روزنامەء ایران شمارەء ‪ ٥٠ ،٢٠١٢‬تیر ‪-٠٥١٠‬‬‫شروط اولیە برای عضوگیری در این سازمان‪ ،‬پیروی نمودن والیت فقیه و آ‪ .‬خمینی و‬ ‫باورداشتن بە صدور انقالب اسالمی بود‪.‬‬ ‫ وطن امروز منبع قبلی‪-‬‬‫تعدادی از فعالین مجاهدین انقالب‪ ،‬از آ‪ .‬خمینی تقاضا کردە بودند کە‪ ،‬برای نظارت و‬ ‫راهنمایی‪ ،‬نمایندەء خود را بە سازمان بفرستد‪ .‬راستی کاشانی کە آنزمان حجت االسالم‬ ‫بود و اکنون آیت اللە است‪ ،‬نمایندەء آ‪ .‬خمینی در این سازمان بود‪.‬‬

‫‪84‬‬

‫راستی کاشانی سال ‪ ٠٥١١‬در شهرستان کاشان متولد شد‪ .‬از اعضای مدرسین حوزەء‬ ‫علیمەء قم و مسئوالن عالی این حوزە است‪ .‬عضو مجلس خبرگان اول و دوم رهبری بود‬ ‫و در آستانەء پیروزی قیام ملت های موجود در ایران‪ ،‬تا حدودی فعالیت داشت‪.‬‬ ‫در سال ‪ ٠٥٣٥‬مسئلەء پیروی از آ‪ .‬خمینی را بەطور جدی مطرح کرد و یکی از معتمدان‬ ‫وی شد‪ .‬بدین جهت بود کە در چند پست حکومتی مسئولیه های باال را عهدەدار شد‪ .‬یکی‬ ‫از آنان نمایندء آ‪ .‬خمینی در سازمان مجاهدین انقالب اسالمی بود‪.‬‬ ‫‪ -‬سایت های گوگل‪ ،‬ویکی پدیا‪ ،‬دانشنامەء ازاد‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫دیری نگذشت کە در رابطە با روز جهانی کارگر و سال مرگ د‪ .‬علی شریعتی و‬ ‫نمایندگی آ‪ .‬خمینی در این سازمان‪ ،‬اختالفاتی بروز کرد‪ .‬ولی بەدستور آ‪ .‬خمینی‬ ‫بەناچار باهمدیگر بطور موقت سازش کردند‪.‬‬ ‫در ‪ ٠١‬شهریور ‪ ٠٥١١‬و دو روز بعد از انفجار دفتر نخست وزیری‪ ،‬محسن‬ ‫رضایی در ظاهر استعفا داد و بە سپاە رفت‪.‬‬ ‫در بعضی از نوشتەها و بخصوص در مصاحبەء حسین فدایی اشارە شدە کە در آن‬ ‫انفجار‪ ،‬کسانی شک داشتند کە مجاهدین خلق‪ ،‬اینکار را انجام دادە باشند‪ .‬ولی در‬ ‫مورد سازمان مجاهدین انقالب اسالمی تردیدهایی وجود داشت‪ .‬آنان از حسین تهرانی ‪-‬‬ ‫کە بازجوی شناختە شدەای بود‪ -‬و بهزاد نبوی مشکوک بودند‪ .‬نبوی مخالفت شدیدی با‬ ‫راستی کاشانی – نمایندەء آ‪ .‬خمینی ‪ ،-‬داشت و بیشتر مسئلەدار بود‪.‬‬ ‫بەقول فدایی‪ :‬نبوی در نشستی دوستانە‪ ،‬کە بحثی بەمیان آمدە‪ ،‬گفتە بود‪:‬‬ ‫همچنانکە امام درس خواندەء و از فقیە بە مجتهد ارتقا پیدا کردە است‪ ،‬ما هم در‬ ‫مسئلەء سیاسی مجتهدیم‪.‬‬ ‫بدین سوی بود کە مسئلەء نبوی آنقدر بزرگ نمایی شد کە‪ ،‬هاشمی رفسنجانی در نماز‬ ‫جمعە از وی پشتیبانی نمود‪ .‬باتوجە بە این مشکوکت بودکە کشمیری‪ -‬کە گویا عامل‬ ‫انفجار بود‪ ،-‬اوایل لقب شهید بە وی دادە شد‪ .‬ولی بعدا" نامی از آن بردە نشد‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫تفکر نیروهای فقاهتی بەقول فدایی و نویسندەی مطلب "سازمان نامشروع مجاهدین‬ ‫انقالب اسالمی ایران" در سایت والیت‪ ،‬پروندەء نامبردگان‪ ،‬الزم است بەسر میز بازگردد‪.‬‬ ‫چون آنزمان بەخاطر شرایط ویژەء داخلی و خارجی‪ ،‬آن پروندە بایگانی شد‪.‬‬ ‫در ‪ ،٠٥١١ /٠٢ /٢٠‬آ‪ .‬خمینی دستور داد‪ ،‬آن افرادی کە در میان نیروهای انتظامی‬ ‫موجودند‪ ،‬باید عضو تشکیالتهای سیاسی نباشند‪ .‬بنابراین دستور‪ ،‬شماری از اعضای‬ ‫مجاهدین انقالب از آن سازمان بیرون آمدند و بە عضویت سپاە و دیگر نیروهای‬ ‫انتظامی درآمدند‪ .‬برای مثال‪ :‬محسن آرمین و همفکرانش از بخش نظامی خارج شدند‪.‬‬ ‫این عمل تا حدودی سازمان را ضعیف کرد‪.‬‬ ‫در فروردین ‪ ،)٠٢١٢( ٠٥١٠‬در روزهای ‪ ٠٣‬تا ‪ ،٠١‬نشست عمومی این سازمان یا‬ ‫کنگرە برگزار شد‪ .‬حجت االسالم راستی کاشانی گفت‪" :‬همتان بە سپاە بپیوندید‪.‬‬ ‫نمایندەء امام در سپاە‪ -‬حجت االسالم طاهری خرم آبادی‪،-‬نیز این پیشنهاد را‬ ‫پذیرفت‪ .‬ولی بهزاد نبوی مخالف بود‪".‬‬ ‫مصاحبەء حسین فدایی ‪-٠٥١٠/٠١/٥١‬‬

‫‪-‬‬

‫کسانی کە نمایندەی امام (راستی کاشانی) را قبول نداشتند از این سازمان بیرون‬ ‫رفتند‪ ،‬گویا ‪ ٥٥‬نفر بودند و بە جناح چپ منتسب بودند‪ .‬سە گروە امت واحدە‪ ،‬نبوی و‬ ‫همفکرانش‪ ،‬فلق‪ ،‬تاجزادە و رفقایش و فالح‪ ،‬الویری و هم نظرانش بەهم نزدیک بودند‪.‬‬ ‫گروههای دیگر بیشتر طرفدار رادیکالیسم و تندروی روحانیت و مخصوصا" آ‪ .‬خمینی‬ ‫بودند‪.‬‬ ‫در میان جناح راست نیز‪ ،‬گروههای منصورون‪ ،‬کە کسانی مانند‪ :‬حسین فدایی‪،‬‬ ‫ذوالقدر‪ ،‬محسن رضایی و احمد توکلی بودند‪ ،‬در مورد سیاست اقتصادی دولت میر حسین‬ ‫موسوی اختالف نظر داشتند‪ .‬محمد سالمتی‪ -‬وزیر کشاورزی کابینەء اول و بهزاد نبوی‪-‬‬ ‫وزیر مشاور در کابینەء اول و وزیر صنایع سنگین در کابینەء دوم بود‪ .‬او شرکت‬ ‫"پتروپارس" دولتی را در انگلستان در بخش خصوصی ثبت کرد و اختالفات زیادی را در‬ ‫پی داشت‪ .‬آنان برسر قانون کار و مسئلەء اصالحات نظرات متفاوتی داشتند‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫همەء این موضوعات دال بر این بود کە افراد این سازمان در دولت و ادارەء کشور‪،‬‬ ‫قدرت زیادی داشتند‪ .‬ولی گذشت زمان و واقعیت های متغیر در جهان و جامعەء ایران‪،‬‬ ‫نظرات ایدئولوژیک و رفتار مسئوالن دولتی را‪ ،‬و کسانی کە در این سازمان بودند تا‬ ‫حدودی از نظر فکری متحول شدند‪.‬‬ ‫در این بارە محسن آرمین می گوید‪ :‬اولویت های موجود در سالهای اوایل انقالب و‬ ‫سرعت تغییرات‪ ،‬امکان بحث و دیالوگ را در میان وجود نداشت‪ .‬بدین دلیل بعد از ‪ ٢‬تا ‪٥‬‬ ‫سال‪ ،‬از گذشت انقالب با مسایل جدیدی روبرو شدیم‪ ....‬آن اتحاد و هم رأی های قبلی‪،‬‬ ‫موقتی بود و و نمی توانست پاسخگوی ضرورتهای بعدی باشد‪ .‬سرانجام اختالفات در‬ ‫سازمان سر بر آورد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪[ -‬روزنامە]ء انتخاب ‪-٢٥٥٢/٥/٥١‬‬

‫بدین طریق سازمان مجاهدین انقالب اسالمی بە سە بخش چپ‪ ،‬راست و نظامی‬ ‫تقسیم شد؛ کە بعدا" دربارەی آنها صحبت خواهد شد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫انجمن حجتیە در جمهوری اسالمی‬

‫پس از همەگیر شدن قیام و پیدایش پیروزی انقالب‪ ،‬انجمن دچار سستی شد‪ .‬نیروهای‬ ‫آموزش دیدەاش بە سە گروە تقسیم شدند‪.‬‬ ‫گروە اول‪ :‬با انقالب همراە شدند‪.‬‬ ‫گروە دوم‪ :‬بیطرف بودند‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫گروە سوم‪ :‬منتقد انقالب شدند‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ علیا نسب‪ ،‬سید ضیا الدین‪ ،‬جریانشناسی انجمن حجتیە‪ ،‬علوی نیک‪ ،‬قم‪ ،‬زالل کوثر‪،‬‬‫‪ ،٠٥١١‬ص ‪-.٢١‬‬ ‫پس از پیروزی قیام ملت های ایران و بەتاریخ سپاری حکومت پادشاهی و تحمیل‬ ‫جمهوری اسالمی‪ ،‬انجمن تالش کرد‪ ،‬در اساسنامەء خود تغییراتی ایجاد نماید‪ .‬و با‬

‫‪87‬‬

‫جمهوری اسالمی (ج‪ .‬ا‪ ،).‬بەطریقی هماهنگ شود‪ .‬ولی آ‪ .‬خمینی آنانرا قبول نداشت‪.‬‬ ‫چونکە آنان اعتقادی بە حاکمیت اسالمی نداشتند‪.‬‬ ‫بە قول آ‪ .‬خزعلی‪ -‬کە مدتی عضو شورای نگهبان بود‪ ،-‬همراە آ‪ .‬ربانی‬ ‫شیرازی پیش آ‪ .‬خمینی رفتە و از وی تقاضا می نمایند کە از ‪ ٥١‬هزار کادر‬ ‫انجمن حجتیە و تشکیالت سراسری آنان بر علیە‪ ،‬فعالیت های مارکسیست ها‬ ‫بهرە گیرند‪ .‬چون آنان هم اطالعات بسیاری در مورد اسالم دارند‪ ،‬هم علیە‬ ‫مبارزە با بهائیت ‪ ٢٣‬سال تجربە دارند‪.‬‬ ‫ راە تودە‪،‬شمارە ‪-٠٢١‬‬‫ولی آ‪ .‬خمینی پیشنهاد نامبردگان را قبول نکرد‪.‬‬ ‫همچنین وزن این انجمن طوری بود کە‪ ،‬از آن تقاضا شد‪ ،‬در مورد قانون اساسی‬ ‫نظر خود را بنویسد‪ .‬بە گفتەء آ‪ .‬مطهری بە نقل از سید منیر الدین حسینی‪ -‬کە‬ ‫نمایندەێ مجلس خبرگان قانون اساسی بود‪ ،-‬می گوید‪ :‬در آستانەء انتشار پیش‬ ‫نویس قانون اساسی کە بەوسیلەء حسن حبیبی و ابوالحسن بنی صدر آمادە شدە‬ ‫بود‪ ،‬ازطرف مطهری هم از انجمن تقاضا شدە بود‪ ،‬کە آنان نیز پیش نویسی آمادە‬ ‫کنند‪ .‬انجمن نیز این کار را انجام داد‪.‬‬ ‫ خاطرات سید منیرالدین حسینی‪ ،‬تهران‪ ،‬مرکز اسناد انقالب اسالمی‪ ،‬ص ‪-٢٣١‬‬‫مرتضا مطهری همکار نزدیک انجمن حجتیە بود‪ .‬و اکثر سخنرانهایش را از‬ ‫تریبون آنان انجام می داد‪ .‬و بخشی از نوشتەهایش‪ ،‬توسط آن انجمن چاپ شدە‬ ‫بود‪.‬‬ ‫"انجمن حجتیە قبل از انقالب‪ ،‬تز جدایی دین از سیاست را پیگرانە ادامە می‬ ‫داد و بعد از پیروزی انقالب تالش کرد پست های کلیدی و مهم را بدست گیرد؛ کە‬ ‫اسالمگرایان بنیادگرا‪ ،‬بەشدت با آنان مخالفت کردند‪ .‬پس از انقالب در مرکز‬ ‫ساواک دست بردە‪ ،‬و اکثر اسناد مرتبط با خودشان را از بین بردند‪".‬‬

‫‪88‬‬

‫ سایت جهان امروز‪-‬‬‫غیراز شیخ حلبی‪ ،‬سید رضا آل رسول‪ ،‬سید محمد حسین حصار‪ ،‬سید حسین‬ ‫سجادی‪ ،‬غالم حسینی سجادی‪ ،‬غالم حسینی‪ ،‬حاج محمد تقی تاجر‪ ،‬از رهبران و‬ ‫فعالین اجرایی انجمن بودند‪.‬‬ ‫ سیایت پاتوق‪-‬‬‫دانشگاە و اهمیت های آن‬ ‫از زمانی کە دانشگاە تهران در سال ‪ ،٠٥٠٥‬تأسیس گردید‪ ،‬دانشگاە مثل پایگاهی‬ ‫علمی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬روشنفکری‪ ،‬اهمیت فراوانی در میان جوامع ایران پیدا کرد‪ .‬قشر‬ ‫تحصیل کردە هم برای موقعیت صنفی خودشان و هم برای تغییرات در جامعە‪ ،‬با‬ ‫حاکمیت مسئلە داشت‪ .‬تفکر و عقاید چپ و عدالت خواهانە کە بە وسیلەء استادان‬ ‫دانشگاە‪ ،‬بخصوص در قسمت های قانون‪ ،‬سیاست و علوم انسانی مورد بحث بود‪.‬‬ ‫در سال ‪ ٠٥٠١‬دستگیری شماری از استادان و دانشجویان کە‪ ٣٥‬نفر بودند و‬ ‫بعدا" نیز بە همان – ‪ ٣٥‬نفر‪ ،-‬معروف شدند‪ ،‬اهمیت مسئلەء دانشجویی و اختالف‬ ‫با حاکمیت را برجستەتر کرد‪ .‬دادگاهی آنان و کشتن د‪ .‬تقی ارانی‪ -‬یکی از‬ ‫نخبگان ایرانی کە در کشور آلمان دکترای فیزیک اتمی خواندە بود و استاد‬ ‫برجستە و توانای دانشگاە بود‪ ،-‬پس از سپری کردن ‪ ٢‬سال از زندانیش‪ ،‬مسئلەء‬ ‫دانشجو و دانشگاە بە مخالفت جدی تری میان حکومت و دانشگاە تبدیل شد‪.‬‬ ‫مجلەی وزین دنیا کە ارانی و همفکرانش منتشر می کردند‪ ،‬تأثیر فراوانی در تفکر‬ ‫تحصیل کردگان داشت‪.‬‬ ‫در شهریور ‪ ،)٠٢٣٠( ٠٥٢١‬پهلوی اول (رضا شاە)‪ ،‬بە خاطر طرفداری از آلمان‪-‬‬ ‫در جنگ جهانی دوم‪ ،-‬بەوسیلەء کشورهای متفق (شوروی سابق‪ ،‬آمریکا‪ ،‬و‬ ‫بریتانیا) از حاکمیت خلع شد و بە جزیرەء موریس در کشور آفریقای جنوبی تبعید‬ ‫گردید‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫زندانیان سیاسی آزاد گریدند‪ .‬اکثریت گروە ‪ ٣٥‬نفر با چپگرایان دیگری حزب‬ ‫تودەء ایران را در ‪ ٠١‬مهر ‪ ٠٥٢١‬تأسیس کردند‪ .‬از آنزمان بە بعد دخالت‬ ‫دانشجویان در سیاست‪ ،‬بەخاطر نبود آزادی و فعالیت آزادانەء احزاب و‬ ‫سازمانهای سیاسی پررنگ تر شد‪.‬‬ ‫مدت ‪ ٠٢‬سال در ایران (‪ ٠٥٢١‬تا ‪ )٠٥٥٢‬و وجود فضایی نسبتا" باز و رویدادهای‬ ‫سیاسی بخصوص تشکیل دو حکومت محلی ( دولت ملی آذربایجان و جمهوری‬ ‫کوردستان) و اثرگذاری آنان در جوامع خودشان و ماندگاری هر کدام از آنان در‬ ‫ذهنیت مردمانشان و همچنین تحمیل شدن نخست وزیری د‪ .‬محمد مصدق بر‬ ‫حاکمیت پهلوی دوم (محمد رضا شاە)‪ ،‬و تأسیس دانشگاە تبریز‪ ،‬مسئلەء‬ ‫دانشجویان و دخالت آنان در سیاست و پیشرفت آگاهی در جامعە بیشتر از پیش‬ ‫شد‪.‬‬ ‫کودتای ارتش بە پشتیبانی آمریکا و انگلستان‪ -‬در ‪ ٢١‬مرداد ‪ ،- )٠٢٣٥(٠٥٥٢‬و‬ ‫برسرکار آوردن دوبارە پهلوی دوم فراری از ایران و جنایات سلطەء کودتایی و‬ ‫محاکمەء ناعادالنە د‪ .‬مصدق؛ در روز شانزدهم آذر آن سال‪ ،‬رویداد مهمی در‬ ‫دانشگاە تهران در زمان سفر ریچارد نیکسون‪ -‬معاون رئیس جمهور آمریکا‪ ،-‬بە‬ ‫ایران رخ داد‪.‬‬ ‫دانشجویان بە بهانەء استقرار نیروهای نظامی در محوطەء دانشگاە پلی‬ ‫تکنیک‪ ،‬نارضایتی خود را ابراز داشتند و بە کالسهای درس نرفتند‪ .‬آنان مورد‬ ‫حملەء نظامیان قرار گرفتند و بسویشان تیراندازی شد‪ .‬درنتیجە سە تن بەنامهای‬ ‫قندچی‪ -‬طرفدار جبهەء ملی‪ ،-‬شریعت رضوی و بزرگ نیا‪ -‬ازطرفداران حزب تودە‪،-‬‬ ‫کشتە شدند و عدەای زخمی و شماری نیز دستگیر شدند‪.‬‬ ‫آن واقعەء خونین بەنام روز دانشجو نامگذاری شد‪ .‬هرسالە یاد آن روز و جان‬ ‫باختەگانش گرامی داشتە می شود‪ .‬رژیم شاە در مدت ‪ ٢٣‬سال حاکمیت کودتایی‪،‬‬ ‫هیچگاە نتوانست سنگر نارضایتی دانشگاهها را‪ -‬کە تعدادشان هم زیاد شدە بود‪،-‬‬ ‫بەطور کلی مهار نماید‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫پس از بەشکست کشاندن رفرم ‪ ،)٢٥-٠٢١١( ٣٢-٠٥٥١‬از طرف پهلوی دوم و‬ ‫کاربدستانش از سویی و فعالیت چریکی و مسلحانەء متأثر از جنبش های‬ ‫مسلحانەء ویتنام‪ ،‬کوبا و الجزایر و‪ ....‬از سویی دیگر‪،‬برآمدن دو سازمان مجاهدین‬ ‫خلق‪ -‬در ‪ -٠٥٣٣‬و سازمان چریک های فدایی خلق‪ -٠٥٣٢-‬از دل دانشگاه ها را‬ ‫بدنبال داشت‪.‬‬ ‫پرواضح است کە بعد از کودتا‪ ،‬دانشجویان ایرانی در کشوارهای اروپایی و آمریکای‬ ‫شمالی (آمریکا و کانادا)‪ ،‬علیە استبداد و سرکوب رژیم شاە خیلی فعال بودند و‬ ‫کنفدراسیون دانشجویان پایگاە مهم جنبش مقاومت جنبش دانشجویی در خارج و‬ ‫پشتیبان جنبش دانشجویی در داخل نیز بود‪.‬‬ ‫در اوج قیام مردمان ایران بخصوص پس از مهر ماە ‪ ،)٠٢٥١( ٠٥٣٥‬دانشگاهها و مدارس‬ ‫قلعەهای مهم اعتراضات بودند‪ .‬بەهمین خاطر دانشگاە تهران همانند سنگر آزادی‬ ‫بەحساب می آمد‪.‬‬ ‫دفتر تحکیم وحدت‬ ‫پس از ‪ ٢٢‬بهمن و آزادی نسبی در ایران برای مدتی کوتاە فعالیت های سیاسی و‬ ‫فرهنگی درمیان دانشگاهیان گسترش یافتند‪ .‬حاکمیت و جامعە بەسوی وضعیتی نوین‬ ‫گام برمی داشتند‪ .‬ترکیب زندانیان سیاسی در ‪ ٥‬سالەء دهەی ‪ ٣١‬در رژیم شاە‪،‬‬ ‫دانشجویان یا تحصیل کردگان دانشگاهی بودند‪.‬‬ ‫با توجە بە تاریخ دانشگاە‪ -‬کە تا حدودی ذکر شد‪ -‬مسائل سیاسی و تشکیل شماری‬ ‫از تشکالت و گروههای سیاسی موجود در ایران و درون دانشگاهها چالش برانگیز شدند‪.‬‬ ‫بەهمین خاطر در فضای جدید کە دانشگاه ها مرکز مهم سیاست شدند‪ ،‬سازمانهای‬ ‫سراسری هم بە اشکال گوناگون خود را سازمان دادە بودند‪.‬‬ ‫سە تشکل پر طرفدار بەنامهای دانشجویان پیشگام‪ -‬اعضا و هواداران چریک های‬ ‫فدایی‪ -‬سازمان دانشجویان مسلمان‪ -‬طرفداران و اعضای مجاهدین خلق‪ -‬و دانشجویان‬ ‫دموکرات‪ -‬طرفداران حزب تودە‪ -‬در دانشگاه ها فعالیت های چشمگیری داشتند‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫دانشجویان اسالمگرای دیگر نیز کە از دهەی ‪ ٢١‬بەاین سو در چارچوب "انجمن های‬ ‫اسالمی" با توجە بە وضعیت موجود فعال بودند‪ .‬هرچند آنان بیشترین تالششان‬ ‫برعلیە گروههای چپ بود‪ .‬ولی در دهەی ‪ ٣١‬بخصوص در سال ‪ ٠٥٣٥‬با بیشتر مطرح‬ ‫شدن آ‪ .‬خمینی بەعنوان رهبر جنبش این بخش از دانشجویان مسلمان فعال تر شدند‪.‬‬ ‫در تابستان ‪ ٠٥٣١‬تعدادی از نمایندگان شاخەی دانشجویی اسالمی دیداری با "امام‬ ‫خمینی" انجام دادند و تشکیل یک اتحادیەی دانشجویی را با وی در میان گذاشتند‪ .‬او‬ ‫نیز از ایدەی آنان پشتیبانی نمود‪.‬‬ ‫ علی شکوری راد در مصاحبەای بەنام دیروز و امروز دفتر تحکیم وحدت‪-‬‬‫در مرداد ماە همان سال انجمن های اسالمی ‪ ٢٢‬دانشگاە در دانشگا امیر کبیر‬ ‫تهران جمع شدند و مطالب "اسالم ناب و خط امام" و چگونگی تأثیرگذاری غرب و شرق‬ ‫و مخالفت با جریانات چپ و ملی گرا را در دانشگاهها مورد بحث قرار دادند‪.‬‬ ‫برنامە و اساسنامەی اولیەی انجمن های اسالمی در تابستان ‪ ٠٥٣١‬آمادە شد‪.‬‬ ‫اولین منتخبین این شورا عبارت بودند از‪ :‬حبیب اللە بیطرف‪ ،‬محسن میردامادی‪،‬‬ ‫ابراهیم اصغر زادە‪ ،‬سید زادە‪ ،‬محمود احمدی نژاد‪ .‬این افراد برای ادامەی کار "دفتر‬ ‫تحکیم وحدت انجمن دانشجویی" را برای خود انتخاب کردند‪ .‬آنان بە مالقات آ‪.‬‬ ‫خمینی رفتند و از وی تقاضای نمایندەاش را در تشکل مذکور نمودند‪.‬‬ ‫آ‪ .‬خمینی از انتصاب فردی مشخص خوداری کرد‪ .‬آن افرادی کە با وی دیدار کردە‬ ‫بودند لیستی ‪ ٠٣‬نفرە را ارائە کردند و خواهان ‪ ٣‬نفر بودند‪ .‬خمینی آنان را نزد علی‬ ‫خامنەای فرستاد‪ .‬سرانجام هاشمی رفسنجانی‪ ،‬محمد مجتهد شبستری‪ ،‬ابوالحسن بنی‬ ‫صدر‪ ،‬موسوی خوئینها و علی خامنەای شورای نظارت در دفتر تحکیم وحدت را ایجاد‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫ کتاب خیانت بە امید‪-‬‬‫زنجیرە نشستهایی میان شورای نظارت و شورای مرکزی اول برگزار شد و دربارەی‬ ‫مسایل مختلف صحبت کردند‪ .‬در آن بحث و گفتگو تعبیر "خط امام" بەمیان آمد‪.‬‬

‫‪92‬‬

‫ منبع پشین‪-‬‬‫دانشجویان تحکیم بە سخنان آ‪ .‬خمینی گوش می دادند و تفکر تند روانە و بحران‬ ‫زای خود را با وی قاطی می نمودند و در نشستهای خود مورد بحث و بررسی قرار می‬ ‫دادند‪ .‬این بحث و برخوردها در یورش و اشغال سفارت آمریکا و انقالب فرهنگی تأثیر‬ ‫بەسزایی داشت‪.‬‬ ‫مختصری از برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم‬ ‫برنامە و اساسنامەی دفتر تحکیم وحدت برای اولین بار در تابستان ‪ ٠٥٣١‬تدوین‬ ‫شد‪ .‬پس از مدتی نیمە تعطیلی در سال ‪ ٠٥١١‬تکمیل تر و تصویب گردید‪ .‬سپس بە‬ ‫تأئید آ‪ .‬جوادی آملی‪ ،‬خامنەای‪ ،‬صانعی رسید و بە آ‪ .‬خمینی دادە شد‪ .‬وی نیز آن را‬ ‫قبول کرد‪.‬‬ ‫بندهای تصوین شدەی اساسنامەی تحکیم عبارت بودند از‪:‬‬ ‫* اعتقاد بە اسالم مکتبی‪.‬‬ ‫* اعتقاد بە اصول پنج گانەی مکتب اسالم‪.‬‬ ‫* اعتقاد بە اسالم فقاهتی بەعنوان مذهب راستین‪.‬‬ ‫* اعتقاد بە والیت فقیە بەعنوان بازتاب اسالم راستین‪.‬‬ ‫* اعتقاد بە قانون اساسی و انقالب فرهنگی‪.‬‬ ‫باتوجە بە اساسنامەی تصویب شدە این دفتر شش کمیسیون داشت کە عبارت بودند از‪:‬‬ ‫‪ -٠‬تشکیالت‬ ‫‪ -٢‬آموزش و تحقیقات‬ ‫‪ -٥‬تبلیغات‬ ‫‪ -٣‬انقالب فرهنگی‬

‫‪93‬‬

‫‪ – ٣‬حوزە و دانشگاە‬ ‫‪ – ١‬جنگ‬ ‫شورای عمومی‬ ‫این شورا از انجمن های اسالمی هر دانشگاهی ‪ ٠‬تا ‪ ٥‬نفر را با توجە بە تعداد‬ ‫دانشجویان و عالی ترین نهاد اجرایی تشکیل شدە بود‪.‬‬ ‫ گوگل‪ ،‬ویکی پدیا دانشنامەی آزاد‪-‬‬‫اشغال کردن سفارت آمریکا در تهران پس از تشکیل اولیەی دفتر تحکیم و قبل‬ ‫از فعالیت های جدی این تشکل بود‪ .‬تعدادی از اعضای این تشکل بدنبال سخنان آ‪.‬‬ ‫خمینی در مورد ‪ ٠٥‬آبان بە سفارتخانەی مذکور یورش بردە و آنرا اشغال نمودند‪.‬‬ ‫آ‪ .‬خمینی در پیام خود کە در روزهای ‪ ٢‬و ‪ ٠١‬آبانماە پخش شد تأکید فراوانی مبنی‬ ‫بر دشمنی آمریکا کرد و آنرا بعنوان توطئەگر علیە حکومت جدید ایران متهم کرد‪.‬‬ ‫روز ‪ ٠٥‬آبانماە سال ‪ ٠٥٣٥‬کە آ‪ .‬خمینی از ایران تبعید گردید در سال ‪ ٠٥٣٥‬در‬ ‫همان روز بەسوی دانش آموزانی کە برای همبستگی با دانشجویان اعتصابی و معترض‬ ‫بە دانشگاە آمدە بودند تیراندازی شد و عدەای کشتە و زخمی شدند‪.‬‬ ‫سناریوی حملە بە سفارت آمریکا نیز در یک سال بعد در همان روز شکل گرفت‪.‬‬ ‫ولی باتوجە بە متون کنوانسیون های بین المللی‪ ،‬اگر رویدادی ناگوار برای سفارت یا‬ ‫کنسولگریهای کشوری در کشور دیگر رخ دهد‪ ،‬کشور میزبان مسئولیت حفاظت آنان را‬ ‫بر عهدە خواهد داشت‪ .‬ولی متأسفانە در جمهوری اسالمی تازە تأسیس شدە‪ ،‬اکثر‬ ‫کاربدستانش اهدافشان را در تولید ناآرامی ها‪ ،‬توطئە و جنگ جستجو میکردند‪.‬‬ ‫بیشتر اعمال دولت موقت کە مغایر با تفکر روحانیت بخصوص آخوندهای بنیادگرا‬ ‫بود کە برای آ‪ .‬خمینی و همفکرانش قابل تحمل نبود‪ .‬در نتیجە در اعتراض بە آن‬ ‫عمل نادرست کە ضد عرف دیپلماسی و حق احترام متقابل بود‪ ،‬دولت موقت بعد از ‪٢‬‬ ‫ماە استعفا داد‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫رفتن شاە بە آمریکا بەخاطر حاد بودن مریضیش‪ ،‬تفکر توطئەی دانشجویان ضد‬ ‫امپریالیست و پشتیبانی بعدی بیت رهبری و بخصوص نامگذاری آن حملەی زشت از‬ ‫سوی آ‪ .‬خمینی بە "انقالب دوم" وضعیت ایران را بەطرف فاز رویارویی سوق داد‪.‬‬ ‫پس از اشغال سفارت آمریکا کە ‪ ٥١‬تا ‪ ٣١‬نفر از دانشجویان تحکیم آنرا رهبری می‬ ‫کردند با همکاری موسوی خوئینها در سفارت مستقر شدند‪ .‬در میان آنان کسانی چون‪:‬‬ ‫محسن میر دامادی‪ ،‬ابراهیم اصغر زادە‪ ،‬عباس عبدی‪ ،‬معصومە ابتکار‪ ،‬حاتم قادری‪،‬‬ ‫محمد رضا خاتمی‪ ،‬محمود احمدی نژاد و‪ ....‬وجود داشتند‪ .‬آنان شورای دومی را تشکیل‬ ‫دادند کە سید عباس نبوی‪ ،‬علی وقاری و‪ ....‬بودند برای انجام کارهای دیگر در‬ ‫دانشگاهها و مقابلە با تشکلهای دانشجویان سیاسی مدنی و غیرە اسالمی‪ .‬آنان طرح‬ ‫بستن دانشگاهها بە بهانە "استقالل دانشگاهها" یا بەمعنی واقعی تر "اسالمی کردن‬ ‫دانشگاهها" را بە عنوان تکمیل سناریوی فشار بر دانشجویان اجرا کردند‪.‬‬ ‫بستن دانشگاهها نیز بعد از پیام آ‪ .‬خمینی بەمناسبت نوروز ‪ ٠٥٣٢‬مورد توجە و‬ ‫تأکید قرار گرفت‪ .‬در بخشی از آن پیام ‪ ٠٥‬مادەای از "سالم سازی دانشگاهها‪ ،‬اسالمی‬ ‫کردن آنان و وحدت حوزە و دانشگاه"‪ ،‬سخن بە میان آمدە بود‪.‬‬ ‫پس از آن پیام اعضای تحکیم تشویق شدند بیشتر از آ‪ .‬خمینی سٶاالتی را مطرح‬ ‫نمایند کە نتیجەاش "انقالب فرهنگی" را بەبار آورد‪ .‬دستور دادە شد کە تا آخر‬ ‫خرداد ماە فعالیت در دانشگاهها تمام شود‪.‬‬ ‫ولی از اوایل بهار تحکیم و انجمن اسالمی های همردیفش‪ ،‬حملەی خود را بر علیە‬ ‫دانشجویان دگراندیش آغاز کردند و دانشگاهها بەسوی طنش و ناآرامی و درگیری سوق‬ ‫دادە شد‪ .‬در نتیجە تحکیم و انجمن های اسالمی دیگر با همکاری کاربدستان اسالم‬ ‫سیاسی آنان را سرکوب کردند‪ .‬پس از آن عمل زشت و نادرست دانشگاهها بستە شدند‪.‬‬ ‫ستاد "انقالب فرهنگی" تشکیل و "جهاد دانشگاهی" تولید گردید‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫پس از بستن دانشگاهها در تابستان ‪ ،٠٥٣٢‬دفتر تحکیم پایەهای خود را قوی کرد و‬ ‫تالش برای تکمیل کردن اساسنامەاش را شروع کرد‪ .‬برای کادر سازی و گسترش‬ ‫تشکیالتی دورەهای آموزشی و تحقیقاتی با شرکت افراد متخصص را شروع کرد‪.‬‬ ‫بەهمین خاطر‪:‬‬ ‫* پشتیبانی از تشکیالت انقالبی ازطریق همکاری نیروهایش‪،‬‬ ‫* انجام دادان کارهای فکری‪ -‬فرهنگی در راستای تقویت تئوریک نظام‪،‬‬ ‫* سازمان دادن دانشجویان برای جبهەهای جنگ‪،‬‬ ‫* تشکیل شورای موقت برای ادارەکردن دانشگاهها و همکاری با بە جریان افتادن‬ ‫جهاد دانشگاهی‪،‬‬ ‫* عضویت تعدادی از اعضای تحکیم در ستاد انقالب فرهنگی‪،‬‬ ‫مجموعە اقداماتی بودند کە تقویت سازمان دانشجویی دفتر تحکیم وحدت را رقم زد‪.‬‬ ‫اختالف تحکیم با حزب جمهوری اسالمی‬ ‫حزب جمهوری اسالمی همچنانکە ذکر شد‪ ،‬در زمستان ‪ )٠٢٥٢( ٠٥٣٥‬تأسیس شد‪ .‬وی‬ ‫بەطریقی خود را مخالف دفتر تحکیم می دانست‪ .‬و میل داشت تشکیالت دانشجویی‬ ‫حزبی خود را داشتە باشد و دانشگاهها را بەنحوی کنترل نماید‪ .‬ولی تحکیم با حزب‬ ‫جمهوری اسالمی همکاری الزم را نکرد‪ .‬شورای مرکزی این تشکل با شاخەی دانشجویی‬ ‫این حزب تضاد شدیدی پیدا کردند‪ .‬اختالفات بەحدی بود کە حزب جمهوری اسالمی‬ ‫بدون همکاری تحکیم بەشیوەی مستقل با انجمن های اسالمی دیگر برنامەهای خود را‬ ‫اجرا می کردند‪.‬‬ ‫در آن زمان دکتر حسن آیت دبیر سیاسی حزب جمهوری اسالمی و نمایندەی مجلس‬ ‫شورا – در دور اول‪ ،-‬گمانە زنی را دامن زد کە انقالب فرهنگی بهانەای بەنفع گروە‬ ‫خاصی بود‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫تحکیم در این رابطە بیانیەی شدیدالحنی علیە حزب جمهوری اسالمی منتشر نمود‪.‬‬ ‫این رفتار درحالی بود کە تحکیم مخالف دعوت محمد حسین بهشتی بود‪ .‬افرادی در هر‬ ‫دو طرف خواهان همکاری حزب جموری اسالمی و تحکیم بودند‪ .‬حشمت اللە طبرزدی‪،‬‬ ‫علی احمدی‪ ،‬حسین محمدی و‪....‬از جملەی آن افراد بودند‪.‬‬ ‫حزب جمهوری اسالمی شایعەی عدم صالحیت شورای مرکزی تحکیم را پخش کرد‪.‬‬ ‫شورای مرکزی تحکیم طی نوشتەای از حزب جمهوری اسالمی عذرخواهی کرد‪ .‬ولی‬ ‫جناح موافق و مخالف این حزب در درون تحکیم بوجود آمد‪ .‬پس از انفجار ‪ ٥‬تیر ‪٠٥١١‬‬ ‫کە بە کشتە شدن بهشتی و شماری از همفکرانش منجر شد اختالفات تا حدی کاهش‬ ‫یافت‪.‬‬ ‫در پاییز ‪ )٠٢١٢( ٠٥١٠‬دانشگاهها باز شدند‪ .‬ولی غیراز دفتر تحکیم و انجمن های‬ ‫اسالمی طرفدار حاکمیت فعالیت تشکل های دانشجویی دگراندیش قدغن شدند‪ .‬در آن‬ ‫زمان تحکیم از طرف سلطەگران پشتیبانی مادی ومعنوی می شد‪ .‬تشکلهای اسالمی‬ ‫برای تثبیت تفکر آ‪ .‬خمینی‪ -‬کە همان اسالم سیاسی بود‪ ،-‬تالش می کردند‪.‬‬ ‫ورود دفتر تحکیم بە سیاست‬ ‫همزمان با فعالیت جدی و همە جانبەی تحکیم بەعنوان تشکل دانشجویی کم نظیر‬ ‫در تاریخ ایران‪ ،‬کە با اشغال سفارت آمریکا وشرکت در انقالب فرهنگی در دانشگاهها‬ ‫و مراکز دانشجویی‪ ،‬میتوان همانند تشکلی توانمند و مدنی و در مواردی نظامی‬ ‫بەعنوان مشارکت با روحانیت و تقویت اسالم سیاسی در دهەی اول موجودیت جمهوری‬ ‫اسالمی بەحساب آورد‪.‬‬ ‫این تشکل در دورەی دوم انتخابات مجلس شورای اسالمی از راە لیست وارد‬ ‫رویدادهای سیاسی گردید و تشکل توانمند دانشجویی را از انتقاد و نارضایتی نسبت‬ ‫بە استبداد دینی جدید منحرف کرد و با روحانیت بە رهبری آ‪ .‬خمینی همراە شد‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫بخش هشتم‬ ‫اسالم انقالبی‬ ‫مجاهدین خلق پس از انقالب‬ ‫مجاهدین خلق و والیت فقیە‬ ‫مجاهدین خلق و پیش نویس قانون اساسی‬ ‫مجاهدین خلق و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫اشغال سفارت آمریکا و مجاهدین خلق‬ ‫قانون اساسی و مجاهدین خلق‬ ‫کاندیداتوری رئیس جمهوری مسعود رجوی‬ ‫حقوق ملیت های ایران در برنامەی مسعود رجوی‬ ‫پشتیبانی کوردها از برنامەی رجوی‬ ‫اطالعیەی شمارە ‪ ٢‬ی هیئت نمایندگی خلق کورد‬ ‫اطالعیەی کوملە‬ ‫دیدگاە حزب دموکرات کوردستان (ایران)‬ ‫انتخابات اولین مجلس شورای ملی و مجاهدین‬ ‫انقالب فرهنگی و مجاهدین خلق‬ ‫جنگ بهانەی بزرگ برای سرکوب‬

‫‪98‬‬

‫مجاهدین خلق و حرکت مسلحانە‬ ‫تقابل دو دیدگاە اسالمی‬

‫اسالم انقالبی‬ ‫"اسالم انقالبی کە در دهەی ‪ ٣١‬و ‪ ٣١‬خورشیدی بسیاری را بەدنبال خود کشید و در‬ ‫نهایت ایران را بەسوی ورطەی کنونی سوق داد حاصل دو "جهش" بود‪ ،‬یکی عقیدتی و‬ ‫دیگری سازمانی‪.‬‬ ‫اولی توسط روح اللە خمینی انجام گرفت کە اجرای قوانین اسالمی را بە روحانیون‬ ‫موکول ساخت و رابطەی آنها را با دستگاە سلطنت کە مخاطب چند قرن شان برای‬ ‫درخواست اجرای این قوانین بود قطع کرد‪ .‬وی با این کار اسالمگرایی را از حالت‬ ‫"محافظە کار" خارج کرد و بە آن رنگ انقالبی زد‪.‬‬ ‫جهش دوم سازمانی بود و توسط مجاهدین خلق و با الهام از احزاب کمونیست انجام‬ ‫پذیرفت و بە طرفداران این ایدئولوژی فرصت داد تا سازمانی فراخور طرح توتالیتر‬ ‫خود پیدا کنند‪ .‬نکتە در اینجاست کە این دو جهش مکمل هم بودند‪ .‬ولی در یک جا‬ ‫واقع نشد و همین اسالمگرایی را از ابتدا دچار نوعی تعادل و ضعف درونی کرد‪".‬‬ ‫مجاهدین خلق پس از انقالب‬ ‫سازمان مجاهدین خلق ایران در دهەی ‪ ٣١‬خورشیدی بەشدت سرکوب شد‪ .‬اکثریت‬ ‫قریب بە اتفاق رهبران و کادرهای برجستەی آن بەقتل رسیدە(شهید) شدند یا زندانی‬ ‫بودند‪ .‬از ‪٠٢‬نفر اعضای رهبری آن فقط مسعود رجوی جان سالم بدر بردە بود‪ .‬وی با‬ ‫فشار کشورهای خارجی و مخصوصا" محافل و مجامع حقوق بشرجهانی مخالف اعدام و‬ ‫مٶثرترین آنها در سویس حکمش بە حبس ابد تخفیف یافتە بود‪.‬‬

‫‪99‬‬

‫هفتە نامەی مجاهد‪ -‬زمان حال مجاهدین خلق‪ -‬در این بارە می نویسد‪ :‬در اولین‬ ‫موج دستگیری ها در سال ‪ ،٣١‬مسعود هم دستگیر شد و در اولین گروە مجاهدین در‬ ‫بیدادگاە شاە خائن بە اعدام محکوم گردید‪ .‬ولی رژیم شاە فشاری فراوان (درونی و‬ ‫بین المللی برای جلو گیری از اعدام مجاهدین) کە یکی از آن فشارها‪ ،‬سفر آقای‬ ‫"گروبە" نمایندەء پارلمان سویس و ‪٠٣‬حقوق دان دیگر بە تهران بود کە از اعدام‬ ‫مسعود رجوی منصرف شد‪.‬‬ ‫این سازمان بە علت پیشینەء مبارزەءخونین با رژیم پهلوی دوم هم نزد روحانیون‬ ‫و هم مردم مخصوصا" دانشجویان دارای اعتبار و احترام بود‪ .‬این تشکل بەسرعت رشد‬ ‫کرد‪ .‬این سازمان پیروزی انقالب را بە آ‪ .‬خمینی‪ -‬بەعنوان رهبر انقالب و مردم ایران‪-‬‬ ‫تبریک گفت‪.‬‬ ‫نشریەی مجاهد در اول مرداد ماە نوشت‪ " :‬آیت اللە خمینی در حساسترین مقطع‬ ‫این مبارزە‪ ،‬بعنوان تبلور شرف و آزادی‪ ،‬مردم لقب امام را بە او دادند‪".‬‬ ‫ مجاهد‪ ،‬سال اول‪ ،‬ص‪ ،٠‬گوگول‪ ،‬ویکی پدیا‪-‬‬‫در تابستان ‪ ٠٥٣١‬مسعود رجوی و موسا خیابانی با آ‪ .‬خمینی دیدار کردند‪ .‬هفتە‬ ‫نامەی مجاهد در تیراژ زیاد منتشر می شد‪ .‬انتشار آن تا ‪ ٣١١‬هزار نسخە باال رفتە‬ ‫بود‪ .‬آنان علیرغم پشتیبانی از انقالب بە رهبری قاطع "امام خمینی" ایدەهای‬ ‫سازمانی خودشان را از طرق گوناگون در سراسر ایران تبلیغ میکردند و "مجاهد" با‬ ‫اهیمت ترین تریبون این سازمان بود‪.‬‬ ‫مجاهدین تالش فراوان نمود در رویدادهای سیاسی و غیرە سیاسی نقش بسزایی‬ ‫ایفا کند‪ .‬ولی روحانیون عضو شورای انقالب و حزب جمهوری اسالمی این امکان را بە‬ ‫آن نداد‪.‬‬ ‫مجاهدین در زمان یورش و سرکوبی خلق های ایران بخصوص کوردها‪ ،‬عرب ها و‬ ‫ترکمن ها موافق نبود و در کوردستان نقش مثبتی ایفا کرد‪ .‬آنان قبل از حملە بە‬ ‫کوردستان توسط نوعی فتوای آ‪ .‬خمینی‪ -‬کە بە تعبیری جهاد هم گفتە می شود‪،-‬‬

‫‪100‬‬

‫نامەای برای نامبردە فرستادند کە در آن راەحل آرام و بدون خونریزی را پیشنهاد‬ ‫نمودە بود‪.‬‬ ‫آن نامەء سرگشادە کە برای آ‪ .‬خمینی نوشتە شدە بود‪ ،‬قبل از درگیری های پاوە‬ ‫بود‪ .‬در بخشی از نامە کە در ‪ ٠٥٣١/٣/٠٥‬طرح راەحل شورایی را پیشنهاد نمودند‪ ،‬آمدە‬ ‫بود کە‪ ":‬مهمترین مسئلەی کنونی سیاسی در کشور‪ ،‬مسئلەء ملیت (خلق) های‬ ‫کوردستان‪ ،‬گنبد‪ ،‬بلوچستان و خوزستان است کە متأسفانە تا کنون کمتر بەآن پرداختە‬ ‫شدە ومسئوالن و دستگاههای زیربط رسیدگی آنچنانی بە موضوعات آنجاها را مشاهدە‬ ‫نکردەایم‪.‬‬ ‫این مسایل آنقدر اهمیت دارند کە امکان دخالت ارتش وجود دارد‪ .‬جنگ داخلی بە‬ ‫فاجعەء ملی منجر میگردد‪ .‬این درحالی است کە بەشاهدی تمام تاریخ‪ ،‬این مشکالت‬ ‫هیچگاە بە دخالت نظامی و بەشیوەء سرکوب و خونریزی حل نمی شود‪ .‬همچنین کدام‬ ‫نیروی نظامی کە خون مردم بی پناە را می ریزد‪ ،‬می تواند مشروعیت داشتە باشد‪.‬‬ ‫اکنون اگر بەصورت اصولی مردمی و انقالبی و اسالمی بە مسئلەء ملیت ها (خلق‬ ‫ها)‪ ،‬نگریستە شود بدون کمترین دخالت ارتش و خشونت می توان راە چارەای پیدا کرد‪.‬‬ ‫راەحلی کە در چارچوب تمامیت ارضی بدون خدشەناپذیر جمهوری اسالمی و بدور از‬ ‫هر نوع جدایی طلبی‪ ،‬بدون شک تمامی نیروهای انقالبی نیز از این طریق از هرگونە‬ ‫یاری و کمکی دریغ نخواهند کرد‪.‬‬ ‫مسئلەء کوردستان بەهیچ شیوەای‪ ،‬راە خشونت نیست‪ .‬راە حلی انقالبی بنیادی‪،‬‬ ‫بەرسمیت شناختن حق تعیین سرنوشت و ادارەء امور داخلی آنان درچارچوب تمامیت‬ ‫ارضی کشور و‪....‬است"‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ٥‬ص ‪ ٠‬مهر ‪-٠٥٣١‬‬‫مجاهدین و والیت فقیە‬ ‫مجاهدین خلق در پیامی برای روحانیت مبارز تحت عنوان "روحانیت شیعە بر سر‬ ‫دوراهی تاریخی"‪ ،‬از والیت فقیە و دخالت در کارهای اجرایی بعد از ‪ ٠٥١١‬سال بحث‬

‫‪101‬‬

‫می نماید‪ .‬در آن پیام این را ظلم دانستەاند کە عداەی خود را پاک بدانند و دیگران را‬ ‫نحس و نجس انگارند‪.‬‬ ‫برای ادارەء کشور کە مجلس خبرگان "فقیە جامع الشرایط" را تصویب نمودن در‬ ‫دنیای مدرن امروز را درست نمیداند‪ .‬چنانکە مسایل پر تنش و پیچیدەء کنونی و‬ ‫انتظارات و پیشرفت ها بدون چارچوب و رها تنها برای یک فرد با توجە بە اهمیت‬ ‫خارج و نقش ژئوپولتیک و سیاسی در جهان بەطور عموم و خاورمیانە بخصوص با‬ ‫واقعیت ها همخوانی ندارد‪.‬‬ ‫همچنین این پیام خطاب بە کسانی کە "امام خمینی" را مستثنا کردە و اقتدا بە وی‬ ‫را مشروع می دانند نادرست می انگارند‪ .‬چون او انسان است و انسان هم "جایزالخطا"‪.‬‬ ‫مجاهدین این پیام را با این جملەها بەپایان میرساند کە ‪":‬اگر سنت انقالبی و‬ ‫مردمی تشیع را مد نظر قرار ندهید و برای شهیدان انقالبی احترام نگذارید و سرمست‬ ‫از قدرت و نیرو شوید خودتان را با شدت نفی کردەاید و بە همدستان درجە چندم‬ ‫کسانی تبدیل می شوید کە بە قدرت می رسند‪".‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ٥‬صفحات ‪ ٠‬و ‪-٢‬‬‫پرواضح است کە در آنزمان مجاهدین تفکر روحانیت برای تصاحب قدرت همەجانبە‬ ‫را برای پیادەکردن اسالم سیاسی درست نمی دانند‪ .‬و خودش هم بە طریقی با‬ ‫بزرگنمایی خطر "امپریالیزم" و حتا محکوم کردن حقوق بشر‪ -‬کە تعدادی از کادرها و‬ ‫اعضای فعال و مسئول اول سازمان را از مرگ نجات دادە بود‪ ،-‬بە "توطئە امپریالستی"‬ ‫میدانست کە راە را برای سلطەء شوم هموار میکرد‪.‬‬ ‫این سازمان فکر می کرد کە‪":‬سیاست حقوق بشری می خواهد صورت زشت‬ ‫امپریالیزم را بپوشاند"‬ ‫‪ -‬مجاهد شمارە ‪ ٣‬صفحات ‪ ٠‬و ‪-٢‬‬

‫‪102‬‬

‫مجاهدین خلق و پیش نویس قانون اساسی‬ ‫در پاریس در مورد مجلس مٶسسان بحث شدە و در آنجا نیز طرحی در مورد قانون‬ ‫اساسی از سوی متخصصین آمادە شد‪ .‬پس از پیروزی قیام‪ ،‬در شورای انقالب دوم طرح‬ ‫نامبردە بە بحث گذاردە شد‪ .‬در آن نوشتە پدیدەای بەنام "والیت فقیە" نبود‪.‬‬ ‫مجاهدین روز سەشنبە ‪ ٢‬مرداد ‪ ٠٥٣١‬در کنفرانس مطبوعاتی در تهران در پایگاهی‬ ‫بەنام جنبش ملی مجاهدین نظرات خود را در مورد قانون اساسی پیشنهادی ابراز‬ ‫کردند‪.‬‬ ‫مسعود رجوی در این بارە گفتە بود‪ :‬تدوین قانون اساسی بنیان و راههای زندگی و‬ ‫ارتباطات آیندمان را ثبت خواهد کرد‪ .‬بنابراین سرنوشت محاکمات‪ ،‬اعمال دادگاه ها و‬ ‫متهمینی کە دادگاهی می شوند جای بحث و تأمل دارد‪ .‬الزم است جامعەمان را همانند‬ ‫یک کشتی بدانیم کە با تدوین قانون اساسی معلوم میشود بە کجا میرود‪ .‬آیا بە ساحل‬ ‫نجات و رهایی جامعە‪ ،‬آزادی برابری یا بە عکس بەسوی عمق تفرقە و تفاوت‪ ،‬تشنج‪،‬‬ ‫هرج و مرج و وابستگی‪.‬‬ ‫الزم است بدانیم بهترین روش دست یابی اجتماعی مارا بەکدام سو می برد‪.‬‬ ‫جامعەء بی طبقەء توحیدی یا تفکر ایدآلی مخصوص امام زمانی‪ .‬آیندەء جامعە روشن‬ ‫نیست‪ .‬نمی دانی بە کدام سمت می روی و اهداف نامعلوم است‪ .‬آیا آن زیر بنایی کە‬ ‫می سازیم بە وسیلەء چە افرادی باید ادارە شود یا تغییر نماید؟ الزم است جامعەء‬ ‫زنان‪ ،‬فقرا‪ ،‬کارگران و کشاورزان باشند و آنرا پشتیبان بە حساب آورند‪.‬‬ ‫ما می خواهیم در آیندە اقتصاد کاالیی و اقتصاد سودجویانەء سرمایەداری در‬ ‫عرصەء بین المللی بەکلی طرد شود‪ .‬بهتر نیست ما بدانیم کە مالکیت جمعی تولید‬ ‫بهتر است از مالکیت خصوصی؟ یعنی جامعەی ستم زدە در نهایت جای خود را بە‬ ‫جامعەء بی طبقەء توحیدی بدهد‪ .‬جامعە تحت رهبری امام مستحکم شود؟ این هدف‬ ‫نهایی ماست‪ .‬ولی در این مرحلە انقالبی چە می خواهیم؟‬

‫‪103‬‬

‫انقالب ما ضد استعماری و امپریالیستی و اشغاگری استبدادی و دیکتاتوری است‪.‬‬ ‫باید از این مرحلە تماما" عبور کنیم و بە مرحلەای دیگری برسیم‪ .‬بنابراین هنر این‬ ‫نیست کە شعار ضد ستم دهیم‪.‬‬ ‫آ‪ .‬طالقانی کە روز سی تیر امسال در مورد سە مسئلەء مهم سخن گفتە کە گویا در قم‬ ‫از آن بحث بەمیان آمدە است کە‪ :‬ما ضد استبداد از هر نوعش و ضد اشغالگری و ضد‬ ‫تبعیضیم‪.‬‬ ‫قانون اساسی ما بر ضد امپریالیست بودن زیاد پافشاری نکردە و آن آزادی کە‬ ‫شهیدان برایش خون دادندکە آزادی از رهایی بار ظلم و ستم‪ ،‬آزادی خلق ها از ستم‬ ‫مضاعف‪ ،‬آزادی زن‪ ،‬آزادی فعالیت سیاسی و مطبوعاتی‪ ،‬آزادی عقیدە و بوجود آمدن‬ ‫فضایی کە فرزندان ما نتوانند نفس بکشند‪ ،‬در آن دیدە نمی شود‪.‬‬ ‫چون آزادی و رهایی جوهر تاریخ انسان و روند تاریخ همیشە بەسوی آزادی است‪.‬‬ ‫با توجە بە این دیدگاە ما از قانون اساسی انتقاد داریم و در برابر آن می ایستیم‪.‬‬ ‫رجوی نظام شورایی را تنها روش اسالمی ادارەء جامعە می دانست و در حوزەء‬ ‫سیاسی همانند اصلی خدشە ناپذیر و قرآنی بە شکل حکومت اسالمی و تأسیس دولت‬ ‫اسالمی قلمداد می کرد‪ .‬وی با توجە بە تفسیر آ‪ .‬طالقانی در سورەء "نازعات" کە‬ ‫تلویزیون نیز آن را پخش نمود بود‪ ،‬گفت‪ :‬مسئلەء شوراها را برتابید‪.‬‬ ‫چون علیرغم تأئید امام و پشتیبانی آ‪ .‬طالقانی دستانی درکارند کە از این اصل‬ ‫بنیادین اسالمی سرباز زدە و از تشکیل نظام شورایی جلوگیری می کنند‪ .‬آنان هر روز‬ ‫در جایی آشوب بەپا می کنند تا جلو ادارەء نظام شوراها را بگیرند‪ .‬نامبردە با توجە‬ ‫بە اصول ‪ ٢٠‬و ‪٢٢‬و ‪ ٢٥‬متمم قانون اساسی سابق با اصل سوم قانون جدید‪ ،‬گفت‪ :‬این‬ ‫قانون‪ ٥٢ ،‬سال از قانون پشین عقب تر است‪.‬‬ ‫همچنین در مادەء ‪ ١‬کە در مورد خلق ها است رجوی می گوید‪ :‬آنچە در اصل پنجم‬ ‫با توجە بە سورەء حجرات سخن گفتە شدە کە ملت و قوم های متفاوت حقوق همسان‬ ‫(برابر) دارند‪ ،‬بەهیچ وجە کافی نیست‪ .‬مگر در قانون سابق نوشتە نشدە بود کە ‪:‬‬

‫‪104‬‬

‫تمامی ملت در برابر قانون برابرند‪ .‬این کافی نیست‪ .‬چونکە مسئلەی ملی موجود است‪.‬‬ ‫اگر بدرستی باتوجە بە این ایدە آوردە شدە‪ ،‬موافقیم‪ .‬ولی باید در قانون اساسی بە‬ ‫صراحت نوشتە شود؛ آنان در ادارەء داخلی خودشان باید سرنوشت خود را تعیین کنند‪.‬‬ ‫نە اینکە هموطنان ما در کوردستان‪ ،‬گنبد‪ ،‬بلوچستان و خوزستان‪ .‬بلکە در همەء جا و‬ ‫استانها‪ .‬نظر ما بە تمرکز گرایی کە تا کنون در ایران وجود داشتە نیست‪ .‬غیر از اینها‬ ‫بحث اقتصادی‪ ،‬نظامی‪ ،‬کارگری‪ ،‬کشاورزی‪ ،‬سیاست خارجی و‪ ....‬نیز موردبررسی قرار‬ ‫گرفتە بود‪.‬‬ ‫در همان لحظاتی کە کنفرانس رو بە اتمام بود‪ ،‬فردی زخمی وارد می شود‪.‬‬ ‫خبرنگاران از موضوع باخبر می شوند‪ .‬این فرد همراە ‪ ٢‬نفر دیگر هنگام چسپاندن‬ ‫اعالمیەهای انتخاباتی از سوی کسانی با چاقو زخمی شدە بودند‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ،٥‬سال اول‪ ،‬ص ‪ ،١‬دوشنبە ‪ ٠٣‬مرداد ‪-٠٥٣١‬‬‫مجاهدین خلق و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی‬ ‫برای بحث و بررسی بر سر پیش نویس قانون اساسی تصمیم گرفتە شدە کە‬ ‫انتخابات مجلس خبرگان برگزار شود‪ .‬مجاهدین کە پایگاهی قوی در تهران و شماری از‬ ‫شهرهای بزرگ داشت‪ ،‬همراە چند تشکل دیگر جبهەای ملی‪ -‬مذهبیو کاندیداهای‬ ‫مشترک داشتند‪.‬‬ ‫ولی حزب جمهوری اسالمی هم از فضای جدید استفادە کرد و هم بە خاطر پشتیبانی‬ ‫آ‪ .‬خمینی در کمیتە و سپاە پاسداران بیشترین اختیارات را داشت‪ ،‬بخصوص در شورای‬ ‫انقالب قدرتمندتر از همە بود‪ .‬بەهمین خاطر با هر ترفندی شدە‪ ،‬اکثریت این مجلس را‬ ‫در دست گرفت‪.‬‬ ‫کاربدستان وقت حق کشی فراوانی در مورد ملت کورد نمودند‪.‬آنان پس از انتخاب‬ ‫دکتر قاسملو‪ -‬نمایندەی اول استان آذربایجان غربی‪ ، -‬او را بە مجلس خبرگان قانون‬ ‫اساسی راە ندادند‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫مجاهدین خلق با جنبش انقالبی مردم ایران (جاما)‪ ،‬جنبش مسلمانان مبارز و‬ ‫سازمان اسالمی شورا (ساش)‪ ،‬دە کاندیدای مشترک داشتند کە عبارت بودند از‪ :‬آ‪.‬‬ ‫طالقانی‪ ،‬د‪ .‬حبیب اللە پیمان‪ ،‬د‪ .‬علی اصغر حاج سید جوادی‪ ،‬مسعود رجوی‪ ،‬د‪ .‬کاظم‬ ‫سامی‪ ،‬م‪ .‬عزت اللە سحابی‪ ،‬خانم طاهرە صفار زادە‪ ،‬د‪ .‬علی گلزادە غفوری‪ -‬روحانی‪،-‬‬ ‫د‪ .‬ناصر کاتوزیان و د‪ .‬عبدالکریم الهیجی‪.‬‬ ‫این ائتالف از نتیجە انتخابات ناراضی بودند و در نامەای سرگشادە برای آیت اللە‬ ‫العضما خمینی‪ ،‬از مخدوش بودند انتخابات در تهران و تقلب و سوء استفادە از قدرت‬ ‫را نوشتە بودند‪ .‬آنان ‪ ٢١١‬فقرە شکایات و ابطال صندوق ها ازسوی بازاریان را مثال‬ ‫آوردە بودند‪ ،‬کە در نتیجە این مجلس نمی توان نمایندگی تفکر انقالبی نسل جوان و‬ ‫روشنفکران مسلمان باشد‪.‬‬ ‫همچنین این مجلس نمی تواند جوابگوی مهمترین خواستەهای مردم انقالبی‬ ‫مسلمان در چارچوب تدوین قانون اساسی باشد‪ .‬این چهار تشکل ‪ ٠٢‬مادە را برای‬ ‫راەحل مشکالت خلق های موجود در ایران و قانونمند کردن بنیاد همزیستی بدون‬ ‫خشونت را پیشنهاد کردە بودند‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪-٣‬‬‫مجاهدین بعدا" جداگانە نظرات خود را در مورد مجلس خبرگان قانون اساسی در‬ ‫مطالبی تحت عنوان "خبرگان در ترازوی داوری" را بدین گونە نوشتند‪ :‬نسبت بە بحث‬ ‫و بررسی قانون اساسی در این مجلس‪ ،‬نحوەء انتخابات و برخوردها‪ ،‬بحث برسر دو‬ ‫نوع اسالم است‪ .‬اسالمی علوی – مجاهدین طرفدار آنست‪ -‬و اسالم مهدوی‪ -‬کە‬ ‫بنیادگرایان و اکثریت کاربدستان‪ ،-‬بە جامعە تحمیل می کنند‪.‬‬ ‫آنان ادامە دادند کە‪ :‬ما بەهیچ وجە این استدالل را کە بە خاطر کمبود وقت و طول‬ ‫کشیدن بحثها در مجلس جدید و خودجوش بەنام خبرگان را بەجای مٶسسان قبول‬ ‫نداریم‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫آنان این مجلس را برای تصویب کردن قوانین بنیادی ضد امپریالستی‪ ،‬ضد‬ ‫استعماری و ضد تبعیض را بی ارزش می دانند‪.‬‬ ‫مجاهدین برسر نظام شورایی‪ ،‬آزادی و عملکرد ‪ -‬جهت ارزش گذاری‪ -‬پافشاری می‬ ‫کند و می گوید‪ :‬آنزمان کە بە رأی آری جمهوری اسالمی را انتخاب کردیم این مالحظە‬ ‫را داشتیم کە جمهوری اسالمی آری‪ ،‬استفادەء نادرست از اسالم هرگز‪.‬‬ ‫‪ -‬مجاهد شمارە ‪-١‬‬

‫اشغال سفارت آمریکا و مجاهدین خلق‬ ‫در سیزدهم آبانماە ‪ ،)٠٢٥٢( ٠٥٣١‬عدەای از دانشجویان بنیادگرا کە خود را‬ ‫دانشجویان خط امام معرفی می کردند‪ -‬همچنانکە قبال" اشارە شد‪،-‬با پامال کردن‬ ‫حقوق بین المللی سفارت آمریکا را اشغال نمودند‪.‬‬ ‫سازمان مجاهدین خلق از اقدام آنان پشتیبانی گرمی بعمل آورد‪ .‬در شمارە ‪٠١‬‬ ‫مجاهد صفحات ویژە در رابطە با اشغال سفارت آمریکا در تهران منتشر شدە بود کە در‬ ‫مانشت صفحەء اول عبارت‪":‬شور ضد امپریالیستی خلق قهرمان ایران خروشان باد"‬ ‫بەچشم می خورد‪.‬‬ ‫مجاهد در مورد این رویداد قانون شکنانە نوشتە بود‪ :‬صبح روز ‪ ٠٥‬آبان در سالگرد‬ ‫قتل عام دانش آموزان‪ ،‬شاهد تسخیر یکی از النەهای جاسوسی آمریکا در ایران بودیم‪.‬‬ ‫بدین سان صدها نفر از دانشجویان خط امام‪ ،‬پس از راهپیمایی چند دقیقەای با‬ ‫شعارهایی بە طرفداری از امام خمینی و ضد امپریالیستی و آمریکا‪ ،‬آن مرکز جاسوسی‬ ‫را تسخیر نمودند‪.‬‬ ‫آن نشریە نوشت‪ :‬راهپیمایی مردم در شهرهای مختلف‪ ،‬نشانەء "خشم مقدس" علیە‬ ‫آمریکا است کە در آتش زدن پرچم این کشور تبلور پیدا کرد‪ ،‬خودنمایی می کند‪.‬‬

‫‪107‬‬

‫در صفحەی ‪ ٥‬زیر عنوان "در ایران باز هم انقالب است'‪ ،‬سخنان آ‪ .‬خمینی را چاپ‬ ‫کردە و می نویسد‪:‬‬ ‫‪ -٠‬در ایران باز هم انقالب است‪ .‬انقالبی بزرگ تر از انقالب اول‪ .‬در این انقالب‬ ‫شیطان بزرگ آمریکا است‪.‬‬ ‫‪ -٢‬امروز توطئەها و عملکردهای مخفی وجود دارند کە در این سفارتخانە برنامەریزی‬ ‫می شود‪ .‬دانش آموزان‪ ،‬دانشجویان و طالب علوم دینی وظیفە دارند با تمام توان‪،‬‬ ‫یورشهای خود را علیە آمریکا و اسرائیل گسترش دهند و آمریکا را وادار کنند کە شاە‬ ‫مخلوع و جنایتکار را تحویل دهد‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ارتباط ما با آمریکا‪ ،‬مانند دزدیدن مال با دزد است‪ .‬ملت برای همە چیز آمادە‬ ‫است‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ادامەء ارتباط ما با آمریکا‪ ،‬چە سودی دارد‪ .‬باراالها(یاربی) این ارتباط هرچە زوتر‬ ‫قطع شود‪.‬‬ ‫همچنین از صفحات ‪ ٠‬تا ‪ ٥‬تعداد زیادی شعار ضد آمریکایی کە همگی از نابودی‬ ‫آمریکا‪ ،‬جنگ و کشتار و بوی خون می داد را چاپ کردە بود مثل‪:‬‬ ‫آمریکا‪ ،‬آمریکا دشمن خون خوار خلق‬

‫مجاهد‪ ،‬مجاهد‪ ،‬حامی پیکار خلق‬

‫شعار دیگری در زیر صفحەء ‪ ٥‬با خطی درشت نوشتە شدە بود کە"مبارزە با آمریکا‬ ‫کلید رمز ماست"‪ .‬و باز مینویسد‪ :‬ما از سال ‪ ،)٠٢٥٠( ٠٥٣١‬در بیدادگاه های شاە فریاد‬ ‫می زدیم‪ ،‬دشمن اصلی آمریکاست‪.‬‬ ‫در صفحەء ‪ ٠٢‬نیز متن تلگراف بە آ‪ .‬خمینی را درج کردە بودند بدین‬ ‫مضمون‪":‬اکنون کە انقالب رهایی بخش اسالمی و ضد امپریالستی ایران‪ ،‬در راە درست‬ ‫خود بطرف صعود می رود و می خواهد ریشەهای استعماری و آمریکایی شاە خائن را از‬ ‫بیخ ببرد و جلو هر گونە راە بازگشتی را از آنان سد نماید‪".‬‬

‫‪108‬‬

‫فرزندان مجاهد تو خواهان عزم و ادامەء رسالت شما هستند و جان ناقابل خود کە‬ ‫کمترین بخشش برای آزادی است بە این مردم و مکتب برسر دستمان می گذاریم و‬ ‫آمادەء فداکاری هستیم و با امکانات کم سیاسی و نظامی مان اعالم می داریم‪ :‬چشم‬ ‫براە فرمان قاطع امام هستیم تا ریشە کن کردن همەء بنیادهای امپریالستی و‬ ‫صهیونیستی‪.‬‬ ‫مجاهدین خلق ایران‪٠٥٣١/١/٠٣ ،‬‬ ‫ نشریە مجاهد‪ ،‬شمارە ‪ ٠١‬دوشنبە ‪ ٢٠‬آبانماە ‪-٠٥٣١‬‬‫قانون اساسی و مجاهدین خلق‬ ‫مجاهدین باتوجە بە سە دیدگاە آ‪ .‬طالقانی (مبارزە ضد امپریالیستی‪ ،‬ضد‬ ‫استعماری و ضد استثماری) با مسئوالن در تهران و قم برخورد می کرد‪ .‬ولی روند‬ ‫حوادث و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی و اجازە ندادن بە انتخاب‬ ‫کاندیداهای مجاهدین در آن و بدیل درست کردن در برابرشان یعنی مجاهدین انقالب‬ ‫اسالمی‪ ،‬دستگیری و شکنجە کردن طرفداران مجاهدین خلق در زندان های ایران‪ ،‬توجە‬ ‫نکردن بە برنامەء این سازمان برای ادارەء کشور‪ ،‬نادیدە گرفتن فعالیت ‪ ٠٣‬سالەء‬ ‫آنان (‪ ،)٣٥-٠٥٣٣‬برعکس وعدەهای آ‪ .‬خمینی و دیگر مسئوالن نظام نسبت بە مجاهدین‬ ‫خلق بود‪.‬‬ ‫اصالحات ریشەای در قانون اساسی برای ادارەء کشور زیر نظارت والیت فقیە و‬ ‫شیعە مهدوی در برابر شیعە علوی – کە مجاهدین خلق خواستار آن بود‪ ،-‬تقلب های‬ ‫حزب جمهوری اسالمی و روحانیون درون آن در مجلس خبرگان قانون اساسی و تعویض‬ ‫چند مادە مهم پیش نویس این قانون‪ ،‬مجاهدین خلق را بدانجا رساند کە بە قانون‬ ‫اساسی جمهوری اسالمی رأی منفی داد‪.‬‬ ‫مجاهدین دراین بارە می نویسد‪ :‬در مورد رفراندوم قانون اساسی کە بخصوص‬ ‫زمانی کە بەنام اسالم اصول تصویب شدە را بە علت ایدئولوژیکی ناتمام دیدیم و‬ ‫مسئلەء ایدئولوژیکی ما را زیاد حساس کرد؛ ما نتوانستیم بە آن رأی مثبت بدهیم‪ .‬این‬

‫‪109‬‬

‫بار ضرورتهای سیاسی را کنار نهادیم‪ .‬در این مورد چند بار مالحظات خودمان را چە‬ ‫بە شیوەء تلگرافی بە خدمت امام و چە برای شورای انقالب پیشنهادهایمان را بە‬ ‫مجلس خبرگان فرستادیم کە دیدگاه های "مکتبی" ما در قانون اساسی را بگنجانند‪،‬‬ ‫ولی پاسخی نداند‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪،٠٢‬سال اول‪ ،‬سەشنبە ‪ ٢٣‬دیماە ‪ ،٠٥٣١‬ص ‪-١‬‬‫د‪ .‬حسن آیت‪ -‬هیئت مٶسس و از اعضای شورای مرکزی و دبیر سیاسی حزب جمهوری‬ ‫اسالمی‪ ،-‬در دو کاسیت از برنامەریزی برای حملە بە دانشگاە ها و شخصیت های‬ ‫نهضت آزادی و مجاهدین خلق سخن می گوید‪ ،‬کە جای تأمل دارد‪.‬‬ ‫نامبردە نسبت بە قانون اساسی می گوید‪ :‬اگر این پیش نویس کە د‪ .‬سحابی و‬ ‫دیگران نوشتەاند‪ ،‬بە تصویب می رسید‪ ،‬اصال" انقالب ازبین می رفت‪ .‬هم اکنون بنی‬ ‫صدر رئیس جمهور همە کارە بود‪ .‬هم می توانست مجلس را منحل کند و هم قاضی های‬ ‫دادگستری را منتسب نماید و ارتش را زیر فرمان داشت‪ .‬همەء امور زیر نظارت وی می‬ ‫بود‪.‬‬ ‫او می گوید‪ :‬ما دست بە قانون اساسی بردیم‪ .‬فرماندء نیروهای نظامی را بە رهبر‬ ‫واگذار کردیم‪ .‬اگر رهبر رئیس جمهور را هم بەعنوان نمایندء خود منتسب نماید اصل‬ ‫نیست‪ .‬هر زمان بخواهد آنرا پس میگیرد‪ .‬اختیارات تمام را بە مجلس دادەایم‪ .‬رئیس‬ ‫جمهور فقط می تواند مدال بدهد و بگیرد‪ .‬با سفرای کشورها مالقات نماید‪ .‬غیراز اینها‬ ‫هیچ اختیار دیگری ندارد‪.‬‬ ‫ روزنامەء مجاهد از شمارەء ‪ ،٢٥‬سال اول‪ ،‬شنبە ‪ ٥٠‬خرداد‪ ،‬ص ‪-٣‬‬‫ نشریەء مجاهد از شمارە ‪ ٣١‬بە بعد بصورت روزانە منتشر می شد‪-.‬‬‫کاندیداتوری ریاست جمهوری مسعود رجوی‬ ‫در آستانەء انتخابات اولین دورەء ریاست جمهوری‪ ،‬مجاهدین خلق آ‪ .‬خمینی را‬ ‫برای این مسئولیت کاندیدا کرد‪ .‬نشریە مجاهد نوشت‪ :‬مجاهدین خلق ایران با توجە بە‬

‫‪110‬‬

‫موقعیت سیاسی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی موجود و در نظرگرفتن مسئلەء ملی و بین المللی‬ ‫کشورمان‪ ،‬رهبر انقالب امام خمینی را شایستەترین فرد برای انتخابات پست ریاست‬ ‫جمهوری می داند و در انتخابات آیندە‪ ،‬ما بە او رأی می دهیم‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ،٠١‬سال اول‪ ،‬صفحەء اول‪ ،‬سەشنبە ‪ ٣‬دیماە ‪-٠٥٣١‬‬‫همچنین در صفحەء ‪ ٠٢‬مطلب را ادامە دادە و می نویسد کە‪ :‬تا قبل از مرگ پدر‬ ‫طالقانی‪ ،‬امید ما این بود کە با قبول این مسئولیت ازطرف وی زحمات امام کمتر می‬ ‫شد‪ .‬بنابراین در وضعیت کنونی مجبوریم برای اتحاد ضد امپریالیستی مردمان و‬ ‫جلوگیری دوبارە از پیشرفت سرمایەداری وابستە و پایگاە لیبرالیش و برای تأکید بر‬ ‫حقوق همەء مناطق و خلقهای میهنمان (کە بخصوص در پیام ‪ ٢١‬آبان براساس بنیادین‬ ‫نوعی حق تعیین سرنوشت و ادارەء داخلی‪ ،‬خواهران و برادران کوردمان آشکارا آمدە)‪،‬‬ ‫زحمت و فشارهای مضاعف را قبول نمائید و مسئولیت رئیس جمهوری را بپذیرد‪.‬‬ ‫بەنظر ما‪ ،‬قبول این مسئولیت و جمع شدن رهبری و رئیس جمهوری ازطرف شما‪،‬‬ ‫یکی از تناقضات قانون اساسی را کم کردە و‪....‬‬ ‫ولی چون آ‪ .‬خمینی آنزمان‪ -‬همچنانکە قبال" گفتیم‪ ،-‬فکر می کرد روحانیون نباید‬ ‫پست ریاست جمهوری را در اختیار داشتە باشند‪ ،‬نە بە مجاهدین پاسخ و نە اجازە‬ ‫داد روحانی دیگری برای این مسئولیت‪ -‬تا بار سوم‪ ،-‬خود را نامزد کند‪.‬‬ ‫پس از مدتی انتظار در پی تصمیم آ‪ .‬خمینی کە اعالم کرد‪ :‬یک‪ ،‬امام نامزدی‬ ‫ریاست جمهوری نیست و دو‪ ،‬تأئید صالحیت کاندایدهای اولین دورەء انتخابات ریاست‬ ‫جمهوری را بە مردم سپردەایم‪ ،‬مسعود رجوی برای اولین انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫ازسوی سازمان مجاهدین خلق ایران نامزد شد‪.‬‬ ‫موسا خیابانی در کنفرانسی مطبوعات در این بارە گفت‪ :‬ما منتظر قبول یا رد امام‬ ‫بودیم و یا اینکە وی فرد خاصی اگر در نظر دارد‪ ،‬مطلع شویم‪ .‬ملی امروزکە‬ ‫رسما"معلوم شد کە امام نامزد ریاست جمهوری نیستند و حق تأئید صالحیت‬ ‫کاندیداهای ریاست جمهوری اولین انتخابات را بە مردم دادەاند‪.‬‬

‫‪111‬‬

‫همچنین با توجە بە اینکە پس از همەپرسی قانون اساسی دربارەء تصمیم گیری‬ ‫سیاسی‪ ،‬مسئلەء انتخابات ریاست جمهوری است؛ پس از بحث فراوان در میان خودمان‬ ‫بەاین نتیجە رسیدیم کە همەء نیروهای سیاسی جامعە و خودمان چە آنهایی کە در‬ ‫همەپرسی قانون اساسی شرکت کردەاند و چە آنهایی کە شرکت نکردەاند و هر‬ ‫دیدگاهی داشتە یا دارند‪ ،‬تالش کنیم برسر مسئلەء انتخابات ریاست جمهوری فعاالنە‬ ‫برخورد نمائیم‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ،٠١‬سال اول‪ ،‬ص ‪-٢‬‬‫مسعود رجوی هم در معرفی خود برای نامزدی اولین دورەء ریاست جمهوری گفت‪:‬‬ ‫باتوجە بە عقیدە و تفکرات آرمانی و سیاسی مان در چارچوب قانون اساسی تصویب‬ ‫شدە‪ ،‬برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری‪ ،‬آمادگی خود را اعالم می داریم‪.‬‬ ‫خصوصا"برای رفع نواقص این قانون و الزمەء افکار عمومی و تدوین متمم مصوبە و‪....‬‬ ‫هم اکنون در بحبوحەء انقالب رهایی بخش ضد امپریالستی و اسالمی هستیم کە اولین‬ ‫گام یعنی مبارزەء ضد سلطنتی بە رهبری امام خمینی‪ -‬مان را پشت سر نهادیم و‬ ‫بەگام مهم دیگری پا نهادیم کە مشکل تر از مبارزەء ضد امپریالستی است‪.‬‬ ‫توطئەهای پیوستەء امپریالستی در میهن مان‪ ،‬الزم بە گفتن ندارد‪ .‬آنان می‬ ‫خواستند با تثبیت وضعیت اصالح طلبان‪ ،‬انقالبیون راستین را‪ ،‬یا کنار بزنند یا با‬ ‫سازش‪ ،‬راە بازگشت را هموار نمایند‪ .‬بەهمین خاطر ما دچار نوعی نشست و سرازیری و‬ ‫اختالفات شدە بودیم‪.‬‬ ‫ولی خوشنختانە با الهام از تفکرات ضدامپریالستی امام خمینی‪ ،‬دانشجویان پیرو‬ ‫خط امام انقالبی نوین بەپا کردند و دگربار انقالب ما را بە راە راستین خود‬ ‫برگرداندند‪ .‬طبیعی است کە این راە ضد امپریالیستی‪ ،‬باز هم بیشتر از پیش گسترش‬ ‫دادە و اتحاد همەء مردم آنرا بیمە می نماید‪".‬‬ ‫‪ -‬مجاهد شمارە ‪-٠١‬‬

‫‪112‬‬

‫حقوق ملیت های ایران در برنامەء رجوی‬ ‫دیدگاە مجاهدین خلق در رابطەء با ملت های حق پامال شدەء غیرفارس در ایران‪،‬‬ ‫با اعمال کاربدستان جدید اسالمی متفاوت بود‪ .‬این سازمان در طرح پیشنهادی خود در‬ ‫مورد حل شورایی مسئلەء کوردستان نوشتە بود‪ :‬مسئلەء کوردستان راەحل نظامی‬ ‫ندارد‪ .‬راەحل انقالبی و مردمی بەرسمیت شناختن حق تعیین سرنوشت و ادارەء امور‬ ‫داخلی آنان در چارچوب وحدت تمامیت ارضی کشور‪ ،‬قابل حل است‪.‬‬ ‫مجاهدین قبال" هم در نامەای سرگشادە در تاریخ ‪ ،٠٥٣١/٣ /٠٥‬برای "امام خمینی"‬ ‫نوشتە بودند کە‪ :‬مهمترین مسئلەء کنونی عرصەء سیاست کشور مسئلەء ملیت ها و‬ ‫مناطق کوردستان‪ ،‬گنبد‪ ،‬بلوچستان و خوزستان است؛ کە متأسفانە تاکنون مسئولیت‬ ‫پذیری آنچنانی از دستگاههای مرتبط با این مسئلە را ندیدەایم‪ .‬بعید نیست کە با‬ ‫دخالت ارتش فاجعەء ملی و جنگ داخلی دوبارە سر بر آورد‪ .‬درحالیکە بە شاهدی‬ ‫تمامی تاریخ‪ ،‬این مسائل هیچگاە با توسل بە زور و دخالت نظامی و خونریزی حل نمی‬ ‫گردد‪ .‬همچنین کدام ارتش در عین خونریزی و کشتار مردم بی پناە‪ ،‬می تواند‬ ‫مشروعیت داشتە باشد‪.‬‬ ‫اگر با دیدگاهی واقعبینانە‪ ،‬مردمی‪ ،‬انقالبی و اسالمی‪ ،‬بە مسئلەء خلق ها نگاە‬ ‫کنیم‪ ،‬مشکالت می توانند با کمترین دخالت ارتش و نیروهای فشار حل نمائیم‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ،٥‬ص‪ ٢١ ،٠‬مرداد ‪-٠٥٣١‬‬‫دربرنامەء نامزدی ریاست جمهوری رجوی‪ ،‬در بند پنج کە مخصوص ملت های موجود‬ ‫در ایران بود کە یکی از موصوعات مهم موقعیت جغرافیای سیاسی ایران است و بدون‬ ‫در نظر گرفتن این معضل اساسی و تالش برای راەچارە از طرق صلح و گفتگو با حقوق‬ ‫برابر‪ ،‬امکان همزیستی داوطبانە خیلی دشوار خواهد بود‪.‬‬ ‫در مجموع اگر این ‪ ٠١‬بند در برنامەء گنجاندە شدەء آقای رجوی اجارە می یافت‬ ‫در عمل پیادە شود‪ ،‬هم اکنون ایران در خاورمیانە موفقترین سیستم دموکراتیک و‬

‫‪113‬‬

‫همزیستی ملت های حق پامال شدەی غیرە فارس را در تاریخ این منطقە را ثبت می‬ ‫کرد و الگوی مناسبی برای ملت های متفاوت منطقە می شد‪ .‬آن برنامە عبارت بود از‪:‬‬ ‫‪ -٠‬شوراهای مردمی‬ ‫‪ -٢‬وحدت ضد امپریالستی تمامی مردم‬ ‫‪ -٥‬استقالل‪ ،‬تمامیت ارضی و قدرت مردمی‬ ‫‪ -٣‬آزادی تمامی احزاب مطبوعات و تفکرات‬ ‫‪ -٣‬حقوق ملیت ها‬ ‫‪ -١‬ارتش ‪ ٢١‬ملیونی‬ ‫‪ -٥‬برابری زن و مرد‬ ‫‪ -١‬همسانی اسالمی‪ ،‬تشیع و تسنن‬ ‫‪ -٢‬زمین برای کشاورز‪ ،‬کار برای کارگر‬ ‫‪ -٠١‬خانوادە‪ ،‬بهداشت‪ ،‬تحصیل برای همە‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ٠١‬ص ‪-٠٢‬‬‫پشتیبانی کوردها از برنامەء رجوی‬ ‫این برنامە پشتیبانی خلقهای موجود در ایران را بەسوی خود جلب کرد‪ .‬ملت کورد‬ ‫و فعالینش خصوصا" هیئت نمایندگی خلق کورد‪ -‬کە از ماموستا شیخ عزالدین حسینی‬ ‫رئیس‪ ،-‬حزب دموکرات کوردستان (ایران) سخنگو‪ ،-‬سازمان انقالبی زحمتکشان‬ ‫کوردستان ایران (کوملە) عضو و سازمان چریک های فدایی خلق‪ -‬شاخەء کوردستان‪-‬‬ ‫عضو‪ ،-‬تشکیل شدە بود‪ ،‬از این برنامە جانبداری کردند‪ .‬همچنین استاد شیخ عزالدین‬ ‫حسینی‪ ،‬حدک‪ ،‬کوملە جداگانە نیز از مسعود رجوی و برنامەاش پشتیبانی نمودند‪.‬‬

‫‪114‬‬

‫آن اعالم پشتیبانی در نشریەء مجاهد بدین گونە‪ ،‬منعکس گردیدند‪ .‬با توجە بە‬ ‫خبر خبر گزاریها آقای شیخ عزالدین حسینی در ارتباط تلفنی اعالم کرد‪":‬در انتخابات‬ ‫ریاست جمهوری شرکت می کند و بە مسعود رجوی کاندیدای سازمان مجاهدین خلق‪،‬‬ ‫رأی می دهد‪.‬‬ ‫نامبردە تأکید کرد کە باتوجە بە برنامەریزی ریاست جمهوری کە از طرف سازمان‬ ‫مجاهدین خلق ایران و مواضع مثبتش در مورد طرح ‪ ٢١‬مادەای برای کوردستان دارد‪،‬‬ ‫کە نشانەء با اهمیت تلقی کردن مسئلەء کوردستان است‪ .‬همچنین دفاع از آزادی فردی‬ ‫و جمعی در سراسر ایران دارد‪ .‬برنامەء ضد امپریالستی مسعود رجوی جای تأمل مردم‬ ‫کورد و رضایت همە جانبەء آن میشود‪.‬‬ ‫اطالعیەئ شمارە ‪ ٢‬هیئت نمایندگی خلق کورد‬ ‫هم میهنان مبارز مردم رزمندەء کورد‬ ‫هیئت نمایندگی خلق کورد بە افکار عمومی اعالم میکند کە در انتخابات ریاست‬ ‫جمهوری شرکت می کند و بە آقای مسعود رجوی نامزد سازمان مجاهدین خلق ایران‬ ‫رأی میدهد‪ .‬این شرکت بەخاطر نکات مثبت در برنامەء سازمان مجاهدین خلق ایران‬ ‫بود‪ .‬برای مثال‪ :‬تأکید بر مبارزەء ضد امپریالستی و دفاع از آزادیهای دموکراتیک و‬ ‫بخصوص قبول طرح ‪ ٢١‬مادەای خودمختاری کوردستان‪ ،‬بەعنوان پایەهای مناسب برای‬ ‫گفتوگو کردن‪.‬‬ ‫هیئت نمایندگی ملت کورد‪ ،‬از مردم مبارز کوردستان و سراسر ایران‪ ،‬تقاضا می‬ ‫نماید در این انتخابات شرکت کردە و بە آقای مسعود رجوی کاندیدای سازمان‬ ‫مجاهدین خلق رأی دهند‪.‬‬ ‫هیئت نمایندگی خلق کورد‬ ‫‪٣١/٠١/٢٠‬‬ ‫آقای فاتح شیخ االسالمی‪[ -‬تلفن] ‪١٣٣٢٠٢١١٣‬‬

‫‪115‬‬

‫اطالعیەء کوملە‬ ‫اطالعیەء سازمان انقالبی زحمتکشان کوردستان ایران (کوملە)‬ ‫هم میهنان انقالبی‬ ‫سازمان ما از این طریق بە اطالع همگان میرساند کە ما در انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫شرکت میکنیم و بە آقای مسعود رجوی کاندیدای سازمان مجاهدین خلق ایران رأی می‬ ‫دهیم‪ .‬آشکار است کە شرکت ما در این انتخابات و تقاضا از هم میهنانمان برای شرکت‬ ‫فعال و دادن رأی مثبت بە آقای مسعود رجوی بە معنی قبول قانون اساسی نیست؛‬ ‫بلکە بە خاطر چشم انداز مثبت در برنامەهای انتخاباتی سازمان مجاهدین خلق برای‬ ‫اتحاد همەجانبەء مردم ایران بر محور برنامەای انقالبی‪ ،‬دموکراتیک و ضد‬ ‫امپریالستی است‪.‬‬ ‫ما اطالعیە خواهیم داد و بر تحلیل خود نسبت بەعلل شرکت در انتخابات موضع‬ ‫کوملە در انتقاد از نواقص و نامشخص بودن برنامەهای انتخاباتی سازمان مجاهد‬ ‫خلق بەاطالع مردم کشورمان خواهیم رساند‪ .‬سازمان انقالبی زحمکتشان کوردستان‬ ‫ایران (کوملە)‬ ‫‪٣١ /٠١/٠٢‬‬ ‫دفتر کوملە مهاباد [تلفن] ‪١٣٣٢٠٢٥٣٣‬‬ ‫دیدگاە حزب دموکرات کوردستان‬ ‫موضع حزب دموکرات کوردستان (ایران)‪ ،‬نسبت بە انتخابات ریاست جمهوری‬ ‫هم میهنان محترم‬ ‫خلق مبارز کوردستان‬

‫‪116‬‬

‫همچنانکە مطلعید اولین دورەء انتخابات ریاست جمهوری اسالمی ایران در روز پنجم‬ ‫بهمن ماە ‪ ٠٥٣١‬در سراسر میهن مان انجام می گیرد‪ .‬در این بارە الزم می دانیم از هم‬ ‫اکنون نظرتمان را بەاطالع همەء خلقهای ایران برسانیم‪.‬‬ ‫با تأکید بە فعالیت پیشین ضد امپریالستی ملی و دموکراتیک سازمان مجاهدین‬ ‫خلق ایران و با توجە بەشخصیت نامزد این سازمان برادر عزیز مسعود رجوی و‬ ‫برنامەای کە ازطرف وی اعالم شد‪،‬؛ بخصوص با اشارەء شفاف بەحق تعیین سرنوشت‬ ‫مردمان ایران و قبول طرح ‪ ٢١‬مادەای خودموختاری هیئت نمایندگی خلق کورد‪ ،‬بعنوان‬ ‫پایەای برای مذاکرات راە حل نهایی مسئلەء کوردستان‪ ،‬حزب دموکرات کوردستان‬ ‫(ایران) از همەء اعضا و هواداران و دوستان خود تقاضا می کند‪ ،‬در کوردستان و همەء‬ ‫مناطق کشور بەطور گستردە در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردە و بە کاندیدای‬ ‫سازمان مجاهدین خلق ایران‪ ،‬برادر مسعود رجوی رأی دهید‪.‬‬ ‫کمیتەی مرکزی حزب دموکرات کوردستان‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ،٠٢‬ص‪-٠١‬‬‫همچناکە اشار شد کە آقای رجوی بەخاطر دفاع از آزادی و حقوق ملت های ایران‪ ،‬بە‬ ‫خوبی از وی پشتیبانی می شد؛ بخصوص از سوی مردم کورد و امکان پیروزی وی از‬ ‫کاندایدهای دیگر بیشتر بود‪ .‬بەهمین خاطر بود کە جمعیت فدائیان اسالم در نامەای‬ ‫سرگشادە برای شورای انقالب‪ ،‬خواستار حذف برخی از نامزدها شد‪ .‬آنان نوشتند‪ :‬اگر‬ ‫بەدرخواست مان پاسخ ندهید خودمان اقدام می کنیم‪.‬‬ ‫مروری بر پیشینەء ‪ ١‬دورەء انتخابات ریاست جمهوری در ایران (رئیس جهمور‬ ‫نافرجام‪ ،‬روزنامەء ایران‪ ،‬شمارە ‪ ،٥٠٥٥‬یکشنبە ‪ ٢٣‬اردیبهشت ‪.)٠٥١٣‬‬ ‫پس از آن در تاریخ ‪ ٢٢‬دیماە ‪ ،٠٥٣١‬فدائیان اسالم از آ‪ .‬خمینی در مورد نامزدها و‬ ‫دیدگاههای آنان نسبت بە قانون اساسی سٶال کردند‪ ،‬وی در پاسخ کوتاە گفت‪":‬‬ ‫کسانیکە بە قانون اساسی رأی ندادند‪ ،‬صالحیت رئیس جمهور شدن ندارند‪ ".‬بدین گونە‬ ‫دستور حذف مسعود رجوی صادر شد‪.‬‬

‫‪117‬‬

‫انتخابات ریاست جمهوری اول و هفتم در وب گاە روزنامەء ایران‪ ،‬شمارەء ‪،٢٠٣٥‬‬ ‫دوشنبە ‪ ٢١‬خرداد ‪.-٠٥١٠‬‬ ‫مجاهدین در ابتدا در اطالعیەای با احساس مسئولیت‪ ،‬انصراف مسعود رجوی از‬ ‫نامزدی اولین دورەء ریاست جمهوری را قبول کرد‪ .‬این سازمان در آن اطالعیە‪ ،‬حسن‬ ‫نیت زیادی از خود نشان داد و خواهان هرچە بهتر برگزار شدن انتخابات در فضای‬ ‫آرام شدە بود‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪-٢١‬‬‫ولی رویدادهای بعدی اختالفات را دامن زدە و بەطرف دیدگاههای متفاوت بیشتری‬ ‫سوق دادە شد‪.‬‬ ‫انتخابات مجلس شورای ملی‪ ،‬مجاهدین خلق و مردم کورد‬ ‫مجلس شورای ملی بەعنوان قوەء قانون گذاری‪ ،‬مکان مهم دیگری است کە حزب و‬ ‫سازمانهای درون و بیرون از قدرت برای تصاحب کرسی هایش باهم رقابت می نمودند‪.‬‬ ‫آن مکان یکی از سیماهای دموکراتیک و شرکت مردم و انتخابات نمایندگان مجلس‬ ‫(پارلمان)‪ ،‬است کە تأثیر بەسزایی در تعیین سرنوشت و ترکیب حاکمیت دارد و‬ ‫چگونگی بخشی از ترکیب نظام را هم معین می کند‪ .‬میتوان بە نمونەهای ترکیە‪،‬‬ ‫اسرائیل و عراق ‪ ٢١١٣‬از کشورهای خاورمیانە اشارە کرد‪.‬‬ ‫ولی در ایران مجلسی ویژە درست کردند کە باتوجە بە ترکیب "خودیها"‪ ،‬اجازە‬ ‫نداند سازمان مجاهدین خلق ایران و حزب دموکرات کوردستان و دیگران بە مجلس اول‬ ‫راە یابند‪ .‬اکثریت مردم کورد با رأی ندادن بە پدیدەء متناقض جمهوری اسالمی و‬ ‫مجاهدین خلق با رأی مثبت ندادن بە قانون اساسی "غیر خودی" محسوب شدند‪.‬‬ ‫تحمیل دگربار جنگ در کوردستان نیز در سال ‪ ٠٥٣٢‬را می توان بە پشتیبانی اکثر‬ ‫واجدین شرایط رأی دهندگان در کوردستان از نمایندگان حزب و سازمان های دموکرات‪،‬‬ ‫چپ سکوالر برای مجلس شورا و رهبری شوراهای محلی بەحساب آورد کە درصورت‬ ‫تداوم خطر بزرگی برای جمهوری اسالمی تازە تأسیس محسوب میگردید‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫انقالب فرهنگی و مجاهدین خلق‬ ‫پس از انتخابات مجلس شورا‪ ،‬سردمداران تمامیت خواە برای تکمیل تحمیل اسالم‬ ‫سیاسی مخصوص خود‪ ،‬بە بهانەء "اسالمی کردن دانشگاه ها" و درست کردن "وحدت‬ ‫حوزە و دانشگاە"‪ ،‬تسویە حساب را با احزاب و جریانهای سیاسی و شخصیت های‬ ‫دگراندیش و غیرمذهبی شروع کردند‪ .‬استادان و دانشجویان زیادی دستگیر و بصورت‬ ‫فلەای "پاکسازی" شدند و روند فرار مغزها آغاز گردید‪.‬‬ ‫دانشگاه ها بیش از ‪ ٥‬سال بستە شدند‪ .‬تشکل دانشجویان دولتی بەنام تحکیم‬ ‫وحدت همچون "شمشیر داموکلس"‪ ،‬برسر دگراندیشان در دانشگاهها را حاکم کردند‪ .‬پس‬ ‫از اینکە اشغال سفارت آمریکا را "انقالبی بزرگتر از انقالب اول" نام نهادند؛ این بار‬ ‫نیز بەنام "انقالب فرهنگی" و در حقیقت‪ ،‬تحمیل تفکر اسالم سیاسی برای بی محتوا‬ ‫کردن دانشگاه ها و کتب درسی اقدام کردند‪.‬‬ ‫اگر شبهە جهاد اول علیە مردم کورد برای تحمیل جمهوری اسالمی‪ ،‬خونریزی‪،‬‬ ‫ویرانی‪ ،‬دستگیری‪ ،‬شکنجە و تبعید و آوارگی را در بخشی از ترکیب جغرافیای ایران‬ ‫بدنبال داشت؛ جهاد دوم یعنی " جهاد دانشگاهی" نیز مغزهای متفکر علمی و توانمند‬ ‫خردگرا را دچار خسارات فراوانی نمود‪.‬‬ ‫بە مجاهدین خلق نیز ضربەء شدیدی در حملە بە دانشگاهها و "جهاد دانشگاهی"‬ ‫وارد شد‪ .‬تعدادی کشتە‪ ،‬دهها نفر زخمی و صدها نفر زندانی گردیدند‪ .‬این سازمان در‬ ‫رابطە با این رویداد تلخ می نویسید‪" :‬طبق برنامەای کە از اسفند طراحی شدە بود‪،‬‬ ‫قرار بود انجمن های اسالمی بەعنوان بازوی اولیەء اجرایی آن بەکار گرفتە شوند‪،‬‬ ‫قصد داشتند کە تحت پوشش دروغین تفسیر نظام دانشگاهی و انقالب فرهنگی‪،‬‬ ‫دانشگاهها را بە آشوب و خاک و خون بکشند تا مقدمات قدمهای بعدی توطئە فراهم‬ ‫شود‪ .‬و در این راە بە انواع و اقسام توطئەهای ارتجاعی‪ ،‬متوسل شدند‪.‬‬ ‫‪ -‬مجاهد شمارە ‪ ،٣٢‬شنبە ‪ ١‬اردیبهشت ‪ ،٠٥٣٢‬ص ‪-٢‬‬

‫‪119‬‬

‫د‪ .‬حسن آیت در سخنان کاستی می گوید‪ ":‬اآلن استادهای غیراسالمی بایستی تصفیە‬ ‫شوند‪ .‬این زمزمە باید از پایین سروصدا بلند شود کە ما استاد غیراسالمی نمی‬ ‫خواهیم‪ .‬برود یک جای دیگر کار کند‪ ....‬کمونیست ها کە مطلقا"‪ ،‬می ماند مجاهدین کە‬ ‫عنوان اسالمی دادند بەخودشان‪ ،‬آنها عمال" جلوشان را می گیرند و نمی گذارند این‬ ‫طور اسالم را بە این ترتیب‪....‬‬ ‫دانشگاە ها باید بەاین صورت فعلی تعطیل بشود و برنامەهای آیندە‪ ،‬کارهای عملی‬ ‫در رابطە با مردم و در زمینە ایدئولوژی و اسالمی کردن‪ .‬این کلیات مسئلە است‪.‬‬ ‫ مجاهد شمارە ‪ ٢٥‬ص‪-٥‬‬‫بااین طرز تفکر و اعمال نادرست بود کە مسئوالن نظام جدید اسالم سیاسی‪ ،‬بەنام‬ ‫"انقالب فرهنگی" بزرگترین ضربە را بە علم و آگاهی و تحصیالت عالی زدند و راە‬ ‫پیشرفت و تکامل را سد کردند‪.‬‬ ‫پرواضع است کە پس از گذشت ‪ ٥١‬سال‪ -‬کە بعدا" در موردش بحث خواهد شد‪ ،-‬با‬ ‫استفادە از دانشجویان دولتی‪ ،‬بسیجی‪ ،‬سهمیەء بنیاد شهید و جانبازان و رانت خواران‬ ‫حکومتی‪ ،‬نەتنها " اسالمی کردن دانشگاه ها" تحقق نیافت؛ بلکە اکثر فرزندان‬ ‫مسئوالن نظام اسالمی بخصوص در دوران والیت فقیە دوم ‪ -‬کە مطلقە هم هست‪،-‬‬ ‫بەجنبش دانشجویی پیوستند‪.‬‬ ‫این جنبش کە پایەهای محکم آن با خون بزرگ نیا‪ ،‬قندچی و شریعت رضوی در ‪٠١‬‬ ‫آذر ‪ ٠٥٥٢‬بنیانگذاردە شدە و صدها فدایی راە آزادی برایش جان و عمر و زندگی را‬ ‫تقدیم کردند‪.‬‬ ‫جنگ بهانەای بزرگ برای سرکوب‬ ‫پس از رویدادهای تلخ دانشجویی‪ ،‬جنگ بیهودەء ایران و عراق در ‪ ٥٠‬شهریور ماە‬ ‫‪ ،)٠٢١١( ٠٥٣٢‬آغاز شد‪ .‬قبال" هم جنگ لفظی و بوجود آوردن فضای جنگ از سوی‬ ‫مسئوالن جدید اسالم سیاسی اولویت داشت‪ .‬این جنگ بزرگترین بال برای زندگی و‬ ‫موقعیت عمومی خلقهای ایران شد‪.‬‬

‫‪120‬‬

‫ولی کاربدستان رژیم بخصوص آ‪ .‬خمینی این جنگ شوم را "نعمت" خواند‪ .‬واضح‬ ‫است کە است کە آنان از اوایل پیروزی قیام ملت های ایران‪ ،‬بەخفا و پشت پردە با ریا‬ ‫و تزویر بدنبال بهانەای بزرگ می گشتند تا حتا با چشم پوشی از قانون اساسی سراپا‬ ‫تناقض خود ساختەشان نسبت بە "حقوق ملت"‪ ،‬ایران را ویران کردند‪.‬‬ ‫سخنان حسن آیت‪ -‬کە طرح توطئەها را بحث نمودە بود‪ ،-‬گام بە گام اجرا می شد‪.‬‬ ‫بەدانشگاه ها یورش بردند و تعطیل کردند‪.‬‬ ‫جنگ در کوردستان و حملە بە مردم کورد و فعالین راە آزادی این مردم و احزاب و‬ ‫سازمانهایش دگربار شروع شد‪ .‬یورش بە اعتراضات ترک های آذری و حزب خلق‬ ‫مسلمان در تبریز و شهرهای دیگر آذری نشین انجام گرفت و آ‪ .‬شریعتمداری بە اجبار‬ ‫بە تلویزیون آوردە شد و بە اصطالح توبە نمود و در قم بازداشت خانگی گردید‪ .‬جنبش‬ ‫خلق ترکمن سرکوب شد‪ .‬اعتراضات عرب های احواز بە خونریزی شدید انجامید‪.‬‬ ‫خواستەهای مردم بلوچ با گلولەهای آتشین و جان کن مواجە شد‪.‬‬ ‫در مورد رویدادهای درونی و دخالت های خارجی آ‪ .‬خمینی و همفکرانش بخصوص‬ ‫در حزب جمهوری اسالمی و اکثریت مجلس شورای اول و قوەء قضائیە کە خود را بە‬ ‫"خط امام" معرفی می کردند ازطرفی و بنی صدر اقلیت مجلس شورا و تعدادی از‬ ‫روحانیون – مخالف شیوەء غالب حاکمیت‪ ،-‬و مجاهدین خلق و چپ های اسالمی هم‬ ‫ردیف از طرفی دیگر‪ ،‬نبرد جدیدی را آغاز کردند‪.‬‬ ‫مجاهدین خلق و عملکرد مسلحانە‬ ‫در ‪ ٥١‬خرداد ‪ ١١‬مجاهدین خلق‪ -‬یک روز قبل از برکناری بنی صدر از ریاست‬ ‫جمهوری توسط مجلس‪ ،-‬راپیمایی هزاران نفری را در تهران براە انداخت کە از سوی‬ ‫نیروهای نظامی بخصوص سپاە پاسداران بە آنان حملە شد‪.‬‬ ‫رهبری سازمان مجاهدین خلق واکنش نشان داد و با رژیم اسالمی وارد فاز نظامی‬ ‫شد و بەطرف رویارویی و سرنگونی پیش رفت‪ .‬مجاهدین خلق از تابستان ‪ ٠٥٣١‬بە بعد‬ ‫در نگارش نامەها بە مسئولین ‪ ،‬بخصوص آ‪ .‬خمینی و نوشتەهایش نسبت بە نوع‬

‫‪121‬‬

‫ادارەء مملکت و احقاق حقوق خلق های ایران و رأی مثبت ندادن بە قانون اساسی‬ ‫جمهوری اسالمی از دولت مرکزی فاصلە گرفت و بە اٶپٶزیسیون فعال و سازمانگر و‬ ‫تاثیرگذار‪ ،‬تبدیل شد‪.‬‬ ‫رویارویی دو دیدگاە اسالم انقالبی‬ ‫سردمداران جمهوری اسالمی مخصوصا" حزب جمهوری اسالمی و تشکل های هم ردیف و‬ ‫مجاهدین انقالب اسالمی‪ -‬کە باهم اکثریت مسئولیت ها را بعهدە داشتند‪ ،-‬و مجاهدین‬ ‫خلق‪ -‬کە قبل از انقالب دیدگاه های نزدیکی با روحانیوان فعال و اسالمگراهای طرفدار‬ ‫آ‪ .‬خمینی داشت‪ ،-‬دارای دو دیدگاە متفاوت اسالمی بودند‪ .‬آنها برسر نحوەء ادارە‬ ‫کردن و سلطەی اسالم سیاسی و ترکیب اجتماعی جامعەء ایران پارادایم (نگرش)‬ ‫مخصوص خود را داشتند کە با کاربدستان تهران و قم‪ ،‬فرق کلی صوری و محتوایی و‬ ‫جوهری داشت‪.‬‬ ‫مجاهدین خلق از دیدگاە معاصر و مدرنزاسیون آمیختە با عرفان و توانائیهای‬ ‫عدالت خواهانە سوسیالیستی در زیر بنا و اسالم و متون شورایی بە ادارەء مملکت می‬ ‫اندیشید و اعتقادی بە والیت فقیە‪ ،‬نداشت‪ .‬پلورالیزم ملی در واژگان "خلق" و "ملیت"‬ ‫را قبول داشت و برای رفع ستم های مضاعف بر آنان راەحل های معقول و قابل توجهی‬ ‫داشت‪ .‬مجاهدین خواهان حل مشکالت همە جانبە را از طریق مسالمت آمیز پیشنهاد‬ ‫می کرد‪.‬‬ ‫ولی آ‪ .‬خمینی و آخوندهای قم و تهران از دیدگاە سنتی اسالمی و شیوەهای ادارەء‬ ‫ارتجاعی و تفکر ترکیب "امت" در ایران‪ ،‬بە مسایل و مشکالت عمل می کردند و بەجای‬ ‫همراە نمودن ملیت های غیر فارس و غیر شیعە و بەرسمیت شناختن حقوق آنان‬ ‫حداقل در گام اول‪ ،‬با توجە با قانون اساسی خودشان‪ ،‬دگراندیشان و دگرباشان را‬ ‫سرکوب نمودە و در چارچوب "غیر خودی" تعریف نمودند‪.‬‬ ‫غیراز اینها مٶسسین و اکثریت کادرهای مجاهدین خلق دانشجو و تحصیل کردەء‬ ‫دانشگاه های ایران و جهان بودند‪ .‬در فعالیت های ‪ ٠٣‬سالەء آنان ‪ ٣٥ -٠٥٣٣‬یکی از‬

‫‪122‬‬

‫سازمانهای تأثیرگذار علیە رژیم پهلوی دوم بودند‪ .‬همچنین مجاهدین خلق در ردیف‬ ‫ملی‪ -‬مذهبی های چپ بود کە از درون نهضت آزادی و جبهەء ملی بیرون آمد‪.‬‬ ‫ولی آ‪ .‬خمینی و رهروان وی و شماری زیادی از مسئوالن جدید در حوزەهای علمیەی‬ ‫قم‪ ،‬تهران‪ ،‬نجف‪ ،‬مشهد‪ ،‬اصفهان و‪ ....‬تحصیل کردە و طرفدار تفکرات شیخ فضل اللە‬ ‫نوری‪ -‬مشروعە خواە مشروطە‪ -‬و آ‪ .‬سید حسن مدرس‪ -‬ضد جدایی دین از دولت و‬ ‫مشروعە خواە پیگیر‪ ،-‬و نواب صفوی‪ -‬خواهان حکومت اسالمی‪ ،-‬بودند‪.‬‬ ‫مجاهدین خلق و عمل مسلحانە‬ ‫بەنظر حمید فرخندە از خرداد ‪ ،٠٥١١‬خشونت از پایین و باال در جریان بود‪ .‬هم‬ ‫حکومت و هم بخشی از مخالفین حکومت بە خشونت روی آوردند‪ ... .‬آنروز شکست یک‬ ‫توهم و آغاز سیاه ترین دهەء تاریخ پس از انقالب ایران بود‪.‬‬ ‫این رودیداد در حالی بود کە‪ ....‬روحانیون کاربدست با اختالفات بنیادین با‬ ‫ابوالحسن بنی صدر داشتند و او را بە بازرگان دیگر تشبیە میکردند‪ .‬آنان طرفدار‬ ‫نسبی مردم از بنی صدر و نظامیان از طرفی و ارتباط وی با مجاهدین خلق ازطرف‬ ‫دیگر همانند وحشتی بزرگ برای حکومت خودنمایی میکرد‪.‬‬ ‫– ‪ ٥١‬خرداد ‪ ،١١‬روز آغازین سیاهترین سالها‪ ،‬حمید فرخندە‪ ،‬سایت خبری گویا‪،‬‬ ‫‪ ٢١‬ژوین ‪-٢١١١‬‬ ‫بعد از آنروز جنگی خونین میان اعضا و هواداران و ملیشا(مسلحین‬ ‫مجاهدین)‪ ،‬از یک طرف و نیروهای امنیتی‪ ،‬انتظامی و نظامی بخصوص سپاە‬ ‫پاسداران از طرفی دیگر‪ ،‬شروع شد‪ .‬عدەء زیادی از جوانان و نوجوانان مجاهد‬ ‫دستگیر و همان شب اکثرشان‪ ،‬حتا زخمی ها را نیز اعدام کردند‪.‬‬ ‫ همچون کشتار جمعی در سنندج‪ ،‬پاوە‪ ،‬مریوان‪ ،‬سقز و‪....‬در سال ‪٠٥٣١‬‬‫خورشیدی‪-‬‬

‫‪123‬‬

‫در این جنگ نابرابر‪ ،‬نیروهای لباس شخصی یا "حزب اللە" نیز بەمیدان‬ ‫آمدند‪ .‬آخوند غفاری‪ -‬نمایندء مجلس اول شورا‪ ،-‬سردستە و فرماندهی آنان را‬ ‫بعهدە گرفتە بود‪ .‬او با گشادە دەستی و قلبی آکندە از کینە حملە بە اعضا و‬ ‫هواداران و حتا کسانی دیگر را بەنام مجاهد‪ ،‬انجام دادند و فضای جنگ داخلی‬ ‫را در شهرها‪ ،‬ناامنی در خیابانها و کوچەها و منازل را ایجاد کردند‪.‬‬ ‫اخبار بیشتر رسانە ها‪ ،‬دستگیری‪ ،‬قتل‪ ،‬پرکردن زندانها از افراد مجاهدین‬ ‫خلق بود‪ .‬اسداللە الجوردی‪ -‬عضو مٶتلفە‪ -‬با پست دادستان دادگاە انقالب و آ‪.‬‬ ‫محمدی گیالنی‪ -‬بەعنوان حاکم شرع دادگاە‪ ،-‬همکار و همفکرانشان در زندان‪،‬‬ ‫بازداشتگاهها و دادگاه های دربستەء چند دقیقەای‪ ،‬اکثر دستگیر شدگان را‬ ‫بەاعدام محکوم می کردند و حکم تحمیلی را خیلی زود اجرا می کردند‪ .‬این‬ ‫اعمال فراتر از زیرپا گذاران حقوق بشر بود‪ .‬همچنانکە در کوردستان‪ ،‬ترکمن‬ ‫صحرا و اهواز و جاهای دیگر هم‪ ،‬انجام دادە بودند و ادامە داشت‪.‬‬ ‫در آن زمان یکی از خبرنگاران خارجی از الجوردی انتقاد می کند کە‬ ‫اعدامیان‪ ،‬چگونە بدون وکیل محکوم بە اعدام شدەاند؟ او در جواب گفت‪ :‬جرم‬ ‫آنان بەحدی آشکارا است کە هیچ وکیل مدافعی آمادە نیست ازشان دفاع کند‪.‬‬ ‫چون اگر این کار را انجام دهد‪ ،‬خود او نیز زیر سٶال می رود‪".‬‬ ‫ منبع پیشین‪-‬‬‫بخش نهم‬ ‫برکناری اولین رئیس جمهور‬ ‫بمب گذاری برای علی خامنەای و دفتر حزب جمهوری اسالمی‬

‫‪124‬‬

‫برکناری اولین رئیس جمهور‬ ‫بنی صدر از زمان انتخاب برای ریاست جمهوری و طی کردن ماراتون این‬ ‫سمت تا ‪ ٠٣‬اسفند ‪ ،)٠٢١٠( ٠٥٣٢‬دورەای از فراز و فرودهای مخصوصی بود‪،‬‬ ‫فردی مهم با اختیارات مخصوص با اکثر مسئوالن رژیم تا حدودی سازش کرد‪– .‬‬ ‫هرچند با اکثر آخوندها و بنیادگراها فرق داشت‪ .-‬ولی از ‪ ٠٣‬اسفند تا اول‬ ‫تیرماە‪ -‬کە پروسەء حذفش آغاز شد و نامش را عدم کفایت سیاسی گذاشتند‪،-‬‬ ‫دورەی جدیدی بود‪ .‬دورەای پراز مشکالت و اختالف را سپری نمود‪ .‬همچون یک‬ ‫ناراضی و گاهی مخالف در برابر قدرت روحانیت‪ ،‬بخصوص حزب جمهوری‬ ‫اسالمی‪ ،‬حزب تودەء‪ ،‬فدائیان اکثریت و والیت فقیە ایستاد‪.‬‬ ‫ائتالفی اعالن نشدە میان بنی صدر و تشکیالتهای مجاهدین خلق‪ ،‬نهضت‬ ‫آزادی‪ ،‬جبهەء ملی و تشکل های دیگر و همردیف‪ ،‬و شخصیت هایی با تفکرات‬ ‫لیبرالی و ملی‪ -‬مذهبی بوجود آمدە بود‪ .‬در این بارە نوشتە شدە‪":‬وضعیتی جدید‬ ‫از رویایی بنی صدر و امام و نیروهای انقالبی شروع شد‪ .‬مجاهدین‪ ،‬جبهەء ملی‪،‬‬ ‫نهضت آزادی و گروههای کوچکی مانند حزب ملت ایران و حزب مائوئیستی‬ ‫رنجبران‪ ،‬فعالین سیاسی و اجتماعی‪ ،‬اختالفات برانگیختەء خود را تشدید‬ ‫کردند‪".‬‬ ‫ پیوند سرنوشت بنی صدر و سازمان‪ ،‬ص ‪-٣٣٣‬‬‫قبل از عزل بنی صدر از ریاست جمهوری‪ ،‬فضای ایران در بهار ‪٠٥١١‬‬ ‫خورشیدی بەسوی اختالفات بیشتر گام می نهاد‪ .‬میان بنی صدر‪ -‬فرماندء کل‬ ‫قوا‪ ،-‬و بخش زیادی از ارتش و سپاە پاسداران کە آ‪ .‬خمینی با اختیارات‬ ‫قانونی و فرا قانونی فراوان کە رفسنجانی و خامنەای جلودارش بودند‪ ،‬جهت‬ ‫ادارەء جنگ ایران و عراق اختالف وجود داشت‪ .‬برای ادارەء کشور نیز موضع‬ ‫حزب جمهوری اسالمی و دخالت در کارهای دولت و تالش برای یک دست کردن‬ ‫قدرت‪ ،‬باز هم اختالف نظر‪ -‬کە از اوایل بود‪ ،-‬عمیق تر گردید‪.‬‬

‫‪125‬‬

‫رفتارهای بنی صدر و همفکرانش در میان مردم از پشتیبانی نسبتا" خوبی‬ ‫برخوردار بود‪ .‬سردمداران جمهوری اسالمی و در رأس آنان حزب جمهوری‬ ‫اسالمی‪ ،‬بنی صدر را همانند سد بر سر راە استبدادی خود می دیدند‪ ،‬بەهمین‬ ‫خاطر تالش می کردند‪ ،‬او را عزل نمایند‪.‬‬ ‫در این ارتباط در ‪ ٠١‬خرداد ماە ‪ ،١١‬با حکم دادستانی انقالب اسالمی مرکز‪،‬‬ ‫نشریات آرمان ملت‪ -‬ارگان حزب ملت ایران‪ ،-‬انقالب اسالمی‪ -‬ارگان بنی صدر‪،-‬‬ ‫میزان‪ -‬ارگان نهضت آزادی‪ ،-‬نامەء مردم‪ -‬ارگان حزب تودە‪ ،-‬و عدالت‪ -‬ارگان‬ ‫حزب رنجبران‪ ،-‬بخاطر آشوب تا مدتی نامعلوم توقیف شدند‪.‬‬ ‫ کیهان ‪ ،٠٥١١ /٥/٠١‬ص ‪-٣‬‬‫سید محمد خامنەای‪ -‬برادر سید علی خامنەای‪ ،‬رهبر کنونی‪ ،-‬نمایندەء اول‬ ‫مجلس شورا در مورد عزل بنی صدر می گوید‪ :‬من تأثیر زیادی داشتم در رأی‬ ‫دادن بە عزل بنی صدر‪ .‬چون از اوایل او را قبول نداشتم‪ .‬او از خارج آمدە بود‪.‬‬ ‫مخالف روحانیت و امام بود‪ .‬با حزب جمهوری اسالمی بخصوص با محمد حسین‬ ‫بهشتی خیلی مخالف بود‪ .‬او مثل نهضت آزادی فکر می کرد کە امام باید برود‬ ‫بە قم و روحانیت بایستی بەشیوەء واتیکان باشند‪ .‬وی تفکر مصدقی داشت‪- .‬‬ ‫ناگفتەها دربارەء عزل بنی صدر‪ ،‬مرکز انقالب اسالمی‪-‬‬ ‫بنی صدر در این بارە می گوید‪ :‬آقای خمینی بە من گفت و بعدا" هم نوشت‪:‬‬ ‫بە سە دلیل با ریاست جمهوری شما موافق نبودم‪ .‬اول‪ ،‬مخالف با والیت فقیە‬ ‫بودی‪ .‬دوم‪ ،‬مخالف با روحانیت در مشاغل دولتی بودی‪ .‬و سوم مالکیت خصوصی‬ ‫را قبول نداشتی‪.‬‬ ‫ بازخوانی غائلەء ‪ ٠٣‬اسفند‪،‬‬‫یوتیوب‪-‬‬ ‫خرداد ماە ‪ ،)٠٢١١( ٠٥١١‬اختالفات بە اوج خود رسید و بنی صدر بایک جملەء آ‪.‬‬ ‫خمینی از فرماندهی کل قوا برکنار گردید‪ .‬کە چنین بود‪:‬‬

‫‪126‬‬

‫" بسم اللە الرحمن و الرحیم‬ ‫ستاد فرماندهی نیروهای مسلح جمهوری اسالمی!‬ ‫آقای ابوالحسن بنی صدر از فرماندهی کل قوا عزل شد‪.‬‬ ‫روح اللە الموسوی الخمینی‬ ‫ کتاب خاطرەها‪ ،‬ج اول‪ ،‬تالیف محمد محمدی ری شهری‪ ،‬انتشارات مرکز انقالب‬‫اسالمی‪ ،‬چاپ دوم‪ ،‬زمستان ‪-٠٥١٥‬‬ ‫پس از ‪ ٠٠‬روز در ‪ ٥٠‬خرداد ماە در نشستی طوالنی و مخصوص با حاضر شدن ‪٠٢١‬‬ ‫نمایندە‪ ،‬مجلس شورای اسالمی با ‪ ٠٥٥‬رأی موافق‪ ،‬یک رأی مخالف و ‪ ٠٢‬رأی ممتنع‪،‬‬ ‫عدم کفایت سیاسی رئیس جمهور تصویب شد‪ .‬یک روز بعد آ‪ .‬خمینی رأی مجلس شورای‬ ‫اسالمی را بدین گونە تأئید کرد‪.‬‬ ‫بسم اللە الرحمن الرحیم‬ ‫پس از اکثریت رأی نمایندگان‪ ،‬بەاحترام مجلس شورای اسالمی نسبت بە عدم‬ ‫کفایت سیاسی آقای ابوالحسن بنی صدر‪ ،‬وی را از سمت رئیس جمهوری اسالمی ایران‬ ‫عزل نمودم‪.‬‬ ‫‪٠‬تیرماە ‪ ،٠٥١١‬روح اللە الموسوی الخمینی‬ ‫ منبع پیشین‪-‬‬‫جمهوری اسالمی پس از رویدادهای ‪ ٥١‬و ‪ ٥٠‬خرداد ‪ ،٠٥١١‬مشکالت بیشتری‬ ‫گریبانش را گرفت‪ .‬جنگ ایران و عراق‪ ،‬مجاهدین خلق و رئیس جمهور معزول‪ ،‬جنگ‬ ‫تحمیل شدە در کوردستان‪ ،‬انتقادهای حزب تودە و فدائیان اکثریت‪ ،‬نارضایتی نهضت‬ ‫آزادی و جبهەء ملی و شخصیت های ضد استبدادی در میان کاربدستان حکومتی و‬ ‫اختالفات و رقابت هایی خصوصا" در رابطە با شیوەء ادارەء حزب جمهوری اسالمی و‬ ‫تشکیالتهای دیگر دولتی را می توان نام برد‪.‬‬

‫‪127‬‬

‫بمب گذاری برای علی خامنەای و دفتر حزب جمهوری اسالمی‬ ‫در مدتی کوتاە ضربەای کاری بە سلطەء تمامیت خواهان حاکم واردشد‪ .‬سید علی‬ ‫خامنەای‪ -‬نمایندەء مجلس شورا‪ ،-‬در مسجد ابوذر تهران از سوی مجاهدین خلق در ‪١‬‬ ‫تیرماە ترور شد‪ .‬وی بەشدت زخمی شد ویک دستش قطع گردید‪ ،‬اما بعد از مدتی دوری‬ ‫از صحنەء سیاسی و مدیریتی با قدرتی بیشتر‪ ،‬بازگشت‪.‬‬ ‫یک روز بعد در ‪ ٥‬تیر رویدادی بزرگ‪ ،‬خونین و تأثیر گذار در نشست حزب جمهوری‬ ‫اسالمی روی داد‪ .‬در آن گردهمایی در سرچشمەء تهران بمبی قوی منفجر شد‪ .‬حدود‬ ‫‪ ٠١١‬نفر از مسئوالن نظام اسالمی کشتە و زخمی شدند‪ .‬بە قول بنی صدر‪ :‬بمب گذاری‬ ‫برنامەریزی مهندسی شدە‪ ،‬انجام گرفت‪.‬‬ ‫بهشتی – دبیرکل حزب جمهوری اسالمی و مسئول قوەء قضائیە‪ ٣ ،-‬وزیر و چند‬ ‫معاون وزیر‪ ٢٥ ،‬نمایندەء مجلس شورا و شماری از مسئوالن بلند پایە و کادرهای این‬ ‫حزب در میان کشتە شدگان بودند‪ .‬باتوجە بە نوشتەء دفتر مطالعات سیاسی این‬ ‫رویداد‪ ،‬بەوسیلەء مجاهدین خلق و فردی بەنام محمد رضا کالهی انجام گرفت‪ .‬ولی‬ ‫بە نوشتەء دیگری مجاهدین آن کشتار را بەعهدە نگرفت و آنرا محکوم هم نکرد‪.‬‬ ‫بنی صدر می گوید‪ :‬اول گفتند کار بنی صدر است‪ .‬بعدا" گفتند‪ :‬مجاهدین خلق اند‪ .‬پس‬ ‫از آن گفتند‪ :‬تودەایها هم دستی در آن داشتند‪ .‬دست خارج هم همیشە هست‪ .‬کسانی در‬ ‫میان مسئولین نظام می گویند‪ :‬کار بیت رهبری و با رهنمود هاشمی رفسنجانی بودە‬ ‫است‪ .‬چون وی و احمد خمینی قبل از انفجار از آنجا بیرون رفتە بودند‪.‬‬ ‫این رویداد کە ضربەای سنگینی بە رژیم اسالمی ایران وارد کرد‪ ،‬اما آنان داستان‬ ‫‪ ٥٢‬نفرەء "کربالی زمان" را از آن تولید کردند‪ .‬احتمال دارد وجود محمد حسین بهشتی‪-‬‬ ‫بعنوان بلند پایەترین فرد این کشتار گروهی‪ ،-‬بهانەء خوبی برای بدیل سازی آن‬ ‫داستان باشد‪ .‬بەهمین جهت شرایطی بەشدت خونین در خیابانها و محالت تهران و‬ ‫تعدادی از شهرها و زندانها‪ -‬کە قبال" شروع شدە بود‪ ،-‬بیشتر تداوم پیدا کرد‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫رژیم خود را مظلوم و احزاب و سازمانهای مخالف‪ ،‬بخصوص مجاهدین خلق –‬ ‫مخالف جدید‪ -‬را ظالم و "تروریست" قلمداد نمود‪ .‬و این رویداد را بە محور جدید‬ ‫سرکوب و خفقان در سراسر ایران تبدیل نمود‪.‬‬ ‫این رویداد کە بە کالهی‪ -‬از اعضای مجاهدین خلق‪ ،-‬نسبت دادە شد مٶسسەء‬ ‫مطالعات و پژوهشهای سیاسی‪ ،‬کالهی را اینگونە معرفی می کند‪ :‬وی دانشجوی‬ ‫دانشگاە علم و صنعت بود کە پس از پیروزی انقالب عضو سازمان مجاهدین خلق شد‪.‬‬ ‫قبل از آن پاسدار کمیتە انقالب در خیابان پاستور بود‪ .‬بعدا" بەدستور مجاهدین خلق‬ ‫بە حزب جمهوری اسالمی می پیوندد‪ .‬وی دراین حزب بە رتبەی باال رسیدە و مسئول‬ ‫دعوت کنندگان بە کنفرانس ها‪ ،‬میزگردها و نشست ها و مسئول حفاظت حزب هم بودە‬ ‫است‪.‬‬ ‫نامبردە بمبی را بەوسیلە ساک دستی خود بە درون نشست حزب جمهوری اسالمی‬ ‫می برد کە در نزدیکی چهار راە سرچشمەء تهران‪ ،‬چند دقیقە قبل از اینکە بمب منفجر‬ ‫شود‪ ،‬ساختمان حزب را ترک می کند‪.‬‬ ‫پس از انفجار بمب‪ ،‬کالهی در منزل یکی از اعضای مجاهدین مخفی میشود و بعدا"‬ ‫از راە مرزهای غربی کشور‪ ،‬بە عراق بردە میشود‪ .‬در آنجا با زنی از اعضای مجاهدین‬ ‫عروسی می کند‪ .‬ولی در سال ‪ ،)٠٢٢٠( ٠٥٥١‬در لیست افراد "مسئلە دار" مجاهدین‬ ‫قرار می گیرد‪ .‬در سال ‪ )٠٢٢٥( ٠٥٥٢‬از عراق بە آلمان میرود‪.‬‬ ‫این رویداد‪ -‬همچنانکە نوشتە شدە‪ ،-‬از سوی مجاهدین خلق بەعهدە گرفتە نشد‪.‬‬ ‫ولی بعدا" در تحلیل هایشان‪ ،‬اشارە مثبتی بدان کردەاند‪ .‬در این رابطە رفسنجانی از‬ ‫قول مهندس موسوی می گوید‪ :‬کالهی گم شدە‪ ،‬بە بهانەء خریدن بستنی بیرون رفتە و‬ ‫قبل از انفجار فرار کردە است‪ .‬بعدا" محسن رضایی در ‪ ٠٣‬مرداد (‪ ٣‬جوالی)‪ ،‬بە خانەء‬ ‫ما آمد و گزارشی در مورد گروهک های ضد انقالب داد‪ .‬معلوم شد بمب گذاری حزب‬ ‫جمهوری اسالمی را مجاهدین خلق انجام دادە است‪.‬‬ ‫‪ -‬عبور از بحران صفحات ‪ ٠١٠ ،٠٥١‬و ‪-٠٢١‬‬

‫‪129‬‬

‫بعدا" محمد علی رجایی‪ -‬دومین رئیس جمهور‪ ،-‬باهنر‪ -‬دومین دبیرکل حزب جمهوری‬ ‫اسالمی‪ -‬تنی چند از مسئوالن بلند پایە قضایی و ئیجرایی و کاربدستان دیگر‪ ،‬قربانی‬ ‫سیاست های نادرست بخشی از مسئوالن جمهوری اسالمی شدند کە میدانی پر از‬ ‫اختالف و چند جناحی و ترسناک در سراسر ایران را رقم زدند‪.‬‬ ‫مجموعەء این رویدادها هم بە نفع روحانیت شیعە طرفدار والیت و مسئوالن‬ ‫سرکوبگر و خون ریز تمام شد‪ .‬دست آخوندها هم برای ریاست جمهوری‪ -‬کە تا سال‬ ‫‪٠٥١١‬جلوش گرفتە شد‪ ،-‬باز گردید و همەی مسایل را بە قول بنی صدر با معیار‬ ‫"ماالتاریا" محک زدند‪.‬‬ ‫بخش دهم‬ ‫احمد مفتی زادە و شماری از همفکرانش‬ ‫یورش بە حزب تودە و فدائیان اکثریت‬ ‫توقف فعالیت های انجمن حجتیە‬ ‫سرکوب مخالفان و ادامەی تمامیت خواهی‬

‫احمد مفتی زادە پس از انقالب‬ ‫آقای احمد مفتی زادە پس از قیام و تصویب نظام اسالم سیاسی در ایران‪ -‬بر عکس‬ ‫استاد شیخ عزالدین حسینی‪ ،-‬از این پدیدە جدید بی نظیر پشتیبانی کرد‪ .‬مکتب قرآن‬ ‫را در شهرهای سنندج‪ ،‬سقز و بوکان بنیاد گذارد‪.‬‬

‫‪130‬‬

‫مفتی زادە خود را رهبری مذهبی‪ -‬سیاسی می دانست و در جمهوری اسالمی خود را‬ ‫سهام دار و صاحب حق می دانست‪ .‬چونکە بەگفتەء خودش‪ :‬زمانی کە آتش انقالب در‬ ‫خرداد ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥٣٢‬برای اولین بار روشن شد‪ ،‬وی در خیابان ناصر خسرو در تهران‬ ‫بودو حماسەء مردم و جنایت های رژیم شاە را با چشمان خود دید و دیدگاه خود را‬ ‫عوض نمودە و ارتباطی عاطفی با جنبش سراسری ایران پیدا کرد‪ .‬قبل از آن زمان‬ ‫فعالیت های نامبردە تا حدودی ضد خرفات مذهبی‪ ،‬زدودن ستم ملی و خدمت بە‬ ‫فرهنگ کوردی بودە و ارتباطی آن چنانی بە جنبش سراسری ایران نداشتە است‪.‬‬ ‫ دربارەی کوردستان‪ ،‬احمد مفتی زادە‪ ،‬انتشارات نور‪ ،‬چاپ رودکی‪ ،‬تابستان ‪،٠٥٣٢‬‬‫ص ‪-٠٣١‬‬ ‫همچنین در اسفند ماە ‪ ،٠٥٣٥‬آقای مفتی زادە نامەای درمورد حقوق خلق های‬ ‫موجود در ایران‪ ،‬تهران پخش کرد کە در آن نوشتە شدە بود‪:‬‬ ‫‪ -٠‬برابری حقوق ملی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬سیاسی و اجتماعی همەء ملیت های مسلمان درایران‪.‬‬ ‫‪ -٢‬یکسانی قانونی شیعە و سنی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬برابری حق اقتصادی و اجتماعی برای همەء مردم‪.‬‬ ‫در ‪ ٢٢‬خرداد‪ )٠٢٥٢( ٠٥٣١‬نیز عدەای از ملی‪ -‬مذهبی های شرق کوردستان در شهر‬ ‫سنە (سنندج)‪ ،‬دربارەء کوردستان کنفرانسی برگزار کردند و طرحی ‪ ٠٣‬مادەای را‬ ‫تصویب نمودند‪ .‬در این طرح بیشترین نظرات مفتی زادە را در آن گنجاندند‪.‬‬ ‫ منبع پیشین‪ ،‬ص ‪-١٢‬‬‫آقای مفتی زادە مخالفت شدیدی با احزاب و سازمانهای چپ و دموکرات در‬ ‫کوردستان داشت‪ .‬او طرفدار اسالم سیاسی آیت اللە خمینی بود‪.‬‬ ‫ولی در زمان دستور حملەء آ‪ .‬خمینی بر علیە ملت کورد‪ ،‬کاک احمد مفتی زادە‬ ‫مخالف آن حملە (جهاد) بود و بەعنوان ناراضی بە کرمانشاە رفت‪.‬‬

‫‪131‬‬

‫ سایت ویکی پدیا و یوتیوب‪-‬‬‫دربارەء نظر و برخوردهای آقای مفتی زادە‪ ،‬یکی از مسئوالن سابق جمهوری اسالمی‬ ‫می نویسد‪ :‬جمعی از مسلمانان کورد‪ ،‬همراە احمد مفتی زادە بودند کە در مورد‬ ‫سیاسی‪ -‬ایدئٶلوژی با دو حزب و سازمان [دموکرات و کوملە]‪ ،‬متفاوت بودند‪ .‬ولی در‬ ‫مورد مسئلەی خودمختاری برای کوردها با دو تشکل دیگر یک تفکر داشتند‪ .‬مرکز آن‬ ‫جنبش شهر سنندج بود‪.‬‬ ‫ کوردستان‪ ،‬علل تداوم آن پس از انقالب اسالمی‪ ،‬دفتر مطالعات سیاسی و بین‬‫المللی‪ ،‬حمید رضا جالیی پور‪،‬چاپ اول‪،‬سال ‪ ،٠٥٥٢‬ص ‪-١١‬‬ ‫تشکل شمس‬ ‫شورای مرکزی سنت (شمس) در سال ‪ )٠٢١٠(٠٥١١‬در تهران تشکیل شد‪ .‬اهداف این‬ ‫تشکل دفاع از مردم سنی مذهب ازطریق مشاورە و گفتمان بود و خود را بعنوان تشکلی‬ ‫مدنی معرفی می کرد‪ .‬این شورا در همەء مناطق سنی نشین ایران تالش میکرد‪ .‬اعضای‬ ‫این شورا علمای برجستەای چون‪ :‬استادان احمد مفتی زادە‪ ،‬مولوی عبدالعزیز مالزادە‪،‬‬ ‫ناصر سبحانی‪ ،‬مال عبداللە محمدی‪ ،‬رهبری می کردند‪ .‬کسانی چون مال صالح خسروی‪،‬‬ ‫مولوی عبدالملک مالزادە‪ ،‬مولوی شمس الدین مطهری‪ ،‬شیخ عبدالعزیز حسینی‪ ،‬مولوی‬ ‫محمد سعید فاضلی‪ ،‬موالنا محمد نظرگاە‪ ،‬موالنا عبدالحمید اسماعیل زهی‪ ،‬هم در آن‬ ‫عضویت داشتند‪.‬‬ ‫شمس اولین کنگرەء خود را در تاریخ ‪ ٠٢‬و ‪ ٠٥‬فروردین ‪ ٠٥١١‬در تهران و دومین‬ ‫کنگرە را در مرداد ماە ‪ ،)٠٢١٢( ٠٥١٠‬در کرمانشاە در منزل آقای مفتی زادە‪ ،‬برگزار‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ سایت شمس‪-‬‬‫شمس اساسنامەای ‪ ٠١‬مادەای در کنگرەهای خود را بدین شرح تصویب نمود‪.‬‬

‫‪132‬‬

‫‪ -٠‬طبق مفاد اساسنامە شمس‪ ،‬وظیفەء اول شورای مرکزی سنت‪ ،‬کوشش در راە احیای‬ ‫امت واحدەء اسالمی و زدودن مظاهر تفرقە از قیافە این امت می باشد‪.‬‬ ‫‪ -٢‬تالش برای انسجام و تشکیل اهل سنت ایران در جهت وحدت اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬تشکیل شورای تابع مرکزی سنت از افراد واجد شرایط در تمام شهرها و مناطق سنی‬ ‫نشین بە ترتیبی کە‪ ،‬رابطە میان مردم و شورای مرکزی سنت باشد‪.‬‬ ‫‪ -٣‬فعالیت پیگیر و قاطعانەء برای رفع ستم های مذهبی و ملی و طبقاتی در سراسر‬ ‫ایران‪ ،‬از اهل سنت بەوسیلەء اصالح اصول متعدد قانون اساسی خصوصا" اصل دوازدە‪.‬‬ ‫‪ -٣‬تالش برای ایجاد مرکزی در تهران مانند مسجد برای جماعات و برگزاری مراسم و‬ ‫سایر خدمات دینی (جمعە وجماعات و سخنرانی ها)‪.‬‬ ‫‪ -١‬سعی برای ایجاد و تقویت مدارس علوم دینی در تمام مناطق سنی نشین و تشکیل‬ ‫دورەهای کارآموزی برای معلمان تعلیمات دینی‪.‬‬ ‫‪ -٥‬تشکیل گروههای متعدد از افراد با ایمان و متهعد با شناخت و آگاهی کافی برای‬ ‫تبلیغات در تمام مناطق اهل سنت‪.‬‬ ‫‪ -١‬ترتیب یک گروە واجدالشرایط برای نوشتن تعلیمات دینی مدارس اهل سنت در‬ ‫ایران‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کوشش در جهت ترتیب دادن یک نشریە دایمی کە بازتاب خواست ها و آمال جامعە‬ ‫اهل سنت ایران باشد‪.‬‬ ‫‪ -٠١‬اقداماتی در جهت سد‪ ،‬باب نمودن اهانت بە بزرگان اسالم و گنجاندن آن در قانون‬ ‫اساسی‪.‬‬ ‫‪ -٠٠‬کوشش برای تخصیص ساعاتی در شبانە روز از اوقات کار در رادیو و تلویزیون‬ ‫سراسر محلی بە برنامەهای تبلیغات مذهبی اهل سنت زیرنظر شورا‪.‬‬

‫‪133‬‬

‫‪ -٠٢‬تعین ائمەء جمعە و حاکم شرع در تمام مناطق سنی نشین‪ ،‬باید با نظر مردم محل‬ ‫و تأیید این شورا باشد‪.‬‬ ‫‪ -٠٥‬تالش برای جمع آوری و بکار انداختن ثروتهای مسلمانان اهل سنت در جهت تولید‬ ‫و خود کفایی برای پیشبرد اهداف اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -٠٣‬کوشش برای برقراری ارتباط با سایر مسلمانان ایران و جهان در جهت تحکیم‬ ‫مبانی وحدت و اخوت اسالمی و خصوصا" استفادە از همکاری های افراد عالقمند بە‬ ‫برنامەء کار شورای مرکزی سنت‪.‬‬ ‫‪ -٠٣‬تالش برای اعزام افراد با استعداد بە مراکز اسالمی جهان برای فراگیری معارف و‬ ‫علوم سیاسی‪.‬‬ ‫‪ -٠١‬بنا بە پیشنهاد و تأئید تمام شرکت کنندگان در جلسە‪ ،‬تصمیمات شورای مرکزی‬ ‫سنت باید با نظارت و تصویب حضرت عالمە احمد مفتی زادە و حضرت مولوی‬ ‫عبدالعزیز مال زادە‪ -‬رهبران اهل سنت ایران‪ -‬و مٶسسین شورای مرکزی سنت‪ ،‬صورت‬ ‫پذیرد‪.‬‬ ‫تبصرە‪ :‬بەپاس خدمات این دو بزرگوار و خدمات شایانی کە بە اهل سنت نمودەاند‪،‬‬ ‫نص این ‪ ٠١‬مادە همچنان در اساسنامە باقی می ماند‪ ،‬اما تمامی تصمیمات و قرار‬ ‫تمامی تصمیمات و قرارات شمس زیر نظر شورای رهبری می باشد‪( .‬مصوبەء آخرین‬ ‫کنفرانس شمس)‪ .‬بعدا" تغییری در مادەء ‪ ٠١‬تأئید و تصحیح گردید‪.‬‬ ‫در شهرهای سنندج‪ ،‬سقز‪ ،‬مریوان و اورامانات و بخشی از کرماشان و پیرامون آن‪،‬‬ ‫بەخاطر وجود تفکرات طریقت و وابستگی بەشیوخ در طویلە‪ ،‬دورو‪ ،‬حلبچە و‪ ....‬اعمال‬ ‫تعدادی از روحانیون سنی در منطقە با توجە بە تثبیت حاکمیت رضا شاە‪ ،‬تفکر ملی‬ ‫گرایی ضعیف و نظرات مذهبی خانگی تقویت شد‪ .‬در زمان سلطەء پهلوی دوم هم با‬ ‫شدت بیشتر از پیش این روند ادامە یافت‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫بدین جهت بود کە اعمال آقای احمد مفتی زادە و همفکرانش در سال ‪ ٠٥٣٥‬تا ‪٠٥١٠‬‬ ‫در مناطق سنندج و کرماشان‪ ،‬سقز و بوکان تفاوت بزرگی را با سایر مناطق در‬ ‫کوردستان و بعضی مناطق سنی نشین بوجود آورد‪.‬‬ ‫جمهوری اسالمی قبل از جنگ شبە "جهادی" بر علیە مردم در کوردستان‪ ،‬تالش کرد‬ ‫در سنندج از طریق تفکر مکتب قرآنی و اعمال آنان‪ ،‬با تشکیل شوارایی کم توان در این‬ ‫شهر سعی در ضعیف کردن تفکرات ملی‪ -‬سکوالر گامهایی برداشت‪.‬‬ ‫برای پیشبرد این هدف برای تقویت اسالم سیاسی و جای پای حاکمیت در شرق‬ ‫کوردستان از طریق کوردهای مسلمان در تابستان ‪ ،٠٥٣١‬چند نفر از اعضای شورای‬ ‫انقالب کە شامل آ‪ .‬طالقانی‪ ،‬آ‪ .‬بهشتی‪ ،‬حجت اللسالم رفسنجانی‪ ،‬بنی صدر با آقای‬ ‫مفتی زادە و تنی چند از همفکرانش‪ ،‬در شهر سنندج گرد هم آمدند تا در میان رهبران‬ ‫کوردها تفرقە ایجاد نمایند‪.‬‬ ‫این رفتارها در حالی بود کە‪ ،‬استاد شیخ عزالدین حسینی از مرکز سیاسی در‬ ‫کوردستان نزدیک تر و مورد اعتماد بیشتر مردم و نیروهای سکوالر و دموکرات بود‪.‬‬ ‫وانگهی اگر خودمختاری‪ -‬کە آنزمان بابت روز بود‪ -‬بە آقای مفتی زادە و همفکرانش‬ ‫دادە می شد؛ مردم کوردستان بطور عموم‪ ،‬دفتر استاد شیخ عزالدین حسینی‪ ،‬حزب‬ ‫دموکرات کوردستان (ایران)‪ ،‬کوملە‪ ،‬حزب تودە و احتماال" چریک های فدایی شاخە‬ ‫کوردستان نیز سد راە چنین کاری نمی شدند‪.‬‬ ‫در نتیجەء این اعمال متفاوت و برخوردهای دوگانەء حاکمیت اسالمی‪ ،‬در قدرتمند‬ ‫کردن اسالم سیاسی کورد و بذر پاشی "ترور مقدس" دیکتە شدەء تهران و قم و بستر نا‬ ‫امنی ایجاد کردن و فشار بر حزب دموکرات و کوملە و سرکوب استبدادی اسالم سیاسی‬ ‫جدید ایرانی در شرق کوردستان‪ ،‬پس از جنگ سە ماهە‪ -‬از ‪ ٢١‬مرداد ‪ ٠٥٣١‬تا ‪٢١‬‬ ‫آبان ‪ ،-‬تداوم پیدا کرد‪.‬‬ ‫تولید تفرقە در کوردستان سبب شد کە در مهاباد در محل گروە شاهو از نیروی‬ ‫پیشوا در حزب دموکرات کوردستان در محلە باغ سیسە بمب گذاری صورت گرفت‪ ،‬کە‬

‫‪135‬‬

‫قبل از انفجار خنثا شد‪ .‬درمیدان چهار چراغ مهاباد در بهمن ماە ‪ ،)٠٢١١( ٠٥٣١‬در‬ ‫محل برگزاری متینگ چریک های فدایی خلق‪ -‬کە بەمناسبت قیام سیاهکل برنامەای‬ ‫داشتند‪ ،-‬بمبی منفجر شد و عدەای زخمی شدند‪ .‬همچنین انفجار بمبی در دست یکی از‬ ‫اعضای گروە اسالمی "چریک های فاروق" در محلە ارمنیان مهاباد‪ -‬کە منجر بە کشتە‬ ‫شدن فرد بمب گذار شد‪ ،-‬یک سلسلە بمب گذاری سازمان دادە شدە و گروە تروریستی‬ ‫نیز آشکار گردید‪ .‬و‪....‬‬ ‫دستگیری آقای مفتی زادە و جمعی از همفکرانش‬ ‫آقای مفتی زادە عدەای از مسئوالن جمهوری اسالمی را‪ ،‬از نزدیک می شناخت‪ .‬او از‬ ‫درون پوستەء اسالم سیاسی تازە بە قدرت رسیدە تا حدودی اطالع داشت‪ .‬خودش تفکر‬ ‫حاکمیت شورایی داشت و با سنگسار مخالف بود‪ .‬وی عقیدە داشت کە‪ :‬خیلی متأسف‬ ‫است در تهران و شهرهای بزرگ بە این تفکر و اعمال نادرست اجازەء تبلیغ دادە می‬ ‫شود‪ .‬رژیم جدید کە با هرگونە تفکر ملی گرایی چە اسالمی و غیر اسالمی در ایران‬ ‫مخالف بود‪ ،‬آنان مفتی زادە و دیدگاهش را برنتابیدند‪.‬‬ ‫آقای مفتی زادە در شهریور ماە سال ‪ ،)٠٢١٢( ٠٥١٠‬همراە با ‪ ٢٣١‬نفر از همفکرانش‬ ‫دستگیر شدند‪ .‬دستگیر شدگان غیر از مفتی زادە بعد از ‪ ٥‬سال و چند ماە آزاد شدند‪.‬‬ ‫ولی نامبردە مدت ‪ ١‬سال و ‪ ١‬ماە یا حدود ‪ ٥‬سال در زندان انفرادی مخوف اوین‬ ‫شکنجەهای بدنی و درونی را تحمل نمود‪ – .‬یوتیوب‪ -‬وی بعدا" بە زندان عمومی منتقل‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫در مجموع آقای مفتی زادە ‪ ٠١‬سال زندان را تحمل کرد و ‪ ٥‬مهرەء پشت و گردنش‬ ‫را‪ ،‬شکستند‪ .‬وی ظاهرا" از زندان آزد شد و ‪ ٥‬ماە بعد در روز سە شنبە ‪ ٢١‬بهمن ماە‬ ‫سال ‪ ،)٠٢٢٥( ٠٥٥٠‬در بیمارستان آسیا در تهران پس از ناموفق بودن یک عمل‬ ‫جراحی‪ ،‬چشم از جهان فرو بست و در سنندج بە خاک سپردە شد‪.‬‬ ‫آقای مفتی زادە در سال ‪ )٠٢١٥( ٠٥٣٢‬در تهران بە جرم عضویت در تشکیالت حزب‬ ‫دموکرات کوردستان دستگیر و برای مدتی زندانی گردید‪ .‬در زندان از طریق مطالعەء‬

‫‪136‬‬

‫کتابهای رهبران اخوان المسلمین‪ ،‬سید قطب و ابولعال مودودی و دکتر علی شریعتی‪ ،‬از‬ ‫تفکر سکوالر دور شد‪ .‬او فکر می کرد می تواند از راە "عدالت اسالمی" و در قالب‬ ‫حکومت اسالمی بە آمال هایش برسد‪.‬‬ ‫بدینجهت بود کە "آقای مفتی زادە برای دستیابی بە رهبری سیاسی جمعیت سنی‬ ‫های ایران تالش کرد‪ .‬از لحاظ تٶریک نشستهایی دربارەء حکومت اسالمی‪ ،‬با اهمیت‬ ‫دادن بە شورا‪ ،‬دیالکتیک اسالمی و‪ ....‬برگزار کرد‪ .‬کە بعدا" جزوە شد‪ ...‬او تالش کرد‬ ‫خوانش جدیدی از اسالم داشتە باشد و دین را مدرن و دموکراتیک جلوە دهد‪ .‬باتوجە‬ ‫بە دیدگاههایش با بینش نو در دین‪ -‬برعکس تفسیر دینی رایج‪ ،-‬ارتداد یا روگردانی از‬ ‫دین‪ ،‬سنگسار را قبول نداشت‪ .‬وی با تشکیل شورای مرکزی سنی (شمس) کە از صاحب‬ ‫نظران و رهبران سنی در ایران‪ ،‬و همچنین تالش کردن برای مالقات با مسئوالن‬ ‫حاکمیت ایران و راضی کردن آنان‪ ،‬رهبری سنی های ایران را بدست گیرد‪ .‬این پروژە‬ ‫در اولین گام شکست خورد‪.‬‬ ‫بازیگران جدید عرصەء سیاسی کوردستان‪ ،‬کامیار رامیاری‪ ،‬سایت رنسانس نیوز‪-.‬‬ ‫همچنین یکی دیگر از رهبران اسالم سیاسی سنی و از یاران احمد مفتی زادە بە نام‬ ‫ناصر سبحانی بە سرنوشت غم انگیزی دچار می شود‪ .‬وی پس از تشکیل کنگرەء دوم‬ ‫شمس قرار بازداشتش صادر می شود‪ .‬وی پس از ‪ ١‬سال زندگی مخفی در ‪ ١‬خرداد ‪٠٥١٥‬‬ ‫(‪ ،)٠٢١٢‬از سوی نیروهای سرکوبگر جمهوری اسالمی ایران دستگیر می شود‪ .‬وی در ‪٢١‬‬ ‫اسفند همان سال بە چوبەء اعدام سپردە شد‪ .‬خانوادەاش ‪ ٢‬سال و ‪ ٢‬ماە ازش بی خبر‬ ‫بودند‪ .‬نامبردە یکی از صاحب نظران سنی مذهب و یکی از رهبران ملی‪ -‬مذهبی خوان‬ ‫المسلمین ایران در کوردستان و شمس بود‪ .‬وی در شهر قروە بە خاک سپردە شدە است‪.‬‬ ‫‪ -‬سایت ویکی پدیا‪-‬‬

‫‪137‬‬

‫توقف فعالیت های انجمن حجتیە‬ ‫بدنبال پیروزی انقالب‪ ،‬بەعلت فضای انقالبی و سیاسی جامعە و بە خاطر اعتماد‬ ‫نداشتن بە فعالیت های سیاسی‪ ،‬انجمن ازطرف شماری از رهبران انقالب بەعنوان‬ ‫عنصری خطرناک معرفی شدند‪.‬‬ ‫ جعفریان‪ ،‬رسول‪ ،‬جریانها و سازمانهای مذهبی‪ -‬سیاسی ایران‪ ،‬تهران‪ ،‬انتشارات مرکز‬‫اسناد انقالب ص‪-٥٥٣ ،‬‬ ‫برای جلوگیری از وارد شدن انجمن بە مراکز مهم‪ ،‬تبلیغات گستردەای را بر علیە‬ ‫آنان آغاز کردند‪ .‬تفکر بخشی از مخالفان انجمن این بود کە انجمن پس از انقالب‪،‬‬ ‫مبارزەء ضد بهائیان را بە حاشیە بردە و پرچم مخالفت با مارکسیزم را باال بردە و‬ ‫آشکارا برای تغییر هدفمندانەء مسایل بنیادین جامعە و انقالب تالش میکند‪ .‬در‬ ‫حقیقت بە جای خطر آمریکا‪ ،‬در نظر دارد خطر مارکسیزم را جزو اهداف خود قرار دهد‪.‬‬ ‫ علیا نسب صص ‪-٠١٣ -٠١١‬‬‫حلبی و گروهش در سال ‪ -٠٥١٢‬پس از پنج سال فعالیت بەشکل جدید‪ ،-‬با تهدید آ‪.‬‬ ‫خمینی و اتهام خیانت و واپسگرایی پس از ‪ ٥١‬سال کار و تبلیغ‪ ،‬فعالیت های خود را‬ ‫متوقف کرد‪.‬‬ ‫بعد از توقف این انجمن‪ ،‬تحریک برای پاکسازی طرفداران حجتیە در مراکز‬ ‫آموزشی‪ ،‬دانشگاهی‪ ،‬سیاست گذاری در سراسر ایران براە انداختە شد‪.‬‬ ‫عمادالدین باقی در کتابی بەنام در شناخت حزب قاعدین زمان نوشت کە‪:‬‬ ‫فشارآوردن زیاد بر حجتیە تأثیر چشمگیری داشتە است‪ .‬ولی بعدا" با توجە بە‬ ‫رویدادهای داخلی ازنوشتەء خود پشیمان شدە و گفت‪ :‬آنزمان مقلد روح اللە خمینی‬ ‫بودە و پس از گذشت چند سال تفکرش بە برخی از دیدگاههای انجمن حجتیە نزدیکتر‬ ‫است‪.‬‬

‫‪138‬‬

‫اختالف اساسی انجمن با دیدگاە غالب در جمهوری اسالمی این بود کە حجتیە تا‬ ‫ظهور مهدی برای تأسیس حکومت اسالمی تالش نمی کند‪ .‬ولی ترس از اعضا و‬ ‫دیدگاههای انجمن این بود کە در مراکز تصمیم گیری و قدرت جایگاهی داشتند‪ .‬چونکە‬ ‫بە گفتەء اکبر محتشمی پور‪ -‬کە مدتی هم وزیر کشور بود‪ :-‬انجمن بەعلت ارتباطاتی‬ ‫کە با نهادهای حکومتی از جملە مدرسین حوزەء علمیەء قم‪ ،‬شورای نگهبان و مجلس‬ ‫خبرگان رهبری داشتند در مراکز قدرت نفوذ کردە بودند‪.‬‬ ‫حزب تودء ایران هم ضدیت شدیدی با انجمن حجتیە داشت‪ .‬این حزب در مورد این‬ ‫تشکل نوشتە‪ :‬بەوسیلەء انجمن حجتیە و نیروهای نقاب دار ضد انقالب‪ ،‬تحت عنوان‬ ‫"اسالم قشری" فعالیت میکنند در سراسر کشور جو تند ضد کمونیستی و ضد شوروی را‬ ‫دامن زدند و آشکارا دشمنی را با احزاب و سازمانهای دگراندیش انقالبی‪ ،‬بخصوص‬ ‫حزب تودەء ایران را گسترش میدادند‪.‬‬ ‫ نورالدین کیانوری‪ ،‬اتحاد نیروهای انقالبی ضامن پیروزی نهایی‪ ،‬انتشارات حزب‬‫تودەء ایران‪ ،‬بهمن ‪ ،٠٥١٠‬ص ‪-٢٣‬‬ ‫همچنین در مورد مشکالت رژیم و استفادە از دورانهای متفاوت از انجمن حجتیە‪،‬‬ ‫نشریەء راە تودە مینویسد‪ :‬ما امروز در مملکت دو گرفتاری داریم‪ ،‬فرقەء ضالە بهائیت‬ ‫و وهابیت‪ .‬مراجع حوزەء علمیە قم برای جواب و اثبات علمی نە مشکالت ذکر شدە‪،‬‬ ‫دست بە گریبان انجمن حجیتە شوند‪ .‬درهمانجا اشارە میکند کە‪ :‬مهندس مادر شاهی‬ ‫فرد دوم در انجمن از مشاوران عالی خامنەای در زمان ریاست جمهوریش بود‪.‬‬ ‫در سال ‪ ٠٥١١‬خورشیدی‪ ،‬مصباح یزدی‪ -‬یکی از چهرهای شاخص حجتیە‪ ،-‬همراە با‬ ‫دکتر عبدالکریم سروش در مناظرەای تلویزیونی در برابر احسان طبری‪ -‬یکی از‬ ‫تئوریسین های حزب تودە‪ -‬و فرخ نگهدار‪ -‬رهبر وقت سازمان فدائیان اکثریت‪ ،-‬در بحث‬ ‫فلسفە بە طرفداری از جمهوری اسالمی شرکت داشت‪.‬‬ ‫منابع دیگر‪ :‬آنیا نیوز‪ ،‬ایسنا‪ ،‬مصاحبەء عمادالدین باقی‪ ،‬کتاب جریانهای و‬ ‫سازمانهای ملی‪ -‬مذهبی ایران‪ ،‬نوشتە رسول جعفریان صفحات ‪٥١١ -٥٥١‬‬

‫‪139‬‬

‫حملە بە سازمانهای چپ و ملی گرا‬ ‫بهمن ماە ‪ ،)٠٢١٢(٠٥١٠‬بە حزب تودەء ایران حملە شد و اکثر رهبران و کادرهای‬ ‫تحصیل کردە و توانای سیاسی‪ ،‬تشکیالتی و تبلیغاتی این حزب دستگیر و زندانی‬ ‫شدند‪ .‬در بهار ‪ ٠٥١٢‬دومین حملە بە این حزب صورت گرفت و شمار دیگری از رهبران و‬ ‫کادرهای و اعضایشان دستگیر شدند‪ .‬درمیان آنان نظامیان هم بودند‪.‬‬ ‫در همان اوان بە سازمان فدائیان اکثریت و حزب دموکرات کوردستان ایران(پیروان‬ ‫کنگرەء چهارم) حملە شد‪ .‬عدەای دستگیر و زندانی و اعدام شدند‪ .‬رژیم با این عمل‬ ‫راە فعالیت تشکیالتی سیاسی و مدنی غیرخودی اسالمی و سکوالر و چپ ها را بست‪.‬‬ ‫گسترش تمامیت خواهی اسالمی‬ ‫بەبهانەء جنگ همەء نارضایتی ها و منتقدان چپ‪ ،‬میانە رو‪ ،‬ملی گرا‪ ،‬اسالمی‬ ‫باشیوەهای داغ و درفش سرکوب شدند‪ .‬تا سال ‪ ،)٠٢١٥( ٠٥١٢‬همەء احزاب و‬ ‫سازمانهای غیرخودی و دگراندیش منحل ومورد هجوم قرار گرفتند‪.‬‬ ‫تمامیت خواهی اسالم سیاسی در قوارەء جمهوری اسالمی هرچهار رکن حاکمیت‬ ‫(رهبری و سە قوەء ئیجرایی‪ ،‬قانون گذاری و قضایی)‪ ،‬کە مسئوالن اصلی و کلیدی آنها‬ ‫در دست روحانیون قرار گرفت‪ ،‬بەطرقی متفاوت تر از قبل آغاز شد‪.‬‬ ‫دستگیری‪ ،‬زندان‪ ،‬شکنجە‪ ،‬اعدام‪ ،‬ترور‪ ،‬تبعید‪ ،‬آوارگی‪ ،‬خون و کشتار‪ ،‬در سراسر‬ ‫ایران بیشتر شد‪ .‬خونریزی و آدم کشی در جبهەهای جنگ‪ -‬کە آنهم از حالت دفاعی بە‬ ‫تهاجمی تغییر یافتە بود‪ ،-‬دیدە و شنیدە میشد‪ .‬از بین بردن بهترین فرزندان مردمان‬ ‫ایران بەوسیلەء استبدادیون تمامیت خواە ضد انسانی‪ ،‬در جریان بود‪ .‬متأسفانە‬ ‫اینهایی کە ذکرشدند‪ ،‬تابلوهای پر رنج و مشقت بار ملیت های تحت ستم در گذر پنج‬ ‫سالەء جمهوری اسالمی ایران و چند سال بعد از آن بود‪.‬‬ ‫ادامەء اعمال ضد انسانی برای تثبیت اسالم سیاسی و اختالفات درونی آنان در‬ ‫حاکمیت‪ ،‬انشعاب و جدایی احزاب و سازمانهای موجود اسالمی قبل و بعد از جنگ‪،‬‬ ‫تداوم جنگ و افزایش قدرت ولی فقیە خارج از چارچوب قانون اساسی یعنی "حکم‬

‫‪140‬‬

‫حکومتی" کە بعدا" مجمع تشیص مصلحت نظام از آن استخراج شد و خود "حکم‬ ‫حکومتی" هم برای موارد ضروری ماندگار شد‪.‬‬ ‫نوشیدن جام زهر توسط آ‪ .‬خمینی‪ ،‬کشتار زندانیان سیاسی و تأثیر آن درمیان‬ ‫کاربدستان رژیم جمهوری اسالمی‪ ،‬اختالف ولی فقیە اول با معاونش آیت اللە منتظری‪،‬‬ ‫صدور انقالب اسالمی و تشکیل دادن احزاب ا سازمانهای و گروە های بنیاد گرا در‬ ‫خاورمیانە‪ ،‬مرگ آ‪ .‬خمینی و جایگزین کردن علی خامنەای بعنوان‪ ،‬ولی فقیە دوم و‬ ‫ارتقا دادنش بە "آیت اللە سیاسی"‪ .‬سیاستهای متفاوت نامبردە با سلف خود‪ ،‬تغییر‬ ‫قانون اساسی برای یکدست کردن حاکمیت دو گانە و تبدیل شدن بە حاکمیت چند گانە‪،‬‬ ‫تداوم روند اسالم سیاسی‪ ،‬تشکیل احزاب و تشکل های جدید پس از اتمام جنگ ایران و‬ ‫عراق‪ ،‬خصوصا" امتیاز دادن جدید چند بعدی بە سپاس پاسداران و بحث و تحلیل و‬ ‫بررسی اوضاع ایران اسالمی‪ ،‬دربرگیرندەی دهها کتاب دیگر خواهد بود‪.‬‬ ‫بەامید اینکە عمر اجازە دهد و مشکالتهای روزگار امروز ما بگذارد این راە و تحقیق‬ ‫ادامە یابد‪ .‬بە قول استاد هیمن شاعر پر آوازەء کورد‪ :‬آیا روزگار تلخ اجازە میدهد‪،‬‬ ‫عصر دیگر و زمانی دیگر را ببینیم‪.‬‬ ‫دانستن‪ ،‬آزاد زیستن و شاد بودن حق همە است‪ .‬بە امید پیروزی و بهروزی‪.‬‬ ‫حسن حاتمی‬ ‫‪ ٢‬ژانویەء ‪٢١٠٠‬‬

‫‪141‬‬

142