ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻜﻨﺘﺭل ﮔﺯﺵ
ﺠﺎﻨﻭﺭﺍﻥ ﺯﻫﺭﺩﺍﺭ )وﯾﮋهي ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ(
ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ: ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ
ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي
ﻧﻈﺎرت :
دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ
ﺑﺎزﻧﮕﺮي:
ﮐﻤﯿﺘﻪي ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮي اﯾﺮان ﮐﻤﯿﺘﻪي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن
وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ،درﻣﺎن ،و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ
داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﮔﺮوه ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ
راﻫﻨﻤﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮدار)وﯾﮋهي ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ( /ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ :ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣـﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن)ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ، ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي(؛ ﻧﻈﺎرت :ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ؛ ]ﺑﺮاي[ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ ،درﻣـﺎن و آﻣﻮزش ﭘـﺰﺷﮑﯽ ،ﻣﻌـﺎوﻧﺖ ﺳـﻼﻣﺖ ،ﻣـﺮﮐـﺰ ﻣـﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧـﺪﻣـﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ،ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ .ــ ﺗﻬﺮان ،ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ ﺻﺪا1385. ، 56ص. ﻓﻬﺮﺳﺘﻨﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﻓﯿﭙﺎ. 616/82 9رRC 376/ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان
»ﺣﻖ ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ و ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ.«.
ﺗﻬﺮان ،ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﯿﺎﺑﺎن وﻟﯽﻋﺼﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﻬـﺮي ،ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻨﺼﻮر ،ﺷﻤﺎرهي 77 ) 88553429و 88553403ـ دورﻧﮕﺎر(88713653 :
ISBN: 978-964-359-199-1
85-40833م
ﺳﺮآﻏﺎز
ﺗـﺎﮐـﻨـﻮن ﺣـﺪود 1500ﮔـﻮﻧـﻪ ﻋـﻘـﺮب ﺷﻨــﺎﺳـﺎﯾـﯽ ﺷــﺪهاﺳﺖ ﮐـﻪ در ﺗـﻤـﺎم
راﻫﻨﻤﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮدار
ﻗﺎرهﻫـﺎ ﭘـﺮاﮐﻨـﺪهاﻧـﺪ و اﯾﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي
ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ :ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ( ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ( ﻧـﻈـﺎرت :دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ)رﺋﯿﺲ ادارهي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث( ﺑـﺎزﻧﮕﺮي :ﮐﻤﯿﺘﻪي ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮي ﮐﻤﯿﺘﻪي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن وﯾـﺮاﺳﺘـﺎر :دﮐﺘﺮ ﻧﺴﺮﯾﻦ آژﻧﮓ ﺧﺪﻣﺎت ﻧﺸﺮ :ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ ﺻﺪا ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ :اول)(1385 ﺷـﻤﺎرﮔـﺎن 5000 :ﻧﺴﺨﻪ ﺷـﺎﺑـﮏ:
978-964-359-199-1
ISBN: 978-964-359-199-1
ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ .ﺣﺪود 50ﮔﻮﻧﻪ از ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﻓـﻮق ازﻧﻈـﺮ ﭘـﺰﺷـﮑﯽ و ﺑـﻬـﺪاﺷﺖ
ﻋـﻤـﻮﻣﯽ اﻫﻤﯿﺘـﯽ ﺧـﺎص دارﻧـﺪ. ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﻌﺘﺒـﺮ ،در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨـﻮب و ﺟﻨـﻮب ﻏـﺮﺑﯽ اﯾﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫـﺎي ﭘـﺮﺧﻄﺮ ،ﮔـﺰش ﻋﻘـﺮب ﯾـﮏ ﻣـﺸﮑﻞ ﺟـﺪي اﺳﺖ. ﺑﺴﯿـﺎري از ﻋـﻮاﻣـﻞ ،ﺑﻪﺧـﺼﻮص ﮔﺴﺘـﺮش ﺣـﺎﺷﯿﻪﻧﺸﯿﻨﯽ ،ﻓﻘـﺮ و ﺗﻨـﮕﺪﺳﺘﯽ، اﺳﺘـﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧـﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻋـﺪم آﮔـﺎﻫﯽ ﻻزم ،ﺟـﺰﺋﯽ از اﯾـﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷـﻮﻧـﺪ. ادارهي ﭘـﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ ،ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد در ﺳـﺎل ،1383ﺑﺎ اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻣـﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ ﺷـﻮاﻫـﺪ و ﺑـﻬـﺮهﮔـﯿـﺮي از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و اﺳﺘﺎدان ﻓﻦ ﺑﻪ ﺗـﺸﮑﯿـﻞ »ﮐﻤﯿﺘـﻪي ﮐـﺸﻮري
ر ادﺮ ﻫز ن ا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ ل ﺮ ﺘﻨﮐ ي ﺎ ﻤﻨﻫار
ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔـﺰش ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮي اﯾـﺮان« ﺑﺎ اوﻟـﻮﯾﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔﺰش ﻋﻘﺮب ،ﻣـﺎر ،ﻋﻨﮑﺒـﻮت و زﻧﺒـﻮر اﻗـﺪامﻧﻤﻮد .اﯾﻦ اداره ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪي ﻣـﺪوﻧﯽ را ﺑـﺎ ﻫﻤـﮑﺎري داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﮕﺎم در اﯾﻦ ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ ﺗﻬﯿـﻪﮐﺮد و در اوﻟﯿﻦ ﮐـﺎرﮔﺎه ﮐﺸـﻮري در ﺧـﺮداد 1384در ﮐﺎﺷـﺎن ،ﺑـﻪ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﮐﺸـﻮر اﺑﻼغﻧﻤﻮد و ادﻏﺎم ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ در ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺸﻮر را ﺑـﻪﺻﻮرت ﺟـﺪي ﺗ ﺄﮐﯿﺪﮐﺮد. اوﻟﯿﻦ ﻗـﺪم ،ﺷﻨـﺎﺳـﺎﯾـﯽ دﻗـﯿـﻖ ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﻋـﻘﺮب در اﯾـﺮان ﺑـﻮد .اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣـﻬـﻢ را ﻗـﺒـﻼً اﺳﺘـﺎدان ﻣﺨﺘـﻠﻒ اﻧﺠـﺎم دادهﺑﻮدﻧــﺪ ،وﻟـﯽ اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻧـﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ،ﮐﻪ از اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑـﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷـﺪ، ﺑـﺮاي اوﻟﯿـﻦ ﺑـﺎر در ﮐﺸـﻮر اﻧﺠـﺎمﮔـﺮﻓﺖ. ﻗﺪم ﺑﻌـﺪي ،ﺗﻬﯿـﻪي ﭘـﺮوﺗﮑﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔـﺰش ﻋﻘـﺮب و ﻣـﻮاﺟـﻬـﻪ ﺑـﺎ
ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪه ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺴﺘﻪﻫـﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑـﺮاي ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺸـﻮر ﺗﻌـﺮﯾﻒ ﺷـﻮد .اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺑـﺎ ﻫـﻤﺖ ﻫﻤـﮑﺎران اﯾﻨﺠـﺎﻧﺐ در
ﺣﻮزهي ﻣـﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋـﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ
ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﺮ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري اﺳﺖ.
اﻣﯿﺪوارم ﻫﻤﮑﺎران ﻋـﺰﯾـﺰ در ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ در
ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸـﻮر از اﯾـﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻧﻬـﺎﯾﺖ اﺳﺘـﻔﺎده را ﺑـﻨﻤـﺎﯾﻨـﺪ و در آﯾﻨـﺪهاي
ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﮐـﺎﻫـﺶ ﻣﻮارد آﺳﯿﺐ و ﻣﺮگوﻣﯿـﺮ ﻧـﺎﺷـﯽ از ﮔﺰش ﺟـﺎﻧـﻮران
زﻫـﺮدار در اﯾـﺮان ﺑﺎﺷﯿـﻢ.
دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ
»ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ«
)رﺋﯿﺲ اداره ي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث (
ﻋﻨﻮان
ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ
4
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺻﻔﺤﻪ 9
12 12
زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك اﯾﺮان
13 17
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
19
اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
20
ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
21
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
22
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
25
روش ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب و ارﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ
29
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ
32 32
زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺎرﻫﺎ
33
اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
34
اﻧﻮاع ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ
34
ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﺳﻢ ﻣﺎر در ﺑﺪن
37
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
39
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
41
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
43
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼﻪ
47
ﻋﻨﻮان
ﺻﻔﺤﻪ
ﻣﻘﺪﻣﻪ
47
اﻟﻒ( زﻧﺒﻮرﻫﺎ
48
زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ زﻧﺒﻮرﻫﺎ
48
ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
51
اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
52
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
54
ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
54
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
55
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
56
ب( ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي زﻫﺮي
58
ج( ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺶزن)آﺗﺸﯿﻦ(
61
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﯽ
64
ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ
66
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎ
67
از اﺑﺘـﺪاي ﺧـ ﻠﻘﺖ ،ﻣـﻮاﻫﺐ اﻟـﻬـﯽ ﺑـﯽﺷـﻤﺎري ﺑـﺮاي ﺑـﻘـﺎ و ﺗـﮑﺎﻣـﻞ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟـﺎﻧـﻮري و ﮔﯿـﺎﻫـ ﯽ در ﻃﺒﯿـﻌﺖ وﺟـﻮد داﺷﺘـﻪاﺳﺖ .رﻓـﺘـﺎر ﺑـﻌـﻀﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﻮري ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺑـﺎﻟﻘـﻮهاي ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷـﻮد .درواﻗﻊ، ﺑـﻘـﺎي ﭼـﻨﯿـﻦ ﺟـﺎﻧـﻮراﻧـﯽ ﺑـﻪ رﻓـﺘـﺎر زﯾـﺴﺘـﯽ آﻧـﻬـﺎ واﺑﺴﺘـﻪ اﺳﺖ .ازﺟـﻤﻠﻪ ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮدار ﻫـﺴﺘﻨـﺪ ﮐــﻪ زﻫــﺮ آﻧـﻬـﺎ ﯾـﺎ ﺟـﻨﺒـﻪي دﻓــﺎﻋـﯽ دارد ﯾــﺎ آﻧـــﺰﯾــﻢ ﻫــﻀﻢ ﻏــﺬا اﺳﺖ و ﮔــﺰش آﻧــﻬـﺎ در ﻣــﻮاردي ﺑــﺮاي اﻧــﺴــﺎن ﻣﺸـﮑﻞﺳـﺎز ﺑـﻮدهاﺳﺖ .ذﮐـﺮ اﯾـﻦ ﻧـﮑﺘـﻪ ﺿـﺮوري اﺳﺖ ﮐـﻪ اﮐﺜـﺮ اﻧـﺴـﺎنﻫـﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﮔﺰﯾﺪهﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ و اﯾﻦﮔـﻮﻧـﻪ ﺟـﺎﻧـﻮران ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﯾﮏ ﻣـﻬـﺎﺟـﻢ اﻗـﺪام ﺑﻪ ﮔﺰش ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ. ﮔـﺰارشﻫـﺎي اﺧـﯿـﺮ ﺳـﺎزﻣـﺎن ﺟـﻬﺎﻧـ ﯽ ﺑﻬـﺪاﺷﺖ ﺣـﺎﮐـﯽ از آن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﯿﺶ از 5ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﮔـﺰش ﻣـﺎر ،ﻋﻘـﺮب ،زﻧﺒـﻮر ،ﻣـﻮرﭼﻪ ،ﻋـﻨﮑﺒﻮت و ... رخﻣﯽدﻫـﺪ ﮐﻪ درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑـﻪ 100ﻫﺰار ﻣﺮگ در ﺳـﺎل ﻣﻨـﺠـﺮﻣـﯽ ﺷـﻮد .در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ،ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﮐﺸﻮرﻫـﺎي آﺳﯿﺎﯾﯽ رخﻣﯽدﻫﺪ و ﺳـﺎﻻﻧـ ﻪ ﺑﻪ ﻣﺮگ 30ﻫـﺰار ﻧﻔﺮ در اﯾﻦ ﻗﺎره ﻣﻨﺠـﺮﻣﯽ ﺷﻮد. ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾﺮان ،ﺑـﺎ ﮔـﺰارش ﺑـﯿﺶ از 250ﻫـﺰار ﻣـﻮرد ﮔـﺰش ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮدار در ﺳــﺎل ،درزﻣـﺮه ي ﮐـﺸـﻮرﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺑـﺮوز ﺑـﺎﻻي اﯾـﻦ آﺳﯿﺐ ﻣﺤـ ﺴﻮبﻣـﯽ ﺷـﻮد .ﻣـﻮارد ﻣـﺮگ ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش در ﺗـﻤـﺎم ﻣـﻨـﺎﻃـﻖ
ﮐـﺸـﻮر رخﻣـﯽدﻫـﺪ ،وﻟـﯽ ﺣـﺪود %75ﻣـﺮگﻫـﺎ در ﺳـﻪ اﺳﺘـﺎن ﺧـﻮزﺳﺘـﺎن، ﺳﯿـﺴﺘـﺎن و ﺑـﻠﻮﭼــﺴﺘـﺎن و ﮐـﺮﻣـﺎن اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓـﺘـﺪ .آﻧﭽـﻪ ﻫـﻤـﮕﯽ ﺑـﻪ آن اﻋﺘﻘـﺎد دارﯾـﻢ ،اوﻟﻮﯾﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﺑـﺮ درﻣﺎن اﺳﺖ و درﺑـﺎرهي ﮔـﺰش ﺟـﺎﻧﻮران زﻫـﺮدار ،آﺷﻨــﺎﯾـﯽ ﺑــﺎ ﺷــﮑـﻞ ﻇـﺎﻫــﺮي و رﻓـﺘـﺎر زﯾـﺴﺘـﯽ و ﺑــﻌــﺪ از آن
ر ادﺮ ﻫز ن ا رﻮﻧ ﺎﺟ ش ﺰﮔ ل ﺮ ﺘﻨﮐ ي ﺎ ﻤﻨﻫار
ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﺎر
اﻗــﺪامﻫـﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮاﻧـﻪ ﻧـﻘـﺶ ﻣـﻬﻤـﯽ در ﮐـﺎﻫـﺶ ﻣـﻮارد ﮔـﺰش و ﻋـﻮارض ﻣﺘﻌﺎﻗـ ﺐ آن ﺧــﻮاﻫـﺪداﺷﺖ.
اﻣـﯿـﺪ اﺳﺖ ﻣـﻄﺎﻟﻌـﻪي اﯾـﻦ ﮐـﺘـﺎب ،ﮐـﻪ ﻧـﮕﺎرﻧـﺪﮔﺎن درﺟـﻬﺖ ﺗـﺪوﯾـﻦ آن زﺣـﻤﺎت زﯾـﺎدي ﮐﺸﯿـﺪهاﻧـﺪ و ﺑـﻪ زﺑـﺎﻧـﯽ ﺳــﺎده ﺑـﻪ اراﺋـﻪي اﻃﻼﻋـﺎت ﭘـﺎﯾـﻪ ﭘﺮداﺧﺘـﻪاﻧـﺪ ،ﺑﺘـﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ آﮔـﺎﻫـﯽ ﻋﻤـﻮم و دﺳﺖاﻧـﺪرﮐـﺎران اراﺋـﻪي ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺘﯽ ﮐﻤﮏ ﺑـﻪﺳـﺰاﯾﯽ ﺑﮑﻨـﺪ. دﮐﺘﺮ ﻧﻮذر ﻧﺨﻌﯽ »ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ«
)ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮐﺮﻣﺎن (
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋـﻘـﺮب)ﮐـﮋدم ـﮔـﺰدم( ﺑـﻪدﻟـﯿـﻞ ﻧـﯿﺶ ﺳـﻤـﯽ ﺑـﻌﻀـﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ ﺑــﺮاي اﻧـﺴـﺎن ﮐـﺸﻨـﺪه اﺳﺖ ،از ﻗـﺪﯾـﻢ ﺑـﻪﺧـﻮﺑـﯽ ﺷـﻨـﺎﺧـﺘـﻪﺷـﺪه و ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎﻋﺚ ﺗـﺮس ،ﻧﻔـﺮت و ﻣﺮگ ﮔـﺮوه زﯾـﺎدي از اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻃﻮل ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑـﻮدهاﺳﺖ.
ﻋﻘﺮبﻫﺎ درزﻣـﺮهي اوﻟﯿﻦ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ از زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ در
ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮددارﻧﺪ و ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺳـﺎزﮔﺎر ﻧﻤﻮدهاﻧـﺪ .اﯾـﻦ ﺟﺎﻧﻮران ﮐﻤﺘﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻃﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﮐﺮهي زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮي دارﻧـﺪ.
ﺗﻨﻮع ﻋﻘﺮب در اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓـﯿﺎﯾﯽ و وﺿﻌﯿﺖ
ﻣﺨﺘﻠﻒ آبوﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪﻧﺴﺒﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ .ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ دﺷﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻫﻢ دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻨـﻮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ
ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷﻮد.
ﺑـﺮرﺳﯽ ﮔـﺰارشﻫـﺎ ﻧﺸـﺎنﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻓﻘـﺮ و ﺗﻨـﮕﺪﺳﺘـﯽ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ،
ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺳـﺮﭘﻨﺎه ﻣﻨـﺎﺳﺐ ،اﺳﺘﻔـﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ،ﻧﺪاﺷﺘﻦ 8
آﻣﻮزش ﮐﺎﻓﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﺳﯿﺐدﯾﺪﮔـﺎن و درﻋﯿـﻦ ﺣـﺎل ﻧـﺎﻗﺺﺑـﻮدن
ﭘﯿﭽﯿـﺪه درآوردهاﺳﺖ .درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻮﺟـﻪ و ﺻـﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟـﻬﺖ
)
آﻣﻮزش و ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي ،ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑـﺎ ﻫـﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﯽ ،رﻓﺖوآﻣﺪ
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ ،ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ را در ﮐﺸـﻮر ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪاي
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎرهي ﺧﺼﻮﺻﯿـﺎت زﯾﺴﺘـﯽ ،ﻣﺤـﺪودهي اﻧـﺘﺸﺎر و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ
ﺑﯿﻤﺎران و ﺗﻬﯿﻪي ﺳﺮم ﺿـﺪزﻫﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿـﺰ اﺳﺖ ،ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ را
ﺑﻪﻣﯿﺰان ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﮐـﺎﻫﺶداد. زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ
ﻇﺎﻫﺮ ﻋﻘﺮب
(
ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﺑﻨـﺪﭘﺎﯾﺎن 8ﭘـﺎﯾـﯽ از ردهي ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯿـﺎناﻧﺪ ﮐـﻪ ازﻟﺤـﺎظ ﻇﺎﻫـﺮي
ﻋـﻘـﺮبﻫـﺎ داراي دو ﺟـﻨﺲ ﻧـﺮ و ﻣـﺎده ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺟـﻔﺖﮔـﯿـﺮي آﻧـﻬـﺎ ﺑـﻪﻃـﻮر ﻏﯿـﺮﻣﺴﺘﻘﯿـﻢ و ﻃـﯽ ﺣـﺮﮐـﺎﺗـﯽ ﺻـﻮرتﻣـﯽﮔـﯿـﺮد ﮐـﻪ رﻗـﺺ
ﺟﻔﺖﮔﯿـﺮي ﻧـﺎﻣﯿﺪهﻣـﯽﺷـﻮد.
ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﻣﺎده ﮐﯿﺴﻪﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮزادان ﺑﺮاي ﻣـﺪﺗﯽ ﻗﺒـﻞ از ﺗﻮﻟﺪ
در آن رﺷﺪوﻧﻤﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ،ﻋﻘﺮب ﺑﺎردار ﺷﮑﻤﯽ ﻣﺘﻮرم دارد.
ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﭽـﻪزا ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻫـﺮ ﺑـﺎر زاﯾﻤﺎن 20-60و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ
ﻧﻮزاد ﺑﻪدﻧﯿـﺎ ﻣﯽآورﻧـﺪ.
ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﻟﺪﺷﺪه ﻧﯿﺶ ﻧـﺪارﻧـﺪ و ﻻرو ﻧﺎﻣﯿـﺪهﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ .اﯾﻦ
ﻻروﻫﺎ)ﻧﻮزادان( ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﺪ ،روي ﭘﺸﺖ ﻣﺎدر ﺧــﻮد ﺳـﻮارﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﺎ
2ﻫﻔﺘﻪي ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖاﻧﺪازي ﮐﻨﻨـﺪ در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ.
ﺑﻌـﺪ از اوﻟﯿـﻦ ﭘـﻮﺳﺖاﻧـﺪازي ،ﻋﻘﺮبﻫـﺎي ﺟـﻮان ﻣﺘﻔﺮقﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و
ﺷﺒﯿـﻪ ﺧـﺮﭼﻨـﮓ ﻫﺴﺘﻨـﺪ و اﻧﺒـﺮﻫـﺎﯾـﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دو اﻧـﺪام ﺟـﻠﻮﯾﯽ
زﻧـﺪﮔﯽ اﻧﻔـﺮادي ﺧـﻮد را آﻏـﺎزﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ .ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﭘـﺲ از 6ﯾـﺎ 7ﺑـﺎر
ﺑـﺪﻧﺸـﺎن ﻣﺘﺼـﻞﻣﯽﺷـﻮد.
ﭘﻮﺳﺖاﻧﺪازي ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽرﺳﻨـﺪ.
دم آﻧﻬﺎ ﭘﻨﺞﺑﻨﺪي اﺳﺖ و در اﻧﺘﻬـﺎ ﺑـﻪ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘـﻮرم ﺑﺎ ﯾـﮏ ﻧﯿﺶ
ﺧﻤﯿﺪه ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷـﻮد.
ﺗﻐﺬﯾﻪي ﻋﻘﺮبﻫﺎ
ﻃﻮل ﺑﺪن ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧـﻮع آﻧـﻬﺎ از 2-10cmﻣﺘﻐﯿـﺮ اﺳﺖ.
ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ در ﺷﺐ ﺑـﻪدﻧـﺒـﺎل ﻏـﺬا ﻣـﯽروﻧـﺪ .آﻧـﻬـﺎ اﻏـﻠﺐ از ﺣﺸﺮات و
رﻧﮓ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ از زرد ،ﺳﺒـﺰ زﯾﺘﻮﻧﯽ ،ﻗﻬـﻮهاي ﺗﺎ ﺳﯿـﺎه ﻣﺘﻐﯿـﺮ اﺳﺖ .اﯾﻦ
ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ .اﮔـﺮﭼـﻪ ﺗﻌـﺪادي از ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺑﺰرگ درﺣﺎل
ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ وﺟـﻮد اﯾﻨﮑـﻪ داراي ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﭼﺸـﻢ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ،وﻟﯽ ﻋﻤﻼً
ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏﻫﺎ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻬﺮهداران ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿـﺰ دﯾﺪهﺷـﺪهاﻧﺪ.
ﻗﺪرت ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﻧـﺪارﻧـﺪ.
ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ ﻫﻤﻨـﻮعﺧـﻮار ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻋﻘـﺮبﻫـﺎي ﮐـﻮﭼـﮏ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ
ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﯽﺧـﻮرﻧﺪ .آﻧﻬـﺎ ﻃﻌﻤﻪي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﮐـﻤﮏ ﻧـﺎﺧﻦﻫـﺎ
زادووﻟﺪ ﻋﻘﺮبﻫﺎ
ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ زﻫﺮ ازﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﺶ ﺧﻮد ﻓﻠﺞﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .اﯾـﻦ ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن در ﻃـﻮل روز ﻣـﺨﻔـﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم آراﻣـﺶ آﻧﻬـﺎ را
ﺑـﺮﻫـﻢ ﺑـﺰﻧﻨﺪ ،از ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺧـﻮد ﺑﯿـﺮونﻣﯽآﯾﻨـﺪ. ١٣
١٤
ﺗـﺤﺮﯾﮏﺷﻮﻧـﺪ ،ﺑـﻼﻓـﺎﺻﻠﻪ وﺿـﻌﯿﺖ دﻓـﺎﻋـﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ .در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ،
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
در ﻣـﻮاﻗـﻌﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻋـﻘﺮبﻫـﺎ ﻣـﺰاﺣـﻤﺘـﯽ اﯾـﺠـﺎدﺷـﻮد ﯾـﺎ ﺗـﺼﺎدﻓﺎً
)
دم ﺧـﻮد را در ﭘـﺸﺖ ﺑﺪن ﺧﻢﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﻧﺘـﻬﺎي ﻧـﯿﺶ را در ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ و
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻋﻠﺖ ﮔﺰش ﻋﻘﺮبﻫﺎ
ﺟﻠﻮي ﺑﺪن ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ.
زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻋﻘﺮبﻫﺎ
ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب ﺣﻔﺎر ،ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﻤﻪﺣـﻔﺎر و ﺑﺮﺧﯽ ﻏﯿﺮﺣﻔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﻏﯿﺮﺣﻔﺎرﻫﺎ در زﯾﺮ ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓﻫﺎ ،آﺟﺮﻫـﺎ و ﺳﺎﯾـﺮ آﺷﻐﺎلﻫﺎ ﻣﺨﻔﯽﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺣﻔﺎر و ﻧﯿﻤﻪﺣـﻔﺎر درون ﺷﻦ ،ﺧـﺎكﻫـﺎي ﺳﺴﺖ ﯾـﺎ ﻣﺎﺳﻪ ﻻﻧﻪ
ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ .ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻗﺎدرﻧـﺪ ﺑـﺪون آب و ﻏـﺬا ﺣـﺪود 7ﻣـﺎه زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ. اﯾـﻦ ﺑـﻨـﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﻣـﻌﻤـﻮﻻً روزﻫـﺎ را در ﻣـﮑﺎنﻫـﺎي اﻣـﻦ ﻣـﺜـﻞ ﺷـﮑﺎف دﯾـﻮارﻫـﺎ ،زﯾـﺮ ﺳﻨـﮓﻫـﺎ ،ﻻﺑﻪﻻي ﺧﺎﺷﺎك ،زﯾـﺮ ﺣﺼﯿﺮ و ﺧﺮدهﭼﻮبﻫﺎ،
ﺑﯿـﻦ ﺑـﺮگﻫـﺎ ﯾـﺎ زﯾـﺮ ﭘـﻮﺳﺖ ﺷـﻞﺷـﺪهي درﺧـﺘـﺎﻧﯽ ﻣـﺜـﻞ اﮐﺎﻟﯿﭙﺘﻮس،
(
ﺳـﻮراخﻫـﺎي ﺗـﻨﻪي ﻧـﺨﻞ ،ﻣـﯿﺎن ﻧﺨـﺎﻟـﻪﻫـﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺣﺘـﯽ داﺧـﻞ
ﮐﻔﺶ ،ﭘﻮﺗﯿﻦ و دﻣﭙﺎﯾﯽﻫﺎي ﺟﻠﻮﺑﺴﺘـﻪ ﺑـﯽﺣﺮﮐﺖ ﻣـﯽﻣـﺎﻧﻨـﺪ و ﺷﺐﻫـﺎ از
ﻣﮑﺎن اﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر ﺧﺎرجﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺎﺗـﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﻘﺮبﻫﺎ در
ﻣﺎهﻫﺎي ﮔﺮم ﺳـﺎل ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺗﺮﺟﯿﺢﻣـﯽدﻫﻨـﺪ روزﻫـﺎ را در ﻣـﺤﻞﻫﺎي ﺧﻨـﮏ و اﺣﯿـﺎﻧﺎً ﻣـﺮﻃﻮب ﺑـﻪﺳﺮ ﺑـﺮﻧﺪ.
ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻧـﯿﺶ ﻋﻘـﺮب
ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣـﻮﺟﻮدات ﻣﻬﺎﺟﻤﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ
ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻧﯿﺶﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺮاﯾﺸﺎن ﻣـﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎدﺷﻮد.
ﻋﻘﺮبﻫﺎ در ﻫـﺮﺑﺎر ﻧﯿﺶزدن ﺣـﺪود ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺤﺘـﻮﯾﺎت ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ
ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ و ﭘـﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر ﻧﯿﺶزدن ﻣـﺪاوم ،ﻣﺤﺘﻮاي
ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﮐـﻢ ﻣﯽﺷـﻮد و ﻣـﺪﺗﯽ ﻃﻮلﻣﯽﮐﺸـﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺳﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ ﭘﺮ ﺷـﻮد.
ﻧﻤـﺎﯾﯽ از زﯾﺴﺘﮕـﺎهﻫﺎي ﻋﻘﺮب
١٥
١٦
)
ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻣﯽﺷﻮد .ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿـﺰ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑﻪ
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ اﻏﻠﺐ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك اﯾﺮان
ﻣﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد .اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش دو ﻧﻮع ﺧﺎص از
ﻋﻘﺮبﻫﺎ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ ﻻزم ﺑـﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ. اﻟﻒ( ﻋﻘﺮب ﺳﯿﺎه ﺑﺰرگ
اﯾﻦ ﻋﻘﺮب داراي ﺑﺪن ﺑﺰرگ و ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﻗﻬﻮهاي
(
ﻣـﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﺳﯿـﺎه دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮد .دﻣـﯽ ﺿﺨﯿـﻢ و ﻧﺴﺒﺘـﺎً ﻃﻮﯾـﻞ دارد و در
ﻋﻘـﺮب ﺳﯿـﺎه
ب( ﻋﻘﺮب ﮔﺎدﯾﻢ)دمﮐﺸﺎن ـ اﻟﻤﺎس(
رﻧﮓ ﺑﺪن اﯾﻦ ﻋﻘﺮب زرد ﺷﻔﺎف ﺗـﺎ زرد ﮐﺪر اﺳﺖ .ﻧﻮك اﻧﺒﺮكﻫﺎ ﻗﻬﻮهاي
ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ .اﻧـﺪازهي ﺟﺎﻧﻮر در ﺟﻨﺲ ﻣـﺎده ﺣـﺪود ،5cmوﻟﯽ در
ﺟﻨﺲ ﻧﺮ ﺑﻪﻋـﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪﮔﯽ دم ﺗﺎ 7/5cmﻫـﻢ دﯾـﺪه ﺷـﺪهاﺳﺖ .زﯾﺴﺘـﮕﺎه
اﯾﻦ ﻋﻘﺮب اﻏـﻠﺐ در ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ،ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ،اﺳﺖ.
ﻧـﺎﺣﯿﻪي اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ ﻋﺮﯾﺾﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد .ﺳﻮزن ﻧﯿﺶ ﺑﻠﻨﺪ و ﺧﻤﯿﺪه اﺳﺖ.
اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﻧﯿﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﮐـﻮﭼﮑﯽ دارد .از اﯾـﻦرو ،ﮔﺰش اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮر درد
ﺟﺬب زﻫﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﺳـﺮﯾﻊ ﺻﻮرتﻣﯽﮔﯿـﺮد و ﻇﺮف 2ﺳـﺎﻋﺖ ﯾـﺎ
زﯾﺎدي ﻧﺪارد و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑـﻮدن ﺳﻢ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ در ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﻮارد
ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﺷﺮوعﻣﯽﺷـﻮد و ﺗـﺎ 4ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻪ اوج
ﮔﺰش ﺑﺎ درد ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺎﺷـﺪ .ﻫﻤﯿـﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻏـﻠﺐ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺪهي
ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ .زﻫﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﺑﺎﻋﺚ درد ﺷﺪﯾﺪ ﺷﺪه و ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ
زﯾﺎدي از آﺳﯿﺐدﯾﺪﮔﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣـﺮاﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ را ﺑـﻪﺗـﺄﺧﯿـﺮ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ.
در اﺛﺮ ﺧﻔﮕﯽ ﯾﺎ اﯾﺴﺖ ﻗﻠﺒﯽ ـ ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺑـﻪ ﻣـﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷـﻮد.
درﻧﺘﯿﺠـﻪ ،زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳـﻢ ﻓﺮاﻫﻢﻣﯽﺷـﻮد و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ،
در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻣـﺮگوﻣﯿـﺮ ﻧـﺎدر اﺳﺖ ،اﻣﺎ در ﮐـﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ وزن
ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺎ درد و ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺴﯿﺎر وﺧﯿﻢ ازﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮن ادراري ﻣﺮاﺟﻌﻪﻣﯽﮐﻨﺪ.
و ﻏﻠﻈﺖ زﻫـﺮ ﺗـﺰرﯾﻖﺷـﺪه ،ﻣﻤـﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﺎﻋﺚ ﻣـﺮگ در ﺳـﺎﻋﺖﻫـﺎي اوﻟﯿـﻪي ﮔﺰش ﺷـﻮد.
١٧
١٨
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻋﻘـﺮب ﮔـﺎدﯾـﻢ
ﻋﻘﺮب ﮔﺎدﯾﻢ ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﻋﻘﺮبﻫﺎي اﯾﺮان اﺳﺖ و زﻫﺮ آن
ﺑﻪ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﺣﺎد ﮐﻠﯿﻪ ،اﺛـﺮ ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﻣـﺮﮐﺰي ،اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﻋﺮوﻗﯽ،
اﯾﺴﺖ ﻗﻠﺒﯽ ـ ﺗﻨﻔﺴﯽ و درﻧﻬـﺎﯾﺖ ﻣﺮگ
ﻣﻨﺠﺮﻣﯽﺷﻮد.
اﯾﻦرو ،ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪﺑﻮد.
در اواﯾـﻞ ﺷﺐ ،ﺧـﻄﺮ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘـﺮ از اواﺧـﺮ ﺷﺐ اﺳﺖ؛ زﯾـﺮا
درﻃﯽ ﺷﺐ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺟـﺎﻧﻮر ﭼﻨـﺪ ﮔـﺰش دﯾﮕـﺮ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻨﺎﺑـﺮاﯾﻦ،
ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ از ﻣﯿـﺰان زﻫﺮ ﮐـﺎﺳﺘﻪ ﺧـﻮاﻫﺪﺷـﺪ. .5ﻧﻮع ﻋﻘﺮب
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﮔﻮﻧﻪي ﻋﻘﺮب ﺷﺪت درد و درﺟﻪي ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.
(
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
ﻏﻠﻈﺖ زﻫﺮ در ﻓﺼﻞ ﺑـﻬﺎر ﺑﺴﯿـﺎر ﺑﯿﺸﺘـﺮ از ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﯾﯿﺰ اﺳﺖ .از
.1ﺳﻦ و وزن ﺑﯿﻤﺎر
ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ در اﻓـﺮاد ﻣـﺴﻦ و ﮐـﻮدﮐـﺎن ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗـﺮ اﺳﺖ .ﻫـﺮﭼـﻪ وزن
آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﮐﻤﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﻣﻘـﺪار ﺳـﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم وزن ﺑﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧـﻮاﻫﺪﺑـﻮد .درﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺧـﻄﺮ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ.
ﮔـﻮﻧﻪﻫـﺎي دﯾـﮕﺮ ﻋﻘـﺮب
.2ﻣﺤﻞ ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﮔﺰش در ﺳﺮ و ﮔﺮدن ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗﺮ از اﻧﺪامﻫـﺎي دﺳﺖ و ﭘـﺎ اﺳﺖ.
اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺳﺖ .در ﻣﻨﺎﻃﻖ
.3ﺳﻦ ﻋﻘﺮب
ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﯾﺮان ،ﻋﻘﺮب ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎدي از ﻣـﺮدم را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ
ﻋﻘﺮب ﻣﺴﻦﺗﺮ ﻣﯿﺰان ﺳﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد.
روﺑﻪرو ﺳﺎﺧﺘﻪاﺳﺖ .ﺳﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮد
.4زﻣﺎن ﻧﯿﺶزدن
آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ازﺑﯿـﻦ ﻣﯽﺑـﺮد .ﺑﻨﺎﺑـﺮاﯾـﻦ ،ﺑـﺮﺧﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﺑﺴﺘـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻮع
ﮔﺰشﻫﺎ از ﻓﺼﻞ ﺑﻬـﺎر آﻏـﺎزﻣﯽﺷـﻮد و ﺗﺎ ﭘـﺎﯾﯿﺰ اداﻣـﻪدارد .اﻣـﺎ ﺑﯿﺸﺘـﺮﯾﻦ
زﻫﺮﺷﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﮔﺰشﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺧﻮاب زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ،
١٩
٢٠
در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺑـﺎوﺟﻮد اﯾﻦ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪداﺷﺖ ﮐﻪ
)
ﺷﺨﺺ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ ﺑﻨﺪﭘﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ واﮐـﻨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺷﺪﯾـﺪﺗﺮ در
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﻋﻮارض ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
اﻧﺪازه ،ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮي و رﻧﮓ ﻋﻘﺮبﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﺰﺷﮑﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦﻧﻤﯽﮐﻨﺪ.
اﺛﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع زﻫﺮ از ﺧﻮد ﺑـﺮوزدﻫـﺪ.
ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب ﺑﯽﺿـﺮر ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻧﯿﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑـﺮوز درد
ﺷﺪﯾﺪ ﯾـﺎ ﺣﺴـﺎﺳﯿﺖ و ﺳـﻮزش ﻣﯽﺷـﻮد و اﻏﻠﺐ در ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﺗﻮرم
(
ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن اﺣﺴﺎس ﺳـﻮزنﺳـﻮزن ﺷـﺪن ﻧﯿـﺰ اﯾﺠﺎدﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ
n n n n
ﺗﺮﺷﺢ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺰاق،
اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻖ،
اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن،
اﻓﺰاﯾﺶ و ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ و ﺗﺸﻨﺞ.
ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺗﻔﺎوت زﻫـﺮ ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ازﻧـﻈﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤـﺎن ﺷﯿﻤﯿـﺎﯾﯽ و درﻧﺘﯿﺠﻪ
ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم اﺛـﺮ آن در اﻓـﺮاد ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﻋـﻮارض ﺑـﺎﻟﯿﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎري را
ﻣﯽﺗـﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪهﮐـﺮد. ﺗﻮﺟﻪ:
در ﭼـﻨﯿـﻦ ﺷـﺮاﯾـﻄﯽ ،ﻧـﻤـﯽﺗـﻮان ﺑــﺮاي درﻣـــﺎن آﺳﯿﺐدﯾــﺪﮔـــﺎن دﺳﺘـــﻮراﻟــﻌﻤـﻞ ﯾـﮑﺴـﺎﻧﯽ ﺻــﺎدرﮐـﺮد.
ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻋﺎرﺿﻪاي در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻬﺒﻮدﻣﯽﯾﺎﺑﺪ .اﻣﺎ زﻫﺮ
ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺑـﺎﻋﺚ ﭘـﺎرهﺷـﺪن ﮔﻠﺒﻮلﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ)ﻫﻤﻮﻟﯿﺘﯿﮏ(
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﻣـﯽﺷـﻮد ﯾـﺎ ﺑـﺮﺧﯽ ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ زﻫـﺮ ﻣﻬﻠﮏﺗـﺮي دارﻧـﺪ و آﺛـﺎر آن روي
ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛـﻪ را ﺟﻬﺖ ﭘﺮﻫﯿـﺰ از ﮔﺰش ﻣﺠﺪد
ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ) ﻧﻮروﺗﻮﮐﺴﯿﮏ( اﺳﺖ.
ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺮاﺣﻞ ذﯾـﻞ را اﻧﺠﺎمدﻫﯿـﺪ:
ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻼﺋﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺶ زﻫﺮدار ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك:
n n n n n n n
.1ﺑـﻪ ﻓـﺮد آﺳﯿﺐدﯾـﺪه اﻃﻤﯿﻨـﺎندﻫـﯿـﺪ و او را آرامﮐﻨﯿـﺪ؛ آراﻣـﺶ ﻓـﺮد
ﺑﯽﻗﺮاري ﺷﺪﯾﺪ،
ﺑﺎﻋﺚﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺬب زﻫﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺣﻔﻆﮐﻨﯿﺪ.
ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ،
.2ﻋﻀﻮ ﻧﯿﺶزده را درﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﺳـﻄﺢ ﺑـﺪن ﻗﺮاردﻫﯿﺪ
اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺤﺮﯾﮏﭘﺬﯾﺮي ﻋﺼﺒﯽ،
)ﻣﺜﻼً ﺑﺎ آوﯾﺰانﮐـﺮدن دﺳﺖ ﯾـﺎ ﭘـﺎ( ،و ﺑـﻪﺳـﺮﻋﺖ آن را ﺑـﯽﺣـﺮﮐﺖ
ﺗﺎري دﯾﺪ ﯾﺎ دوﺑﯿﻨﯽ،
ﮐﻨﯿﺪ .ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر از ﯾﮏ ﺗﺨﺘﻪﭼـﻮب ﯾﺎ آﺗـﻞ اﺳﺘﻔـﺎدهﮐﻨﯿﺪ.
ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ،
.3ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶزدﮔﯽ را ،ﺑﺎ ﮐﯿﻒ آب ﺳﺮد ﯾﺎ ﯾﺦ ،ﺳﺮد ﻧﮕﻪدارﯾﺪ .ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻣﻘـﺪاري ﯾـﺦ درون ﭘﺎرﭼﻪ ﯾـﺎ ﮐﯿﺴﻪي ﻧﺎﯾﻠﻮن ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و
ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎري ادرار،
اﻧﻘﺒﺎض ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪاي، ٢١
٢٢
n
ﭘﺲ ،اﮔﺮ درد ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻧﯿﺎﻓﺖ ،ﺑـﺎز ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠﺎمداد،
ﺟﺬب زﻫـﺮ ﮐﻤﮏﮐﻨﺪ.
)
n
ﺳﺮﻣﺎدادن ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺨﻔﯿﻒ درد ﺑﻪ ﮐﻨـﺪﺷـﺪن ﺳﺮﻋﺖ
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً روي ﭘـﻮﺳﺖ ﻗـﺮارﻧﺪﻫﯿﺪ.
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
روي ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش ﻗـﺮاردﻫﯿﺪ .ﺑﻪﺧـﺎﻃﺮ داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷﯿﺪ ﮐـﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﯾﺦ را
وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ از ﺳﺮﻣﺎدادن ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻋﻀﻮ ﺧـﻮدداريﮐـﺮد.
.4ﻋﻀﻮ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه را ﺗـﺎﺣـﺪ اﻣﮑﺎن درﻣﻌـﺮض ﺗـﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻓﺘـﺎب ﻗﺮارﻧﺪﻫﯿﺪ و از ﺣﺮﮐﺖدادن ﺑﯽﻣﻮرد آن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾـﺪ.
(
.5ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﺑﺎ ﻫـﺪف ﺗـﺄﺧﯿﺮ در ﺟـﺬب ﺳﻢ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺧﺎص ﻣﺠﺎز اﺳﺖ .اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در دﺳﺖ ﯾـﺎ ﭘـﺎ ﺑـﺎﺷـﺪ،
اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش را در ﻣـﻮاﻗﻌﯽ ﻣـﺠﺎز ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻣـﮑﺎن رﺳـﺎﻧﺪن آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ 2ﺳﺎﻋﺖ ﭘـﺲ از ﮔـﺰش ﺑـﻪ ﯾـﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ وﺟﻮدﻧﺪارد .وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗـﺎﺣـﺪ اﻣـﮑﺎن ﻣـﺤـﻞ ﮔـﺰش را دﺳﺖﮐـﺎري ﻧـﮑﻨﯿﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺎﻧـﻊ ﻋـﻮارض و ﻋﻔـﻮﻧﺖ ﺟـﺎﻧﺒـﯽ ﺷﻮﯾـﺪ.
.7ﺑـﻪ آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﻣﺎﯾﻌﺎت زﯾﺎد ﺑـﺪﻫﯿـﺪ و ﻣﺘـﻮﺟـﻪ ﺗـﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ادرار او ﺑـﺎﺷﯿـﺪ.
.8از ﺗـﺠﻮﯾـﺰ ﻓﺮآوردهﻫـﺎي ﻣـﺮﻓﯿﻦ ،ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﺗـﺮﯾﺎك ﯾـﺎ ﻣﺨﺪرﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﻮدداري ﺷﻮد؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﻮاد اﺛﺮ زﻫﺮ ﻋﻘﺮب را ﺗﺸﺪﯾﺪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
.9ﻣﺠﺪداً ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷـﻮد ،از ﻫـﺮﮔﻮﻧـﻪ درﻣـﺎن ﻣـﺤﻠﯽ و ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮد ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪه ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ ،و آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ
ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻤﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶ)ﺣﺪود (3-5cmرا ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪي
ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗـﺰرﯾﻖ ﭘـﺎدزﻫـﺮ در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد
ﭘﻬﻦ) (4-5cmﺑـﻪآراﻣﯽ ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﺗـﺎ ﮔﺴﺘـﺮش زﻫـﺮ در ﺧـﻮن ﮐﻨﺪ ﺷﻮد.
داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ .در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮏ ،ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎرداري ،داﺷﺘﻦ
دﻗﺖﺷﻮد ﮐـﻪ ﻓـﺸﺎر ﻧـﻮار ﺑﺴﺘﻪﺷـﺪه ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﺑﻪاﯾـﻦ ﻣﻨﻈﻮر،
ﻧﺎراﺣﺘﯽﻫﺎي ﮐﻠﯿﻮي ،ﻗﻠﺒﯽ ،ﻋﺼﺒـﯽ و ﺣﺘﯽ اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر را در
ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺴﺘﻪﺷـﻮد ﮐـﻪ ﯾـﮏ اﻧﮕﺸﺖ ﺑـﻪراﺣﺘﯽ از
آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺬﮐﺮدﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﭘﺰﺷﮏ را ﮔﻤﺮاه ﻧﮑﻨﺪ.
زﯾﺮ آن ﻋﺒﻮرﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﻧﺒـﺾ در ﻧﻘﺎط اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ اﻧﺪام
E
ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﻮد .درﺿـﻤﻦ ،ﻫﺮ 10-15دﻗﯿﻘﻪ ﯾﮏﺑﺎر ﺑـﻪﻣﺪت 30-60ﺛﺎﻧﯿﻪ
ﻧﮑﺘﻪ:
ﻣـﻤـﮑﻦاﺳﺖ ارﺳـﺎل ﻋـﻘـﺮب ﺑـﻪﺻـﻮرت زﻧـﺪه ﯾــﺎ ﻣـﺮده در ﻗـﻮﻃـﯽ ﯾـﺎ ﺷﯿﺸﻪﻫﺎي دردار ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮي ﺟﻬﺖ ﺗـﺸﺨﯿﺺ
ﻧﻮار را ﺑﺎزﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺠﺪداً ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﺗـﺎ ﻋﻀﻮ دﭼـﺎر ﺧﻮنﻣﺮدﮔﯽ و دﯾﮕﺮ
ﮔﻮﻧﻪ و ﻧﻮع ﺳﻢ و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘـﺨﺎب روش درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ .اﻣﺎ وﻗـﺖ را ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﺗﻠـﻒ ﻧﮑﻨﯿـﺪ و اﯾــﻦ ﮐـــﺎر را ﺑـﻪﻋﻬـﺪهي ﺷﺨﺺ
ﺿﺎﯾﻌﻪﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻧﺸﻮد.
دﯾﮕـﺮي ﺑﮕـﺬارﯾــﺪ ﺗــﺎ درﺻــﻮرت ﯾـﺎﻓﺘﻦ آن را ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾـﯽ ﺗﺤﻮﯾـﻞدﻫــﺪ.
.6ﻓﺸﺎردادن ﺳﺮﯾﻊ اﻃﺮاف ﻣـﻮﺿﻊ ﻋﻘـﺮبﮔﺰﯾـﺪه ،ﺟـﻬﺖ ﺧـﺮوج زﻫﺮ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﮔﺰش ،ﺗـﺎ ﺣﺪودي ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ.
E
درﺑﺎرهي ﺑﺮﯾﺪن ،ﻣﮑﯿﺪن ،ﺳﻮزاﻧﺪن ﯾﺎ داغﮐـﺮدن ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﺗـﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ وﺟـﻮدﻧـﺪارد .ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑـﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣـﺨﺎﻟﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي
ﺗﻮﺟﻪ:
درﺻﻮرت ﻧﺰدﯾﮏﺑﻮدن ﻣـﺮاﮐـﺰ درﻣـﺎﻧـﯽ ،ﺑـﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﺑﺪون اﺗﻼف وﻗﺖ و اﻧـﺠـﺎم اﻗﺪامﻫـﺎي اﺿـﺎﻓﯽ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه را ﻫـﺮﭼـﻪ ﺳـﺮﯾﻊﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺮاﮐـﺰ
ﻧﮑﺘﻪ: ٢٣
٢٤
درﻣـﺎﻧـﯽ ﻣﻨﺘﻘـﻞﮐﻨﯿـﺪ.
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
اﻟﻒ( ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﺤﯿﻂ
.1از اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ و ﺗﻮدهﮐﺮدن ﻫﯿﺰم ،اﻟﻮار و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎﻧﯽ در ﺧـﺎﻧﻪﻫـﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰﺷﻮد .اﯾـﻦ ﻣـﻮاد درﺻﻮرت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﺒﻮدن ﻫﺮﭼـﻪ زودﺗـﺮ ﺑـﻪ
(
ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﻣﻨﺘﻘﻞﺷـﻮد .درﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ اﯾﻦ ﻣـﻮاد ﺿـﺮورﺗﺎً ﺑﺎﯾـﺪ
در ﻣﻨـﺰل ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪﺷﻮد ،ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫـﺮ 6ﻣـﺎه ﯾﮏﺑﺎر آﻧﻬﺎ را
.6ﺑﻪﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪاوم ﺟﻤﻌﯿﺖ ،ﺑﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ و ﺑﻪدﻧﺒﺎل
آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻘـﺮ ،اﻓـﺮاد ﮐﻢدرآﻣـﺪ ﺟﻬﺖ ﺳـﺎﺧﺖ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪي
روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣـﻬﺎﺟـﺮتﻣـﯽﮐﻨﻨﺪ .اﯾـﻦ زﻣﯿـﻦﻫـﺎ اﻏﻠﺐ زﯾﺴﺘﮕﺎه
ﻋﻘﺮب اﺳﺖ .از اﯾﻦرو ،ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳـﺎﺧﺖوﺳـﺎز آﻟﻮدﮔﯽ اﯾﻦ ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾـﻦ اﻓﺮاد اﻃﻼع و روشﻫـﺎي ﭘـﺎﮐـﺴﺎزي ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ آﻧﻬﺎ
آﻣـﻮزش دادهﺷـﻮد.
.7ﻟﺸﻤﻪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻻيروﺑﯽ ﺟﻮيﻫـﺎ و ﻧﻬﺮﻫـﺎ ﮐـﻪ آب ﻣﺼﺮﻓﯽ در ﮐﺸـﺎورزي را ﺑـﻪ ﻣﺰارع ﻫـﺪاﯾﺖﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺣـﺎوي رﯾﺸﻪﻫـﺎ و ﺳﺎﻗﻪي ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘـﺲ از ﺧﺸﮏﺷﺪن و ﭘـﻮﺳﯿﺪن در دﯾـﻮارهي ﻧﻬﺮﻫﺎ
ﻓﻀﺎي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺟﻬﺖ زﯾﺴﺖ ﻋﻘﺮب ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ.
ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮد و ﮐﻒ ﻣﺤﻞ ﺟـﺪﯾـﺪ را ﻗﺒﻞ از اﻧﺒـﺎرﮐـﺮدن ﺑـﺎ ﮔﺎزوﯾـﯿﻞ،
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﺳﻨـﮓﭼﯿﻦﻫـﺎي اﻃﺮاف ﻣـﺰارع ﮐـﻪ ﺑـﻪﻣﻨﻈﻮر ﻣـﺮزﺑﻨـﺪي و
ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ ﯾﺎ روﻏـﻦ ﺳﻮﺧﺘـﻪ آﻏﺸﺘﻪﻧﻤـﻮد.
ﺟﺪاﺳﺎزي زﻣﯿﻦﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ ﻧﯿـﺰ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﭘﻨﻬﺎنﺷﺪن
.2درﺻـﻮرﺗـﯽ ﮐـﻪ ﮐـﻒ ﺣﯿـﺎط ﺧـﺎﮐـﯽ اﺳﺖ ،ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎ را
ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻋﻘﺮب اﺳﺖ.
آبﭘﺎﺷﯽ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎ ﻏﻠﺘﮏﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در روﺳﺘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﯾﺎ
اﺳﺘـﺮاﺣﺖ در ﮐﻨـﺎر اﯾﻦ ﻣﺤﻞﻫـﺎ ﺑـﻪوﯾﮋه در ﺷﺐ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ
درﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ،آن را ﺑﻪ ﺑﺎﻏﭽﻪي ﺳﺒـﺰي و ﮔـﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞﮐـﺮد.
ﮔـﺰش اﻓـﺮاد ﺷـﻮد .ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﯾـﻦ ،ﺑـﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻣﺮدم ﻣـﺤﻠﯽ درﺑـﺎرهي اﯾـﻦ
.3ﺗﻤﺎم ﺷﮑﺎفﻫﺎ و ﺳﻮراخﻫـﺎي دﯾﻮار ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻞ رس و آﻫﮏ
ﺧـﻄﺮات ﻫـﺸﺪارداد.
ﻣﺴﺪود و ﺗﺎﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺳﻄﺢ دﯾﻮار ﺻﺎفﺷـﻮد.
.4ﺧﺎك اﻧﺒﺎﺷﺘـﻪ در ﺣﯿـﺎط ﻣﻨـﺎزل ﺑﺎﯾـﺪ ﻫـﺮ ﺳـﺎل ﯾﮏﺑﺎر زﯾﺮورو ﯾﺎ در
ب( ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي
ﺑﺎﻏﭽﻪ ﭘﺨﺶ و ﺳﭙﺲ ﮐـﻮﺑﯿﺪهﺷـﻮد.
.1درﺑـﺎرهي ﺑـﺎزي ﺑـﺎ ﭘـﺎي ﺑـﺮﻫﻨـﻪ ﯾـﺎ دﻣﭙـﺎﯾﯽ و اﺣﺘـﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﮔﺰش
.5ﺧـﺎﮐﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿـﺮون ﺟـﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎدهي ﮐـﺎهﮔﻞ ﭘﺸﺖﺑﺎم ،درون اﺗﺎقﻫﺎ
ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﻪوﯾـﮋه در اواﯾﻞ ﺷﺐ ﺑـﻪ ﮐـﻮدﮐﺎن ﻫﺸﺪار دادهﺷـﻮد.
ﯾـﺎ ﺑﺎﻏﭽﻪ آورده ﺷﺪهاﺳﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎزرﺳﯽ ﺷـﻮد.
.2ﻫـﺮ روز ﺑﺎﯾﺪ ﻟﺒﺎسﻫـﺎ و ﮐـﻔﺶﻫﺎ را ﻗﺒـﻞ از ﭘـﻮﺷﯿﺪن ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﺗﮑﺎﻧﺪ ٢٥
٢٦
و ﺣﻮﻟﻪ و ﻟﺒﺎس ﺧﻮاب را ﺧﻮب ﺑـﺮرﺳﯽﮐـﺮد.
.4در ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎر و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﮐﺮدن ﻣـﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎﻧﯽ ،اﻟـﻮار و ﭼـﻮب از
)
دﺳﺘﮑﺶ اﺳﺘﻔﺎدهﺷﻮد .درﺣﯿﻦ ﺟﺎﺑـﻪﺟﺎﯾﯽ ﻟـﻮازم و اﺷﯿـﺎ در ﻣﻨـﺎزل و
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﯾﺎ ﭼﮑﻤـﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨـﺪ.
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
.3ﮐﺎرﮔﺮان و ﮐﺸﺎورزان در ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر در ﺷﺐ از ﮐﻔﺶﻫـﺎي ﺳـﺎقدار
اﻧﺒﺎرﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﺣﺘﯿﺎطﺷـﻮد.
.5ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب از ﺗـﺨﺘﺨﻮابﻫـﺎي ﭘـﺎﯾﻪﺑﻠﻨـﺪ ﻓﻠﺰي)ﻟـﻮﻟﻪاي ﮔﺎﻟﻮاﻧﯿﺰه( اﺳﺘﻔﺎدهﺷﻮد .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﺗﺨﺘﺨﻮابﻫـﺎي ﭘـﺎﯾﻪ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺘﻔـﺎدهﻣﯽﺷﻮد، ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي آن را داﺧﻞ ﻇﺮﻓﯽ ﺻﺎف ﺑﺎ دﯾﻮارهي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮاردﻫﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ،
(
وﺳـﺎﯾﻞ ﺧـﻮاب ﺑـﺎﯾﺪ ﻗـﺒـﻞ از اﺳﺘـﻔـﺎده ﺑـﺎزرﺳـﯽ و ﺗﮑﺎﻧﺪه ﺷﻮد.
ﻋﻘـﺮب زرد ﺧـﺎﻟـﺪار
.6ﺗـﺨـﺖ و وﺳـﺎﯾـﻞ ﺧـﻮاب ،ﻣــﺎﻧـﻨـﺪ ﺑـﺎﻟـﺶ ،ﺗـﺸـﮏ و ﭘﺸـﻪﺑـﻨـﺪ
ﻧﺒـﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ دﯾـﻮار ﯾـﺎ ﺷـﺎخ و ﺑـﺮگ و ﺗـﻨـﻪي درﺧـﺘـﺎن ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧـﻪ
E
ﺗـﻤـﺎﺳﯽ داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷـﺪ .رﻋـﺎﯾـﺖ ﺣـﺪاﻗـﻞ 50cmﻓـﺎﺻـﻠﻪي ﺗـﺨﺖ
ﻧﮑﺘﻪ:
اﮔـﺮ ﻋـﻘـﺮب روي ﺑـﺪن ﻗـﺮارﮔــﺮﻓﺖ ،ﺳـﻌــﯽﮐـﻨﯿـﺪ ﺑـﺪون واﻫـﻤـﻪ و ﺑــﺎ اﺳﺘـﻔـﺎده از ﯾﮏ اﺑــﺰار آن را ﺑـﺘـﮑﺎﻧـﯿــﺪ .در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد ،ﺑــﻪﺧﺼـﻮص از ﻟﻪﮐـﺮدن آن روي ﺑـﺪن ﺧـﻮدداري ﺷـﻮد.
ﺑـﺎ دﯾـﻮار ﺿـﺮوري اﺳﺖ.
.7ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﯾﺎ ﺗـﻔـﺮﯾـﺢ از ﻧـﺸﺴﺘـﻦ ﯾـﺎ ﺧـﻮاﺑـﯿـﺪن روي
ج( اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﻋﻘﺮب
زﻣﯿﻦ ﺑﻪﺧﺼﻮص در اواﯾـﻞ ﺷـﺐ ﺧـﻮدداري ﺷــﻮد و در ﺑـﺎزﮔـﺸﺖ
.1ﻣﺮغﻫﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﭘﺲ
.8از ﺗﻮﻗﻒ در ﺟﺎدهﻫﺎي ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﺧـﺎكﻫـﺎي اﻧﺒﺎﺷﺘﻪﺷﺪه
ﺧﻮد را ﺗﮑﺎنﻣﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺗـﻮان ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ واﮐﻨﺶ را از
وﺳﺎﯾﻞ و ﻟﻮازﻣﯽ ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ ﭘـﺘـﻮ و زﯾـﺮاﻧﺪاز ﺑـﺎاﺣﺘﯿـﺎط ﺟﻤـﻊ ﺷـﻮد.
از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮك ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾـﺎد و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﻧـﻮك
ﮐــﻪ ﺑـﻪﻣﻨـﻈـﻮر ﻫـﺪاﯾـﺖ آبﻫـﺎي ﻧـﺎﺷـﯽ از ﺑــﺎرﻧـﺪﮔـﯽ ﺑـﻪ زﯾـﺮ
ﻋﻘﺮب ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﻪﺗﮑﻪﮐﺮدن ﺑﺪن ﺟـﺎﻧﻮر ،آن را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ.
ﭘـﻞﻫـﺎ اﺳﺖ و ﻫـﻤـﭽـﻨﯿـﻦ ،ﺧـﺎكرﯾـﺰﻫـﺎي ﮐـﻨـﺎر رﯾــﻞ راهآﻫـﻦ
.2ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﯾﺎ ﺟﻮﺟﻪﺗﯿﻐﯽﻫﺎ ،ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏﻫﺎ ،ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎ و ﺣﺸﺮهﺧﻮارﻫﺎي
.9ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻮر ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨـﺪ و ﻓـﻀﺎي ﺣﯿـﺎط ،ﻣﺴﺘﺮاح و آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ در
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ در اﻣـﺎﮐـﻦ ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ ﺷـﻬﺮي و
ﺧـﻮدداري ﺷـﻮد.
ﻣﻮشﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮزهﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ و دراز دارﻧﺪ ،ﺟﺎﻧﻮارن ﮐﻢﺧﻄﺮ ﻣﻔﯿﺪي
ﻃﻮل ﺷﺐ ﺑـﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾـﯽ ﭘـﺮﺧﻄﺮ روﺷﻦ ﺑﺎﺷـﺪ.
٢٧
٢٨
.3ﺑﯽﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﯽ ﻣـﺎﻧﻨﺪ رﺗﯿﻞﻫـﺎ ﺷـﮑﺎرﭼﯿـﺎن ﺗـﻮاﻧـﺎﯾـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ در
)
زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻋﻘـﺮب ﻫﻢ ﻣﺸـﺎﻫﺪهﺷﺪهاﻧﺪ ،وﻟﯽ ﺑـﻪدﻟﯿـﻞ ﺗﻨﻔـﺮ ﻋﻤـﻮﻣﯽ و
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺗﻮاﻧﺎﯾـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﺣﺸـﺮات و ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ ﺗﻐﺬﯾـﻪﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ.
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺳﺎزشﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و زادووﻟﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮران ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن
ﻋـﺪم آﮔـﺎﻫﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﮐﺸﺘﻪﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ.
.4ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﮔـﺮوﻫﯽ از ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤـﮕﯽ ﺷﮑﺎرﭼﯽ و ﻣﻔﯿﺪ ﻫﺴﺘﻨـﺪ و از ﺳﺎﯾـﺮ ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﺗﻐـﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
.5ﺳﻮﺳﮏﻫﺎي ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﻫﻢ ﮐـﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿـﺎه ﺑﺮاق و ﺑﻪ ﻃﻮل 35mm
ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﯽﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪراﺣﺘﯽ از ﻋﻘﺮب ﺗﻐـﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺪون
(
اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺶ ﻋﻘﺮب ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ آﻧﻬﺎ آﺳﯿﺒﯽ ﺑـﺮﺳﺎﻧـﺪ.
از روش ﺣﻔﺎري ﻻﻧﻪﻫـﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﯿﺪ آن اﻗـﺪام ﻧﻤﻮد .ﺑﺮاي ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﻔﺎر ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺑﮑﺮ آﻧﻬﺎ را ﺻﯿﺪﮐﺮد .ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﻧﻤـﻮﻧـﻪي زﻧـﺪه را در ﻗـﻮﻃﯽ ﯾـﺎ ﺷﯿﺸﻪﻫـﺎﯾﯽ
ﻧﮕﻬﺪاريﻧﻤﻮد ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘـﻪﻣﯽﺷﻮد .درِ ﻇﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﻮراخ ﮐﻮﭼﮏ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺟـﺮﯾـﺎن ﻫـﻮا ﻣﺎﻧـﻊ از ﻓﺎﺳﺪﺷـﺪن ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺷـﻮد و
ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﺣﺸـﺮهي ﮐـﻮﭼﮏ ﻧﯿـﺰ ﺟﻬﺖ ﺗﻐـﺬﯾـﻪي ﻋﻘـﺮب داﺧﻞ ﺷﯿﺸﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪﺷـﻮد .ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ روش ﺑـﺮاي ﮐﺸﺘـﻦ و ﻧﮕﻬـﺪاري ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﻋﻘﺮب، ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ آن در ﺷﯿﺸﻪي ﻣﺤﺘﻮي اﻟﮑﻞ ﺳﻔﯿﺪ %70-%75اﺳﺖ. ﺟﻬﺖ ارﺳـﺎل ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣـﺮاﮐـﺰ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽدرﻣـﺎﻧﯽ ﻻزم اﺳﺖ
ﮐﻪ روي ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺷﯿﺸﻪي ﺣﺎوي ﻋﻘﺮب اﻃﻼﻋـﺎت زﯾﺮ درج ﺷـﺪهﺑﺎﺷـﺪ: nﻧﺎم ﺷﻬﺮ ،روﺳﺘﺎ ﯾﺎ آﺑﺎدي، n
روش ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب و ارﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ
n
ﻻزﻣﻪي ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻋﻘﺮبﻫﺎ دراﺧﺘﯿـﺎر داﺷﺘـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺳﺎﻟﻢ
n
اﺳﺖ .ﺑﻪاﯾـﻦ ﻣﻨﻈﻮر ،ﺑﺎﯾـﺪ دﻗﺖﮐـﺮد ﺗـﺎ در ﻫﻨـﮕﺎم ﺻﯿـﺪ ﻟﻄﻤـﻪاي ﺑـﻪ آن
n
واردﻧﺸﻮد .ﺑﺮاي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺎﯾـﺪ اﺣﺘﯿﺎطﻫﺎي ﻻزم ﺑـﻪﻋﻤﻞ آﯾـﺪ.
ﻣﮑﺎن ﺻﯿﺪ، ﺗﺎرﯾﺦ،
ﺳﺎﻋﺖ،
ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺻﯿﺎد.
ﻣﺘـﻌﺎﻗﺒﺎً ﭘـﺲ از ﺗﺸﺨﯿـﺺ ﮔﻮﻧـﻪ ،اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪدﺳﺖ آﻣـﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ارﺳﺎلﮐﻨﻨﺪهي ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑـﻪ ﺷﺨﺺ ﺻﯿـﺎد اﻋـﻼم ﺧﻮاﻫﺪﺷﺪ.
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﻞ ﻣﺸﮑﻮك ﺑـﺎ ﭘﻨﺲ ﯾـﺎ ﭼـﻮب ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﺎوش ﺷﻮد.
درﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻋﻘﺮب ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑـﻪ آن دﺳﺖ زد ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗـﻮان از ﭘﻨﺲ
ﯾـﺎ اﻧﺒـﺮ ﯾـﺎ درﺻـﻮرت دردﺳﺘـﺮس ﻧـﺒـﻮدن اﯾـﻦ وﺳـﺎﯾـﻞ از دو ﻗـﻄﻌـﻪ
ﭼﻮب اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد .ﻋﻘﺮب را ﺑﺎﯾﺪ از دم ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ،آن را داﺧﻞ ﻇﺮف دردار ﻗـﺮارداد.
ﺑﺮاي ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب ﺣﻔﺎر ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪاري آب در ﺳﻮراخﻫﺎي ﻣﺤﻞ زﯾﺴﺖ ﻋﻘﺮب رﯾﺨﺖ و ﺑﺎ ﺧﺎرجﺷﺪن ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ روش ﮔﻔﺘﻪﺷﺪه آن را ﺻﯿﺪﮐﺮد. ٢٩
٣٠
ﻓﺼﻞ اول :ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ
ﺑـﺮاﺳـﺎس ﺑـﺮآورد ﺳـﺎﻻﻧـﻪ در ﺣـﺪود 300,000ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔـﯽ در ﺟﻬﺎن اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓـﺘـﺪ .در ﺣـﺪود 30,000-40,000ﻣﺮگ درﻧﺘﯿﺠـﻪي ﮔـﺰش
(
ﻣـﺎر ﮔـﺰارشﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑﯿﺸﺘـﺮﯾـﻦ ﻣـﺮگوﻣـﯿـﺮ در ﺟـﻨـﻮب ﺷـﺮﻗـﯽ
آﺳﯿـﺎ) 25,000ﻣـﻮرد( اﺳﺖ.
%98ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽﻫـﺎ در اﻧـﺪامﻫـﺎ)دﺳﺖ و ﭘـﺎ( اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓﺘـﺪ%35 .
آﺳﯿﺐدﯾـﺪﮔـﺎن ﮐﻮدﮐـﺎن زﯾـﺮ 10ﺳـﺎل ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺟـﻨﺲ ﻣـﺬﮐـﺮ ﺑﯿﺸﺘـﺮ دﭼﺎر ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷـﻮد.
ازﻧﻈﺮ ﻓـﺼﻠﯽ %90 ،ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽﻫـﺎ در ﺑﻬـﺎر ﺗـﺎ ﭘﺎﯾﯿـﺰ اﺗﻔـﺎقﻣﯽاﻓﺘـﺪ.
در ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﯿـﺎ 3500ﻧـﻮع ﻣـﺎر وﺟـﻮددارد ،اﻣـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ از %10ﮐـﻞ
ﻣﺎرﻫﺎ ﺳﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ .در اﯾـﺮان 65ﻧـﻮع ﻣﺎر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ 12ﻧﻮع آﻧـﻬﺎ ﺳﻤـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ.
آﻣﺎر دﻗﯿﻘﯽ از ﺣـﻮادث ﻣﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔـﯽ در اﯾـﺮان وﺟـﻮدﻧـﺪارد .اﻣـﺎ ﺑـﺎ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣـﺎرﻫﺎي ﺳـﻤﯽ ﻣﺨﺘـﻠﻒ در ﺳـﻄﺢ ﮐـﺸﻮر ﺑـﻪﺗﺮﺗﯿﺐ
ﻣـﻮارد ﮔـﺰش ﻣـﺎر ﺟﻌـﻔﺮي ،اﻓـﻌﯽ ﮔـﺮزه ،اﻓﻌـﯽ ﺷﺎخدار و ﻣـﺎر ﮐﺒـﺮي
ﺑﯿﺶ از اﻧـﻮاع دﯾـﮕﺮ اﺳﺖ. ٣١
٣٢
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻣـﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﻪ روش ﺗـﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪي
ﺗﺨﻢﮔـﺬار ،زﻧـﺪهزا و ﺗﺨﻢﮔﺬارـ زﻧـﺪهزا ﺗـﻘﺴﯿﻢﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
)
ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ،ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑﺎ ﺳﻢ ﻣﺎر ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري ﺣﺎد اﺳﺖ .در ﮔﺮوه ﻣﺎرﻫﺎي ﮐﺒﺮي ﺣـﺪود %25ﺑﯿﻤـﺎران ﺑﺴﺘـﺮي ﻓـﻮتﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك و ﺗـﻮﻗﻒ اﻋـﻤﺎل ﺗـﻨﻔﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻤـﺎر را
از ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﮔـﺰش ازﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑـﺮد .اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎران در 24ﺳـﺎﻋﺖ اول ﭘـﺲ از ﻣـﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ زﻧـﺪه ﺑﻤـﺎﻧـﻨـﺪ ،از ﺧـﻄﺮ ﻣـﺮگ
(
(
ﻧـﺠﺎتﯾـﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ و 2-3روز ﺑﻌـﺪ ،ﻫـﻤـﻪي آﺛـﺎر و ﺿـﺎﯾـﻌﺎت ﻋﺼﺒـﯽ ﺑﻬﺒـﻮد ﺧـﻮاﻫﺪﯾـﺎﻓﺖ. ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮگوﻣﯿـﺮ ﺑﺴﯿـﺎر زﯾـﺎد در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﺎن ،ﺑﻪﺧﺼﻮص
ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﺎر ﮐﺒـﺮي ،ﻧﻘﺶ ﺳـﺮم ﺿـﺪﺳﻢ ﻣـﺎر در ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺮگ ﺑﺴﯿـﺎر ﻣﻬﻢ
اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ درﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﺳﺮم ﺑﻪﻣـﻮﻗﻊ ﺗـﺰرﯾﻖﺷـﻮد.
درﺑﺎرهي اﻓﻌﯽﻫﺎ درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺧﻮﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ،
ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﺎر ﺟﻌﻔـﺮي ﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪهﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﺑـﺪون
ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ)اﻟﻒ ـ ﻣﺎر ﻧﻠﻨﮕﯽ ــ ب ـ ﻣﺎر ﺷﺘﺮي ــ ج ـ ﻣﺎر زﻧﮕﯽ ــ د ـ ﻣﺎر ﭘﻠﻨﮕﯽ(
درﻣﺎن ﺣﺪود %15-%20اﺳﺖ و درﺻـﻮرت ﺗـﺰرﯾـﻖ ﺳـﺮم ﺿـﺪﺳـﻢ ﻣﺎر،
ﻣﺮگﻫﺎ %2-%3ﺗﻘﻠﯿﻞﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ.
زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺎرﻫﺎ
ﻣـﺎرﻫـﺎ زﯾـﺮﺷــﺎﺧـﻪي ﻣـﻬــﺮهداران و از ردهي ﺧـﺰﻧــﺪﮔـﺎن ﻫﺴﺘﻨـﺪ و
اﻧﻮاع ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ
ﺳـﮑﻮﻧـﺖ در ﻣـﻨـﺎﻃـﻖ آرام و ﺗـﺎرﯾـﮏ را ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔـﯽ ﺷـﻠﻮغ ﺷـﻬـﺮي
ﻣﺎرﻫـﺎ اﻧـﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ از ﺑـﯿـﻦ آﻧﻬـﺎ ﻓـﻘﻂ ﺗﻌـﺪاد ﻣـﻌـﺪودي
ﺗـﺮﺟـﯿﺢﻣﯽدﻫﻨـﺪ .آﻧﻬـﺎ ﭘـﻮﺳﺘـﯽ ﻓـﻠﺲدار ،ﺑـﺪﻧـﯽ ﻃﻮﯾـﻞ و ﭼـﺸﻤـﺎﻧﯽ
٣٣
ﺑـﯽﺣـﺮﮐﺖ دارﻧـﺪ.
ﺳـﻤﯽ و ﺧـﻄـﺮﻧـﺎك ﻫﺴﺘﻨـﺪ .ﺑـﻪﯾـﺎد داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺣـﺘﯽ ﻣـﺎرﻫـﺎي ٣٤
ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ:
ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ آﻧﻬﺎ ﮔﺮد ﯾﺎ ﻋﻤﻮدي اﺳﺖ .ﻣـﺎر ﻃﻠﺤﻪ ،ﺗﯿﺮﻣـﺎر و ﺳﻮﺳﻦﻣﺎر از اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
)
.1ﻣﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ،
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺧـﻮد اﺳﺘﻔﺎدهﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ.
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﺳﻤـﯽ ﻧﯿـﺰ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع از ﺧـﻮد ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ ﺷﮑﺎر از ﻧﯿﺶ و ﺳﻢ
اﯾﻦ ﻣﺎرﻫﺎ دﻧﺪانﻫﺎي ﻧﯿﺶ ﺧﻠﻔﯽ دارﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻏـﺪهي ﺳﻤﯽ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ.
.2ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ، .3ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ.
.1ﻣﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ
اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺎرﻫﺎ دﻧﺪانﻫﺎي ﺳﺎده دارﻧﺪ .ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢﻫﺎ ﮔﺮد و ﻣﺪور و دم آﻧﻬﺎ
(
ﮐﺸﯿﺪه و دراز اﺳﺖ .ﺣﺮﮐﺖ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﯾﻊ و ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﮏﻫﺎي ﺳﺮ و ﺑﺪن آﻧﻬﺎ
ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ .از اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺎر ﺧﺎﮐﯽ ،ﺷﻼﻗﯽ و آﺑﯽ را ﻧﺎمﺑﺮد.
.3ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ
ﻧﻤـﺎي دﻧـﺪانﻫـﺎي ﻣـﺎر ﻧﯿﻤـﻪﺳﻤﯽ
ﺳﺮ اﯾﻦ ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﺜﻠﺜﯽﺷـﮑﻞ و ﭘﻬﻦﺗـﺮ از ﮔـﺮدن اﺳﺖ .ﺑﯿﻦ ﭼﺸﻢﻫـﺎ و ﺑﯿﻨﯽ ﺳﻮراﺧﯽ وﺟﻮددارد ﮐـﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪهي ارﺗﻌﺎش و ﺣﺮارت اﺳﺖ .ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ
آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻀﯽ)ﺧﻄﯽ( و ﺷﺒﯿﻪ ﭼﺸﻢ ﮔﺮﺑﻪ اﺳﺖ و در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭼﺸﻢ ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ، ﯾﮏ ﺣﻔﺮهي ﮐﻮﭼﮏ وﺟﻮددارد ﮐﻪ در ﻣﺎرﻫـﺎي ﻏﯿـﺮﺳﻤﯽ دﯾـﺪهﻧﻤﯽﺷـﻮد
)ﻣﺎر ﻣﺮﺟـﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺎرﻫـﺎي ﺳـﻤﯽ اﺳﺖ ﻣـﺮدﻣﮏ ﻣـﺪور دارد( .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،دو دﻧﺪان ﻧﯿﺶ در ﻓﮏ ﻓـﻮﻗﺎﻧـﯽ دارﻧﺪ.
ﻧﻤـﺎي دﻧﺪانﻫـﺎي ﻣـﺎر ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ
از اﯾـﻦ دﺳﺘـﻪ ﻣـﯽﺗﻮان ﻣـﺎر ﮐﺒﺮي ،ﮐـﻔﭽﻪﻣـﺎر ،اﻓﻌﯽ ﺷـﺎخدار و ﻣـﺎر
.2ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ
ﺟﻌﻔﺮي را ﻧـﺎمﺑـﺮد. ٣٥
٣٦
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
n n n
ﻧﻤﺎي دﻧﺪانﻫﺎي ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ
اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻨﻔﺎوي؛
ﻗﺮﻣﺰي و ﺗﻮرم ﻋـﺮوق ﻟﻨﻔـﺎوي در ﻋﻀـﻮ ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﯾﻦ
ب( ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ n
ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻋـﺼﺎب :ﺑـﯽﺣﺴﯽ اﻃـﺮاف دﻫـﺎن ،ﮐﺸﯿﺪن
ﺣﺮوف ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ،ﺿﻌﻒ ،ﺗﻌﺮﯾﻖ ،ﺗﺐ ،ﺗﻬـﻮع ،اﺳﺘﻔﺮاغ ،اﺣﺴﺎس
ﻣﺰهي ﻓﻠﺰ در دﻫﺎن ،اﻓﺰاﯾﺶ ﺗـﺮﺷﺢ ﺑـﺰاق ،ﮐﻤـﺎ و ﺑـﻪﻧـﺪرت ﺗﺸﻨـﺞ
(
E
ﻟﺨﺘﻪ ﺧﻮن ﻋﺮوق ﺳﻄﺤﯽ؛
ﻗﺮﻣﺰي و ﺗﻮرم ﺑـﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺪن.
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
n
ﮔﺎﻧﮕﺮن)ﺳﯿﺎهﺷﺪﮔﯽ در اﺛﺮ ﻣﺮگ ﺑﺎﻓﺘﯽ(؛
ﻧﮑﺘﻪ:
و اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻋﻀﻼت ،ﭼﺸﻢ ،زﺑﺎن ،ﮔﻠﻮ و دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ؛
ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﮔﺰش ﻣﺎر ﺳـﻤﯽ از ﻏﯿـﺮﺳﻤﯽ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ و ﺑﻪآﺳـﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ .ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘـﻪﺷـﺪ ﻫـﺮ ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك
n
ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﮔﺮدش ﺧﻮن :اﺧﺘﻼلﻫﺎي اﻧﻌﻘﺎدي و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي
ﺧﻮﻧﯽ ،اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﻠﺒﻮلﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي و ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻼﮐﺖﻫﺎ.
اﺳﺖ ،ﻣﮕﺮ ﺧﻼف آن ﺛـﺎﺑﺖﺷـﻮد.
ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﺳﻢ ﻣﺎر در ﺑﺪن
ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ،ﺳﻢ ﻣﺎرﻫﺎ روي ﻫﻤﻪي اﻋﻀﺎي ﺑﺪن اﺛﺮﻣﯽﮔﺬارد ،وﻟﯽ اﺑﺘﺪا ،ﻗﻠﺐ
و ﻋﺮوق ﺑﻌﺪ ،دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮔﺮدش ﺧﻮن و ﺳﭙﺲ ،دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﯽ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ .در ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﺻﻔﺤﻪي ﺑﻌﺪ آﺛﺎر ﺳﻢ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﺳﺖ.
ﮐﮏ ﻣـﺎر
اﻟﻒ( ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﻣﻮﺿﻌﯽ
n
اﺛﺮ ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪي ﺣﺎﺻﻞ از دﻧﺪانﻫﺎي ﻧﯿﺶ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش)ﻣﺸﺎﻫﺪهي دو ﻧﻘﻄﻪ
n
ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻧﺴﺠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از آﻧﺰﯾﻢﻫﺎي ﺳﻢ؛
ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﯾﺎ زﺧﻢ در ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶزدﮔﯽ( و درد و ﺳﻮزش در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛ n n
ﻗﺮﻣﺰي ﭘﻮﺳﺖ و ﺑﺮوز ﺗﺎول؛ ﺧﻮنﻣﺮدﮔﯽ؛
٣٧
٣٨
.1ﻧـﻮع ﻣـﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨـﺪهي ﻧـﯿﺶ ،ﻗـﺪرت ﮔـﺰش ،اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﻢ و ﻧـﻮع
)
ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ اﺳﺖ؛
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
اﻟﻒ( ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎر
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
.2زﻣﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﮔﺰش)ﻫﺮﭼـﻪ اﯾﻦ ﻣﺪت ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻘﺪار ﺳﻢ واردﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺪن ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ(؛
.3ﻣﻘﺪار ﺳـﻢ واردﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺑـﺪن ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﻮاﻣـﻞ ﻣـﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺎر و اﻧـﺴﺎن ﺑﺴﺘـﮕﯽدارد.
(
ب( ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺴﺎن
اﻟﻒ( ﮐﻔﭽﻪ ﻣﺎر
.1اﻧﺪازهي ﺟﺜﻪي اﻧﺴﺎن)ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺜـﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗـﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺜﻼً در ﮐـﻮدﮐﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻢ ﺑـﻪ وزن ﺑﯿﺸﺘـﺮ ﻣﯽﺷﻮد(؛
.2ﮔﺰش از روي ﻟﺒﺎس ﯾـﺎ ﭘـﻮﺳﺖ؛
.3ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد؛
.4ﻧﻮع ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪي اﻧﺠﺎمﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه ﮐﻪ در ﺷﺪت ﯾﺎ ﺿﻌﻒ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻧﺎﺷﯽ از زﻫﺮ ﻣﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ.
٣٩
٤٠
ب( ﻣﺎرﮐﺒﺮي
ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺟـﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺎرﮔﺰﯾـﺪﮔﯽ ﻣﺠـﺪد ،آﺳﯿﺐدﯾﺪه را از ﻣﺤﻞ
)
ﺣﺎدﺛـﻪ دورﮐﻨﯿـﺪ.
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
در اﺑـﺘـﺪا ،ﭘـﺲ از ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻣﺤـﻞ ﺣﺎدﺛـﻪ و اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻟﺒـﺎس و ﮐـﻔﺶ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪي زﯾـﺮ را درﺣﯿﻦ رﺳـﺎﻧﺪن آﺳﯿﺐدﯾـﺪه ﺑـﻪ
اوﻟﯿﻦ ﻣـﺮﮐـﺰ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽدرﻣـﺎﻧﯽ)اورژاﻧﺲ( اﻧﺠـﺎمداد:
.1ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺧﻮد را ﺣﻔﻆﮐﻨﯿﺪ.
.2ﺑﯿﻤﺎر را آرامﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖﮐﻨﺪ.
.3ﻣﺤﻞ زﺧﻢ)ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ( را ﺑﺎ آب و ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ.
(
.4اﺷﯿﺎﯾﯽ ازﻗﺒﯿﻞ ﺳﺎﻋﺖ ،اﻟﻨﮕﻮ ،اﻧﮕﺸﺘﺮ و ﮐﻔﺶ را درآورﯾﺪ.
.5ﻋﻀﻮ آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺗﻮﺳﻂ آﺗﻞ ﺑـﯽﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿـﺪ و ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ از ﺳﻄﺢ
در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺑﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد: n n n
اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از 1ﺳﺎﻋﺖ از ﮔﺰش ﮔﺬﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ.
ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و اﺛﺮي از زﺧﻢ ﯾـﺎ آﻟﻮدﮔﯽ دﯾﮕـﺮ ﻧـﺪاﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ ،در ﺷﺮاﯾﻂ
زﯾﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷـﻮد: n
ﺳﯿﺎﻫﺮگﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﺧﻮاﻫﺪﮐﺎﺳﺖ.
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرم ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪهﺑﺎﺷﺪ،
.7ﻣﮑﯿﺪن ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ،درﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﻟﺜـﻪ و دﻫﺎن ﺷﺨﺺ ﻣﮑﻨﺪه ﮐﺎﻣﻼً
n
ﻗﻠﺐ ﻗﺮاردﻫﯿﺪ .اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﺳـﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﺳـﻢ در ﻋـﺮوق ﻟﻨﻔﺎوي و
ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﺮم،
n
ﻓﺎﺻﻠﻪي آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ از 1ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﯿﺶ از 30دﻗﯿﻘﻪ از ﮔﺰش ﻧﮕﺬﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ،
ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﮑﯿﺪن ﻣﺤﻞ زﺧﻢ از 20دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺠﺎوزﻧﮑﻨﺪ.
.8اﮔﺮ ﺳﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻓﺮد وارد ﺷﺪهﺑﺎﺷـﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑـﺎ آب ﺳـﺎده ﯾﺎ ﺷﯿﺮ
3cm .6ﺑـﺎﻻي ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش را ﺑـﺎ ﺑﺎﻧـﺪ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه)ﻧـﻮار ﯾـﺎ ﭘﺎرﭼـﻪ(
ﺷﺴﺖ و ﻣﺠﺮوح را ﻓﻮري ﺑﻪ اورژاﻧﺲ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن رﺳﺎﻧﺪ.
ﺑﺒﻨـﺪﯾـﺪ .درﺻـﻮرت دردﺳﺘـﺮس ﻧﺒـﻮدن ﺑﺴﺖ ﻣﻨـﺎﺳﺐ و ﺗـﺎ زﻣـﺎن
.9از ﻣﺼـﺮف ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﮑﻠﯽ و ﺗﺠﻮﯾـﺰ ﻣﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﮐﯿﺪاً ﺧﻮدداري ﮐﺮد.
ﻓـﺮاﻫﻢﻧﻤـﻮدن آن ،ﻧـﺎﺣﯿﻪي ﺑﺎﻻي ﻣـﺤﻞ ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔـﯽ را ﺑـﺎ ﻓـﺸﺎر
ﺑـﺮاي ﺗـﺴـﮑـﯿـﻦ درد ﻣــﯽﺗــﻮان از ﻣـﺴـﮑـﻦﻫـﺎي ﺳـﺎده ،ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ
دﺳﺖ ﻣﺤـﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ.
اﺳﺘـﺎﻣﯿﻨـﻮﻓـﻦ اﺳﺘﻔـﺎدهﮐـﺮد.
ﺗﻮﺟﻪ:
.10ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋـﻼﺋﻢ ﻧـﺎرﺳﺎﯾﯽ رﯾـﻮي ،ﮐﻠﯿـﻮي و ﻗﻠﺒـﯽ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ.
ﻫﺮﮔﺰ از ﺗﻮرﻧﯿﮑﻪ ﯾﺎ ﮔـﺎرو ﺑـﺮاي ﺑﺴﺘـﻦ ﺑـﺎﻻي زﺧﻢ اﺳﺘﻔﺎدهﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾـﺮا ﺳﺮﺧﺮگﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﻪﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑـﺎﻓﺖﻫﺎي دورﺗـﺮ از ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش آﺳﯿﺐ
ﻣﺠﺮوح را ﻓﻮري ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ .ﺑـﺎ ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﻤﮏﻫﺎي
ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ .ﺑـﺎﻧـﺪ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﺎﻧـﺪ ﭘﻬﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺗﺎﺣﺪي ﺳﻔﺖ
اوﻟﯿﻪ ،ﻗﺒﻞ و درﺣﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه ﺑـﻪ ﭘـﺰﺷﮏ ،ﻣﯽﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل
ﻣﯽﺑﻨﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣـﺪاد ﯾـﺎ اﻧﮕﺸﺖ زﯾﺮ آن ﻗﺮارﮔﯿﺮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺴﺘﻦ ﺳﯿـﺎﻫﺮگﻫـﺎ ﺷـﻮد .زﯾـﺮا ﺳﯿﺎﻫﺮگﻫـﺎ ﺧـﻮن را ﺑـﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﯽﺑـﺮد و
ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ را ﮐـﺎﻫﺶداد.
از آﻧﺠﺎ ﺳﻢ در ﺗﻤﺎم ﺑـﺪن اﻧﺘﺸﺎرﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ.
٤١
٤٢
ﻣـﺤﻘﻘــﺎن اﻋﺘـﻘــﺎد دارﻧــﺪ ﮐــﻪ دﺳﺖﮐـﺎري ﻣــﺤـﻞ زﺧـﻢ ﺑـﺎﻋﺚ
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
از دﺳﺖﮐﺎري و ﺑـﺮش ﻣﺤـﻞ ﻣـﺎرﮔﺰﯾـﺪﮔـﯽ ﭘـﺮﻫﯿـﺰ ﺷـﻮد .اﻣـﺮوزه ،اﮐﺜـﺮ
)
اﻓــﺰاﯾﺶ آﻟـﻮدﮔﯽ و ﻋﻔﻮﻧﺖ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﻣﯽﺷـﻮد.
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
E
ﻧﮑﺘﻪ:
ﺗﻮﺟﻪ:
اﺳﺘـﻔـﺎده از ﺳـﺮﻣـﺎدرﻣـﺎﻧﯽ ﯾـﺎ ﮐﻤﭙـﺮس آب ﺳـﺮد در ﻣـﺤﻞ ﻣـﺎرﮔـﺰﯾـﺪﮔـﯽ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻣـﻤﻨـﻮع اﺳﺖ.
(
ﺗﻮﺻﯿﻪي ﻣﻬﻢ:
.2رﯾﺨﺘـﻦ ﻣﻘـﺪاري ﺑﻨﺰﯾﻦ داﺧﻞ ﺳﻮراخ ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺮونآﻣﺪن ﺟﺎﻧﻮر از ﺳﻮراخ ﻣﯽﺷﻮد و ازﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن را اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎزد.
.3ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻮ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﺣﺴـﺎس ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧﺪ)اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓـﻮقاﻟﻌﺎدهي ﺷـﺎﻣﻪي ﻣـﺎر( .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻦ آﺗﺶ از ﮐﺎه و ﭘﻬﻦ و اﻧﺘﺸﺎر دود آﻧﻬﺎ در ﻓﺮاريدادن ﻣـﺎرﻫﺎ
ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻣﺎرﻫﺎ از اﺳﺘﺸﻤﺎم اﺳﺎﻧﺲ ﻧﻌﻨﺎع و ﭘﻮﻧﻪ ﮔﺮﯾﺰاﻧﻨﺪ.
ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﮐﺸﺖ ﻧﻌﻨـﺎع و ﭘـﻮﻧﻪ در ﻣﺠـﺎورت ﻣﺤﻞﻫـﺎي ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ، اردوﮔﺎهﻫـﺎ و ...ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
.4ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺳﻢ ﻋﻠﯿﻪ ﻣـﺎر ﻧﯿـﮑﻮﺗﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎر
اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪهاﺳﺖ .ﭘﺎﺷﯿﺪن ﮔﺮد ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮ در اﻃـﺮاف ﻣﻨﺎزل،
درﺻﻮرت ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺎري ﮐﻪ ﺷﺨﺺ را ﮔـﺰﯾﺪهاﺳﺖ ،ﺑﺮاي ﺗـﺸﺨﯿﺺ ﻧـﻮع
ﻣﺰارع ،ﭼﺎدرﻫﺎ و اردوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ازﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻦ و ﻓﺮار ﺳﺮﯾﻊ ﻣﺎرﻫﺎ از
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎرﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻪﺷﺪن ﻣﯽﺗـﻮاﻧﻨـﺪ رﻓﻠﮑﺲ ﮔﺰش
ﻣﺤﯿﻂ اردوﮔﺎهﻫﺎ ،ﻣﺰارع ،اﻃﺮاف ﭼﺎدرﻫﺎ و ...ﺑﭙﺎﺷﯿﺪ.
ﮔﻮﻧﻪ و ﺳﻢ ،ﻻﺷﻪي ﻣﺎر ﺑـﻪﻫﻤﺮاه ﺑﯿﻤﺎر ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرﺳﺘـﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞﺷـﻮد .ﺑﺎﯾـﺪ
ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﮔﺮد ﺗﻮﺗﻮن را ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري ﭘﻮدر ﺗﺎﻟﮏ ﻣﺨﻠﻮطﮐﻨﯿﺪ و در
داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،درﺑﺎرهي ﻣﺎر ﻣﺮده ﻧﯿﺰ اﺣﺘﯿﺎط ﻻزم را ﺑﻪﻋﻤﻞ آورﯾـﺪ.
.5ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺎر ﻣﻨـﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم درﺑﺎرهي ﻧﻮع ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﭘﺎدزﻫﺮ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ.
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺗﻮﺟﻪ:
اﻟﻒ( ﺑﻬﺴﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﻣﺤﯿﻂ
ﭼﻮن ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﻫـﺮ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺎرﻫـﺎي ﺧـﺎص آن ﻣﻨﻄﻘـﻪي ﺟﻐـﺮاﻓﯿـﺎﯾـﯽ
ﺿﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﺠﺪد ﻗﺴﻤﺖ »ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒـﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ« ﺑﻪ
اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓﺘـﺪ ،ﺑـﺮاي اﻃـﻼع ﺻﺤﯿـﺢ از اﻧـﻮاع ﻣـﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺤﻮهي
اراﺋﻪي ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي داﻣﭙﺰﺷﮑﯽ،
ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ذﯾﻞ ﻧﯿـﺰ ﺗﻮﺟﻪﺷـﻮد:
ﮐﺸـﺎورزي و ﺟﻨﮕﻠﺒﺎﻧـﯽ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ.
.1ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎرﯾﮏ را ﺗﺮﺟﯿﺢﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ روﺷﻦﺗﺮ و از ﻧـﻮر ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ،اﺣﺘﻤﺎل دورﺷﺪن ﻣﺎرﻫﺎ از اﯾﻦ اﻣﺎﮐـﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪﺑـﻮد.
٤٣
٤٤
ﻓﺼﻞ دوم :ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﻣـﺎر
ب( ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي
.1در ﺑﯿﺎﺑﺎن ،ﻗﺒﻞ از ورود ﺑـﻪ اﻣﺎﮐﻦ ﯾـﺎ ﭼـﺎدر آﻧـﻬﺎ را ﺑـﺎزدﯾـﺪﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ
(
ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ واردﺷـﻮﯾﺪ.
.2ﻗﺒﻞ از ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﻨﻪي درﺧﺘﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳﯽﮐﻨﯿﺪ.
.5ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻪ ﻣﺎر ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﯾﺠﺎد ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ 50cmاﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﻪﻣﺤﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻣﺎر از ﻣﺤﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ .در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎر ﺑﻪﻃﻮر زﯾﮕﺰاگ ﯾﺎ ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ ﻣﺎر ﻣﺨﺘﻞﺷﻮد.
.6ﻧﺰدﯾﮏ ﭼﺎه ،ﻏﺎر ،ﺑﺎﺗﻼق ،ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺮوﮐـﻪ و اﺷﯿﺎي زاﯾـﺪ و ﺑﯽﻣﺼﺮف ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪ و ﺑﻪ آبﻫﺎ ،درﺧﺘﺎن ﯾﺎ دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد ﻣﺎر ﻫﺴﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ ،ﯾﺎ ﺑﺎاﺣﺘﯿﺎط ﻋﻤﻞﮐﻨﯿـﺪ.
.7اﮔﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣـﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪﮐﺮد ،ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺣﻤﻠﻪي دوﺑﺎره ، ﻣﺤﻞ را ﺗـﺮكﮐﻨﯿـﺪ. .8از زﺧﻤﯽﮐﺮدن ﻣﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺧﻄﺮﻧﺎك و رﻫﺎﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ.
.9در ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﺎرﺧﯿﺰ ﺟﻌﺒﻪي ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ را ﺑﻪﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﯿﺪ. ﺗﻮﺟﻪ:
.3در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ در ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﻗـﺪمﻧﺰﻧﯿﺪ و ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر ﺑـﻪﺧﺼﻮص در
ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷﻮد در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﺎرﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ،ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ از ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺗﻬﯿﻪ و در ﺷﯿﺸﻪﻫـﺎي دردار ﺣـﺎوي اﻟﮑﻞ 75درﺟﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ ﺗـﺎ در اﺳـﺮع وﻗﺖ ﺟـﻬﺖ ﺷﻨـﺎﺳــﺎﯾـﯽ ارﺳﺎلﺷﻮد .ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﻼوهﺑﺮ ﺷﻨـﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔـﻮﻧـﻪ و ﺗـﺸﺨـﯿـﺺ ﻧــﻮع ﺳـﻤــﯽ از ﻏـــﯿـﺮﺳـﻤـﯽ ،ﺳــﺮمﻫــﺎي ﺿــﺪﺳـﻢ ﻣــﺎر را ﺑــﻪ ﻣﻨـﻄـﻘـﻪ ارﺳـﺎلﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ.
ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺎرﺧﯿﺰ از دﺳﺘﮑﺶ ،ﭘﻮﺗﯿﻦ ﺳﺎقﺑﻠﻨـﺪ)ﭼﮑﻤﻪ( و ﺷـﻠﻮار ﺑﻠﻨـﺪ ﺑﺎ
ﻣﭻﭘﯿﭻ اﺳﺘﻔﺎدهﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ .از ﺗـﺮدد و ﮐـﻮﻫـﻨﻮردي در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺎرﺧﯿـﺰ ﺑﻪﺻﻮرت اﻧﻔﺮادي ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ.
ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺎرﺧﯿﺰ
.4ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب ،از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﭼﻮبﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ .ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم روز ﻫﻢ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭼﻮب ﺑﺰرگ و ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎمدﻫﯿﺪ. ٤٥
٤٦
زﻧﺒـﻮرﮔﺰﯾـﺪﮔﯽ ﺑﺤﺚﻣﯽﺷـﻮد.
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
اﯾـﻦ ﻓـﺼﻞ ﺑـﺎ ﺗـﻮﺟـﻪ ﺑــﻪ ﻣـﯿـﺰان ﺑـﺎﻻي ﮔـﺰش زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ ،درﺑـﺎرهي
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ
ﺣﺸﺮات ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧـﻪي ﺟﺎﻧـﻮران را ﺗـﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫﻨﺪ .ﺗﻌـﺪاد ﺣـﺸﺮاﺗﯽ
ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﯽﮔﺰﻧـﺪ ﻣﺤـﺪود ﻧﯿﺴﺖ ،وﻟـﯽ ﺣﺸـﺮاﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸﺘـﺮ ﺑـﺎﻋﺚ
(
ﺑـﺮوز ﻣـﺸﮑﻼت ﭘـﺰﺷـﮑـﯽ ﻣـﯽﺷﻮﻧـﺪ ،اﻧـﻮاع زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ ،ﻣـﻮرﭼﻪﻫـﺎ و
ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎي زﻫﺮدار ﻫﺴﺘﻨـﺪ.
اﻟﻒ( زﻧﺒﻮرﻫﺎ
ﺳـﻢ ﺣـﺸـﺮات را ﻣـﺨﻠﻮﻃـﯽ از ﻣـﻮاد ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﺗـﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ
زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ زﻧﺒﻮرﻫﺎ
ﺑـﺪن ﺑﺮﺧﯽ اﻓـﺮاد ﺑـﻪﺧـﺼـﻮص ﮐـﻮدﮐـﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ آن ﺣﺴـﺎس اﺳﺖ.
زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻨـﻮﻋﯽ از ﺣﺸﺮات ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﺳـﺮاﺳﺮ
درﻧﺘﯿﺠـﻪ ،ﺑﻌﺪ از داﺧﻞﺷـﺪن ﺳـﻢ در ﺑـﺪن ،واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﻣﺤـﺪود ازﻗﺒﯿـﻞ
ﺟﻬﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧﺪ .ﻧﺤﻮهي زﯾﺴﺖ و رﻓﺘـﺎر آﻧﻬﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕـﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت
ﮐـﻬـﯿـﺮ ،ﺧـﺎرش ،ورم و ﯾـﺎ واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﻋــﻤـﻮﻣـﯽ ﺷـﺪﯾـﺪ ،ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ
اﺳﺖ .ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي زﻧﺒـﻮر ﺷـﺎﻣـﻞ زﻧﺒﻮرﻫـﺎي ﻋـﺴﻞ)ﻣﻌﻤـﻮﻟﯽ و درﺷﺖ( و
ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ ،ﺳﺴﺘﯽ ،اﺣﺴﺎس ﮔﺮﻓﺘـﮕﯽ ﺻـﺪا و ﺧـﺲﺧـﺲ دﯾـﺪهﻣـﯽﺷـﻮد.
ﻋـﻼوهﺑـﺮ ﻋـﻼﺋـﻢ ﯾـﺎدﺷﺪه ،ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪﻧـﺪرت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑـﻪﺻﻮرت
زﻧﺒﻮرﻫـﺎي وﺣﺸﯽ)زرد ،ﻗـﺮﻣـﺰ و ﮐﺎﻏـﺬي( اﺳﺖ.
ﺷـﻮك ﻧﯿـﺰ ﻇﺎﻫـﺮﺷـﻮد.
زﻧﺒﻮرﻫﺎ اﻏﻠﺐ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧﺪ .ﮐﻠﻨﯽ آﻧﻬﺎ را ﯾﮏ ﻣﻠﮑﻪي ﺗﺨﻢﮔﺬار،
از آنﺟﺎ ﮐـﻪ اﮐـﺜﺮ ﺣﺸـﺮات ﺑـﻪﺻـﻮرت دﺳﺘـﻪﺟـﻤﻌﯽ زﻧـﺪﮔﯽﻣﯽﮐﻨﻨﺪ،
ﻧـﺮﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺎرورﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻠﮑﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎرﮔﺮﻫـﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﮐﻪ
ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻫﻢزﻣـﺎن ﻓـﺮد ﭼﻨﺪﺑـﺎر ﮔﺰﯾﺪهﺷـﻮد ﮐـﻪ درﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ
وﻇﯿﻔﻪي ﺟﻤﻊآوري ﻏﺬا و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻧﻮزادان را ﺑﻪﻋﻬﺪه دارﻧـﺪ.
ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ اﺳﺖ .ﺑـﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ ،اﮐﺜـﺮ اﻓﺮادي ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﯾـﺎ ﺗـﻌـﺪاد ﻣﻌـﺪودي ﮔـﺰش دارﻧـﺪ ،ﻣـﺸـﮑـﻞ ﺧـﺎﺻـﯽ ﻧـﺨــﻮاﻫـﻨـﺪداﺷﺖ و درد و ﺧـﺎرش
ﻫﻢ ﻓـﻘﻂ در روز اول ﮔـﺰش آﻧـﻬـﺎ را ﻣـﯽآزارد .ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﯾـﻦ ،در اﺑـﺘـﺪاي
ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻻﻧﻪي زﻧﺒﻮرﻫﺎ
٤٨
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
)
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
زﻧﺒﻮر ﻧﺮ و زﻧﺒﻮر ﻣﺎده
ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﻧﻪ و ﺣﺠﺮهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ.
ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﻣﺎﮐﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺧﻞ اﺗﺎق ،زﯾﺮﺷﯿﺮواﻧﯽ، درون دﯾﻮارﻫﺎي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ در ﺷﮑﺎف ﺗﻨﻪي درﺧﺘﺎن دﯾﺪ.
ﮐﻠﻨﯽﻫـﺎي ﺑﺰرگ زﻧﺒـﻮر ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺧﻄـﺮات ﺑـﺎﻟﻘـﻮهاي ﺑـﺮاي اﻧﺴﺎن
ﺑﻪوﺟﻮد آورﻧﺪ .ﺗﺤﺮﯾﮏ اﯾﻦ ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ ،ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮدﮐﺎن ،ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد.
ﺑﺮﺧﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫﺎي وﺣﺸﯽ زﻧﺒـﻮر اﻧﻔـﺮادي زﻧﺪﮔﯽﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﺑـﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ
(
ﺣﻤﻠﻪﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻻﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را در زﯾـﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺳـﺎزﻧﺪ. زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻋﺎدتﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ .ﺗﻌـﺪادي از ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي زﻧﺒﻮر از ﮔﺮدهي ﮔﻞﻫﺎ و ﮔﺮوﻫﯽ از ﻻرو ﺣﺸﺮات و ﯾـﺎ ﺑﻨـﺪﭘﺎﯾﺎن ﺗﻐﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ در اﻃﺮاف ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻤﻊآوري زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪوﻓﻮر دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﻮاد ﻗﻨﺪي و ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه در ﻻﺷﻪﻫﺎ و زﺑﺎﻟﻪﻫـﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در اﯾﻦ اﻣﺎﮐﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ،ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻓﺎﺳﺪ ،ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ و ﻏﯿﺮه ﺟﻠﺐﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻋﺎدت رﻓﺘﺎري ﻣﺸﮑﻞﺳﺎز اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻨﺠﺮﻣﯽﺷـﻮد.
زﻧﺒـﻮر وﺣـﺸﯽ
٤٩
٥٠
ﻣﻮﺟﺐﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺗﻬﺪﯾـﺪﮐﻨﻨـﺪهي ﺣﯿﺎت ﺑﺎﺷـﺪ.
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻧـﺰدﯾﮏ ﮔـﺰش اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿـﺰ ﻋـﻮارض ﺧﻄـﺮﻧـﺎﮐﯽ را
.1واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ
اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻣﺮگ و ﻋـﻮارض ﺷـﺪﯾـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﯽ در زﻧﺒﻮرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ ﻧﺎﺷﯽ از
(
واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﺳﺖ .اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در اﻓﺮادي رخﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ
)
ﺳﻢ زﻧﺒﻮر ﺑﺎﻋﺚ آﺳﯿﺐ ﺑﻪ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺷﻮد .اﯾﻦ آﺳﯿﺐ اﮐﺜﺮاً ﻣﺤﺪود ﺑﻪ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
اﯾﻤﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻫﺮ زﻧﺒﻮر ﺣﺴﺎس اﺳﺖ و ﭘـﺲ از ﮔـﺰش دوم ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮر
اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰش زﻧﺒﻮر دردﻧﺎك اﺳﺖ ،وﻟﯽ در اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر،
ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي اﯾﺠﺎدﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ،درﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﮔﺰشﻫـﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ و زﯾﺎد در ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪ ﻋـﻮارض ﺷﺪﯾـﺪي ازﻗﺒﯿﻞ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪاي، ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﮐﻠﯿﻮي و ﺣﺘـﯽ در ﻣﻮارد ﻧـﺎدر ﺑـﻪ ﻣـﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد .اﯾﻦ ﻋﻮارض
ﺑﯿﺸﺘـﺮ در ﮐـﻮدﮐـﺎن ،ﺳـﺎﻟﻤﻨـﺪان و ﺑﯿـﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ ﻗـﻮاي ﺟﺴـﻤﺎﻧﯽ آﻧـﺎن ﺗﻀﻌﯿﻒﺷﺪه دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮد.
اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﮔﺰش در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﭘـﻮﺳﺖ ﺳﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ،ﻏـﺪد ﻟﻨﻔـﺎوي ﻧﺎﺣﯿﻪي
ﭘﺸﺖ ﮔﻮش و ﻧﺎﺣﯿﻪي ﺳـﺮ و ﮔـﺮدن ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻮرم ﻣﯽﺷـﻮد؛ زﯾـﺮا اﯾـﻦ
ﻏﺪد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي اﺳﺘﺨﻮان ﺳﺮ ﻗﺮاردارﻧﺪ و ﻣﻨﺒﻊ ﭼﺮﺑﯽ زﯾﺮﺟﻠﺪ در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻏﺪد ﮐﻢ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺗﻮرم اﯾﻦ ﻏﺪد ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ و ﺑـﺰرگ ﺟﻠﻮه ﺧـﻮاﻫﻨـﺪﮐـﺮد .ﺗـﻮرم اﯾﻦ ﻏﺪد)ﭘﺲ از ﮔﺰش( ﻋﺎدي اﺳﺖ و
واﮐﻨﺶ ﺷـﺪﯾـﺪي از ﺧـﻮد ﻧﺸﺎنﻣﯽدﻫﻨـﺪ .اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻄﺮ
ﺑﻪﻣﺮور ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪﯾﺎﻓﺖ.
ﺑﯿﺸﺘﺮي در اﯾﺠﺎد واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺗﻬـﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪهي ﺣﯿﺎت دارﻧﺪ ،وﻟﯽ
ﺗﻮﺟﻪ:
ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﯾﺎد داﺷﺖ ﮐﻪ واﮐﻨﺶ ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ و ﺣﺘﯽ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮔﺰش
ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮔـﺰش در ﻧــﺎﺣﯿﻪي دﻫــﺎن ﯾـﺎ ﮔﻠﻮ)ﺑﻪﺧـﺼﻮص در ﺑﭽـﻪﻫـﺎ( ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ
زﻧﺒـﻮر در ﺷﺨﺼﯽ ﮐـﻪ ﻫﯿـﭻ ﺳﺎﺑﻘـﻪي ﻗﺒـﻠﯽ واﮐﻨﺶ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧـ ﺪارد ﻧﯿﺰ
ورﻣﯽ اﯾﺠﺎدﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎﻋﺚ اﻧـﺴـﺪاد راهﻫـﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻓـﺮد ﺑﺎﯾـﺪ
اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ .از اﯾﻦرو ،ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫـﺎي ﻓﺮدي و ﺳـﺮﯾﻊ ﭘـﺰﺷﮑﯽ در ﻓﺮد
ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗـﺤﺖﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮏ ﻗـﺮارﮔﯿـﺮد.
ﻣﺸﮑﻮك ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﻣﺮي ﺣﯿـﺎﺗﯽ اﺳﺖ.
در ﻣﻮارد ﻧﺎدري ﻫﻢ واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﮐﺸﻨﺪه در ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي اول
ﭘﺲ از ﮔﺰش اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ و ﺑـﺎ ﺗـﺄﺧﯿﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎنﻣﯽدﻫـﺪ .ﭘﺲ درﻫﺮ
ﺣﺎل ،ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷﺪه ﺑﺎﯾـﺪ 24ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺎﺷـﺪ.
اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ
.1واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﻣـﻮﺿـﻌﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺎﺣـﯿـﻪي ﻧـﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ﻣـﺤـﻞ ﮔـﺰش
.2ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮارض
را درﮔـﯿـﺮﻣـﯽﮐﻨـﺪ:
٥١
٥٢
ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز اﺗﻔﺎقﻣﯽاﻓﺘـﺪ.
ﮔﺮﻓﺘﺎرﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ دور از ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻗﺮاردارﻧﺪ(:
n n n n
n n n
ورم در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﮔﻠﻮ و دﻫﺎن ﯾﺎ ﻫﺮ دو؛
ﺗﻨﻔﺲ ﻣﺸﮑﻞ و ﺻﺪادار)ﺧﺲﺧﺲ ﺳﯿﻨﻪ(؛
ﺗﻬﻮع و اﺳﺘﻔﺮاغ؛ اﺿﻄﺮاب؛
(
n
ﮐﻬﯿﺮ)ﺗﻮرم ﺧﺎرشدار روي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ(؛
)
.2واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ و ﻏﯿﺮﻣـﻮﺿﻌﯽ)ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﺑـﺪن را
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
n
ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﭘـﻮﺳﺖ ﮐـﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﻪدﻧﺒـﺎل ﮔـﺰش ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
n
درد ،ﻗﺮﻣﺰي ،ﺗﻮرم و ﺧﺎرش در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛
.5ﮔـﺰش در ﺑﭽﻪﻫـﺎ ،ﺳـﺎﻟﻤﻨـﺪان ﯾـﺎ ﺑﯿﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ دﭼـﺎر ﯾﮏ ﺑﯿﻤـﺎري زﻣﯿﻨـﻪاي دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨـﺪ؛
.6ﮔﺰش در دﻫﺎن ﯾـﺎ ﺣﻠﻖ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﮐﻮدﮐﺎن رخ دادهﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺑﯿﺶ از ﯾـﮏ ﮔـﺰش در اﯾﻦ ﻧـﻮاﺣﯽ رخدﻫﺪ)ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺗﻮرم
ﺣﻠﻖ و اﻧﺴﺪاد راه ﺗﻨﻔﺴﯽ(؛
.7ﮔﺰش ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮐﺮهي ﭼﺸﻢ را درﮔﯿﺮ ﮐﺮدهﺑﺎﺷﺪ؛
.8ﻓﺮدي ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در اﺛﺮ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر واﮐﻨﺶ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺸﺎن دادهﺑﻮد ،ﻣﺠﺪداً
ﮔﺰﯾﺪهﺷﻮد .ﺣﺘﯽ اﮔـﺮ در ﮔـﺰش ﻓﻌﻠﯽ ﻋﻼﺋـﻢ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ،
درد در ﻗﻔﺴﻪي ﺳﯿﻨﻪ؛
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪﻧﻤﺎﯾـﺪ .زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ اﯾـﻦ اﻓـﺮاد
ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن)ﺣﺎﻟﺖ ﺿﻌﻒ و ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ(؛
ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪﻃﺮف واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺳـﻮق ﭘﯿﺪاﮐﻨﻨـﺪ.
در ﻣﻮارد ﺷﺪﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻫﻮﺷﯿﺎري ﻓﺮد ،ﺗﻨﻔﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ
ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ
و ﺣﺘﯽ ﻣﺮگ در اﺛﺮ ﺷﻮك ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ.
ﺷـﺪت ﻋـﻼﺋﻢ زﻧﺒـﻮرﮔﺰﯾﺪﮔـﯽ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ ﻋـﺎﻣـﻞ ﺑﺴﺘـﮕﯽدارد:
ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ و ارﺟﺎع ﻧﯿﺎزدارد:
n
.1وﺟﻮد ﯾﮏ واﮐﻨﺶ ﺑﺰرگ ﻣﻮﺿﻌﯽ؛
.2وﺟﻮد ﻋـﻼﺋﻢ ﻋﻔـﻮﻧﺖ در ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش)اﻓـﺰاﯾﺶ درد ،ورم ،ﻗﺮﻣﺰي و
n
ﺧﺮوج ﭼـﺮك از ﻣﺤﻞ و ﺗﺐ(؛
n
.3اداﻣﻪﯾﺎﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺮاي ﺑﯿﺶ از 1-2روز؛
n
.4وﺟﻮد ﺷﮏ ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ
ﻣﺤﻞ ﮔﺰش،
ﺗﻌـﺪاد ﮔﺰش،
ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳﻢ ﺣـﺸﺮه.
ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ اورژاﻧﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞﮐﺮد؛
.1ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺳﻮراخ ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶ و ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻮد ﻧﯿﺶ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛
ﺗﻮﺟﻪ:
ﺧﻮد ﻓﺮد ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑـﺎ وﺳﯿـﻠﻪي ﻧﻘﻠﯿـﻪي ﺧﻮد ﺑﻪﻃﺮف ﻣﺮﮐﺰ اورژاﻧﺲ ﺑﺮود ،زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ دﭼﺎر ﮐـﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻫﻮﺷﯿﺎري ﺷـﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺼﺎدف ﺷـﻮد.
ﻧـﻮع زﻧﺒﻮر،
٥٣
٥٤
.2وﺟﻮد ﺧﺎرش ،درد ،ﺳﻮزش ،ﻗﺮﻣﺰي ﯾﺎ ﺗﻮرم در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛
ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي اوﻟﯿـﻪ در ﻣﻨـﺰل ﻧـﯿﺎز ﻧـﺪارد .اﯾـﻦ ﮐﻤﮏﻫـﺎي اوﻟﯿﻪ
ﺑـﻪﺷـﺮح زﯾـﺮ اﺳﺖ:
.1ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷﻮد ،ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﯿﺶ ﺣﺸﺮه)ﺑﻪﺧﺼﻮص درﺑﺎرهي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ
ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽﻣﯽﻣﺎﻧﺪ( را از ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﺑﯿﺮون آورﯾﺪ؛ زﯾﺮا
(
اﯾﻦ ﻧﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﺴﻪي ﺣﺎوي ﺳﻢ زﻧﺒﻮر ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از
ﮔﺰش ﺑﺎ اﻧﻘﺒﺎﺿﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﻢ در ﺑﺪن ﻓﺮد اداﻣﻪﻣﯽدﻫﺪ .ﺑـﺮاي
درﺻـﻮرت ﻣـﺸﺎﻫـﺪهي ﻋـﻼﺋﻤـﯽ ﮐـﻪ دﻻﻟﺖ ﺑـﺮ ﺷـﺪﯾـﺪﺑﻮدن واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ دارﻧﺪ ،ﻣﺜﻞ ﮐﻬﯿـﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺑـﺪن ،ﺗﻨﮕﯽ ﻧـﻔﺲ ،ﮐــﺎﻫـﺶ ﻓـﺸـﺎر ﺧـﻮن ،ﺧـﺲﺧـﺲ ﺳﯿﻨـﻪ ،ﮐﺒـﻮدي ﻟﺐﻫـﺎ)ﺳﯿﺎﻧﻮز( و ...ﺑﺎﯾـﺪ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه را ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ)اورژاﻧﺲ( ﻣﻨﺘﻘﻞﮐﺮد.
)
ﺑﺴﯿﺎري از ﮔـﺰشﻫـﺎي ﺳـﺎده در ﯾـﮏ ﺑﯿﻤـﺎر ﻏﯿـﺮﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر،
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
.3ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ،ﮐﻬﯿﺮ و . ...
ﺗﻮﺟﻪ:
E
ﻧﮑﺘﻪ:
در درﻣﺎن زﻧﺒـﻮرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ ﺗـﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺿــﺮوري اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫﯿـﭻ ﭘـﺎدزﻫـﺮ اﺧﺘﺼـﺎﺻﯽ ﺑـﺮاي ﺳـﻢ زﻧـﺒـﻮر وﺟــﻮدﻧـﺪارد و درﻣـﺎن ﻧــﯿـﺰ ﺑـﻪ ﺷــﺪت ﻋــﻼﺋـﻢ ﺑﯿـﻤــﺎر ﺑـﺴﺘـﮕﯽدارد .ﻗـﺴﻤـﺖ اﺻــﻠﯽ درﻣــﺎن ،ﻣـﻘـﺎﺑﻠـﻪ
اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﺎﺧﻦﻫﺎ ،ﻣﻮﭼﯿﻦ ،ﭘﻨﺲ ﯾﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد.
ﺑــﺎ واﮐـﻨـﺶﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧــﺎﺷـﯽ از ﮔــﺰش اﺳﺖ و اﮔــﺮ درﻣــﺎن
.2ﺑﺮاي ﺟـﻠﻮﮔﯿـﺮي از ﻋﻔـﻮﻧﺖ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﯽ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش را ﺑـﺎ
ﺑـﻪﻣـﻮﻗﻊ ﺻـﻮرتﮔـﯿﺮد ،در ﺑـﺴﯿـﺎري از ﻣـﻮارد واﮐـﻨﺶﻫــﺎي ﺣﺴـﺎﺳـﯿﺘﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﺧـﻮاﻫـﻨـﺪﺷـﺪ.
آب و ﺻـﺎﺑـﻮن ﺑﺸﻮﯾﯿـﺪ.
.3ﮐﻤﭙﺮس آب ﺳﺮد ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ درد ،ﺗـﻮرم و ﻗـﺮﻣـﺰي ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ
ﻣﯽﺷﻮد .درﺻﻮرت اﺳﺘﻔـﺎده از ﯾـﺦ ،ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿـﺮي از ﺳﺮﻣﺎزدﮔﯽ،
اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر واﮐﻨﺶ ﺷـﺪﯾـﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺸﺎندادهاﻧﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ
ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾﺦ را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي ﭘﻮﺳﺖ ﺑـﺪن ﻗﺮارداد .ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﮐﺎر
از اﯾﻦ ﺣﺸﺮه اﺟﺘﻨﺎبﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻪوﯾﮋه ،ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻧـﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻨـﺪوي
ﻣﯽﺗـﻮان ﻣﻘـﺪاري ﯾـﺦ را در درون ﭘـﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﮐﯿﺴﻪي ﻧﺎﯾﻠﻮن رﯾﺨﺖ
زﻧﺒﻮر وﺟﻮددارد .ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ اﺳﺘﻔـﺎده از روشﻫـﺎي زﯾﺮ ﻧﯿﺰ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي
و روي ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻗﺮارداد و ﻫﺮﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﯾﮏﺑﺎر آن را ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮد.
از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ:
.4درﺻﻮرت ﻧﯿـﺎز ﻣـﯽﺗـﻮان از ﯾﮏ آﻧﺘـﯽﻫﯿﺴﺘـﺎﻣﯿﻦ ،ﻣﺜـﻞ دﯾﻔﻦﻫﯿﺪراﻣﯿﻦ
.1ﺑـﻪﻫـﯿـﭻ وﺟـﻪ ﮐـﻨـﺪوي زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ را دﺳﺘـﮑﺎري ﻧﮑﻨﯿـﺪ و ﺑـﺎﻋﺚ
ﺑـﺮاي رﻓﻊ ﺧـﺎرش و از اﺳﺘـﺎﻣﯿﻨﻮﻓﻦ ﺑـﺮاي ﮐﺎﻫﺶ درد اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد.
ﺗﺤﺮﯾـﮏ آﻧﻬـﺎ ﻧـﺸﻮﯾـﺪ.
.5ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺧﻤﯿﺮ درﺳﺖﺷـﺪه از ﺟـﻮشﺷﯿـﺮﯾﻦ و آب در ﻣـﺤﻞ ﮔﺰش ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑﻪ ﮐـﺎﻫﺶ درد ﮐﻤﮏﮐﻨﺪ.
٥٥
٥٦
ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺣﺸﺮات ﻣـﯽﺷـﻮﻧـﺪ.
ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ از ﭘﯿـﺮاﻫﻦﻫـﺎي آﺳﺘﯿـﻦﺑﻠﻨـﺪ و ﺷـﻠﻮار ﺑﻠﻨـﺪ)ﻧﻪ ﺷﻠﻮارك( اﺳﺘﻔﺎدهﻧﻤﻮد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،از ﻣﺼﺮف ﻋﻄﺮﻫﺎي ﺑﺴﯿـﺎر ﺧﻮﺷﺒـﻮ و ﻗﻮي و
رﯾﺨﺘﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ،ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﻧـﻮﺷﺎﺑﻪ روي زﻣﯿـﻦ اﺟﺘﻨﺎبﺷـﻮد؛ زﯾﺮا ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑـﺎﻋﺚ ﺟﺬب زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
(
.4درﺻـﻮرت ﻣـﺸﺎﻫـﺪهي زﻧـﺒـﻮر در ﻧـﺰدﯾـﮑﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻬـﺘـﺮ اﺳﺖ ﺑﻪﺟﺎي
)
.3در ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮدش در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮐﻪ ﺣﺸﺮات زﯾﺎد وﺟﻮددارﻧﺪ،
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
ﺑـﺎﯾـﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﮔـﺰش زﻧـﺒـﻮر ﺑـﻮد؛ زﯾـﺮا اﯾـﻦ وﺳـﺎﯾـﻞ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎﻋـﺚ
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
.2در ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر ﺑـﺎ وﺳـﺎﯾﻞ ﻣـﻮﺗـﻮري ،ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﻣـﺎﺷﯿـﻦ ﭼـﻤـﻦزﻧـﯽ
ﻧـﺎﺑـﻮدﮐـﺮدن ﺣـﺸﺮه ﺑـﺎ وﺳـﺎﯾﻠﯽ ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﻣﮕﺲﮐـﺶ ،ﻣﻮﻗﺘﺎً آن ﻣﻨﻄﻘﻪ
ﺗـﻌﺪاد ﻣـﻌـﺪودي ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﺧـﻄـﺮﻧـﺎك ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻗـﺎدرﻧـﺪ ازﻃﺮﯾـﻖ
اﯾـﺠـﺎد واﮐـﻨـﺶﻫـﺎي اﻟــﺘـﻬـﺎبآور ﻧــﺎﺷـﯽ از ﻓـﺮورﻓـﺘـﻦ ﻣـﻮﻫـﺎ ﺑـﻪ
اﮔـﺮ ﻓـﺮد ﺳﺎﺑﻘـﻪي واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﯿﺶ زﻧـﺒـﻮر
ﭘــﻮﺳﺖ ،ﯾـﺎ واردﮐـﺮدن ﻧﯿﺶﻫـﺎي دردﻧـﺎك و ﺗـﺰرﯾـﻖ ﺳـﻢ ﺑـﻪ اﻧـﺴـﺎن
دارد ،ﺑﺎﯾـﺪ اﺳﺘﻔﺎده از داروي ﺗﺰرﯾﻘﯽ اﭘﯽﻧﻔﺮﯾﻦ را ﻃﯽ آﻣﻮزشﻫﺎي ﺧــﺎص ﻧـﺰد ﭘـﺰﺷـﮏ ﺑـﯿﺎﻣــﻮزد ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از رﺳﯿـﺪن ﺑـﻪ ﻣــﺮﮐـﺰ اورژاﻧﺲ آن را
آﺳﯿﺐ ﺑـﺮﺳـﺎﻧـﻨـﺪ.
ﺗـﺰرﯾﻖﮐﻨـﺪ .اﯾـﻦ اﻗـﺪام ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺟـﺎن ﻓـﺮد را ﻧـﺠﺎتدﻫـﺪ .درﺿﻤـﻦ، ﺑـﺎﯾـﺪ ﮐﯿﺖ)اﭘـﯽﻧﻔـﺮﯾﻦ و ﺳﺮﻧـﮓ اﻧﺴﻮﻟﯿـﻦ( را در ﭼﻨـﺪ ﺟـﺎ ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ داﺧﻞ ﺧﻮدرو ،ﻣـﻨـﺰل ،ﻣــﺤﻞ ﮐــﺎر و داﺧـﻞ ﮐﯿـﻒ داﺷﺘـﻪﺑــﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ در ﻫــﻤـﻪي ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ دردﺳﺘـﺮس ﺑـﺎﺷـﺪ .ﺷﺎﯾـﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ،ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﻤﺎم داروﻫﺎ ﺑـﺎﯾـﺪ دور از دﺳﺘـﺮس ﮐـﻮدﮐـﺎن ﺑـﺎﺷـﺪ.
ﺗﻮﺟﻪ: اﮔــﺮ ﻓـﺮد ﺳـﺎﺑﻘـﻪي واﮐﻨـﺶﻫـﺎي ﺷـﺪﯾـﺪ ﺣـﺴـﺎﺳﯿﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر را دارد ،ﺑـﺎﯾﺪ از ﭘـﺰﺷﮏ ﺧـﻮد درﺑـﺎرهي ﻣـﺸﺎوره ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺘـﺨﺼﺺ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻣﺸﻮرت ﺑﺨﻮاﻫــﺪ .اﯾﻦ ﻣﺘـﺨﺼـﺼﺎن در روﺷﯽ ﺑـﻪﻧـﺎم »اﯾﻤـﻦدرﻣــﺎﻧﯽ« ﺑﺎ ﺗـﺰرﯾﻖ ﻣﻘـﺎدﯾـﺮ ﺑـﺴـﯿﺎر ﮐـﻢ ﺳـﻢ زﻧـﺒـﻮر ﺑــﻪ ﻓـﺮد ﺑــﻪﻃـﻮر ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﯾﺪ را ﮐﺎﻫﺶﻣﯽدﻫﻨـﺪ.
واردﻧﻤﻮدن ﺳﻢ ﺑﻪ ﺑـﺪن او ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ ،اﻣﺎ ﺳﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن
از ﺣــﺪود 35,000ﮔـﻮﻧــﻪ ﻋـﻨﮑـﺒــﻮت ﺷـﻨــﺎﺳـﺎﯾـﯽﺷـﺪه ﻓـﻘـﻂ
ﻧﮑﺘﻪ:
ﺣﺴﺎﺳﯿﺖزداﯾﯽ ﻓﺮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﺣﺘـﻤﺎل اﯾﺠـﺎد واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺳﯿﺘـﯽ
ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺷـﮑﺎر ﺧـﻮد را ﮐـﻪ ﻣـﻌﻤـﻮﻻً ﺣﺸـﺮات ﻫﺴﺘﻨـﺪ ،ﺑـﺎ ﮔـﺰش و ﺧﻄﺮﻧـﺎك اﺳﺖ.
را ﺗـﺮكﮐﻨﯿـﺪ.
E
ب( ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي زﻫﺮدار
٥٧
٥٨
ﻣـﯽﺷـﻮد و ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﻋﻤـﻮﻣﯽ اﯾﺠـﺎدﻧـﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ.
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
اﯾﻦ ﺟﺎﻧـﻮر در اﻧﺴﺎن ﻓـﻘﻂ ﺑـﺎﻋﺚ ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯽ دردﻧﺎك و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ در اﻧـﺴﺎن ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ اﯾﺠﺎدﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ازﺟﻤﻠﻪ،
ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﯿﻮه ﺳﯿﺎه و ﻗﻬﻮهاي ﮐـﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﮑﻤﯽ ﺟـﻨﺲ ﻣـﺎده ﻋﻼﺋﻢ
(
ﻗﺮﻣﺰرﻧﮓ داﺷﺘﻪ و ﺟﺜﻪاي ﮐﻮﭼﮏ دارﻧﺪ .ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و
)
ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي ﻣﻮدار ﺑﺰرگ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗـﺮﺳﻨﺎﮐﯽ دارﻧـﺪ ،وﻟﯽ ﮔـﺰش
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار ﭘﺸﺖﻗﺮﻣﺰ
ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت
ﻧﻮﻋﯽ ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار
ﻣﻌﻤﻮﻻً ،وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﮔﺰﯾﺪهﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﺎدﻓﺎً ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻋﻨﮑﺒﻮت
ﯾﺎ ﺗﺎري را ﮐـﻪ او ﺑﺎﻓﺘـﻪاﺳﺖ ،ﺗـﺤﺮﯾﮏﮐﻨـﺪ.
ﮔﺰش ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫـﺮدار ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي
ﺑﺎﻟﯿﻨﯽ
ﺑﺴﯿﺎري در اﻧـﺴﺎن ﻣﻨﺠـﺮﺷـﻮد .ﻧـﻮع و ﺷـﺪت اﯾـﻦ ﻋـﻼﺋﻢ ﺑـﻪ ﻋـﻮاﻣـﻠﯽ،
ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﮔـﻮﻧﻪ ،ﺟـﻨﺲ ،ﺳﻦ ﻋﻨـﮑﺒﻮت ،دﻓﻌـﺎت ﮔـﺰش ،ﻓﺼﻞ ﮔـﺰش ،ﻣﻘـﺪار
ﮔﺰش ﯾﮏ ﻣـﮑﺎﻧﯿﺴﻢ دﻓﺎﻋﯽ آﻧﻬـﺎ اﺳﺖ .ﮔـﺰش اﯾـﻦ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً
زﻫﺮ ﺗﺰرﯾﻖﺷﺪه ،اﻧﺪازهي ﻧﯿﺶ)ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺟﺜﻪي ﻋﻨﮑﺒﻮت( ،ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﻧﯿﺶ
ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﮔﺰش ،ﻋﻼﺋﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺷﺪﯾﺪ
درﺿﻤﻦ ،ﺷـﺪت و ﺿـﻌﻒ ﻋـﻮارض ﻋﻨﮑﺒﻮتﮔـﺰﯾـﺪﮔﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ
ﺗﻬﻮع ،ﻓﺸﺎر در اﻣﺘﺪاد ﺳﯿﻨﻪ و اﺷـﮑﺎل در ﺗـﻨﻔﺲ و ﺗﮑﻠﻢ ﻣـﺸﺎﻫﺪهﻣﯽﺷﻮد.
زﻣﯿﻨﻪاي)ﺿﻌﻒ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﻤﻨﯽ ﺑﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻔﻮﻧﺖﻫـﺎ ،ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻋﺮوق
دردﻧـﺎك ﻧﯿﺴﺖ ،وﻟـﯽ در ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش ﺗـﻮرم ﻣـﻮﺿﻌﯽ ﺑـﺎ ﻟﮑﻪي ﻗـﺮﻣـﺰ
در ﭘﻮﺳﺖ ،آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﯿﺶ و ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ دﻓﻌﺎت ﮔـﺰش ﺑﺴﺘﮕﯽدارد.
ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ درد ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻀﻼت ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﺷﮑﻢ ،ﺗﻌﺮﯾﻖ،
ﻓـﺮد ﮔﺰﯾـﺪهﺷـﺪه ،ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻦ ،وزن و ﺟﺜـﻪ ،ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش ،ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي
اﯾﻦ ﻋﻼﺋـﻢ ﭘﺲ از 1ﯾـﺎ 2روز و ﮔﺎﻫﯽ 1ﻫﻔﺘﻪ ازﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ .ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ،
ﻣﺤﯿﻄﯽ و (...و ﻫـﻤﭽﻨﯿﻦ ،واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻓـﺮد در ﺑـﺮاﺑـﺮ زﻫـﺮ
ﻣﻮارد ﺧﻔﮕﯽ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻓﻠﺞ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ و ﻣﺮگ ﻧﯿـﺰ ﮔﺰارش ﺷـﺪهاﺳﺖ.
ﻋﻨﮑﺒﻮت ﺑﺴﺘﮕﯽدارد.
ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار ﭘﺸﺖﻗﺮﻣﺰ
٥٩
٦٠
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
و ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪﮔﻮﻧﻪ از آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪهاﺳﺖ. ج( ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺶزن)آﺗﺸﯿﻦ(
ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ازﺟﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮاﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در اﻏﻠﺐ زﯾﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﺧﺎﮐﯽ دﻧﯿـﺎ
ازﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﺶزدن زﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻓﻠﺞﮐﺮدن ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻦ ﻃﻌﻤﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ.
ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﮐﺎرﮔﺮ آﺗﺸﯿﻦ ازﻃـﺮﯾﻖ آروارهﻫـﺎﯾﺸـﺎن ﺑـﻪ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﯽﭼﺴﺒﻨﺪ
و اﻧﺘﻬﺎي ﺷﮑﻢ ﺧـﻮد را ﺑﺮاي ﻓﺮوﮐﺮدن ﻧﯿﺶ ﭘﺎﯾﯿﻦﻣﯽآورﻧﺪ .اﯾﻦ ﺣﺸﺮات ﻫﻢ ﮔﺎزﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﻫﻢ ﻧﯿﺶﻣﯽزﻧﻨـﺪ .واﮐـﻨﺶ ﺑـﺪن ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺶﻫﺎ اﻏﻠﺐ
ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﻗﺮﻣﺰي ،ﺳﻮزش و ﺧﺎرش ﻣﯽﺷﻮد. در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﻧﯿﺰ ،واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﯾﺠﺎدﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ.
ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺎ واردﺷﺪن ﺑـﻪ داﺧﻞ اﻣـﺎﮐﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﺐ آزار و
اذﯾﺖ ﻓﺮاوان ،ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
(
ﯾﺎﻓﺖﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .اﯾﻦ ﺣﺸﺮات زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧـﺪ و در ﮐﻠﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﮑﻪ،
)
اﯾﺮان ،ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ،ﺧﺮاﺳﺎن ،ﺗﻬﺮان ،ﺑﻮﺷﻬﺮ ،ﮐﺎﺷﺎن ،ﮔﻠﺴﺘﺎن
مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ
اﯾﻦ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ در اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﯿﺎ دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ .در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ
ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﯿﺶزن ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮرﭼﻪﻫـﺎي ﻧﯿﺶدار ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐﻪ
ﻧـﺮﻫـﺎ و ﮐـﺎرﮔـﺮﻫـﺎ دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮﻧـﺪ .ﺳﺎﺧﺘـﺎر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪهي
ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن زﯾﺎدي را ﺑﻪﺳﻮي ﺧـﻮد ﺟﻠﺐ ﮐـﺮدهاﺳﺖ .ﻫﻤﻪي
ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﮔﺎز ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ،اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿﺶ ﻫﻢ ﻣﯽزﻧﻨﺪ.
ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ درﺻﻮرت ﺗﺤﺮﯾﮏﺷﺪن ﻣﺎدهي ﺑﺪﺑﻮﯾﯽ از ﺧﻮد ﺗﺮﺷﺢﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ﻣـﻮرﭼﻪي آﺗـﺸﯿﻦ
ﺑﺮاي ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺳـﻮزش ،درد و ﺧـﺎرش ،ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش ﻣـﻮرﭼﻪﻫـﺎي
آﺗﺸﯿﻦ ،ﻣﯽﺗـﻮان از ﻣﺴﮑﻦﻫـﺎ و ﻟﻮﺳﯿﻮنﻫـﺎي ﺿـﺪﺧﺎرش ،و ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ
واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ از آﻧﺘﯽﻫﯿﺴﺘﺎﻣﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد.
ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽﻫـﺎي اﻧﺠﺎمﺷـﺪه در اﯾﺮان ،اﯾﻦ ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن در اﺳﺘﺎن
ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ
ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖﺷﺪهاﻧﺪ.
٦١
٦٢
ﻓﺼﻞ ﺳﻮم :ﮔﺰش زﻧﺒﻮر ،ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ
ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ و ﻧﯿﺶ آن در اﻧﺘﻬﺎي دم
ﺑﺮاي اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﮔﺰش ﻣـﻮرﭼـﻪ و ﻋﻨﮑﺒـﻮت ﻫﯿـﭻ ﻧـﻮع ﮐﻤﮏ اوﻟﯿﻪي
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﯽ .1ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﻧﻤﯿﻦ ،ﻓﺮﺷﯿﺪ .ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و اﻣﺪاد ،ﻧﮕﯿﻦ اﻣﯿﻦ.1384 ،
.2ﺟﻌﻔﺮي ﺳﺮاﺑﯽ ،ﻏﻼمﻋﻠﯽ و ﺷـﺎﻫﯿـﻦ ﺗﺒـﺮﯾﺰي و ﯾﻮﺳﻒ ﺳﯿﺎحﺟﺎوﯾﺪ.
ﺧـﺎﺻـﯽ ﺗـﻮﺻﯿﻪﻧﻤﯽﺷـﻮد و ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﻓـﺮد آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ
ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺣﻮادث ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ آﻣﻮزش ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻓﻮري،
ﻧﺰدﯾﮏﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ رﺳﺎﻧـﺪ.
ﺻـﺪا ،ﺗﻬﺮان.1382 ،
.3ﺧﻼﺻﻪي ﻣﻘـﺎﻟﻪﻫـﺎ ،دوﻣﯿـﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ
ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ ،داﻧﺸـﮑﺪهي ﺑﻬـﺪاﺷﺖ و اﻧﺴﺘﯿﺘـﻮ ﺗـﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه
ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺗﻬﺮان ،ﺗﻬﺮان.1385 ،
.4دﻫـﻘـﺎﻧـﯽ ،روحا . ...ﮐـﮋدم و ﮐـﮋدمزدﮔـﯽ)ﺑﯿـﻮﻟﻮژي ـ اﮐـﻮﻟـﻮژي و ﮐﻨـﺘﺮل آن( ،ﻫﻨﺮﻫـﺎي زﯾﺒـﺎ.1385 ،
.5دﻫـﻘـﺎﻧـﯽ ،روحا . ...راهﻫـﺎي ﭘﯿـﺸﮕـﯿﺮي از ﮐـﮋدمزدﮔـﯽ ،ﻣـﺠـﻠـﻪي
ﭘـﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ،ﻣﻌﺎوﻧﺖ داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷـﮑﯽ اﺻﻔﻬﺎن ،ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷـﻤﺎرهي ،1372 ،1صص . 89-93
ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي اﻧﺪازهي ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ
.6ﺳﺮوﯾﺲ ،م .و .ﮐﻠﯿﺎت ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ ،ﻣﺮﺗﻀﯽ زﻋﯿﻢ و س.م.ع. ﺳﯿﺪي رﺷﺘﯽ ،و م .ا .ﺻﺎﺋﺒﯽ ،1980 .داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ،ﺗﻬﺮان.1377 ،
.7ﻓﺮزانﭘﯽ ،رﺿﺎ .ﻋﻘﺮبﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ،ﺗﻬﺮان.1366 ،
.8ﮐـﻤﯿﺘـﻪي ﺟـﺎﻣﻌﻪي اﯾـﻤـﻦ ﮐﺎﻧـﺎدا ،ﺟـﺎﻣﻌﻪي اﯾﻤـﻦ)ﮐﺘـﺎب راﻫﻨـﻤﺎ( ، ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ ،ﺻـﺪا ،ﺗﻬﺮان.1382 ،
٦٣ ٦٤
.9ﮔﺎدرد ،ﺟﺮوم .راﻫﻨﻤﺎي ﭘﺰﺷﮑﺎن درﻣﻮرد ﺑﻨﺪﭘﺎﯾﺎن ﻣﻬﻢ ازﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮑﯽ، ﺣﺴﻦ وﻃﻦدوﺳﺖ و اﺣﻤﺪﻋـﻠﯽ ﺣﻨـﻔﯽﺑﺠﺪ و رﺿﺎ ﺟﻌﻔﺮي ،داﻧﺸﮕﺎه
ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺗﻬﺮان ،ﺗﻬﺮان.1380 ،
.10ﮔﻮﯾـﺎ ،ﻣﺤﻤﺪﻣﻬـﺪي و ﻫﻤـﮑﺎران .ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و راﻫﻨﻤﺎي اﯾﻤﻦﺳﺎزي ،ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫﻤـﮑﺎري ﭼﮑـﺎﻣﻪآوا ،ﺗﻬﺮان.1383 ،
.11ﻣﺮﮐـﺰ ﻣـﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ ،ادارهي ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣـﻮادث.
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﻣﺎر ،ﻋـﻘﺮب و دﯾﮕـﺮ ﺣـﺸﺮات ﺳﻤﯽ در
ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ،ﺗﻬﺮان.1384 ،
.12ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣـﺮﮐﺰ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺤﯿﻂ و ﮐـﺎر ،ادارهي ﮐﻨﺘـﺮل ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ و ﻣﻮاد زاﯾﺪ ﺟﺎﻣﺪ .دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮب ،ﺗﻬﺮان.1383 ،
.13ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪﺷﺪه در اوﻟﯿﻦ ﮐﺎرﮔﺎه ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ،ﮐﻨﺘﺮل و درﻣﺎن ﮔﺰش ﺟـﺎﻧﻮران زﻫﺮدار اﯾـﺮان ،داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷﮑﯽ و ﺧـﺪﻣـﺎت
ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ 1. Radmanesh, M.. Androctonus crassicauda sting and its clinical study in Iran, Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 1990. 2. Radmanesh, M.. Clinical study of Hemiscorpius lepturus in Iran, Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 1990. 3. Radmanesh, M.. Cutaneous manifestation of Hemiscorpius lepturus sting: a clinical study, International Journal of Dermatology, 1998. 4. www.bpums.com/bimariha/gazesh/zanbor.htm 5. www.bpums.com/bimariha/gazeshha.htm 6. www.phalls.com/vbulletin/showthread.php 7. www.irandeserts.com/fa-bee.htm
ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎﺷﺎن.1384 ،
.14ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪﺷـﺪه در اوﻟﯿـﻦ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺌﻮﻻن ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺣـﻮادث داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷﮑﯽ ﺳـﺮاﺳـﺮ ﮐﺸﻮر ،داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ اﯾﺮان.1385 ،
.15ﻣﺆﺳﺴﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت واﮐـﺴﻦ و ﺳﺮمﺳـﺎزي رازي ،ﺑﺮوﺷﻮر اﺳﺘﻔـﺎده از ﺳﺮم ﭘﻠﯽواﻻن ﺿـﺪﻋﻘﺮبزدﮔﯽ.
.16ﻣﺆﺳﺴﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت واﮐـﺴﻦ و ﺳﺮمﺳـﺎزي رازي ،ﺑﺮوﺷﻮر اﺳﺘﻔـﺎده از ﺳﺮم ﭘﻠﯽواﻻن ﺿﺪﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ.
.17ﻣﺤﺴﻦ ﻧﻘﻮي و ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﮐﺒﺮي .ﻫﻤﻪﮔﯿﺮﺷﻨﺎﺳﯽ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻠﻞ ﺧﺎرﺟﯽ)ﺣﻮادث( در ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾﺮان ،ﻓﮑﺮت.1381 ، ٦٥
٦٦
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎ
.1اﺳﻼﯾﺪﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه در ﮐﺎدرﻫﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث. .2ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ.
٦٧