Rahnamaye controle gazesh

‫ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻜﻨﺘﺭل ﮔﺯﺵ‬

‫ﺠﺎﻨﻭﺭﺍﻥ ﺯﻫﺭﺩﺍﺭ‬ ‫)وﯾﮋهي ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ(‬

‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ‪:‬‬ ‫ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ‬ ‫و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ‬

‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي‬

‫ﻧﻈﺎرت ‪:‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ‬

‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي‪:‬‬

‫ﮐﻤﯿﺘﻪي ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮي اﯾﺮان‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‬

‫وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣﺎن‪ ،‬و آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﯽ‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻼﻣﺖ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‬ ‫ﮔﺮوه ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮدار)وﯾﮋهي ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺨﺶ ﺳﻼﻣﺖ( ‪ /‬ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ‪ :‬ﺣﻮزهي‬ ‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣـﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن)ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ‪،‬‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي(؛ ﻧﻈﺎرت‪ :‬ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ؛ ]ﺑﺮاي[ وزارت ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬درﻣـﺎن و آﻣﻮزش‬ ‫ﭘـﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﻣﻌـﺎوﻧﺖ ﺳـﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻣـﺮﮐـﺰ ﻣـﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧـﺪﻣـﺎت‬ ‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‪ .‬ــ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ ﺻﺪا‪1385. ،‬‬ ‫‪ 56‬ص‪.‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺘﻨﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮاﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت ﻓﯿﭙﺎ‪.‬‬ ‫‪616/82‬‬ ‫‪9‬ر‪RC 376/‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﯽ اﯾﺮان‬

‫»ﺣﻖ ﭼﺎپ ﺑﺮاي ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ و ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪.«.‬‬

‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﯿﺎﺑﺎن وﻟﯽﻋﺼﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﻬـﺮي‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ‪77‬‬ ‫)‪ 88553429‬و ‪ 88553403‬ـ دورﻧﮕﺎر‪(88713653 :‬‬

‫‪ISBN: 978-964-359-199-1‬‬

‫‪85-40833‬م‬

‫ﺳﺮآﻏﺎز‬

‫ﺗـﺎﮐـﻨـﻮن ﺣـﺪود ‪ 1500‬ﮔـﻮﻧـﻪ ﻋـﻘـﺮب ﺷﻨــﺎﺳـﺎﯾـﯽ ﺷــﺪهاﺳﺖ ﮐـﻪ در ﺗـﻤـﺎم‬

‫راﻫﻨﻤﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮدار‬

‫ﻗﺎرهﻫـﺎ ﭘـﺮاﮐﻨـﺪهاﻧـﺪ و اﯾﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬

‫ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ‪ :‬ﺣﻮزهي ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫ﻣﯿﻨﻮ ﻣﺸﺎﯾﺨﯽ)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ(‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻬﺪيآﺑﺎدي)ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ(‬ ‫ﻧـﻈـﺎرت‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ)رﺋﯿﺲ ادارهي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث(‬ ‫ﺑـﺎزﻧﮕﺮي‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﻪي ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﺟﺎﻧﻮران زﻫﺮي‬ ‫ﮐﻤﯿﺘﻪي رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن‬ ‫وﯾـﺮاﺳﺘـﺎر‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻧﺴﺮﯾﻦ آژﻧﮓ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﻧﺸﺮ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ ﺻﺪا‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ ﭼﺎپ‪ :‬اول)‪(1385‬‬ ‫ﺷـﻤﺎرﮔـﺎن‪ 5000 :‬ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫ﺷـﺎﺑـﮏ‪:‬‬

‫‪978-964-359-199-1‬‬

‫‪ISBN: 978-964-359-199-1‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 50‬ﮔﻮﻧﻪ از ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﻓـﻮق ازﻧﻈـﺮ ﭘـﺰﺷـﮑﯽ و ﺑـﻬـﺪاﺷﺖ‬

‫ﻋـﻤـﻮﻣﯽ اﻫﻤﯿﺘـﯽ ﺧـﺎص دارﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎرﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﻌﺘﺒـﺮ‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨـﻮب و ﺟﻨـﻮب ﻏـﺮﺑﯽ اﯾﺮان‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫـﺎي ﭘـﺮﺧﻄﺮ‪ ،‬ﮔـﺰش ﻋﻘـﺮب ﯾـﮏ ﻣـﺸﮑﻞ ﺟـﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿـﺎري از ﻋـﻮاﻣـﻞ‪ ،‬ﺑﻪﺧـﺼﻮص ﮔﺴﺘـﺮش ﺣـﺎﺷﯿﻪﻧﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻓﻘـﺮ و ﺗﻨـﮕﺪﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫اﺳﺘـﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧـﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻋـﺪم آﮔـﺎﻫﯽ ﻻزم‪ ،‬ﺟـﺰﺋﯽ از اﯾـﻦ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷـﻮﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ادارهي ﭘـﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮد در ﺳـﺎل ‪ ،1383‬ﺑﺎ اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻣـﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ ﺷـﻮاﻫـﺪ‬ ‫و ﺑـﻬـﺮهﮔـﯿـﺮي از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و اﺳﺘﺎدان ﻓﻦ ﺑﻪ ﺗـﺸﮑﯿـﻞ »ﮐﻤﯿﺘـﻪي ﮐـﺸﻮري‬

‫ر ادﺮ ﻫز ن ا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ ل ﺮ ﺘﻨﮐ ي ﺎ ﻤﻨﻫار‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔـﺰش ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮي اﯾـﺮان« ﺑﺎ اوﻟـﻮﯾﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔﺰش‬ ‫ﻋﻘﺮب‪ ،‬ﻣـﺎر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒـﻮت و زﻧﺒـﻮر اﻗـﺪامﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ اداره ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪي ﻣـﺪوﻧﯽ را ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﻤـﮑﺎري داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﭘﯿﺸـﮕﺎم در اﯾﻦ ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ ﺗﻬﯿـﻪﮐﺮد و در اوﻟﯿﻦ ﮐـﺎرﮔﺎه‬ ‫ﮐﺸـﻮري در ﺧـﺮداد ‪ 1384‬در ﮐﺎﺷـﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﮐﺸـﻮر اﺑﻼغﻧﻤﻮد و‬ ‫ادﻏﺎم ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ در ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺸﻮر را ﺑـﻪﺻﻮرت ﺟـﺪي ﺗ ﺄﮐﯿﺪﮐﺮد‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻗـﺪم‪ ،‬ﺷﻨـﺎﺳـﺎﯾـﯽ دﻗـﯿـﻖ ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي ﻋـﻘﺮب در اﯾـﺮان ﺑـﻮد ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﻣـﻬـﻢ را ﻗـﺒـﻼً اﺳﺘـﺎدان ﻣﺨﺘـﻠﻒ اﻧﺠـﺎم دادهﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻧـﻈﺎم‬ ‫ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ از اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑـﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑـﺮاي اوﻟﯿـﻦ ﺑـﺎر در ﮐﺸـﻮر اﻧﺠـﺎمﮔـﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺪم ﺑﻌـﺪي‪ ،‬ﺗﻬﯿـﻪي ﭘـﺮوﺗﮑﻞ ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﮔـﺰش ﻋﻘـﺮب و ﻣـﻮاﺟـﻬـﻪ ﺑـﺎ‬

‫ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪه ﺑـﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺴﺘﻪﻫـﺎي ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑـﺮاي ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺸـﻮر ﺗﻌـﺮﯾﻒ ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺑـﺎ ﻫـﻤﺖ ﻫﻤـﮑﺎران اﯾﻨﺠـﺎﻧﺐ در‬

‫ﺣﻮزهي ﻣـﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋـﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﺮﻣﺎن ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﮑﺮ و ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﯿﺪوارم ﻫﻤﮑﺎران ﻋـﺰﯾـﺰ در ﺧﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ در‬

‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸـﻮر از اﯾـﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﻧﻬـﺎﯾﺖ اﺳﺘـﻔﺎده را ﺑـﻨﻤـﺎﯾﻨـﺪ و در آﯾﻨـﺪهاي‬

‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﮐـﺎﻫـﺶ ﻣﻮارد آﺳﯿﺐ و ﻣﺮگوﻣﯿـﺮ ﻧـﺎﺷـﯽ از ﮔﺰش ﺟـﺎﻧـﻮران‬

‫زﻫـﺮدار در اﯾـﺮان ﺑﺎﺷﯿـﻢ‪.‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ‬

‫»ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ«‬

‫)رﺋﯿﺲ اداره ي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث (‬

‫ﻋﻨﻮان‬

‫ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﺎر‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪4‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫‪9‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬

‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك اﯾﺮان‬

‫‪13‬‬ ‫‪17‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫‪19‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫‪20‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪21‬‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪22‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪25‬‬

‫روش ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب و ارﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‬

‫‪29‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪32‬‬ ‫‪32‬‬

‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺎرﻫﺎ‬

‫‪33‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫‪34‬‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ‬

‫‪34‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﺳﻢ ﻣﺎر در ﺑﺪن‬

‫‪37‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫‪39‬‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪41‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪43‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼﻪ‬

‫‪47‬‬

‫ﻋﻨﻮان‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫‪47‬‬

‫اﻟﻒ( زﻧﺒﻮرﻫﺎ‬

‫‪48‬‬

‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ زﻧﺒﻮرﻫﺎ‬

‫‪48‬‬

‫ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪51‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫‪52‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫‪54‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪54‬‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪55‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪56‬‬

‫ب( ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي زﻫﺮي‬

‫‪58‬‬

‫ج( ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺶزن)آﺗﺸﯿﻦ(‬

‫‪61‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﯽ‬

‫‪64‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬

‫‪66‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎ‬

‫‪67‬‬

‫از اﺑﺘـﺪاي ﺧـ ﻠﻘﺖ‪ ،‬ﻣـﻮاﻫﺐ اﻟـﻬـﯽ ﺑـﯽﺷـﻤﺎري ﺑـﺮاي ﺑـﻘـﺎ و ﺗـﮑﺎﻣـﻞ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟـﺎﻧـﻮري و ﮔﯿـﺎﻫـ ﯽ در ﻃﺒﯿـﻌﺖ وﺟـﻮد داﺷﺘـﻪاﺳﺖ‪ .‬رﻓـﺘـﺎر ﺑـﻌـﻀﯽ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﻧﻮري ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﺑـﺎﻟﻘـﻮهاي ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬درواﻗﻊ‪،‬‬ ‫ﺑـﻘـﺎي ﭼـﻨﯿـﻦ ﺟـﺎﻧـﻮراﻧـﯽ ﺑـﻪ رﻓـﺘـﺎر زﯾـﺴﺘـﯽ آﻧـﻬـﺎ واﺑﺴﺘـﻪ اﺳﺖ‪ .‬ازﺟـﻤﻠﻪ‬ ‫ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮدار ﻫـﺴﺘﻨـﺪ ﮐــﻪ زﻫــﺮ آﻧـﻬـﺎ ﯾـﺎ ﺟـﻨﺒـﻪي دﻓــﺎﻋـﯽ دارد ﯾــﺎ‬ ‫آﻧـــﺰﯾــﻢ ﻫــﻀﻢ ﻏــﺬا اﺳﺖ و ﮔــﺰش آﻧــﻬـﺎ در ﻣــﻮاردي ﺑــﺮاي اﻧــﺴــﺎن‬ ‫ﻣﺸـﮑﻞﺳـﺎز ﺑـﻮدهاﺳﺖ‪ .‬ذﮐـﺮ اﯾـﻦ ﻧـﮑﺘـﻪ ﺿـﺮوري اﺳﺖ ﮐـﻪ اﮐﺜـﺮ اﻧـﺴـﺎنﻫـﺎ‬ ‫ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﮔﺰﯾﺪهﻣﯽ ﺷﻮﻧـﺪ و اﯾﻦﮔـﻮﻧـﻪ ﺟـﺎﻧـﻮران ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﯾﮏ ﻣـﻬـﺎﺟـﻢ‬ ‫اﻗـﺪام ﺑﻪ ﮔﺰش ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﮔـﺰارشﻫـﺎي اﺧـﯿـﺮ ﺳـﺎزﻣـﺎن ﺟـﻬﺎﻧـ ﯽ ﺑﻬـﺪاﺷﺖ ﺣـﺎﮐـﯽ از آن اﺳﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﮔـﺰش ﻣـﺎر‪ ،‬ﻋﻘـﺮب‪ ،‬زﻧﺒـﻮر‪ ،‬ﻣـﻮرﭼﻪ‪ ،‬ﻋـﻨﮑﺒﻮت و ‪...‬‬ ‫رخﻣﯽدﻫـﺪ ﮐﻪ درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑـﻪ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻣﺮگ در ﺳـﺎل ﻣﻨـﺠـﺮﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﮐﺸﻮرﻫـﺎي آﺳﯿﺎﯾﯽ رخﻣﯽدﻫﺪ و ﺳـﺎﻻﻧـ ﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮگ ‪ 30‬ﻫـﺰار ﻧﻔﺮ در اﯾﻦ ﻗﺎره ﻣﻨﺠـﺮﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻬـﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑـﺎ ﮔـﺰارش ﺑـﯿﺶ از ‪ 250‬ﻫـﺰار ﻣـﻮرد ﮔـﺰش‬ ‫ﺟـﺎﻧـﻮران زﻫـﺮدار در ﺳــﺎل‪ ،‬درزﻣـﺮه ي ﮐـﺸـﻮرﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺑـﺮوز ﺑـﺎﻻي اﯾـﻦ‬ ‫آﺳﯿﺐ ﻣﺤـ ﺴﻮبﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﻮارد ﻣـﺮگ ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش در ﺗـﻤـﺎم ﻣـﻨـﺎﻃـﻖ‬

‫ﮐـﺸـﻮر رخﻣـﯽدﻫـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺣـﺪود ‪ %75‬ﻣـﺮگﻫـﺎ در ﺳـﻪ اﺳﺘـﺎن ﺧـﻮزﺳﺘـﺎن‪،‬‬ ‫ﺳﯿـﺴﺘـﺎن و ﺑـﻠﻮﭼــﺴﺘـﺎن و ﮐـﺮﻣـﺎن اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓـﺘـﺪ‪ .‬آﻧﭽـﻪ ﻫـﻤـﮕﯽ ﺑـﻪ آن‬ ‫اﻋﺘﻘـﺎد دارﯾـﻢ‪ ،‬اوﻟﻮﯾﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﺑـﺮ درﻣﺎن اﺳﺖ و درﺑـﺎرهي ﮔـﺰش ﺟـﺎﻧﻮران‬ ‫زﻫـﺮدار‪ ،‬آﺷﻨــﺎﯾـﯽ ﺑــﺎ ﺷــﮑـﻞ ﻇـﺎﻫــﺮي و رﻓـﺘـﺎر زﯾـﺴﺘـﯽ و ﺑــﻌــﺪ از آن‬

‫ر ادﺮ ﻫز ن ا رﻮﻧ ﺎﺟ ش ﺰﮔ ل ﺮ ﺘﻨﮐ ي ﺎ ﻤﻨﻫار‬

‫ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﺎر‬

‫اﻗــﺪامﻫـﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮاﻧـﻪ ﻧـﻘـﺶ ﻣـﻬﻤـﯽ در ﮐـﺎﻫـﺶ ﻣـﻮارد ﮔـﺰش و ﻋـﻮارض‬ ‫ﻣﺘﻌﺎﻗـ ﺐ آن ﺧــﻮاﻫـﺪداﺷﺖ‪.‬‬

‫اﻣـﯿـﺪ اﺳﺖ ﻣـﻄﺎﻟﻌـﻪي اﯾـﻦ ﮐـﺘـﺎب‪ ،‬ﮐـﻪ ﻧـﮕﺎرﻧـﺪﮔﺎن درﺟـﻬﺖ ﺗـﺪوﯾـﻦ آن‬ ‫زﺣـﻤﺎت زﯾـﺎدي ﮐﺸﯿـﺪهاﻧـﺪ و ﺑـﻪ زﺑـﺎﻧـﯽ ﺳــﺎده ﺑـﻪ اراﺋـﻪي اﻃﻼﻋـﺎت ﭘـﺎﯾـﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺘـﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ آﮔـﺎﻫـﯽ ﻋﻤـﻮم و دﺳﺖاﻧـﺪرﮐـﺎران اراﺋـﻪي‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺘﯽ ﮐﻤﮏ ﺑـﻪﺳـﺰاﯾﯽ ﺑﮑﻨـﺪ‪.‬‬ ‫دﮐﺘﺮ ﻧﻮذر ﻧﺨﻌﯽ‬ ‫»ﻣﺘﺨﺼﺺ ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ«‬

‫)ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﮐﺮﻣﺎن (‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻋـﻘـﺮب)ﮐـﮋدم ـﮔـﺰدم( ﺑـﻪدﻟـﯿـﻞ ﻧـﯿﺶ ﺳـﻤـﯽ ﺑـﻌﻀـﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑــﺮاي اﻧـﺴـﺎن ﮐـﺸﻨـﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗـﺪﯾـﻢ ﺑـﻪﺧـﻮﺑـﯽ ﺷـﻨـﺎﺧـﺘـﻪﺷـﺪه و‬ ‫ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎﻋﺚ ﺗـﺮس‪ ،‬ﻧﻔـﺮت و ﻣﺮگ ﮔـﺮوه زﯾـﺎدي از اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻃﻮل‬ ‫ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑـﻮدهاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎ درزﻣـﺮهي اوﻟﯿﻦ ﺟﺎﻧﻮراﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ از زﻣﺎنﻫﺎي ﻗﺪﯾﻢ در‬

‫ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮددارﻧﺪ و ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺳـﺎزﮔﺎر ﻧﻤﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﺎﻧﻮران ﮐﻤﺘﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻃﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﮐﺮهي‬ ‫زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮي دارﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻮع ﻋﻘﺮب در اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻮع ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓـﯿﺎﯾﯽ و وﺿﻌﯿﺖ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ آبوﻫﻮاﯾﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻪﻧﺴﺒﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻋﻼوهﺑﺮ دﺷﺖ در‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﻫﻢ دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻨـﻮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ‬

‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪي ﻣﺤﺴﻮبﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑـﺮرﺳﯽ ﮔـﺰارشﻫـﺎ ﻧﺸـﺎنﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﻓﻘـﺮ و ﺗﻨـﮕﺪﺳﺘـﯽ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ‪،‬‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺳـﺮﭘﻨﺎه ﻣﻨـﺎﺳﺐ‪ ،‬اﺳﺘﻔـﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ‬ ‫‪8‬‬

‫آﻣﻮزش ﮐﺎﻓﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﺳﯿﺐدﯾﺪﮔـﺎن و درﻋﯿـﻦ ﺣـﺎل ﻧـﺎﻗﺺﺑـﻮدن‬

‫ﭘﯿﭽﯿـﺪه درآوردهاﺳﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻮﺟـﻪ و ﺻـﺮف ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟـﻬﺖ‬

‫)‬

‫آﻣﻮزش و ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑـﺎ ﻫـﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎي درﻣـﺎﻧﯽ‪ ،‬رﻓﺖوآﻣﺪ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ را در ﮐﺸـﻮر ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪاي‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎرهي ﺧﺼﻮﺻﯿـﺎت زﯾﺴﺘـﯽ‪ ،‬ﻣﺤـﺪودهي اﻧـﺘﺸﺎر و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ‬

‫ﺑﯿﻤﺎران و ﺗﻬﯿﻪي ﺳﺮم ﺿـﺪزﻫﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿـﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ را‬

‫ﺑﻪﻣﯿﺰان ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ ﮐـﺎﻫﺶداد‪.‬‬ ‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬

‫ﻇﺎﻫﺮ ﻋﻘﺮب‬

‫(‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﺑﻨـﺪﭘﺎﯾﺎن ‪ 8‬ﭘـﺎﯾـﯽ از ردهي ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯿـﺎناﻧﺪ ﮐـﻪ ازﻟﺤـﺎظ ﻇﺎﻫـﺮي‬

‫ﻋـﻘـﺮبﻫـﺎ داراي دو ﺟـﻨﺲ ﻧـﺮ و ﻣـﺎده ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺟـﻔﺖﮔـﯿـﺮي آﻧـﻬـﺎ‬ ‫ﺑـﻪﻃـﻮر ﻏﯿـﺮﻣﺴﺘﻘﯿـﻢ و ﻃـﯽ ﺣـﺮﮐـﺎﺗـﯽ ﺻـﻮرتﻣـﯽﮔـﯿـﺮد ﮐـﻪ رﻗـﺺ‬

‫ﺟﻔﺖﮔﯿـﺮي ﻧـﺎﻣﯿﺪهﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﻣﺎده ﮐﯿﺴﻪﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮزادان ﺑﺮاي ﻣـﺪﺗﯽ ﻗﺒـﻞ از ﺗﻮﻟﺪ‬

‫در آن رﺷﺪوﻧﻤﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻋﻘﺮب ﺑﺎردار ﺷﮑﻤﯽ ﻣﺘﻮرم دارد‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﭽـﻪزا ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻫـﺮ ﺑـﺎر زاﯾﻤﺎن ‪ 20-60‬و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫ﻧﻮزاد ﺑﻪدﻧﯿـﺎ ﻣﯽآورﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﻟﺪﺷﺪه ﻧﯿﺶ ﻧـﺪارﻧـﺪ و ﻻرو ﻧﺎﻣﯿـﺪهﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻻروﻫﺎ)ﻧﻮزادان( ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﺪ‪ ،‬روي ﭘﺸﺖ ﻣﺎدر ﺧــﻮد ﺳـﻮارﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﺗﺎ‬

‫‪ 2‬ﻫﻔﺘﻪي ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖاﻧﺪازي ﮐﻨﻨـﺪ در آﻧﺠـﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌـﺪ از اوﻟﯿـﻦ ﭘـﻮﺳﺖاﻧـﺪازي‪ ،‬ﻋﻘﺮبﻫـﺎي ﺟـﻮان ﻣﺘﻔﺮقﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ و‬

‫ﺷﺒﯿـﻪ ﺧـﺮﭼﻨـﮓ ﻫﺴﺘﻨـﺪ و اﻧﺒـﺮﻫـﺎﯾـﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دو اﻧـﺪام ﺟـﻠﻮﯾﯽ‬

‫زﻧـﺪﮔﯽ اﻧﻔـﺮادي ﺧـﻮد را آﻏـﺎزﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﭘـﺲ از ‪ 6‬ﯾـﺎ ‪ 7‬ﺑـﺎر‬

‫ﺑـﺪﻧﺸـﺎن ﻣﺘﺼـﻞﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻮﺳﺖاﻧﺪازي ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽرﺳﻨـﺪ‪.‬‬

‫دم آﻧﻬﺎ ﭘﻨﺞﺑﻨﺪي اﺳﺖ و در اﻧﺘﻬـﺎ ﺑـﻪ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘـﻮرم ﺑﺎ ﯾـﮏ ﻧﯿﺶ‬

‫ﺧﻤﯿﺪه ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻐﺬﯾﻪي ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬

‫ﻃﻮل ﺑﺪن ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧـﻮع آﻧـﻬﺎ از ‪ 2-10cm‬ﻣﺘﻐﯿـﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ در ﺷﺐ ﺑـﻪدﻧـﺒـﺎل ﻏـﺬا ﻣـﯽروﻧـﺪ‪ .‬آﻧـﻬـﺎ اﻏـﻠﺐ از ﺣﺸﺮات و‬

‫رﻧﮓ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿﺰ از زرد‪ ،‬ﺳﺒـﺰ زﯾﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻗﻬـﻮهاي ﺗﺎ ﺳﯿـﺎه ﻣﺘﻐﯿـﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮﭼـﻪ ﺗﻌـﺪادي از ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﺑﺰرگ درﺣﺎل‬

‫ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺎ وﺟـﻮد اﯾﻨﮑـﻪ داراي ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﭼﺸـﻢ ﻫﺴﺘﻨـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻤﻼً‬

‫ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏﻫﺎ و ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﻬﺮهداران ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿـﺰ دﯾﺪهﺷـﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺪرت ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﻧـﺪارﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ ﻫﻤﻨـﻮعﺧـﻮار ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻋﻘـﺮبﻫـﺎي ﮐـﻮﭼـﮏ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ‬

‫ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﯽﺧـﻮرﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻃﻌﻤﻪي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﮐـﻤﮏ ﻧـﺎﺧﻦﻫـﺎ‬

‫زادووﻟﺪ ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬

‫ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ زﻫﺮ ازﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﺶ ﺧﻮد ﻓﻠﺞﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن‬ ‫در ﻃـﻮل روز ﻣـﺨﻔـﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم آراﻣـﺶ آﻧﻬـﺎ را‬

‫ﺑـﺮﻫـﻢ ﺑـﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺧـﻮد ﺑﯿـﺮونﻣﯽآﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫‪١٣‬‬

‫‪١٤‬‬

‫ﺗـﺤﺮﯾﮏﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻼﻓـﺎﺻﻠﻪ وﺿـﻌﯿﺖ دﻓـﺎﻋـﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣـﺎﻟﺖ‪،‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫در ﻣـﻮاﻗـﻌﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻋـﻘﺮبﻫـﺎ ﻣـﺰاﺣـﻤﺘـﯽ اﯾـﺠـﺎدﺷـﻮد ﯾـﺎ ﺗـﺼﺎدﻓﺎً‬

‫)‬

‫دم ﺧـﻮد را در ﭘـﺸﺖ ﺑﺪن ﺧﻢﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﻧﺘـﻬﺎي ﻧـﯿﺶ را در ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ و‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻋﻠﺖ ﮔﺰش ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬

‫ﺟﻠﻮي ﺑﺪن ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻋﻘﺮبﻫﺎ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب ﺣﻔﺎر‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﻤﻪﺣـﻔﺎر و ﺑﺮﺧﯽ ﻏﯿﺮﺣﻔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻏﯿﺮﺣﻔﺎرﻫﺎ در زﯾﺮ ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬آﺟﺮﻫـﺎ و ﺳﺎﯾـﺮ آﺷﻐﺎلﻫﺎ ﻣﺨﻔﯽﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺣﻔﺎر و ﻧﯿﻤﻪﺣـﻔﺎر درون ﺷﻦ‪ ،‬ﺧـﺎكﻫـﺎي ﺳﺴﺖ ﯾـﺎ ﻣﺎﺳﻪ ﻻﻧﻪ‬

‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻗﺎدرﻧـﺪ ﺑـﺪون آب و ﻏـﺬا ﺣـﺪود ‪ 7‬ﻣـﺎه زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾـﻦ ﺑـﻨـﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﻣـﻌﻤـﻮﻻً روزﻫـﺎ را در ﻣـﮑﺎنﻫـﺎي اﻣـﻦ ﻣـﺜـﻞ ﺷـﮑﺎف‬ ‫دﯾـﻮارﻫـﺎ‪ ،‬زﯾـﺮ ﺳﻨـﮓﻫـﺎ‪ ،‬ﻻﺑﻪﻻي ﺧﺎﺷﺎك‪ ،‬زﯾـﺮ ﺣﺼﯿﺮ و ﺧﺮدهﭼﻮبﻫﺎ‪،‬‬

‫ﺑﯿـﻦ ﺑـﺮگﻫـﺎ ﯾـﺎ زﯾـﺮ ﭘـﻮﺳﺖ ﺷـﻞﺷـﺪهي درﺧـﺘـﺎﻧﯽ ﻣـﺜـﻞ اﮐﺎﻟﯿﭙﺘﻮس‪،‬‬

‫(‬

‫ﺳـﻮراخﻫـﺎي ﺗـﻨﻪي ﻧـﺨﻞ‪ ،‬ﻣـﯿﺎن ﻧﺨـﺎﻟـﻪﻫـﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺣﺘـﯽ داﺧـﻞ‬

‫ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﭘﻮﺗﯿﻦ و دﻣﭙﺎﯾﯽﻫﺎي ﺟﻠﻮﺑﺴﺘـﻪ ﺑـﯽﺣﺮﮐﺖ ﻣـﯽﻣـﺎﻧﻨـﺪ و ﺷﺐﻫـﺎ از‬

‫ﻣﮑﺎن اﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺷﮑﺎر ﺧﺎرجﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺗـﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﻘﺮبﻫﺎ در‬

‫ﻣﺎهﻫﺎي ﮔﺮم ﺳـﺎل ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﯿﺢﻣـﯽدﻫﻨـﺪ روزﻫـﺎ را در ﻣـﺤﻞﻫﺎي‬ ‫ﺧﻨـﮏ و اﺣﯿـﺎﻧﺎً ﻣـﺮﻃﻮب ﺑـﻪﺳﺮ ﺑـﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻧـﯿﺶ ﻋﻘـﺮب‬

‫ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻣـﻮﺟﻮدات ﻣﻬﺎﺟﻤﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ‬

‫ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﻧﯿﺶﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺮاﯾﺸﺎن ﻣـﺰاﺣﻤﺘﯽ اﯾﺠﺎدﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎ در ﻫـﺮﺑﺎر ﻧﯿﺶزدن ﺣـﺪود ﻧﯿﻤﯽ از ﻣﺤﺘـﻮﯾﺎت ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ‬

‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽرﯾﺰﻧﺪ و ﭘـﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر ﻧﯿﺶزدن ﻣـﺪاوم‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي‬

‫ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﮐـﻢ ﻣﯽﺷـﻮد و ﻣـﺪﺗﯽ ﻃﻮلﻣﯽﮐﺸـﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﺳﻢ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻏﺪهي ﺳﻤﯽ ﭘﺮ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤـﺎﯾﯽ از زﯾﺴﺘﮕـﺎهﻫﺎي ﻋﻘﺮب‬

‫‪١٥‬‬

‫‪١٦‬‬

‫)‬

‫ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿـﺰ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ اﻏﻠﺐ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك اﯾﺮان‬

‫ﻣﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش دو ﻧﻮع ﺧﺎص از‬

‫ﻋﻘﺮبﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﯾﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ ﻻزم ﺑـﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻋﻘﺮب ﺳﯿﺎه ﺑﺰرگ‬

‫اﯾﻦ ﻋﻘﺮب داراي ﺑﺪن ﺑﺰرگ و ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﻗﻬﻮهاي‬

‫(‬

‫ﻣـﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﺳﯿـﺎه دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬دﻣـﯽ ﺿﺨﯿـﻢ و ﻧﺴﺒﺘـﺎً ﻃﻮﯾـﻞ دارد و در‬

‫ﻋﻘـﺮب ﺳﯿـﺎه‬

‫ب( ﻋﻘﺮب ﮔﺎدﯾﻢ)دمﮐﺸﺎن ـ اﻟﻤﺎس(‬

‫رﻧﮓ ﺑﺪن اﯾﻦ ﻋﻘﺮب زرد ﺷﻔﺎف ﺗـﺎ زرد ﮐﺪر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮك اﻧﺒﺮكﻫﺎ ﻗﻬﻮهاي‬

‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻧـﺪازهي ﺟﺎﻧﻮر در ﺟﻨﺲ ﻣـﺎده ﺣـﺪود ‪ ،5cm‬وﻟﯽ در‬

‫ﺟﻨﺲ ﻧﺮ ﺑﻪﻋـﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪﮔﯽ دم ﺗﺎ ‪ 7/5cm‬ﻫـﻢ دﯾـﺪه ﺷـﺪهاﺳﺖ‪ .‬زﯾﺴﺘـﮕﺎه‬

‫اﯾﻦ ﻋﻘﺮب اﻏـﻠﺐ در ﻧﻮاﺣﯽ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧـﺎﺣﯿﻪي اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ ﻋﺮﯾﺾﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮزن ﻧﯿﺶ ﺑﻠﻨﺪ و ﺧﻤﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﻧﯿﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﮐـﻮﭼﮑﯽ دارد‪ .‬از اﯾـﻦرو‪ ،‬ﮔﺰش اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮر درد‬

‫ﺟﺬب زﻫﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﺳـﺮﯾﻊ ﺻﻮرتﻣﯽﮔﯿـﺮد و ﻇﺮف ‪ 2‬ﺳـﺎﻋﺖ ﯾـﺎ‬

‫زﯾﺎدي ﻧﺪارد و ﺑﺎ وﺟﻮد ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑـﻮدن ﺳﻢ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ در ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﻮارد‬

‫ﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﺷﺮوعﻣﯽﺷـﻮد و ﺗـﺎ ‪ 4‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻪ اوج‬

‫ﮔﺰش ﺑﺎ درد ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿـﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻏـﻠﺐ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺪهي‬

‫ﺧﻮد ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬زﻫﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﺮب ﺑﺎﻋﺚ درد ﺷﺪﯾﺪ ﺷﺪه و ﮔـﺎﻫﯽ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ‬

‫زﯾﺎدي از آﺳﯿﺐدﯾﺪﮔﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣـﺮاﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ را ﺑـﻪﺗـﺄﺧﯿـﺮ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﺛﺮ ﺧﻔﮕﯽ ﯾﺎ اﯾﺴﺖ ﻗﻠﺒﯽ ـ ﺗﻨﻔﺴﯽ ﺑـﻪ ﻣـﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷـﻮد‪.‬‬

‫درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳـﻢ ﻓﺮاﻫﻢﻣﯽﺷـﻮد و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ‪،‬‬

‫در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﻣـﺮگوﻣﯿـﺮ ﻧـﺎدر اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮐـﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ وزن‬

‫ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺎ درد و ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺴﯿﺎر وﺧﯿﻢ ازﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮن ادراري ﻣﺮاﺟﻌﻪﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫و ﻏﻠﻈﺖ زﻫـﺮ ﺗـﺰرﯾﻖﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﻤـﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﺎﻋﺚ ﻣـﺮگ در ﺳـﺎﻋﺖﻫـﺎي‬ ‫اوﻟﯿـﻪي ﮔﺰش ﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬

‫‪١٨‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻋﻘـﺮب ﮔـﺎدﯾـﻢ‬

‫ﻋﻘﺮب ﮔﺎدﯾﻢ ﯾﮑﯽ از ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﻋﻘﺮبﻫﺎي اﯾﺮان اﺳﺖ و زﻫﺮ آن‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﺣﺎد ﮐﻠﯿﻪ‪ ،‬اﺛـﺮ ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ ﻣـﺮﮐﺰي‪ ،‬اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﻋﺮوﻗﯽ‪،‬‬

‫اﯾﺴﺖ ﻗﻠﺒﯽ ـ ﺗﻨﻔﺴﯽ و درﻧﻬـﺎﯾﺖ ﻣﺮگ‬

‫ﻣﻨﺠﺮﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦرو‪ ،‬ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪﺑﻮد‪.‬‬

‫در اواﯾـﻞ ﺷﺐ‪ ،‬ﺧـﻄﺮ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘـﺮ از اواﺧـﺮ ﺷﺐ اﺳﺖ؛ زﯾـﺮا‬

‫درﻃﯽ ﺷﺐ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺟـﺎﻧﻮر ﭼﻨـﺪ ﮔـﺰش دﯾﮕـﺮ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑـﺮاﯾﻦ‪،‬‬

‫ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ از ﻣﯿـﺰان زﻫﺮ ﮐـﺎﺳﺘﻪ ﺧـﻮاﻫﺪﺷـﺪ‪.‬‬ ‫‪ .5‬ﻧﻮع ﻋﻘﺮب‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﮔﻮﻧﻪي ﻋﻘﺮب ﺷﺪت درد و درﺟﻪي ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫(‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫ﻏﻠﻈﺖ زﻫﺮ در ﻓﺼﻞ ﺑـﻬﺎر ﺑﺴﯿـﺎر ﺑﯿﺸﺘـﺮ از ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﯾﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬از‬

‫‪ .1‬ﺳﻦ و وزن ﺑﯿﻤﺎر‬

‫ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ در اﻓـﺮاد ﻣـﺴﻦ و ﮐـﻮدﮐـﺎن ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗـﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﺮﭼـﻪ وزن‬

‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﮐﻤﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺳـﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم وزن ﺑﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺧـﻮاﻫﺪﺑـﻮد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺧـﻄﺮ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔـﻮﻧﻪﻫـﺎي دﯾـﮕﺮ ﻋﻘـﺮب‬

‫‪ .2‬ﻣﺤﻞ ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﮔﺰش در ﺳﺮ و ﮔﺮدن ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗﺮ از اﻧﺪامﻫـﺎي دﺳﺖ و ﭘـﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ‬

‫‪ .3‬ﺳﻦ ﻋﻘﺮب‬

‫ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﻘﺮب ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎدي از ﻣـﺮدم را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ‬

‫ﻋﻘﺮب ﻣﺴﻦﺗﺮ ﻣﯿﺰان ﺳﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪.‬‬

‫روﺑﻪرو ﺳﺎﺧﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﺳﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮد‬

‫‪ .4‬زﻣﺎن ﻧﯿﺶزدن‬

‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ازﺑﯿـﻦ ﻣﯽﺑـﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑـﺮاﯾـﻦ‪ ،‬ﺑـﺮﺧﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫـﺎ ﺑﺴﺘـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻮع‬

‫ﮔﺰشﻫﺎ از ﻓﺼﻞ ﺑﻬـﺎر آﻏـﺎزﻣﯽﺷـﻮد و ﺗﺎ ﭘـﺎﯾﯿﺰ اداﻣـﻪدارد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﯿﺸﺘـﺮﯾﻦ‬

‫زﻫﺮﺷﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧـﺎكﺗﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰشﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺧﻮاب زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻋﻘﺮبﻫﺎ‪،‬‬

‫‪١٩‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺎوﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪداﺷﺖ ﮐﻪ‬

‫)‬

‫ﺷﺨﺺ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ ﺑﻨﺪﭘﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﯾﮏ واﮐـﻨﺶ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺷﺪﯾـﺪﺗﺮ در‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﻋﻮارض ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫اﻧﺪازه‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻇﺎﻫﺮي و رﻧﮓ ﻋﻘﺮبﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﺰﺷﮑﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺛﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع زﻫﺮ از ﺧﻮد ﺑـﺮوزدﻫـﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻘﺮب ﺑﯽﺿـﺮر ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻧﯿﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑـﺮوز درد‬

‫ﺷﺪﯾﺪ ﯾـﺎ ﺣﺴـﺎﺳﯿﺖ و ﺳـﻮزش ﻣﯽﺷـﻮد و اﻏﻠﺐ در ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﺗﻮرم‬

‫(‬

‫ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن اﺣﺴﺎس ﺳـﻮزنﺳـﻮزن ﺷـﺪن ﻧﯿـﺰ اﯾﺠﺎدﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺗﺮﺷﺢ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺰاق‪،‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻖ‪،‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪،‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ و ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ و ﺗﺸﻨﺞ‪.‬‬

‫ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺗﻔﺎوت زﻫـﺮ ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ازﻧـﻈﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤـﺎن ﺷﯿﻤﯿـﺎﯾﯽ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم اﺛـﺮ آن در اﻓـﺮاد ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﻋـﻮارض ﺑـﺎﻟﯿﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎري را‬

‫ﻣﯽﺗـﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪهﮐـﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫در ﭼـﻨﯿـﻦ ﺷـﺮاﯾـﻄﯽ‪ ،‬ﻧـﻤـﯽﺗـﻮان ﺑــﺮاي درﻣـــﺎن آﺳﯿﺐدﯾــﺪﮔـــﺎن دﺳﺘـــﻮراﻟــﻌﻤـﻞ‬ ‫ﯾـﮑﺴـﺎﻧﯽ ﺻــﺎدرﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻋﺎرﺿﻪاي در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻬﺒﻮدﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ زﻫﺮ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧـﺎك ﺑـﺎﻋﺚ ﭘـﺎرهﺷـﺪن ﮔﻠﺒﻮلﻫﺎي ﻗﺮﻣﺰ)ﻫﻤﻮﻟﯿﺘﯿﮏ(‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﻣـﯽﺷـﻮد ﯾـﺎ ﺑـﺮﺧﯽ ﻋﻘـﺮبﻫـﺎ زﻫـﺮ ﻣﻬﻠﮏﺗـﺮي دارﻧـﺪ و آﺛـﺎر آن روي‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛـﻪ را ﺟﻬﺖ ﭘﺮﻫﯿـﺰ از ﮔﺰش ﻣﺠﺪد‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ) ﻧﻮروﺗﻮﮐﺴﯿﮏ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺮاﺣﻞ ذﯾـﻞ را اﻧﺠﺎمدﻫﯿـﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻼﺋﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺶ زﻫﺮدار ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك‪:‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪ .1‬ﺑـﻪ ﻓـﺮد آﺳﯿﺐدﯾـﺪه اﻃﻤﯿﻨـﺎندﻫـﯿـﺪ و او را آرامﮐﻨﯿـﺪ؛ آراﻣـﺶ ﻓـﺮد‬

‫ﺑﯽﻗﺮاري ﺷﺪﯾﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺎﻋﺚﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺬب زﻫﺮ ﮐﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺣﻔﻆﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ‪،‬‬

‫‪ .2‬ﻋﻀﻮ ﻧﯿﺶزده را درﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﺳـﻄﺢ ﺑـﺪن ﻗﺮاردﻫﯿﺪ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺤﺮﯾﮏﭘﺬﯾﺮي ﻋﺼﺒﯽ‪،‬‬

‫)ﻣﺜﻼً ﺑﺎ آوﯾﺰانﮐـﺮدن دﺳﺖ ﯾـﺎ ﭘـﺎ(‪ ،‬و ﺑـﻪﺳـﺮﻋﺖ آن را ﺑـﯽﺣـﺮﮐﺖ‬

‫ﺗﺎري دﯾﺪ ﯾﺎ دوﺑﯿﻨﯽ‪،‬‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر از ﯾﮏ ﺗﺨﺘﻪﭼـﻮب ﯾﺎ آﺗـﻞ اﺳﺘﻔـﺎدهﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ‪،‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶزدﮔﯽ را‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﯿﻒ آب ﺳﺮد ﯾﺎ ﯾﺦ‪ ،‬ﺳﺮد ﻧﮕﻪدارﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿـﺪ ﻣﻘـﺪاري ﯾـﺦ درون ﭘﺎرﭼﻪ ﯾـﺎ ﮐﯿﺴﻪي ﻧﺎﯾﻠﻮن ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ و‬

‫ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎري ادرار‪،‬‬

‫اﻧﻘﺒﺎض ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪاي‪،‬‬ ‫‪٢١‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫‪n‬‬

‫ﭘﺲ‪ ،‬اﮔﺮ درد ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑـﺎز ﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠﺎمداد‪،‬‬

‫ﺟﺬب زﻫـﺮ ﮐﻤﮏﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫)‬

‫‪n‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎدادن ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺨﻔﯿﻒ درد ﺑﻪ ﮐﻨـﺪﺷـﺪن ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً روي ﭘـﻮﺳﺖ ﻗـﺮارﻧﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫روي ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش ﻗـﺮاردﻫﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧـﺎﻃﺮ داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷﯿﺪ ﮐـﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﯾﺦ را‬

‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾـﺪ از ﺳﺮﻣﺎدادن ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻋﻀﻮ ﺧـﻮدداريﮐـﺮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻋﻀﻮ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه را ﺗـﺎﺣـﺪ اﻣﮑﺎن درﻣﻌـﺮض ﺗـﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻓﺘـﺎب‬ ‫ﻗﺮارﻧﺪﻫﯿﺪ و از ﺣﺮﮐﺖدادن ﺑﯽﻣﻮرد آن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾـﺪ‪.‬‬

‫(‬

‫‪ .5‬ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﺑﺎ ﻫـﺪف ﺗـﺄﺧﯿﺮ در ﺟـﺬب ﺳﻢ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ‬ ‫ﺧﺎص ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در دﺳﺖ ﯾـﺎ ﭘـﺎ ﺑـﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش را در ﻣـﻮاﻗﻌﯽ ﻣـﺠﺎز ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻣـﮑﺎن رﺳـﺎﻧﺪن‬ ‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘـﺲ از ﮔـﺰش ﺑـﻪ ﯾـﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ‬ ‫وﺟﻮدﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗـﺎﺣـﺪ اﻣـﮑﺎن ﻣـﺤـﻞ ﮔـﺰش را دﺳﺖﮐـﺎري‬ ‫ﻧـﮑﻨﯿﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺎﻧـﻊ ﻋـﻮارض و ﻋﻔـﻮﻧﺖ ﺟـﺎﻧﺒـﯽ ﺷﻮﯾـﺪ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﺑـﻪ آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﻣﺎﯾﻌﺎت زﯾﺎد ﺑـﺪﻫﯿـﺪ و ﻣﺘـﻮﺟـﻪ ﺗـﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‬ ‫ادرار او ﺑـﺎﺷﯿـﺪ‪.‬‬

‫‪ .8‬از ﺗـﺠﻮﯾـﺰ ﻓﺮآوردهﻫـﺎي ﻣـﺮﻓﯿﻦ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﺗـﺮﯾﺎك ﯾـﺎ ﻣﺨﺪرﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮدداري ﺷﻮد؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﻮاد اﺛﺮ زﻫﺮ ﻋﻘﺮب را ﺗﺸﺪﯾﺪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﻣﺠﺪداً ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬از ﻫـﺮﮔﻮﻧـﻪ درﻣـﺎن ﻣـﺤﻠﯽ و ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮد‬ ‫ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪه ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ‪ ،‬و آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ‬

‫ﺑﺎﯾـﺪ ﮐﻤﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶ)ﺣﺪود ‪ (3-5cm‬را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪي‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗـﺰرﯾﻖ ﭘـﺎدزﻫـﺮ در آﻧﺠﺎ وﺟﻮد‬

‫ﭘﻬﻦ)‪ (4-5cm‬ﺑـﻪآراﻣﯽ ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﺗـﺎ ﮔﺴﺘـﺮش زﻫـﺮ در ﺧـﻮن ﮐﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎرداري‪ ،‬داﺷﺘﻦ‬

‫دﻗﺖﺷﻮد ﮐـﻪ ﻓـﺸﺎر ﻧـﻮار ﺑﺴﺘﻪﺷـﺪه ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾـﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪،‬‬

‫ﻧﺎراﺣﺘﯽﻫﺎي ﮐﻠﯿﻮي‪ ،‬ﻗﻠﺒﯽ‪ ،‬ﻋﺼﺒـﯽ و ﺣﺘﯽ اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر را در‬

‫ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺴﺘﻪﺷـﻮد ﮐـﻪ ﯾـﮏ اﻧﮕﺸﺖ ﺑـﻪراﺣﺘﯽ از‬

‫آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺬﮐﺮدﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ ﭘﺰﺷﮏ را ﮔﻤﺮاه ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫زﯾﺮ آن ﻋﺒﻮرﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﻧﺒـﺾ در ﻧﻘﺎط اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ اﻧﺪام‬

‫‪E‬‬

‫ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﻮد‪ .‬درﺿـﻤﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ‪ 10-15‬دﻗﯿﻘﻪ ﯾﮏﺑﺎر ﺑـﻪﻣﺪت ‪ 30-60‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫ﻣـﻤـﮑﻦاﺳﺖ ارﺳـﺎل ﻋـﻘـﺮب ﺑـﻪﺻـﻮرت زﻧـﺪه ﯾــﺎ ﻣـﺮده در ﻗـﻮﻃـﯽ ﯾـﺎ‬ ‫ﺷﯿﺸﻪﻫﺎي دردار ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮي ﺟﻬﺖ ﺗـﺸﺨﯿﺺ‬

‫ﻧﻮار را ﺑﺎزﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺠﺪداً ﺑﺒﻨﺪﯾـﺪ ﺗـﺎ ﻋﻀﻮ دﭼـﺎر ﺧﻮنﻣﺮدﮔﯽ و دﯾﮕﺮ‬

‫ﮔﻮﻧﻪ و ﻧﻮع ﺳﻢ و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘـﺨﺎب روش درﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫وﻗـﺖ را ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﺗﻠـﻒ ﻧﮑﻨﯿـﺪ و اﯾــﻦ ﮐـــﺎر را ﺑـﻪﻋﻬـﺪهي ﺷﺨﺺ‬

‫ﺿﺎﯾﻌﻪﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫دﯾﮕـﺮي ﺑﮕـﺬارﯾــﺪ ﺗــﺎ درﺻــﻮرت ﯾـﺎﻓﺘﻦ آن را ﺑـﺮاي ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾـﯽ‬ ‫ﺗﺤﻮﯾـﻞدﻫــﺪ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻓﺸﺎردادن ﺳﺮﯾﻊ اﻃﺮاف ﻣـﻮﺿﻊ ﻋﻘـﺮبﮔﺰﯾـﺪه‪ ،‬ﺟـﻬﺖ ﺧـﺮوج زﻫﺮ‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﮔﺰش‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣﺪودي ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪E‬‬

‫درﺑﺎرهي ﺑﺮﯾﺪن‪ ،‬ﻣﮑﯿﺪن‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن ﯾﺎ داغﮐـﺮدن ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﺗـﻮاﻓﻖ ﻧﻈﺮ‬ ‫وﺟـﻮدﻧـﺪارد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑـﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣـﺨﺎﻟﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﺪهاي‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫درﺻﻮرت ﻧﺰدﯾﮏﺑﻮدن ﻣـﺮاﮐـﺰ درﻣـﺎﻧـﯽ‪ ،‬ﺑـﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﺑﺪون اﺗﻼف وﻗﺖ و‬ ‫اﻧـﺠـﺎم اﻗﺪامﻫـﺎي اﺿـﺎﻓﯽ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه را ﻫـﺮﭼـﻪ ﺳـﺮﯾﻊﺗـﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺮاﮐـﺰ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬ ‫‪٢٣‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫درﻣـﺎﻧـﯽ ﻣﻨﺘﻘـﻞﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﻬﺴﺎزي ﻣﺤﯿﻂ‬

‫‪ .1‬از اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ و ﺗﻮدهﮐﺮدن ﻫﯿﺰم‪ ،‬اﻟﻮار و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎﻧﯽ در ﺧـﺎﻧﻪﻫـﺎ‬ ‫ﭘﺮﻫﯿﺰﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﻮاد درﺻﻮرت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﺒﻮدن ﻫﺮﭼـﻪ زودﺗـﺮ ﺑـﻪ‬

‫(‬

‫ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل ﻣﻨﺘﻘﻞﺷـﻮد‪ .‬درﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ اﯾﻦ ﻣـﻮاد ﺿـﺮورﺗﺎً ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫در ﻣﻨـﺰل ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫـﺮ ‪ 6‬ﻣـﺎه ﯾﮏﺑﺎر آﻧﻬﺎ را‬

‫‪ .6‬ﺑﻪﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪاوم ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ و ﺑﻪدﻧﺒﺎل‬

‫آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻘـﺮ‪ ،‬اﻓـﺮاد ﮐﻢدرآﻣـﺪ ﺟﻬﺖ ﺳـﺎﺧﺖ ﺧﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪي‬

‫روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣـﻬﺎﺟـﺮتﻣـﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ زﻣﯿـﻦﻫـﺎ اﻏﻠﺐ زﯾﺴﺘﮕﺎه‬

‫ﻋﻘﺮب اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳـﺎﺧﺖوﺳـﺎز آﻟﻮدﮔﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾـﻦ اﻓﺮاد اﻃﻼع و روشﻫـﺎي ﭘـﺎﮐـﺴﺎزي ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫آﻣـﻮزش دادهﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪ .7‬ﻟﺸﻤﻪﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻻيروﺑﯽ ﺟﻮيﻫـﺎ و ﻧﻬﺮﻫـﺎ ﮐـﻪ آب ﻣﺼﺮﻓﯽ در‬ ‫ﮐﺸـﺎورزي را ﺑـﻪ ﻣﺰارع ﻫـﺪاﯾﺖﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺣـﺎوي رﯾﺸﻪﻫـﺎ و ﺳﺎﻗﻪي‬ ‫ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘـﺲ از ﺧﺸﮏﺷﺪن و ﭘـﻮﺳﯿﺪن در دﯾـﻮارهي ﻧﻬﺮﻫﺎ‬

‫ﻓﻀﺎي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺟﻬﺖ زﯾﺴﺖ ﻋﻘﺮب ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮد و ﮐﻒ ﻣﺤﻞ ﺟـﺪﯾـﺪ را ﻗﺒﻞ از اﻧﺒـﺎرﮐـﺮدن ﺑـﺎ ﮔﺎزوﯾـﯿﻞ‪،‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻨـﮓﭼﯿﻦﻫـﺎي اﻃﺮاف ﻣـﺰارع ﮐـﻪ ﺑـﻪﻣﻨﻈﻮر ﻣـﺮزﺑﻨـﺪي و‬

‫ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ ﯾﺎ روﻏـﻦ ﺳﻮﺧﺘـﻪ آﻏﺸﺘﻪﻧﻤـﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي زﻣﯿﻦﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ ﻧﯿـﺰ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﭘﻨﻬﺎنﺷﺪن‬

‫‪ .2‬درﺻـﻮرﺗـﯽ ﮐـﻪ ﮐـﻒ ﺣﯿـﺎط ﺧـﺎﮐـﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎ را‬

‫ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻋﻘﺮب اﺳﺖ‪.‬‬

‫آبﭘﺎﺷﯽ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﻠﺘﮏﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در روﺳﺘﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﯾﺎ‬

‫اﺳﺘـﺮاﺣﺖ در ﮐﻨـﺎر اﯾﻦ ﻣﺤﻞﻫـﺎ ﺑـﻪوﯾﮋه در ﺷﺐ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ‬

‫درﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﺑﺎﻏﭽﻪي ﺳﺒـﺰي و ﮔـﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﮔـﺰش اﻓـﺮاد ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﯾـﻦ‪ ،‬ﺑـﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﻣﺮدم ﻣـﺤﻠﯽ درﺑـﺎرهي اﯾـﻦ‬

‫‪ .3‬ﺗﻤﺎم ﺷﮑﺎفﻫﺎ و ﺳﻮراخﻫـﺎي دﯾﻮار ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻞ رس و آﻫﮏ‬

‫ﺧـﻄﺮات ﻫـﺸﺪارداد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺪود و ﺗﺎﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﺳﻄﺢ دﯾﻮار ﺻﺎفﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺧﺎك اﻧﺒﺎﺷﺘـﻪ در ﺣﯿـﺎط ﻣﻨـﺎزل ﺑﺎﯾـﺪ ﻫـﺮ ﺳـﺎل ﯾﮏﺑﺎر زﯾﺮورو ﯾﺎ در‬

‫ب( ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي‬

‫ﺑﺎﻏﭽﻪ ﭘﺨﺶ و ﺳﭙﺲ ﮐـﻮﺑﯿﺪهﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪ .1‬درﺑـﺎرهي ﺑـﺎزي ﺑـﺎ ﭘـﺎي ﺑـﺮﻫﻨـﻪ ﯾـﺎ دﻣﭙـﺎﯾﯽ و اﺣﺘـﻤﺎل ﺧﻄﺮ ﮔﺰش‬

‫‪ .5‬ﺧـﺎﮐﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿـﺮون ﺟـﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎدهي ﮐـﺎهﮔﻞ ﭘﺸﺖﺑﺎم‪ ،‬درون اﺗﺎقﻫﺎ‬

‫ﻋﻘﺮبﻫـﺎ ﺑﻪوﯾـﮋه در اواﯾﻞ ﺷﺐ ﺑـﻪ ﮐـﻮدﮐﺎن ﻫﺸﺪار دادهﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﯾـﺎ ﺑﺎﻏﭽﻪ آورده ﺷﺪهاﺳﺖ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎزرﺳﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻫـﺮ روز ﺑﺎﯾﺪ ﻟﺒﺎسﻫـﺎ و ﮐـﻔﺶﻫﺎ را ﻗﺒـﻞ از ﭘـﻮﺷﯿﺪن ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ ﺗﮑﺎﻧﺪ‬ ‫‪٢٥‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫و ﺣﻮﻟﻪ و ﻟﺒﺎس ﺧﻮاب را ﺧﻮب ﺑـﺮرﺳﯽﮐـﺮد‪.‬‬

‫‪ .4‬در ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎر و ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﮐﺮدن ﻣـﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤـﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻟـﻮار و ﭼـﻮب از‬

‫)‬

‫دﺳﺘﮑﺶ اﺳﺘﻔﺎدهﺷﻮد‪ .‬درﺣﯿﻦ ﺟﺎﺑـﻪﺟﺎﯾﯽ ﻟـﻮازم و اﺷﯿـﺎ در ﻣﻨـﺎزل و‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﯾﺎ ﭼﮑﻤـﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪ .3‬ﮐﺎرﮔﺮان و ﮐﺸﺎورزان در ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر در ﺷﺐ از ﮐﻔﺶﻫـﺎي ﺳـﺎقدار‬

‫اﻧﺒﺎرﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﺣﺘﯿﺎطﺷـﻮد‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب از ﺗـﺨﺘﺨﻮابﻫـﺎي ﭘـﺎﯾﻪﺑﻠﻨـﺪ ﻓﻠﺰي)ﻟـﻮﻟﻪاي ﮔﺎﻟﻮاﻧﯿﺰه(‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدهﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﺗﺨﺘﺨﻮابﻫـﺎي ﭘـﺎﯾﻪ ﭼﻮﺑﯽ اﺳﺘﻔـﺎدهﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي آن را داﺧﻞ ﻇﺮﻓﯽ ﺻﺎف ﺑﺎ دﯾﻮارهي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺮاردﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪،‬‬

‫(‬

‫وﺳـﺎﯾﻞ ﺧـﻮاب ﺑـﺎﯾﺪ ﻗـﺒـﻞ از اﺳﺘـﻔـﺎده ﺑـﺎزرﺳـﯽ و ﺗﮑﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻘـﺮب زرد ﺧـﺎﻟـﺪار‬

‫‪ .6‬ﺗـﺨـﺖ و وﺳـﺎﯾـﻞ ﺧـﻮاب‪ ،‬ﻣــﺎﻧـﻨـﺪ ﺑـﺎﻟـﺶ‪ ،‬ﺗـﺸـﮏ و ﭘﺸـﻪﺑـﻨـﺪ‬

‫ﻧﺒـﺎﯾـﺪ ﺑـﺎ دﯾـﻮار ﯾـﺎ ﺷـﺎخ و ﺑـﺮگ و ﺗـﻨـﻪي درﺧـﺘـﺎن ﻫﯿـﭻﮔﻮﻧـﻪ‬

‫‪E‬‬

‫ﺗـﻤـﺎﺳﯽ داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷـﺪ‪ .‬رﻋـﺎﯾـﺖ ﺣـﺪاﻗـﻞ ‪ 50cm‬ﻓـﺎﺻـﻠﻪي ﺗـﺨﺖ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫اﮔـﺮ ﻋـﻘـﺮب روي ﺑـﺪن ﻗـﺮارﮔــﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺳـﻌــﯽﮐـﻨﯿـﺪ ﺑـﺪون واﻫـﻤـﻪ و ﺑــﺎ‬ ‫اﺳﺘـﻔـﺎده از ﯾﮏ اﺑــﺰار آن را ﺑـﺘـﮑﺎﻧـﯿــﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣـﻮرد‪ ،‬ﺑــﻪﺧﺼـﻮص از‬ ‫ﻟﻪﮐـﺮدن آن روي ﺑـﺪن ﺧـﻮدداري ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﺑـﺎ دﯾـﻮار ﺿـﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .7‬ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﯾﺎ ﺗـﻔـﺮﯾـﺢ از ﻧـﺸﺴﺘـﻦ ﯾـﺎ ﺧـﻮاﺑـﯿـﺪن روي‬

‫ج( اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﻋﻘﺮب‬

‫زﻣﯿﻦ ﺑﻪﺧﺼﻮص در اواﯾـﻞ ﺷـﺐ ﺧـﻮدداري ﺷــﻮد و در ﺑـﺎزﮔـﺸﺖ‬

‫‪ .1‬ﻣﺮغﻫﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﭘﺲ‬

‫‪ .8‬از ﺗﻮﻗﻒ در ﺟﺎدهﻫﺎي ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﺧـﺎكﻫـﺎي اﻧﺒﺎﺷﺘﻪﺷﺪه‬

‫ﺧﻮد را ﺗﮑﺎنﻣﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﺗـﻮان ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ واﮐﻨﺶ را از‬

‫وﺳﺎﯾﻞ و ﻟﻮازﻣﯽ ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ ﭘـﺘـﻮ و زﯾـﺮاﻧﺪاز ﺑـﺎاﺣﺘﯿـﺎط ﺟﻤـﻊ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻘﺮبﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮك ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ زﯾـﺎد و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﻧـﻮك‬

‫ﮐــﻪ ﺑـﻪﻣﻨـﻈـﻮر ﻫـﺪاﯾـﺖ آبﻫـﺎي ﻧـﺎﺷـﯽ از ﺑــﺎرﻧـﺪﮔـﯽ ﺑـﻪ زﯾـﺮ‬

‫ﻋﻘﺮب ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﻪﺗﮑﻪﮐﺮدن ﺑﺪن ﺟـﺎﻧﻮر‪ ،‬آن را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘـﻞﻫـﺎ اﺳﺖ و ﻫـﻤـﭽـﻨﯿـﻦ‪ ،‬ﺧـﺎكرﯾـﺰﻫـﺎي ﮐـﻨـﺎر رﯾــﻞ راهآﻫـﻦ‬

‫‪ .2‬ﺧﺎرﭘﺸﺖ ﯾﺎ ﺟﻮﺟﻪﺗﯿﻐﯽﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎرﻣﻮﻟﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎ و ﺣﺸﺮهﺧﻮارﻫﺎي‬

‫‪ .9‬ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻮر ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨـﺪ و ﻓـﻀﺎي ﺣﯿـﺎط‪ ،‬ﻣﺴﺘﺮاح و آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ در‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ در اﻣـﺎﮐـﻦ ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ ﺷـﻬﺮي و‬

‫ﺧـﻮدداري ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻮشﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻮزهﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ و دراز دارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮارن ﮐﻢﺧﻄﺮ ﻣﻔﯿﺪي‬

‫ﻃﻮل ﺷﺐ ﺑـﻪوﯾﮋه در ﻣﻨـﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾـﯽ ﭘـﺮﺧﻄﺮ روﺷﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫‪ .3‬ﺑﯽﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﯽ ﻣـﺎﻧﻨﺪ رﺗﯿﻞﻫـﺎ ﺷـﮑﺎرﭼﯿـﺎن ﺗـﻮاﻧـﺎﯾـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬

‫)‬

‫زﯾﺴﺘﮕﺎه ﻋﻘـﺮب ﻫﻢ ﻣﺸـﺎﻫﺪهﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑـﻪدﻟﯿـﻞ ﺗﻨﻔـﺮ ﻋﻤـﻮﻣﯽ و‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﯾـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﺣﺸـﺮات و ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ ﺗﻐﺬﯾـﻪﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺳﺎزشﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ و زادووﻟﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮران ﺷـﮑﺎرﭼﯿﺎن‬

‫ﻋـﺪم آﮔـﺎﻫﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدم ﮐﺸﺘﻪﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﮔـﺮوﻫﯽ از ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤـﮕﯽ ﺷﮑﺎرﭼﯽ و‬ ‫ﻣﻔﯿﺪ ﻫﺴﺘﻨـﺪ و از ﺳﺎﯾـﺮ ﺑﻨﺪﭘـﺎﯾـﺎن ﺗﻐـﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺳﻮﺳﮏﻫﺎي ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﻫﻢ ﮐـﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿـﺎه ﺑﺮاق و ﺑﻪ ﻃﻮل ‪35mm‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽﻣﻬﺮﮔـﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪراﺣﺘﯽ از ﻋﻘﺮب ﺗﻐـﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬

‫(‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺶ ﻋﻘﺮب ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ آﻧﻬﺎ آﺳﯿﺒﯽ ﺑـﺮﺳﺎﻧـﺪ‪.‬‬

‫از روش ﺣﻔﺎري ﻻﻧﻪﻫـﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﯿﺪ آن اﻗـﺪام ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺻﯿﺪ‬ ‫ﻋﻘﺮبﻫﺎي ﻏﯿﺮﺣﻔﺎر ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺑﮑﺮ‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﺻﯿﺪﮐﺮد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﻧﻤـﻮﻧـﻪي زﻧـﺪه را در ﻗـﻮﻃﯽ ﯾـﺎ ﺷﯿﺸﻪﻫـﺎﯾﯽ‬

‫ﻧﮕﻬﺪاريﻧﻤﻮد ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘـﻪﻣﯽﺷﻮد‪ .‬درِ ﻇﺮف ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﻮراخ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺟـﺮﯾـﺎن ﻫـﻮا ﻣﺎﻧـﻊ از ﻓﺎﺳﺪﺷـﺪن ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺷـﻮد و‬

‫ﭼﻨـﺪ ﻋـﺪد ﺣﺸـﺮهي ﮐـﻮﭼﮏ ﻧﯿـﺰ ﺟﻬﺖ ﺗﻐـﺬﯾـﻪي ﻋﻘـﺮب داﺧﻞ ﺷﯿﺸﻪ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ روش ﺑـﺮاي ﮐﺸﺘـﻦ و ﻧﮕﻬـﺪاري ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﻋﻘﺮب‪،‬‬ ‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ آن در ﺷﯿﺸﻪي ﻣﺤﺘﻮي اﻟﮑﻞ ﺳﻔﯿﺪ ‪ %70-%75‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺖ ارﺳـﺎل ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣـﺮاﮐـﺰ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽدرﻣـﺎﻧﯽ ﻻزم اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ روي ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺷﯿﺸﻪي ﺣﺎوي ﻋﻘﺮب اﻃﻼﻋـﺎت زﯾﺮ درج ﺷـﺪهﺑﺎﺷـﺪ‪:‬‬ ‫‪ n‬ﻧﺎم ﺷﻬﺮ‪ ،‬روﺳﺘﺎ ﯾﺎ آﺑﺎدي‪،‬‬ ‫‪n‬‬

‫روش ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب و ارﺳﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ‬

‫‪n‬‬

‫ﻻزﻣﻪي ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي ﻋﻘﺮبﻫﺎ دراﺧﺘﯿـﺎر داﺷﺘـﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪي ﺳﺎﻟﻢ‬

‫‪n‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪاﯾـﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ دﻗﺖﮐـﺮد ﺗـﺎ در ﻫﻨـﮕﺎم ﺻﯿـﺪ ﻟﻄﻤـﻪاي ﺑـﻪ آن‬

‫‪n‬‬

‫واردﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﺎﯾـﺪ اﺣﺘﯿﺎطﻫﺎي ﻻزم ﺑـﻪﻋﻤﻞ آﯾـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﮑﺎن ﺻﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ‪،‬‬

‫ﺳﺎﻋﺖ‪،‬‬

‫ﻧﺎم و ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺻﯿﺎد‪.‬‬

‫ﻣﺘـﻌﺎﻗﺒﺎً ﭘـﺲ از ﺗﺸﺨﯿـﺺ ﮔﻮﻧـﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﻪدﺳﺖ آﻣـﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ‬ ‫ارﺳﺎلﮐﻨﻨﺪهي ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺣﺘﯽ ﺑـﻪ ﺷﺨﺺ ﺻﯿـﺎد اﻋـﻼم ﺧﻮاﻫﺪﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﻞ ﻣﺸﮑﻮك ﺑـﺎ ﭘﻨﺲ ﯾـﺎ ﭼـﻮب ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪاي ﮐﺎوش ﺷﻮد‪.‬‬

‫درﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻋﻘﺮب ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑـﻪ آن دﺳﺖ زد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺗـﻮان از ﭘﻨﺲ‬

‫ﯾـﺎ اﻧﺒـﺮ ﯾـﺎ درﺻـﻮرت دردﺳﺘـﺮس ﻧـﺒـﻮدن اﯾـﻦ وﺳـﺎﯾـﻞ از دو ﻗـﻄﻌـﻪ‬

‫ﭼﻮب اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد‪ .‬ﻋﻘﺮب را ﺑﺎﯾﺪ از دم ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ‪ ،‬آن را داﺧﻞ ﻇﺮف‬ ‫دردار ﻗـﺮارداد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺻﯿﺪ ﻋﻘﺮب ﺣﻔﺎر ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪاري آب در ﺳﻮراخﻫﺎي ﻣﺤﻞ زﯾﺴﺖ‬ ‫ﻋﻘﺮب رﯾﺨﺖ و ﺑﺎ ﺧﺎرجﺷﺪن ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ روش ﮔﻔﺘﻪﺷﺪه آن را ﺻﯿﺪﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪٢٩‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑـﺮاﺳـﺎس ﺑـﺮآورد ﺳـﺎﻻﻧـﻪ در ﺣـﺪود ‪ 300,000‬ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔـﯽ در ﺟﻬﺎن‬ ‫اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓـﺘـﺪ‪ .‬در ﺣـﺪود ‪ 30,000-40,000‬ﻣﺮگ درﻧﺘﯿﺠـﻪي ﮔـﺰش‬

‫(‬

‫ﻣـﺎر ﮔـﺰارشﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑﯿﺸﺘـﺮﯾـﻦ ﻣـﺮگوﻣـﯿـﺮ در ﺟـﻨـﻮب ﺷـﺮﻗـﯽ‬

‫آﺳﯿـﺎ)‪ 25,000‬ﻣـﻮرد( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ %98‬ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽﻫـﺎ در اﻧـﺪامﻫـﺎ)دﺳﺖ و ﭘـﺎ( اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪%35 .‬‬

‫آﺳﯿﺐدﯾـﺪﮔـﺎن ﮐﻮدﮐـﺎن زﯾـﺮ ‪ 10‬ﺳـﺎل ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺟـﻨﺲ ﻣـﺬﮐـﺮ ﺑﯿﺸﺘـﺮ‬ ‫دﭼﺎر ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫ازﻧﻈﺮ ﻓـﺼﻠﯽ‪ %90 ،‬ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽﻫـﺎ در ﺑﻬـﺎر ﺗـﺎ ﭘﺎﯾﯿـﺰ اﺗﻔـﺎقﻣﯽاﻓﺘـﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﯿـﺎ ‪ 3500‬ﻧـﻮع ﻣـﺎر وﺟـﻮددارد‪ ،‬اﻣـﺎ ﮐﻤﺘـﺮ از ‪ %10‬ﮐـﻞ‬

‫ﻣﺎرﻫﺎ ﺳﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾـﺮان ‪ 65‬ﻧـﻮع ﻣﺎر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 12‬ﻧﻮع‬ ‫آﻧـﻬﺎ ﺳﻤـﯽ ﻫﺴﺘﻨـﺪ‪.‬‬

‫آﻣﺎر دﻗﯿﻘﯽ از ﺣـﻮادث ﻣﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔـﯽ در اﯾـﺮان وﺟـﻮدﻧـﺪارد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻣـﺎرﻫﺎي ﺳـﻤﯽ ﻣﺨﺘـﻠﻒ در ﺳـﻄﺢ ﮐـﺸﻮر ﺑـﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‬

‫ﻣـﻮارد ﮔـﺰش ﻣـﺎر ﺟﻌـﻔﺮي‪ ،‬اﻓـﻌﯽ ﮔـﺮزه‪ ،‬اﻓﻌـﯽ ﺷﺎخدار و ﻣـﺎر ﮐﺒـﺮي‬

‫ﺑﯿﺶ از اﻧـﻮاع دﯾـﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣١‬‬

‫‪٣٢‬‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻣـﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﻪ روش ﺗـﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪي‬

‫ﺗﺨﻢﮔـﺬار‪ ،‬زﻧـﺪهزا و ﺗﺨﻢﮔﺬارـ زﻧـﺪهزا ﺗـﻘﺴﯿﻢﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫)‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑﺎ ﺳﻢ ﻣﺎر ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري ﺣﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺮوه ﻣﺎرﻫﺎي‬ ‫ﮐﺒﺮي ﺣـﺪود ‪ %25‬ﺑﯿﻤـﺎران ﺑﺴﺘـﺮي ﻓـﻮتﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮك و ﺗـﻮﻗﻒ اﻋـﻤﺎل ﺗـﻨﻔﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻤـﺎر را‬

‫از ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ از ﮔـﺰش ازﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑـﺮد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎران‬ ‫در ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ اول ﭘـﺲ از ﻣـﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ زﻧـﺪه ﺑﻤـﺎﻧـﻨـﺪ‪ ،‬از ﺧـﻄﺮ ﻣـﺮگ‬

‫(‬

‫(‬

‫ﻧـﺠﺎتﯾـﺎﻓﺘـﻪاﻧـﺪ و ‪ 2-3‬روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻫـﻤـﻪي آﺛـﺎر و ﺿـﺎﯾـﻌﺎت ﻋﺼﺒـﯽ‬ ‫ﺑﻬﺒـﻮد ﺧـﻮاﻫﺪﯾـﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮگوﻣﯿـﺮ ﺑﺴﯿـﺎر زﯾـﺎد در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﺎر ﮐﺒـﺮي‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺳـﺮم ﺿـﺪﺳﻢ ﻣـﺎر در ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺮگ ﺑﺴﯿـﺎر ﻣﻬﻢ‬

‫اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ درﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﺳﺮم ﺑﻪﻣـﻮﻗﻊ ﺗـﺰرﯾﻖﺷـﻮد‪.‬‬

‫درﺑﺎرهي اﻓﻌﯽﻫﺎ درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺧﻮﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣـﺎر ﺟﻌﻔـﺮي ﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪهﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮگوﻣﯿﺮ ﺑـﺪون‬

‫ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ)اﻟﻒ ـ ﻣﺎر ﻧﻠﻨﮕﯽ ــ ب ـ ﻣﺎر ﺷﺘﺮي ــ‬ ‫ج ـ ﻣﺎر زﻧﮕﯽ ــ د ـ ﻣﺎر ﭘﻠﻨﮕﯽ(‬

‫درﻣﺎن ﺣﺪود ‪ %15-%20‬اﺳﺖ و درﺻـﻮرت ﺗـﺰرﯾـﻖ ﺳـﺮم ﺿـﺪﺳـﻢ ﻣﺎر‪،‬‬

‫ﻣﺮگﻫﺎ ‪ %2-%3‬ﺗﻘﻠﯿﻞﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬

‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺎرﻫﺎ‬

‫ﻣـﺎرﻫـﺎ زﯾـﺮﺷــﺎﺧـﻪي ﻣـﻬــﺮهداران و از ردهي ﺧـﺰﻧــﺪﮔـﺎن ﻫﺴﺘﻨـﺪ و‬

‫اﻧﻮاع ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ‬

‫ﺳـﮑﻮﻧـﺖ در ﻣـﻨـﺎﻃـﻖ آرام و ﺗـﺎرﯾـﮏ را ﺑـﻪ زﻧـﺪﮔـﯽ ﺷـﻠﻮغ ﺷـﻬـﺮي‬

‫ﻣﺎرﻫـﺎ اﻧـﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارﻧـﺪ ﮐـﻪ از ﺑـﯿـﻦ آﻧﻬـﺎ ﻓـﻘﻂ ﺗﻌـﺪاد ﻣـﻌـﺪودي‬

‫ﺗـﺮﺟـﯿﺢﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﭘـﻮﺳﺘـﯽ ﻓـﻠﺲدار‪ ،‬ﺑـﺪﻧـﯽ ﻃﻮﯾـﻞ و ﭼـﺸﻤـﺎﻧﯽ‬

‫‪٣٣‬‬

‫ﺑـﯽﺣـﺮﮐﺖ دارﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺳـﻤﯽ و ﺧـﻄـﺮﻧـﺎك ﻫﺴﺘﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪﯾـﺎد داﺷﺘـﻪﺑـﺎﺷﯿـﺪ ﮐـﻪ ﺣـﺘﯽ ﻣـﺎرﻫـﺎي‬ ‫‪٣٤‬‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﺎرﻫﺎ ازﻧﻈﺮ درﺟﻪي ﺳﻤﯿﺖ‪:‬‬

‫ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ آﻧﻬﺎ ﮔﺮد ﯾﺎ ﻋﻤﻮدي اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺎر ﻃﻠﺤﻪ‪ ،‬ﺗﯿﺮﻣـﺎر و ﺳﻮﺳﻦﻣﺎر‬ ‫از اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫)‬

‫‪ .1‬ﻣﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ‪،‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺧـﻮد اﺳﺘﻔﺎدهﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﺳﻤـﯽ ﻧﯿـﺰ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺮاي دﻓـﺎع از ﺧـﻮد ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻗﺼـﺪ ﺷﮑﺎر از ﻧﯿﺶ و ﺳﻢ‬

‫اﯾﻦ ﻣﺎرﻫﺎ دﻧﺪانﻫﺎي ﻧﯿﺶ ﺧﻠﻔﯽ دارﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻏـﺪهي ﺳﻤﯽ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ‪،‬‬ ‫‪ .3‬ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎرﻫﺎي ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺎرﻫﺎ دﻧﺪانﻫﺎي ﺳﺎده دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢﻫﺎ ﮔﺮد و ﻣﺪور و دم آﻧﻬﺎ‬

‫(‬

‫ﮐﺸﯿﺪه و دراز اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﯾﻊ و ﺷﮑﻞ ﭘﻮﻟﮏﻫﺎي ﺳﺮ و ﺑﺪن آﻧﻬﺎ‬

‫ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺎر ﺧﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺷﻼﻗﯽ و آﺑﯽ را ﻧﺎمﺑﺮد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ‬

‫ﻧﻤـﺎي دﻧـﺪانﻫـﺎي ﻣـﺎر ﻧﯿﻤـﻪﺳﻤﯽ‬

‫ﺳﺮ اﯾﻦ ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﺜﻠﺜﯽﺷـﮑﻞ و ﭘﻬﻦﺗـﺮ از ﮔـﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﭼﺸﻢﻫـﺎ و ﺑﯿﻨﯽ‬ ‫ﺳﻮراﺧﯽ وﺟﻮددارد ﮐـﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪهي ارﺗﻌﺎش و ﺣﺮارت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻀﯽ)ﺧﻄﯽ( و ﺷﺒﯿﻪ ﭼﺸﻢ ﮔﺮﺑﻪ اﺳﺖ و در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭼﺸﻢ ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﮏ ﺣﻔﺮهي ﮐﻮﭼﮏ وﺟﻮددارد ﮐﻪ در ﻣﺎرﻫـﺎي ﻏﯿـﺮﺳﻤﯽ دﯾـﺪهﻧﻤﯽﺷـﻮد‬

‫)ﻣﺎر ﻣﺮﺟـﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺎرﻫـﺎي ﺳـﻤﯽ اﺳﺖ ﻣـﺮدﻣﮏ ﻣـﺪور‬ ‫دارد(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬دو دﻧﺪان ﻧﯿﺶ در ﻓﮏ ﻓـﻮﻗﺎﻧـﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤـﺎي دﻧﺪانﻫـﺎي ﻣـﺎر ﻏﯿﺮﺳﻤﯽ‬

‫از اﯾـﻦ دﺳﺘـﻪ ﻣـﯽﺗﻮان ﻣـﺎر ﮐﺒﺮي‪ ،‬ﮐـﻔﭽﻪﻣـﺎر‪ ،‬اﻓﻌﯽ ﺷـﺎخدار و ﻣـﺎر‬

‫‪ .2‬ﻣﺎرﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﺳﻤﯽ‬

‫ﺟﻌﻔﺮي را ﻧـﺎمﺑـﺮد‪.‬‬ ‫‪٣٥‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﻧﻤﺎي دﻧﺪانﻫﺎي ﻣﺎرﻫﺎي ﺳﻤﯽ‬

‫اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻨﻔﺎوي؛‬

‫ﻗﺮﻣﺰي و ﺗﻮرم ﻋـﺮوق ﻟﻨﻔـﺎوي در ﻋﻀـﻮ ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﯾﻦ‬

‫ب( ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫‪n‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻋـﺼﺎب‪ :‬ﺑـﯽﺣﺴﯽ اﻃـﺮاف دﻫـﺎن‪ ،‬ﮐﺸﯿﺪن‬

‫ﺣﺮوف ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻖ‪ ،‬ﺗﺐ‪ ،‬ﺗﻬـﻮع‪ ،‬اﺳﺘﻔﺮاغ‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬

‫ﻣﺰهي ﻓﻠﺰ در دﻫﺎن‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗـﺮﺷﺢ ﺑـﺰاق‪ ،‬ﮐﻤـﺎ و ﺑـﻪﻧـﺪرت ﺗﺸﻨـﺞ‬

‫(‬

‫‪E‬‬

‫ﻟﺨﺘﻪ ﺧﻮن ﻋﺮوق ﺳﻄﺤﯽ؛‬

‫ﻗﺮﻣﺰي و ﺗﻮرم ﺑـﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰي ﺑﺪن‪.‬‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪n‬‬

‫ﮔﺎﻧﮕﺮن)ﺳﯿﺎهﺷﺪﮔﯽ در اﺛﺮ ﻣﺮگ ﺑﺎﻓﺘﯽ(؛‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫و اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻋﻀﻼت‪ ،‬ﭼﺸﻢ‪ ،‬زﺑﺎن‪ ،‬ﮔﻠﻮ و دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ؛‬

‫ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﮔﺰش ﻣﺎر ﺳـﻤﯽ از ﻏﯿـﺮﺳﻤﯽ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ و‬ ‫ﺑﻪآﺳـﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘـﻪﺷـﺪ ﻫـﺮ ﻣـﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬

‫‪n‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﮔﺮدش ﺧﻮن‪ :‬اﺧﺘﻼلﻫﺎي اﻧﻌﻘﺎدي و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي‬

‫ﺧﻮﻧﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﻠﺒﻮلﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ ﭼﻨﺪﻫﺴﺘﻪاي و ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻼﮐﺖﻫﺎ‪.‬‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺧﻼف آن ﺛـﺎﺑﺖﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﺳﻢ ﻣﺎر در ﺑﺪن‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺳﻢ ﻣﺎرﻫﺎ روي ﻫﻤﻪي اﻋﻀﺎي ﺑﺪن اﺛﺮﻣﯽﮔﺬارد‪ ،‬وﻟﯽ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻗﻠﺐ‬

‫و ﻋﺮوق ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮔﺮدش ﺧﻮن و ﺳﭙﺲ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﯽ را‬ ‫ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﺻﻔﺤﻪي ﺑﻌﺪ آﺛﺎر ﺳﻢ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﮏ ﻣـﺎر‬

‫اﻟﻒ( ﻋﻼﺋﻢ و آﺛﺎر ﻣﻮﺿﻌﯽ‬

‫‪n‬‬

‫اﺛﺮ ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪي ﺣﺎﺻﻞ از دﻧﺪانﻫﺎي ﻧﯿﺶ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش)ﻣﺸﺎﻫﺪهي دو ﻧﻘﻄﻪ‬

‫‪n‬‬

‫ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﻧﺴﺠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از آﻧﺰﯾﻢﻫﺎي ﺳﻢ؛‬

‫ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﯾﺎ زﺧﻢ در ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶزدﮔﯽ( و درد و ﺳﻮزش در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﻗﺮﻣﺰي ﭘﻮﺳﺖ و ﺑﺮوز ﺗﺎول؛‬ ‫ﺧﻮنﻣﺮدﮔﯽ؛‬

‫‪٣٧‬‬

‫‪٣٨‬‬

‫‪ .1‬ﻧـﻮع ﻣـﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨـﺪهي ﻧـﯿﺶ‪ ،‬ﻗـﺪرت ﮔـﺰش‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل ﺳـﻢ و ﻧـﻮع‬

‫)‬

‫ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ اﺳﺖ؛‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫اﻟﻒ( ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎر‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫‪ .2‬زﻣﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﮔﺰش)ﻫﺮﭼـﻪ اﯾﻦ ﻣﺪت ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺳﻢ واردﺷﺪه‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺪن ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ(؛‬

‫‪ .3‬ﻣﻘﺪار ﺳـﻢ واردﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺑـﺪن ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﻮاﻣـﻞ ﻣـﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣـﺎر و‬ ‫اﻧـﺴﺎن ﺑﺴﺘـﮕﯽدارد‪.‬‬

‫(‬

‫ب( ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‬

‫اﻟﻒ( ﮐﻔﭽﻪ ﻣﺎر‬

‫‪ .1‬اﻧﺪازهي ﺟﺜﻪي اﻧﺴﺎن)ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺜـﻪ ﮐﻮﭼﮏﺗـﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در ﮐـﻮدﮐﺎن‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻢ ﺑـﻪ وزن ﺑﯿﺸﺘـﺮ ﻣﯽﺷﻮد(؛‬

‫‪ .2‬ﮔﺰش از روي ﻟﺒﺎس ﯾـﺎ ﭘـﻮﺳﺖ؛‬

‫‪ .3‬ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد؛‬

‫‪ .4‬ﻧﻮع ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪي اﻧﺠﺎمﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه ﮐﻪ در ﺷﺪت‬ ‫ﯾﺎ ﺿﻌﻒ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻧﺎﺷﯽ از زﻫﺮ ﻣﺎر ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬

‫‪٤٠‬‬

‫ب( ﻣﺎرﮐﺒﺮي‬

‫ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺟـﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺎرﮔﺰﯾـﺪﮔﯽ ﻣﺠـﺪد‪ ،‬آﺳﯿﺐدﯾﺪه را از ﻣﺤﻞ‬

‫)‬

‫ﺣﺎدﺛـﻪ دورﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫در اﺑـﺘـﺪا‪ ،‬ﭘـﺲ از ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻣﺤـﻞ ﺣﺎدﺛـﻪ و اﺳﺘـﻔـﺎده از ﻟﺒـﺎس و ﮐـﻔﺶ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪي زﯾـﺮ را درﺣﯿﻦ رﺳـﺎﻧﺪن آﺳﯿﺐدﯾـﺪه ﺑـﻪ‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻣـﺮﮐـﺰ ﺑﻬـﺪاﺷﺘﯽدرﻣـﺎﻧﯽ)اورژاﻧﺲ( اﻧﺠـﺎمداد‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﺧﻮد را ﺣﻔﻆﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺑﯿﻤﺎر را آرامﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺤﻞ زﺧﻢ)ﮔﺰﯾﺪﮔﯽ( را ﺑﺎ آب و ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫(‬

‫‪ .4‬اﺷﯿﺎﯾﯽ ازﻗﺒﯿﻞ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬اﻟﻨﮕﻮ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺮ و ﮐﻔﺶ را درآورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻋﻀﻮ آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺗﻮﺳﻂ آﺗﻞ ﺑـﯽﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿـﺪ و ﭘـﺎﯾﯿﻦﺗـﺮ از ﺳﻄﺢ‬

‫در ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺑﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ از ﮔﺰش ﮔﺬﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و اﺛﺮي از زﺧﻢ ﯾـﺎ آﻟﻮدﮔﯽ دﯾﮕـﺮ ﻧـﺪاﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫زﯾﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷـﻮد‪:‬‬ ‫‪n‬‬

‫ﺳﯿﺎﻫﺮگﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﺧﻮاﻫﺪﮐﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮرم ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪهﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫‪ .7‬ﻣﮑﯿﺪن ﻣﺤﻞ ﮔﺰش‪ ،‬درﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﻟﺜـﻪ و دﻫﺎن ﺷﺨﺺ ﻣﮑﻨﺪه ﮐﺎﻣﻼً‬

‫‪n‬‬

‫ﻗﻠﺐ ﻗﺮاردﻫﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ از ﺳـﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﺳـﻢ در ﻋـﺮوق ﻟﻨﻔﺎوي و‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﺮم‪،‬‬

‫‪n‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي آﺳﯿﺐدﯾﺪه ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ از ﮔﺰش ﻧﮕﺬﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﮑﯿﺪن ﻣﺤﻞ زﺧﻢ از ‪ 20‬دﻗﯿﻘﻪ ﺗﺠﺎوزﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .8‬اﮔﺮ ﺳﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻓﺮد وارد ﺷﺪهﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑـﺎ آب ﺳـﺎده ﯾﺎ ﺷﯿﺮ‬

‫‪ 3cm .6‬ﺑـﺎﻻي ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش را ﺑـﺎ ﺑﺎﻧـﺪ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه)ﻧـﻮار ﯾـﺎ ﭘﺎرﭼـﻪ(‬

‫ﺷﺴﺖ و ﻣﺠﺮوح را ﻓﻮري ﺑﻪ اورژاﻧﺲ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺒﻨـﺪﯾـﺪ‪ .‬درﺻـﻮرت دردﺳﺘـﺮس ﻧﺒـﻮدن ﺑﺴﺖ ﻣﻨـﺎﺳﺐ و ﺗـﺎ زﻣـﺎن‬

‫‪ .9‬از ﻣﺼـﺮف ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﮑﻠﯽ و ﺗﺠﻮﯾـﺰ ﻣﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ اﮐﯿﺪاً ﺧﻮدداري ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻓـﺮاﻫﻢﻧﻤـﻮدن آن‪ ،‬ﻧـﺎﺣﯿﻪي ﺑﺎﻻي ﻣـﺤﻞ ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔـﯽ را ﺑـﺎ ﻓـﺸﺎر‬

‫ﺑـﺮاي ﺗـﺴـﮑـﯿـﻦ درد ﻣــﯽﺗــﻮان از ﻣـﺴـﮑـﻦﻫـﺎي ﺳـﺎده‪ ،‬ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ‬

‫دﺳﺖ ﻣﺤـﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘـﺎﻣﯿﻨـﻮﻓـﻦ اﺳﺘﻔـﺎدهﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫‪ .10‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋـﻼﺋﻢ ﻧـﺎرﺳﺎﯾﯽ رﯾـﻮي‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻮي و ﻗﻠﺒـﯽ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﮔﺰ از ﺗﻮرﻧﯿﮑﻪ ﯾﺎ ﮔـﺎرو ﺑـﺮاي ﺑﺴﺘـﻦ ﺑـﺎﻻي زﺧﻢ اﺳﺘﻔﺎدهﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾـﺮا‬ ‫ﺳﺮﺧﺮگﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﻪﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑـﺎﻓﺖﻫﺎي دورﺗـﺮ از ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش آﺳﯿﺐ‬

‫ﻣﺠﺮوح را ﻓﻮري ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﻤﮏﻫﺎي‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺎﻧـﺪ ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﺎﻧـﺪ ﭘﻬﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺗﺎﺣﺪي ﺳﻔﺖ‬

‫اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ و درﺣﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷـﺪه ﺑـﻪ ﭘـﺰﺷﮏ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل‬

‫ﻣﯽﺑﻨﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣـﺪاد ﯾـﺎ اﻧﮕﺸﺖ زﯾﺮ آن ﻗﺮارﮔﯿﺮد و ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ ﺳﯿـﺎﻫﺮگﻫـﺎ ﺷـﻮد‪ .‬زﯾـﺮا ﺳﯿﺎﻫﺮگﻫـﺎ ﺧـﻮن را ﺑـﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﯽﺑـﺮد و‬

‫ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ را ﮐـﺎﻫﺶداد‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﺳﻢ در ﺗﻤﺎم ﺑـﺪن اﻧﺘﺸﺎرﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬

‫‪٤١‬‬

‫‪٤٢‬‬

‫ﻣـﺤﻘﻘــﺎن اﻋﺘـﻘــﺎد دارﻧــﺪ ﮐــﻪ دﺳﺖﮐـﺎري ﻣــﺤـﻞ زﺧـﻢ ﺑـﺎﻋﺚ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫از دﺳﺖﮐﺎري و ﺑـﺮش ﻣﺤـﻞ ﻣـﺎرﮔﺰﯾـﺪﮔـﯽ ﭘـﺮﻫﯿـﺰ ﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺮوزه‪ ،‬اﮐﺜـﺮ‬

‫)‬

‫اﻓــﺰاﯾﺶ آﻟـﻮدﮔﯽ و ﻋﻔﻮﻧﺖ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش ﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪E‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫اﺳﺘـﻔـﺎده از ﺳـﺮﻣـﺎدرﻣـﺎﻧﯽ ﯾـﺎ ﮐﻤﭙـﺮس آب ﺳـﺮد در ﻣـﺤﻞ ﻣـﺎرﮔـﺰﯾـﺪﮔـﯽ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻣـﻤﻨـﻮع اﺳﺖ‪.‬‬

‫(‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻪي ﻣﻬﻢ‪:‬‬

‫‪ .2‬رﯾﺨﺘـﻦ ﻣﻘـﺪاري ﺑﻨﺰﯾﻦ داﺧﻞ ﺳﻮراخ ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺮونآﻣﺪن ﺟﺎﻧﻮر‬ ‫از ﺳﻮراخ ﻣﯽﺷﻮد و ازﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن را اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻮ ﻓﻮقاﻟﻌـﺎده ﺣﺴـﺎس ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧﺪ)اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓـﻮقاﻟﻌﺎدهي ﺷـﺎﻣﻪي ﻣـﺎر(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻦ آﺗﺶ از ﮐﺎه و ﭘﻬﻦ و اﻧﺘﺸﺎر دود آﻧﻬﺎ در ﻓﺮاريدادن ﻣـﺎرﻫﺎ‬

‫ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺎرﻫﺎ از اﺳﺘﺸﻤﺎم اﺳﺎﻧﺲ ﻧﻌﻨﺎع و ﭘﻮﻧﻪ ﮔﺮﯾﺰاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﮐﺸﺖ ﻧﻌﻨـﺎع و ﭘـﻮﻧﻪ در ﻣﺠـﺎورت ﻣﺤﻞﻫـﺎي ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ‪،‬‬ ‫اردوﮔﺎهﻫـﺎ و ‪ ...‬ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺳﻢ ﻋﻠﯿﻪ ﻣـﺎر ﻧﯿـﮑﻮﺗﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎر‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺷﯿﺪن ﮔﺮد ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒـﺎﮐﻮ در اﻃـﺮاف ﻣﻨﺎزل‪،‬‬

‫درﺻﻮرت ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺎري ﮐﻪ ﺷﺨﺺ را ﮔـﺰﯾﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗـﺸﺨﯿﺺ ﻧـﻮع‬

‫ﻣﺰارع‪ ،‬ﭼﺎدرﻫﺎ و اردوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ازﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻦ و ﻓﺮار ﺳﺮﯾﻊ ﻣﺎرﻫﺎ از‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺎرﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻪﺷﺪن ﻣﯽﺗـﻮاﻧﻨـﺪ رﻓﻠﮑﺲ ﮔﺰش‬

‫ﻣﺤﯿﻂ اردوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺰارع‪ ،‬اﻃﺮاف ﭼﺎدرﻫﺎ و ‪ ...‬ﺑﭙﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪ و ﺳﻢ‪ ،‬ﻻﺷﻪي ﻣﺎر ﺑـﻪﻫﻤﺮاه ﺑﯿﻤﺎر ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرﺳﺘـﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞﺷـﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺮد ﺗﻮﺗﻮن را ﺑﺎ ﻣﻘﺪاري ﭘﻮدر ﺗﺎﻟﮏ ﻣﺨﻠﻮطﮐﻨﯿﺪ و در‬

‫داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬درﺑﺎرهي ﻣﺎر ﻣﺮده ﻧﯿﺰ اﺣﺘﯿﺎط ﻻزم را ﺑﻪﻋﻤﻞ آورﯾـﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺎر ﻣﻨـﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ آﻣﻮزشﻫﺎي ﻻزم درﺑﺎرهي ﻧﻮع‬ ‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و ﭘﺎدزﻫﺮ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﻬﺴﺎزي و ﻧﻮﺳﺎزي ﻣﺤﯿﻂ‬

‫ﭼﻮن ﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ در ﻫـﺮ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﺎ ﻣـﺎرﻫـﺎي ﺧـﺎص آن ﻣﻨﻄﻘـﻪي ﺟﻐـﺮاﻓﯿـﺎﯾـﯽ‬

‫ﺿﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﺠﺪد ﻗﺴﻤﺖ »ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺒـﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮبﮔﺰﯾﺪﮔﯽ« ﺑﻪ‬

‫اﺗـﻔـﺎقﻣـﯽاﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻃـﻼع ﺻﺤﯿـﺢ از اﻧـﻮاع ﻣـﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﺤﻮهي‬

‫اراﺋﻪي ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي داﻣﭙﺰﺷﮑﯽ‪،‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪﻫﺎي ذﯾﻞ ﻧﯿـﺰ ﺗﻮﺟﻪﺷـﻮد‪:‬‬

‫ﮐﺸـﺎورزي و ﺟﻨﮕﻠﺒﺎﻧـﯽ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺎرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎرﯾﮏ را ﺗﺮﺟﯿﺢﻣﯽدﻫﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ روﺷﻦﺗﺮ و از ﻧـﻮر ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل دورﺷﺪن‬ ‫ﻣﺎرﻫﺎ از اﯾﻦ اﻣﺎﮐـﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪﺑـﻮد‪.‬‬

‫‪٤٣‬‬

‫‪٤٤‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﻣـﺎرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي دﯾﮕﺮ ﻣـﺎر‬

‫ب( ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدي‬

‫‪ .1‬در ﺑﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ورود ﺑـﻪ اﻣﺎﮐﻦ ﯾـﺎ ﭼـﺎدر آﻧـﻬﺎ را ﺑـﺎزدﯾـﺪﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ‬

‫(‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ واردﺷـﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﻗﺒﻞ از ﻧﺸﺴﺘﻦ روي ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﻨﻪي درﺧﺘﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳﯽﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﮐﻪ ﻣﺎر ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﯾﺠﺎد ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ 50cm‬اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﻣﺤﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻣﺎر از ﻣﺤﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎر ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫زﯾﮕﺰاگ ﯾﺎ ﻣﺎرﭘﯿﭻ ﺣﺮﮐﺖﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﻬﺖﯾﺎﺑﯽ ﻣﺎر ﻣﺨﺘﻞﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻧﺰدﯾﮏ ﭼﺎه‪ ،‬ﻏﺎر‪ ،‬ﺑﺎﺗﻼق‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺮوﮐـﻪ و اﺷﯿﺎي زاﯾـﺪ و ﺑﯽﻣﺼﺮف‬ ‫ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪ و ﺑﻪ آبﻫﺎ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﯾﺎ دﯾﻮارﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد ﻣﺎر ﻫﺴﺖ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎاﺣﺘﯿﺎط ﻋﻤﻞﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬

‫‪ .7‬اﮔﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣـﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪﮐﺮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺣﻤﻠﻪي دوﺑﺎره ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻞ را ﺗـﺮكﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬ ‫‪ .8‬از زﺧﻤﯽﮐﺮدن ﻣﺎرﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺧﻄﺮﻧﺎك و رﻫﺎﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .9‬در ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻣﺎرﺧﯿﺰ ﺟﻌﺒﻪي ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ را ﺑﻪﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫‪ .3‬در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ در ﺑﯿﺎﺑـﺎن ﻗـﺪمﻧﺰﻧﯿﺪ و ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر ﺑـﻪﺧﺼﻮص در‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷﻮد در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﺎرﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎﯾﯽ از‬ ‫ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺗﻬﯿﻪ و در ﺷﯿﺸﻪﻫـﺎي دردار ﺣـﺎوي اﻟﮑﻞ ‪ 75‬درﺟﻪ ﻧﮕﻬﺪاري و‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ ﺗـﺎ در اﺳـﺮع وﻗﺖ ﺟـﻬﺖ ﺷﻨـﺎﺳــﺎﯾـﯽ‬ ‫ارﺳﺎلﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻋﻼوهﺑﺮ ﺷﻨـﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔـﻮﻧـﻪ و ﺗـﺸﺨـﯿـﺺ ﻧــﻮع ﺳـﻤــﯽ‬ ‫از ﻏـــﯿـﺮﺳـﻤـﯽ‪ ،‬ﺳــﺮمﻫــﺎي ﺿــﺪﺳـﻢ ﻣــﺎر را ﺑــﻪ ﻣﻨـﻄـﻘـﻪ ارﺳـﺎلﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺎرﺧﯿﺰ از دﺳﺘﮑﺶ‪ ،‬ﭘﻮﺗﯿﻦ ﺳﺎقﺑﻠﻨـﺪ)ﭼﮑﻤﻪ( و ﺷـﻠﻮار ﺑﻠﻨـﺪ ﺑﺎ‬

‫ﻣﭻﭘﯿﭻ اﺳﺘﻔﺎدهﻧﻤﺎﯾﯿـﺪ‪ .‬از ﺗـﺮدد و ﮐـﻮﻫـﻨﻮردي در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣـﺎرﺧﯿـﺰ‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرت اﻧﻔﺮادي ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺎرﺧﯿﺰ‬

‫‪ .4‬ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب‪ ،‬از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﭼﻮبﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﻮدداريﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم‬ ‫روز ﻫﻢ ﺑﺎ ﯾﮏ ﭼﻮب ﺑﺰرگ و ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎمدﻫﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٤٥‬‬

‫‪٤٦‬‬

‫زﻧﺒـﻮرﮔﺰﯾـﺪﮔﯽ ﺑﺤﺚﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫اﯾـﻦ ﻓـﺼﻞ ﺑـﺎ ﺗـﻮﺟـﻪ ﺑــﻪ ﻣـﯿـﺰان ﺑـﺎﻻي ﮔـﺰش زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ‪ ،‬درﺑـﺎرهي‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺣﺸﺮات ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧـﻪي ﺟﺎﻧـﻮران را ﺗـﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﺣـﺸﺮاﺗﯽ‬

‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﻣﯽﮔﺰﻧـﺪ ﻣﺤـﺪود ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺣﺸـﺮاﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸﺘـﺮ ﺑـﺎﻋﺚ‬

‫(‬

‫ﺑـﺮوز ﻣـﺸﮑﻼت ﭘـﺰﺷـﮑـﯽ ﻣـﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ ،‬اﻧـﻮاع زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ‪ ،‬ﻣـﻮرﭼﻪﻫـﺎ و‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎي زﻫﺮدار ﻫﺴﺘﻨـﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( زﻧﺒﻮرﻫﺎ‬

‫ﺳـﻢ ﺣـﺸـﺮات را ﻣـﺨﻠﻮﻃـﯽ از ﻣـﻮاد ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﺗـﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬

‫زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ زﻧﺒﻮرﻫﺎ‬

‫ﺑـﺪن ﺑﺮﺧﯽ اﻓـﺮاد ﺑـﻪﺧـﺼـﻮص ﮐـﻮدﮐـﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ آن ﺣﺴـﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﮔﺮوه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻨـﻮﻋﯽ از ﺣﺸﺮات ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﺳـﺮاﺳﺮ‬

‫درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از داﺧﻞﺷـﺪن ﺳـﻢ در ﺑـﺪن‪ ،‬واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﻣﺤـﺪود ازﻗﺒﯿـﻞ‬

‫ﺟﻬﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮهي زﯾﺴﺖ و رﻓﺘـﺎر آﻧﻬﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕـﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوت‬

‫ﮐـﻬـﯿـﺮ‪ ،‬ﺧـﺎرش‪ ،‬ورم و ﯾـﺎ واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﻋــﻤـﻮﻣـﯽ ﺷـﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي زﻧﺒـﻮر ﺷـﺎﻣـﻞ زﻧﺒﻮرﻫـﺎي ﻋـﺴﻞ)ﻣﻌﻤـﻮﻟﯽ و درﺷﺖ( و‬

‫ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺳﺴﺘﯽ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮔﺮﻓﺘـﮕﯽ ﺻـﺪا و ﺧـﺲﺧـﺲ دﯾـﺪهﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻋـﻼوهﺑـﺮ ﻋـﻼﺋـﻢ ﯾـﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪﻧـﺪرت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﺑـﻪﺻﻮرت‬

‫زﻧﺒﻮرﻫـﺎي وﺣﺸﯽ)زرد‪ ،‬ﻗـﺮﻣـﺰ و ﮐﺎﻏـﺬي( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷـﻮك ﻧﯿـﺰ ﻇﺎﻫـﺮﺷـﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺒﻮرﻫﺎ اﻏﻠﺐ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﻠﻨﯽ آﻧﻬﺎ را ﯾﮏ ﻣﻠﮑﻪي ﺗﺨﻢﮔﺬار‪،‬‬

‫از آنﺟﺎ ﮐـﻪ اﮐـﺜﺮ ﺣﺸـﺮات ﺑـﻪﺻـﻮرت دﺳﺘـﻪﺟـﻤﻌﯽ زﻧـﺪﮔﯽﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻧـﺮﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺎرورﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻠﮑﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎرﮔﺮﻫـﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﻫﻢزﻣـﺎن ﻓـﺮد ﭼﻨﺪﺑـﺎر ﮔﺰﯾﺪهﺷـﻮد ﮐـﻪ درﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ‬

‫وﻇﯿﻔﻪي ﺟﻤﻊآوري ﻏﺬا و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻧﻮزادان را ﺑﻪﻋﻬﺪه دارﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬اﮐﺜـﺮ اﻓﺮادي ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﯾـﺎ ﺗـﻌـﺪاد ﻣﻌـﺪودي‬ ‫ﮔـﺰش دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺸـﮑـﻞ ﺧـﺎﺻـﯽ ﻧـﺨــﻮاﻫـﻨـﺪداﺷﺖ و درد و ﺧـﺎرش‬

‫ﻫﻢ ﻓـﻘﻂ در روز اول ﮔـﺰش آﻧـﻬـﺎ را ﻣـﯽآزارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑـﺮاﯾـﻦ‪ ،‬در اﺑـﺘـﺪاي‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻻﻧﻪي زﻧﺒﻮرﻫﺎ‬

‫‪٤٨‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫)‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫زﻧﺒﻮر ﻧﺮ و زﻧﺒﻮر ﻣﺎده‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﻧﻪ و ﺣﺠﺮهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻧﺰدﯾﮑﯽ اﻣﺎﮐﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺧﻞ اﺗﺎق‪ ،‬زﯾﺮﺷﯿﺮواﻧﯽ‪،‬‬ ‫درون دﯾﻮارﻫﺎي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ در ﺷﮑﺎف ﺗﻨﻪي درﺧﺘﺎن دﯾﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫـﺎي ﺑﺰرگ زﻧﺒـﻮر ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺧﻄـﺮات ﺑـﺎﻟﻘـﻮهاي ﺑـﺮاي اﻧﺴﺎن‬

‫ﺑﻪوﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﺮﯾﮏ اﯾﻦ ﮐﻠﻨﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﮔـﻮﻧـﻪﻫﺎي وﺣﺸﯽ زﻧﺒـﻮر اﻧﻔـﺮادي زﻧﺪﮔﯽﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ‬

‫(‬

‫ﺣﻤﻠﻪﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻻﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را در زﯾـﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺳـﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻋﺎدتﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪادي از ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎي زﻧﺒﻮر از‬ ‫ﮔﺮدهي ﮔﻞﻫﺎ و ﮔﺮوﻫﯽ از ﻻرو ﺣﺸﺮات و ﯾـﺎ ﺑﻨـﺪﭘﺎﯾﺎن ﺗﻐﺬﯾﻪﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ در اﻃﺮاف ﻧﻮاﺣﯽ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻤﻊآوري زﺑﺎﻟﻪ ﺑﻪوﻓﻮر دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻣﻮاد ﻗﻨﺪي و ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧـﺪه در ﻻﺷﻪﻫﺎ و زﺑﺎﻟﻪﻫـﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ اﻣﺎﮐﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ و ﻏﯿﺮه ﺟﻠﺐﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻋﺎدت رﻓﺘﺎري ﻣﺸﮑﻞﺳﺎز اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﻨﺠﺮﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺒـﻮر وﺣـﺸﯽ‬

‫‪٤٩‬‬

‫‪٥٠‬‬

‫ﻣﻮﺟﺐﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺗﻬﺪﯾـﺪﮐﻨﻨـﺪهي ﺣﯿﺎت ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫ﻧﺎﺣﯿـﻪي ﻧـﺰدﯾﮏ ﮔـﺰش اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔـﺎﻫﯽ ﻧﯿـﺰ ﻋـﻮارض ﺧﻄـﺮﻧـﺎﮐﯽ را‬

‫‪ .1‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ‬

‫اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﻣﺮگ و ﻋـﻮارض ﺷـﺪﯾـﺪ ﻋﻤـﻮﻣﯽ در زﻧﺒﻮرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ ﻧﺎﺷﯽ از‬

‫(‬

‫واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در اﻓﺮادي رخﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫)‬

‫ﺳﻢ زﻧﺒﻮر ﺑﺎﻋﺚ آﺳﯿﺐ ﺑﻪ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ آﺳﯿﺐ اﮐﺜﺮاً ﻣﺤﺪود ﺑﻪ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﺧﻄﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫اﯾﻤﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زﻫﺮ زﻧﺒﻮر ﺣﺴﺎس اﺳﺖ و ﭘـﺲ از ﮔـﺰش دوم ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮر‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰش زﻧﺒﻮر دردﻧﺎك اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر‪،‬‬

‫ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪي اﯾﺠﺎدﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ ﮔﺰشﻫـﺎي ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ و زﯾﺎد در‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪ ﻋـﻮارض ﺷﺪﯾـﺪي ازﻗﺒﯿﻞ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺎﻫﯿﭽﻪاي‪،‬‬ ‫ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ ﮐﻠﯿﻮي و ﺣﺘـﯽ در ﻣﻮارد ﻧـﺎدر ﺑـﻪ ﻣـﺮگ ﻣﻨﺠﺮﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻮارض‬

‫ﺑﯿﺸﺘـﺮ در ﮐـﻮدﮐـﺎن‪ ،‬ﺳـﺎﻟﻤﻨـﺪان و ﺑﯿـﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ ﻗـﻮاي ﺟﺴـﻤﺎﻧﯽ آﻧـﺎن‬ ‫ﺗﻀﻌﯿﻒﺷﺪه دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﮔﺰش در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﭘـﻮﺳﺖ ﺳﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻏـﺪد ﻟﻨﻔـﺎوي ﻧﺎﺣﯿﻪي‬

‫ﭘﺸﺖ ﮔﻮش و ﻧﺎﺣﯿﻪي ﺳـﺮ و ﮔـﺮدن ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻮرم ﻣﯽﺷـﻮد؛ زﯾـﺮا اﯾـﻦ‬

‫ﻏﺪد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي اﺳﺘﺨﻮان ﺳﺮ ﻗﺮاردارﻧﺪ و ﻣﻨﺒﻊ ﭼﺮﺑﯽ زﯾﺮﺟﻠﺪ در‬ ‫اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻏﺪد ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﻮرم اﯾﻦ ﻏﺪد ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑـﺰرگ ﺟﻠﻮه ﺧـﻮاﻫﻨـﺪﮐـﺮد‪ .‬ﺗـﻮرم اﯾﻦ ﻏﺪد)ﭘﺲ از ﮔﺰش( ﻋﺎدي اﺳﺖ و‬

‫واﮐﻨﺶ ﺷـﺪﯾـﺪي از ﺧـﻮد ﻧﺸﺎنﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺰشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻄﺮ‬

‫ﺑﻪﻣﺮور ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي در اﯾﺠﺎد واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺗﻬـﺪﯾﺪﮐﻨﻨﺪهي ﺣﯿﺎت دارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﯾﺎد داﺷﺖ ﮐﻪ واﮐﻨﺶ ﻣﺮﮔﺒـﺎر ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ و ﺣﺘﯽ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮔﺰش‬

‫ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮔـﺰش در ﻧــﺎﺣﯿﻪي دﻫــﺎن ﯾـﺎ ﮔﻠﻮ)ﺑﻪﺧـﺼﻮص در ﺑﭽـﻪﻫـﺎ( ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ‬

‫زﻧﺒـﻮر در ﺷﺨﺼﯽ ﮐـﻪ ﻫﯿـﭻ ﺳﺎﺑﻘـﻪي ﻗﺒـﻠﯽ واﮐﻨﺶ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧـ ﺪارد ﻧﯿﺰ‬

‫ورﻣﯽ اﯾﺠﺎدﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎﻋﺚ اﻧـﺴـﺪاد راهﻫـﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻓـﺮد ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦرو‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫـﺎي ﻓﺮدي و ﺳـﺮﯾﻊ ﭘـﺰﺷﮑﯽ در ﻓﺮد‬

‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗـﺤﺖﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮏ ﻗـﺮارﮔﯿـﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺸﮑﻮك ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﻣﺮي ﺣﯿـﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻮارد ﻧﺎدري ﻫﻢ واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﮐﺸﻨﺪه در ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي اول‬

‫ﭘﺲ از ﮔﺰش اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ و ﺑـﺎ ﺗـﺄﺧﯿﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎنﻣﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﭘﺲ درﻫﺮ‬

‫ﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷﺪه ﺑﺎﯾـﺪ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‬

‫‪ .1‬واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﻣـﻮﺿـﻌﯽ ﮐـﻪ ﻧـﺎﺣـﯿـﻪي ﻧـﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ﻣـﺤـﻞ ﮔـﺰش‬

‫‪ .2‬ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮارض‬

‫را درﮔـﯿـﺮﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪:‬‬

‫‪٥١‬‬

‫‪٥٢‬‬

‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز اﺗﻔﺎقﻣﯽاﻓﺘـﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﺎرﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐﻪ دور از ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻗﺮاردارﻧﺪ(‪:‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬

‫ورم در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﮔﻠﻮ و دﻫﺎن ﯾﺎ ﻫﺮ دو؛‬

‫ﺗﻨﻔﺲ ﻣﺸﮑﻞ و ﺻﺪادار)ﺧﺲﺧﺲ ﺳﯿﻨﻪ(؛‬

‫ﺗﻬﻮع و اﺳﺘﻔﺮاغ؛‬ ‫اﺿﻄﺮاب؛‬

‫(‬

‫‪n‬‬

‫ﮐﻬﯿﺮ)ﺗﻮرم ﺧﺎرشدار روي ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ(؛‬

‫)‬

‫‪ .2‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ و ﻏﯿﺮﻣـﻮﺿﻌﯽ)ﻗﺴﻤﺖﻫـﺎي ﻣﺨﺘـﻠﻒ ﺑـﺪن را‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫‪n‬‬

‫ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾﺎﯾﯽ ﭘـﻮﺳﺖ ﮐـﻪ ﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﻪدﻧﺒـﺎل ﮔـﺰش ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪n‬‬

‫درد‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰي‪ ،‬ﺗﻮرم و ﺧﺎرش در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛‬

‫‪ .5‬ﮔـﺰش در ﺑﭽﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺎﻟﻤﻨـﺪان ﯾـﺎ ﺑﯿﻤـﺎراﻧﯽ ﮐـﻪ دﭼـﺎر ﯾﮏ ﺑﯿﻤـﺎري‬ ‫زﻣﯿﻨـﻪاي دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨـﺪ؛‬

‫‪ .6‬ﮔﺰش در دﻫﺎن ﯾـﺎ ﺣﻠﻖ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﮐﻮدﮐﺎن رخ دادهﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ در‬ ‫ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺑﯿﺶ از ﯾـﮏ ﮔـﺰش در اﯾﻦ ﻧـﻮاﺣﯽ رخدﻫﺪ)ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺗﻮرم‬

‫ﺣﻠﻖ و اﻧﺴﺪاد راه ﺗﻨﻔﺴﯽ(؛‬

‫‪ .7‬ﮔﺰش ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮐﺮهي ﭼﺸﻢ را درﮔﯿﺮ ﮐﺮدهﺑﺎﺷﺪ؛‬

‫‪ .8‬ﻓﺮدي ﮐﻪ ﻗﺒﻼً در اﺛﺮ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر واﮐﻨﺶ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺸﺎن دادهﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺪداً‬

‫ﮔﺰﯾﺪهﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔـﺮ در ﮔـﺰش ﻓﻌﻠﯽ ﻋﻼﺋـﻢ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫درد در ﻗﻔﺴﻪي ﺳﯿﻨﻪ؛‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ اﯾـﻦ اﻓـﺮاد‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن)ﺣﺎﻟﺖ ﺿﻌﻒ و ﺑﯽﺣﺎﻟﯽ(؛‬

‫ﺑﻪﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪﻃﺮف واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺳـﻮق ﭘﯿﺪاﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮارد ﺷﺪﯾﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻫﻮﺷﯿﺎري ﻓﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‬

‫و ﺣﺘﯽ ﻣﺮگ در اﺛﺮ ﺷﻮك ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ‪.‬‬

‫ﺷـﺪت ﻋـﻼﺋﻢ زﻧﺒـﻮرﮔﺰﯾﺪﮔـﯽ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ ﻋـﺎﻣـﻞ ﺑﺴﺘـﮕﯽدارد‪:‬‬

‫ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي ﭘﺰﺷﮑﯽ و ارﺟﺎع ﻧﯿﺎزدارد‪:‬‬

‫‪n‬‬

‫‪ .1‬وﺟﻮد ﯾﮏ واﮐﻨﺶ ﺑﺰرگ ﻣﻮﺿﻌﯽ؛‬

‫‪ .2‬وﺟﻮد ﻋـﻼﺋﻢ ﻋﻔـﻮﻧﺖ در ﻣﺤﻞ ﮔـﺰش)اﻓـﺰاﯾﺶ درد‪ ،‬ورم‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰي و‬

‫‪n‬‬

‫ﺧﺮوج ﭼـﺮك از ﻣﺤﻞ و ﺗﺐ(؛‬

‫‪n‬‬

‫‪ .3‬اداﻣﻪﯾﺎﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﺮاي ﺑﯿﺶ از ‪ 1-2‬روز؛‬

‫‪n‬‬

‫‪ .4‬وﺟﻮد ﺷﮏ ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﯾﺪ‬

‫ﻣﺤﻞ ﮔﺰش‪،‬‬

‫ﺗﻌـﺪاد ﮔﺰش‪،‬‬

‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓﺮد ﮔﺰﯾﺪهﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳﻢ ﺣـﺸﺮه‪.‬‬

‫ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ اورژاﻧﺲ ﻣﻨﺘﻘﻞﮐﺮد؛‬

‫‪ .1‬ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺳﻮراخ ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺶ و ﮔﺎﻫﯽ ﺧﻮد ﻧﯿﺶ در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫ﺧﻮد ﻓﺮد ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑـﺎ وﺳﯿـﻠﻪي ﻧﻘﻠﯿـﻪي ﺧﻮد ﺑﻪﻃﺮف ﻣﺮﮐﺰ اورژاﻧﺲ ﺑﺮود‪ ،‬زﯾﺮا اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ دﭼﺎر ﮐـﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻫﻮﺷﯿﺎري‬ ‫ﺷـﺪه و ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺼﺎدف ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻧـﻮع زﻧﺒﻮر‪،‬‬

‫‪٥٣‬‬

‫‪٥٤‬‬

‫‪ .2‬وﺟﻮد ﺧﺎرش‪ ،‬درد‪ ،‬ﺳﻮزش‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰي ﯾﺎ ﺗﻮرم در ﻣﺤﻞ ﮔﺰش؛‬

‫ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ﻣﺮاﻗﺒﺖﻫﺎي اوﻟﯿـﻪ در ﻣﻨـﺰل ﻧـﯿﺎز ﻧـﺪارد‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﻤﮏﻫـﺎي اوﻟﯿﻪ‬

‫ﺑـﻪﺷـﺮح زﯾـﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﯿﺶ ﺣﺸﺮه)ﺑﻪﺧﺼﻮص درﺑﺎرهي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬

‫ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽﻣﯽﻣﺎﻧﺪ( را از ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﺑﯿﺮون آورﯾﺪ؛ زﯾﺮا‬

‫(‬

‫اﯾﻦ ﻧﯿﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﺴﻪي ﺣﺎوي ﺳﻢ زﻧﺒﻮر ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﺲ از‬

‫ﮔﺰش ﺑﺎ اﻧﻘﺒﺎﺿﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﻢ در ﺑﺪن ﻓﺮد اداﻣﻪﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬

‫درﺻـﻮرت ﻣـﺸﺎﻫـﺪهي ﻋـﻼﺋﻤـﯽ ﮐـﻪ دﻻﻟﺖ ﺑـﺮ ﺷـﺪﯾـﺪﺑﻮدن واﮐـﻨﺶﻫـﺎي‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﮐﻬﯿـﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺑـﺪن‪ ،‬ﺗﻨﮕﯽ ﻧـﻔﺲ‪ ،‬ﮐــﺎﻫـﺶ ﻓـﺸـﺎر‬ ‫ﺧـﻮن‪ ،‬ﺧـﺲﺧـﺲ ﺳﯿﻨـﻪ‪ ،‬ﮐﺒـﻮدي ﻟﺐﻫـﺎ)ﺳﯿﺎﻧﻮز( و ‪ ...‬ﺑﺎﯾـﺪ آﺳﯿﺐدﯾـﺪه‬ ‫را ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ)اورژاﻧﺲ( ﻣﻨﺘﻘﻞﮐﺮد‪.‬‬

‫)‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﮔـﺰشﻫـﺎي ﺳـﺎده در ﯾـﮏ ﺑﯿﻤـﺎر ﻏﯿـﺮﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر‪،‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ در زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪ .3‬ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪ ،‬ﮐﻬﯿﺮ و ‪. ...‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬

‫‪E‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫در درﻣﺎن زﻧﺒـﻮرﮔـﺰﯾﺪﮔﯽ ﺗـﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ﺿــﺮوري اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻫﯿـﭻ‬ ‫ﭘـﺎدزﻫـﺮ اﺧﺘﺼـﺎﺻﯽ ﺑـﺮاي ﺳـﻢ زﻧـﺒـﻮر وﺟــﻮدﻧـﺪارد و درﻣـﺎن ﻧــﯿـﺰ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷــﺪت ﻋــﻼﺋـﻢ ﺑﯿـﻤــﺎر ﺑـﺴﺘـﮕﯽدارد‪ .‬ﻗـﺴﻤـﺖ اﺻــﻠﯽ درﻣــﺎن‪ ،‬ﻣـﻘـﺎﺑﻠـﻪ‬

‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﺎﺧﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﭼﯿﻦ‪ ،‬ﭘﻨﺲ ﯾﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑــﺎ واﮐـﻨـﺶﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧــﺎﺷـﯽ از ﮔــﺰش اﺳﺖ و اﮔــﺮ درﻣــﺎن‬

‫‪ .2‬ﺑﺮاي ﺟـﻠﻮﮔﯿـﺮي از ﻋﻔـﻮﻧﺖ ﺑﺎﮐﺘﺮﯾـﺎﯾﯽ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش را ﺑـﺎ‬

‫ﺑـﻪﻣـﻮﻗﻊ ﺻـﻮرتﮔـﯿﺮد‪ ،‬در ﺑـﺴﯿـﺎري از ﻣـﻮارد واﮐـﻨﺶﻫــﺎي ﺣﺴـﺎﺳـﯿﺘﯽ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل ﺧـﻮاﻫـﻨـﺪﺷـﺪ‪.‬‬

‫آب و ﺻـﺎﺑـﻮن ﺑﺸﻮﯾﯿـﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﮐﻤﭙﺮس آب ﺳﺮد ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ درد‪ ،‬ﺗـﻮرم و ﻗـﺮﻣـﺰي ﻣﺤـﻞ ﮔـﺰش‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬درﺻﻮرت اﺳﺘﻔـﺎده از ﯾـﺦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿـﺮي از ﺳﺮﻣﺎزدﮔﯽ‪،‬‬

‫اﻓﺮادي ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر واﮐﻨﺶ ﺷـﺪﯾـﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺸﺎندادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬

‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾﺦ را ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي ﭘﻮﺳﺖ ﺑـﺪن ﻗﺮارداد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﮐﺎر‬

‫از اﯾﻦ ﺣﺸﺮه اﺟﺘﻨﺎبﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪوﯾﮋه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻧـﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻨـﺪوي‬

‫ﻣﯽﺗـﻮان ﻣﻘـﺪاري ﯾـﺦ را در درون ﭘـﺎرﭼﻪ ﯾﺎ ﮐﯿﺴﻪي ﻧﺎﯾﻠﻮن رﯾﺨﺖ‬

‫زﻧﺒﻮر وﺟﻮددارد‪ .‬ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ اﺳﺘﻔـﺎده از روشﻫـﺎي زﯾﺮ ﻧﯿﺰ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬

‫و روي ﻣﺤﻞ ﮔﺰش ﻗﺮارداد و ﻫﺮﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﯾﮏﺑﺎر آن را ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮد‪.‬‬

‫از زﻧﺒﻮرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ .4‬درﺻﻮرت ﻧﯿـﺎز ﻣـﯽﺗـﻮان از ﯾﮏ آﻧﺘـﯽﻫﯿﺴﺘـﺎﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ دﯾﻔﻦﻫﯿﺪراﻣﯿﻦ‬

‫‪ .1‬ﺑـﻪﻫـﯿـﭻ وﺟـﻪ ﮐـﻨـﺪوي زﻧـﺒـﻮرﻫـﺎ را دﺳﺘـﮑﺎري ﻧﮑﻨﯿـﺪ و ﺑـﺎﻋﺚ‬

‫ﺑـﺮاي رﻓﻊ ﺧـﺎرش و از اﺳﺘـﺎﻣﯿﻨﻮﻓﻦ ﺑـﺮاي ﮐﺎﻫﺶ درد اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﺤﺮﯾـﮏ آﻧﻬـﺎ ﻧـﺸﻮﯾـﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺧﻤﯿﺮ درﺳﺖﺷـﺪه از ﺟـﻮشﺷﯿـﺮﯾﻦ و آب در ﻣـﺤﻞ ﮔﺰش‬ ‫ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑﻪ ﮐـﺎﻫﺶ درد ﮐﻤﮏﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬

‫‪٥٦‬‬

‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺣﺸﺮات ﻣـﯽﺷـﻮﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ از ﭘﯿـﺮاﻫﻦﻫـﺎي آﺳﺘﯿـﻦﺑﻠﻨـﺪ و ﺷـﻠﻮار ﺑﻠﻨـﺪ)ﻧﻪ ﺷﻠﻮارك(‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدهﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬از ﻣﺼﺮف ﻋﻄﺮﻫﺎي ﺑﺴﯿـﺎر ﺧﻮﺷﺒـﻮ و ﻗﻮي و‬

‫رﯾﺨﺘﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﻧـﻮﺷﺎﺑﻪ روي زﻣﯿـﻦ اﺟﺘﻨﺎبﺷـﻮد؛‬ ‫زﯾﺮا ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑـﺎﻋﺚ ﺟﺬب زﻧﺒﻮرﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫(‬

‫‪ .4‬درﺻـﻮرت ﻣـﺸﺎﻫـﺪهي زﻧـﺒـﻮر در ﻧـﺰدﯾـﮑﯽ ﺧـﻮد ﺑـﻬـﺘـﺮ اﺳﺖ ﺑﻪﺟﺎي‬

‫)‬

‫‪ .3‬در ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮدش در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﮐﻪ ﺣﺸﺮات زﯾﺎد وﺟﻮددارﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫ﺑـﺎﯾـﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﮔـﺰش زﻧـﺒـﻮر ﺑـﻮد؛ زﯾـﺮا اﯾـﻦ وﺳـﺎﯾـﻞ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎﻋـﺚ‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫‪ .2‬در ﻫﻨـﮕﺎم ﮐـﺎر ﺑـﺎ وﺳـﺎﯾﻞ ﻣـﻮﺗـﻮري‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﻣـﺎﺷﯿـﻦ ﭼـﻤـﻦزﻧـﯽ‬

‫ﻧـﺎﺑـﻮدﮐـﺮدن ﺣـﺸﺮه ﺑـﺎ وﺳـﺎﯾﻠﯽ ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﻣﮕﺲﮐـﺶ‪ ،‬ﻣﻮﻗﺘﺎً آن ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﺗـﻌﺪاد ﻣـﻌـﺪودي ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن ﺧـﻄـﺮﻧـﺎك ﻫﺴﺘﻨـﺪ و ﻗـﺎدرﻧـﺪ ازﻃﺮﯾـﻖ‬

‫اﯾـﺠـﺎد واﮐـﻨـﺶﻫـﺎي اﻟــﺘـﻬـﺎبآور ﻧــﺎﺷـﯽ از ﻓـﺮورﻓـﺘـﻦ ﻣـﻮﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫اﮔـﺮ ﻓـﺮد ﺳﺎﺑﻘـﻪي واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﯿﺶ زﻧـﺒـﻮر‬

‫ﭘــﻮﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﺎ واردﮐـﺮدن ﻧﯿﺶﻫـﺎي دردﻧـﺎك و ﺗـﺰرﯾـﻖ ﺳـﻢ ﺑـﻪ اﻧـﺴـﺎن‬

‫دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ اﺳﺘﻔﺎده از داروي ﺗﺰرﯾﻘﯽ اﭘﯽﻧﻔﺮﯾﻦ را ﻃﯽ آﻣﻮزشﻫﺎي ﺧــﺎص‬ ‫ﻧـﺰد ﭘـﺰﺷـﮏ ﺑـﯿﺎﻣــﻮزد ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از رﺳﯿـﺪن ﺑـﻪ ﻣــﺮﮐـﺰ اورژاﻧﺲ آن را‬

‫آﺳﯿﺐ ﺑـﺮﺳـﺎﻧـﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺗـﺰرﯾﻖﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﻗـﺪام ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺟـﺎن ﻓـﺮد را ﻧـﺠﺎتدﻫـﺪ‪ .‬درﺿﻤـﻦ‪،‬‬ ‫ﺑـﺎﯾـﺪ ﮐﯿﺖ)اﭘـﯽﻧﻔـﺮﯾﻦ و ﺳﺮﻧـﮓ اﻧﺴﻮﻟﯿـﻦ( را در ﭼﻨـﺪ ﺟـﺎ ﻣـﺎﻧـﻨـﺪ داﺧﻞ‬ ‫ﺧﻮدرو‪ ،‬ﻣـﻨـﺰل‪ ،‬ﻣــﺤﻞ ﮐــﺎر و داﺧـﻞ ﮐﯿـﻒ داﺷﺘـﻪﺑــﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ در ﻫــﻤـﻪي‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ دردﺳﺘـﺮس ﺑـﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾـﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري ﺗﻤﺎم داروﻫﺎ‬ ‫ﺑـﺎﯾـﺪ دور از دﺳﺘـﺮس ﮐـﻮدﮐـﺎن ﺑـﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ‪:‬‬ ‫اﮔــﺮ ﻓـﺮد ﺳـﺎﺑﻘـﻪي واﮐﻨـﺶﻫـﺎي ﺷـﺪﯾـﺪ ﺣـﺴـﺎﺳﯿﺘـﯽ ﺑـﻪ ﻧﯿﺶ زﻧﺒﻮر را‬ ‫دارد‪ ،‬ﺑـﺎﯾﺪ از ﭘـﺰﺷﮏ ﺧـﻮد درﺑـﺎرهي ﻣـﺸﺎوره ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺘـﺨﺼﺺ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬ ‫ﻣﺸﻮرت ﺑﺨﻮاﻫــﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺘـﺨﺼـﺼﺎن در روﺷﯽ ﺑـﻪﻧـﺎم »اﯾﻤـﻦدرﻣــﺎﻧﯽ« ﺑﺎ‬ ‫ﺗـﺰرﯾﻖ ﻣﻘـﺎدﯾـﺮ ﺑـﺴـﯿﺎر ﮐـﻢ ﺳـﻢ زﻧـﺒـﻮر ﺑــﻪ ﻓـﺮد ﺑــﻪﻃـﻮر ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺷﺪﯾﺪ را ﮐﺎﻫﺶﻣﯽدﻫﻨـﺪ‪.‬‬

‫واردﻧﻤﻮدن ﺳﻢ ﺑﻪ ﺑـﺪن او ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‬

‫از ﺣــﺪود ‪ 35,000‬ﮔـﻮﻧــﻪ ﻋـﻨﮑـﺒــﻮت ﺷـﻨــﺎﺳـﺎﯾـﯽﺷـﺪه ﻓـﻘـﻂ‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪:‬‬

‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖزداﯾﯽ ﻓﺮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و اﺣﺘـﻤﺎل اﯾﺠـﺎد واﮐـﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴـﺎﺳﯿﺘـﯽ‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﺷـﮑﺎر ﺧـﻮد را ﮐـﻪ ﻣـﻌﻤـﻮﻻً ﺣﺸـﺮات ﻫﺴﺘﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮔـﺰش و‬ ‫ﺧﻄﺮﻧـﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫را ﺗـﺮكﮐﻨﯿـﺪ‪.‬‬

‫‪E‬‬

‫ب( ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي زﻫﺮدار‬

‫‪٥٧‬‬

‫‪٥٨‬‬

‫ﻣـﯽﺷـﻮد و ﻣﺴﻤـﻮﻣﯿﺖ ﻋﻤـﻮﻣﯽ اﯾﺠـﺎدﻧـﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫اﯾﻦ ﺟﺎﻧـﻮر در اﻧﺴﺎن ﻓـﻘﻂ ﺑـﺎﻋﺚ ﺑﺮآﻣـﺪﮔﯽ دردﻧﺎك و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﻮﺿﻌﯽ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ در اﻧـﺴﺎن ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ اﯾﺠﺎدﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠﻪ‪،‬‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﯿﻮه ﺳﯿﺎه و ﻗﻬﻮهاي ﮐـﻪ ﺳﻄﺢ ﺷﮑﻤﯽ ﺟـﻨﺲ ﻣـﺎده ﻋﻼﺋﻢ‬

‫(‬

‫ﻗﺮﻣﺰرﻧﮓ داﺷﺘﻪ و ﺟﺜﻪاي ﮐﻮﭼﮏ دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و‬

‫)‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎي ﻣﻮدار ﺑﺰرگ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗـﺮﺳﻨﺎﮐﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔـﺰش‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار ﭘﺸﺖﻗﺮﻣﺰ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺗﺎر ﻋﻨﮑﺒﻮت‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً‪ ،‬وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﮔﺰﯾﺪهﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﺎدﻓﺎً ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻋﻨﮑﺒﻮت‬

‫ﯾﺎ ﺗﺎري را ﮐـﻪ او ﺑﺎﻓﺘـﻪاﺳﺖ‪ ،‬ﺗـﺤﺮﯾﮏﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺰش ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫـﺮدار ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﺑـﻪ ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي‬

‫ﺑﺎﻟﯿﻨﯽ‬

‫ﺑﺴﯿﺎري در اﻧـﺴﺎن ﻣﻨﺠـﺮﺷـﻮد‪ .‬ﻧـﻮع و ﺷـﺪت اﯾـﻦ ﻋـﻼﺋﻢ ﺑـﻪ ﻋـﻮاﻣـﻠﯽ‪،‬‬

‫ﻣـﺎﻧﻨﺪ ﮔـﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺟـﻨﺲ‪ ،‬ﺳﻦ ﻋﻨـﮑﺒﻮت‪ ،‬دﻓﻌـﺎت ﮔـﺰش‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﮔـﺰش‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬

‫ﮔﺰش ﯾﮏ ﻣـﮑﺎﻧﯿﺴﻢ دﻓﺎﻋﯽ آﻧﻬـﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﮔـﺰش اﯾـﻦ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫زﻫﺮ ﺗﺰرﯾﻖﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺪازهي ﻧﯿﺶ)ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺟﺜﻪي ﻋﻨﮑﺒﻮت(‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﻧﯿﺶ‬

‫ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ و ﮔﺎﻫﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺲ از ﮔﺰش‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺷﺪﯾﺪ‬

‫درﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺷـﺪت و ﺿـﻌﻒ ﻋـﻮارض ﻋﻨﮑﺒﻮتﮔـﺰﯾـﺪﮔﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫ﺗﻬﻮع‪ ،‬ﻓﺸﺎر در اﻣﺘﺪاد ﺳﯿﻨﻪ و اﺷـﮑﺎل در ﺗـﻨﻔﺲ و ﺗﮑﻠﻢ ﻣـﺸﺎﻫﺪهﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻨﻪاي)ﺿﻌﻒ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﻤﻨﯽ ﺑﺪن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻔﻮﻧﺖﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻋﺮوق‬

‫دردﻧـﺎك ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ در ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش ﺗـﻮرم ﻣـﻮﺿﻌﯽ ﺑـﺎ ﻟﮑﻪي ﻗـﺮﻣـﺰ‬

‫در ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﯿﺶ و ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ دﻓﻌﺎت ﮔـﺰش ﺑﺴﺘﮕﯽدارد‪.‬‬

‫ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ درد ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻀﻼت ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﻧﺎﺣﯿﻪي ﺷﮑﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻖ‪،‬‬

‫ﻓـﺮد ﮔﺰﯾـﺪهﺷـﺪه‪ ،‬ﻣـﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻦ‪ ،‬وزن و ﺟﺜـﻪ‪ ،‬ﻣـﺤﻞ ﮔـﺰش‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي‬

‫اﯾﻦ ﻋﻼﺋـﻢ ﭘﺲ از ‪ 1‬ﯾـﺎ ‪ 2‬روز و ﮔﺎﻫﯽ ‪ 1‬ﻫﻔﺘﻪ ازﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ‪ .‬ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺤﯿﻄﯽ و ‪ (...‬و ﻫـﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬واﮐﻨﺶﻫـﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻓـﺮد در ﺑـﺮاﺑـﺮ زﻫـﺮ‬

‫ﻣﻮارد ﺧﻔﮕﯽ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻓﻠﺞ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ و ﻣﺮگ ﻧﯿـﺰ ﮔﺰارش ﺷـﺪهاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮت ﺑﺴﺘﮕﯽدارد‪.‬‬

‫ﻋﻨﮑﺒﻮت زﻫﺮدار ﭘﺸﺖﻗﺮﻣﺰ‬

‫‪٥٩‬‬

‫‪٦٠‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫و ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪﮔﻮﻧﻪ از آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ج( ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﻧﯿﺶزن)آﺗﺸﯿﻦ(‬

‫ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ازﺟﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮاﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در اﻏﻠﺐ زﯾﺴﺘﮕﺎهﻫـﺎي ﺧﺎﮐﯽ دﻧﯿـﺎ‬

‫ازﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﺶزدن زﻫﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻓﻠﺞﮐﺮدن ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻦ ﻃﻌﻤﻪ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي ﮐﺎرﮔﺮ آﺗﺸﯿﻦ ازﻃـﺮﯾﻖ آروارهﻫـﺎﯾﺸـﺎن ﺑـﻪ ﭘـﻮﺳﺖ ﻣﯽﭼﺴﺒﻨﺪ‬

‫و اﻧﺘﻬﺎي ﺷﮑﻢ ﺧـﻮد را ﺑﺮاي ﻓﺮوﮐﺮدن ﻧﯿﺶ ﭘﺎﯾﯿﻦﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺸﺮات‬ ‫ﻫﻢ ﮔﺎزﻣﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ و ﻫﻢ ﻧﯿﺶﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬واﮐـﻨﺶ ﺑـﺪن ﺑـﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺶﻫﺎ اﻏﻠﺐ‬

‫ﻣﻮﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﻗﺮﻣﺰي‪ ،‬ﺳﻮزش و ﺧﺎرش ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﻧﯿﺰ‪ ،‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ اﯾﺠﺎدﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﺑﺎ واردﺷﺪن ﺑـﻪ داﺧﻞ اﻣـﺎﮐﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﺐ آزار و‬

‫اذﯾﺖ ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫(‬

‫ﯾﺎﻓﺖﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺸﺮات زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧـﺪ و در ﮐﻠﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﮑﻪ‪،‬‬

‫)‬

‫اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﮐﺎﺷﺎن‪ ،‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‬

‫مدﺮﻣ و ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ نﺎﻨﮐرﺎﮐ يﺎﻤﻨﻫار را دﺮ ﻫز نا رﻮﻧ ﺎﺟ شﺰﮔ لﺮ ﺘﻨ ﮐ‬

‫اﯾﻦ ﻋﻨﮑﺒﻮتﻫـﺎ در اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﯿﺎ دﯾﺪهﻣﯽﺷﻮﻧـﺪ‪ .‬در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﯿﺶزن ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮرﭼﻪﻫـﺎي ﻧﯿﺶدار ﻫﺴﺘﻨـﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻧـﺮﻫـﺎ و ﮐـﺎرﮔـﺮﻫـﺎ دﯾـﺪهﻣﯽﺷـﻮﻧـﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘـﺎر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪهي‬

‫ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن زﯾﺎدي را ﺑﻪﺳﻮي ﺧـﻮد ﺟﻠﺐ ﮐـﺮدهاﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪي‬

‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮرﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦاﺳﺖ ﮔﺎز ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿﺶ ﻫﻢ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ درﺻﻮرت ﺗﺤﺮﯾﮏﺷﺪن ﻣﺎدهي ﺑﺪﺑﻮﯾﯽ از ﺧﻮد ﺗﺮﺷﺢﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣـﻮرﭼﻪي آﺗـﺸﯿﻦ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺳـﻮزش‪ ،‬درد و ﺧـﺎرش‪ ،‬ﻧـﺎﺷﯽ از ﮔـﺰش ﻣـﻮرﭼﻪﻫـﺎي‬

‫آﺗﺸﯿﻦ‪ ،‬ﻣﯽﺗـﻮان از ﻣﺴﮑﻦﻫـﺎ و ﻟﻮﺳﯿﻮنﻫـﺎي ﺿـﺪﺧﺎرش‪ ،‬و ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ‬

‫واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ از آﻧﺘﯽﻫﯿﺴﺘﺎﻣﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎدهﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽﻫـﺎي اﻧﺠﺎمﺷـﺪه در اﯾﺮان‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن در اﺳﺘﺎن‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ‬

‫ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺖﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦١‬‬

‫‪٦٢‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﮔﺰش زﻧﺒﻮر‪ ،‬ﻋﻨﮑﺒﻮت و ﻣﻮرﭼـﻪ‬

‫ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ و ﻧﯿﺶ آن در اﻧﺘﻬﺎي دم‬

‫ﺑﺮاي اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد ﮔﺰش ﻣـﻮرﭼـﻪ و ﻋﻨﮑﺒـﻮت ﻫﯿـﭻ ﻧـﻮع ﮐﻤﮏ اوﻟﯿﻪي‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫‪ .1‬ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ ﻧﻤﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺷﯿﺪ‪ .‬ﮐﻤﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ و اﻣﺪاد‪ ،‬ﻧﮕﯿﻦ اﻣﯿﻦ‪.1384 ،‬‬

‫‪ .2‬ﺟﻌﻔﺮي ﺳﺮاﺑﯽ‪ ،‬ﻏﻼمﻋﻠﯽ و ﺷـﺎﻫﯿـﻦ ﺗﺒـﺮﯾﺰي و ﯾﻮﺳﻒ ﺳﯿﺎحﺟﺎوﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺧـﺎﺻـﯽ ﺗـﻮﺻﯿﻪﻧﻤﯽﺷـﻮد و ﺑﻬﺘـﺮ اﺳﺖ ﻓـﺮد آﺳﯿﺐدﯾﺪه را ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺣﻮادث ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎ آﻣﻮزش ﮐﻤﮏﻫﺎي ﻓﻮري‪،‬‬

‫ﻧﺰدﯾﮏﺗـﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ درﻣـﺎﻧﯽ رﺳﺎﻧـﺪ‪.‬‬

‫ﺻـﺪا‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1382 ،‬‬

‫‪ .3‬ﺧﻼﺻﻪي ﻣﻘـﺎﻟﻪﻫـﺎ‪ ،‬دوﻣﯿـﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ‬

‫ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ‪ ،‬داﻧﺸـﮑﺪهي ﺑﻬـﺪاﺷﺖ و اﻧﺴﺘﯿﺘـﻮ ﺗـﺤﻘﯿﻘـﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ داﻧﺸﮕﺎه‬

‫ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1385 ،‬‬

‫‪ .4‬دﻫـﻘـﺎﻧـﯽ‪ ،‬روحا‪ . ...‬ﮐـﮋدم و ﮐـﮋدمزدﮔـﯽ)ﺑﯿـﻮﻟﻮژي ـ اﮐـﻮﻟـﻮژي و‬ ‫ﮐﻨـﺘﺮل آن(‪ ،‬ﻫﻨﺮﻫـﺎي زﯾﺒـﺎ‪.1385 ،‬‬

‫‪ .5‬دﻫـﻘـﺎﻧـﯽ‪ ،‬روحا‪ . ...‬راهﻫـﺎي ﭘﯿـﺸﮕـﯿﺮي از ﮐـﮋدمزدﮔـﯽ‪ ،‬ﻣـﺠـﻠـﻪي‬

‫ﭘـﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷـﮑﯽ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺳﺎل ﺳﻮم‪،‬‬ ‫ﺷـﻤﺎرهي ‪ ،1372 ،1‬صص ‪. 89-93‬‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي اﻧﺪازهي ﻣﻮرﭼﻪي آﺗﺸﯿﻦ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ‬

‫‪ .6‬ﺳﺮوﯾﺲ‪ ،‬م‪ .‬و‪ .‬ﮐﻠﯿﺎت ﺣﺸﺮهﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ زﻋﯿﻢ و س‪.‬م‪.‬ع‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪي رﺷﺘﯽ‪ ،‬و م‪ .‬ا‪ .‬ﺻﺎﺋﺒﯽ‪ ،1980 .‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1377 ،‬‬

‫‪ .7‬ﻓﺮزانﭘﯽ‪ ،‬رﺿﺎ‪ .‬ﻋﻘﺮبﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1366 ،‬‬

‫‪ .8‬ﮐـﻤﯿﺘـﻪي ﺟـﺎﻣﻌﻪي اﯾـﻤـﻦ ﮐﺎﻧـﺎدا‪ ،‬ﺟـﺎﻣﻌﻪي اﯾﻤـﻦ)ﮐﺘـﺎب راﻫﻨـﻤﺎ( ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﯽرﺿﺎ ﻣﻐﯿﺜﯽ‪ ،‬ﺻـﺪا‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1382 ،‬‬

‫‪٦٣‬‬ ‫‪٦٤‬‬

‫‪ .9‬ﮔﺎدرد‪ ،‬ﺟﺮوم‪ .‬راﻫﻨﻤﺎي ﭘﺰﺷﮑﺎن درﻣﻮرد ﺑﻨﺪﭘﺎﯾﺎن ﻣﻬﻢ ازﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮑﯽ‪،‬‬ ‫ﺣﺴﻦ وﻃﻦدوﺳﺖ و اﺣﻤﺪﻋـﻠﯽ ﺣﻨـﻔﯽﺑﺠﺪ و رﺿﺎ ﺟﻌﻔﺮي‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه‬

‫ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1380 ،‬‬

‫‪ .10‬ﮔﻮﯾـﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻣﻬـﺪي و ﻫﻤـﮑﺎران‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و راﻫﻨﻤﺎي اﯾﻤﻦﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻫﻤـﮑﺎري ﭼﮑـﺎﻣﻪآوا‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1383 ،‬‬

‫‪ .11‬ﻣﺮﮐـﺰ ﻣـﺪﯾـﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎريﻫـﺎ‪ ،‬ادارهي ﭘﯿﺸﮕﯿـﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣـﻮادث‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﮔﺰش ﻣﺎر‪ ،‬ﻋـﻘﺮب و دﯾﮕـﺮ ﺣـﺸﺮات ﺳﻤﯽ در‬

‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1384 ،‬‬

‫‪ .12‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﻣـﺮﮐﺰ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺤﯿﻂ و ﮐـﺎر‪ ،‬ادارهي ﮐﻨﺘـﺮل ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ و‬ ‫ﻣﻮاد زاﯾﺪ ﺟﺎﻣﺪ‪ .‬دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻘﺮب‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1383 ،‬‬

‫‪ .13‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪﺷﺪه در اوﻟﯿﻦ ﮐﺎرﮔﺎه ﮐﺸﻮري ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل و درﻣﺎن‬ ‫ﮔﺰش ﺟـﺎﻧﻮران زﻫﺮدار اﯾـﺮان‪ ،‬داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷﮑﯽ و ﺧـﺪﻣـﺎت‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬ ‫‪1. Radmanesh, M.. Androctonus crassicauda sting and its clinical study‬‬ ‫‪in Iran, Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 1990.‬‬ ‫‪2. Radmanesh, M.. Clinical study of Hemiscorpius lepturus in Iran,‬‬ ‫‪Journal of Tropical Medicine and Hygiene, 1990.‬‬ ‫‪3. Radmanesh, M.. Cutaneous manifestation of Hemiscorpius lepturus sting:‬‬ ‫‪a clinical study, International Journal of Dermatology, 1998.‬‬ ‫‪4. www.bpums.com/bimariha/gazesh/zanbor.htm‬‬ ‫‪5. www.bpums.com/bimariha/gazeshha.htm‬‬ ‫‪6. www.phalls.com/vbulletin/showthread.php‬‬ ‫‪7. www.irandeserts.com/fa-bee.htm‬‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎﺷﺎن‪.1384 ،‬‬

‫‪ .14‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪﺷـﺪه در اوﻟﯿـﻦ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽ ﮐﺸﻮري ﻣﺴﺌﻮﻻن ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از‬ ‫ﺣـﻮادث داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم ﭘـﺰﺷﮑﯽ ﺳـﺮاﺳـﺮ ﮐﺸﻮر‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم‬ ‫ﭘﺰﺷﮑﯽ اﯾﺮان‪.1385 ،‬‬

‫‪ .15‬ﻣﺆﺳﺴﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت واﮐـﺴﻦ و ﺳﺮمﺳـﺎزي رازي‪ ،‬ﺑﺮوﺷﻮر اﺳﺘﻔـﺎده از‬ ‫ﺳﺮم ﭘﻠﯽواﻻن ﺿـﺪﻋﻘﺮبزدﮔﯽ‪.‬‬

‫‪ .16‬ﻣﺆﺳﺴﻪي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت واﮐـﺴﻦ و ﺳﺮمﺳـﺎزي رازي‪ ،‬ﺑﺮوﺷﻮر اﺳﺘﻔـﺎده از‬ ‫ﺳﺮم ﭘﻠﯽواﻻن ﺿﺪﻣﺎرﮔﺰﯾﺪﮔﯽ‪.‬‬

‫‪ .17‬ﻣﺤﺴﻦ ﻧﻘﻮي و ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﮐﺒﺮي‪ .‬ﻫﻤﻪﮔﯿﺮﺷﻨﺎﺳﯽ آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ‬ ‫از ﻋﻠﻞ ﺧﺎرﺟﯽ)ﺣﻮادث( در ﺟﻤﻬﻮري اﺳـﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬ﻓﮑﺮت‪.1381 ،‬‬ ‫‪٦٥‬‬

‫‪٦٦‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎ‬

‫‪ .1‬اﺳﻼﯾﺪﻫﺎي اراﺋﻪﺷﺪه در ﮐﺎدرﻫﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺳﺎﯾﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪.‬‬

‫‪٦٧‬‬